Ескерту: Бұйрықтың күші жойылды - Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің 2008 жылғы 15 сәуірдегі N 179 бұйрығымен.
Үзінді:
"Нормативтік құқықтық актілер туралы" Заңның
27-бабы
1-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:
1. Осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасының кейбір нормативтік құқықтық актілерінің күші жойылды деп танылсын.
2. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік активтерді басқару әдіснамасы департаменті (Ж.Н. Айтжанова) бір апта мерзімде Қазақстан Республикасы Әділет министрлігіне және ресми баспа басылымдарына Қазақстан Республикасының кейбір нормативтік құқықтық актілерінің күші жойылды деп тану туралы хабарласын.
3. Осы бұйрық қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.
Министр Б. Жәмішев
Қазақстан Республикасы
Қаржы министрінің
2008 жылғы 15 сәуірдегі
N 179 бұйрығына қосымша
Қазақстан Республикасының күшін жойған кейбір
нормативтік құқықтық актілерінің тізбесі
1. ........ .
2. ........ .
3. ........ .
4. ........ .
5. ........ .
6. ........ .
7. ........ .
8. ........ .
9. ........ .
10. "Аудиттің 10»"Аудиторлық дәлелдемелер" ережесін (стандартын) бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қаржы министрінің 1999 жылғы 19 мамырдағы N 215 бұйрығы (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде N 823 болып тіркелді).
11. ........ .
12. ........ .
13. ........ .
14. ........ .
15. ........ .
16. ........ .
17. ........ .
18. ........ .
19. ........ .
20. ........ .
21. ........ .
22. ........ .
23. ........ .
24. ........ .
25. ........ .
26. ........ .
27. ........ .
28. ........ ."
_____________________________________
"Аудиторлық қызмет туралы"
Z980304_
1998 жылғы 20 қарашадағы Қазақстан Республикасы Заңының 16-бабының 2-тармағына және Қазақстан Республикасы Президентінің "Бухгалтерлік есеп туралы" 1995 жылғы 26 желтоқсандағы N 2732
Z952732_
Заң күші бар Жарлығына сәйкес
Бұйырамын:
1. Аудиттің 10 "Аудиторлық дәлелдемелер" ережесі (стандарты) бекітілсін.
2. Бухгалтерлік есеп және аудит әдіснамасы басқармасы Аудиттің 10 "Аудиторлық дәлелдемелер" ережесін (стандартын) заңдармен белгіленген тәртіпте Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде тіркеуді қамтамасыз етсін.
3. Аудиттің осы Ережесі (стандарты) Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткен күнінен бастап күшіне енеді деп белгіленсін.
4. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің 1998 жылғы 10 қыркүйектегі N 421 және Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің Бухгалтерлік есеп және аудит әдіснамасы департаментінің 1998 жылғы 31 тамыздағы N 133 бұйрықтарының күші жойылған деп танылсын.
5. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау бірінші қаржы вице-министрі Ж.Ж.Ертілесова жүктелсін.
1. Осы Ережелер (стандарт) қаржылық есепке жүргiзiлетiн аудит барысында алынатын аудиторлық дәлелдердiң саны мен сапасына, сондай-ақ осы аудиторлық дәлелдердi жинақтау процедураларына басшылық жасауды қамтамасыз етедi.
2. Аудитор аудиторлық пiкiр бiлдiруге негiз болатын қорытындыларды қалыптастыру мақсатында жеткiлiктi мөлшерде тиiстi аудиторлық дәлелдер алуы тиiс.
3. Аудиторлық дәлелдер бақылау сынақтары мен өзектi процедуралардың тиiстi дәрежеде түйiстiрiлуi негiзiнде алынады. Белгiлi бiр жағдайларда дәлелдер тек өзектi процедуралар негiзiнде ғана алынуы мүмкiн.
4. Аудиторлық дәлелдер аудиторлық пiкiр бiлдiруге негiз болатын қорытындыларды қалыптастыру мақсатындағы ақпараттарды меңзейдi. Аудиторлық дәлелдер алу үшiн қаржылық есептiң негiзiн қалайтын әдепкi құжаттар және бухгалтериялық жазбалармен қатар басқа да бұлақтардан алынған бекiтушi ақпараттар пайдаланылады.
5. Бақылау сынақтары деп бухгалтерлiк есеп пен iшкi бақылау жүйесiн қолданудың ұйымдастырылуы және оның тиiмдiлiгi турасында аудиторлық дәлелдер алу мақсатында атқарылатын тексерiстердi айтамыз.
