О проекте Указа Президента Республики Казахстан "О Концепции совершенствования Системы государственного планирования, ориентированной на результаты"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 2 августа 2013 года № 765

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
внести на рассмотрение Президента Республики Казахстан проект Указа Президента Республики Казахстан «О Концепции совершенствования Системы государственного планирования, ориентированной на результаты».

Премьер-Министр
Республики Казахстан С. Ахметов

О Концепции совершенствования Системы государственного
планирования, ориентированной на результаты

В целях дальнейшего совершенствования Системы государственного планирования, ориентированной на результаты, ПОСТАНОВЛЯЮ:
1. Утвердить прилагаемую Концепцию совершенствования Системы государственного планирования, ориентированной на результаты (далее – Концепция).
2. Центральным государственным и местным исполнительным органам:
1) руководствоваться в своей деятельности Концепцией и обеспечить принятие своевременных мер по ее реализации;
2) принять иные меры, вытекающие из настоящего Указа.
3. Контроль за исполнением настоящего Указа возложить на Администрацию Президента Республики Казахстан.
4. Настоящий Указ вводится в действие со дня подписания.

Президент
Республики Казахстан Н.Назарбаев

УТВЕРЖДЕНА
Указом Президента
Республики Казахстан
от 2013 года

Концепция
совершенствования Системы государственного планирования,
ориентированной на результаты Содержание

Введение
1. Видение развития государственного планирования, ориентированного на результаты
2. Основные принципы и общие подходы развития Системы государственного планирования
3. Перечень нормативных правовых актов, посредством которых предполагается реализация Концепции

Введение

Концепция совершенствования Системы государственного планирования, ориентированной на результаты, (далее – Концепция), разработана на основе комплексного анализа современного состояния системы государственного планирования с учетом международного опыта, которая содержит основные принципы и подходы по дальнейшему развитию системы государственного планирования, а также определяет цели и задачи реализации государственной политики по вопросам государственного планирования.

1. Видение развития государственного планирования,
ориентированного на результаты

Анализ текущей ситуации

В целях формирования целостной и эффективной Системы государственного планирования в Республике Казахстан, в 2007 году начата работа по выстраиванию новой модели государственного планирования на принципах корпоративного управления, результативности, транспарентности и подотчетности обществу.
В результате проведенной работы в декабре 2007 года утверждена Концепция по внедрению системы государственного планирования, ориентированной на результаты.
В реализацию основных положений данной Концепции, в 2008 году принят новый Бюджетный кодекс, который стал основой принятия Указа Президента Республики Казахстан «О Системе государственного планирования в Республике Казахстан» и внедрения перехода к бюджетированию, ориентированному на результаты.
В 2009 году принят Стратегический план развития Республики Казахстан до 2020 года, в котором определены стратегические направления и цели развития страны на предстоящий десятилетний период.
В реализацию Стратегического плана развития Республики Казахстан до 2020 года приняты и реализуются следующие документы Системы государственного планирования.
1. На центральном уровне:
1) Прогнозная схема территориально-пространственного развития страны до 2020 года, принятая в целях определения подходов государства по ключевым направлениям отраслевого и регионального развития;
2) 5 государственных программ в сфере индустриально-инновационного развития, здравоохранения, образования, информационно-коммуникационной инфраструктуры и развития государственного языка;
3) стратегия национальной безопасности Республики Казахстан;
4) 43 отраслевые программы, которые направлены на индустриально-инновационное и инфраструктурное развитие, поддержку предпринимательства, развитие регионов и др.;
5) Прогноз социально-экономического развития Республики Казахстан, разрабатываемый ежегодно и определяющий параметры экономического развития страны, региона и экономической политики на среднесрочный период с учетом стратегических целей во взаимосвязи с бюджетными параметрами на три года;
6) 29 центральных государственных органов разрабатывают и реализуют стратегические планы;
7) 37 стратегий развития на 10 лет и 37 планов развития на 5 лет национальных управляющих холдингов, национальных холдингов и национальных компаний.
2. На местном уровне:
1) программы развития территорий, охватывающие все сферы социально-экономического развития регионов: 16 на областном уровне и 197 на районном уровне;
2) прогнозы социально-экономического развития регионов: 16 на областном уровне и 197 на районном уровне;
3) 366 исполнительных органов, финансируемых из областных бюджетов, бюджетов города Астаны и Алматы, приняли и реализуют свои стратегические планы.
Кроме этого, приняты и реализуются:
1) 2 стратегии в сфере гендерного равенства, устойчивого развития города Астаны:
2) 11 концепций в сфере разграничения полномочий между уровнями государственного управления, развития финансового сектора, внешней политики, информационной безопасности, государственной службы, молодежной политики, управлению государственным и валовым внешним долгом, правовой политики, перехода к «зеленой экономике», инновационного развития и развития геологической отрасли;
3) 2 доктрины (Военная доктрина и Доктрина национального единства Казахстана).
Концепции и доктрины реализуются через стратегические и программные документы, стратегические планы государственных органов и законы.
В рамках Послания Президента Республики Казахстан народу Казахстана «Стратегия «Казахстан-2050»: новый политический курс состоявшегося государства» определены новые стратегические задачи развития страны, для реализации которых требуется разработка новых документов Системы государственного планирования, включающая:
4 государственные программы в сфере развития инфраструктуры, управления водными ресурсами, противодействия религиозному экстремизму и терроризму, дальнейшей модернизации правоохранительной системы;
1 отраслевую программу «Глобальная инфраструктурная интеграция».
Дополнительно разрабатываются 7 концепций по вхождению Казахстана в число 30-ти самых развитых государств мира, новой бюджетной политики, внедрению государственного аудита, реформированию нормативной базы в строительной сфере, эффективному управлению природными ресурсами и использованию доходов от сырьевого сектора, кадровой политики правоохранительных органов, социального развития Республики Казахстан до 2030 года.
В целях повышения эффективности деятельности государственных органов Указом Президента Республики Казахстан от 19 марта 2010 года
№ 954 введена Система ежегодной оценки эффективности деятельности центральных государственных и местных исполнительных органов областей, города республиканского значения, столицы. Оценка эффективности осуществляется по 7 направлениям деятельности государственных органов:
1) достижение и реализация стратегических целей и задач в курируемых отрасли/сфере/регионе;
2) исполнение актов и поручений Президента Республики Казахстан, Государственного секретаря Республики Казахстан, Правительства Республики Казахстан, Администрации Президента Республики Казахстан, Канцелярии Премьер-Министра Республики Казахстан;
3) управление бюджетными средствами;
4) оказание государственных услуг;
5) управление персоналом;
6) применение информационных технологий;
7) правовое обеспечение государственных органов.
На сегодняшний день данная Система оценки эффективности является одним из ключевых инструментов совершенствования системы государственного управления и повышения конкурентоспособности страны.
В рамках данной оценки проводится комплексный анализ сильных и слабых сторон по вопросам стратегического планирования, оказания государственных услуг, модернизации государственной службы, управления бюджетом, информатизации и развития электронного правительства и правового обеспечения.
В рамках оценки по направлению «Достижение и реализация стратегических целей и задач» анализируются стратегические планы центральных госорганов и программы развития областей, городов Астана и Алматы.
Таким образом, Система государственного планирования позволила:
1) выстроить иерархию документов государственного планирования: сформировать логическую вертикаль государственного планирования, обозначить ключевые направления развития экономики и, посредством декомпозиции, направить деятельность государственных органов на реализацию стратегических задач;
2) внедрить новые подходы к разработке программных документов, направленные на повышение самостоятельности государственных органов, а также усиление их ответственности за развитие отраслей и сфер, достижение целевых показателей и конечных результатов;
3) регламентировать все процессы государственного планирования, внедрить контроль реализации документов Системы государственного планирования (мониторинг, оценка);
4) создать условия для эффективного управления государственными и иными ресурсами в соответствии с приоритетами и стратегическими задачами.

Проблемные вопросы системы государственного планирования

На сегодня в сфере государственного планирования имеются проблемы, требующие дальнейшего совершенствования действующей Системы государственного планирования:
1) большое количество документов Системы государственного планирования, что затрудняет их эффективную реализацию.
2) качество документов Системы государственного планирования.
3) дублирование документов и показателей Системы государственного планирования.
4) слабая взаимосвязь стратегического, экономического и бюджетного планирования.
5) неэффективное управление рисками.
6) несовершенство механизмов оценки эффективности и результативности реализации документов Системы государственного планирования и деятельности государственных органов.
7) уровень квалификации кадров, занятых в процессе планирования.

1. Большое количество документов Системы государственного планирования

Как показано в анализе текущей ситуации, на сегодняшний день суммарное количество принятых и реализуемых документов Системы государственного планирования достигло 949 единиц, в том числе на центральном уровне 157 единиц и 792 единицы на местном уровне.
Такое количество документов отрицательно влияет на:
1) достижение поставленных целей;
2) эффективность управления деятельностью государственного органа;
3) эффективность расходования ресурсов, включая человеческие;
4) качество документов, вследствие недостаточного времени на планирование и реализацию огромного числа документов Системы государственного планирования;
5) увеличение количества отчетной информации.
Несмотря на наличие определенных требований к разработке документов Системы государственного планирования, государственные органы продолжают инициировать разработку новых программных документов.

2. Качество документов Системы государственного планирования

При разработке и реализации стратегических и программных документов имеются следующие недостатки и проблемы.
Реализуется большое количество программных документов, содержащих большое количество показателей, что приводит к распылению и неэффективному использованию финансовых ресурсов и усложняет мониторинг и контроль за их реализацией.
Часть стратегических целей вышестоящих документов не декомпозирована в документы нижестоящего уровня. При этом некоторые цели прямо продублированы в нижестоящие документы Системы государственного планирования.
Около 30 % стратегических целей количественно не измеримы, что затрудняет мониторинг их достижения.
Количество показателей в стратегических планах государственных органов варьируется от 90 до 1000 единиц.
Не на должном уровне осуществляется прогнозирование плановых значений показателей. В связи с отсутствием научно-обоснованных методов планирования, присутствует практика необоснованного занижения плановых значений показателей.
Не обеспечена синхронизированность Системы государственного планирования со статистикой. Отсутствует четкая система сбора статистических показателей, что затрудняет проведение мониторинга и оценки достижения отдельных индикаторов и показателей.
Информация государственных органов, собираемая в рамках административного учета, не систематизирована и не достаточно доступна как для органов статистики, так и других заинтересованных государственных органов.

3. Дублирование документов и показателей системы государственного планирования

Отдельные отраслевые программы дублируют как государственные программы, так и стратегические планы соответствующих государственных органов по целям, мероприятиям и показателям. Например, Отраслевая программа обеспечения безопасности дорожного движения на 2012 – 2014 годы дублирует Стратегический план Министерства внутренних дел Республики Казахстан на 2011 – 2015 годы.
Некоторые стратегические задачи реализуются посредством нескольких программных документов. К примеру, строительство инженерной инфраструктуры осуществляется по нескольким программам: Дорожная карта бизнеса – 2020, Программа занятости – 2020, Программа «Развитие регионов», Программа развития моногородов на 2012 – 2020 годы, Программа «Доступное жилье – 2020».
На местном уровне действующие стратегические планы исполнительных органов, финансируемых из областного бюджета, бюджета городов Астаны и Алматы, дублируют соответствующие программы развития областей по содержанию, показателям и мероприятиям.

4. Слабая взаимосвязь стратегического, экономического и бюджетного планирования

В соответствии с основными принципами бюджета, ориентированного на результаты, в стратегическом плане государственного органа должны концентрироваться приоритеты развития курируемой сферы на среднесрочный период во взаимосвязи с бюджетными расходами.
Вместе с тем, выделяются следующие ключевые проблемы взаимосвязи стратегического, экономического и бюджетного планирования.
В стратегические планы государственных органов включаются показатели национального уровня, достижение которых зависит от комплексной работы ряда государственных органов и бизнеса. К примеру, показатели, отражающие всеобщее состояние общества, экологии, экономики, на которые могут оказывать влияние, как внешние факторы, так и окружающая среда, природные явления, глобальные тенденции и т.д.
Также в стратегические планы государственных органов включаются показатели и мероприятия, реализация которых прямо не влияет на достижение приоритетных целей и задач. Данные показатели и мероприятия отражают текущую деятельность и должны предусматриваться в операционном плане. Представление слишком детальной и объемной информации не позволяет провести полноценный анализ документа и отвлекает внимание от действительно важных стратегических задач.
Имеет место частая корректировка стратегических планов государственных органов в связи с изменениями параметров бюджета, принятием новых документов Системы государственного планирования.
В соответствии с Бюджетным кодексом Республики Казахстан бюджетная программа определяет направление расходов бюджета, взаимоувязанное со стратегическими направлениями, целями, задачами, показателями результата, установленными в стратегическом плане государственного органа. Бюджетная программа должна содержать показатели результата и объемы финансирования расходов бюджета.
Однако на практике бюджетные программы формируются, исходя из планируемых видов расходов, механизмов финансирования, в результате чего для достижения одной цели или задачи реализуется несколько бюджетных программ либо одна бюджетная программа направлена на достижение нескольких целей и задач. Данная ситуация не позволяет определить объем средств, необходимый для достижения соответствующей цели, задачи.
Кроме того, бюджетные программы имеют множество показателей, порой логически не связанных с целями и задачами. В связи с чем, мониторинг выполнения этих показателей и тем более оценка влияния результатов бюджетных программ на достижение стратегических целей и задач стратегического плана на практике затруднительны.
Для успешного развития государства в краткосрочной и долгосрочной перспективе важным является экономическое планирование во взаимоувязке со стратегическим и бюджетным планированием.
Государственное экономическое планирование предполагает в качестве обязательного условия учета взаимосвязи стратегических приоритетов развития с макроэкономическими и финансовыми показателями. Стратегические показатели являются долгосрочными приоритетными целями и стратегиями реализации, макроэкономические – должны выступать в качестве объекта социально-экономического планирования, а финансовые – в рамках государственного бюджета.
Взаимосвязь этих трех элементов государственного планирования должна быть существенным механизмом для среднесрочного и долгосрочного социально-экономического развития страны, региона.
При формировании расходов государственного бюджета государственными органами недостаточно проводится анализ целесообразности и эффективности расходов, направленных на обеспечение социально-экономического эффекта на среднесрочный и долгосрочный период (экономический рост, сдерживание инфляции, обеспечение занятости и другие), в том числе показателей на уровне отрасли, сферы деятельности.
При формировании республиканского и местных бюджетов составляется прогноз социально-экономического развития Республики Казахстан и регионов, на основе которого планируются налоговые и другие поступления в бюджет. При этом основные макроэкономические и региональные индикаторы планируются без учета особенностей развития отраслей и регионов, что в свою очередь негативно отражается на формировании основных параметров бюджета.
Результаты ежегодной оценки эффективности деятельности госорганов по направлению «Управление бюджетными средствами» также указывают на низкое качество планирования госорганами показателей результатов.
В действующем законодательстве недостаточно предусмотрена ответственность за недостижение целевых индикаторов и показателей, запланированных в стратегических планах и бюджетных программах.
Ввиду слабой взаимоувязки стратегического и бюджетного планирования, на практике годовой отчет по исполнению бюджета не содержит полноценной информации о влиянии израсходованных бюджетных средств на достижение стратегических целей и задач государственных и отраслевых программ, стратегических планов государственных органов, а также оценки результатов.

