"Азаматтық авиацияда аэронавигациялық ақпаратпен қамтамасыз ету қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2017 жылғы 30 маусымдағы № 420 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Жаңа

Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің 2021 жылғы 13 қазандағы № 537 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2021 жылғы 20 қазанда № 24832 болып тіркелді

      БҰЙЫРАМЫН:

      1. "Азаматтық авиацияда аэронавигациялық ақпаратпен қамтамасыз ету қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2017 жылғы 30 маусымдағы № 420 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 15427 болып тіркелген) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

      көрсетілген бұйрықпен бекітілген Азаматтық авиацияда аэронавигациялық ақпаратпен қамтамасыз ету қағидаларда:

      2-тармақтың 147) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:

      "147) SNOWTAM – әуеайлақтың жұмыс алаңында қардың, мұздың, батпақтың, қыраудың, тұрып қалған судың немесе қардың, батпақтың, мұздың немесе қыраудың еруі нәтижесінде пайда болған судың болуына байланысты қауіпті жағдайлардың болуы немесе тоқтатылуы туралы хабарлауды, ұшу-қону жолағы бетінің жай-күйі туралы хабарламаны қамтитын стандартты форматта берілетін арнайы сериялы NOTAM.";

      мынадай мазмұндағы 14-1-тармағымен толықтырылсын:

      "14-1. Аэронавигациялық деректер мен аэронавигациялық ақпарат әртүрлі форматта ұсынылған жағдайларда деректер мен ақпараттың әртүрлі форматта келісілуін қамтамасыз ету процестері енгізіледі.";

      15-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

      "15. ААҚ Халықаралық азаматтық авиация туралы конвенцияның "Аэронавигациялық ақпарат қызметтері" 15-қосымшасының және Аэронавигациялық ақпарат қызметтері жөніндегі нұсқаулық (Dос 8126, ИКАО құжаты) талаптарына сәйкес, сондай-ақ "Аэронавигациялық қызмет көрсету қағидалары. Аэронавигациялық ақпаратты басқару" ИКАО PANS-AIM құжатына (Doc 10066) сәйкес аэронавигациялық ақпарат өнімдері жариялануын қамтамасыз етеді.";

      мынадай мазмұндағы 18-1-тармағымен толықтырылсын:

      "18-1. ААҚ ақпаратты басқару процестерін айқындайды, ал АҚК берушісі ӘҚҰ жүйесінің шеңберінде кепілдік берілген сападағы аэронавигациялық деректер мен аэронавигациялық ақпаратты уақтылы жинауды, өңдеуді, сақтауды, біріктіруді, алмасуды және жеткізуді қамтамасыз ету мақсатында ААҚ-ны ресурстармен (персонал, жабдық, бағдарламалық қамтамасыз ету, қаржыландыру және басқалар) қамтамасыз етеді.";

      19-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

      "19. Әуе кемелерінің ұшуын қамтамасыз ету, әуе қозғалысына қызмет көрсету және әуе қозғалысын басқару мақсаттары үшін ұсынылатын аэронавигациялық ақпарат (аэронавигациялық деректер) өнімдеріне цифрлық деректер массивтері түрінде немесе стандартталған форматта баспа түрінде немесе электрондық жеткізгіштерде мыналар жатады:

      1) AIP, оның ішінде оған енгізілген түзетулер мен толықтырулар;

      2) Әуеайлақ схемалар және аэронавигациялық карталар;

      3) AIC;

      4) PIB, оның ішінде ұшқаннан кейінгі ақпараты;

      5) NOTAM хабарламалары, оның ішінде бақылау тізбелері мен қолданыстағы NОТАМ тізбелері;

      6) Жергілікті жер мен кедергілер туралы электрондық деректер.";

      55-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

      "55. AIP-ке түзетулер шығарылған жағдайда, ол AIP-ке толықтырулардың реттік нөмірлеріне немесе түзетуге енгізілген NOTAM сериялары мен нөмірлеріне сілтемелерді қамтиды.";

      57-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

      "57. АIRАС жүйесі бойынша күнге ешқандай ақпарат ұсынылмаған жағдайларда NIL хабарламасы NOТАМ бақылау тізбесі арқылы AIRAC жүйесі бойынша тиісті күшіне ену күніне дейін бір циклдан кешіктірілмей жіберіледі.";

      мынадай мазмұндағы 79-1-тармағымен толықтырылсын:

      "79-1. Ұшу алдындағы жоспарлау мақсатында ұсынылатын аэронавигациялық ақпарат аэронавигациялық ақпарат өнімдерінің элементтерінен пайдалану мәні бар ақпаратты қамтиды.";

      86-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

      "86. Әуеайлақтарда (тікұшақ айлақтарында) ұшу экипажының мүшелерінен аэронавигациялық құралдар мен қызметтердің жағдайы мен жұмысы туралы ақпаратты немесе әуеайлақ маңында құстардың болуы туралы, сондай-ақ жабайы жануарлар тудыратын қауіптің бар-жоғы туралы ақпаратты қабылдау қамтамасыз етеді және қажеттілікке сәйкес кейіннен тарату үшін осы ақпаратты АҚК берушісіне беруді қамтамасыз етеді.";

      мынадай мазмұндағы 88-1-тармағымен толықтырылсын:

      "88-1. Әуеайлақ/тікұшақ айлағы жамылғысында қар, батпақ, мұз, қар, тұрып қалған су немесе қардың еруі нәтижесінде пайда болған су туралы ақпарат әуеайлақ пайдаланушысынан SNOWTAM басылымына тиісті өтінім берілген жағдайда SNOWTAM арқылы жіберіледі.";

      91-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

      "91. Белгіленген қауіпті және тыйым салынған аймақтарға, сондай-ақ ұшуларды шектеу аймақтары және авариялық-құтқару іс-шаралары кезіндегі шектеулерден өзгеше әуе кеңістігіндегі уақытша шектеулермен байланысты қызметтер туралы ережені қолданысқа енгізу туралы хабарлама, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 12 мамырдағы № 506 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану қағидасында көрсетілген күтпеген мән-жайлар туындаған кездегі жағдайларды қоспағанда, күнтізбелік 7 күн ішінде жіберіледі.";

      93-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

      "93. АIР-қа енгізілетін түзету немесе толықтыру АIRАС қағидаларына сәйкес жарияланған жағдайда, осы түзетудің немесе толықтырудың қысқаша мазмұнымен, күшіне ену күні және уақытымен, реттік нөмірімен NОТАМ жасалады. Аталған NОТАМ түзету немесе толықтыру күшіне енген күн мен уақытта күшіне енеді және ұшу алдындағы ақпарат бюллетенінде күнтізбелік 14 күн бойы қалады.

      14 күннен кем әрекет ететін AIP-ке толықтыру болған жағдайда, көрсетілген NOTAM AIP-ке толықтырудың барлық қолданылу мерзімі ішінде күшінде қалады.";

      мынадай мазмұндағы 94-1-тармағымен толықтырылсын:

      "94-1. SNOWTAM осы Қағидаларға 5-1-қосымшада көрсетілген форматқа сәйкес толтырылады.";

      мынадай мазмұндағы 103-1 және 103-2-тармақтарымен толықтырылсын:

      "103-1. Осы NOTAM-да қамтылған тұрақты сипаттағы ақпараты бар NOTAM шығарылған сәттен бастап үш ай ішінде ақпарат аэронавигациялық ақпараттың тиісті өнімдеріне енгізіледі.

      103-2. Егер күтпеген мән-жайлар бойынша NOTAM-тың қолданылу мерзімі болжамды үш айлық кезеңнен асып кетсе, онда шарттың күтілетін ұзақтығы AIP-қа толықтыруды шығаруды талап ететін үш айдан асатын жағдайларды қоспағанда, оны алмастыратын NOTAM шығарылады.";

      мынадай мазмұндағы 134-1, 134-2 және 134-3-тармақтарымен толықтырылсын:

      "134-1. ААҚ персоналы сапаны басқару жүйесінің ажырамас бөлігі болып табылатын аэронавигациялық ақпаратты қамтамасыз ету рәсімдерімен танысады және басшылыққа алады.

      134-2. Аэронавигациялық қызмет көрсетуді беруші сапаны басқарудың қолданыстағы жүйесіне сәйкестікті қамтамасыз етуге ішкі бақылауды жүзеге асырады.

      134-3. Сапаны басқару жүйесінің қойылатын талаптарға сәйкестігін растау сыртқы немесе ішкі тексерулер жүргізу арқылы жүзеге асырылады. Сәйкессіздік анықталған жағдайда оның себебі айқындалады және негізсіз кідіріссіз осындай сәйкессіздікті жою үшін тиісті іс-қимылдар қолданылады. Тексеру қорытындылары бойынша барлық тұжырымдар мен кемшіліктерді жою жөніндегі іс-қимылдар фактілермен расталады және тиісті түрде құжатталады.";

      142-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

      "142. ААҚ ұсыну алдында аэронавигациялық ақпарат өнімінің бір бөлігі ретінде енгізілетін шығарылуға жататын материал оның барлық қажетті ақпаратты қамтуын және барлық бөлшектерде дұрыс болуын қамтамасыз ету үшін толық тексеріледі.";

      осы Қағидаға 4-қосымшада:

      64-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

      "64. Аэронавигациялық деректер.

