Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы

Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 7 шілдедегі N 175 Заңы.

ЗҚАИ-ның ескертуі!
Осы Заңның қолданысқа енгізілу тәртібін 85-баптан қараңыз.
Қолданушылар назарына!
Қолданушыларға ыңғайлы болу үшін ЗҚАИ мазмұнды жасады

МАЗМҰНЫ

Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша:

"облыстық, республикалық маңызы бар қаланың және астананың өкiлдi органдары", "облыстық, республикалық маңызы бар қаланың және астананың атқарушы органдары", "облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) атқарушы органдарының", "Облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) өкiлдi және атқарушы органдарының", "Облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) өкiлдi органдары", "облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың)", "Облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) атқарушы органдары", "облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) атқарушы органдары" және "облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) атқарушы органы" деген сөздер тиісінше "облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың өкiлдi органдары", "облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың атқарушы органдары", "облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдарының", "Облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті өкiлдi және атқарушы органдарының", "Облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті өкiлдi органдары", "облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың", "Облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары", "облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары" және "облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органы" деген сөздермен ауыстырылсын;

"жануарлар мен өсiмдiктердiң" және "жануарлар мен өсiмдiктер" деген сөздер тиісінше "өсiмдiктер мен жануарлардың" және "өсiмдiктер мен жануарлар" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

Осы Заң ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар, сондай-ақ ұлттық, өңiрлiк және дүниежүзiлiк экологиялық желiнiң құрамдас бөлiгi болып табылатын ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн құру, кеңейту, қорғау, қалпына келтiру, орнықты пайдалану және басқару жөнiндегi қоғамдық қатынастарды реттейдi.

1-БӨЛIМ. НЕГIЗГI ЕРЕЖЕЛЕР
1-тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негiзгi ұғымдар

Осы Заңда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:

1) биологиялық ресурстар – экологиялық жүйелердiң адамзат үшiн нақты немесе ықтимал пайдасы немесе құндылығы бар генетикалық ресурстары, организмдерi немесе олардың бөлiктерi, таралымдары немесе кез-келген басқа биотикалық құрамдас бөлiктерi;

1-1) биосфералық резерват – Дүниежүзілік биосфералық резерваттар желісіне енгізілген мемлекеттік табиғи қорық, мемлекеттік ұлттық табиғи парк немесе мемлекеттік табиғи резерват және олардың қорғау аймақтары;

2) бөрене тілу – ағаш кесетін жабдықта бөренені тақтайларға және (немесе) басқа да ағаш өнімдеріне тілу;

2-1) дәстүрлі жер пайдалану – табиғи кешендерге, мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілеріне зиянды әсер етпейтін, сондай-ақ сол экологиялық жүйеге бейімделген, жер учаскелерінің меншік иелері немесе жер пайдаланушылар жүзеге асыратын ауыл шаруашылығы қызметінің сол өңірде тарихи қалыптасқан түрлері;

3) ерекше қорғалатын табиғи аумақ – ерекше қорғау режимi белгiленген мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерi мен объектiлерi бар жер учаскелерi, су объектiлерi және олардың үстiндегi әуе кеңiстiгi;

4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесi – өздерiндегi барлық географиялық аймақтардың табиғи кешендерінiң репрезентативтiк өкiлдiгiн қамтамасыз ететiн ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың әртүрлі санаттары мен түрлерiнің жиынтығы;

5) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды күзету (бұдан әрi - күзету) – ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзушылықтарды анықтау және олардың жолын кесу, өрттiң алдын алу, анықтау және жою үшiн ерекше қорғалатын табиғи аумақта жүргiзiлуi мүмкiн iс-шаралар кешенi;

6) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қорғау (бұдан әрi - қорғау) – судың қолайсыз әсерiн жою, өсiмдiктердi зиянкестер мен аурулардан қорғау, жануарлар санын реттеу үшiн ерекше қорғалатын табиғи аумақта жүргiзiлуi мүмкiн iс-шаралар кешенi;

7) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік бақылау – ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкілетті органның тексерілетін субъектілер қызметінің Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген талаптарға сәйкестігі мәніне тексеру және қадағалау жөніндегі қызметі, оны жүзеге асыру барысында және оның нәтижелері бойынша жедел ден қоюсыз құқық шектеу сипатындағы шаралар қолданылуы мүмкін;

7-1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік қадағалау – ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкілетті органның тексерілетін субъектілердің Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын сақтауын тексеру және байқау жөніндегі қызметі, оны жүзеге асыру барысында және оның нәтижелері бойынша құқық шектеу сипатындағы шаралар, оның ішінде жедел ден қою шаралары қолданылуы мүмкін;

8) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

9) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi орган (бұдан әрi – уәкiлеттi орган) – ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды басқару, бақылау мен қадағалау, күзету және қорғау функцияларын жүзеге асыратын мемлекеттiк орган;

10) ерекше қорғалатын табиғи аумақтың функционалдық аймағы – жер қорғаудың және пайдаланудың белгіленген режимі бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ учаскесі;

11) ерекше қорғалатын табиғи аумақты функционалдық аймақтарға бөлу – мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілерін қорғау мен пайдаланудың оңтайлы режимін белгілеу мақсатында ерекше қорғалатын табиғи аумақты функционалдық аймақтарға бөлу;

12) жаратылыстану-ғылыми негіздеме – мамандандырылған ғылыми (ғылыми-зерттеу) және жобалау (жобалау-іздестіру) ұйымдары жүргізетін ерекше қорғалатын табиғи аумақ құрудың немесе оның шекараларын өзгертудің орындылығын ғылыми бағалау;

13) интродукция – өсімдік түрлерін олар табиғи өсетін жер шегінен тыс жерге және жануарларды олар мекендейтін орта шегінен тыс жерге әдейі немесе кездейсоқ көшіру;

14) мемлекеттiк табиғи-қорық қоры – табиғи эталондар, уникумдар мен реликтер, генетикалық резерв, ғылыми зерттеулер, ағарту, бiлiм беру, туризм және рекреация нысанасы ретiнде ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар, мемлекеттiк қорғауға алынған қоршаған ортаны қорғау объектiлерiнiң жиынтығы;

15) мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерi – ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық маңызы бар геологиялық, гидрогеологиялық, гидрологиялық, зоологиялық, ботаникалық және ландшафттық объектiлер мен олардың кешендерi, мемлекеттiк орман қорының ерекше бағалы екпелері, сулы-батпақты алқаптар, негізгі орнитологиялық аумақтар, бірегей табиғи су объектілері немесе олардың учаскелері, өсiмдiктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупi төнген түрлерi, өсімдіктер дүниесінің бірегей жеке-дара объектілері;

16) рекреациялық жүктеме – есепке алу кезеңінде немесе уақыт бiрлiгiнде демалыс түрiнiң жиынтық уақытын ескере отырып, жер ауданы бiрлiгiне шаққандағы демалушылардың бiр мезгiлдегi саны;

17) Табиғат жылнамасы – мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар және мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктер ғылыми бөлiмшелерiнiң мемлекеттiк табиғи-қорық қорының экологиялық жүйелерi мен объектiлерiнiң жай-күйiне бiрыңғай әдiстеме бойынша жүзеге асыратын жүйелi байқаулар мәлiметтерiнiң жиынтығы;

18) табиғи кешендер – ерекше қорғауға жататын биологиялық саналуандық пен жансыз табиғат объектiлерiнiң жиынтығы;

19) табиғи кешендердi орнықты пайдалану – табиғи кешендердiң биологиялық ресурстарын ұзақ мерзiмдi перспективада биологиялық саналуандықтың сарқылуына әкеп соқпайтын жолмен және қарқынмен пайдалану;

20) табиғат қорғау ұйымдары – мемлекеттiк мекеменiң ұйымдық-құқықтық нысанында құрылатын мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар, мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктер (бұдан әрі - табиғат қорғау мекемелерi) және мемлекеттiк кәсiпорынның ұйымдық-құқықтық нысанында құрылатын мемлекеттiк зоологиялық парктер, мемлекеттiк ботаникалық бақтар, мемлекеттiк дендрологиялық парктер;

21) техникалық-экономикалық негіздеме – мамандандырылған ғылыми (ғылыми-зерттеу) және жобалау (жобалау-іздестіру) ұйымдары жүргізетін ерекше қорғалатын табиғи аумақ құрудың немесе оның шекараларын өзгертудің орындылығын экономикалық, экологиялық және әлеуметтік бағалау;

21-1) үйлестіру кеңесі – ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда туризм мен рекреацияны дамыту мәселелері бойынша шешімдер қабылдаудың ашықтығын қамтамасыз ету, сондай-ақ табиғат қорғау мекемелерін басқарудың тиімділігін арттыру мақсатында жасақталып, табиғат қорғау мекемелерінің жанынан құрылатын консультативтік-кеңесші орган;

22) экологиялық дәлiз – тiрi табиғат объектiлерiнiң табиғи қоныс аударуын (таралуын) қамтамасыз ету және биологиялық саналуандықты сақтау үшiн ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды өзара және қорғалатын табиғи аумақтардың өзге де түрлерiмен жалғастыратын, қорғалатын жер және су объектiлерi учаскелерiн бiлдiретiн экологиялық желiнiң бiр бөлiгi;

23) экологиялық желi – өзара және қорғалатын табиғи аумақтардың өзге түрлерiмен экологиялық дәлiздер арқылы байланысқан және өңiрдiң табиғи, тарихи-мәдени және әлеуметтiк-экономикалық ерекшелiктерiн ескере отырып ұйымдастырылған әртүрлi санаттар мен түрлердегi ерекше қорғалатын табиғи аумақтар кешенi.

Ескерту. 1-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгерістер енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

2-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасы

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерi саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi, осы Заңнан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.

2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жер қойнауын, суларын, ормандарын және өзге табиғи ресурстарын пайдалану және қорғау жөнiндегi қатынастар осы Заңмен реттелмеген бөлiгiнде Қазақстан Республикасының арнаулы заңдарымен реттеледi.

3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мүлiктiк қатынастар, егер осы Заңда өзгеше көзделмесе, Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасымен реттеледi.

4. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгiленсе, онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.

3-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы негiзгi принциптер

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы негiзгi принциптер:

1) биологиялық саналуандықты, бiрегей және типтiк ландшафтарды сақтау мен қалпына келтiрудi қамтамасыз ететiн экологиялық желiнiң базалық құрамдас бөлiгi ретiнде ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесiн дамыту;

2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттiк реттеу, бақылау мен қадағалау;

3) мемлекеттiк табиғи-қорық қоры мен табиғи экологиялық жүйелердi сақтау;

4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды ғылымды, мәдениеттi, оқу-ағартуды, бiлiм берудi, туризмдi дамыту мақсаттарында пайдалану;

5) алып тасталды – ҚР 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

6) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзғаны үшiн жауаптылық;

7) жеке және заңды тұлғалардың ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мiндеттердi шешуге қатысуы;

8) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы ақпараттың қолжетiмдiлiгi;

9) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы халықаралық ынтымақтастық;

10) үйлестіру кеңестерінің ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы міндеттерді шешуге қатысуы болып табылады.

Ескерту. 3-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

4-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы қатынастардың объектiлерi

Табиғи кешендер, оның iшiнде ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлерi, сондай-ақ осы жерлерде және басқа санаттардағы жерлерде орналасқан мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерi ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы қатынастардың объектiлерi болып табылады.

5-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы қатынастардың субъектiлерi

Жеке және заңды тұлғалар, сондай-ақ мемлекеттiк органдар Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген өздерiнiң құзыретiне сәйкес ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы қатынастардың субъектiлерi болып табылады.

2-тарау. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік басқару, бақылау мен қадағалау

Ескерту. 2-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

6-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың күзетін қамтамасыз ету жүйесi

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың күзетін қамтамасыз ету жүйесiне:

1) Қазақстан Республикасының Үкiметi;

2) аумақтық бөлімшелері бар ведомствосын қоса алғанда, уәкiлеттi орган;

3) қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар орталық атқарушы және өзге де мемлекеттік органдар;

4) осы Заңмен және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарымен және заңға тәуелді актiлерiмен айқындалған өздерiнiң құзыретi шегiнде облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың өкiлдi органдары;

5) осы Заңмен және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарымен және заңға тәуелді актiлерiмен айқындалған өздерiнiң құзыретi шегiнде облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың атқарушы органдары;

6) табиғат қорғау ұйымдары;

7) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың күзетін қамтамасыз ету саласындағы қызметті жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар кіреді.

Ескерту. 6-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз); өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

6-1-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік басқару

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік басқаруды:

1) Қазақстан Республикасының Президенті;

2) Қазақстан Республикасының Үкіметі;

3) аумақтық бөлімшелері бар ведомствосын қоса алғанда, уәкілетті орган;

3-1) туристік қызмет саласындағы мемлекеттік басқару функцияларын жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;

4) қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар орталық атқарушы және өзге де мемлекеттік органдар;

5) осы Заңмен, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарымен және Қазақстан Республикасының заңға тәуелді актілерімен айқындалған өз құзыреті шегінде облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың жергілікті өкілді және атқарушы органдары жүзеге асырады.

Ескерту. Заң 6-1-баппен толықтырылды - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), жаңа редакцияда - 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 30.04.2021 № 34-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

7-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң құзыретi

Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң құзыретiне:

1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттiк саясаттың негiзгi бағыттарын әзiрлеу;

2) заңды тұлға мәртебесіндегі республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды және республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн иелену, пайдалану және иелiк ету құқығы;

3) алып тасталды – ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

3-1) өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін, олардың бөліктерін немесе дериваттарын алып қоюға шешім қабылдау және оларды алып қою көлемдерін бекіту;

4) мыналарды:

республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң тiзбесiн;

республикалық және жергілікті маңызы бар мемлекеттік табиғи қаумалдар мен республикалық маңызы бар мемлекеттік қорық аймақтарын тарату және олардың аумақтарын қысқарту тәртібін;

Қазақстан Республикасының Қызыл кітабын жүргізу қағидаларын;

өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупi төнген түрлерінің тізбесін;

республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың тізбесін;

осы Заңның 23-бабы 2-тармағының екінші және үшінші бөліктерінде белгіленген жағдайларда жерді бір санаттан басқа санатқа ауыстыру тәртібін бекіту;

5) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құруға және кеңейтуге байланысты жағдайларда барлық санаттағы жерлерден жер учаскелерiн беру және алып қою, соның iшiнде мемлекет мұқтажы үшін беру және алып қою;

6) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту;

6-1) осы Заңның 23-бабы 2-тармағының екінші және үшінші бөліктерінде белгіленген жағдайларда уәкілетті органның ұсынысы бойынша ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерін босалқы жерге ауыстыру, сондай-ақ босалқы жерді қайтадан ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жеріне ауыстыру;

6-2) жаратылыстану-ғылыми негiздемеге берiлген мемлекеттiк экологиялық сараптаманың оң қорытындысы негiзiнде, уәкiлеттi органның ұсынысы бойынша республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғи қаумалдар мен республикалық маңызы бар мемлекеттiк қорық аймақтарын тарату және олардың аумақтарын кішірейту;

6-3) алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

6-4) ғылыми табиғи объектілерге "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесін беру;

6-5) Қазақстан Республикасы Президентімен немесе оның тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігімен келісу бойынша республикалық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының ұсынуы негізінде республикалық маңызы бар қалалардың шекараларында орналасқан республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлерінің бір бөлігін жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумаққа беру;

7) алып тасталды – ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

8) Қазақстан Республикасының Конституциясында, заңдарында және Қазақстан Республикасы Президентінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру жатады.

Ескерту. 7-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.01.09 N 213, 2008.12.01 N 94-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2007.07.20 N 464-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.09.2020 № 362-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.11.2021 № 75-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

8-бап. Уәкілетті органның, уәкілетті орган ведомствосының және оның аумақтық бөлімшелерінің құзыреті

Ескерту. 8-баптың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

Уәкiлеттi органның құзыретiне:

1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттiк органдардың қызметiн салааралық үйлестіру;

1-1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласында жергiлiктi атқарушы органдарды үйлестіруді және оларға әдiстемелiк басшылық жасауды жүзеге асыру;

2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік саясатты қалыптастыру және іске асыру;

3) республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң тiзбесiн әзірлеу және Қазақстан Республикасының Үкiметiне бекiтуге енгiзу;

4) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту жөнінде ұсыныстар енгізу;

4-1) республикалық және жергілікті маңызы бар мемлекеттік табиғи қаумалдарды және республикалық маңызы бар мемлекеттік қорық аймақтарын тарату тәртібін әзірлеу және олардың аумақтарын кішірейту жөнінде ұсыныстар енгізу;

4-2) осы Заңның 23-бабы 2-тармағының екінші және үшінші бөліктерінде белгіленген жағдайларда ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерін босалқы жерге ауыстыру жөнінде, сондай-ақ босалқы жерді қайтадан ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жеріне ауыстыру жөнінде ұсыныстар енгізу;

4-3) Қазақстан Республикасының Қызыл кітабын жүргізу қағидаларын әзірлеу;

4-4) ғылыми табиғи объектіге "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесін беру жөнінде ұсыныстар енгізу;

5) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласында нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеу және бекiту;

5-1) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);
5-2) алып тасталды - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
5-3) алып тасталды - ҚР 28.10.2019 № 268-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

5-4) мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысы болған кезде республикалық маңызы бар қалалардың шекараларында орналасқан жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды функционалдық аймақтарға бөлу бөлігінде олардың техникалық-экономикалық негіздемелерін түзету жобаларын және оларды жоспарлау жобасын (инфрақұрылымды дамытудың бас жоспарын) келісу;

6) мыналарды:

Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өзінің қарамағындағы заңды тұлға мәртебесiндегi республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар көрсететiн қызметтер үшiн тарифтер мөлшерiн;

ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту жөніндегі жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелерiнiң жобаларын әзiрлеу, сондай-ақ техникалық-экономикалық негіздемені түзету тәртiбiн;

өз қарамағындағы республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды, экологиялық дәліздерді құру және кеңейту жөніндегі жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негіздемелердің жобаларын;

республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың техникалық-экономикалық негіздемелерін түзету жобаларын;

табиғат қорғау ұйымының рәмiздерiн (эмблемасы мен туын), сондай-ақ табиғат қорғау мекемесiнiң рәмiздерiн (эмблемасы мен туын) әзiрлеу және пайдалану тәртiбiн;

өзінің қарауындағы табиғат қорғау мекемелерінің ережелерін;

заңды тұлға мәртебесі бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрамына кіретін су объектілерінде балық аулау көлемдерін;

республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi аумақтарының шекарасын және оларды қорғау режимiнiң түрiн;

осы Заңның 43-1-бабының 1-тармағында көзделген жағдайда, жергілікті халықтың мұқтаждықтары үшін рұқсат етілген әуесқойлық (спорттық) балық аулау қағидаларын;

биоәртүрлілікті сақтауға және ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамытуға гранттар беретін халықаралық және мемлекеттік ұйымдар, үкіметтік емес ұйымдар мен қорлар тізбесін бекіту;

6-1) мыналарды:

республикалық және жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың паспорттарын әзірлеу және тіркеу (қайта тіркеу) қағидаларын;

табиғат қорғау ұйымының басқару жоспарын әзірлеу қағидаларын;

жеке тұлғалардың ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда болу қағидаларын;

осы Заңның 43-1-бабының 2-тармағында көзделген жағдайда жүзеге асырылатын мелиорациялық аулауды жүргізу қағидаларын;

ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласында көтермелеу қағидаларын және құрметті атақтар, төс белгілерін және құрмет грамоталарын беру тәртібін;

табиғат қорғау мекемелерінде ғылыми қызмет және ғылыми зерттеулер ұйымдастыру және жүргізу қағидаларын;

ведомствоаралық ботаникалық және зоологиялық комиссиялардың құрамын және ережесін;

үйлестіру кеңесі туралы үлгілік ережені;

ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды биосфералық резерваттарға жатқызу қағидаларын;

заңды тұлға мәртебесі бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың құрамына кіретін су объектілерінде әуесқойлық (спорттық) балық аулауды, мелиорациялық аулауды, ғылыми-зерттеу үшін аулауды, өсімін молайту мақсатында аулауды жүзеге асыру қағидаларын;

республикалық және жергілікті маңызы бар мемлекеттік табиғи қаумалдарды және республикалық маңызы бар мемлекеттік қорық аймақтарын таратудың және олардың аумағын кішірейтудің жаратылыстану-ғылыми негiздемесінің жобаларын әзірлеу қағидаларын;

ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттік кадастрын жүргізу қағидаларын әзірлеу және бекіту;

Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесін беруге жататын ғылыми табиғи объектілерді айқындау қағидаларын;

7) алып тасталды – ҚР 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
8) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

9) өзiнiң қарауындағы республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды, экологиялық дәліздерді құру және кеңейту жөнiндегi жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негіздемелер жобаларының әзiрленуiн ұйымдастыру және бекіту;

10) өзiнiң қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды басқару жоспарларын әзiрлеудi және бекiтудi ұйымдастыру;

11) өз қарамағындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға басшылық ету, табиғи кешендерді күзету, қорғау және қалпына келтіру жөніндегі қызметті қамтамасыз ету;

12) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда ғылыми қызмет пен ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру;

13) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастрын жүргiзу;

14) облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдарының ұсынуы бойынша жергiлiктi маңызы бар мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң тiзбесiн келiсу;

14-1) туристік қызмет саласындағы мемлекеттік басқару функцияларын жүзеге асыратын орталық атқарушы органмен келісу бойынша мемлекеттік ұлттық табиғи парктерде туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру қағидаларын әзірлеу және бекіту;

14-2) алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
14-3) алып тасталды - ҚР 28.10.2019 № 268-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

15) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң жай-күйiне, күзетiлуiне, қорғалуына және пайдаланылуына мемлекеттiк бақылау мен қадағалауды жүзеге асыру;

16) айырым белгілері бар нысандық киiм (погонсыз) үлгiлерiн, оны киiп жүру тәртiбiн және табиғат қорғау мекемелерiнiң мемлекеттiк инспекторларын онымен қамтамасыз ету нормаларын әзiрлеу және бекiту;

16-1) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың тiзбесiн әзірлеу;

16-2) алып тасталды – ҚР 24.11.2021 № 75-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
16-3) алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
16-4) алып тасталды – ҚР 24.11.2021 № 75-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
16-5) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);

16-6) осы Заңның 23-бабы 2-тармағының екінші және үшінші бөліктерінде белгіленген жағдайларда жерді бір санаттан басқа санатқа ауыстыру тәртібін әзірлеу;

16-7) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);

16-8) сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген өсімдіктер мен жануарлар түрлерінің тізбесін әзірлеу;

17) өз құзыреті шегінде Қазақстан Республикасының аумағын ұйымдастырудың бас схемаларын, аумақтық дамудың аймақаралық схемаларын, қала құрылысын жоспарлаудың кешендi схемаларын және экологиялық дәлiздердiң аумақтарын қозғайтын өзге де қала құрылысы құжаттамаларын келiсу;

18) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы халықаралық ынтымақтастықты және халықаралық шарттарды іске асыруды жүзеге асыру;

18-1) "Ақпаратқа қол жеткізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес өз қарамағындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілері, экологиялық желіні дамыту саласындағы ашық ақпаратқа еркін қол жеткізуді қамтамасыз ету;

19) алып тасталды - ҚР 2012.07.10 N 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

20) осы Заңда, өзге де заңдарда, Қазақстан Республикасының Президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру жатады.

Уәкілетті орган ведомствосы мен оның аумақтық бөлімшелері өз қызметін уәкілетті орган белгілеген құзырет шегінде жүзеге асырады.

Ескерту. 8-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.01 N 94-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.07.17 N 188-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2010.03.19 № 258-IV, 2011.01.06 N 378-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2007.07.20 N 464-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.07.10 N 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.09.2020 № 362-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.04.2021 № 34-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.11.2021 № 75-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

8-1-бап. Туристік қызмет саласындағы мемлекеттік басқару функцияларын жүзеге асыратын орталық атқарушы органның құзыреті

Туристік қызмет саласындағы мемлекеттік басқару функцияларын жүзеге асыратын орталық атқарушы органның құзыретіне мыналар жатады:

1) мемлекеттік ұлттық табиғи парктердің аумағында туризмді дамыту жөніндегі мемлекеттік саясатты іске асыру;

2) мемлекеттік ұлттық парктердің инфрақұрылымын дамытудың бас жоспарларын әзірлеуге қатысу;

3) туризм және рекреация инфрақұрылымын дамытуға инвестициялар тарту;

4) осы Заңда, өзге де заңдарда, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру.

Ескерту. 2-тарау 8-1-баппен толықтырылды – ҚР 30.04.2021 № 34-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

9-бап. Қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар орталық атқарушы органдардың құзыретi

Қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар орталық атқарушы органдар өздерiнiң құзыретi шегiнде:

1) мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң тiзбесi, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесi мен экологиялық желiлердi дамыту жөнінде ұсыныстар дайындайды және оларды уәкiлеттi органға ұсынады;

2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құру және өздерiнiң қарауындағы осындай аумақтарды кеңейту жөнiндегi жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелердi, мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзудi қамтамасыз етiп және осы негiздемелердiң жобаларын кейiннен уәкiлеттi органның бекiтуiне енгiзе отырып Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен әзiрлеудi ұйымдастырады;

3) уәкiлеттi органмен келiсе отырып, өздерiнiң қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың паспорттарын әзірлейді және бекiтедi, паспорттардың уәкiлеттi органда тiркелуiн (қайта тiркелуiн) жүзеге асырады;

4) өздерінің қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды басқару жоспарларын әзiрлеудi ұйымдастырады және оларды уәкiлеттi органмен келiсе отырып бекiтедi;

5) өздерiнiң қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға басшылықты жүзеге асырады, оларды күзетудi, қорғауды және қалпына келтiрудi, сондай-ақ ғылыми зерттеулер жүргiзудi қамтамасыз етедi;

6) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастрын жүргiзуге қатысады;

6-1) ғылыми табиғи объектілерге "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесін беру туралы уәкілетті органға ұсыныстар енгізеді;

6-2) "Ақпаратқа қол жеткізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес өз қарамағындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілері саласындағы ашық ақпаратқа еркін қол жеткізуді қамтамасыз етеді;

7) алып тасталды - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

8) заңдарда, Қазақстан Республикасының Президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

Ескерту. 9-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

9-1-бап. Қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар мемлекеттік органдардың құзыреті

Қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар мемлекеттік органдар өз құзыреті шегінде:

1) мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілерінің тізбесі, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жүйесі мен экологиялық желілерді дамыту жөніндегі ұсыныстарды дайындайды және уәкілетті органға ұсынады;

2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құру және өздерiнiң қарауындағы осындай аумақтарды кеңейту жөнiндегi жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелердiң жобаларын мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзуді қамтамасыз етiп және осы негiздемелердi кейiннен уәкiлеттi органның бекiтуiне енгiзе отырып әзiрлеудi Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен ұйымдастырады;

3) уәкілетті органмен келісу бойынша өздерінің қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың паспорттарын әзірлейді және бекітеді, паспорттарды уәкілетті органда тіркеуді (қайта тіркеуді) жүзеге асырады;

4) уәкілетті органмен келісу бойынша өздерінің қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды басқару жоспарларын әзірлеуді ұйымдастырады және бекітеді;

5) өздерінің қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға басшылықты жүзеге асырады, оларды сақтауды, қорғауды және қалпына келтіруді, сондай-ақ ғылыми зерттеулер жүргізуді қамтамасыз етеді;

6) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттік кадастрын жүргізуге қатысады;

7) уәкілетті органға ғылыми табиғи объектілерге "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесін беру туралы ұсыныстар енгізеді;

8) "Ақпаратқа қол жеткізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес өздерінің қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтар және мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілері саласындағы ашық ақпаратқа еркін қол жеткізуді қамтамасыз етеді;

9) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өздерінің қарауындағы республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда табиғат қорғау мекемелері көрсететін қызметтер үшін тарифтердің мөлшерін бекітеді;

10) Қазақстан Республикасының заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

Ескерту. 9-1-баппен толықтырылды – ҚР 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

10-бап. Облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті өкiлдi және атқарушы органдарының құзыретi

1. Облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті өкiлдi органдары өз құзыретi шегiнде:

1) жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құруға және олардың жұмыс iстеуiне жұмсалатын шығыстарды жергiлiктi бюджеттер құрамында бекiтедi;

1-1) алып тасталды – ҚР 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

2) өздерiнiң қарауындағы жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жай-күйi мен олардың қызметi туралы, соның iшiнде мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiн сақтау мәселелерi бойынша атқарушы органдар басшыларының есептерiн тыңдайды;

3) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес азаматтардың құқықтарын және заңды мүдделерін қамтамасыз ету жөніндегі өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

2. Облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары өз құзыретi шегiнде:

1) республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң тiзбесi, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесi мен экологиялық желiлерді дамыту, республикалық және жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту жөнiндегi ұсыныстарды уәкiлеттi органға енгiзедi;

1-1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырады;

2) жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту жөнiндегi жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелерiн әзiрлеудi ұйымдастырады және оларға мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзудi қамтамасыз етедi;

3) жергiлiктi маңызы бар мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң тiзбесiн, жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту жөнiндегi жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелердi бекiтедi;

4) уәкiлеттi органмен келiсе отырып, жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту жөнiнде шешiмдер қабылдайды;

5) мемлекеттік сараптаманың оң қорытындысы болған кезде уәкілетті органмен келісу бойынша республикалық маңызы бар қалалардың шекараларында орналасқан жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды функционалдық аймақтарға бөлу бөлігінде олардың техникалық-экономикалық негіздемелерін түзету жобаларын және оларды жоспарлау жобасын (инфрақұрылымды дамытудың бас жоспарын) бекітеді;

6) өздерiнiң қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды басқару жоспарларын әзiрлейдi және бекiтедi, оларды күзетудi, қорғауды және қалпына келтiрудi, сондай-ақ ғылыми зерттеулер жүргiзудi қамтамасыз етедi;

7) заңды тұлға мәртебесi бар жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар көрсететiн қызметтер үшiн тарифтер мөлшерiн бекiтедi;

8) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастрын жүргiзуге қатысады;

9) уәкiлеттi органмен келiсе отырып, өздерiнiң қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың паспорттарын әзірлейді және бекiтедi және паспорттарды уәкiлеттi органға тiркеуге (қайта тіркеуге) бередi;

10) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың барлық түрiн құру үшiн жердi резервте қалдыру жөнiнде шешiмдер қабылдайды;

11) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қорғау аймақтары шегiнде осы аумақтардың экологиялық жүйелерiнiң, экологиялық дәлiздердiң жай-күйiне, сондай-ақ оларды қорғау және пайдалану режимiне терiс әсер ететiн қызметтiң барлық түрiн шектей отырып, осындай аймақтарды белгiлеу жөнiнде шешiмдер қабылдайды;

12) өздерiнiң қарауындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң жай-күйiне, күзетiлуiне, қорғалуына және пайдаланылуына мемлекеттiк бақылау мен қадағалауды жүзеге асырады;

13) жергiлiктi маңызы бар мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi аумағының шекарасын және қорғау режимiнiң түрлерiн бекiтедi;

14) алып тасталды – ҚР 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

15) жергілікті маңызы бар мемлекеттік табиғи қаумалдарды таратады және олардың аумақтарын кішірейтеді;

15-1) белгіленген режимді сақтай отырып, республикалық маңызы бар мемлекеттік табиғи қаумалдардың аумағында орналасқан жер учаскелерін пайдалануды жүзеге асырады;

15-2) осы Заңның 23-бабы 2-тармағының үшінші бөлігінде белгіленген жағдайда уәкілетті орган ведомствосының ұсынысы бойынша босалқы жерді қайтадан ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жеріне ауыстыруды жүзеге асырады;

15-3) "Ақпаратқа қол жеткізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілері, экологиялық желіні дамыту саласындағы ашық ақпаратқа еркін қол жеткізуді қамтамасыз етеді;

16) жергілікті мемлекеттік басқару мүдделерінде Қазақстан Республикасының заңнамасымен жергілікті атқарушы органдарға жүктелген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

Ескерту. 10-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.10 N 101-IV (2009.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.09.2020 № 362-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

11-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттiк бақылау мен қадағалау

Ескерту. 11-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР 28.10.2019 № 268-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттiк бақылау мен қадағалау жеке және заңды тұлғалардың, сондай-ақ мемлекеттiк органдардың Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы заңнамасын сақтауын қамтамасыз етуге бағытталады.

2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілерінің жай-күйіне, күзетілуіне, қорғалуына және пайдаланылуына мемлекеттік бақылау мен қадағалауды уәкілетті орган жүзеге асырады.

3. Мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілерін күзету, қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы экологиялық талаптардың сақталуына мемлекеттік бақылауды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган жүзеге асырады.

Ескерту. 11-бап жаңа редакцияда - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

3-тарау. ЖЕКЕ ЖӘНЕ ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН
ТАБИҒИ АУМАҚТАР САЛАСЫНДАҒЫ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН МIНДЕТТЕРI

12-бап. Жеке тұлғалардың ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы құқықтары мен мiндеттерi

1. Жеке тұлғалар:

1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен пайдалануға;

2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мәселелері бойынша уәкiлеттi органға ұсыныстар енгiзуге;

3) табиғат қорғау ұйымдарымен бiрлесiп, мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн күзету, қорғау, қалпына келтiру және пайдалану жөнiндегi iс-шараларға қатысуға;

4) қызметi ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамытуға бағытталған қорлар құруға және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес олардың қызметiне қатысуға;

5) тиiстi мемлекеттiк органдардан ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың және экологиялық желiлердiң жай-күйi мен олардың жұмыс iстеу мәселелерiне қатысты қажетті ақпарат сұратуға және алуға құқылы.

2. Жеке тұлғалар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын сақтауға мiндеттi.

Ескерту. 12-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

13-бап. Заңды тұлғалардың құқықтары мен мiндеттерi

1. Заңды тұлғалар:

1) уәкiлеттi органға ұсыныстар енгiзуге және мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң тiзбелерiн, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту жөнiндегi жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелердi дайындауға, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеуге қатысуға;

2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен экологиялық желiлер саласындағы жобаларға Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен қоғамдық экологиялық сараптама жүргiзуге;

3) табиғат қорғау ұйымдарымен жасалған шарт бойынша мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн күзету, қорғау, қалпына келтiру және пайдалану жөнiндегi iс-шараларға қатысуға;

4) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамыту үшiн қызметi өтеусiз қаржылай көмек көрсетуге бағытталған қорлар құруға және олардың қызметi мен оларды басқаруға қатысуға;

5) тиiстi мемлекеттiк органдардан ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен экологиялық желiлердiң жұмыс iстеуі, оларды күзету, қорғау және пайдалану мәселелерiне қатысты қажеттi ақпарат сұратуға және алуға;

6) табиғат қорғау ұйымдарының ғылыми-техникалық және үйлестіру кеңестерінің жұмысына қатысуға құқылы.

2. Қызметi ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамытуға бағытталған, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамыту үшiн гранттар, қаржылай және техникалық көмек беруге маманданған заңды тұлғалар биоәртүрлілікті сақтауға және ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамытуға гранттар беретін халықаралық және мемлекеттік ұйымдардың, үкіметтік емес ұйымдар мен қорлардың тізбесіне енгiзiледi.

3. Заңды тұлғалар өз қызметiн Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асыруға мiндеттi.

Ескерту. 13-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.11.2021 № 75-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

4-тарау. ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАРДЫ ҚҰРУ

14-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың санаттары мен түрлерi

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң маңыздылығына байланысты республикалық немесе жергiлiктi маңызы бар санаттарға жатқызылады.

2. Республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрылу мақсаттарына және қорғалу режимiнiң түрлерiне байланысты мынадай түрлерге бөлiнедi:

1) мемлекеттiк табиғи қорықтар;

2) мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер;

3) мемлекеттiк табиғи резерваттар;

4) мемлекеттiк зоологиялық парктер;

5) мемлекеттiк ботаникалық бақтар;

6) мемлекеттiк дендрологиялық парктер;

7) мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi;

8) мемлекеттiк табиғи қаумалдар;

9) мемлекеттiк қорық аймақтары.

3. Жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрылу мақсаттарына және қорғалу режимiнiң түрлерiне байланысты мынадай түрлерге бөлiнедi:

1) мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктер;

2) мемлекеттiк зоологиялық парктер;

3) алып тасталды – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

4) мемлекеттiк дендрологиялық парктер;

5) мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi;

6) мемлекеттiк табиғи қаумалдар.

4. Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiмен ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың өзге де түрлерi көзделуi мүмкiн.

5. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды республикалық маңызы бар санатқа жатқызуды - уәкiлеттi органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Yкiметi, жергiлiктi маңызы бар санатқа жатқызуды - уәкiлеттi органмен келiсе отырып, облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары жүргiзедi.

6. Заңды тұлға мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақты оның мәртебесiн төмендетуге әкеп соғатын бiр түрден басқа түрге ауыстыру, табиғи және (немесе) техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлардың салдарынан оның ерекше құндылығы мен бiрегейлiгi сипатының iшiнара немесе толық жоғалуына байланысты жүргiзiледi.

Заңды тұлға мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақты оның мәртебесiн төмендетуге немесе арттыруға әкеп соғатын бiр түрден басқа түрге ауыстыру туралы шешiмдi жаратылыстану-ғылыми негiздеме жасалған мемлекеттiк экологиялық сараптаманың оң қорытындысы негiзiнде:

1) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бойынша - уәкiлеттi органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Үкiметi;

2) жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бойынша - уәкiлеттi органмен келiсе отырып, облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органы қабылдайды.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды "республикалық маңызы бар" санатынан "жергілікті маңызы бар" санатына ауыстыруға жол берілмейді.

Ескерту. 14-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

15-бап. Табиғат қорғау мекемелерiнiң құқықтық жағдайы

1. Мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар, мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктер заңды тұлғалар болып табылады және мемлекеттiк мекеме нысанында құрылады.

2. Табиғат қорғау мекемелерiне жер учаскелерi тұрақты жер пайдалану құқығымен берiледi.

