Об утверждении первоначального доклада о мерах, принятых Республикой Казахстан в целях осуществления Конвенции о правах инвалидов

Постановление Правительства Республики Казахстан от 1 июня 2017 года № 330.

      ПРЕСС-РЕЛИЗВ соответствии с пунктом 1 статьи 35 Конвенции о правах инвалидов, ратифицированной Республикой Казахстан 20 февраля 2015 года, Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      1. Утвердить прилагаемый первоначальный доклад о мерах, принятых Республикой Казахстан в целях осуществления Конвенции о правах инвалидов. 

      2. Министерству иностранных дел Республики Казахстан в установленном порядке направить в Комитет по правам инвалидов Организации Объединенных Наций первоначальный доклад о мерах, принятых Республикой Казахстан в целях осуществления Конвенции о правах инвалидов.

      3. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

      Премьер-Министр
Республики Казахстан
Б. Сагинтаев

  Утвержден
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 1 июня 2017 года № 330

Первоначальный доклад
о мерах, принятых

Республикой Казахстан в целях осуществления Конвенции о правах инвалидов

Содержание


Пункты

Сокращения и аббревиатуры

Введение

1-7

І. Общие сведения .

Территория и население.

8-12

Политическое устройство

13-19

Административное устройство

20-22

Социально-экономическое развитие

23-36

Занятость

37-39

Уровень жизни населения

40-43

Социальная защита населения

44-47

Здравоохранение

48-54

Образование

55-64

Общие основы защиты и поощрения прав человека

65-72

II. Информация о выполнении Конвенции о правах инвалидов

Статья 1 Конвенции. Цель

73-75

Статья 2 Конвенции. Определения

76-82

Статья 3 Конвенции. Общие принципы

83-101

Статья 4 Конвенции. Общие обязательства

102-117

Статья 5 Конвенции. Равенство и недискриминация

118-127

Статья 6 Конвенции. Женщины-инвалиды

128-139

Статья 7 Конвенции. Дети-инвалиды

140-148

Статья 8 Конвенции. Просветительно-воспитательная работа

149-163

Статья 9 Конвенции. Доступность

164-201

Статья 10 Конвенции. Право на жизнь

202-206

Статья 11 Конвенции. Ситуации риска и чрезвычайные и гуманитарные ситуации

207-212

Статья 12 Конвенции. Равенство перед законом

213-217

Статья 13 Конвенции. Доступ к правосудию

218-227

Статья 14 Конвенции. Свобода и личная неприкосновенность

228-235

Статья 15 Конвенции. Свобода от пыток и жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания

236-239

Статья 16 Конвенции. Свобода от эксплуатации, насилия и надругательства

240-249

Статья 17 Конвенции. Защита личной целостности

250-256

Статья 18 Конвенции. Свобода передвижения и гражданство

257-261

Статья 19 Конвенции. Самостоятельный образ жизни и вовлеченность в местное сообщество

262-275

Статья 20 Конвенции. Индивидуальная мобильность

276-296

Статья 21 Конвенции. Свобода выражения мнений и убеждений и доступ к информации

297-307

Статья 22 Конвенции. Неприкосновенность частной жизни

308-310



Статья 23 Конвенции. Уважение дома и семьи

311-323

Статья 24 Конвенции. Образование

324-347

Статья 25 Конвенции. Здоровье

348-372

Статья 26 Конвенции. Абилитация и реабилитация

373-396

Статья 27 Конвенции. Труд и занятость.

397-431

Статья 28 Конвенции. Достаточный жизненный уровень и социальная защита

432-442

Статья 29 Конвенции. Участие в политической и общественной жизни

443-469

Статья 30 Конвенции. Участие в культурной жизни, проведение досуга и отдыха и занятия спортом

470-486

Статья 31 Конвенции. Статистика и сбор данных

487-492

Статья 32 Конвенции. Международное сотрудничество

493-498

Статья 33 Конвенции. Национальное осуществление и мониторинг

499-508

Приложения

      Сокращения и аббревиатуры:

ВС

Верховный Суд Республики Казахстан

ГП

Генеральная прокуратура Республики Казахстан

Конституция

Конституция Республики Казахстан

МВД

Министерство внутренних дел Республики Казахстан

МДРГО

Министерство по делам религий и гражданского общества Республики Казахстан

МЗ

Министерство здравоохранения Республики Казахстан

МИК

Министерство информации и коммуникаций Республики Казахстан

МИР

Министерство по инвестициям и развитию Республики Казахстан

МКС

Министерство культуры и спорта Республики Казахстан

МНЭ

Министерство национальной экономики Республики Казахстан

МОН

Министерство образования и науки Республики Казахстан

МТСЗН

Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан

МФ

Министерство финансов Республики Казахстан

МЮ

Министерство юстиции Республики Казахстан

НПО

неправительственные организации

План мероприятий

План мероприятий по обеспечению прав и улучшению качества жизни инвалидов в Республике Казахстан на 2012 - 2018 годы

СМИ

средства массовой информации

ЦИК

Центральная избирательная комиссия Республики Казахстан

ГФСС

Государственный фонд социального страхования

ПРООН

Программа развития Организации Объединенных наций

Выборочное обследование

Выборочное обследование "Качество жизни лиц, имеющих инвалидность, с учетом гендерной специфики", проведенное Комитетом по статистике МНЭ в 2014 году

ГАСК

Государственный архитектурно-строительный контроль

ЦБДИ

Централизованный банк данных лиц, имеющих инвалидность

ИПР

Индивидуальная программа реабилитации инвалида

МКФ

Международная классификация функционирования, ограничений жизнедеятельности и здоровья

МРП

месячный расчетный показатель

ВВЕДЕНИЕ

      1. Республика Казахстан ратифицировала Конвенцию о правах инвалидов в феврале 2015 года.

      2. Настоящий доклад представляется в соответствии с пунктом 1 статьи 35 Конвенции о правах инвалидов (далее - Конвенция) и составлен в соответствии с Руководящими принципами (CRPD/С/2/3), разработанными Комитетом ООН по правам инвалидов.

      3. Настоящий доклад является первоначальным докладом Казахстана о мерах, принятых для осуществления обязательств по Конвенции, и о достигнутом в результате прогрессе.

      4. Доклад охватывает период 2012 - 2016 годы и содержит информацию о ключевых законодательных, судебных, административных, практических и других мерах, принятых в отчетный период, которые имеют непосредственное отношение к положениям Конвенции.

      5. В процессе подготовки настоящего доклада были проведены консультации и обсуждения с представителями общественных объединений инвалидов страны.

      6. Доклад подготовлен Министерством труда и социальной защиты населения Республики Казахстан в сотрудничестве с другими правительственными учреждениями и организациями, в компетенцию которых входят вопросы соблюдения и защиты прав лиц с инвалидностью.

      7. Правительство Республики Казахстан выражает благодарность Программе развития Организации Объединенных Наций за техническую помощь в подготовке данного доклада.

ЧАСТЬ I: ОБЩИЕ СВЕДЕНИЯ

Территория и население

      8. Территория Казахстана составляет 2 724,9 тыс. км2.

      9. Численность населения Республики Казахстан на начало 2017 года составляет 17, 9 млн. человек, в том числе женщин 9,2 млн. чел. (51,4 %), мужчин - 8,7 млн. чел. (48,6 %).

      По возрастному составу: дети (до 16 лет) - 5,4 млн. человек (мальчиков - 2,8 млн., девочек - 2,6 млн.), в возрасте от 16 до 62 лет - 10,7 млн. человек (женщин - 5,3 млн., мужчин - 5,4 млн.), в возрасте от 63 лет и выше - 1,8 млн. человек (женщин - 1, 3 млн., мужчин - 0,5 млн.).

      10. Плотность населения - 6,6 человек на 1 кв. км. В городах проживают 10,3 млн. человек (57,5%), в сельской местности - 7,6 млн. человек (42,5%).

      11. Этнический состав насчитывает более 100 наций и этносов, в том числе казахи - 11,7 млн. (66,48%), русские - 3,6 млн. чел. (20,6%), узбеки - 548,8 тыс. чел. (3,11%), украинцы - 289,7 тыс. чел. (1,6%), уйгуры - 256,2 тыс. чел. (1,45%), татары - 202,9 тыс. чел. (1,15%), немцы - 181,7 тыс. чел. (1,03%) и другие.

      12. Среди казахстанцев 70 % - мусульмане, 26 % - христиане, 0,03 % - иудеи, а 0,09% - буддисты. Конституция гарантирует свободу совести, свободу отправления религиозных культов. Религия отделена от государства.

Политическое устройство

      13. Республика Казахстан является унитарным государством с президентской формой правления.

      14. Государственная власть осуществляется на основе Конституции и законов, разделена на законодательную, исполнительную и судебную ветви, которые взаимодействуют между собой с использованием системы сдержек и противовесов.

      15. Высшим представительным органом Республики Казахстан, осуществляющим законодательные функции, является Парламент, который состоит из двух палат, действующих на постоянной основе, - Сената (срок полномочий депутатов Сената - шесть лет) и Мажилиса (срок полномочий депутатов Мажилиса - пять лет).

      16. В Республике Казахстан официально зарегистрировано 9 политических партий, из них по итогам выборов в марте 2016 года представители трех партий вошли в состав Мажилиса Парламента в качестве депутатов.

      17. Правительство Республики Казахстан возглавляет систему исполнительных органов и осуществляет руководство их деятельностью, состоит из центральных органов (министерств и ведомств) и местных органов (акиматов).

      18. Правосудие в Республике Казахстан осуществляется только судом. Судами Республики Казахстан являются Верховный Суд и местные суды Республики Казахстан, учреждаемые законом.

      19. Особое положение в политической системе Республики Казахстан занимает Конституционный Совет.

Административное устройство

      20. В систему административно-территориального устройства республики входят 14 областей, столица, город республиканского значения, 177 административных районов, 87 городов, 30 поселков и 6 668 сельских населенных пунктов.

      21. Столица Республики Казахстан - город Астана (с 10.12.1997 г.), в котором проживает более 1 млн. человек.

      22. Государственным языком в Казахстане является казахский. В государственных организациях и органах местного управления наравне с государственным официально употребляется русский язык.

Социально-экономическое развитие

      23. Казахстан - одна из богатейших стран по запасам нефти, газа, титана, магния, олова, золота и других цветных металлов, запасов химического сырья. Страна занимает первое место в мире по разведанным запасам цинка, вольфрама, второе место - серебру, свинцу, хромитам, третье место - меди, четвертое место - молибдену.

      24. Сегодня Казахстан - одно из 50-ти наиболее конкурентоспособных государств. По темпам роста экономики Казахстан вошел в число наиболее успешных стран мира, таких как Китай, Индия, Россия, Бразилия, Южная Корея, Малайзия и другие. За четверть века экономика Казахстана выросла в 16 раз, доходы населения - в 6 раз.

      25. Запущен процесс диверсификации экономики за счет ускоренного развития обрабатывающей промышленности. Реализуется форсированная индустриализация экономики. В ее рамках за последние годы построено порядка 1000 новых предприятий, освоено более 400 новых видов продукции. Сегодня 111 стран мира покупают готовую продукцию казахстанских предприятий.

      26. Создано 10 специальных экономических зон и 10 индустриальных зон. В стране открываются инновационные производства, возводятся современные автобаны и железные дороги, трубопроводы и линии электропередачи. Трасса Западная Европа - Западный Китай, которая строится вместе с Россией и КНР, станет одной из ключевых транспортных магистралей Евразии.

      27. Казахстан ставит цель в ближайшее время возродить свою историческую роль и стать крупнейшим деловым и транзитным хабом Центрально-Азиатского региона, мостом между Европой и Азией. Для этого на пути ключевых транспортных коридоров Казахстана планируется создавать единый комплекс хабов международного уровня: торгово-логистического, финансово-делового, инновационно-технологического и туристического.

      28. Развитие транспортно-логистической инфраструктуры будет осуществляться в рамках формирования макрорегионов по принципу хабов в рамках программы "Нурлы Жол".

      29. В целом в транспортной отрасли за последние годы построено более 2 000 километров новых железнодорожных линий. Для дальнейшего развития железнодорожной отрасли утверждена программа развития и интеграции инфраструктуры транспортной системы Казахстана до 2020 года.

      30. Новая экономическая политика будет сосредоточена на реализации проектов второй пятилетки индустриализации. В качестве приоритетных выбрано 6 отраслей с разделением на 14 секторов, куда будет направлено почти 80% финансирования программы "Нурлы Жол". Объектами вложения инвестиций будут металлургический комплекс, нефтепереработка, пищепром, агрохимия, автомобилестроение и стройиндустрия.

      31. Масштабная жилищная программа вывела Казахстан на беспрецедентные показатели ввода нового жилья - 6 миллионов квадратных метров ежегодно.

      32. Благодаря всем этим проектам сократилась безработица, сотни тысяч граждан получили достойную работу, смогли переобучиться новым специальностям.

      33. Сегодня Казахстан - один из ведущих мировых экспортеров зерна. Решается задача по обеспечению опережающего роста производства мяса и другой продукции животноводства.

      34. За последние 10 лет ВВП и ВВП на душу населения Республики Казахстан имели положительную тенденцию роста и составляли, в среднем 5,4% и 3,9% соответственно. Производительность труда росла в среднем на 3,8% в год.

      35. В стране сформирован класс отечественных предпринимателей. По состоянию на 1 января 2017 года в республике действуют 1 185 163 субъектов малого и среднего предпринимательства. В общем количестве доля индивидуальных предпринимателей составила 68,7 %, юридических лиц малого предпринимательства - 16 %, крестьянских или фермерских хозяйств - 15,1 %, юридических лиц среднего предпринимательства - 0,2 %.

      36. Новые инициативы бизнеса, предпринимательские инициативы населения, получают государственную поддержку через предоставление микрокредитов и обучение бизнес навыкам в рамках Программы "Дорожная карта бизнеса 2020".

Занятость

      37. На декабрь 2016 года экономически активное население составляло 8 938,8 тыс. человек, из них занятое население 8 491,2 тыс. человек, безработных 447,6 тыс. человек. Уровень безработицы составил 5%.

      38. Показатели рынка труда в Республике Казахстан за прошедший 5-летний период оставались стабильными при сравнительно незначительных колебаниях экономической активности и занятости населения. Показатели безработицы и молодежной безработицы (5,0% и 4,1%) ниже в сравнении со странами ОЭСР (6,8% и 15,1%). Основная доля занятого населения Республики Казахстан - специалисты с высшим (35,6%) и средним профессиональным (33%) образованием.

      39. В стране приняты и реализуются Дорожная карта занятости 2020 (до 2017 года), Программа развития продуктивной занятости и массового предпринимательства на 2017 - 2021 годы.

Уровень жизни населения

      40. Доля населения, имеющего доходы ниже прожиточного минимума, составляет 2,5%.

      41. Среднемесячная номинальная заработная плата одного работника в 4 квартале 2016 года составила 154 632 тенге. Индекс номинальной заработной платы к соответствующему кварталу 2015 года составил 113,7 %, реальной - 103,8 %. Максимальная величина оплаты труда отмечена в профессиональной научной и технической деятельности - 327 224 тенге, минимальная - в сельском, лесном и рыбном хозяйстве 89 956 тенге.

      42. Начиная с 2003 года, показатель прожиточного минимума стабильно рос и, несмотря на кризисные периоды, увеличился в 1,1 раза: с 55 долларов в 2003 году до 63 долларов в 2016 году.

      43. В Глобальном индексе конкурентоспособности Всемирного экономического форума Казахстан по итогам 2016 года занял 53 место.

Социальная защита населения

      44. В Республике Казахстан гражданам гарантируются минимальный размер заработной платы и пенсии, социальное обеспечение по возрасту, в случаях болезни, инвалидности, потери кормильца и по иным законным основаниям. Поощряются добровольное социальное страхование, создание дополнительных форм социального обеспечения и благотворительность.

      45. В стране создана многоуровневая система социальной защиты населения с распределением ответственности между государством, работодателем и работником. Эта система состоит из нескольких компонентов, за каждый из которых отвечает одна из участвующих сторон:

      1) государство - базовые социальные выплаты: базовая и солидарная пенсии, государственные пособия, единовременные государственные выплаты;

      2) работодатель - обязательные профессиональные пенсионные взносы, обязательные пенсионные взносы работодателя (вводятся с 1 января 2020 года), социальные отчисления в систему социального страхования для осуществления социальных выплат при наступлении социального риска потери дохода в связи с утратой трудоспособности, потерей кормильца или работы, отпусками по беременности и родам, уходу за ребенком;

      3) работник - обязательные пенсионные взносы в накопительный пенсионный фонд, для получения пенсионных выплат.

      46. В 2016 году расходы на социальное обеспечение и социальную помощь составляли 4,3 % от ВВП.

      47. Установлен перечень гарантированных специальных социальных услуг и разработаны стандарты оказания специальных социальных услуг для основных уязвимых групп населения.

Здравоохранение

      48. За последние 10 лет государственные расходы на развитие системы здравоохранения выросли в 10-12 раз.

      49. Государственный сектор здравоохранения включает 728 больниц и 2 149 амбулаторно-поликлинических организаций (в частном секторе - 135 больниц и 770 поликлиник). В лечебных учреждениях насчитывается около 100 тыс. больничных коек. Конкурентный рынок услуг позволил расширить долю частного сектора медицинских услуг до 24%. В данной сфере трудится 64 тысячи медицинских работников.

      50. Созданы современные медицинские центры, внедряющие в практику новые технологии и виды лечения по профильным видам заболеваний. Центральные республиканские клиники успешно распространяют передовой опыт оказания высокотехнологичных медицинских услуг на уровень регионов. В целом ряде областных и городских больниц успешно проводятся операции на сердце и головном мозге, производится пересадка жизненно важных органов.

      51. С 2008 года в Казахстане реализуется Национальная скрининговая программа, направленная на профилактику и раннее выявление социально значимых заболеваний.

      52. Реализована Государственная программа развития здравоохранения на 2011 - 2015 годы "Саламатты Казахстан" (Здоровый Казахстан).

      53. С 2018 года в Республике Казахстан вводится обязательное социальное медицинское страхование.

      54. Благодаря развитию здравоохранения продолжительность жизни граждан повысилась до 72 лет.

Образование

      55. Доля государственных расходов на образование в Республике Казахстан в период с 2011 по 2015 годы находилась в диапазоне 3,5-4% от ВВП.

      56. По данным Всемирного доклада ЮНЕСКО Казахстан уже три года подряд находится в четверке лидеров по Индексу развития образования для всех из 129 государств.

      57. В рейтинге Института менеджмента конкурентоспособности (Лозанна, Швейцария) Казахстан в течение последних четырех лет занимает первое место по уровню грамотности граждан старше 15 лет.

      58. В 2013 - 2014 годах по охвату средним образованием в Глобальном индексе конкурентоспособности Казахстан занял 29-е место из 139 стран.

      59. По индексу человеческого развития ООН за последние 5 лет Казахстан продвинулся на 13 позиций вперед, войдя в число стран с высоким потенциалом человеческого развития и заняв 56 место.

      60. Казахстан по данным ПРООН является страной с высоким уровнем человеческого капитала. Уровень грамотности казахстанцев составляет 99,6%. Грамотность взрослого населения достигает 99,7 %; население, имеющее как минимум среднее образование, - 99,3%; средняя продолжительность обучения - 11,4 лет и коэффициент выбытия из начальной школы - 0,7%. По этому показателю Казахстан занимает 14-е место среди 177 стран мира и первое - в Азии.

      61. За 10 лет (2006 - 2016 годы) в Глобальном индексе конкурентоспособности Всемирного экономического форума Казахстан значительно улучшил свои позиции по таким показателя как: "Охват средним образованием" (+21), "Качество математики и естественно-научного образования" (+2), "Доступ в Интернет в школах" (+12), "Доступность исследовательских и образовательных услуг" (+4), "Качество научно-исследовательских организаций" (+18), "Сотрудничество университетов и бизнеса в сфере НИОКР" (+22), "Доступность ученых и инженеров" (+6).

      62. До 1 марта 2016 года в Республике Казахстан реализовывалась Государственная программа развития образования на 2011 - 2020 годы. В настоящее время действует Государственная программа развития образования и науки Республики Казахстан на 2016 - 2019 годы.

      63. 25-27 сентября 2015 года в Нью-Йорке на Генеральной Ассамблее ООН 193 стран мира, в том числе Казахстан, приняли обязательства по достижению 17 новых Глобальных Целей Устойчивого Развития до 2030 года. В течение предстоящих 15 лет усилия системы образования Казахстана будут направлены на достижение четвертой глобальной цели "Качественное образование". Это обеспечение всеобщего и справедливого качественного образования, обучения на протяжении всей жизни для всех.

      64. В Казахстане развивается дуальная система подготовки рабочих кадров, учащиеся профессиональных школ параллельно проходят практику на производстве.

Общие основы защиты и поощрения прав человека 

      65. Республика Казахстан является демократическим, светским, правовым и социальным государством, высшими ценностями которого являются человек, его жизнь, права и свободы (статья 1 Конституции).

      66. Правовой статус личности, закрепленный в Конституции, основан на концепции прав человека и гражданина и исходит из основных положений международно-правовых документов. Конституция Республики Казахстан восприняла основные идеи и положения международных документов о правах человека и закрепила их с учетом условий государства.

      67. Казахстан ратифицировал ряд важнейших международных договоров о правах человека, в том числе Конвенцию о правах ребенка, Конвенцию о ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин, Международную конвенцию о ликвидации всех форм расовой дискриминации, Конвенцию против пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания и Факультативный протокол к ней, Международный пакт об экономических, социальных и культурных правах, Международный пакт о гражданских и политических правах и Факультативный протокол к нему, Международную конвенцию для защиты всех лиц от насильственных исчезновений, Конвенцию о правах инвалидов.

      68. Казахстан ратифицировал ряд конвенций Международной организации труда, в том числе Конвенцию 1948 года о свободе объединений и защите права объединяться в профсоюзы (№ 87) и Конвенцию 1949 года о праве на объединение в профсоюзы и на ведение коллективных переговоров (№ 98).

      69. В статье 4 Конституции утверждено, что международные договоры, ратифицированные Республикой Казахстан, имеют приоритет перед законами.

      70. Ряд положений Конституции является инкорпорацией. Так, статья 15 Конституции почти дословно воспроизводит статью 6 Международного пакта о гражданских и политических правах от 16 декабря 1966 года, статья 24 - статью 7 Международного пакта об экономических, социальных и культурных правах от 16 декабря 1966 года.

      71. За 25 лет Независимости Казахстан продемонстрировал приверженность соблюдению прав человека и основных свобод.

      72. В Республике Казахстан действуют такие правозащитные учреждения, как Комиссия по правам человека при Президенте Республики Казахстан, Уполномоченный по правам человека в Республике Казахстан (Омбудсмен), Уполномоченный по правам ребенка (создан в феврале 2016 года), Комитет по охране прав детей, Ассамблея народа Казахстана, Национальная комиссия по делам женщин и семейно-демографической политике.

ЧАСТЬ II: ИНФОРМАЦИЯ О ВЫПОЛНЕНИИ КОНВЕНЦИИ ПО ЗАЩИТЕ ПРАВ ИНВАЛИДОВ

Статья 1 Конвенции. Цель

      73. Цель государственной политики в области социальной защиты инвалидов сформулирована в преамбуле Закона о социальной защите инвалидов и направлена на профилактику инвалидности, социальную защиту, реабилитацию инвалидов, а также на создание правовых, экономических и организационных условий для обеспечения инвалидам равных с другими гражданами возможностей для жизнедеятельности и интеграцию инвалидов в общество.

      74. Цель государственной политики в области социальной защиты инвалидов в Республике Казахстан соответствует цели Конвенции, провозглашенной в статье 1. В Республике Казахстан государством гарантируется всем гражданам страны, в том числе и инвалидам, независимо от обстоятельств, равенство прав и свобод человека и гражданина. Никто не может подвергаться какой-либо дискриминации по мотивам происхождения, социального, должностного и имущественного положения, пола, расы, национальности, языка, отношения к религии, убеждений, места жительства или по любым иным обстоятельствам (пункт 2 статьи 14 Конституции Республики Казахстан). Достоинство человека неприкосновенно (пункт 1 статьи 17 Конституции Республики Казахстан).

      75. Понятие "инвалид" закреплено в Законе о социальной защите инвалидов. Инвалидом признается "лицо, имеющее нарушение здоровья со стойким расстройством функций организма, обусловленное заболеваниями, увечьями (ранениями, травмами, контузиями), их последствиями, дефектами, которое приводит к ограничению жизнедеятельности и необходимости его социальной защиты" (пункт 7 статьи 1). Данное определение практически соответствует определению "инвалид", сформулированному в Конвенции, так как "устойчивые нарушения" можно считать синонимом "стойких расстройств функций организма". Вместе с этим, понятие "нарушения, которые при взаимодействии с различными барьерами могут мешать их полному и эффективному участию в жизни общества наравне с другими" вполне соотносится с нарушением здоровья, которое приводит к "ограничению жизнедеятельности и необходимости социальной защиты", закрепленным в законодательстве Республики Казахстан. Термин "ограничение жизнедеятельности" обозначает "полная или частичная утрата лицом способности или возможности осуществлять самообслуживание, самостоятельно передвигаться, ориентироваться, общаться, контролировать свое поведение, обучаться и заниматься трудовой деятельностью.

Статья 2 Конвенции. Определения

      76. В казахстанском законодательстве правоприменение по вопросам инвалидности опирается на корреспондирующие или соответствующие статье 2 Конвенции определения и термины.

      77. Каждый гражданин Казахстана имеет право на свободный выбор языка общения, воспитания, обучения и творчества (пункт 2 статьи 19 Конституции). Термин "общение" (абзац первый статьи 2 Конвенции) содержится в пункте 23 статьи 1 Закона о социальной защите инвалидов при определении понятия "ограничение жизнедеятельности". Государство обеспечивает инвалидам доступ к информации в соответствии с законодательством Республики Казахстан посредством выпуска периодической, научной, учебно-методической, справочно-информационной и художественной литературы для инвалидов, в том числе издаваемой на аудиокассетах, дисках, рельефно-точечным шрифтом Брайля и видеокассетах с сурдопереводом, перечисленных в статье 2 Конвенции (пункт 1 статьи 28 Закона о социальной защите инвалидов).

      78. В качестве средства межличностного общения используется язык жестов, который применяется также в программах обучения организации образования для глухих и слабослышащих детей (пункт 2 статьи 28 Закона о социальной защите инвалидов).

      79. После ратификации Конвенции о правах инвалидов статья 28 Закона о социальной защите инвалидов была дополнена пунктом, согласно которому норма об обеспечении сурдопереводом или переводом в виде субтитров распространилась не только на республиканские, но и на все региональные телевизионные средства массовой информации, вне зависимости от территории распространения сигнала.

      80. Термин "разумное приспособление" в аналогичной Конвенции редакции содержится в Своде Правил СП РК 3.06-101-2012 "Проектирование зданий и сооружений с учетом доступности для маломобильных групп населения", введенном в действие 1 июля 2015 года. Настоящий свод правил распространяется на проектирование общественных и производственных зданий, функционально-планировочные элементы, участки или отдельные помещения, доступные для маломобильных групп, включая лиц с инвалидностью. Установлены критерии и условия обеспечения доступности в соответствии с концепцией "разумного приспособления", которые разделены в зависимости от характера нарушения функций и структур организма, а также от отраслевого характера объектов социальной инфраструктуры, доступность которых следует обеспечить.

      81. Законодательство страны не содержит определения "несоразмерное или неоправданное бремя". В то же время статьей 25 Закона о социальной защите инвалидов предусмотрено, что в тех случаях, когда объекты невозможно приспособить для доступа инвалидов, соответствующими физическими и юридическими лицами должны быть разработаны и осуществлены необходимые меры, в наибольшей степени учитывающие потребности инвалидов.

      82. Термин "универсальный дизайн" в аналогичной Конвенции редакции содержится в строительных нормах - СН РК 3.06-01-2011 "Доступность зданий и сооружений для маломобильных групп", введенных в действие 1 июля 2015 года. Данные нормы устанавливают требования по объемно-планировочным решениям, земельным участкам зданий и сооружений, их информационному и инженерному обустройству, обеспечивающие условия доступа и жизнедеятельности маломобильных групп населения, основанные на принципах "универсального дизайна". Требования этого документа распространяются на проектирование, строительство жилых, общественных, производственных зданий, а также реконструкцию и капитальный ремонт существующих зданий.

Статья 3 Конвенции. Общие принципы

      83. Высшими ценностями Республики Казахстан являются человек, его жизнь, права и свободы. Конституцией гарантируются права и свободы человека. Права и свободы человека принадлежат каждому от рождения, признаются абсолютными и неотчуждаемыми. Достоинство человека неприкосновенно. Не допускаются пытки, насилие, другое жестокое или унижающее человеческое достоинство обращение или наказание. Каждый имеет право на признание его правосубъектности и вправе защищать свои права и свободы всеми не противоречащими закону способами, включая необходимую оборону (статьи 1, 12, 13, 14 Конституции Республики Казахстан).

      84. Принципами Республики Казахстан в области социальной защиты инвалидов являются: законность, гуманность, соблюдение прав человека; гарантированность социальной защиты, обеспечения доступности медицинской, социальной и профессиональной реабилитации; доступность и равные права инвалидов, наряду с другими гражданами, на охрану здоровья, образование и свободный выбор рода деятельности, в том числе трудовой; взаимодействие государственных органов с общественными объединениями и иными организациями, осуществляющими функции по защите прав и законных интересов инвалидов; запрещение дискриминации по признаку инвалидности (статья 5 Закона о социальной защите инвалидов).

      85. Инвалиды в Казахстане обладают всей полнотой социально-экономических и личных прав и свобод, закрепленных Конституцией, другими национальными законодательными актами, включая права на: социальную защиту, в том числе реабилитацию, интеграцию в общество; обеспечение доступа к объектам социальной инфраструктуры; обеспечение доступа к информации; образование, свободный выбор рода деятельности, в том числе трудовой; гарантированный объем бесплатной медицинской помощи в порядке, определяемом законодательством; профессиональную подготовку и переподготовку, восстановление трудоспособности и трудоустройство; жилище в соответствии с жилищным законодательством; первоочередное обслуживание в государственных и иных организациях, в том числе в организациях здравоохранения, культуры, связи, транспорта, сфере услуг; поддержку творческих способностей инвалидов (статья 14 Закона о социальной защите инвалидов).

      86. Принцип "недискриминации" (пункт b) статьи 3 Конвенции) является одним из основных принципов законодательства Республики Казахстан в области защиты прав человека. В соответствии с пунктом 2 статьи 14 Конституции "никто не может подвергаться какой-либо дискриминации по мотивам происхождения, социального, должностного и имущественного положения, пола, расы, национальности, языка, отношения к религии, убеждений, места жительства или по любым иным обстоятельствам".

      87. Дискриминация по признаку инвалидности запрещена статьей 5 Закона о социальной защите инвалидов.

      88. Принцип "вовлечения и включения в жизнь общества" (пункт c) статьи 3) реализуется на практике системой гарантированных государством экономических и правовых мер, которые направлены на создание инвалидам равных с другими гражданами возможностей участия в жизни общества (преамбула Закона о социальной защите инвалидов). Интеграция инвалидов в общество определена в качестве одного из направлений государственной политики Республики Казахстан в сфере социальной защиты инвалидов (пункт 3 статьи 4 Закона о социальной защите инвалидов). В целях обеспечения полного и эффективного участия инвалидов в жизни общества предусмотрены конкретные законодательно закрепленные нормы, (статьи 14 и 15 Закона о социальной защите инвалидов), а также ряд практических и нормативных мер по устранению любых физических, информационно-коммуникационных барьеров, которые могут или препятствуют их интеграции в общество.

      89. Принцип "уважения особенностей инвалидов" (пункт d) статьи 3 Конвенции) отражен в законодательстве Казахстана, в соответствии с которым инвалиды признаются как компонент людского многообразия и часть человечества, а также признаются особенности каждого инвалида при определении и обеспечении гарантированных ему государством мер социальной защиты, включая медицинские, социальные и профессиональные мероприятия, реабилитацию и социальную поддержку.

      90. Принцип "равенства возможностей" (пункт e) статьи 3 Конвенции) закреплен в качестве правовой нормы в национальном законодательстве. Целью государственной политики в области социальной защиты инвалидов является создание им равных возможностей для жизнедеятельности и интеграции в общество (преамбула Закона о социальной защите инвалидов). Возможность реализовать свои способности наравне с другими гражданами в самых разнообразных сферах жизни общества (здравоохранение, образование, занятость, культура, физическая культура и спорт, транспорт, связь, потребительский рынок, сфера юстиции и судебная система и т.д.) инвалидам гарантируется регулирующими данные сферы законодательными актами.

      91. Принцип "доступности" (пункт f) статьи 3 Конвенции) является ключевым в законодательстве Казахстана по отношению к инвалидам. Доступность является основополагающим принципом социальной защиты инвалидов (пункты 2, 3 статьи 5 Закона о социальной защите инвалидов).

      92. К обеспечению доступности Казахстан относит меры по выявлению и устранению препятствий (барьеров), мешающих или которые в будущем могут помешать (несоблюдение установленных норм при строительстве новых социальных объектов и жилья и т.п.) беспрепятственному доступу инвалидов к физическому окружению, транспорту, информации и связи, включая информационно-коммуникационные технологии и системы, а также к другим объектам и услугам наравне с другими лицами.

      93. Принцип "равенства мужчин и женщин" (пункт g) статьи 3 Конвенции) рассматривается как равенство всех граждан вне зависимости от пола и закреплен в Конституции (статья 14).

      94. В соответствии с принципами и нормами международного права и международными договорами Республики Казахстан мужчины и женщины имеют равные права и свободы, равные возможности для их реализации.

      95. В 1998 году Казахстан присоединился к Конвенции ООН о ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин. Ратифицирован факультативный протокол к данной конвенции.

      96. Основные принципы и нормы, касающиеся создания условий для гендерного равенства во всех сферах государственной и общественной жизни, закреплены в Законе Республики Казахстан "О государственных гарантиях равных прав и равных возможностей мужчин и женщин".

      97. Таким образом, законодательство Казахстана полностью соответствует требованиям Конвенции по соблюдению принципа равенства мужчин и женщин.

      98. Принцип "уважения развивающихся способностей и детей-инвалидов и уважения права детей-инвалидов сохранять свою индивидуальность" (пункт h) статьи 3 Конвенции) отражен в национальном законодательстве.

      99. Государственная политика Республики Казахстан направлена на обеспечение полноценного физического, интеллектуального, духовного, нравственного и социального развития ребенка в соответствии с нормами Конституции и международными обязательствами.

      100. Целями государственной политики в интересах детей являются: обеспечение прав и законных интересов детей, недопущение их дискриминации; упрочение основных гарантий прав и законных интересов детей, а также восстановление их прав в случаях нарушений; формирование правовых основ гарантий прав ребенка, создание соответствующих органов и организаций по защите прав и законных интересов ребенка; содействие физическому, интеллектуальному, духовному и нравственному развитию детей, воспитанию в них патриотизма, гражданственности и миролюбия, а также реализации личности ребенка в интересах общества, традиций народов государства, достижений национальной и мировой культуры; обеспечение целенаправленной работы по формированию у несовершеннолетнего правосознания и правовой культуры (пункт 1 статьи 6 Закона от 8 августа 2002 года "О правах ребенка в Республике Казахстан").

      101. Дети-инвалиды имеют равные права: на помощь государства в реабилитации (абилитации), разработку и реализацию ИПР, социализацию, социальную адаптацию и социальную интеграцию в обычные условия жизни, на социальное обслуживание (статьи 24, 29 Закона о социальной защите инвалидов); на воспитание и обучение в обычных и специальных образовательных учреждениях (статьи 26, 28, 47 Закона "Об образовании" от 27 июля 2007 года), на охрану здоровья (статья 15 Закона "О социальной и медико-педагогической коррекционной поддержке детей с ограниченными возможностями от 11 июля 2002 года).

Статья 4 Конвенции. Общие обязательства

      102. Положения Конвенции распространяются на все административно-территориальные единицы страны без каких-либо ограничений или изъятий.

      103. В целях обеспечения полного и равного осуществления инвалидами всех прав человека и основных свобод с 2012 года Правительство активизировало свою деятельность в трех приоритетных областях: создании доступной социальной и транспортной инфраструктуры, обеспечении трудовой занятости и формировании позитивного отношения общества по отношению к инвалидам.

      104. Казахстан имеет предпосылки и возможности для реализации норм, изложенных в Конвенции, хотя есть области, в которых еще предстоит проделать значительную работу, прежде чем цели и требования в соответствии с действующим законодательством могут считаться выполненными. Это относится, например, к обязательствам, включенным в статьи 8 и 9 Конвенции, в отношении повышения доступности, а также к статье 27, касающейся работы и занятости, статье 24 в части обеспечения инклюзивного образования.

      105. На сегодня вопросы реализации прав лиц с инвалидностью входят в компетенцию МТСЗН, МЗ, МОН, МКС, МВД, МИР, МИК, МДРГО.

      106. В Казахстане создана и функционирует ЦБДИ, которая содержит информацию о всех лицах, имеющих инвалидность, а также способствует мониторингу соблюдения прав каждого инвалида в сфере социальной защиты населения посредством отслеживания реализации индивидуальной программы реабилитации (ИПР).

      107. В республике доля инвалидов в общей численности населения составляет 3,7% или 651,9 тысяч человек.

      108. Из общего количества инвалидов мужчины - 366,6 тыс. чел. (56,2%), женщины - 285,3 тыс. человек (43,8 %); по возрастному признаку 12,2 % инвалидов приходится на детей; 62,8 % - на лиц трудоспособного возраста; 25,0 % - на лиц пожилого возраста. 55,2 % лиц с инвалидностью проживают в городской местности, 44,8 % - в сельской (приложение 1).

      109. Для организации работы по подготовке к ратификации Конвенции, а также для полной и эффективной реализации ее норм и положений после официальной ратификации в стране реализуется поэтапный национальный План мероприятий, утверждаемый Правительством.

      110. Мероприятия Плана направлены на последовательное приведение в соответствие с принципами и нормами Конвенции национального законодательства, механизмов по интеграции инвалидов в общество; обеспечению и поощрению полной реализации всех прав человека и основных свобод всеми инвалидами без какой бы то ни было дискриминации по признаку инвалидности, в том числе обеспечение доступной среды для инвалидов и защиту их прав; формирование позитивного отношения общества к проблемам инвалидности.

      111. Проявляя последовательность в вопросах совершенствования национального законодательства, в 2013 году проведена инвентаризация 32 нормативных правовых актов на соответствие нормам Конвенции. По итогам данной работы 3 декабря 2015 года принят Закон Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам защиты прав инвалидов", которым внесены изменения и дополнения в 24 законодательных акта, в том числе 4 Кодекса. В частности, устранены правовые пробелы в части развития безбарьерной среды для жизни инвалидов, обеспечения доступности услуг в системе здравоохранения, образования, транспорта, представления информации, защиты прав и свобод гражданина.

      112. Одним из важных факторов в достижении поставленных целей является то, что Правительство Республики Казахстан ведет постоянный диалог с гражданским обществом, что крайне важно для разработки политики и играет значимую роль в выявлении и решении проблем.

      113. Организована системная работа по привлечению представителей НПО инвалидов в процесс разработки нормативных правовых актов, стратегических документов, содержащих нормы, затрагивающие интересы инвалидов.

      114. Совместная работа с НПО осуществляется в рамках консультативно-совещательных органов, таких как Координационный совет в области социальной защиты инвалидов при Правительстве Республики Казахстан, Советы по делам инвалидов на уровне акимов городов Астаны, Алматы и областей.

      115. По инициативе НПО и при поддержке МТСЗН внедрен институт Советника по вопросам инвалидности. В 2015-2016 годах советников из числа лиц с инвалидностью имели акимы всех 16 областей, министры труда и социальной защиты населения, образования и науки, по инвестициям и развитию, финансов.

      116. Социальные проекты НПО поддерживаются государством в рамках Закона Республики Казахстан "О государственном социальном заказе, грантах и премиях для неправительственных организаций в Республике Казахстан".

      117. Начиная с 2012 года, государственное финансирование проектов общественных объединений и организаций инвалидов было увеличено на 1,5 млрд. тенге и достигло 2,5 млрд. тенге в 2016 году.

Статья 5 Конвенции. Равенство и недискриминация

      118. Национальное законодательство не содержит положений, носящих дискриминационный характер по отношению к инвалидам.

      119. Согласно пункту 1 статьи 14 Конституции "все равны перед законом и судом". Таким образом, в стране установлены равенство прав и обязанностей личности, равная защита государством этих прав и равная ответственность каждого перед законом.

      120. Равенство перед законом означает, что именно в законах определяются конкретные условия и обстоятельства, позволяющие реализовать права и свободы человека и гражданина. Данный принцип обусловлен общим конституционным положением о равенстве всех, независимо от происхождения, расовой и национальной принадлежности, пола, образования, языка, отношения к религии, рода и характера занятий, места жительства или по любым иным обстоятельствам (пункт 2 статьи 14 Конституции Республики Казахстан).

      121. В соответствии с Законом о социальной защите инвалидов одним из важных принципов государственной политики является обеспечение равных прав инвалидов, наряду с другими гражданами, в том числе на охрану здоровья, образование и свободный выбор рода деятельности, в том числе трудовой.

      122. Отдельные вопросы правового регулирования запрета дискриминации по признаку инвалидности и обеспечения разумного приспособления изложены в пунктах 808186 и 87 настоящего доклада.

      123. В качестве примера принятия позитивных мер по достижению фактического равенства инвалидов с учетом их многообразия можно привести антидискриминационные нормы в сфере трудового права и права на образование.

      124. Трудовым кодексом Республики Казахстан (принят 23 ноября 2015 года) запрещена дискриминация при реализации трудовых прав по мотивам происхождения, социального, должностного и имущественного положения, пола, расы, национальности, языка, отношения к религии, убеждений, места жительства, возраста или физических недостатков, а также принадлежности к общественным объединениям. Данное положение усилено нормой статьи 25 Трудового кодекса, согласно которой инвалидность не может ограничивать право заключения трудового договора.

      125. Одним из основных принципов государственной политики в области образования является равенство прав всех на получение качественного образования. В сфере образования учебно-воспитательный процесс осуществляется на основе взаимного уважения человеческого достоинства обучающихся, воспитанников, педагогических работников и на всех уровнях системы образования с уважительным отношением к правам инвалидов (статьи 3, 28 Закона Республики Казахстан "Об образовании").

      126. В Республике Казахстан каждый вправе защищать свои права и свободы всеми не противоречащими закону способами. Каждый имеет право на судебную защиту своих прав и свобод (статья 13 Конституции).

      127. Согласно законодательству лица, виновные в нарушении прав и свобод инвалидов, несут ответственность в соответствии с административным и/или уголовным правом (статья 38 Закона о социальной защите инвалидов, статьи 83, 84 Административного кодекса).

Статья 6 Конвенции. Женщины-инвалиды

      128. В стране поощряются меры, направленные на улучшение положения и расширение прав и возможностей девочек-инвалидов и женщин-инвалидов в сфере образования, труда, получения медицинской, социальной и правовой помощи.

      129. Государством также применяются меры по искоренению насилия, по ликвидации всех форм дискриминации в отношении девочек-инвалидов и женщин-инвалидов.

      130. На 1 января 2017 года в Казахстане проживают 285 272 женщин-инвалидов, в том числе 34 585 девочек-инвалидов (приложение 1).

      131. В Казахстане отсутствуют гендерные различия при предоставлении государственных мер социальной, медицинской, реабилитационной, информационной и иной поддержки женщинам-инвалидам и девочкам-инвалидам.

      132. Отдельные вопросы гендерного равенства изложены также в пунктах 93-97 настоящего доклада.

      133. В Казахстане в соответствии со статьей 27 Конституции материнство и детство находятся под защитой государства, забота о детях и их воспитание являются естественным правом и обязанностью родителей, совершеннолетние трудоспособные дети обязаны заботиться о нетрудоспособных родителях. Материнство так же обеспечивается государственной поддержкой.

      134. Правом на материнство обладают все женщины, в том числе женщины-инвалиды. Данное женщинам право подтверждается обеспечением медицинской помощи женщинам, включая женщин-инвалидов, в том числе в период беременности. За последние 5 лет зарегистрировано 776 случаев рождения ребенка женщинами, имеющими инвалидность.

      135. В Казахстане развита сеть центров планирования семьи и репродукции, специализирующихся на сохранении и восстановлении репродуктивной функции мужчин и женщин, которые действуют в составе женских консультаций, больниц, перинатальных центров и могут являться самостоятельными организациями.

      136. Функционируют более 478 кабинетов планирования семьи; 93 молодежных центра здоровья для предоставления конфиденциальных услуг в области сексуального и репродуктивного здоровья подросткам и молодежи; 16 передвижных детско-женских консультаций для обеспечения доступности медицинской помощи детям и женщинам, проживающим в отдаленных сельских регионах; 150 телемедицинских центров, имеющих связь с ведущими республиканскими клиниками республики.