      Әуеайлақтар. Ұшып шығу әуеайлағы ҰҚЖ орналасқан жерінің схемасының суретімен белгіленеді.

      Аспаптар бойынша алдын ала жазылған стандартты ұшып шығуға әсер ететін барлық әуеайлақтар көрсетіледі немесе белгіленеді. Қажет болған жағдайда, әуеайлақтағы ҰҚЖ-ның орналасқан жері көрсетіледі.

      Тыйым салынған аймақтар, ұшуға шектелген аймақтар және қауіпті аймақтар. Ұшу схемаларын орындауға әсер етуі мүмкін тыйым салынған аймақтар, ұшуға шектелген аймақтар немесе қауіпті аймақтар өзінің белгілері мен тік шекараларымен көрсетіледі.

      Сектордағы ең төмен абсолюттік биіктік. Картаға секторы нақты көрсетілген секторда белгіленген ең төмен абсолюттік биіктік белгіленеді.

      Егер сектордағы ең төмен абсолюттік биіктік белгіленбесе, карта масштабта көрсетіледі және аймақтағы ұшудың ең төмен абсолюттік биіктіктері параллельдермен және меридиандармен құралатын квадрат шегінде көрсетіледі. Аймақтағы ұшудың ең төмен абсолюттік биіктігі ең төмен абсолюттік биіктік белгіленген сектормен қамтылмаған картаның бөліктерінде көрсетіледі.

      ӘҚҚ жүйесі. Картада тиісті белгіленген ӘҚҚ-ның жүйелерінің құрауыштары көрсетіледі.

      Мұндай құрауыштар мыналарды қамтиды:

      1) әрбір аспаптар бойынша ұшып шығу стандартты бағытының графикалық сипаттамасы, оның ішінде:

      бағыт индексі;

      бағыттарды белгілейтін негізгі нүктелер;

      ең жақын градусқа дейінгі дәлдікпен бағыттың әрбір учаскесі бойындағы жол сызықтары немесе радиал;

      ең жақын километр немесе теңіздік мильге дейінгі дәлдікпен негізгі нүктелер арасындағы қашықтық;

      бағыттағы немесе бағыт учаскесіндегі кедергілерді ұшып өтудің ең төмен абсолюттік биіктігі және ең үлкен мәнге дейін дөңгелектенген ең жақын 50 м немесе 100 футқа дейінгі дәлдікпен схемада көзделген абсолюттік биіктік және ұшу эшелондарына қатысты шектеулер, егер ондайлар белгіленген болса;

      карта масштабта орындалса және ұшып шығу кезінде ең үлкен мәнге дейін дөңгелектенген ең жақын 50 метрге немесе 100 футқа дейінгі дәлдікпен векторлаудың белгі қойып белгіленген ең төмен абсолюттік биіктіктер радиолокациялық бағыттауды қамтамасыз етеді.

      2) бағытпен (бағыттармен) байланысты радионавигациялық құрал (құралдар), оның ішінде:

      егер радионавигациялық құрал қалыпты навигация үшін пайдаланылса:

      ашып жазылған атауы;

      белгілері;

      Морзе коды;

      жиілігі;

      градустар, минуттар және секундтардағы географиялық координаталар;

      DМЕ үшін, 30 метрге (100 фут) дейінгі дәлдікпен тарататын DМЕ антеннасының арналары мен асып түсуі;

      егер радионавигациялық құрал аймақтық навигация үшін негізгі нүкте ретінде пайдаланылса:

      ашып жазылған атауы;

      белгілері;

      3) радионавигациялық құралдың орналасқан жері бойынша белгіленбеген негізгі нүктелер, соның ішінде:

      егер негізгі нүкте қалыпты навигация үшін пайдаланылса:

      кодтық атауы;

      градустар, минуттар және секундтардағы географиялық координаталар;

      тірек радионавигациялық құралдан 0,1º дейінгі дәлдікпен пеленг;

      тірек радионавигациялық құралдан 0,2 км (0,1 т. миль) дейінгі дәлдікпен қашықтық;

      тірек радионавигациялық құралдың белгіленуі;

      егер негізгі нүкте аймақтық навигация үшін пайдаланылса:

      кодтық атауы;

      4) күту аймағындағы қолданылатын ұшу схемалары;

      5) ең үлкен мәнге дейін дөңгелектенген ең жақын 300 метрге немесе 1000 футқа дейінгі дәлдікпен ауысудың абсолюттік/қатыстық биіктігі;

      6) кедергілерді белгілеу жазықтығы (OIS) үшін шығатын, жақын орналасқан кедергілердің орналасқан жері мен қатысты биіктігі. Схеманың жарияланған градиентін есептеу кезінде ескерілмеген, OIS үшін шығатын жақын орналасқан кедергілер бар болған кезде тиісті ескертпелер беріледі.

      7) аймақта жылдамдық бойынша шектеулер, егер олар белгіленсе;

      8) навигациялық сертификаттау белгісі, кез келген шектеулер бар болса, соларды қоса;

      9) жеткізулер мен "сұрау салу бойынша" жеткізулерді міндетті таратуға арналған барлық соңғы пункттер;

      10) радиобайланыс қағидалары, оның ішінде:

      ӘҚҚ органының (органдарының) шақыру белгісі (шақыру белгілері);

      жиіліктер;

      қажет болған жағдайда, қабылдағыш-таратқыштардың деректерін енгізу;

      11) "флайовер" негізгі нүктелерін көрсету.

      Аэронавигациялық деректер базасымен байланысты талаптар. Деректер базасын кодтауды қамтамасыз ететін тиісті деректер картаның артқы бетінде немесе тиісті сілтемелермен бір бетте жарияланады.";

      73-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

      "73. Аэронавигациялық деректер.

      Әуеайлақтар. Қону әуеайлағы ҰҚЖ орналасу схемасының бейнесімен белгіленеді.

      Аспаптар бойынша стандартты ұшып келудің алдын ала белгіленген бағытына әсер ететін барлық әуеайлақтар көрсетіледі немесе белгіленеді. Қажет болған жағдайда, әуеайлақтағы ҰҚЖ орналасуы көрсетіледі.

      Тыйым салынған аймақтар, ұшуға шектелген аймақтар мен қауіпті аймақтар. Ұшу схемасының орындалуына әсер етуі мүмкін тыйым салынған аймақтар, ұшуға шектелген аймақтар мен қауіпті аймақтар өзінің белгілерімен және тік шекараларымен бірге көрсетіледі.

      Сектордағы ең төменгі абсолюттік биіктік. Картаға өзі кіретін секторды анық көрсететін секторда белгіленген ең төменгі абсолюттік биіктік енгізіледі.

      Егер сектордағы ең төменгі абсолюттік биіктік белгіленбеген болса, карта масштабта жасалады және аймақтағы ұшудың ең төменгі абсолюттік биіктіктері параллельдер және меридиандармен жасалатын квадраттардың шегінде көрсетіледі. Сондай-ақ, аймақтағы ұшудың ең төменгі абсолюттік биіктіктері картаның ең төменгі абсолюттік биіктігі белгіленбеген секторға кірмейтін бөліктері көрсетіледі.

      ӘҚҚ жүйесі. Картада ӘҚҚ тиісті орнатылған ӘҚҚ жүйесінің құрауштары көрсетіледі.

      Мұндай құрауштарға:

      1) аспаптар бойынша стандартты ұшып келудің әрбір маршрутының графикалық сипаттамасы, оның ішінде:

      маршруттың индексі;

      маршрутты айқындайтын негізгі нүктелер;

      ең жақын градусқа дейінгі дәлдікпен маршруттың (маршруттардың әрбір учаскесінің бойындағы жол сызығы немесе радиал;

      ең жақын километрге немесе теңіздік мильге дейінгі дәлдікпен негізгі нүктелер арасындағы қашықтық;

      маршруттағы немесе маршрут учаскелеріндегі кедергілерден ұшып өтудің ең төменгі абсолюттік биіктіктері және көбірек мәнге дейін дөңгелектелген ең жақын 50 метрге немесе 100 футқа дейінгі дәлдіктегі схемада көзделген абсолюттік биіктіктер және, егер белгіленген болса, ұшу эшелондарына қатысты шектеулер;

      егер карта масштабта орындалса және ұшып келу кезінде радиолокациялық бағыттау қамтамасыз етілсе, көбірек мәнге дейін дөңгелектелген ең жақын 50 метрге немесе 100 футқа дейінгі дәлдіктегі анық белгі қойып белгіленген ең төменгі абсолюттік биіктіктер;

      2) маршрутпен (маршруттармен) байланысты радионавигациялық құрал (радионавигациялық құралдар), оның ішінде:

      егер радионавигациялық құрал қалыпты навигация үшін пайдаланылса:

      ашып жазылған атауы;

      белгілері;

      Морзе коды;

      жиілігі;

      градустар, минуттар және секундтардағы географиялық координаталар;

      DМЕ үшін, 30 метрге (100 фут) дейінгі дәлдікпен тарататын DМЕ антеннасының арналары мен асып түсуі;

      егер радионавигациялық құрал аймақтық навигация үшін негізгі нүкте ретінде пайдаланылса:

      ашып жазылған атауы;

      белгілері;