5. Неэффективное управление рисками

При разработке стратегического плана государственный орган не планирует свои риски либо планирует их формально, а мероприятия по управлению рисками носят декларативный характер. Недооцениваются возможные последствия возникновения рисков. В условиях мировой волатильности управление рисками должно проводиться на системной основе для последующего принятия управленческих решений.
Например, причиной снижения экспорта металлургической промышленности в 2011 году явилось отсутствие учета риска возможной необеспеченности транспортом для перевозки грузов. В результате не были осуществлены необходимые мероприятия по недопущению данного риска, что привело к снижению внешнеторгового баланса Казахстана.

6. Несовершенство механизмов оценки эффективности и результативности реализации документов Системы государственного планирования и деятельности государственных органов

Несмотря на наличие положительных тенденций, в результате внедрения оценки в Систему государственного планирования, подходы к оценке документов Системы государственного планирования пока не полностью соответствуют международным стандартам. При этом, отмечается ряд структурных проблем, требующих своего решения:
1) ограниченность оценки экономической эффективности реализации стратегических и программных документов.
Существующая оценка стратегических и программных документов (за исключением программ развития территорий) направлена в основном на оценку степени достижения запланированных результатов. При этом, оценка не в полной мере позволяет оценить социальную и экономическую эффективность, качество планирования, устойчивость сохранения достигнутого эффекта, а также измерить уровень удовлетворенности благополучателей;
2) низкая степень охвата документов СГП комплексной оценкой.
Согласно действующему законодательству оценка стратегических и программных документов проводится раз в 3 года и по их завершению, за исключением программ развития территорий и стратегических планов, оценка которых проводится ежегодно. Оценке подлежат Стратегический план развития Республики Казахстан до 2020 года, Прогнозная схема территориально-пространственного развития страны до 2020 года, государственные и отраслевые программы, программы развития территорий и стратегические планы государственных органов. Оценка предусматривает анализ достижения конкретных результатов, анализ факторов, повлиявших на ход реализации, рекомендации о корректировке документа и другие.
При этом, оценкой не охвачен анализ взаимосвязи стратегического и бюджетного планирования, в частности стратегических показателей с запланированными для их реализации бюджетными средствами, что на протяжении ряда лет не позволяет решить проблему их низкой корреляции.
3) высокая ресурсоемкость процесса оценки.
Расширению охвата оценкой препятствует высокая ресурсоемкость данного процесса, обусловленная следующими причинами:
отсутствие развитых механизмов внутренней оценки в оцениваемых структурах;
недостаточное участие общественного сектора в процессе оценки;
отсутствие автоматизированных информационных систем в оценке;
4) отсутствие системы управления рисками при осуществлении оценки.
Следствием повышенных ресурсных затрат оценки являются ее низкая оперативность и ограниченность в выборе аналитических инструментов.

7. Уровень квалификации кадров, занятых в процессе планирования

Одним из важнейших факторов, влияющих на успешное функционирование Системы государственного планирования и применение основных принципов бюджетирования, ориентированного на результат, являются уровень квалификации кадров, занятых в процессе планирования, наличие у них навыков разработки нефинансовых показателей (целевых индикаторов, показателей результатов) и определение необходимых мер для достижения целей, задач. Основными проблемами в данном направлении являются:
1) недостаточная квалификация сотрудников государственных органов;
2) высокая текучесть кадров, как на центральном, так и региональном уровнях;
3) отсутствие преемственности;
4) недостаточное качество обучения.

Обзор мирового опыта

Система государственного планирования является неотъемлемой частью эффективного и результативного государственного управления. Для Казахстана особенно важен опыт таких стран, как Канада и Австралия, имеющих наиболее эффективную систему государственного управления, в том числе планирования и оценки.
Опыт Канады и Австралии интересен для Казахстана и в связи с наличием схожих исходных условий – это большие страны со сравнительно малочисленным населением и сопоставимой структурой экономики, обладающие огромными запасами природных ресурсов.
Зарождение и развитие системы стратегического планирования, ориентированной на результат, в этих странах являлись частью проводимой административной реформы, направленной на постоянное совершенствование системы государственного управления и повышение подотчетности государства обществу.
Одним из ключевых элементов эффективной и результативной системы государственного планирования (стратегического и бюджетного) выступает система мониторинга и оценки.
Канадская система государственного управления считается одной из наиболее эффективных в мире по международным оценкам.
Правительство Канады в 1995 году поставило перед собой задачу внедрить во всех министерствах и ведомствах федерального уровня принципы управления, ориентированные на достижение результатов.
В марте 2000 года Правительство Канады внедрило новую концепцию управления государственными расходами, в соответствии с которой управление государственными расходами должно быть в первую очередь ориентировано на предоставление качественных услуг и достижение результатов.
В результате многолетних реформ с 2003 года внедрены взаимосвязанные и тесно интегрированные системы управления и планирования – Система управления расходами, Система эффективности управления, структура управления ресурсами и результатами и Система управления рисками.
Главная цель системных рамок:
1) эффективное распределение бюджетных ресурсов между приоритетными задачами Правительства;
2) стратегическое планирование нацелено на выявление наиболее острых проблем и приоритетов, анализ действующих программ и привязку расходов к новым приоритетам.
Система управления расходами является ключевым элементом работы Правительства Канады. Эффективное и ответственное Правительство возможно только при хорошо работающей системе управления расходами.
Основные цели Системы управления расходами: общий фискальный контроль, эффективное распределение ресурсов, эффективность деятельности/операционная эффективность и парламентский контроль.
Структура управления ресурсами и результатами состоит из
3-х компонентов: стратегические результаты; программы, нацеленные на достижения результатов; информация о ресурсах и исполнении программ.
Система управления расходами и структура управления ресурсами и результатами являются основными инструментами бюджета, ориентированного на результат.
Система эффективности управления (MAF) является основным инструментом Правительства Канады для проведения оценки эффективности деятельности государственных органов. Система была разработана не только как инструмент установления ответственности министерств для выполнения утвержденных целей, а также как метод оценки деятельности министерств.
В рамках Системы эффективности управления (MAF) оцениваются внутренние (процессные) аспекты деятельности государственных структур.
Система эффективности управления (MAF) стала ключевым инструментом надзора за эффективностью деятельности, который дает оценку потенциалу и эффективности деятельности государственных органов.
Система эффективности управления (MAF) оценивает показатели управления по таким направлениям, как государственные услуги, управление финансами и контроль, управление персоналом, информационные технологии и т.д.
Еще в середине 1960-х годов Канада внедрила практику проведения оценки государственных программ, направленной на анализ эффективности и результативности их выполнения.
В рамках оценки анализируются эффект от реализации программ, достижение целей и ожидаемых результатов, выявляются альтернативные более эффективные способы достижения результатов, даются рекомендации о целесообразности дальнейшей реализации программ.
Благодаря комплексности анализа, оценка выступает важным инструментом повышения качества реализуемых государственных программ и системы стратегического планирования Канады в целом.
Система управления рисками формируется по итогам внешнего и внутреннего аудита.
Внешний аудит в Канаде осуществляется управлением Генерального аудитора, которое является высшим органом государственного финансового контроля, подотчетным Парламенту.
Управление Генерального аудитора осуществляет аудит деятельности федеральной администрации и региональных администраций.
Управление Генерального аудитора осуществляет следующие основные виды аудита: финансовый, специальный, управленческий.
Финансовый аудит проводится на достоверность финансовой отчетности.
Специальный аудит проводится в государственных корпорациях и на государственных предприятиях.
Управленческий аудит нацелен на обеспечение экономии государственных ресурсов и эффективность государственных расходов.
При проведении внешнего аудита особое внимание уделяется анализу рисков по сегментам публичного сектора, проведение аудита которых представляет особую важность для Парламента.
При проведении внутреннего аудита основными задачами являются оценка качества внутреннего управления государственного органа (управление бюджетными средствами, персоналом, информационными технологиями и т.д.) и выработка рекомендаций по совершенствованию деятельности государственного органа. Служба внутреннего аудита принимает непосредственное участие в Системе эффективности управления (MAF).
Планирование аудита основано на Системе оценки рисков. При этом, ежегодно составляется план аудита с учетом ключевых рисков, стоящих перед государственным органом.
Подотчетность является базовым принципом канадской системы ответственного Правительства, является ключевым фактором, который позволяет Парламенту и всем гражданам Канады убедиться, что Правительство Канады использует общественные ресурсы эффективно и результативно. Вышеуказанные системы и подотчетность гарантируют, что Правительство несет ответственность за свои действия.
В Канаде ежегодно весной каждый государственный орган готовит для Парламента и населения стратегический доклад о планах и приоритетах на следующие три года.
Доклад содержит планы расходов в разрезе стратегических целей, программ и мероприятий, ожидаемые результаты, показатели эффективности (результативности), потребности в ресурсах на трехлетний период с разбивкой по годам.
Осенью каждый государственный орган представляет в Парламент ежегодный отчет о результатах деятельности, представляющий собой стратегический обзор итогов работы и достижений за прошедший год, соответствующих ожидаемым результатам, изложенным в предыдущем отчете о планах и приоритетах.
Доклад о планах и приоритетах и отчет о результатах деятельности являются основными инструментами подотчетности госорганов Парламенту.
Доклад и в последующем бюджетный план разрабатываются на основе архитектуры программ, где четко регламентировано, что вся деятельность государственного органа должна быть разделена на программы, подпрограммы и под-под-программы. По каждой программе определяются конечный результат, промежуточные результаты в виде индикаторов, количество задействованного персонала и общая сумма расходов. По каждой подпрограмме вновь определяются конечный результат, промежуточные результаты в виде индикаторов. На основе данной архитектуры программ формируются доклад о планах и приоритетах, далее отчет о результатах деятельности, бюджетный план и план по расходам.
Так, Министерство финансов Канады формирует бюджетный план, который защищается в Парламенте. В бюджетном плане указываются обзор состояния экономики, макроэкономический прогноз, анализ вызовов, приоритеты работы Правительства Канады на предстоящие два года, основные направления бюджетной политики и необходимый бюджет для реализации данных приоритетов. При этом следует отметить, что бюджетный план включает только новые инициативы расходов на приоритеты Правительства или пересмотр старых программ. Те программы, по которым нет изменений, не рассматриваются.
Секретариат Казначейства Канады формирует план расходов Правительства Канады, где подробно указывается сумма расходов в разбивке по каждому государственному органу. План расходов Правительства Канады включает доклады о планах и приоритетах государственных органов и доклады о результатах деятельности Канады.
В Австралии в результате реформирования бюджетного процесса в течение последних двадцати лет стала очевидна важность акцента на достижение результатов.
С середины 1980-х годов в рамках действовавшей Программы совершенствования финансового управления внедрены программное бюджетирование, система перспективных оценок с установлением ориентировочных показателей финансирования на три года вперед, система оценки результатов программ, делегирование значительных бюджетных полномочий.
С 1996 года система была подвергнута дальнейшим изменениям, когда было введено бюджетирование по непосредственным результатам.
Важным аспектом реформы стало значительное делегирование бюджетных полномочий. В рамках этой реформы министры могут сами определять приоритеты в пределах выделенных лимитов. По операционным расходам департаменты получают лишь общую сумму ассигнований, выраженную одной строкой, следовательно, они свободны определять конкретную структуру ресурсов, которую они считают необходимой для производства требуемого объема результатов.
Переход к бюджету, ориентированному на результат, это многолетний процесс, в ходе которого методы планирования социально-экономических результатов деятельности министерств и ведомств, измерения этих результатов, а также формы отчетов об их достижении будут неизбежно изменяться и совершенствоваться.
Австралия является одной из первых стран, создавшей государственную систему мониторинга и оценки (начиная с 1987 года). По мнению международных экспертов среди стран ОЭСР Австралия, наряду с Канадой и рядом других стран, имеет самую развитую систему оценки и наиболее высокую культуру оценки.
В Австралии так же, как и Канаде, изначально выстраивалась централизованная система государственной оценки с последующей ее децентрализацией, постепенным переносом акцента с анализа процессов на анализ результатов деятельности государственных органов и централизованного контроля на повышение подотчетности (перед Парламентом, населением, обществом).
Интересным для Казахстана является также опыт динамично развивающейся азиатской страны – Южной Кореи.
Предпосылкой создания системы эффективного государственного управления в данной стране стали усиление международной конкуренции и ограниченность ресурсов.
С целью развития национальной конкурентоспособности и создания эффективного госаппарата со второй половины 1990-х годов Правительство Южной Кореи начало вводить ориентированные на результат программы управления эффективностью для госорганов, а также оценку бюджетных программ.
Оценка в Южной Кореи является важной составной частью системы государственного управления: итоги оценки используются для улучшения деятельности госорганов, принятия решений по распределению ресурсов в рамках бюджетного и стратегического планирования, а также упразднению или реорганизации неэффективных ведомств.

Цели, задачи и ожидаемые результаты от реализации Концепции

Целью Концепции является дальнейшее совершенствование Системы государственного планирования, ориентированной на результаты.
Для достижения цели Концепции предусмотрено решение следующих задач:
1) ревизия и оптимизация документов Системы государственного планирования;
2) повышение качества документов Системы государственного планирования и уровня их реализации;
3) обеспечение взаимосвязи стратегического, экономического и бюджетного планирования;
4) совершенствование оценки эффективности деятельности государственных органов и эффективности реализации стратегических и программных документов;
5) повышение уровня квалификации кадров, занятых в сфере стратегического и бюджетного планирования.

Период реализации:
реализация Концепции предполагается в два этапа:
первый этап (2013 – 2014 годы) – разработка нормативных правовых актов. В течение указанного периода будут:
1) внесены поправки в Бюджетный кодекс Республики Казахстан, посредством законопроекта, разрабатываемого в рамках реализации Концепции бюджетной политики, утвержденной Указом Республики Казахстан от 26 июня 2013 года № 590; в указы Президента Республики Казахстан: «О Системе государственного планирования в Республике Казахстан», «Об утверждении Правил составления и представления годового отчета об исполнении республиканского бюджета», «О некоторых вопросах дальнейшего функционирования Системы государственного планирования в Республике Казахстан», «О Системе ежегодной оценки эффективности деятельности центральных государственных и местных исполнительных органов областей, города республиканского значения, столицы»; в постановления Правительства Республики Казахстан: «Об утверждении Правил разработки, реализации, проведения мониторинга, оценки и контроля отраслевых программ», «Об утверждении Правил исполнения бюджета и его кассового обслуживания», «Об утверждении Правил проведения оценки эффективности деятельности исполнительных органов, финансируемых из областного бюджета, бюджетов города республиканского значения, столицы, местных исполнительных органов районов (городов областного значения)», «Об утверждении Правил разработки прогноза социально-экономического развития», а также постановление Счетного комитета по контролю за исполнением республиканского бюджета «Об утверждении Правил проведения оценки государственных программ, стратегических планов центральных государственных органов, программ развития территорий и стратегических планов исполнительных органов, финансируемых их местного бюджета»;
2) проведена ревизия программных документов;
3) разработаны проекты стратегических планов, бюджетных программ государственных органов с учетом новых подходов, которые будут действовать с 1 января 2015 года;
второй этап (2015 – 2020 годы) – практическая реализация Системы государственного планирования.