      137. В 2012 году Казахстаном ратифицирована Конвенция МОТ об охране материнства. В настоящее время Казахстаном выполняются все стандарты МОТ по охране материнства, в частности, по продолжительности отпуска по беременности и родам и назначению денежных выплат по материнству в зависимости от размера застрахованного заработка.

      138. Политика Казахстана в целом соответствует стандартам МОТ по социальной поддержке женщин и детей. Предусмотрены и выплачиваются следующие денежные выплаты:

      из ГФСС - на случай потери дохода в связи с беременностью и родами, на случай потери дохода в связи с усыновлением (удочерением) новорожденного ребенка (детей), на случай потери дохода в связи с уходом за ребенком (усыновленного (удочеренного) ребенка) по достижении им возраста одного года (Закон Республики Казахстан "Об обязательном социальном страховании");

      из государственного бюджета - единовременное пособие в связи с рождением ребенка, ежемесячное пособие по уходу за ребенком по достижении им возраста одного года (Закон Республики Казахстан "О государственных пособиях семьям, имеющим детей")

      139. Казахстан превышает рекомендуемую МОТ (14 недель) продолжительность отпуска по беременности и родам и предоставляет женщинам 18 недель оплачиваемого отпуска, а если женщина проживает в зоне ядерного воздействия, то ей предоставляется отпуск до 24 недель.

Статья 7 Конвенции. Дети-инвалиды

      140. Доля детей-инвалидов в общей численности инвалидов составляет 12,2 % (79 662 человек). В структуре детской инвалидности преобладают дети до 16 лет (72 149 человек или 90,6 %) (приложение 1).

      141. В Казахстане детям-инвалидам от рождения принадлежат и гарантируются: защита законных интересов ребенка, все права и свободы человека (Конституция, Закон Республики Казахстан "О правах ребенка", Кодекс "О браке (супружестве) и семье" и другие нормативные акты).

      142. В соответствии с Законом Республики Казахстан "О правах ребенка" все дети имеют равные права независимо от происхождения, расовой и национальной принадлежности, социального и имущественного положения, пола, языка, образования, отношения к религии, места жительства, состояния здоровья и иных обстоятельств, касающихся ребенка и его родителей или других законных представителей. Нормативные правовые акты, направленные на ограничение прав ребенка, являются недействительными с момента их принятия и не должны применяться (статьи 4, 5 Закона).

      143. Законом о правах ребенка также гарантируется право ребенка на жизнь, личную свободу, неприкосновенность достоинства и частной жизни. Установлено запрещение ограничения прав ребенка.

      144. Государство обеспечивает личную неприкосновенность ребенка, осуществляет его защиту от физического и (или) психического насилия, жестокого, грубого или унижающего человеческое достоинство обращения, действий сексуального характера, вовлечения в преступную деятельность и совершения антиобщественных действий и иных видов деятельности, ущемляющих закрепленные Конституцией права и свободы человека и гражданина (статья 10 Закона Республики Казахстан о правах ребенка).

      145. Каждый ребенок имеет право на свободу слова и выражение своего мнения, свободу совести, развитие своей общественной активности, получение и распространение информации, соответствующей его возрасту, добровольное участие в общественных объединениях, а также в других формах некоммерческих организаций и мирных собраниях, разрешенных законодательством (пункт 3 статьи 7 Закона Республики Казахстан о правах ребенка).

      146. Закон о правах ребенка содержит отдельную главу 6 "Права ребенка-инвалида", которой установлены дополнительные гарантии детям с инвалидностью и их семьям в сферах занятости и государственной помощи.

      147. Социальная защита и медико-педагогическая коррекционная поддержка детей-инвалидов осуществляются в рамках законов Республики Казахстан "Об образовании", "О социальной и медико-педагогической коррекционной поддержке детей с ограниченными возможностями", "О специальных социальных услугах" и "О социальной защите инвалидов".

      148. Действующие в Казахстане учреждения по защите прав детей указаны в пункте 72 настоящего доклада.

Статья 8 Конвенции. Просветительно-воспитательная работа

      149. Правительство на постоянной основе проводит политику просветительно-воспитательной работы, направленную на повышение просвещенности общества в вопросах инвалидности и формирование позитивного представления об инвалидах.

      150. В рамках совместного проекта МТСЗН и ПРООН в Казахстане 6 600 экземпляров Конвенции о правах инвалидов, 4000 экземпляров лефлетов, буклетов, флаеров и плакатов о правах инвалидов были растиражированы и направлены в регионы, общественные организации инвалидов. Текст Конвенции опубликован в различных форматах - обычный, с крупным шрифтом для лиц с нарушениями зрения, упрощенный текст с картинками для лиц, имеющих отставания в умственном развитии.

      151. Текст Конвенции на государственном и русском языках доступен общественности на сайте МТСЗН по адресу www.enbek.gov.kz и Информационно-правовой системы нормативных правовых актов Республики Казахстан "Әділет" по адресу http://adilet.zan.kz.

      152. Для полноты реализации статьи 8 Конвенции на центральном уровне утверждается и реализуется медиа-план по проведению общественно-просветительских кампаний, подготовке публикаций и выступлений в средствах массовой информации, направленных на формирование позитивного отношения общества к проблемам инвалидности.

      153. Во всех регионах республики созданы рабочие группы по проведению информационно-просветительских акций с участием представителей государственных структур, НПО, родительской общественности.

      154. Проведение просветительно-воспитательных компаний выстроено по следующим ключевым направлениям: распространение идей, принципов и средств формирования для доступной среды для инвалидов; повышение просвещенности всего общества в вопросах инвалидности, преодоление предрассудков в отношении инвалидов; подготовка и публикация учебных, информационных, справочных, методических пособий и руководств по формированию безбарьерной среды; формирование толерантного отношения к инвалидам при решении вопросов их занятости, получения образования; пропаганда потенциала и вклада инвалидов во всех сферах общественной жизни.

      155. На регулярной основе организовано проведение брифингов, семинаров, собраний, круглых столов по наиболее актуальным вопросам с разъяснениями прав и обязанностей инвалидов, вопросов оказания услуг и получения общего среднего и профессионального образования, трудоустройства и т.д.

      156. За последние три года для проведения информационно-разъяснительной работы было привлечено свыше 100 республиканских и региональных СМИ, на страницах которых опубликовано более 24 тысяч электронных и печатных материалов по вопросам соблюдения прав инвалидов и достижениях лиц с инвалидностью.

      157. На республиканском канале "Хабар" реализован телепроект "Сильные духом", в котором героями сюжетов стали люди с инвалидностью, заслужившие авторитет и уважение окружающих, ставшие опорой своим родным и близким. Выпуски передач размещены на сайте http://khabar.kz/ru/o-proekte-silnye-duhom.

      158. Формированию позитивного представления об инвалидах способствуют пропаганда побед паралимпийских чемпионов, проведение творческих конкурсов и вручение общественных премий.

      159. В 2013 году МТСЗН проведен первый республиканский конкурс "РАЗНЫЕ - РАВНЫЕ" (информация на сайте по адресу http://convention.enbek.gov.kz/ru/node/21296).

      160. Важная роль в проведении просветительно-воспитательной работы принадлежит НПО. К примеру, благотворительным фондом "Бауыржан" ежегодно проводится и вручается общественная премия "Самғау", Казахстанской конфедерацией инвалидов - премия "Жан Шуак". Обе премии присуждаются лицам с инвалидностью за выдающиеся достижения в области культуры, спорта, образования и общественной деятельности в Казахстане.

      161. Республиканскими общественными объединениями инвалидов издаются журналы "Жан" и "Жан мейірі", основной аудиторией которых являются лица с ограниченными возможностями.

      162. В республике проводится работа по пропаганде вклада работодателей и благотворительных организаций в реализацию прав инвалидов.

      Например, в 2014 году в условия ежегодного проводимого Правительством конкурса по социальной ответственности бизнеса "Парыз" (Указ Президента Республики Казахстан от 23 января 2008 года № 523) по номинации "Лучшее социально ответственное предприятие" включен дополнительный критерий выбора лауреата конкурса - это реализация субъектом предпринимательства социальных программ, направленных на социальную адаптацию людей с ограниченными возможностями (в том числе трудоустройство наибольшего количества людей с ограниченными возможностями).

      Ежегодная национальная премия "АЛТЫН ЖҮРЕК", организуемая благотворительным фондом "Бауыржан" при поддержке Администрации Президента Республики Казахстан, МИК, вручается коммерческим организациям и физическим лицам, осуществляющим благотворительную и социальную деятельность на территории Казахстана, в том числе по номинации "За заботу об инвалидах".

      163. Согласно проведенному выборочному обследованию в 2014 году 46,3% инвалидов положительно оценили отношение населения к проблемам инвалидов.

Статья 9 Конвенции. Доступность

      Политика

      164. Понимая ключевую значимость обеспечения доступности лицам с инвалидностью физического окружения, объектов и услуг, открытых и предоставляемых населению, Правительство ведет последовательную работу по созданию инвалидам условий для независимого образа жизни инвалидов и их всестороннего участия во всех аспектах жизни.

      165. В ряд государственных программ и стратегические планы ключевых министерств, программы развития территорий включены мероприятия и индикаторы по созданию безбарьерной среды, доступности услуг и повышения качества жизни инвалидов во всех сферах общественной жизни: образование, здравоохранение, труд, физическая культура и спорт и т.д. (приложение 2).

      166. Показатель доступности объектов для инвалидов "Доля объектов социальной и транспортной инфраструктуры, обеспеченных доступностью для инвалида из общего количества паспортизированных объектов" включен в базовый индикатор оценки деятельности регионов (рейтинг). По итогам 2016 года показатель по стране составил 77,4 %.

      167. В целях упорядочения деятельности и повышения ответственности местных органов власти в каждой области утверждаются региональные планы по созданию безбарьерной среды для лиц с ограниченными возможностями, которые содержат перечень конкретных зданий и объектов, подлежащих адаптации под нужды инвалидов. Региональные планы размещаются на сайте МТСЗН в разделе "Социальная защита инвалидов" (http://convention.enbek.gov.kz/ru/adaptation_maps).

      Действующее законодательство

      168. Законом Республики Казахстан о социальной защите инвалидов (статья 25) предусмотрена обязанность местных исполнительных органов, физических лиц, осуществляющих предпринимательскую деятельность, а также юридических лиц по созданию условий инвалидам для беспрепятственного доступа к транспортным средствам общего пользования, жилым, общественным и производственным зданиям, сооружениям и помещениям, свободной ориентации и передвижения в аэропортах, железнодорожных вокзалах, автовокзалах, автостанциях, морских и речных портах.

      169. В Законе Республики Казахстан "Об архитектурной, градостроительной и строительной деятельности" содержатся все необходимые требования по созданию благоприятной среды для жизнедеятельности маломобильных групп населения: населенные пункты должны быть обеспечены оптимальными условиями и средствами доступа для всех категорий населения (включая инвалидов и другие маломобильные группы) к рабочим местам, объектам (сооружениям, коммуникациям) социальной, рекреационной, инженерной и транспортной инфраструктуры в соответствии с типом поселения и условиями данной местности; государственные нормативы в области архитектуры, градостроительства и строительства должны регулировать все этапы проектирования и строительства объектов, и являются обязательными для соблюдения всеми субъектами архитектурной, градостроительной и строительной деятельности; субъекты архитектурной, градостроительной и строительной деятельности несут установленную законами Республики Казахстан ответственность за угрозу жизни или здоровью граждан, а также ущерб (вред) государственным, общественным или частным интересам, нанесенный вследствие допущенных нарушений либо отклонений от обязательных нормативных требований (условий, ограничений).

      170. Основные требования к созданию доступности в зданиях, сооружениях средствам транспорта, связи и информатизации для инвалидов и других маломобильных групп определены в нормативных документах по стандартизации (приложение 3).

      171. После подписания Конвенции работа по обеспечению доступности была активизирована в следующих направлениях: совершенствование действующего законодательства; работа по стандартизации; усиление ответственности и контроля за соблюдением требований действующего законодательства; проведение оценки состояния доступности инвалидам объектов транспортной и социальной инфраструктуры; законодательное и финансовое обеспечение формирования доступной транспортной инфраструктуры; доступность государственных услуг для лиц с инвалидностью.

      172. Законом Республики Казахстан от 3 декабря 2015 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам защиты прав инвалидов" внесены поправки касательно обеспечения доступности для инвалидов социальной и транспортной инфраструктуры. В частности, создание безбарьерной среды на вокзалах и аэропортах; оснащение железнодорожных составов вагонами, доступными для инвалидов; обучение работников транспорта навыкам общения и предоставления услуг инвалидам, в том числе обучение жестовому языку; выделение в аэропортах, вокзалах, объектах социально-культурной сферы, а также на площадях, проспектах, улицах, кварталах бесплатных стояночных мест для парковки специальных автотранспортных средств инвалидов, которые не должны занимать иные транспортные средства и т.д.

      173. Проводится работа по приведению действующих стандартов и нормативно-технических документов в соответствие с международными требованиями и нормами по созданию доступной среды жизнедеятельности с учетом потребностей инвалидов. В 2012 - 2013 годах сформирован перечень из 33 национальных стандартов, содержащих технические требования доступости и безопасности средств и изделий для инвалидов, из них 13 стандартов гармонизированы с международными требованиями.

      174. С 1 июля 2015 года введены в действие новые нормативы доступности: СН РК 3.06-01-2011 "Доступность зданий и сооружений для маломобильных групп населения"; СП РК 3.06-02-2012 "Проектирование зданий и сооружений с учетом доступности для маломобильных групп населения. Общие положения". В основе данных нормативов заложены принципы универсального дизайна и разумного приспособления.

      175. Внесены изменения в СН РК 1.02.-03-2011 "Порядок разработки, согласования, утверждения и состав проектной документации на строительство" в части дополнения содержания архитектурных решений мероприятиями по обеспечению доступности и созданию равных условий жизнедеятельности для инвалидов и иных маломобильных групп населения на проектируемом объекте и обязательному согласованию заданий на проектирование с органами социальной защиты населения (приказ Комитета по делам строительства, жилищно-коммунального хозяйства и управления земельными ресурсами МНЭ от 18.11.2014 г. № 107-НҚ).

      Государственный контроль

      176. Государственный контроль за соблюдением требований строительных норм и правил определен Законом Республики Казахстан "Об архитектурной, градостроительной и строительной деятельности в Республике Казахстан" и возложен на управления ГАСК.

      177. Вопросы соблюдения государственных нормативов в части обеспечения доступности маломобильных групп населения с начала процесса строительства объектов и до приемки в эксплуатацию взяты на особый контроль.

      178. Как показывают результаты проведенных проверок за 2016 год, управлениями ГАСК выявлены 110 нарушений нормативных требований по доступности для лиц с ограниченными возможностями, выдано 91 предписание об устранении нарушений.

      179. В Казахстане предусмотрена административная ответственность за необеспечение должностными лицами, а также физическими лицами, осуществляющими предпринимательскую деятельность, и юридическими лицами условий инвалидам для беспрепятственного доступа к объектам социальной и транспортной инфраструктуры.

      180. В соответствии с Кодексом об административных правонарушениях нарушение законодательства о социальной защите инвалидов, совершенное в виде необеспечения инвалидам доступа к объектам социальной и транспортной инфраструктуры, влечет штраф на должностных лиц в размере пятидесяти, на субъектов малого предпринимательства - в размере ста двадцати, на субъектов среднего предпринимательства - в размере двухсот, на субъектов крупного предпринимательства - в размере четырехсот месячных расчетных показателей.

      181. Начиная с 2015 года, департаментами Комитета труда, социальной защиты и миграции проведены 123 выборочных и 287 внеплановых проверок на предмет обеспечения инвалидам доступа к объектам социальной и транспортной инфраструктуры. В результате 375 субъектам контроля выданы предписания об устранении выявленных нарушений, в том числе на 203 наложены административные штрафы на общую сумму 26,9 млн. тенге.

      Паспортизация

      182. Начиная с 2012 года, во всех регионах Казахстана проводятся оценка состояния доступности инвалидам объектов социальной и транспортной инфраструктуры (инвентаризация/паспортизация) и их последующая адаптация под нужды лиц с инвалидностью.

      183. К проведению и мониторингу инвентаризации (паспортизации) объектов привлекаются члены общественных советов, в состав которых включены представители СМИ, общественных объединений инвалидов и другие представители гражданского общества.

      184. За период с 2012 по 2016 годы паспортизация проведена на 27 828 объектах. Из них 17 506 объектов (62,9 %) признаны не доступными и требуют адаптации (приложение 4).

      185. На сегодня за счет средств местных бюджетов и программы "Дорожная карта занятости 2020" были адаптированы 11 212 (77,4 %) объектов.

      186. В рамках совместного проекта МТСЗН и ПРООН в Казахстане разработан и введен в эксплуатацию портал "Интерактивная карта доступности", который находится по адресу friendlybuilding.kz. Данный портал позволяет в онлайн-режиме вносить информацию по паспортизированным и адаптированным объектам страны, видеть степень адаптации объекта, проверять точность указанной информации. Всем зарегистрированным пользователям предоставлена возможность оценивать качество проводимой адаптации каждого объекта и размещать комментарии с приложением фотографий.

      Транспортная инфраструктура. Железнодорожный транспорт

      187. В целях контроля качества обслуживания пассажиров с 1 января 2014 года введены в действие национальные стандарты обслуживания пассажиров в поездах и на вокзалах, содержащие требования по созданию условий для лиц с ограниченными физическими возможностями. По итогам 2015 года соответствие требованиям национальных стандартов по обслуживанию пассажиров составило 33 %.

      188. Предусмотрены требования по созданию доступности на вокзалах, вне зависимости от их сферы деятельности: выделение мест для парковки автомашин инвалидов; приспособление входа в здание, лестниц, путей движения внутри здания; оборудование информационными сигнальными устройствами и средствами связи, доступными для инвалидов с нарушениями зрения и (или) слуха; наличие дежурной инвалидной кресло-коляски; оборудование общественных туалетов кабинами для инвалидов; установление специализированных таксофонов; обустройство вагонов поездов подъемными устройствами в вагон и специализированными местами.

      189. В настоящее время в составе 18 маршрутов курсирует 31 вагон, оснащенный механизмом для поднятия инвалидных колясок, коридоры и тамбуры переоборудованы для удобства передвижения. Купе предназначено для 2-х пассажиров: оборудованное место для инвалида и для сопровождающего лица.

      190. Работниками железнодорожных вокзалов и проводниками при обращении пассажиров оказываются услуги по посадке/высадке пассажиров с ограниченными возможностями в поезда. Данные обязанности закреплены в должностных инструкциях работников.

      Транспортная инфраструктура. Автомобильный транспорт

      191. В национальных стандартах ("Услуги автовокзалов, автостанций и пунктов обслуживания пассажиров" и "Услуги автотранспортные по регулярным и нерегулярным перевозкам" к автовокзалам, автостанциям, пунктам обслуживания пассажиров и автобусам) предусмотрены требования по оказанию безопасных и удобных услуг для инвалидов. Также нормы Закона Республики Казахстан "Об автомобильном транспорте" обязывают хозяйствующие субъекты соблюдать национальные стандарты и предоставляют преимущества при перевозке пассажиров, имеющих инвалидность.

      192. Правилами оказания услуг по перевозке инвалидов автомобильным транспортом предусмотрены общий порядок и условия обеспечения доступной транспортной среды (оснащение автомобильного транспорта специальными средствами, знаками и оборудованием) для инвалидов при оказании услуг по перевозке автомобильным транспортом: на междугородных автобусах (класс II), автобусах дальнего следования (класс III), такси и "Инватакси". Правила действуют на всей территории Казахстана и являются обязательными для всех физических и юридических лиц независимо от форм собственности.

      193. В рамках внесения изменений и дополнений в законодательство в сфере автомобильных перевозок будут предусмотрены нормы, требующие от перевозчиков приобретение (или адаптацию) новых автобусов, приспособленных для перевозки лиц с ограниченными возможностями.

      194. В 2014 - 2016 годах из республиканского бюджета 452,4 млн. тенге направлены на установку в регионах 16 722 специальных дорожных знаков и указателей, обустройство 465 пешеходных переходов звуковыми устройствами в местах расположения организаций, ориентированных на обслуживание инвалидов.

      Транспортная инфраструктура. Воздушный транспорт

      195. В Правилах организации обслуживания пассажиров в аэропортах с 2016 года предусмотрены требования по наличию международного стандарта качества обслуживания PRM (Persons with Reduced Mobility), которые предъявляют требования к парковкам, стоянкам, остановкам, местам встречи на привокзальной площади, к бытовым услугам и сервисному обслуживанию; скорости и комфортности обслуживания пассажирских авиаперевозок, информационному обслуживанию и подготовке персонала.

      196. При перевозке в аэропортах и авиакомпаниях инвалидам оказывается помощь в прохождении пограничного, таможенного контроля и других процедур оформления, предоставляется специальное кресло для транспортировки в салон воздушного судна. В 6 аэропортах (Алматы, Астана, Актау, Актобе, Караганда, Кокшетау) имеются специальные лифты, эскалаторы, помещения, информационные указатели на государственном и русском языках, световые табло и вывески, туалетные комнаты, оборудованные кнопкой вызова медицинского работника; в 9 аэропортах (Астана, Алматы, Актау, Актобе, Караганда, Кокшетау, Шымкент, Усть-Каменогорск, Жезказган) на входах и выходах установлены пандусы, предусмотрено предоставление инвалидных колясок, в уборных комнатах установлены специальные поручни.

      Государственные услуги

      197. Понимая, что государство должно быть примером в обеспечении доступности и тем самым эффективно добиваться результатов, Правительство делает все возможное, чтобы государственные услуги стали доступными для лиц с инвалидностью.

      198. Законом Республики Казахстан "О государственных услугах", принятым 15 апреля 2013 года, предусмотрена обязанность услугодателя по созданию необходимых условий для лиц с ограниченными возможностями при получении ими государственных услуг и обучению персонала навыкам общения с инвалидами.

      199. Отдельными стандартами государственных услуг предусмотрен выезд специалистов к инвалидам, у которых отсутствует возможность личной явки, для принятия и выдачи готовых документов по месту жительства. Например, такие условия содержатся в стандартах государственных услуг, оказываемых населению территориальными органами МВД, АДГСПК ("Тестирование государственных служащих, претендентов на занятие вакантной административной государственной должности и граждан, впервые поступающих на правоохранительную службу"), МФ ("Регистрационный учет индивидуального предпринимателя"), МЮ ("Государственная регистрация прав (обременений) на недвижимое имущество").

      200. На сегодня официальные интернет-ресурсы государственных органов имеют версии для слабовидящих лиц.

      201. Согласно утвержденной Концепции социального развития до 2030 года Правительство планирует сделать Казахстан безбарьерным для людей с ограниченными возможностями и пожилых людей к 2030 году.

Статья 10 Конвенции. Право на жизнь

      202. Право каждого человека на жизнь закреплено пунктом 1 статьи 15 Конституции Республики Казахстан. Никто не вправе произвольно лишать человека жизни.

      203. Уголовным кодексом предусмотрена уголовная ответственность за убийство, убийство матерью новорожденного ребенка, убийство, совершенное в состоянии аффекта, а также за преступления, повлекшие за собой смерть человека.

      204. Важным элементом права на жизнь является ограниченное применение смертной казни. Конституция предусматривает, что смертная казнь устанавливается законом как исключительная мера наказания за террористические преступления, сопряженные с гибелью людей, а также за особо тяжкие преступления, совершенные в военное время, с предоставлением приговоренному права ходатайствовать о помиловании (пункт 2 статьи 15 Конституции).

      205. На практике смертная казнь не назначается. В качестве альтернативы смертной казни c 1 января 2004 года в Казахстане введено пожизненное лишение свободы. Смертная казнь не назначается лицам, совершившим преступление в возрасте до 18 лет, женщинам и мужчинам старше 63 лет.

      206. В целях охраны жизни и здоровья человека, в том числе инвалидов, государство обеспечивает право каждого на бесплатное медицинское обслуживание. В целях выполнения взятых международных обязательств Кодексом Республики Казахстан "О здоровье народа и системе здравоохранения" запрещается осуществление эвтаназии, так как право на жизнь является неотчуждаемым.

Статья 11 Конвенции. Ситуации риска и чрезвычайные гуманитарные ситуации

      207. В Казахстане функционирует государственная система гражданской защиты.

      208. Защита и безопасность инвалидов, как и других людей, обеспечиваются в ситуациях риска, вызванных чрезвычайными гуманитарными ситуациями или стихийными бедствиями в рамках реализации положений законов Республики Казахстан от 13 июля 1999 года "О противодействии терроризму", от 8 февраля 2003 года "О чрезвычайном положении", от 11 апреля 2014 года "О гражданской защите".

      209. Статья 18 Закона Республики Казахстан о гражданской защите гарантирует всем гражданам, в том числе инвалидам, право на: заблаговременное получение информации о риске возникновения опасных факторов чрезвычайных ситуаций, которым могут подвергаться, и о мерах необходимой безопасности; защиту жизни, здоровья и личного имущества в случае возникновения чрезвычайных ситуаций; возмещение вреда, причиненного их здоровью, и ущерба имуществу вследствие чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера в порядке, установленном законодательством; предъявлять в суд иски о возмещении вреда, причиненного их здоровью, и ущерба имуществу вследствие чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера.

      210. В Казахстане действует единая дежурно-диспетчерская служба "112", которая занимается приемом и обработкой сообщений от физических и юридических лиц о предпосылках возникновения или возникновении чрезвычайной ситуации, пожаре, угрозе жизни и причинения вреда здоровью людей и об иных случаях, требующих принятия мер экстренной помощи с последующей координацией действий по реагированию экстренных служб в пределах компетенции.

      211. В соответствии с действующим законодательством операторы связи на безвозмездной основе обязаны предоставлять службе "112" услуги по определению местоположения звонящего абонента и рассылке коротких текстовых сообщений на телефоны сотовой связи населения при угрозе или возникновении чрезвычайных ситуаций. Данная норма позволяет лицам с нарушениями слуха получить информацию по сотовой связи наравне с другими гражданами. При этом необходимо отметить, что в Казахстане инвалиды с нарушением слуха и зрения обеспечиваются мобильными телефонами за счет средств государственного бюджета.

      212. Государственными нормативами в области архитектуры, градостроительства и строительства предусмотрены требования безопасности к зданиям и сооружениям, доступным для маломобильных групп населения, при пожарах, аварийных ситуациях и опасных природных воздействий (Строительные нормы СН РК 3.06.2011 "Доступность зданий и сооружений для маломобильных групп населения, Свод правил СП РК 3.06-02-2012 "Проектирование зданий и сооружений с учетом доступности для маломобильных групп населения. Общие положения").

Статья 12 Конвенции. Равенство перед законом

      213. В Казахстане каждый инвалид имеет право на равную с другими лицами правовую защиту. Все граждане равны перед законом и судом, что в полном объеме распространено на инвалидов.

      214. Гражданское законодательство содержит понятия "правоспособность" (способность иметь гражданские права и нести обязанности) и "дееспособность" (способность гражданина своими действиями приобретать и осуществлять гражданские права, создавать для себя гражданские обязанности и исполнять их).

      215. Никто не может быть ограничен в правоспособности и дееспособности иначе, как в случаях и порядке, предусмотренных законодательными актами.

      216. В Казахстане обеспечено право инвалидов на всестороннее участие в качестве граждан, владение имуществом и его наследование, ведение собственных финансовых дел, а также на равный доступ к банковским ссудам, ипотечным кредитам и другим формам финансового кредитования.

      217. Гражданин, который вследствие психического заболевания или слабоумия не может понимать значения своих действий или руководить ими, может быть признан судом недееспособным, в связи с чем над ним устанавливается опека. От имени гражданина, признанного недееспособным, сделки совершает его опекун. В случаях выздоровления или значительного улучшения здоровья недееспособного, суд признает его дееспособным, после чего с него снимается опека.

Статья 13 Конвенции. Доступ к правосудию

      218. В Республике Казахстан каждый имеет право на судебную защиту своих прав и свобод.

      219. Гражданским процессуальным кодексом Республики Казахстан (далее - ГПК) закреплены нормы, направленные на защиту прав и интересов инвалидов в рамках гражданского судопроизводства:

      - свидетель может быть допрошен судом в месте своего пребывания, если он вследствие инвалидности не в состоянии явиться по вызову суда;

      - судья при подготовке дела к судебному разбирательству или суд при рассмотрении дела обязан освободить полностью от оплаты юридической помощи и возмещения расходов, связанных с представительством, и отнести их за счет бюджетных средств при рассмотрении дел инвалидов 1 и 2 групп;

      - при рассмотрении исков, одной из сторон которых являются лица с нарушениями слуха, судом привлекается лицо, владеющее навыками сурдоперевода.

      220. ГПК предусмотрена фиксация судебного заседания с помощью средств аудио-, видеозаписи, что способствует соблюдению прав лиц с нарушениями зрения на получение информации в ходе судебного разбирательства. Лица, участвующие в деле, или их представители, вправе ознакомиться с содержанием аудио-, видеозаписи судебного заседания и вправе подать замечания на ее содержание.

      221. В соответствии с действующим законодательством судебные заседания могут проводится посредством видеоконференцсвязи как по уголовным, так и гражданским делам. Внедрение данной технологии также может быть использовано гражданами с ограниченными возможностями для защиты своих прав, так как она дает возможность в случае, если такой гражданин проживает в удаленных местах, выбрать ближайший суд и участвовать на судебном заседании в онлайн-режиме.

      222. По данным Верховного Суда с 2012 по 2016 год судами рассмотрены 10 221 иск/дело в сфере гражданских правоотношений с участием лиц с инвалидностью, из них в сфере семейных правоотношений - 1192, в сфере трудовых правоотношений - 1710, в сфере жилищных правоотношений - 552, в сфере земельных правоотношений - 106, прочие - 6661. Из общего числа дел 1765 рассматривались с аудио, видеорегистрацией процесса.

      223. Начата работа по обеспечению доступности 324 зданий судов для инвалидов, в том числе передвигающихся на кресло-коляске. 28 зданий судов имели беспрепятственный доступ в помещение, в 255 зданиях установлены пандусы для маломобильных групп населения.

      Поэтапно проводится работа по установке поручней в санитарно-бытовых помещениях судов (на сегодняшний день в 90 зданиях судов установлено соответствующее оборудование), тактильные средства информации имеются в 86 судах. Оснащаются специальными знаками парковочные места для автотранспорта лиц с инвалидностью.

      224. В 2014 году в целях обеспечения доступности судебной системы для граждан модернизирован Интернет ресурс судебной системы (ИРСС). ИРСС предоставляет возможность доступа к информации 370 судов страны в едином окне и сервис "Судебный кабинет". В "Судебном кабинете" предоставлена возможность подготовить и подать обращения, заявления, жалобы и ходатайства в электронном виде; оплатить онлайн государственную пошлину; проверить оплату государственной пошлины; отследить ход рассмотрения дел и просмотреть дела онлайн; оперативно получить судебные документы и уведомления; ознакомиться с обобщениями судебной практики. Человек с ограниченными возможностями может пользоваться всеми сервисами судебных органов удаленно, не приезжая в суд. Реализована версия для слабовидящих. Прорабатывается вопрос по внедрению звукового сопровождения содержания ИРСС для людей с ограниченными возможностями.

      225. Верховным Судом, учебными центрами областных и приравненных к ним судов на постоянной основе проводятся мероприятия, направленные на повышение осведомленности судей и работников судебной системы о правах инвалидов. В целях обеспечения эффективного доступа инвалидов к правосудию в 2016 году судами республики проведено 11 обучающих семинаров, круглых столов, тренингов, в которых приняли участие более 150 судей и 50 работников судебной системы. Совместно с Академией правосудия при Верховном Суде для слушателей курсов повышения квалификации проведены лекции на тему: "О ратификации Конвенции о правах инвалидов".

      226. В соответствии с Законом Республики Казахстан "Об адвокатской деятельности" адвокаты оказывают юридическую помощь бесплатно (за счет государственного бюджета) инвалидам первой и второй групп, если рассматриваемый судом спор не связан с предпринимательской деятельностью. За период 2012 - 2016 годы адвокатами оказана юридическая помощь 5 623 инвалидам.

      227. Согласно статье 541 Кодекса "О налогах и других обязательных платежах в бюджет" от уплаты государственной пошлины в судах освобождаются:

      истцы-инвалиды, один из родителей инвалида с детства - по всем делам и документам;

      общественные объединения инвалидов и (или) созданные ими организации, в которых работают не менее 35 % инвалидов по потере слуха, речи, а также зрения - при подаче исков в своих интересах.

Статья 14 Конвенции. Свобода и личная неприкосновенность

      228. Конституцией каждому, включая инвалидов, гарантируются права и свободы человека (статья 12), право на свободу и личную неприкосновенность (статьи 16, 17, 18). Недопустимо незаконное и произвольное лишение свободы граждан, в том числе по причине инвалидности.

      229. Согласно Уголовного и Уголовно-процессуального кодексов принудительные меры медицинского характера применяются только по решению суда в отношении лица, признанного невменяемым. При этом под невменяемостью понимается состояние, когда лицо, совершившее уголовное и общественно опасное деяние, не могло осознавать фактический характер и общественную опасность своих действий (бездействия) или руководить ими вследствие хронического психического заболевания, временного психического расстройства, слабоумия или иного болезненного состояния психики.

      230. Арест, заключение под стражу и содержание под стражей допускаются только по судебному решению. До вынесения судебного решения лицо не может быть подвергнуто задержанию на срок более 72 часов (статьи 15 Конституции).

      231. Чтобы исключить незаконное или произвольное лишение свободы человека, в том числе с инвалидностью, а также чтобы любое лишение свободы соответствовало закону в Уголовном кодексе предусмотрено уголовное наказание за совершение таких преступлений, как похищение человека (статья 125), незаконное лишение свободы (статья 126), незаконное помещение в психиатрический стационар (статья 127).

      232. Исполнение наказания в отношении осужденных инвалидов имеет свои особенности, обусловленные необходимостью учета состояния их здоровья и физических возможностей. Уголовно-исполнительным законодательством для них предусмотрены некоторые особые условия и льготы: улучшенные жилищно-бытовые условия и повышенные нормы питания; оборудование помещений специальными техническими средствами и приспособлениями; право получать посылки и передачи с лекарственными средствами и изделиями медицинского назначения в количестве и ассортименте, определенными медицинским заключением; выезд за пределы учреждения в сопровождении супруга (супруги), родственника или иного сопровождающего лица.

      233. После ратификации Конвенции приказом Министра внутренних дел от 28 декабря 2015 года № 1088 утверждены Правила предоставления технических вспомогательных (компенсаторных) средств и специальных средств передвижения осужденным, имеющим инвалидность и отбывающим наказание в учреждениях, и находящимся под стражей.

      234. В 2016 году численность инвалидов, содержащихся в организациях уголовно-исполнительной системы, составила 740 чел., находящихся на учете в службах пробации (условно осужденных) - 254 чел. За последние 5 лет отмечается снижение количества инвалидов, лишенных свободы за совершенные преступления, при росте численности условно осужденных инвалидов.

      235. К инвалидам первой и второй групп не применяется арест за совершение административных правонарушений (пункт 2 статьи 50 Кодекса об административных правонарушениях от 5 июля 2014 года).

Статья 15 Конвенции. Свобода от пыток и жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания

      236. Статьей17 Конституции установлено, что никто не должен подвергаться пыткам, насилию, другому жестокому или унижающему человеческое достоинство обращению или наказанию. В Казахстане инвалиды защищены от пыток и жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания. Достоинство человека неприкосновенно и охраняется государством.

      237. Казахстан является участником всех основных международно-правовых договорных механизмов в сфере предупреждения пыток.

      238. В Казахстане национальный превентивный механизм действует в виде системы предупреждения пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания, функционирующей посредством деятельности участников национального превентивного механизма при координирующей роли Уполномоченного по правам человека.

      239. Уголовно-исполнительное законодательство Казахстана основывается на строгом соблюдении гарантий защиты от пыток, насилия и другого жестокого или унижающего человеческое достоинство обращения с осужденными (статьи 10, 39 Уголовно-исполнительного кодекса).

Статья 16 Конвенции. Свобода от эксплуатации, насилия и надругательства

      240. Уголовный кодекс Республики Казахстан защищает инвалидов от жестокого обращения, насилия и эксплуатации на равной основе с другими. Кроме того, Уголовный кодекс содержит специальные положения, касающиеся усиления наказания за совершение деяний в целях эксплуатации лица, страдающего психическим расстройством или находящегося в беспомощном состоянии.

      241. В Республике Казахстан принудительный труд запрещен.

      242. При осуществлении родительских прав родители не вправе причинять вред физическому и психическому здоровью ребенка, его нравственному развитию. Способы воспитания ребенка должны исключать пренебрежительное, жестокое, грубое, унижающее человеческое достоинство обращение, оскорбление или эксплуатацию ребенка (статья 72 Кодекса "О браке (супружестве) и семье").

      243. Если родители жестоко обращаются с ребенком, в том числе осуществляют физическое или психическое насилие над ним, покушаются на его половую неприкосновенность, родители (или один из родителей) могут быть лишены родительских прав (статья 75 Кодекса о браке (супружестве) и семье), суд может с учетом интересов ребенка принять решение об отобрании ребенка у родителей (или одного из родителей) без лишения их родительских прав (ограничении родительских прав) (статья 79 Кодекса о браке (супружестве) и семье).

      244. Согласно данным выборочного обследования 2,3 % опрошенных инвалидов старше 18 лет подвергались психологическому, 1 % - физическому, 0,9 % экономическому и сексуальному насилию. Респондентами было отмечено, что в основном насилие было проявлено в общественных местах (34,2 %), на улице со стороны соседей (30,5 %) и дома, со стороны родственников (14,3 %).

      245. В Казахстане принимаются всеобъемлющие меры для обеспечения того, чтобы инвалиды, являющиеся жертвами насилия, имели доступ к услугам и программам эффективного восстановления, реабилитации и социальной реинтеграции.

      246. В соответствии с Законом Республики Казахстан "О специальных социальных услугах" жестокое обращение, приведшее к социальной дезадаптации и социальной депривации, является основанием для признания лица попавшим в трудную жизненную ситуацию и имеющим право на получение услуг и помощи.

      247. В 2014 году совместным приказом министров внутренних дел, образования и науки, здравоохранения и социального развития утверждены критерии оценки наличия жестокого обращения, приведшего к социальной дезадаптации и социальной депривации.

      248. В республике приняты и действуют Закон Республики Казахстан "О профилактике бытового насилия" и стандарт оказания специальных социальных услуг жертвам бытового насилия, утвержденный приказом Министра здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от 21 декабря 2016 года № 1079.

      249. Права потерпевших от преступлений и злоупотреблений властью охраняются законом. Государство обеспечивает потерпевшим доступ к правосудию (статья 13 Конституции). Задачами уголовного судопроизводства является защита лиц, общества и государства от уголовных правонарушений, от необоснованного обвинения и осуждения, незаконного ограничения прав и свобод человека и гражданина (в случае незаконного обвинения или осуждения невиновного - незамедлительная и полная его реабилитация), а также способствование укреплению законности и правопорядка, предупреждению уголовных правонарушений, формированию уважительного отношения к праву (статья 8 Уголовно-процессуального кодекса).

Статья 17 Конвенции. Защита личной целостности

      250. Законодательством Казахстана установлено право инвалидов на уважение физической и психической целостности.

      251. Принудительное лечение осуществляется только на основании решения суда. Оказание медицинской помощи без согласия граждан допускается только в отношении лиц: находящихся в шоковом, коматозном состоянии, не позволяющем выразить свою волю; страдающих заболеваниями, представляющими опасность для окружающих; страдающих тяжелыми психическими расстройствами (заболеваниями); страдающих психическими расстройствами (заболеваниями) и совершивших общественно опасное деяние.

      252. В 2016 году на учете органов здравоохранения состояло 190 945 лиц, страдающих психическими расстройствами, из них 55 364 прошли лечение и реабилитацию добровольно, 280 - в принудительном порядке.

      253. К мерам, направленным на защиту инвалидов от медицинского или иного вмешательства, предоставляемого без добровольного и осознанного согласия лица, следует отнести, в частности, добровольность трансплантации органов (подпункт 12) пункта 1 статьи 88 Кодекса "О здоровье народа и системе здравоохранения"). Данная норма была внедрена в рамках модернизации национального законодательства, в том числе в рамках реализации положений Конвенции.

      254. В Казахстане каждая женщина самостоятельно решает вопрос о материнстве. Искусственное прерывание беременности проводится по желанию женщины при наличии информированного добровольного согласия.

      255. За 2012-2016 годы зарегистрировано 213 случаев прерывания беременности женщинами с инвалидностью, в том числе 201 случай - по медицинским показаниям, 12 - по социальным.

      256. Хирургическая "стерилизация", как специальное медицинское вмешательство в целях лишения человека способности к воспроизводству потомства или как метод контрацепции, может быть проведена только по письменному заявлению гражданина не моложе тридцати пяти лет или имеющего не менее двух детей, а при наличии медицинских показаний и согласия совершеннолетнего гражданина - независимо от возраста и наличия детей (статья 103 Кодекса "О здоровье народа и системе здравоохранения").

Статья 18. Свобода передвижения и гражданство

      257. Каждый, кто законно находится на территории Республики Казахстан, имеет право свободного передвижения по ее территории и свободного выбора места жительства; каждый имеет право выезжать за пределы республики. Граждане республики имеют право беспрепятственного возвращения в республику (статья 21 Конституции).

      258. Положения Закона Республики Казахстан "О гражданстве" не предусматривают каких-либо ограничений по приобретению инвалидами гражданства. Согласно данного Закона гражданин Казахстана ни при каких условиях не может быть лишен гражданства, права изменить свое гражданство, а также не может быть изгнан за пределы Казахстана.

      259. Принципы гражданства Казахстана и правила, регулирующие вопросы гражданства, не содержат положений, ограничивающих права граждан по признакам социальной, расовой, национальной, языковой или религиозной принадлежности (статья 5 Закона Республики Казахстан "О гражданстве Республики Казахстан"). Гражданство Республики Казахстан приобретается и прекращается в соответствии с законом, является единым и равным независимо от оснований приобретения.

      260. В национальном законодательстве закреплено основание приобретения гражданства Республики Казахстан "по рождению". Ребенок получает гражданство, в том числе, если на день рождения ребенка оба его родителя или единственный его родитель имеют гражданство Республики Казахстан (независимо от места рождения ребенка). Ребенок приобретает гражданство Республики Казахстан, если родился на территории Республики Казахстан даже в случае, если его родители являются лицами без гражданства (Закон Республики Казахстан "О гражданстве Республики Казахстан", с изменениями и дополнениями по состоянию на 22.12.2016 г.).

      261. В соответствии со статьей 46 Кодекса "О браке (супружестве) и семье" каждый ребенок регистрируется сразу же после рождения и с момента рождения имеет право на имя и на приобретение гражданства, а также насколько это возможно право знать своих родителей и право на их заботу. В Кодексе отсутствуют нормы, которые разграничивали бы детей по их физическому состоянию. Таким образом, все дети, в том числе и дети-инвалиды, подлежат регистрации в регистрирующих органах с момента рождения.

Статья 19 Конвенции. Самостоятельный образ жизни и вовлеченность в местное сообщество

      262. В Республике Казахстан инвалиды имеют возможность выбирать наравне с другими людьми свое место жительства. Никто не может быть произвольно лишен жилища.

      263. По данным выборочного обследования 96,1% опрошенных инвалидов проживают в частных домах и квартирах, почти 2 % - в медико-социальных учреждениях, 0,9 % респондентов занимают комнату в общежитии и еще 0,9 % назвали местом своего жительства дачный дом или помещение другого типа.

      264. В целях обеспечения права инвалидов на свое место жительства статьей 26 Закона Республики Казахстан "О социальной защите инвалидов в Республике Казахстан" предусмотрено, что местные исполнительные органы принимают на учет и предоставляют в пользование жилище инвалидам, нуждающимся в жилье; обеспечивают оборудование жилых помещений, предоставляемых инвалидам или семьям, имеющим в своем составе инвалидов, специальными средствами и приспособлениями.

      265. Инвалиды первой и второй групп; семьи, имеющие или воспитывающие детей-инвалидов, имеют право на получение жилья из коммунального жилищного фонда или жилища, арендованного местным исполнительным органом в частном жилищном фонде, (пункт 2 статьи 67 Закона Республики Казахстан "О жилищных отношениях").

      266. Учет граждан, нуждающихся в жилье, осуществляется местным исполнительным органом по месту жительства.

      267. В соответствии с жилищным законодательством инвалидам предоставляется право выбора жилого помещения с учетом этажности, типа здания, степени благоустройства и других необходимых условий для проживания.