      3) радионавигациялық құралдың орналасқан жері бойынша белгіленбеген негізгі нүктелер, соның ішінде:

      егер негізгі нүкте қалыпты навигация үшін пайдаланылса:

      кодтық атауы;

      градустар, минуттар және секундтардағы географиялық координаталар;

      тірек радионавигациялық құралдан 0,1 º дейінгі дәлдікпен пеленг;

      тірек радионавигациялық құралдан 0,2 км (0,1 т. миль) дейінгі дәлдікпен қашықтық;

      тірек радионавигациялық құралдың белгіленуі;

      егер негізгі нүкте аймақтық навигация үшін пайдаланылса:

      кодтық атауы;

      4) күту аймағында қолданылатын ұшу схемалары;

      5) көбірек мәнге дейін дөңгелектелген ең жақын 50 метрге немесе 100 футқа дейінгі дәлдіктегі ауысудың абсолюттік/салыстырмалы биіктігі;

      6) егер олар белгіленген болса, аймақтағы жылдамдық бойынша шектеулер;

      7) егер олар белгіленген болса, кез келген шектеулермен қоса навигациялық ерекшеліктің (ерекшеліктердің) белгісі;

      8) хабарламалар мен "сұрау салу бойынша" хабарламаларды міндетті таратудың барлық бақылау пункттері;

      9) байланыс қағидалары, оның ішінде:

      ӘҚҚ органының (органдарының) шақыру белгісі;

      жиілігі;

      қажет болған жағдайда, қабылдау және жауап беру деректерін енгізу;

      10) "флайовер" негізгі нүктелерін көрсету.

      Аэронавигациялық деректер базасымен байланысты талаптар. Навигациялық деректер қорын кодтауды қамтамасыз ететін тиісті деректер картаның арғы бетіне немесе тиісті сілтемелері көрсетіле отырып, жеке парақта жарияланады.";

      82 және 83-тармақтары мынадай редакцияда жазылсын:

      "82. Аэронавигациялық деректер.

      Әуеайлақтар. Сипаттық белгілері әуеден жақсы көрінетін барлық әуеайлақтар тиісті шартты белгімен белгіленеді. Қараусыз қалған әуеайлақтардың белгісі "Қараусыз қалған" белгісімен қоса жүреді.

      ҰҚЖ схемасы мыналар үшін (жеткілікті түрде үлкен масштабта көрнекіліктер үшін) келтіріледі:

      1) аталған тәртіп қолданылатын әуеайлақ;

      2) әуе қозғалысының схемасына әсер ететін немесе қолайсыз ауа райы жағдайларында олар межелі әуеайлақ деп есептелуі мүмкін болып орналасқан әуеайлақтар.

      Әуеайлақтың асып түсуі ең жақын метр немесе фунтқа дейінгі дәлдікпен картаның ашық жерінде көрсетіледі.

      Картада ҰҚЖ табалдырығының артуы немесе, тиісті жағдайларда, ең жақын метр немесе фунтқа дейінгі дәлдікпен қону аймағы артуының ең үлкен мәні көрсетіледі.

      Кедергілер. Карта жоспарының түрінде кедергілер көрсетіледі.

      Кедергілердің жоғарғы нүктелерінің артуы бір метр немесе бір фунтқа дейінгі дәлдікпен көрсетіледі (дөңгелектеу арту жағында жүргізіледі).

      Орташа теңіз деңгейіне емес, өзге бастапқы деңгейге қатысты, бастапқы есептік деңгей үшін кедергілердің биіктіктерін белгілеу кезінде әуеайлақтың артуы қолданылады; табалдырықтың артуы 2 метр (7 фут) аспайтын жабдықталған ҰҚЖ бар әуеайлақтарда әуеайлақтың асып түсу мәнінен аз болған жағдайда, бастапқы есептік деңгей үшін ҰҚЖ табалдырығының артуы қолданылады, оған аспаптар бойынша қонуға кіру жүргізіледі.

      Теңіздің орта деңгейінен басқа бастапқы деңгей қолданылған жағдайда, ол туралы картаның ашық жерінде тиісті белгілер қойылады.

      1-санат бойынша қонуға дәл кіру үшін жабдықталған ҰҚЖ үшін кедергілерден бос аймақ белгіленбеген жағдайда, ол туралы көрсетіледі.

      Көзбен шолу учаскенің (VSS) бетінен шығатын кедергілер картада көрсетіледі.

      Тыйым салынған аймақтар, ұшуға шектелген аймақтар және қауіпті аймақтар. Ұшу схемаларын орындауға әсер етуі мүмкін тыйым салынған аймақтар, ұшуға шектелген аймақтар немесе қауіпті аймақтар өзінің белгілері мен тік шекараларымен көрсетіледі.

      Радиобайланыс құралдары және навигациялық құралдар. Картада аспаптар бойынша қонуға кіру үшін қажетті радионавигациялық құралдар, олардың жиіліктері, жол сызықтары бойынша белгілері мен бағыттау сипаттамалары, егер ондайлар бар болса, көрсетіледі. Бірнеше станциялар орналасқан қонуға кірудің соңғы учаскесінің жол сызығындағы схемалар болған жағдайда, картада жол сызығы бойымен бағыттау үшін қолдануға жататын құрал көрсетіледі. Бұдан басқа, мүмкін болған жағдайда, қонуға кіру картасынан схемада қолданылмайтын құралдар алынып тасталады.

      Егер радионавигациялық құрал аймақтық навигация үшін негізгі нүкте ретінде пайдаланылса, тек оның атауы ашық мәтінмен және белгіленуі көрсетіледі.

      Картаға қонуға кіру бастапқы кезеңінің соңғы нүктесі (IAF), қонуға кіру аралық кезеңінің соңғы нүктесі (IF), қонуға кіру соңғы кезеңінің соңы нүктесі (FAF) (немесе ILS бойынша қонуға кіру схемасына арналған қонуға кіру соңғы кезеңінің нүктесі (FAP), екінші айналымға кету нүктесі (MAPt), егер ол болса, және басқа да соңғы нүктелер немесе схемаға кіретін нүктелер белгіленеді және көрсетіледі.

      Картаға жол сызықтары болған жағдайда оған бағыттау сипаттамаларын көрсете отырып, қосымша әуеайлаққа кету кезінде пайдаланылуы мүмкін радионавигациялық құралдар түседі немесе көрсетіледі.

      Картада аспаптар бойынша қонуға кіруді орындау үшін қажетті радиобайланыс құралдарының жиіліктері және шақыру белгілері көрсетіледі.

      Картада егер деректер аспаптар бойынша қонуға кіру үшін қажет болса әрбір радионавигациялық құралдан әуеайлаққа дейінгі арақашықтық ең жақын километрге немесе теңіздік мильға дейінгі дәлдікпен көрсетіледі. Егер жол сызықтары бойынша бағыттау құралдарының еш бірі әуеайлаққа пеленгті көрсетпесе ол да картада ең жақын градустағы дәлдікпен көрсетіледі.

      Сектордағы ең төменгі абсолюттік биіктігі немесе әуеайлақ ауданына келудің абсолюттік биіктігі. Картада қай секторға жататындығы анық көрсетіле отырып өкілетті орган белгілеген сектордағы ең төмен абсолюттік биіктігі немесе әуеайлақ ауданына келудің абсолюттік биіктігі көрсетіледі.

      Схеманың жол сызықтарының бейнеленуі. Жоспардағы көрінісі мынадай әдістермен бейнеленетін төменде аталған мәліметтерден тұрады:

      3) ұшу бағытын көрсететін бағыттауыштары бар тұтас сызықтар арқылы қонуға кіру кезіндегі жол сызықтары;

      4) стрелкалары бар үзік сызықтар арқылы екінші айналымға кету кезіндегі жол сызықтары;

      5) нүктелі үзік сызықтар және бағыттауыштар арқылы схеманың кез келген қосымша жол сызықтары;

      6) ең жақын градусқа дейінгі дәлдікпен пеленгтер, жол сызықтары, радиалдар және ең жақын оннан екі километрге немесе оннан бір теңіздік миляға дейінгі арақашықтық немесе осы схемаға қажетті уақыт;

      7) жол сызықтары бойынша бағыттау радиоқұралдары болмаған жағдайда қонуға кірудің соңғы кезеңінде пайдаланылатын радионавигациялық құралдардан әуеайлақтағы магнитті пеленгтің ең жақын градусына дейінгі дәлдікпен көрсетіледі;

      8) көзбен шолу маневрлеріне (айналып ұшу) тыйым салынатын кез келген сектордың шекаралары;

      9) белгілі жағдайларда күту аймағында ұшу схемасы және қонуға кіру мен екінші айналымға кетуге байланысты ұшу аймағында ұшудың ең төмен абсолюттік/салыстырмалы биіктігі;

      10) қажеттілігіне қарай картаның бетінде көрінетін жерінде көрсетілетін тиісті ескертулер;

      11) "флайовер" негізгі нүктелерін көрсету.