3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда орналасқан үй-жайлар (құрылыстар және ғимараттар), тарихи-мәдени және басқа да жылжымайтын мүлiк объектiлерi табиғат қорғау мекемелерiне жедел басқару құқығымен берiледi.

4. Табиғат қорғау мекемесiн қайта ұйымдастыру Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес жүргiзiледi.

16-бап. Мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылған табиғат қорғау ұйымдарының құқықтық жағдайы

1. Мемлекеттiк зоологиялық парктер, мемлекеттiк ботаникалық бақтар және мемлекеттiк дендрологиялық парктер заңды тұлғалар болып табылады және мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылады.

2. Мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылған табиғат қорғау ұйымдарына жер учаскелерi тұрақты жер пайдалану құқығымен берiледi.

3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда орналасқан үй-жайлар (құрылыстар мен ғимараттар), тарихи-мәдени және басқа да жылжымайтын мүлiк объектiлерi мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылған табиғат қорғау ұйымдарына шаруашылық жүргiзу немесе жедел басқару құқығымен берiледi.

4. Мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылған табиғат қорғау ұйымдары өздерiнiң мiндеттемелерi бойынша өзiнiң иелiгiндегi ақшамен жауаптылықта болады.

Мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылған табиғат қорғау ұйымдарының қалған мүлкiн өндiрiп алуға жол берiлмейдi.

5. Мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылған табиғат қорғау ұйымдарын қайта ұйымдастыру Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес жүргiзiледi.

17-бап. Заңды тұлға мәртебесi жоқ ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың құқықтық жағдайы

1. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiнiң, мемлекеттiк табиғи қаумалдардың және мемлекеттiк қорық аймақтарының заңды тұлға ретiнде мәртебесi болмайды және олар мемлекет қорғауында болады.

Заңды тұлға болып табылмайтын ерекше қорғалатын табиғи аумақта мемлекет меншiгiнде болатын жылжымайтын мүлiк объектiлерiн жедел басқару құқығы өзiнiң қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақ болатын табиғат қорғау мекемесiне немесе мемлекеттiк орман шаруашылығы мекемесiне берiледi.

2. Республикалық және жергілікті маңызы бар мемлекеттік қорық аймақтары мен мемлекеттiк табиғи қаумалдар олардың негiзiнде мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар, мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктер құру кезiнде, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғи қаумалдарды және мемлекеттiк қорық аймақтарын тарату кезінде республикалық немесе жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар тiзбелерiнен алынып тасталуға тиiс.

Ескерту. 17-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

18-бап. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың және мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктердiң қорғау аймақтары

1. Қолайсыз сыртқы әсерлерден ерекше күзету мен қорғауды қамтамасыз ету үшiн мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың және мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктердiң айналасында және олардың шекараларында орналасқан жер учаскелерінің меншік иелері мен жер пайдаланушылардың жерлерінде, бұл аймақтар шегiнде осы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың экологиялық жүйелерi мен оларда орналасқан мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң жай-күйiне және оларды қалпына келтiруге терiс әсер ететiн кез келген қызметке тыйым салынады және (немесе) шектеу жасала отырып, қорғау аймақтары белгiленедi.

2. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың және мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктердiң қорғалу аймақтарының аумағында табиғат пайдаланудың мөлшерi, шекарасы, режим түрлерi және тәртiбi оларды құрудың жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелерiмен айқындалып, осы Заңға және Қазақстан Республикасының Жер кодексiне сәйкес облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдарының шешiмдерiмен айқындалады.

Бұл орайда меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың жер учаскелерiнiң шекарасы бойынша немесе табиғи географиялық шептер бойынша белгiленетiн және жер бетiнде арнайы белгiлер қойылатын қорғау аймағының енi екi километрден кем болмауға тиiс.

Ескерту. 18-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

19-бап. Табиғат қорғау ұйымдарының рәмiздерi (эмблемасы мен туы)

Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Табиғат қорғау ұйымдарының рәмiздерi (эмблемасы мен туы) болады.

2. Табиғат қорғау ұйымдары өздерiнiң рәмiздерiн (эмблемасы мен туын) пайдаланудың ерекше құқығына ие болады және оларды жеке және заңды тұлғаларға ақылы негізде пайдалануға рұқсат етуi мүмкiн.

Ескерту. 19-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

20-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру немесе кеңейту

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақты құру немесе кеңейту туралы шешім мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындыларын алған жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негіздемелердің негізінде қабылданады.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақты құрудың немесе кеңейтудiң жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негiздемелерiнiң жобаларын әзiрлеудi, сондай-ақ оларды түзетуді уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен мамандандырылған ғылыми (ғылыми-зерттеу) және жобалау (жобалау-iздестiру) ұйымдары екi кезеңде жүргiзедi.

Осы Заңның 23-бабы 2-тармағының үшінші бөлігіне сәйкес босалқы жерді қайтадан ерекше қорғалатын аумақтар жеріне ауыстыру туралы шешімдер қабылдау үшін жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негіздемелер жобаларын әзірлеу талап етілмейді.

2. Бiрiншi кезеңде ерекше қорғалатын табиғи аумақты құру немесе кеңейту жөнiндегi жаратылыстану-ғылыми негiздемесi әзiрленедi, онда:

1) зерттелiп отырған аумақтың табиғи кешендерiнiң және онда орналасқан мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң бiрегейлiгi, маңыздылығы және репрезентативтiлiгi;

2) зерттелiп отырған аумақтағы әлеуметтiк-экономикалық жағдайлардың жай-күйiн бағалау;

3) зерттелiп отырған аумақтың мемлекеттiк табиғи-қорық қорының экологиялық жүйелерi мен объектiлерiнiң жай-күйi, оларды сақтау жөнiндегi тәуекелдер, қауiптер және оларды күзету, қорғау, қалпына келтiру және пайдалану жөнiндегi шаралар;

4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтың ұсынылатын санаты мен түрі;

5) ұсынылатын шекарасы, ауданы, сондай-ақ функционалдық аймақтары және олардың қорғалу режимiнiң түрлерi және пайдалану айқындалады.

3. Екiншi кезеңде уәкiлеттi орган бекiткен немесе онымен келiсiлген жаратылыстану-ғылыми негiздеменiң негiзiнде ерекше қорғалатын табиғи аумақты құру немесе кеңейту жөнiндегi техникалық-экономикалық негiздеме әзiрленедi, ол:

1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтың шекарасы, координаттары сипатталған жерлердi бөлудiң жерге орналастыру жобасын, меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың ерекше қорғалатын табиғи аумақтың құрамына алып қойылатын (мәжбүрлеп иеліктен шығарылатын) жер учаскелерiнiң санаттары мен аудандарын, меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың жер учаскелерiн алып қоймай олардың ерекше қорғалатын табиғи аумақтың құрамына қосылатын санаттары мен аудандарын, сондай-ақ күзет аймағының шекарасы мен аудандарын;

2) меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардан жер учаскелерiн сатып алуға және (немесе) оларды алу жөнiндегi залалдарды жабуға, қорғалу аймақтарында шаруашылық қызметтi шектеуге байланысты, сондай-ақ жердi алып қоймай, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрған жағдайларда жұмсалатын шығындарды;

3) инфрақұрылым құруға және ерекше қорғалатын табиғи аумақты күтiп ұстауға, мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiн күзету, қорғау және қалпына келтiру жөнiндегi iс-шараларды орындауға жұмсалатын шығындарды;

4) ерекше қорғалатын табиғи аумақты белгiленген функционалдық аймақтарға бөлудi, қорғалу режимiнiң түрлерi мен рекреациялық жүктемелер нормаларын айқындай отырып, осы аймақтар шегiнде табиғи кешендердi реттелмелi туристiк, рекреациялық және шектеулi шаруашылық мақсаттарда пайдалану шарттарын;

5) экологиялық туризмдi дамытуды ескере отырып, ерекше қорғалатын табиғи аумақты жоспарлау жобасын және оның инфрақұрылымын (инфрақұрылымды дамытудың бас жоспарын), туристiк соқпақтарды, қарап көру алаңдарын, демалу алаңқайларын, көлiкке арналған тұрақтарды, оның ішінде электр желілеріне қол жеткізуге болатын орындарда электрқуаттау станциялары бар тұрақтарды, кемпингтердi, шатырлы лагерьлердi, қонақ үйлердi, мотельдердi, туристiк базаларды, қоғамдық тамақтандыру, сауда және басқа да мәдени-тұрмыстық мақсаттағы объектiлердi, құбырларды, электр және байланыс желiлерiн, жолдарды қамтиды.

3-1. Балық аулау үшін пайдаланылатын немесе пайдаланылуы мүмкін не балық ресурстары және басқа да су жануарлары қорларының өсімін молайту үшін маңызы бар су обьектілерін және (немесе) учаскелерін ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрамына енгізу осы су объектілері және (немесе) учаскелері бекітіп берілген тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделері ескеріле отырып жүзеге асырылады.

4. Техникалық-экономикалық негiздеме жер учаскелерiнiң меншiк иелерiмен және жер пайдаланушылармен, облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдарымен келiсiледi және осы Заңда белгiленген тәртiппен бекiтiледi.

Ескерту. 20-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.09.2020 № 362-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 18.07.2024 № 126-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

21-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесi мен экологиялық желiлердi дамыту бағдарламалары

Ескерту. 21-бап алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

22-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлерi

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлерiне мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың, мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктердiң, мемлекеттiк зоологиялық парктердiң, мемлекеттiк ботаникалық бақтардың, мемлекеттiк дендрологиялық парктердiң және мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiнiң жерлерi жатады.

2. Мемлекеттiк табиғи қорықтарды, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердi, мемлекеттiк табиғи резерваттарды, мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктердi, мемлекеттiк зоологиялық парктердi, мемлекеттiк ботаникалық бақтарды, мемлекеттiк дендрологиялық парктер мен мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiн құру кезiнде жер учаскелерi басқа санаттардағы жерлер құрамынан бөлiнiп, оларды осы жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушыларынан алып қою жолымен ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлерiнiң санатына ауыстырылады.

3. Мемлекеттiк қорық аймақтары мен мемлекеттiк табиғи қаумалдардың, мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар қорғалу аймақтарының жер учаскелерi, оларды жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардан алмай және жер санатын өзгертпей, басқа жер санаттарының құрамында бөлiнедi.

Мемлекеттiк табиғи қорықтар мен мемлекеттiк табиғи қаумалдардың және оларда орналасқан мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң жай-күйiне және олардың экологиялық жүйелерiн қалпына келтiруге терiс әсер ететiн кез келген қызметке ерекше қорғалатын табиғи аумақтар аумағы шегiнде шектеу жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың жер учаскелерiне ауыртпалық болып енгiзiледi және жерге орналастыру құжаттамасында ескерiледi.

4. Жер учаскелерiн ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлерiнiң санатына жатқызу туралы шешiмдердi:

1) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ үшiн - уәкiлеттi органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Үкiметi;

2) жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ үшiн - уәкiлеттi органмен келiсе отырып, облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары қабылдайды.

Мемлекеттiк орман қоры жерiнде мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парк құрылған жағдайда осы жердiң учаскелерiн ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерiнiң санатына жатқызу туралы шешiмдi Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң мемлекеттiк орман қорының жерiн ауыстыру туралы шешiмiнiң негiзiнде облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары қабылдайды.

5. Мемлекеттiк табиғи қорықтарды, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердi, мемлекеттiк табиғи резерваттарды, мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктердi, мемлекеттiк зоологиялық парктердi, мемлекеттiк ботаникалық бақтарды, мемлекеттiк дендрологиялық парктердi және мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiн құру және кеңейту үшiн жер учаскелерiн алып қою Қазақстан Республикасының Жер кодексiне және Мемлекеттік мүлік туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес жүзеге асырылады, бұл ретте жылжымайтын мүлiк меншiгiне құқық тоқтатылған жағдайда мүлiктi меншiк иесiнен алып қою Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

6. Табиғи кешендер толық немесе iшiнара, мерзiмсiз немесе белгiлi бiр мерзiмге шаруашылық пайдаланудан алып қойылады және олардың ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық маңызы ескерiле отырып, осы Заңда белгiленген тәртiппен, мемлекеттік табиғи қаумалдары мен мемлекеттік қорық аймақтарын қоспағанда, төлем шартымен пайдаланылады.

Ескерту. 22-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.12.10 N 101-IV (2009.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

23-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерiнiң құқықтық режимi

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері, сондай-ақ мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілері орналасқан өзге де санаттардағы жерлердің жер учаскелері Қазақстан халқына тиесілі және иеліктен шығаруға жатпайды. Қазақстан халқының атынан меншік құқығын мемлекет жүзеге асырады. Бұл ретте мемлекеттің меншік құқығын жүзеге асыруы Қазақстан халқының мүддесі үшін мемлекеттік меншік режимі арқылы іске асырылады.

2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерін алып қоюға жол берілмейді.

Мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысы болған кезде Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындаған тәртіппен:

1) ықтимал орналастырудың басқа жолдары болмаған кезде Қазақстан Республикасы Мемлекеттік шекарасының объектілерін және қорғаныс мұқтажы үшін объектілерді салу, жайластыру, олардың жұмыс істеуі үшін;

2) ықтимал орналастырудың басқа жолдары болмаған кезде ерекше стратегиялық маңызы бар су шаруашылығы құрылысжайларын салу және олардың жұмыс істеуі үшін және шаруашылық қызметтің шектеулі режимі белгіленген жер учаскелерін ғана;

3) осы Заңның 84-2-бабының 1-тармағына сәйкес пайдалы қатты қазбаларды (кең таралған пайдалы қазбаларды қоспағанда) өндіру үшін және шаруашылық қызметтің шектеулі режимі белгіленген жер учаскелерін ғана;

4) туризм объектілеріне инженерлік инфрақұрылым (жолдар, электр беру желілері, құбыржолдар) салу үшін Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша босалқы жерге ауыстыру жағдайларын қоспағанда, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерін ауыстыруға жол берілмейді.

Барлауға арналған келісімшарт немесе барлауға арналған лицензия бойынша барлау не геологиялық бөлу учаскесі шегінде орналасқан жер қойнауы учаскесінде ресурстары мен қорлары Қазақстан Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамасына сәйкес пайдалы қатты қазбалардың ресурстары мен қорларын бағалау туралы есеппен расталған пайдалы қатты қазбалар кен орнының табылуы пайдалы қатты қазбаларды өндіру үшін осы тармақтың екінші бөлігінің 3) тармақшасына сәйкес ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерін босалқы жерге ауыстыруға негіз болып табылады.

Осы тармақтың екінші бөлігінің 3) тармақшасына сәйкес ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерін пайдалы қатты қазбаларды өндіру мақсаттары үшін ауыстырған кезде:

1) жер қойнауын пайдаланушының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкілетті органмен келісу бойынша ауыстырылатын учаске алаңының екі еселенген мөлшерінде орман дақылдарын өтемдік отырғызу, сондай-ақ жұмыстар аяқталғаннан кейін пайдалы қатты қазбаларды өндіру учаскесінің құнарлы қабатын қалпына келтіруді қамтамасыз ету жөніндегі міндеттемелерді қабылдауы;

2) экологиялық әсер етуге бағалау жүргізу;

3) мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысының болуы;

4) тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктерде және ерекше қорғалатын табиғи аумақтар орналасқан елді мекендерде бұқаралық ақпарат құралдарында жазып-көрсете отырып, кең ауқымда қоғамдық тыңдаулар өткізу өндіру жөніндегі операцияларды жүргізудің басталу шарттары болып табылады.

Бұл ретте жер учаскесін үшінші тұлғаларға немесе кепілге беруге жол берілмейді.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың босалқы жерге ауыстырылған жері, егер оларды босалқы жерге ауыстыру туралы шешім қабылданған күннен бастап бір жыл ішінде олар жердің басқа санаттарына ауыстырылмаған болса, қайтадан ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жеріне ауыстырылады. Босалқы жерді ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жеріне ауыстыру мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысы және:

1) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ бойынша – уәкілетті органның облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органымен келісілген ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметінің;

2) жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ бойынша –уәкілетті орган ведомствосының ұсынысы бойынша облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органының шешімі болған кезде жүзеге асырылады.

Босалқы жерді қайтадан ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жеріне ауыстыру Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен қағидаларға сәйкес жүзеге асырылады.

2-1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар осы Заңда көзделген тәртіппен және шарттарда ғылыми, мәдени-ағарту, оқу, туристік, рекреациялық және шектеулі шаруашылық мақсаттар үшін пайдаланылуы мүмкін.

2-2. Шөп шабуға және мал жаюға болатын, шектеулі шаруашылық қызмет аймағындағы ерекше қорғалатын табиғи аумақ учаскелері
Қазақстан Республикасының Орман кодексінде белгіленген тәртіппен шөп шабу және мал жаю үшін қысқа мерзімді пайдалануға берілуі мүмкін.

3. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлерiнде олардың нысаналы мақсатына сәйкес келмейтiн кез келген қызметке тыйым салынады.

Ескерту. 23-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.01 N 94-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2007.07.20 N 464-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 20.02.2017 № 48-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.09.2020 № 362-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

24-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту үшiн жердi резервте қалдыру

1. Бекiтiлген жаратылыстану-ғылыми негiздемелерге сәйкес облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлеген тәртiппен республикалық және жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құруға және кеңейтуге арналған жер учаскелерiн резервте қалдыру туралы шешiмдер қабылдайды.

2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар үшiн жерлердi резервте қалдыру жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардан жердi алып қоймай жүргiзiледi.

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлерiнiң құрамына бергенге дейiн Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен резервте қалдырылған жерлердi бұрынғы мемлекеттiк немесе мемлекеттiк емес жер пайдаланушылар мен жер учаскелерiнiң меншiк иелерi пайдаланады.

3. Мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiн сақтауды қамтамасыз ету мақсатында резервте қалдырылатын аумақтағы жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметi ерекше қорғалатын табиғи аумақты құру немесе кеңейту туралы шешiм қабылданғанға дейiн шектелуi мүмкiн. Бұл ретте жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың резервте қалдырылатын жер учаскелерiндегi шаруашылық қызметiн шектеуге байланысты орын алған ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы өндiрiстерiнiң залалдарына өтем алуға құқығы бар.

4. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құруға немесе кеңейтуге арналған резервте қалдырылатын учаскелердегi шаруашылық қызметтi шектеуге байланысты орын алған залалдарды жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушыларға өтеу Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасына сәйкес жүргiзiледi.

5. Қалалар шекараларының шегiнде ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру немесе кеңейту кезiнде жерлердi резервте қалдыру белгiленген тәртiппен бекiтiлген бас жоспарларды ескере отырып, не қолданыстағы бас жоспарларға, қала салу регламенттерiне және базалық деңгейдегi мемлекеттiк қала салу кадастрына қажеттi өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiле отырып жүзеге асырылады.

Ескерту. 24-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

25-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтың паспорты

1. Қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар бар мемлекеттiк органдар әрбiр осындай аумақ бойынша белгiленген үлгiдегi паспортты толтырады және оны уәкiлеттi органда тiркейдi.

Тiркелген паспорттың әрбiр данасы түпнұсқа болып табылады.

Республикалық және жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың паспорттарын әзірлеу және тіркеу (қайта тіркеу) қағидаларын уәкілетті орган бекітеді.

2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтың паспортында:

1) түрi мен санаты көрсетiлген ерекше қорғалатын табиғи аумақтың атауы;

2) ерекше қорғалатын табиғи аумақты құру немесе кеңейту жөнiндегi мемлекеттiк орган актiсiнiң атауы, нөмiрi және қабылданған күнi;

3) қарауында ерекше қорғалатын табиғи аумақ бар мемлекеттiк органның атауы;

4) заңды тұлға мәртебесi жоқ ерекше қорғалатын табиғи аумақты қорғау жүктелген ұйымның атауы;

5) ерекше қорғалатын табиғи аумақтың туристiк инфрақұрылымы, географиялық координаттары, шекарасының сипаттамасы, аумағының көлемi және күзет аймағы көрсетiлген карта-схемасымен бiрге орналасқан жерi;

6) ерекше қорғалатын табиғи аумақта орналасқан мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң сандық және сапалық сипаттамасымен бiрге олардың тiзбесi;

6-1) ерекше қорғалатын табиғи аумақ объектілерінде "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесінің болуы;

7) ерекше қорғалатын табиғи аумақтың функционалдық аймақтары және олардың күзет режимi түрлерi, жер учаскелерiнiң аралас меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар, олардың күзет аймағындағы табиғат пайдалану жөнiндегi мiндеттемелерi мен ауыртпалықтары туралы мәлiметтер;

8) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда қызметтiң рұқсат етiлген және тыйым салынған түрлерi, сондай-ақ жекелеген қызмет түрлерiне қойылған шектеулер;

9) келiп көру ережесi, жұмыс режимi, рекреациялық жүктеме көрсетiледi.

3. Табиғат қорғау ұйымының паспорты табиғат қорғау ұйымында, өзiнiң қарауында осы табиғат қорғау ұйымы болатын мемлекеттiк органда және уәкiлеттi органда болады.

Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiнiң, мемлекеттiк табиғи қаумалдардың, мемлекеттiк қорық аймақтарының паспорты ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың аталған түрлерiн қорғау бекiтiлiп берiлген ұйымда, өзiнiң қарауында осы ұйым болатын мемлекеттiк органда және уәкiлеттi органда сақталады.

4. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтың нысаналы мақсаты өзгерген, ол қайта ұйымдастырылған, кеңейтiлген жағдайларда оның паспорты қайта тiркеуден өткiзiледi.

Ескерту. 25-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

26-бап. Табиғат қорғау ұйымын басқару жоспары

1. Табиғат қорғау ұйымдары өз қызметiн мемлекеттiк экологиялық сараптаманың оң қорытындысы болған жағдайда, олар қарауында болатын мемлекеттiк орган бекiтетiн басқару жоспарына сәйкес жүзеге асырады.

Табиғат қорғау ұйымын басқару жоспары уәкiлеттi орган бекiткен ережелерге сәйкес бесжылдық кезеңге жасалады.

2. Табиғат қорғау ұйымын басқару жоспары:

1) табиғи және әлеуметтiк-экономикалық жағдайлардың осының алдындағы кезеңдегi өзгерiстерiне жасалған талдауды;

2) табиғат қорғау ұйымының осының алдындағы кезеңдегi қызметiне берiлген бағаны;

3) табиғат қорғау ұйымының осыдан кейiнгi кезеңдегi табиғат қорғау, экологиялық-ағартушылық, ғылыми, туристiк, рекреациялық және шектеулi шаруашылық қызметiнiң әрбiр түрi бойынша iс-шараларды;

4) мемлекеттiк орман қоры жерлерiнде құрылған ерекше қорғалатын табиғи аумақтар үшiн - өткен кезеңдегi орман шаруашылығын жүргiзудiң және орман пайдаланудың кешендi бағасы берiлетiн және алдағы кезеңге арналған осы орман учаскелерiн күзету, қорғау, молықтыру және оларға күтiм жасау жөнiндегi iс-шаралар әзiрленетiн бөлiмдi;

5) басқару құрылымын, нормативтiк-құқықтық базаны жетiлдiру, кадрлармен қамтамасыз ету және олардың бiлiктiлiгiн арттыру, жергiлiктi халықпен және жергiлiктi өкiлеттi және атқарушы органдармен бiрлесiп iс-қимыл жасау арқылы басқару жоспарын iске асыру тетiктерiн қамтиды.

3. Табиғат қорғау ұйымын басқару жоспарын әзiрлеудi ол қарауында болатын мемлекеттiк орган қамтамасыз етедi.

27-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастры

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастры осындай аумақтардың құқықтық мәртебесi, олардың орналасқан жерi, көлемi мен шекарасы, географиялық координаттары, мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң сандық және сапалық сипаттамасы, экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени, рекреациялық құндылығы, күзет режимiнiң түрлерi, нысаналы пайдаланылуы және рұқсат етiлген қызмет түрлерi туралы мәлiметтер жүйесiн қамтиды.

2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастрының деректерi экологиялық желiнi қалыптастыруға негiз болып табылады және биологиялық саналуандылықты, бiрегей табиғи ландшафтарды сақтауды ескере отырып, жердi ұтымды пайдалануды және өңiрлердiң өндiргiш күштерiн орналастыруды жоспарлау кезiнде пайдаланылады.

Ескерту. 27-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

27-1-бап. "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесі бар ғылыми табиғи объектілер

1. Ғылыми тұрғыдан ерекше құнды және ұлттық игілік болып табылатын, шығуы табиғи немесе жасанды бірегей объектілер "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесі бар ғылыми табиғи объектілер деп танылады.

2. "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесі бар ғылыми табиғи объектілерге мыналарды жатқызуға болады:

өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін сақтау, өсіру, реинтродукциялау жөніндегі бірегей объектілер;

табиғи объектілер жөніндегі ғылыми және ғылыми-техникалық ақпараттың бірегей қорлары;

өсімдіктердің, жануарлар мен микроорганизмдердің түрлерін зерделеуге, сақтауға, молықтыруға және пайдалануға байланысты бірегей зерттеу және эксперименттік қондырғылар, кешендер, ғылыми-сынақ полигондары.

3. "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесі бар ғылыми табиғи объектілерді тіркеуді уәкілетті орган жүзеге асырады.

4. "Ғылыми табиғи объект – ұлттық игілік" мәртебесі уәкілетті орган бекіткен тәртіппен және нысанда сертификатпен куәландырылады.

Ескерту. 4-тарау 27-1-баппен толықтырылды – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

5-тарау. ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАРДЫ КҮЗЕТУ ЖӘНЕ
ҚОРҒАУ, ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАРДЫҢ КҮЗЕТ
ҚЫЗМЕТI МЕМЛЕКЕТТIК ИНСПЕКТОРЛАРЫНЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ МӘРТЕБЕСI

28-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды күзету режимiнiң түрлерi

Түрiне және функционалдық аймақтарға бөлiнуiне байланысты бүкiл ерекше қорғалатын табиғи аумақта немесе оның арнайы бөлiнген аймақтары мен учаскелерiнде мынадай күзет режимiнiң түрлерi енгiзiледi:

1) кез келген шаруашылық қызметке, сондай-ақ мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерi мен объектiлерiнiң табиғи жай-күйiн бұзатын өзге де қызметке тыйым салуды көздейтiн қорық режимi;

2) шаруашылық және өзге қызметтiң жекелеген түрлерiне белгiлi бiр мерзiмге немесе онсыз маусымдар бойынша толық тыйым салуды немесе шектеудi көздейтiн қаумалдық режим;

3) табиғи кешендердi шектеулi пайдалануды, сондай-ақ жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметтiң дәстүрлi түрлерiн мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерi мен объектiлерiне зиянды әсер етпейтiн тәсiлдермен және әдiстермен жүргiзуiн көздейтiн шаруашылық қызметтiң реттелмелi режимi.

29-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды күзету және қорғау

1. Қоршаған ортаға зиянды әсерлердiң алдын алу және оларды жою мақсатында ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда күзету және қорғау жөніндегі іс-шаралар жүргізілуі мүмкін.

2. Күзету жөніндегі іс-шаралар:

1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы Қазақстан Республикасы заңнамасын бұзушылықтың жолын кесу мақсатында аумақты қарауылдауды, оның iшiнде жер және әуе көлiгiн қолданып қарауылдауды;

2) өрттердiң алдын алуды, оларды байқауды және сөндiрудi;

3) суды ластанудан, былғанудан және сарқылудан күзетудi қамтиды.

3. Қорғау жөніндегі іс-шаралар:

1) судың зиянды әсерiнiң алдын алуды және жоюды;

2) өсiмдiктердi қорғауды, зиянды жәндiктер мен орман аурулары ошақтарын дер кезiнде анықтауды және оларға қарсы күресудi, санитарлық және басқа мақсаттарда ағаш кесудi (жолдар салуға байланысты орман жолдарын тарту, өртке қарсы жыралар қазу кезiнде орманды тазарту);

3) iндеттер мен эпизоотиялардың алдын алу мақсатында халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы мен ветеринариялық мониторингтi қамтамасыз етудi, жануарлар санын реттеудi;

4) жердi эрозиядан қорғауды қамтиды.

4. Өрттердiң алдын алу, оларды байқау және сөндiру Қазақстан Республикасының өрт қауiпсiздiгi саласындағы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң талаптарына сәйкес жүргiзiледi.

5. Қорғау жөніндегі іс-шаралар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы күзет режимiнiң түрi ескеріле отырып, ғылыми ұйымдардың ұсынымдары негiзiнде және қарамағында осы аумақтар бар орталық немесе жергілікті атқарушы органдармен немесе өзге де мемлекеттік органдармен келісу бойынша жүргiзiледi.

Ескерту. 29-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 08.07.2024 № 118-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

30-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы мемлекеттiк табиғи-қорық қорын қалпына келтiру

1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы мемлекеттiк табиғи-қорық қорын қалпына келтiру мақсатында мынадай iс-шаралар:

1) бұдан бұрын бүлiнген жерлердi рекультивациялау;

2) су айдындарының қолайлы режимiн сақтау;

3) эрозиялық процестердiң алдын алу және экологиялық жағдайды жақсарту мақсатында ормандарды молықтыру және орман өсiру;

4) өсiмдiктер мен жануарлардың сирек кездесетiн және жойылып кету қаупi бар түрлерiн табиғи ортада көбейту, өсiру және қалпына келтiру жүргізілуі мүмкін.

2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы қалпына келтiру iс-шаралары күзету режимiнiң түрлерiн ескере отырып, тиiстi ғылыми ұйымдардың ұсыныстары негiзiнде уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша жүргiзiледi.

31-бап. Табиғат қорғау мекемелерiнiң мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерi мен объектiлерiн қорғау

1. Табиғат қорғау мекемелерiнiң мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерi мен объектiлерiн қорғауды олардың штатына кiретiн күзет қызметiнiң мемлекеттiк инспекторлары жүзеге асырады.

2. Табиғат қорғау мекемелерiнiң басшылары мен олардың орынбасарлары лауазымы бойынша бiр мезгiлде ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қорғау жөнiндегi бас мемлекеттiк инспекторлар және бас мемлекеттiк инспекторлардың орынбасарлары болып табылады.

Табиғат қорғау мекемелерiнiң құрылымдық бөлiмшелерiнiң басшылары лауазымы бойынша аға мемлекеттiк инспекторлар болып табылады, осы бөлiмшелердiң мамандары, ғылыми қызметкерлердi қоса алғанда, лауазымы бойынша табиғат қорғау мекемелерiнiң мемлекеттiк инспекторлары болып табылады.

Осы бапта көрсетiлген лауазымды тұлғаларға қойылатын бiлiктiлiк талаптары Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленедi.

32-бап. Мемлекеттiк табиғи-қорық қорының, мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiнiң, мемлекеттiк табиғи қаумалдардың және мемлекеттiк қорық аймақтарының табиғи кешендерi мен объектiлерiн қорғау

1. Мемлекеттік табиғи-қорық қорының, мемлекеттік табиғат ескерткіштерінің, мемлекеттік табиғи қаумалдардың және мемлекеттік қорық аймақтарының мемлекеттік орман қоры жерінде және оларға іргелес жатқан жерде орналасқан табиғи кешендері мен объектілерін қорғауды Қазақстан Республикасы мемлекеттік орман күзетінің қызметтері, басқа санаттардағы жерде табиғат қорғау мекемелерінің мемлекеттік инспекторлары және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мамандандырылған ұйымдардың инспекторлары жүзеге асырады.

2. Егер осы тармақтың екінші бөлігінде өзгеше белгіленбесе, мемлекеттік табиғат ескерткіштерін, мемлекеттік табиғи қаумалдарды және мемлекеттік қорық аймақтарын қорғау мақсатында оларды мемлекеттік орман шаруашылығы мекемелеріне, табиғат қорғау мекемелеріне және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мамандандырылған ұйымдарға бекітіп беру уәкілетті орган ведомствосының және өздерінің құзыреті шегінде облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарының шешімдерімен жүргізіледі.

Жергілікті атқарушы органдардың қарамағындағы, мемлекеттік орман қоры жерінде орналасқан республикалық маңызы бар мемлекеттік табиғи қаумалдарды бекітіп беру облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарымен келісу бойынша уәкілетті орган ведомствосының шешімімен жүргізіледі.

Ескерту. 32-бап жаңа редакцияда - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

32-1-бап. Қазақстан Республикасының Қызыл кітабы

1. Қазақстан Республикасының Қызыл кітабы Қазақстан Республикасының аумағындағы өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерінің жай-күйі, оларды зерделеу, қорғау, өсімін молайту және орнықты пайдалану жөніндегі қажетті шаралар туралы мәліметтер жиынтығын қамтитын, өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлері тізбелерінің суреттермен безендірілген басылымы болып табылады. Қазақстан Республикасының Қызыл кітабы қазақ және орыс тілдерінде басып шығарылады, қажет болған кезде басқа тілдерде де басып шығарылуы мүмкін.

2. Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына Қазақстан Республикасының аумағында құрлықта, суда, атмосферада және топырақта, Қазақстан Республикасының континенттік қайраңы мен айрықша экономикалық аймағында табиғи еркіндік жағдайында, тұрақты немесе уақытша өсетін өсімдіктердің (биік және аласа) және мекендейтін жануарлардың (омыртқалылар және омыртқасыздар) мынадай санаттағы түрлері (кіші түрлері, популяциялары) енгізіледі:

1) жойылып бара жатқан (жойылып кету қаупі төнген немесе жойылып кеткен болуы да мүмкін);

2) азайып бара жатқан (олардың саны жеткілікті дәрежеде әлі де көп, бірақ ол өте тез түрде азаюда);

3) сирек кездесетін (шектеулі мөлшерде немесе өте шағын аумақтарда кездеседі);

4) айқындалмаған (жеткілікті зерделенбеген, ал популяцияларының саны мен жай-күйі алаңдаушылық тудырады);

5) қалпына келтірілген (түрлердің жай-күйі қауіптілік туғызбайды, бірақ олардың популяцияларын үнемі бақылап отыру қажет).

3. Қазақстан Республикасының Қызыл кітабын жүргізуді уәкілетті орган бюджет қаражаты және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған басқа да көздер есебінен жүзеге асырады.

Қазақстан Республикасының Қызыл кітабы қағаз және электрондық жеткізгіштерде ресми жариялануға (басып шығарылуға) жатады, сондай-ақ уәкілетті органның интернет-ресурсында орналастырылады, өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерінің суреттермен безендірілген Қазақстан Республикасы Қызыл кітабының материалдары бұқаралық ақпарат құралдарында, ақпараттық және өзге де басылымдарда жариялануы мүмкін.

4. Өсімдіктер мен жануарлар түрлерін өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерінің тізбелеріне және Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізу не олардан алып тастау жөнінде ұсынымдар әзірлеу үшін ведомствоаралық ботаникалық және зоологиялық комиссиялар құрылады.

5. Қазақстан Республикасының Қызыл кітабы өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің мемлекеттік кадастрларының құрамдас бөлігі болып табылады.

Ескерту. Заң 32-1-баппен толықтырылды - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); жаңа редакцияда – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

33-бап. Табиғат қорғау мекемелерiнiң мемлекеттiк инспекторлары

1. Табиғат қорғау мекемелерi мемлекеттiк инспекторларының өз аумағы мен күзет аймақтарының шекарасында:

1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда жүрген адамдардан осында болу құқығына берiлген рұқсатты тексеруге;

2) Қазақстан Республикасының заңнамасы талаптарының сақталуына мемлекеттік бақылау мен қадағалау жүргізу мақсатында табиғат қорғау мекемесінің және оның күзет аймағының аумағындағы жеке және заңды тұлғалардың объектілеріне баруға;

3) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын, Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзушылық анықталған кезде мемлекеттік қадағалау тәртібімен жедел ден қою шараларын қабылдауға немесе жедел ден қою шараларын қолдануға байланысты Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жеке немесе заңды тұлғалардың қызметiн тоқтату немесе оған тыйым салу туралы сотқа талап арыз беруге;

5) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын, Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзу салдарынан келтiрiлген шығынның мөлшерiн анықтауға және осының негiзiнде кiнәлi тұлғаларға осы шығынды ерiктi түрде өтеу туралы талап қоюға не сотқа талап арыз беруге;

6) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын, Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзушылық анықталған жағдайларда мемлекеттiк инспекторлардың актiлер жасауға және материалдарды шаралар қолдану үшiн тиiстi мемлекеттiк органдарға жiберуге;

7) ерекше қорғалатын табиғи аумақта, оның күзет аймағында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын, Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзған адамдарды ұстауға және оларды құқық қорғау органдарына жеткiзуге;

8) ерекше қорғалатын табиғи аумақтың, оның күзет аймағында көлiк және суда жүзу құралдарын тоқтатуға, оларға тексеру жүргiзуге;

9) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасын, Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзған жеке және заңды тұлғалардан Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен атыс қаруын, заңсыз олжалаған өнiмдi және оны олжалау құралын, көлiк және суда жүзу құралдарын алып қоюға;

10) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен арнайы құралдар мен қызмет қаруын сақтауға, алып жүруге және қолдануға;

11) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен айырым белгілері бар нысанды киiм (погонсыз) киiп жүруге;

12) Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы заңнамасын, Қазақстан Республикасы орман заңнамасын бұзушылықтар анықталған кезде жеке және заңды тұлғалардың қызметін тоқтата тұруға құқығы бар.

2. Табиғат қорғау мекемелерi мемлекеттiк инспекторларының әрекеттерiне (әрекетсiздiгiне) және шешiмдерiне Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен шағым жасалуы мүмкiн.

3. Табиғат қорғау мекемелерiнiң мемлекеттiк инспекторлары Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен айырым белгілері бар нысанды киiммен (погонсыз), арнайы құралдармен және қызметтiк қарумен қамтамасыз етiледi.

4. Табиғат қорғау мекемелерiнiң мемлекеттiк инспекторлары өз құзыретiне сәйкес мынадай актiлер:

1) тексеру өткiзу нәтижелерi бойынша акт;

2) әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы хаттама;

3) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасы, Қазақстан Республикасының орман заңнамасы талаптарының бұзылуын жою туралы ұйғарым;

4) мынадай:

ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасы, Қазақстан Республикасының орман заңнамасы бұзылған жағдайда кiнәлi тұлғаларды әкiмшiлiк жауапкершілікке тарту туралы;

сот шешiмi шығарылғанға дейiн уақытша сақтау үшiн атыс қаруын, олжалау құралдарын, заңсыз олжаланған өнiмдi, көлiк және суда жүзу құралдарын алып қою туралы қаулылар жасайды.