Ожидаемые результаты:
принятие Концепции позволит создать сбалансированные системы стратегического, экономического и бюджетного планирования, ориентированные на конечные результаты, и повысить эффективность реализации стратегических и программных документов и деятельности государственных органов Республики Казахстан.

2. Основные принципы и общие подходы развития Системы
государственного планирования

Совершенствование Системы государственного планирования будет осуществляться на основе следующих принципов:
1. Ориентация документов Системы государственного планирования на достижение четко обозначенных среднесрочных и долгосрочных целей и задач.
2. Повышение ответственности государственных органов за достижение поставленных целей и результатов.
3. Переход от управления затратами к управлению результатами.
4. Эффективное распределение бюджетных средств, обеспечивающее решение поставленных целей, задач с учетом приоритетов социально-экономического развития страны.

Ревизия и оптимизация документов Системы
государственного планирования

Для эффективного достижения стратегических целей и задач документы Системы государственного планирования необходимо разделить на три уровня, во главе которой расположена Стратегия «Казахстан-2050», обеспечивающая подчинение деятельности каждого государственного органа общегосударственной стратегии развития:
1) первый уровень – документы, определяющие долгосрочное видение развития страны с ключевыми приоритетами, ориентирами и национальными показателями (Стратегия «Казахстан – 2050», Стратегия развития Казахстана до 2030 года, Стратегический план развития Республики Казахстан на 10-летний период, Прогнозная схема территориально-пространственного развития страны);
2) второй уровень – документы, определяющие стратегию развития сферы/отрасли (государственные программы, прогноз социально-экономического развития, отраслевые программы);
3) третий уровень – документы, определяющие пути достижения стратегических и программных документов первого и второго уровней на основе декомпозиции (программы развития территорий, стратегические планы государственных органов).
Исходя из данной иерархии, соответствующим образом должны определяться целевые индикаторы и показатели результатов, то есть документы нижестоящего уровня должны детализировать и раскрывать индикаторы и показатели вышестоящего уровня. При этом, документы второго и третьего уровней должны позволять оперативно реагировать на меняющиеся условия и корректировать тактику действий и ресурсы.
Учитывая данную иерархию документов, в целях оптимизации документов Системы государственного планирования, необходимо принять следующие меры.
1. Повысить критерии к разработке и реализации государственных и отраслевых программ (далее – программы) в целях сдерживания их роста, исключения дублирования, концентрации ресурсов на приоритетных направлениях государства.
Критерии должны представлять собой систему обоснований необходимости в разработке программ и одобрение консультативно-совещательными органами, возглавляемыми Премьер-Министром Республики Казахстан и Руководителем Администрации Президента Республики Казахстан соответственно.
По аналогии с перечнем государственных программам будет введен перечень отраслевых программ, подлежащих разработке, утверждаемый постановлением Правительства Республики Казахстан.
2. Провести ревизию реализуемых государственных и отраслевых программ.
Ревизия будет проведена по четырем направлениям:
1) достижимость поставленных целей и задач;
2) социально-экономический эффект программы;
3) финансовая обеспеченность;
4) соответствие новым направлениям развития страны.
По результатам ревизии будут выработаны конкретные предложения по дальнейшей реализации государственных и отраслевых программ: объединение, структурирование или упразднение.
Основные критерии при проведении ревизии:
1) отраслевые программы, полностью или частично дублирующие положения государственных программ, будут интегрированы в соответствующие государственные программы;
2) программы, относящиеся к компетенции одного государственного органа, будут интегрированы в стратегические планы соответствующих государственных органов;
3) программы, направленные на решение актуальных социально-экономических проблем регионов, будут укрупнены и реализованы в рамках одной программы;
4) программы, направленные на развитие одного направления (отрасли), например, инфраструктуры, поддержку бизнеса, будут систематизированы и унифицированы в одну программу;
5) программы, положения которых не соответствуют стратегическим целям и задачам страны либо реализация которых неэффективна, будут отменены.
3. Исключить из перечня документов Системы государственного планирования республиканский и местный бюджеты, поскольку по своей сути они являются инструментом реализации документов Системы государственного планирования.
4. Отменить разработку стратегических планов исполнительных органов, финансируемых из областного бюджета, бюджетов городов Астаны, Алматы. Анализ стратегических планов показывает, что целесообразность разработки и их практическая ценность оправданы только для государственных органов, формирующих политику в определенной отрасли.
На местном уровне должны разрабатываться только Программы развития территорий. Соответственно формат Программы развития территорий необходимо содержательно усилить, включая усиление ответственности местных исполнительных органов за достижение целевых индикаторов и показателей прямых результатов.
Данная мера позволит сократить количество разрабатываемых в республике стратегических планов государственных органов с 396 до 29.
При этом, исполнительными органами, финансируемыми из областного бюджета, бюджетов городов Астаны, Алматы, предусматривается осуществление деятельности в соответствии с их планами работ.
5. Интегрировать прогнозы социально-экономического развития районов (города областного значения) в прогноз социально-экономического развития области. Тем самым, составляющие прогнозируемых параметров социально-экономического развития области и мероприятия по их достижению в разрезе районов (городов областного значения) будут отражены в прогнозе социально-экономического развития области.
Данная мера позволит сократить количество разрабатываемых в целом по республике прогнозов социально-экономического развития с 214 до 17.

Повышение качества документов Системы государственного планирования
и уровня их реализации

В целях повышения качества документов Системы государственного планирования и уровня их реализации необходимо принять следующие меры.
1. Определить новые подходы разработки и декомпозиции стратегических целей документов Системы государственного планирования.
В отличие от документов Системы государственного планирования Республики Казахстан в развитых странах стратегические документы не содержат большое количество индикаторов и показателей. В целом, данные документы определяют политику развития той или иной отрасли, акцентируют внимание на стратегии развития на плановый период, описывают прогнозируемое к определенному периоду состояние соответствующей отрасли.
Исходя из принадлежности документов Системы государственного планирования к тому или иному уровню, необходимо изменить подходы по определению в них индикаторов и показателей:
1) в документах первого уровня должны отражаться только ключевые общенациональные показатели, определяющие развитие страны в долгосрочном периоде, таких например как: уровень валового внутреннего продукта на душу населения, ожидаемая продолжительность жизни, производительность труда и т.д.
Данные показатели имеют комплексный характер, они могут быть сформулированы как в виде количественных, так и в виде качественных показателей, а также состоят из нескольких составляющих частей.
2) документы второго уровня должны содержать ограниченное число ключевых показателей развития сфер и отраслей и быть направлены на достижение общенациональных показателей развития. Достижение данных показателей способствует улучшению одной или нескольких отраслей и сфер.
Количество показателей в документах данного уровня должно быть ограниченным.
3) третий уровень документов должен содержать конечные показатели развития отрасли, региона и деятельности центрального государственного органа.
В документах третьего уровня, отражающих развитие регионов, целевые индикаторы и показатели результатов учитываются в соответствии с единым перечнем показателей для местных исполнительных органов. Для учета специфики в развитии регионов допускается включение целевых индикаторов и показателей результатов в объеме не более 20 % от общего количества целевых индикаторов и показателей.
Количество целевых индикаторов и показателей прямых результатов в этих документах также должно быть ограниченным.
По каждому показателю документов первого и второго уровней необходимо определить составляющие, которые обеспечат его достижение в документах нижестоящего уровня. Определение изначальной методики декомпозиции (расщепления) показателей позволит четко проследить их реализацию.
2. Государственные органы должны обеспечить соответствие своих показателей следующим требованиям:
1) ориентированность на достижение стратегических целей вышестоящих стратегических и программных документов с учетом всех вертикальных и горизонтальных взаимосвязей между документами Системы государственного планирования трех уровней;
2) направленность на повышение уровня удовлетворенности граждан качеством оказываемых государственных услуг в курируемой государственным органом сфере;
3) направленность на улучшение позиции Республики Казахстан в глобальных рейтингах конкурентоспособности;
4) соответствие полномочиям и компетенциям госоргана;
5) однозначность и измеримость;
6) прогнозирование плановых значений показателей с использованием научно-обоснованных методов и подходов при планировании.
3. Синхронизировать систему государственной статистики с Системой государственного планирования:
1) обеспечить планирование статистических работ с учетом принимаемых и реализуемых документов Системы государственного планирования;
2) сформировать более четкую методологию формирования и ведения ведомственной статистики;
3) сконцентрировать данные административного учета для формирования государственной статистики.

Обеспечение взаимосвязи стратегического, экономического и
бюджетного планирования

В целях обеспечения взаимосвязи стратегических целей, задач и показателей, предусмотренных в стратегическом плане государственного органа, с бюджетными расходами необходимо принять следующие меры.
1. Повысить взаимосвязь экономического планирования со стратегическим и бюджетным планированием.
Для повышения взаимосвязи стратегического, экономического и бюджетного планирования в процессе разработки стратегических планов государственных органов, республиканского и местных бюджетов необходимо принимать за основу показатели прогноза социально-экономического развития соответствующего уровня.
В целях качественного экономического планирования целевые индикаторы и показатели прямых результатов стратегических планов должны разрабатываться с учетом анализа социально-экономического развития и основных направлений социально-экономической политики Республики Казахстан и социально-экономической эффективности.
2. Изменить подходы к разработке стратегического плана государственного органа и усовершенствовать его формат.
Стратегический план должен стать документом, в котором сконцентрированы приоритетные направления развития курируемых государственным органом сфер на среднесрочный период и задачи по повышению качества оказываемых им государственных услуг, а также инструментом интеграции стратегического, экономического и бюджетного планирования, позволяющим перейти от «управления затратами» к «управлению результатами».
В стратегическом плане должны быть предусмотрены следующие основные вопросы:
1) миссия и видение;
2) анализ текущей ситуации и проблемы, требующие решения в перспективе в разрезе основных направлений деятельности государственного органа;
3) цели, целевые индикаторы, задачи и показатели результата деятельности государственного органа (показатели развития курируемой отрасли и показатели результата деятельности государственного органа), достижение которых непосредственно зависит от деятельности государственного органа, в разрезе стратегических направлений;
4) информация о необходимых ресурсах для достижения результатов, (указываются в общей сумме в разрезе основных направлений деятельности государственного органа);
5) информация по управлению рисками. Данный раздел должен предусматривать потенциальные риски для достижения целей и задач, отражать систему конкретных мер, направленную на предотвращение или уменьшение данных рисков.
3. Пересмотреть форматы бюджетной программы и бюджетной заявки, чтобы их содержание позволяло четко определять соответствие заявляемых расходов стратегическим направлениям, целям, задачам и функциям государственного органа.
Бюджетные программы государственных органов, разрабатывающих стратегические планы, будут формироваться исходя из основных направлений их деятельности и целей, предусмотренных в их стратегических планах и положениях, а бюджетные подпрограммы – исходя из их задач, предусмотренных в их стратегических планах и положениях.
Бюджетные программы и подпрограммы государственных органов, не разрабатывающих стратегические планы, будут формироваться исходя из задач и функций, предусмотренных в их положениях.
Будет разработана архитектура бюджетных программ государственного органа, которая должна соответствовать основным направлениям его деятельности, определенным в стратегическом плане и положении. Данное требование необходимо для четкого распределения ответственности за реализацию каждой бюджетной программы.
Бюджетная программа должна включать все затраты, направленные на достижение целей и задач соответствующего направления деятельности государственного органа (текущие расходы, расходы на развитие, кроме расходов на кредитование, заимствование и др.), поскольку все эти затраты только в совокупности могут дать результат, а не по отдельности.
При этом, бюджетные программы должны формироваться с учетом специфики деятельности каждого государственного органа, то есть при разработке бюджетных программ должен быть предусмотрен индивидуальный подход к каждому государственному органу.
Бюджетные программы государственных органов необходимо утверждать приказами государственных органов по согласованию с уполномоченным органом по государственному планированию.
Бюджетная программа должна стать документом, обеспечивающим взаимосвязь стратегического и бюджетного планирования государственного органа, и содержать:
1) описание бюджетной программы (на что направлена бюджетная программа, как она связана с целями, задачами и функциями государственного органа, вклад бюджетной программы в их достижение);
2) мероприятия для достижения целей и задач стратегического плана государственного органа, а также его задач и функций, реализуемых в рамках данной бюджетной программы, с указанием срока реализации в плановом периоде;
3) показатели реализации бюджетной программы;
4) объем бюджетных средств.
Одним из основных принципов бюджета, ориентированного на результаты, является четкое распределение ответственности за каждую бюджетную программу. Для этого по каждой бюджетной программе будет определено ответственное должностное лицо. Данная информация должна быть включена в бюджетную программу и доступна основным участникам бюджетного процесса.
Бюджетная заявка должна стать документом, предусматривающим обоснование объема бюджетных расходов и содержать подробные расчеты в разрезе направлений и основных мероприятий по каждой бюджетной программе.
4. Необходимо изменить подходы при планировании бюджетных средств.
В целях повышения взаимоувязки стратегического и бюджетного планирования, выделение бюджетных расходов должно быть основано на достижимости целей и задач, стоящих перед государственными органами. Это, в свою очередь, повысит заинтересованность и ответственность каждого государственного органа и его руководителя к разработке качественного стратегического плана.
В период формирования бюджета каждый государственный орган, разрабатывающий стратегический план, должен представить стратегический план на Республиканскую бюджетную комиссию для его защиты. Вместе со стратегическим планом будут представляться заключение о результатах и другие материалы оценки эффективности деятельности государственного органа за истекший финансовый год по направлениям «достижение и реализация стратегических целей и задач в курируемых отрасли/сфере/регионе» и «управление бюджетными средствами», а также отчеты Правительства Республики Казахстан и Счетного комитета по контролю за исполнением республиканского бюджета об исполнении республиканского бюджета за предыдущий год.
В целях повышения эффективности использования бюджетных средств администраторами бюджетных программ будет рассмотрена возможность предоставления им права переносить средства по бюджетным инвестиционным проектам между годами трехлетнего планового периода, не более 5 процентов от стоимости бюджетного инвестиционного проекта.
5. Изменить порядок предоставления в Парламент отчета по исполнению бюджета.
Годовой отчет по исполнению бюджета должен содержать информацию не только об освоении бюджетных средств, но и о достижении стратегических целей и задач программ, стратегических планов государственных органов и о влиянии на это израсходованных бюджетных средств.
С целью повышения ответственности государственных органов, будет пересмотрен порядок рассмотрения годового отчета об исполнении республиканского бюджета за отчетный финансовый год в Парламенте Республики Казахстан.