      268. После ратификации Конвенции в закон о жилищных отношениях внесены поправки, согласно которым инвалиды с нарушениями опорно-двигательного аппарата обеспечиваются жильем не выше второго этажа; инвалиды третьей группы включаются в перечень лиц, которые не могут быть выселены из служебного жилища без предоставления другого пригодного для проживания жилища; в случае временного проживания инвалида в медико-социальном учреждении его права на жилье сохраняются.

      269. По данным местных исполнительных органов на конец 2016 года 26 293 семей, имеющих в своем составе инвалидов, состояли в очереди на получение жилья из государственного жилищного фонда. В 2012 - 2016 годах 2021 инвалид получил жилье.

      270. На реализацию положений Конвенции о самостоятельном образе жизни и вовлеченности инвалидов в жизнь местного сообщества направлены нормы Закона о специальных социальных услугах, которым предусмотрено предоставление детям-инвалидам, пожилым и инвалидам старше 18 лет права на получение услуг надомного обслуживания и отделений дневного пребывания по месту жительства на основании ИПР.

      271. Инвалидам, нуждающимся в постоянной посторонней помощи, бесплатно (за счет средств государственного бюджета) оказываются социально-бытовые; социально-медицинские; социально-психологические; социально-педагогические; социально-трудовые; социально-культурные; социально-экономические и социально-правовые услуги непосредственно на дому или преимущественно ближе к месту жительства.

      272. В Республике Казахстан действуют:

      - 53 государственных центра дневного пребывания, в которых получают услуги 5 285 престарелых, инвалидов, детей-инвалидов с психоневрологическими заболеваниями и нарушениями опорно-двигательного аппарата;

      - 508 государственных отделений социальной помощи на дому, в том числе 141 отделение для инвалидов и инвалидов старше 18 лет с психоневрологическими заболеваниями, 301 отделение для престарелых и инвалидов, 66 - смешанного типа. Социальные работники оказывают услуги на дому 13 974 лицам, нуждающимся в постоянной посторонней помощи.

      273. Особую роль во включении и вовлечении инвалидов в местное сообщество играют НПО. На конец 2016 года 106 НПО оказывают специальные социальные услуги 6 291 лицу по месту жительства в рамках государственного социального заказа.

      274. Реализация политики предоставления специальных социальных услуг по месту жительства с одновременным принятием мер оказания помощи семье позволили вернуть 626 детей с психоневрологическими заболеваниями из медико-социальных стационаров в семьи.

      275. Основным направлением дальнейшего совершенствования социальной политики в целях обеспечения самостоятельного образа жизни инвалидов в местном сообществе является развитие инновационных форм социального обслуживания инвалидов (развитие домов малой вместимости, самостоятельного проживания, практики устройства инвалидов в патронатные семьи и пр.) и развития конкурентной среды в сфере предоставления им социальных услуг.

Статья 20 Конвенции. Индивидуальная мобильность

      276. Правительством принимаются меры для обеспечения индивидуальной мобильности инвалидов с максимально возможной степенью их самостоятельности, в том числе путем:

      - принятия мер по устранению барьеров и созданию доступной среды;

      - обеспечения инвалидов техническими вспомогательными (компенсаторными) средствами и специальными средствами передвижения;

      - предоставления доступных транспортных услуг;

      - оказания услуг индивидуальными помощниками и специалистами жестового языка;

      - обучения специалистов, работающих с инвалидами.

      277. Меры, принимаемые в части обеспечения доступности инвалидам объектов социальной и транспортной инфраструктуры, описаны в разделе доклада по статья 9 Конвенции.

      278. В целях создания условий для свободного перемещения инвалидов государством реализуются меры по обеспечению инвалидов техническими вспомогательными (компенсаторными) средствами реабилитации (далее - ТСР), обеспечивающими в том числе их индивидуальную мобильность. Ежегодно инвалидам выдаются бесплатно свыше 100 тысяч единиц изделий, замещающих отсутствующие части тела, компенсирующие нарушенные или утраченные функции организма вследствие заболевания или повреждения здоровья.

      279. ТСР выдаются инвалидам на основании ИПР в соответствии перечнем технических вспомогательных (компенсаторных средств) и специальных средств передвижения, предоставляемых инвалидам, утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан от 20 июля 2005 года № 754 (приложение 5).

      280. После ратификации Конвенции перечень ТСР был актуализирован, с 2017 года он будет существенно расширен (с 32 до 55 видов изделий).

      281. На протезно-ортопедических предприятиях изготавливаются около 90 наименований протезно-ортопедических изделий: ортезы, протезы верхних и нижних конечностей, грудных желез, приспособления к ним, аппараты, ортопедическая обувь, бандажи, корсеты, трости, костыли, ходунки, протезы по новейшим технологиям, а также производится их ремонт.

      282. Разработаны и внедрены в производство: протез голени по новой технологии с системой экспресс изготовления приемной гильзы; протез бедра по новой технологии с примерочной гильзой из термолина, изготовленной методом глубокой вытяжки; протез бедра с чехлом силикон-лайнер, новые виды ортопедической обуви с изменением фасона, расширением ассортимента вспомогательных средств (стельки, бандажи, корсеты).

      283. Особое внимание уделяется защите права инвалидов на получение качественных и безопасных технических средств. В этой связи производство протезно-ортопедических изделий осуществляется в соответствии с 17 государственными техническими стандартами в области реабилитации инвалидов.

      284. В 2016 году протезно-ортопедические изделия и сопутствующие реабилитационные услуги, в том числе по обучению навыкам самостоятельного передвижения на протезах, получили 24 700 инвалидов.

      285. Инвалидам предоставляются транспортные услуги, как за счет средств государственного бюджета, так и личных средств.

      286. Согласно Правилам оказания услуг по перевозке инвалидов автомобильным транспортом, утвержденным приказом Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан от 1 ноября 2013 года № 859, при организации перевозок пассажиров и багажа индивидуальный предприниматель или юридическое лицо должны иметь на каждые тридцать такси не менее одного такси, приспособленного для перевозки инвалидов, использующих специальные средства передвижения. Услуги такого такси оплачивает инвалид по общему тарифу.

      287. Во всех регионах страны местные исполнительные органы организуют работу служб инватакси путем размещения государственного социального заказа среди НПО.

      288. Инвалиды бесплатно доставляются до (и обратно) места работы; в учебные заведения; местные представительные и исполнительные органы; суд, прокуратуру, нотариальные конторы; медицинские учреждения (за исключением случаев оказания срочной (неотложной) медицинской помощи); аэропорты, железнодорожные вокзалы, автовокзалы, морские и речные порты; организации, оказывающие специальные социальные услуг и другие объекты социальной сферы.

      289. В республике действует 89 служб инватакси, в парке которых 211 автомашин, из них 140 - оборудованы специальными подъемными устройствами. Ежегодно услугами пользуются около 25 тысяч инвалидов, из них 31,7 % - передвигающиеся с помощью кресел-колясок, 21,3 % - с нарушениями зрения. В 2014 - 2016 годах затраты местных бюджетов на содержание служб инватакси составили 534,2 млн. тенге.

      290. После ратификации Конвенции Правительство приняло меры по поддержке и дальнейшему развитию местных служб инватакси. Начиная с 2014 года, на эти цели из республиканского бюджета выделено 306,1 млн. тенге.

      291. Повышению индивидуальной мобильности инвалидов способствует также предоставление инвалидам льгот по проезду в общественном транспорте. В большинстве регионов решениями местных органов власти предоставлены льготы по оплате проезда инвалидов на всех видах транспорта общего пользования городского и пригородного сообщения.

      292. Помимо мер, принимаемых в целях создания условий для беспрепятственного обслуживания инвалидов на общественном транспорте, государством принимаются меры по созданию благоприятных условий для передвижения инвалидов на личном автотранспорте.

      293. В соответствии с Законом о социальной защите инвалидов на каждой стоянке (остановке) автотранспортных средств, в том числе около предприятий торговли, сферы услуг, медицинских, спортивных и культурно-зрелищных учреждений, выделяются места для парковки специальных автотранспортных средств инвалидов, которые не должны занимать иные транспортные средства. Инвалиды пользуются местами для парковки специальных автотранспортных средств бесплатно.

      294. Инвалиды всех групп, а также один из родителей инвалида с детства освобождаются от уплаты государственной пошлины при выдаче государственного регистрационного номерного знака на автомобиль, прицеп к автомобилю и мототранспорт (статья 546, подпункт 7) Кодекса Республики Казахстан "О налогах и других обязательных платежах в бюджет (Налоговый кодекс)").

      295. Гражданским кодексом (статья 937) предусмотрено право инвалидов от трудового увечья или профессионального заболевания на возмещение расходов, вызванных повреждением здоровья, в том числе на приобретение специального транспорта (автомобиля) в установленном порядке. Такие расходы возмещаются работодателем, причинившим вред здоровью работника.

      296. В Республике Казахстан 17 756 инвалидам первой группы, имеющим затруднения в передвижении, предоставляется услуги индивидуальных помощников. Такие услуги оказываются в случаях необходимости сопровождения инвалида от места проживания до пункта назначения и обратно для решения вопросов, связанных с обучением, трудоустройством, защитой и реализацией своих прав и интересов, получением информации, оформлением необходимых документов, проведением досуга, отдыха, приобретением товаров и услуг.

Статья 21 Конвенции. Свобода выражения мнения и убеждений и доступ к информации

      297. В Казахстане инвалиду, как каждому человеку, гарантируется свобода слова и творчества. Цензура запрещается. Каждый имеет право на свободу совести (статьи 2022 Конституции).

      298. Конституцией закреплено право каждого гражданина на свободу объединений. Статья 32 Конституции устанавливает право каждого гражданина мирно и без оружия собираться, проводить собрания, митинги и демонстрации, шествия и пикетирование, реализовывать наравне с другими свои избирательные права и участвовать в деятельности средств массовой информации.

      299. Согласно статье 33 Конституции граждане имеют право участвовать в управлении делами государства непосредственно и через своих представителей, обращаться лично, а также направлять индивидуальные и коллективные обращения в государственные органы и органы местного самоуправления. Эти права в полной мере распространяются на инвалидов. Кроме того, для выражения своего мнения инвалиды в Республике Казахстан используют созданные ими более 30 общественных организаций, а работающие инвалиды - профессиональные союзы.

      300. В соответствии с подпунктом 7) пункта 2 статьи 9 Закона Республики Казахстан от 16 ноября 2015 года "О доступе к информации" обладатель информации обязан создавать необходимые условия для инвалидов при предоставлении информации. Согласно пункту 1 статьи 12 указанного Закона при размещении информационных стендов и (или) других технических средств аналогичного назначения обладатели информации обязаны создать условия свободного доступа к ним инвалидов.

      301. Нормы действующего законодательства в части доступа инвалидам информации освещены в пунктах 7879 настоящего доклада.

      302. В соответствии с пунктом 1 статьи 30 Закона Республики Казахстан "О телерадиовещании" не менее одной телепрограммы новостного характера обеспечиваются сурдопереводом или переводом в виде субтитров. За счет выделенных средств ежегодно обеспечено транслирование сурдопереводом новостных телепередач на 14 региональных телеканалах по 2 новостных выпуска в день. На указанные цели из республиканского бюджета на 2014 - 2016 годы выделено 957,8 млн. тенге.

      303. 3618 инвалидов с нарушениями слуха получают услуги специалиста жестового языка в объеме шестьдесят часов в год (до 2017 года - 30 часов в год). Данные услуги позволяют инвалидам, не имеющим слуха, общаться с другими людьми и получать информацию, решать вопросы, связанные с обучением, трудоустройством, защитой и реализацией своих прав и интересов, получением информации в государственных органах и консультационных организациях, оформлением необходимых документов.

      304. Правительство, учитывая значимость информационных технологий и интернета, как глобального источника информации включило в перечень ТСР (см. пункт 279-280) ноутбуки со специальными оборудованием и программным обеспечением, современные мобильные телефоны для лиц с нарушениями слуха и зрения.

      305. Информация на официальных сайтах всех центральных государственных и местных исполнительных органов размещена в доступном и адаптированном для инвалидов формате и без дополнительной оплаты.

      306. В 2014 году в рамках совместного проекта с Программой развития ООН введен в эксплуатацию информационный портал "Социальная защита инвалидов", являющийся специальным разделом на интернет-ресурсе МТСЗН. Портал содержит нормативные правовые акты в сфере социальной защиты инвалидов, региональные новости, фото и видеосюжеты, сведения и мониторинг реализации карт занятости и адаптации объектов, инфографику и опросы (http://convention.mzsr.gov.kz).

      307. Для обеспечения доступа общественных объединений инвалидов к статистической информации на интернет-портале МТСЗН расположена карта социальных рисков (http://ekarta.eisz.kz), содержащая данные по системам здравоохранения, образования, социальной защиты населения, внутренних дел, такие как "количество лиц с ограниченными возможностями (инвалиды)", "лица со степенью утраты профессиональной трудоспособности", "количество престарелых лиц, находящихся в медико-социальных учреждениях", "количество детей сирот и детей, оставшихся без попечения родителей", "уровень преступности", "количество больных туберкулезом" и др. На ее основе обеспечивается мониторинг ситуации социального благополучия в регионах.

Статья 22 Конвенции. Неприкосновенность частной жизни

      308. Неприкосновенность частной жизни граждан, включая инвалидов, гарантирована Конституцией.

      Каждый имеет право на тайну личных вкладов и сбережений, переписки, телефонных переговоров, почтовых, телеграфных и иных сообщений.

      Жилище является неприкосновенным. Никто не вправе проникать в жилище против воли проживающих в нем лиц иначе как в случаях, установленных законом, или на основании судебного решения. Проникновение в жилище, производство его осмотра и обыска допускаются лишь в случаях и в порядке, установленных законом. Не допускается лишение жилища, иначе как по решению суда.

      309. Конфиденциальность сведений о личности и состоянии здоровья наравне с другими обеспечена гражданским (пункт 3 статьи 115 Гражданского кодекса), административным (статья 16 Кодекса об административных правонарушениях) и уголовным (статьи 147 Уголовного кодекса) законодательством.

      310. В стране принят и действует Закон Республики Казахстан от 21 мая 2013 года "О персональных данных и их защите", который распространяется, в том числе на лиц с инвалидностью.

Статья 23 Конвенции. Уважение дома и семьи

      311. В соответствии со статьей 27 Конституции брак и семья, материнство, отцовство и детство находятся под защитой государства. В казахстанском законодательстве отсутствуют ограничения для вступления в брак по причине инвалидности.

      312. В Кодексе о браке (супружестве) и семье дается понятие брака как равноправного союза между мужчиной и женщиной, заключенного при свободном и полном согласии сторон в установленном законом порядке, с целью создания семьи, порождающего имущественные и личные неимущественные отношения между супругами. Брачный возраст для мужчин и женщин установлен в восемнадцать лет. При наличии уважительных причин брачный возраст может быть снижен на срок не более двух лет. Законодательством установлен круг лиц, между которыми не допускается заключение брака (супружества), в перечень которых инвалиды не входят. Таким образом, все граждане Казахстана, достигшие брачного возраста, имеют право беспрепятственно, по своему желанию выбирать супруга и вступать в брак.

      313. Законодательство Казахстана не предусматривает исключений для лиц с инвалидностью в вопросах, касающихся отцовства, материнства и личных связей. Это также относится к их праву определять число детей, иметь доступ к информации о планировании семьи и сохранять свою фертильность на тех же условиях, что и другие.

      314. Решение об усыновлении детей принимается судами. Кодексом о браке (супружестве) и семье установлен круг лиц, которым усыновление детей не разрешается. К их числу относятся лица, признанные судом недееспособными или ограниченно дееспособными; лица, которые по состоянию здоровья не могут осуществлять родительские права. Перечень заболеваний, при наличии которых лицо не может усыновить ребенка, принять его под опеку или попечительство, патронат, устанавливается уполномоченным органом в области здравоохранения.

      315. За 2016 год в Казахстане усыновлено 2 200 детей, из них 29 иностранцами. В последние годы отмечается рост усыновления детей с психическими или физиологическими отклонениями казахстанскими семьями.

      316. 1056 детей-инвалидов находятся под опекой, попечительством и патронатом в семьях казахстанских граждан.

      317. Тайна усыновления ребенка охраняется законом. В этой связи, отдельная статистика по усыновленным детям-инвалидам и мониторинг исков по делам об усыновлении, поданных инвалидами, не ведутся.

      318. В Казахстане инвалиды наравне с другими гражданами имеют равный доступ к вспомогательным репродуктивным технологиям. Кодексом о здоровье народа и системе здравоохранения установлено, что женщина и мужчина, как состоящие, так и не состоящие в браке, имеют право на применение вспомогательных репродуктивных методов и технологий при наличии обоюдного информированного добровольного письменного согласия на медицинское вмешательство. Одинокая женщина также имеет право на применение вспомогательных репродуктивных методов и технологий при наличии ее информированного добровольного письменного согласия на медицинское вмешательство. Активно внедряются различные методы и новшества вспомогательных репродуктивных технологий по сохранению фертильности.

      319. В соответствии Кодексом Республики Казахстан "О браке (супружестве) и семье" родитель, проживающий отдельно от ребенка, имеет права на общение с ребенком, участие в его воспитании и решении вопросов получения ребенком образования и других важных для ребенка вопросов. Родитель, с которым проживает ребенок, не должен препятствовать общению ребенка с другим родителем, если такое общение не причиняет вреда физическому и психическому здоровью ребенка, его нравственному развитию (пункт 1 статьи 73 Кодекса).

      320. К мерам, принятым в Казахстане для обеспечения того, чтобы ни один ребенок не был разлучен с родителями по причине инвалидности либо самого ребенка, либо одного или обоих родителей следует отнести законодательное закрепление права ребенка жить и воспитываться в семье, общаться с родителями и другими родственниками и выражать свое мнение (глава 10 Кодекса Республики Казахстан "О браке (супружестве) и семье").

      321. Если обратное не оговорено законом, ребенок имеет право знать о своем происхождении, биологических родителях и поддерживать связь с семьей - если последняя дала свое согласие на это - даже если в отношении него перестали действовать родительские права. У ребенка есть право поддерживать связь с обоими родителями, даже если родители живут в других государствах.

      322. Законодательно закреплены формы воспитания детей, оставшихся без попечения родителей - усыновление/удочерение, передача под опеку или попечительство, в приемную либо патронатную семью, а при отсутствии такой возможности, на период до устройства на воспитание - в семью, передаются в организации для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей (статья 116 Кодекса Республики Казахстан "О браке (супружестве) и семье")".

      323. В целях дальнейшего повышения роли семьи в процессе социальной интеграции инвалидов государство развивает формы оказания помощи таким семьям и их взаимодействия с социальными службами, совершенствует систему подготовки приемных родителей и опекунов, стимулирует создание патронатных и замещающих семей.

Статья 24 Конвенции. Образование

      324. В Казахстане признается право инвалидов наравне с другими лицами на образование на основе равенства возможностей, без дискриминации, на всех уровнях и на протяжении всей жизни.

      325. В соответствии с Конституцией гражданам гарантируется бесплатное среднее образование в государственных учебных заведениях. Гражданин имеет право на получение на конкурсной основе бесплатного высшего образования в государственном высшем учебном заведении (статья 30). Предусматриваются государственная поддержка различных форм образования и самообразования, установление государственных образовательных стандартов, в том числе определяющих условия и порядок его получения инвалидами.

      326. Государство полностью или частично компенсирует расходы на содержание детей с ограниченными возможностями в развитии, инвалидов и инвалидов с детства в период получения ими образования (пункт 4 статья 8 Закона Республики Казахстан об образовании).

      327. Инвалиды по зрению и слуху имеют право на получение повышенной государственной стипендии, размер которой определяется Правительством Республики Казахстан (пункт 7 статьи 47 Закона Республики Казахстан об образовании).

      328. При поступлении на учебу в организации образования, реализующие образовательные программы технического и профессионального, послесреднего и высшего образования, предусматривается квота приема в один процент для инвалидов первой, второй групп, инвалидов с детства, детей-инвалидов (подпункт 1) пункта 8 статьи 26 Закона Республики Казахстан об образовании).

      329. После ратификации Конвенции Закон Республики Казахстан об образовании дополнен нормами: об уважительном отношением к правам инвалидов и на всех уровнях системы образования (пункт 4 статьи 28); о праве воспитанников и обучающихся на бесплатное пользование информационными ресурсами в организациях образования, в том числе в доступной форме для инвалидов, детей с ограниченными возможностями, обеспечение учебниками, учебно-методическими комплексами и учебно-методическими пособиями, в том числе изготовленными для инвалидов, детей с ограниченными возможностями (подпункт 7) пункта 3 статьи 47); о праве на первоочередное распределение на работу в государственные организации образования и государственные медицинские организации лиц, у которых один или оба родителя являются инвалидами (пункт 17-1 статьи 47).

      330. Законодательство страны содержит понятия "ребенок-инвалид" и "ребенок с ограниченными возможностями".

      331. Общее количество детей с ограниченными возможностями в развитии составляет 144 783 ребенка, из них 96 555 школьного и 48 228 дошкольного возраста. Инвалидность установлена 79 662 детям.

      332. Законом Республики Казахстан об образовании предусмотрено право на выбор организаций образования и формы получения образования в соответствии с условиями приема. В этой связи родители детей-инвалидов вправе выбирать место обучения ребенка - в обычной или специальной организации образования - с учетом рекомендаций специалистов.

      333. В Казахстане функционирует сеть специальных организаций образования:

      - 42 специальных детских сада, в которых воспитываются и обучаются 5 160 детей с нарушениями речи, интеллекта, опорно-двигательного аппарата, психического развития, слуха и зрения и 193 специальных группы в общих дошкольных организациях с контингентом 8 754 ребенка;

      - 97 школ, где получают среднее образование 14 275 детей с ограниченными возможностями, в том числе имеющих инвалидность;

      - 58 психолого-медико-педагогические консультаций (ПМПК) и 149 кабинетов психолого-педагогической коррекции, в которых свыше 144 тысяч детей с ограниченными возможностями получают психолого-педагогические коррекционные услуги.

      334. В стране последовательно внедряется инклюзивное образование, определение и механизм которого Казахстан в числе первых из стран СНГ законодательно утвердил, внеся изменения в Закон Республики Казахстан "Об образовании" (пункт 21-4 статьи 1, пункт 6 статьи 8, пункт 3 статьи 56).

      335. МОН утверждены Концептуальные подходы к развитию инклюзивного образования в Республике Казахстан и Комплекс мер по дальнейшему развитию системы инклюзивного образования на 2015 - 2020 годы. Индикаторы развития инклюзивного образования включены в государственную программу развития образования на 2011 - 2020 годы (приложение 2).

      336. На сегодняшний день в 3 289 общеобразовательных школах созданы условия для инклюзивного обучения детей.

      337. Численность и доля детей с особыми образовательными потребностями, включенных в систему инклюзивного образования, указаны в приложении 6.

      338. В специальных организациях образования работают более 6 тыс. педагогов, из них 32 % - с дефектологическим образованием. Высшее педагогическое образование имеют 58 %. Курсы переподготовки по дефектологии прошли 25 % педагогов от общего числа.

      339. Вместе с тем одной проблем в реализации инклюзивного образования остается вопрос психолого-педагогического сопровождения детей с ограниченными возможностями в организациях образования. Подготовка специалистов-дефектологов в Республике Казахстан осуществляется в 17 высших учебных заведениях (ВУЗ). Ежегодно на данную специальность выделяется до 250 государственных грантов. С 2015 - 2016 учебного года в учебные планы всех педагогических специальностей в казахстанских ВУЗах включена обязательная учебная дисциплина "Инклюзивное образование".

      340. В рамках внедрения инклюзивного образования в типовые штаты работников государственных организаций образования включена должность педагога-ассистента.

      341. В республике все 97 специальных организаций образования для детей с ограниченными возможностями подключены к интернету. Обеспеченность мультимедийными средствами обучения в среднем составляет - 85 % (в 12 областях - 100 %, Актюбинской - 85 %, ВКО - 35 %, Карагандинской - 80 %, Южно-Казахстанской - 17 %). Интерактивными досками и вспомогательными средствами оснащены 95% организаций образования.

      342. В рамках Государственной программы развития образования и науки Республики Казахстан на 2016-2019 годы впервые выделены средства на разработку учебников, напечатанных шрифтом Брайля (для незрячих) и укрупненным шрифтом (для слабовидящих).

      343. Для использования системы электронного обучения в учебном процессе создан портал видео-уроков с сурдопереводом (http://mediakurs.kz), где размещено 112 видеоуроков, из них 80 познавательных, 20 учебно-познавательных, 12 анимационных фильмов.

      344. В системе технического и профессионального образования в 163 колледжах (всего колледжей 817) созданы условия для обучения свыше 2 тысяч детей с инвалидностью.

      345. На сегодня 374 студента ВУЗов имеют инвалидность, из них 46 % - женщины.

      346. В целях обеспечения доступа к образованию лиц с ограниченными физическими возможностями, в том числе детей-инвалидов, инвалидов первой и второй групп, в 42 ВУЗах страны внедрены дистанционные образовательные технологии.

      347. В системе дополнительного образования ведется системная работа по охвату детей с особыми образовательными потребностями кружковой, спортивной, творческой деятельностью. Для более 2 000 детей с ограниченными возможностями организована творческая реабилитация в организациях дополнительного образования (в Акмолинской, Алматинской, Восточно-Казахстанской, Жамбылской, Западно-Казахстанской, Северо-Казахстанской областях, в городе Астане).

Статья 25 Конвенции. Здоровье

      348. Основные направления работы по медицинской реабилитации и охране здоровья инвалидов содержатся в Кодексе о здоровье народа и системе здравоохранения, который после ратификации Конвенции был дополнен отдельной статьей 136-1 "Оказание медицинской помощи инвалидам".

      349. Государственная политика в области здравоохранения реализуется на принципах обеспечения равенства прав граждан на получение безопасной, эффективной и качественной медицинской помощи; обеспечения гарантированного объема бесплатной медицинской помощи; доступности медицинской помощи; социальной ориентированности здравоохранения, направленной на удовлетворение потребностей, нужд населения и улучшение качества жизни (статья 4 Кодекса).

      350. Любое медицинское вмешательство осуществляется на основании информированного добровольного согласия гражданина. Что касается лица, признанного недееспособным в порядке, установленном законодательством, то правом дачи информированного добровольного согласия в отношении него наделен его законный представитель лишь в случае, если такое лицо по своему состоянию не способно дать согласие на медицинское вмешательство.

      351. В сфере здравоохранения проводится ранняя диагностика врожденной патологии, развивается неонатальная хирургия, медицинская помощь больным с онкологическими заболеваниями, осуществляются раннее выявление и лечение туберкулеза, проводятся обследование с целью выявления ВИЧ-инфицированных и инфицированных вирусом гепатита С, вакцинация детского и взрослого населения, внедрены стационарозамещающие формы (дневные стационары) оказания медицинской помощи.

      352. В соответствии с нормой статьи 34 Кодекса о здоровье народа инвалид наравне с другими имеет право на медицинскую помощь в гарантированном объеме за счет бюджетных средств, который включает профилактические, диагностические и лечебные медицинские услуги, а также на получение платных медицинских услуг и иных услуг, в том числе в соответствии с договором добровольного медицинского страхования.

      353. В рамках гарантированного объема бесплатной медицинской помощи (ГОБМП) при наличии показаний инвалид имеет право на дорогостоящие виды диагностических исследований (полимеразная цепная реакция; иммунофенотипирование; медико-генетические исследования беременных (ультразвуковой скрининг оценка анатомии плода, инвазивные пренатальные процедуры, биохимический скрининг цитогенетическое исследование) в объеме и сроках, установленных уполномоченным органом в области здравоохранения; компьютерная томография, магниторезонансная томография; позитронно-эмиссионная томография; однофотонная эмиссионная компьютерная томография; ангиография).

      354. Лекарственное обеспечение при оказании амбулаторно-поликлинической помощи осуществляется в соответствии с утвержденным перечнем лекарственных средств и изделий медицинского назначения для бесплатного обеспечения населения в рамках ГОБМП на амбулаторном уровне с определенными заболеваниями и специализированными лечебными продуктами. Сегодня в перечень входит более 400 наименований лекарственных средств по 49 нозологиям.

      355. Бесплатные лекарственные препараты в рамках ГОБМП отпускаются по назначению врача по рецепту всем лицам, состоящим на диспансерном учете по месту жительства, в том числе инвалидам.

      356. Доступность медицинской помощи обеспечивается, в том числе путем оснащения медицинских организаций оборудованием и вспомогательными приспособлениями с учетом особых потребностей лиц с ограниченными возможностями. Реализация данного положения позволит решить актуальную (особенно для инвалидов с поражениями функции опорно-двигательного аппарата) проблему комфортного прохождения диагностических и лечебных процедур, физическая доступность которых в настоящее время для инвалидов затруднена.

      357. В целях адресного предоставления тех услуг в сфере здравоохранения, которые необходимы инвалидам непосредственно по причине инвалидности, предусмотрено, что такие меры включаются в ИПР.

      358. Медицинская реабилитация инвалидов включает: восстановительную терапию (медикаментозное, физическое, санаторно-курортное и другие методы лечения, направленные на восстановление нарушенных или утраченных функций организма и здоровья); реконструктивную хирургию; протезно-ортопедическую помощь.

      359. Восстановительное лечение и медицинская реабилитация проводятся в организациях здравоохранения, а также в санаторно-курортных организациях. В составе больничных организаций действуют реабилитационные отделения, в которых ежегодно проходят лечение около 70 тысяч человек.

      360. В системе здравоохранения для лиц, больных туберкулезом, с заболеваниями органов дыхания, пищеварения, нервной системы и ДЦП функционируют 26 санаторно-курортных организаций, которые ежегодно оказывают услуги 22 тысячам человек.

      Кроме того, ежегодно свыше 26 тысяч инвалидов на основании ИПР направляются в частные санаторно-курортные организации через местные органы социальной защиты населения.

      361. Правительством принимаются меры по развитию профилактической медицины. В стране внедрена национальная скрининговая программа, которой ежегодно охватывается около 2 млн. человек.

      362. В целях совершенствования механизмов проведения медицинских осмотров в организациях с вредными и особо опасными условиями труда в 2014 году принята Дорожная карта по совершенствованию медицинской помощи по профессиональной патологии населению Республики Казахстан на 2014 - 2016 годы, в рамках которой утверждены:

      - Правила проведения обязательных медицинских осмотров, определяющие порядок и периодичность проведения обязательных медицинских осмотров (приказ и.о. МНЭ от 24.02.2015 г. № 128);

      - перечень вредных производственных факторов, профессий, при которых проводятся обязательные медицинские осмотры (приказ МНЭ от 28.02.2015 г. № 175);

      - Правила расследования случаев инфекционных и паразитарных, профессиональных заболеваний и отравлений населения, согласно которым расследованию и учету подлежат острые и хронические профессиональные заболевания (отравления), обусловленные воздействием на работника вредных производственных факторов в связи с выполнением работником своих трудовых (служебных) обязанностей (приказ МНЭ от 23.06.2015 г. № 440);

      - Правила регистрации, ведения учета случаев инфекционных, паразитарных, профессиональных заболеваний и отравлений и правил ведения отчетности по ним (приказ МНЭ от 24.06.2015 г. № 451);

      - перечень медицинских противопоказаний для заключения трудовых договоров в сфере тяжелых работ, работ с вредными (особо вредными) и (или) опасными условиями труда, на подземных работах, а также допуска лиц декретированной группы населения к работе (приказ МЗСР от 22.05.2015 г. № 379);

      - стандарт организации медицинской помощи по профессиональной патологии в Республике Казахстан (приказ МЗСР от 28.12.2015 г. № 1032).

      363. Основной целью принятых нормативных актов является мониторинг здоровья работающего населения, предупреждения и снижения профессиональной и общей заболеваемости, организации работы по выявлению ранних форм профессиональных заболеваний и проведения диспансеризации больных с профессиональными заболеваниями, снижения инвалидности от профессионального заболевания, смертности, роста продолжительности жизни населения, увеличения периода трудоспособности.

      364. В Казахстане с 2018 года вводится обязательное социальное медицинское страхование. Инвалиды освобождены от уплаты взносов в Фонд социального медицинского страхования, но при этом они обладают всеми правами потребителя медицинских услуг (статьи 15, 28 Закона Республики Казахстан от 16 ноября 2015 года "Об обязательном социальном медицинском страховании).

      365. В целях повышения качества предоставляемых инвалидам медицинских услуг проводится интеграция регистра диспансерных больных Единой информационной системы здравоохранения и ЦБДИ.

      366. В программы высших медицинских учебных заведений, как на уровне подготовки бакалавров, магистров, докторов, так и в программы дополнительного образования включены тематические лекции по вопросам классификации и критериев положений МКФ. На лекциях освещаются как общие вопросы МКФ, так и по отдельным нозологическим формам.

      Дети-инвалиды

      367. Для снижения детской смертности, обеспечения профилактики заболеваний и содействия достижению полной реализации умственного, физического развития детей в первые пять лет жизни в стране успешно внедрена стратегия "Интегрированное ведение болезней детского возраста" (далее - ИВБДВ) по рекомендациям ВОЗ/ЮНИСЕФ.

      368. Координационный центр ИВБДВ, созданный на базе Научного центра педиатрии и детской хирургии (г. Алматы), проводит непрерывное профессиональное обучение медицинских работников, внедряет стандарты ведения здоровых и больных детей в возрасте до 5 лет в практическую работу, в том числе и по раннему выявлению слуха у детей, рекомендованные ВОЗ.

      369. Процент выживаемости после операций новорожденных и детей раннего возраста с хирургическими заболеваниями составляет 82%.

      370. Дети с сахарным диабетом обеспечиваются инсулиновыми помпами и расходными материалами за счет средств государственного бюджета. В 2013 - 2015 годах установлено свыше 2,5 тысяч инсулиновых помп.

      371. Реабилитационная помощь детям-инвалидам оказывается в 2-х центрах республиканского значения: детский реабилитационный центр "Балбулак" (г. Алматы) и детский реабилитационный центр (г. Астаны), а также в 55 реабилитационных центрах регионального уровня, принадлежащих различным ведомствам (МЗ, МТСЗН, МОН, НПО и частным структурам).

      372. Детскому населению оказывается сурдологическая помощь. Свыше 1000 неслышащих детей перенесли операцию по кохлеарной имплантации. С 2015 года органами социальной защиты населения производятся замена и настройка речевых процессоров к кохлеарным имплантам. Такие виды помощи получили 492 ребенка на общую сумму 1,3 млрд. тенге.

Статья 26 Конвенции. Абилитация и реабилитация

      373. Права инвалидов на реабилитацию и интеграцию в общество закреплены в Законе о социальной защите инвалидов.

      374. В Казахстане создана и действует единая система правового регулирования реабилитации инвалидов, предусматривающая обязательность разработки и реализации ИПР, государственного финансирования предусмотренных ими реабилитационных мер, предоставления инвалидам необходимых технических средств и ассистивных приспособлений, создание других условий для максимальной возможной независимости инвалидов и обеспечения их включенности в местное сообщество.

      375. Реабилитация инвалидов включает комплекс медицинских, социальных и профессиональных мероприятий, направленных на устранение или возможно полную компенсацию ограничений жизнедеятельности, вызванных нарушением здоровья со стойким расстройством функций организма.

      376. В целях оценки потребностей инвалида и максимально возможной реализации его реабилитационного потенциала отделами медико-социальной экспертизы (МСЭ) разрабатывается ИПР - документ, определяющий конкретные объемы, виды и сроки проведения реабилитации.

      377. Отделами МСЭ осуществляются мониторинг за реализацией ИПР и оценка эффективности мероприятий по ИПР при очередном освидетельствовании инвалида.

      378. Оценка эффективности проведенных комплексных реабилитационных мероприятий медицинской части ИПР осуществляется мультидисциплинарной командой медицинской организации.

      379. В результате реабилитационных и лечебных мероприятий в 2012 - 2016 годах 47 576 человек вышли из категории инвалидов, 44 100 человек вследствие частичного восстановления нарушенных функций организма были переведены на другую группу инвалидности (с первой на вторую или на третью или со второй на третью).

      380. Организация и показатели эффективности реабилитации и абилитации в сфере здравоохранения, труда, занятости, образования, культурной деятельности и социального обслуживания изложены в разделе доклада по статьям 20, 24, 25, 27, 28 и 30 Конвенции.

      381. Для обеспечения комплексной реабилитации инвалидов в системе социальной защиты населения создана финансируемая государством сеть учреждений, предоставляющих экспертные, абилитационные и реабилитационные услуги:

      126 отделов медико-социальной экспертизы;

      АО "Республиканский протезно-ортопедический центр", включающий 3 филиала;

      Научно-практический центр развития социальной реабилитации;

      50 медико-социальных учреждений для престарелых и инвалидов общего типа;

      2 медико-социальных учреждения для детей с нарушением опорно-двигательного аппарата;

      18 медико-социальных учреждений для детей с психоневрологическими заболеваниями;

      40 медико-социальных учреждений для инвалидов старше 18 лет с психоневрологическими заболеваниями;

      53 отделения дневного пребывания для детей-инвалидов, инвалидов и престарелых;

      21 центр реабилитации;

      508 отделений социальной помощи на дому для детей-инвалидов и инвалидов старше 18 лет с психоневрологическими заболеваниями, престарелых и инвалидов.

      382. Гарантированные государством специальные социальные услуги предоставляются гражданам бесплатно, а дополнительные услуги - на условиях оплаты. При этом создана возможность выбора формы социального обслуживания - в условиях стационара (традиционные МСУ), полустационара (дневные отделения), ухода на дому.

      383. В целях соблюдения одного из главных принципов социального обслуживания - сохранение человека в семье, налажена работа по: расширению сети дневных отделений для детей-инвалидов путем передачи их через аутсорсинг в НПО или частным структурам; преобразованию медико-социальных учреждений стационарного типа в центры социального обслуживания.

      384. Новшеством стал пилотный проект, получивший положительные отклики среди населения, - работа Службы онлайн поддержки родителей, воспитывающих детей-инвалидов. Данная Служба была запущена на базе Казахстанско-Российского Медицинского Университета (г. Алматы), специалистами которой в 2015 - 2016 годах оказаны психологическая помощь и консультации 842 родителям детей-инвалидов, проживающим в других регионах Казахстана.

      385. В Казахстане внедряется модель интегрированного и комплексного предоставления социальных услуг и реабилитации, в основе которой - межведомственное взаимодействие и сопровождение семьи, попавшей в трудную жизненную ситуацию. Пилотный проект реализуется в Восточно-Казахстанской области.

      386. МТЗСН пересмотрены Правила оценки и определения потребности в специальных социальных услугах и оценочные листы, содержащие критерии нахождения в трудной жизненной ситуации ребенка-инвалида, инвалида старше 18 лет, пожилого человека и рекомендации по оказанию комплекса услуг и помощи.

      387. В реализацию данной инициативы планируются: внесение изменений и дополнений в некоторые законодательные акты по вопросам межведомственного взаимодействия в сфере предоставления специальных социальных услуг семьям (лицам), находящимся в трудной жизненной ситуации; разработка стандарта оказания специальных социальных услуг с учетом интегрированной модели оказания услуг; с 2019 года - внедрение модели интегрированных специальных социальных услуг в нескольких пилотных регионах; развитие сети организаций, обеспечивающих сопровождение семьи, используя альтернативные формы работы с привлечением неправительственного сектора.

      388. Общее число социальных работников, оказывающих специальные социальные услуги, по республике составляет более 23 тыс. человек, из них прошли курсы переподготовки и повышения квалификации свыше 6 тыс. человек.

      389. После ратификации Конвенции принят ряд мер по совершенствованию системы медико-социальной экспертизы.

      390. Расширен перечень заболеваний, при которых первая группа инвалидности устанавливается бессрочно (включены инвалиды с детства с тяжелыми нарушениями функции организма).

      391. С 2016 года в рамках оптимизации и автоматизации государственных услуг в социально-трудовой сфере заявитель, обратившись в отдел медико-социальной экспертизы, наряду с получением услуги по первичному установлению инвалидности и утраты общей трудоспособности, имеет право подать заявление на назначение государственного социального пособия по инвалидности, специального государственного пособия и социальной выплаты на случай утраты трудоспособности по принципу "одного окна". В 2016 году такая услуга оказана 28 тысячам человек.

      392. Начата разработка критериев бальной системы установления инвалидности на основе МКФ. Внедрение такой системы позволит объективно измерять состояние здоровья человека и устанавливать инвалидность.

      393. Специалисты МСЭ повышают квалификацию и проходят обучение на базе государственного учреждения "Курсы повышения квалификации кадров социально-трудовой сферы" МТСЗН.

      394. Государство гарантирует инвалидам, как в городских, так и сельских населенных пунктах, проведение реабилитационных мероприятий, получение, технических средств реабилитации и услуг, а также услуг индивидуального помощника для инвалидов первой группы, имеющих затруднение в передвижении; специалиста жестового языка для инвалидов по слуху в объеме шестьдесят часов в год.

      395. С целью улучшения качества жизни инвалидов путем обеспечения техническими средствами и услугами в Республике Казахстан приняты:

      перечень технических вспомогательных (компенсаторных) средств и специальных средств передвижения, предоставляемых инвалидам, утвержденный постановлением Правительства Республики Казахстан от 20 июля 2005 года № 754;

      Правила предоставления в соответствии с индивидуальной программой реабилитации социальных услуг индивидуального помощника для инвалидов первой группы, имеющих затруднение в передвижении, и специалиста жестового языка для инвалидов по слуху - шестьдесят часов в год;

      Правила предоставления санаторно-курортного лечения инвалидам и детям-инвалидам;

      Правила обеспечения инвалидов протезно-ортопедической помощью и техническими вспомогательными (компенсаторными) средствами;

      Правила обеспечения инвалидов специальными средствами передвижения.

      Все вышеперечисленные Правила утверждены приказом Министра здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от 22 января 2015 года № 26 "О некоторых вопросах реабилитации инвалидов".

      396. В 2014 году создан Научно-практический центр развития социальной реабилитации МТСЗН, целями которого являются организация и проведение работ по оказанию протезно-ортопедической и сурдологической помощи, в том числе внедрение новых средств социальной реабилитации, развитие научно-исследовательской и методологической работы с внедрением инновационных технологий и проектов в области социальной защиты населения.

Статья 27 Конвенции. Труд и занятость

      397. Права и гарантии граждан Республики Казахстан в сфере труда и занятости, закрепленные Конституцией и отраженные в базовых законах, в Трудовом кодексе, в полном объеме распространяются на инвалидов и соответствуют пункту 1 статьи 27 Конвенции о признании права инвалидов на труд наравне со всеми и создают правовую основу для реализации этого права.

      398. Конституцией (пункт 1 статьи 24) и Трудовым кодексом (статья 5) определены основы правового регулирования трудовых отношений, распространяющиеся без всякого изъятия на инвалидов: свобода труда, право свободно распоряжаться своими способностями к труду, выбирать профессию и род деятельности, право на защиту от безработицы и содействие в трудоустройстве, запрет на дискриминацию в сфере труда. При этом каждый имеет право на труд в условиях, отвечающих требованиям безопасности и гигиены, на вознаграждение за труд без какой бы то ни было дискриминации, на защиту трудовых прав и свобод, включая судебную защиту.

      399. В Республике Казахстан для реализации права инвалидов на труд созданы необходимые правовые условия. На сегодня свыше 129,7 тысяч лиц с инвалидностью (в том числе 45 тысяч женщин) имеют работу, что составляет 39 % от общей численности инвалидов трудоспособного возраста (приложение 7).

      400. В Республике Казахстан граждане имеют равное право на доступ к государственной службе. Требования, предъявляемые к кандидату на должность государственного служащего, обусловливаются только характером должностных обязанностей и устанавливаются законом (статья 33 Конституции). Законом о государственной службе предусмотрено, что государственным служащим не может быть лицо, признанное судом недееспособным или ограниченно дееспособным; имеющее заболевания, препятствующие выполнению должностных полномочий, на основании заключения медицинского учреждения, в случаях, когда специальные требования к состоянию здоровья для занятия соответствующих государственных должностей установлены в квалификационных требованиях.

      401. В 2016 году на административной государственной службе корпуса "Б" работали 545 людей с инвалидностью, из них 48% - женщины.

      402. На инвалидов в полном объеме распространяется запрещение дискриминации в сфере труда, предусмотренное статьей 6 Трудового кодекса. Никто не может подвергаться какой-либо дискриминации при реализации трудовых прав по мотивам происхождения, социального, должностного и имущественного положения, пола, расы, национальности, языка, отношения к религии, убеждений, места жительства, возраста или физических недостатков, а также принадлежности к общественным объединениям.