      Пішін, әдетте, жоспардағы бейнесінен кіші болып бейнеленуі және мына мәліметтерді қамтуы тиіс:

      12) әуеайлақ – әуеайлақтан асу деңгейінде тұтас тікбұрыш түрінде;

      13) қонуға кіру схемасының учаскелер пішіні – ұшу бағытын көрсететін бағыттауыштары бар тұтас сызықтар;

      14) екінші айналымға кету схемасының учаскелер пішіні – бағыттауыштарымен және схеманың сипаттамасымен үзік сызықтар;

      15) схеманың кез келген қосымша учаскесінің пішіні – бағыттауыштары бар үзік сызықтар;

      16) ең жақын градусқа дейінгі дәлдікпен пеленгтер, жол сызықтары, радиалдар және ең жақын оннан екі километрге немесе оннан бір теңіздік миляға дейінгі арақашықтық немесе осы схемаға қажетті уақыт;

      17) ауысудың абсолюттік биіктігін, схеманың абсолюттік/салыстырмалы биіктігін қоса осы схемалар үшін қажетті абсолюттік/салыстырмалы биіктіктер және белгіленген жерлердегі тікұшақ айлақтары қиылысуының (НСН) салыстырмалы биіктігі;

      18) келісілген жағдайларда жақын километр немесе теңіздік мильге дейін дәлдікпен стандартты бұрылуды орындау кезіндегі шекті арақашықтық;

      19) 180° бұрылуға рұқсат берілмейтін схемалар үшін қонуға кірудің аралық кезеңінің нүктесі немесе бақылау нүктесі туралы деректер;

      20) тиісті жағдайларда әуеайлақтан асуды немесе ҰҚЖ табалдырығы орналасқан нүктеден басталатын ұзындық масштабымен қоса картаның барлық ені бойынша өтетін ҰҚЖ табалдырығынан асуды көрсететін сызық.

      Әуеайлақтың пайдалану минимумдары. Картада егер мемлекетпен белгіленген болса әуеайлақтың пайдалану минимумдары көрсетіледі.

      Схема есептелген әуе кемелерінің санаты үшін кедергілерді ұшып өтудің абсолюттік/салыстырмалы биіктіктері көрсетіледі; қонуға дәл кіру схемасы жарияланатын жағдайда қажеттілігіне қарай DL санатындағы әуе кемелері үшін (қанатының көлемі 65–80 метр және/немесе дөңгелек траекториясы мен глиссадалық антеннаның арасындағы тік аралық 7–8 метр) қосымша ОСА/Н.

      83. Қосымша ақпарат.

      Егер екінші айналымға кетуді бастау нүктесі құрал немесе бақылау нүктесі мен қонуға кірудің соңғы кезеңіндегі бақылау нүктесінен тиісті қашықтықпен қонуға кірудің соңғы кезеңіндегі бақылау нүктесінен қашықтық бойынша анықталса ең жақын оннан екі километрге немесе оннан бір теңіздік мильге дейінгі дәлдікпен қашықтық және қонуға кірудің соңғы кезеңіндегі бақылау нүктесінен екінші айналымға кету нүктесіне дейінгі жол жылдамдығы мен ұшу уақыты көрсетіледі.

      Қонуға кірудің соңғы учаскесінде DМЕ пайдаланылуы тиіс болған жағдайда сәйкесінше әрбір 2 километр немесе 1 т.миль үшін абсолюттік/салыстырмалы биіктік кестесі келтіріледі.

      Қонуға кірудің соңғы кезеңіндегі бақылау нүктесінен қонуға дәл емес кіру схемаларында пайыздың ең жақын оныншы үлесіне дейінгі дәлдікпен төмендеу градиенті және жақшаның ішінде қонуға кірудің соңғы учаскесіндегі пайдаланылатын градустың ең жақын оныншы үлесіне дейінгі дәлдікпен төмендеу бұрышы көрсетіледі.

      Қонуға дәл кіру сұлбаларында және тік бағыттаумен қонуға кіру схемаларында ең жақын жарты метр немесе футқа дейінгі дәлдікпен тірек нүктесінің биіктігі және градустың ең жақын оныншы үлесіне дейінгі дәлдікпен тік жазықтықтағы траекторияның глиссада/орын бұрышы/бұрыш иілу бұрышы.

      Егер қонуға кірудің соңғы кезеңіндегі бақылау нүктесі ILS арналған қонуға кірудің соңғы кезеңіндегі нүкте бойынша анықталатын болса оның ILS жүйесіне, тиісті схемаға тек ILS курстық радиомаягының негізінде немесе оның да басқаның да негізінде қолданылатыны анық келісіледі. MLS қатысты егер FAF қонуға кірудің соңғы кезеңіндегі нүктеде көрсетілсе нақты нұсқау беріледі.

      Аспаптар бойынша қонуға кіру схемаларының кез келген түрі бойынша қонуға кірудің соңғы учаскесінде төмендеу градиент/бұрышы ең үлкен мәнінен асса ескертетін ескертпе қосылады.

      Картада бір мезгілде тәуелсіз немесе тәуелді операциялар үшін рұқсат етілген қонуға кіру схемалары көрсетілген ескертпе келтіріледі. Ескертпе пайдаланылатын ҰҚЖ-ны және олардың жақын орналасқандығы туралы ақпаратты қамтиды.

      Аэронавигациялық деректер базасына қойылатын талаптар. Навигациялық деректер базасын кодтауды қамтамасыз ететін тиісті деректер картаның артқы бетіне немесе жеке парақта тиісті сілтемелерімен RNAV пайдалана отырып ұшу схемалары үшін жарияланады.";

      5-қосымша осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес редакцияда жазылсын;

      осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес редакциядағы 5-1-қосымшамен толықтырылсын;

      8-қосымша осы бұйрыққа 3-қосымшаға сәйкес редакцияда жазылсын.

      2. Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің Азаматтық авиация комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

      1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

      2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін.

      3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму вице-министріне жүктелсін.

      4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
Индустрия және
инфрақұрылымдық даму министрі
Б. Атамкулов

  Қазақстан Республикасының
Индустрия және
инфрақұрылымдық
даму министірінің
2021 жылғы 13 қазандағы
№ 537 Бұйрыққа
1-қосымша
  Азаматтық авиацияда
аэронавигациялық ақпаратпен
қамтамасыз ету қағидаларына
2-қосымша

NOTAM нысаны



      *Тиісті жағдайларда алып тасталсын.

NОТАМ толтыру

      1. Жалпы ережелер.

      Анықтауыштар жолы (Q-тармағы) және форматта көрсетілген барлық тармақтар (А-дан) G-ге дейін) қоса алғанда) ақпаратты қамтымайтындардан басқа, жабылатын жақшамен беріледі.

      2. NOTAM нөмірленуі.

      Әрбір NOTAM-қа төрт саннан тұратын әріппен және нөмірмен белгіленетін серия беріледі, одан кейін бөлшек белгісі және жылды білдіретін екі саннан тұратын нөмір беріледі (мысалы, А0023/03). Әр серия 1 қаңтарда 0001 нөмірінен басталады.

      3. Анықтауыштар (Q-тармағы).

      Q-тармағында сегіз өріс бар, олардың әрқайсысы бөлшек белгісімен бөлінген. Ақпарат әр өріске енгізіледі. Өрістерді толтыру мысалдары Аэронавигациялық ақпарат қызметтері жөніндегі нұсқаулықта (Doc 8126) келтірілген. Әр өрістің анықтамасы төменде келтірілген:

      1) ҰАА

      Егер хабарламаның географиялық мәні бір ҰАА шегінде орналасқан болса, онда тиісті ҰАА үшін ИКАО орналасқан жерінің индексі (көрсеткіші) көрсетіледі. Әуеайлақ басқа мемлекеттің жабатын ҰАА шегінде орналасқан жағдайда, бірінші жолда осы жабатын ҰАА коды (мысалы, Q) LFRR/...А) EGJJ көрсетіледі);

      немесе

      егер хабарламаның географиялық мәні бірнеше ҰАА шегінде орналасса, ҰАА жолында ИКАО-да қабылданған NOTAM шығаратын мемлекеттің ұлттық тиесілілігінің әріптері, одан кейін ХХ топ көрсетіледі. (Жабылатын жоғары ҰАА орналасқан жерінің индексі (көрсеткіші) пайдаланылмайды). А)-тармағында тиісті ҰАА үшін ИКАО орналасқан жерінің индекстері (көрсеткіштері) немесе бірнеше мемлекеттерде навигациялық қызмет көрсетуді қамтамасыз етуге жауап беретін мемлекеттің немесе үкіметтік емес агенттіктің индексі (көрсеткіші) көрсетіледі.

      2) NОТАМ коды

      Екінші және үшінші әріптер хабарлама тақырыбын анықтайды, ал төртінші және бесінші әріптер хабарлама тақырыбының мәртебесі мен шарттарын көрсетеді. Хабарламалар мен шарттардың заттарын белгілеуге арналған екі әріптік кодтар PANS-АВС-та (Doc 8400) келтіріледі. Екінші және үшінші, төртінші және бесінші әріптердің тіркесімдері үшін Doc 8126 құжатында келтірілген NOTAM элементтерін таңдау критерийлерін қараңыз немесе қажет болған жағдайда келесі комбинациялардың бірін қосыңыз:

      2-1) егер мәселе NОТАМ (PANS-АВС, Doc 8400) кодында немесе NОТАМ (Doc 8126) элементтерін іріктеу критерийлерінде болмаса, екінші және үшінші әріптер ретінде ХХ топты қосу; егер "XX" пәні болса, шартты белгілеу үшін "XX" қолданыңыз (мысалы, QXXXX).

