"Ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiн сұрыптық сынақтан өткізу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 2 шілдедегі № 4-2/602 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы

Жаңа

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2021 жылғы 19 сәуірдегі № 129 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2021 жылғы 21 сәуірде № 22582 болып тіркелді

      БҰЙЫРАМЫН:

      1. "Ауыл шаруашылығы өсімдіктерін сұрыптық сынақтан өткізу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 2 шілдедегі № 4-2/602 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11879 болып тіркелген) мынадай өзгерістер енгізілсін:

      кіріспесі мынадай редакцияда жазылсын:

      "Тұқым шаруашылығы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 6-бабы 1-тармағының 8-4) тармақшасына және "Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 10-бабы 1) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:";

      көрсетілген бұйрықпен бекітілген Ауыл шаруашылығы өсімдіктерін сұрыптық сынақтан өткізу қағидалары осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.

      2. Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру және қайта өңдеу департаменті заңнамада белгіленген тәртіппен:

      1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

      2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оның Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

      3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы вице-министріне жүктелсін.

      4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
Ауыл шаруашылығы министрі
С. Омаров

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасы

      Әділет министрлігі

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасы

      Цифрлық даму, инновациялар

      және аэроғарыш өнеркәсібі

      министрлігі

  Қазақстан Республикасының
Ауыл шаруашылығы
министрінің
2021 жылғы 19 сәуірдегі
№ 129 бұйрығына
қосымша
  Қазақстан Республикасы
Ауыл шаруашылығы
министрінің
2015 жылғы 2 шілдедегі
№ 4-2/602 бұйрығымен
бекітілген

Ауыл шаруашылығы өсімдіктерін сұрыптық сынақтан өткізу қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Осы Ауыл шаруашылығы өсімдіктерін сұрыптық сынақтан өткізу қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Тұқым шаруашылығы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – Тұқым шаруашылығы туралы заң) 6-бабы 1-тармағының 8-4) тармақшасына, "Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы" Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі – Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы заң) 10-бабы 1) тармақшасына, "Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы" Қазақстан Республикасы Заңына (бұдан әрі – Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы заң) сәйкес әзірленді және ауыл шаруашылығы өсімдіктерін сұрыптық сынақтан өткізу тәртібін, сондай-ақ "Ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің шаруашылыққа пайдалылығын мемлекеттік сынау" мемлекеттік қызметін (бұдан әрі – мемлекеттік көрсетілетін қызмет) көрсету тәртібін айқындайды.

      2. Осы Қағидаларда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

      1) Ауыл шаруашылығы дақылдарын сорттық сынау жөніндегі мемлекеттік комиссия (бұдан әрі – Мемлекеттік комиссия) – өсімдіктер сұрыптарының патент қабілеттілігі мен шаруашылыққа пайдалылығына сараптама жасауды және сынақты жүзеге асыратын уәкілетті органның қарамағындағы ұйым;

      2) ауыл шаруашылығы өсімдіктері – дәнді, дәнді бұршақтық, жармалық, азықтық, майлы, эфирлі-майлы, техникалық, көкөністік, дәрі-дәрмектік, гүлдік, жемістік, жидектік дақылдар, картоп, жүзім;

      3) өтінім беруші – селекциялық жетістікке патент беруге өтінім және (немесе) селекциялық жетістікті шаруашылыққа пайдалылығына сынауға өтінім берген жеке немесе заңды тұлға;

      4) патент қабілеттілігі – сұрыптың жаңалық, ерекшелік, біртектілік және тұрақтылық өлшемшарттарына сәйкестігі;

      5) сараптама ұйымы – Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы заңның 3-2-бабының 1-тармағына сәйкес қызметті жүзеге асыратын селекциялық жетістіктерді қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік органға ведомстволық бағынысты ұйым;

      6) сұрып – аталған генотипті немесе генотиптер комбинациясын сипаттайтын белгілердің айқындылық дәрежесі бойынша айқындалатын, сол бір ботаникалық таксондағы ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің басқа топтарынан бір немесе бірнеше белгісімен не белгілердің айқындылық дәрежесімен ерекшеленетін және тұрақты болып табылатын ең төменгі ботаникалық таксондар шеңберіндегі ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің тобы. Клон, желі, бірінші ұрпақ буданы, популяция сұрыптың қорғалатын санаттары болып табылады;

      7) сұрыптық сынақ – селекциялық жетістіктің патент қабілеттілігі мен шаруашылыққа пайдалылығын Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жүргізілетін сараптама және сынақ;

      8) тұқым шаруашылығы саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) – тұқым шаруашылығы саласындағы басшылықты және салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;

      9) "электрондық үкіметтің" ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымының операторы (бұдан әрі – оператор) – "Ақпараттандыру туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 6-бабының 2) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын, бекітіліп берілген "электрондық үкіметтің" ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымының жұмыс істеуін қамтамасыз ету жүктелген заңды тұлға;

      10) электрондық цифрлық қолтаңба (бұдан әрі – ЭЦҚ) – электрондық цифрлық қолтаңба құралдарымен құрылған және электрондық құжаттың дұрыстығын, оның тиесілілігін және мазмұнының өзгермейтіндігін растайтын электрондық цифрлық таңбалар жиынтығы.

      3. Сұрыптық сынақтан өткізуге арналған тұқымдық және отырғызу материалының үлгісі өткен жылғы не ағымдағы жылғы өнімнен іріктеледі және Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2004 жылғы 23 тамыздағы № 453 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 3080 болып тіркелген) бекітілген тұқымға арналған құжаттаманың нысандары бойынша ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің тұқымдарына арналған аттестат немесе куәлікпен, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 29 маусымдағы № 15-08/590 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12032 болып тіркелген) бекітілген Қазақстан Республикасының аумағын карантиндік объектілерден және бөтен текті түрлерден қорғау жөніндегі қағидаларға (бұдан әрі – Қорғау жөніндегі қағидалар) 14-қосымшаға сәйкес нысан бойынша карантиндік сертификатпен бірге жүреді.

      4. Сұрыптық сынақтан өткізу үшін Қазақстан Республикасына әкелінетін тұқымдық және отырғызу материалының үлгісі Қорғау жөніндегі қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес нысан бойынша фитосанитариялық сертификатпен және сұрыптық және егістік сапаларын растайтын құжаттармен бірге жүреді.

      5. Сұрыптық сынаққа Мемлекеттік комиссия мен өтінім беруші арасында жасалған шартта көзделген жағдайларды қоспағанда, бөтен қоспалардан, басқа өсімдіктердің тұқымдарынан таза, сондай-ақ қабықтанбаған және дәріленбеген тұқымдық және отырғызу материалының үлгілері келіп түседі.

      6. Сұрыптық сынаққа ұсынылған тұқымдық және отырғызу материалының үлгілері ішкі және сыртқы заттаңбамен келіп түседі, ол мыналарды қамтиды:

      1) сұрыптың атауы (егер аты әлі айқындалмаса, онда селекциялық нөмірі көрсетіледі). Шетелдік сұрыптың атауы өтініш берушінің тілінде және мемлекеттік немесе орыс тіліндегі транскрипцияда жазылады;

      2) тегінің, түрінің атауы (латын және мемлекеттік немесе орыс тілдерінде).

      7. Өтінім беруші тұқымдық сұрыптық тектік қорды қалыптастыру және тұрақты сақтау үшін Мемлекеттік комиссияға құрамында гербарий, тұқымдар, түйнектер, баданалар, қалемшелер, гүлшоғырлары (масақтар, шашақгүлдер, собықтар және өсімдіктердің басқа да бөліктері) бар үлгіні (сұрып эталонын) жолдайды.

      8. Мемлекеттік комиссия Қазақстан Республикасының басқа ұйымдары өткізген, сондай-ақ тиісті шарттар жасалған басқа мемлекеттердің сынақтарының нәтижелерін және өтінім беруші берген деректерді пайдаланады.

      9. Патент қабілеттілігі мен шаруашылыққа пайдалылығы мемлекеттік сынақтың немесе өтінім берушінің деректері бойынша бағаланатын өсімдіктердің тектері мен түрлерінің тізбелері Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 29 мамырдағы № 4-2/490 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11479 тіркелген) бекітілген.

      10. Мемлекеттік комиссия сұрыптардың шаруашылыққа пайдалылығына сынақ өткізумен бір мезгілде ерекшелік, біртектілік, тұрақтылыққа сынақ өткізеді және морфологиялық белгілері бойынша ресми сипаттама жасайды.