Ескерту. 33-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.07.17 N 188-IV(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.06.2020 № 351-VI (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

33-1-бап. Жедел ден қою шаралары және оларды қолдану тәртібі

1. Тексерілетін субъектілерге қоғамдық қаупі бар салдарлардың туындауын болғызбау мақсатында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік қадағалауды жүзеге асыру барысында және оның нәтижелері бойынша қолданылатын әсер ету тәсілдері жедел ден қою шаралары болып табылады.

2. Егер тексерілетін субъектілердің қызметі ормандардың биологиялық әралуандығының, мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілерінің, мәдени және табиғи мұраның сақталуына тікелей қатер төндірсе, уәкілетті орган ведомствосының және оның аумақтық бөлімшелерінің лауазымды адамдары жедел ден қою шараларын қолданады.

3. Жедел ден қою шараларына:

1) ерекше қорғалатын табиғи аумақта, оның күзет аймағында Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы заңнамасын, Қазақстан Республикасының орман заңнамасын құқық бұзушылық жасаған адамдарды ұстау және құқық қорғау органдарына жеткізу;

2) Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы заңнамасын, Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзған жеке және заңды тұлғалардан атыс қаруын, заңсыз олжаланған өнімді және оны олжалау құралдарын, көлік және жүзу құралдарын алып қою;

3) Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы заңнамасын, Қазақстан Республикасының орман заңнамасын бұзушылықтар анықталған кезде жеке және заңды тұлғалардың қызметін тоқтата тұру жатады.

4. Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы заңнамасында, Қазақстан Республикасының орман заңнамасында айқындалған талаптарды бұзушылықтар жедел ден қою шараларын және олардың түрлерін қолдануға негіз болып табылады.

5. Бұзушылық анықталған кезде уәкілетті органның ведомствосы мен оның аумақтық бөлімшелерінің лауазымды адамы бұзушылық жасалған жерде уәкілетті орган бекіткен нысан бойынша Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 153-бабына сәйкес қадағалау актісін ресімдейді және тексерілетін субъектіге табыс етеді.

6. Қадағалау актісі ресімделгеннен кейін уәкілетті органның ведомствосы мен оның аумақтық бөлімшесінің лауазымды адамы жедел ден қою шараларын тікелей қолдануды жүзеге асырады.

7. Тексерілетін субъект қадағалау актісінде көрсетілген мерзімдерде жедел ден қою шарасын қолдануға негіз болып табылатын анықталған бұзушылықтарды жоюға міндетті.

8. Жедел ден қою шараларын қолдануға негіз болып табылатын анықталған бұзушылықтар жойылмаған жағдайда уәкілетті органның ведомствосы мен оның аумақтық бөлімшесінің лауазымды адамдары бұзушылықтарға жол берген адамдарды Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа тарту жөнінде шаралар қабылдайды.

9. Қадағалау актісінде көрсетілген талаптарды бұзушылықтарды жою мерзімдері өткеннен кейін жедел ден қою шарасын қолдануға негіз болып табылатын, талаптарды анықталған бұзушылықтардың жойылғанын бақылау бойынша жоспардан тыс тексеру жүргізіледі.

10. Қадағалау актісінің қолданысы уәкілетті орган ведомствосының аумақтық бөлімшесі жоспардан тыс тексеру нәтижелері туралы актінің негізінде жедел ден қою шарасын қолдануға негіз болып табылатын анықталған бұзушылықтардың жойылғанын растаған жағдайда тоқтатылады. Актінің нысанын уәкілетті орган бекітеді.

11. Қадағалау актісінде көзделген мерзімдер өткенге дейін тексерілетін субъект бұзушылықтың жойылу фактісін дәлелдейтін материалдарды (қажет болған жағдайда) қоса бере отырып, анықталған бұзушылықтардың жойылғаны туралы ақпаратты ұсынуға міндетті.

12. Тексерілетін субъект жедел ден қою шараларын қолдануға алып келген ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы мемлекеттік қадағалау нәтижелерімен келіспеген жағдайда қадағалау актісін жарамсыз деп тану және оның күшін жою туралы шағым бере алады.

Шағым Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 29-тарауында көзделген тәртіппен жоғары тұрған мемлекеттік органға не Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен сотқа беріледі.

Шағым беру қадағалау актісінің орындалуын тоқтата тұрмайды.

13. Қадағалау актісін жарамсыз деп тануға және оның күшін жоюға мыналар негіз болып табылады:

1) жедел ден қою шараларын қолдануға негіздің болмауы;

2) осы шараға сәйкес келмейтін негіз бойынша жедел ден қою шараларын қолдану;

3) уәкілетті орган ведомствосы мен оның аумақтық бөлімшесінің өз құзыретіне кірмейтін мәселелер бойынша жедел ден қою шараларын қолдануы.

14. Жедел ден қою шараларын қолдану туралы ақпарат өз құзыреті шегінде мемлекеттік құқықтық статистика және арнайы есепке алу саласындағы қызметті жүзеге асыратын мемлекеттік органға Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы айқындаған тәртіппен жіберіледі.

Ескерту. 5-тарау 33-1-баппен толықтырылды – ҚР 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

6-тарау. EPEКШE ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАРДЫ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ
ЖYЙЕСI

34-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қаржыландыру көздерi

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды қаржыландыру:

1) бюджет қаражаты;

2) табиғат қорғау мекемелерiнiң қаражаты;

3) гранттар, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамыту қорларының қаражаты;

4) жеке және заңды тұлғалардың қайырмалдықтары, ерiктi жарналары, оның ішінде өздері шаруашылық және өзге де қызметті жүргізу кезінде мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілеріне келтірілетін және (немесе) болмай қоймайтын зиян үшін жасайтын қайырмалдықтары, ерiктi жарналары есебiнен жүргiзiледi.

Ескерту. 34-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

35-бап. Табиғат қорғау мекемелерiн дамыту және күтiп ұстау жөнiндегi iс-шараларды қаржыландыру

Iс-шараларды қаржыландыру табиғат қорғау мекемелерiн басқару жоспарларына сәйкес табиғат қорғау мекемелерiн дамыту мен күтіп-ұстауға олардың санатына қарай бөлiнетiн бюджет қаражаты есебiнен жүзеге асырылады және мыналарға:

1) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту кезiнде, сондай-ақ осы аумақтарды құру және кеңейту үшiн жерлердi резервте қалдыру кезiнде жер учаскесiн алып қоюға байланысты жер учаскелерiнiң меншiк иесiне немесе жер пайдаланушыға келтiрiлген залалдарды жабуға және ысыраптарды өтеуге;

3) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың күзет аймақтарында жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметiн шектеу жөнiндегi залалдарды жабуға және ысыраптарды өтеуге;

4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастрын, мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң тiзбелерiн жүргiзуге;

5) ерекше қорғалатын табиғи аумақ пен оның күзет аймағының жер бөлудің жерге орналастыру жобасын жасау және шекарасын нақтылы жерiнде бөлу жөнiндегi жұмыстарды жүргiзуге;

6) әкiмшiлiк-шаруашылық, ғылыми, ақпараттық-ағартушылық, туристiк және рекреациялық мақсаттағы объектiлер мен құрылыстарды салуға және қайта жаңартуға;

7) штат санын ұстауға;

8) мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiн күзетуге, қорғауға және қалпына келтiруге;

9) экологиялық-ағартушылық, ғылыми, оқу, туристiк және рекреациялық қызмет жүргiзуге;

10) республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы мемлекеттік ұлттық табиғи парктің туристік, рекреациялық және шектеулі шаруашылық қызмет аймақтарында және мемлекеттік табиғи резерваттың аралық аймағында инфрақұрылымды дамыту объектілерін (жолдарды, көпірлерді, электр беру желілерін және басқа да коммуникацияларды) салуға жұмсалады.

Ескерту. 35-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

36-бап. Мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылған табиғат қорғау ұйымдарын дамыту және күтiп-ұстау жөнiндегi iс-шараларды қаржыландыру

Мемлекеттiк кәсiпорын нысанында құрылған табиғат қорғау ұйымдарын дамыту және күтiп-ұстау жөнiндегi іс-шараларды қаржыландыру Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.

37-бап. Заңды тұлға мәртебесi жоқ ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiн күзету, қорғау және қалпына келтiру жөнiндегi iс-шараларды қаржыландыру

Заңды тұлға мәртебесi жоқ ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың табиғи-қорық қоры объектiлерiн күзету, қорғау және қалпына келтiру жөнiндегi iс-шараларды қаржыландыруды оларға бекiтiп берiлетiн табиғат қорғау мекемелерi, орман шаруашылығының мемлекеттiк мекемелерi өздерiне осы мақсаттарға бөлiнетiн бюджет қаражаты есебiнен жүзеге асырады.

38-бап. Табиғат қорғау мекемелерiнiң қаражаты

1. Табиғат қорғау мекемелерiнiң қаражаты олардың қызмет бағыты мен күзет режимiнiң түрлерiне байланысты олардың негiзгi қызметiне жатпайтын мынадай тауарларды (жұмыстарды, көрсетiлетiн қызметтердi) өткiзу:

1) жеке және заңды тұлғалар табиғи кешендердi туристiк және рекреациялық мақсаттарда пайдалануы кезiнде оларға ақылы қызметтер көрсету, соның iшiнде:

туристiк соқпақтар, тамашалау алаңдарын, демалу алаңқайларын, көлікке арналған тұрақтарды, оның ішінде электр желілеріне қол жеткізуге болатын орындарда электрқуаттау станциялары бар тұрақтарды, кемпингтер, шатырлы лагерьлер немесе оларды орналастыратын орындар; қонақ үйлер, мотельдер, туристiк базалар, балық өсіру шаруашылықтары, қоғамдық тамақтандыру, сауда және ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың басқаруындағы басқа да мәдени-тұрмыстық мақсаттағы объектiлер немесе оларды орналастыратын орындар беру; ерекше қорғалатын табиғи аумақта құбырлар, электр қуатын беру және байланыс желiлерiн, жолдарды салу және орналастыру жөнiнде қызметтер көрсету; туристiк құрал-жабдықтар беру;

әуесқойлық (спорттық) балық аулауды, сондай-ақ балық өсіруді жүргізу;

мемлекеттiк табиғи-қорық қоры, табиғи және тарихи-мәдени мұра объектiлерiнде, табиғат мұражайларында және жанды табиғат мүйiстерiнде болу және оларды зерделеу кезiнде жолсерiктер, экскурсия ұйымдастырушылар, жол нұсқаушылар мен аудармашылар қызметтерiн көрсету, кино, бейне және фото таспаларына түсiру;

пайдалануға берiлген аумақтар мен объектiлердi санитарлық тазарту және абаттандыру жөнiнде, сондай-ақ өзге де ұйымдардың аумақтарын абаттандыру және көгалдандыру бойынша жұмыстар жүргiзу жөнiнде қызметтер;

қоғамдық тамақтандыру объектiлерi үшiн өнiм өндiру жөнiнде қызметтер;

көрсетілетін көлік қызметтерін, сондай-ақ жегілген малды және мініс малын уақытша иеленуге және пайдалануға беру жөніндегі көрсетілетін қызметтерді ұсыну;

2) шектеулi шаруашылық қызметiнен, соның iшiнде:

кәдесый өнiмдерiн өндiруден;

аралық мақсатта пайдалану және басқа да мақсаттарда кесiлген ағаштан жасалған тауарларды, олардан алынған сүректi өңдеу өнiмдерiн өткiзуден;

жанама орман пайдаланудың өнімдерін өткізуден (шектеулі мал жаю, марал шаруашылығы, шөп шабу, саңырауқұлақтарды, жемістер мен жидектерді әуесқойлық жинау, бақ шаруашылығы);

ормандарды молайту және елдi мекендердi көгалдандыру үшiн көшет материалын өсiруден түсетiн табыстар;

шектеулi шаруашылық қызмет тауарларын өткiзуден, балық және балық өнімдерін өткiзуден, орман дақылдарын, қорғаныштық және жасыл екпелердi жасаудан түсетін кірістер;

балық шабақтарын өсiруден;

жеке және заңды тұлғалармен туристiк, рекреациялық және шектеулi шаруашылық мақсаттарда жасалатын бiрлескен қызмет туралы шарттар бойынша өнiм өндiруден және қызмет көрсетуден алынған табыстар;

орман тұқымдарын жинаудан (қайта өңдеуден);

3) рәміздерді (эмблема мен туды) пайдаланғаны үшiн төленетiн ақы;

4) баспа, кәдесый және басқа да көбейтiлген өнiм өндiруден алынған табыстар;

5) жеке және заңды тұлғалардың ерiктi жарналары мен қайырымалдықтары;

6) гранттардан, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды дамыту қорларларының қаражатынан;

7) осы Заңның 82-бабына сәйкес ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға және мемлекеттік табиғи-қорықтық қор объектілеріне залал келтірген жеке және заңды тұлғалардан түсетін түсімдер есебiнен құралады.

1-1. Табиғат қорғау мекемелерінің қаражаты:

1) туристік және рекреациялық мақсаттағы объектілерден төлемақы алу;

2) зейнеткерлерден, мүгедектігі бар адамдардан, Ұлы Отан соғысының ардагерлерінен, басқа мемлекеттердің аумағындағы ұрыс қимылдарының ардагерлерінен, жеңілдіктер бойынша Ұлы Отан соғысының ардагерлеріне теңестірілген ардагерлерден, еңбек ардагерлерінен, мектеп жасына дейінгі балалардан алынатын төлемақыны қоспағанда, туристерден төлемақы алу;

3) автомобиль көлік құралының табиғат қорғау мекемелерінің аумағына кіргені үшін төлемақы алу есебінен де қалыптастырылады.

2. Табиғат қорғау мекемелерiнiң тауарлар (жұмыстар, көрсетiлетiн қызметтер) өткiзуiнен алынған қаражаты Қазақстан Республикасының бюджеттiк заңнамасына сәйкес пайдаланылады.

3. Табиғат қорғау мекемелерi осы баптың 1-тармағында аталған қызмет түрлерiнен табыс табу мақсатында мемлекеттiк сатып алу бойынша конкурстарға қатыса алады.

Ескерту. 38-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.10 N 101-IV (2009.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.09.2020 № 362-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.04.2021 № 34-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 18.07.2024 № 126-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

2-БӨЛIМ. ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАРДЫҢ ЖЕКЕЛЕГЕН ТҮРЛЕРIН, МЕМЛЕКЕТТIК ТАБИҒИ-ҚОРЫҚ ҚОРЫ ОБЪЕКТIЛЕРIН ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖЕЛIГЕ ЕНЕТIН ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ, ҚОРҒАУДЫҢ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚЫЗMETIHIҢ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI

7-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ТАБИҒИ ҚОРЫҚТАР

39-бап. Мемлекеттiк табиғи қорықтар ұғымы және олардың негiзгi қызметi

1. Мемлекеттiк табиғи қорық - табиғат қорғау және ғылыми мекеме мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ, оның қызметiнiң мақсаты өзiнiң аумағындағы табиғи процестер мен құбылыстардың табиғи барысын, өсiмдiктер мен жануарлар дүниесi объектiлерiн, өсiмдiктер мен жануарлардың жекелеген түрлерi мен қауымдастықтарын, әдеттегi және бiрегей экологиялық жүйелердi сақтау мен зерделеу және оларды қалпына келтiру болып табылады.

2. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың негiзгi қызметiне:

1) мемлекеттiк табиғи қорық пен оның күзет аймағының биологиялық саналуандығын қорғау және қалпына келтiру режимiн қамтамасыз ету;

2) Табиғат жылнамасын жүргiзудi қоса алғанда, мемлекеттiк табиғи-қорық қорының экологиялық жүйелерiн, объектiлерiн зерделеу және олардың мониторингi жөнiнде ғылыми зерттеулер ұйымдастыру және жүргiзу;

3) экологиялық-ағартушылық қызметтi жүргiзу;

4) мемлекеттiк табиғи қорықтың экологиялық жүйелерiне зиянды әсер етуi мүмкiн шаруашылық және өзге объектiлердi орналастыру жобалары мен схемалар мемлекеттiк экологиялық сараптамасына қатысу;

5) мемлекеттiк табиғи қорық пен оның күзет аймағының аумағын экологиялық-ағартушылық, ғылыми және шектеулi туристiк мақсаттарда пайдалануды реттеу жатады.

40-бап. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың күзет режимi

1. Мемлекеттiк табиғи қорықтың бүкiл аумағында, осы Заңның 43-1-бабында көзделген ерекшеліктерді ескере отырып, қорықтық күзет режимi белгiленедi, ол бойынша:

1) аумақтың гидрологиялық режимiн өзгертетiн iс-әрекеттерге;

2) мемлекеттiк табиғи қорықтың жұмыс iстеуiмен байланысты емес үй-жайлар (құрылыстар және ғимараттар), жолдар, құбырлар, электр желiлерiн және басқа да коммуникациялар мен объектiлер салуға;

3) геологиялық-барлау жұмыстарына және пайдалы қазбалар өндiруге;

4) топырақ қабатын бүлдiруге, минералдар шығымын бұзуға және тау жыныстарын жалаңаштауға;

5) орман қорғау іс-шараларын жүзеге асыру үшін қажет санитариялық мақсатта ағаш кесуді қоспағанда, өсімдік қабатының бұзылуына әкеп соғатын орман пайдаланудың барлық түрлеріне, оның ішінде тағамдық, дәрілік және техникалық өсімдіктер, сондай-ақ олардың бөліктері мен дериваттарын, шөп шабуға, мал жаюға және өсімдіктер дүниесін пайдаланудың басқа да түрлеріне;

6) аң аулау мен балық аулауға;

7) жануарларды аулауға және жойып жiберуге, олардың мекендеу ортасы мен жағдайларын бұзуға;

8) өсiмдiктер мен жануарлардың жаңа түрлерiн жерсiндiруге, жануарлардың жекелеген түрлерi санын жерлердiң табиғи сыйымдылығы бойынша жол берiлетiн мөлшерден артық көбейтуге;

9) мемлекеттiк табиғи қорықтың коллекцияларын қалыптастыруды қоспағанда, коллекциялық материалдар жинауға;

10) зиянкестерге, өсiмдiктер мен жануарлардың ауруларына қарсы, сондай-ақ жануарлар санын реттеу үшiн химиялық және биологиялық күрес әдiстерiн қолдануға;

11) үй жануарларын айдап өтуге;

12) уәкілетті орган белгiлеген нормадан асып түсетiн жасанды жолмен жасалатын шуылға және өзге де акустикалық әсерлерге;

13) егер қызмет қорғалатын ландшафтардың табиғи көрiнiсiн өзгертуге немесе экологиялық жүйелердiң орнықтылығын бұзуға әкеп соғуы мүмкiн болса, не ерекше құнды табиғи ресурстарды сақтауға және молықтыруға қатер төндiрсе, оған тыйым салынады.

2. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың аумағында орман және дала өрттерiнiң алдын алу және сөндiру жөнiнде жердегi және авиациялық жұмыстарды жүргiзуге жол берiледi.

3. Қарауында мемлекеттiк табиғи қорықтар бар мемлекеттiк табиғи қорықтардың қызметкерлерiн, сондай-ақ мемлекеттiк органдардың лауазымды тұлғаларын қоспағанда, жеке тұлғалар мемлекеттiк табиғи қорықтар аумағына рұқсат беретiн құжаттар болған кезде ғана жiберiледi.

4. Мемлекеттік табиғи қорық аумағында немесе оның аумағынан тысқары жерлерде тұратын белгiлi бiр дiнге сенушiлердiң құрмет тұтатын жерлерге (құлшылық ету орындары) мемлекеттік табиғи қорық аумағы арқылы өтетiн жолдармен баруын қамтамасыз ету үшiн мемлекеттік табиғи қорық тиiстi дiни бiрлестiкпен келiсiм бойынша мемлекеттiк табиғи қорық инспекторларының iлесiп жүруiмен осы орындарға топталып баруға немесе осы орындарға топталып жақын келуге тегін рұқсат етуi мүмкiн.

Ескерту. 40-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

41-бап. Мемлекеттiк табиғи қорықтарда ғылыми қызметтiұйымдастыру мен жүргiзу тәртiбi

1. Мемлекеттiк табиғи қорықтарда ғылыми қызмет мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерi мен объектiлерiн зерттеу жөнiнде тұрақты жүйелi түрдегi байқаулар, Табиғат жылнамасын жүргiзудi қоса алғанда, табиғи процестердiң мониторингiн ұйымдастыру, сондай-ақ биологиялық саналуандықты сақтаудың және мемлекеттiк табиғи-қорық қорының экологиялық жүйелерi мен объектiлерiн қалпына келтiрудiң ғылыми негiздерi мен әдiстерiн әзiрлеу жолымен уәкілетті орган бекіткен қағидаларға сәйкес жүзеге асырылады.

2. Мемлекеттiк табиғи қорықтарда ғылыми зерттеулер ұйымдастыру және жүргiзу үшiн қажеттi үй-жайлармен және жабдықтармен қамтамасыз етiлетiн ғылыми қызметкерлердiң тиiстi штаты бар ғылыми құрылымдық бөлiмшелер жұмыс iстейдi.

3. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың ғылыми бөлiмшелерi осы баптың 1-тармағында көзделген ғылыми қызметтен басқа, ғылым және ғылыми-техникалық қызмет саласында басшылықты жүзеге асыратын орталық атқарушы органмен келiсiм бойынша уәкiлеттi орган бекiткен ғылыми-зерттеу жұмыстарының жоспарларына сәйкес ғылыми зерттеулер де жүргiзедi.

4. Өзге де ғылыми ұйымдар мен жекелеген ғалымдар мемлекеттiк табиғи қорықтардың аумақтарында уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша мемлекеттік табиғи қорықпен шарттық негiзде ғылыми зерттеулер жүргiзе алады.

5. Ғылыми зерттеулердiң жоспарларын, ғылыми қызметкерлердiң есептерiн қарау және бекiту үшiн мемлекеттiк табиғи қорықтарда ғылыми-техникалық кеңестер құрылады, олардың құрамына басқа ұйымдардың ғылыми қызметкерлерi мен мамандары кiре алады.

6. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың ғылыми қорлары мерзiмсiз сақталуға жатады.

7. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың өздерiнiң ғылыми еңбектерiн басып шығаруға құқығы бар.

8. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың аумағында ғылыми жұмыстарды жоспарлау мен жүргiзу жануарларды мазасыздануға, зардапқа, өлiм-жiтiмге ұшырататын және өсiмдiктердi, соның iшiнде сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнгендерін жойып жiберетiн зерттеулердiң қатыгез әдiстерi қолданылмай жүзеге асырылуға тиiс.

Ескерту. 41-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

42-бап. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың экологиялық-ағартушылық қызметi

1. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың экологиялық-ағартушылық қызметi:

1) мемлекеттік табиғи қорықтардың биологиялық саналуандықты сақтау функцияларын орындауының қажеттi шарты ретiнде қорық iсi идеяларын халықтың қалың топтарының қолдауын қамтамасыз ету;

2) экологиялық мәдениеттi қалыптастыру мен дамыту мақсаттарында жүзеге асырылады.

2. Мемлекеттiк табиғи қорықтарда экологиялық-ағартушылық шараларын жүргiзу үшiн мұражайлар, экспозициялар, көрсетiлiм жасау учаскелерi және басқа да объектiлер құрылуы мүмкiн.

3. Мемлекеттiк табиғи қорықтарда ерекше құнды экологиялық жүйелер мен объектiлердi қамтымайтын арнайы бөлiнген учаскелерде уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен реттелмелi экологиялық туризм өткiзу үшiн экскурсиялық соқпақтар мен маршруттар құруға жол берiледi.

4. Мемлекеттiк табиғи қорықтар экологиялық-ағартушылық қызметтi жүзеге асыру кезiнде мамандарды және қоғамдық ұйымдарды тарта алады.

Ескерту. 42-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

43-бап. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың күзет аймақтарының режимi

1. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың күзет аймақтарында:

1) жаңа елдi мекендер құруға және бар елдi мекендердi кеңейтуге;

2) мемлекеттiк табиғи қорықтың экологиялық жүйелерiне зиянды әсер ететiн объектiлердi орналастыруға, жобалауға, салуға және пайдалануға, жаңа технологиялар енгiзуге;

3) өсiмдiктер мен жануарлар дүниесi үшiн зәрлi пестицидтер, улы химикаттар мен тыңайтқыштар қолданылатын ауыл шаруашылығы мен орман шаруашылығының интенсивтi нысандарын енгiзуге;

4) атмосфераға және ашық су көздерi мен рельефке ластаушы заттар шығаруға және сарқынды суларды төгуге, қалдықтарды орналастыруға;

5) пайдалы қазбалар өндiруге;

6) әуесқойлық (спорттық) және кәсiпшілік аң аулауға;

7) радиоактивтi материалдар мен өнеркәсiп қалдықтарын көмуге;

8) мемлекеттiк табиғи қорықтың экологиялық жүйелерiнiң гидрологиялық режимiн өзгертетiн қызметке (бөгеттер, дамбалар, гидротехникалық құрылыстар және табиғи су ағынын тоқтатуға немесе азайтуға әкеп соғатын басқа да объектiлер салуға);

9) жабайы жануарлар мен жабайы өсiмдiктердiң бөтен түрлерiн жерсiндiруге;

10) мемлекеттiк табиғи қорықтың экологиялық жүйелерiне зиянды әсер ететiн басқа да қызметке тыйым салынады.

2. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың күзет аймақтарының аумағында қорықтың экологиялық жүйелерiнiң жай-күйiне терiс әсер етпейтiн шаруашылық қызметтiң мынадай әртүрлi нысандары жүзеге асырылуы мүмкін:

1) орман шаруашылығы қызметi;

2) мал жайылымы және шөп шабуды қоса алғанда, дәстүрлi жер пайдалану, сондай-ақ биологиялық саналуандықты ұзақ мерзiмдi сақтау мен оның берiктiгiн қамтамасыз ету шеңберiндегi өзге де қызмет;

3) туристiк және рекреациялық қызмет;

4) минералды суларды, жер астының жылы суларын және климаттық ресурстарды пайдалану;

5) кәсiпшілік және әуесқойлық (спорттық) балық аулау;

6) орман және дала өрттерiн сөндiру жөнiнде жердегi және авиациялық жұмыстарды жүргiзу;

7) бүлiнген жерлердi рекультивациялау;

8) орман және өзге де өсiмдiк қауымдастықтарын қалпына келтiру;

9) жабайы жануарлардың мекендеу ортасы мен санын қалпына келтiру;

10) жер учаскелерiн туристер болатын жерлердi жайластыру, өсiмдiктер мен жануарлардың эндемиялық, сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерiн жасанды жолмен көбейту, өсiру, өндiру үшiн питомниктер салу, мемлекеттiк табиғи қорық қызметкерлерiнiң тұруы үшiн қызметтiк үй-жайлар (кордондар) салу, оларға қызмет бабындағы жер үлестерiн беру үшiн пайдалану.

3. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың күзет аймақтарында осы баптың 2-тармағында аталған қызмет түрлерiн жүзеге асыру кезiнде өсiмдiктер мен жануарлар дүниесi объектiлерiнiң мекендеу ортасын және көбею жағдайларын, жануарлардың қоныс аудару жолдары мен шоғырлану орындарын сақтау жөнiндегi iс-шаралар көзделуге және жүзеге асырылуға, жабайы жануарлардың мекендеу ортасы ретiнде ерекше құнды учаскелерге, сондай-ақ мемлекеттiк табиғи қорық қорының өзге объектiлерiне қол сұғылмауы қамтамасыз етiлуге тиiс.

4. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың күзет аймақтарында жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметiн шектеу облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдарының шешiмдерiмен белгiленедi.

Ескерту. 43-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

43-1-бап. Жекелеген мемлекеттiк табиғи қорықтардың күзет режимiнің ерекшеліктері

1. Марқакөл мемлекеттік табиғи қорығының аумағында:

1) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес биологиялық негіздеменің негізінде арнайы бөлінген учаскелерде, осы қорықтың күзету аймағында тұратын жергілікті халықтың мұқтажы үшін әуесқойлық (спорттық) балық аулауға;

2) биологиялық негіздеменің негізінде жануарлар санын реттеуге жол беріледі.

2. Қорғалжын мемлекеттiк табиғи қорығының су айдындарында Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ғылыми ұсынымдар негізінде мелиорациялық аулауды жүргізуге жол беріледі.

Ескерту. Заң 43-1-баппен толықтырылды - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.04.2021 № 34-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

8-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ҰЛТТЫҚ ТАБИҒИ ПАРКТЕР ЖӘНЕ МЕМЛЕКЕТТIК
ӨМIРЛIК ТАБИҒИ ПАРКТЕР

44-бап. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер ұғымы және олардың негiзгi қызметi

1. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парк - ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар мемлекеттiк табиғи-қорық қорының бiрегей табиғи кешендерi мен объектiлерiнiң биологиялық және ландшафтық саналуандығын сақтауға, оларды табиғат қорғау, экологиялық-ағартушылық, ғылыми, туристiк және рекреациялық мақсаттарда пайдалануға арналған табиғат қорғау және ғылыми мекеме мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

2. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң негiзгi қызметiне:

1) мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерiн, бiрегей және эталондық табиғи учаскелерiн, объектiлерiн, табиғи және тарихи-мәдени мұраны сақтау;

2) мемлекеттiк ұлттық табиғи парк пен оның күзет аймағының күзет режимiн қамтамасыз ету;

3) экологиялық ағартушылық;

4) биологиялық саналуандықты сақтаудың ғылыми әдiстерiн әзiрлеу;

5) Табиғат жылнамасы бойынша экологиялық жүйелер мен жекелеген табиғи объектiлердiң мониторингiн жүргiзу;

6) мемлекеттiк табиғи-қорық қорының бүлiнген табиғи кешендерiн, объектiлерiн, табиғи және тарихи-мәдени мұра объектiлерiн қалпына келтiру;

7) мемлекеттiк ұлттық табиғи парк пен оның күзет аймағының аумағын экологиялық-ағартушылық, ғылыми, рекреациялық, туристiк және шектеулi шаруашылық мақсаттарда пайдалануды реттеу жатады.

Ескерту. 44-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

45-бап. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер аумағын аймақтарға бөлу, оны күзету және пайдалану режимi

1. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер аумағы:

1) қорық режимi;

2) экологиялық тұрақтандыру;

3) туристiк және рекреациялық қызмет;

4) шектеулi шаруашылық қызмет аймақтарына бөлiнедi.

2. Реттелмелі экологиялық туризмді қоспағанда, қорық режимi аймағында кез келген шаруашылық қызметке және мемлекеттiк ұлттық табиғи парк аумағын рекреациялық пайдалануға тыйым салынады және осы Заңның 40-бабының 1-тармағында көрсетілген мемлекеттiк табиғи қорық режимiнiң түрiне сәйкес келетiн қорықтық қорғау режимi белгiленедi.

Қорық режимі аймағы мемлекеттік ұлттық табиғи парк аумағының он пайызынан қырық пайызына дейінгі жерін құрайды.

3. Реттелмелi экологиялық туризмдi, мемлекеттiк табиғи- қорық қорының бүлiнген табиғи кешендерi мен объектiлерiн қалпына келтiру бойынша iс-шаралар жүргiзудi, бал ара шаруашылығымен айналысу үшін қажетті уақытша құрылыстар салып, стационарлық омарталар орналастыруды қоспағанда, экологиялық тұрақтандыру аймағында шаруашылық және рекреациялық қызметке тыйым салына отырып, қорықтық қорғау режимi белгiленедi.

4. Туристiк және рекреациялық қызмет аймағы мемлекеттiк ұлттық табиғи паркке келушiлердiң реттелмелi қысқа мерзiмдi демалысы мен ұзақ мерзiмдi демалысы учаскелерiне бөлiнедi.

Туристiк және рекреациялық қызмет аймағында мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерi мен объектiлерiнің сақталуын қамтамасыз ететiн қаумалдық қорғау режимi белгiленедi, оның аумағында реттелмелi туристiк және рекреациялық пайдалануға (аң аулаудан басқа), оның iшiнде рекреациялық жүктемелердің нормалары ескеріле отырып, туристiк маршруттар, соқпақтар ұйымдастыруға, демалу алаңқайлары мен тамашалау алаңдарын, жағажайларды, қайық станцияларын, суда жүзетін көлік түрлері мен жағажай құрал-жабдығын прокатқа алу пункттерін орнатуға, бал ара шаруашылығымен айналысу үшін қажетті уақытша құрылыстар салып, стационарлық омарталар орналастыруға, аквашаруашылықты (балық өсіруді) жүзеге асыруға жол беріледі.

5. Шектеулi шаруашылық қызмет аймағында әкiмшiлiк-шаруашылық мақсаттағы объектiлер орналастырылады, әуесқойлық (спорттық) балық аулауды, жануарлар дүниесін ортақ пайдалануды ұйымдастыруды қоса алғанда, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктi қорғау және оның жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету, оған келушiлерге қызмет көрсету үшiн қажетті шаруашылық қызмет жүргiзiледi, рекреациялық орталықтарды, жабайы жануарларды өсіру мен ұстауға арналған вольерлерді, қонақүйлерді, кемпингтерді, музейлерді және туристерге қызмет көрсетудiң басқа да объектiлерiн, сондай-ақ балық ресурстарын және басқа да су жануарларын өсіруге арналған балық өсіру шаруашылықтарын салу және пайдалану жүзеге асырылады.

6. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктiң барлық аймақтарында оны басқару жоспарында көзделген күзету, қорғау және қалпына келтiру iс-шаралары жүргiзiледi.

7. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктерде ғылыми және экологиялық-ағартушылық қызмет осы Заңның 41 және 42-баптарында белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.

Ескерту. 45-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.04.2021 № 34-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

46-бап. Мемлекеттік ұлттық табиғи парктерде туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру

1. Мемлекеттік ұлттық табиғи парктердегі туристік және рекреациялық қызметті тікелей мемлекеттік ұлттық табиғи парк, сондай-ақ туристік қызметтер көрсететін жеке және заңды тұлғалар жүзеге асырады.

2. Мемлекеттік ұлттық табиғи парктердің учаскелері туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру үшін бір жылдан бес жылға дейінгі мерзімге қысқа мерзімді пайдалануға және бес жылдан жиырма бес жылға дейінгі мерзімге ұзақ мерзімді пайдалануға беріледі. Осы учаскелерді беру мемлекеттік ұлттық табиғи парктерде туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру қағидаларына сәйкес жүзеге асырылады. Мемлекеттік ұлттық табиғи парктердің учаскелері туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру үшін Қазақстан Республикасының мемлекеттік-жекешелік әріптестік туралы заңнамасына сәйкес мемлекеттік-жекешелік әріптестік шартын жасасқан жекеше әріптеске де қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді пайдалануға беріледі.

3. Туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру үшін учаскелер мемлекеттік ұлттық табиғи парктің инфрақұрылымын дамытудың бас жоспарына сәйкес және қазіргі инфрақұрылымымен де, жаңа инфрақұрылым құру үшін де туристік, рекреациялық (уақытша құрылыстар ғана салу үшін) және шектеулі шаруашылық қызмет аймақтарында ғана беріледі.

Ескерту. 46-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 01.04.2021 № 26-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

46-1-бап. Туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру үшін пайдалануға берілген мемлекеттік ұлттық табиғи парктер учаскелеріндегі объектілер құрылысы

1. Туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру үшін пайдалануға берілген мемлекеттік ұлттық табиғи парктер учаскелерінде объектілерді салу жеке, заңды тұлғалар немесе жекеше әріптестер мемлекеттік ұлттық табиғи паркпен жасасқан ұзақ мерзімді пайдалану шартына сәйкес және эскизге (эскиз жобасына) орай әзірленген жобалау (жобалау-сметалық) құжаттамасы бойынша жүргізіледі.

2. Алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

3. Жеке, заңды тұлғаның немесе жекеше әріптестің өзіне туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру үшін пайдалануға берілген учаскені пайдалану шартының қолданылу мерзімі өткен соң шарттың қолданылу мерзімін ұзартуға артықшылықты құқығы бар.

4. Туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру үшін пайдалануға берілген учаскені және ондағы құрылыс объектілерін пайдалану құқығының ауысу мәселелері туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру шартында айқындалады.

5. Уәкілетті органның жазбаша хабардар етуіне сәйкес құрылыс объектілері басқа тұлғаға берілген не шартта өзгеше белгіленген жағдайларды қоспағанда, туристік және рекреациялық қызметті жүзеге асыру үшін ұзақ мерзімді пайдалануға берілген жер учаскесін пайдалану құқығының ауысуына қарамастан, жеке, заңды тұлғаларға немесе жекеше әріптестерге жүктелетін учаскені мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілерінің сақталуы мен қоршаған ортаны қорғау жөніндегі талаптардың сақталуын қамтамасыз ететін жай-күйге келтіру міндеті сақталады.

6. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жеке және заңды тұлғалар адам өмірі мен денсаулығы және қоршаған орта үшін қауіпсіз тәсілмен учаскелердегі объектілерді бөлшектеп, сыртқа шығаруға міндетті.

Ескерту. Заң 46-1-баппен толықтырылды - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгерістер енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 01.04.2021 № 26-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

47-бап. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң шектеулiшаруашылық қызметiнiң ерекшелiктерi

1. Шектеулi шаруашылық қызметi аймағында мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер мынадай қызмет түрлерiне рұқсат етедi:

1) жанама орман пайдалану (шектеулi мал жаю, марал өсiру, шөп шабу, саңырауқұлақтарды, жемiстер мен жидектердi әуесқойлық мақсатта жинау, бақ шаруашылығы);

2) шектеулi дәстүрлi пайдалану алаңдарында ағаш және бұта тұқымдарының екпе материалдарын, дәрi-дәрмектiк шөптер және басқа да өсiмдiктер өсiру;

3) өтпелi ағаш кесудi қоспағанда, санитарлық мақсатта ағаш кесудi, күтiм жасау мақсатында ағаш кесудi жүргiзу және бұл ретте алынған сүректi өңдеу;

4) кәдесыйлар, шағын және халықтық кәсiпшiлiктер өнiмдерiн өндiру;

5) балық шабақтарын және тауарлы балықты өсiру;

6) көшпелі және стационарлық омарталар пайдаланыла отырып, бал ара шаруашылығы;

7) алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

7-1) жануарлар дүниесін ортақ пайдалану;

8) әуесқойлық (спорттық) балық аулау;

9) мелиорациялық аулау;

10) ғылыми-зерттеу мақсатында аулау;

11) өсімін молайту мақсатында аулау.

2. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң шектеулi шаруашылық қызметi мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн сақтау мен қалпына келтiрудi ескере отырып және өздерiнiң қарауындағы мемлекеттiк органдардың тиiстi рұқсаттары бойынша жүзеге асырылады.

Ескерту. 47-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.04.2021 № 34-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

48-бап. Мемлекеттік ұлттық табиғи парктердің қорғау аймақтарының режимi

1. Мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердің қорғау аймақтарында:

1) мемлекеттік ұлттық табиғи парктің экологиялық жүйелеріне зиянды әсер ететін объектілер орналастыруға, жобалауға, салуға және пайдалануға, жаңа технологияларды енгізуге;

2) ластаушы заттар мен сарқынды суларды атмосфераға шығару және ашық су көздері мен рельефке төгуге;

3) осы Заңның 84-2-бабының 2-тармағында көрсетілген жағдайларды қоспағанда, пайдалы қазбаларды барлау мен өндіруге;

4) аң аулауға;

5) радиоактивті материалдар мен өнеркәсіптік қалдықтарды көмуге;

6) мемлекеттік ұлттық табиғи парктің экологиялық жүйелерінің гидрологиялық режимін өзгертуі мүмкін қызметке (бөгеттер, дамбалар, гидротехникалық құрылыстар және табиғи су ағынын тоқтатуға немесе азайтуға душар ететін басқа да объектілер салуға);

7) жабайы жануарлар мен жабайы өсетін өсімдіктердің бөтен түрлерін интродукциялауға;

8) мемлекеттік ұлттық табиғи парктің экологиялық жүйелеріне зиянды әсер етуі мүмкін басқа да қызметке тыйым салынады.

2. Мемлекеттік ұлттық табиғи парктердің қорғау аймақтарының аумағында ұлттық парктің экологиялық жүйелерінің жай-күйіне теріс әсер етпейтін шаруашылық қызметтің мынадай әртүрлі нысандары жүзеге асырылуы мүмкін:

1) орман шаруашылығы қызметі;

2) мал жаю мен шөп шабуды қоса алғанда, дәстүрлі жер пайдалану, сондай-ақ биологиялық әртүрлілікті ұзақ мерзімді сақтау мен оның беріктігін қамтамасыз ету шеңберіндегі өзге де қызмет;

3) туристік және рекреациялық қызмет;

4) минералды суларды, бальнеологиялық және климаттық ресурстарды пайдалану;

5) кәсіпшілік және әуесқойлық (спорттық) балық аулау, сондай-ақ балық өсіру;

6) орман және дала өрттерін сөндіру бойынша жердегі және авиациялық жұмыстарды жүргізу;

7) бүлінген жерді қалпына келтіру;

8) орман және өзге де өсімдіктер қауымдастықтарын қалпына келтіру;

9) жабайы жануарлардың мекендеу ортасы мен санын қалпына келтіру;

10) жер учаскелерін туристер болатын жерлерді жайластыру, өсімдіктер мен жануарлардың эндемиялық, сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін қолдан көбейтуге, өсіруге, өндіруге арналған питомниктер орналастыру, сондай-ақ мемлекеттік ұлттық табиғи парк жұмыскерлерінің тұруына арналған қызметтік үй-жайлар (кордондар) салу, оларға қызметтік жер телімдерін беру үшін пайдалану.

3. Мемлекеттік ұлттық табиғи парктердің қорғау аймақтарында осы баптың 2-тармағында көрсетілген қызмет түрлерін жүзеге асыру кезінде өсімдіктер мен жануарлар дүниесі объектілерінің мекендеу ортасын және көбею жағдайларын, жануарлардың өріс аудару жолдары мен шоғырлану орындарын сақтау жөніндегі іс-шаралар көзделуге және жүзеге асырылуға, жабайы жануарлардың мекендеу ортасы ретінде ерекше құнды болып есептелетін учаскелердің, сондай-ақ мемлекеттік табиғи-қорық қорының өзге де объектілердің дербестігі қамтамасыз етілуге тиіс.

4. Мемлекеттік ұлттық табиғи парктің қорғау аймағында жер учаскелерінің меншік иелері мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметін шектеулер осы Заңға сәйкес облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарының шешімдерімен белгіленеді.

Ескерту. 48-бап жаңа редакцияда - ҚР 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

49-бап. Мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктер

Мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парк мемлекеттiк ұлттық табиғи парк үшiн белгiленген режимi бар, сондай мақсаттарды алға қоятын және сондай мiндеттердi орындайтын, бiрақ табиғат қорғау және ғылыми мекеме мәртебесiне ие жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумаққа жататын мемлекеттiк ұлттық табиғи парктiң нұсқасы болып табылады.

9-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ТАБИҒИ РЕЗЕРВАТТАР

50-бап. Мемлекеттiк табиғи резерваттар ұғымы, негiзгiқызметi және оларды аймақтарға бөлу

1. Мемлекеттiк табиғи резерват - табиғи кешендердiң биологиялық саналуандығын және олармен байланысты табиғи және тарихи-мәдени объектiлердi күзетуге, қорғауға, қалпына келтiруге және сақтауға арналған жердегi және судағы экологиялық жүйелердi қамтитын табиғат қорғау және ғылыми мекеме мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

2. Мемлекеттiк табиғи резерваттардың негiзгi қызметiне:

1) биологиялық және ландшафтық саналуандықты, табиғи экологиялық жүйелердi сақтау және қалпына келтiру;

2) мемлекеттiк табиғи резерваттың күзет режимiн қамтамасыз ету;

3) табиғи ресурстарды пайдаланудың экологиялық-экономикалық принципi негiзiнде аумақтың тұрақты әлеуметтiк-экономикалық дамуын қолдау;

4) аумақты қорғау және тұрақты дамыту, сондай-ақ экологиялық ағартушылық және тәрбие беру мақсаттарында зерттеулер мен мониторинг жүргiзу;

5) мемлекеттiк табиғи резерват аумағын және оның күзет аймағын экологиялық-ағарту, ғылыми, рекреациялық, туристiк және шектеулi шаруашылық мақсаттарда пайдалануды реттеу жатады.

3. Мемлекеттiк табиғи резерваттың аумағы мынадай пайдалану мен күзет режимiнiң түрлерi әртүрлi аймақтарға бөлiнедi:

1) қорық режимi аймағы (бұдан әрi - ұйытқы аймақ) - генетикалық ресурстарды, биологиялық саналуандықты, экологиялық жүйелер мен ландшафтарды ұзақ мерзiм сақтауға арналған осы мақсаттарға қол жеткiзу үшiн жеткiлiктi көлемi бар ұйытқы аймақ;

2) аралық аймақ - экологиялық бағдар ұстанған шаруашылық қызметтi жүргiзу және биологиялық ресурстарды тұрақты молықтыру үшiн пайдаланылатын аумақ учаскесi.

51-бап. Мемлекеттiк табиғи резерваттың қорық режимiаймағының режимi

1. Мемлекеттiк табиғи резерваттың қорық режимi аймағында, Табиғат жылнамасын жүргiзудi қоса алғанда, табиғи ортаның жай-күйiне ғылыми зерттеулер мен мониторинг жүргiзiледi, экологиялық-ағартушылық мақсатында іс-шаралар жүзеге асырылады.

2. Мемлекеттiк табиғи резерваттың қорық режимi аймағында кез келген шаруашылық қызметке және аумақты рекреациялық мақсатта пайдалануға тыйым салынады және осы Заңның 40-бабының 1-тармағында белгiленген мемлекеттiк табиғи қорық режимiнiң түрiне сәйкес келетiн қорықтық күзет режимi белгiленедi.

52-бап. Мемлекеттiк табиғи резерваттың аралық аймақ режимi

1. Мемлекеттiк табиғи резерваттың аралық аймағында шектелетiн, реттелетiн және ұйытқы аймағының экологиялық жүйелерiне терiс әсер етпейтiн мынадай әртүрлi қызмет нысандары жүзеге асырылуы мүмкiн:

1) ғылыми зерттеулер және мамандар оқыту және даярлау орталықтарын ұйымдастыру;

2) қоршаған орта мониторингi және экологиялық жүйелердiң өзгеруiн бақылау;

3) орман шаруашылығы қызметi, өртке қарсы iс-шаралар және орман алаптарын қорғау;

4) ұйытқы аймағының биологиялық саналуандығын ұзақ мерзiм сақтауды және оның зақымданбауын және тұтастай алғанда мемлекеттiк табиғи резерваттың экологиялық жүйелерiнiң тұрақтылығын қамтамасыз ету шеңберiнде дәстүрлi жер пайдалану;

5) биологиялық және ландшафтық саналуандықты, табиғи экологиялық жүйелердi қалпына келтiру жөнiндегi iс-шараларды кеңiнен жүргiзу;

6) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға жеке тұлғалардың кiру тәртiбiмен белгiленген, рекреациялық жүктемеге сәйкес бақыланатын және реттелетiн туризм, рекреациялық пайдалану;

7) минералды сулар мен шипалы ресурстарды пайдалану;

8) экологиялық ағартушылық, оқыту бағдарламаларын жүргiзу, көрсету учаскелерiн және экологиялық тұрғыдан алғанда жанашырлықпен табиғат пайдалану менеджментiн ұйымдастыру;

9) алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

10) әуесқойлық (спорттық) балық аулау;

11) мелиорациялық аулау;

12) ғылыми-зерттеулік аулау;

13) өсімін молайту мақсатында аулау;

13-1) балық өсіру;

14) көшпелі және стационарлық омарталар пайдаланыла отырып, бал ара шаруашылығы.

2. Мемлекеттiк табиғи резерваттың аралық аймағында ұйытқы аймағының экологиялық жүйесiнiң жай-күйiне терiс әсер етуi мүмкiн қызметке, атап айтқанда:

1) жаңа елдi мекендер құруға;

2) өнеркәсiп объектiлерiн орналастыруға және пайдалануға;

3) өндiрiстiк объектiлер салуға және пайдалануға;

4) геологиялық-барлау жұмыстарын жүргiзуге және пайдалы қазбаларды игеруге;

5) басты мақсатта пайдалану үшiн ағаш кесуге;

6) өсiмдiктер мен жануарлардың жаңа түрлерiн жерсiндiруге;

7) ұйытқы аймақ пен аралық аймақ аумағының гидрологиялық режимiн өзгертетiн iс-әрекеттерге;

8) ұйытқы аймақтың экологиялық жүйесiне әсер етуi мүмкiн өзге де қызметке тыйым салынады.

3. Мемлекеттiк табиғи резерваттарда осы Заңның 41, 42 және 46-баптарында белгiленген тәртiппен экологиялық-ағарту, ғылыми, туристiк және рекреациялық қызметтер жүзеге асырылады.

Ескерту. 52-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

53-бап. Мемлекеттiк табиғи резерваттардың қорғау аймақтарының режимi

Мемлекеттік табиғи резерваттардың қорғау аймақтарында табиғат пайдалану мен шаруашылық қызметтің осы Заңның 48-бабында белгіленген түрлеріне рұқсат етіледі, тыйым салынады немесе шектеу қойылады.

Ескерту. 53-бап жаңа редакцияда - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

9-1-тарау. Биосфералық резерваттар

Ескерту. 2-бөлім 9-1-тараумен толықтырылды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

53-1-бап. Биосфералық резерваттардың міндеттері

Биосфералық резерваттар:

1) мәдени және табиғи мұраға бай табиғи аумақтарды сақтау, қалпына келтіру және пайдалану;

2) табиғи ресурстардың сақталуы мен қалпына келтірілуі ескеріле отырып, аумақтардың ұзақ мерзімді, орнықты экономикалық және әлеуметтік дамуын, оның ішінде олардың рекреациялық пайдаланылуын қолдау;

3) ұзақ мерзімді экологиялық бақылау, мониторинг пен экологиялық зерттеулер, сондай-ақ халықты экологиялық тұрғыдан ағарту және тәрбиелеу мақсатында құрылады.

53-2-бап. Биосфералық резерваттардың аумағын функционалдық аймақтарға бөлу және оны қорғау режимі

Биосфералық резерваттардың аумағында мынадай функционалдық аймақтар бөліп көрсетіледі:

1) ұйытқы аймақ – биологиялық және ландшафтық әртүрлілікті сақтауға арналған, осы Заңның 40-бабының 1-тармағында, 45-бабының 2 және 3-тармақтарында және 51-бабында көрсетілген аймақтарға сәйкес келетін қорықтық қорғау режимi бар аймақ;

2) аралық аймақ – экологиялық бағдарланған шаруашылық қызметті жүргізу және биологиялық ресурстардың өсімін орнықты молайту үшін пайдаланылатын, осы Заңның 45-бабының 4 және 5-тармақтарында және 52-бабында көрсетілген аймақтарға сәйкес келетін қаумалдық қорғау режимі бар аймақ;

3) сыртқы өтпелі аймақ – экологиялық бағдарланған шаруашылық қызметті жүргізу үшін пайдаланылатын, осы Заңның 43, 48 және 53-баптарында көрсетілген қорғау аймақтарына сәйкес келетін ерекше қорғалатын табиғи аумақтан тыс аумақ учаскесі.

10-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ЗООЛОГИЯЛЫҚ ПАРКТЕР

54-бап. Мемлекеттiк зоологиялық парктер ұғымы және оның негiзгi қызметi

1. Мемлекеттiк зоологиялық парктер - мәдени-ағартушылық, ғылыми, оқу және табиғат қорғау қызметiне, тектiк қорды сақтауға және әдеттегi, сирек кездесетiн және жойылып кету қаупi бар жануарлар түрлерiн жасанды орта жағдайында өсiруге арналған табиғат қорғау және ғылыми ұйым мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

2. Мемлекеттiк зоологиялық парктердiң негiзгi қызметiне Қазақстанның жануарлар дүниесiн сақтаудың, молықтыру мен пайдаланудың, дүниежүзiлiк маңызы бар Қазақстан фаунасының ресурстарын игерудiң ғылыми негiздерiн әзiрлеу жатады.

55-бап. Мемлекеттiк зоологиялық парктердi аймақтарға бөлу және оларды күзету ерекшелiктерi

1. Мемлекеттiк зоологиялық парктер:

1) экспозициялық - жануарларды ұстау және өсiру, сондай-ақ келушiлердiң көруi үшiн;

2) ғылыми - ғылыми зерттеулер жүргiзу үшiн;

3) қоғамдық - келушiлерге қызмет көрсету үшiн;

4) әкiмшiлiк және өндiрiстiк-шаруашылық аймақтарға бөлiнедi.

2. Мемлекеттiк зоологиялық парктерде олардың мiндеттерiн орындауға байланысты емес және оларда күтiп-бағылатын жануарлардың өлiм-жiтiмiне әкеп соғатын кез келген әрекетке тыйым салынады.

56-бап. Мемлекеттiк зоологиялық парктерде жануарлар өсiру

1. Мемлекеттiк зоологиялық парктер отандық және дүниежүзiлiк фаунадан жануарлар коллекцияларын қалыптастырады және олардың сақталуын қамтамасыз етедi.

2. Мемлекеттiк зоологиялық парктер Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген талаптарды сақтай отырып, белгiленген тәртiппен жануарлармен жасалатын импорттық және экспорттық операцияларды, оларды зоологиялық бағыттағы басқа ұйымдармен айырбастауды жүзеге асырады.

3. Мемлекеттiк зоологиялық парктерде ветеринариялық және зоотехникалық қызметтер, сирек кездесетiн және жойылып кету қаупi бар жануарлар түрлерiн өсiруге арналған питомниктер құрылады.

4. Алып тасталды - ҚР 28.10.2019 № 268-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

Ескерту. 56-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 04.12.2015 № 435-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

57-бап. Мемлекеттiк зоологиялық парктердi пайдалану ерекшелiктерi

1. Мемлекеттiк зоологиялық парктер ғылыми, мәдени-ағартушылық және оқу мақсаттарында пайдаланылады.

2. Мемлекеттiк зоологиялық парктерде жануарларды, соның iшiнде Қазақстан Республикасының Қызыл кiтабына енгiзiлген жануарларды еріксіз және (немесе) жартылай ерікті жағдайларда ұстау және өсiру саласында ғылыми зерттеулер жүргiзiледi.

3. Мемлекеттiк зоологиялық парктер ғылыми деректер банктерiн, қорлар, мұражайлар, лекторийлер, кiтапханалар мен мұрағаттар құруға, осы ұйымдар қызметiнiң мәселелерi бойынша ғылыми, ғылыми-көпшiлiк және басқа да әдебиет шығаруға құқылы.

4. Мемлекеттiк зоологиялық парктердiң қосалқы шаруашылықтары, шеберханалары, зоологиялық дүкендерi мен осы ұйымдардың бейiнiне сәйкес келетiн, бiрақ олардың негiзгi қызметiне жатпайтын шаруашылық қызметi үшiн қажеттi басқа да объектiлерi болуына құқылы.

Ескерту. 57-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

11-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК БОТАНИКАЛЫҚ БАҚТАР

58-бап. Мемлекеттiк ботаникалық бақ ұғымы және оның негiзгi қызметi

1. Мемлекеттiк ботаникалық бақ - өсiмдiктер дүниесiн, соның iшiнде өсiмдiктердiң сирек кездесетiн және жойылып кету қаупi бар түрлерiн қорғау, молықтыру және пайдалану жөнiнде зерттеулер мен ғылыми талдамалар өткiзуге арналған табиғат қорғау және ғылыми ұйымдар мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

2. Мемлекеттiк ботаникалық бақтардың негiзгi қызметiне Қазақстанның өсiмдiктер дүниесiн сақтаудың, молықтыру мен пайдаланудың, Қазақстанның дүниежүзiлiк маңызы бар флора ресурстарын игерудiң ғылыми негiздерiн әзiрлеу жатады.

59-бап. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарды аймақтарға бөлу және оларды қорғаудың ерекшелiктерi

1. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар:

1) экспозициялық - өсiмдiктердi өсiру және келушiлердiң көруi үшін;

2) ғылыми - өсiмдiктердiң тектiк қорының коллекцияларына ғылыми зерттеулер жүргiзу және оларды сақтау үшiн;

3) қоғамдық - келушiлерге қызмет көрсету үшiн;

4) әкiмшiлiк және өндiрiстiк-шаруашылық аймақтарға бөлiнедi.

2. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарда олардың алдына қойылған мiндеттерiн орындауға байланысты емес және оларда өсiрiлетiн өсiмдiктердiң жойылып кетуiне әкеп соғатын кез келген iс-әрекеттерге тыйым салынады.

60-бап. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарда өсiмдiктер өсiру

1. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар табиғи, мәдени, отандық және дүниежүзiлiк флора өсiмдiктерiнiң коллекцияларын қалыптастырады және олардың сақталуын қамтамасыз етедi.

2. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген талаптарды сақтай отырып, өсiмдiктермен жасалатын импорттық және экспорттық операцияларды, оларды ботаникалық бейiндегi басқа ұйымдармен айырбастауды жүзеге асырады.

3. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарда коллекциялық және эксперименттiк учаскелер, гербарийлер, питомниктер және тұқым қорлары құрылады.

61-бап. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарды пайдаланудың ерекшелiктерi

1. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар белгiленген тәртiппен ғылыми, мәдени-ағарту және оқу мақсаттарында пайдаланылады.

2. Мемлекеттiк ботаникалық бақтарда табиғи, мәдени, отандық және дүниежүзiлiк флораны жерсiндiру және оның селекциясы бойынша, сондай-ақ Қазақстанның өсiмдiктер әлемiн зерттеу, сақтау және тиiмдi пайдалану жөнiнде ғылыми зерттеулер жүргізiледi.

Өсiмдiктердiң коллекциялық қорларын қалыптастыру, сақтау, пайдалану жөнiндегi ғылыми зерттеулер коллекциялық қорлар өсiрудi қамтамасыз ететiн мемлекеттiк тапсырыстар негiзiнде жүзеге асырылады.

3. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар ғылыми деректер банктерiн, қорлар, мұражайлар, лекторийлер, кiтапханалар мен мұрағаттар құруға, осы ұйымдар қызметiнiң мәселелерi бойынша ғылыми, ғылыми-көпшiлiк әдебиет шығаруға құқылы.

4. Мемлекеттiк ботаникалық бақтар орман, бақ-парк, ауыл шаруашылығына және басқа салаларға енгiзу мақсатында ұсынылған жерсiндiрiлген өсiмдiктер мен олардың репродукцияларын өндiрiстiк сынақтан өткiзу үшiн шаруашылық эксперименттiк базалар құруға құқылы.

5. Мемлекеттiк ботаникалық бақтардың қосалқы шаруашылықтары, шеберханалары, өсiмдiктер сататын мамандандырылған дүкендерi және осы ұйымдардың бейiнiне сәйкес келетiн, бiрақ олардың негiзгi қызметiне жатпайтын шаруашылық қызмет үшiн қажеттi басқа да объектiлерi болуына құқылы.

12-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ДЕНДРОЛОГИЯЛЫҚ ПАРКТЕР

62-бап. Мемлекеттiк дендрологиялық парк ұғымы және оның негiзгi қызметi

1. Мемлекеттiк дендрологиялық парк - ағаш және бұта тұқымдарын қорғауға, молықтыру мен пайдалануға арналған аймақтар бойынша белгiленген күзет режимдерi бар табиғат қорғау және ғылыми ұйымдар мәртебесi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

2. Мемлекеттiк дендрологиялық парктердiң негiзгi қызметiне Қазақстанның ағаш өсiмдiктерiн сақтаудың, молықтырудың және пайдаланудың ғылыми негiзiн әзiрлеу, Қазақстанның дүниежүзiлiк маңызы бар флорасының ресурстарын игеру жатады.

63-бап. Мемлекеттiк дендрологиялық парктердi аймақтарға бөлу, оларды күзету мен пайдаланудың ерекшелiктерi

1. Мемлекеттiк дендрологиялық парктерде аймақтар осы Заңның 59-бабында көзделген мемлекеттiк ботаникалық бақтардағы күзет режимiнiң мақсаты мен түрi ескерiле отырып бөлiнедi.

2. Мемлекеттiк дендрологиялық парктер мемлекеттiк ботаникалық бақтарға осы Заңның 61-бабында белгiленген тәртiппен және шарттармен ғылыми, мәдени-ағарту және оқу мақсаттарында пайдаланылады.

13-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ТАБИҒАТ ЕСКЕРТКIШТЕРI

64-бап. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi ұғымы

Мемлекеттiк табиғат ескерткiшi - экологиялық, ғылыми, мәдени және эстетикалық тұрғыдан алғанда жекелеген бiрегей, орны толмайтын, құнды табиғи кешендердi, сондай-ақ мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiне жатқызылған шығу тегi табиғи және жасанды объектiлердi қамтитын ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

65-бап. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiн құру тәртiбi

1. Маңыздылығына байланысты мемлекеттiк табиғи-қорық қоры объектiлерiнiң жекелеген түрлерi және табиғи кешендер республикалық немесе жергiлiктi маңызы бар мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi болып жарияланады.

2. Республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi аумақтарының шекарасы мен күзет режимiнiң түрiн – уәкілетті орган, жергiлiктi маңызы бар мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi аумақтарының шекарасы мен күзет режимiнiң түрiн облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары бекiтедi.

3. Республикалық маңызы бар мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi мен олардың аумақтарын олар қарауына тапсырылған тұлғалардың күзетуiне берудi уәкiлеттi орган, ал жергiлiктi маңызы бар мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiн - оларды ұйымдастыру туралы шешiм қабылдаған облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары жүзеге асырады.

4. Мемлекеттiк табиғи қорықтардың, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктердiң, мемлекеттiк табиғи резерваттардың, мемлекеттiк өңiрлiк табиғи парктердiң және ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың басқа түрлерiнiң аумағында орналасқан мемлекеттiк республикалық маңызы бар табиғат ескерткiштерi солардың құрамында ескерiледi.

Мемлекеттік табиғи қорықтарды, мемлекеттік ұлттық табиғи парктерді, мемлекеттік табиғи резерваттарды құру немесе кеңейту кезінде жергілікті маңызы бар табиғат ескерткіштер жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар тізбесінен шығарылады және ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың аталған түрлерін құру мен кеңейтудің техникалық-экономикалық негіздемелері болған жағдайда, республикалық маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар тізбесіне енгізіледі.

Ескерту. 65-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

66-бап. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi аумақтарының күзет режимi

1. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiнiң аумақтарында мемлекеттiк табиғат ескерткiштерi сақталуының бұзылуына әкеп соғатын кез келген қызметке тыйым салынып, мемлекеттiк табиғи қорықтардың күзет режимiнiң түрiне сәйкес келетiн қорықтық күзет режимi белгiленедi.

1-1. Мемлекеттік табиғат ескерткіштері аумақтарында осы салада мамандандырылған ұйым әзірлеген жобаларға сәйкес оларды сақтау мен қалпына келтіру жөніндегі іс-шаралар жүргізіледі.

2. Мемлекеттiк табиғат ескерткiштерiн күзету осы Заңның 32-бабына сәйкес жүзеге асырылады.

Ескерту. 66-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

14-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ТАБИҒИ ҚАУМАЛДАР

67-бап. Мемлекеттiк табиғи қаумалдар ұғымы және олардың түрлерi

1. Мемлекеттiк табиғи қаумал - мемлекеттiк табиғи-қорық қорының бiр немесе бiрнеше объектiлерiн сақтауға және молықтыруға арналған шаруашылық қызметтiң тапсырыстық режимi немесе реттелмелi режимi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

2. Өздерiнiң функционалдық мақсаты бойынша мемлекеттiк табиғи қаумалдар мынадай түрлерге бөлiнуi мүмкiн:

1) кешендiк - ерекше құнды табиғи кешендердi сақтау және қалпына келтiру үшiн;

2) биологиялық (ботаникалық, зоологиялық) – өсімдіктер мен жануарлардың бағалы, сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін сақтау және қалпына келтіру үшін;

3) палеонтологиялық - жануарлардың, өсiмдiктердiң және олардың кешендерiнiң қазып алынатын қалдықтарын сақтау үшiн;

4) гидрологиялық (батпақты, көлдi, өзендi) - сулы-батпақты жерлердiң құнды объектiлерi мен кешендерiн сақтау үшiн;

5) геоморфологиялық - сирек кездесетiн және бiрегей табиғи рельеф нысандарын сақтау үшiн;

6) геологиялық және минералогиялық - сирек кездесетiн геологиялық және минералогиялық түзілімдердi сақтау үшiн;

7) топырақтық - топырақтың әдеттегi және сирек кездесетiн түрлерiн сақтау үшiн;

8) гидрогеологиялық – жерасты суларының бірегей көздерін сақтау үшін.

Ескерту. 67-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

68-бап. Мемлекеттiк табиғи қаумалдар құрудың ерекшелiктерi

1. Мемлекеттiк табиғи қаумалдар жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардан оларды алып қоймай-ақ, барлық санаттағы жер учаскелерiнде құрылады.

Мемлекеттік табиғи қаумалдардың шекаралары меншік иелері мен жер пайдаланушылардың жер учаскелерінің шекаралары бойынша немесе табиғи географиялық шептер бойынша айқындалады және жергілікті жерлерде арнайы белгілермен белгіленеді.

Жер учаскесiнiң меншiк иесi немесе жер пайдаланушы мемлекеттiк табиғи қаумал орналасқан жер учаскесiн шектеулi түрде нысаналы пайдалану құқығын қамтамасыз етуге мiндеттi.

Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың мемлекеттiк табиғи қаумал аумағындағы шаруашылық қызметiн шектеу Қазақстан Республикасының Жер кодексiнде көзделген тәртiппен облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдарының шешiмдерiмен белгiленедi.

2. Мемлекеттiк табиғи қаумалдар:

1) мерзiмсiз - жұмыс iстеу мерзiмi көрсетiлмей;

2) ұзақ мерзiмдi - 10 жылдан астам мерзiмге;

3) қысқа мерзiмдi - 10 жылдан кем мерзiмге құрылады.

3. Мемлекеттiк табиғи қаумалдар бекiтiп берiлетiн табиғат қорғау мекемелерi, мемлекеттiк орман шаруашылығы мекемелерi, жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мамандандырылған ұйымдар осы Заңның 32-бабына сәйкес арнайы күзет қызметтерiнiң күшiмен оларда орналасқан мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн қорғау мен қалпына келтiру жөнiндегi iс-шараларды ұйымдастырады.

Ескерту. 68-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

69-бап. Мемлекеттiк табиғи қаумалдарды күзету режимiмен оларды пайдаланудың ерекшелiктерi

1. Мемлекеттiк табиғи қаумалдарда мынадай қызметке:

1) кешендi мемлекеттiк табиғи қаумалдарда - табиғи кешендердi сақтауға қатер төндiретiн шаруашылық қызметке, өсiмдiктер мен жануарлардың бөтен түрлерiн жерсiндiруге;

2) зоологиялық мемлекеттiк табиғи қаумалдарда – уәкілетті органның рұқсаты бойынша ғылыми-зерттеу, өсімін молайту және мелиорациялық мақсаттарда алып қою жағдайларын қоспағанда, аң аулауға, балықтарды қоспағанда, кез келген тәсiлдермен және құралдармен жануарларды аулауға, жануарлардың бөтен түрлерiн интродукциялауға, ұяларды, iндердi, апандарды және басқа да мекендеу орындарын бүлдiруге, жұмыртқалар жинауға;

3) ботаникалық мемлекеттiк табиғи қаумалдарда - мал жаюға, шөп шабуға, ағаш кесудiң барлық түрлерiне, гүлдер теруге, өсiмдiктердiң тамырларын, түйнектерiн және жуашығын қазып алуға, от жағуға, көлiк құралдарының бар жолдардан тыс жерлермен келiп кiруiне және жүруiне, өсiмдiктер мен жануарлардың бөтен түрлерiн жерсiндiруге, сол сияқты өсiмдiктердiң бүлiнуiн және жойылуын туғызған немесе туғызатын басқа да әрекеттерге;

4) гидрогеологиялық мемлекеттiк табиғи қаумалдарда - тас, қиыршық тас, құм және басқа да пайдалы қазбалар өндiруге, үңгiрлердi бүлдiруге, жер қазу жұмыстарын жүргiзуге, табиғи гидрологиялық режимдi өзгертетiн әрекеттерге, мемлекеттiк табиғи қаумалдың табиғи құрама бөлiктерiн бүлдiруге немесе қиратуға байланысты iзденiстер мен ғылыми зерттеулерге тыйым салынады.

1-1. Кешенді мемлекеттік табиғи қаумалдарда аң аулауға және балық аулауға биологиялық негіздеме негізінде мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілерінің сақталуына қауіп төндірмейтін, жануарлар дүниесі объектілерін алып қоюдың жол берілетін көлемі шегінде жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган рұқсат етеді.

1-2. Зоологиялық мемлекеттік табиғи қаумалдарда белгіленген режимді сақтай отырып, ауыл шаруашылығы қызметін жүзеге асыруға (ауыл шаруашылығы дақылдарын өсіру, шөп шабу, мал жаю) және бал ара шаруашылығына рұқсат етіледі.

2. Мемлекеттiк табиғи қаумалдар режимiнiң ерекшелiктерi паспортпен айқындалады.

3. Мемлекеттiк табиғи қаумалдар ғылыми, экологиялық-ағарту, туристiк, рекреациялық және шектеулi шаруашылық мақсаттарда пайдаланылуы мүмкiн.

Жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар белгiленген шектеулердi сақтай отырып, мемлекеттiк табиғи қаумалдарда шаруашылық қызметтi жүзеге асыруға құқылы.

Ескерту. 69-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

15-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ҚОРЫҚ АЙМАҚТАРЫ

70-бап. Мемлекеттiк қорық аймағының ұғымы, мақсаттары мен мiндеттерi

Мемлекеттiк қорық аймағы - мемлекеттiк табиғи қорықтар, мемлекеттiк ұлттық табиғи парктер, мемлекеттiк табиғи резерваттар үшiн резервке қойылған жер учаскелерi мен су айдындарында мемлекеттiк табиғи қорық қорының объектiлерiн және биологиялық саналуандықты сақтауға және қалпына келтiруге арналған теңдестiрiлген күзет режимiнiң түрлерi бар ерекше қорғалатын табиғи аумақ.

71-бап. Мемлекеттiк қорық аймақтарын құру тәртiбi

1. Мемлекеттiк қорық аймақтары жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардан оларды алып қоймай-ақ, барлық санаттағы жер учаскелерiнде жарияланады.

2. Жер учаскесiнiң меншiк иесi немесе жер пайдаланушы мемлекеттiк қорық аймағы орналасқан жер учаскесiн шектеулi түрде нысаналы пайдалану құқығын қамтамасыз етуге мiндеттi.

72-бап. Мемлекеттiк қорық аймақтарын күзету мен пайдаланудың ерекшелiктерi

1. Егер кез келген қызмет күзетiлетiн ландшафтардың табиғи келбетiн өзгертуi немесе экологиялық жүйелердiң тұрақтылығын бұзуы мүмкiн болған не ерекше құнды табиғи ресурстарды сақтауға және молықтыруға қатер төндiрген жағдайда, мемлекеттiк қорық аймақтарында мұндай қызметке тыйым салынады.

2. Мемлекеттiк қорық аймақтарында учаскелер қорықтық және қаумалдық режимдi, сондай-ақ шаруашылық қызметтiң реттелмелi режимдi учаскелерi болып бөлiнедi.

3. Мемлекеттiк қорық аймақтары оларды күзету режимi түрлерiнiң ерекшелiктерiн ескере отырып, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар үшiн көзделген барлық мақсаттарда пайдаланылуы мүмкiн.

4. Мемлекеттiк қорық аймақтарында жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың шаруашылық қызметiне шектеулер Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленедi.

5. Мемлекеттiк қорық аймақтары бекiтiп берiлетiн табиғат қорғау мекемелерi, мемлекеттiк орман шаруашылығы мекемелерi, жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мамандандырылған ұйымдар осы Заңның 32-бабына сәйкес арнайы күзет қызметтерiнiң күшiмен оларда орналасқан мемлекеттiк табиғи қорық қорының объектiлерiн қорғау мен қалпына келтiру жөнiндегi iс-шараларды ұйымдастырады.

6. Мемлекеттiк қорық аймақтарының аумақтарында Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексiнде белгiленген арнайы экологиялық талаптарды ескере отырып, уәкiлеттi органның келiсiмi бойынша геологиялық зерттеулерге, пайдалы қазбаларды барлауға рұқсат берiледi.

Пайдалы қазбаларды өндіруге Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексінде белгіленген арнайы экологиялық талаптар ескеріле отырып, уәкілетті органмен келісілген, жер қойнауын зерттеу жөніндегі уәкілетті органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасы Үкiметiнің шешімінің негізінде айрықша жағдайларда жол беріледі.

Ескерту. 72-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.01.09 N 213; 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

73-бап. Каспий теңiзiнiң солтүстiк бөлiгiндегiмемлекеттiк қорық аймағы

1. Едiл (Қазақстан Республикасының шегiнде) мен Жайық өзендерiнiң атыраптарын қоса Солтүстiк Каспийдiң шығыс бөлiгiнiң су айдыны Каспий теңiзiнiң солтүстiк бөлiгiндегi балық қорын сақтау мен бекiре тұқымдас және балықтың басқа да бағалы түрлерiнiң мекендеуi мен табиғи молығуына оңтайлы жағдай жасауға арналған мемлекеттiк қорық аймағына кiредi.

2. Каспий теңiзiнiң солтүстiк бөлiгiндегi мемлекеттiк қорық аймағында Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексiнде белгiленген арнайы экологиялық талаптарды ескере отырып, балық шаруашылығын, су көлiгiн дамыту, мемлекеттiк геологиялық зерттеу, көмiрсутектi шикiзатты барлау және өндiру үшiн мүмкiндiктер қамтамасыз етiледi.

Ескерту. 73-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2007.01.09 N 213 Заңымен.

16-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ТАБИҒИ-ҚОРЫҚ ҚОРЫНЫҢ ОБЪЕКТIЛЕРI

73-1-бап. Мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілерінің түрлері

Мемлекеттік табиғи-қорық қорының объектілеріне мыналар жатқызылады:

1) мемлекеттік орман қорының ерекше құнды екпелері;

2) сулы-батпақты алқаптар;

3) негізгі орнитологиялық аумақтар;

4) бірегей табиғи су объектілері немесе олардың учаскелері;

5) ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар жер қойнауы учаскелері;

6) өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлері;

7) өсімдіктер дүниесінің ерекше ғылыми және (немесе) тарихи-мәдени маңызы бар бірегей дара объектілері.

Ескерту. 16-тарау 73-1-баппен толықтырылды – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

74-бап. Мемлекеттiк орман қорының ерекше құнды екпелерi

1. Мемлекеттiк орман қорының ерекше құнды екпелерiне ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың құрамына енгiзiлуi не ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мына санаттарына енуi мүмкiн ерекше құнды орман алқаптары, орман жемiсi екпелерi, тоғайлы және субальпiлiк орман алқаптары жатады:

1) генетикалық орман резерваттарын қоса алғанда, ғылыми маңызы бар орман учаскелерi;

2) жаңғақ кәсiпшiлiгi аймақтары;

3) субальпiлiк ормандар.

2. Мемлекеттiк орман қорының ерекше құнды екпелер учаскелерiнде осы Заңға және Қазақстан Республикасының орман заңнамасына сәйкес оларды күзету мен пайдаланудың қорықтық немесе қаумалдық режимi белгiленедi.

75-бап. Сулы-батпақты алқаптар

1. Өсімдіктер мен жануарлардың халықаралық және республикалық ресурс болып табылатын, сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін қоса алғанда, өсімдік түрлерінің (кіші түрлерінің) немесе су маңындағы жануарлардың, ең алдымен қоныс аударатын суда жүзетін құстардың едәуір жиынтығының резерваттары қызметін атқаратын теңіз акваторияларын қоса алғанда, Қазақстан Республикасының аумағындағы табиғи және жасанды су айдындары сулы-батпақты алқаптар болып табылады.