6. Өзектi процедуралар қаржылық есепте төмендегідей екi түрлi жағдайда кездесетiн елеулi бұрмалаушылықтарды анықтау жолында аудиторлық дәлелдер алу мақсатында атқарылады:
1) есеп жұмыстары мен шоттар сальдосын егжей-тегжейлi тексеру сынақтары;
2) талдау процедуралары.
7. Жеткiлiктi мөлшер мен сәйкесу ұғымы өзара тығыз байланысты және ол бақылау сынақтары мен өзектi процедуралар арқылы алынатын аудиторлық дәлелдерге қолданылады. Жеткiлiктi мөлшер аудиторлық дәлелдердiң санына, ал тиiстi сәйкесу деңгейi аудиторлық дәлелдердiң сапасына тән. Әдетте аудитор қорытынды сипаттағыдан гөрi иландыру сипатындағы аудиторлық дәлелдердi көбiрек иеленедi және көп реттерде аудиторлық дәлелдердi дәл сол бiр белгiлi ұйғарымды бекiту мақсатында жинақтайды.
8. Аудиторлық пiкiр қалыптастыру барысында аудитор әдетте қол жетерлiк ақпаратты түгел тексермейдi, себебi шоттар сальдосы, шаруашылық әрекеттердiң немесе бақылаудың түр-түрлерi жайындағы қорытындылар ой жүгiрту немесе статистикалық талдау тәсiлдерi негiзiнде таңдау жолымен алынады.
9. Аудиторлық дәлелдердiң жеткiлiктiлiгi мен сәйкестiгi туралы аудитордың ой жүгiртуiне төмендегiдей факторлар әсер етедi:
1) аудитордың мейлi қаржылық есеп деңгейiнде, мейлi шоттар сальдосы, шаруашылық әрекеттердiң түр-түрлерi жайында болсын, алып тастауға келмейтiн тәуекелдiң деңгейi мен сипатына баға беруi;
2) бухгалтерлiк есеп пен iшкi бақылау жүйесi, сондай-ақ iшкi бақылау тәуекелiне баға беру;
3) тексерiлетiн статьяның елеулiлiгi;
4) осының алдындағы аудиттардан алынған тәжiрибе;
5) аудиторлық процедуралардың қорытындылары, оның iшiнде анықталуы ықтимал алдампаздық пен қателер;
6) қолдағы ақпараттың бұлақтары мен нанымдылығы.
10. Бақылау сынақтарын өткiзу негiзiнде аудиторлық дәлелдердi алу барысында аудитор аудиторлық дәлелдердiң жеткiлiктiлiгi мен сәйкестiгiн iшкi бақылау тәуекелiнiң бұдан бұрын бағаланған деңгейiн бекiту мақсатында қарауы тиiс.
11. Аудитор тарапынан дәлелдер жинақталатын бухгалтерлiк есеп пен iшкi бақылау жүйесiнiң аспекттерi төмендегiдей:
1) ұйымдастыру: бухгалтерлiк есеп пен iшкi бақылау жүйелерi елеулi бұрмалаушылықтарды болдырмау, немесе оларды әйгiлеу және түзету мақсатында тиiстi жағдайға сай талданып-енгiзiлген;
2) жұмыс iстеуi: жүйелер iс үстiнде, әрi тиiстi уақыт мерзiмi бойында тиiмдi жұмыс iстеген.
12. Қаржылық есептегi ұйғарымдарды бекiту мақсатында аудиторлық дәлелдер алу барысында аудитор аудиторлық дәлелдердiң өзектi процедуралармен қоса бақылау сынақтары негiзiнде алынған кез-келген дәлелдермен сәйкестiгiн және жеткiлiктiлiгiн қарауға мiндеттi.