      11. Мемлекеттік комиссия ауыл шаруашылығы дақылдары сұрыптарының патент қабілеттілігіне (ерекшелік, біртектілік және тұрақтылық) сынақ өткізгені үшін, қоса берілген құжаттармен патент қабілеттілігіне берілген өтініштің көшірмесін, ауыл шаруашылығы өсімдігі сұрыбының атауын сараптау үшін Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2020 жылғы 31 қаңтардағы № 30 бұйрығымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 19995 болып тіркелген) бекітілген сұрып сынау саласындағы мемлекеттік мекемелер өндіретін және (немесе) өткізетін тауарлардың (жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің) белгіленген бағалары бойынша өзге де жұмыстар мен қызметтер көрсеткені үшін төлем алады.

      12. Егер селекциялық жетістік бұрын ерекшелікке, біртектілікке, тұрақтылыққа және шаруашылыққа пайдалылыққа сынақтан өтсе және оның сипаттамасы селекциялық жетістіктің Мемлекеттік комиссия берген морфологиялық белгілерінің ресми сипаттамасымен бірдей болған жағдайда, онда селекциялық жетістікке патент беруге арналған өтінім бойынша танаптық сынақтар жүргізілмейді.

      Бұл ретте қоса берілген құжаттармен патент қабілеттілігіне берілген өтініштің көшірмесін, сұрыптың атауын сараптау үшін және ерекшелікке, біртектілікке, тұрақтылыққа бұрын жасалған сынақтар үшін төлем алынады.

2-тарау. Сұрыптарды патент қабілеттілігіне сараптамадан және сынақтан өткізу тәртібі

1-параграф. Сорттардың патент қабілеттілігіне сараптама және сынақ жүргізу тәртібі

      13. Сұрыпты патент қабілеттілігіне сараптау және сынау мыналарды қамтиды:

      1) патент алуға арналған өтінімнің көшірмесіне сараптама жүргізу;

      2) сұрып жаңалығына сараптама жүргізу;

      3) сұрыптың атауына сараптама жүргізу;

      4) ауыл шаруашылығы өсімдіктері сұрыптарын морфологиялық және биохимиялық белгілері бойынша ерекшелігі мен біртектілігі және селекциялық жетістікке патент беруге арналған өтінімде ұсынылған сипаттамаға сәйкестігі мәніне зертханалық жағдайларда сынау (бұдан әрі – зертханалық сынақ);

      5) Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы заңның 4-бабының 3, 4 және 5-тармақтарына сәйкес ерекшелік, біркелкілік және тұрақтылық өлшемшарттарына сәйкестігін көзбен шолу арқылы бағалау арқылы Тұқым шаруашылығы туралы заңның 23-3-бабының 2-тармағына сәйкес Мемлекеттік комиссия бекіткен дақылдар кесіндісінде ерекшелік, біркелкілік және тұрақтылыққа сынақ жүргізу әдістемелерінде айқындалған белгілер бойынша далалық жағдайларда жаңа сұрыптарды үлгі-сұрыптармен салыстыра отырып зерделеу (бұдан әрі – ерекшелікке, біртектілікке және тұрақтылыққа танаптық сынау).

      14. Селекциялық жетістікке патент беруге арналған өтінімнің көшірмесі және селекциялық жетістік сауалнамасы (бұдан әрі – патент беруге арналған өтінім) Мемлекеттік комиссияға сараптама ұйымынан келіп түседі.

      15. Өтінім берушінің деректері бойынша сұрыпты патент қабілеттілігіне сараптау және сынау кезінде ерекшелігіне, біртектілігіне және тұрақтылығына танаптық сынақ жүргізілмейді.

      16. Өтінім берушінің деректері бойынша сұрыпты патент қабілеттілігіне сараптау және сынау бір жылға дейінгі мерзімде жүргізіледі.

      17. Мемлекеттік сұрыптық сынау деректері бойынша сұрыпты патенттік қабілеттілікке сараптау және сынау кемінде екі өскіннің пайда болуынан бастап пісіп-жетілуіне дейінгі кезеңде (бұдан әрі – вегетациялық кезең) жүргізіледі.

      Мемлекеттік сұрыптық сынау деректері бойынша сұрыпты патент қабілеттілікке сараптау және сынау үшін Мемлекеттік комиссия өтінім берушіге осы Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес нысан бойынша тұқымдық және отырғызу материалын жеткізуге арналған наряд (бұдан әрі – тұқым жеткізуге арналған наряд) жолдайды.

      Өтінім беруші Мемлекеттік комиссияға тұқым жеткізуге арналған нарядқа сәйкес тұқымдық және отырғызу материалының қажетті санын ұсынады.

      18. Патент беруге арналған өтінім көшірмесін сараптау, сұрып жаңалығын сараптау, сұрыптың атауын сараптау екі ай мерзімде жүргізіледі.

      19. Патент беруге арналған өтінім көшірмесін сараптауды Мемлекеттік комиссия ұсынылған ақпараттың толықтығын тексеру арқылы жүргізеді.

      20. Егер өтінім жасалған күнге дейін белгілі бір селекциялық жетістіктің тұқымы немесе басқа да отырғызылатын материалы мына аумақта:

      1) Қазақстан Республикасында – өтінім берілген күнге дейін бір жыл бұрын;

      2) кез келген басқа мемлекетте - өтінім берілген күнге дейін бір жылдық дақылдар бойынша төрт жыл бұрын және көп жылдық дақылдар бойынша алты жыл бұрын сатылмаса және автор немесе оның құқықтық мирасқоры селекциялық жетістіктің тұқымын немесе басқа да отырғызылатын материалын пайдалану үшін басқа адамдарға бермесе, сұрып жаңа деп есептеледі.

      Егер, өтінім берілген сұрыптың жаңалығын сараптау нәтижесінде сұрыптың жаңалық өлшемшартына сәйкес еместігі анықталса, Мемлекеттік комиссия сәйкессіздік анықталған күннен бастап 10 (он) жұмыс күні ішінде осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес нысан бойынша өсімдік шаруашылығындағы селекциялық жетістікке патент беруден бас тарту туралы қорытынды (бұдан әрі – патент беруден бас тарту туралы қорытынды) жасайды және оны сараптама ұйымына жолдайды.

      21. Селекциялық жетістіктің атауы Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы заңның 6-бабына сәйкес жасалады.

      22. Мемлекеттік комиссия сұрып атауының Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы заңның 6-бабында көрсетілген талаптарға сәйкестігіне сараптама жүргізу нәтижелері бойынша патент беруге арналған өтінімнің көшірмесі келіп түскен күннен бастап екі айлық мерзімде осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес нысан бойынша селекциялық жетістіктің атауын тексеру нәтижелері жөніндегі қорытындыны сараптама ұйымына жолдайды.

      Егер, сұрыптың атауы Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы заңның 6-бабында көрсетілген талаптарға жауап бермесе, онда сараптама ұйымының сұранымы бойынша өтінім беруші екі айлық мерзімде сұрыптың жаңа атауын ұсынады.

      23. Мемлекеттік комиссия зертханалық сынақты ерекшелікке, біртектілікке және тұрақтылыққа танаптық сынақтармен бір мезгілде жүргізеді.

      Зертханалық сынақ барысында:

      1) Қазақстан Республикасында пайдалануға ұсынылатын селекциялық жетістіктердің мемлекеттік тізіліміне (бұдан әрі – Мемлекеттік тізілім) енгізілген сұрыптарға және Мемлекеттік тізілімге енгізілмеген сұрыптарға бөле отырып, патент қабілеттілігіне және шаруашылыққа пайдалылығына сараптама және сынақ өткізілген сұрыптардың деректер жинағын (бұдан әрі – деректер банкі) пайдалана отырып, басқа сұрыптардан ерекше белгілердің бар-жоғы анықталады;

      2) ұсынылған материалдарды көзбен талдау негізінде белгілердің біртектілігіне баға беріледі;

      3) электрофорез әдісімен биохимиялық зерттеулер жүргізіледі.

      24. Зертханалық сынақтың теріс нәтижелері (өтінім беруші ұсынған селекциялық жетістік сауалнамасында көрсетілген белгілерге сәйкессіздігі және морфология мен электрофоретикалық спектрдің белоктық формуласы бойынша анық көрінетін ерекше белгілердің болмауы) анықталған кезде Мемлекеттік комиссия 10 (он) жұмыс күні ішінде сараптама ұйымына патент беруден бас тарту туралы қорытындыны жолдайды.

      25. Зертханалық сынақтың оң нәтижелері алынған кезде Мемлекеттік комиссия 10 (он) жұмыс күні ішінде ерекшелікке, біртектілікке және тұрақтылыққа танаптық сынақтарды жалғастыру туралы шешім қабылдайды.

      26. Сұрып патент беруге арналған өтінім беру сәтінде бар екені баршаға мәлім болып табылатын кез келген басқа сұрыптан ерекше болса, сұрып ерекшелік талаптарына жауап береді.

      27. Егер көбею ерекшеліктерін ескере отырып селекцияланатын белгілері бойынша біртекті болып қалса, сұрып біртекті деп саналады.