      2-2) егер сұрақ шарттары NОТАМ кодында (Doc 8400) немесе NОТАМ элементтерін іріктеу критерийлерінде (Doc 8126) болмаса, төртінші және бесінші әріптер ретінде ХХ топты (мысалы, QFAXX) қосыңыз);

      2-3) "Аэронавигациялық ақпарат қызметтері" ИКАО-ның 15-қосымшасының 6.2.1-тармағының ережелеріне сәйкес пайдалану тұрғысынан маңызды ақпаратты қамтитын NОТАМ шығарылған және ол AIRAC ережелеріне сәйкес жасалатын АІР-ға түзетулердің немесе толықтырулардың болуын көрсету үшін пайдаланылған жағдайларда, NOTAM кодының төртінші және бесінші әріптері ретінде ТТ тобы қосылады;

      2-4) қолданыстағы NОТАМ-ның бақылау тізбесі бар NОТАМ шығарылған жағдайларда екінші, үшінші, төртінші және бесінші әріптер ретінде КККК тобы енгізіледі;

      2-5) NOTAM жою кезінде NOTAM кодының келесі төртінші және бесінші әріптері қолданылады:

      АК – ҚАЛЫПТЫ ЖҰМЫС ҚАЛПЫНА КЕЛТІРІЛДІ;

      АL – БҰРЫН ЖАРИЯЛАНҒАН ШЕКТЕУЛЕРДІ/ ШАРТТАРДЫ САҚТАЙ ОТЫРЫП, ЖҰМЫС ЖАҒДАЙЫНДА (НЕМЕСЕ ҚАЛЫПТЫ ЖҰМЫСТЫ ҚАЙТА БАСТАУ);

      АО – ЖҰМЫС ЖАҒДАЙЫНДА;

      СС – АЯҚТАЛДЫ;

      CN – ЖОЙЫЛУЫ;

      HV – ЖҰМЫСТАР АЯҚТАЛДЫ;

      ХХ – АШЫҚ МӘТІН.

      Жабдықтың немесе қызмет көрсету түрінің жұмыс істемегені туралы қолданыстағы NOTAM - ты жою туралы NOTAM - ты шығару кезінде Q - - АО = "ЖҰМЫС ЖАҒДАЙЫНДА" коды пайдаланылады, ал NOTAM-ты жаңа жабдық немесе қызмет көрсету түрі туралы ақпаратпен шығару кезінде Q - - CS = "ОРНАТЫЛҒАН" кодының келесі төртінші және бесінші әріптері пайдаланылады.

      Q - - CN = "ЖОЙЫЛДЫ" коды жоспарланған іс - әрекеттің күшін жою үшін қолданылады, мысалы, навигациялық ескертулерде, ал Q - - HV = "ЖҰМЫСТАР АЯҚТАЛДЫ" орындалған жұмыс туралы хабарламаларды болдырмау үшін қолданылады.

      3) ҚОЗҒАЛЫСЫ

      I – АҰҚ;

      V – КҰҚ;

      К – NОТАМ бақылау тізімін білдіреді.

      4) МАҚСАТ

      N – ұшу экипажының мүшелеріне дереу хабарлау үшін іріктелген NОТАМ;

      В – Пайдалану мәні бар және РІВ-қа қосу үшін іріктелген NОТАМ;

      О – ұшуды жүргізуге қатысты NOTAM;

      М – басқа NОТАМ; ұшу алдындағы нұсқаулық үшін міндетті емес, бірақ сұраныс бойынша беріледі;

      К – NОТАМ бақылау тізімін білдіреді.

      5) ҚОЛДАНЫЛУ АЯСЫ

      А – әуеайлақ;

      Е – бағыт;

      W – навигациялық ескерту;

      К – NОТАМ бақылау тізімін білдіреді.

      Егер хабарлама нысанасы АЕ ретінде айқындалса, А)-тармағында әуеайлақтың орналасқан жерінің индексі көрсетіледі.

      6) и 7) ТӨМЕНГІ/ЖОҒАРҒЫ ШЕКАРА

      Төменгі және жоғарғы шекаралардың жиектері ұшу эшелондары (ЭП) түрінде ғана ұсынылады және қосымша буферлік аймақтарсыз іс-қимыл аймағының нақты тік шектерін белгілейді. Әуе кеңістігінің навигациялық ескертулері мен шектеулері жағдайында енгізілетін мәндер F) және G)-тармақшаларында көрсетілгендерге сәйкес келеді.

      Егер сұрақта салыстырмалы биіктік туралы нақты ақпарат болмаса, төменгі шекара үшін "000" тобы және жоғарғы шекара үшін "999" тобы әдепкі мәндер ретінде қосылады.

      8) КООРДИНАТТАР, РАДИУСЫ

      Ендік және бойлық бір минутқа дейінгі дәлдікпен, сондай-ақ теңіз миліндегі әсер ету радиусын айқындайтын қашықтықтың үш мәнді шамасы (мысалы, 4700N01140Е043). Координаттар шеңбердің шамамен ортасын анықтайды, оның радиусы бүкіл диапазонды сипаттайды, ал егер бұл NOTAM бір ҰАА немесе жоғары ҰАА немесе бірнеше ҰАА немесе жоғары ҰАА-да толығымен қамтыса, радиустың әдепкі мәні "999" енгізіледі.

      4. А)-тармағы

      Құрал, әуе кеңістігі орналасқан немесе қатынас мәні болып табылатын жағдайлары бар әуеайлақ немесе ҰАА үшін ИКАО Doc 7910-да көрсетілген орналасу орнының индексін енгізу. Қажет болған жағдайда біреуден артық ҰАА немесе жоғары ҰАА көрсетуге болады. Егер ИКАО орналасқан жерінің индексі болмаса, ИКАО Dос 7910, плюс ХХ құжаттың 2-бөлігінен ИКАО-да қабылданған ұлттық тиесілілік әріптерін пайдалану, содан кейін Е)-тармағында ашық мәтінмен атауы көрсетіледі.

      Егер ақпарат GNSS-ке қатысты болса, GNSS элементіне қатысты ИКАО орналасқан жердің тиісті индексін (көрсеткішін) немесе барлық GNSS элементтеріне (GBAS қоспағанда) қатысты орналасқан жердің жалпы индексін (көрсеткішін) енгізіңіз.

      5. В)-тармағы

      "Күн/уақыт" тобы үшін UТС бойынша жылды, айды, күнді, сағатты және минутты білдіретін он саннан тұратын топты пайдалану қажет. Бұл ақпарат NОТАМN күшіне ену уақыты мен күнін білдіреді. NOTAMR және NOTAMС жағдайында "күн – уақыт" тобы NOTAM жасаудың нақты күні мен уақытын білдіреді. Күннің басталуы "0000" деп белгіленеді.

      6. С)-тармағы

      NОТАМС қоспағанда, ақпарат тұрақты сипатта болатын жағдайларды қоспағанда, ақпараттың қолданылу ұзақтығын көрсететін "күн-уақыт" тобы (UTC бойынша жылды, айды, күнді, сағатты және минутты білдіретін он саннан тұратын) пайдаланылады, содан кейін PERM қысқартуы қосылады. Күннің соңы "2359" деп белгіленеді (яғни "2400" қолданылмайды). Егер мерзімдер туралы ақпарат белгісіз болып табылса, "күн – уақыт" тобының көмегімен шамамен ұзақтығы көрсетіледі, одан кейін ЕЅТ қысқартылады. ЕЅТ белгісі бар кез келген NОТАМ С)-тармағында көрсетілген күн мен уақытқа дейін жойылады немесе ауыстырылады.

      7. D)-тармағы

      Егер құралдардың қауіптілігі, пайдалану жай-күйі немесе жұмыс режимі туралы ақпарат В) және С)-тармақшаларында көрсетілген уақыт сәттері арасындағы ерекше кестеге сәйкес әрекет ететін болса, мұндай ақпаратты D)-тармағына енгізу қажет. Егер D)-тармағының ақпараты 200 белгіден асатын болса, мұндай деректерді кейіннен жеке NОТAM беру туралы мәселені қарау қажет.

      8. Е)-тармағы

      Қажет болған жағдайда ИКАО қысқартулары, индекстер, анықтауыштар, көрсеткіштер, шақыру белгілері, жиіліктер, сандар және ашық мәтін есебінен толықтырылған NОТАМ декодталған кодын пайдалану. Егер NOTAM халықаралық тарату үшін таңдалса, ашық мәтінмен баяндалған бөлікте ағылшын тіліндегі мәтін енгізіледі. Мұнда көрсетілген ақпарат РІВ-қа енгізілуі үшін қысқа және түсінікті болып табылады. NОТАМС-қа ықтималдылықты дәл тексеру мүмкіндігін қамтамасыз ету үшін пәндік сілтеме және жай-күй туралы хабарлама кіреді.