13. Қаржылық есептегi ұйғарымдар - басшылық тарапынан анық айқындалған немесе қаржылық есепте көзделген және төмендегiдей категорияларға бөлiнетiн ұйғарымдар болып табылады:
1) нақтылығы турасында: актив немесе мiндеттеме белгiлi күнге нақты күйiнде тұр;
2) құқықтары мен мiндеттемелерi турасында: актив немесе мiндеттеме белгiлi күнге субъектіге тиiсiнше қатысты жағдайда тұр;
3) құбылыс турасында: субъектіге қатысы бар iс-әрекет немесе басқа да бiр оқиға белгiлi бiр уақыт ағымында болып өткен;
4) аяқталуы турасында: есепке енгiзiлмеген активтердiң, мiндеттемелердiң, шаруашылық әрекеттердiң немесе басқа оқиғалардың, сонымен қатар ашылмаған статьялардың болмауы;
5) құн анықтау турасында: актив немесе мiндеттеме тиiстi баланстық құн бойынша көрсетiлген;
6) өлшем турасында: iс-әрекет немесе басқа да бiр оқиға тиiстi сома арқылы есептелген, ал кiрiс пен шығыс тиiстi мерзiмге көрсетiлген;
7) көрсетілуi мен ашылуы турасында: статья тағайындалған талаптарға сай ашылып-сараланған және дәл сипатталған.
14. Аудиторлық дәлелдер әдетте қаржылық есептегi әрбiр ұйғарымдар бойынша алынады. Бiр ұйғарымға қатысты аудиторлық дәлелдер (мәселен, тауарлық-материалдық қорлардың нақтылығы жөнiндегi аудиторлық дәлелдер) екiншi бiр ұйғарымға қатысты дәлелдердi (мәселен, баға құнын анықтау туралы) толықтыра алмайды. Процедуралардың сипаты, мерзiмi және көлемi негiзiнен ұйғарымдарға орай өзгерiп тұрады. Сынақтар бiр ұйғарымға қатысты мөлшерден артық аудиторлық дәлел бере алмайды. Мысалы, дебиторлық қарызды өндiру фактiсi нәрсенiң өз орнында екендiгiмен қатар оның бағасын анықтау туралы да аудиторлық дәлел бередi.
15. Аудиторлық дәлелдердiң сенiмдiлiгi олардың iшкi немесе сыртқы бұлақтарына және сипатына (сырт қарағандағы, құжаттағы немесе ауызша айтылғандағы) тәуелдi болады. Аудиторлық дәлелдердiң сенiмдiлiгi жекеше жағдайларға тәуелдi болатынына қарамастан төмендегiдей қорытындылар олардың сенiмдiлiгiне баға беруге көмек жасауы ықтимал:
1) сырт бұлақтардан (мәселен, үшiншi жақтан алынған бекiтушi қуаттамалар) iшкi бұлақтардан алынған қуаттамалардан әлдеқайда сенiмдi болады;
2) iшкi бұлақтардан алынған аудиторлық дәлелдер, бухгалтерлiк есеп пен iшкi бақылау жүйелерi тиiмдi болған жағдайда өзгеден сенiмдi саналады;
3) аудитордың тiкелей өзi алған аудиторлық дәлелдер субъект тарапынан алынған дәлелдермен салыстырғанда әлдеқайда сенiмдi саналады;
4) құжаттар қалыбындағы және жазбаша ұсынымдар негiзiндегi аудиторлық дәлелдер ауызша формадағыдан сенiмдi саналады.
16. Егерде аудиторлық дәлелдер әрқилы бұлақтардан немесе әртурлi сипаттағы бұлақтардан жиналса және рет-ретiмен жинақталса әлдеқайда сенiмдi саналады. Мұндай жағдайларда аудитор жекеше қарастырылған аудиторлық дәлелдерден алынған сенiм деңгейiнен жоғары дәрежедегi сенiмге ие болады. Керiсiнше, егер бiр бұлақтан жиналған аудиторлық дәлелдер екiншi бiр бұлақтан жиналған дәлелдерге сәйкеспейтiн болса, аудитор мұндай үйлесiмсiздiктi жоюдың қандай қосымша процедуралары қажет болатынын анықтауға мiндеттi.
17. Аудитор аудиторлық дәлелдердi алуға жұмсалған шығындар мен алынған мағлұматтың пайдасының ара-қатынасын ескеруi тиiс. Әйтсе де қиындықтар мен шығындар мәселесi өздiгiнен тиiстi процедураларды атқарудан бас тартуға салмақты негiз бола алмайды.
18. Аудитор қаржылық есептегi қандай да бiр елеулi ұйғарымдар жөнiнде негiздi түрде күмәнаданатындай болса, онда ол мұндай күмәнды сейiлту мақсатында жеткiлiктi мөлшердегi тиiстi аудиторлық дәлелдердi алу жолында шара қолдануға мiндеттi. Егер жеткiлiктi мөлшердегi тиiстi аудиторлық дәлелдер алынбаған жағдайда аудитор шартты пiкiр бiлдiруi немесе пiкiр бiлдiруден бас тартуы тиiс.