      28. Негізгі белгілері әрбір көбеюден кейін, ал көбеюдің ерекше циклі кезінде – әрбір көбею циклі соңында өзгеріссіз қалса, сұрып тұрақтылық өлшемшартына жауап береді.

      29. Мемлекеттік комиссия деректер банкін пайдалана отырып сұрыпты ерекшелікке, біртектілікке және тұрақтылыққа сынау нәтижелерін 10 (он) жұмыс күні ішінде өңдейді.

      Сұрыпты ерекшелікке, біртектілікке және тұрақтылыққа сынау нәтижелерін мемлекеттік комиссия деректер банкін пайдалана отырып, өңдейді.

      30. Егер өтінім беруші Мемлекеттік комиссия жолдаған тұқымды жеткізуге арналған нарядқа сәйкес тұқымдық материалды 2 (екі) жыл қатарынан ұсынбаған жағдайда, сұрып патент қабілеттілігіне сараптаудан және сынаудан алынады.

      31. Егер, Мемлекеттік комиссия жүргізген патент қабілеттілігін сараптау және сынау нәтижесінде өтінім берілген сұрыптың патент қабілеттілігі шарттарына сәйкестігі анықталса, Мемлекеттік комиссия осы Қағидаларға 5-қосымшаға сәйкес сұрып сипаттамасын, осы Қағидаларға 4-қосымша сәйкес сұрыптың патент қабілеттілігі туралы қорытындыны жасайды және оларды 10 (он) жұмыс күні ішінде екі данада сараптама ұйымына жолдайды.

      32. Мемлекеттік комиссия өтінім берілген сұрыптың жаңалық, ерекшелік, біртектілік және тұрақтылық өлшемшарттарының біреуіне сәйкессіздігін анықтаған кезде, Мемлекеттік комиссия патент беруден бас тарту туралы қорытынды жасайды және 10 (он) жұмыс күні ішінде оны екі данада сараптама ұйымына жолдайды.

      33. Патент иеленуші сұрыпты патенттің қолданылу мерзімі ішінде сараптама ұйымы жүргізетін Қазақстан Республикасында өсімдіктердің қорғалатын сұрыптарының мемлекеттік тізілімінде оларды тіркеген күні жасалған сұрыптың ресми сипаттамасында көрсетілген белгілері сақталатындай қалыпта ұстайды.

      34. Патент иеленуші Мемлекеттік комиссияның сұрауы бойынша бақылау сынақтарын жүргізу және сұрыптың сақталуын тексеру үшін тұқымдық материалдың үлгілерін сұраным жіберілген күннен бастап 12 (он екі) ай ішінде жолдайды.

2-параграф. "Ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің шаруашылыққа жарамдылығын мемлекеттік сынау" мемлекеттік қызметін көрсету тәртібі

      35. Мемлекеттік көрсетілетін қызметті Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі (бұдан әрі – көрсетілетін қызметті беруші) көрсетеді.

      36. Сұрыпты шаруашылыққа пайдалылығына мемлекеттік сынау мыналардан тұрады:

      1) селекциялық жетістікті шаруашылыққа пайдалылығына сынауға арналған өтінімді (бұдан әрі – өтінім) қабылдау;

      2) өтінімді және сұрып атауын сараптау;

      3) шаруашылыққа пайдалылығына танаптық сынақтар жүргізу;

      4) морфологиялық белгілері бойынша сұрыпты сәйкестендіру;

      5) деректер банкінде сұрыптық тиесілілігін анықтайтын дәл және жаңғыртылатын белгілері бойынша сұрыптың сипаттамасын тіркеу.

      Егер мәлімделген сұрыпта патент беруге оң қорытынды болса, сұрып атауына сараптама жүргізілмейді.

      37. Мемлекеттік көрсетілетін қызметті алу үшін өтінім беруші не сенімхат бойынша оның өкілі (бұдан әрі – көрсетілетін қызметті алушы) қағаз түрінде Мемлекеттік комиссияның кеңсесі арқылы не www.egov.kz "электрондық үкімет" веб-порталы (бұдан әрі – веб-портал) арқылы осы Қағидаларға 6-қосымшада көрсетілген құжаттар мен материалдарды қамтитын өтінімді береді.

      38. Сұрыптардың шаруашылыққа пайдалылығына сынақ өткізуге арналған процестің сипаттамасын, нысанын, мазмұны мен көрсету нәтижесін, сондай-ақ мемлекеттік қызметті ұсыну ерекшеліктерін ескере отырып, өзге де мәліметтерді қамтитын негізгі талаптардың тізбесі осы Қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес "Ауыл шаруашылығы өсімдіктерін шаруашылыққа пайдалылығына мемлекеттік сынау" мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартында (бұдан әрі – Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты) жазылған.

      39. Мемлекеттік комиссияның кеңсе маманы өтінім мен Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартында көрсетілген құжаттар мен материалдарды келіп түскен күні тіркеуді жүзеге асырады, келіп түскен сәттен бастап 30 (отыз) минут ішінде оларды жауапты орындаушыны айқындау үшін Мемлекеттік комиссияның басшысына жібереді.

      Мемлекеттік комиссияның кеңсесінде өтінімнің көшірмесінде күні, уақыты (сағаты, минуты) көрсетіле отырып, оның тіркелгені туралы белгі қағаз жеткізгіштегі өтінімнің қабылданғанын растау болып табылады.

      Көрсетілетін қызметті алушы веб-портал арқылы мемлекеттік қызметті алу үшін жүгінген жағдайда, көрсетілетін қызметті алушының "жеке кабинетінде" мемлекеттік қызметті көрсету үшін сұранымның қабылданғаны туралы мәртебе, сондай-ақ мемлекеттік көрсетілетін қызмет нәтижесін алу күні мен уақыты көрсетілген хабарлама көрсетіледі.

      Көрсетілетін қызметті алушы құжаттардың толық емес топтамасын және (немесе) қолданылу мерзімі өтіп кеткен құжаттарды ұсынған жағдайда, Мемлекеттік комиссияның жауапты орындаушысы өтінімді қабылдаудан бас тартады.

      Көрсетілетін қызметті алушы жұмыс уақыты аяқталғаннан кейін, Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне сәйкес демалыс және мереке күндері жүгінген кезде өтінімдерді қабылдау және мемлекеттік қызмет көрсету нәтижелерін беру келесі жұмыс күні жүзеге асырылады.

      40. Шетелдік көрсетілетін қызметті алушылардан өтінім Мемлекеттік комиссияға сенімхат бойынша олардың өкілі және (немесе) өкілдіктері арқылы беріледі. Көрсетілген өкілдер мен өкілдіктер өтінім бойынша, оның ішінде тұқымды жеткізу наряды бойынша шаруашылық пайдалылығына мемлекеттік сынау үшін тұқымдық және отырғызу материалдарын кедендік ресімдеу және тарату жөніндегі істерді жүргізуге байланысты іс-әрекеттерді жүзеге асырады.

      41. Селекциялық жетістікті кезекті ауыл шаруашылығы жылының мемлекеттік сынақ жоспарларына енгізу үшін өтінімді көрсетілетін қызметті алушы Мемлекеттік комиссияға 25 желтоқсаннан кешіктірмей, күздік егіс дақылдары бойынша 31 қаңтардан кешіктірмей береді.

      42. Мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартында көрсетілген құжаттар мен материалдар Мемлекеттік комиссияға сұрыптың атауын көрсете отырып (егер атауы айқындалмаса, онда селекциялық нөмірі көрсетіледі) және көрсетілетін қызметті алушының қолы қойылып, жіберіледі. Сұрыптың атауы көрсетілмеген құжаттар (егер атауы айқындалмаса – селекциялық нөмірі) қаралмай, өтінім келіп түскен күннен бастап 3 (үш) жұмыс күні ішінде кері қайтарылады.

      43. Өтінімге келіп түскен және өтінімнің бастапқы құжаттарында келтірілмеген және мәлімделген сұрыптың мәнін өзгертетін белгілері бар қосымша құжаттар өтінімді қарау кезінде назарға алынбайды.

      44. Мемлекеттік комиссиямен хат алмасуды көрсетілетін қызметті алушы әрбір өтінім бойынша жеке-жеке жүргізеді.

      45. Көрсетілетін қызметті алушының деректері бойынша сұрыпты шаруашылыққа пайдалығына мемлекеттік сынау бір жылға дейінгі мерзімде жүргізіледі.

      46. Мемлекеттік сұрыптық сынақ деректері бойынша сұрыпты шаруашылыққа пайдалығына мемлекеттік сынау танаптық тәжірибелер отырғызылған күннен бастап мынадай мерзімдерде жүргізіледі:

      дәнді, дәнді-бұршақты, жарма, майлы, техникалық, иіру, бір жылдық азықтық, көкөніс, бақша, гүлді-сәндік дақылдар және картоп бойынша – кемінде екі вегетациялық кезең;

      көпжылдық шөптер бойынша – пайдаланудың кемінде екі циклі;

      жеміс, жидек дақылдары және жүзім бойынша – кемінде екі шаруашылық түсім.