      9. F) и G)-тармақтары

      Бұл тармақтар әдетте навигациялық ескертулер немесе әуе кеңістігін шектеу үшін қолданылады және әдетте РІВ бөлігі болып табылады. Тек бір сілтеме нүктесі мен өлшем бірлігін нақты көрсете отырып, белсенділікке немесе шектеулерге байланысты салыстырмалы биіктіктердің төменгі және жоғарғы шекараларын қосыңыз. F)-тармағында GND және SFC қысқартулары жер немесе жер бетінің деңгейін белгілеу үшін қолданылады. G)-тармағында шектеулер жоқ екенін көрсету үшін UNL аббревиатурасы қолданылады.

  Қазақстан Республикасының
Индустрия және
инфрақұрылымдық
даму министірінің
2021 жылғы 13 қазандағы
№ 537 Бұйрыққа
2-қосымша
  Азаматтық авиацияда
аэронавигациялық ақпаратпен
қамтамасыз ету қағидаларына
5-1-қосымша

SNOWTAM нысаны





SNОWТАМ толтыру

      1. Жалпы ережелер

      1) біреуден артық ҰҚЖ-ға қатысты мәліметтерді беру кезінде В-дан Н-ға дейінгі тармақтарда көрсетілген ақпарат (ұшақтың ұшу-техникалық сипаттамаларын есептеуге қатысты бөлім) қайталанады);

      2) тармақтарды белгілейтін әріптер тек анықтама үшін пайдаланылады және хабарламаларға енгізілмеуі тиіс. M (міндетті) С (шартты) және O (міндетті емес) әріптері ақпаратты білдіреді және төменде сипатталғандай қосылады;

      3) метрикалық бірліктер пайдаланылады; өлшем бірліктері хабарланбайды;

      4) SNОWТАМ-тың ең ұзақ әрекет ету мерзімі 8 сағатты құрайды, егер ҰҚЖ-ның жай-күйі туралы жаңа хабарлама алынса, онда жаңа SNОWТАМ-қа шығарылады;

      5) SNOWTAM алдыңғы SNOWTAM күшін жояды;

      6) компьютерлік деректер банкінде SNОWТАМ хабарламаларын Автоматты өңдеуді жеңілдету үшін "ТТААiiii СССС ММYYGGgg (ВВВ)" қысқартылған тақырыбы қосылады. Көрсетілген шартты белгілер мыналарды білдіреді:

      ТТ – SNОWТАМ деректерінің шартты белгісі – SW;

      АА – мемлекеттердің географиялық шартты белгілеуі (мысалы, LF – ФРАНЦИЯ, ЕG – БІРІККЕН КОРОЛЬДІК) ("Орналасу орнының көрсеткіштері (индекстері)" құжатының "Ұлттық тиесіліктің әріптік белгілеулері" 2-бөлімін қараңыз (Dос 7910));

      iiii – сериялық нөмірі SNОWТАМ төрт саннан тұратын топпен белгіленеді;

      СССС – SNОWТАМ жататын әуеайлақтың орналасу орнының төрт әріптік көрсеткіші ("Орналасу орнының көрсеткіштері (индекстері)" (Dос 7910) бөлімін қараңыз));

      ММYYGGgg – бақылау/өлшеу күні/уақыты, мұндағы:

      ММ – ай, мысалы, қаңтар – 01, желтоқсан – 12;

      YY – ай күні;

      GGgg – UТС бойынша сағатпен (GG) және минутпен (gg) уақыт;

      (ВВВ) – міндетті топ емес:

      қате болған жағдайда SNОWТАМ хабарламасын түзету үшін, бұрын бірдей сериялық нөмірмен таратылған – СОR.

      Белгілеуде (ВВВ) осы топтың міндетті емес екенін көрсету үшін жақшалар пайдаланылады.

      Егер біреуден артық ҰҚЖ-ға қатысты деректер ұсынылса, ал жеке бақылаулардың/бағалаудың күні/уақыты қайталанатын B-тармағында көрсетілсе, ең соңғы бақылау/бағалау күні/уақыты қысқартылған тақырыпта (MMYYGGgg) көрсетіледі.

      7) "SNOWTAM" мәтіні SNOWTAM форматына сәйкес және төрт таңбадан тұратын SNOWTAM сериялық нөмірі бос орынмен бөлінеді, мысалы: SNOWTAM 0124;

      8) SNOWTAM хабарламасын оқуды жеңілдету үшін SNOWTAM сериялық нөмірінен кейін, А-тармағынан кейін және ұшақтың ұшу-техникалық сипаттамаларын есептеу туралы бөлімнен кейін бір жолды созу керек;

      9) біреуден артық ҰҚЖ туралы хабарлама беру кезінде ахуалдық хабардарлық бөліміндегі ақпарат алдында әрбір ҰҚЖ үшін Бағалау күні мен уақытын ескере отырып, ұшақтың ұшу-техникалық сипаттамаларын есептеуге қатысты бөлімнен ақпаратты қайталау;

      10) Міндетті ақпарат:

      1) ӘУЕАЙЛАҚТЫҢ ОРНАЛАСҚАН ЖЕРІНІҢ КӨРСЕТКІШІ;

      2) БАҒАЛАУ КҮНІ МЕН УАҚЫТЫ;

      3) ҰҚЖ БЕЛГІЛЕУДІҢ ЕҢ АЗ НӨМІРІ;

      4) ҰҚЖ-НЫҢ ӘРБІР ҮШТЕН БІРІ ҮШІН ҰҚЖ ЖАЙ-КҮЙІНІҢ КОДЫ;

      5) ҰҚЖ-НЫҢ ӘРБІР ҮШТЕН БІР БӨЛІГІ ҮШІН ЖАЙ-КҮЙДІ СИПАТТАУ (хабарланған ҰҚЖ жай-күйінің коды (RWYCC) 1-5 болғанда).

      2. Ұшақтың ұшу-техникалық сипаттамаларын есептеу бөлімі

      А-тармағы - әуеайлақтың орналасқан жерінің көрсеткіші (орналасқан жерінің төрт әріптік көрсеткіші).

      B-тармағы - бағалау күні мен уақыты (UTC бойынша айды, күнді, сағат пен минутты көрсете отырып, бақылау күнін/уақытын білдіретін сегіз цифрдан тұратын топ).

      C-тармағы - ҰҚЖ белгілеуінің ең кіші нөмірі (nn[L] немесе nn[C], немесе nn[R]).

      Әрбір ҰҚЖ үшін ҰҚЖ белгілеудің бір ғана нөмірі көрсетіледі және ол әрқашан кіші нөмір болып табылады.

      D-тармағы - ҰҚЖ-ның әрбір үштен бірі үшін ҰҚЖ жай-күйінің коды. ҰҚЖ-ның әрбір үштен бір бөлігі үшін бір ғана сан қосылады(0, 1, 2, 3, 4, 5 немесе 6) көлбеу сызықпен бөлінген (n/n/n).

      E-тармағы - ҰҚЖ-ның әрбір үштен бірі үшін %-пен ластанған аймақтар. Ақпарат хабарланған жағдайда ҰҚЖ-ның әрбір үштен бір бөлігі үшін көлбеу сызықпен ([n]nn/[n]nn/[n]nn) бөлінген 25, 50, 75 немесе 100-ді қосу қажет.

      Бұл ақпарат ҰҚЖ-ның әрбір үштен бір бөлігі үшін бетінің жай-күйі (D-тармағы) 6-дан өзгеше көрсетілген және ҰҚЖ-ның әрбір үштен бір бөлігі үшін бетінің жай-күйі құрғақ (DRY) - дан өзгеше сипатталған жағдайларда ғана ұсынылады.

      Бетінің жай-күйі туралы ақпарат болмаған кезде ҰҚЖ-ның тиісті үштен (үштен) үшін NR(хабарланбайды) көрсетіледі.

      F-тармағы - ҰҚЖ-ның әрбір үштен бірі үшін борпылдақ ластану тереңдігі. Ақпарат ұсынылған жағдайда ҰҚЖ-ның әрбір үштен бір бөлігі үшін көлбеу сызықпен (nn/nn/nn немесе nnn/nnn/nnn) бөлінген мм-дегі мәндерді қосу.

      F-тармақта жарияланатын ақпарат ластанудың мынадай түрлері үшін ғана ұсынылады:

      - Тұрақты су, 04-ке хабарлануы керек шамалар, содан кейін есептелген шама. 3-тен 15 мм-ге дейін айтарлықтай өзгерістер.

      – 03, содан кейін есептелген мән туралы хабарлануы керек шамалар. 3-тен 15 мм-ге дейін айтарлықтай өзгерістер.

      - Дымқыл қар, 03-ке хабарлануы керек шамалар, содан кейін есептелген шама. Елеулі өзгерістер 5 мм.

      - Құрғақ қар, 03, содан кейін бағаланатын шамалар туралы хабарлау керек. Елеулі өзгерістер 20 мм.

      Бетінің жай-күйі туралы ақпарат болмаған кезде ҰҚЖ-ның тиісті үштен үшін NR (ХАБАРЛАНБАЙДЫ) көрсетіледі.