19. Аудитор аудиторлық дәлелдердi бiр немесе бiрнеше процедуралардың көмегiмен алады: зерттеу, бақылау, сұрау салу және бекiту, есептеу немесе талдау процедуралары. Процедураларды өткiзу iшiнара соларға қол жеткiзетiн уақыт мерзiмiне тәуелдi болады.
20. Зерттеу жұмысы жазбаларды, құжаттарды немесе материалдық активтердi тексеру арқылы жүргiзiледi. Жазбалар мен құжаттарды зерттеу олардың сипаты мен бұлақтарына сәйкес, сонымен қатар оларды өңдеу барысындағы iшкi бақылаудың әсерiне байланысты сенiмдiлігі әртүрлі деңгейдегі аудиторлық дәлелдерді алуға мүмкiндiк бередi. Әртүрлi деңгейдегi дәлелдер алуды қамтамасыз ететiн құжаттық формадағы аудиторлық дәлелдердiң негiзгi үш категориясына төмендегiлер кiредi:
1) үшiншi жақтың қолындағы, әрi сол тараптан жасалған құжаттық
аудиторлық дәлелдер;
2) үшiншi жақтың тарапынан жасалған, бiрақ субъекттiң қолындағы нақты
құжаттық аудиторлық дәлелдер;
3) субъекттiң қолындағы, әрi сол тараптан жасалған құжаттық аудиторлық
дәлелдер.
Материалдық активтер бойынша олардың нақты бар екендiгi жөнiнде
сенiмдi аудиторлық дәлелдер қамтамасыз етiледi, алайда олардың меншіктiк
құқын немесе құнын анықтау мiндет емес.
Бақылау
21. Аудитор басқа адамдар атқаратын процестер мен процедураларды, мәселен субъект қызметкерлерi тарапынан тауарлық-материалдық қорлардың есебiн алу немесе ревизиялық iз қалдырмайтын бақылау процестерiн атқару iсiн бақылайды.
22. Сұрау салу - субъекттiң iшiндегi немесе сыртындағы хабардар адамдар тарапынан ақпарат iздеу болып табылады. Сұрау салу үшiншi бiр жақтарға арналып жазбаша құжатталған ресми түрде құжатталуы мүмкiн немесе субъекттiң өз iшiндегi адамдарға ауызша бейресми қалыпта қойылуы мүмкiн. Сұрау салудан алынған жауаптар аудиторды оған бұрын белгiсiз болып келген ақпаратпен қамтамасыз етуi немесе қолдағы аудиторлық дәлелдердi бекiтуге ықпал жасауы мүмкiн.
23. Анықтап-бекiту дегенiмiз бухгалтерлiк жазбалардағы мағлұматтардың анық-қанығын бекiту жайында салынған сұрауларға алынған жауап болып табылады. Мәселен, аудитор әдетте дебиторлық қарыз жөнiнде тiкелей дебиторлардың өздерiне сұрау салады.
24. Есептеу дегенiмiз бухгалтерлiк әдепкi жазбалардағы немесе өз бетiнше жасалған есеп айырысуларды атқару барысындағы мағлұматтардың арифметикалық дәлдiгін тексеру болып табылады.
25. Талдау процедуралары дегенiмiз елеулi көрсеткiштер мен тенденцияларға, оның ішінде басқа да тиiстi ақпараттан өзгеше болып шыққан өзгерiстер мен салыстырмалы баламаларға немесе болжамды сомаларға жасалатын талдау болып табылады.
жүргiзу барысында аудитор өзiнiң өкiлеттілiгiне және кез-келген,
аудиторлық талаптарға әсер ететiн заң актiлерiмен қоса басқа да өлшемдiк
құқықтық актiлердi назарда ұстауы шарт. Мысалы, мұндай талапта аудиторлық
процедуралардың сипаты мен көлемiне қатысты ой қорытындылау және солардың
елеулiлiк дәрежесiн анықтау барысында аудитор өкiлеттігiнiң деңгейiне әсер
етуi мүмкiн. Осы аудит стандартының 9 тарауы аудиторлық ой қорытындылау
iсiне жасалған осындай шектеулердi қарағаннан кейiн барып қана қолданылады.
Оқығандар:
Омарбекова А.Т.
Икебаева Ә.Ж.