      Сұрыпты шаруашылыққа пайдалылығына мемлекеттік сынау кезеңінде қолайсыз ауа райы жағдайларында, еңсерілмес күштің мән-жайлары туындаған жағдайларда мемлекеттік сынау мерзімі сұрыпты қосымша зерделеу үшін бір вегетациялық кезеңге ұзартылады.

      47. Мемлекеттік комиссияның жауапты орындаушысы өтінім келіп түскен күннен бастап 10 (он) жұмыс күні ішінде өтінімге және сұрыптың атауына сараптама жүргізеді.

      Өтінімнің және сұрып атауының сараптамасына өтінімнің дұрыс толтырылуын қарау және селекциялық жетістіктің сауалнамасын сараптау, сондай-ақ ұсынылған атаудың Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы заңның 6-бабында көрсетілген талаптарға сәйкестігін тексеру кіреді.

      48. Мемлекеттік комиссияның жауапты орындаушы Мемлекеттік комиссияның деректер банкі арқылы сұрыптың морфологиялық белгілері бойынша ерекшелігіне, сондай-ақ Мемлекеттік комиссияның сұрыптары атауларының базасы арқылы сұрып атауының Селекциялық жетістіктерді қорғау туралы заңның 6-бабына сәйкестігіне сараптама жүргізеді.

      49. Осы Қағидалардың 62-тармағында көрсетілген негіздер бойынша Мемлекеттік комиссияның жауапты орындаушысы өтінім келіп түскен күннен бастап 10 (он) жұмыс күні ішінде көрсетілетін қызметті алушыға осы Қағидаларға 7-қосымшаға сәйкес нысан бойынша мемлекеттік қызмет көрсетуден бас тарту туралы уәжді жауап жібереді.

      Өтінімге және сұрыптың атауына сараптама жүргізудің оң нәтижесінен кейін Мемлекеттік комиссияның жауапты орындаушысы көрсетілетін қызметті алушыға осы Қағидаларға 8-қосымшаға сәйкес нысан бойынша селекциялық жетістікті шаруашылыққа пайдалылығына мемлекеттік сынауға өтінімнің қабылданғаны туралы хабарлама жібереді.

      50. Шаруашылыққа пайдалылығына танаптық сынақтар жүргізу үшін Мемлекеттік комиссия көрсетілетін қызметті алушыға тұқым жеткізуге наряд жібереді.

      Көрсетілетін қызметті алушы Мемлекеттік комиссияға тұқым жеткізуге арналған нарядта көрсетілген мекенжайлар бойынша және мерзімдерде тұқымдық және отырғызу материалының қажетті мөлшерін ұсынады.

      51. Егер көрсетілетін қызметті алушы топырақтық-климаттық параметрлер бойынша әкімшілік-аумақтық бірліктің пайдалануы үшін ұсынылатын жағдайларға ұқсас жағдайларда жүргізілген басқа мемлекеттердің уәкілетті органдарының сұрыпты сынақтан өткізуінің оң нәтижелерін растайтын құжаттаманы берсе, көрсетілетін қызметті алушының деректері бойынша сұрыпты шаруашылыққа пайдалылығына мемлекеттік сынау кезінде танаптық сынақтар жүргізілмейді.

      Көрсетілетін қызметті алушы ұсынған сұрыпты сынау нәтижелері сыналатын сұрыптарды шаруашылыққа пайдалы белгілері бойынша (бұдан әрі – шаруашылыққа пайдалы белгілері бойынша стандарт) салыстыру жүргізілетін, пайдалануға ұсынылатын сұрыптардың ішінен ең жақсы сұрыбынан өнімділіктің асып кеткенін, шаруашылыққа пайдалы белгілері бойынша стандарттар деңгейінде негізгі ауруларға төзімділігін немесе сұрыпты пайдалану мақсатын айқындайтын шаруашылыққа бағалы ерекше белгілердің болуын куәландырады.

      52. Танаптық сынақтар дақылдың дамуын қамтамасыз ететін жағдайларда бір жерде жүргізіледі.

      53. Шаруашылыққа пайдалылығына мемлекеттік сынақ жүргізу барысында Мемлекеттік комиссияның жауапты орындаушысы екі вегетациялық кезең өткеннен кейін сұрыптың морфологиялық белгілері (ерекшелігі, біртектілігі және тұрақтылығы) бойынша сәйкестендіруді жүргізеді, оның нәтижелері бойынша сұрыптың ресми сипаттамасы жасалады.

      54. Сұрып мәлімделген сипаттамаға сәйкестігі бойынша сәйкес келмеген кезде Мемлекеттік комиссия сұрыптық тиесілілігін айқындаудың қиындығына немесе мүмкін болмауына байланысты өтінімді қабылдамау және сұрыптың шаруашылыққа пайдалылығына мемлекеттік сынауды тоқтату туралы шешім қабылдайды және Мемлекеттік комиссияның жауапты орындаушысы Мемлекеттік комиссия басшысының қолы (ЭЦҚ) қойылған осы Қағидаларға 9-қосымшаға сәйкес нысан бойынша мемлекеттік қызмет көрсету туралы хабарламаны дайындайды және шешім қабылданған күннен бастап 10 (он) жұмыс күні ішінде көрсетілетін қызметті алушыға жолдайды.

      55. Егер көрсетілетін қызметті алушы өтінім тіркелген сәттен бастап қатарынан 2 (екі) жыл бойы Мемлекеттік комиссия жіберген тұқымды жеткізуге арналған нарядқа сәйкес шаруашылыққа пайдалылығына мемлекеттік сынау үшін тұқымдық және отырғызу материалын ұсынбаған жағдайда, сұрып ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің шаруашылыққа пайдалылығына мемлекеттік сынаудан алынады.

      56. Көрсетілетін қызметті алушының деректері бойынша және мемлекеттік сынақтың деректері бойынша ауыл шаруашылығы өсімдіктерін шаруашылыққа пайдалылығына мемлекеттік сынау нәтижелерін селекциялық жетістіктерді мемлекеттік сынау және қорғау мәселелері бойынша ұсыныстар дайындау мақсатында Мемлекеттік комиссия құрған Мемлекеттік тізілімге өзгерістер енгізуді қарастыру жөніндегі сараптамалық кеңес (бұдан әрі – Сараптамалық кеңес) қарайды.

      Сараптамалық кеңес мемлекеттік сынау нәтижелерін қарау қорытындылары бойынша осы Қағидаларға 10-қосымшаға сәйкес нысан бойынша селекциялық жетістікті ауыл шаруашылығы өсімдіктерін шаруашылыққа пайдалылығына одан әрі мемлекеттік сынақтан алу негіздемесі бар қорытынды немесе осы Қағидаларға 11-қосымшаға сәйкес нысан бойынша селекциялық жетістікті шаруашылық-бағалы белгілер кешені бойынша Қазақстан Республикасында пайдалануға ұсынылатын селекциялық жетістіктердің мемлекеттік тізіліміне енгізу негіздемесі бар қорытынды (бұдан әрі – Сараптамалық кеңестің қорытындысы) жасайды.

      57. Мемлекеттік комиссия Сараптамалық кеңестің қорытындысы жасалған күннен бастап 10 (он) жұмыс күні ішінде көрсетілетін қызметті беруші құрған Ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің сұрыптарын сынау мәселелері жөніндегі республикалық комиссияның (бұдан әрі – комиссия) қарауына Сараптамалық кеңестің сынақ нәтижелері мен қорытындысын жібереді.

      58. Комиссия сынақтар нәтижелерін және Сараптамалық кеңестің қорытындысын қарау қорытындылары бойынша Мемлекеттік тізілімге өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөнінде тиісті шешім қабылдау үшін қызмет берушіге сұрыпты сынаудан алу туралы немесе сұрыпты шаруашылыққа бағалы белгілер кешені бойынша пайдалануға ұсыну туралы ұсыныс жібереді.

      59. Көрсетілетін қызметті беруші Мемлекеттік тізілім бекітілгеннен кейін Тұқым шаруашылығы туралы заңның 6-бабы 1-тармағының 21) тармақшасына сәйкес 3 (үш) жұмыс күні ішінде бұйрықтың көшірмесін Мемлекеттік комиссияға жібереді.

      60. Мемлекеттік комиссия бұйрықты алғаннан кейін 3 (үш) жұмыс күні ішінде көрсетілетін қызметті алушыға осы Қағидаларға 9-қосымшаға сәйкес нысан бойынша мемлекеттік қызмет көрсету туралы хабарламаны жібереді.