      403. В целях предотвращения дискриминации инвалидов при трудоустройстве на открытом рынке труда в статьях 31-32 Закона о социальной защите инвалидов закреплена система дополнительных мер, направленных на создание инвалидам равных с другими гражданами возможностей трудовой деятельности, а также дополнительные меры по обеспечению занятости:

      установление квоты рабочих мест для инвалидов в размере от двух до четырех процентов от численности рабочих мест без учета рабочих мест на тяжелых работах, работах с вредными, опасными условиями труда;

      создание дополнительных рабочих мест для инвалидов через развитие индивидуального предпринимательства, малого и среднего предпринимательства;

      создание специальных, а также социальных рабочих мест для трудоустройства инвалидов;

      организация профессионального обучения инвалидов.

      404. Трудовым кодексом запрещается расторжение трудового договора по инициативе работодателя с одинокими матерями, воспитывающими ребенка-инвалида до восемнадцати лет при сокращении численности или штата работников; снижении объема производства, выполняемых работ и оказываемых услуг, повлекшего ухудшение экономического состояния работодателя (статья 54).

      405. Работодатель не вправе отказать инвалиду в приеме на работу по основаниям, не связанным со специальными квалификационными требованиями и деловыми качествами работника. Необоснованный отказ в заключении трудового договора с инвалидом может быть обжалован в суде.

      406. Для защиты прав инвалидов на справедливые и благоприятные условия труда наравне с другими законодательством предусмотрены дополнительные гарантии по созданию инвалидам необходимых условий труда в соответствии с индивидуальной программой реабилитации.

      407. В статье 32 Закона о социальной защите инвалидов, а также в статьях 25, 28, 69, 75, 76, Трудового кодекса, в частности, установлены льготы для инвалидов в трудовых отношениях, которые направлены на обеспечение того, чтобы инвалиды могли осуществлять свои трудовые права наравне с другими.

      408. Для инвалидов I и II групп устанавливается сокращенная продолжительность рабочего времени - не более 36 часов в неделю с сохранением полной оплаты труда. Продолжительность ежедневной работы (рабочей смены) работников-инвалидов первой и второй групп не может превышать семь часов. Не допускается применение суммированного учета рабочего времени для работников-инвалидов первой группы.

      409. Привлечение инвалидов к сверхурочным работам, работе в выходные дни и ночное время допускается только с их согласия и при условии, если такие работы не запрещены им по состоянию здоровья в соответствии с медицинским заключением. Инвалидам первой и второй групп дополнительные оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска предоставляются продолжительностью не менее шести календарных дней.

      410. Не допускается установление в коллективных или индивидуальных трудовых договорах условий труда инвалидов (оплата труда, режим рабочего времени и времени отдыха, отпуска и другие), ухудшающих положение инвалидов по сравнению с другими работниками.

      411. Направление в командировку работников-инвалидов допускается, если такая работа не запрещена им по медицинским показаниям, при этом указанные работники вправе отказаться от направления в командировку. От направления в командировку вправе отказаться работники, воспитывающие детей-инвалидов, если на основании медицинского заключения дети-инвалиды нуждаются в осуществлении постоянного ухода. К работам, выполняемым вахтовым методом, не допускаются инвалиды первой группы со дня предоставления медицинского заключения.

      412. Защита трудовых прав инвалидов возложена на Комитет труда, социальной защиты и миграции МТСЗН и местные органы по инспекции труда (государственные инспекции труда) (статья 16 Трудового кодекса).

      413. В целях обеспечения для работающих инвалидов здоровых и безопасных условий труда на государственные инспекции труда возложены организация и проведение мероприятий по надзору за соблюдением трудового законодательства в отношении инвалидов, принятие необходимых мер реагирования в пределах своей компетенции. Для устранения выявленных нарушений государственными инспекциями труда выдаются предписания об устранении нарушений, нарушители законодательства привлекаются к административной ответственности.

      414. Для обеспечения трудовых прав граждан с ограниченными возможностями в статье 98 Кодекса об административных правонарушениях с 1 января 2015 года введена ответственность за невыполнение установленной квоты рабочих мест для инвалидов в виде штрафа в размере 10 МРП, при повторном нарушении - 20 МРП.

      415. После ратификации Конвенции Правительство приняло ряд мер в области занятости инвалидов путем совершенствования законодательной и нормативной базы.

      416. 24 ноября 2015 года принят Закон Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам миграции и занятости населения", в котором предусмотрена норма по установлению квоты рабочих мест для инвалидов в размере от 2 % до 4 % списочной численности работников (без учета рабочих мест на тяжелых работах, работах с вредными, опасными условиями труда). В реализацию Закона приняты Правила квотирования рабочих мест для инвалидов.

      417. В реализацию Закона о занятости населения в 2015 году утверждены стандарты рабочих мест для лиц с полной потерей зрения и слуха, нарушением опорно-двигательного аппарата (приказ Министра здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от 14 июня 2016 года № 519).

      418. С 2018 года впервые вводится субсидирование затрат работодателей, создающих специальные рабочие места для трудоустройства инвалидов. На эти цели в республиканском бюджете предусмотрено 206,9 млн. тенге. Данная норма введена во исполнение обязательства по Конвенции в части стимулирования найма инвалидов в частном секторе.

      419. Законом о занятости предусмотрена обязанность государства в предоставлении безработным гражданам бесплатного получения от центров занятости населения: услуг по поиску подходящей работы и содействию в трудоустройстве, в том числе на активные меры содействия занятости; консультационных, информационных услуг и услуг по социальной профессиональной ориентации в целях выбора или изменения вида деятельности (профессии); социальные выплаты на случай потери работы, если он являлся участником системы обязательного социального страхования; адресную социальную помощь в соответствии с Законом Республики Казахстан "О государственной адресной социальной помощи".

      420. За последние 5 лет число инвалидов, обратившихся в органы занятости по вопросу трудоустройства, выросло почти в три раза: в 2012 году - 4 тысячи человек, в 2016 году - почти 12 тыс. человек.

      В 2012 - 2016 годах трудоустроены 41,5 тысяч инвалидов, в том числе 17,8 тысяч человек в рамках исполнения Государственной программы "Дорожная карта занятости 2020", 23,7 тысяч человек - программ развития территорий.

      421. В 2016 году 311 человек из числа инвалидов охвачено профессиональным обучением в рамках Дорожной карты, из них завершили обучение 280 человек, из которых 83% (232 чел.) трудоустроены.

      С целью занятия предпринимательской деятельностью прошли обучение основам предпринимательства 180 человек, получил микрокредит 491 инвалид, из них 156 человек открыли собственное дело. Кроме того, получателями микрокредитов дополнительно создано 86 новых рабочих мест.

      422. Важную роль в политике создания и сохранения рабочих мест для инвалидов играет поддержка государства. Правительство Казахстана оказывает поддержку общественным объединениям инвалидов и созданным ими организациям в рамках законодательства о государственных закупках.

      423. Согласно подпункту 54) пункта 3 статьи 39 Закона о государственных закупках технические вспомогательные (компенсаторные) средства (кроме протезно-ортопедических средств) и специальные средства передвижения, услуги индивидуального помощника и специалиста жестового языка, предоставляемых инвалидам; услуги инватакси; санаторно-курортные путевки для инвалидов могут закупаться у организаций, созданных общественными объединениями инвалидов, в которых численность работающих инвалидов составляет не менее пятидесяти процентов списочной численности работников. При этом государственные закупки проводятся способом из одного источника (без проведения конкурса) и предусмотрено прямое заключение договора с организацией.

      424. Кроме меры, указанной в пункте 423, в Республике Казахстан действуют:

      перечень отдельных видов товаров, работ, услуг, закупаемых у общественных объединений инвалидов Республики Казахстан, утвержденный постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 декабря 2015 года № 1181 (перечень 1);

      перечень организаций, созданных общественными объединениями инвалидов Республики Казахстан, производящих и (или) поставляющих товары, выполняющих работы, оказывающих услуги, утвержденный приказом Министра здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от 29 декабря 2015 года № 1065 (перечень 2);

      Правила включения в перечень общественных объединений инвалидов Республики Казахстан и организаций, созданных общественными объединениями инвалидов Республики Казахстан, производящих товары и (или) поставляющих товары, выполняющих работы, оказывающих услуги.

      Все органы, осуществляющие государственные закупки, обязаны покупать товары, работы и услуги, указанные в перечне 1, у общественных объединений инвалидов и их организаций, включенных в перечень 2 (товары в объеме не менее 50% от общего объема выделенных средств, работы и услуги - в объеме 100 %).

      425. Основными требованиями при включении в перечень 2 являются следующие:

      инвалиды составляют не менее 51 процента от общего числа работников таких производственных организаций;

      расходы по оплате труда инвалидов составляют не менее 51 процента (в специализированных организациях, в которых работают инвалиды по потере слуха, речи, зрения, - не менее 35 процентов) от общих расходов по оплате труда.

      426. На сегодня 129 общественных объединений и организаций, созданных ими, имеют преимущества в государственных закупках по 21 наименованию товаров, работ, услуг (постельное белье, форменная одежда, скоросшиватели, коробки упаковочные, коробки архивные, столярные изделия, клининговые, полиграфические услуги, работы по озеленению и пр.).

      427. Для информирования инвалидов о возможностях трудоустройства на открытом рынке труда на сайте МТСЗН на информационном портале "Работа в Казахстане" (http://www.enbek.kz) в раздел "поиск вакансии" предусмотрена опция "Вакансия доступна для лиц с инвалидностью". Аналогичный критерий при поиске работы имеется на частном онлайн ресурсе для поиска работы и найма персонала группы компаний HeadHunter (https://hh.kz).

      428. Государство оказывает поддержку частным инициативам по трудоустройству лиц с инвалидностью, в том числе с ментальными нарушениями.

      429. Например, в 2016 году рамках совместного проекта МТСЗН и ПРООН в Казахстане в результате конкурса 10 общественных объединений получили гранты на реализацию проектов, направленных на обеспечение занятости лиц с инвалидностью.

      430. В 2016 году в рамках нового совместного проекта "Развитие предпринимательских навыков женщин с инвалидностью" обучено преодолению внутренних барьеров и развитию лидерских качеств 230 женщин-инвалидов, из них 90 прошли курсы переквалификации по востребованным на рынке профессиям. Проект реализован фондом "Даму" и ассоциацией женщин с инвалидностью "Шырақ".

      431. Проводимые мероприятия в рамках Программы "Дорожная карта занятости 2020", реализация региональных программ развития территорий оказали положительное влияние на ситуацию на рынке труда инвалидов в республике. Вовлечение инвалидов в продуктивную занятость с использованием государственных мер поддержки будет продолжено в рамках третьего этапа (2016 - 2018 годы) Плана мероприятий.

Статья 28 Конвенции. Достаточный жизненный уровень и социальная защита

      432. Республика Казахстан на конституционном уровне утверждает себя социальным государством (статья 1). Гражданину Казахстана гарантируется минимальный размер заработной платы и пенсии, социальное обеспечение по возрасту, в случае болезни, инвалидности, потери кормильца и по иным законным основаниям (статья 28).

      433. Право инвалидов на достаточный жизненный уровень социальной защиты закреплено в статье 14 Закона о социальной защите инвалидов, которым определены меры обеспечения их социальной защищенности по всем направлениям, предусмотренным Конвенцией.

      434. Социальная помощь инвалидам включает выплаты в виде государственных пособий, компенсаций и иных выплат, в том числе и за счет благотворительности, предусмотренных законодательством Республики Казахстан.

      435. В республике все инвалиды ежемесячно получают государственное социальное пособие по инвалидности (ГСП) или при достижении пенсионного возраста - пенсию. Величина ГСП по инвалидности зависит от группы и причины инвалидности и ежегодно индексируется, исходя из изменения размера прожиточного минимума. При этом размер получаемого пособия/пенсии установлен не ниже прожиточного минимума (приложение 8).

      436. Прожиточный минимум - минимальный денежный доход на одного человека, равный по величине стоимости минимальной потребительской корзины. Минимальная потребительская корзина представляет собой минимальный набор продуктов питания, товаров и услуг, необходимых для обеспечения жизнедеятельности человека, в натуральном и стоимостном выражении и состоит из продовольственной корзины и фиксированной доли расходов на непродовольственные товары и услуги.

      437. Дополнительно к получаемому ГСП или пенсии выплачивается специальное государственное пособие (СГП) взамен ранее предоставляемых натуральных льгот.

      438. Государством гарантируется право семей с детьми-инвалидами на получение всех мер социальной поддержки, установленных законодательством в целях защиты материнства и детства. Законом Республики Казахстан от 28 июня 2005 года "О государственных пособиях семьям, имеющим детей" предусмотрена выплата единовременного пособия в связи с рождением ребенка, ежемесячного пособия по уходу за ребенком по достижении им возраста одного года, ежемесячного пособия на детей до восемнадцати лет; ежемесячного государственного пособия, назначаемого и выплачиваемого матери или отцу, усыновителю (удочерителю), опекуну (попечителю), воспитывающему ребенка-инвалида (детей-инвалидов). При этом размер последнего пособия выплачивается в размере минимальной заработной платы.

      439. Малообеспеченным семьям из средств местных бюджетов выплачиваются государственная адресная социальная помощь (ГАСП) и жилищная помощь. Начиная с 2012 года, количество инвалидов, являющихся получателями ГАСП, снизилось вдвое (2012 г. - 1088 чел., 2016 г. - 446 чел.). Жилищную помощь получают 9084 семьи инвалидов. Таким образом, в Казахстане практически ликвидирована бедность среди инвалидов, в том числе женщин, девочек и пожилых лиц.

      440. Местные исполнительные органы, работодатель и иные организации вправе оказывать дополнительные виды социальной помощи.

      441. В соответствии с нормами Закона о социальной защите инвалидов инвалидам предоставляются: социальные услуги в соответствии с индивидуальной программой реабилитации; специальные социальные услуги в медико-социальных учреждениях (организациях); оказание правовой помощи в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

      442. Принципами водного национального законодательства являются первоочередное обеспечение населения питьевой водой в необходимом количестве и гарантированного качества; справедливый и равный доступ населения к воде (статья 9 Водного кодекса Республики Казахстан). Указанные нормы распространяются на все население, включая инвалидов. В 2008 году в стране принят Технический регламент "Требования к безопасности питьевой воды для населения".

Статья 29 Конвенции. Участие в политической и общественной жизни

      443. Конституционный закон от 28 сентября 1995 года "О выборах в Республике Казахстан" гарантирует право граждан Республики участвовать в голосовании на выборах по достижении восемнадцатилетнего возраста, вне зависимости от происхождения, социального, должностного и имущественного положения, пола, расы, национальности, языка, отношения к религии, убеждений, места жительства или любых иных обстоятельств (пункт 1 статья 4 Закона).

      444. Ограничения на реализацию политических прав устанавливаются только законом и предусматривают, в частности, запрет избирать и быть избранными, быть членом избирательной комиссии для граждан, признанных судом недееспособными.

      445. Избиратели участвуют в выборах Президента, депутатов Мажилиса Парламента, избираемых по партийным спискам, и маслихатов на равных основаниях и каждый из них обладает одним голосом на один избирательный бюллетень. Избиратели участвуют в выборах членов иных органов местного самоуправления на равных основаниях и каждый из них обладает равным числом голосов. Кандидатам гарантируются равные права и условия участия в выборах (статья 5 Закона).

      446. Согласно статье 41 Закона о выборах каждый избиратель (выборщик) голосует лично. В случае, когда отдельные избиратели по состоянию здоровья, по причине ухода за больным членом семьи, а также находящиеся в отдаленных и труднодоступных районах, где не образованы избирательные участки, не могут прибыть для голосования, участковая избирательная комиссия по их письменной просьбе, которая может быть подана не позднее двенадцати часов местного времени в день голосования, должна организовать голосование в месте пребывания этих избирателей (пункт 6 статьи 41 Закона).

      447. В целях доступности избирательного права лицам с инвалидностью в период проведения внеочередных выборов Президента Республики Казахстан в апреле 2015 года избирательные участки были расположены на первых этажах зданий, что позволило создать их доступность для лиц пожилого возраста и инвалидов.

      448. Участковыми избирательными комиссиями были установлены на прилегающей территории и в фойе избирательных участков информационные стенды о правилах, сроках выборов и вывески, указатели о местах расположения избирательных органов. Данная информация была оформлена крупным шрифтом в целях ее доступности для лиц с нарушением зрения. Информация о выборах, порядке голосования, местах расположения избирательных участков доводилась на республиканских и региональных телеканалах, что позволило обеспечить ее доступность для лиц с нарушением зрения и слуха. Для лиц, которые по состоянию своего здоровья не смогли прийти на избирательные участки, были организованы выезды членов избирательных комиссий на дом согласно ранее поданным заявкам.

      449. Представителями территориальных выборных комиссий были посещены организации инвалидов для разъяснения порядка проведения выборов и о местах расположения участков для голосования.

      450. В отдельных регионах страны в состав избирательных комиссий были включены представители НПО инвалидов.

      451. С целью обеспечения доступности выборного права на прошедших 20 марта 2016 года выборах депутатов Мажилиса Парламента и маслихатов были созданы условия по обеспечению доступности лицам с инвалидностью информации о кандидатах, местах расположения избирательных участков, программах кандидатов (использование крупного шрифта, языка жестов и прочие).

      452. По сообщению Центральной избирательной комиссии (ЦИК) в биографических данных, заполняемых кандидатами в депутаты Парламента Республики Казахстан и маслихатов, не предусмотрены сведения, указывающие на инвалидность кандидата. Вместе с тем, по информации местных органов власти в 2016 году в составе областных, городских, районных маслихатов работали 35 депутатов с инвалидностью, в том числе 12 женщин.

      453. Инвалиды имеют равные с другими гражданами республики права участвовать в управлении делами государства как непосредственно, так и через своих представителей, обращаться лично, а также направлять индивидуальные и коллективные обращения в государственные органы и органы местного самоуправления (ст. 33 Конституции).

      454. В соответствии с положениями Конституции (статья 23) каждый имеет право на свободу объединений, деятельность которых регулируется Законом Республики Казахстан от 31 мая 1996 года "Об общественных объединениях".

      455. В 2016 году в Казахстане зарегистрированы и активно действуют 808 НПО, осуществляющих деятельность по защите прав и оказанию помощи лицам с инвалидностью.

      456. Центральные и местные исполнительные органы взаимодействуют с общественными объединениями инвалидов и их полномочными представителями при подготовке и принятии решений, затрагивающих интересы инвалидов.

      457. Общественные объединения инвалидов участвуют в формировании государственной политики по социальной защите инвалидов путем:

      внесения предложений в центральные и местные исполнительные органы по обеспечению защиты прав и законных интересов инвалидов;

      участия в оценке эффективности предоставления соответствующих видов социальных услуг;

      внесения предложений в разрабатываемые нормативные правовые акты Республики Казахстан по вопросам социальной защиты инвалидов.

      458. Общественные объединения инвалидов принимают участие в работе Координационного совета в области социальной защиты инвалидов при Правительстве Республики Казахстан, целями которого являются совершенствование государственной политики, законодательных и иных нормативных правовых актов в области социальной защиты инвалидов; координация деятельности центральных и местных исполнительных органов, обеспечение взаимодействия с международными и иными организациями, общественными объединениями инвалидов по вопросам соблюдения прав лиц с инвалидностью.

      459. В состав Координационного совета входит 16 представителей НПО, что составляет 62 % от общего числа всех его членов.

      460. Во всех регионах созданы областные советы по делам инвалидов, которые рассматривают и принимают решения по всем вопросам, касающимся соблюдения прав инвалидов на местном уровне.

      461. Большим достижением в соблюдении прав инвалидов на участие в общественной и политической жизни стало введение института внештатных советников из числа представителей общественных объединений, созданных инвалидами. Этот шаг Казахстана был отмечен на международном уровне (справочно: в конкурсе, объявленном ПРООН в 2012 году был отмечена инициатива Казахстана по назначению председателя Союза организаций инвалидов Казахстана Аманбаева А.А. внештатным советником Министра труда и социальной защиты населения).

      462. Решением Координационного совета от 30 июня 2016 года одобрено Типовое положение о советниках министров, акимов по вопросам инвалидности, разработанное общественным объединением инвалидов, имеющих высшее образование "Намыс".

      463. В плодотворном сотрудничестве с НПО были выработаны предложения к проектам Закона Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты в области социальной защиты инвалидов", "О занятости населения", к проекту первого и второго этапов Плана мероприятий по обеспечению прав и улучшению качества жизни инвалидов на 2012-2018 годы, Правил оказания услуг "Инватакси", методическим рекомендациям по проведению паспортизации социальной и транспортной инфраструктуры.

      464. При организации работы по обеспечению доступа общественных объединений инвалидов с нарушением зрения и слуха к статистической информации проведен ряд встреч с ОО "Казахское общество слепых", ОО "Казахское общество глухих", ОО "Молодежное общество инвалидов г. Астаны", ассоциацией инвалидов г. Астаны, РОО "Казахстанская конфедерация инвалидов", в ходе которых также были обсуждены анкеты выборочного обследования по качеству жизни инвалидов с учетом гендерного аспекта.

      465. Государство оказывает поддержку общественным объединениям инвалидов и организациям, созданным ими, которая выражается в финансировании социально значимых проектов НПО и предоставлении льгот и преференций.

      466. Общественным объединениям инвалидов, а также их организациям передача права собственности на земельные участки, застроенные зданиями (строениями, сооружениями), находящимися в их собственности, из государственной собственности в частную осуществляется безвозмездно в случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан. Земельные участки, находящиеся в их собственности, подлежат возврату в собственность государства в случаях прекращения деятельности общественных объединений инвалидов или отчуждения недвижимости из собственности общественных объединений инвалидов, их организаций.

      467. Общественные объединения инвалидов имеют налоговые льготы и преференции при участии в конкурсах государственных закупок товаров, работ и услуг.

      468. Государственное финансирование проектов НПО осуществляется в рамках Закона от 12 апреля 2005 года "О государственном социальном заказе, грантах и премиях для неправительственных организаций в Республике Казахстан".

      469. Начиная с 2013 года, МТСЗН ежегодно проводит республиканский конкурс "Лучший социальный проект". В 2016 году для участия в конкурсе были представлены 178 заявок. Республиканской комиссией были определены номинанты первых трех мест. Победителями стали: первое место, проект "Служба онлайн сурдоперевода" (г. Алматы); второе место, проект "Организация центра паллиативной помощи на дому для инвалидов 1 группы, детей-инвалидов до 18 лет, имеющих затруднения в передвижении, проживающих в городе Кокшетау и селе Красный Яр" (Акмолинская область, г. Кокшетау). Победители конкурса получили денежные премии и поддержку МТСЗН в дальнейшем продвижении проектов.

Статья 30 Конвенции. Участие в культурной жизни, проведение досуга и отдыха и занятия спортом.

      470. Конституция провозглашает право каждого, включая инвалидов, на пользование родной культурой (статья 19).

      471. Государство гарантирует гражданам, в том числе инвалидам, право на деятельность в области культуры путем обеспечения права на участие в культурной жизни, доступа к культурным ценностям, получения образования по специальностям культуры и искусства (статья 12 Закона Республики Казахстан от 15 декабря 2006 года "О культуре").

      472. Граждане, в том числе инвалиды, имеют право на творческую деятельность в соответствии со своими способностями путем самостоятельного выбора сферы их приложения, форм реализации и получения профессионального образования. Всем гражданам обеспечивается право на приобщение к культурным ценностям (статья 10 Закона о культуре).

      473. В соответствии с Законом о социальной защите инвалиды обеспечиваются правом первоочередного обслуживания в организациях культуры (статья 14); местные исполнительные органы обеспечивают инвалидам условия для доступа к культурно-зрелищным мероприятиям, а также спортивным сооружениям для занятия физической культурой и спортом, предоставление специального спортивного инвентаря. Инвалиды первой и второй групп и дети-инвалиды до восемнадцати лет пользуются перечисленными услугами за счет бюджетных средств, а инвалиды третьей группы - с уплатой пятидесяти процентов от стоимости указанных услуг (статья 27).

      474. Государственными органами при участии общественных организаций инвалидов принимаются меры по вовлечению инвалидов в культурную жизнь общества и осуществлению их социокультурной реабилитации.

      475. Пользователи библиотек, которые не могут посещать библиотеки в силу инвалидности или преклонного возраста, имеют право доступа к фондам библиотек через заочные или внестационарные формы обслуживания (пункт 6 статьи 24 Закона о культуре).

      476. В Казахстане более 15 библиотек для незрячих и слабовидящих людей ведут работу по приобщению инвалидов по зрению к мировому и отечественному литературному богатству.

      477. Для расширения доступа к новым литературным произведениям ежегодно увеличивается выпуск (закупки и поставки в учреждения культуры) современных адаптивных технических средств, приобретаются новые читающие машины, преобразующие печатный текст в звук, брайлевские дисплеи и принтеры, преобразующие плоскопечатный текст в рельефно-точечный, а также программы экранного доступа с синтезом речи.

      478. В целях привлечения инвалидов к активным занятиям физической культурой и спортом принимаются меры по комплексному решению вопросов, связанных с созданием условий доступности для них физкультурно-оздоровительных занятий и спортивных сооружений, развития нормативно-правовой базы и подготовки специалистов - тренеров и педагогов, владеющих методами реабилитации инвалидов.

      479. Законом Республики Казахстан от 3 июля 2014 года "О физической культуре и спорте" (статьи 1, 19) введены такие понятия, как "адаптивная физическая культура", "физическая реабилитация и социальная адаптация инвалидов", а также определены механизмы вовлечения инвалидов в занятия физической культурой и спортом.

      480. Физическая реабилитация и социальная адаптация инвалидов с использованием методов адаптивной физической культуры и спорта осуществляются в спортивных клубах, школах и секциях инвалидов, физкультурно-спортивных организациях.

      481. Организация занятий физической культурой и спортом инвалидов, подготовка кадров, методическое, медицинское обеспечение и врачебный контроль за занятиями физической культурой и спортом инвалидов возлагаются на органы образования, здравоохранения, социальной защиты населения, физической культуры и спорта.

      482. Законом Республики Казахстан о физической культуре и спорта регламентируется компетенция местных органов власти и МКС в области развития физической культуры, любительского и профессионального спорта в Республике Казахстан.

      МКС обеспечивает реализацию государственной политики в области физической культуры и спорта, на него возложено проведение республиканских соревнований, подготовку и участие сборных команд Республики Казахстан по видам спорта (национальных сборных команд по видам спорта) среди инвалидов на международных спортивных соревнованиях, в том числе в Паралимпийских, Сурдлимпийских играх и Всемирных специальных Олимпийских играх. После подписания Конвенции в структуре МКС создано управление национальных видов спорта и по работе с лицами с ограниченными возможностями в спорте.

      Местные исполнительные органы обеспечивают инвалидам условия для доступа к спортивным сооружениям для занятия физической культурой и спортом, предоставление специального спортивного инвентаря; открытие спортивных клубов, школ, секций; организуют проведение спортивных мероприятий на местном уровне; подготовку и участие инвалидов в республиканских спортивных соревнованиях.

      483. В Казахстане функционируют 3 общественные организации, осуществляющие деятельность по инвалидным видам спорта, - Национальный Паралимпийский комитет Казахстана (http://www.paralympic.kz), общественное объединение "Спешиал Олимпикс" и общественное объединение "Дефлимпикс"; Центр спортивной подготовки для лиц с ограниченными физическими возможностями; 12 спортивных клубов; 2 спортивные школы для лиц с ограниченными возможностями здоровья.

      484. Ежегодно проводятся свыше 40 международных и республиканских чемпионатов и турниров для различных категорий инвалидов с участием более 5 тысяч спортсменов-инвалидов. В 2016 году среди инвалидов проведено 36 республиканских соревнований, а также обеспечены выезды на 37 международных соревнований.

      485. На Паралимпиаде 2016 году в Рио-де-Жанейро казахстанская команда впервые завоевала две медали ("золото" Зульфии Габидуллиной в плавании и "серебро" Раушан Койшибаевой в пауэрлифтинге), заняв итоговое 58-е место.

      486. Благодаря принимаемым мерам в последние годы отмечается увеличение доли инвалидов, систематически занимающихся физической культурой и спортом, (в 2012 г. - 8,3%, в 2016 - 10,2% от количества инвалидов, не имеющих противопоказаний к занятию спортом). В 2016 году 27 421 инвалид занимался любительским и профессиональным спортом.

Статья 31 Конвенции. Статистика и сбор данных

      487. В соответствии с Законом Республики Казахстан о социальной защите инвалидов формирование централизованного банка данных системы учета инвалидов, проведение мониторинга причин, структуры и состояния инвалидности относятся к компетенции уполномоченного органа в области социальной защиты населения.

      488. Комитетом по статистике МНЭ осуществляется сбор информации об инвалидах по 6 формам статистического наблюдения, в том числе по таким показателям, как численность зарегистрированных инвалидов в разрезе регионов, численность детей с ограниченными возможностями, численность проживающих в домах-интернатах для детей-инвалидов, численность проживающих в домах-интернатах для престарелых и инвалидов-взрослых, число домов-интернатов для детей-инвалидов, число домов-интернатов для престарелых и инвалидов-взрослых.

      489. В 2014 году Комитетом по статистике проведено выборочное обследование "Качество жизни лиц, имеющих инвалидность, с учетом гендерной специфики". Данное обследование было инициировано в связи с подготовкой к ратификации Конвенции ООН по правам инвалидов.

      490. Ведомственная статистическая информация относительно реализации прав лиц с инвалидностью ведется другими центральными государственными органами в пределах их компетенции (МОН, МЗ, МКИ, МНЭ и пр.), а также местными исполнительными органами.

      491. Сбор данных и их публикация осуществляются в соответствии с законодательством о персональных данных и их защите.

      492. Распространение данных осуществляется путем размещения информации в официальных статистических (печатных) изданиях Комитета по статистике, на официальных интернет-ресурсах государственных органов.

Статья 32 Конвенции. Международное сотрудничество

      493. В соответствии с Конституцией Казахстан уважает принципы и нормы международного права. Казахстан является участницей 3 748 международных договоров.

      494. В стране осуществляют деятельность 73 международные и региональные организации, агентства, которые активно сотрудничают с Правительством в области защиты прав человека и социальной защиты населения, в том числе такие как ПРООН, ЮНИСЕФ, МОТ, ВОЗ, ОБСЕ, МАСО, Всемирный банк, АБР и др.

      495. В стране реализованы и продолжают реализовываться совместные проекты Правительства и ПРООН, деятельность которых была направлена на ратификацию Конвенции о правах инвалидов и максимально возможное исполнение обязательств Казахстана в области обеспечения прав лиц с инвалидностью. В рамках проектов поддерживается участие и представительство НПО инвалидов в работе консультативно-совещательных комиссии на всех уровнях власти в Казахстане, на международных диалоговых площадках, где рассматриваются вопросы лиц с инвалидностью.

      496. В 2012 году Калтаева Л.М., руководитель Ассоциации женщин с инвалидностью "Шырак" стала победителем Азиатско-Тихоокеанской Премии борцов за права людей с инвалидностью (ЭСКАТО).

      497. Общественные организации инвалидов в Казахстане являются активными участниками международного сотрудничества, международных программ развития, в том числе посредством участия в грантовых проектах международных организаций, в том числе через такие фонды, как "Фонд Евразия Центральной Азии" (ФЕЦА), Фонд "Сорос-Казахстан" и т.д.

      498. С целью интеграции инвалидов в общество, а также воспитания толерантного отношения к инвалидам,

      ежегодно 3 декабря отмечается Международный день инвалидов, провозглашенный Генеральной ассамблеей Организации Объединенных Наций в 1992 году на 47-й сессии в специальной резолюции;

      второе воскресенье октября определено Днем инвалида Республики Казахстан (Указ Пpезидента Республики Казахстан от 15 июня 1993 года "Об учpеждении Дня инвалидов Республики Казахстан").

Статья 33 Конвенции. Национальное осуществление и мониторинг

      499. Функции органа, координирующего в системе исполнительных органов власти вопросы социальной защиты инвалидов, возложены на МТСЗН, которое обеспечивает выработку и реализацию государственной политики в сфере труда, уровня жизни и доходов, пенсионного обеспечения, занятости населения и безработицы, социальной защиты населения, в том числе социального обслуживания населения (включая инвалидов), реабилитации инвалидов, проведения медико-социальной экспертизы.

      500. МТСЗН осуществляет свою деятельность через подведомственные организации во взаимодействии с центральными и местными исполнительными органами, общественными объединениями и иными организациями. В МТСЗН вопросы осуществления и мониторинга реализации Конвенции о правах инвалидов возложены на Департамент социальных услуг.

      501. В Казахстане значительными полномочиями по разработке и реализации отдельных вопросов социальной политики по отношению к инвалидам наделены МЗ, МОН, МКС, МНЭ, МФ, МВД и МЮ.

      502. С 2005 года действует Координационный совет в области социальной защиты инвалидов при Правительстве Республики Казахстан.

      503. Функции мониторинга за реализацией норм Конвенции осуществляют советники министров, акимов областей (городов, районов) по вопросам инвалидности.

      504. В качестве независимого механизма по поощрению, защите прав инвалидов являются институты Уполномоченного по правам человека (Омбудсмен) и Уполномоченного по правам ребенка.

      505. Защита и поощрение прав людей с инвалидностью являются одним из приоритетных направлений деятельности Омбудсмена. Ранее Омбудсменом был подготовлен специальный доклад "Права и возможности инвалидов в Республике Казахстан".

      506. За последние 5 лет в адрес Уполномоченного по правам человека от инвалидов поступило 201 обращение, касающееся жилищных, трудовых прав, права на социальное обеспечение, охрану здоровья, образование, также вопросов неисполнения судебных решений, получения квалифицированной юридической помощи. По каждой из принятой в производство жалобе в установленном порядке проводится соответствующее рассмотрение и принимается решение.

      507. Обобщающий анализ жалоб, поступающих в адрес Омбудсмена, приводится в ежегодном отчете о деятельности Уполномоченного по правам человека. Также проблемные вопросы, поднимаемые инвалидами, актуализируются в рекомендациях, направляемых Омбудсменом в адрес государственных органов.

      508. За последние 5 лет сотрудниками учреждения Омбудсмена посещено 44 организации для престарелых и инвалидов, а также для инвалидов с психоневрологическими заболеваниями, в том числе для детей, учебно-производственных предприятий Казахского общества слепых и Казахского общества глухих. По итогам посещений направлены соответствующие рекомендации в государственные органы.

  Приложение 1
к первоначальному докладу о мерах,
принятых Республикой Казахстан
в целях осуществления
Конвенции о правах инвалидов

Количество инвалидов по регионам по данным ЦБДИ на 1 января 2017 года

      человек

Наименование области

Всего

в том числе по возрастам

по полу

в разрезе город-село

до 18 лет

трудоспособного возраста

лица пенсионного возраста

абс.

%

абс.

%

абс.

%

муж

жен

город

село

Акмолинская

28637

2654

9,3

18064

63,1

7919

27,7

16075

12562

14680

13957

Актюбинская

24040

3231

13,4

15461

64,3

5348

22,2

13770

10270

16494

7546

Алматинская

68248

8284

12,1

44569

65,3

15395

22,6

39058

29190

19832

48416

Атырауская

20239

3061

15,1

12808

63,3

4370

21,6

10894

9345

12232

8007

ВКО

57080

4901

8,6

35858

62,8

16321

28,6

31671

25409

32247

24833

Жамбылская

42570

5620

13,2

27148

63,8

9802

23,0

25201

17369

15181

27389

ЗКО

24036

2569

10,7

14466

60,2

7001

29,1

13779

10257

11122

12914

Карагандинская

64329

4965

7,7

42014

65,3

17350

27,0

35897

28432

48318

16011

Кызылординская

29151

4807

16,5

18584

63,8

5760

19,8

16901

12250

12173

16978

Костанайская

27676

2594

9,4

18298

66,1

6784

24,5

16313

11363

15466

12210

Мангистауская

22358

4070

18,2

13309

59,5

4979

22,3

11894

10464

12308

10050

Павлодарская

28061

2612

9,3

17093

60,9

8356

29,8

15518

12543

18501

9560

СКО

28194

2097

7,4

17279

61,3

8818

31,3

16148

12046

11134

17060

ЮКО

117392

18434

15,7

76427

65,1

22531

19,2

66135

51257

49980

67412

г. Алматы

47967

5691

11,9

25042

52,2

17234

35,9

25736

22231

47967

0

г. Астана

21946

4072

18,6

12790

58,3

5084

23,2

11662

10284

21946

0

Республика Казахстан

651924

79662

12,2

409210

62,8

163052

25,0

366652

285272

359581

292343

  Приложение 2
к первоначальному докладу о мерах,
принятых Республикой Казахстан
в целях осуществления
Конвенции о правах инвалидов

Мероприятия и индикаторы по созданию безбарьерной среды, доступности услуг и повышению качества жизни инвалидов, предусмотренные в государственных программах и стратегических планах государственных органов

№ п/п

Наименование

Индикаторы

годы

2015

2017

2019

2020

2030

1

Государственная программа развития образования и науки Республики Казахстан на 2016 - 2019 годы, утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 1 марта 2016 года № 205

Доля дошкольных организаций, создавших условия для воспитания и обучения детей с особыми образовательными потребностями, %

9,1

15

20



Доля школ, создавших условия для инклюзивного образования, %

30

55

70



Доля организаций ТиПО, создавших равные условия и безбарьерный доступ для студентов с особыми образовательными потребностями, %

15

25

40



Доля ВУЗов, создавших равные условия и безбарьерный доступ для обучения студентов с особыми образовательными потребностями, %

12

25

100



Количество кабинетов психолого-педагогической коррекции, ед.

137


220



Количество психолого-медико-педагогических консультаций, ед.

57


85



2

Государственная программа "Информационный Казахстан - 2020", утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 8 января 2013 года № 464

Обеспечение доступности качественного образования с помощью информационно-коммуникационных технологий для детей с особыми потребностями (инклюзивное образование), %


30


50


3

Концепция социального развития Республики Казахстан до 2030 года, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 24 апреля 2014 года № 396

Казахстан станет безбарьерной зоной для людей с ограниченными возможностями и пожилых людей 





х

Будут созданы условия, когда каждый инвалид, который желает работать, и которому по медицинским показаниям разрешена та или иная трудовая деятельность, получит возможность для трудоустройства.




х


4

Государственная программа развития здравоохранения Республики Казахстан "Денсаулық" на 2016 - 2019 годы

Индекс здоровья населения, %

16

18

20



5

Стратегический план Министерства культуры и спорта Республики Казахстан на 2017-2021 годы, утвержденный приказом Министра культуры и спорта Республики Казахстан от 29 декабря 2016 года № 349

Доля инвалидов, систематически занимающихся физической культурой и спортом, в общей численности инвалидов, %

9,7

10,7

11,7

12,2


  Приложение 3
к первоначальному докладу о мерах,
принятых Республикой Казахстан
в целях осуществления
Конвенции о правах инвалидов

Перечень нормативных правовых актов и нормативных технических документов в области обеспечения доступной среды для инвалидов

Шифр и номер

Наименование

Утверждено

1

2

3

Руководящие документы в строительстве

РДС РК 3.01-05-2001 (изд. 2002)

Градостроительство. Планировка и застройка населенных мест с учетом потребностей инвалидов и других маломобильных групп населения

Приказ КДС МЭТ РК от 28.02.2002 г. № 44 с 01.03.2002 г.

Строительные нормы для обязательного применения

СН РК 3.06-01-2011

Доступность зданий и сооружений для маломобильных групп населения

Приказ КДСЖКХиУЗР МНЭ РК от 29.12.2014 г. № 156-НҚ с 01.07.2015 г.

Своды правил по проектированию и строительству для добровольного применения

СП РК 3.06-101-2012

Проектирование зданий и сооружений с учетом доступности для маломобильных групп населения. Общие положения

Приказ КДСЖКХиУЗР МНЭ РК от 29.12.2014 г. № 156-НҚ с 01.07.2015 г.

Нормы и требования

Нормы и требования соблюдения технических и санитарных условий для обеспечения отдыха туристов-инвалидов на всех объектах туристской инфраструктуры

Совместный приказ Агентства РК по туризму и спорту от 03.03.2004 г. № 06-2-2/73 и МЗ РК от 01.03.2004 г. № 203

Своды правил по проектированию и строительству

СП РК 3.06-31-2005 (изд. 2005)

Жилая среда с планировочными элементами, доступными инвалидам

Приказ КДСиЖКХ МИТ РК от 18.02.2005 г. № 55 с 01.07.2005 г.

Строительные нормы для обязательного применения

СН РК 3.06-01-2011

Доступность зданий и сооружений для маломобильных групп населения

Приказ КДСЖКХиУЗР МНЭ РК от 29.12.2014 г. № 156-НҚ с 01.07.2015 г.

Своды правил по проектированию и строительству для добровольного применения

СП РК 3.06-101-2012

Проектирование зданий и сооружений с учетом доступности для маломобильных групп населения. Общие положения

Приказ КДСЖКХиУЗР МНЭ РК от 29.12.2014 г. № 156-НҚ с 01.07.2015 г.

1

2

3

Национальные стандарты

СТ РК 1.53-2005

Государственная система технического регулирования Республики Казахстан. Порядок разработки стандартов, направленных на удовлетворение потребностей пожилых людей и инвалидов

Приказ КТРМ МИТ РК от 01.09.2005 г. № 460

СТ РК ГОСТ Р 51090-2010

Средства общественного пассажирского транспорта. Общие технические требования доступности и безопасности для инвалидов

Приказ КТРМ МИНТ РК от 06.08.2010 г. № 351-од

СТ РК 1544-2006

Средства связи и информации технические общего пользования, доступные для инвалидов. Классификация. Требования доступности и безопасности

Приказ КТРМ МИТ РК от 02.11.2006 г. № 478

СТ РК 1619-2007

Технические средства реабилитации людей с ограничениями жизнедеятельности. Классификация

Приказ КТРМ МИТ РК от 18.05.2007 г. № 269

СТ РК 1885-2009

Средства телефонной связи реабилитационные для инвалидов по слуху или зрению. Классификация. Основные параметры

Приказ КТРМ МИТ РК от 29.09.2009 г. № 493-од

СТ РК 1544-2006

Средства связи и информации технические общего пользования, доступные для инвалидов. Классификация. Требования доступности и безопасности

Приказ КТРМ МИТ РК от 02.11.2006 г. № 478

СТ РК 1619-2007

Технические средства реабилитации людей с ограничениями жизнедеятельности. Классификация

Приказ КТРМ МИТ РК от 18.05.2007 г. № 269

СТ РК 1885-2009

Средства телефонной связи реабилитационные для инвалидов по слуху или зрению. Классификация. Основные параметры

Приказ КТРМ МИТ РК от 29.09.2009 г. № 493-од

СТ РК ГОСТ Р 51264-2010

Средства связи, информатики и сигнализации реабилитационные электронные. Общие технические условия

Приказ КТРМ МИНТ РК от 20.08.2010 г. № 371-од

1

2

3

СТ РК ГОСТ Р 51630-2009

Платформы подъемные с вертикальным и наклонным перемещением для инвалидов. Технические требования доступности

Приказ КТРМ МИТ РК от 13.07.2009 г. № 348-од

СТ РК ГОСТ Р 51631-2008

Лифты пассажирские. Технические требования доступности для инвалидов

Приказ КТРМ МИТ РК от 26.11.2008 г. № 600-од

СТ РК ГОСТ Р 51764-2008

Устройства подъемные транспортные реабилитационные для инвалидов. Общие технические требования

Приказ КТРМ МИТ РК от 26.11.2008 г. № 600-од

СТ РК ГОСТ Р 52131-2006

Средства отображения информации знаковые для инвалидов. Технические требования

Приказ КТРМ МИТ РК от 02.11.2006 г. № 478

  Приложение 4
к первоначальному докладу о мерах,
принятых Республикой Казахстан
в целях осуществления
Конвенции о правах инвалидов

Сведения о паспортизации (инвентаризации) и адаптации объектов социальной и транспортной инфраструктуры на 1 января 2017 года

Наименование региона

Общее кол-во объектов социальной и транспортной инфраструктуры

паспортизация

адаптация

Доля объектов социальной и транспортной инфраструктуры, обеспеченных доступностью для инвалида, из общего количества паспортизированных объектов социальной и транспортной инфраструктуры, %

подлежащие

из них проведена

подлежащие

из них проведена

Акмолинская

1672

1672

1672

1514

1514

100

Актюбинская

1147

1094

1094

702

295

62,8

Алматинская

2117

2117

2117

400

360

98,1

Атырауская

3141

3141

3083

1389

694

77,5

Восточно-Казахстанская

3907

1954

1926

775

755

99,0

Жамбылская

3036

904

904

904

598

66,2

Западно-Казахстанская

1518

1518

1310

955

467

62,7

Карагандинская

1771

1035

1017

785

302

52,5

Костанайская

1568

1568

1568

1166

593

63,5

Кызылординская

2326

2326

2326

1185

837

85,0

Мангистауская

1590

408

390

347

97

35,9

Павлодарская

1558

1257

1257

599

597

99,8

Северо-Казахстанская

2660

2300

2300

1735

876

62,7

Южно-Казахстанская

4083

4083

4083

3316

2431

78,3

г. Алматы

3000

2427

2380

1425

664

68,0

г. Астана

1106

401

401

309

132

55,9

Республика Казахстан

36200

28205

27828

17506

11212

77,4

  Приложение 5
к первоначальному докладу о мерах,
принятых Республикой Казахстан
в целях осуществления
Конвенции о правах инвалидов

Перечень
технических вспомогательных (компенсаторных) средств и специальных средств передвижения, предоставляемых инвалидам

      1. Протезно-ортопедические средства:

      1) протезы рук (протезы плеча, протезы предплечья, протезы кисти);

      2) протезы голени;

      3) протезы бедра;

      4) протезы грудной железы;

      5) аппараты, туторы;

      6) костыли, трости, ходунки;

      7) корсеты, реклинаторы, головодержатели;

      8) бандажи, лечебные пояса, детские профилактические штанишки;

      9) ортопедическая обувь и вкладные приспособления (башмачки, супинаторы);

      10) обувь на аппараты;

      11) приспособление для надевания рубашек;

      12) приспособление для надевания колгот;

      13) приспособление для надевания носков;

      14) приспособление (крючок) для застегивания пуговиц;

      15) захват активный;

      16) захват для удержания посуды;

      17) захват для открывания крышек;

      18) захват для ключей.