Совершенствование оценки эффективности деятельности государственных
органов и эффективности реализации стратегических и программных
документов, стратегических планов государственных органов

Дальнейшее совершенствование механизмов оценки, осуществляемое в русле реформирования Системы государственного планирования, будет сконцентрировано на реализации следующих задач.
На начальном этапе потребуется актуализация оценки эффективности в части включения дополнительных критериев по процессам деятельности государственных органов, а также в части обеспечения высокого уровня взаимосвязи стратегического и бюджетного планирования.
Также оценка стратегических планов государственных органов должна быть синхронизирована с оценкой стратегических и программных документов. Данная оценка будет проводиться государственным органом, определяемым Президентом Республики Казахстан.
При оценке государственных и отраслевых программ необходимо усилить оценку социально-экономической эффективности от их реализации. По результатам оценки низкоэффективные или неэффективные государственные и отраслевые программы должны быть откорректированы или поставлены на утрату.
На втором этапе, в соответствии с лучшим международным опытом будет начат переход к децентрализации оценочно-контрольных функций от уполномоченных органов по внешней оценке к государственным органам-разработчикам стратегических и программных документов, стратегических планов по мере развития и укрепления механизмов внутренней оценки.
После полного внедрения системы государственного аудита службы внутреннего аудита государственных органов, как основной инструмент по выявлению недостатков и улучшению деятельности государственных органов, должны играть ключевую роль в проведении внутренней оценки реализации документов Системы государственного планирования.

Повышение уровня квалификации кадров, занятых в сфере
стратегического и бюджетного планирования

Для выполнения задачи по повышению уровня квалификации кадров, занятых в сфере стратегического и бюджетного планирования предлагаются следующие меры:
1. В целях повышения эффективности и результативности экономического управления, а также повышения качества планирования необходимо усиление компетенции специалистов, задействованных в бюджетном планировании и оценке результатов.
Так, будет разработан соответствующий план мероприятий по развитию человеческих ресурсов в сфере стратегического и бюджетного планирования, включая усиление роли специалистов, осуществляющих анализ бюджетных заявок.
В странах, где успешно применяется бюджет, ориентированный на результаты, важную роль в бюджетном процессе играет бюджетный аналитик, с точки зрения анализа бюджетных заявок и мониторинга бюджетных программ. В течение года бюджетные аналитики изучают эффективность реализации бюджетных программ с посещением объектов и по результатам анализа определяют необходимость дальнейшей реализации программы и/или ее различных мероприятий, а также вырабатывают пути решения с описанием альтернатив финансирования и рекомендаций.
2. Организовать на постоянной основе обучение основным аспектам стратегического и бюджетного планирования, в том числе по разработке нефинансовых показателей.

Инструменты реализации Концепции

Положения настоящей Концепции будут реализованы посредством совершенствования действующего законодательства в сфере государственного и бюджетного планирования.

3. Перечень нормативных правовых актов, посредством
которых предполагается реализация Концепции

В период реализации первого этапа Концепции достижение нижеперечисленных задач:
1) ревизия и оптимизация документов Системы государственного планирования;
2) повышение качества документов Системы государственного планирования и уровня их реализации;
3) обеспечение взаимосвязи стратегического, экономического и бюджетного планирования;
4) повышение уровня квалификации кадров, занятых в сфере стратегического и бюджетного планирования;
предполагается посредством внесения поправок в следующие нормативные правовые акты:
Бюджетный кодекс Республики Казахстан посредством законопроекта, разрабатываемого в рамках реализации Концепции бюджетной политики, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 26 июня 2013 года № 590;
Указ Президента Республики Казахстан от 18 июня 2009 года № 827 «О Системе государственного планирования в Республике Казахстан»;
Указ Президента Республики Казахстан от 16 сентября 2009 года № 871 «Об утверждении Правил составления и представления годового отчета об исполнении республиканского бюджета»;
Указ Президента Республики Казахстан от 4 марта 2010 года № 931 «О некоторых вопросах дальнейшего функционирования Системы государственного планирования в Республике Казахстан»;
постановление Правительства Республики Казахстан от 18 марта 2010 года № 218 «Об утверждении Правил разработки, реализации, проведения мониторинга, оценки и контроля отраслевых программ»;
постановление Правительства Республики Казахстан от 26 февраля 2009 года № 220 «Об утверждении Правил исполнения бюджета и его кассового обслуживания»;
постановление Правительства Республики Казахстан от 27 августа 2009 года № 1251 «Об утверждении Правил разработки прогноза социально-экономического развития»;
принятие постановления Правительства Республики Казахстан «Об утверждении Перечня отраслевых программ»;
5) совершенствование оценки эффективности деятельности государственных органов и эффективности реализации стратегических и программных документов;
внесение поправок в:
Указ Президента Республики Казахстан от 19 марта 2010 года № 954 «О Системе ежегодной оценки эффективности деятельности центральных государственных и местных исполнительных органов областей, города республиканского значения, столицы»;
постановление Правительства Республики Казахстан от 14 июня 2010 года № 573 «Об утверждении Правил проведения оценки эффективности деятельности исполнительных органов, финансируемых из областного бюджета, бюджетов города республиканского значения, столицы, местных исполнительных органов районов (городов областного значения)»;
постановление Счетного комитета по контролю за исполнением республиканского бюджета от 1 июля 2010 года № 17қ «Об утверждении Правил проведения оценки государственных программ, стратегических планов центральных государственных органов, программ развития территорий и стратегических планов исполнительных органов, финансируемых из местного бюджета».

"Нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлау жүйесін жетілдіру тұжырымдамасы туралы" Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 2 тамыздағы № 765 қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
«Нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлау жүйесін жетілдіру тұжырымдамасы туралы» Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығының жобасы Қазақстан Республикасы Президентінің қарауына енгізілсін.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі С. Ахметов

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы Нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлау жүйесін
жетілдіру тұжырымдамасы туралы

Нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлау жүйесін одан әрі жетілдіру мақсатында ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:
1. Қоса беріліп отырған Нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлау жүйесін жетілдіру тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама) бекітілсін.
2. Орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдар:
1) өз қызметінде Тұжырымдаманы басшылыққа алсын және оны іске асыру жөнінде уақтылы шаралар қабылдауды қамтамасыз етсін;
2) осы Жарлықтан туындайтын өзге де шараларды қабылдасын.
3. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне жүктелсін.
4. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті Н.Назарбаев

Қазақстан Республикасы
Президентінің
2013 жылғы 2 тамыздағы
№ 765 Жарлығымен
БЕКІТІЛГЕН

Нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлау жүйесін
жетілдіру тұжырымдамасы

Мазмұны

Кіріспе
1. Нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлауды дамыту пайымы
2. Мемлекеттік жоспарлау жүйесін дамытудың негізгі қағидаттары мен жалпы тәсілдері
3. Тұжырымдаманы іске асыру болжанатын нормативтік құқықтық актілер тізбесі

Кіріспе

Нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлау жүйесін жетілдіру тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама) халықаралық тәжірибені ескере отырып, мемлекеттік жоспарлау жүйесін одан әрі дамыту бойынша негізгі қағидаттар мен тәсілдерді қамтитын мемлекеттік жоспарлау жүйесінің қазіргі заманғы жай-күйін кешенді талдау негізінде әзірленді, сондай-ақ мемлекеттік жоспарлау мәселелері жөніндегі мемлекеттік саясатты іске асырудың мақсаттары мен міндеттерін айқындайды.

1. Нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлауды дамыту
пайымы

Ағымдағы ахуалды талдау

Қазақстан Республикасында мемлекеттік жоспарлаудың біртұтас және тиімді жүйесін қалыптастыру мақсатында 2007 жылы корпоративтік басқару, нәтижелілік, транспаренттілік және қоғамға есеп беру қағидаттарында мемлекеттік жоспарлаудың жаңа моделін құру бойынша жұмыс басталды.
Жүргізілген жұмыстың нәтижесінде 2007 жылғы желтоқсанда Нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлау жүйесін енгізу жөніндегі тұжырымдама бекітілді.
Осы Тұжырымдаманың негізгі ережелерін іске асыру үшін 2008 жылы жаңа Бюджет кодексі қабылданды, ол «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығын қабылдауға және нәтижелерге бағдарланған бюджеттеуге көшуді енгізуге негіз болды.
2009 жылы алдағы онжылдық кезеңге арналған стратегиялық бағыттар мен елді дамыту мақсаттары айқындалған Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспары қабылданды.
Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспарын іске асыру үшін Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің мынадай құжаттары қабылданды және іске асырылуда.
1. Орталық деңгейде:
1) салалық және өңірлік дамудың түйінді бағыттары бойынша мемлекеттің тәсілдерін айқындау мақсатында қабылданған Елді аумақтық-кеңістікте дамытудың 2020 жылға дейінгі болжамды схемасы;
2) индустриялық-инновациялық даму, денсаулық сақтау, білім беру, ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым және мемлекеттік тілді дамыту салаларында 5 мемлекеттік бағдарлама;
3) Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігінің стратегиясы;
4) индустриялық-инновациялық және инфрақұрылымдық дамуға, кәсіпкерлікті қолдауға, өңірлерді дамытуға және басқаларына бағытталған 43 салалық бағдарлама;
5) үш жылға арналған бюджеттік параметрлермен өзара байланыстағы стратегиялық мақсаттарды ескере отырып, жыл сайын әзірленетін және елдің, өңірдің экономикалық дамуы мен орта мерзімді кезеңге арналған экономикалық саясат параметрлерін айқындайтын Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық даму болжамы;
6) 29 орталық мемлекеттік орган стратегиялық жоспарларды әзірлейді және іске асырады;
7) ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық холдингтер мен ұлттық компаниялардың 10 жылға арналған 37 даму стратегиясы және 5 жылға арналған 37 даму жоспары.
2. Жергілікті деңгейде:
1) өңірлердің әлеуметтік-экономикалық дамуының барлық салаларын қамтитын аумақтарды дамыту бағдарламалары: облыстық деңгейде – 16 және аудандық деңгейде – 197;
2) өңірлердің әлеуметтік-экономикалық даму болжамдары: облыстық деңгейде – 16 және аудандық деңгейде – 197;
3) облыстық бюджеттерден, Астана мен Алматы қалаларының бюджеттерінен қаржыландырылатын 366 атқарушы орган өз стратегиялық жоспарларын қабылдады және іске асыруда.
Бұдан басқа:
1) гендерлік теңдік, Астана қаласын орнықты дамыту саласында
2 стратегия;
2) мемлекеттік басқару деңгейлері арасындағы өкілеттіктердің аражігін ажырату, қаржы секторын дамыту, сыртқы саясат, ақпараттық қауіпсіздік, мемлекеттік қызмет, жастар саясаты, мемлекеттік және жалпы сыртқы борышты басқару, құқықтық саясат, «жасыл экономикаға» көшу, инновациялық даму және геология саласын дамыту саласында 11 тұжырымдама;
3) 2 доктрина (Әскери доктрина және Қазақстанның ел бірлігі доктринасы) қабылданды және іске асырылуда.
Тұжырымдамалар мен доктриналар стратегиялық және бағдарламалық құжаттар, мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарлары мен заңдар арқылы іске асырылады.
Қазақстан Республикасы Президенттің «Қазақстан-2050» стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына арналған Жолдауы шеңберінде ел дамуының жаңа стратегиялық міндеттері айқындалды, оларды іске асыру үшін:
инфрақұрылымды дамыту, су ресурстарын басқару, діни экстремизмге және терроризмге қарсы іс-қимыл, құқық қорғау жүйесін одан әрі жаңғырту саласында 4 мемлекеттік бағдарламаны;
1. «Жаһандық инфрақұрылымдық интеграция» салалық бағдарламасын қамтитын Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің жаңа құжаттарын әзірлеу талап етіледі.
Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мемлекетінің қатарына кіруі, жаңа бюджет саясаты, мемлекеттік аудитті енгізу, құрылыс саласындағы нормативтік базаны реформалау, табиғат ресурстарын тиімді басқару және шикізат секторынан түсетін кірісті пайдалану, құқық қорғау органдарының кадрлық саясаты, Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі әлеуметтік дамуы жөніндегі 7 тұжырымдама қосымша әзірленуде.
Мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін арттыру мақсатында Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 954 Жарлығымен Орталық мемлекеттік органдар мен облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары қызметінің тиімділігін жыл сайынғы бағалау жүйесі енгізілді. Тиімділікті бағалау мемлекеттік органдар қызметінің 7 бағыты:
1) қадағаланатын саладағы/аядағы/өңірдегі стратегиялық мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізу және іске асыру;
2) Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік хатшысының, Қазақстан Республикасы Үкіметінің, Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі Кеңсесінің актілері мен тапсырмаларын орындау;
3) бюджет қаражатын басқару;
4) мемлекеттік қызметтер көрсету;
5) персоналды басқару;
6) ақпараттық технологияларды қолдану;
7) мемлекеттік органдарды құқықтық қамтамасыз ету бойынша жүзеге асырылады.
Бүгінгі күні осы Тиімділікті бағалау жүйесі мемлекеттік басқару жүйесін жетілдіру мен елдің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың түйінді құралдарының бірі болып табылады.
Осы бағалау шеңберінде стратегиялық жоспарлау, мемлекеттік қызметтер көрсету, мемлекеттік қызметті жаңғырту, бюджетті басқару, ақпараттандыру мен электрондық үкіметті дамыту және құқықтық қамтамасыз ету мәселелері бойынша күшті және осал жақтарға кешенді талдау жүргізіледі.
«Стратегиялық мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізу және іске асыру» бағыты бойынша бағалау шеңберінде орталық мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарлары және облыстардың, Астана және Алматы қалаларының даму бағдарламалары талданады.
Осылайша, Мемлекеттік жоспарлау жүйесі:
1) мемлекеттік жоспарлау құжаттарының иерархиясын құруға: мемлекеттік жоспарлаудың қисынды сатысын қалыптастыруға, экономиканың түйінді даму бағыттарын белгілеуге және композициядан алу арқылы мемлекеттік органдардың қызметін стратегиялық міндеттерді іске асыруға бағыттауға;
2) мемлекеттік органдардың дербестігін арттыруға, сондай-ақ олардың салалар мен аяларды дамыту, нысаналы көрсеткіштер мен түпкілікті нәтижелерге қол жеткізу үшін жауапкершілігін күшейтуге бағытталған бағдарламалық құжаттарды әзірлеуге қойылатын жаңа тәсілдерді енгізуге;
3) мемлекеттік жоспарлау жүйесінің барлық процестерін регламенттеуге, Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарының іске асырылуын бақылауды (мониторингілеу, бағалау) енгізуге;
4) басымдықтар мен стратегиялық міндеттерге сәйкес мемлекеттік және өзге де ресурстарды тиімді басқару үшін жағдайлар жасауға мүмкіндік берді.

Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің проблемалы мәселелері

Бүгінде мемлекеттік жоспарлау саласында қолданыстағы Мемлекеттік жоспарлау жүйесін одан әрі жетілдіруді талап ететін проблемалар бар:
1) Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттары санының көп болуы, бұл оларды тиімді іске асыруды қиындатады.
2) Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарының сапасы.
3) Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттары мен көрсеткіштерінің қайталануы.
4) стратегиялық, экономикалық және бюджеттік жоспарлаудың өзара байланысының босаңдығы.
5) тәуекелдердің тиімсіз басқарылуы.
6) Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарын іске асырудың және мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігі мен нәтижелілігін бағалау тетіктерінің жетілмегендігі.
7) жоспарлау процесімен айналысатын кадрлардың біліктілік деңгейі.

1. Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттары санының көп болуы

Ағымдағы ахуалды талдауда көрсетілгендей, бүгінгі күні Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің қабылданған және іске асырылатын құжаттарының жиынтық саны 949 бірлікке жетті, оның ішінде орталық деңгейде 157 және жергілікті деңгейде 792 бірлік.
Құжаттардың мұндай саны:
1) қойылған мақсаттарға қол жеткізуге;
2) мемлекеттік органның қызметін басқару тиімділігіне;
3) адами ресурстарды қоса алғанда, ресурстарды жұмсау тиімділігіне;
4) Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарын жоспарлауға және олардың ауқымды санын іске асыруға уақыттың жеткіліксіздігі салдарынан құжаттардың сапасына;
5) есепті ақпарат санының ұлғаюына әсер етеді.
Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарын әзірлеуге қойылатын белгілі бір талаптардың болуына қарамастан, мемлекеттік органдар жаңа бағдарламалық құжаттар әзірлеуге бастамашылық жасауды жалғастыруда.

2. Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарының сапасы

Стратегиялық және бағдарламалық құжаттарды әзірлеу мен іске асыру кезінде мынадай кемшіліктер мен проблемалар орын алуда.
Көрсеткіштердің ауқымды санын қамтитын саны көп бағдарламалық құжаттар іске асырылады, бұл қаржы ресурстарының шашыраңқылығы мен тиімсіз пайдаланылуына алып келеді және олардың іске асырылуын мониторингілеу мен бақылауды қиындатады.
Жоғары тұрған құжаттардың стратегиялық мақсаттарының бір бөлігі төмен тұрған деңгейдегі құжаттарға декомпозицияландырылмаған. Бұл ретте кейбір мақсаттар Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің төмен тұрған құжаттарында тікелей қайталанған.
Стратегиялық мақсаттардың шамамен 30 %-ы санмен өлшенбейді, бұл оларға қол жеткізу мониторингін қиындатады.
Мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларындағы көрсеткіштер саны 90-нан бастап 1000 бірлікке дейін түрленеді.
Көрсеткіштердің жоспарлы мәндерін болжау тиісті деңгейде жүзеге асырылмайды. Ғылыми негізделген жоспарлау әдістерінің болмауына байланысты көрсеткіштердің жоспарлы мәндерін негізсіз төмендету практикасы орын алуда.
Мемлекеттік жоспарлау жүйесін статистикамен үндестіру қамтамасыз етілмеген. Статистикалық көрсеткіштерді жинаудың айқын жүйесі жоқ, бұл жекелеген индикаторлар мен көрсеткіштерге қол жеткізуді мониторингілеу мен бағалауды қиындатады.
Мемлекеттік органдардың әкімшілік есепке алу шеңберінде жиналатын ақпараты жүйелендірілмеген және статистика органдары үшін де, сол сияқты басқа да мүдделі мемлекеттік органдар үшін де қолжетімділігі жеткілікті деңгейде емес.

3. Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттары мен көрсеткіштерінің
қайталануы

Жекелеген салалық бағдарламалар мақсаттар, іс-шаралар мен көрсеткіштер бойынша мемлекеттік бағдарламаларды да, тиісті мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларын да қайталайды. Мысалы, Жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз етудің 2012 – 2014 жылдарға арналған салалық бағдарламасы Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің 2011 – 2015 жылдарға арналған стратегиялық жоспарын қайталайды.
Кейбір стратегиялық міндеттер бірнеше бағдарламалық құжаттар арқылы іске асырылады. Мысалы, инженерлік инфрақұрылымның құрылысы бірнеше бағдарламалар: Бизнестің жол картасы – 2020, Жұмыспен қамту – 2020 бағдарламасы, «Өңірлерді дамыту» бағдарламасы, Моноқалаларды дамытудың 2012 – 2020 жылдарға арналған бағдарламасы, «Қолжетімді тұрғын үй – 2020» бағдарламасы бойынша жүзеге асырылады.
Жергілікті деңгейде облыстық бюджеттен, Астана және Алматы қалаларының бюджетінен қаржыландырылатын атқарушы органдардың қолданыстағы стратегиялық жоспарлары мазмұны, көрсеткіштері мен
іс-шаралары бойынша облыстардың тиісті даму бағдарламаларын қайталайды.

4. Стратегиялық, экономикалық және бюджеттік жоспарлаудың өзара
байланысының босаңдығы

Нәтижелерге бағдарланған бюджеттің негізгі қағидаттарына сәйкес мемлекеттік органның стратегиялық жоспарында қадағаланатын саланың бюджет шығыстарымен өзара байланыстағы орта мерзімді кезеңге арналған даму басымдықтары шоғырландырылуы тиіс.
Сонымен бірге, стратегиялық, экономикалық және бюджеттік жоспарлаумен өзара байланыстың мынадай түйінді проблемалар атап өтіледі.
Мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларына қол жеткізілуі бірқатар мемлекеттік органдардың және бизнестің кешенді жұмысына байланысты ұлттық деңгейдегі көрсеткіштер қосылады. Мысалы, сыртқы факторлар да, сол сияқты қоршаған орта, табиғи құбылыстар, жаһандық үрдістер және т.б. ықпал етуі мүмкін қоғамның, экологияның, экономиканың жалпыға бірдей жағдайын көрсететін көрсеткіштер.
Сондай-ақ мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларына іске асырылуы басым мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізуге тікелей әсер етпейтін көрсеткіштер мен іс-шаралар қосылады. Бұл көрсеткіштер мен іс-шаралар ағымдағы қызметті көрсетеді және операциялық жоспарда көзделуі тиіс. Тым егжей-тегжейлі және көлемді ақпаратты ұсыну құжатқа толыққанды талдау жүргізуге мүмкіндік бермейді және шын мәнінде маңызды стратегиялық міндеттерді назардан тыс қалдырады.
Бюджет параметрлерінің өзгеруіне, Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің жаңа құжаттарының қабылдануына байланысты мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарлары жиі түзетіледі.
Қазақстан Республикасының Бюджет кодексіне сәйкес бюджеттік бағдарлама мемлекеттік органның стратегиялық жоспарында белгіленген стратегиялық бағыттармен, мақсаттармен, міндеттермен, нәтиже көрсеткіштерімен өзара байланыстырылған бюджет шығыстарының бағытын айқындайды. Бюджеттік бағдарламада нәтиже көрсеткіштері және бюджет шығыстарын қаржыландыру көлемдері қамтылуы тиіс.
Алайда практикада бюджеттік бағдарламалар жоспарланатын шығыстар түрлеріне, қаржыландыру тетіктеріне сүйене отырып қалыптастырылады, осының нәтижесінде бір мақсатқа немесе міндетке қол жеткізу үшін бірнеше бюджеттік бағдарлама іске асырылады не бір бюджеттік бағдарлама бірнеше мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізуге бағытталған. Бұл ахуал тиісті мақсатқа, міндетке қол жеткізу үшін қажетті қаражат көлемін айқындауға мүмкіндік бермейді.
Бұдан басқа, бюджеттік бағдарламаларда мақсаттармен және міндеттермен қисынды байланысы жоқ көрсеткіштер көп болады. Осыған байланысты практикада бұл көрсеткіштердің орындалуын мониторингілеу, сондай-ақ бюджеттік бағдарламалар нәтижелерінің стратегиялық жоспардың стратегиялық мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізуге ықпал етуін бағалау қиынға түседі.
Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді перспективада мемлекеттің табысты дамуы үшін стратегиялық және бюджеттік жоспарлауды өзара байланыстыра отырып, экономикалық жоспарлау маңызды болып табылады.
Мемлекеттік экономикалық жоспарлау дамудың стратегиялық басымдықтарының макроэкономикалық және қаржылық көрсеткіштерімен өзара байланысын есепке алуды міндетті шарт ретінде болжайды. Стратегиялық көрсеткіштер ұзақ мерзімді басым мақсаттар және іске асыру стратегиялары болып табылады, макроэкономикалық көрсеткіштер
әлеуметтік-экономикалық жоспарлаудың объектісі, ал қаржылық – мемлекеттік бюджет шеңберінде болуға тиіс.
Мемлекеттік жоспарлаудың осы үш элементінің өзара байланысы елдің, өңірдің орта мерзімді және ұзақ мерзімді әлеуметтік-экономикалық дамуына арналған маңызды тетік болуы тиіс.
Мемлекеттік бюджеттің шығыстарын қалыптастыру кезінде мемлекеттік органдар қызмет саласы, аясы деңгейіндегі көрсеткіштерді қоса алғанда, орта мерзімді және ұзақ мерзімді кезеңге арналған әлеуметтік-экономикалық әсерді (экономикалық өсу, инфляцияны тежеу, жұмыспен қамтамасыз ету және басқалары) қамтамасыз етуге бағытталған шығыстардың орындылығы мен тиімділігіне талдауды жеткілікті деңгейде жүргізбейді.
Республикалық және жергілікті бюджеттерді қалыптастыру кезінде Қазақстан Республикасының және өңірлердің әлеуметтік-экономикалық даму болжамы жасалады, оның негізінде бюджетке түсетін салықтық және басқа түсімдер жоспарланады. Бұл ретте, негізгі макроэкономикалық және өңірлік индикаторлар салалар мен өңірлердің даму ерекшеліктерін ескермей жоспарланады, бұл өз кезегінде бюджеттің негізгі параметрлерін қалыптастыруға келеңсіз әсерін тигізеді.
«Бюджет қаражаттарын басқару» бағыты бойынша мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін жыл сайынғы бағалау нәтижелері де мемлекеттік органдардың нәтижелер көрсеткіштерін жоспарлауының сапасы төмен екенін көрсетеді.
Қолданыстағы заңнамада стратегиялық жоспарлар мен бюджеттік бағдарламаларда жоспарланған нысаналы индикаторлар мен көрсеткіштерге қол жеткізу жауапкершілігі жеткілікті көзделмеген.
Стратегиялық және бюджеттік жоспарлаудың өзара байланысының босаң болуына байланысты, практикада бюджетті атқару туралы жылдық есеп жұмсалған бюджет қаражатының мемлекеттік және салалық бағдарламалардың, мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларының стратегиялық мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізуге ықпал етуі туралы толыққанды ақпаратты, сондай-ақ нәтижелердің бағалануын қамтымайды.

5. Тәуекелдердің тиімсіз басқарылуы

Стратегиялық жоспарды әзірлеген кезде мемлекеттік орган өзінің тәуекелдерін жоспарламайды не оны формалды түрде жоспарлайды, ал тәуекелдерді басқару жөніндегі іс-шаралар декларативті сипатта болады. Тәуекелдердің пайда болуының ықтимал салдары толық бағаланбайды. Әлемдік құбылмалылық жағдайында тәуекелдерді басқару кейіннен басқарушылық шешімдер қабылдау үшін жүйелі негізде жүргізілуі тиіс.
Мысалы, 2011 жылы жүктерді тасымалдауға арналған көлікпен ықтимал қамтамасыз етілмеу тәуекелін есепке алудың болмауы металлургия өнеркәсібі экспортының төмендеуіне себеп болды. Нәтижесінде аталған тәуекелді болдырмау жөніндегі қажетті іс-шаралар жүзеге асырылған жоқ, бұл Қазақстанның сыртқы сауда теңгерімінің төмендеуіне әкеліп соқтырды.

6. Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарын іске асырудың және
мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігі мен нәтижелілігін бағалау
тетіктерінің жетілмегендігі

Оң үрдістердің болуына қарамастан, Мемлекеттік жоспарлау жүйесіне бағалауды енгізу нәтижесінде Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарын бағалаудағы тәсілдер әзірше халықаралық стандарттарға толық сай келмейді. Бұл ретте, өз шешімін талап ететін бірқатар құрылымдық проблемалар байқалды:
1) стратегиялық және бағдарламалық құжаттарды іске асырудың экономикалық тиімділігін бағалаудың шектелуі.
Стратегиялық және бағдарламалық құжаттардың (аумақтарды дамыту бағдарламаларын қоспағанда) қазіргі бағалануы негізінен жоспарланған нәтижелерге қол жеткізу дәрежесін бағалауға бағытталған. Бұл ретте, бағалау әлеуметтік және экономикалық тиімділікті, жоспарлау сапасын, қол жеткізілген әсердің сақталу орнықтылығын бағалауға, сондай-ақ игілік алушылардың қанағаттану деңгейін өлшеуге толық мүмкіндік бермейді.
2) МЖЖ құжаттарының кешенді бағалаумен қамтылу дәрежесінің төмен болуы.
Қолданыстағы заңнамаға сәйкес бағалау жыл сайын өткізілетін аумақтарды дамыту бағдарламасы мен стратегиялық жоспарлардан басқа, стратегиялық және бағдарламалық құжаттарды бағалау 3 жылда бір рет және олардың аяқталуы бойынша өткізіледі. Бағалауға Қазақстанның 2020 жылға дейінгі даму стратегиясы, Елдің аумақтық-кеңістікте дамуының 2020 жылға дейінгі болжамдық схемасы, мемлекеттік және салалық бағдарламалар, аумақтарды дамыту бағдарламалары және мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарлары жатады. Бағалау нақты нәтижелерге қол жеткізу талдауды, іске асыру барысына әсер еткен факторларды талдауды, құжатты түзету туралы ұсынымдарды және басқаларын көздейді.
Бұл ретте, стратегиялық және бюджеттік жоспарлаудың өзара байланысын, атап айтқанда, стратегиялық көрсеткіштердің оларды іске асыру үшін жоспарланған бюджет қаражатымен өзара байланысын талдау бағалаумен қамтылмаған, бұл бірнеше жыл бойы олардың төмен корреляциясы проблемасын шешуге мүмкіндік бермей келеді.
3) бағалау процесінің ресурс сыйымдылығының жоғары болуы.
Осы процестің ресурс сыйымдылығының жоғары болуы бағалаумен қамтуды кеңейтуге кедергі келтіреді, ол мынадай себептермен негізделеді:
бағаланатын құрылымдарда ішкі бағалаудың дамыған тетіктерінің болмауы;
қоғамдық сектордың бағалау процестеріне жеткіліксіз қатысуы;
бағалауда автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің болмауы.
4) бағалауды жүзеге асырған кезде тәуекелдерді басқару жүйесінің болмауы.
Бағалаудың жоғары ресурстық шығындарының салдары оның жеделдігінің төмендігі мен талдау құралдарын таңдаудағы шектеулілігі болып табылады.

7. Жоспарлау процесімен айналысатын кадрлардың біліктілік деңгейі

Жоспарлау процесімен айналысатын кадрлардың біліктілік деңгейі, оларда қаржылық емес көрсеткіштерді (нысаналы индикаторларды, нәтижелер көрсеткіштерін) әзірлеу дағдыларының болуы және мақсаттарға, міндеттерге қол жеткізу үшін қажетті шараларды айқындау Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің табысты жұмыс істеуіне және нәтижеге бағдарланған бюджеттеудің негізгі қағидаттарын қолдануға ықпал ететін аса маңызды факторлардың бірі болып табылады. Осы бағыттағы негізгі проблемалар:
1) мемлекеттік органдар қызметкерлері біліктілігінің жеткіліксіздігі;
2) орталық деңгейде, сондай-ақ өңірлік деңгейде де кадрлар тұрақтамауының жоғары болуы;
3) сабақтастықтың болмауы;
4) оқыту сапасының жеткіліксіздігі.