      61. Мемлекеттік қызмет көрсету үшін қажетті мәліметтерді қамтитын ақпараттық жүйе істен шыққан жағдайда, Мемлекеттік комиссия операторды дереу хабардар етеді.

      Бұл жағдайда оператор 1 (бір) жұмыс күні ішінде еркін нысанда техникалық проблема туралы хаттама жасайды және оған көрсетілетін қызметті беруші қол қояды.

      Мемлекеттік комиссия Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы заңның 5-бабы 2-тармағының 11) тармақшасына сәйкес мемлекеттік қызметтер көрсету мониторингінің ақпараттық жүйесіне өтінімді қабылдау сатысы туралы деректердің енгізілуін қамтамасыз етеді.

      62. Мемлекеттік қызмет көрсетуден бас тартуға мыналар негіз болып табылады:

      1) көрсетілетін қызметті алушының сұрыпты сынақтан өткізу үшін ұсынған құжаттарының және (немесе) оларда қамтылған деректердің (мәліметтердің) дұрыс еместігінің анықталуы;

      2) көрсетілетін қызметті алушының және (немесе) ұсынылған материалдардың, сұрыпты сынақтан өткізу үшін қажетті деректер мен мәліметтердің осы Қағидаларда белгіленген талаптарға сәйкес келмеуі.

3-тарау. Мемлекеттік қызмет көрсету мәселелері бойынша көрсетілетін қызметті берушінің, Мемлекеттік комиссияның және (немесе) олардың лауазымды адамдарының шешімдеріне, әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағымдану тәртібі

      63. Көрсетілетін қызметті берушінің, Мемлекеттік комиссияның мемлекеттік қызмет көрсету мәселелері бойынша шешіміне, әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым көрсетілетін қызметті беруші басшысының атына, Мемлекеттік комиссияға, мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті органға беріледі.

      64. Көрсетілетін қызметті алушының шағымын Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы заңның 25-бабының 2-тармағына сәйкес:

      көрсетілетін қызметті беруші, Мемлекеттік комиссия – тіркелген күнінен бастап 5 (бес) жұмыс күні ішінде;

      мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті орган – тіркелген күнінен бастап 15 (он бес) жұмыс күні ішінде қарауы тиіс.

      65. Көрсетілетін қызметті берушінің, Мемлекеттік комиссияның, мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын бағалау және бақылау жөніндегі уәкілетті органның шағымды қарау мерзімі Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы заңның 25-бабының 4-тармағына сәйкес:

      1) шағым бойынша қосымша зерделеу немесе тексеру не жергілікті жерге барып тексеру жүргізу;

      2) қосымша ақпарат алу қажет болған жағдайда, 10 (он) жұмыс күнінен аспайтын мерзімге ұзартылады.

      Шағымды қарау мерзімі ұзартылған жағдайда, шағымдарды қарау бойынша өкілеттіктер берілген лауазымды адам шағымды қарау мерзімі ұзартылған кезден бастап 3 (үш) жұмыс күні ішінде шағым берген көрсетілетін қызметті алушыға ұзарту себептерін көрсете отырып, шағымды қарау мерзімінің ұзартылғаны туралы жазбаша нысанда (шағым қағаз жеткізгіште берілген кезде) немесе электрондық нысанда (шағым электрондық түрде берілген кезде) хабарлайды.

      66. Көрсетілетін қызметті алушы мемлекеттік қызмет көрсету нәтижелерімен келіспеген жағдайда, көрсетілетін қызметті алушы Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы заңның 4-бабы 1-тармағының 6) тармақшасына сәйкес сотқа жүгінуге құқылы.

  Ауыл шаруашылығы
өсімдіктерін сұрыптық сынақтан
өткізу қағидаларына
1-қосымша
  Нысан

_______________________________________________________________ (жеке тұлғаның аты, әкесінің аты (бар болса), тегі, _______________________________________________________________ заңды тұлғаның атауы)

Тұқымдық және отырғызу материалын жеткізуге арналған наряд

      Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің "Ауыл шаруашылығы дақылдарын сұрыптық сынау жөніндегі мемлекеттік комиссиясы" республикалық мемлекеттік мекемесі мынадай тұқымдық және (немесе) отырғызу материалын (керегінің асты сызылсын) сұрыптық сынаққа жіберуді сұрайды:

Дақыл

Сұрып

Облыс

Мемлекеттік сұрып сынау учаскесінің (станцияның) атауы

Мемлекеттік сұрып сынау учаскесінің (станцияның) мекенжайы

Мөлшері, килограмм

1

2

3

4

5

6







      Жеткізу мерзімі 20___жылғы "___" ____________ дейін

      Басшы ___________ __________________________________________

      (қолы)       (аты, әкесінің аты (бар болса), тегі)

  Ауыл шаруашылығы
өсімдіктерін сұрыптық сынақтан
өткізу қағидаларына
2-қосымша
  Нысан
  Бекітемін
Қазақстан Республикасы
Ауыл шаруашылығы
министрлігінің "Ауыл
шаруашылығы дақылдарын
сұрыптық сынау жөніндегі
мемлекеттік комиссия"
республикалық мемлекеттік
мекемесінің басшысы
___________________________
____________________________
(аты, әкесінің аты (бар болса),
тегі, қолы, мөрі)
20 __ жылғы "__" _____

Өсімдік шаруашылығындағы селекциялық жетістікке патент беруден бас тарту туралы қорытынды

Өтінім № __________________ Өтінімнің берілген күні: _______________________

Дақыл (тек, түр) _____________ Сұрып/Будан: _______________________________

Өтінім беруші(лер): ______________________________________________________

Сұрыптың авторы(лары): _________________________________________________

Шығу тегі бойынша сипаттама: ____________________________________________

Селекция әдісі: __________________________________________________________

Өмір салты: __________________ Даму циклі: _______________________________

Сынақ басталған күн: __________ Сынақтан алынған күн: _____________________

Аудандастырылған жыл: _______ Аудандастырудан алынған жыл: ______________

      Dus-test*-ке зерттеу нәтижелері

1. Жаңалығы (novelty)

2. Ерекшелігі (dіstіnctness) ________________________________________________

3. Біртектілігі (unіformіty) _________________________________________________

4. Тұрақтылығы (stabіlіty) _________________________________________________

5. Сұрып бойынша басқа да ақпарат: _______________________________________

      Ескертпе:

      * аббревиатуралардың толық жазылуы:

      Dus-test – dіstіnctness (ерекшелік), unіformіty (біртектілік), stabіlіty (тұрақтылық).

      Селекциялық жетістікті патент қабілеттілігіне сараптау нәтижелері бойынша қорытынды:

      _________________________________________________________________

      _________________________________________________________________

      _________________________________________________________________

      _________________________________________________________________

      (Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сілтеме келтіре

      отырып, патент беруден бас тарту себебін негіздеу)

      Сараптама кеңесінің мүшелері:

      ____________________________________

      ____________________________________

      ____________________________________

      ____________________________________

  Ауыл шаруашылығы
өсімдіктерін сұрыптық сынақтан
өткізу қағидаларына
3-қосымша
  Нысан
  Бекітемін
Қазақстан Республикасы
Ауыл шаруашылығы
министрлігінің "Ауыл
шаруашылығы дақылдарын
сұрыптық сынау жөніндегі
мемлекеттік комиссия"
республикалық мемлекеттік
мекемесінің басшысы
____________________________
____________________________
(аты, әкесінің аты (бар болса),
тегі, қолы, мөрі)
20 __ жылғы "__" _____

Селекциялық жетістіктің атауын тексеру нәтижелері бойынша қорытынды

      Өтінім № _____________ Өтінімнің берілген күні ______________________

      Дақыл: __________________________________________________________

      Өтінім беруші(лер): ________________________________________________

      Автор(лар): _______________________________________________________

      _________________________________________________________________

      Селекциялық жетістіктің ұсынылған атауы: ___________________________

      _________________________________________________________________

      Селекциялық жетістіктің тіркелген аты: ______________________________

      _________________________________________________________________

      Тексеру өткізу негізі: _______________________________________________

      _________________________________________________________________

      Атаудың қысқаша сипаттамасы: _____________________________________

      _________________________________________________________________

      Сараптама нәтижелері: _____________________________________________

      _________________________________________________________________

      (сұрыптың атауы сәйкес келмеген жағдайда Қазақстан Республикасының

      қолданыстағы заңнамасына сілтеме келтіре отырып, негіздеме көрсету)

      Патент қабілеттілігіне сараптама жасау

      бөлімінің басшысы ___________ ____________________________________

      (қолы)       (аты, әкесінің аты (бар болса), тегі)