      2. Сурдотехнические средства:

      1) слуховые аппараты;

      2) ноутбук с веб-камерой;

      3) многофункциональные сигнальные системы;

      4) телефоны мобильные с текстовым сообщением и приемом передач;

      5) часы для глухих и слабослышащих лиц;

      6) речевые процессоры к кохлеарным имплантам;

      7) голосообразующий аппарат.

      3. Тифлотехнические средства:

      1) тифлотрости;

      2) читающие машины;

      3) ноутбук с программным обеспечением экранного доступа с синтезом речи;

      4) прибор для письма по системе Брайля;

      5) грифель для письма по системе Брайля;

      6) бумага для письма рельефно-точечным шрифтом;

      7) телефоны мобильные со звуковым сообщением и диктофоном;

      8) плейеры для воспроизведения звукозаписи;

      9) часы для лиц с ослабленным зрением;

      10) термометр с речевым выходом;

      11) тонометр с речевым выходом;

      12) глюкометр с речевым выходом с тест-полосками;

      13) говорящий самоучитель брайлевского шрифта*;

      14) азбука разборная по Брайлю*;

      15) нитковдеватели, иглы швейные для инвалидов с нарушениями зрения*.

      4. Специальные средства передвижения:

      1) кресла-коляски комнатные;

      2) кресла-коляски прогулочные.

      5. Обязательные гигиенические средства:

      1) мочеприемники;

      2) калоприемники;

      3) подгузники;

      4) впитывающие простыни (пеленки);

      5) катетер;

      6) паста-герметик для защиты и выравнивания кожи вокруг стомы;

      7) крем защитный;

      8) порошок (пудра) абсорбирующий;

      9) нейтрализатор запаха;

      10) очиститель для кожи;

      11) кресло-стул с санитарным оснащением;

      12) опорные откидные поручни для туалетных комнат;

      13) поручни для ванных комнат.

      Примечание:

      * подпункты 13), 14), 15) пункта 3 вводятся в действие с 01.01.2018 года.

  Приложение 6
к первоначальному докладу о мерах,
принятых Республикой Казахстан
в целях осуществления
Конвенции о правах инвалидов

Численность и доля детей с особыми образовательными потребностями,
включенных в систему инклюзивного образования


Ед. измерения

2012 год

2013 год

2014 год

2015 год

2016 год

дошкольное образование

чел.

6 704

6 558

17 826

14 507

15 084

%

14,1

14,6

37,4

32,5

31,3

среднее образование

чел.

31 124

29 998

46 340

47 441

45 104

%

30,8

32,0

49,1

48,8

46,7

профессионально-техническое

чел.

2 177

2 302

2 579

2 464

2 468

%

1

1

1

1

1


высшее образование, всего

чел.

-

-

-

354

374

в том числе







мужчин

чел.

-

-

-

51

54

женщин

чел.

-

-

-

49

46

в том числе по изучаемой области/специальности







юриспруденция

чел.

-

-

-

12

15

экономика

чел.

-

-

-

10

19

педагогические специальности

чел.

-

-

-

12

14

IT-технологии

чел.

-

-

-

13

11

сельское хозяйство

чел.

-

-

-

10

7

другие области/специальности

чел.

-

-

-

297

308

  Приложение 7
к первоначальному докладу о мерах,
принятых Республикой Казахстан
в целях осуществления
Конвенции о правах инвалидов

Сведения о работающих инвалидах трудоспособного возраста на 1 января 2017 года

Регион

Количество работающих инвалидов трудоспособного возраста

в том числе

первая группа

вторая группа

третья группа

от 18 до 29 лет

от 29 до 45 лет

от 45 до 58 лет жен. и до 63 лет муж.

от 18 до 29 лет

от 29 до 45 лет

от 45 до 58 лет жен. и до 63 лет муж.

от 18 до 29 лет

от 29 до 45 лет

от 45 до 58 лет жен. и до 63 лет муж.

Акмолинская

6667

12

49

162

110

484

1273

377

1276

2924

в т.ч. женщины

2277

3

14

55

40

193

442

128

475

927

Актюбинская

5533

23

84

200

110

433

932

410

1248

2093

в т.ч. женщины

1777

8

33

46

37

169

326

147

440

571

Алматинская

11170

37

140

295

280

1090

2311

672

2281

4064

в т.ч. женщины

3766

9

56

84

84

380

727

247

857

1322

Атырауская

4947

18

66

115

115

418

1134

353

971

1757

в т.ч. женщины

1880

3

18

37

46

197

418

152

391

618

Восточно-Казахстанская

10664

29

117

272

182

807

2006

552

2245

4454

в т.ч. женщины

3528

9

40

85

72

321

649

211

811

1330

Жамбылская

6800

23

87

167

116

538

1549

424

1376

2520

в т.ч. женщины

2217

5

31

60

42

210

455

154

502

758

Западно-Казахстанская

4592

19

71

151

75

279

828

290

898

1981

в т.ч. женщины

1513

8

31

33

25

130

274

121

334

557

Карагандинская

16821

29

165

448

319

1582

3869

885

3160

6364

в т.ч. женщины

5739

11

66

145

110

645

1360

312

1129

1961

Кызылординская

5268

15

67

165

105

450

1047

384

1139

1896

в т.ч. женщины

1698

4

19

47

38

182

327

128

397

556

Костанайская

6598

19

78

188

117

432

1452

357

1260

2695

в т.ч. женщины

1949

4

24

40

36

165

434

135

392

719

Мангистауская

5210

21

74

152

155

615

1487

348

1006

1352

в т.ч. женщины

2019

7

26

47

51

271

542

131

434

510

Павлодарская

5799

21

92

211

128

484

1236

351

1099

2177

в т.ч. женщины

2035

5

34

57

47

214

433

131

399

715

Северо-Казахстанская

5561

11

50

123

52

329

771

391

1226

2608

в т.ч. женщины

1793

4

18

35

21

141

249

138

439

748

Южно-Казахстанская

19158

60

186

495

391

1809

4282

1343

3753

6839

в т.ч. женщины

7064

18

54

132

150

781

1449

444

1580

2456

г. Алматы

9246

43

194

309

204

1042

2737

430

1444

2843

в т.ч. женщины

3513

18

77

100

78

495

913

190

667

975

г. Астана

5684

35

122

208

179

637

1202

332

1121

1848

в т.ч. женщины

2354

15

42

71

87

309

465

152

543

670

Республика Казахстан

129718

415

1642

3661

2638

11429

28116

7899

25503

48415

в т.ч. женщины

45122

131

583

1074

964

4803

9463

2921

9790

15393

  Приложение 8
к первоначальному докладу о мерах,
принятых Республикой Казахстан
в целях осуществления
Конвенции о правах инвалидов

Государственное социальное пособие по инвалидности (за 2013 - 2016 годы)

Категория инвалидов

2013 год

2014 год

2015 год

2016 год

Гр.

Кол-во, чел.

Размер, тенге

Сумма, млн. тенге

Кол-во, чел.

Размер, тенге

Сумма, млн. тенге

Кол-во, чел.

Размер, тенге

Сумма, млн. тенге

Кол-во, чел.

Размер, тенге

Сумма, млн. тенге

Казахстан


483642

18510

107426

491944

20962

122878,5

500414

22453

134825,8

517 584

29 527

183 390,7

1. Инвалиды от общего заболевания, трудового увечья, проф. заболевания

I

24849

25378

7567,4

25637

28352

6403,6

25974

30337

6998,7

27 029

40 690

9 576,9

II

145046

19780

34428,1

146495

22163

36591,7

146552

23715

39484,7

149 144

31 775

52 844,8

III

115981

13809

19219,0

117529

15574

29356,6

120177

16664

32379,5

125 863

22 402

44 595,9

2. Инвалиды с детства

I

14602

25378

4446,8

14954

28352

3735,2

15237

30337

4105,4

15 713

40 690

5 567,4

II

55983

20713

13914,9

56370

23161

14080,2

56918

24783

15334,9

57 618

33 146

20 415,3

III

43230

16235

8422,1

44183

18170

11036,1

45108

19442

12153,1

46 517

26 060

16 481,9

3. Дети-инвалиды
с 16 до 18 лет

I

965

25378

293,9

974

28352

243,3

1061

30337

285,8

1 115

40 690

395,1

II

2651

20713

658,9

2549

23161

636,7

2532

24783

682,2

2 491

33 146

882,6

III

3994

16235

778,1

3906

18170

975,6

3931

19442

1059,7

4 176

26 060

1 479,6

4. Дети - инвалиды до 16 лет


59054

18660

13223,4

62579

20965

15631,1

66673

22433

17964,0

72 311

29 946

25 621,3

5. Инвалиды из числа военнослужащих срочной службы, инвалидность которых наступила вследствие ранения, контузии, увечья, заболевания, полученных при прохождении воинской службы, лица, инвалидность которых наступила при ликвидации аварий на ядерных объектах

I

563

30043

203

255

33743

63,7

249

36106

67,4

254

48 233

90,0

II

4165

24258

1212,4

2657

27154

663,7

2578

29056

694,3

2 494

38 861

883,7

III

7210

18660

1614,5

4663

20965

1164,7

4420

22433

1190,5

4 242

29 946

1 503,0

6. Инвалиды из числа военнослужащих (кроме военнослужащих срочной службы), лиц начальствующего и рядового состава органов внутренних дел при наступлении инвалидности вследствие увечья, полученного в результате несчастного случая, не связанного с исполнением служебного долга

I

67

25378

20,4

76

28352

19

79

30337

21,6

80

40 690

28,3

II

340

19780

80,7

358

22163

89,4

352

23715

94,4

350

31 775

124,0

III

168

13809

27,8

191

15574

47,7

213

16664

58,0

210

22 402

74,4

7. Инвалиды из числа военнослужащих (кроме военнослужащих срочной службы), инвалидность которых наступила вследствие ранения, контузии, увечья, заболевания, полученных при прохождении воинской службы сотрудников органов внутренних дел при исполнении служебного долга

I

125

39000

58,5

107

43726

26,7

110

46788

29,7

111

62 634

39,3

II

1083

27804

361,3

620

31147

154,9

601

33328

161,8

563

44 576

199,5

III

1938

18660

434

520

20965

129,9

517

22433

138,9

498

29 946

176,5

8. Инвалиды вследствие чрезвычайных экологических ситуаций, в том числе вследствие радиационного воздействия при проведении ядерных взрывов и испытаний и/или их последствий при условии установления причинно-следственной связи

I

260

30043

93,7

583

33743

145,6

578

36106

156,4

561

48 233

198,8

II

902

24258

262,6

2743

27154

685,2

2 629

29056

707,8

2 444

38 861

866,0

III

466

18660

104,3

3995

20965

997,9

3 925

22433

1057,0

3 800

29 946

1 346,4


Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияны жүзеге асыру мақсатында Қазақстан Республикасы қабылдаған шаралар туралы бастапқы баяндаманы бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 1 маусымдағы № 330 қаулысы.

      Баспасөз релизі!

      Қазақстан Республикасы 2015 жылғы 20 ақпанда ратификациялаған Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияның 35-бабының 1-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДI:

      1. Қоса беріліп отырған Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияны жүзеге асыру мақсатында Қазақстан Республикасы қабылдаған шаралар туралы бастапқы баяндама бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі белгіленген тәртіппен Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияны жүзеге асыру мақсатында Қазақстан Республикасы қабылдаған шаралар туралы бастапқы баяндаманы Біріккен Ұлттар Ұйымының Мүгедектер құқықтары жөніндегі комитетіне жіберсін.

      3. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
Б. Сағынтаев

  Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2017 жылғы 1 маусымдағы
№ 330 қаулысымен
бекітілген

Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияны жүзеге асыру мақсатында Қазақстан Республикасы қабылдаған шаралар туралы бастапқы баяндама

      Мазмұны


Тармақтар

Қысқартулар мен аббревиатуралар ……………………….........……………..

Кіріспе ………………………………………………..…………..

1-7

І. Жалпы мәліметтер........……………………........………..….………..….…….

Аумағы және халқы......……………………..……………….…..

8-12

Саяси құрылымы................………………………………………

13-19

Әкімшілік құрылымы.................…………………………………

20-22

Әлеуметтік-экономикалық даму.......……………………………

23-36

Жұмыспен қамту....... ……………………………………...…….

37-39

Халықтың өмір сүру деңгейі………………………………...…..

40-43

Халықты әлеуметтік қорғау......…………………………………

44-47

Денсаулық сақтау…………………….………………………….

48-54

Білім беру......…………………………………….………………

55-64

Адамның құқықтарын қорғаудың және ынталандырудың жалпы негіздері .............................................................................

65-72

ІІ. Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияның орындалуы туралы ақпарат…….………..…………….………………………………….

Конвенцияның 1-бабы. Мақсат ………………………..…..........

73-75

Конвенцияның 2-бабы. Анықтамалар ……………………….....

76-82

Конвенцияның 3-бабы. Жалпы қағидаттар………………….....

83-101

Конвенцияның 4-бабы. Жалпы міндеттемелер ……………......

102-117

Конвенцияның 5-бабы. Теңдік және кемсітпеушілік …………

118-127

Конвенцияның 6-бабы. Мүгедек әйелдер………………………

128-139

Конвенцияның 7-бабы. Мүгедек балалар………………………

140-148

Конвенцияның 8-бабы. Ағарту-тәрбие жұмысы…………..…...

149-163

Конвенцияның 9-бабы. Қолжетімділік ………………………...

164-201

Конвенцияның 10-бабы. Өмір сүру құқығы …………………...

202-206

Конвенцияның 11-бабы. Қатерлі жағдайлар мен төтенше гуманитарлық жағдайлар………………………………………..

207-212

Конвенцияның 12-бабы. Заң алдындағы теңдік……………….

213-217

Конвенцияның 13-бабы. Сот төрелігіне қол жеткізу………….

218-227

Конвенцияның 14-бабы. Еркіндік және жеке басына қол сұғылмаушылық………….……...….………….…………...........

228-235

Конвенцияның 15-бабы. Азаптаулардан және қатыгез, адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттер мен жазалау түрлерінен еркін болу ……...............

236-239

Конвенцияның 16-бабы. Қанаудан, зорлықтан және қорлаудан еркіндік ...........................................................................................

240-249

Конвенцияның 17-бабы. Жеке тұтастықты қорғау……………

250-256

Конвенцияның 18-бабы. Еркін жүріп-тұру және азаматтық….

257-261

Конвенцияның 19-бабы. Дербес өмір сүру салты және жергілікті қоғамдастықтарға тартылу………………………….

262-275

Конвенцияның 20-бабы. Жеке ұтқырлық………………............

276-296

Конвенцияның 21-бабы. Көзқарасы мен наным-сенімін білдіру еркіндігі және ақпаратқа қол жеткізу…………………...

297-307

Конвенцияның 22-бабы. Жеке өмірге қолсұғылмаушылық….

308-310

Конвенцияның 23-бабы. Үй мен отбасын құрметтеу……........

311-323

Конвенцияның 24-бабы. Білім беру …………………................

324-347

Конвенцияның 25-бабы. Денсаулық……………………….......

348-372

Конвенцияның 26-бабы. Абилитация және оңалту…………...

373-396

Конвенцияның 27-бабы Еңбек және жұмыспен қамту……......

397-431

Конвенцияның 28-бабы. Жеткілікті өмір сүру деңгейі және әлеуметтік қорғау……..………………………………………….

432-442

Конвенцияның 29-бабы. Саяси және қоғамдық өмірге қатысу.

443-469

Конвенцияның 30-бабы. Мәдени өмірге, бос уақыты мен демалысын өткізу және спортпен шұғылдануға қатысу ……...

470-486

Конвенцияның 31-бабы. Статистика және мәліметтер жинау..

487-492

Конвенцияның 32-бабы. Халықаралық ынтымақтастық………

493-498

Конвенцияның 33-бабы. Ұлттық жүзеге асыру және мониторинг…….............................................................................

499-508

Қосымшалар…………………………………………………………………....

      Қысқартулар мен аббревиатуралар:

ЖС

Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты

БП

Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы

Конституция

Қазақстан Республикасының Конституциясы

ІІМ

Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі

ДІАҚМ

Қазақстан Республикасының Дін істері және азаматтық қоғам министрлігі

ДСМ

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі

АКМ

Қазақстан Республикасының Ақпарат және коммуникациялар министрлігі

ИДМ

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігі

МСМ

Қазақстан Республикасының Мәдениет және спорт министрлігі

ҰЭМ

Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі

БҒМ

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Еңбекмині

Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі

Қаржымині

Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі

Әділетмині

Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі

ҮЕҰ

үкіметтік емес ұйымдар

Іс-шаралар жоспары

Қазақстан Республикасында мүгедектердің құқықтарын қамтамасыз ету және өмір сүру сапасын жақсарту жөніндегі 2012 – 2018 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары

БАҚ

бұқаралық ақпарат құралдары

ОСК

Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы

МӘСҚ

Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры

БҰҰДБ

Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму бағдарламасы

Іріктеме зерттеу

ҰЭМ Статистика комитеті 2014 жылы жүргізген "Гендерлік ерекшелікті ескерумен, мүгедектігі бар адамдардың өмір сүру сапасы" бойынша іріктеме зерттеу

МСҚБ

Мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылауы

МОДҚ

Мүгедектігі бар адамдардың орталықтандырылған дерекқоры

ОЖБ

Мүгедекті оңалтудың жеке бағдарламасы

ҚХЖ

Тіршілік-тынысы мен денсаулықтың қызмет етуінің, шектелуінің халықаралық жіктемесі

АЕК

айлық есептік көрсеткіш

КІРІСПЕ

      1. Қазақстан Республикасы 2015 жылғы ақпанда Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияны ратификациялады.

      2. Осы баяндама Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияның (бұдан әрі – Конвенция) 35-бабының 1-тармағына сәйкес ұсынылады және БҰҰ-ның Мүгедектер құқықтары жөніндегі комитеті әзірлеген Басшылыққа алынатын қағидаттарға (CRPD/С/2/3) сәйкес жасалды.

      3. Осы баяндама Қазақстанның Конвенция бойынша міндеттемелерді жүзеге асыру үшін қабылданған шаралар және нәтижесінде қол жеткізілген прогресс туралы бастапқы баяндамасы болып табылады.

      4. Баяндама 2012 – 2016 жылдардағы кезеңді қамтиды және онда Конвенцияның ережелеріне тікелей қатысы бар есепті кезеңде қабылданған негізгі заңнамалық, сот, әкімшілік, практикалық және басқа да шаралар туралы ақпарат бар.

      5. Осы баяндаманы дайындау процесінде еліміздің мүгедектер қоғамдық бірлестіктері өкілдерімен консультациялар және талқылаулар жүргізілді.

      6. Баяндаманы Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі мүгедектердің құқығын сақтау және қорғау мәселелері құзыретіне кіретін басқа да үкіметтік мекемелермен және ұйымдармен ынтымақтастықта дайындады.

      7. Қазақстан Республикасының Үкіметі Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму бағдарламасына осы баяндаманы дайындау кезінде техникалық көмек көрсеткені үшін алғыс білдіреді.

      I БӨЛІМ: ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР

      Аумағы және халқы

      8. Қазақстанның аумағы 2 724,9 мың км² құрайды.

      9. 2017 жылдың басына Қазақстан Республикасы халқының саны 17, 9 млн. адамды құрайды, оның ішінде әйелдер – 9,2 млн. адам (51,4 %), ерлер – 8,7 млн. адам (48,6 %).

      Жас құрамы бойынша: балалар (16 жасқа дейінгі) – 5,4 млн. адам (ұлдар – 2,8 млн., қыздар – 2,6 млн.), 16 жастан 62 жасқа дейін – 10,7 млн. адам (әйелдер – 5, 3 млн., ерлер – 5,4 млн.), 63 жас және одан жоғары – 1,8 млн. (әйелдер – 1,3 млн., ерлер – 0,5 млн.).

      10. Халықтың тығыздығы – 1 ш.км 6,6 адам. Қалаларда 10,3 млн. адам (57,5%), ауылдық жерде – 7,6 млн. адам (42,5%) тұрады.

      11. Этникалық құрамына 100-ден астам ұлт пен этностар кіреді, оның ішінде қазақтар – 11,7 млн. (66,48%), орыстар – 3,6 млн. адам (20,6%), өзбектер – 548,8 мың адам (3,11%), украиндықтар – 289,7 мың адам (1,6%), ұйғырлар – 256,2 мың адам (1,45%), татарлар – 202,9 мың адам (1,15%), немістер – 181,7 мың адам (1,03%) және басқалар.

      12. Қазақстандықтардың 70 %-ы – мұсылмандар, 26 %-ы – христиандар, 0,03 %-ы – иудейлер, ал 0,09% – буддистер. Конституция ар-ождан еркіндігіне, діни ғибадаттарды орындау еркіндігіне кепілдік береді. Дін мемлекеттен ажыратылған.

      Саяси құрылымы

      13. Қазақстан Республикасы президенттік басқару нысанындағы унитарлық мемлекет болып табылады.

      14. Мемлекеттік билік Конституция және заңдар негізінде жүзеге асырылады, тежемелік әрі тепе-теңдік жүйесін пайдалана отырып өзара іс-қимыл жасайтын заң шығарушы, атқарушы және сот билігі тармақтарына бөлінген.

      15. Қазақстан Республикасының заң шығару функцияларын жүзеге асыратын ең жоғары өкiлдi органы Парламент болып табылады, ол тұрақты негізде жұмыс істейтін екі палатадан: Сенаттан (Сенат депутаттары өкілеттіктерінің мерзімі – алты жыл) және Мәжілістен (Мәжіліс депутаттары өкілеттіктерінің мерзімі – бес жыл) тұрады.

      16. Қазақстан Республикасында ресми түрде 9 саяси партия тіркелген, олардың ішінен 2016 жылғы наурыздағы сайлау қорытындылары бойынша үш партияның өкілдері Парламент Мәжілісінің құрамына депутаттар ретінде кірді.

      17. Қазақстан Республикасының Үкіметі атқарушы органдар жүйесін басқарады және олардың қызметіне басшылықты жүзеге асырады, орталық органдардан (министрліктер мен ведомстволардан) және жергілікті органдардан (әкімдіктерден) тұрады.

      18. Қазақстан Республикасында сот төрелігін тек сот қана жүзеге асырады. Заңмен құрылатын Қазақстан Республиканың Жоғарғы Соты мен жергілікті соттары Қазақстан Республиканың соттары болып табылады.

      19. Конституциялық Кеңес Қазақстан Қазақстанның саяси жүйесінде ерекше орын алады.

      Әкімшілік құрылымы

      20. Республиканың әкімшілік-аумақтық құрылымы жүйесіне 14 облыс, астана, республикалық маңызы бар қала, 177 әкімшілік аудан, 87 қала, 30 кент және 6 668 ауылдық елді мекен кіреді.

      21. Қазақстан Республикасының астанасы – Астана қаласы (1997 жылғы 10 желтоқсаннан бері), онда 1 млн. астам адам тұрады.

      22. Қазақстанда мемлекеттік тіл қазақ тілі болып табылады. Мемлекеттік ұйымдарда және жергілікті өзін-өзі басқару органдарында орыс тілі ресми түрде қазақ тілімен тең қолданылады.

      Әлеуметтік-экономикалық даму

      23. Қазақстан - мұнай, газ, титан, магний, қалайы, алтын және басқа түсті металдар қорлары, химиялық шикізат қорлары бойынша бай елдердің бірі. Ел мырыштың, вольфрамның барланған қорлары бойынша бірінші орын, күміс, қорғасын, хромиттер бойынша екінші, мыс бойынша үшінші, молибден бойынша төртінші орын алады.

      24. Бүгінде Қазақстан – неғұрлым бәсекеге қабілетті 50 мемлекеттің бірі. Қазақстан экономикасының өсу қарқыны бойынша әлемнің Қытай, Үндістан, Ресей, Бразилия, Оңтүстік Корея, Малайзия сияқты және басқа да неғұрлым табысты елдерінің қатарына енді. Ширек ғасыр ішінде Қазақстанның экономикасы 16 есеге, халықтың табысы 6 есеге өсті.

      25. Өңдеу өнеркәсібінің жедел дамуы есебінен экономиканы әртараптандыру процесі іске қосылды. Экономиканы үдемелі индустрияландыру іске асырылып жатыр. Оның шеңберінде соңғы жылдары шамамен 1000 жаңа кәсіпорын салынды, өнімнің 400-ден астам жаңа түрі игерілді. Бүгінгі күні әлемнің 111 елі қазақстандық кәсіпорындардың дайын өнімдерін сатып алады.

      26. 10 арнайы экономикалық аймақ және 10 индустриялық аймақ құрылды. Елімізде инновациялық өндірістер ашылып жатыр, заманауи автобандар және теміржолдар, құбырлар және электр беру желілері салынып жатыр. Ресеймен және ҚХР-мен бірлесіп салынып жатқан Батыс Еуропа – Батыс Қытай жолы Еуразияның басты көлік магистральдарының біріне айналады.

      27. Қазақстан таяу уақытта өзінің тарихи рөлін жаңғыртып, Орталық Азия өңірінің ең ірі іскерлік және транзиттік хабына, Еуропа мен Азия арасындағы көпірге айналуды мақсат етіп отыр. Ол үшін Қазақстанның басты көлік бағыттарының жолында халықаралық деңгейдегі сауда-логистикалық, қаржылық-іскерлік, инновациялық-технологиялық және туристік хабтардың бірыңғай кешенін құру жоспарлануда.

      28. Көлік-логистикалық инфрақұрылымды дамыту "Нұрлы жол" бағдарламасының шеңберінде хабтар қағидаты бойынша макроөңірлерді қалыптастыру шеңберінде жүзеге асырылатын болады.

      29. Тұтас алғанда, соңғы жылдары көлік саласында 2 000 километрден астам жаңа теміржол желілері салынды. Теміржол саласын одан әрі дамыту үшін Қазақстанның көлік жүйесі инфрақұрылымын дамытудың және ықпалдастырудың 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасы бекітілді.

      30. Жаңа экономикалық саясат индустрияландырудың екінші бесжылдығының жобаларын іске асыруға шоғырланатын болады. Басым бағыттар ретінде 14 секторға бөлінген 6 сала таңдалды, оған "Нұрлы жол" бағдарламасын қаржыландырудың 80%-ы дерлік бағытталатын болады. Инвестицияларды салу объектілері металлургия кешені, мұнай өңдеу, тамақ өнеркәсібі, агрохимия, автомобиль жасау және құрылыс индустриясы болады.

      31. Ауқымды тұрғын үй бағдарламасы Қазақстанды жаңа тұрғын үйлерді пайдалануға берудің теңдессіз көрсеткіштеріне жеткізді – жыл сайын 6 миллион шаршы метр.

      32. Осы барлық жобалардың арқасында жұмыссыздық қысқарды, жүздеген мың азамат лайықты жұмысқа орналасты, жаңа мамандықтарға қайта оқыды.

      33. Бүгінде Қазақстан – әлемдік жетекші бидай экспорттаушылардың бірі. Ет және мал шаруашылығының басқа да өнімдерін озыңқы қарқынмен өндіруді қамтамасыз ету жөніндегі міндет шешілуде.

      34. Соңғы 10 жылда ЖІӨ және Қазақстан Республикасы халқының жан басына шаққандағы ЖІӨ оң өсу үрдісіне ие болып, орташа есеппен тиісінше 5,4 % және 3,9 %-ды құрады. Еңбек өнімділігі орташа есеппен жылына 3,8 %-ға өсті.

      35. Елде отандық кәсіпкерлер тобы қалыптасты. 2017 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша республикада 1 185 163 шағын және орта кәсіпкерлік субъектісі жұмыс істейді. Жалпы мөлшермен алғанда жеке кәсіпкерлер үлесі 68,7%-ды, шағын кәсіпкерліктің заңды тұлғалары – 16 %-ды, шаруа қожалықтары немесе фермерлік шаруашылықтар – 15,1 %-ды, орта кәсіпкерліктің заңды тұлғалары – 0,2 %-ды құрады.

      36. Бизнестің жаңа бастамалары, халықтың кәсіпкерлік бастамалары "Бизнестің жол картасы-2020" бағдарламасының шеңберінде микрокредит беру және бизнес дағдыларына үйрету арқылы мемлекеттік қолдауға ие болуда.

      Жұмыспен қамту

      37. 2016 жылғы желтоқсанға экономикалық тұрғыдан белсенді тұрғындар 8 938,8 мың адамды құрады, оның ішінде жұмыспен қамтылғандары 8 491,2 мың адам, жұмыссыздар 447,6 мың адам болды. Жұмыссыздық деңгейі 5 %-ды құрады.

      38. Қазақстан Республикасында өткен 5 жылдық кезеңге еңбек нарығының көрсеткіштері тұрғындардың экономикалық белсенділігі мен жұмыспен қамтылуындағы салыстырмалы түрде болмашы ауытқулар кезінде тұрақты болып қалды. Жұмыссыздық пен жастар жұмыссыздығының (5,0 % және 4,1%) көрсеткіштері ЭЫДҰ елдерімен салыстырғанда төмен (6,8 % және 15,1 %). Қазақстан Республикасының жұмыспен қамтылған тұрғындарының негізгі үлесі – жоғары білімі (35,6 %) және орта кәсіптік білімі (33%) бар мамандар.

      39. Елімізде Жұмыспен қамту 2020 жол картасы (2017 жылға дейін), Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017 – 2021 жылдарға арналған бағдарламасы қабылданып, іске асырылуда.

      Халықтың өмір сүру деңгейі

      40. Табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен аз халықтың үлесі 2,5 %-ды құрайды.

      41. Бір жұмыскердің орташа айлық номиналды жалақысы 2016 жылғы 4-тоқсанда 154 632 теңгені құрады. 2015 жылдың тиісті тоқсанына қатысты номиналды жалақының индексі 113,7 %-ды, нақты жалақының индексі 103,8 %-ды құрады. Еңбекақы төлеудің ең жоғары шамасы кәсіптік ғылыми және техникалық қызметте байқалды – 327 224 теңге, ең төменгі шамасы – ауыл шаруашылығы, орман және балық шаруашылықтарында – 89 956 теңге белгіленді.

      42. 2003 жылдан бастап ең төменгі күнкөріс деңгейінің көрсеткіші тұрақты өсіп отырды, дағдарыс кезеңдеріне қарамастан, 1,1 есеге ұлғайды: 2003 жылы 55 доллар болса, 2016 жылы 63 долларға жетті.

      43. Дүниежүзілік экономикалық форумның жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексінде Қазақстан 2016 жылдың қорытындысы бойынша 53-орынға ие болды.

      Халықты әлеуметтік қорғау

      44. Қазақстан Республикасында азаматтарға жасына байланысты, науқастанған, мүгедек болған, асыраушысынан айырылған жағдайда және өзге де заңды негіздерде ең төменгі жалақы мен зейнетақының мөлшеріне, әлеуметтік қамсыздандыруға кепілдік беріледі. Ерікті әлеуметтік сақтандыру, әлеуметтік қамсыздандырудың қосымша нысандарын жасау және қайырымдылық көтермеленіп отырады.

      45. Елде мемлекет, жұмыс беруші және жұмыскер арасында жауапкершілікті бөлу арқылы халықты әлеуметтік қорғаудың көп деңгейлі жүйесі құрылды. Бұл жүйе бірнеше құрамдауыштардан тұрады, олардың әрқайсысына қатысушы тараптардың біреуі жауап береді:

      1) мемлекет – базалық әлеуметтік төлемдер: базалық және ынтымақты зейнетақылар, мемлекеттік жәрдемақылар, біржолғы мемлекеттік төлемдер;

      2) жұмыс беруші – міндетті кәсіптік зейнетақы жарналары, жұмыс берушінің міндетті зейнетақы жарналары (2020 жылғы 1 қаңтардан бастап енгізіледі), еңбекке қабілеттілігін жоғалтуға, асыраушысынан айырылуына немесе жұмыстан шығып қалуына, жүктілік және босану, бала күтімі бойынша демалыстарға байланысты табысынан айырылудың әлеуметтік қатері орын алған кезде әлеуметтік төлемдерді жүзеге асыру үшін әлеуметтік сақтандыру жүйесіне аударылатын әлеуметтік аударымдар;

      3) жұмыскер – зейнетақы төлемдерін алу үшін жинақтаушы зейнетақы қорына міндетті зейнетақы жарналарын аудару.

      46. 2016 жылы әлеуметтік қамсыздандыруға және әлеуметтік көмекке жұмсалған шығыстар ЖІӨ-ден 4,3 %-ды құрады.

      47. Кепілдендірілген арнаулы әлеуметтік көрсетілетін қызметтер тізбесі белгіленді және халықтың негізгі осал топтары үшін арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсету стандарттары әзірленді.

      Денсаулық сақтау

      48. Соңғы 10 жылда денсаулық сақтау жүйесін дамытуға арналған мемлекеттік шығыстар 10-12 есе өсті.

      49. Мемлекеттік денсаулық сақтау секторына 728 аурухана және 20149 амбулаториялық-емханалық ұйым кіреді (жекеменшік секторда – 135 аурухана мен 770 емхана). Емдеу мекемелерінде 100 мыңға жуық аурухана төсегі бар. Көрсетілетін қызметтердің бәсекелес нарығы медициналық қызметтердің жекеменшік секторының үлесін 24 %-ға дейін кеңейтуге мүмкіндік берді. Аталған салада 64 мың медициналық жұмыскер еңбек етеді.

      50. Практикаға аурулардың бейінді түрлері бойынша жаңа технологияларды және емдеу түрлерін енгізіп отырған заманауи медициналық орталықтар құрылды. Орталық республикалық клиникалар жоғары технологиялық медициналық қызмет көрсетудің озық тәжірибесін өңірлер деңгейіне табысты қолдануда. Бірқатар облыстық және қалалық ауруханаларда жүрекке және бас миына операциялар табысты жасалуда, өмірлік маңызды ағзалар ауыстырылып салынуда.

      51. 2008 жылдан бері Қазақстанда әлеуметтік мәні бар аурулардың профилактикасына және ерте анықтауға бағытталған Ұлттық скринингтік бағдарлама іске асырылуда.

      52. Денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011 – 2015 жылдарға арналған "Саламатты Қазақстан" мемлекеттік бағдарламасы іске асырылды.

      53. 2018 жылдан бастап Қазақстан Республикасында міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру енгізіледі.

      54. Денсаулық сақтау саласын дамытудың арқасында азаматтардың өмір сүру ұзақтығы 72 жасқа дейін өсті.

      Білім беру

      55. 2011 және 2015 жылдар аралығындағы кезеңде Қазақстан Республикасында білім беруге жұмсалған мемлекеттік шығыстар үлесі ЖІӨ 3,5-4 % ауқымында болды.

      56. ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік баяндамасының деректері бойынша Қазақстан үш жыл қатарынан барлық 129 елге арналған Білім беруді дамыту индексі бойынша көшбасшылар төрттігінен орын алып отыр.

      57. Бәсекеге қабілеттілік менеджменті институтының рейтингінде (Лозанна, Швейцария) Қазақстан соңғы төрт жыл ішінде 15 жастан асқан азаматтардың сауаттылық деңгейі бойынша бірінші орын алуда.

      58. 2013 – 2014 жылдары Жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексінде орта біліммен қамту бойынша Қазақстан 139 елдің ішінен 29-орын алды.

      59. БҰҰ-ның адами даму индексі бойынша соңғы 15 жылда Қазақстан адами даму әлеуеті жоғары елдер қатарына ене отырып, 13 позицияға алға ілгерілеп, 56-орынға ие болды.

      60. БҰҰДБ деректері бойынша Қазақстан адами капиталының деңгейі жоғары ел болып табылады. Қазақстандықтардың сауаттылық деңгейі 99,6 %-ды құрайды. Ересек тұрғындардың сауаттылығы 99,7 %-ға жетіп отыр; кем дегенде орта білімі бар тұрғындар – 99,3%; орташа оқу ұзақтығы – 11,4 жыл және бастауыш мектептен шығып кету коэффициенті – 0,7 %. Осы көрсеткіш бойынша Қазақстан әлемнің 177 елінің ішінде 14-орын және Азияда бірінші орын алады.

      61. 10 жыл ішінде (2006 – 2016 жылдар) Дүниежүзілік экономикалық форумның Жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексінде Қазақстан мынадай көрсеткіштер бойынша өз позицияларын айтарлықтай жақсартты: "Орта біліммен қамту" (+21), "Математика және жаратылыстану-ғылыми білім алу сапасы" (+2), "Мектептердегі Интернетке қолжетімділік" (+12), "Зерттеу және білім беру қызметтерінің қолжетімділігі" (+4), "Ғылыми-зерттеу ұйымдарының сапасы" (+18), "Университеттер мен бизнестің ҒЗТКЖ (НИОКР) саласындағы ынтымақтастығы" (+22), "Ғалымдар мен инженерлердің қолжетімділігі" (+6).

      62. 2016 жылғы 1 наурызға дейін Қазақстан Республикасында Білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы іске асырылды. Қазіргі уақытта Білім беруді және ғылымды дамытудың 2016 – 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы қолданылуда.

      63. 2015 жылғы 25-27 қыркүйекте Нью-Йоркте БҰҰ Бас Ассамблеясында әлемнің 193 елі, оның ішінде Қазақстан 2030 жылға дейінгі Тұрақты Дамудың 17 жаңа Жаһандық Мақсатына жету бойынша міндеттеме қабылдады. Алдағы 15 жыл ішінде Қазақстанның білім беру жүйесі бар күшін төртінші жаһандық мақсат "Сапалы білімге" қол жеткізуге бағыттайтын болады. Бұл жалпыға бірдей және әділ сапалы білімді, барлығы үшін оқуды өмір бойы қамтамасыз ету.

      64. Қазақстанда жұмысшы кадрларды даярлаудың дуальді жүйесі дамып келеді, кәсіптік мектептердің оқушылары оқумен қатар өндірісте практикадан өтеді.

      Адам құқықтарын қорғаудың және көтермелеудің жалпы негіздері 

      65. Қазақстан Республикасы өзiн демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретiнде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы – адам және адамның өмiрi, құқықтары мен бостандықтары (Конституцияның 1-бабы).

      66. Конституцияда бекітілген тұлғаның құқықтық мәртебесі адамның және азамат құқықтарының тұжырымдамасына негізделген және халықаралық-құқықтық құжаттардың негізгі ережелеріне сүйенеді. Қазақстан Республикасының Конституциясы адам құқықтары туралы халықаралық құжаттардың негізгі идеяларын және ережелерін қабылдады және оларды мемлекеттің жағдайларын ескере отырып бекітті.

      67. Қазақстан адам құқықтары туралы бірқатар маңызды халықаралық шарттарды, оның ішінде Бала құқықтары туралы конвенцияны, Әйелдерге қатысты кемсітушіліктің барлық түрлерін жою туралы конвенцияны, Нәсілдік кемсітушіліктің барлық нысандарын жою туралы халықаралық конвенцияны, Азаптауларға және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын және ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерiне қарсы конвенция және оған факультативтік хаттаманы, Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактiні, Экономикалық, әлеуметтiк және мәдени құқықтар туралы халықаралық пактiні және оған факультативтік хаттаманы, Күштеп жоқ қылып жіберуден барлық адамдарды қорғауға арналған халықаралық конвенцияны, Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияны ратификациялады.

      68. Қазақстан Халықаралық еңбек ұйымының бірқатар конвенцияларын ратификациялады, оның ішінде 1948 жылғы Бірлестіктер еркіндігі және кәсіподақтарға бірігу құқықтарын қорғау туралы конвенцияны (№ 87) және 1949 жылғы Кәсіподақтарға бірігу және ұжымдық келіссөздер жүргізуге құқық туралы конвенцияны (№ 98) ратификациялады.

      69. Конституцияның 4-бабында Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттар заңдардың алдында басым болатыны белгіленген.

      70. Конституцияның бірқатар ережелері инкорпорация болып табылады. Мәселен, Конституцияның 15-бабы 1966 жылғы 16 желтоқсанда қабылданған Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактiнің 6-бабын, 24-бабы 1966 жылғы 16 желтоқсанда қабылданған Экономикалық, әлеуметтiк және мәдени құқықтар туралы халықаралық пактiнің 7-бабын сөзбе-сөз келтіреді.

      71. Тәуелсіздіктің 25 жылы ішінде Қазақстан адам құқықтары мен негізгі бостандықтарын сақтауға бейімділігін көрсетті.

      72. Қазақстан Республикасында Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Адам құқықтары жөніндегi комиссия, Қазақстан Республикасында Адам құқықтары жөнiндегi уәкiл (Омбудсмен), Бала құқықтары жөніндегі уәкіл (2016 жылғы ақпанда құрылған), Балалардың құқықтарын қорғау комитетi, Қазақстан халқы Ассамблеясы, Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөнiндегi ұлттық комиссия сияқты құқық қорғау мекемелері жұмыс істейді.

II БӨЛІМ: МҮГЕДЕКТЕРДІҢ ҚҰҚЫҚТАРЫ ТУРАЛЫ КОНВЕНЦИЯНЫҢ ОРЫНДАЛУЫ ТУРАЛЫ АҚПАРАТ

Конвенцияның 1-бабы. Мақсаты

      73. Мүгедектерді әлеуметтік қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың мақсаты Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңның кіріспесінде тұжырымдалған және мүгедектіктің профилактикасына, мүгедектерді әлеуметтік қорғауға, оңалтуға, сондай-ақ мүгедектерге басқа азаматтармен тең өмір сүру мүмкіндіктерін қамтамасыз етуге арналған құқықтық, экономикалық және ұйымдастырушылық жағдайлар жасауға және мүгедектерді қоғамға етене араластыруға бағытталған.

      74. Қазақстан Республикасында мүгедектерді әлеуметтік қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың мақсаты Конвенцияның 1-бабында жарияланған мақсатына сәйкес келеді. Қазақстан Республикасында мемлекет елдің барлық азаматтарына, оның ішінде мүгедектерге жағдайына қарамастан адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарының теңдігіне кепілдік береді. Тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкімді ешқандай кемсітуге болмайды (Қазақстан Республикасы Конституциясының 14-бабының 2-тармағы). Адамның қадір-қасиетіне қол сұғылмайды (Қазақстан Республикасы Конституциясының 17-бабының 1-тармағы).

      75. "Мүгедек" ұғымы Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңда бекітілген. Мүгедек деп "тұрмыс-тіршілігінің шектелуiне және оны әлеуметтiк қорғау қажеттiгiне әкеп соқтыратын, ауруларға, мертігулерге (жаралануға, жарақаттарға, контузияларға), олардың зардаптарына, кемiстiктерге байланысты организм функциялары тұрақты бұзылып, денсаулығы нашарлаған адам" танылады (1-баптың 7-тармағы). Бұл анықтама Конвенцияда тұжырымдалған "мүгедек" анықтамасына сәйкес келеді, себебі "тұрақты бұзылулар" "организм функцияларының тұрақты бұзылушылығының" синонимі деп есептеуге болады. Сонымен бірге "олардың қоғам өміріне басқалармен тең дәрежеде толық және тиімді қатысуына кедергі келтіруі мүмкін кемістіктер" ұғымы Қазақстан Республикасының заңнамасында бекітілген "тұрмыс-тіршілігінің шектелуіне және әлеуметтік қорғау қажеттілігіне" әкеп соқтыратын денсаулықтың бұзылуына қатысты. "Тіршілік-тынысының шектелуі" термині "адамның өзiне өзi қызмет көрсету, өздiгiнен жүрiп-тұру, бағдарлану, адамдармен араласу, өзiнiң мiнез-құлқын қадағалау, оқу және еңбек қызметiмен айналысу қабiлетiн немесе мүмкiндiгiн толық немесе iшiнара жоғалтуы" дегенді білдіреді.