Әлемдік тәжірибеге шолу

Мемлекеттік жоспарлау жүйесі тиімді және нәтижелі мемлекеттік басқарудың ажырамас бөлігі болып табылады. Қазақстан үшін мемлекеттік жоспарлау, оның ішінде жоспарлау мен бағалау жүйесі неғұрлым тиімді Канада мен Австралия сияқты елдердің тәжірибесінің маңызы зор.
Канада мен Австралияның тәжірибесі Қазақстан үшін бастапқы шарттарының ұқсас болуы жағынан да қызықты – табиғат ресурстардың қоры мол, халқының саны айтарлықтай аз және экономикасының салыстырмалы құрылымы бар үлкен елдер.
Нәтижеге бағдарланған стратегиялық жоспарлау жүйесінің пайда болуы мен дамуы бұл елдерде мемлекеттік басқару жүйесін үнемі жетілдіруге және мемлекеттің қоғамға есеп беруін арттыруға бағытталып жүргізілген әкімшілік реформаның бір бөлігі болды.
Мониторингілеу және бағалау жүйесі мемлекеттік жоспарлаудың (стратегиялық және бюджеттік) тиімді және нәтижелі жүйесінің түйінді элементтерінің бірі болды.
Халықаралық бағалау бойынша канадалық мемлекеттік басқару жүйесі әлемдегі неғұрлым тиімді жүйелердің бірі болып саналады.
1995 жылы Канада Үкіметі барлық министрліктер мен федералдық деңгейдегі ведомстволарда нәтижелерге қол жеткізуге бағдарланған басқару қағидаттарын енгізу міндетін қойды.
2000 жылғы наурызда Канада Үкіметі мемлекеттік шығыстарды басқарудың жаңа тұжырымдамасын енгізді, оған сәйкес мемлекеттік шығыстарды басқару бірінші кезекте сапалы қызметтер көрсетуге және нәтижелерге қол жеткізуге бағдарланған болуы тиіс.
Көп жылғы реформалардың нәтижесінде 2003 жылдан бастап өзара байланысты әрі тығыз интеграцияланған басқару және жоспарлау жүйелері – Шығыстарды басқару жүйесі, Басқару тиімділігінің жүйесі, ресурстар мен нәтижелерді басқару құрылымы және Тәуекелдерді басқару жүйесі енгізілді.
Жүйелік шеңберлердің басты мақсаты:
1) бюджет ресурстарын Үкіметтің басым міндеттері арасында тиімді бөлу;
2) стратегиялық жоспарлау неғұрлым өткір проблемалар мен басымдықтарды анықтауға, қолданыстағы бағдарламаларды талдауға және шығыстарды жаңа басымдықтарға байланыстыруға бағытталған.
Шығыстарды басқару жүйесі Канада Үкіметі жұмысының түйінді элементі болып табылады. Шығыстарды басқару жүйесі жақсы жұмыс істеген жағдайда ғана тиімді және жауапты Үкімет болуы мүмкін.
Шығыстарды басқару жүйесінің негізгі мақсаттары: жалпы фискалдық бақылау, ресурстарды тиімді бөлу, қызметтің тиімділігі/операциялық тиімділік және парламенттік бақылау.
Ресурстар мен нәтижелерді басқару құрылымы 3 құрамдауыштан тұрады: стратегиялық нәтижелер; нәтижелерге қол жеткізуге бағытталған бағдарламалар; ресурстар және бағдарламалардың орындалуы туралы ақпарат.
Нәтижеге бағдарланған бюджеттің негізгі құралдары Шығыстарды басқару жүйесі және ресурстар мен нәтижелерді басқару құрылымы болып табылады.
Мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігіне бағалау жүргізу үшін Басқару тиімділігінің жүйесі (MAF) Канада Үкіметінің негізгі құралы болып табылады. Жүйе бекітілген мақсаттарды орындау үшін министрліктердің жауапкершілігін белгілеу құралы ретінде ғана емес, сондай-ақ министрліктердің қызметін бағалау әдісі ретінде де әзірленген болатын.
Басқару тиімділігінің жүйесі (MAF) шеңберінде мемлекеттік құрылымдар қызметінің ішкі (процестік) аспектілері бағаланады.
Басқару тиімділігінің жүйесі (MAF) мемлекеттік органдар қызметінің әлеуеті мен тиімділігіне баға беретін қызметтің тиімділігін қадағалаудың түйінді құралына айналды.
Басқару тиімділігінің жүйесі (MAF) мемлекеттік көрсетілетін қызметтер, қаржыны басқару мен бақылау, персоналды басқару, ақпараттық технологиялар және т.б. сияқты бағыттар бойынша басқару көрсеткіштерін бағалайды.
1960 жылдардың ортасында-ақ Канада мемлекеттік бағдарламалардың тиімділігі мен оларды орындаудың нәтижелілігін талдауға бағытталған мемлекеттік бағдарламаларға бағалау жүргізу практикасын енгізді.
Бағалау шеңберінде бағдарламаларды іске асырудан болатын әсер, мақсаттар мен күтілетін нәтижелерге қол жеткізу талданады, нәтижелерге қол жеткізудің баламалы, неғұрлым тиімді тәсілдері анықталады, бағдарламаларды одан әрі іске асырудың орындылығы туралы ұсынымдар беріледі.
Талдаудың кешенділігінің арқасында бағалау іске асырылатын мемлекеттік бағдарламалар мен жалпы Канаданың стратегиялық жоспарлау жүйесінің сапасын арттырудың маңызды құралы болады.
Тәуекелдерді басқару жүйесі сыртқы және ішкі аудиттің қорытындылары бойынша қалыптастырылады.
Канадада сыртқы аудитті Парламентке есеп беретін, мемлекеттік қаржылық бақылаудың жоғарғы органы болып табылатын Бас аудитор басқармасы жүзеге асырады.
Бас аудитор басқармасы федералдық әкімшіліктің және өңірлік әкімшіліктердің қызметіне аудитті жүзеге асырады.
Бас аудитор басқармасы аудиттің қаржылық, арнайы, басқарушылық сияқты негізгі түрлерін жүзеге асырады.
Қаржылық аудит қаржылық есептіліктің дұрыстығына жүргізіледі.
Арнайы аудит мемлекеттік корпорациялар мен мемлекеттік кәсіпорындарда жүргізіледі.
Басқарушылық аудит мемлекеттік ресурстарды үнемдеуге және мемлекеттік шығыстардың тиімділігін қамтамасыз етуге бағытталған.
Сыртқы аудитті жүргізу кезінде аудитінің жүргізілуі Парламент үшін ерекше маңызы бар жария сектордың сегменттері бойынша тәуекелдерді талдауға ерекше көңіл бөлінеді.
Мемлекеттік органның ішкі басқару сапасын бағалау (бюджет қаражатын, персоналды, ақпараттық технологияларды және т.б. басқару) және мемлекеттік органның қызметін жетілдіру жөнінде ұсынымдар әзірлеу ішкі аудитті жүргізу кезіндегі негізгі міндеттер болып табылады. Ішкі аудит қызметі Басқару тиімділігінің жүйесіне (MAF) тікелей қатысады.
Аудитті жоспарлау Тәуекелдерді бағалау жүйесіне негізделген. Бұл ретте, мемлекеттік органның алдында тұрған түйінді тәуекелдерді ескере отырып, жыл сайын аудит жоспары жасалады.
Жауапты Үкіметтің канадалық жүйесінің базалық қағидаты есеп беру болып табылады, Канада Парламентінің және оның барлық азаматтарының Канада Үкіметі қоғамдық ресурстарды тиімді және нәтижелі пайдаланатынына көз жеткізуіне мүмкіндік беретін түйінді фактор болып табылады. Жоғарыда көрсетілген жүйелер және есеп беру Үкіметтің өз іс-қимылдарына жауап беретіндігіне кепілдік береді.
Канадада жыл сайын көктемде әрбір мемлекеттік орган Парламент пен халық үшін келесі үш жылға арналған жоспарлар мен басымдықтар туралы стратегиялық баяндама дайындайды.
Баяндамада стратегиялық мақсаттар, бағдарламалар және іс-шаралар бөлінісінде шығыстар жоспарлары, күтілетін нәтижелер, тиімділік (нәтижелілік) көрсеткіштері, жылдарға бөле отырып, үш жылдық кезеңге арналған ресурстарға қажеттілік қамтылады.
Күзде әрбір мемлекеттік орган жоспарлар мен басымдықтар туралы алдыңғы есепте баяндалған күтілетін нәтижелерге сәйкес келетін өткен жылғы жұмыс қорытындылары мен жетістіктердің стратегиялық шолуынан тұратын қызмет нәтижелері туралы жыл сайынғы есепті Парламентке ұсынады.
Жоспарлар мен басымдықтар туралы баяндама және қызмет нәтижелері туралы есеп мемлекеттік органдардың Парламентке есеп беруінің негізгі құралдары болып табылады.
Баяндама және кейіннен бюджеттік жоспар министрліктің барлық қызметі бағдарламаларға, кіші бағдарламаларға және одан кіші бағдарламаларға бөлінуі тиіс деп айқын регламенттелген бағдарламалар архитектурасының негізінде әзірленеді. Әрбір бағдарлама бойынша тағы да түпкілікті нәтиже, индикаторлар түріндегі аралық нәтижелер, тартылған персонал саны мен шығыстардың жалпы сомасы айқындалады. Әрбір кіші бағдарлама бойынша түпкілікті нәтиже, индикаторлар түріндегі аралық нәтижелер айқындалады. Осы бағдарламалар архитектурасының негізінде жоспарлар мен басымдықтар туралы баяндама, кейіннен қызмет нәтижелері туралы есеп, бюджеттік жоспар және шығыстар жөніндегі жоспар қалыптастырылады.
Айталық, Канада Қаржы министрлігі Парламентте қорғалатын Бюджеттік жоспарды қалыптастырады. Бюджеттік жоспарда экономика жағдайына шолу, макроэкономикалық болжам, қыр көрсетулерді талдау, Канада Үкіметі жұмысының алдағы екі жылға арналған басымдықтары, бюджет саясатының негізгі бағыттары және осы басымдықтарды іске асыру үшін қажетті бюджет көрсетіледі. Бұл ретте бюджеттік жоспарда Үкіметтің басымдықтарына жұмсалатын шығыстардың жаңа бастамалары ғана немесе ескі бағдарламаларды қайта қарау қамтылатынын атап өткен жөн. Өзгерістері жоқ бағдарламалар қаралмайды.
Канада Қазынашылығының хатшылығы Канада Үкіметінің шығыстар жоспарын қалыптастырады, онда шығыстар сомасы әрбір мемлекеттік орган бойынша бөліне отырып, толығымен көрсетіледі. Канада Үкіметінің шығыстар жоспары мемлекеттік органдардың жоспарлары мен басымдықтары туралы баяндамаларды және Канада қызметінің нәтижелері туралы баяндамаларды қамтиды.
Австралияда бюджет процесін реформалау нәтижесінде соңғы жиырма жыл ішінде нәтижелерге қол жеткізуге көңіл аударудың маңыздылығы айқындала түсті.
1980 жылдардың ортасынан бастап Қаржылық басқаруды жетілдірудің қолданыстағы бағдарламасы шеңберінде бағдарламалық бюджеттеу, алдағы
3 жылға арналған шамамен алынған қаржыландыру көрсеткіштерін белгілей отырып, перспективалық бағалаулар жүйесі, бағдарламалар нәтижелерін бағалау жүйесі, маңызды бюджеттік өкілеттіліктер беру енгізілді.
1996 жылдан бастап тікелей нәтижелер бойынша бюджеттеу енгізілген кезде, жүйе одан әрі өзгерістерге ұшырады.
Бюджеттік өкілеттіліктерді едәуір көбірек беру реформаның маңызды аспектісіне айналды. Осы реформаның шеңберінде басымдықтарды министрлер бөлінген лимиттер шегінде өздері айқындай алады. Операциялық шығыстар бойынша департаменттер бір ғана жолмен көрсетілген қаржы бөлудің жалпы сомасын ғана алады, демек олар нәтижелердің талап етілетін көлемін өндіру үшін қажет деп санайтын ресурстардың нақты құрылымын айқындауға ерікті.
Нәтижеге бағдарланған бюджетке көшу – министрліктер мен ведомстволар қызметінің әлеуметтік-экономикалық нәтижелерін жоспарлау, осы нәтижелерді өлшемдеу әдістері, сондай-ақ оларға қол жеткізу туралы есептердің нысандары сөзсіз өзгеріске ұшырайтын және жетілдірілетін көп жылдық процесс.
Австралия (1987 жылдан бастап) мониторингілеу мен бағалаудың мемлекеттік жүйесін құрған алғашқы елдердің бірі болып табылады. Халықаралық сарапшылардың пікірі бойынша ЭЫДҰ елдері арасында Канадамен және басқа да елдермен қатар, Австралияда бағалау жүйесі ең дамыған және бағалау мәдениеті неғұрлым жоғары.
Австралияда Канададағы сияқты бастапқыда орталықтандырылған мемлекеттік бағалау жүйесі құрылып, кейіннен ол орталықсыздандырылды да, процестерді талдаудан мемлекеттік органдар қызметінің нәтижелерін талдауға және орталықтандырылған бақылаудан есеп беруді (Парламент, халық, қоғам алдында) арттыруға біртіндеп көңіл бөліне бастады.
Қазақстан үшін серпінді дамып келе жатқан азиялық ел – Оңтүстік Кореяның тәжірибесі де қызықты болып табылады.
Халықаралық бәсекелестікті күшейту және ресурстардың шектеулілігі бұл елде тиімді мемлекеттік басқару жүйесін құрудың алғышартына айналды.
Ұлттық бәсекеге қабілеттілікті дамыту және тиімді мемлекеттік аппарат құру мақсатында 1990 жылдардың екінші жартысынан бастап Оңтүстік Корея Үкіметі мемлекеттік органдар үшін нәтижеге бағдарланған тиімділікті басқару бағдарламаларын, сондай-ақ бюджеттік бағдарламаларды бағалауды енгізе бастады.
Оңтүстік Кореяда бағалау мемлекеттік басқару жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады: бағалау қорытындылары мемлекеттік органдар қызметін жақсарту үшін, бюджеттік және стратегиялық жоспарлау шеңберінде ресурстарды бөлу бойынша шешімдер қабылдау, сондай-ақ тиімсіз ведомстволарды тарату немесе қайта құру үшін пайдаланылады.

Тұжырымдаманың мақсаттары, міндеттері және іске асырудан күтілетін
нәтижелер

Тұжырымдаманың мақсаты Нәтижелерге бағдарланған мемлекеттік жоспарлау жүйесін одан әрі жетілдіру болып табылады.
Тұжырымдаманың мақсатына қол жеткізу үшін мынадай міндеттерді шешу көзделіп отыр:
1) Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарын тексеру және оңтайландыру;
2) Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарының сапасын және олардың іске асырылу деңгейін арттыру;
3) стратегиялық, экономикалық және бюджеттік жоспарлаудың өзара байланысын қамтамасыз ету;
4) мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігі мен бағдарламалық және стратегиялық құжаттарды іске асырудың тиімділігін бағалауды жетілдіру;
5) стратегиялық және бюджеттік жоспарлау саласында жұмыс істейтін кадрлардың біліктілік деңгейін арттыру.