  Ауыл шаруашылығы
өсімдіктерін сұрыптық сынақтан
өткізу қағидаларына
4-қосымша
  Нысан
  Бекітемін
Қазақстан Республикасы
Ауыл шаруашылығы
министрлігінің "Ауыл
шаруашылығы дақылдарын
сұрыптық сынау жөніндегі
мемлекеттік комиссия"
республикалық мемлекеттік
мекемесінің басшысы
__________________________
__________________________
(аты, әкесінің аты (бар болса),
тегі, қолы, мөрі)
20 __ жылғы "__" _____

Сұрыптың патент қабілеттілігі туралы қорытынды

      Өтінім № _______________ Өтінімнің берілген күні: _____________________

      Дақыл (тек, түр) ________________ Сұрып/Будан: _______________________

      Өтінім беруші(лер): _________________________________________________

      Сұрыптың авторы(лары): ____________________________________________

      Шығу тегі бойынша сипаттама: _______________________________________

      Селекция әдісі: _____________________________________________________

      Өмір салты: __________________ Даму циклі: __________________________

      Сынақ басталған күн: ____________ Сынақтан алынған күн: ______________

      Аудандастырылған жыл: _______ Аудандастырудан алынған жыл: _________

      Dus-test*-ке зерттеу нәтижелері

      1. Жаңалығы (novelty)

      2. Ерекшелігі (dіstіnctness) ___________________________________________

      3. Біртектілігі (unіformіty) ____________________________________________

      4. Тұрақтылығы (stabіlіty) ____________________________________________

      5. Сұрып бойынша басқа ақпарат: _____________________________________

      Ескертпе:

      * аббревиатуралардың толық жазылуы:

      Dus-test – dіstіnctness (ерекшелігі), unіformіty (біртектілігі), stabіlіty (тұрақтылығы).

      Селекциялық жетістікті патент қабілеттілігіне сараптау нәтижелері

      бойынша қорытынды: _______________________________________________

      ___________________________________________________________________

      ___________________________________________________________________

      ___________________________________________________________________

      (патент беруге негіздеме)

      Сараптама кеңесінің мүшелері: ___________________________________

      ___________________________________

      ___________________________________

      ___________________________________

  Ауыл шаруашылығы
өсімдіктерін сұрыптық сынақтан
өткізу қағидаларына
5-қосымша
  Нысан
  Бекітемін
Қазақстан Республикасы
Ауыл шаруашылығы
министрлігінің "Ауыл
шаруашылығы дақылдарын
сұрыптық сынау жөніндегі
мемлекеттік комиссия"
республикалық мемлекеттік
мекемесінің басшысы
____________________________
____________________________
(аты, әкесінің аты (бар болса),
тегі, қолы, мөрі)
20 __ жылғы "__" _____

Сұрыптың сипаттамасы

Өтінім: ____________________

Өтінім берілген күн: _____________

Өтініш беруші: ______________________________________________________________

Дақыл: ____________________

Сұрып/ будан: __________________

Сынақ өткізілген орын: ________________________________________________________


Белгі

Айқындылық дәрежесі

Индексі





  Ауыл шаруашылығы
өсімдіктерін сұрыптық сынақтан
өткізу қағидаларына
6-қосымша

"Ауыл шаруашылығы өсімдіктерін шаруашылық пайдалылығына мемлекеттік сынау" мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандарты

1

Көрсетілетін қызметті берушінің атауы

Мемлекеттік қызметті Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі (бұдан әрі – көрсетілетін қызметті беруші) көрсетеді.

2

Мемлекеттік қызметті ұсыну тәсілдері (қол жеткізу арналары)

1) ауыл шаруашылығы дақылдарының сұрыптарын сынау жөніндегі мемлекеттік комиссияның (бұдан әрі – Мемлекеттік комиссия) кеңсесі;
2) "электрондық үкіметтің" www.egov.kz веб-порталы (бұдан әрі – веб-портал).

3

Мемлекеттік қызмет көрсету мерзімі

Мемлекеттік сұрып сынағының деректері бойынша сұрыпты шаруашылыққа пайдалылығына сынақтан өткізу танаптық тәжірибе отырғызылған күннен бастап мынадай мерзімдерде жүргізіледі:
дәнді, дәнді-бұршақты, жарма, майлы, техникалық, иіру, бір жылдық азықтық, көкөніс, бақша дақылдары, гүлді-сәндік дақылдар және картоп бойынша – кемінде екі вегетациялық кезең;
көп жылдық шөптер бойынша – пайдаланудың кемінде екі циклі;
жеміс, жидек дақылдары мен жүзім бойынша – кемінде екі шаруашылық түсім.

4

Мемлекеттік қызмет көрсету түрі

Электрондық (ішінара автоматтандырылған) немесе қағаз түрінде.

5

Мемлекеттік қызметті көрсету нәтижесі

Мемлекеттік қызмет көрсету туралы хабарлама не мемлекеттік қызмет көрсетуден уәжді бас тарту.
Мемлекеттік қызмет көрсету нәтижесін ұсыну нысаны: электрондық немесе қағаз түрінде.

6

Мемлекеттік қызмет көрсету кезінде көрсетілетін қызмет алушыдан алынатын төлем мөлшері және Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда оны алу тәсілдері

Тегін.

7

Жұмыс кестесі

1) көрсетілетін қызметті беруші – Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес демалыс және мереке күндерін қоспағанда, дүйсенбіден бастап жұманы қоса алғанда, сағат 13.00-ден 14.30-ға дейінгі түскі үзіліспен сағат 9.00-ден 18.30-ға дейін;
2) веб-портал – жөндеу жұмыстарын жүргізуге байланысты техникалық үзілістерді қоспағанда, тәулік бойы (көрсетілетін қызметті алушы Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес жұмыс уақыты аяқталғаннан кейін, демалыс және мереке күндері жүгінген кезде өтінімді қабылдау және мемлекеттік қызмет көрсету нәтижесін беру келесі жұмыс күні жүзеге асырылады).
Белгіленген жұмыс уақытының ұзақтығынан тыс өтінімді қабылдауды және мемлекеттік қызмет көрсету нәтижесін беруді көрсетілетін қызметті беруші жұмыс уақытының кестесіне сәйкес белгілейді.
Мемлекеттік қызмет алдын ала жазылусыз және жеделдетілген қызмет көрсетусіз кезек тәртібімен көрсетіледі.
Мемлекеттік қызмет көрсету орындарының мекенжайлары мына интернет-ресурста орналастырылған:
1) Мемлекеттік комиссияның – www.gcomsort.kz;
2) Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің – www.gov.kz.

8

Мемлекеттік қызмет көрсету үшін қажетті құжаттар тізбесі

Көрсетілетін қызметті берушіге жүгінген кезде:
1) осы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына қосымшаға сәйкес нысан бойынша селекциялық жетістікті шаруашылық пайдалылығына сынауға арналған өтінім;
2) селекциялық жетістіктің сауалнамасы (тиісті дақылға арналған нысан бойынша);
3) тиісті тектері мен түрлері үшін селекциялық жетістіктің сипаттамасы;
4) гүлдердің, гүл шоғырларының, өсімдіктердің репродуктивтік бөліктерінің және шаруашылықта пайдалану фазасында қалыпты дамыған өсімдіктің сұрып атауы (егер аты айқындалмаса, онда селекциялық нөмірі көрсетіледі) көрсетілген масштабты сызғышы бар фотографиялары;
5) өтінім беруге арналған құқығын растайтын құжат (құқықтық мирасқорлар және делдалдар үшін);
6) сынаққа берілетін сұрыпта генетикалық түрлендірілген объектілердің жоқ екендігі туралы құжат не генетикалық түрлендірілген объектілердің құрамына жүргізілген сараптама нәтижелері (шетелдік селекциядағы сұрыптар үшін).
Веб-порталға жүгінген кезде:
1) осы мемлекеттік көрсетілетін қызмет стандартына қосымшаға сәйкес нысан бойынша селекциялық жетістікті шаруашылыққа пайдалылығын сынауға көрсетілетін қызметті алушының электрондық цифрлық қолтаңбасы (бұдан әрі – ЭЦҚ) қойылған электрондық құжат нысанындағы өтінім;
2) селекциялық жетістік сауалнамасының электрондық көшірмесі (тиісті дақылға арналған нысан бойынша);
3) тиісті тектер мен түрлер үшін селекциялық жетістік сипаттамасының электрондық көшірмесі;
4) электрондық форматта гүлдердің, гүл шоғырларының, өсімдіктердің репродуктивтік бөліктерінің және шаруашылықта пайдалану фазасында қалыпты дамыған өсімдіктің сұрып атауы (егер аты айқындалмаса, онда селекциялық нөмірі көрсетіледі) көрсетілген масштабты сызғышы бар фотографиялары;
5) өтінім беру құқығын растайтын құжаттың электрондық көшірмесі (құқықтық мирасқорлар мен делдалдар үшін);
6) сынаққа берілетін сұрыпта генетикалық түрлендірілген объектілердің жоқ екендігі туралы құжаттың электрондық көшірмесі не генетикалық түрлендірілген объектілердің құрамына жүргізілген сараптама нәтижелері (шетелдік селекциядағы сұрыптар үшін).
Көрсетілетін қызметті алушының жеке басын куәландыратын құжат туралы, заңды тұлғаны тіркеу (қайта тіркеу) туралы мәліметтерді, дара кәсіпкер ретінде қызметінің басталғаны туралы хабарламаны көрсетілетін қызметті беруші "электрондық үкімет" шлюзі арқылы тиісті мемлекеттік ақпараттық жүйелерден алады.
Көрсетілетін қызметті алушылардан ақпараттық жүйелерден алынуы мүмкін құжаттарды талап етуге жол берілмейді.