      Конвенцияның 2-бабы. Анықтамалар

      76. Қазақстан заңнамасында мүгедектік мәселелері бойынша құқық қолдану Конвенцияның 2-бабына байланыстырылған немесе сәйкес келетін анықтамалар мен терминдерге сүйенеді.

      77. Қазақстанның әрбір азаматының қарым-қатынас, тәрбие, оқу және шығармашылық тілін еркін таңдап алуға құқығы бар (Конституцияның 19-бабының 2-тармағы). "Қарым-қатынас" термині (Конвенцияның 2-бабының бірінші абзацы) Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңның 1-бабының 23-тармағында "тіршілік-тынысының шектелуі" ұғымына анықтама беру кезінде кездеседі. Мемлекет Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мүгедектер үшiн Конвенцияның 2-бабында тізбектелген мерзiмдi баспасөз, ғылыми, оқу-әдiстемелiк, анықтамалық-ақпараттық және көркем әдебиет, соның iшiнде аудиотаспаларды, дискiлердi, рельефті-ноқатты Брайль қарпiмен және сурдоаудармасы бар бейнетаспаларды шығару арқылы мүгедектердің ақпаратқа қол жеткізуін қамтамасыз етеді (Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңның 28-бабының 1-тармағы).

      78. Жеке қарым-қатынас құралы ретiнде ымдау тiлi пайдаланылады, ол сондай-ақ саңырау және нашар еститiн балаларға арналған бiлiм беру ұйымдарының оқу бағдарламаларында да қолданылады (Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңның 28-бабының 2-тармағы).

      79. Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияны ратификациялағаннан кейін Мүгедектерді қорғау туралы заңның 28-бабы тармақпен толықтырылды, оған сәйкес сурдоаудармамен немесе субтитрлер түріндегі аудармамен қамтамасыз ету туралы норма сигнал тарату аумағына қарамастан, тек республикалық қана емес, барлық өңірлік телевизиялық бұқаралық ақпарат құралдарына қолданылады.

      80. "Жүйелі бейімдеу" термині Конвенцияға ұқсас редакцияда 2015 жылғы 1 шілдеде қолданысқа енгізілген 3.06-101-2012 "Құрылыстар мен ғимараттарды халықтың жүріп-тұруы шектеулі топтары үшін қолжетімділіктің есебімен жобалау" Қазақстан Республикасының Қағидалар Жинағында бар. Осы қағидалар жинағы халықтың жүріп-тұруы шектеулі топтары үшін, оның ішінде мүгедектігі бар адамдар үшін қолжетімді қоғамдық және өндірістік ғимараттарды, функционалдық-жоспарлық элементтерді, жер учаскелерін немесе жекелеген жайларды жобалауға қолданылады. "Жүйелі бейімдеу" тұжырымдамасына сәйкес қолжетімділікті қамтамасыз ету өлшемшарттары мен шарттары белгіленді, олар организм функциялары мен құрылымының бұзылу сипатына, сондай-ақ қолжетімділігін қамтамасыз ету қажет әлеуметтік инфрақұрылым объектілерінің салалық сипатына байланысты бөлінді.

      81. Елдің заңнамасында "мөлшерлес емес немесе ақталмаған ауыртпалық" анықтамасы жоқ. Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңның 25-бабында объектiлердi мүгедектердiң кiрiп-шығуына бейiмдеу мүмкiн болмаған жағдайларда, тиiстi жеке және заңды тұлғалар мүгедектердiң қажеттiлiктерiн барынша ескеретiн қажеттi шараларды әзiрлеп, жүзеге асыруға тиiстігі қарастырылған.

      82. "Әмбебап дизайн" термині Конвенцияға ұқсас редакцияда 2015 жылғы 1 шілдеде қолданысқа енгізілген ҚР ҚН 3.06-01-2011 "Ғимараттар мен ғимараттарды халықтың жүріп-тұруы шектеулі топтары үшін қолжетімділігі" құрылыс нормаларында бар. Бұл нормалар "әмбебап дизайн" қағидатына негізделген, халықтың жүріп-тұруы шектеулі топтары үшін қолжетімділік пен тіршілік-тынысының жағдайларын қамтамасыз ететін көлемдік-жоспарлау шешімдері, ғимараттар мен құрылыстардың жер учаскелері, оларды ақпараттық және инженерлік жайғастыру бойынша талаптарды белгілейді. Бұл құжаттың талаптары тұрғын, қоғамдық, өндірістік ғимараттарды жобалауға, салуға, сондай-ақ қолданыстағы ғимараттарды реконструкциялауға және күрделі жөндеуге қолданылады.

      Конвенцияның 3-бабы. Жалпы қағидаттар

      83. Қазақстан Республикасы үшін ең қымбат қазына адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары болып табылады. Конституцияға сәйкес адам құқықтары мен бостандықтары танылады және оларға кепілдік беріледі. Адам құқықтары мен бостандықтары әркімге тумысынан жазылған, олар абсолютті деп танылады, оларды ешкім айыра алмайды. Адамның қадiр-қасиетiне қол сұғылмайды. Азаптауға, зорлық-зомбылық жасауға, басқалай қатыгездік немесе адамдық қадір-қасиетін қорлайтындай жәбір көрсетуге не жазалауға жол берілмейді. Әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің құқықтары мен бостандықтарын, қажетті қорғанысты қоса алғанда, заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қорғауға хақылы (Қазақстан Республикасы Конституциясының 1, 12, 13, 14-баптары).

      84. Қазақстан Республикасының мүгедектердi әлеуметтiк қорғау саласындағы қағидаттары: заңдылық, iзгiлiк, адам құқықтарының сақталуы; әлеуметтiк қорғауға кепiлдiк берiлу, медициналық, әлеуметтiк және кәсiптiк оңалтуға қолжетiмдiлiктi қамтамасыз ету; мүгедектердiң денсаулық сақтауға, бiлiм алуға және қызмет түрiн, соның iшiнде еңбек қызметi түрiн еркiн таңдауға басқа азаматтармен қатар қол жеткiзуi мен тең құқылы болуы; мемлекеттiк органдардың мүгедектердiң құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау жөнiндегi функцияларды жүзеге асыратын қоғамдық бiрлестiктермен және өзге де ұйымдармен өзара iс-қимыл жасауы; мүгедектiк белгiсi бойынша кемсiтуге тыйым салу болып табылады (Мүгедектерді қорғау туралы Заңның 5-бабы).

      85. Қазақстанда мүгедектер Конституциямен, басқа да ұлттық заңнамалық актілермен бекітілген әлеуметтiк-экономикалық және жеке басының құқықтары мен бостандықтарына толығымен ие болады, оның ішінде: әлеуметтiк қорғауға, соның iшiнде оңалтуға, қоғамға етене араласуға; ақпаратқа қол жеткiзуiн қамтамасыз етуге; бiлiм алуға, қызмет түрiн, соның iшiнде еңбек қызметi түрiн еркiн таңдауға; заңнамада белгiленген тәртiппен тегін медициналық көмектің кепiлдiк берiлген көлемiн алуға; кәсiптiк даярлауға және қайта даярлауға, еңбек қабiлетiн қалпына келтiруге және жұмысқа орналасуға; тұрғын үй заңнамасына сәйкес тұрғын үйге; мемлекеттiк және өзге ұйымдарда, соның iшiнде денсаулық сақтау, мәдениет, байланыс, көлiк, қызмет көрсету саласындағы ұйымдарда бiрiншi кезекте қызмет көрсетiлуге; мүгедектердiң шығармашылық қабiлеттерiн қолдауға арналған құқықтары бар (Мүгедектерді қорғау туралы заңның 14-бабы).

      86. Қазақстан Республикасының адам құқықтарын қорғау саласындағы заңнамасының негізгі қағидаттарының бірі "кемсітпеушілік" қағидаты (Конвенцияның 3-бабының b) тармағы) болып табылады. Конституцияның 14-бабының 2-тармағына сәйкес "Тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкімді ешқандай кемсітуге болмайды".

      87. Мүгедектігі бойынша кемсітуге Мүгедектерді қорғау туралы заңның 5-бабында тыйым салынған.

      88. "Қоғамға толық және тиімді тарту және қосу" қағидаты (3-баптың с) тармағы) тәжірибеде қоғам өміріне қатысуға мүгедектерге басқа азаматтармен тең мүмкіндік жасауға бағытталған мемлекет кепілдік берген экономикалық және құқықтық шаралар жүйесімен іске асырылады (Мүгедектерді қорғау туралы заңның кіріспесі). Мүгедектердің қоғамға етене араласуы Қазақстан Республикасының мүгедектерді әлеуметтік қорғау саласындағы мемлекеттік саясатының бағыттарының бірі ретінде анықталды (Мүгедектерді қорғау туралы заңның 4-бабы 3-тармағы). Мүгедектердің қоғам өміріне толық және тиімді қатысуын қамтамасыз ету мақсатында заңмен бекітілген нақты нормалар (Мүгедектерді қорғау туралы заңның 14 және 15-баптары), сондай-ақ олардың қоғамға етене араласуына кедергі келтіретін кез келген физикалық, ақпараттық-коммуникациялық кедергілерді жою жөніндегі бірқатар практикалық және нормативтік шаралар қарастырылған.

      89. "Мүгедектердің ерекшеліктерін құрметтеу" қағидаты (Конвенцияның 3-бабының d) тармағы) Қазақстанның заңнамасында көрсетілген, соған сәйкес мүгедектер адами алуан түрліліктің компоненті және адамзаттың бір бөлшегі ретінде қабылданады, сондай-ақ мемлекет кепілдік берген медициналық, әлеуметтік және кәсіби іс-шараларды, оңалту мен әлеуметтік қолдауды қоса алғанда, әлеуметтік қорғау шараларын айқындау және қамтамасыз ету кезінде әр мүгедектің ерекшелігі танылады.

      90. "Мүмкіндіктер теңдігі" қағидаты (Конвенцияның 3-бабының е) тармағы) ұлттық заңнамада құқықтық норма ретінде бекітілген. Мүгедектерді әлеуметтік қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың мақсаты мүгедектердің тіршілік-тынысы мен қоғамға етене араласуы үшін оларға тең мүмкіндіктер жасау болып табылады (Мүгедектерді қорғау туралы заңның кіріспесі). Мүгедектерге өз қабілеттерін қоғам өмірінің әртүрлі салаларында (денсаулық сақтау, білім беру, жұмыспен қамту, мәдениет, дене шынықтыру және спорт, көлік, байланыс, тұтыну нарығы, әділет саласы және сот жүйесі және т.б.) басқа азаматтармен қатар іске асыру мүмкіндігіне осы салаларды реттейтін заңнамалық актілермен кепілдік берілген.

      91. "Қолжетімділік" қағидаты (Конвенцияның 3-бабының f) тармағы) мүгедектерге қатысты Қазақстан заңнамасында негізгі болып табылады. Қолжетімділік мүгедектерді әлеуметтік қорғаудың негізін салушы қағидат (Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңның 5-бабының 2, 3-тармақтары) болып табылады.

      92. Қазақстан қолжетімділікті қамтамасыз етуге мүгедектердің табиғи айналасына, көлікке, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар мен жүйелерді қоса алғанда, ақпарат және байланысқа, сондай-ақ басқа объектілер мен қызметтерге басқа адамдармен бірдей еш кедергісіз қол жеткізуге кедергі келтіретін немесе болашақта кедергі келтіруі мүмкін (жаңа әлеуметтік объектілерді және тұрғын үйлерді және т.б. салу кезінде белгіленген нормаларды орындамау) кедергілерді (бөгет жасау) анықтау және жою бойынша шараларды жатқызады.

      93. "Ерлер мен әйелдердің теңдігі" қағидаты (Конвенцияның 3-бабының g) тармағы) жынысына қарамастан барлық азаматтардың теңдігі болып қарастырылады және Конституцияда бекітілген (14-бап).

      94. Халықаралық құқық қағидаттары мен нормаларына және Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сәйкес ерлер мен әйелдер тең құқықтар мен бостандыққа және оларды іске асыру үшін тең мүмкіндіктерге ие.

      95. 1998 жылы Қазақстан Республикасы Әйелдердi кемсiтушiлiктiң барлық нысандарын жою туралы БҰҰ Конвенциясына қосылды. Осы конвенцияның факультативтік хаттамасы бекітілді.

      96. Мемлекет және қоғам өмірінің барлық саласындағы гендерлік теңдікке арналған жағдайларды жасауға қатысты негізгі қағидаттар мен нормалар "Ерлер мен әйелдердің тең құқықтарының және тең мүмкіндіктерінің мемлекеттік кепілдіктері туралы" Қазақстан Республикасының Заңында бекітілген.

      97. Осылайша, Қазақстанның заңнамасы ерлер мен әйелдердің теңдігі қағидатын сақтау бойынша Конвенция талаптарына толық сәйкес келеді.

      98. "Мүгедек балалардың даму қабілеттерін құрметтеу және мүгедек балалардың өзіндік қасиетін сақтау құқығын құрметтеу" қағидаты (Конвенцияның 3-бабының h) тармағы) ұлттық заңнамада көрсетілген.

      99. Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясаты Конституция нормаларына және халықаралық міндеттемелерге сәйкес баланың дене бітімі тұрғысынан, зияткерлік, рухани, имандылық және әлеуметтік толыққанды дамуын қамтамасыз етуге бағытталған.

      100. Балалар мүддесіндегі мемлекеттік саясаттың мақсаттарына мыналар жатады: балалардың құқықтарын және заңды мүдделерін қамтамасыз ету; оларды кемсітушілікке жол бермеу; балалардың құқықтары мен заңды мүдделерінің негізгі кепілдіктерін нығайту, сондай-ақ құқықтары бұзылған жағдайда оларды қалпына келтіру; бала құқықтары кепілдіктерінің құқықтық негіздерін қалыптастыру, баланың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау жөніндегі тиісті органдар мен ұйымдар құру; баланың дене бітімі, интеллектуалдық, рухани, имандылық тұрғысынан дамуына, олардың бойында отансүйгіштік, азаматтық және бейбітшіл сезімдерді тәрбиелеуге, сондай-ақ баланың жеке адами тұлғасының қоғам мүддесі, мемлекет халқының дәстүрлері, ұлттық және әлемдік мәдениет жетістіктеріне қол жеткізуі үшін мүмкіндіктерін ашуға жәрдемдесу; кәмелетке толмаған баланың құқықтық санасы мен құқықтық мәдениетін қалыптастыру жөніндегі нысаналы жұмысты қамтамасыз ету ("Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы" 2002 жылғы 8 тамыздағы Заңның 6-бабының 1-тармағы).

      101. Мүгедек балалардың мыналарға: оңалтуда (абилитациялауда) мемлекеттің көмегіне, ОЖБ әзірлеуге және іске асыруға, күнделікті тұрмыс жағдайларына әлеуметтенуге, әлеуметтік бейімделуге және әлеуметтік етене араласуға, әлеуметтік қызметтердің көрсетілуіне (Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңның 24, 29-баптары); кәдімгі және арнайы білім беру мекемелерінде тәрбиеленуге және білім алуға ("Білім туралы" 2017 жылғы 27 шілдедегі Заңның 26, 28, 47-баптары), денсаулығының қорғалуына ("Кемтар балаларды әлеуметтiк және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы" 2002 жылғы 11 шілдедегі № 343 Заңның 15-бабы) құқығы бар.

      Конвенцияның 4-бабы. Жалпы міндеттемелер

      102. Конвенцияның ережелері ешқандай шектеулер немесе алып тастауларсыз елдің барлық әкімшілік-аумақтық бірліктеріне қолданылады.

      103. Мүгедектердің адамның барлық құқықтары мен негізгі еркіндіктерін толық және тең жүзеге асыруын қамтамасыз ету мақсатында 2012 жылдан бастап Үкімет өз қызметін үш басым салада жандандырды: қолжетімді әлеуметтік және көлік инфрақұрылымын құру, еңбекпен қамтамасыз ету және қоғамның мүгедектерге деген дұрыс қарым-қатынасын қалыптастыру.

      104. Конвенцияда баяндалған нормаларды іске асыру үшін Қазақстанда алғышарттар мен мүмкіндіктер бар, дегенмен, мақсаттар мен талаптар қолданыстағы заңнамаға сәйкес орындалды деп есептеместен бұрын, алда едәуір жұмыстарды атқаратын салалар бар. Бұл, мысалы, қолжетімділікті арттыруға қатысты Конвенцияның 8 және 9-баптарына енгізілген міндеттемелерге, сондай-ақ жұмыс және жұмыспен қамтуға қатысты 27-бабына, инклюзивті білім беруді қамтамасыз етуге қатысты 24-бабына қатысты.

      105. Бүгінде мүгедек адамдардың құқықтарын іске асыру мәселелері Еңбекминінің, ДСМ, БҒМ, МСМ, ІІМ, ИДМ, АКМ, ДІАҚМ құзыретіне кіреді.

      106. Қазақстанда МДҚБ құрылды және жұмыс істейді, онда мүгедектігі бар барлық адамдар туралы ақпарат бар, ол сондай-ақ оңалтудың жеке бағдарламасының (ОЖБ) іске асырылуын қадағалап отыру арқылы халықты әлеуметтік қолдау саласында әр мүгедектің құқықтарының сақталуын мониторингтеуге ықпал етеді.

      107. Республикада халықтың жалпы санындағы мүгедектердің үлесі 3,7%-ды немесе 651,9 мың адамды құрайды.

      108. Мүгедектердің жалпы санынан ерлер – 366,6 мың адам (56,2%), әйелдер – 285,3 мың адам (43,8 %); жас шамасы бойынша мүгедектердің 12,2 %-ы – балалар; 62,8 %-ы – еңбекке қабілетті жастағы адамдар; 25,0 %-ы – егде жастағы адамдар. Мүгедектігі бар адамдардың 55,2 %-ы қалада, 44,8 %-ы ауылдық жерлерде тұрады (1-қосымша).

      109. Конвенцияны ратификациялауға дайындық бойынша жұмыстарды ұйымдастыру үшін, сондай-ақ ресми ратификациялаудан кейін оның нормалары мен ережелерін толық және тиімді пайдалану үшін елімізде Үкімет бекітетін кезеңдік ұлттық Іс-шаралар жоспары іске асырылады.

      110. Жоспардың іс-шаралары ұлттық заңнаманы, қоғамға мүгедектерді етене араластыру бойынша тетіктерді Конвенцияның қағидаттары мен нормаларына жүйелі түрде сәйкес келтіруге; мүгедектік белгілері бойынша қандай да бір кемсітусіз барлық мүгедектердің адамның барлық құқықтары мен негізгі еркіндіктерін толық іске асыруды қамтамасыз етуге және көтермелеуге, оның ішінде мүгедектерге қолжетімді ортаны және олардың құқықтарының қорғалуын қамтамасыз етуге; мүгедектердің проблемаларына қоғамның оң қарым-қатынасын қалыптастыруға бағытталған.

      111. Ұлттық заңнаманы жетілдіру мәселелерінде жүйелілікті сақтай отырып, 2013 жылы 32 нормативтік құқықтық актінің Конвенция нормаларына сәйкестігіне түгендеу жүргізілді. Осы жұмыстың қорытындысы бойынша 2015 жылғы 3 желтоқсанда "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мүгедектердің құқықтарын қорғау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды, онымен 24 заңнамалық актіге, оның ішінде 4 Кодекске өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Атап айтқанда, мүгедектердің өмір сүруі үшін кедергісіз ортаны дамыту, денсаулық сақтау, білім беру, көлік, ақпаратты ұсыну, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау жүйесіндегі қызметтердің қолжетімдігін қамтамасыз ету бөлігінде құқықтық олқылықтар жойылды.

      112. Қойылған мақсаттарға қол жеткізудің маңызды факторларының біріне Қазақстан Республикасы Үкіметінің азаматтық қоғаммен тұрақты диалог жүргізуі болып табылады, бұл саясатты жасау үшін өте маңызды және проблемаларды анықтау мен шешуде үлкен рөл атқарады.

      113. Мүгедектердің мүдделерін қозғайтын нормалар бар нормативтік құқықтық актілерді стратегиялық құжаттарды әзірлеу процесіне мүгедектердің ҮЕҰ өкілдерін тарту бойынша жүйелі жұмыс ұйымдастырылған.

      114. ҮЕҰ-мен бірлесіп жүргізілетін жұмыс Қазақстан Республикасының Үкіметі жанындағы Мүгедектерді қорғау саласындағы үйлестіру кеңесі, Астана, Алматы қалалары және облыс әкімдіктері деңгейіндегі Мүгедектер істері жөніндегі кеңестер сияқты консультативтік-кеңесші органдардың шеңберінде жүзеге асырылады.

      115. ҮЕҰ бастамасы бойынша және Еңбекминінің қолдауымен Мүгедектік мәселелері жөніндегі кеңесші институты енгізілді. 2015 – 2016 жылдары барлық 16 облыстың әкімдерінде, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау, Білім және ғылым, Инвестициялар және даму, Қаржы министрлерінде мүгедектігі бар адамдар қатарынан кеңесшілер болды.

      116. ҮЕҰ әлеуметтік жобаларын мемлекет "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс, үкіметтік емес ұйымдарға арналған гранттар және сыйлықақылар туралы" Қазақстан Республикасы Заңының шеңберінде қолдайды.

      117. 2012 жылдан бастап мүгедектердің қоғамдық бірлестіктерінің және ұйымдарының жобаларын мемлекеттік қаржыландыру 1,5 млрд. теңгеге ұлғайтылып, 2016 жылы 2,5 млрд. теңгеге жетті.

      Конвенцияның 5-бабы. Теңдік және кемсітпеушілік

      118. Ұлттық заңнамада мүгедектікке қатысты кемсітушілік сипатындағы ережелер жоқ.

      119. Конституцияның 14-бабының 1-тармағына сәйкес "барлығы заң және сот алдында тең". Осылайша, елде жеке адамның құқықтары мен міндеттерінің теңдігі, осы құқықтарды мемлекеттің тең қорғайтыны және заң алдында әр адамның бірдей жауапкершілігі белгіленген.

      120. Заң алдындағы теңдік адамдар мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын іске асыруға мүмкіндіктер туғызатын нақты шарттар мен міндеттер заңдарда айқындалатынын білдіреді. Осы қағидат шыққан тегіне, нәсілдік және ұлттық болмысына, жынысына, біліміне, тіліне, дінге көзқарасына, айналысатын ісінің түріне және ерекшелігіне, тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкімді ешқандай кемсітуге болмайтын барлық адамдардың теңдігі туралы жалпы конституциялық ережемен түсіндіріледі (Қазақстан Республикасы Конституциясының 14-бабының 2-тармағы).

      121. Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңға сәйкес мемлекеттік саясаттың маңызды қағидаттарының бірі басқа азаматтармен қатар мүгедектердің тең, оның ішінде денсаулығының қорғалуына, білім алуға және қызмет түрін, оның ішінде еңбек түрін еркін таңдау құқықтарын қамтамасыз ету болып табылады.

      122. Мүгедектік белгісі бойынша кемсітуге тыйым салуды құқықтық реттеу және орынды бейімдеуді қамтамасыз етудің жекелеген мәселелері осы баяндаманың 80, 81, 86 және 87-тармақтарында баяндалған.

      123. Олардың көп түрлілігін ескере отырып, мүгедектердің нақты теңдігіне қол жеткізу бойынша оң шараларды қабылдаудың мысалы ретінде еңбек құқықтары және білім беру құқықтары саласындағы кемсітушілікке қарсы нормаларды келтіруге болады.

      124. Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінде (2015 жылғы 23 қарашада қабылданған) еңбек құқықтарын іске асыру кезінде шығу тегіне, әлеуметтік, қызметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне, жасына немесе дене кемістіктеріне, сондай-ақ қоғамдық бірлестіктерге қатыстылығына байланысты кемсітуге тыйым салынады. Осы ереже Еңбек кодексінің 25-бабының нормасында күшейтілген, оған сәйкес мүгедектік еңбек шартын жасау құқығын шектей алмайды.

      125. Білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі қағидаттарының бірі барлығының сапалы білім алуға құқықтарының теңдігі болып табылады. Білім беру саласында оқу-тәрбиелеу процесі білім алушылардың, тәрбиеленушілердің, педагог қызметкерлердің адами құндылықтарын өзара құрметтеу және білім беру жүйесінің барлық деңгейлерінде мүгедектердің құқықтарына құрметпен қарау негізінде жүзеге асырылады ("Білім туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 3, 28-баптары).

      126. Қазақстан Республикасында әркім өзінің құқықтары мен бостандықтарын заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қорғауға құқылы. Әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына құқығы бар (Конституцияның 13-бабы).

      127. Заңнамаға сәйкес мүгедектердің құқықтары мен бостандықтарының бұзылғанына кінәлі адамдар әкімшілік және/немесе қылмыстық құқықтарға сәйкес жауапқа тартылады (Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңның 38-бабы, Әкімшілік кодекстің 83, 84-баптары).

      Конвенцияның 6-бабы. Мүгедек әйелдер

      128. Елде мүгедек қыздар мен мүгедек әйелдердің жағдайын жақсартуға және олардың білім беру, еңбек, медициналық, әлеуметтік және құқықтық көмек алу саласындағы құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейтуге бағытталған шаралар қолдау табуда.

      129. Мемлекет тарапынан, сондай-ақ мүгедек қыздар мен мүгедек әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықты, кемсітушіліктің барлық түрлерін жою бойынша шаралар қабылдануда.

      130. 2017 жылғы 1 қаңтарға Қазақстанда 285 272 мүгедек әйел, оның ішінде 34 585 мүгедек қыз бала тұрады (1-қосымша).

      131. Қазақстанда мүгедек қыз балалар мен мүгедек әйелдерге әлеуметтік, медициналық, оңалту, ақпараттық және өзге де мемлекеттік қолдау шаралары ұсынылған кезде гендерлік айырмашылыққа орын жоқ.

      132. Гендерлік теңдіктің жекелеген мәселелері осы баяндаманың 93-97-тармақтарында баяндалады.

      133. Қазақстанда Конституцияның 27-бабына сәйкес ана мен бала мемлекеттің қорғауында болады, балаларына қамқорлық жасау және оларды тәрбиелеу ата-ананың табиғи құқығы әрі міндеті, кәмелетке толған еңбекке қабілетті балалар еңбекке қабілетсіз ата-анасына қамқорлық жасауға міндетті. Ана болу да мемлекеттік қолдаумен қамтамасыз етіледі.

      134. Ана болу құқығына барлық әйелдер, оның ішінде мүгедек әйелдер де ие. Әйелдерге берілген бұл құқық мүгедек әйелдерді қоса алғанда, әйелдерге, оның ішінде жүктілігі кезеңінде де медициналық көмекті қамтамасыз етумен расталады. Соңғы 5 жылда 776 мүгедек әйелдің бала туу жағдайлары тіркелген.

      135. Қазақстанда ерлер мен әйелдердің репродуктивтік функцияларын сақтау мен қалпына келтіруге мамандандырылған отбасын жоспарлау мен репродукция орталықтарының желісі дамыған, олар әйелдер консультациясының, ауруханалардың, перинаталдық орталықтардың құрамында жұмыс істейді және дербес ұйым бола алады.

      136. 478-ден аса отбасын жоспарлау кабинеттері, жасөспірімдер мен жастарға сексуалдық және репродуктивтік денсаулық саласында құпия қызмет көрсетуге арналған 93 жастар орталығы; шалғай орналасқан ауылдық өңірлерде тұратын балалар мен әйелдерге медициналық көмектің қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін балалар мен әйелдерге арналған 16 көшпелі консультация; жетекші республикалық клиникалармен байланыс орнатқан 150 телемедициналық орталық жұмыс істейді.

      137. 2012 жылы Қазақстан ХЕҰ-ның Ананы қорғау туралы конвенциясын ратификациялады. Қазіргі уақытта Қазақстан ананы қорғау бойынша ХЕҰ барлық стандарттарын, атап айтсақ, жүктілікке және босануға байланысты демалыс ұзақтығы бойынша және ана болуына байланысты сақтандырылған жалақы мөлшеріне қарай ақшалай төлемдерді тағайындау бойынша стандарттарды орындауда.

      138. Қазақстанның саясаты әйелдер мен балаларды әлеуметтік қолдау бойынша ХЕҰ стандарттарына жалпы сәйкес келеді. Мынадай ақшалай төлемдер көзделген және төленеді:

      МӘСҚ-тан – жүктілікке және босануға байланысты табысынан айырылған жағдайда, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға байланысты табысынан айырылған жағдайда, бала (асырап алынған бала) бір жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты табысынан айырылған жағдайда ("Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы" Қазақстан Республикасының Заңы);

      мемлекеттік бюджеттен – бала тууға байланысты берілетін біржолғы жәрдемақы, бір жасқа толғанға дейін бала күтімі бойынша берілетін ай сайынғы жәрдемақы ("Балалары бар отбасыларға берілетін мемлекеттік жәрдемақылар туралы" Қазақстан Республикасының Заңы).

      139. Қазақстан жүктілік және босануға байланысты демалыс ұзақтығын ХЕҰ ұсынған (14 апта) көлемнен асырып, әйелдерге 18 апталық ақы төленетін демалыс ұсынады, ал егер әйел ядролық әсер аймағында тұратын болса, оған 24 аптаға дейін демалыс беріледі.

      Конвенцияның 7-бабы. Мүгедек балалар

      140. Мүгедектердің жалпы санындағы мүгедек балалардың үлесі 12,2 %-ды (79 662 адам) құрайды. Мүгедек бала құрылымында 16 жасқа дейінгі балалар басым (72 149 адам немесе 90,6%) (1-қосымша).

      141. Қазақстанда мүгедек балаларға: баланың заңды мүдделерін, адамның барлық құқықтары мен еркіндіктерін қорғау (Конституция, "Баланың құқықтары туралы" Қазақстан Республикасының Заңы, "Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы" Кодекс және т.б. нормативтік актілер) туғанынан тиесілі және кепілдік беріледі.

      142. "Баланың құқықтары туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес тегiне, нәсiлiне және ұлтына, әлеуметтiк және мүлiктiк жағдайына, жынысына, тiліне, бiлiмiне, дiнге көзқарасына, тұрғылықты жерiне, денсаулық жағдайына, балаға және ата-анасына немесе басқа заңды өкілдерiне қатысты өзге де мән-жайларға қарамастан, барлық бала тең құқыққа ие. Баланың құқықтарын шектеуге бағытталған нормативтік құқықтық актілер қабылданған сәтінен заңсыз болып табылады және қолданылмауға тиіс (Заңның 4, 5-баптары).

      143. Сонымен қатар Баланың құқықтары туралы заң әрбiр баланың өмiр сүруге, жеке басының бостандығына, қадiр-қасиетiне және жеке өмiрiне қол сұғылмауына кепілдік береді. Баланың құқықтарын шектеуге тыйым салу белгіленген.

      144. Мемлекет баланың жеке басына ешкiмнiң тиiспеуiн қамтамасыз етедi, оны тәнiн және (немесе) жанын жәбiрлеуден, адамдық қадiр-қасиетiн қатыгездiкпен, дөрекiлiкпен қорлаудан, кемсiтуден, жыныстық қатынас сипатындағы әрекеттерден, баланы қылмыстық iс-әрекетке және қоғамға жат әрекеттер жасауға тартудан және оны адам мен азаматтың Қазақстан Республикасының Конституциясында бекiтiлген құқықтары мен бостандығына қысым жасаудың өзге де түрлерiнен қорғауды жүзеге асырады (Баланың құқықтары туралы Қазақстан Республикасы Заңының 10-бабы).

      145. Әрбiр баланың сөз бостандығына және өз пiкiрiн айтуға, ар-ождан бостандығына, өзiнiң қоғамдық белсендiлiгiн дамытуға, жасына сәйкес ақпарат алуға және оны таратуға, қоғамдық бiрлестiктерге, сондай-ақ басқа да коммерциялық емес ұйымдардың нысандарына және Қазақстан Республикасының заңдарымен рұқсат етiлген бейбiт жиналыстарға өз еркiмен қатысуға құқығы бар (Баланың құқықтары туралы Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабының 3-тармағы).

      146. Баланың құқықтары туралы заңда "Мүгедек баланың құқықтары" туралы арнайы 6-тарау бар, онда мүгедектігі бар балалар мен олардың отбасыларын жұмыспен қамту және мемлекеттік көмек көрсету саласында қосымша кепілдіктер белгіленген.

      147. Мүгедек балаларды әлеуметтік қорғау және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау "Білім туралы", "Кемтар балаларды әлеуметтiк және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы", "Арнаулы әлеуметтік қызметтер туралы" және "Мүгедектерді әлеуметтік қолдау туралы" Қазақстан Республикасы заңдарының шеңберінде жүзеге асырылады.

      148. Қазақстанда балалар құқықтарын қорғау жөніндегі мекемелер осы баяндаманың 72-тармағында көрсетілген.

      Конвенцияның 8-бабы. Ағарту-тәрбие жұмысы

      149. Үкімет тұрақты негізде қоғамның мүгедектік туралы сауатын арттыруға және мүгедектер туралы оң пікір қалыптастыруға бағытталған ағарту-тәрбие жұмысы саясатын жүргізеді.

      150. Еңбекмині мен БҰҰДБ-ның бірлескен жобасы шеңберінде Қазақстанда Мүгедектер құқықтары туралы конвенцияның 6 600 данасы, мүгедектердің құқықтары туралы 4 000 дана лефлет, флаер және плакат көбейтіліп, өңірлерге және мүгедектердің қоғамдық ұйымдарына таратылды. Конвенция мәтіні әртүрлі форматтарда жарияланды – әдеттегі, көру қабілеті бұзылғандарға арнап ірі қаріппен, ақыл-ой дамуында кемістігі бар адамдар үшін суреттер және жеңілдетілген мәтінмен.

      151. Конвенция мәтінін мемлекеттік және орыс тілдерінде кез келген адам Еңбекмині сайтынан www.enbek.gov.kz электрондық мекенжайы бойынша және "Әділет" Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің ақпараттық-құқықтық жүйесі сайтынан http://adilet.zan.kz. мекенжайы бойынша оқи алады.

      152. Конвенцияның 8-бабын толық іске асыру үшін орталық деңгейде қоғамның мүгедектердің проблемаларына оң қарым-қатынасын қалыптастыруға бағытталған қоғамдық-ағартушылық науқандарды өткізу, бұқаралық ақпарат құралдарына жарияланымдар және сөз сөйлеулер дайындау бойынша медиа-жоспар бекітіледі және жүзеге асырылады.

      153. Республиканың барлық өңірлерінде мемлекеттік құрылымдардың, ҮЕҰ, ата-аналар қауымдастықтарының қатысуымен ақпараттық-ағартушылық акциялар өткізу бойынша жұмыс топтары құрылған.

      154. Ағарту-тәрбие науқандарын өткізу мынадай негізгі бағыттарға құрылған: мүгедектер үшін қолжетімді ортаны қалыптастыру идеяларын, қағидаттарын және құралдарын тарату; тұтас қоғамның мүгедектік мәселелері бойынша сауаттылығын арттыру; мүгедектерге қатысты жаңсақ пікірлерді жою; кедергісіз орта қалыптастыру бойынша оқу, ақпараттық, анықтамалық, әдістемелік көмекші құралдар мен нұсқаулықтарды дайындау және жариялау; мүгедектерді жұмыспен қамту, білім беру мәселелерін шешу кезінде оларға толеранттылық көзқарасты қалыптастыру; қоғам өмірінің барлық салаларында мүгедектердің әлеуетін және үлесін насихаттау.

      155. Едәуір өзекті мәселелер бойынша тұрақты түрде брифингтер, семинарлар, жиналыстар, дөңгелек үстелдер өткізу жолға қойылған, оларда мүгедектердің құқықтары мен міндеттері, қызметтердің көрсетілуі, жалпы орта және кәсіптік білім алу, жұмысқа тұру және т.б. мәселелер түсіндірілді.

      156. Соңғы үш жылда ақпараттық-түсіндіру жұмысын жүргізу үшін 100-ден астам республикалық және өңірлік БАҚ тартылды, оларда мүгедектер құқықтарын қорғау және мүгедектігі бар адамдардың жеткен жетістіктері туралы 24 мыңнан астам электрондық және баспа материалдар жарияланды.

      157. "Хабар" республикалық арнасында "Сильные духом" жобасы іске асырылды, онда мүгедектігі бар, өз ортасында абырой мен құрметке ие болған, өз туғандарына тірек болған адамдар сюжеттердің басты кейіпкерлері болды. Хабардың шығарылымдары http://khabar.kz/ru/o-proekte-silnye-duhom сайтында орналастырылған.

      158. Мүгедектер туралы оң көзқарастың қалыптасуына паралимпиада чемпиондарын насихаттау, шығармашылық сайыстар өткізіп, қоғамдық сыйлықтар табыстау септігін тигізеді.

      159. 2013 жылы Еңбекмині тарапынан "БӘРІМІЗ БІРДЕЙМІЗ – КЕМСІТУДІ БІЛМЕЙМІЗ" бірінші республикалық конкурсы өткізілді (ақпарат мына мекенжайдағы сайтта http://convention.enbek.gov.kz/ru/node/21296).

      160. Ағарту-тәрбие жұмысын жүргізуде ҮЕҰ рөлі аса зор. Мысалы, "Бауыржан" қайырымдылық қоры жыл сайын "Самғау" қоғамдық сыйлығына конкурс өткізіп, жеңімпаздарды марапаттайды, Қазақстан мүгедектер конфедерациясы "Жан шуақ" сыйлығын табыстайды. Сыйлықтың екеуі де Қазақстанда мәдениет, спорт, білім беру саласында және қоғамдық қызметте жоғары жетістіктерге жеткен мүгедектігі бар адамдарға табысталады.

      161. Республикалық мүгедектер қоғамдық бірлестіктері "Жан" және "Жан мейірі" журналдарын басып шығарады, олардың негізгі аудиториясы мүмкіндіктері шектеулі адамдар болып табылады.

      162. Республикада жұмыс берушілер мен қайырымдылық ұйымдарының мүгедектердің құқықтарын іске асыруға қосқан үлестерін насихаттау бойынша жұмыс жүргізіледі.

      Мысалы, 2014 жылы Үкімет тарапынан жыл сайын өткізілетін "Парыз" бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі жөніндегі конкурстың (Қазақстан Республикасы Президентінің 2008 жылғы 23 қаңтардағы № 523 Жарлығы) шарттарына "Үздік әлеуметтік жауапты кәсіпорын" номинациясы бойынша лауреатты таңдаудың қосымша өлшемшарты қосылды – бұл кәсіпкерлік субъектісінің мүмкіндіктері шектеулі адамдарды әлеуметтік бейімдеуге бағытталған әлеуметтік бағдарламаны іске асыруы (оның ішінде мүмкіндіктері шектеулі адамдарды неғұрлым көп жұмысқа тұрғызу).

      Қазақстан Республикасының Президенті Әкімшілігінің, АКМ қолдауымен "Бауыржан" қайырымдылық қоры ұйымдастыратын "АЛТЫН ЖҮРЕК" жыл сайынғы ұлттық сыйлығы Қазақстан аумағында қайырымдылық және әлеуметтік қызметті жүзеге асыратын ұйымдар мен жеке тұлғаларға, оның ішінде "Мүгедектерге қамқорлық үшін" номинациясы бойынша табысталады.

      163. Жүргізілген іріктеме зерттеуге сәйкес 2014 жылы мүгедектердің 46,3%-ы халықтың мүгедектердің проблемаларына деген оң көзқарасын бағалаған.

      Конвенцияның 9-бабы. Қолжетімділік

      Саясат

      164. Мүгедектігі бар адамдардың қоршаған ортаға, ашық және жалпы тұрғындарға ұсынылатын объектілер мен қызметтерге қолжетімділігін қамтамасыз етудің аса маңызды екендігін түсіне отырып, Үкімет мүгедектерге олардың тәуелсіз өмір сүруіне және өмірдің барлық аспектілеріне жан-жақты қатыса алатындай жағдай жасау бойынша жүйелі жұмыс жүргізуде.

      165. Бірқатар мемлекеттік бағдарламаларға және негізгі министрліктердің стратегиялық жоспарларына, аумақтарды дамыту бағдарламаларына мүгедектерге қоғам өмірінің барлық саласында: білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет, еңбек, дене шынықтыру және спорт және т.б. салаларда кедергісіз орта қалыптастыру бойынша іс-шаралар мен индикаторлар енгізілді (2-қосымша).

      166. "Мүгедектер үшін қолжетімділік қамтамасыз етілген әлеуметтік және көлік инфрақұрылымының паспортталған объектілердің жалпы санындағы үлесі" объектілердің мүгедектер үшін қолжетімділігінің көрсеткіші өңірлердің қызметін бағалау бойынша базалық индикаторға (рейтинг) қосылған. 2016 жылдың қорытындысы бойынша елімізде көрсеткіш 77,4 %-ды құрады.

      167. Жергілікті билік органдарының қызметін реттеу және жауапкершілігін арттыру мақсатында әрбір облыста мүмкіндіктері шектеулі адамдарға кедергісіз орта қалыптастыру бойынша өңірлік жоспарлар бекітіледі, оларда мүгедектердің қажеттілігіне қарай бейімдеуді қажет ететін нақты ғимараттар мен объектілердің тізбесі бар. Өңірлік жоспарлар Еңбекмині сайтында "Мүгедектерді әлеуметтік қорғау" бөлігінде орналастырылады (http://convention.enbek.gov.kz/ru/adaptation_maps).

      Қолданыстағы заңнама

      168. Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы Қазақстан Республикасының Заңында (25-бап) жергілікті атқарушы органдар, кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыратын жеке тұлғалар, сондай-ақ заңды тұлғалар мүгедектерге ортақ пайдаланылатын көлiк құралдарына, тұрғын үйлерге, қоғамдық және өндірістiк үйлерге, ғимараттар мен үй-жайларға кедергiсiз кiрiп-шығуына, әуежайларда, темiржол вокзалдарында, автовокзалдарда, автостанцияларда, теңiз және өзен порттарында еркiн бағдарлауы мен жүрiп-тұруына жағдай жасауға мiндеттi деп көрсетілген.

      169. "Сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы" Қазақстан Республикасының Заңында халықтың жүріп-тұруы шектеулi топтарына тіршілік-тынысы үшін жайлы жағдай жасау бойынша барлық қажетті талаптар бар: елдi мекендер қоныстану үлгiсiне және сол жердiң жағдайына сәйкес халықтың барлық санаттары үшiн (мүгедектер мен халықтың жүріп-тұруы шектеулi басқа да топтарын қоса алғанда) жұмыс орындарына, жалпыға ортақ пайдаланылатын орындарға, әлеуметтiк, рекреациялық, инженерлiк және көлiк инфрақұрылымы объектiлерiне (құрылыстарға, коммуникацияларға) қол жеткiзуiн оңтайлы жағдайлармен және құралдармен қамтамасыз етiлуге тиiс; сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі саласындағы мемлекеттік нормативтер объектілерді жобалауда және салуда барлық сатыларды реттеп отыруға тиіс және сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі субъектілері орындауға міндетті болып табылады; сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі субъектілері жіберілген бұзушылықтар не міндетті нормативтік талаптардан (шарттардан, шектеулерден) ауытқушылықтар салдарынан азаматтардың өміріне немесе денсаулығына қауіп төнгені, сондай-ақ мемлекеттік, қоғамдық немесе жекеменшік мүдделерге залал (зиян) келтірілгені үшін Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауапқа тартылады.

      170. Мүгедектерге және халықтың жүріп-тұруы шектеулi топтарына ғимараттарда, құрылыстарда, байланыс пен ақпараттандыру, көлiк құралдарында қолжетімділік жағдайын жасау бойынша негізгі талаптар стандарттау бойынша нормативтік құжаттарда көрсетілген (3-қосымша).

      171. Конвенцияға қол қойылғаннан кейін қолжетімділкті қамтамасыз ету бойынша жұмыс мынадай бағыттарда жандандырылды: қолданыстағы заңнаманы жетілдіру; стандарттау бойынша жұмыс; қолданыстағы заңнама талаптарының сақталуына жауапкершілік пен бақылауды күшейту; көлік және әлеуметтік инфрақұрылым объектілерінің мүгедектерге қолжетімділігі жағдайын бағалау; қолжетімді көлік инфрақұрылымын қалыптастыруды заңнамалық және қаржылық қамтамасыз ету; мемлекеттік қызметтердің мүгедектігі бар адамдар үшін қолжетімділігі.

      172. "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мүгедектердің құқықтарын қорғау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" 2015 жылғы 3 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңымен мүгедектер үшін әлеуметтік және көлік инфрақұрылымдарының қолжетімділігіне қатысты түзетулер енгізілді. Атап айтсақ, вокзалдар мен әуежайларда кедергісіз орта құру; теміржол құрамаларын мүгедектерге қолжетімді вагондармен жабдықтау; көлік жұмыскерлерін мүгедектермен қарым-қатынас жасау және қызмет көрсету дағдыларына, оның ішінде ымдау тіліне үйрету; вокзалдар мен әуежайларда, әлеуметтік-мәдениет саласы объектілерінде, сонымен қатар алаңдарда, даңғылдарда, көшелерде, орамдарда мүгедектердің арнайы көліктерін қою үшін тегін орындар бөлу, ол жерлерге басқа көлік құралдарының қойылмауға тиіс және т.б.