2. Сулы-батпақты алқаптар өз мәні бойынша халықаралық маңызы бар және республикалық маңызы бар болып бөлінеді. Олар қолданыстағы ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың құрамына енгізілуі мүмкін не олардың негізінде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жаңа ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрылуы мүмкін.

Халықаралық маңызы бар сулы-батпақты алқаптардың тізімі Қазақстан Республикасы қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарға сәйкес қалыптастырылады.

Халықаралық маңызы бар сулы-батпақты алқаптар мен республикалық маңызы бар сулы-батпақты алқаптардың тізімдерін жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган бекітеді.

3. Сулы-батпақты алқаптарда суда жүзетін құстар мекендейтін жерлерді күзетуді және қалпына келтіруді қамтамасыз ететін қорықтық және (немесе) тапсырыстық режимдер не шаруашылық қызметтің реттеліп отыратын режимі белгіленеді.

4. Сулы-батпақты алқаптарда сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін қоса алғанда, жануарлар дүниесінің түрлерін қорғау және өсімін молайту жөніндегі шаралар көзделеді. Сулы-батпақты алқаптарды сақтауды қамтамасыз ету мақсатында жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган оларды дамыту жоспарларын бекітеді.

Ескерту. 75-бап жаңа редакцияда – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

75-1-бап. Негізгі орнитологиялық аумақтар

1. Негізгі орнитологиялық аумақ деп қыстау немесе қоныс аудару кезінде дамылдау орындарында ұя салу, түлеу кезеңінде құстардың бір немесе бірнеше түрлерінің шоғырлану орны болып табылатын аумақ түсініледі.

Негізгі орнитологиялық аумақтарға маңызды ғылыми және танымдық мәні бар учаскелер жатқызылуы мүмкін. Негізгі орнитологиялық аумақтар ретінде табиғи мекендейтін жерлер мен жасанды жасалған объектілер: су қоймалары, тоғандар, ормансыз аудандардағы жасанды орман екпелері және құстардың түрлерінің үлкен саналуандығымен және санымен сипатталатын өзге де объектілер бола алады.

2. Қазақстанның негізгі орнитологиялық аумақтары республикалық және халықаралық негізгі орнитологиялық аумақтар желісінің бір бөлігі болып табылады. Жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның жәрдем көрсетуімен республикада елдің негізгі орнитологиялық аумақтарының каталогы басып шығарылады және ол кезең-кезеңмен нақтыланып тұрады, онда олардың кеңістікте орналасуы туралы деректер мен осы аумақтардың сипаттамасы қамтылады.

Ескерту. 16-тарау 75-1-баппен толықтырылды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); жаңа редакцияда – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

76-бап. Бiрегей табиғи су объектiлерi немесе олардың учаскелерi

1. Бiрегей табиғи су объектiлерiне немесе олардың учаскелерiне теңiздер, өзендер, көлдер, мұздақтар және басқа да жер бетiндегi су объектiлерi немесе олардың ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық маңызы бар бөлiктерi жатады.

2. Бiрегей табиғи су объектiлерi немесе олардың учаскелерi олардың маңыздылығына байланысты республикалық немесе жергiлiктi маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерлерiнiң құрамына енгiзiледi, сондай-ақ олардың шекарасында ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жекелеген түрлерi құрылуы мүмкiн.

3. Бiрегей табиғи су объектiлерiнде немесе олардың учаскелерiнде осы Заңға және Қазақстан Республикасының су заңнамасына сәйкес олардың қорғалуын қамтамасыз ететiн су пайдаланудың қорықтық, қаумалдық немесе реттелмелi режимдерi белгiленедi.

77-бап. Ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар жер қойнауы учаскелерi

1. Ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар жер қойнауы учаскелерiне мыналар жатады:

1) геологиялық объектiлер - тiреуiш немесе айрықша тiлiктер, айрықша тектоникалық құрылымдар, сирек кездесетiн тау жыныстары мен минералдары, метеориттер, фауна мен флораның сақталып қалған қазба қалдықтары кездесетiн табиғи және жасанды жалаңаштанған жерлер;

2) геоморфологиялық объектiлер - рельефтiң пайда болу процестерiн айқын көрсететiн және туризм мен рекреация үшiн ерекше құндылық сипаты бар сатылы жерлер, су жайылмалары, үңгiрлер, сай-салалар, шатқалдар, сарқырамалар және рельефтiң басқа да нысандары;

3) гидрогеологиялық объектiлер - бiрегей және сирек қасиеттерiмен ерекшеленетiн жер астындағы сулар және олардың жер бетiне шығатын жолдары;

4) жартастағы суреттерi, ертеде кен өндiрiлген жерлерi және тарихи, археологиялық және этнографиялық маңызы бар жер қойнауын пайдалану жөнiндегi басқа да объектiлерi бар жер қойнауы учаскелерi.

2. Ерекше экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар жер қойнауы учаскелерiнде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттiк табиғи-қорық қорының геологиялық, геоморфологиялық және гидрогеологиялық объектiлерiнiң сақталуына қатер төндiретiн кез келген қызметке тыйым салынады.

78-бап. Өсiмдiктер мен жануарлардың сирек кездесетiн және жойылып кету қаупi бар түрлерi

1. Өсiмдiктер мен жануарлардың сирек кездесетiн және жойылып кету қаупi төнген түрлерiнiң тiзбесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi бекітеді және олар туыстас топтар бойынша қалыптастырылады

1-1. Алып тасталды – ҚР 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

2. Мемлекет өсiмдiктер мен жануарлардың сирек кездесетiн және жойылып кету қаупi бар түрлерiн қорғауды жүзеге асырады. Жеке және заңды тұлғалар оларды қорғау жөнiнде шаралар қолдануға мiндеттi.

2-1. Саны және тұрақты тіршілік ету жағдайлары табиғи еркіндік жағдайында олардың өсімдерін молайтуға және гендік қорын сақтауға төнетін қатерді болғызбайтын шекке дейін қалпына келтірілген өсімдіктер мен жануарлар түрлері өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерінің тізбесінен алып тасталуға жатады.

3. Алып тасталды - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

4. Өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін, олардың бөліктерін немесе дериваттарын алып қою "Өсімдіктер дүниесі туралы" және "Жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану туралы" Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі негізінде жүзеге асырылады.

Ескерту. 78-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) ); 05.11.2022 № 157-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.01.2023 № 184-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

79-бап. Ерекше ғылыми және (немесе) тарихи-мәдени маңызы бар өсiмдiктер дүниесiнiң бiрегей дара объектiлерi

1. Ерекше ғылыми және (немесе) тарихи-мәдени маңызы бар өсiмдiктер дүниесiнiң бiрегей дара объектiлерiне ғылыми ынта туғызатын және (немесе) тарихи-мәдени маңызы бар бiрегей қасиеттерiмен (шығу тегiнiң тарихымен, тiршiлiк ұзақтығымен, дiңiнiң, ұшарбасының пiшiмiмен және көлемiмен, гүлдерiнiң, жемiстерiнiң және тұқымдарының мөлшерiмен, басқа қасиеттерiмен) сипатталатын ағаштардың, бұталардың және шөп тектес өсiмдiктердiң табиғи ортада немесе жасанды жағдайларда кездесетiн дара даналары және (немесе) жекелеген топтары жатады.

2. Ерекше ғылыми және (немесе) тарихи-мәдени маңызы бар өсiмдiктер дүниесiнiң бiрегей дара объектiлерiн мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерi ретiнде бөлу, жерге орналастыру, орман орналастыру, қала құрылысы жұмыстары кезiнде жүргiзiледi.

3. Мемлекет ерекше ғылыми және (немесе) тарихи-мәдени маңызы бар өсiмдiктер дүниесiнiң бiрегей дара объектiлерiн қорғауды жүзеге асырады. Жеке және заңды тұлғалар мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерi болып жарияланған ерекше ғылыми және (немесе) тарихи-мәдени маңызы бар өсiмдiктер дүниесiнiң бiрегей дара объектiлерiн қорғау жөнiнде шаралар қолдануға мiндеттi.

17-тарау. ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАР ЖҮЙЕСIМЕН
БАЙЛАНЫСТЫ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖЕЛIНIҢ ЭЛЕМЕНТТЕРI

80-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесiмен байланысты экологиялық желiнiң элементтерi ұғымы

1. Өздерiнiң экологиялық жүйелерiнiң жай-күйi және өздерiнiң орналасуы бойынша ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесiмен байланысты және ел аумағының табиғи және мәдени ландшафтардың орнықтылығын, биологиялық саналуандығын сақтауды қамтамасыз ететiн кеңiстiк тұрғысынан алғанда өзара байланысып тұратын жер, су бетi және олардың үстiндегi әуе кеңiстiгi учаскелерiнiң жиынтығын бiлдiретiн табиғи кешендер экологиялық желiнiң элементтерi болып табылады.

2. Экологиялық желiнiң элементтерiне сауықтыру және рекреациялық мақсаттағы жер учаскелерi, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың күзетiлетiн аймақтары, экологиялық дәлiздер, мемлекеттiк орман қоры, су қорғау аймақтары, су объектiлерiнiң алаптары және басқа да табиғи объектiлердiң қорғалатын учаскелерi, соның iшiнде аң аулау алқаптары жатады.

3. Сауықтыру және рекреациялық мақсаттағы мемлекеттiк орман қорының жер учаскелерiн, су қорғау аймақтары мен су объектiлерiнiң алаптарын, аң аулау алқаптарын, балық шаруашылығының су айдындарын белгiлеу мен пайдалану тәртiбi Қазақстан Республикасының арнайы заңнамасымен реттеледi.

81-бап. Экологиялық дәлiздер

1. Экологиялық дәлiздер барлық санаттағы жер учаскелерінде оларды жер учаскелерінің меншік иелері мен жер пайдаланушылардан алып қоймай, мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн, биологиялық әртүрлілікті сақтау, ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда мекендейтiн жануарлардың табиғи қоныс аудару және өсетiн өсiмдiктердiң таралу жолдарын қорғау мен жайластыру мақсатында ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен экологиялық желiнiң басқа да элементтерi арасындағы кеңiстiкті байланысты қамтамасыз ету үшiн құрылады.

2. Экологиялық дәлiздер учаскелерiнде жабайы жануарлардың уақытша мекендейтiн жерлерiнде олардың сақталуын, қоныс аудару кезеңдерiнде олардың жүрiп өтетiн жолдарының сақталуын, жабайы өсiмдiктер өсетiн жерлердiң сақталуын қамтамасыз ететiн осы жерлердi пайдаланудың реттелмелi режимi белгiленедi.

Экологиялық дәліздер режимінің ерекшеліктері ерекше қорғалатын табиғи аумақтың паспортында айқындалады.

3. Экологиялық дәліз құру туралы шешімді жаратылыстану-ғылыми негіздеме негізінде уәкілетті органның ұсынысы бойынша облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдары қабылдайды.

Экологиялық дәліздердің шекаралары табиғи географиялық шептер бойынша белгіленеді және жергілікті жерлерде арнайы белгілермен белгіленеді.

Экологиялық дәліздерді қорғау мен басқаруды табиғат қорғау мекемелері және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мамандандырылған ұйымдар жүзеге асырады. Экологиялық дәліздерді табиғат қорғау мекемелеріне және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі мамандандырылған ұйымдарға бекітіп беру уәкілетті органның шешімімен жүргізіледі.

4. Қазақстан Республикасының аумағын ұйымдастырудың бас схемасы, аумақтық дамудың өңiраралық схемалары, қала құрылысын жоспарлаудың кешендi схемалары мен экологиялық дәлiздер аумағын қозғайтын өзге де қала құрылысы құжаттамасы уәкiлеттi органмен келiсiлуге тиiс.

Ескерту. 81-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

18-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР

82-бап. Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы заңнамасын бұзушылықтан келтiрiлген залалды өтеу

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiне залал келтiрген жеке және заңды тұлғалар келтiрiлген шығындарды ескере отырып, оны Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мен мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерiн қалпына келтiруге жұмсалған шығындар мөлшерiнде табиғат қорғау ұйымдарына толық көлемде өтеуге мiндеттi.

83-бап. Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы заңнамасын бұзғаны үшiн жауаптылық

Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.

Ескерту. 83-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

84-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы халықаралық ынтымақтастық

Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы халықаралық ынтымақтастық Қазақстан Республикасының заңнамасына және Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарға сәйкес жүзеге асырылады.

84-1-бап. Табиғат қорғау мекемелерінің лауазымды адамдары мен мамандарын құқықтық және әлеуметтік қорғау

1. Табиғат қорғау мекемелерінің лауазымды адамдары мен мамандары Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құқықтық және әлеуметтiк қорғалуға жатады.

2. Ауылдық жерлерде табиғат қорғау функцияларын жүзеге асыратын табиғат қорғау мекемелерінің лауазымды адамдары мен мамандарына Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес кемінде жиырма бес пайызға жоғарылатылған лауазымдық айлықақылар белгіленеді.

3. Табиғат қорғау мекемелерінің лауазымды адамдары мен мамандарына жергілікті атқарушы органдардың шешімі бойынша мал жаю және шөп шабу үшін жер учаскелері беріледі.

Ескерту. 18-тарау 84-1-баппен толықтырылды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз).

84-2-бап. Өтпелі ережелер

1. Осы Заңның 23-бабы 2-тармағының екінші, үшінші, төртінші және бесінші бөліктерінің ережелері осы бап қолданысқа енгізілгенге дейін жасалған не берілген пайдалы қатты қазбаларды барлауға арналған келісімшарт немесе пайдалы қатты қазбаларды барлауға арналған лицензия бойынша барлау не геологиялық бөлу учаскесі шегінде орналасқан жер қойнауы учаскесінде табылған кен орнында ғана пайдалы қатты қазбаларды (кең таралған пайдалы қазбаларды қоспағанда) өндіру мақсаттары үшін қолданылады.

2. Осы Заңның 48-бабы 1-тармағының 3) тармақшасында белгіленген тыйым салу пайдалы қатты қазбаларды (кең таралған пайдалы қазбаларды қоспағанда) барлау немесе өндіру жөніндегі операцияларды жүргізу үшін осы бап қолданысқа енгізілгенге дейін жасалған және берілген келісімшарттар мен лицензияларға қолданылмайды.

Ескерту. Заң 84-2-баппен толықтырылды – ҚР 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

85-бап. Осы Заңды қолданысқа енгiзу тәртiбi

1. Осы Заң, 2007 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiлетiн 32-бабын қоспағанда, ресми жарияланған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.

2. "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы" 1997 жылғы 15 шiлдедегi Қазақстан Республикасы Заңының (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 1997 жыл, N 17-18, 215-құжат; 1999 ж., N 11, 357-құжат; 2001 ж., N 3, 20-құжат; N 24, 338-құжат; 2004 ж., N 10, 57-құжат; N 23, 142-құжат; 2006 ж., N 3, 22-құжат) күшi жойылды деп танылсын.

Қазақстан Республикасының Президентi

Об особо охраняемых природных территориях

Закон Республики Казахстан от 7 июля 2006 года N 175.

Вниманию пользователей!
Для удобства пользования ИЗПИ создано ОГЛАВЛЕНИЕ.
Сноска. По всему тексту:
слова "областные, города республиканского значения и столицы представительные органы", "областные, города республиканского значения: и столицы исполнительные органы", "областных (города республиканского значения, столицы) исполнительных органов", "областных (города республиканского значения, столицы) представительных и исполнительных органов", "Областные (города республиканского значения, столицы) представительные органы", "областей (города республиканского значения, столицы)", "Областные (города республиканского значения, столицы) исполнительные органы", "областными (города республиканского значения, столицы) исполнительными органами" и "областным (города республиканского значения, столицы) исполнительным органом" заменены соответственно словами "представительные органы областей, городов республиканского значения, столицы", "исполнительные органы областей, городов республиканского значения, столицы", "местных исполнительных органов областей, городов республиканского значения, столицы", "местных представительных и исполнительных органов областей, городов республиканского значения, столицы", "Местные представительные органы областей, городов республиканского значения, столицы", "областей, городов республиканского значения, столицы", "Местные исполнительные органы областей, городов республиканского значения, столицы", "местными исполнительными органами областей, городов республиканского значения, столицы" и "местным исполнительным органом области, города республиканского значения, столицы";
слова "животных и растений" и "животного и растительного" заменены соответственно словами "растений и животных" и "растительного и животного" Законом РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Настоящий Закон регулирует общественные отношения по созданию, расширению, охране, восстановлению, устойчивому использованию и управлению особо охраняемыми природными территориями и объектами государственного природно-заповедного фонда, представляющими особую экологическую, научную, историко-культурную и рекреационную ценность, а также являющимися компонентом национальной, региональной и мировой экологической сети.

РАЗДЕЛ 1. ОСНОВНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ
Глава 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 1. Основные понятия, используемые в настоящем Законе

1) биологические ресурсы – генетические ресурсы, организмы или их части, популяции или любые другие биотические компоненты экологических систем, имеющие фактическую или потенциальную полезность или ценность для человечества;

1-1) биосферный резерват – включенные во Всемирную сеть биосферных резерватов государственный природный заповедник, государственный национальный природный парк или государственный природный резерват и их охранные зоны;

2) распиловка круглого леса – раскрой бревна на доски и (или) другую продукцию лесопиления, выполняемая на лесопильном оборудовании;

2-1) традиционное землепользование – исторически сложившиеся в данном регионе виды сельскохозяйственной деятельности, не оказывающие вредного воздействия на природные комплексы, объекты государственного природно-заповедного фонда, а также адаптированные к данной экологической системе, которые осуществляются собственниками земельных участков или землепользователями;

3) особо охраняемая природная территория – участки земель, водных объектов и воздушного пространства над ними с природными комплексами и объектами государственного природно-заповедного фонда, для которых установлен режим особой охраны;

4) система особо охраняемых природных территорий – совокупность особо охраняемых природных территорий различных категорий и видов, обеспечивающая репрезентативное представительство в них природных комплексов всех географических зон;

5) охрана особо охраняемых природных территорий (далее – охрана) – комплекс мероприятий, которые могут проводиться на особо охраняемой природной территории для выявления и пресечения нарушений законодательства Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий, предупреждения, обнаружения и ликвидации пожаров;

6) защита особо охраняемых природных территорий (далее – защита) – комплекс мероприятий, которые могут проводиться на особо охраняемой природной территории для устранения неблагоприятного воздействия вод, защиты растений от вредителей и болезней, регулирования численности животных;

7) государственный контроль в области особо охраняемых природных территорий – деятельность уполномоченного органа в области особо охраняемых природных территорий по проверке и наблюдению за проверяемыми субъектами на предмет соответствия их деятельности требованиям, установленным законодательством Республики Казахстан, в ходе осуществления и по результатам которой могут применяться меры правоограничительного характера без оперативного реагирования;

7-1) государственный надзор в области особо охраняемых природных территорий – деятельность уполномоченного органа в области особо охраняемых природных территорий по проверке и наблюдению за соблюдением проверяемыми субъектами требований законодательства Республики Казахстан, в ходе осуществления и по результатам которой могут применяться меры правоограничительного характера, в том числе оперативного реагирования;

8) исключен Законом РК от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

9) уполномоченный орган в области особо охраняемых природных территорий (далее – уполномоченный орган) – государственный орган, осуществляющий функции управления, контроля и надзора, охраны и защиты особо охраняемых природных территорий;

10) функциональная зона особо охраняемой природной территории – участок особо охраняемой природной территории с установленным режимом охраны и использования земель;

11) функциональное зонирование особо охраняемой природной территории – деление особо охраняемой природной территории на функциональные зоны в целях установления оптимального режима охраны и использования объектов государственного природно-заповедного фонда;

12) естественно-научное обоснование – научная оценка целесообразности создания или изменения границ особо охраняемой природной территории, производимая специализированными научными (научно-исследовательскими) и проектными (проектно-изыскательскими) организациями;

13) интродукция – преднамеренный или случайный перенос видов растений за пределы мест их естественного произрастания и животных за пределы среды их обитания;

14) государственный природно-заповедный фонд – совокупность взятых под государственную охрану объектов окружающей среды, которые имеют особую экологическую, научную, историко-культурную и рекреационную ценность в качестве природных эталонов, уникумов и реликтов, генетического резерва, предмета научных исследований, просвещения, образования, туризма и рекреации;

15) объекты государственного природно-заповедного фонда – геологические, гидрогеологические, гидрологические, зоологические, ботанические и ландшафтные объекты и их комплексы, особо ценные насаждения государственного лесного фонда, водно-болотные угодья, ключевые орнитологические территории, уникальные природные водные объекты или их участки, редкие и находящиеся под угрозой исчезновения – виды растений и животных, уникальные единичные объекты растительного мира, имеющие особое экологическое, научное, историко-культурное и рекреационное значение;

16) рекреационная нагрузка – единовременное количество отдыхающих на единице площади с учетом суммарного времени вида отдыха за учетный период или за единицу времени;

17) Летопись природы – свод сведений системных наблюдений, осуществляемых научными подразделениями государственных природных заповедников, государственных национальных природных парков, государственных природных резерватов и государственных региональных природных парков, за состоянием экологических систем и объектов государственного природно-заповедного фонда, ведущихся по единой методике;

18) природные комплексы – совокупность объектов биологического разнообразия и неживой природы, подлежащих особой охране;

19) устойчивое использование природных комплексов – использование биологических ресурсов природных комплексов таким образом и такими темпами, которые не приводят в долгосрочной перспективе к истощению биологического разнообразия;

20) природоохранные организации – государственные природные заповедники, государственные национальные природные парки, государственные природные резерваты, государственные региональные природные парки, создаваемые в организационно-правовой форме государственного учреждения (далее – природоохранные учреждения), и государственные зоологические парки, государственные ботанические сады, государственные дендрологические парки, создаваемые в организационно-правовой форме государственного предприятия;

21) технико-экономическое обоснование – экономическая, экологическая и социальная оценка целесообразности создания или изменения границ особо охраняемой природной территории, производимая специализированными научными (научно-исследовательскими) и проектными (проектно-изыскательскими) организациями;

21-1) координационный совет – консультативно-совещательный орган, образуемый при природоохранных учреждениях, создаваемый с целью обеспечения прозрачности принятия решений по вопросам развития туризма и рекреации на особо охраняемых природных территориях, а также повышения эффективности управления природоохранными учреждениями;

22) экологический коридор – часть экологической сети, представленная охраняемыми участками земель и водных объектов, соединяющими особо охраняемые природные территории между собой и с иными видами охраняемых природных территорий для обеспечения естественной миграции (распространения) объектов живой природы и сохранения биологического разнообразия;

23) экологическая сеть – комплекс особо охраняемых природных территорий различных категорий и видов, связанных между собой и с иными видами охраняемых природных территорий экологическими коридорами, организованный с учетом природных, историко-культурных и социально-экономических особенностей региона.

Сноска. Статья 1 в редакции Закона РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными законами РК от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 2. Законодательство Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий

1. Законодательство Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий и объектов государственного природно-заповедного фонда основывается на Конституции Республики Казахстан, состоит из настоящего Закона и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан.

2. Отношения по использованию и охране недр, вод, лесов и иных природных ресурсов особо охраняемых природных территорий регулируются специальными законами Республики Казахстан в части, не урегулированной настоящим Законом.

3. Имущественные отношения в области особо охраняемых природных территорий регулируются гражданским законодательством Республики Казахстан, если иное не предусмотрено настоящим Законом.

4. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые содержатся в настоящем Законе, то применяются правила международного договора.

Статья 3. Основные принципы в области особо охраняемых природных территорий

Основными принципами в области особо охраняемых природных территорий являются:

1) развитие системы особо охраняемых природных территорий как базового компонента экологической сети, обеспечивающей сохранение и восстановление биологического разнообразия, уникальных и типичных ландшафтов;

2) государственное регулирование, контроль и надзор в области особо охраняемых природных территорий;

3) сохранение государственного природно-заповедного фонда и естественных экологических систем;

4) использование особо охраняемых природных территорий в целях развития науки, культуры, просвещения, образования, туризма;

5) исключен Законом РК от 08.07.2024 № 118-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

6) ответственность за нарушение законодательства Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий;

7) участие физических и юридических лиц в решении задач в области особо охраняемых природных территорий;

8) доступность информации в области особо охраняемых природных территорий;

9) международное сотрудничество в области особо охраняемых природных территорий;

10) участие координационных советов в решении задач в области особо охраняемых природных территорий.

Сноска. Статья 3 с изменениями, внесенными законами РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 08.07.2024 № 118-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 4. Объекты отношений в области особо охраняемых природных территорий

Объектами отношений в области особо охраняемых природных территорий являются природные комплексы, в том числе земли особо охраняемых природных территорий, а также находящиеся на этих землях и землях других категорий объекты государственного природно-заповедного фонда.

Статья 5. Субъекты отношений в области особо охраняемых природных территорий

Субъектами отношений в области особо охраняемых природных территорий являются физические и юридические лица, а также государственные органы в соответствии с их компетенцией, установленной законами Республики Казахстан.

Глава 2. ГОСУДАРСТВЕННОЕ УПРАВЛЕНИЕ, КОНТРОЛЬ И НАДЗОР В ОБЛАСТИ ОСОБО ОХРАНЯЕМЫХ ПРИРОДНЫХ ТЕРРИТОРИЙ

Сноска. Заголовок главы 2 в редакции Закона РК от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменением, внесенным Законом РК от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 6. Система обеспечения охраны особо охраняемых природных территорий

В систему обеспечения охраны особо охраняемых природных территорий входят:

1) Правительство Республики Казахстан;

2) уполномоченный орган, включая его ведомство с территориальными подразделениями;

3) центральные исполнительные и иные государственные органы, в ведении которых находятся особо охраняемые природные территории;

4) представительные органы областей, городов республиканского значения, столицы в пределах их компетенции, определенной настоящим Законом и иными законами Республики Казахстан и подзаконными актами Республики Казахстан;

5) исполнительные органы областей, городов республиканского значения, столицы в пределах их компетенции, определенной настоящим Законом и иными законами Республики Казахстан и подзаконными актами Республики Казахстан;

6) природоохранные организации;

7) физические и юридические лица, осуществляющие деятельность в области обеспечения охраны особо охраняемых природных территорий.

Сноска. Статья 6 в редакции Закона РК от 21.01.2010 № 242-IV (порядок введения в действие см. ст.2); с изменениями, внесенными законами РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 08.07.2024 № 118-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 6-1. Государственное управление в области особо охраняемых природных территорий

Государственное управление в области особо охраняемых природных территорий осуществляется:

1) Президентом Республики Казахстан;

2) Правительством Республики Казахстан;

3) уполномоченным органом, включая его ведомство с территориальными подразделениями;

3-1) центральным исполнительным органом, осуществляющим функции государственного управления в области туристской деятельности;

4) центральными исполнительными и иными государственными органами, в ведении которых находятся особо охраняемые природные территории;

5) представительными и исполнительными органами областей, городов республиканского значения и столицы в пределах их компетенции, определенной настоящим Законом, иными законами Республики Казахстан и подзаконными актами Республики Казахстан.

Сноска. Закон дополнен статьей 6-1 в соответствии с Законом РК от 21.01.2010 № 242-IV (порядок введения в действие см. ст.2); в редакции Закона РК от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с 13.10.2011); с изменением, внесенным Законом РК от 30.04.2021 № 34-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 08.07.2024 № 118-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 7. Компетенция Правительства Республики Казахстан

К компетенции Правительства Республики Казахстан относятся:

1) разработка основных направлений государственной политики в области особо охраняемых природных территорий;

2) право владения, пользования и распоряжения особо охраняемыми природными территориями республиканского значения со статусом юридического лица и объектами государственного природно-заповедного фонда республиканского значения;

3) исключен Законом РК от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

3-1) принятие решения на изъятие редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений и животных, их частей или дериватов и утверждение объемов их изъятия;

4) утверждение:

перечня объектов государственного природно-заповедного фонда республиканского значения;

порядка упразднения государственных природных заказников республиканского и местного значения и государственных заповедных зон республиканского значения и уменьшения их территории;

правил ведения Красной книги Республики Казахстан;

перечня редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений и животных;

перечня особо охраняемых природных территорий республиканского значения;

порядка перевода земель из одной категории в другую в случаях, установленных частями второй и третьей пункта 2 статьи 23 настоящего Закона;

5) предоставление и изъятие земельных участков, в том числе для государственных нужд, из земель всех категорий в случаях, связанных с созданием и расширением особо охраняемых природных территорий республиканского значения;

6) создание и расширение особо охраняемых природных территорий республиканского значения;

6-1) перевод земель особо охраняемых природных территорий в земли запаса, а также перевод земель запаса обратно в земли особо охраняемых природных территорий по предложению уполномоченного органа в случаях, установленных частями второй и третьей пункта 2 статьи 23 настоящего Закона;

6-2) упразднение государственных природных заказников республиканского значения и государственных заповедных зон республиканского значения и уменьшение их территории по предложению уполномоченного органа на основании положительного заключения государственной экологической экспертизы на естественно-научное обоснование;

6-3) исключен Законом РК от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

6-4) присвоение научным природным объектам статуса "Научный природный объект – национальное достояние";

6-5) передача части земель особо охраняемых природных территорий республиканского значения, расположенных в границах городов республиканского значения, в особо охраняемую природную территорию местного значения по согласованию с Президентом Республики Казахстан или по его поручению Администрацией Президента Республики Казахстан на основании представления местного исполнительного органа города республиканского значения;

7) исключен Законом РК от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

8) осуществляет иные полномочия, предусмотренные Конституцией, законами Республики Казахстан и актами Президента Республики Казахстан.

Сноска. Статья 7 с изменениями, внесенными законами РК от 09.01.2007 № 213 (порядок введения в действие см. ст.2); от 01.12.2008 № 94-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 21.01.2010 № 242-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 20.07.2011 № 464-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 29.09.2014 № 239-V(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.09.2020 № 362-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.11.2021 № 75-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 8. Компетенция уполномоченного органа, ведомства уполномоченного органа и его территориальных подразделений

Сноска. Заголовок - в редакции Закона РК от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

К компетенции уполномоченного органа относятся:

1) межотраслевая координация деятельности государственных органов в области особо охраняемых природных территорий;

1-1) осуществление координации и методического руководства местных исполнительных органов в области особо охраняемых природных территорий;

2) формирование и реализация государственной политики в области особо охраняемых природных территорий;

3) разработка и внесение на утверждение в Правительство Республики Казахстан перечня объектов государственного природно-заповедного фонда республиканского значения;

4) внесение предложений по созданию и расширению особо охраняемых природных территорий республиканского значения;

4-1) разработка порядка и внесение предложений по упразднению государственных природных заказников республиканского и местного значения и государственных заповедных зон республиканского значения и уменьшению их территории;

4-2) внесение предложений по переводу земель особо охраняемых природных территорий в земли запаса, а также по переводу земель запаса обратно в земли особо охраняемых природных территорий в случаях, установленных частями второй и третьей пункта 2 статьи 23 настоящего Закона;

4-3) разработка правил ведения Красной книги Республики Казахстан;

4-4) внесение предложений по присвоению научному природному объекту статуса "Научный природный объект – национальное достояние";

5) разработка и утверждение нормативных правовых актов в области особо охраняемых природных территорий;

5-1) исключен Законом РК от 29.09.2014 № 239-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);
5-2) исключен Законом РК от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
5-3) исключен Законом РК от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

5-4) согласование проектов корректировки технико-экономических обоснований в части функционального зонирования и проекта планировки (генерального плана развития инфраструктуры) особо охраняемых природных территорий местного значения, расположенных в границах городов республиканского значения, при положительном заключении государственной экологической экспертизы;

6) утверждение:

размеров тарифов за услуги, предоставляемые особо охраняемыми природными территориями республиканского значения со статусом юридического лица, находящимися в его ведении, в соответствии с законодательством Республики Казахстан;

порядка разработки проектов естественно-научных и технико-экономических обоснований по созданию и расширению особо охраняемых природных территорий, а также корректировки технико-экономического обоснования;

проектов естественно-научных и технико-экономических обоснований по созданию и расширению особо охраняемых природных территорий республиканского значения, находящихся в его ведении, экологических коридоров;

проектов корректировки технико-экономических обоснований особо охраняемых природных территорий республиканского значения;

символики (эмблемы и флага) природоохранной организации, а также порядка разработки и использования символики (эмблемы и флага) природоохранного учреждения;

положений природоохранных учреждений, находящихся в его ведении;

объемов лова рыбы на водных объектах, входящих в состав особо охраняемых природных территорий со статусом юридического лица;

границы и вида режима охраны территорий государственных памятников природы республиканского значения;

правил любительского (спортивного) рыболовства, разрешаемого для нужд местного населения, в случае, предусмотренном пунктом 1 статьи 43-1 настоящего Закона;

перечня международных и государственных организаций, неправительственных организаций и фондов, предоставляющих гранты на сохранение биоразнообразия и развитие особо охраняемых природных территорий;

6-1) разработка и утверждение:

правил разработки и регистрации (перерегистрации) паспортов особо охраняемых природных территорий республиканского и местного значения;

правил разработки плана управления природоохранной организации;

правил посещения особо охраняемых природных территорий физическими лицами;

правил проведения мелиоративного лова, осуществляемого в случае, предусмотренном пунктом 2 статьи 43-1 настоящего Закона;

правил поощрения и порядка присвоения почетных званий, нагрудных знаков и почетных грамот в области особо охраняемых природных территорий;

правил организации и ведения научной деятельности и научных исследований в природоохранных учреждениях;

состава и положения межведомственных ботанических и зоологических комиссий;

типового положения о координационном совете;

правил отнесения особо охраняемых природных территорий к биосферным резерватам;

правил осуществления любительского (спортивного) рыболовства, мелиоративного лова, научно-исследовательского лова, лова в воспроизводственных целях на водных объектах, входящих в состав особо охраняемых природных территорий со статусом юридического лица;

правил разработки проектов естественно-научного обоснования упразднения государственных природных заказников республиканского и местного значения и государственных заповедных зон республиканского значения и уменьшения их территории;

правил ведения государственного кадастра особо охраняемых природных территорий;

правил определения научных природных объектов, подлежащих присвоению статуса "Научный природный объект – национальное достояние";

7) исключен Законом РК от 08.07.2024 № 118-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
8) исключен Законом РК от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);

9) организация разработки проектов естественно-научных и технико-экономических обоснований по созданию и расширению особо охраняемых природных территорий республиканского значения, находящихся в его ведении, экологических коридоров и их утверждение;

10) организация разработки и утверждение планов управления особо охраняемыми природными территориями, находящимися в его ведении;

11) руководство особо охраняемыми природными территориями, находящимися в его ведении, обеспечение деятельности по охране, защите и восстановлению природных комплексов;

12) организация научной деятельности и научных исследований на особо охраняемых природных территориях республиканского значения;

13) ведение государственного кадастра особо охраняемых природных территорий;

14) согласование перечня объектов государственного природно-заповедного фонда местного значения по представлению местных исполнительных органов областей, городов республиканского значения, столицы;

14-1) разработка и утверждение правил осуществления туристской и рекреационной деятельности в государственных национальных природных парках по согласованию с центральным исполнительным органом, осуществляющим функции государственного управления в области туристской деятельности;

14-2) исключен Законом РК от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);
14-3) исключен Законом РК от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

15) осуществление государственного контроля и надзора за состоянием, охраной, защитой и использованием особо охраняемых природных территорий и объектов государственного природно-заповедного фонда;

16) разработка и утверждение образцов форменной одежды со знаками различия (без погон), порядка ношения и нормы обеспечения ею государственных инспекторов природоохранных учреждений;

16-1) разработка перечня особо охраняемых природных территорий республиканского значения;

16-2) исключен Законом РК от 24.11.2021 № 75-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
16-3) исключен Законом РК от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);
16-4) исключен Законом РК от 24.11.2021 № 75-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
16-5) исключен Законом РК от 29.09.2014 № 239-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

16-6) разработка порядка перевода земель из одной категории в другую в случаях, установленных частями второй и третьей пункта 2 статьи 23 настоящего Закона;

16-7) исключен Законом РК от 29.09.2014 № 239-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

16-8) разработка перечня редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений и животных;

17) согласование генеральных схем организации территории Республики Казахстан, межрегиональных схем территориального развития, комплексных схем градостроительного планирования и иной градостроительной документации в пределах его компетенции;

18) осуществление международного сотрудничества и реализации международных договоров в области особо охраняемых природных территорий;

18-1) обеспечение свободного доступа к открытой информации в области особо охраняемых природных территорий и объектов государственного природно-заповедного фонда, находящихся в его ведении, развития экологической сети в соответствии с Законом Республики Казахстан "О доступе к информации";

19) исключен Законом РК от 10.07.2012 № 36-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);

20) осуществление иных полномочий, предусмотренных настоящим Законом, иными законами, актами Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан.

Ведомство уполномоченного органа и его территориальные подразделения осуществляют свою деятельность в пределах компетенции, установленной уполномоченным органом.

Сноска. Статья 8 с изменениями, внесенными законами РК от 01.12.2008 № 94-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 17.07.2009 № 188 (порядок введения в действие см. ст.2); от 21.01.2010 № 242-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 19.03.2010 № 258-IV; от 06.01.2011 № 378-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 20.07.2011 № 464-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 10.07.2012 № 36-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 29.09.2014 № 239-V(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.09.2020 № 362-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.04.2021 № 34-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.11.2021 № 75-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 08.07.2024 № 118-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 8-1. Компетенция центрального исполнительного органа, осуществляющего функции государственного управления в области туристской деятельности

К компетенции центрального исполнительного органа, осуществляющего функции государственного управления в области туристской деятельности, относятся:

1) реализация государственной политики по развитию туризма на территории государственных национальных природных парков;

2) участие в разработке генеральных планов развития инфраструктуры государственных национальных парков;

3) привлечение инвестиций в развитие инфраструктуры туризма и рекреации;

4) осуществление иных полномочий, предусмотренных настоящим Законом, иными законами, актами Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан.