      G-тармағы - ҰҚЖ-ның әрбір үштен бірінің жай-күйін сипаттау. Көлбеу сызықпен бөлінген ҰҚЖ-ның әрбір үштен бірінің жай-күйінің мынадай сипаттамаларын қосу:

      ТЫҒЫЗДАЛҒАН ҚАР

      ҚҰРҒАҚ ҚАР

      ТЫҒЫЗДАЛҒАН ҚАР БЕТІНДЕГІ ҚҰРҒАҚ ҚАР

      МҰЗ БЕТІНДЕГІ ҚҰРҒАҚ ҚАР

      ҚЫРАУ

      МҰЗ

      ЛАЙ БАТПАҚ

      ТҰРАҚТЫ СУ

      ТЫҒЫЗДАЛҒАН ҚАР БЕТІНДЕГІ СУ

      ЫЛҒАЛ

      СУЛЫ МҰЗ

      СУЛЫ ҚАР

      ТЫҒЫЗДАЛҒАН ҚАРДЫҢ БЕТІНДЕГІ ЫЛҒАЛДЫ ҚАР

      МҰЗ БЕТІНДЕГІ ЫЛҒАЛДЫ ҚАР

      ҰҚЖ ҚҰРҒАҚ (егер онда ластану болмаса ғана хабарланады).

      Бетінің жай-күйі туралы ақпарат болмаған кезде ҰҚЖ-ның тиісті үштен үшін NR (ХАБАРЛАНБАЙДЫ) көрсетіледі.

      H-тармағы - ҰҚЖ беті күйінің тиісті кодтары қолданылатын ҰҚЖ ені. Егер ҰҚЖ жарияланған енінен аз болса, енін метрмен көрсету.

      3. Ахуалдық хабардарлық бөлімі

      Ахуалдық хабардарлық бөліміндегі элементтер нүктемен аяқталады.

      Оларға қатысты ақпарат жоқ немесе жариялау үшін белгілі бір шарттар орындалмаған ахуалдық хабардарлық бөліміндегі элементтер толығымен толтырылмай қалады.

      I-тармағы - ҰҚЖ-ның қысқартылған ұзындығы. (RWY (ҰҚЖ) nn[L] немесе nn[C], немесе nn [R] REDUCED TO (дейін азайтылған) [n]nnn) (осы ақпарат жарияланған қашықтықтардың жаңа жиынтығымен тиісті NOTAM шығарған кезде жарияланады).

      J-тармағы - ҰҚЖ-да түсіру. Ақпарат хабарланған жағдайда "DRIFTING SNOW" (түсіру) қойыңыз.

      K-тармағы - ҰҚЖ-дағы борпылдақ құм. Егер ҰҚЖ-да бос құмның болуы туралы хабарланса, онда ҰҚЖ белгілеуінің кіші нөмірін және "LOOSE SAND" (сусымалы құм) (RWY (ҰҚЖ)nn немесе RWY (ҰҚЖ) nn[L], немесе nn[C], немесе nn[R] LOOSESAND (сусымалы құм)) бос орны арқылы көрсету қажет.

      L-тармағы - ҰҚЖ-ны химикаттармен өңдеу. Егер химикаттармен өңдеу туралы хабарланса, онда ҰҚЖ белгілеуінің кіші нөмірін және "CHEMICALLY TREATED" (химикаттармен өңделген (RWY (ҰҚЖ)nn немесе RWY (ҰҚЖ) nn[L], немесе nn[C], немесе nn[R] CHEMICALLY TREATED (химикаттармен өңделген)) бос орны арқылы көрсету қажет.

      M-тармағы - ҰҚЖ-дағы қар құрсаулары. Егер ҰҚЖ - да қар құрсауының болуы туралы хабарланса, онда ҰҚЖ белгілеуінің кіші нөмірін және "қар құрсауында" (қар құрсауында) бос орын арқылы және сол жақтағы "L" немесе оң жақтағы "R" бос орын арқылы немесе "LR" екі жағы бойынша көрсету, одан кейін осьтік сызықтан метрмен арақашықтық көрсетіледі және бос орыннан кейін FM CL (RWY (ҰҚЖ)nn немесе RWY (ҰҚЖ) nn[L], немесе nn[C], немесе nn[R] қар құрсауында (қар құрсауында) Lnn, немесе Rnn, немесе LRnn FM CL).

      N-тармағы - РЖ-дағы қар құрсаулары. Егер РЖ-да қар құрсаулары болса, онда РЖ белгілеуінің нөмірін және "SNOWBANK" (ҚАР ҚҰРСАУЛАРЫ) (TWY(РЖ) [nn]n SNOWBANK (ҚАР ҚҰРСАУЛАРЫ) бос орны арқылы көрсету қажет.

      O-тармағы - ҰҚЖ жанындағы қар құрсауы. Егер қар жауған жағдайда әуеайлақ жоспарында көрсетілген биіктік бейінін бұзатын қар құрсаулары туралы хабарланса, онда ҰҚЖ белгілеуінің кіші нөмірін және "ADJSNOWBANKS" (ҰҚЖ ЖАНЫНДАҒЫ ҚАР ҚҰРСАУЛАРЫ) (RWY (ҰҚЖ) nn немесе RWY(ҰҚЖ) nn[L] немесе nn[C], немесе nn[R] ADJSNOWBANKS (ҰҚЖ ЖАНЫНДАҒЫ ҚАР ҚҰРСАУЛАРЫ)) көрсету қажет.

      P-тармағы - РЖ жағдайы. Егер РЖ бетінің жағдайы нашар деп хабарланса, онда РЖ белгілеуінің нөмірін, ал бос орыннан кейін "POOR" (нашар) белгісін көрсету керек. (TWY (RD) [n немесе nn] POOR (нашар) немесе ALLTWYPOOR (барлық РЖ жағдайы нашар)).

      R-тармағы - Перрон күйі. Егер перрон бетінің жағдайы нашар деп хабарланса, онда перрон белгісінің нөмірін көрсетіңіз, ал бос орыннан кейін "POOR" (жаман) (APRON (ПЕРРОН) [nnnn] POOR (жаман) немесе ALL APRONS POOR (БАРЛЫҚ ПЕРРОНДАРДЫҢ БЕТІНІҢ ЖАҒДАЙЫ НАШАР)).

      S-тармағы - Өлшенген ілінісу коэффициенті. Ақпарат хабарланған жағдайда өлшенген ілінісу коэффициентін және іліністі өлшеуге арналған құрылғыны көрсету қажет.

      T-тармағы - Ескертулер ашық мәтінмен.

  Қазақстан Республикасының
Индустрия және
инфрақұрылымдық
даму министірінің
2021 жылғы 13 қазандағы
№ 537 Бұйрыққа
3-қосымша
  Азаматтық авиацияда
аэронавигациялық ақпаратпен
қамтамасыз ету қағидаларына
8-қосымша

AIP-тың бөлімдеріне сәйкес аэронавигациялық деректердің көздері

Қазақстан Республикасы Аэронавигациялық ақпараттар жинағының (бұдан әрі - АIP) бөлімдері мен тармақтары

Азаматтық авиация ұйымы немесе азаматтық авиация саласындағы уәкілетті ұйымның құрылымдық бөлімшесі

1-бөлім (GEN) – Жалпы ережелер


GEN 0


GEN 0.1 Алғысөз

АҚК беруші

GEN 0.2 AIP-қа енгізілетін түзетулерді тіркеу

GEN 0.3 AIP-қа енгізілетін толықтыруларды тіркеу

GEN 0.4 AIP парақтарының бақылау тізбесі

GEN 0.5 AIP-қа қолмен енгізілген түзетулердің тізбесі

GEN 0.6 1-бөлімнің мазмұны.

GEN 1. — Ұлттық қағидалар мен талаптар


GEN 1.1 Тағайындалған өкілетті органдар

Азаматтық авиация саласындағы уәкілетті орган

GEN 1.2 Әуе кемелерінің ұшып келуі, транзиті және ұшып кетуі

GEN 1.3 Жолаушылар мен экипаждың келуі, транзиті және кетуі

GEN 1.4 Жүкті алып келу, транзиті және алып кету

GEN 1.5 Әуе кемесіндегі жабдықтар, аспаптар және ұшу құжаттамасы

GEN 1.6 Ұлттық қағидалар мен халықаралық келісімдердің/конвенциялардың қысқаша мазмұны

GEN 1.7 Практика мен ИКАО қағидалары ұсынатын Стандарттардан айырмашылықтары

GEN 2. — Кестелер мен кодтар


GEN 2.1 Өлшеу жүйесі, әуе кемелерінің таңбаланған белгілері, мерекелер

АҚК беруші

GEN 2.2 AIP басылымдарында қолданылатын қысқартулар

GEN 2.3 Карталардағы шартты белгілер

GEN 2.4 Орналасқан жерінің индекстері

GEN 2.5 Радионавигациялық құралдардың тізбесі

GEN 2.6 Өлшем бірліктерін аудару

GEN 2.7 Күннің шығу/бату

GEN 3. — Қызмет көрсету


GEN 3.1 Аэронавигациялық ақпараттық қызмет көрсету

АҚК беруші

GEN 3.2 Аэронавигациялық карталар

GEN 3.3 Әуе қозғалысына қызмет көрсету

GEN 3.4 Байланыс қызметтері және навигациялық қызметтер

GEN 3.5 Метеорологиялық қызмет көрсету

GEN 3.6 Іздестіру және құтқару

Азаматтық авиация саласындағы уәкілетті ұйым

GEN 4. — Әуеайлақтардан / тікұшақтардан алынатын алымдар және аэронавигациялық қызмет көрсету үшін алынатын алымдар