9

Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мемлекеттік қызмет көрсетуден бас тарту үшін негіздер

1) көрсетілетін қызметті алушының сұрыпты сынақтан өткізу үшін ұсынған құжаттарының және (немесе) оларда қамтылған деректердің (мәліметтердің) дұрыс еместігінің анықталуы;
2) көрсетілетін қызметті алушының және (немесе) ұсынылған материалдардың, сұрыпты сынақтан өткізу үшін қажетті деректер мен мәліметтердің Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 2 шілдедегі № 4-2/602 бұйрығымен (Қазақстан Республикасының Нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11879 тіркелген) бекітілген Ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің сұрыптық сынағын жүргізу қағидаларында белгіленген талаптарға сәйкес келмеуі.

10

Мемлекеттік қызмет көрсетудің, оның ішінде электрондық нысанда көрсетілетін қызметтің ерекшеліктерін ескере отырып қойылатын өзге де талаптар

Көрсетілетін қызметті алушының ЭЦҚ-сы болған жағдайда, мемлекеттік қызметті веб-портал арқылы электрондық нысанда алу мүмкіндігі бар және "жеке кабинеті" арқылы қашықтықтан қол жеткізу режимінде мемлекеттік қызметті көрсету мәртебесі туралы ақпаратты алу мүмкіндігі бар.
Мемлекеттік қызмет көрсету мәселелері жөніндегі анықтамалық қызметтердің байланыс телефондары веб-порталда орналастырылған. Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері жөніндегі бірыңғай байланыс орталығы 1414, 8 800 080 7777.

  "Ауыл шаруашылығы
өсімдіктерінің шаруашылыққа
пайдалылығын мемлекеттік
сынау" мемлекеттік көрсетілетін
қызмет стандартына
қосымша
  Нысан

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Ауыл
шаруашылығы дақылдарын сұрыптық сынау жөніндегі мемлекеттік комиссиясы
(010000, Нұр-Сұлтан қаласы, Абай даңғылы, 13-үй,
"Іскер" бизнес орталығы, 11-қабат, 1111-кабинет)

Өтінім нөмірі


Тіркелген күні


Селекциялық жетістікті шаруашылыққа пайдалылығына мемлекеттік сынауға арналған өтінім

Өтініш беруші(лер)
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
(жеке тұлғаның аты, әкесінің аты (бар болса), тегі/заңды тұлғаның атауы және мекенжайы)
Азаматтығы ____________________________________________________
Пошталық мекенжайы ___________________________________________
_______________________________________________________________
Телефоны _______________ Электрондық мекенжайы ________________
Селекциялык жетістік оригинаторының(ларының) атауы(лары) және қатысу үлесі, процентпен
_______________________________________________________________

_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Тегі, түрі (қазақша атауы)
_______________________________________________________________
Тегі, түрі (орысша атауы)
_______________________________________________________________
Тегі, түрі (латынша атауы)
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Ұсынылып отырған атауы
_______________________________________________________________
Селекциялық нөмірі
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
Автор(лар) (егер, автор(лар) өтініш беруші(лер) болып табылмаса)

Тегі

Аты

Әкесінің аты (бар болса)

Үйінің мекенжайы

Қатысу үлесі, процент











Мендегі (біздегі) бар ақпарат бойынша басқа авторлары жоқ

Алдыңғы өтінімдер

Тіркелген

Өтінім нөмірі

Кезеңі

Қандай атаумен

елі

күні

Қорғауға беруге





Шаруашылыққа жарамдылығын сынауға





Мен (біз) бірінші өтінімде берілген материал осы сұрыпты білдіретінін және осы өтінімге сәйкес келетінін мәлімдеймін(міз)

Оригинатор ұсынып отырған сынау (пайдалану) салалары

Мен (біз) селекциялық жетістіктің шаруашылыққа жарамдылығына мемлекеттік сынақ жүргізуді өтінемін(міз).
Мен (біз) менде (бізде) бар мәліметтер бойынша өтінімді қарауға қажетті және осы өтінім мен қосымшаға енгізілген ақпарат түпкілікті және дұрыс екендігін мәлімдеймін(міз). Мен (біз) үлгілердің тиісінше алынғандығын және сұрыптың репрезентативті іріктелгенін көрсететінін растаймын(мыз).
Мен (біз) Мемлекеттік комиссия мен оның инспектураларының нарядтары бойынша шаруашылыққа жарамдылығына сынау жүргізу үшін тұқымның қажетті мөлшерін, сондай-ақ сақтауға сұрыптың эталондық үлгісін өтеусіз беруге міндеттенемін(міз).
Өтініш берушінің (берушілердің) қолы (қолдары)
___________________ __________________
___________________ __________________
___________________ __________________
___________________ __________________
___________________ __________________

  Ауыл шаруашылығы
өсімдіктерін сұрыптық сынақтан
өткізу қағидаларына
7-қосымша
  Нысан

________________________________________________________________ (көрсетілетін қызметті алушының атауы және мекенжайы)

Мемлекеттік қызмет көрсетуден бас тарту туралы уәжді жауап

      "Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабы 1-тармағының 2) тармақшасына сәйкес көрсетілетін қызметті берушінің қызметкері

      ___________________________________________________________________

      Ауыл шаруашылығы дақылдарын сорттық сынау жөніндегі мемлекеттік комиссияның Сараптамалық кеңесінің шешіміне сәйкес

      ___________________ дақылының ______________________ сұрыбы/буданы

      бойынша мемлекеттік қызмет көрсетуден бас тартады:

      ___________________________________________________________________

      (мемлекеттік қызметтің атауын көрсету)

      Бас тарту үшін негіздеме: ________________________________________

      ___________________________________________________________________

      ___________________________________________________________________

      Осы бас тарту әр тарапқа бір-бірден екі данада жасалды

      ___________________________________________________________________

      Басшы _________________________________________________________

      (аты, әкесінің аты (бар болса), тегі, қолы)

      Орындаушы ____________________________________________________

      (аты, әкесінің аты (бар болса), тегі, қолы)

      Қабылдады_____________________________________________________

            (көрсетілетін қызметті алушының аты, әкесінің аты (бар болса), тегі, қолы)

      20__ жылғы "___" _________

  Ауыл шаруашылығы
өсімдіктерін сұрыптық сынақтан
өткізу қағидаларына
8-қосымша
  Нысан

Селекциялық жетістікті шаруашылыққа пайдалылығына мемлекеттік сынауға өтінімді қабылдау туралы хабарлама

      Дақыл ______________________________________________________________

      Сұрып, будан ________________________________________________________

      (жаңа сұрыптың атауы)

      Өтінімді тіркеу күні, нөмірі ____________________________________________

      Өтініш беруші (лер) __________________________________________________

      Оригинатор(лар)______________________________________________________

      (оригинатордың толық ресми атауы және қатысу үлесі %)

      Жаңа сұрыптың шынайы авторлары:

      ____________________________________________________________________

      (барлық авторлардың аты, әкесінің аты (бар болса), тегі және қатысу үлесі %)

      Мемлекеттік комиссияның Сараптама кеңесінің осы өтінім бойынша шешімі:

      ____________________________________________________________________

      Сұрыпты Қазақстан Республикасында пайдалануға ұсынылатын Селекциялық

      жетістіктердің мемлекеттік тізіліміне енгізу не сұрыпты одан әрі сынаудан алу туралы

      хабарлама беру:


- Мемлекеттік комиссияға құжаттарды тапсырған күннен бастап көрсетілетін

      қызметті алушының деректері бойынша – бір жылға дейін; ауыл шаруашылығы

      өсімдіктерінің сұрыптарын мемлекеттік сұрып сынау деректері бойынша егіс

      тәжірибелер салынған күннен бастап сынау және бағалау жүргізу кезінде:


- дәнді, дәнді-бұршақты, жармалық, майлы, техникалық, иіру, көкөніс, бақша,

      гүл-сәндік дақылдар мен картоп – 3 жылға дейін;


- азықтық – 6 жылға дейін;

- жемістік, жидектік дақылдар, жүзім;– 12 жылға дейін.