Сноска. Закон дополнен статьей 8-1 в соответствии с Законом РК от 30.04.2021 № 34-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 9. Компетенция центральных исполнительных органов, в ведении которых находятся особо охраняемые природные территории

Центральные исполнительные органы, в ведении которых находятся особо охраняемые природные территории, в пределах своей компетенции:

1) подготавливают и представляют в уполномоченный орган предложения по перечню объектов государственного природно-заповедного фонда, развитию системы особо охраняемых природных территорий и экологических сетей;

2) организуют в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, разработку проектов естественно-научных и технико-экономических обоснований по созданию и расширению находящихся в их ведении особо охраняемых природных территорий с обеспечением проведения государственной экологической экспертизы и последующим внесением этих обоснований на утверждение уполномоченного органа;

3) разрабатывают и утверждают по согласованию с уполномоченным органом паспорта особо охраняемых природных территорий, находящихся в их ведении, осуществляют регистрацию (перерегистрацию) паспортов в уполномоченном органе;

4) организуют разработку и утверждают по согласованию с уполномоченным органом планы управления особо охраняемыми природными территориями, находящимися в их ведении;

5) осуществляют руководство особо охраняемыми природными территориями, находящимися в их ведении, обеспечивают проведение их охраны, защиты и восстановления, а также научных исследований;

6) участвуют в ведении государственного кадастра особо охраняемых природных территорий;

6-1) вносят предложения уполномоченному органу о присвоении научным природным объектам статуса "Научный природный объект – национальное достояние";

6-2) обеспечивают свободный доступ к открытой информации в области особо охраняемых природных территорий и объектов государственного природно-заповедного фонда, находящихся в их ведении, в соответствии с Законом Республики Казахстан "О доступе к информации";

7) исключен Законом РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);

8) осуществляют иные полномочия, предусмотренные законами, актами Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан.

Сноска. Статья 9 с изменениями, внесенными законами РК от 21.01.2010 № 242-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 9-1. Компетенция государственных органов, в ведении которых находятся особо охраняемые природные территории

Государственные органы, в ведении которых находятся особо охраняемые природные территории, в пределах своей компетенции:

1) подготавливают и представляют в уполномоченный орган предложения по перечню объектов государственного природно-заповедного фонда, развитию системы особо охраняемых природных территорий и экологических сетей;

2) организуют в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, разработку проектов естественно-научных и технико-экономических обоснований по созданию и расширению находящихся в их ведении особо охраняемых природных территорий с обеспечением проведения государственной экологической экспертизы и последующим внесением этих обоснований на утверждение уполномоченного органа;

3) разрабатывают и утверждают по согласованию с уполномоченным органом паспорта особо охраняемых природных территорий, находящихся в их ведении, осуществляют регистрацию (перерегистрацию) паспортов в уполномоченном органе;

4) организуют разработку и утверждают по согласованию с уполномоченным органом планы управления особо охраняемыми природными территориями, находящимися в их ведении;

5) осуществляют руководство особо охраняемыми природными территориями, находящимися в их ведении, обеспечивают проведение их охраны, защиты и восстановления, а также научных исследований;

6) участвуют в ведении государственного кадастра особо охраняемых природных территорий;

7) вносят предложения в уполномоченный орган о присвоении научным природным объектам статуса "Научный природный объект – национальное достояние";

8) обеспечивают свободный доступ к открытой информации в области особо охраняемых природных территорий и объектов государственного природно-заповедного фонда, находящихся в их ведении, в соответствии с Законом Республики Казахстан "О доступе к информации";

9) утверждают размеры тарифов за услуги, предоставляемые природоохранными учреждениями на особо охраняемых природных территориях республиканского значения, находящимися в их ведении, в соответствии с законодательством Республики Казахстан;

10) осуществляют иные полномочия, предусмотренные законами Республики Казахстан, актами Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан.

Сноска. Закон дополнен статьей 9-1 Законом РК от 08.07.2024 № 118-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 10. Компетенция местных представительных и исполнительных органов областей, городов республиканского значения, столицы

1. Местные представительные органы областей, городов республиканского значения, столицы в пределах их компетенции:

1) утверждают расходы на создание и функционирование особо охраняемых природных территорий местного значения в составе местных бюджетов;

1-1) исключен Законом РК от 08.07.2024 № 118-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

2) заслушивают отчеты руководителей исполнительных органов о состоянии и деятельности находящихся в их ведении особо охраняемых природных территорий местного значения, в том числе по вопросам сохранения объектов государственного природно-заповедного фонда;

3) осуществляют в соответствии с законодательством Республики Казахстан иные полномочия по обеспечению прав и законных интересов граждан.

2. Местные исполнительные органы областей, городов республиканского значения, столицы в пределах их компетенции:

1) вносят в уполномоченный орган предложения по перечню объектов государственного природно-заповедного фонда республиканского значения, развитию системы особо охраняемых природных территорий и экологических сетей, созданию и расширению особо охраняемых природных территорий республиканского и местного значения;

1-1) реализуют государственную политику в области особо охраняемых природных территорий;

2) организуют разработку и обеспечивают проведение государственной экологической экспертизы естественно-научных и технико-экономических обоснований по созданию и расширению особо охраняемых природных территорий местного значения;

3) утверждают перечень объектов государственного природно-заповедного фонда местного значения, естественно-научные и технико-экономические обоснования по созданию и расширению особо охраняемых природных территорий местного значения;

4) принимают решения по созданию и расширению особо охраняемых природных территорий местного значения по согласованию с уполномоченным органом;

5) утверждают по согласованию с уполномоченным органом проекты корректировки технико-экономических обоснований в части функционального зонирования и проект планировки (генеральный план развития инфраструктуры) особо охраняемых природных территорий местного значения, расположенных в границах городов республиканского значения, при положительном заключении государственной экспертизы;

6) разрабатывают и утверждают планы управления особо охраняемыми природными территориями, находящимися в их ведении, обеспечивают проведение их охраны, защиты и восстановления, а также научных исследований;

7) утверждают размеры тарифов за услуги, предоставляемые особо охраняемыми природными территориями местного значения со статусом юридического лица;

8) участвуют в ведении государственного кадастра особо охраняемых природных территорий;

9) разрабатывают и утверждают по согласованию с уполномоченным органом паспорта особо охраняемых природных территорий, находящихся в их ведении, и представляют паспорта на регистрацию (перерегистрацию) в уполномоченный орган;

10) принимают решения по резервированию земель для создания особо охраняемых природных территорий всех видов;

11) принимают решения по установлению охранных зон особо охраняемых природных территорий всех видов с ограничением в пределах этих зон деятельности, отрицательно влияющей на состояние экологических систем этих территорий, экологических коридоров, а также режима их охраны и использования;

12) осуществляют государственный контроль и надзор за состоянием, охраной, защитой и использованием особо охраняемых природных территорий и объектов государственного природно-заповедного фонда, находящихся в их ведении;

13) утверждают границы и вид режима охраны территории государственных памятников природы местного значения;

14) исключен Законом РК от 08.07.2024 № 118-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

15) упраздняют государственные природные заказники местного значения и уменьшают их территории;

15-1) осуществляют пользование земельными участками, расположенными на территории государственных природных заказников республиканского значения, с соблюдением установленного режима;

15-2) осуществляют перевод земель запаса обратно в земли особо охраняемых природных территорий по предложению ведомства уполномоченного органа в случае, установленном частью третьей пункта 2 статьи 23 настоящего Закона;

15-3) обеспечивают свободный доступ к открытой информации в области особо охраняемых природных территорий и объектов государственного природно-заповедного фонда местного значения, развития экологической сети в соответствии с Законом Республики Казахстан "О доступе к информации";

16) осуществляют в интересах местного государственного управления иные полномочия, возлагаемые на местные исполнительные органы законодательством Республики Казахстан.

Сноска. Статья 10 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2008 № 101-IV (вводится в действие с 01.01.2009); от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 13.06.2013 № 102-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 29.09.2014 № 239-V(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.09.2020 № 362-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 08.07.2024 № 118-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 11. Государственный контроль и надзор в области особо охраняемых природных территорий

Сноска. Заголовок статьи 11 с изменением, внесенным Законом РК от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Государственный контроль и надзор в области особо охраняемых природных территорий направлены на обеспечение соблюдения законодательства Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий физическими и юридическими лицами, а также государственными органами.

2. Государственный контроль и надзор за состоянием, охраной, защитой и использованием особо охраняемых природных территорий и объектов государственного природно-заповедного фонда осуществляются уполномоченным органом.

3. Государственный контроль за соблюдением экологических требований в области охраны, защиты, воспроизводства и использования объектов государственного природно-заповедного фонда осуществляется уполномоченным государственным органом в области охраны окружающей среды.

Сноска. Статья 11 в редакции Закона РК от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Законом РК от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 3. ПРАВА И ОБЯЗАННОСТИ ФИЗИЧЕСКИХ И ЮРИДИЧЕСКИХ ЛИЦ В ОБЛАСТИ ОСОБО ОХРАНЯЕМЫХ ПРИРОДНЫХ ТЕРРИТОРИЙ

Статья 12. Права и обязанности физических лиц в области особо охраняемых природных территорий

1. Физические лица вправе:

1) пользоваться особо охраняемыми природными территориями в порядке, установленном уполномоченным органом;

2) вносить в уполномоченный орган предложения по вопросам особо охраняемых природных территорий;

3) участвовать совместно с природоохранными организациями в мероприятиях по охране, защите, восстановлению и использованию объектов государственного природно-заповедного фонда;

4) создавать фонды, деятельность которых направлена на развитие особо охраняемых природных территорий, и участвовать в их деятельности в соответствии с законодательством Республики Казахстан;

5) запрашивать и получать у соответствующих государственных органов необходимую информацию, касающуюся вопросов состояния и функционирования особо охраняемых природных территорий и экологических сетей.

2. Физические лица обязаны соблюдать законодательство Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий.

Сноска. Статья 12 с изменением, внесенным Законом РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 13. Права и обязанности юридических лиц

1. Юридические лица вправе:

1) вносить предложения в уполномоченный орган и участвовать в подготовке перечней объектов государственного природно-заповедного фонда, естественно-научных и технико-экономических обоснований по созданию и расширению особо охраняемых природных территорий, разработке нормативных правовых актов в области особо охраняемых природных территорий;

2) проводить в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, общественную экологическую экспертизу проектов в области особо охраняемых природных территорий и экологических сетей;

3) участвовать по договору с природоохранными организациями в мероприятиях по охране, защите, восстановлению и использованию объектов государственного природно-заповедного фонда;

4) создавать фонды, деятельность которых направлена на предоставление безвозмездной финансовой помощи для развития особо охраняемых природных территорий, в соответствии с законодательством Республики Казахстан и участвовать в их деятельности и управлении;

5) запрашивать и получать у соответствующих государственных органов необходимую информацию, касающуюся вопросов функционирования, охраны, защиты и использования особо охраняемых природных территорий и экологических сетей;

6) участвовать в работе научно-технических и координационных советов природоохранных организаций.

2. Юридические лица, деятельность которых направлена на развитие особо охраняемых природных территорий, специализирующиеся на предоставлении грантов, финансовой и технической помощи для развития особо охраняемых природных территорий, включаются в перечень международных и государственных организаций, неправительственных организаций и фондов, предоставляющих гранты на сохранение биоразнообразия и развитие особо охраняемых природных территорий.

3. Юридические лица обязаны осуществлять свою деятельность в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Сноска. Статья 13 с изменениями, внесенными законами РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 24.11.2021 № 75-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 4. СОЗДАНИЕ ОСОБО ОХРАНЯЕМЫХ ПРИРОДНЫХ ТЕРРИТОРИЙ

Статья 14. Категории и виды особо охраняемых природных территорий

1. Особо охраняемые природные территории в зависимости от значимости объектов государственного природно-заповедного фонда относятся к категории республиканского или местного значения.

2. В зависимости от целей создания и вида режима охраны выделяются следующие виды особо охраняемых природных территорий республиканского значения:

1) государственные природные заповедники;

2) государственные национальные природные парки;

3) государственные природные резерваты;

4) государственные зоологические парки;

5) государственные ботанические сады;

6) государственные дендрологические парки;

7) государственные памятники природы;

8) государственные природные заказники;

9) государственные заповедные зоны.

3. В зависимости от целей создания и вида режима охраны выделяются следующие виды особо охраняемых природных территорий местного значения:

1) государственные региональные природные парки;

2) государственные зоологические парки;

3) исключен Законом РК от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

4) государственные дендрологические парки;

5) государственные памятники природы;

6) государственные природные заказники.

4. Законодательными актами Республики Казахстан могут быть предусмотрены и иные виды особо охраняемых природных территорий.

5. Отнесение особо охраняемых природных территорий к категории республиканского значения производится Правительством Республики Казахстан по представлению уполномоченного органа, к категории местного значения - местными исполнительными органами областей, городов республиканского значения, столицы по согласованию с уполномоченным органом.

6. Перевод особо охраняемой природной территории со статусом юридического лица из одного вида в другой, влекущий снижение ее статуса, производится при частичной или полной утрате ее особой ценности и уникальности в результате чрезвычайной ситуации природного и (или) техногенного характера.

Решение о переводе особо охраняемой природной территории со статусом юридического лица из одного вида в другой, влекущее снижение ее статуса или повышение, принимается на основании положительного заключения государственной экологической экспертизы на естественнонаучное обоснование:

1) по особо охраняемой природной территории республиканского значения - Правительством Республики Казахстан по предложению уполномоченного органа;

2) по особо охраняемой природной территории местного значения - местным исполнительным органом области, города республиканского значения, столицы по согласованию с уполномоченным органом.

Перевод особо охраняемых природных территорий из категории "республиканского значения" в категорию "местного значения" не допускается.

Сноска. Статья 14 с изменениями, внесенными законами РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 15. Правовое положение природоохранных учреждений

1. Государственные природные заповедники, государственные национальные природные парки, государственные природные резерваты, государственные региональные природные парки являются юридическими лицами и создаются в форме государственного учреждения.

2. Природоохранным учреждениям земельные участки предоставляются на праве постоянного землепользования.

3. Здания (строения и сооружения), историко-культурные и другие объекты недвижимости, расположенные на особо охраняемых природных территориях, передаются природоохранным учреждениям на праве оперативного управления.

4. Реорганизация природоохранного учреждения производится в соответствии с гражданским законодательством Республики Казахстан.

Статья 16. Правовое положение природоохранных организаций, созданных в форме государственного предприятия

1. Государственные зоологические парки, государственные ботанические сады и государственные дендрологические парки являются юридическими лицами и создаются в форме государственного предприятия.

2. Природоохранным организациям, созданным в форме государственного предприятия, земельные участки предоставляются на праве постоянного землепользования.

3. Здания (строения и сооружения), историко-культурные и другие объекты недвижимости, расположенные на особо охраняемых природных территориях, передаются природоохранным организациям, созданным в форме государственного предприятия, на праве хозяйственного ведения или оперативного управления.

4. Природоохранные организации, созданные в форме государственного предприятия, отвечают по своим обязательствам находящимися в их распоряжении деньгами.

Обращение взыскания на остальное имущество природоохранных организаций, созданных в форме государственного предприятия, не допускается.

5. Реорганизация природоохранных организаций, созданных в форме государственного предприятия, производится в соответствии с гражданским законодательством Республики Казахстан.

Статья 17. Правовое положение особо охраняемых природных территорий без статуса юридического лица

1. Государственные памятники природы, государственные природные заказники и государственные заповедные зоны не имеют статуса юридического лица и находятся под охраной государства.

Право оперативного управления объектами недвижимости, находящимися в государственной собственности на особо охраняемой природной территории, не являющейся юридическим лицом, передается природоохранному учреждению или государственному учреждению лесного хозяйства, в ведении которого находится особо охраняемая природная территория.

2. Государственные заповедные зоны и государственные природные заказники республиканского и местного значения подлежат исключению из перечней особо охраняемых природных территорий республиканского или местного значения при создании на их базе государственных природных заповедников, государственных национальных природных парков, государственных природных резерватов, государственных региональных природных парков, а также при упразднении государственных природных заказников и государственных заповедных зон республиканского значения по решению Правительства Республики Казахстан.

Сноска. Статья 17 с изменениями, внесенными законами РК от 21.01.2010 № 242-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 18. Охранные зоны государственных природных заповедников, государственных национальных природных парков, государственных природных резерватов и государственных региональных природных парков

1. Для обеспечения особой охраны и защиты от неблагоприятного внешнего воздействия вокруг и на землях собственников земельных участков и землепользователей, находящихся в границах государственных природных заповедников, государственных национальных природных парков, государственных природных резерватов и государственных региональных природных парков устанавливаются охранные зоны с запрещением и (или) ограничением в пределах этих зон любой деятельности, отрицательно влияющей на состояние и восстановление экологических систем данных особо охраняемых природных территорий и находящихся на них объектов государственного природно-заповедного фонда.

2. Размеры, границы, виды режима и порядок природопользования на территории охранных зон государственных природных заповедников, государственных национальных природных парков, государственных природных резерватов и государственных региональных природных парков определяются естественно-научными и технико-экономическими обоснованиями по их созданию и устанавливаются решениями местных исполнительных органов областей, городов республиканского значения, столицы в соответствии с настоящим Законом и Земельным кодексом Республики Казахстан.

При этом ширина охранной зоны, которая устанавливается по границам земельных участков собственников и землепользователей или по естественным географическим рубежам и обозначается на местности специальными знаками, должна быть не менее двух километров.

Сноска. Статья 18 с изменением, внесенным Законом РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 19. Символика (эмблема и флаг) природоохранных организаций

Сноска. Заголовок с изменением, внесенным Законом РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

1. Природоохранные организации имеют свою символику (эмблему и флаг).

2. Природоохранные организации обладают исключительным правом на использование своей символики (эмблемы и флага) и могут разрешать ее использование физическим и юридическим лицам на платной основе.

Сноска. Статья 19 с изменением, внесенным Законом РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 20. Создание или расширение особо охраняемых природных территорий

1. Решение о создании или расширении особо охраняемой природной территории принимается на основе естественно-научного и технико-экономического обоснований, получивших положительные заключения государственной экологической экспертизы.

Разработка проектов естественно-научных и технико-экономических обоснований по созданию или расширению особо охраняемой природной территории, а также их корректировка, производится в два этапа специализированными научными (научно-исследовательскими) и проектными (проектно-изыскательскими) организациями в порядке, установленном уполномоченным органом.

Для принятия решений о переводе земель запаса обратно в земли особо охраняемых территорий в соответствии с частью третьей пункта 2 статьи 23 настоящего Закона не требуется разработка проектов естественно-научных и технико-экономических обоснований.

2. На первом этапе разрабатывается естественно-научное обоснование по созданию или расширению особо охраняемой природной территории, которым определяются:

1) уникальность, значимость и репрезентативность природных комплексов исследуемой территории и расположенных на ней объектов государственного природно-заповедного фонда;

2) оценка состояния социально-экономических условий на исследуемой территории;

3) состояние экологических систем и объектов государственного природно-заповедного фонда на исследуемой территории, риски, угрозы сохранению и меры по их охране, защите, восстановлению и использованию;

4) рекомендуемые категория и вид особо охраняемой природной территории;

5) рекомендуемые границы, площади, а также функциональные зоны и вид режима их охраны и использования.

3. На втором этапе на основании естественно-научного обоснования, утвержденного уполномоченным органом или согласованного с ним, разрабатывается технико-экономическое обоснование по созданию или расширению особо охраняемой природной территории, включающее:

1) землеустроительный проект отвода земель особо охраняемой природной территории с описанием ее границ, координат, категории и площади земельных участков собственников и землепользователей, изымаемых (принудительно отчуждаемых) в состав особо охраняемой природной территории, категории и площади земельных участков собственников и землепользователей, включаемых в состав особо охраняемых природных территорий без изъятия, а также границ и площади охранной зоны;

2) затраты, связанные с выкупом земельных участков у собственников и землепользователей и (или) покрытием убытков по их изъятию, ограничением хозяйственной деятельности в охранных зонах, а также в случаях создания особо охраняемых природных территорий без изъятия земель;

3) затраты на создание инфраструктуры и содержание особо охраняемой природной территории, выполнение мероприятий по охране, защите и восстановлению объектов государственного природно-заповедного фонда;

4) функциональное зонирование особо охраняемой природной территории, вид режима охраны и условия регулируемого туристского, рекреационного и ограниченного хозяйственного использования природных комплексов в пределах установленных функциональных зон с определением норм рекреационных нагрузок;

5) проект планировки особо охраняемой природной территории и ее инфраструктуры (генеральный план развития инфраструктуры): мест размещения туристских троп, смотровых площадок, бивачных полян, стоянок для транспорта, в том числе с электрозарядными станциями в местах, имеющих доступ к электрическим сетям, кемпингов, палаточных лагерей, гостиниц, мотелей, туристских баз, объектов общественного питания, торговли и другого культурно-бытового назначения, трубопроводов, линий электропередачи и связи, дорог с учетом развития экологического туризма.

3-1. Включение водных объектов и (или) участков, которые используются или могут быть использованы для рыболовства либо имеют значение для воспроизводства запасов рыбных ресурсов и других водных животных, в состав особо охраняемых природных территорий осуществляется с учетом прав и законных интересов лиц, за которыми закреплены данные водные объекты и (или) участки.

4. Технико-экономическое обоснование согласовывается с собственниками земельных участков и землепользователями, местными исполнительными органами областей, городов республиканского значения, столицы и утверждается в порядке, установленном настоящим Законом.

Сноска. Статья 20 с изменениями, внесенными законами РК от 21.01.2010 № 242-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.09.2020 № 362-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 18.07.2024 № 126-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 21. Программы развития системы особо охраняемых природных территорий и экологических сетей

Сноска. Статья 21 исключена Законом РК от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 22. Земли особо охраняемых природных территорий

1. К землям особо охраняемых природных территорий относятся земли государственных природных заповедников, государственных национальных природных парков, государственных природных резерватов, государственных региональных природных парков, государственных зоологических парков, государственных ботанических садов, государственных дендрологических парков и государственных памятников природы.

2. При создании государственных природных заповедников, государственных национальных природных парков, государственных природных резерватов, государственных региональных природных парков, государственных зоологических парков, государственных ботанических садов, государственных дендрологических парков и государственных памятников природы земельные участки выделяются из состава других категорий земель и переводятся в категорию земель особо охраняемых природных территорий путем их изъятия у собственников земельных участков и землепользователей.

3. Земельные участки государственных заповедных зон и государственных природных заказников, охранных зон государственных природных заповедников, государственных национальных природных парков, государственных региональных природных парков, государственных природных резерватов выделяются в составе других категорий земель без их изъятия у собственников земельных участков и землепользователей и без изменения категории земель.

Ограничения в пределах территории государственных заповедных зон и государственных природных заказников любой деятельности, отрицательно влияющей на состояние и восстановление экологических систем данных особо охраняемых природных территорий и находящихся на них объектов государственного природно-заповедного фонда, вносятся обременением на земельные участки собственников земельных участков и землепользователей и учитываются в землеустроительной документации.

4. Решения об отнесении земельных участков к категории земель особо охраняемых природных территорий принимаются:

1) для особо охраняемой природной территории республиканского значения - Правительством Республики Казахстан по представлению уполномоченного органа;

2) для особо охраняемой природной территории местного значения - местными исполнительными органами областей, городов республиканского значения, столицы по согласованию с уполномоченным органом.

В случае создания государственного регионального природного парка на землях государственного лесного фонда решение об отнесении участков этих земель к категории земель особо охраняемых природных территорий принимается местными исполнительными органами областей, городов республиканского значения, столицы на основании решения Правительства Республики Казахстан о переводе земель государственного лесного фонда.

5. Изъятие земельных участков для создания и расширения государственных природных заповедников, государственных национальных природных парков, государственных природных резерватов, государственных региональных природных парков, государственных зоологических парков, государственных ботанических садов, государственных дендрологических парков и государственных памятников природы осуществляется в соответствии с Земельным кодексом Республики Казахстан и Законом Республики Казахстан "О государственном имуществе", при этом в случае прекращения права собственности на недвижимость изъятие имущества у собственника осуществляется в соответствии с гражданским законодательством Республики Казахстан.

6. Природные комплексы полностью или частично, бессрочно или на определенный срок изымаются из хозяйственной эксплуатации и используются с учетом их особого экологического, научного, историко-культурного и рекреационного значения на условиях платности, за исключением государственных природных заказников и государственных заповедных зон, в порядке, установленном настоящим Законом.

Сноска. Статья 22 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2008 № 101-IV (вводится в действие с 01.01.2009); от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 23. Правовой режим земель особо охраняемых природных территорий

1. Земли особо охраняемых природных территорий, а также земельные участки иных категорий земель, занятые объектами государственного природно-заповедного фонда, принадлежат народу Казахстана и не подлежат отчуждению. От имени народа Казахстана право собственности осуществляет государство. При этом осуществление права собственности государством реализуется через режим государственной собственности в интересах народа Казахстана.

2. Изъятие земель особо охраняемых природных территорий не допускается.

Перевод земель особо охраняемых природных территорий не допускается, за исключением случаев перевода в земли запаса по решению Правительства Республики Казахстан при наличии положительного заключения государственной экологической экспертизы в порядке, определенном Правительством Республики Казахстан:

1) для строительства, обустройства, функционирования объектов Государственной границы Республики Казахстан и объектов для нужд обороны при отсутствии других вариантов возможного их размещения;

2) для строительства и функционирования водохозяйственных сооружений, имеющих особое стратегическое значение, при отсутствии других вариантов возможного их размещения и только тех земельных участков, на которых установлен режим ограниченной хозяйственной деятельности;

3) для добычи твердых полезных ископаемых (за исключением общераспространенных полезных ископаемых) в соответствии с пунктом 1 статьи 84-2 настоящего Закона и только тех земельных участков, на которых установлен режим ограниченной хозяйственной деятельности;

4) для строительства инженерной инфраструктуры к объектам туризма (дороги, линии электропередач, трубопроводы).

Основанием перевода земель особо охраняемых природных территорий в земли запаса в соответствии с подпунктом 3) части второй настоящего пункта для добычи твердых полезных ископаемых является обнаружение на участке недр, расположенном в пределах участка разведки либо геологического отвода по контракту на разведку или лицензии на разведку месторождения твердых полезных ископаемых, ресурсы и запасы которого подтверждены отчетом об оценке ресурсов и запасов твердых полезных ископаемых в соответствии с законодательством Республики Казахстан о недрах и недропользовании.

При переводе земель особо охраняемых природных территорий в соответствии с подпунктом 3) части второй настоящего пункта для целей добычи твердых полезных ископаемых условиями начала проведения операций по добыче являются:

1) принятие недропользователем обязательств по компенсационной посадке лесных культур в двукратном размере от площади переводимого участка по согласованию с уполномоченным органом в области особо охраняемых природных территорий, а также по обеспечению восстановления плодородного слоя участка добычи твердых полезных ископаемых по завершении работ;

2) проведение оценки экологического воздействия;

3) наличие положительного заключения государственной экологической экспертизы;

4) проведение широких общественных слушаний в соответствующих административно-территориальных единицах и населенных пунктах размещения особо охраняемых природных территорий с освещением в средствах массовой информации.

При этом не допускается передача земельного участка третьим лицам или в залог.

Земли особо охраняемых природных территорий, переведенные в земли запаса, переводятся обратно в земли особо охраняемых природных территорий в случае, если в течение одного года со дня принятия решения об их переводе в земли запаса они не переведены в другие категории земель. Перевод земель запаса в земли особо охраняемых природных территорий осуществляется при наличии положительного заключения государственной экологической экспертизы и решения:

1) Правительства Республики Казахстан по предложению уполномоченного органа, согласованному с местным исполнительным органом области, города республиканского значения, столицы, – по особо охраняемой природной территории республиканского значения;

2) местного исполнительного органа области, города республиканского значения, столицы по предложению ведомства уполномоченного органа – по особо охраняемой природной территории местного значения.

Перевод земель запаса обратно в земли особо охраняемых природных территорий осуществляется в соответствии с правилами, утвержденными Правительством Республики Казахстан.

2-1. Особо охраняемые природные территории могут использоваться для научных, культурно-просветительных, учебных, туристских, рекреационных и ограниченных хозяйственных целей в порядке и на условиях, предусмотренных настоящим Законом.

2-2. Участки особо охраняемых природных территорий в зоне ограниченной хозяйственной деятельности, на которых возможны сенокошение и пастьба скота, могут быть предоставлены в краткосрочное пользование для сенокошения и пастьбы скота в порядке, установленном Лесным кодексом Республики Казахстан.

3. На землях особо охраняемых природных территорий запрещается любая деятельность, не соответствующая их целевому назначению.

Сноска. Статья 23 с изменениями, внесенными законами РК от 01.12.2008 № 94-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 01.03.2011 № 414-IV (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 20.07.2011 № 464-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 20.02.2017 № 48-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.09.2020 № 362-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 24. Резервирование земель для создания и расширения особо охраняемых природных территорий

1. В соответствии с утвержденными естественно-научными обоснованиями местными исполнительными органами областей, городов республиканского значения, столицы принимаются решения о резервировании земельных участков, предназначенных для создания и расширения особо охраняемых природных территорий республиканского и местного значения, в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан.

2. Резервирование земель под особо охраняемые природные территории производится без изъятия земель у собственников земельных участков и землепользователей.

До передачи в состав земель особо охраняемых природных территорий зарезервированные земли в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, используются прежними государственными или негосударственными землепользователями и собственниками земельных участков.

3. Хозяйственная деятельность собственников земельных участков и землепользователей на резервируемой территории в целях обеспечения сохранения объектов государственного природно-заповедного фонда может ограничиваться до принятия решения о создании или расширении особо охраняемой природной территории. При этом собственники земельных участков и землепользователи имеют право на компенсацию убытков сельскохозяйственного и лесохозяйственного производства в результате ограничения хозяйственной деятельности на резервируемых земельных участках.

4. Компенсация собственникам земельных участков и землепользователям убытков, возникших в результате ограничения хозяйственной деятельности на резервируемых земельных участках, предназначенных для создания или расширения особо охраняемых природных территорий, производится в соответствии с бюджетным законодательством Республики Казахстан.

5. При создании или расширении особо охраняемых природных территорий в пределах границ городов резервирование земель осуществляется с учетом утвержденных в установленном порядке генеральных планов либо с внесением в действующие генеральные планы, градостроительные регламенты и государственный градостроительный кадастр базового уровня необходимых изменений и дополнений.

Сноска. Статья 24 с изменениями, внесенными Законом РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 25. Паспорт особо охраняемой природной территории

1. Государственные органы, в ведении которых находятся особо охраняемые природные территории, составляют по каждой такой территории паспорт установленного образца и регистрируют его в уполномоченном органе.

Каждый экземпляр зарегистрированного паспорта является оригиналом.

Правила разработки и регистрации (перерегистрации) паспортов особо охраняемых природных территорий республиканского и местного значения утверждаются уполномоченным органом.

2. В паспорте особо охраняемой природной территории указываются:

1) наименование особо охраняемой природной территории, ее вид и категория;

2) название, номер и дата принятия акта государственного органа, которым создана или расширена особо охраняемая природная территория;

3) наименование государственного органа, в ведении которого находится особо охраняемая природная территория;

4) наименование организации, на которую возложена охрана особо охраняемой природной территории, не имеющей статуса юридического лица;

5) местонахождение особо охраняемой природной территории с картой-схемой с определением туристской инфраструктуры, географическими координатами, описанием границ, площади ее территории и охранной зоны;

6) перечень находящихся на особо охраняемой природной территории объектов государственного природно-заповедного фонда с их количественной и качественной характеристикой;

6-1) наличие у объектов особо охраняемой природной территории статуса "Научный природный объект – национальное достояние";

7) функциональные зоны особо охраняемой природной территории и вид режима их охраны, сведения о смежных собственниках земельных участков и землепользователях, их обязательствах и обременениях по природопользованию в охранной зоне;

8) разрешенные и запрещенные виды деятельности, а также ограничения на отдельные виды деятельности на особо охраняемых природных территориях;

9) правила посещения, режим работы, рекреационная нагрузка.

3. Паспорт природоохранной организации находится в природоохранной организации, государственном органе, в ведении которого находится данная природоохранная организация, и уполномоченном органе.

Паспорт государственных памятников природы, государственных природных заказников, государственных заповедных зон находится в организации, за которой закреплена охрана указанных видов особо охраняемых природных территорий, государственном органе, в ведении которого находится данная организация, и уполномоченном органе.

4. В случаях изменения целевого назначения, реорганизации, расширения особо охраняемой природной территории производится перерегистрация ее паспорта.

Сноска. Статья 25 с изменениями, внесенными законами РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 26. План управления природоохранной организацией

1. Природоохранные организации осуществляют свою деятельность в соответствии с планом управления, утверждаемым государственным органом, в ведении которого они находятся, при положительном заключении государственной экологической экспертизы.

План управления природоохранной организацией разрабатывается на пятилетний период в соответствии с правилами, утвержденными уполномоченным органом.

2. План управления природоохранной организацией включает:

1) анализ изменений природных и социально-экономических условий за предыдущий период;

2) оценку деятельности природоохранной организации за предыдущий период;

3) мероприятия по каждому виду природоохранной, эколого-просветительной, научной, туристской, рекреационной и ограниченной хозяйственной деятельности природоохранной организации на последующий период;

4) для особо охраняемых природных территорий, созданных на землях государственного лесного фонда, раздел, в котором дается комплексная оценка ведения лесного хозяйства и лесопользования за прошедший период и разрабатываются мероприятия по охране, защите, воспроизводству и уходу за этими лесными участками на последующий период;

5) механизмы реализации плана управления путем совершенствования структуры управления, нормативной правовой базы, обеспечения кадрами и повышения их квалификации, взаимодействия с местным населением и местными представительными и исполнительными органами.

3. Разработка плана управления природоохранной организацией обеспечивается государственным органом, в ведении которого она находится.

Статья 27. Государственный кадастр особо охраняемых природных территорий

1. Государственный кадастр особо охраняемых природных территорий содержит систему сведений о правовом статусе таких территорий, их местонахождении, размерах и границах, географических координатах, количественной и качественной характеристике объектов государственного природно-заповедного фонда, экологической, научной, историко-культурной, рекреационной ценности, видах режима охраны, целевом использовании и разрешенных видах деятельности.

2. Данные государственного кадастра особо охраняемых природных территорий являются основой формирования экологической сети и используются при планировании рационального использования земель и размещения производительных сил регионов с учетом сохранения биологического разнообразия, уникальных природных ландшафтов.

Сноска. Статья 27 с изменением, внесенным Законом РК от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 27-1. Научные природные объекты со статусом "Научный природный объект – национальное достояние"

1. Научными природными объектами со статусом "Научный природный объект – национальное достояние" признаются уникальные объекты естественного или искусственного происхождения, особо ценные в научном отношении и являющиеся национальным достоянием.

2. К научным природным объектам со статусом "Научный природный объект – национальное достояние" могут быть отнесены:

уникальные объекты по сохранению, разведению, реинтродукции редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений и животных;

уникальные фонды научной и научно-технической информации по природным объектам;

уникальные исследовательские и экспериментальные установки, комплексы, научно-испытательные полигоны, связанные с изучением, сохранением, воспроизводством и использованием видов растений, животных и микроорганизмов.

3. Регистрация научных природных объектов со статусом "Научный природный объект – национальное достояние" осуществляется уполномоченным органом.

4. Статус "Научный природный объект – национальное достояние" удостоверяется сертификатом в порядке и форме, которые утверждены уполномоченным органом.

Сноска. Глава 4 дополнена статьей 27-1 в соответствии с Законом РК от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 5. ОХРАНА И ЗАЩИТА ОСОБО ОХРАНЯЕМЫХ
ПРИРОДНЫХ ТЕРРИТОРИЙ, ПРАВОВОЙ СТАТУС ГОСУДАРСТВЕННЫХ ИНСПЕКТОРОВ
СЛУЖБ ОХРАНЫ ОСОБО ОХРАНЯЕМЫХ ПРИРОДНЫХ ТЕРРИТОРИЙ

Статья 28. Виды режима охраны особо охраняемых природных территорий

В зависимости от вида и функционального зонирования на всей особо охраняемой природной территории или на ее специально выделенных зонах и участках вводятся следующие виды режима охраны:

1) заповедный режим, предусматривающий запрет любой хозяйственной деятельности, а также иной деятельности, нарушающей естественное состояние природных комплексов и объектов государственного природно-заповедного фонда;

2) заказной режим, предусматривающий полный запрет или ограничение по сезонам года отдельных видов хозяйственной и иной деятельности на определенный срок или без такового;

3) регулируемый режим хозяйственной деятельности, предусматривающий ограниченное пользование природными комплексами, а также ведение собственниками земельных участков и землепользователями традиционных видов хозяйственной деятельности приемами и методами, не оказывающими вредного воздействия на природные комплексы и объекты государственного природно-заповедного фонда.

Статья 29. Охрана и защита особо охраняемых природных территорий

1. В целях предупреждения и ликвидации вредного воздействия на окружающую среду на особо охраняемых природных территориях могут проводиться мероприятия по охране и защите.

2. Мероприятия по охране включают:

1) патрулирование территории, в том числе с применением наземного и воздушного транспорта, в целях пресечения нарушений законодательства Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий;

2) предупреждение, обнаружение и ликвидацию пожаров;

3) охрану вод от загрязнения, засорения и истощения.

3. Мероприятия по защите включают:

1) предупреждение и ликвидацию вредного воздействия вод;

2) защиту растений, своевременное выявление очагов вредных насекомых и болезней леса и борьбу с ними, санитарные и прочие рубки леса (расчистка леса в связи со строительством дорог, при прокладке просек, создании противопожарных разрывов);

3) обеспечение санитарно-эпидемиологического благополучия населения и ветеринарного мониторинга, регулирование численности животных в целях предупреждения эпидемий и эпизоотии;

4) защиту земель от эрозии.

4. Предупреждение, обнаружение и ликвидация пожаров проводятся в соответствии с требованиями нормативных правовых актов Республики Казахстан в области пожарной безопасности.

5. Мероприятия по защите проводятся с учетом вида режима охраны особо охраняемых природных территорий на основании рекомендаций научных организаций и по согласованию с центральными или местными исполнительными органами или иными государственными органами, в ведении которых находятся эти территории.

Сноска. Статья 29 с изменениями, внесенными законами РК от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 08.07.2024 № 118-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 30. Восстановление государственного природно-заповедного фонда на особо охраняемых природных территориях

1. В целях восстановления государственного природно-заповедного фонда на особо охраняемых природных территориях могут проводиться следующие мероприятия:

1) рекультивация ранее нарушенных земель;

2) поддержание благоприятного режима водоемов;

3) воспроизводство лесов и лесоразведение в целях предотвращения эрозионных процессов и улучшения экологической обстановки;

4) размножение, разведение и восстановление в природной среде редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений и животных.

2. Восстановительные мероприятия на особо охраняемых природных территориях проводятся с учетом вида режима охраны на основании рекомендаций соответствующих научных организаций и по согласованию с уполномоченным органом.