GEN 4.1 Әуеайлақ / тікұшақ алмыдары

Әуеайлақты пайдаланушы

GEN 4.2 Аэронавигациялық қызмет көрсету үшін алынатын алымдар

АҚК беруші

2-бөлім. (ENR) - Бағыт


ENR 0. 2-бөлімнің мазмұны

АҚК беруші

ENR 1. — Жалпы қағидалар мен рәсімдер


ENR 1.1 Жалпы қағидалар

Азаматтық авиация саласындағы уәкілетті ұйым

ENR 1.2 Көзбен шолып ұшу қағидалары

ENR 1.3 Аспаптар бойынша ұшу қағидалары

ENR 1.4 ӘҚҚ әуе кеңістігінің сыныптамасы және сипаттамасы

ENR 1.5 Күту, қонуға кіру және ұшып шығу аймағында ұшу сызбалары

ENR 1.6 ӘҚҰ-ға байқау негізінде қызмет көрсету және қағидалар

ENR 1.7 Биіктік өлшеу құралын орнату тәртібі

ENR 1.8 Өңірдегі қосымша қағидалар

ENR 1.9 Әуе қозғалысы ағындарын басқару және әуе кеңістігін ұйымдастыру

ENR 1.10 Ұшуды жоспарлау

ENR 1.11 Ұшу жоспарлары туралы хабарламаларды жіберу

ENR 1.12 Азаматтық әуе кемелерін ұстап алу

ENR 1.13 Заңсыз араласу

ENR 1.14 Әуе қозғалысына байланысты қақтығыстар

ENR 2. — ӘҚҚ әуе кеңістігі


ENR 2.1 ҰАА, жоғарғы әуе кеңістігінің ұшу ақпараты ауданы, тораптық диспетчерлік аудан және диспетчерлік аудан

АҚК беруші

ENR 2.2 Бақыланатын әуе кеңістігінің өзге де түрлері

ENR 3. — ӘҚҚ бағыттары


ENR 3.1 Кәдімгі навигация бағыттары

АҚК беруші

ENR 3.2 Аймақтық навигация бағыттары

ENR 3.3 Өзге де бағыттар

ENR 3.4 Бағытта күту

ENR 4. — Радионавигациялық құралдар /жүйелер


ENR 4.1 Бағыттағы радионавигациялық құралдар

АҚК беруші

ENR 4.2 Арнайы навигациялық жүйелер

ENR 4.3 Жаһандық навигациялық спутниктік жүйе (GNSS)

ENR 4.4 Негізгі нүктелерге арналған кодтық атаулардың белгілері

ENR 4.5 Бағыттағы жер үсті аэронавигациялық оттары

ENR 5. — Аэронавигациялық ескертулер


ENR 5.1 Тыйым салынған аймақтар, ұшу шектелген аймақтар және қауіпті аймақтар

Азаматтық авиация саласындағы уәкілетті ұйым

ENR 5.2 Әскери жаттығулар және жаттығу аймақтары мен ӘШҚ тану аймағы (ADIZ)

ENR 5.3 Қауіп келтіруі мүмкін басқа да қызмет түрлері және ықтимал қауіптің басқа да түрлері

ENR 5.4 Бағыттағы аэронавигациялық кедергілер

ENR 5.5 Авиациялық спорттық және ойын-сауық іс-шаралары

ENR 5.6 Құстардың басқа жаққа ұшып кетуі және жануарлар дүниесі ерекше аймақтар

ENR 6. — Бағыт карталары

АҚК беруші

3-бөлім (AD) - Әуеайлақтар


AD 0.1 3-бөлімнің мазмұны

АҚК беруші

AD 1. — Әуеайлақтарға/тікұшақ айлақтарына кіріспе


AD 1.1 Әуеайлақтарды/тікұшақ айлақтарын беру және оларды пайдалану шарттары

Азаматтық авиация саласындағы уәкілетті ұйым

AD 1.2 Авариялық-құтқару және өртке қарсы қызмет және қар жауған кездегі жоспар

AD 1.3 Әуеайлақтардың/тікұшақ айлақтарының индексі

AD 1.4 Әуеайлақтарды/тікұшақ айлақтарын топтастыру

AD 1.5 Әуеайлақтардың сертификатталу жай-күйі

AD 2. — Әуеайлақтар (халықаралық және ұлттық)


AD 2.1 Әуеайлақтың орналасқан жерінің индексі және атауы

Әуеайлақты пайдаланушы

AD 2.2 Әуеайлақ бойынша географиялық және әкімшілік деректер

1) Географиялық деректер бөлігінде – АҚК беруші;

2) әкімшілік деректер бөлігінде – әуеайлақты пайдаланушы.

AD 2.3 Жұмыс сағаттары

Әуеайлақты пайдаланушы

AD 2.4 Қызмет көрсету қызметтері мен құралдары

AD 2.5 Жолаушыларға қызмет көрсету құралдары

AD 2.6 Авариялық-құтқару және өртке қарсы қызметтер

AD 2.7 Жабдықтарды маусымдық қолдану:

ылғалды кетіру

AD 2.8 Перрон, РЖ және тексеру орындары/пункттері жөнінде деректер

AD 2.9 Жер бетінде қозғалуды басқаруды және бақылау жүйесі, таңбаланған тиісті белгілер

AD 2.10 Әуеайлақтағы кедергілер

АҚК беруші

AD 2.11 Ұсынылатын метеорологиялық ақпарат

AD 2.12 ҰҚЖ-ның физикалық сипаттамасы

1) нақты пеленг, ҰҚЖ мөлшері, ҰҚЖ шегінің географиялық координаттары, ҰҚЖ шегінің көтерілуі, әр ҰҚЖ еңістігі бөлігінде – АҚК беруші;

2) белгілеу, әр ҰҚЖ-ның көтергіштік қабілеті (PCN мен тиісті деректер), ТСЖ мөлшері (ондайлар болған жағдайда), кедергілерден тазартылған шегінің мөлшері (ондайлар болған жағдайда), орман алқабының мөлшері, қауіпсіздіктің ақырғы аймағының мөлшері, апаттық тежеу жүйесінің орналасқан жері мен баяндамасы, (ҰҚЖ шегіне байланыстырылған, (ондайлар болған жағдайда), кедергілерден бос аймақтың болуы бөлігінде – әуеайлақты пайдаланушы.

AD 2.13 Жарияланған ара қашықтықтар

Әуеайлақты пайдаланушы

AD 2.14 Жақындау оттары мен ҰҚЖ-дағы оттар

AD 2.15 Өзге де оттар, резервтегі электрмен қоректендіру көздері

AD 2.16 Тікұшақтар қонатын аймақтар

AD 2.17 ӘҚҚ әуе кеңістігі

АҚК беруші

AD 2.18 ӘҚҚ байланыс құралдары

AD 2.19 Радионавигациялық құралдар мен қондыру құралдары

AD 2.20 Әуеайлақты пайдаланудың жергілікті қағидалары

Әуеайлақты пайдаланушы

AD 2.21 Шуылды басудың пайдаланушылық тәсілдері

AD 2.22 Ұшу қағидалары

АҚК беруші

AD 2.23 Қосымша ақпарат

Әуеайлақты пайдаланушы

AD 2.24 Әуеайлаққа қатысты карталар


1) әуеайлақ/тікұшақ айлағы картасы (ИКАО)

АҚК беруші

2) әуе кемелерін тұраққа қою/түйістіру картасы (ИКАО)

3) әуеайлақ ішінде қозғалу картасы (ИКАО)

4) әуеайлақтағы кедергілер картасы, А үлгісінде (ИКАО) (әр ҰҚЖ үшін)

5) қонуға дәл кіруге арналған жергілікті жер картасы (ИКАО) (II және III санаттар бойынша қонуға дәл кіруге арналған ҰҚЖ)

6) аудан картасы (ИКАО) (ұшып шығу бағыттары және транзиттік бағыттар)

7) аспаптар бойынша стандартты ұшып шығу картасы (ИКАО), ұшып шығу бағыттарының мәтіндік сипаттамасы

8) аудан картасы (ИКАО) (ұшып келу бағыттары және транзиттік бағыттар)

9) аспаптар бойынша стандартты ұшып келу картасы (ИКАО), ұшып келу бағыттарының мәтіндік сипаттамасы

10) ӘҚК ең төмен абсолюттік биіктігін шолу картасы (ИКАО)

11) аспаптар бойынша қонуға кіру картасы (ИКАО) (әр ҰҚЖ және әр схема үшін)

12) көзбен шолып қонуға кіру картасы (ИКАО)

13) масштабы 1:500 000 аэронавигациялық картасы (ИКАО)

14) бағыт картасы (ИКАО)

15) әуеайлақ маңайына жиналған құстар туралы деректер

Әуеайлақты пайдаланушы

AD 2.25 Көзбен шолу учаскенің (VSS) бетінен шығатын кедергілері

АҚК беруші


Егер Сіз беттен қате тапсаңыз, тінтуірмен сөзді немесе фразаны белгілеңіз және Ctrl+Enter пернелер тіркесін басыңыз

 

бет бойынша іздеу

Іздеу үшін жолды енгізіңіз

Кеңес: браузерде бет бойынша енгізілген іздеу бар, ол жылдамырақ жұмыс істейді. Көбінесе, ctrl-F пернелері қолданылады