      173. Қолданыстағы стандарттар мен нормативтік-техникалық құжаттарды мүгедектердің қажеттіліктерін ескере отырып, қолжетімді тіршілік тынысын құру бойынша халықаралық талаптар мен нормаларға сәйкестендіру бойынша жұмыс жүргізілуде. 2012 – 2013 жылдары 33 ұлттық стандарттан тұратын тізбе қалыптастырылды, оларда құралдар мен бұйымдардың мүгедектер үшін қолжетімділігі мен қауіпсіздігінің техникалық талаптары қамтылған, оның ішінде 13 стандарт халықаралық талаптармен үйлестірілген.

      174. 2015 жылғы 1 шілдеден бастап жаңа қолжетімділік нормативтері қолданысқа енгізілді: ҚР ҚН 3.06-01-2011 "Ғимараттар мен құрылыстардың халықтың жүріп-тұруы шектеулi топтарына қолжетімділігі"; ҚР ҚН 3.06-02-2012 "Ғимараттар мен құрылыстарды халықтың жүріп-тұруы шектеулi топтарына қолжетімді етіп жобалау. Жалпы ережелер". Аталған нормативтер негізіне әмбебап дизайн және жүйелі бейімдеу қағидаттары алынды.

      175. ҚР ҚН 1.02.-03-2011 "Құрылыстың жобалау құжаттарын әзірлеу, келісу, бекіту тәртібі және құрамы" стандартына сәулет шешімдері мазмұнын жобаланатын объектіде мүгедектер мен халықтың жүріп-тұруы шектеулi топтары үшін қолжетімділікті қамтамасыз ету және тіршілік-тынысына тең жағдай жасау бойынша және оны жобалауды міндетті түрде әлеуметтік қорғау орындарымен келісу іс-шараларымен толықтыру бөлігінде өзгерістер енгізілді (ҰЭМ Құрылыс, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері және жер ресурстарын басқару комитетінің 2014 жылғы 18 қарашадағы № 107-НҚ бұйрығы)

      Мемлекеттік бақылау

      176. Құрылыс нормалары мен қағидалары талаптарын сақтауға мемлекеттік бақылау жүргізу "Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген және МСҚБ басқармасына жүктелген.

      177. Объектінің құрылысы басталғаннан пайдалануға берілгенге дейін халықтың жүріп-тұруы шектеулi топтары үшін қолжетімділігін қамтамасыз ету бөлігінде мемлекеттік нормативтердің сақталу мәселесі ерекше бақылауға алынды.

      178. 2016 жылы жүргізілген тексерулердің нәтижелері көрсеткендей, МСҚБ басқармалары мүмкіндіктері шектеулі адамдардың қолжетімділігіне қатысты нормативтік талаптар бойынша 110 бұзушылық анықтаған, бұзушылықтарды жою туралы 91 нұсқама берген.

      179. Қазақстанда лауазымды адамдардың, кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын жеке тұлғалар мен заңды тұлғалардың мүгедектерге әлеуметтік және көлік инфрақұрылымы объектілеріне кедергісіз қол жеткізу үшін жағдайды қамтамасыз етпегені үшін әкімшілік жауаптылық көзделген.

      180. Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодекске сәйкес мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңнаманы мүгедектердің әлеуметтік және көлік инфрақұрылымы объектілеріне қолжетімділігін қамтамасыз етпеу түрінде жасалған бұзушылық үшін лауазымды адамдарға елу, шағын кәсіпкерлік субъектілеріне – бір жүз жиырма, орта кәсіпкерлік субъектілеріне – екі жүз, ірі кәсіпкерлік субъектілеріне – төрт жүз айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады.

      181. 2015 жылдан бастап Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитетінің департаменттері әлеуметтік және көлік инфрақұрылымы объектілеріне қолжетімділікті қамтамасыз ету бойынша 123 іріктеме және 287 жоспардан тыс тексеру жүргізді. Нәтижесінде 375 бақылау субъектісіне анықталған бұзушылықтарды жою туралы нұсқамалар берілді, оның ішінде 203 субъектіге жалпы сомасы 26,9 млн. теңгеге әкімшілік айыппұл салынды.

      Паспорттау

      182. 2012 жылдан бастап Қазақстанның барлық өңірлерінде мүгедектерге әлеуметтік және көлік инфрақұрылымы объектілерінің (түгендеу/паспорттау) қолжетімділігін бағалау және оларды мүгедектігі бар адамдардың мұқтаждықтарына одан әрі бейімдеу жүргізіледі.

      183. Объектілерді түгендеуді (паспорттауды) жүргізу және мониторингтеуге қоғамдық кеңес мүшелері тартылады, олардың құрамына БАҚ, мүгедектердің қоғамдық бірлестіктерінің және азаматтық қоғамның басқа да өкілдері қосылған.

      184. 2012 жылдан бастап 2016 жылға дейінгі кезеңде 27 828 объектіге паспорттау жүргізілген. Оның ішінде 17 506 объект (62,9 %) қолжетімсіз деп танылды және бейімдеуді талап етеді (4-қосымша).

      185. Қазіргі таңда жергілікті бюджет және "Жұмыспен қамту 2020 жол картасы" бағдарламасының қаражаты есебінен 11 212 (77,4 %) объекті бейімделді.

      186. Еңбекмині мен БҰҰДБ бірлескен жобасы шеңберінде Қазақстанда friendlybuilding.kz мекенжайы бойынша орналасқан "Қолжетімділіктің интерактивтік белсенді картасы" порталы әзірленіп, пайдалануға берілді. Аталмыш портал елдің паспортталған және бейімделген объектілері бойынша ақпаратты онлайн режимде енгізуге, объектіні бейімдеу дәрежесін көруге, көрсетілген ақпараттың дәлдігін тексеруге мүмкіндік береді. Барлық тіркелген пайдаланушыларға әрбір объектіде жүргізілген бейімдеудің сапасын бағалауға және фотосуреттерді қоса бере отырып комментарийлер орналастыруға мүмкіндік ұсынылған.

      Көлік инфрақұрылымы. Теміржол көлігі

      187. Жолаушыларға қызмет көрсету сапасын бақылау мақсатында 2014 жылғы 1 қаңтардан бастап поездарда және вокзалдарда жолаушыларға қызмет көрсетудің ұлттық стандарттары қолданысқа енгізілді, оларда физикалық мүмкіндіктері шектеулі адамдар үшін жағдайлар жасау бойынша талаптар қамтылған. Аталмыш стандарттар барлық вокзалдарда пандустар құрылғысының және қоғамдық дәретханаларда арнайы кабиналардың, тамақтану орындарында арнайы үстелдердің, мүгедектер арбаларына қызмет көрсетудің болуын көздейді. 2015 жылдың қорытындысы бойынша Жолаушыларға қызмет көрсету жөніндегі ұлттық стандарттардың талаптарына сәйкестік 33 %-ды құрады.

      188. Вокзалдарда қызмет саласына қарамастан қолжетімділікті жасау бойынша талаптар көзделген: мүгедектер автомашиналарын қою үшін орындар бөлу; ғимаратқа кіреберісті, баспалдақтарды, ғимарат ішіндегі қозғалыс жолдарын жабдықтау; көру және (немесе) есту қабілеті нашар мүгедектер үшін қолжетімді байланыс құралдары мен ақпараттық сигналдық құрылғыларды жабдықтау; мүгедектерге арналған кезекші кресло-арбаның болуы; қоғамдық дәретханаларды мүгедектерге арналған кабиналармен жабдықтау; арнайы таксофондар орнату; поезд вагондарын вагонға көтерілу құрылғыларымен және арнайы орындармен жабдықтау.

      189. Қазіргі уақытта 18 маршруттың құрамында қозғалыс қолайлылығы үшін дәліздер және тамбурлар қайта жабдықталған, мүгедектер арбасын көтеруге арналған тетікпен жабдықталған 31 вагон қатынайды. Купе 2 жолаушыға арналған: мүгедекке арнап жабдықталған орын және еріп жүретін адамға арналған орын.

      190. Теміржол вокзалдарының жұмыскерлері және жолсеріктер жолаушылармен қарым-қатынас жасауда мүмкіндіктері шектеулі жолаушыларға поездан түсу/отырғызу бойынша қызметтер көрсетеді. Аталмыш міндеттер жұмыскерлердің лауазымдық нұсқаулықтарында бекітілген.

      Көлік инфрақұрылым. Автомобиль көлігі

      191. Ұлттық стандарттарда ("Автовокзалдар, автостанциялар және жолаушыларға қызмет көрсету орындарының қызметтері" және "Тұрақты және тұрақты емес тасымалдар бойынша автокөлік қызметтері" автовокзалдарға, автостанцияларға, жолаушыларға және автобустарға қызмет көрсету орындарына) мүгедектер үшін қауіпсіз және қолайлы қызметтер көрсету бойынша талаптар көзделген. Сонымен қатар, "Автомобиль көлігі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының нормалары шаруашылық субъектілерін ұлттық стандарттарды сақтауға міндеттейді және мүгедек жолаушыларды тасымалдау кезінде артықшылықтар ұсынады.

      192. Мүгедектерді автомобиль көлігімен тасымалдау бойынша қызметтерді көрсету қағидаларында "Инватаксимен" және таксимен, алысқа қатынау автобустарында (ІІІ класс), қалааралық автобустарда (ІІ класс) автомобиль көлігімен тасымалдау бойынша қызмет көрсетуде мүгедектер үшін қолжетімді көлік құралын (арнайы автокөлік құралдарымен, мүгедектерді тасымалдауға арналған заттармен және белгілермен) қамтамасыз етудің жалпы тәртібі және шарттары көзделген. Қағидалар Қазақстанның барлық аумағында әрекет етеді және меншік нысанына қарамастан барлық жеке және заңды тұлғалар үшін міндетті болып табылады.

      193. Автомобильмен тасымалдау саласындағы заңнамаға өзгерістер мен толықтырулар енгізу шеңберінде тасымалдаушылардан мүмкіндіктері шектеулі адамдар үшін жаңа бейімделген автобустар сатып алуды (немесе бейімдеуді) талап ететін нормалар көзделеді.

      194. 2014 – 2016 жылдары республикалық бюджеттен 452,4 млн. теңге өңірлерде 16 722 арнайы жол белгісін және нұсқаушыны орнатуға мүгедектерге қызмет көрсетуге бағытталған ұйымдардың орналасу орындарында 465 жаяу жүргінші өткелдерін дыбыс құрылғыларымен жабдықтауға жұмсалды.

      Көлік инфрақұрылымы. Әуе көлігі

      195. Жолаушыларға әуежайда қызмет көрсету қағидаларында 2016 жылдан бастап PRM (Persons with Reduced Mobility) қызмет көрсетудің халықаралық стандартының болуы бойынша талаптар көзделген, оларда, тұрақтарға, аялдамаларға, вокзал маңы алаңындағы кездесу орындарына, тұрмыстық қызметтерге және сервистік қызмет көрсетуге; жолаушылардың әуе тасымалы қызметтерін көрсету жылдамдығы мен жайлылығына, ақпараттық қызмет көрсетуге және персоналды даярлауға талаптар қойылған.

      196. Әуежайларда және әуе компанияларында тасымалдау кезінде мүгедектерге шекаралық, кедендік бақылаудан және басқа рәсімдерден өтуге көмек көрсетіледі, әуе кемесінің салонына тасымалдау үшін арнайы кресло ұсынылады. 6 әуежайда (Алматы, Астана, Ақтау, Ақтөбе, Қарағанды, Көкшетау) арнайы лифтілер, эскалаторлар, бөлмелер, мемлекеттік және орыс тілдерінде ақпараттық көрсеткіштер, жарықтық таблолар және маңдайшалар, медициналық қызметкерді шақыру кнопкасымен жабдықталған дәретхана бөлмелері бар; 9 әуежайда (Астана, Алматы, Ақтау, Ақтөбе, Қарағанды, Көкшетау, Шымкент, Өскемен, Жезқазған) кіретін және шығатын жерлерде пандустар орнатылған, мүгедектер арбасын ұсыну көзделген, дәретхана бөлмелерінде арнайы тұтқалар орнатылған.

      Мемлекеттік қызметтер

      197. Мемлекет қолжетімділікті қамтамасыз ету ісінде үлгі болу және осы арқылы нәтижелерге тиімді қол жеткізуге тиіс екенін түсіне отырып, Үкімет мемлекеттік көрсетілетін қызметтер мүгедектігі бар адамдар үшін қолжетімді болуы үшін барлық мүмкіндіктерді жасауда.

      198. 2013 жылғы 15 сәуірде қабылданған "Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы" Қазақстан Республикасының Заңында көрсетілетін қызметті берушінің персоналды мүгедектермен қарым-қатынас дағдыларына үйрету және мемлекеттік көрсетілетін қызметтерді алуда мүмкіндіктері шектеулі адамдар үшін қажетті жағдайларды жасау бойынша міндеттері көзделген.

      199. Мемлекеттік көрсетілетін қызметтердің жекелеген стандарттарында тұрғылықты жері бойынша дайын құжаттарды қабылдау және беру үшін өзінің баруға мүмкіндігі жоқ мүгедектерге мамандардың келуі көзделген. Мысалы, осындай талаптар ІІМ, МҚІСҚА ("Мемлекеттік қызметшілерді, бос мемлекеттік әкімшілік лауазымға жұмысқа орналасуға үміткерлерді және құқық қорғау қызметіне алғаш түсетін азаматтарды тестілеу"), Қаржыминінің ("Жеке кәсіпкерді тіркеу есебі"), Әділетминінің ("Жылжымайтын мүлікке құқықтарды (ауыртпалықтарды) мемлекеттік тіркеу") аумақтық органдары халыққа көрсететін мемлекеттік қызметтердің стандарттарында бар.

      200. Қазіргі таңда мемлекеттік органдардың ресми интернет-ресурстарының нашар көретін адамдарға арналған нұсқасы бар.

      201. Бекітілген Әлеуметтік дамудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасына сәйкес Үкімет Қазақстанды 2030 жылға қарай мүмкіндіктері шектеулі адамдар және қарт адамдар үшін кедергісіз елге айналдыруды жоспарлап отыр.

      Конвенцияның 10-бабы. Өмір сүру құқығы

      202. Әрбір адамның өмір сүру құқығы Қазақстан Республикасы Конституциясының 15-бабының 1-тармағында бекітілген. Ешкімнің де өз бетінше адам өмірін қиюға хақысы жоқ.

      203. Қылмыстық кодексте адам өлтіру, анасының жаңа туған нәрестені өлтіруі, аффект күйінде жасалған, сондай-ақ адам өліміне әкелген қылмыс үшін қылмыстық жауапкершілік көзделген.

      204. Өлім жазасын шектеулі қолдану өмір сүруге құқықтың маңызды элементі болып табылады. Конституцияда өлім жазасы адамдардың қаза болуымен байланысты террористік қылмыстар жасағаны үшін, сондай-ақ соғыс уақытында ерекше ауыр қылмыстар жасағаны үшін ең ауыр жаза ретінде заңмен белгіленеді, ондай жазаға кесілген адамның кешірім жасау туралы өтініш ету хақы бар деп көзделген (Конституцияның 15-бабының 2-тармағы).

      205. Практикада өлім жазасы тағайындалмайды. Өлім жазасына балама түрінде 2004 жылғы 1 қаңтардан бастап Қазақстанда бас бостандығынан өмір бойына айыру енгізілген. Өлім жазасы қылмыс жасаған 18 жасқа дейінгі жастағы адамдарға, 63 жастан асқан ерлер мен әйелдерге тағайындалмайды.

      206. Адамның, оның ішінде мүгедектердің өмірі мен денсаулығын қорғау мақсатында мемлекет әркімнің тегін медициналық қызмет көрсетілуіне құқығын қамтамасыз етеді. "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексімен алынған халықаралық міндеттемелерді орындау мақсатында эвтаназияны жүзеге асыруға тыйым салынады, өйткені өмір сүруге құқық айырылмайтын болып табылады.

      Конвенцияның 11-бабы. Қатерлі жағдайлар мен төтенше гуманитарлық жағдайлар

      207. Қазақстанда азаматтық қорғаудың мемлекеттік жүйесі қызмет етеді.

      208. Басқа адамдар сияқты мүгедектердің қорғалуы және қауіпсіздігі "Терроризмге қарсы күрес туралы" 1999 жылғы 13 шілдедегі, "Төтенше жағдай туралы" 2003 жылғы 8 ақпандағы, "Азаматтық қорғау туралы" 2014 жылғы 11 сәуірдегі Қазақстан Республикасы заңдарының ережелерін іске асыру шеңберінде төтенше гуманитарлық жағдайлар немесе табиғи апаттар тудырған қатерлі жағдайларда қамтамасыз етіледі.

      209. Азаматтық қорғау туралы Қазақстан Республикасы Заңының 18-бабында барлық азаматтарға, оның ішінде мүгедектерге: ұшырауы мүмкін төтенше жағдайлардың қауіпті факторларының туындау қатері туралы және қажетті қауіпсіздік шаралары туралы ақпаратты күні бұрын алу; төтенше жағдайлар туындаған жағдайда өмірін, денсаулығын және жеке мүлкін қорғауға; табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар салдарынан өздерінің денсаулығына келтірілген зиян мен мүлкіне келтірілген нұқсанды заңнамада белгіленген тәртіппен өтету; табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар салдарынан өздерінің денсаулығына келтірілген зиян мен мүлкіне келтірілген нұқсанды өтеу туралы сотқа қуыным беру құқығына кепілдік беріледі.

      210. Қазақстанда төтенше жағдайдың туындау алғышарттары немесе туындауы, өрт, адамдардың өміріне төнген қауіп пен денсаулығына зиян келуі қатері туралы және шұғыл қызметтердің өз құзыреті шегінде ден қоюы жөніндегі іс-қимылдарын үйлестіре отырып шұғыл көмек шараларын қабылдау талап етілетін өзге де жағдайлар туралы жеке және заңды тұлғалардан келіп түсетін хабарламаларды қабылдаумен және өңдеумен айналысатын бірыңғай кезекшілік-диспетчерлік "112" қызметі жұмыс істейді.

      211. Қолданыстағы заңнамаға сәйкес байланыс операторлары ақысыз негізде "112" қызметіне төтенше жағдайлар туындағанда немесе қатер төнгенде қоңырау шалып тұрған абоненттің орналасқан жерін анықтау және халықтың ұялы байланыс телефондарына қысқа мәтіндік хабарлама жіберу бойынша қызметтерді көрсетуге міндетті. Аталмыш норма есту қабілеті бұзылған адамдарға ақпаратты басқа азаматтармен бірдей ұялы байланыс арқылы алуға мүмкіндік береді. Бұл ретте Қазақстанда есту және көру қабілеті нашар мүгедектер мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен мобильді телефондармен қамтамасыз етілетінін атап өту қажет.

      212. Сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтерде өрт, авариялық жағдайлар және қауіпті табиғат жағдайлары кезінде халықтың жүріп-тұруы шектеулі топтары үшін қолжетімді құрылыстарға және ғимараттарға қойылатын қауіпсіздік талаптары көзделген (ҚР ҚН 3.06.2011 "Халықтың жүріп тұруы шектеулі топтары үшін ғимараттар мен құрылыстардың қолжетімділігі" құрылыс нормалары, 3.06-02-2012 "Халықтың жүріп тұруы шектеулі топтары үшін қолжетімділікті ескерумен ғимараттар және құрылыстарды жобалау. Жалпы ережелер" ҚР ҚЖ қағидалар жинағы).

      Конвенцияның 12-бабы. Заң алдындағы теңдік

      213. Қазақстанда әрбір мүгедек басқа адамдармен бірдей құқықтық қорғалуға құқылы. Барлық азамат заң және сот алдында тең, бұл толық көлемде мүгедектерге де қолданылған.

      214. Азаматтық заңнама "құқық қабілеттілігі" (азаматтық құқықтарға ие болу және міндеттерді көтеру қабілеттілігі) және "әрекетке қабілеттілігі" (азаматтың өз әрекеттері арқылы азаматтық құқықтарды иеленуі және жүзеге асыруы, өзіне азаматтық міндеттер жүктеу және оларды орындау қабілеттілігі) түсініктерін қамтиды.

      215. Заңнамалық актілерде көзделген тәртіппен және жағдайларда ғана құқық қабілеттілігі мен әрекетке қабілеттігіне шектеу қойылуы мүмкін.

      216. Қазақстанда мүгедектердің азамат ретінде жан-жақты қатысуына мүлікке иелік етуге және оны мұраға алуға, өз қаржы істерін жүргізуге, сондай-ақ банк несиесіне, ипотекалық кредиттерге және қаржылық кредиттеудің басқа да нысандарына тең қолжетімділікке құқығы қамтамасыз етілген.

      217. Психикалық ауруы немесе ақыл-есі кем болуы салдарынан өзінің әрекеттерінің мәнісін түсіне алмайтын немесе оларды басқара алмайтын азаматты сот әрекетке қабілетсіз деп тани алады, осыған байланысты оған қамқоршылық белгіленеді. Әрекетке қабілетсіз деп танылған азаматтың атынан мәмілелерді оның қамқоршысы жасайды. Әрекетке қабілетсіз адам жазылған немесе денсаулығы айтарлықтай жақсарған жағдайда сот оны әрекетке қабілетті деп таниды, содан кейін одан қамқоршылық алынады.

      Конвенцияның 13-бабы. Сот төрелігіне қол жеткізу

      218. Қазақстан Республикасында әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сотта қорғалуына құқығы бар.

      219. Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінде (бұдан әрі – АПК) азаматтық сот ісін жүргізу шеңберінде мүгедектердің құқықтары мен мүдделерін қорғауға бағытталған мынадай нормалар бекітілген:

      - егер куә мүгедектігінің салдарынан соттың шақыруы бойынша келуге жағдайы болмаса, сот одан оның болған жерінде жауап алуы мүмкін;

      - судья 1 және 2-топтағы мүгедектердің істерін сот талқылауына дайындаған кезде немесе қараған кезде заң көмегіне ақы төлеуден және өкілдік етуге байланысты шығыстарды өтеуден толық босатуға және оларды бюджет қаражаты есебіне жатқызуға міндетті;

      - сот тараптардың біреуі есту қабілеті бұзылған адам болып табылатын арыздарды қарау кезінде сурдоаударма дағдыларын меңгерген адамды тартады.

      220. АПК-де аудио-бейне жазба құралдары көмегімен сот отырысын жазып алу қарастырылған, бұл көру қабілеті бұзылған адамдардың соттың істі қарау барысында ақпарат алу құқын сақтауға ықпал етеді. Іске қатысушы адамдар немесе олардың өкілдері сот отырысының аудио-бейне жазбасының мазмұнымен танысуға және оның мазмұнына ескерту жасауға құқылы.

      221. Қолданыстағы заңнамаға сәйкес сот отырыстары қылмыстық, сол сияқты азаматтық істер бойынша бейнеконференцбайланыс арқылы жүргізілуі мүмкін. Осындай технологияны мүмкіндіктері шектеулі азаматтар өздерінің құқықтарын қорғау үшін пайдалана алады, өйткені егер осындай азамат алыс жерде тұратын болса, оған жақын орналасқан сотты таңдап, онлайн-режимде сот отырысына қатысуға мүмкіндік береді.

      222. Жоғарғы Соттың деректері бойынша 2012 жылдан бастап 2016 жылға дейін мүгедектігі бар адамдардың қатысуымен азаматтық құқық бұзушылықтар шеңберінде соттар 10 221 талап/істі қараған, олардың ішінде отбасылық құқықтық қатынастар аясында – 1 192, еңбек құқықтық қатынастары аясында – 1 710, тұрғын үй құқықтық қатынастары аясында – 552, жер құқықтық қатынастары аясында – 106, басқалары – 6 661. Істердің жалпы санынан 1 765 іс процесті аудио, бейне тіркеуге жүргізе отырып қаралды.

      223. Мүгедектер, оның ішінде кресло-арбамен қозғалатын мүгедектер үшін 324 сот ғимаратының қолжетімділігін қамтамасыз ету бойынша жұмыс басталды. 28 сот ғимаратында үй-жайға еш кедергісіз кіруге болады, 255 ғимаратта халықтың жүріп-тұруы шектеулі топтарына арналған пандустар орнатылған.

      Соттың санитариялық-тұрмыстық үй-жайларында тұтқалар орнату бойынша жұмыс кезең-кезеңімен жүргізіліп жатыр (бүгінде 90 сот ғимаратында тиісті жабдықтар орнатылған), ақпараттың тактильді құралдары 86 сотта бар. Мүгедектігі бар адамдардың автокөлігіне арналған көлік қою жерлері арнайы белгілермен жабдықталған.

      224. 2014 жылы сот жүйесіне қол жеткізуді қамтамасыз ету мақсатында азаматтарға арналған Сот жүйесінің интернет ресурсы (СЖИР) жаңғыртылды. СЖИР бір терезеде елдің 370 сотының ақпаратына қол жеткізу мүмкіндігін және "Сот кабинеті" сервисін ұсынады. "Сот кабинетінде" өтініштерді, арыздарды, шағымдарды электрондық түрде дайындауға және беруге; мемлекеттік баж салығын онлайн төлеуге; мемлекеттік баж салығының төленгенін тексеруге; істің қаралу барысын тексеруге және істі онлайн қарауға; сот құжаттары мен хабарламаларын шұғыл алуға; сот практикасының қорытындыларымен танысуға мүмкіндік береді. Мүмкіндіктері шектеулі адам сот органдарының барлық сервистерімен қашықтан немесе сотқа келіп пайдалана алады. Көру қабілеті нашар адамдарға арналған нұсқа іске асырылған. Мүмкіндіктері шектеулі адамдар үшін СЖИР мазмұнын дыбыспен беруді енгізу бойынша мәселе пысықталып жатыр.

      225. Жоғарғы Сот, облыстық оқу орталықтары мен соларға теңестірілген соттар тұрақты негізде соттардың және сот жүйесіндегі қызметкерлердің мүгедектердің құқықтары туралы хабардарлығын арттыруға бағытталған шаралар жүргізеді. Мүгедектердің сот төрелігіне тиімді қол жеткізуін қамтамасыз ету мақсатында 2016 жылы республика соттары 11 оқу семинарын, дөңгелек үстелдер, тренингтер өткізді, оларға 150-ден астам судья және сот жүйесінің 50 қызметкері қатысты. Жоғарғы Сот жанындағы Әділ сот академиясымен бірлесе отырып, біліктілікті арттыру курстарының тыңдаушылары үшін "Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияны ратификациялау туралы" атты тақырыпта дәрістер оқылды.

      226. "Адвокаттық қызмет туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес егер сотта қаралатын дау кәсіпкерлік қызметке байланысты болмаса, адвокаттар бірінші және екінші топтағы мүгедектерге заңды көмекті тегін көрсетеді (мемлекеттік бюджет есебінен). 2012 – 2016 жылдар аралығында адвокаттар 5 623 мүгедекке заңды көмек көрсеткен.

      227. "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" Кодекстің 541-бабына сәйкес мынадай адамдар:

      мүгедек талапкерлер, жасынан мүгедек баланың ата-анасының біреуі – барлық істер және құжаттар бойынша;

      жұмыскерлерінің кемінде 35 % есту, сөйлеу, сондай-ақ көру қабілеті бойынша мүгедектер құрайтын мүгедектердің қоғамдық бірлестіктері және (немесе) олар құрған ұйымдар – өз мүдделерінде арыз беру кезінде сотта мемлекеттік баж салығын төлеуден босатылады.

      Конвенцияның 14-бабы. Еркіндік және жеке басына қол сұғылмаушылық

      228. Конституцияда мүгедектерді қоса алғанда, адам құқықтары мен бостандықтарына (12-бап), бостандық және жеке басына қолсұғылмаушылық құқығына кепілдік (16, 17, 18-баптар) беріледі. Азаматтардың бостандығын заңсыз және ерікті түрде, оның ішінде мүгедектік себептері бойынша айыруға жол берілмейді.

      229. Қылмыстық және Қылмыстық-процестік кодекстерге сәйкес медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары есі дұрыс емес деп танылған адамдарға қатысты соттың шешімі бойынша ғана қолданылады. Бұл ретте есі дұрыс емес деп қылмыстық немесе қоғамдық қауіпті іс-әрекет жасаған адамның созылмалы психикалық аурудың, психикасының уақытша бұзылуының, ақыл-ойы кемістігінің немесе психикасының өзге де бұзылуының салдарынан өз әрекеттерiнiң (әрекетсiздiгiнiң) iс жүзiндегi сипаты мен қоғамдық қауiптiлiгiн толық түйсіне алмаған және оларды игере алмаған күйі түсініледі.

      230. Тұтқынға алуға, қамауға алуға және қамауда ұстауға соттың шешімі бойынша ғана жол беріледі. Соттың шешімі шыққанға дейін адамды 72 сағаттан артық ұстауға болмайды ( Конституцияның 16-бабы).

      231. Адамдардың, оның ішінде мүгедектердің бостандықтарын заңсыз немесе ерікті түрде айыруды жою үшін, сондай-ақ бостандықты кез келген түрде айыру заңға сәйкес келуі үшін Қылмыстық кодексте адамды ұрлау 125-бап), бас бостандығынан заңсыз айыру, (126-бап), психиатриялық стационарға заңсыз жатқызу (127-бап) сияқты қылмыстарды жасағаны үшін қылмыстық жазалау көзделген.

      232. Сотталған мүгедектерге қатысты жазаны орындаудың олардың денсаулық жағдайын және физикалық мүмкіндіктері ескеру қажеттілігімен түсіндірілетін өз ерекшеліктері бар. Қылмыстық-атқару заңнамасында олар үшін кейбір ерекше шарттар мен жеңілдіктер қарастырылған: жақсартылған тұрғын үй-тұрмыстық жағдайлары және тамақтану нормасы; үй-жайларды арнаулы техникалық құралдармен және құрылғылармен жабдықтау; медициналық қорытындыда айқындалған мөлшерде және ассортиментте дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдар бар сәлемдемелерді алу және беру құқығы; жұбайы (зайыбы), туысы немесе басқа еріп жүретін адаммен мекемеден тыс жерлерге шығу.

      233. Конвенцияны ратификациялағаннан кейін Ішкі істер министрлігінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 1088 бұйрығымен Мүгедектігі бар және мекемелерде жазасын өтеп жүрген және күзетпен қамауда отырған сотталғандарға техникалық көмекші (компенсаторлық) құралдар мен арнайы жүріп-тұру құралдарын ұсыну қағидалары бекітілді.

      234. 2016 жылы қылмыстық-атқару жүйесі ұйымдарында ұсталатын мүгедек адамдардың саны 740 адамды құрады, пробация қызметінде (шартты сотталғандар) есепте тұрғандар – 254 адам. Соңғы 5 жылда шартты сотталған мүгедектер санының өсуі кезінде, қылмыс жасағаны үшін бостандығынан айырылған мүгедектер санының азайғанын байқауға болады.

      235. Бірінші және екінші топтағы мүгедектерге әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін қамауға алу қолданылмайды (2014 жылғы 5 шілдедегі "Әкімшілік құқық бұзушылық туралы" Кодекстің 50-бабының 2-тармағы).

      Конвенцияның 15-бабы. Азаптаулардан және қатыгез, адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттер мен жазалау түрлерінен еркін болу

      236. Конституцияның 17-бабында ешкімді азаптауға, оған зорлық-зомбылық жасауға, басқадай қатыгездік немесе адамдық қадір-қасиетін қорлайтындай жәбір көрсетуге не жазалауға болмайды деп белгіленген. Қазақстанда мүгедектер азаптаулардан және қатыгез, адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттер мен жазалау түрлерінен қорғалған. Адамның қадір-қасиетіне қол сұғылмайды және оны мемлекет қорғайды.

      237. Қазақстан азаптаудың алдын алу аясындағы барлық негізгі халықаралық-құқықтық шарттық тетіктердің қатысушысы болып табылады.

      238. Қазақстанда ұлттық алдын алу тетігі азаптаулардың және қатыгез, адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттер мен жазалау түрлерінің алдын алу түрінде әрекет етеді, ол Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің үйлестіруімен ұлттық алдын алу тетігі қатысушыларының қызметі арқылы қызмет етеді.

      239. Қазақстанның қылмыстық-атқару заңнамасы сотталғандардың азаптаудан, зорлық-зомбылықтан, басқа да қатыгез немесе адамның қадір-қасиетін қорлайтын басқа да іс-әрекеттерден қорғалуына кепілдік беруді қатаң сақтауға негізделеді (Қылмыстық-атқару кодексінің 10, 39-баптары).

      Конвенцияның 16-бабы. Қанаудан, зорлықтан және қорлаудан еркіндік

      240. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі мүгедектерді қатыгездікпен қараудан, зорлық-зомбылықтан және қанаудан басқалармен тең негізде қорғайды. Бұдан басқа, Қылмыстық кодексте психикасының бұзылуы бар немесе қауқарсыз күйдегі адамдарды қанау мақсатындағы әрекеттер жасағаны үшін жазалауды күшейтуге қатысты арнайы ережелер бар.

      241. Қазақстан Республикасында мәжбүрлі еңбекке тыйым салынған.

      242. Ата-ана құқықтарын жүзеге асыру кезінде ата-аналардың баланың дене бітімі мен психикалық денсаулығына, оның адамгершілік жағынан дамуына зиян келтіруге құқығы жоқ. Баланы тәрбиелеу тәсілдері адамның қадір-қасиетін кемсітетін немқұрайлылықты, қатыгездікті, дөрекілікті, баланы қорлауды немесе қанауды болғызбауға тиіс. ("Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы" Кодекстің 72-бабы).

      243. Егер ата-аналар (немесе ата-ананың біреуі) балаға қатыгездік көрсетсе, оның ішінде оған күш қолданса немесе психикасына зорлық жасаса, оның жыныстық тиіспеушілігіне қастандық жасаса, онда ата-ана құқықтарынан айрылуы мүмкін (Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы кодекстің 75-бабы), сот баланың мүддесiн ескере отырып, баланы ата-аналардан (немесе ата-анасының біреуінен) оларды ата-ана құқықтарынан айыру (ата-ана құқықтарын шектеу) туралы шешiм шығаруы мүмкін (Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы кодекстің 79-бабы).

      244. Іріктеп зерттеу деректеріне сәйкес сұрау жүргізілген 18 жастан асқан мүгедектердің 2,3 %-ы – психологиялық, 1 %-ы – физикалық, 0,9 %-ы экономикалық және сексуалдық зорлық-зомбылыққа ұшыраған. Респонденттер негізінен зорлық-зомбылық қоғамдық орындарда (34,2 %), көршілер тарапынан көшеде (30,5 %) және туыстар тарапынан үйде болғанын (14,3 %) атап өтті.

      245. Қазақстанда зорлық-зомбылықтың құрбаны болған мүгедектердің тиімді түрде қалпына келу, оңалу және әлеуметтік қайта бейімделу қызметтері мен бағдарламаларына қол жеткізуін қамтамасыз ету үшін барлығын қамтитын шаралар қабылдануда.

      246. "Арнаулы әлеуметтік қызметтер туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес әлеуметтік бейімсіздікке және әлеуметтік депривацияға әкеп соқтырған қатыгездік адамды өмірлік қиын жағдайда және қызметтер мен көмек алуға құқылы деп тану үшін негіз болып саналады.

      247. 2014 жылы Ішкі істер, Білім және ғылым, Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлерінің бірлескен бұйрығымен әлеуметтік бейімсіздікке және әлеуметтік депривацияға әкеп соққан қатыгездіктің бар-жоғын бағалау өлшемшарттарын бекітті.

      248. Республикада "Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу туралы" Қазақстан Республикасының Заңы және Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2016 жылғы 21 желтоқсандағы № 1079 бұйрығымен бекітілген тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбандарына арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсету стандарты қабылданды және қолданылуда.

      249. Жәбірленушілердің құқықтары қылмыстардан және билікті теріс пайдаланудан заңмен қорғалады. Мемлекет жәбірленушілердің сот төрелігіне қол жеткізуін қамтамасыз етеді (Конституцияның 13-бабы). Қылмыстық сот ісін жүргізу міндеттері адамды және азаматты негiзсiз айыптау мен соттаудан, оның құқықтары мен бостандықтарын заңсыз шектеуден қорғау, ал кiнәсiз адам заңсыз айыпталған немесе сотталған жағдайда, оны дереу және толық ақтауды қамтамасыз ету, сондай-ақ заңдылық пен құқықтық тәртiпті нығайтуға, қылмыстық құқық бұзушылықтардың алдын алуға, құқықты құрметтеу көзқарасын қалыптастыруға ықпал ету болып табылады (Қылмыстық-процестік кодекстің 8-бабы).

      Конвенцияның 17-бабы. Жеке тұтастықты қорғау

      250. Қазақстан заңнамасында мүгедектердің физикалық және психикалық тұтастылығын құрметтеу құқығы белгіленген.

      251. Мәжбүрлеп емдеу соттың шешімі негізінде ғана жүзеге асырылады. Азаматтардың келісімінсіз: өз еркін білдіруге мүмкіндік бермейтін есеңгіреген, ес-түссіз жағдайдағы; айналасындағыларға қауіп төндіретін аурулардан зардап шегуші; психикасының ауыр түрде бұзылуынан (ауруынан) зардап шегуші; психикасының бұзылуынан (ауруынан) зардап шегуші және қоғамға қауіпті әрекет жасаған адамдарға қатысты медициналық көмек көрсетуге жол беріледі.

      252. 2016 жылы денсаулық сақтау органдарының есебінде психикасының бұзылуынан зардап шегуші 190 945 адам тұрды, оның ішінде 55 364-і емдеу және оңалтудан өз еркімен, 280 – мәжбүрлі түрде өтті.

      253. Адамның еріксіз және саналы түрде келісуінсіз ұсынылатын медициналық көмектен немесе өзге араласудан мүгедектерді қорғауға бағытталған шараларға, атап айтқанда, ағзаларды ерікті түрде транспланттауды жатқызу қажет ("Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Кодекстің 88-бабы 1-тармағының 12) тармақшасы). Осы норма ұлттық заңнаманы жаңғырту шеңберінде, оның ішінде Конвенция ережелерін іске асыру шеңберінде енгізілді.

      254. Қазақстанда әрбір әйел ана болу туралы мәселені дербес шешеді. Жүктілікті жасанды тоқтату хабардар етілген ерікті түрдегі келісімі болған кезде әйелдің ниеті бойынша жүргізіледі.

      255. 2012 – 2016 жылдары мүгедектігі бар әйелдердің жүктілігін тоқтатудың 213 жағдайы тіркелген, оның ішінде 201 жағдай – медициналық көрсетілімдер бойынша, 12 – әлеуметтік көрсетілімдер бойынша.

      256. Адамды ұрпақты болу қабілетінен айыру мақсатында немесе контрацепция әдісі түріндегі арнайы медициналық араласу ретінде хирургиялық "стерилизациялау" отыз бес жастан асқан немесе кемінде екі баласы бар азаматтарға қатысты, ал медициналық көрсетілімдер мен кәмелеттік жастағы азаматтың келісімі болған жағдайда - жасына және балаларының бар-жоғына қарамастан жасалуы мүмкін ("Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Кодекстің 103-бабы).

      18-бап. Еркін жүріп-тұру және азаматтық

      257. Қазақстан Республикасының аумағында заңды тұратын әрбір адамның оның аумағы бойынша еркін қозғалуға және тұрғылықты жерді еркін таңдауға құқығы бар; әркімнің Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге шығуға құқығы бар. Республика азаматтарының республикаға кедергісіз қайтып оралуына құқығы бар (Конституцияның 21-бабы).

      258. "Азаматтық туралы" Қазақстан Республикасы Заңының ережелерінде мүгедектердің азаматтық алу бойынша қандай да бір шектеулері көзделмеген. Осы Заңға сәйкес Қазақстан азаматын ешбір жағдайларда азаматтығынан, өзінің азаматтығын өзгерту құқығынан айыруға болмайды, сондай-ақ Қазақстаннан тыс жерлерге қуылмайды.

      259. Қазақстан азаматтығы қағидаттарында және азаматтық мәселелерін реттейтін қағидаларда әлеуметтiк жағдайына, нәсiлi мен ұлтына, тiлiне, дiнге көзқарасына байланысты азаматтардың құқықтарын шектейтін ережелер жоқ ("Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабы). Қазақстан Республикасының азаматтығы, оның қандай негiзде алынғанына қарамастан, бiрыңғай және тең болып табылады.

      260. Ұлттық заңнамада "тууы бойынша" Қазақстан Республикасының азаматтығын алу негіздемесі бекітілген. Бала туған кезде ата-анасының екеуі де немесе жалғыз ата-анасы Қазақстан Республикасының азаматы болса, ол Қазақстан Республикасының азаматтығын (туған жеріне қарамастан) алады. Бала егер Қазақстан Республикасының аумағында туған болса және оның ата-анасы азаматтығы жоқ адамдар болып табылған жағдайда да Қазақстан Республикасының азаматтығын алады ("Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы" Қазақстан Республикасының Заңы, 22.12.2016 ж. жағдай бойынша өзгерістермен және толықтырулармен).

      261. "Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы" Кодекстің 46-бабына сәйкес бала туғаннан кейін бірден тіркеледі және туылған кезінен бастап атын алуға және азаматтық алуға құқығы, сондай-ақ мүмкіндігіне қарай, өз ата-аналарын білуге құқығы және олардың қамқорлығына құқығы болады. Кодексте балалардың дене бітімі жағдайы бойынша оларды шектейтін нормалар жоқ. Осылайша, барлық балалар, оның ішінде мүгедек балалар туған сәтінен бастап тіркеу органдарында тіркелуге жатады.

      Конвенцияның 19-бабы. Дербес өмір сүру салты және жергілікті қоғамдастықтарға тартылу

      262. Қазақстан Республикасында мүгедектер басқа адамдармен бірдей өздерінің тұрғылықты жерлерін таңдау мүмкіндігіне ие. Ешкімді тұрғын үйінен еркінен тыс айыруға болмайды.

      263. Іріктеме зерттеу дерегі бойынша сұрау жүргізілген мүгедектердің 96,1 %-ы жеке меншік үйлерде және пәтерлерде, 2 %-ы – медициналық-әлеуметтік мекемелерде, респонденттердің 0,9 %-ы жатақханадағы бөлмелерде тұрады және тағы 0,9 %-ы өздерінің тұрғылықты жерлерін саяжай үйлері немесе басқа түрдегі үй-жайлар деп атаған.

      264. Мүгедектердің өздерінің тұрғылықты жерлеріне құқықтарын қамтамасыз ету мақсатында "Қазақстан Республикасында мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 26-бабында жергілікті атқарушы органдар мүгедектерді есепке алатыны, тұрғын үйге мұқтаж мүгедектерге тұрғын үйді пайдалануға беретіні; мүгедектерге немесе құрамында мүгедек адам бар отбасыларға берілетін тұрғын үйлерді арнайы құрылғылармен және құралдармен жабдықтайтыны көзделген.

      265. Бірінші және екінші топтағы мүгедектер, мүгедек балалары бар немесе оларды тәрбиелеп отырған отбасылар коммуналдық тұрғын үй қорынан тұрғын үй алуға немесе жеке меншік тұрғын үй қорынан жергілікті атқарушы органдар жалдап отырған тұрғын үйді алуға құқылы ("Тұрғын үй қатынастары туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 67-бабының 2-тармағы).

      266. Тұрғын үйге мұқтаж азаматтарды есепке алуды тұрғылықты жері бойынша жергілікті атқарушы органдар жүзеге асырады.

      267. Тұрғын үй заңнамасына сәйкес мүгедектерге үйдің қабаттылығын, ғимараттың түрін, абаттандыру дәрежесін және тұру үшін басқа қажетті жағдайларды ескере отырып, тұрғын үйді таңдау құқығы беріледі.

      268. Конвенцияны ратификациялағаннан кейін тұрғын үй қатынастары туралы заңнамаға түзетулер енгізілді, оларға сәйкес тірек-қозғалыс аппараты бұзылған мүгедектер екінші қабаттан жоғары болмайтын тұрғын үймен қамтамасыз етіледі, үшінші топтағы мүгедектер тұруға жарайтын басқа жайды бергенге дейін қызметтік тұрғын үйден шығарылмайтын адамдар тізбесіне енгізіледі; мүгедек медициналық-әлеуметтік мекемеде уақытша тұрған жағдайда оның тұрғын үйге құқығы сақталады.

      269. Жергілікті атқарушы органдардың деректері бойынша 2016 жылдың соңына құрамында мүгедек адам бар 26 293 отбасы мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үй алу кезегінде тұр. 2012 – 2016 жылдары 2021 мүгедек тұрғын үй алды.