Статья 31. Охрана природных комплексов и объектов государственного природно-заповедного фонда природоохранных учреждений

1. Охрана природных комплексов и объектов государственного природно-заповедного фонда природоохранных учреждений осуществляется государственными инспекторами служб охраны, входящими в их штат.

2. Руководители природоохранных учреждений и их заместители являются по должности одновременно главными государственными инспекторами и заместителями главных государственных инспекторов по охране особо охраняемых природных территорий.

Руководители структурных подразделений природоохранных учреждений являются по должности старшими государственными инспекторами, специалисты этих подразделений, включая научных сотрудников, являются по должности государственными инспекторами природоохранных учреждений.

Квалификационные требования к должностным лицам, указанным в настоящей статье, устанавливаются законодательством Республики Казахстан.

Статья 32. Охрана природных комплексов и объектов государственного природно-заповедного фонда, государственных памятников природы, государственных природных заказников и государственных заповедных зон

1. Охрана природных комплексов и объектов государственного природно-заповедного фонда, государственных памятников природы, государственных природных заказников и государственных заповедных зон, расположенных на землях государственного лесного фонда и прилегающих к ним землях, осуществляется службами государственной лесной охраны Республики Казахстан, на землях других категорий земель – государственными инспекторами природоохранных учреждений и инспекторами специализированных организаций по охране животного мира.

2. Закрепление государственных памятников природы, государственных природных заказников и государственных заповедных зон в целях их охраны за государственными учреждениями лесного хозяйства, природоохранными учреждениями и специализированными организациями по охране животного мира производится решениями ведомства уполномоченного органа и местных исполнительных органов областей, городов республиканского значения, столицы в пределах их компетенции, если иное не установлено частью второй настоящего пункта.

Закрепление государственных природных заказников республиканского значения, расположенных на землях государственного лесного фонда, находящихся в ведении местных исполнительных органов, производится решением ведомства уполномоченного органа по согласованию с местными исполнительными органами областей, городов республиканского значения.

Сноска. Статья 32 в редакции Закона РК от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Законом РК от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 32-1. Красная книга Республики Казахстан

1. Красная книга Республики Казахстан является иллюстрированным изданием перечней редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений и животных, содержащим совокупность сведений о состоянии редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений и животных на территории Республики Казахстан, необходимых мерах по их изучению, охране, воспроизводству и устойчивому использованию. Красная книга Республики Казахстан издается на казахском и русском языках, при необходимости может издаваться и на других языках.

2. В Красную книгу Республики Казахстан заносятся виды (подвиды, популяции) растений (высших и низших) и животных (позвоночных и беспозвоночных), обитающих на территории Республики Казахстан, на континентальном шельфе и в исключительной экономической зоне Республики Казахстан в состоянии естественной свободы, постоянно или временно на суше, в воде, атмосфере и почве, следующих категорий:

1) исчезающие (находятся под угрозой исчезновения или возможно уже исчезнувшие);

2) сокращающиеся (численность которых еще достаточно высока, но она катастрофически быстро сокращается);

3) редкие (встречаются в ограниченных количествах или на очень небольших территориях);

4) неопределенные (недостаточно изучены, а численность и состояние популяций вызывает тревогу);

5) восстановленные (состояние видов уже не вызывает опасений, но за их популяциями необходим постоянный контроль).

3. Ведение Красной книги Республики Казахстан осуществляется уполномоченным органом за счет бюджетных средств и других источников, не запрещенных законодательством Республики Казахстан.

Красная книга Республики Казахстан подлежит официальной публикации (изданию) на бумажных и электронных носителях, а также размещается на интернет-ресурсе уполномоченного органа, материалы Красной книги Республики Казахстан с иллюстрациями редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений и животных могут публиковаться в средствах массовой информации, информационных и иных изданиях.

4. Для выработки рекомендаций по включению видов растений и животных в перечни редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений и животных и Красную книгу Республики Казахстан либо исключению из них создаются межведомственные ботаническая и зоологическая комиссии.

5. Красная книга Республики Казахстан является составной частью государственных кадастров растительного и животного мира.

Сноска. Глава 5 дополнена статьей 32-1 в соответствии с Законом РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); в редакции Закона РК от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 33. Государственные инспекторы природоохранных учреждений

1. Государственные инспекторы природоохранных учреждений в границах их территории и охранных зон имеют право:

1) проверять у лиц, находящихся на особо охраняемых природных территориях, разрешение на право пребывания;

2) посещать объекты физических и юридических лиц, находящиеся на территории природоохранного учреждения и его охранной зоны, в целях проведения государственного контроля и надзора за соблюдением требований законодательства Республики Казахстан;

3) исключен Законом РК от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

4) принимать меры оперативного реагирования в порядке государственного надзора или подавать исковые заявления в суд при выявлении нарушений законодательства Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий, охраны, воспроизводства и использования животного мира, лесного законодательства Республики Казахстан о прекращении или запрещении деятельности физических или юридических лиц в соответствии с законами Республики Казахстан в связи с применением мер оперативного реагирования;

5) определять размеры ущерба, причиненного в результате нарушения законодательства Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий, охраны, воспроизводства и использования животного мира, лесного законодательства Республики Казахстан, и на основании этого предъявлять к виновным лицам претензии о добровольном возмещении этого ущерба либо предъявлять иск в суд;

6) составлять акты государственных инспекторов и направлять материалы в соответствующие государственные органы для принятия мер в случаях выявления нарушений законодательства Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий, охраны, воспроизводства и использования животного мира, лесного законодательства Республики Казахстан;

7) задерживать на особо охраняемой природной территории, ее охранной зоны лиц, нарушивших законодательство Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий, охраны, воспроизводства и использования животного мира, лесное законодательство Республики Казахстан, и доставлять их в правоохранительные органы;

8) останавливать транспортные и плавучие средства на особо охраняемой природной территории, в ее охранной зоне, производить их досмотр;

9) изымать у физических и юридических лиц, нарушивших законодательство Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий, охраны, воспроизводства и использования животного мира, лесное законодательство Республики Казахстан, огнестрельное оружие, незаконно добытую продукцию и орудия ее добывания, транспортные и плавучие средства в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан;

10) на хранение, ношение и применение специальных средств и служебного оружия в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан;

11) на ношение форменной одежды со знаками различия (без погон) в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан;

12) приостанавливать деятельность физических и юридических лиц при выявлении нарушений законодательства Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий, охраны, воспроизводства и использования животного мира, лесного законодательства Республики Казахстан.

2. Действия (бездействие) и решения государственных инспекторов природоохранных учреждений могут быть обжалованы в порядке, установленном законами Республики Казахстан.

3. Государственные инспекторы природоохранных учреждений в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, обеспечиваются форменной одеждой со знаками различия (без погон), специальными средствами и служебным оружием.

4. Государственные инспекторы природоохранных учреждений в соответствии с их компетенцией составляют следующие акты:

1) акт по результатам проведения проверки;

2) протокол об административном правонарушении;

3) предписание об устранении нарушения требований законодательства Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий, охраны, воспроизводства и использования животного мира, лесного законодательства Республики Казахстан;

4) постановление:

о привлечении виновных лиц к административной ответственности в случае нарушения законодательства Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий, охраны, воспроизводства и использования животного мира, лесного законодательства Республики Казахстан;

об изъятии огнестрельного оружия, орудий добывания, незаконно добытой продукции, транспортных и плавучих средств для временного хранения до вынесения судебного решения.

Сноска. Статья 33 с изменениями, внесенными законами РК от 17.07.2009 № 188 (порядок введения в действие см. ст.2); от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с 13.10.2011); от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 29.09.2014 № 239-V(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 29.06.2020 № 351-VI (вводится в действие с 01.07.2021); от 06.04.2024 № 71-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 33-1. Меры оперативного реагирования и порядок их применения

1. Мерами оперативного реагирования являются способы воздействия на проверяемых субъектов в целях предотвращения наступления общественно опасных последствий, применяемые в ходе осуществления и по результатам государственного надзора в области особо охраняемых природных территорий.

2. Меры оперативного реагирования применяются должностными лицами ведомства уполномоченного органа и его территориальных подразделений в случае, если деятельность проверяемых субъектов представляет непосредственную угрозу сохранению биологического разнообразия лесов, объектов государственного природно-заповедного фонда, культурного и природного наследия.

3. К мерам оперативного реагирования относятся:

1) задержание и доставление в правоохранительные органы лиц, совершивших на особо охраняемой природной территории, в ее охранной зоне правонарушения законодательства Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий, охраны, воспроизводства и использования животного мира, лесного законодательства Республики Казахстан;

2) изъятие у физических и юридических лиц, нарушивших законодательство Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий, охраны, воспроизводства и использования животного мира, лесное законодательство Республики Казахстан, огнестрельного оружия, незаконно добытой продукции и орудия ее добывания, транспортных и плавучих средств;

3) приостановление деятельности физических и юридических лиц при выявлении нарушений законодательства Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий, охраны, воспроизводства и использования животного мира, лесного законодательства Республики Казахстан.

4. Основаниями для применения мер оперативного реагирования и их видов являются нарушения требований, определенных законодательством Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий, охраны, воспроизводства и использования животного мира, лесного законодательства Республики Казахстан.

5. При обнаружении нарушения должностным лицом ведомства уполномоченного органа и его территориального подразделения на месте совершения нарушения оформляется акт надзора по форме, утвержденной уполномоченным органом, и вручается проверяемому субъекту в соответствии со статьей 153 Предпринимательского кодекса Республики Казахстан.

6. После оформления акта надзора должностное лицо ведомства уполномоченного органа и его территориального подразделения осуществляет непосредственно применение меры оперативного реагирования.

7. Проверяемый субъект обязан устранить выявленные нарушения, являющиеся основанием для применения меры оперативного реагирования, в сроки, указанные в акте надзора.

8. В случае неустранения выявленных нарушений, являющихся основанием для применения мер оперативного реагирования, должностные лица ведомства уполномоченного органа и его территориального подразделения принимают меры по привлечению лиц, допустивших нарушения, к ответственности, установленной законами Республики Казахстан.

9. По истечении сроков устранения нарушений требований, указанных в акте надзора, проводится внеплановая проверка по контролю устранения выявленных нарушений требований, являющихся основанием для применения меры оперативного реагирования.

10. Действие акта надзора прекращается в случае подтверждения территориальным подразделением ведомства уполномоченного органа устранения выявленных нарушений, являющихся основанием для применения меры оперативного реагирования, на основании акта о результатах внеплановой проверки. Форма акта утверждается уполномоченным органом.

11. До истечения сроков, предусмотренных актом надзора, проверяемый субъект обязан предоставить информацию об устранении выявленных нарушений с приложением материалов (при необходимости), доказывающих факт устранения нарушения.

12. Проверяемый субъект в случае несогласия с результатами государственного надзора в области особо охраняемых природных территорий, повлекших применение мер оперативного реагирования, может подать жалобу о признании акта надзора недействительным и его отмене.

Жалоба подается в вышестоящий государственный орган в порядке, предусмотренном главой 29 Предпринимательского кодекса Республики Казахстан, либо в суд в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Подача жалобы не приостанавливает исполнение акта надзора.

13. Основаниями для признания недействительным акта надзора и его отмены являются:

1) отсутствие оснований для применения мер оперативного реагирования;

2) применение мер оперативного реагирования по основанию, не соответствующему данной мере;

3) применение ведомством уполномоченного органа и его территориальным подразделением мер оперативного реагирования по вопросам, не входящим в их компетенцию.

14. Информация о применении мер оперативного реагирования направляется в государственный орган, осуществляющий в пределах своей компетенции деятельность в области государственной правовой статистики и специальных учетов, в порядке, определенном Генеральной прокуратурой Республики Казахстан.

Сноска. Глава 5 дополнена статьей 33-1 в соответствии с Законом РК от 06.04.2024 № 71-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 6. СИСТЕМА ФИНАНСИРОВАНИЯ ОСОБО ОХРАНЯЕМЫХ
ПРИРОДНЫХ ТЕРРИТОРИЙ

Статья 34. Источники финансирования особо охраняемых природных территорий

Финансирование особо охраняемых природных территорий производится за счет:

1) бюджетных средств;

2) средств природоохранных учреждений;

3) грантов, средств фондов развития особо охраняемых природных территорий;

4) пожертвований, добровольных взносов физических и юридических лиц, в том числе за наносимый и (или) неизбежный вред объектам государственного природно-заповедного фонда при ведении ими хозяйственной и иной деятельности.

Сноска. Статья 34 с изменениями, внесенными Законом РК от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 35. Финансирование мероприятий по развитию и содержанию природоохранных учреждений

Финансирование мероприятий осуществляется за счет бюджетных средств на развитие и содержание природоохранных учреждений в соответствии с планами управления природоохранных учреждений в зависимости от их категории и направляется на:

1) исключен Законом РК от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);

2) покрытие убытков и возмещение потерь, причиненных собственнику земельных участков или землепользователю в связи с изъятием земельного участка при создании и расширении особо охраняемых природных территорий, а также при резервировании земель для создания и расширения этих территорий;

3) покрытие убытков и возмещение потерь по ограничению хозяйственной деятельности собственников земельных участков и землепользователей в охранных зонах особо охраняемых природных территорий;

4) ведение государственного кадастра особо охраняемых природных территорий, перечней объектов государственного природно-заповедного фонда;

5) проведение работ по составлению землеустроительного проекта отвода земель и по отводу в натуре границ особо охраняемой природной территории и ее охранной зоны;

6) строительство и реконструкцию объектов и сооружений административно-хозяйственного, научного, информационно- просветительного, туристского и рекреационного назначения;

7) содержание штатной численности;

8) охрану, защиту и восстановление объектов государственного природно-заповедного фонда;

9) ведение эколого-просветительной, научной, учебной, туристской и рекреационной деятельности;

10) строительство объектов развития инфраструктуры на особо охраняемых природных территориях республиканского значения (дорог, мостов, линий электропередач и других коммуникаций) в зонах туристской, рекреационной и ограниченной хозяйственной деятельности государственного национального природного парка и в буферной зоне государственного природного резервата.

Сноска. Статья 35 с изменениями, внесенными законами РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 36. Финансирование мероприятий по развитию и содержанию природоохранных организаций, созданных в форме государственного предприятия

Финансирование мероприятий по развитию и содержанию природоохранных организаций, созданных в форме государственного предприятия, осуществляется в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Статья 37. Финансирование мероприятий по охране, защите и восстановлению объектов государственного природно-заповедного фонда особо охраняемых природных территорий без статуса юридического лица

Финансирование мероприятий по охране, защите и восстановлению объектов государственного природно-заповедного фонда особо охраняемых природных территорий без статуса юридического лица осуществляется закрепляемыми за ними природоохранными учреждениями, государственными учреждениями лесного хозяйства за счет бюджетных средств, выделяемых им на эти цели.

Статья 38. Средства природоохранных учреждений

1. Средства природоохранных учреждений в зависимости от профиля их деятельности и вида режима охраны формируются за счет реализации следующих товаров (работ, услуг), не относящихся к их основной деятельности:

1) оказания платных услуг физическим и юридическим лицам при пользовании ими природными комплексами в туристских и рекреационных целях, в том числе:

по предоставлению туристских троп, смотровых площадок, бивачных полян, стоянок для транспорта, в том числе с электрозарядными станциями в местах, имеющих доступ к электрическим сетям, кемпингов, палаточных лагерей или мест для их размещения; гостиниц, мотелей, туристских баз, рыбоводных хозяйств, объектов общественного питания, торговли и другого культурно-бытового назначения, находящихся в управлении особо охраняемых природных территорий, или мест для их размещения; услуг по строительству и размещению на особо охраняемой природной территории трубопроводов, линий электропередачи и связи, дорог; туристского инвентаря;

по проведению любительского (спортивного) рыболовства, а также рыбоводства;

услуг проводников, экскурсоводов, гидов и переводчиков, по проведению кино-, видео- и фотосъемки при посещении и изучении объектов государственного природно-заповедного фонда, природного и историко-культурного наследия, музеев природы и живых уголков;

услуг по санитарной очистке и благоустройству предоставленных в пользование территорий и объектов, а также по проведению работ по благоустройству и озеленению территорий иных организаций;

услуг по производству продукции для объектов общественного питания;

по предоставлению транспортных услуг, а также услуг по предоставлению во временное владение и пользование упряжных и верховых животных;

2) доходов от ограниченной хозяйственной деятельности, в том числе от:

производства сувенирной продукции;

реализации товаров от рубок промежуточного пользования и прочих рубок, продукции переработки полученной от них древесины;

реализации продукции побочных лесных пользований (ограниченная пастьба скота, мараловодство, сенокошение, любительский сбор грибов, плодов и ягод, садоводство);

выращивания посадочного материала для воспроизводства лесов и озеленения населенных пунктов;

доходов от реализации товаров ограниченной хозяйственной деятельности, реализации рыбы и рыбной продукции, создания лесных культур, защитных и зеленых насаждений;

выращивания рыбопосадочного материала;

производства продукции и оказания услуг по договорам о совместной деятельности, заключаемым с физическими и юридическими лицами в туристских, рекреационных и ограниченных хозяйственных целях;

сбора (переработки) лесных семян;

3) платы за использование символики (эмблемы и флага);

4) доходов от производства печатной, сувенирной и другой тиражированной продукции;

5) добровольных взносов и пожертвований физических и юридических лиц;

6) грантов, средств фондов развития особо охраняемых природных территорий;

7) поступлений от физических и юридических лиц, причинивших ущерб особо охраняемым природным территориям и объектам государственного природно-заповедного фонда, в соответствии со статьей 82 настоящего Закона.

1-1. Средства природоохранных учреждений также формируются за счет:

1) взимания платы с объектов туристского и рекреационного назначения;

2) взимания платы с туристов, за исключением платы с пенсионеров, лиц с инвалидностью, ветеранов Великой Отечественной войны, ветеранов боевых действий на территории других государств, ветеранов, приравненных по льготам к ветеранам Великой Отечественной войны, ветеранов труда, детей дошкольного возраста;

3) взимания платы за въезд автомобильного транспортного средства на территорию природоохранных учреждений.

2. Средства от реализации природоохранными учреждениями товаров (работ, услуг) используются в соответствии с бюджетным законодательством Республики Казахстан.

3. В целях получения доходов от видов деятельности, указанных в пункте 1 настоящей статьи, природоохранные учреждения могут участвовать в конкурсах по государственным закупкам.

Сноска. Статья 38 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2008 № 101-IV (вводится в действие с 01.01.2009); от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.09.2020 № 362-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.04.2021 № 34-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 06.04.2024 № 71-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 18.07.2024 № 126-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

РАЗДЕЛ 2. ОСОБЕННОСТИ ОРГАНИЗАЦИИ, ОХРАНЫ И
ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ОТДЕЛЬНЫХ ВИДОВ ОСОБО ОХРАНЯЕМЫХ ПРИРОДНЫХ
ТЕРРИТОРИЙ, ОБЪЕКТОВ ГОСУДАРСТВЕННОГО ПРИРОДНО-ЗАПОВЕДНОГО
ФОНДА И ОХРАНЯЕМЫХ ПРИРОДНЫХ ТЕРРИТОРИЙ, ВХОДЯЩИХ В ЭКОЛОГИЧЕСКУЮ СЕТЬ
Глава 7. ГОСУДАРСТВЕННЫЕ ПРИРОДНЫЕ ЗАПОВЕДНИКИ

Статья 39. Понятие и основная деятельность государственных природных заповедников

1. Государственный природный заповедник - особо охраняемая природная территория со статусом природоохранного и научного учреждения, целью деятельности которого являются сохранение и изучение на его территории естественного хода природных процессов и явлений, объектов растительного и животного мира, отдельных видов и сообществ растений и животных, типичных и уникальных экологических систем и их восстановление.

2. К основной деятельности государственных природных заповедников относятся:

1) обеспечение режима охраны и восстановления биологического разнообразия государственного природного заповедника и его охранной зоны;

2) организация и проведение научных исследований по изучению и мониторингу экологических систем, объектов государственного природно-заповедного фонда, включая ведение Летописи природы;

3) проведение эколого-просветительной деятельности;

4) участие в государственной экологической экспертизе проектов и схем размещения хозяйственных и иных объектов, которые могут оказать вредное воздействие на экологические системы государственного природного заповедника;

5) регулирование использования территории государственного природного заповедника и его охранной зоны в эколого-просветительных, научных и ограниченных туристских целях.

Статья 40. Режим охраны государственных природных заповедников

1. На всей территории государственного природного заповедника устанавливается заповедный режим охраны, с учетом особенностей, предусмотренных статьей 43-1 настоящего Закона, при котором запрещаются:

1) действия, изменяющие гидрологический режим территории;

2) строительство зданий (строений и сооружений), дорог, трубопроводов, линий электропередачи и других коммуникаций и объектов, не связанных с функционированием государственного природного заповедника;

3) геологоразведочные работы и добыча полезных ископаемых;

4) нарушение почвенного покрова, разрушение выходов минералов и обнажений горных пород;

5) все виды лесопользования, в том числе заготовка пищевых, лекарственных и технических растений, а также их частей и дериватов, сенокошение, пастьба скота и другие виды пользования растительным миром, приводящие к нарушению растительного покрова, за исключением санитарных рубок, необходимых для осуществления лесозащитных мероприятий;

6) охота и рыболовство;

7) отлов и уничтожение животных, нарушение среды и условий их обитания;

8) интродукция новых видов растений и животных, проведение мероприятий по увеличению численности отдельных видов животных выше допустимой по естественной емкости угодий;

9) сбор коллекционных материалов, за исключением формирования коллекций государственного природного заповедника;

10) применение химических и биологических методов борьбы с вредителями, болезнями растений и животных, а также для регулирования численности животных;

11) прогон домашних животных;

12) шумовые и иные акустические воздействия искусственного происхождения, превышающие нормы, установленные уполномоченным органом;

13) деятельность, если она может повлечь изменения естественного облика охраняемых ландшафтов или нарушение устойчивости экологических систем либо угрожает сохранению и воспроизводству особо ценных природных ресурсов.

2. На территории государственных природных заповедников допускается проведение наземных и авиационных работ по предупреждению и тушению лесных и степных пожаров.

3. Пребывание физических лиц на территории государственного природного заповедника допускается только при наличии разрешающих документов, за исключением работников государственных природных заповедников, а также должностных лиц государственных органов, в ведении которых находятся государственные природные заповедники.

4. Для обеспечения доступа к местам, почитаемым последователями той или иной религии (места паломничества), находящимся на территории государственного природного заповедника или за пределами его территории, по дорогам, проходящим через территорию государственного природного заповедника, государственным природным заповедником по согласованию с соответствующим религиозным объединением может быть разрешено безвозмездное, в сопровождении инспекторов государственного природного заповедника, групповое посещение этих мест или подход к этим местам.

Сноска. Статья 40 с изменениями, внесенными законами РК от 21.01.2010 № 242-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 05.07.2011 № 452-IV (вводится в действие с 13.10.2011); от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 29.09.2014 № 239-V(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 41. Порядок организации и ведения научной деятельности в государственных природных заповедниках

1. Научная деятельность в государственных природных заповедниках осуществляется путем организации стационарных системных наблюдений по изучению природных комплексов и объектов государственного природно-заповедного фонда, мониторинга природных процессов, включая ведение Летописи природы, а также разработки научных основ и методов сохранения биологического разнообразия, восстановления экологических систем и объектов государственного природно-заповедного фонда в соответствии с правилами, утвержденными уполномоченным органом.

2. Для организации и ведения научной деятельности в государственных природных заповедниках действуют научные структурные подразделения с соответствующим штатом научных работников, которые обеспечиваются необходимыми помещениями и оборудованием.

3. Научными подразделениями государственных природных заповедников, кроме предусмотренных пунктом 1 настоящей статьи научной деятельности, проводятся также научные исследования в соответствии с планами научно-исследовательских работ, утвержденными уполномоченным органом по согласованию с центральным исполнительным органом, осуществляющим руководство в области науки и научно-технической деятельности.

4. Иные научные организации и отдельные ученые могут проводить на территориях государственных природных заповедников научные исследования на договорной основе с государственным природным заповедником по согласованию с уполномоченным органом.

5. Для рассмотрения и утверждения планов научных исследований, отчетов научных работников в государственных природных заповедниках создаются научно-технические советы, в состав которых могут входить научные работники и специалисты других организаций.

6. Научные фонды государственных природных заповедников подлежат бессрочному хранению.

7. Государственные природные заповедники имеют право издания собственных научных трудов.

8. Планирование и ведение научных работ на территории государственных природных заповедников должны осуществляться с исключением жестоких методов исследований, приводящих к беспокойству, страданиям, гибели животных и уничтожению растений, в том числе редких и находящихся под угрозой исчезновения.

Сноска. Статья 41 с изменениями, внесенными законами РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 42. Эколого-просветительная деятельность государственных природных заповедников

1. Эколого-просветительная деятельность государственных природных заповедников осуществляется в целях:

1) обеспечения поддержки идей заповедного дела широкими слоями населения как необходимого условия выполнения государственными природными заповедниками функций сохранения биологического разнообразия;

2) формирования и развития экологической культуры.

2. Для проведения эколого-просветительных мероприятий в государственных природных заповедниках могут создаваться музеи, экспозиции, демонстрационные участки и другие объекты.

3. В государственных природных заповедниках на специально выделенных участках, не включающих особо ценные экологические системы и объекты, допускается в порядке, установленном уполномоченным органом, создание экскурсионных троп и маршрутов для проведения регулируемого экологического туризма.

4. Государственные природные заповедники при осуществлении эколого-просветительной деятельности могут привлекать специалистов и общественные объединения.

Сноска. Статья 42 с изменением, внесенным Законом РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 43. Режим охранных зон государственных природных заповедников

1. В охранных зонах государственных природных заповедников запрещается:

1) создание новых и расширение существующих населенных пунктов;

2) размещение, проектирование, строительство и эксплуатация объектов, внедрение новых технологий, оказывающих вредное воздействие на экологические системы государственного природного заповедника;

3) ведение интенсивных форм сельского и лесного хозяйства с применением токсичных для растительного и животного мира пестицидов, ядохимикатов и удобрений;

4) выброс в атмосферу и сброс в открытые водные источники и на рельеф загрязняющих веществ и сточных вод, размещение отходов;

5) добыча полезных ископаемых;

6) любительская (спортивная) и промысловая охота;

7) захоронение радиоактивных материалов и промышленных отходов;

8) деятельность, способная изменить гидрологический режим экологических систем государственного природного заповедника (строительство плотин, дамб, гидротехнических сооружений и других объектов, приводящих к прекращению или снижению естественного стока вод);

9) интродукция чужеродных видов диких животных и дикорастущих растений;

10) другая деятельность, способная оказать вредное воздействие на экологические системы государственного природного заповедника.

2. На территории охранных зон государственных природных заповедников могут осуществляться различные формы хозяйственной деятельности, не оказывающие негативного воздействия на состояние экологических систем заповедника:

1) лесохозяйственная деятельность;

2) традиционное землепользование, включая пастьбу скота и сенокошение, а также иная деятельность в рамках обеспечения долговременной сохранности и неуязвимости биологического разнообразия;

3) туристская и рекреационная деятельность;

4) использование минеральных вод, бальнеологических и климатических ресурсов;

5) промысловое и любительское (спортивное) рыболовство;

6) проведение наземных и авиационных работ по тушению лесных и степных пожаров;

7) рекультивация нарушенных земель;

8) восстановление лесных и иных растительных сообществ;

9) восстановление среды обитания и численности диких животных;

10) использование земельных участков для обустройства мест пребывания туристов, устройства питомников для искусственного размножения, выращивания, разведения эндемичных, редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений и животных, а также для строительства служебных зданий (кордонов) для проживания работников государственного природного заповедника, предоставления им служебных земельных наделов.

3. В охранных зонах государственных природных заповедников при осуществлении видов деятельности, указанных в пункте 2 настоящей статьи, должны предусматриваться и осуществляться мероприятия по сохранению среды обитания и условий размножения объектов растительного и животного мира, путей миграции и мест концентрации животных, обеспечиваться неприкосновенность участков, представляющих особую ценность в качестве среды обитания диких животных, а также иных объектов государственного природно-заповедного фонда.

4. Ограничения хозяйственной деятельности собственников земельных участков и землепользователей в охранных зонах государственных природных заповедников устанавливаются решениями местных исполнительных органов областей, городов республиканского значения, столицы.

Сноска. Статья 43 с изменением, внесенным законами РК от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 43-1. Особенности режима охраны отдельных государственных природных заповедников

1. На территории Маркакольского государственного природного заповедника допускаются:

1) любительское (спортивное) рыболовство для нужд местного населения, проживающего в охранной зоне данного заповедника, на специально выделенных участках на основании биологического обоснования в соответствии с законодательством Республики Казахстан;

2) регулирование численности животных на основании биологического обоснования.

2. На водоемах Коргалжынского государственного природного заповедника допускается проведение мелиоративного лова на основании научных рекомендаций в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Сноска. Закон дополнен статьей 43-1 в соответствии с Законом РК от 21.01.2010 № 242-IV (порядок введения в действие см. ст.2); с изменениями, внесенными законами РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.04.2021 № 34-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 06.04.2024 № 71-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 8. ГОСУДАРСТВЕННЫЕ НАЦИОНАЛЬНЫЕ ПРИРОДНЫЕ ПАРКИ И
ГОСУДАРСТВЕННЫЕ РЕГИОНАЛЬНЫЕ ПРИРОДНЫЕ ПАРКИ

Статья 44. Понятие и основная деятельность государственных национальных природных парков

1. Государственный национальный природный парк - особо охраняемая природная территория со статусом природоохранного и научного учреждения, предназначенная для сохранения биологического и ландшафтного разнообразия, использования в природоохранных, эколого-просветительных, научных, туристских и рекреационных целях уникальных природных комплексов и объектов государственного природно-заповедного фонда, имеющих особую экологическую, научную, историко-культурную и рекреационную ценность.

2. К основной деятельности государственных национальных природных парков относятся:

1) сохранение природных комплексов, уникальных и эталонных природных участков, объектов государственного природно-заповедного фонда, природного и историко-культурного наследия;

2) обеспечение режима охраны государственного национального природного парка и его охранной зоны;

3) экологическое просвещение;

4) разработка научных методов сохранения биологического разнообразия;

5) ведение мониторинга экологических систем и отдельных природных объектов по Летописи природы;

6) восстановление нарушенных природных комплексов, объектов государственного природно-заповедного фонда, природного и историко-культурного наследия;

7) регулирование использования территории государственного национального природного парка и его охранной зоны в эколого-просветительных, научных, туристских, рекреационных и ограниченных хозяйственных целях.

Сноска. Статья 44 с изменением, внесенным Законом РК от 03.07.2013 № 124-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 45. Зонирование, режим охраны и использования территории государственных национальных природных парков

1. На территории государственных национальных природных парков выделяются следующие зоны:

1) заповедного режима;

2) экологической стабилизации;

3) туристской и рекреационной деятельности;

4) ограниченной хозяйственной деятельности.

2. В зоне заповедного режима запрещаются любая хозяйственная деятельность и рекреационное использование территории государственного национального природного парка, за исключением регулируемого экологического туризма, и устанавливается заповедный режим охраны, соответствующий виду режима государственного природного заповедника, указанному в пункте 1 статьи 40 настоящего Закона.

Зона заповедного режима составляет от десяти до сорока процентов территории государственного национального природного парка.

3. В зоне экологической стабилизации устанавливается заповедный режим охраны с запрещением хозяйственной и рекреационной деятельности, за исключением регулируемого экологического туризма, проведения мероприятий по восстановлению нарушенных природных комплексов и объектов государственного природно-заповедного фонда, размещения стационарных пасек со строительством временных строений, необходимых для занятия пчеловодством.

4. Зона туристской и рекреационной деятельности подразделяется на участки регулируемого кратковременного отдыха и продолжительного отдыха посетителей государственного национального природного парка.

В зоне туристской и рекреационной деятельности устанавливается заказной режим охраны, обеспечивающий сохранение природных комплексов и объектов государственного природно-заповедного фонда, на территории которого допускается регулируемое туристское и рекреационное использование (кроме охоты), в том числе организация туристских маршрутов, троп, устройство бивачных стоянок и смотровых площадок, пляжей, лодочных станций, пунктов проката водных видов транспорта и пляжного инвентаря с учетом норм рекреационных нагрузок, осуществление аквакультуры (рыбоводства), размещение стационарных пасек со строительством временных строений, необходимых для занятия пчеловодством.

5. В зоне ограниченной хозяйственной деятельности размещаются объекты административно-хозяйственного назначения, ведется хозяйственная деятельность, необходимая для обеспечения охраны и функционирования государственного национального природного парка, обслуживания его посетителей, включая организацию любительского (спортивного) рыболовства, общего пользования животным миром, осуществляются строительство и эксплуатация рекреационных центров, вольеров для разведения и содержания диких животных, гостиниц, кемпингов, музеев и других объектов обслуживания туристов, а также рыбоводных хозяйств для выращивания рыбных ресурсов и других водных животных.

6. Во всех зонах государственного национального природного парка проводятся охрана, защита и восстановительные мероприятия, предусмотренные планом управления им.

7. В государственных национальных природных парках научная и эколого-просветительная деятельность осуществляется в порядке, установленном статьями 41 и 42 настоящего Закона.

Сноска. Статья 45 с изменениями, внесенными законами РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.04.2021 № 34-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 06.04.2024 № 71-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 46. Осуществление туристской и рекреационной деятельности в государственных национальных природных парках

1. Туристская и рекреационная деятельность в государственных национальных природных парках осуществляется непосредственно государственным национальным природным парком, а также физическими и юридическими лицами, оказывающими туристские услуги.

2. Участки государственных национальных природных парков для осуществления туристской и рекреационной деятельности предоставляются в краткосрочное пользование на срок от одного года до пяти лет и в долгосрочное пользование на срок от пяти до двадцати пяти лет. Предоставление этих участков осуществляется в соответствии с правилами осуществления туристской и рекреационной деятельности в государственных национальных природных парках. Участки государственных национальных природных парков для осуществления туристской и рекреационной деятельности предоставляются в краткосрочное и долгосрочное пользование также частному партнеру, заключившему договор государственно-частного партнерства в соответствии с законодательством Республики Казахстан о государственно-частном партнерстве.

3. Участки для осуществления туристской и рекреационной деятельности предоставляются в соответствии с генеральным планом развития инфраструктуры государственного национального природного парка и только в зонах туристской, рекреационной (для строительства только временных строений) и ограниченной хозяйственной деятельности как с существующей инфраструктурой, так и для создания новой инфраструктуры.

Сноска. Статья 46 в редакции Закона РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными законами РК от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 01.04.2021 № 26-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 06.04.2024 № 71-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 46-1. Строительство объектов на участках государственных национальных природных парков, предоставленных в пользование для осуществления туристской и рекреационной деятельности

1. Строительство объектов на участках государственных национальных природных парков, предоставленных в пользование для осуществления туристской и рекреационной деятельности, производится в соответствии с договором долгосрочного пользования, заключенным физическими, юридическими лицами или частными партнерами с государственным национальным природным парком, и по проектной (проектно-сметной) документации, разработанной в соответствии с эскизом (эскизным проектом).

2. Исключен Законом РК от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

3. Физическое, юридическое лицо или частный партнер, по истечении срока действия договора пользования участком, предоставленного ему в пользование для осуществления туристской и рекреационной деятельности, имеет преимущественное право на продление срока действия договора.

4. Вопросы перехода права пользования участком, предоставленным в пользование для осуществления туристской и рекреационной деятельности, и объектами строительства на нем определяются в договоре на осуществление туристской и рекреационной деятельности.

5. Вне зависимости от перехода права пользования земельным участком, предоставленным в долгосрочное пользование для осуществления туристской и рекреационной деятельности, за физическими, юридическими лицами или частными партнерами сохраняется обязанность приведения участка в состояние, обеспечивающее сохранность объектов государственного природно-заповедного фонда, и соблюдения требований по охране окружающей среды, за исключением случаев передачи объектов строительства другому лицу в соответствии с письменным уведомлением уполномоченного органа, либо когда договором установлено иное.

6. Демонтаж и удаление объектов строительства с участков должны осуществляться физическими и юридическими лицами способом, безопасным для жизни, здоровья человека и окружающей среды, в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Сноска. Глава 8 дополнена статьей 46-1 в соответствии с Законом РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными законами РК от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 01.04.2021 № 26-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 47. Особенности ограниченной хозяйственной деятельности государственных национальных природных парков

1. В зоне ограниченной хозяйственной деятельности государственными национальными природными парками разрешаются следующие виды деятельности:

1) побочное лесное пользование (ограниченная пастьба скота, мараловодство, сенокошение, любительский сбор грибов, плодов и ягод, садоводство);

2) выращивание на ограниченных площадях традиционного пользования посадочного материала древесных пород и кустарников, лекарственных трав и других растений;

3) проведение санитарных рубок, рубок ухода, за исключением проходных рубок, и переработка полученной при этом древесины;

4) производство сувениров, продукции кустарных и народных промыслов;

5) выращивание рыбопосадочного материала и товарной рыбы;

6) пчеловодство с использованием кочевых и стационарных пасек;

7) исключен Законом РК от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

7-1) общее пользование животным миром;

8) любительское (спортивное) рыболовство;

9) мелиоративный лов;

10) научно-исследовательский лов;

11) лов в воспроизводственных целях.

2. Ограниченная хозяйственная деятельность государственных национальных природных парков осуществляется с учетом сохранения и восстановления объектов государственного природно-заповедного фонда и по соответствующим разрешениям государственных органов, в ведении которых они находятся.

Сноска. Статья 47 с изменениями, внесенными законами РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.04.2021 № 34-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 06.04.2024 № 71-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 48. Режим охранных зон государственных национальных природных парков

1. В охранных зонах государственных национальных природных парков запрещаются:

1) размещение, проектирование, строительство и эксплуатация объектов, внедрение новых технологий, оказывающих вредное воздействие на экологические системы государственного национального природного парка;

2) выброс в атмосферу и сброс в открытые водные источники и на рельеф загрязняющих веществ и сточных вод;

3) разведка и добыча полезных ископаемых, за исключением случаев, указанных в пункте 2 статьи 84-2 настоящего Закона;

4) охота;

5) захоронение радиоактивных материалов и промышленных отходов;

6) деятельность, способная изменить гидрологический режим экологических систем государственного национального природного парка (строительство плотин, дамб, гидротехнических сооружений и других объектов, приводящих к прекращению или снижению естественного стока вод);

7) интродукция чужеродных видов диких животных и дикорастущих растений;

8) другая деятельность, способная оказать вредное воздействие на экологические системы государственного национального природного парка.