Іске асыру кезеңі:
Тұжырымдаманы екі кезеңде іске асыру болжанып отыр:
бірінші кезең (2013 – 2014 жылдар) – нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу. Көрсетілген кезең ішінде:
1) Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 26 маусымдағы № 590 Жарлығымен бекітілген Бюджет саясатының тұжырымдамасын іске асыру шеңберінде әзірленетін заң жобасы арқылы Қазақстан Республикасының Бюджет кодексіне; Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасындағы Мемлекеттік жоспарлау жүйесі туралы», «Республикалық бюджеттің атқарылуы туралы жылдық есепті жасау және ұсыну ережесін бекіту туралы», «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесінің одан әрі жұмыс істеуінің кейбір мәселелері туралы», «Орталық мемлекеттік органдар мен облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары қызметінің тиімділігін жыл сайынғы бағалау жүйесі туралы» жарлықтарына; Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Салалық бағдарламаларды әзірлеу, іске асыру, мониторингілеу, бағалау және бақылау ережесін бекіту туралы», «Бюджеттің атқарылуы және оған кассалық қызмет көрсету ережесін бекіту туралы», «Облыстық бюджеттен, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергілікті атқарушы органдарының бюджеттерінен қаржыландырылатын атқарушы органдар қызметінің тиімділігіне бағалау жүргізу ережесін бекіту туралы», «Әлеуметтік-экономикалық даму болжамын әзірлеу ережесін бекіту туралы» қаулыларына, сондай-ақ «Мемлекеттік бағдарламаларға, орталық мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларына, аумақтарды дамыту бағдарламаларына және жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын атқарушы органдардың стратегиялық жоспарларына бағалау жүргізу ережесін бекіту туралы» Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің қаулысына түзетулер енгізілетін болады;
2) бағдарламалық құжаттарға тексеру жүргізіледі;
3) жаңа тәсілдерді ескере отырып, 2015 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданылатын мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларының, бюджеттік бағдарламаларының жобалары әзірленеді;
екінші кезең (2015 – 2020 жылдар) – Мемлекеттік жоспарлау жүйесін іс жүзінде іске асыру.

Күтілетін нәтижелер:
Тұжырымдаманы қабылдау түпкілікті нәтижелерге бағдарланған стратегиялық, экономикалық және бюджеттік жоспарлаудың теңгерімделген жүйелерін құруға, сондай-ақ стратегиялық және бағдарламалық құжаттарды іске асыру мен Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары қызметінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

2. Мемлекеттік жоспарлау жүйесін дамытудың негізгі қағидаттары
мен жалпы тәсілдері

Мемлекеттік жоспарлау жүйесін жетілдіру мынадай қағидаттар негізінде жүзеге асырылатын болады:
1. Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарын нақты белгіленген орта мерзімді және ұзақ мерзімді мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізуге бағдарлау.
2. Алға қойылған мақсаттар мен нәтижелерге қол жеткізу үшін мемлекеттік органдардың жауапкершілігін арттыру.
3. Шығындарды басқарудан нәтижелерді басқаруға көшу.
4. Елдің әлеуметтік-экономикалық даму басымдықтарын ескере отырып, алға қойылған мақсаттарды, міндеттерді шешуді қамтамасыз ететін бюджет қаражатын тиімді бөлу.

Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарын тексеру және оңтайландыру

Стратегиялық мақсаттар мен міндеттерге тиімді қол жеткізу үшін Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарын үш деңгейге бөлу қажет, олардың ең бастысы әрбір мемлекеттік орган қызметінің жалпы мемлекеттік даму стратегиясына бағынуын қамтамасыз ететін «Қазақстан-2050» стратегиясы:
1) бірінші деңгей – ел дамуының ұзақ мерзімді пайымын айқындайтын, түйінді басымдықтары, бағдарлары және ұлттық көрсеткіштері бар құжаттар («Қазақстан-2050» стратегиясы, Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясы, Қазақстан Республикасының 10 жылдық кезеңге арналған стратегиялық даму жоспары, Елдің аумақтық кеңістікте дамуының болжамды схемасы);
2) екінші деңгей – саладағы/аядағы даму стратегиясын айқындайтын құжаттар (мемлекеттік бағдарламалар, әлеуметтік-экономикалық даму болжамы, салалық бағдарламалар);
3) үшінші деңгей – декомпозиция негізінде бірінші және екінші деңгейлердегі стратегиялық және бағдарламалық құжаттарға қол жеткізу жолдарын айқындайтын құжаттар (аумақтарды дамыту бағдарламалары, мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарлары).
Осы иерархияға сүйене отырып, нысаналы индикаторлар мен нәтижелер көрсеткіштері тиісті түрде айқындалуы тиіс, яғни төмен тұрған деңгейдегі құжаттар жоғары тұрған деңгейдегі көрсеткіштер мен индикаторларды егжей-тегжейлі ашуы тиіс. Бұл ретте, екінші және үшінші деңгейдегі құжаттар өзгеріп отыратын жағдайларға жедел ден қоюға және іс-қимылдар тактикасы мен ресурстарды түзетуге мүмкіндік беруі тиіс.
Құжаттардың осы иерархиясын ескере отырып, Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарын оңтайландыру мақсатында мынадай шараларды қабылдау қажет.
1. Мемлекеттік және салалық бағдарламалардың (бұдан әрі – бағдарламалар) көбеюін тоқтату, қайталануын болдырмау, ресурстарды мемлекеттің басым бағыттарына шоғырландыру мақсатында бағдарламаларды әзірлеуге және іске асыруға қойылатын критерийлерді арттыру.
Критерийлер бағдарламаларды әзірлеу қажеттігі негіздемелерінің жүйесін және тиісінше Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі мен Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Басшысы басшылық ететін консультациялық-кеңесші органдардың мақұлдауын білдірулері тиіс.
Мемлекеттік бағдарламалардың тізбесі сияқты әзірленуге жататын салалық бағдарламалардың Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен бекітілетін тізбесі енгізілетін болады.
2. Іске асырылатын мемлекеттік және салалық бағдарламаларға тексеру жүргізу.
Тексеру төрт бағыт:
1) қойылған мақсаттар мен міндеттердің қолжетімділігі;
2) бағдарламаның әлеуметтік-экономикалық әсері;
3) қаржылық қамтамасыз етілу;
4) ел дамуының жаңа бағыттарына сәйкестігі бойынша жүргізілетін болады.
Тексеру нәтижелері бойынша мемлекеттік және салалық бағдарламаларды одан әрі іске асыру: біріктіру, құрылымдау немесе тарату бойынша нақты ұсыныстар әзірленетін болады.
Тексеру жүргізу кезіндегі негізгі критерийлер:
1) мемлекеттік бағдарламалардың ережелерін түгелдей немесе ішінара қайталайтын салалық бағдарламалар тиісті мемлекеттік бағдарламаларға интеграцияланады;
2) бір мемлекеттік органның құзыретіне жататын бағдарламалар тиісті мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларына интеграцияланады;
3) өңірлердің өзекті әлеуметтік-экономикалық проблемаларын шешуге бағытталған бағдарламалар ірілендіріліп, бір бағдарламаның шеңберінде іске асырылады;
4) бір бағытты (саланы), мысалы инфрақұрылымды дамытуға, бизнесті қолдауға бағытталған бағдарламалар жүйелендіріледі және бір бағдарламаға бірегейлендіріледі;
5) ережелері елдің стратегиялық мақсаттары мен міндеттеріне сәйкес келмейтін не іске асырылуы тиімсіз бағдарламалар алынып тасталады.
3. Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарының тізбесінен республикалық және жергілікті бюджеттерді алып тастау, өйткені олар, өз мәніне қарай, Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарын іске асыру құралы болып табылады.
4. Облыстық бюджеттен, Астана, Алматы қалаларының бюджеттерінен қаржыландырылатын атқарушы органдардың стратегиялық жоспарларын әзірлеуді алып тастау. Стратегиялық жоспарларды талдау әзірлеудің орындылығы мен олардың практикалық құндылығы тек белгілі бір саладағы саясатты қалыптастыратын мемлекеттік органдар үшін ғана қолайлы екендігін көрсетеді.
Жергілікті деңгейде тек Аумақтарды дамыту бағдарламалары ғана әзірленуі тиіс. Тиісінше, жергілікті атқарушы органдардың нысаналы индикаторлар мен тікелей нәтижелер көрсеткіштеріне қол жеткізу жауапкершілігін күшейтуді қоса алғанда, Аумақтарды дамыту бағдарламасының форматын мазмұны жағынан күшейту қажет.
Аталған шара республикада мемлекеттік органдар әзірлейтін стратегиялық жоспарлардың санын 396-дан 29-ға дейін қысқартуға мүмкіндік береді.
Бұл ретте, облыстық бюджеттен, Астана, Алматы қалаларының бюджеттерінен қаржыландырылатын атқарушы органдар қызметтерін өздерінің жұмыс жоспарларына сәйкес жүзеге асыруды көздейді.
5. Аудандардың (облыстық маңызы бар қаланың) әлеуметтік-экономикалық даму болжамдарын облыстың әлеуметтік-экономикалық даму болжамына интеграциялау. Сол арқылы облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуының болжанатын параметрлерінің құрамдас бөліктері мен аудандар (облыстық маңызы бар қалалар) бөлінісінде оларға қол жеткізу жөніндегі іс-шаралар облыстың әлеуметтік-экономикалық даму болжамында көрсетіледі.
Бұл шара жалпы республика бойынша әзірленетін әлеуметтік-экономикалық даму болжамдарының санын 214-тен 17-ге дейін азайтуға мүмкіндік береді.

Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарының сапасын және олардың іске
асырылу деңгейін арттыру

Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарының сапасын және олардың іске асырылу деңгейін арттыру мақсатында мынадай шараларды қабылдау қажет.
1. Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарының стратегиялық мақсаттарын әзірлеу мен декомпозициялаудың жаңа тәсілдерін айқындау.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарына қарағанда, дамыған елдердің стратегиялық құжаттарында индикаторлар мен көрсеткіштердің саны көп емес. Жалпы алғанда, бұл құжаттар қандай да бір саланың даму саясатын айқындайды, жоспарлы кезеңге арналған даму стратегиясына назар аударады, тиісті саланың белгілі бір кезеңге болжанатын жағдайын сипаттайды.
Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарының қандай да бір деңгейге тиістілігіне сүйене отырып, ондағы индикаторлар мен көрсеткіштерді айқындау жөніндегі тәсілдерді өзгерту қажет:
1) бірінші деңгейдегі құжаттарда елдің ұзақ мерзімді кезеңде дамуын айқындайтын халықтың жан басына шаққандағы жалпы ішкі өнімнің деңгейі, күтілетін өмір сүру ұзақтығы, еңбек өнімділігі және т.б. сияқты жалпы ұлттық түйінді көрсеткіштер ғана көрсетілуі тиіс.
Аталған көрсеткіштер кешенді сипатқа ие, олар сандық, әрі сапалық көрсеткіштер түрінде қалыптасуы, сондай-ақ бірнеше құрамдас бөліктерден тұруы мүмкін.
2) екінші деңгейдегі құжаттар салалар мен аялардың түйінді даму көрсеткіштерінің шектеулі санын қамтуы және жалпыұлттық даму көрсеткіштеріне қол жеткізуге бағытталуы тиіс. Осы көрсеткіштерге қол жеткізу бір немесе бірнеше салалар мен аяларды жақсартуға ықпал етеді.
Бұл деңгейдегі құжаттарда көрсеткіштер саны шектелген болуы тиіс.
3) құжаттардың үшінші деңгейі саланың, өңірдің дамуы мен орталық мемлекеттік орган қызметінің түпкілікті көрсеткіштерін қамтуы тиіс.
Өңірлердің дамуын көрсететін үшінші деңгейдегі құжаттарда нысаналы индикаторлар мен нәтижелер көрсеткіштері жергілікті атқарушы органдарға арналған бірыңғай көрсеткіштер тізбесіне сәйкес ескеріледі. Өңірлер дамуының ерекшелігін есепке алу үшін нысаналы индикаторлар мен нәтижелер көрсеткіштерін нысаналы индикаторлар мен көрсеткіштердің жалпы санынан 20 %-дан аспайтын көлемде қосуға жол беріледі.
Бұл құжаттар да нысаналы индикаторлар мен тікелей нәтижелер көрсеткіштерінің саны шектелген болуы тиіс.
Бірінші және екінші деңгейдегі құжаттардың әрбір көрсеткіші бойынша төмен тұрған деңгейдегі құжаттарда оған қол жеткізуді қамтамасыз ететін құрамдас бөліктерді айқындау қажет. Декомпозицияның (бөлшектеудің) бастапқы әдістемесін айқындау олардың іске асырылуын нақты қадағалауға мүмкіндік береді.
2. Мемлекеттік органдар өз көрсеткіштерінің мынадай талаптарға сәйкестігін қамтамасыз етуге тиіс:
1) Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің үш деңгейдегі құжаттарының арасындағы деңгейлес және сатылас өзара байланыстардың бәрін ескере отырып, жоғары тұрған стратегиялық және бағдарламалық құжаттардың стратегиялық мақсаттарына қол жеткізуге бағдарлануы;
2) мемлекеттік орган жетекшілік ететін салада көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасына азаматтардың қанағаттану деңгейін арттыруға бағытталуы;
3) бәсекеге қабілеттіліктің жаһандық рейтингілерінде Қазақстан Республикасының ұстанымын жақсартуға бағытталуы;
4) мемлекеттік органның өкілеттіліктері мен құзыреттеріне сәйкес келуі;
5) бір мәнді және өлшенетін болуы;
6) жоспарлау кезінде ғылыми негізделген әдістер мен тәсілдерді пайдалана отырып, көрсеткіштердің жоспарлы мәндерін болжау.
3. Мемлекеттік статистика жүйесін Мемлекеттік жоспарлау жүйесімен үйлестіру:
1) статистикалық жұмыстарды Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің қабылданатын және іске асырылатын құжаттарын ескере отырып жоспарлауды қамтамасыз ету;
2) ведомстволық статистиканы қалыптастыру мен жүргізудің неғұрлым нақты әдіснамасын қалыптастыру;
3) мемлекеттік статистиканы қалыптастыру үшін әкімшілік есеп деректерін шоғырландыру.