      Басшы ____________________________________________________________

      (аты, әкесінің аты (бар болса), тегі, қолы)

      Орындаушы _______________________________________________________

      (аты, әкесінің аты (бар болса), тегі, қолы)

  Ауыл шаруашылығы
өсімдіктерін сұрыптық сынақтан
өткізу қағидаларына
9-қосымша
  Нысан

Мемлекеттік қызмет көрсету туралы хабарлама

      Сұрыпты шаруашылыққа пайдалылығына мемлекеттік сынау нәтижелері

      бойынша ___________________ дақылы, сұрып, будан ___________________

      _________________________________________________ облыс(тар) бойынша

      ___________________________________________________________ негізінде

      (бұйрықтың/хаттаманың тақырыбын, № және күнін көрсету)

      _________________________________________________________________________

      (Мемлекеттік қызмет көрсету нәтижесін көрсету (Қазақстан Республикасында

      пайдалануға ұсынылатын cелекциялық жетістіктердің мемлекеттік

      тізбесіне енгізілген, не одан әрі сынақтан шығарылған))

      Басшы: _________________________________________________

      аты, әкесінің аты (бар болса), тегі, қолы)

      Орындаушы: _____________________________________________

      (аты, әкесінің аты (бар болса), тегі, қолы)

  Ауыл шаруашылығы
өсімдіктерін сұрыптық сынақтан
өткізу қағидаларына
10-қосымша
  Нысан

Селекциялық жетістікті ауыл шаруашылығы өсімдіктерін шаруашылыққа пайдалылығына одан әрі мемлекеттік сынаудан алу негіздемесі бар қорытынды

Сұрып/будан ____________________________________________________
Сынақтың басталған жылы ________________________________________
_____________________ жылғы орташа көрсеткіштер _________________
Түсімділік, центнер/гектар ________________________________________
Тәлімі жерде ____________________________________________________
Суармалы жерде _________________________________________________


Көрсеткіштер

20 _____

20 _____

20 _____

Орташа

1

2

3

4

5

1. Облыс_______________





Сұрып учаскесі_________





Шаруашылыққа пайдалы белгілері бойынша стандарт_______________





Сұрып_________________





Ауытқушылық





Сұрып учаскесі_________





Шаруашылыққа пайдалы белгілері бойынша стандарт _______________





Сұрып_________________





Ауытқушылық





Сұрып учаскесі__________





Шаруашылыққа пайдалы белгілері бойынша стандарт _______________





Сұрып_________________





Ауытқушылық





Орташа________________





Шаруашылыққа пайдалы белгілері бойынша стандарт _______________





Сұрып_________________





Ауытқушылық





Облыс бойынша орташа__





Шаруашылыққа пайдалы белгілері бойынша стандарт _______________





Сұрып_________________





2. Облыс бойынша түсімділіктің кепілдендірілген қосылуы, центнер/гектар
________________________________________________________________
3. Экономикалық тиімділік, процент _________________________________
4. Баға өлшемшарттары ____________________________________________
5. 1000 тұқымның, түйнектің, жемістің массасы, грамм _________________
6. Қорапшаның массасы, грамм _____________________________________
7. Бір қорапшадағы шитті мақтаның массасы, грамм ___________________
8. Шитті мақтадан талшық шығымы, процент _________________________
9. Жапырақтанушылық, процент ____________________________________
10. Өнімнің түптенуі, сабақ _________________________________________
11. Өсімдік биіктігі, сантиметр ______________________________________
12. Талшық ұзындығы, миллиметр __________________________________
13. Төменгі бұршақтардың бекіну биіктігі, сантиметр ___________________
14. Бұршақтардың жарылғыштығы, процент __________________________

15. Ауруларға төзімділігі, балл

Аурулар









16. Зиянкестерге төзімділігі, балл

Зиянкестер









17. Жапырылып қалуға төзімділігі, балл__________________________________

18. Төгілуге төзімділігі, балл___________________________________________

19. Құрғақшылыққа төзімділігі, балл____________________________________

20. Сақталғыштық, процент_____________________________________________

21. Вегетациялық кезең, күн____________________________________________

22. Дегустациялық бағасы, балл_________________________________________

23. Сұрыптың жалпы бағасы, балл_______________________________________

24. Өсіп-өнуге төзімділігі, балл_________________________________________

25. Сапалық және технологиялық көрсеткіштері





Көрсеткіштер, процент, миллиграмм/грамм, миллилитр


Ескертпе: кестеде көрсетілмеген көрсеткіштер қосымша толтырылады.

Сараптама кеңесінің мүшелері:
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
Негіздемені дайындаған
_________________________________________ ______________
(аты, әкесінің аты (бар болса), тегі) (қолы)
20 ___ жылғы "_____" _______________________
Қорытынды _______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________

  Ауыл шаруашылығы
өсімдіктерін сұрыптық сынақтан
өткізу қағидаларына
11-қосымша
  Нысан

Селекциялық жетістікті шаруашылық-бағалы белгілер кешені бойынша Қазақстан Республикасында пайдалануға ұсынылатын селекциялық жетістіктердің мемлекеттік тізіліміне енгізу негіздемесі бар қорытынды

Сұрып/будан _________________________________________________________
Сынақтың басталған жылы _____________________________________________
________________________ жылғы орташа көрсеткіштер ___________________
Түсімділік, центнер/гектар _____________________________________________
Тәлімі жерде _________________________________________________________
Суармалы жерде ______________________________________________________


Көрсеткіштер

20 _____

20 _____

20 _____

Орташа

1

2

3

4

5

1. Облыс_______________





Сұрып учаскесі_________





Шаруашылыққа пайдалы белгілері бойынша стандарт _______________





Сұрып_________________





Ауытқушылық





Сұрып учаскесі_________





Шаруашылыққа пайдалы белгілері бойынша стандарт _______________





Сұрып_________________





Ауытқушылық





Сұрып учаскесі__________





Шаруашылыққа пайдалы белгілері бойынша стандарт _______________





Сұрып_________________





Ауытқушылық





Орташа________________





Шаруашылыққа пайдалы белгілері бойынша стандарт _______________





Сұрып_________________





Ауытқушылық





Облыс бойынша орташа__





Шаруашылыққа пайдалы белгілері бойынша стандарт _______________





Сұрып_________________





2. Облыс бойынша түсімділіктің кепілдендірілген қосылуы, центнер/гектар
________________________________________________________________
3. Экономикалық тиімділік, процент _________________________________
4. Баға өлшемшарттары ___________________________________________
5. 1000 тұқымның, түйнектің, жемістің массасы, грамм _________________
6. Қорапшаның массасы, грамм _____________________________________
7. Бір қорапшадағы шитті мақтаның массасы, грамм ___________________
8. Шитті мақтадан талшық шығымы, процент _________________________
9. Жапырақтанушылық, процент ____________________________________
10. Өнімнің түптенуі, сабақ _________________________________________
11. Өсімдік биіктігі, сантиметр ______________________________________
12. Талшық ұзындығы, миллиметр __________________________________
13. Төменгі бұршақтардың бекіну биіктігі, сантиметр ___________________
14. Бұршақтардың жарылғыштығы, процент __________________________

15. Ауруларға төзімділігі, балл

Аурулар









16. Зиянкестерге төзімділігі, балл

Зиянкестер









17. Жапырылып қалуға төзімділігі, балл__________________________________

18. Төгілуге төзімділігі, балл___________________________________________

19. Құрғақшылыққа төзімділігі, балл____________________________________

20. Сақталғыштық, процент_____________________________________________

21. Вегетациялық кезең, күн____________________________________________

22. Дегустациялық бағасы, балл_________________________________________

23. Сұрыптың жалпы бағасы, балл_______________________________________

24. Өсіп-өнуге төзімділігі, балл_________________________________________

25. Сапалық және технологиялық көрсеткіштері





Көрсеткіштер, процент, миллиграмм/грамм, миллилитр


Ескертпе: кестеде көрсетілмеген көрсеткіштер қосымша толтырылады.

Сараптама кеңесінің мүшелері: ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________
Негіздемені дайындаған _________________________________________ ______________ (аты, әкесінің аты (бар болса), тегі) (қолы)
20 ___ жылғы "_____" _______________________
Қорытынды ________________________________________________________________ ________________________________________________________________ ________________________________________________________________


Егер Сіз беттен қате тапсаңыз, тінтуірмен сөзді немесе фразаны белгілеңіз және Ctrl+Enter пернелер тіркесін басыңыз

 

бет бойынша іздеу

Іздеу үшін жолды енгізіңіз

Кеңес: браузерде бет бойынша енгізілген іздеу бар, ол жылдамырақ жұмыс істейді. Көбінесе, ctrl-F пернелері қолданылады