2. На территории охранных зон государственных национальных природных парков могут осуществляться различные формы хозяйственной деятельности, не оказывающие негативного воздействия на состояние экологических систем национального парка:

1) лесохозяйственная деятельность;

2) традиционное землепользование, включая пастьбу скота и сенокошение, а также иная деятельность в рамках обеспечения долговременной сохранности и неуязвимости биологического разнообразия;

3) туристская и рекреационная деятельность;

4) использование минеральных вод, бальнеологических и климатических ресурсов;

5) промысловое и любительское (спортивное) рыболовство, а также рыбоводство;

6) проведение наземных и авиационных работ по тушению лесных и степных пожаров;

7) рекультивация нарушенных земель;

8) восстановление лесных и иных растительных сообществ;

9) восстановление среды обитания и численности диких животных;

10) использование земельных участков для обустройства мест пребывания туристов, устройства питомников для искусственного размножения, выращивания, разведения эндемичных, редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений и животных, а также строительства служебных зданий (кордонов) для проживания работников государственного национального природного парка, предоставления им служебных земельных наделов.

3. В охранных зонах государственных национальных природных парков при осуществлении видов деятельности, указанных в пункте 2 настоящей статьи, должны предусматриваться и осуществляться мероприятия по сохранению среды обитания и условий размножения объектов растительного и животного мира, путей миграции и мест концентрации животных, обеспечиваться неприкосновенность участков, представляющих особую ценность в качестве среды обитания диких животных, а также иных объектов государственного природно-заповедного фонда.

4. Ограничения хозяйственной деятельности собственников земельных участков и землепользователей в охранной зоне государственного национального природного парка устанавливаются решениями местных исполнительных органов областей, городов республиканского значения, столицы в соответствии с настоящим Законом.

Сноска. Статья 48 в редакции Закона РК от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Законом РК от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 06.04.2024 № 71-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 49. Государственные региональные природные парки

Государственный региональный природный парк является аналогом государственного национального природного парка с видом режима, установленным для государственного национального природного парка, ставит те же цели и выполняет те же задачи, но относится к особо охраняемой природной территории местного значения со статусом природоохранного и научного учреждения.

Глава 9. ГОСУДАРСТВЕННЫЕ ПРИРОДНЫЕ РЕЗЕРВАТЫ

Статья 50. Понятие, основная деятельность и зонирование государственных природных резерватов

1. Государственный природный резерват - особо охраняемая природная территория со статусом природоохранного и научного учреждения, включающая наземные и водные экологические системы, предназначенная для охраны, защиты, восстановления и поддержания биологического разнообразия природных комплексов и связанных с ними природных и историко-культурных объектов.

2. К основной деятельности государственных природных резерватов относятся:

1) сохранение и восстановление биологического и ландшафтного разнообразия, природных экологических систем;

2) обеспечение режима охраны государственного природного резервата;

3) поддержка устойчивого социально-экономического развития территории на основе эколого-экономического принципа использования природных ресурсов;

4) проведение исследований и мониторинга в целях охраны и устойчивого развития территории, а также экологического просвещения и воспитания;

5) регулирование использования территории государственного природного резервата и его охранной зоны в эколого-просветительных, научных, рекреационных, туристских и ограниченных хозяйственных целях.

3. Территория государственного природного резервата подразделяется на зоны с различными видами режима охраны и использования:

1) зона заповедного режима (далее - зона ядра) - зона ядра, предназначенная для долгосрочного сохранения генетических ресурсов, биологического разнообразия, экологических систем и ландшафтов, имеющая достаточные размеры для достижения таких целей;

2) буферная зона - участок территории, который используется для ведения экологически ориентированной хозяйственной деятельности и устойчивого воспроизводства биологических ресурсов.

Статья 51. Режим зоны заповедного режима государственного природного резервата

1. В зоне заповедного режима государственного природного резервата проводятся научные исследования и мониторинг состояния природной среды, включая ведение Летописи природы, осуществляются мероприятия в эколого-просветительных целях.

2. В зоне заповедного режима государственного природного резервата запрещаются любая хозяйственная деятельность и рекреационное использование территории и устанавливается заповедный режим охраны, соответствующий виду режима государственного природного заповедника, установленному пунктом 1 статьи 40 настоящего Закона.

Статья 52. Режим буферной зоны государственного природного резервата

1. В буферной зоне государственного природного резервата могут осуществляться различные формы ограниченной, регулируемой и не оказывающей негативного воздействия на состояние экологических систем зоны ядра деятельности:

1) научные исследования и организация центров обучения и подготовки специалистов;

2) мониторинг окружающей среды и контроль за изменениями экологических систем;

3) лесохозяйственная деятельность, противопожарные мероприятия и защита лесных массивов;

4) традиционное землепользование в рамках обеспечения долговременной сохранности и неуязвимости биологического разнообразия зоны ядра и в целом устойчивости экологических систем государственного природного резервата;

5) расширенное проведение мероприятий по восстановлению биологического и ландшафтного разнообразия, природных экологических систем;

6) туризм, рекреационное пользование, контролируемые и регулируемые в соответствии с рекреационной нагрузкой, установленной правилами посещения особо охраняемых природных территорий физическими лицами;

7) использование минеральных вод и лечебных ресурсов;

8) экологическое просвещение, проведение обучающих программ, организация демонстрационных участков и менеджмента экологически щадящего природопользования;

9) исключен Законом РК от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

10) любительское (спортивное) рыболовство;

11) мелиоративный лов;

12) научно-исследовательский лов;

13) лов в воспроизводственных целях;

13-1) рыбоводство;

14) пчеловодство с использованием кочевых и стационарных пасек.

2. В буферной зоне государственного природного резервата запрещается деятельность, способная оказать негативное влияние на состояние экологической системы зоны ядра, в частности:

1) создание новых населенных пунктов;

2) размещение и эксплуатация промышленных объектов;

3) строительство и эксплуатация производственных объектов;

4) проведение геологоразведочных работ и разработка полезных ископаемых;

5) рубки главного пользования;

6) интродукция новых видов растений и животных;

7) действия, изменяющие гидрологический режим территории зоны ядра и буферной зоны;

8) иная деятельность, способная оказать воздействие на экологическую систему зоны ядра.

3. В государственных природных резерватах эколого-просветительная, научная, туристская и рекреационная деятельность осуществляется в порядке, установленном статьями 41, 42 и 46 настоящего Закона.

Сноска. Статья 52 с изменениями, внесенными законами РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 06.04.2024 № 71-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 53. Режим охранных зон государственных природных резерватов

В охранных зонах государственных природных резерватов разрешаются, запрещаются или ограничиваются виды природопользования и хозяйственной деятельности, установленные статьей 48 настоящего Закона.

Сноска. Статья 53 в редакции Закона РК от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 9-1. Биосферные резерваты

Сноска. Закон дополнен главой 9-1 в соответствии с Законом РК от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 53-1. Задачи биосферных резерватов

Биосферные резерваты создаются с целью:

1) сохранения, восстановления и использования естественных территорий с богатым культурным и природным наследием;

2) поддержки долговременного, устойчивого экономического и социального развития территорий, в том числе рекреационного использования их с учетом сохранения и восстановления природных ресурсов;

3) долгосрочного экологического контроля, мониторинга и экологических исследований, а также экологического просвещения и воспитания населения.

Статья 53-2. Функциональное зонирование и режим охраны территории биосферных резерватов

На территории биосферных резерватов выделяются следующие функциональные зоны:

1) зона ядра – зона с заповедным режимом охраны, предназначенная для сохранения биологического и ландшафтного разнообразия, которая соответствует зонам, указанным в пункте 1 статьи 40, пунктах 2 и 3 статьи 45 и статье 51 настоящего Закона;

2) буферная зона – зона с заказным режимом охраны, используемая для ведения экологически ориентированной хозяйственной деятельности и устойчивого воспроизводства биологических ресурсов, которая соответствует зонам, указанным в пунктах 4 и 5 статьи 45 и статье 52 настоящего Закона;

3) внешняя переходная зона – участок территории вне особо охраняемой природной территории, используемый для ведения экологически ориентированной хозяйственной деятельности, который соответствует охранным зонам, указанным в статьях 43, 48 и 53 настоящего Закона.

Глава 10. ГОСУДАРСТВЕННЫЕ ЗООЛОГИЧЕСКИЕ ПАРКИ

Статья 54. Понятие и основная деятельность государственного зоологического парка

1. Государственный зоологический парк - особо охраняемая природная территория со статусом природоохранной и научной организации, предназначенная для культурно-просветительной, научной, учебной и природоохранной деятельности, сохранения генофонда и разведения в условиях искусственной среды типичных, редких и находящихся под угрозой исчезновения видов животных.

2. К основной деятельности государственных зоологических парков относятся разработка научных основ сохранения, воспроизводства и использования животного мира Казахстана, освоение ресурсов фауны Казахстана, имеющих мировое значение.

Статья 55. Зонирование и особенности охраны государственных зоологических парков

1. В государственных зоологических парках выделяются следующие зоны:

1) экспозиционная - для содержания и разведения животных, а также доступа посетителей;

2) научная - для проведения научных исследований;

3) общественная - для обслуживания посетителей;

4) административная и производственно-хозяйственная.

2. В государственных зоологических парках запрещаются любые действия, не связанные с выполнением их задач, которые могут привести к гибели содержащихся в них животных.

Статья 56. Разведение животных в государственных зоологических парках

1. Государственные зоологические парки формируют и обеспечивают сохранение коллекций животных из отечественной и мировой фауны.

2. Государственные зоологические парки в установленном порядке осуществляют импортные и экспортные операции с животными, обмен ими с другими организациями зоологического профиля с соблюдением требований, установленных законодательством Республики Казахстан.

3. В государственных зоологических парках создаются ветеринарные и зоотехнические службы, питомники для разведения редких и находящихся под угрозой исчезновения видов животных.

4. Исключен Законом РК от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Сноска. Статья 56 с изменениями, внесенными законами РК от 04.12.2015 № 435-V (вводится в действие с 01.01.2016); от 28.10.2019 № 268-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 57. Особенности использования государственных зоологических парков

1. Государственные зоологические парки используются в научных, культурно-просветительных и учебных целях.

2. В государственных зоологических парках проводятся научные исследования в области содержания и разведения животных в неволе и (или) полувольных условиях, в том числе животных, занесенных в Красную книгу Республики Казахстан.

3. Государственные зоологические парки вправе создавать банки научных данных, фонды, музеи, лектории, библиотеки и архивы, издавать научную, научно-популярную и другую литературу по вопросам деятельности этих организаций.

4. Государственные зоологические парки вправе иметь подсобные хозяйства, мастерские, зоологические магазины и другие объекты, необходимые для хозяйственной деятельности, соответствующие профилю этих организаций, но не относящиеся к их основной деятельности.

Сноска. Статья 57 с изменением, внесенным Законом РК от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 11. ГОСУДАРСТВЕННЫЕ БОТАНИЧЕСКИЕ САДЫ

Статья 58. Понятие и основная деятельность государственного ботанического сада

1. Государственный ботанический сад - особо охраняемая природная территория со статусом природоохранной и научной организации, предназначенная для проведения исследований и научных разработок по охране, защите, воспроизводству и использованию растительного мира, в том числе редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений.

2. К основной деятельности государственных ботанических садов относятся разработка научных основ сохранения, воспроизводства и использования растительного мира Казахстана, освоение ресурсов флоры Казахстана, имеющих мировое значение.

Статья 59. Зонирование и особенности охраны государственных ботанических садов

1. В государственных ботанических садах выделяются следующие зоны:

1) экспозиционная - для культивирования растений и доступа посетителей;

2) научная - для проведения научных исследований и сохранения коллекций генофонда растений;

3) общественная - для обслуживания посетителей;

4) административная и производственно-хозяйственная.

2. В государственных ботанических садах запрещаются любые действия, не связанные с выполнением поставленных перед ними задач, которые могут привести к гибели культивируемых в них растений.

Статья 60. Культивирование растений в государственных ботанических садах

1. Государственные ботанические сады формируют и обеспечивают сохранение коллекций растений природной, культурной, отечественной и мировой флоры.

2. Государственные ботанические сады осуществляют импортные и экспортные операции с растениями, обмен ими с другими организациями ботанического профиля с соблюдением требований, установленных законодательством Республики Казахстан.

3. В государственных ботанических садах создаются коллекционные и экспериментальные участки, гербарии, питомники и семенные фонды.

Статья 61. Особенности использования государственных ботанических садов

1. Государственные ботанические сады используются в установленном порядке в научных, культурно-просветительных и учебных целях.

2. В государственных ботанических садах проводятся научные исследования по интродукции и селекции природной, культурной, отечественной и мировой флоры, а также по изучению, сохранению и эффективному использованию растительного мира Казахстана.

Научные исследования по формированию, сохранению, использованию коллекционных фондов растений осуществляются на основе государственных заказов, обеспечивающих культивирование коллекционных фондов.

3. Государственные ботанические сады вправе создавать банки научных данных, фонды, музеи, лектории, библиотеки и архивы, издавать научную, научно-популярную литературу по вопросам деятельности этих организаций.

4. Государственные ботанические сады вправе создавать хозяйственные экспериментальные базы для производственных испытаний рекомендованных интродуцированных растений и их репродукций в целях внедрения в лесное, садово-парковое, сельское хозяйство и другие отрасли.

5. Государственные ботанические сады вправе иметь подсобные хозяйства, мастерские, специализированные магазины для продажи растений и другие объекты, необходимые для хозяйственной деятельности, соответствующие профилю этих организаций, но не относящиеся к их основной деятельности.

Глава 12. ГОСУДАРСТВЕННЫЕ ДЕНДРОЛОГИЧЕСКИЕ ПАРКИ

Статья 62. Понятие и основная деятельность государственного дендрологического парка

1. Государственный дендрологический парк - особо охраняемая природная территория со статусом природоохранной и научной организации с установленными по зонам видами режима охраны, предназначенная для охраны, защиты, воспроизводства и использования древесных и кустарниковых пород.

2. К основной деятельности государственных дендрологических парков относятся разработка научных основ сохранения, воспроизводства и использования древесной растительности Казахстана, освоение ресурсов флоры Казахстана, имеющих мировое значение.

Статья 63. Зонирование, особенности охраны и использования государственных дендрологических парков

1. В государственных дендрологических парках выделяются те же зоны с учетом назначения и вида режима охраны, что и в государственных ботанических садах, предусмотренные статьей 59 настоящего Закона.

2. Государственные дендрологические парки используются в научных, культурно-просветительных и учебных целях в том же порядке и на тех же условиях, что и государственные ботанические сады, которые установлены статьей 61 настоящего Закона.

Глава 13. ГОСУДАРСТВЕННЫЕ ПАМЯТНИКИ ПРИРОДЫ

Статья 64. Понятие государственных памятников природы

Государственный памятник природы - особо охраняемая природная территория, включающая отдельные уникальные, невосполнимые, ценные в экологическом, научном, культурном и эстетическом отношении природные комплексы, а также объекты естественного и искусственного происхождения, отнесенные к объектам государственного природно-заповедного фонда.

Статья 65. Порядок создания государственных памятников природы

1. В зависимости от значимости отдельные виды объектов государственного природно-заповедного фонда и природные комплексы объявляются государственными памятниками природы республиканского или местного значения.

2. Границы и вид режима охраны территорий государственных памятников природы республиканского значения утверждаются уполномоченным органом, государственных памятников природы местного значения - местными исполнительными органами областей, городов республиканского значения, столицы.

3. Передача государственных памятников природы республиканского значения и их территорий под охрану лиц, в чье ведение они переданы, осуществляется уполномоченным органом, а государственных памятников природы местного значения - местными исполнительными органами областей, городов республиканского значения, столицы, принявшими решения об их организации.

4. Находящиеся на территории государственных природных заповедников, государственных национальных природных парков, государственных природных резерватов, государственных региональных природных парков и других видов особо охраняемых природных территорий государственные памятники природы республиканского значения учитываются в их составе.

При создании или расширении государственных природных заповедников, государственных национальных природных парков, государственных природных резерватов памятники природы местного значения исключаются из перечня особо охраняемых природных территорий местного значения и включаются в перечень особо охраняемых природных территорий республиканского значения при наличии соответствующего обоснования в технико-экономическом обосновании создания или расширения данных видов особо охраняемых природных территорий.

Сноска. Статья 65 с изменениями, внесенными законами РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 66. Режим охраны территорий государственных памятников природы

1. На территориях государственных памятников природы устанавливается заповедный режим охраны, соответствующий виду режима охраны государственных природных заповедников, с запрещением любой деятельности, влекущей к нарушению сохранности государственных памятников природы.

1-1. На территориях государственных памятников природы проводятся мероприятия по их сохранению и восстановлению в соответствии с проектами, разработанными организациями, специализирующимися в этой области.

2. Охрана государственных памятников природы осуществляется в соответствии со статьей 32 настоящего Закона.

Сноска. Статья 66 с изменением, внесенным Законом РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 14. ГОСУДАРСТВЕННЫЕ ПРИРОДНЫЕ ЗАКАЗНИКИ

Статья 67. Понятие и виды государственных природных заказников

1. Государственный природный заказник - особо охраняемая природная территория с заказным режимом или регулируемым режимом хозяйственной деятельности, предназначенная для сохранения и воспроизводства одного или нескольких объектов государственного природно-заповедного фонда.

2. По своему функциональному назначению государственные природные заказники могут подразделяться на следующие виды:

1) комплексные - для сохранения и восстановления особо ценных природных комплексов;

2) биологические (ботанические, зоологические) – для сохранения и восстановления ценных, редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений и животных;

3) палеонтологические - для сохранения ископаемых останков животных, растений и их комплексов;

4) гидрологические (болотные, озерные, речные) - для сохранения ценных объектов и комплексов водно-болотных угодий;

5) геоморфологические - для сохранения редких и уникальных природных форм рельефа;

6) геологические и минералогические - для сохранения редких геологических и минералогических образований;

7) почвенные - для сохранения типичных и редких видов почв;

8) гидрогеологические – для сохранения уникальных месторождений подземных вод.

Сноска. Статья 67 с изменениями, внесенными законами РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 68. Особенности создания государственных природных заказников

1. Государственные природные заказники создаются на участках земель всех категорий без изъятия их у собственников земельных участков и землепользователей.

Границы государственных природных заказников устанавливаются по границам земельных участков собственников и землепользователей или по естественным географическим рубежам и обозначаются на местности специальными знаками.

Собственник земельного участка или землепользователь обязан обеспечить право ограниченного целевого использования земельного участка, на котором находится государственный природный заказник.

Ограничения хозяйственной деятельности собственников земельных участков и землепользователей на территории государственного природного заказника устанавливаются решениями местных исполнительных органов областей, городов республиканского значения, столицы в порядке, предусмотренном Земельным кодексом Республики Казахстан.

2. Государственные природные заказники создаются как:

1) бессрочные - без указания сроков функционирования;

2) долгосрочные - на срок более 10 лет;

3) краткосрочные - на срок менее 10 лет.

3. Природоохранные учреждения, государственные учреждения лесного хозяйства, специализированные организации по охране животного мира, за которыми закрепляются государственные природные заказники, организуют мероприятия по охране и восстановлению расположенных в них объектов государственного природно-заповедного фонда силами специальных служб охраны в соответствии со статьей 32 настоящего Закона.

Сноска. Статья 68 с изменениями, внесенными законами РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 69. Особенности режима охраны и использования государственных природных заказников

1. В государственных природных заказниках запрещается следующая деятельность:

1) в комплексных государственных природных заказниках - хозяйственная деятельность, создающая угрозу сохранению природных комплексов, интродукция чужеродных видов растений и животных;

2) в зоологических государственных природных заказниках – охота, добыча любыми способами и средствами животных, за исключением рыб, интродукция чужеродных видов животных, разрушение гнезд, нор, логовищ и других местообитаний, сбор яиц, за исключением случаев изъятия в научно-исследовательских, воспроизводственных и мелиоративных целях по разрешению уполномоченного органа;

3) в ботанических государственных природных заказниках - пастьба скота, сенокошение, все виды рубок леса, сбор цветов, выкапывание корней, клубней и луковиц растений, разведение костров, заезд и передвижение вне существующих дорог транспортных средств, интродукция чужеродных видов растений и животных, равно как и другие действия, вызвавшие или которые могут вызвать повреждение и уничтожение растительности;

4) в гидрогеологических государственных природных заказниках - добыча камня, гравия, песка и других полезных ископаемых, разрушение пещер, производство земляных работ, действия, которые могут вызвать изменение естественного гидрологического режима, изыскания и научные исследования, связанные с нарушением или разрушением природных компонентов государственного природного заказника.

1-1. В комплексных государственных природных заказниках охота и рыболовство разрешаются уполномоченным государственным органом в области охраны, воспроизводства и использования животного мира в пределах допустимого объема изъятия объектов животного мира, не угрожающего сохранению объектов государственного природно-заповедного фонда, на основании биологического обоснования.

1-2. В зоологических государственных природных заказниках разрешаются с соблюдением установленного режима осуществление сельскохозяйственной деятельности (выращивание сельскохозяйственных культур, сенокошение, пастьба скота) и пчеловодство.

2. Особенности режима государственных природных заказников определяются паспортом.

3. Государственные природные заказники могут использоваться в научных, эколого-просветительных, туристских, рекреационных и ограниченных хозяйственных целях.

Собственники земельных участков и землепользователи вправе осуществлять хозяйственную деятельность в государственных природных заказниках с соблюдением установленных ограничений.

Сноска. Статья 69 с изменениями, внесенными законами РК от 21.01.2010 № 242-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 06.04.2024 № 71-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 15. ГОСУДАРСТВЕННЫЕ ЗАПОВЕДНЫЕ ЗОНЫ

Статья 70. Понятие, цели и задачи государственной заповедной зоны

Государственная заповедная зона - особо охраняемая природная территория с дифференцированными видами режима охраны, предназначенная для сохранения и восстановления объектов государственного природно-заповедного фонда и биологического разнообразия на земельных участках и акваториях, зарезервированных под государственные природные заповедники, государственные национальные природные парки, государственные природные резерваты.

Статья 71. Порядок создания государственных заповедных зон

1. Государственные заповедные зоны объявляются на участках земель всех категорий без изъятия их у собственников земельных участков и землепользователей.

2. Собственник земельного участка или землепользователь обязан обеспечить право ограниченного целевого использования земельного участка, на котором находится государственная заповедная зона.

Статья 72. Особенности охраны и использования государственных заповедных зон

1. В государственных заповедных зонах запрещается деятельность в случае, если она может повлечь изменения естественного облика охраняемых ландшафтов или нарушение устойчивости экологических систем либо угрожает сохранению и воспроизводству особо ценных природных ресурсов.

2. В государственных заповедных зонах выделяются участки с заповедным и заказным видами режима, а также с регулируемым режимом хозяйственной деятельности.

3. Государственные заповедные зоны могут использоваться во всех целях, предусмотренных для особо охраняемых природных территорий, с учетом особенностей видов режима их охраны.

4. Ограничения на хозяйственную деятельность собственников земельных участков и землепользователей в государственных заповедных зонах устанавливаются законами Республики Казахстан.

5. Природоохранные учреждения, государственные учреждения лесного хозяйства, специализированные организации по охране животного мира, за которыми закрепляются государственные заповедные зоны, организуют мероприятия по охране и восстановлению расположенных в них объектов государственного природно-заповедного фонда силами специальных служб охраны в соответствии со статьей 32 настоящего Закона.

6. На территории государственных заповедных зон разрешаются геологическое изучение, разведка полезных ископаемых по согласованию с уполномоченным органом с учетом специальных экологических требований, установленных Экологическим кодексом Республики Казахстан.

Добыча полезных ископаемых допускается в исключительных случаях на основании решения Правительства Республики Казахстан по представлению уполномоченного органа по изучению недр, согласованному с уполномоченным органом, с учетом специальных экологических требований, установленных Экологическим кодексом Республики Казахстан.

Сноска. Статья 72 с изменениями, внесенными законами РК от 9 января 2007 г. № 213 (порядок введения в действие смотрите в ст.2); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 27.12.2017 № 126-VI (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования).

Статья 73. Государственная заповедная зона в северной части Каспийского моря

1. Акватория восточной части Северного Каспия с дельтами рек Волги (в пределах Республики Казахстан) и Урала входит в государственную заповедную зону в северной части Каспийского моря, предназначенную для сохранения рыбных запасов, обеспечения оптимальных условий обитания и естественного воспроизводства осетровых и других ценных видов рыб.

2. В государственной заповедной зоне в северной части Каспийского моря обеспечиваются возможности для развития рыбного хозяйства, водного транспорта, государственного геологического изучения, разведки и добычи углеводородного сырья с учетом специальных экологических требований, установленных Экологическим кодексом Республики Казахстан.

Сноска. Статья 73 с изменениями, внесенными Законом РК от 9 января 2007 г. № 213 (порядок введения в действие смотрите в ст.2).

Глава 16. ОБЪЕКТЫ ГОСУДАРСТВЕННОГО ПРИРОДНО-ЗАПОВЕДНОГО ФОНДА

Статья 73-1. Виды объектов государственного природно-заповедного фонда

К объектам государственного природно-заповедного фонда относятся:

1) особо ценные насаждения государственного лесного фонда;

2) водно-болотные угодья;

3) ключевые орнитологические территории;

4) уникальные природные водные объекты или их участки;

5) участки недр, представляющие особую экологическую, научную, историко-культурную и рекреационную ценность;

6) редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды растений и животных;

7) уникальные единичные объекты растительного мира, имеющие особое научное и (или) историко-культурное значение.

Сноска. Глава 16 дополнена статьей 73-1 в соответствии с Законом РК от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 74. Особо ценные насаждения государственного лесного фонда

1. К особо ценным насаждениям государственного лесного фонда относятся особо ценные лесные массивы, лесоплодовые насаждения, массивы тугайных и субальпийских лесов, которые могут включаться в состав особо охраняемых природных территорий либо входить в следующие категории особо охраняемых лесных территорий:

1) участки леса, имеющие научное значение, включая лесные генетические резерваты;

2) орехопромысловые зоны;

3) субальпийские леса.

2. На участках особо ценных насаждений государственного лесного фонда устанавливается заповедный или заказной режим их охраны и использования в соответствии с настоящим Законом и лесным законодательством Республики Казахстан.

Статья 75. Водно-болотные угодья

1. Водно-болотными угодьями являются естественные и искусственные водоемы на территории Республики Казахстан, включая морские акватории, которые служат резерватами значительной совокупности видов (подвидов) растений или околоводных животных, прежде всего мигрирующих водоплавающих птиц, включая редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды растений и животных, представляющие собой международный и республиканский ресурс.

2. Водно-болотные угодья по своему значению подразделяются на имеющие международное значение и имеющие республиканское значение. Они могут включаться в состав действующих особо охраняемых природных территорий либо на их основе могут создаваться новые особо охраняемые природные территории в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Список водно-болотных угодий международного значения формируется в соответствии с международными договорами, участницей которых является Республика Казахстан.

Списки водно-болотных угодий международного значения и водно-болотных угодий республиканского значения утверждаются уполномоченным государственным органом в области охраны, воспроизводства и использования животного мира.

3. На водно-болотных угодьях устанавливаются заповедный и (или) заказной режимы либо регулируемый режим хозяйственной деятельности, обеспечивающие охрану и восстановление местообитаний водоплавающих птиц.

4. На водно-болотных угодьях предусматриваются меры по охране и воспроизводству видов животного мира, включая редких и находящихся под угрозой исчезновения. В целях обеспечения сохранения водно-болотных угодий уполномоченным государственным органом в области охраны, воспроизводства и использования животного мира утверждаются планы их развития.

Сноска. Статья 75 - в редакции Закона РК от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 75-1. Ключевые орнитологические территории

1. Под ключевой орнитологической территорией понимается территория, которая служит местом концентрации одного или нескольких видов птиц в период гнездования, линьки на местах зимовки или отдыха во время миграции.

К ключевым орнитологическим территориям могут быть отнесены участки, имеющие важное научное и познавательное значение. В качестве ключевых орнитологических территорий могут выступать природные местообитания и искусственно созданные объекты: водохранилища, пруды, искусственные лесные насаждения в безлесных районах и иные, характеризующиеся большим видовым разнообразием и численностью птиц.

2. Ключевые орнитологические территории Казахстана являются частью республиканской и международной сети ключевых орнитологических территорий. При содействии уполномоченного государственного органа в области охраны, воспроизводства и использования животного мира в республике издается и периодически уточняется каталог ключевых орнитологических территорий страны, который содержит данные об их пространственном размещении и описание этих территорий.

Сноска. Глава 16 дополнена статьей 75-1 в соответствии с Законом РК от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); в редакции Закона РК от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 76. Уникальные природные водные объекты или их участки

1. К уникальным природным водным объектам или их участкам относятся моря, реки, озера, ледники и другие поверхностные водные объекты или их части, имеющие особое экологическое, научное, историко-культурное и рекреационное значение.

2. Уникальные природные водные объекты или их участки в зависимости от их значимости включаются в состав земель особо охраняемых природных территорий республиканского или местного значения, а также в их границах могут создаваться отдельные виды особо охраняемых природных территорий.

3. На уникальных природных водных объектах или их участках устанавливаются заповедный, заказной или регулируемый виды режима водопользования, обеспечивающие их охрану в соответствии с настоящим Законом и водным законодательством Республики Казахстан.

Статья 77. Участки недр, представляющие особую экологическую, научную, историко-культурную и рекреационную ценность

1. К участкам недр, представляющим особую экологическую, научную, историко-культурную и рекреационную ценность, относятся:

1) геологические объекты - естественные и искусственные обнажения, в которых представлены опорные или характерные разрезы, характерные тектонические структуры, редкие горные породы и минералы, метеориты, сохранившиеся ископаемые остатки фауны и флоры;

2) геоморфологические объекты - террасы, поймы, пещеры, ущелья, каньоны, водопады и другие формы рельефа, наглядно отражающие процессы рельефообразования и имеющие особую ценность для туризма и рекреации;

3) гидрогеологические объекты - подземные воды и их выходы на поверхность, отличающиеся уникальными и редкими свойствами;

4) участки недр с наскальными рисунками, древними горными выработками и другими объектами по использованию недр, имеющими историческое, археологическое и этнографическое значение.

2. На участках недр, представляющих особую экологическую, научную, историко-культурную, рекреационную ценность, запрещается любая деятельность, угрожающая сохранности геологических, геоморфологических и гидрогеологических объектов государственного природно-заповедного фонда, в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Статья 78. Редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды растений и животных

1. Перечень редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений и животных утверждается Правительством Республики Казахстан и формируется по родственным группам.

1-1. Исключен Законом РК от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

2. Охрана редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений и животных осуществляется государством. Физические и юридические лица обязаны принимать меры по их охране.

2-1. Виды растений и животных, численность и условия устойчивого существования которых восстановлены до пределов, исключающих угрозу их воспроизводству и сохранению генофонда в состоянии естественной свободы, подлежат исключению из перечня редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений и животных.

3. Исключен Законом РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

4. Изъятие редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений и животных, их частей или дериватов осуществляется на основании решения Правительства Республики Казахстан в соответствии с законами Республики Казахстан "О растительном мире" и "Об охране, воспроизводстве и использовании животного мира".

Сноска. Статья 78 с изменениями, внесенными законами РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 02.01.2023 № 184-VII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 79. Уникальные единичные объекты растительного мира, имеющие особое научное и (или)историко-культурное значение

1. К уникальным единичным объектам растительного мира, имеющим особое научное и (или) историко-культурное значение, относятся находящиеся в природной среде или в искусственных условиях единичные экземпляры и (или) отдельные группы деревьев, кустарников и травянистых растений, характеризующиеся уникальными свойствами (историей происхождения, продолжительностью жизни, формой и размерами ствола, кроны, размерами цветков, плодов и семян, другими свойствами), которые представляют научный интерес и (или) историко-культурное значение.

2. Выделение уникальных единичных объектов растительного мира, имеющих особое научное и (или) историко-культурное значение, как объектов государственного природно-заповедного фонда ведется при проведении землеустроительных, лесоустроительных, градостроительных работ.

3. Охрана уникальных единичных объектов растительного мира, имеющих особое научное и (или) историко-культурное значение, осуществляется государством. Физические и юридические лица обязаны принимать меры по охране уникальных единичных объектов растительного мира, имеющих особое научное и (или) историко-культурное значение, объявленных объектами государственного природно-заповедного фонда.

Глава 17. ЭЛЕМЕНТЫ ЭКОЛОГИЧЕСКОЙ СЕТИ, СВЯЗАННЫЕ
С СИСТЕМОЙ ОСОБО ОХРАНЯЕМЫХ ПРИРОДНЫХ ТЕРРИТОРИЙ

Статья 80. Понятие элементов экологической сети, связанных с системой особо охраняемых природных территорий

1. Элементами экологической сети являются природные комплексы, представляющие совокупность пространственно сообщающихся между собой участков земли, водной поверхности и воздушного пространства над ними, которые по состоянию их экологических систем и своему расположению связаны с системой особо охраняемых природных территорий и обеспечивают устойчивость природных и культурных ландшафтов, сохранение биологического разнообразия территории страны.

2. К элементам экологической сети относятся участки земель оздоровительного и рекреационного назначения, охранные зоны особо охраняемых природных территорий, экологические коридоры, государственный лесной фонд, водоохранные зоны, полосы водных объектов и другие охраняемые участки природных объектов, в том числе охотничьи угодья.

3. Порядок установления и использования участков земель оздоровительного и рекреационного назначения, государственного лесного фонда, водоохранных зон и полос водных объектов, охотничьих угодий, рыбохозяйственных водоемов регулируется специальным законодательством Республики Казахстан.

Статья 81. Экологические коридоры

1. Экологические коридоры создаются на участках земель всех категорий без изъятия их у собственников земельных участков и землепользователей для обеспечения пространственной связи между особо охраняемыми природными территориями и другими элементами экологической сети в целях сохранения объектов государственного природно-заповедного фонда, биологического разнообразия, охраны и обустройства естественных путей миграции животных и распространения растений, обитающих и произрастающих на особо охраняемых природных территориях.

2. На участках экологических коридоров устанавливается регулируемый режим использования этих земель, обеспечивающий сохранность диких животных в местах их временного обитания, прохода в периоды миграции, сохранность мест произрастания дикорастущих растений.

Особенности режима экологических коридоров определяются паспортом особо охраняемой природной территории.

3. Решение о создании экологического коридора принимается местными исполнительными органами областей, городов республиканского значения, столицы по предложению уполномоченного органа на основании естественно-научного обоснования.

Границы экологических коридоров устанавливаются по естественным географическим рубежам и обозначаются на местности специальными знаками.

Охрана и управление экологическими коридорами осуществляются природоохранными учреждениями и специализированными организациями по охране животного мира. Закрепление экологических коридоров за природоохранными учреждениями и специализированными организациями по охране животного мира производится решением уполномоченного органа.

4. Генеральная схема организации территории Республики Казахстан, межрегиональные схемы территориального развития, комплексные схемы градостроительного планирования и иная градостроительная документация, затрагивающая территории экологических коридоров, подлежат согласованию с уполномоченным органом.

Сноска. Статья 81 с изменениями, внесенными законами РК от 25.01.2012 № 548-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 73-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 18. ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 82. Возмещение ущерба, причиненного нарушением законодательства Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий

Физические и юридические лица, причинившие ущерб особо охраняемым природным территориям и объектам государственного природно-заповедного фонда, обязаны возместить его природоохранным организациям в соответствии с законодательством Республики Казахстан в полном объеме, в размерах затрат на восстановление особо охраняемой природной территории и объектов государственного природно-заповедного фонда с учетом понесенных убытков.

Статья 83. Ответственность за нарушение законодательства Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий

Нарушение законодательства Республики Казахстан в области особо охраняемых природных территорий влечет ответственность, установленную законами Республики Казахстан.

Сноска. Статья 83 в редакции Закона РК от 21.01.2010 № 242-IV (порядок введения в действие см. ст.2).

Статья 84. Международное сотрудничество в области особо охраняемых природных территорий

Международное сотрудничество в области особо охраняемых природных территорий осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан и международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.

Статья 84-1. Правовая и социальная защита должностных лиц и специалистов природоохранных учреждений

1. Должностные лица и специалисты природоохранных учреждений подлежат правовой и социальной защите в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

2. Должностным лицам и специалистам природоохранных учреждений, осуществляющим природоохранные функции в сельской местности, устанавливаются повышенные не менее чем на двадцать пять процентов должностные оклады в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

3. Должностным лицам и специалистам природоохранных учреждений предоставляются земельные участки для пастьбы скота и сенокошения по решению местных исполнительных органов.

Сноска. Глава 18 дополнена статьей 84-1 в соответствии с Законом РК от 15.06.2017 № 73-VI (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 84-2. Переходные положения

1. Положения частей второй, третьей, четвертой и пятой пункта 2 статьи 23 настоящего Закона применяются для целей добычи твердых полезных ископаемых (за исключением общераспространенных полезных ископаемых) исключительно на месторождении, обнаруженном на участке недр, расположенном в пределах участка разведки либо геологического отвода по контракту на разведку твердых полезных ископаемых или лицензии на разведку твердых полезных ископаемых, заключенному либо выданной до введения в действие настоящей статьи.

2. Запрет, установленный подпунктом 3) пункта 1 статьи 48 настоящего Закона, не распространяется на контракты и лицензии, заключенные и выданные до введения в действие настоящей статьи, для проведения операций по разведке или добыче твердых полезных ископаемых (за исключением общераспространенных полезных ископаемых).

Сноска. Закон дополнен статьей 84-2 в соответствии с Законом РК от 02.01.2021 № 399-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 85. Порядок введения в действие настоящего Закона

1. Настоящий Закон вводится в действие со дня его официального опубликования, за исключением статьи 32, которая вводится в действие с 1 января 2007 года.

2. Признать утратившим силу Закон Республики Казахстан от 15 июля 1997 г. "Об особо охраняемых природных территориях" (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 1997 г., N 17-18, ст. 215; 1999 г., N 11, ст. 357; 2001 г., N 3, ст. 20; N 24, ст. 338; 2004 г., N 10, ст. 57; N 23, ст. 142; 2006 г., N 3, ст. 22).

Президент Республики Казахстан