Стратегиялық, экономикалық және бюджеттік жоспарлаудың өзара
байланысын қамтамасыз ету

Мемлекеттік органның стратегиялық жоспарында көзделген стратегиялық мақсаттардың, міндеттер мен көрсеткіштердің бюджет шығыстарымен өзара байланысын қамтамасыз ету мақсатында мынадай шараларды қабылдау қажет.
1. Стратегиялық, экономикалық және бюджеттік жоспарлау арасындағы байланысты жоғарылату.
Мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларын, республикалық және жергілікті бюджеттерді қалыптастыру процесінде стратегиялық, экономикалық және бюджеттік жоспарлау арасындағы өзара байланысты жоғарылату үшін тиісті деңгейден әлеуметтік-экономикалық даму болжамының көрсеткіштерін негізге алу қажет.
Сапалы экономикалық жоспарлау мақсатында стратегиялық жоспарлардың нысаналы индикаторлары мен тікелей нәтиже көрсеткіштері Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуын талдауды және әлеуметтік-экономикалық саясаттың негізгі бағыттары мен әлеуметтік-экономикалық тиімділікті ескере отырып әзірленуі тиіс.
2. Мемлекеттік органның стратегиялық жоспарын әзірлеу тәсілдерін өзгерту және оның форматын жетілдіру.
Стратегиялық жоспар мемлекеттік орган жетекшілік ететін салалардың орта мерзімді кезеңге арналған басым даму бағыттары мен олар көрсететін мемлекеттік қызметтердің сапасын арттыру жөніндегі міндеттер шоғырландырылған құжатқа, сондай-ақ «шығындарды басқарудан» «нәтижелерді басқаруға» көшуге мүмкіндік беретін стратегиялық, экономикалық және бюджеттік жоспарлауды интеграциялау құралына айналуы тиіс.
Стратегиялық жоспарда мынадай негізгі мәселелер көзделуі тиіс:
1) миссиясы мен пайымы;
2) ағымдағы ахуалды талдау және мемлекеттік орган қызметінің негізгі бағыттары бөлінісінде перспективада шешуді талап ететін проблемалар;
3) стратегиялық бағыттар бөлінісінде оларға қол жеткізу мемлекеттік орган қызметіне тікелей байланысты мемлекеттік органның мақсаттары, нысаналы индикаторлары, міндеттері мен нәтиже көрсеткіштері (жетекшілік ететін саланың даму көрсеткіштері және мемлекеттік орган қызметі нәтижесінің көрсеткіштері);
4) нәтижелерге қол жеткізу үшін қажетті ресурстар туралы ақпарат (мемлекеттік орган қызметінің негізгі бағыттарының бөлінісінде жалпы сомада көрсетіледі);
5) тәуекелдерді басқару жөніндегі ақпарат. Аталған бөлім мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізу үшін әлеуетті тәуекелдерді көздеуі, аталған тәуекелдерді азайтуға немесе болдырмауға бағытталған нақты шаралар жүйесін көрсетуі тиіс.
3. Мазмұндары мәлімделген шығыстардың мемлекеттік органның стратегиялық бағыттарына, мақсаттарына, міндеттері мен функцияларына сәйкес келуін анық айқындауға мүмкіндік бере алатын бюджеттік бағдарлама мен бюджеттік өтінім форматтарын қайта қарау.
Стратегиялық жоспарларды әзірлейтін мемлекеттік органдардың бюджеттік бағдарламалары олардың стратегиялық жоспарлары мен ережелерінде көзделген қызметінің негізгі бағыттары мен мақсаттарын, ал бюджеттік кіші бағдарламалар олардың стратегиялық жоспарлары мен ережелерінде көзделген міндеттерді негізге ала отырып қалыптастырылатын болады.
Стратегиялық жоспарларды әзірлемейтін мемлекеттік органдардың бюджеттік бағдарламалары мен кіші бағдарламалары олардың ережелерінде көзделген міндеттер мен функцияларды негізге ала отырып қалыптастырылатын болады.
Мемлекеттік органның бюджеттік бағдарламаларының архитектурасы әзірленетін болады, ол стратегиялық жоспар мен ережеде айқындалған қызметінің негізгі бағыттарына сәйкес келуі тиіс. Аталған талап әрбір бюджеттік бағдарламаны іске асыру үшін жауапкершілікті нақты бөлу үшін қажет.
Бюджеттік бағдарлама мемлекеттік орган қызметінің тиісті бағытының мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізуге бағытталған барлық шығындарды қамтуы тиіс (кредит беруге, қарыз беруге шығыстарды қоспағанда, ағымдағы шығыстар, даму шығыстары және т.б.), өйткені осы шығындардың бәрі жеке-жеке емес, тек жиынтық түрінде ғана нәтиже бере алады.
Бұл ретте, бюджеттік бағдарламалар әрбір мемлекеттік орган қызметінің ерекшелігін ескере отырып қалыптастырылуы тиіс, яғни бюджеттік бағдарламаларды әзірлеу кезінде әрбір мемлекеттік органға жеке тәсіл көзделуі тиіс.
Мемлекеттік органдардың бюджеттік бағдарламалары мемлекеттік жоспарлау жөніндегі уәкілетті органмен келісім бойынша мемлекеттік органдардың бұйрықтарымен бекітілуі қажет.
Бюджеттік бағдарлама мемлекеттік органның стратегиялық және бюджеттік жоспарлауының өзара байланысын қамтамасыз ететін құжатқа айналуы және мыналарды:
1) бюджеттік бағдарламаның сипаттамасын (бюджеттік бағдарлама неге бағытталған, ол мемлекеттік органның мақсаттарымен, міндеттерімен және функцияларымен қалай байланысқан, оларға қол жеткізудегі бюджеттік бағдарламаның үлесі);
2) жоспарлы кезеңде іске асыру мерзімін көрсете отырып, аталған бюджеттік бағдарлама шеңберінде іске асырылатын мемлекеттік органның стратегиялық жоспарының мақсаттары мен міндеттеріне, сондай-ақ оның міндеттері мен функцияларына қол жеткізуге арналған іс-шараларды;
3) бюджеттік бағдарламаны іске асыру көрсеткіштерін;
4) бюджет қаражатының көлемін қамтуы тиіс.
Әрбір бюджеттік бағдарлама үшін жауапкершілікті айқын бөлу нәтижелерге бағдарланған бюджеттің негізгі қағидаттарының бірі болып табылады. Бұл үшін әрбір бюджеттік бағдарлама бойынша жауапты лауазымды тұлға айқындалатын болады. Аталған ақпарат бюджеттік бағдарламаға енгізілуі және бюджет процесінің негізгі қатысушыларына қолжетімді болуы тиіс.
Бюджеттік өтінім бюджет шығыстарының көлемін негіздеуді көздейтін құжатқа айналуы және әрбір бюджеттік бағдарлама бойынша бағыттар мен негізгі іс-шаралар бөлінісінде егжей-тегжейлі есептеулерді қамтуы тиіс.
4. Бюджет қаражатын жоспарлау кезіндегі тәсілдерді өзгерту қажет.
Стратегиялық және бюджеттік жоспарлаудың өзара байланысын арттыру мақсатында бюджет шығыстарын бөлу мемлекеттік органдардың алдында тұрған мақсаттар мен міндеттердің қолжетімділігіне негізделуі тиіс. Бұл, өз кезегінде, әрбір мемлекеттік орган мен оның басшысының сапалы стратегиялық жоспарды әзірлеуге мүдделілігі мен жауапкершілігін арттырады.
Бюджетті қалыптастыру кезеңінде стратегиялық жоспарды әзірлейтін әрбір мемлекеттік орган стратегиялық жоспарды Республикалық бюджет комиссиясына қорғау үшін ұсынуы тиіс. Стратегиялық жоспармен бірге «жетекшілік ететін саладағы/аядағы/өңірдегі стратегиялық мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізу және іске асыру» және «бюджет қаражатын басқару» бағыттары бойынша мемлекеттік органның өткен қаржы жылындағы қызметінің тиімділігін бағалау нәтижелері туралы қорытынды мен басқа да материалдар, сондай-ақ алдыңғы жылғы республикалық бюджеттің атқарылуы туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің және Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің есептері ұсынылады.
Бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бюджет қаражатын пайдалануының тиімділігін арттыру мақсатында оларға бюджеттік инвестициялық жобаның құнының 5 пайызынан аспайтын қаражатты үш жылдық жоспарлы кезеңнің жылдары арасында бюджеттік инвестициялық жобалар бойынша ауыстыру құқығын беру мүмкіндігі қаралатын болады.
5. Парламентке бюджеттің атқарылуы бойынша есеп беру тәртібін өзгерту.
Бюджеттің атқарылуы жөніндегі жылдық есеп бюджет қаражатын игеру туралы ғана емес, сондай-ақ мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларының, бағдарламаларының стратегиялық мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізу және жұмсалған бюджет қаражатының оған ықпал етуі туралы да ақпаратты қамтуы тиіс.
Мемлекеттік органдардың жауапкершілігін арттыру мақсатында есепті қаржы жылындағы республикалық бюджеттің атқарылуы туралы жылдық есепті Қазақстан Республикасының Парламентінде қарау тәртібі қайта қаралатын болады.

Мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігі мен стратегиялық және
бағдарламалық құжаттарды, мемлекеттік органдардың стратегиялық
жоспарларын іске асыру тиімділігін бағалауды жетілдіру

Мемлекеттік жоспарлау жүйесін реформалау аясында жүзеге асырылатын бағалау тетіктерін одан әрі жетілдіру мынадай міндеттерді іске асыруға шоғырланатын болады.
Бастапқы кезеңде мемлекеттік органдар қызметінің процестері бойынша қосымша критерийлерді енгізу, сондай-ақ стратегиялық және бюджеттік жоспарлаудың өзара байланысының жоғары деңгейін қамтамасыз ету бөлігінде тиімділікті бағалауды өзектілендіру талап етіледі.
Сондай-ақ мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларын бағалау стратегиялық және бағдарламалық құжаттарды бағалау жүйесімен үйлестірілуі тиіс. Бұл бағалауды Қазақстан Республикасының Президенті айқындайтын мемлекеттік орган жүргізеді.
Мемлекеттік және салалық бағдарламаларды бағалау кезінде олардың іске асырылуынан болатын әлеуметтік-экономикалық тиімділікті бағалауды күшейту қажет. Бағалаудың нәтижелері бойынша тиімділігі төмен және тиімсіз мемлекеттік және салалық бағдарламалар түзетілуі немесе күшін жоюға қойылуы тиіс.
Екінші кезеңде озық халықаралық тәжірибеге сәйкес даму және ішкі бағалау тетіктерінің дамуы мен нығаюына қарай бағалау-бақылау функцияларын нығайту бойынша сыртқы бағалау жөніндегі уәкілетті органдардан, стратегиялық және бағдарламалық құжаттарды стратегиялық жоспарларды әзірлеуші мемлекеттік органдарға орталықтан алуға көшу басталады.
Мемлекеттік аудит жүйесі толық енгізілгеннен кейін мемлекеттік органдардың ішкі аудит қызметтері мемлекеттік органдар қызметінің кемшіліктерін анықтау және оны жақсарту бойынша негізгі құрал ретінде Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарын іске асыруға ішкі бағалау жүргізуде түйінді рөл атқаруы тиіс.

Стратегиялық және бюджеттік жоспарлау саласында жұмыс істейтін
кадрлардың біліктілік деңгейін арттыру

Стратегиялық және бюджеттік жоспарлау саласында жұмыс істейтін кадрлардың біліктілік деңгейін арттыру жөніндегі міндетті орындау үшін мынадай шаралар ұсынылады:
1. Экономикалық басқарудың тиімділігі мен нәтижелілігін арттыру, сондай-ақ жоспарлау сапасын арттыру мақсатында бюджеттік жоспарлауға және нәтижелерді бағалауға тартылған мамандардың құзыретін күшейту қажет.
Осылайша, бюджеттік өтінімдерді талдауды жүзеге асыратын мамандардың рөлін күшейтуді қоса алғанда, стратегиялық және бюджеттік жоспарлау саласында адами ресурстарды дамыту жөніндегі тиісті іс-шаралар жоспары әзірленетін болады.
Нәтижелерге бағдарланған бюджет табысты қолданылатын елдерде бюджеттік өтінімдерді талдау мен бюджеттік бағдарламаларды мониторингілеу тұрғысынан бюджет процесінде бюджеттік талдаушы маңызды рөл атқарады. Бюджеттік талдаушылар бір жыл бойы объектілерге бара отырып, бюджеттік бағдарламалардың іске асырылу тиімділігін зерделейді және талдау нәтижелері бойынша бағдарламаны және/немесе оның түрлі іс-шараларын одан әрі іске асыру қажеттігін айқындайды, сондай-ақ қаржыландыру баламалары мен ұсынымдарды сипаттай отырып, шешу жолдарын әзірлейді.
2. Стратегиялық және бюджеттік жоспарлаудың негізгі аспектілеріне, оның ішінде қаржылық емес көрсеткіштерді әзірлеуге оқытуды тұрақты негізде ұйымдастыру.

Тұжырымдаманы іске асыру құралдары

Осы Тұжырымдаманың ережелері мемлекеттік және бюджеттік жоспарлау саласындағы қолданыстағы заңнаманы жетілдіру арқылы іске асырылатын болады.

3. Тұжырымдаманы іске асыру болжанатын нормативтік құқықтық
актілер тізбесі

Тұжырымдаманың бірінші кезеңін іске асыру кезеңінде төменде аталған міндеттерге қол жеткізу:
1) Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарын тексеру және оңтайландыру;
2) Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарының сапасын және олардың іске асырылу деңгейін арттыру;
3) стратегиялық, экономикалық және бюджеттік жоспарлаудың өзара байланысын қамтамасыз ету;
4) стратегиялық және бюджеттік жоспарлау саласында жұмыс істейтін кадрлардың біліктілік деңгейін арттыру;
мынадай нормативтік құқықтық актілерге түзетулер енгізу арқылы болжанады:
Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 26 маусымдағы № 590 Жарлығымен бекітілген Бюджет саясаты тұжырымдамасын іске асыру шеңберінде әзірленетін заң жобасы арқылы Қазақстан Республикасының Бюджет кодексіне;
«Қазақстан Республикасындағы Мемлекеттік жоспарлау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 18 маусымдағы № 827 Жарлығына;
«Республикалық бюджеттің атқарылуы туралы жылдық есепті жасау және ұсыну ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 16 қыркүйектегі № 871 Жарлығына;
«Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесінің одан әрі жұмыс істеуінің кейбір мәселелері туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 4 наурыздағы № 931 Жарлығына;
«Салалық бағдарламаларды әзірлеу, іске асыру, мониторингілеу, бағалау және бақылау ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 18 наурыздағы № 218 қаулысына;
«Бюджеттің атқарылуы және оған кассалық қызмет көрсету ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 26 ақпандағы № 220 қаулысына;
«Әлеуметтік-экономикалық даму болжамын әзірлеу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 27 тамыздағы
№ 1251 қаулысына;
«Салалық бағдарламалар тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысын қабылдау;
5) мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігі мен стратегиялық және бағдарламалық құжаттарды іске асыру тиімділігін бағалауды жетілдіру:
мыналарға:
«Орталық мемлекеттік органдар мен облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары қызметінің тиімділігін жыл сайынғы бағалау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 954 Жарлығына;
«Облыстық бюджеттен, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергілікті атқарушы органдарының бюджеттерінен қаржыландырылатын атқарушы органдар қызметінің тиімділігіне бағалау жүргізу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 14 маусымдағы № 573 қаулысына;
«Мемлекеттік бағдарламаларға, орталық мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларына, аумақтарды дамыту бағдарламаларына және жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын атқарушы органдардың стратегиялық жоспарларына бағалау жүргізу ережесін бекіту туралы» Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің 2010 жылғы 1 шілдедегі № 17қ қаулысына түзетулер енгізу.