      270. Конвенцияның дербес өмір сүру салты және мүгедектердің жергілікті қоғамдастықтарға тартылуы туралы ережелерін іске асыруға Арнаулы әлеуметтік қызметтер туралы заңның нормалары бағытталған, оларда мүгедек балаларға, қарт және жасы 18 жастан асқан мүгедектерге үйде қызмет көрсету және ОЖБ негізінде тұрғылықты жері бойынша күндіз болу бөлімшелерінде қызметтер алу құқығын ұсыну көзделген.

      271. Үнемі басқа адамның көмегін қажет ететін мүгедектерге әлеуметтік-тұрмыстық; әлеуметтік-медициналық, әлеуметтік-психологиялық; әлеуметтік-педагогикалық; әлеуметтік-еңбек; әлеуметтік-мәдени; әлеуметтік-экономикалық және әлеуметтік-құқықтық қызметтер тікелей үйде немесе тұрғылықты жеріне жақын жерде тегін (мемлекеттік бюджет есебінен) көрсетіледі.

      272. Қазақстан Республикасында мынадай мекемелер жұмыс істейді:

      - 53 мемлекеттік күндіз болу орталығы, онда психоневрологиялық аурулары бар және тірек-қозғалыс аппараттары бұзылған 5 285 қарт, мүгедек, мүгедек бала қызмет алып жатыр;

      - 508 мемлекеттік бөлімше үйге барып әлеуметтік көмек көрсетеді, оның ішінде 141 бөлімше психоневрологиялық аурулары бар мүгедектер мен мүгедек балаларға арналған, 301 бөлімше қарттарға және мүгедектерге арналған, 66 аралас типтегі бөлімше. Әлеуметтік қызметкерлер үнемі басқа адамның көмегін қажет ететін 13 974 адамға үйінде қызмет көрсетеді.

      273. Жергілікті қоғамдастықтарға мүгедектерді қосу және тартуда ҮЕҰ ерекше рөл атқарады. 2016 жылдың соңына 106 ҮЕҰ мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс шеңберінде тұрғылықты жері бойынша 6 291 адамға арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсетуде.

      274. Отбасыға көмек көрсету шараларын бір мезгілде қабылдау арқылы арнаулы әлеуметтік көмекті тұрғылықты жері бойынша ұсыну саясатын жүзеге асыру психоневрологиялық аурулары бар 626 баланы медициналық-әлеуметтік стационарлардан отбасыларына қайтаруға мүмкіндік туғызды.

      275. Жергілікті қоғамдастықтарда мүгедектердің дербес өмір сүру салтын қамтамасыз ету мақсатында әлеуметтік саясатты одан әрі жетілдірудің негізгі бағыттары мүгедектерге әлеуметтік қызмет көрсетудің инновациялық түрлерін (сыйымдылығы шағын, өз бетінше тұру үйлерін, патронат отбасыларға мүгедектерді орналастыру практикасын және басқаларды дамыту) және оларға әлеуметтік қызметтерді ұсыну саласында бәсекелестік ортаны дамыту болып табылады.

      Конвенцияның 20-бабы. Жеке ұтқырлық

      276. Үкімет мүгедектердің жеке ұтқырлығын олардың барынша мүмкін дәрежедегі дербестігін қамтамасыз ету үшін шаралар қабылдайды, оның ішінде:

      - кедергілерді жою және қолжетімді ортаны құру бойынша шаралар қабылдау;

      - мүгедектерді техникалық көмекші (компенсаторлық) құралдармен және арнайы жүріп-тұру құралдарымен қамтамасыз ету;

      - қолжетімді көлік құралдарын ұсыну;

      - жеке көмекшілердің және ымдау тілі мамандарының қызметтерін көрсету;

      - мүгедектермен жұмыс істейтін мамандарды оқыту.

      277. Мүгедектерге әлеуметтік және көлік инфрақұрылымы объектілерінің қолжетімділігін қамтамасыз етуге қатысты қабылданып жатқан шаралар баяндамада Конвенцияның 9-бабы бойынша бөлімде сипатталған.

      278. Мүгедектердің еркін жүріп-тұруына жағдай жасау мақсатында мемлекет мүгедектерді оңалтудың техникалық көмекші (компенсаторлық) құралдарымен (бұдан әрі – ОТҚ), оның ішінде олардың жеке ұтқырлығын қамтамасыз ететін құралдармен қамтамасыз ету бойынша шараларды іске асыруда. Жыл сайын мүгедектерге денсаулықтың зақымдануы және ауру салдарынан организмнің бұзылған немесе жойылған функцияларын өтейтін дененің жоқ мүшелерін ауыстыратын заттардың 100 мың бірліктен астамы тегін беріледі.

      279. ОТҚ мүгедектерге Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 20 шілдедегі № 754 қаулысымен (5-қосымша) бекітілген мүгедектерге берілетін техникалық көмекші (орнын толтырушы) құралдар мен арнаулы жүріп-тұру құралдарының тізбесіне сәйкес ОЖБ негізінде беріледі.

      280. Конвенцияны ратификациялағаннан кейін ОТҚ тізбесі жандандырылды, 2017 жылдан бастап ол айтарлықтай кеңейтілетін болады (32-ден 55 бұйым түріне дейін).

      281. Протездік-ортопедиялық кәсіпорындарда 90-ға жуық протездік-ортопедиялық бұйым атауы дайындалады: ортездер, жоғары және төменгі мүшелердің, емшек бездерінің протездері, олардың жабдықтары, аппараттар, ортопедиялық аяқкиім, бандаждар, корсеттер, тростар, балдақтар, жетек арбалар, жаңа технологиялар бойынша жасалған протездер, сондай-ақ оларға жөндеу жүргізіледі.

      282. Қабылдау гильзасын тез дайындау жүйесімен жаңа технология бойынша жасалған тізе протезі; қатты сору әдісімен дайындалған термолиннен жасалған өлшеу гильзасы бар жаңа технология бойынша жамбас протезі; силикон-лайнер қаптамасы бар жамбас протезі, қосалқы құралдарының ассортименті кеңейтілген, фасондары өзгертілген ортопедиялық аяқкиімнің жаңа түрлері (ұлтарақ, бандаж, корсеттер) әзірленіп, өндіріске енгізілді.

      283. Сапалы және қауіпсіз техникалық құралдарды алуға мүгедектердің құқықтарын қорғауға ерекше көңіл бөлінеді. Осыған орай протездік-ортопедиялық бұйымдар өндірісі мүгедектерді оңалту саласындағы 17 мемлекеттік техникалық стандартқа сәйкес жүзеге асырылады.

      284. 2016 жылы протездік-ортопедиялық бұйымдар және қосалқы оңалту, оның ішінде протездерде дербес жүріп-тұру дағдыларына үйрету бойынша қызметтерді 24 700 мүгедек алды.

      285. Мүгедектерге көлік құралдары мемлекеттік бюджет есебінен, сондай-ақ жеке қаражаты есебінен ұсынылады.

      286. Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің 2013 жылғы 1 қарашадағы № 859 бұйрығымен бекітілген Автомобиль көлiгiмен мүгедектердi тасымалдау жөнiнде қызметтер көрсету қағидаларына сәйкес жолаушылар мен багажды таксимен тасымалдауды ұйымдастыру кезінде жеке кәсіпкер немесе заңды тұлғаның отыз және одан да көп таксиі болған кезде әр отыз таксиге арнайы қозғалыс құралдарын пайдаланатын мүгедектерді тасымалдау үшін бейімделген кемінде бір таксиі болады. Мұндай таксидің қызметтерін мүгедек жалпы тариф бойынша төлейді.

      287. Елдің барлық өңірлерінде жергілікті атқарушы органдар ҮЕҰ арасында мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты орналастыру жолымен инватакси қызметтерінің жұмысын ұйымдастырады.

      288. Мүгедектер жұмыс орнына; оқу орындарына; жергілікті өкілді және атқарушы органдарға; сотқа, прокуратураға, нотариалдық контораларға; медициналық мекемелерге (кезек күттірмейтін медициналық көмектен басқа жағдайларды қоспағанда); әуежайларға, теміржол вокзалдарына, автовокзалдарға, теңіз және өзен порттарына; арнайы әлеуметтік қызметтер көрсететін ұйымдарға және басқа әлеуметтік сала объектілеріне дейін (және кері) тегін жеткізіледі.

      289. Республикада 89 инватакси қызметі жұмыс істейді, олардың паркінде 211 автомашина бар, оның ішінде 140 – арнайы көтеру құралдарымен жабдықталған. Жыл сайын қызметтерді 25 мыңға жуық мүгедек қолданады, оның ішінде 31,7 %-ы – кресло-арбаның көмегімен қозғалатындар, 21,3 %-ы – көру қабілеті нашар адамдар. 2014 – 2016 жылдары жергілікті бюджеттің инватаксиді ұстауға жұмсалған шығындары 534,2 млн. теңгені құрады.

      290. Конвенцияны ратификациялағаннан кейін Үкімет инватаксидің жергілікті қызметтерін қолдау және одан әрі дамыту бойынша шаралар қабылдады. 2014 жылдан бастап осы мақсаттарға бюджеттен 306,1 млн. теңге бөлінді.

      291. Қоғамдық көлікте жүру бойынша мүгедектерге жеңілдіктер ұсынуда мүгедектердің дербес ұтқырлығын арттыруға жағдай жасайды. Өңірлердің басым бөлігінде жергілікті билік органдарының шешімдерімен қалалық және қала маңына қатынайтын жалпы қолданыстағы көліктің барлық түрлерінде мүгедектердің жолақысын төлеу бойынша жеңілдіктер ұсынылады.

      292. Мемлекет қоғамдық көлікте мүгедектерге кедергісіз қызмет көрсету үшін жағдайлар жасау мақсатында қабылданатын шаралардан басқа мүгедектердің жеке автокөлігімен қозғалуы үшін қолайлы жағдайлар жасау бойынша шаралар қабылдауда.

      293. Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңға сәйкес әр автокөлік тұрағында (аялдамасында), оның ішінде, сауда, қызмет көрсету саласы, медициналық, спорттық және мәдени-ойын-сауық мекемелерінің маңында мүгедектердің арнайы автокөлік құралдарының тұрақтары үшін орындар бөлінеді. Мүгедектер арнайы автокөліктер тұрақтарына арналған орындарды тегін қолданады.

      294. Барлық топтағы мүгедектер, сондай-ақ бала жасынан мүгедек адамның ата-анасының біреуі автомобильге, автомобильге тіркемеге және мотокөлікке мемлекеттік тіркеу нөмірін алу кезінде мемлекеттік баж салығын төлеуден босатылады ("Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (Салық кодексі)" Қазақстан Республикасы Кодексінің 546-бабының 7) тармақшасы).

      295. Азаматтық кодексте (937-бап) мүгедектердің белгіленген тәртіппен кәсіптік аурудан немесе еңбекте мертігуден денсаулығының зақымдануынан болған шығыстарды өтеуге, оның ішінде арнайы көлік (автомобиль) сатып алуға құқығы көзделген. Мұндай шығыстарды жұмыскердің денсаулығына зиян келтірген жұмыс беруші өтейді.

      296. Қазақстан Республикасында жүріп-тұруында қиындығы бар 17 756 бірінші топ мүгедегіне жеке көмекшілердің қызметтері ұсынылады. Мұндай қызметтер тауарлар және қызметтерді сатып алумен, демалысты, бос уақытты өткізумен, қажетті құжаттарды ресімдеумен, ақпаратты алумен, өзінің құқықтары мен мүдделерін іске асырумен және қорғаумен байланысты мәселелерді шешу үшін тұрғылықты жерінен бастап межелі орнына дейін және кейін мүгедекті сүйемелдеу қажеттілігі жағдайларында көрсетіледі.

      Конвенцияның 21-бабы. Көзқарасы мен наным-сенімін білдіру еркіндігі және ақпаратқа қол жеткізу

      297. Қазақстанда әр адамға сияқты мүгедекке де сөз және шығармашылық бостандығына кепілдік беріледі. Цензураға тыйым салынады. Әркімнің ар-намыс бостандығына құқығы бар (Конституцияның 20, 22-баптары).

      298. Конституцияда әр азаматтың бірлесу бостандығына құқығы бекітілген. Конституцияның 32-бабы әрбір азаматтың бейбiт әрi қарусыз жиналуға, жиналыстар, митингiлер мен демонстрациялар, шерулер өткізуге, басқалармен тең сайлау құқықтарын іске асыруға және бұқаралық ақпараттық құралдарының қызметіне қатысуға құқығын белгілейді.

      299. Конституцияның 33-бабына сәйкес Қазақстан Республикасы азаматтарының тікелей және өз өкілдері арқылы мемлекет ісін басқаруға қатысуға, мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарына тікелей өзі жүгінуге, сондай-ақ жеке және ұжымдық өтініштер жолдауға құқығы бар. Осы құқықтар толық дәрежеде мүгедектерге де қолданылады. Бұдан басқа өз пікірлерін білдіру үшін Қазақстан Республикасындағы мүгедектер өздері құрған 30-дан астам қоғамдық ұйымды, ал жұмыс істейтін мүгедектер кәсіптік одақтарды қолданады.

      300. "Ақпаратқа қол жеткізу туралы" 2015 жылғы 16 қарашадағы Қазақстан Республикасы Заңының 9-бабы 2-тармағының 7) тармақшасына сәйкес ақпарат иеленуші ақпарат беру кезінде мүгедектер үшін қажетті жағдайлар жасауға міндетті. Көрсетілген Заңның 12-бабының 1-тармағына сәйкес ақпараттық стенділерді және (немесе) ұқсас мақсаттағы басқа да техникалық құралдарды орналастырған кезде ақпарат иеленушілер мүгедектердің оларға еркін қол жеткізуіне жағдайлар жасауға міндетті.

      301. Қолданыстағы заңнаманың мүгедектердің ақпаратқа қолжетімдігі бөлігіндегі нормалары осы баяндаманың 78, 79-тармақтарында жарияланған.

      302. "Телерадио хабарларын тарату туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 30-бабы 1-тармағына сәйкес жаңалық сипатындағы кемінде бір телебағдарлама субтитрлер түріндегі аудармамен немесе сурдоаудармамен қамтамасыз етіледі. Бөлінген қаражат есебінен жыл сайын 14 өңірлік телеарнада күніне 2 жаңалық шығарылымы жаңалық телебағдарламасын сурдоаудармасымен трансляциялау қамтамасыз етілген. Көрсетілген мақсаттарға республикалық бюджеттен 2014 – 2016 жылдарға 957,8 млн. теңге бөлінген.

      303. Есту қабілеті бұзылған 3 618 мүгедек жылына алпыс сағат көлемінде ымдау тілі маманының қызметтерін алады (2017 жылға дейін – жылына 30 сағат). Аталмыш қызметтер құлағы естімейтін мүгедектерге басқа адамдармен қарым-қатынас жасауға және ақпарат алуға, оқумен, жұмысқа орналасумен, өз құқықтары мен мүдделерін қорғаумен және іске асырумен байланысты мәселелерді шешуге, қажетті құжаттарды ресімдеуге, консультациялық ұйымдарда және мемлекеттік органдарда ақпарат алуға мүмкіндік береді.

      304. Үкімет ақпараттың жаһандық көзі ретінде ақпараттық технологиялар мен интернеттің маңыздылығын ескере отырып, ОТҚ тізбесіне (279-280-тармақтарды қараңыз) есту және көру қабілеті бұзылған адамдар үшін қазіргі заманғы ұялы телефондарды, арнайы жабдығы және бағдарламалық қамтылымы бар ноутбуктерді қосты.

      305. Барлық орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы органның ресми сайттарындағы ақпарат қосымша төлемсіз және мүгедектерге бейімделген және қолжетімді форматта орналастырылған.

      306. 2014 жылы БҰҰ Даму бағдарламасымен бірлескен жоба шеңберінде "Мүгедектерді әлеуметтік қорғау" атты ақпараттық портал пайдалануға енгізілді, ол Еңбекминінің интернет-ресурсында арнайы бөлім болып табылады. Портал мүгедектерді әлеуметтік қорғау саласындағы нормативтік құқықтық актілерді, өңірлік жаңалықтарды, фото және бейнесюжеттерді, объектілерді бейімдеу және жұмыспен қамту карталарын іске асыру мониторингін және мәліметтерді, инфографика және сауалнаманы (http://convention.mzsr.gov.kz) қамтиды.

      307. Мүгедектердің қоғамдық бірлестіктерінің статистикалық ақпаратқа қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін Еңбекминінің интернет-порталында "мүмкіндіктері шектеулі адамдардың (мүгедектердің) саны", "кәсіптік еңбекке қабілеттілігінен айырылу дәрежесі бар адамдар", "медициналық-әлеуметтік мекемелердегі қарт адамдардың саны", "ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар мен жетім балалардың саны", "қылмыстық деңгейі", "туберкулезбен ауыратындардың саны" сияқты және т.б. денсаулық сақтау, білім беру, халықты әлеуметтік қорғау, ішкі істер жүйелері бойынша деректерді қамтитын әлеуметтік қатерлер картасы орналастырылған. Оның негізінде өңірлердегі әлеуметтік әл-ауқат жағдайын мониторингтеу қамтамасыз етіледі.

      Конвенцияның 22-бабы. Жеке өмірге қолсұғылмаушылық

      308. Азаматтардың, оның ішінде мүгедектердің жеке өміріне қол сұғылмау Конституциямен кепілдендірілген.

      Әркім өзінің жеке салымдары мен жинаған қаражатының, жазысқан хаттарының, телефон арқылы сөйлескен сөздерінің, почта, телеграф арқылы және басқа жолдармен алысқан хабарларының құпиялылығы сақталуына құқығы бар.

      Тұрғын үй қол сұғылмайтын болып табылады. Заңмен белгіленбеген жағдайларда немесе сот шешімінсіз ешкім де тұрғын үйге онда тұратын адамдардың еркінен тыс басып кіруге хақысы жоқ. Тұрғын үйге басып кіруге, оны тексеруге және тінтуге заңмен белгіленген реттер мен тәртіп бойынша ғана жол беріледі. Соттың шешімінсіз тұрғын үйден айыруға жол берілмейді.

      309. Жеке тұлға және денсаулық жағдайы туралы мәліметтердің құпиялылығы басқалармен тең дәрежеде азаматтық (Азаматтық кодекстің 115-бабының 3-тармағы), әкімшілік (Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодекстің 16-бабы) және қылмыстық (Қылмыстық кодекстің 147-бабы) заңнамамен қамтамасыз етілген.

      310. Елде "Дербес деректер және оларды қорғау туралы" 2013 жылғы 21 мамырдағы Қазақстан Республикасының Заңы қабылданып қолданылуда, ол мүгедек адамдарға да қолданылады.

      Конвенцияның 23-бабы. Үй мен отбасын құрметтеу

      311. Конституцияның 27-бабына сәйкес неке мен отбасы, ана мен әке және бала мемлекеттің қорғауында болады. Қазақстандық заңнамада мүгедектік себебі бойынша некеге тұру үшін шектеулер жоқ.

      312. Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы кодексте некеге ерлі-зайыптылар арасындағы мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтар мен міндеттерді туғызатын, отбасын құру мақсатында заңмен белгіленген тәртіппен тараптардың ерікті және толық келісімімен жасалған ер адам мен әйел арасындағы тең құқықты одақ деген түсінік беріледі. Неке жасы ерлер мен әйелдер үшін он сегіз жас болып белгіленеді. Дәлелді себептер болған кезде неке жасы екі жылдан аспайтын мерзімге төмендетілуі мүмкін. Заңнамада араларында неке қиылуына (ерлі-зайыпты болуына) жол берілмейтін адамдар тобы белгіленген, ол тізбеге мүгедектер кірмейді. Осылайша, неке жасына жеткен Қазақстанның барлық азаматтарының кедергісіз, өз қалауымен жұбайын таңдауға және неке қиюға құқығы бар.

      313. Қазақстан заңнамасы әке болуға, ана болуға және жеке байланыстарға қатысты мәселелерде мүгедек адамдар үшін ерекшелік көздемейді. Бұған сондай-ақ олардың балалар санын анықтау, отбасын жоспарлау туралы ақпаратқа қолжетімді болу және басқалар сияқты өзінің фертильдігін сақтау құқығы кіреді.

      314. Балаларды асырап алу туралы шешімді сот қабылдайды. Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы кодексте бала асырап алуға рұқсат етілмейтін адамдар тобы белгіленген. Олардың қатарына сот әрекетке қабілетсіз немесе әрекет қабілеті шектеулі деп таныған адамдар; денсаулық жағдайына байланысты ата-ана құқықтарын жүзеге асыра алмайтын адамдар кіреді. Адамның бала асырап алуы, оны қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа, патронатқа қабылдап алуы мүмкін болмайтын аурулардың тізбесін денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган белгілейді.

      315. 2016 жылы Қазақстанда 2 200 бала асырап алынған, оның 29-ын шетелдіктер асырап алған. Соңғы жылдары қазақстандық отбасылардың психикалық және физиологиялық ауытқулары бар балаларды асырап алуының өсуі байқалады.

      316. 1056 мүгедек бала қазақстандық азаматтардың отбасында қамқоршылықта, қорғаншылықта және патронатта.

      317. Бала асырап алу құпиясы заңмен қорғалады. Осыған байланысты асырап алынған мүгедек балалар бойынша жеке статистика және мүгедектер берген асырап алу туралы істер бойынша талап-арыздар мониторингі жүргізілмейді.

      318. Қазақстанда мүгедектер басқа азаматтармен қатар қосалқы репродуктивтік технологияларға бірдей қол жеткізе алады. Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы кодексте некеде тұратын және некеде тұрмайтын әйел мен ер адамның медициналық араласуға екіжақты хабардар етілген ерікті түрдегі жазбаша келісімі болған кезде қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологияларды қолдануға құқығы бар. Жалғыз басты әйелдің де медициналық араласуға хабардар етілген ерікті түрдегі жазбаша келісімі болған кезде қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологияларды қолдануға құқығы бар. Фертильдікті сақтау бойынша қосалқы репродуктивтік технологиялардың әр түрлі әдістері мен жаңалықтары белсенді түрде енгізілуде.

      319. "Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы" Қазақстан Республикасының Кодексіне сәйкес баласынан бөлек тұратын ата-ананың баласымен араласуға, оның тәрбиесі мен баланың білім алуы мәселелерін және бала үшін басқа да маңызды мәселелерді шешуге қатысуға құқығы бар. Егер мұндай араласу баланың тән саулығы мен психикалық денсаулығына, оның адамгершілік жағынан дамуына зиян келтірмесе, баласы өзімен бірге тұратын ата-ана баланың екінші ата-анасымен араласуына кедергі жасамауға тиіс (Кодекстің 73-бабының 1-тармағы).

      320. Бірде бір бала ата-анасымен мүгедектік немесе баланың мүгедектігіне немесе ата-анасының біреуінің немесе екеуінің мүгедектігі себебі бойынша ажырамауын қамтамасыз ету үшін Қазақстанда қабылданған шараларға баланың отбасында тәрбиеленуі, ата-анасымен және басқа туысқандарымен араласуы және өз пікірін білдіру құқығының заңнамалық бекітілуін жатқызуға болады ("Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы" Қазақстан Республикасы Кодексінің 10-тарауы).

      321. Егер заңда басқаша айтылмаса, бала өзінің шыққан тегі, биологиялық ата-анасы туралы білуге және отбасымен – егер соңғысы осыған өз келісімін берсе – тіпті егер оған қатысты ата-ана құқықтары тоқтатылса да қарым-қатынасты қолдауға құқылы. Баланың ата-анасының екеуімен де, тіпті егер ата-анасы басқа мемлекеттерде тұрса да байланыс жасауға құқығы бар.

      322. Заңнама тұрғысынан ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды тәрбиелеу нысандары бекітілген – асырап алу, қамқорлыққа немесе қорғаншылыққа беру, қабылдайтын немесе патронат отбасына беру, ал мұндай мүмкіндік болмаған кезде отбасына тәрбиелеуге бергенге дейін кезеңге – жетім балалар мен ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдарға беріледі ("Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы" Қазақстан Республикасы Кодексінің 116-бабы).

      323. Мүгедектерді әлеуметтік интеграциялау процесінде отбасының рөлін одан әрі арттыру мақсатында мемлекет осындай отбасыларға көмек көрсету нысандарын және олардың әлеуметтік қызметтермен өзара байланысын дамытады, бала асырап алған ата-ана және қамқоршыны дайындау жүйесін жетілдіреді, патронат және алмастырушы отбасыларды құруды ынталандырады.

      Конвенцияның 24-бабы. Білім беру

      324. Қазақстанда мүгедектердің басқа адамдармен бірдей барлық деңгейде және өмір бойы мүмкіндіктер теңдігі негізінде, кемсітусіз білім алу құқығы құпталады.

      325. Конституцияға сәйкес азаматтардың мемлекеттік оқу орындарында тегін орта білім алуына кепілдік беріледі. Азаматтың мемлекеттік жоғары оқу орнында конкурстық негізде тегін жоғары білім алуға құқығы бар (30-бап). Білім алудың және өздігінен білім алудың түрлі нысандарын мемлекеттік қолдау, мемлекеттік білім стандарттарын, оның ішінде оны мүгедектің алу шарттары мен тәртібін айқындайтын стандарттарды белгілеу көзделеді.

      326. Мемлекет мүмкіндіктері шектеулі балаларды, мүгедектер мен бала жасынан мүгедектерді, оларды білім алу кезеңінде күтуге арналған шығыстарды толық немесе ішінара өтейді (Білім туралы Қазақстан Республикасы Заңының 8-бабының 4-тармағы).

      327. Көзі көрмейтін және құлағы естімейтін мүгедектердің мөлшерін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын арттырылған мемлекеттік стипендия алуға құқығы бар (Білім туралы заңның 47-бабының 7-тармағы).

      328. Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі және жоғары білімнің оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарына оқуға түсу кезінде бірінші, екінші топтағы мүгедектер, бала кезінен мүгедектер, мүгедек балалар үшін 1 пайыз қабылдау квотасы көзделген (Білім туралы Қазақстан Республикасы Заңының 26-бабы 8-тармағының 1) тармақшасы).

      329. Конвенция ратификацияланғаннан кейін Білім туралы Қазақстан Республикасының Заңы: мүгедектердің құқықтарына білім беру жүйесінің барлық деңгейлерінде құрметпен қарау (28-баптың 4-тармағы); тәрбиеленушілер мен білім алушылардың білім беру ұйымдарында, оның ішінде мүгедектер, мүмкіндіктері шектеулі балалар үшін қолжетімді нысанда ақпараттық ресурстарды тегін пайдалануға, оқулықтармен, оқу-әдістемелік кешендермен және оқу-әдістемелік құралдармен, оның ішінде мүгедектер, мүмкіндіктері шектеулі балалар үшін дайындалған оқулықтармен қамтамасыз етілуге құқығы (47-баптың 3-тармағының 7) тармақшасы); ата-анасының біреуі немесе екеуі де мүгедек болып табылатын адамдарды мемлекеттік білім беру ұйымдарына және мемлекеттік медицина ұйымдарына жұмысқа бірінші кезекте жіберу құқығы туралы (47-баптың 17-1-тармағы) нормалармен толықтырылды.

      330. Ел заңнамасында "мүгедек бала" және "мүмкіндіктері шектеулі бала" деген ұғымдар бар.

      331. Даму мүмкіндіктері шектелген балалардың жалпы саны 144 783 құрайды, оның ішінде 96 555-і мектеп және 48 228-і мектеп жасына дейінгі балалар. 79 662 балаға мүгедектік белгіленген.

      332. Білім туралы заңда қабылдау шарттарына сәйкес білім беру ұйымдарын және білім алу нысанын таңдау құқығы көзделген. Осыған байланысты мүгедек балалардың ата-аналары мамандардың ұсынымдарын ескере отырып, баланың оқу орны ретінде дағдылы немесе арнаулы білім беру ұйымын таңдауға құқылы.

      333. Қазақстанда арнаулы білім беру ұйымдарының мынадай желілері жұмыс істейді:

      - 42 арнаулы балабақша, онда сөйлеу қабілеті, ақыл-ойы, тірек-қимыл аппараты, психикалық дамуы, есту және көру қабілеті бұзылған 5 160 бала және жалпы мектепке дейінгі ұйымдарда контингенті 8 754 баланы құрайтын 193 арнаулы топ тәрбиеленіп, оқып жатыр;

      - 97 мектеп, мұнда мүмкіндіктері шектеулі, оның ішінде мүгедектігі бар 14 275 бала орта білім алуда;

      - 58 психологиялық-медициналық-педагогикалық консультация (ПМПК) және 149 психологиялық-педагогикалық түзеу кабинеті бар, онда мүмкіндіктері шектеулі 144 мыңнан астам бала психологиялық-педагогикалық түзету қызметтерін алуда.

      334. Елімізде инклюзивті білім беру жүйелі түрде енгізілуде, оның анықтамасы мен тетігін Қазақстан "Білім туралы" Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер енгізе отырып, ТМД елдерінің ішінде бірінші болып заңды түрде бекітті (1-баптың 21-4-тармағы, 8-баптың 6-тармағы, 56-баптың 3-тармағы).

      335. БҒМ Қазақстан Республикасында инклюзивті білім беруді дамытудың тұжырымдамалық тәсілдерін және 2015 – 2020 жылдарға арналған инклюзивті білім беру жүйесін одан әрі дамыту жөніндегі іс-шаралар кешенін бекітті. Инклюзивті білім беруді дамыту индикаторлары Білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына енгізілді (2-қосымша).

      336. Бүгінгі күні жалпы білім беретін 3 289 мектепте балаларды инклюзивті оқыту үшін жағдай жасалған.

      337. Инклюзивті білім беру жүйесіне енгізілген ерекше білім беруді қажет ететін балалардың саны мен үлесі 6-қосымшада көрсетілген.

      338. Арнаулы білім беру ұйымдарында 6 мыңнан астам педагог жұмыс істейді, олардың 32 %-ында – дефектологиялық білім, 58 %-ында жоғары педагогикалық білім бар. Педагогтардың жалпы санының 25 %-ы дефектология бойынша қайта даярлау курстарынан өткен.

      339. Сонымен бірге білім беру ұйымдарында мүмкіндіктері шектеулі балаларды психологиялық-педагогикалық тұрғыдан қолдау мәселесі инклюзивті білім беруді іске асырудағы проблемалардың бірі болып қалуда. Дефектолог мамандарды дайындауды Қазақстан Республикасында 17 жоғарғы оқу орны (ЖОО) жүзеге асырады. Жыл сайын осы мамандыққа 250-ге дейін мемлекеттік грант бөлінеді. 2015 – 2016 оқу жылынан бастап қазақстандық ЖОО-лардағы барлық педагогикалық мамандықтардың оқу жоспарларына "Инклюзивті білім беру" міндетті оқу пәні енгізілді.

      340. Инклюзивті білім беруді енгізу шеңберінде мемлекеттік ұйымдар жұмыскерлерінің үлгілік штатына педагог-ассистент лауазымы енгізілді.

      341. Республикадағы мүмкіндіктері шектеулі балаларға арналған барлық 97 арнаулы білім беру ұйымы интернетке қосылған. Мультимедиалық оқыту құралдарымен қамтамасыз ету орташа алғанда – 85 %-ды құрайды (12 облыста – 100 %, Ақтөбе облысында – 85 %, ШҚО-да – 35 %, Қарағанды облысында – 80 %, Оңтүстік Қазақстан облысында – 17 %). Интерактивті тақталармен және көмекші құралдармен білім беру ұйымдарының 95 %-ы жабдықталған.

      342. Қазақстан Республикасында білім берудің және ғылымды дамытудың 2016 – 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде алғаш рет Брайль қарпімен басылған (зағиптар үшін) және қарпі ірілендірілген (нашар көретіндер үшін) оқулықтарды әзірлеуге қаражат бөлінді.

      343. Оқу процесінде электрондық оқыту жүйесін пайдалану үшін сурдоаудармасы бар бейнесабақтар порталы құрылды (http://mediakurs.kz), мұнда 112 бейнесабақ орналастырылған, оның ішінде 80 – танымдық, 20 – оқу-танымдық, 12 – анимациялық фильм.

      344. Мүгедектігі бар 2 мыңнан астам баланы оқыту үшін техникалық және кәсіптік оқыту (ТжКО) жүйесіндегі 163 колледжде (барлығы 817 колледж) жағдай жасалған.

      345. Бүгінде ЖОО-да 374 студенттің мүгедектігі бар, оның ішінде 46 %-ы – әйелдер.

      346. Дене кемістігі бар адамдарға, оның ішінде мүгедек балаларға, бірінші және екінші топтағы мүгедектерге білім алуға қолжетімділікті қамтамасыз ету мақсатында еліміздегі 42 ЖОО-да қашықтықтан білім беру технологиясы енгізілген.

      347. Қосымша білім беру жүйесінде ерекше білімді қажет ететін балаларды үйірмелерге, спортпен, шығармашылық қызметпен қамту бойынша жүйелі жұмыстар жүргізілуде. Мүмкіндіктері шектеулі 2 000-нан астам бала үшін қосымша білім беру ұйымдарында шығармашылық оңалту (Ақмола, Алматы, Шығыс Қазақстан, Жамбыл, Батыс Қазақстан, Солтүстік Қазақстан облыстарында, Астана қаласында) ұйымдастырылған.

      Конвенцияның 25-бабы. Денсаулық

      348. Мүгедектерді медициналық оңалту және денсаулығын қорғау жұмысының негізгі бағыттары Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы кодексте қамтылған, ол Конвенция бекітілгеннен кейін "Мүгедектерге медициналық көмек көрсету" деген жеке 136-1-баппен толықтырылды.

      349. Денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттік саясат азаматтардың қауіпсіз, тиімді әрі сапалы медициналық көмек алу құқықтарының теңдігін қамтамасыз ету; тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін қамтамасыз ету; медициналық көмектің қолжетімділігі; денсаулық сақтаудың халықтың сұраныстарын, мұқтаждықтарын қанағаттандыруға бағытталған денсаулық сақтаудың әлеуметтік бағдарлылығы және өмір сапасын жақсарту қағидаттары негізінде іске асырылуда (Кодекстің 4-бабы).

      350. Кез келген медициналық араласу азаматтың хабардар етілген ерікті түрдегі келісімі негізінде жүзеге асырылады. Заңнамада белгіленген тәртіппен әрекетке қабілетсіз деп танылған адамға қатысты, егер мұндай адам өз жағдайына байланысты медициналық араласуға келісім беруге қабілетсіз болатын болса, онда оның заңды өкіліне хабардар етілген ерікті түрдегі келісім беру құқығы беріледі.

      351. Денсаулық сақтау саласында туа біткен патологияға ерте диагностика жүргізіледі, неонатальдық хирургия, онкологиялық ауруы бар адамдарға медициналық көмек дамып келеді, туберкулезді ерте анықтау және емдеу жүзеге асырылуда, АИТВ инфекциясын және С гепатиті вирусын жұқтырғандарды анықтау мақсатында тексеру, балаларды және ересектерді вакцинациялау жүргізіледі, медициналық көмек көрсетудің стационарды алмастыру нысандары (күндізгі стационар) енгізілген.

      352. Халық денсаулығы туралы кодекстің 34-бабының нормасына сәйкес мүгедектің басқалармен бірдей бюджет қаражаты есебінен кепілдік берілген көлемде медициналық көмек алуға құқығы бар, олар профилактикалық, диагностикалық және медициналық емдеу қызметтерін, сондай-ақ ақылы, оның ішінде ерікті медициналық сақтандыру шартына сәйкес медициналық қызметтерді және өзге де қызметтерді қамтиды.

      353. Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі (ТМККК) шеңберінде мүгедектің медициналық көрсетілімдері болған кезде денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган белгілеген көлемде және мерзімдерде диагностикалық зерттеудің қымбат тұратын түрлеріне (полимеразалық тізбекті реакция; иммунофенотиптеу; жүктілерді медициналық-генетикалық зерттеу (ұрық анатомиясын бағалаудың ультрадыбыстық скринингі, инвазивтік пренатальды рәсімдер, цитогенетикалық зерттеудің биохимиялық скринингі), компьютерлік томография; магниттік-резонанстық томография; позитрондық-эмиссиялық томография; бір түсті эмиссиялық компьютерлік томография; ангиография) құқығы бар.

      354. Амбулаториялық-емханалық көмек көрсету кезінде дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету белгілі бір ауру және арнайы емдеу өнімдерімен бірге амбулаториялық деңгейде ТМККК шеңберінде халықты тегін қамтамасыз ету үшін дәрілік құрал және медициналық тағайындау өнімдерінің бекітілген тізбесіне сәйкес жүзеге асырылады. Бүгінде тізбеге 49 нозология бойынша дәрілік заттардың 400-ден астам атауы енген.

      355. ТМККК шеңберінде тегін дәрілік препараттар тұрғылықты жері бойынша диспансерлік есепте тұратын барлық адамдарға, оның ішінде мүгедектерге дәрігердің тағайындауы бойынша рецептіге сәйкес беріледі.

      356. Медициналық көмекке қолжетімділік мүмкіндіктері шектеулі адамдардың ерекше қажеттіліктері ескеріле отырып медициналық ұйымдарды құрал-жабдықтармен және көмекші құралдармен жабдықтау арқылы қамтамасыз етіледі. Осы ережені іске асыру диагностикалық және емдеу рәсімдерінен қолайлы өтуге (әсіресе тірек-қимыл аппаратының функциясы бұзылған мүгедектер үшін) мүмкіндік береді, физикалық қолжетімділік қазіргі кезде мүгедектер үшін қиындық тудырады.

      357. Денсаулық сақтау саласында мүгедектік себебі бойынша мүгедектерге ғана қажет осындай қызметтерді атаулы түрде ұсыну мақсатында мұндай шаралар ОЖБ-ға енгізілуде.

      358. Мүгедектерді медициналық оңалтуға: қалпына келтіру терапиясы (организм мен денсаулықтың бұзылған немесе жоғалған қызметтерін қайта қалпына келтіруге бағытталған дәрі-дәрмектік, физикалық, санаторий-курорттық және басқа да емдеу әдістері), реконструктивті хирургия; протездік-ортопедиялық көмек енеді.

      359. Қалпына келтіріп емдеу және медициналық оңалту денсаулық сақтау ұйымдарында, сондай-ақ санаторий-курорттық ұйымдарда жүргізіледі. Ауруханалық ұйымдарда құрамында жыл сайын 70 мыңға жуық адам емделетін оңалту бөлімшелері жұмыс істейді.

      360. Денсаулық сақтау жүйесінде туберкулезбен ауыратын, тыныс алу мүшелері, ас қорыту, жүйке жүйесі және орталық ми сал ауруымен ауыратын балалар үшін 26 санаторий-курорттық ұйым жұмыс істейді, оларда жыл сайын 22 мың адамға қызмет көрсетіледі.

      Бұдан басқа, жыл сайын 26 мыңнан астам мүгедек ОЖБ негізінде халықты әлеуметтік қорғаудың жергілікті органдары арқылы жеке меншік санаторий-курорттық ұйымдарға жіберіледі.

      361. Үкімет профилактикалық медицинаны дамыту бойынша шаралар қабылдауда. Елімізде жыл сайын 2 млн. жуық адамды қамтитын ұлттық скринингтік бағдарлама енгізілген.

      362. Еңбек жағдайлары зиянды және ерекше қауіпті ұйымдарда медициналық тексеру жүргізу тетігін жетілдіру мақсатында 2014 жылы Қазақстан Республикасының халқына кәсіптік патология бойынша медициналық көмекті жетілдіру жөніндегі 2014 – 2016 жылдарға арналған жол картасы қабылданды, оның шеңберінде:

      - Міндетті медициналық тексерулерді жүргізу тәртібі мен кезеңділігін белгілейтін міндетті медициналық қарап-тексеру жүргізу ережесі (ҰЭМ міндетін атқарушының 2015 жылғы 24 ақпандағы №128 бұйрығы);

      - міндетті медициналық қарап-тексеру жүргізілетін зиянды өндірістік факторлар, кәсіптер тізбесі (ҰЭМ 2015жылғы 28 ақпандағы № 175 бұйрығы);

      - Жұмыскердің еңбек (қызмет) міндеттерін орындауға байланысты тексеру және есепке алуға жататын, жұмыскерге зиянды өндірістік факторлар әсерімен белгіленген жіті және созылмалы кәсіптік ауруларға (улану) сәйкес халықтың инфекциялық және паразиттік, кәсіптік ауру және улану жағдайларын тексеру ережесі (ҰЭМ 2015 жылғы 23 маусымдағы № 440 бұйрығы);

      - Инфекциялық және паразиттік, кәсіптік ауру және улану жағдайларын есепке алуды жүргізу, тіркеу ережесі және олар бойынша есептілік жүргізу ережесі (ҰЭМ 2015 жылғы 24 маусымдағы № 451 бұйрығы);

      - Ауыр жұмыстар, зиянды (өте зиянды) және (немесе) қауіпті еңбек жағдайындағы жұмыстар, жерасты жұмыстары, сондай-ақ халықтың декреттік топтарындағы тұлғаларға жұмысқа рұқсат ету аясында еңбек шарттарын жасау үшін медициналық қарсы көрсетілімдердің тізбесі (Еңбекминінің 2015 жылғы 22 мамырдағы № 379 бұйрығы);

      - Қазақстан Республикасында кәсіптік патология бойынша медициналық көмек ұйымдастыру стандарты (Еңбекминінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы № 1032 бұйрығы) бекітілді.

      363. Қабылданған нормативтік актілердің негізгі мақсаты жұмыс істейтін халықтың денсаулығына мониторинг жүргізу, кәсіптік және жалпы аурулардың алдын алу және төмендету, кәсіптік ауруларды ерте анықтау және кәсіптік аурулары бар адамдарға диспансеризациялау жүргізу, кәсіптік ауру салдарынан болатын мүгедектікті, өлім-жітім санын төмендету, халықтың өмір сүру ұзақтығын арттыру, еңбекке қабілеттілік кезеңін ұлғайту болып табылады.

      364. Қазақстанда 2018 жылдан бастап міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру енгізіледі. Мүгедектер әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына жарна төлеуден босатылған, бұл ретте олар медициналық қызметтерді тұтынушының барлық құқықтарын иеленеді ("Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы" 2015 жылғы 16 қарашадағы Қазақстан Республикасы Заңының 15, 28-баптары).

      365. Мүгедектерге ұсынылатын медициналық қызметтердің сапасын арттыру мақсатында диспансерлік науқастарды Денсаулық сақтаудың бірыңғай ақпараттық жүйесіне және МОДҚ тіркеуге біріктіру жүргізіледі.

      366. Жоғары медициналық оқу мекемелерінің бағдарламаларына бакалаврларды, магистрлерді, докторларды дайындау деңгейіндегі, сол сияқты қосымша білім беру бағдарламаларына ҚХЖ ережелерінің классификациясы мен өлшемшарттарының мәселелері бойынша тақырыптық дәрістер енгізілген. Дәрістерде ҚХЖ-ның жалпы мәселелері, сол сияқты жекелеген нозологиялық формаларына қатысты мәселелер айтылады.

      Мүгедек балалар

      367. Балалардың өлім-жітімін төмендету, балалар ауруларының профилактикасын қамтамасыз ету және бес жасқа дейін ақыл-ой, дене дамуының толық іске асырылуына қол жеткізуге жәрдемдесу үшін елімізде БДҰ/ЮНИСЕФ ұсынымдары бойынша "Бала жастағы ауруларды біріктіріп жүргізу" (бұдан әрі – БЖАБЖ) стратегиясы ойдағыдай енгізілді.

      368. Педиатрия және балалар хирургиясы ғылыми орталығының базасында құрылған БЖАБЖ үйлестіру орталығы (Алматы қаласы) медициналық жұмыскерлерді кәсіби тұрғыдан үздіксіз оқытып келеді, 5 жасқа дейінгі сау және ауру балаларға практикалық жұмыстар жүргізу, оның ішінде БДҰ ұсынғандай, балалардың есту қабілетін ерте анықтау стандарттарын енгізуде.

      369. Хирургиялық аурулары бар жаңа туған және ерте жастағы балалардың операциядан кейінгі өмір сүру пайызы 82 % құрайды.

      370. Қант диабетімен ауыратын балалар мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен инсулин помпаларымен және шығыс материалдарымен қамтамасыз етіледі. 2013 – 2015 жылдары 2,5 мыңнан астам инсулин помпасы орнатылды.

      371. Мүгедек балаларға оңалту көмегі республикалық маңызы бар 2 орталықта: "Балбұлақ" балаларды оңалту орталығында (Алматы қаласы) және балаларды оңалту орталығында (Астана қаласы), сондай-ақ түрлі ведомстволарға (ДСМ-ге, Еңбекминіне, БҒМ-ға, ҮЕҰ-ға және жеке құрылымдарға) тиесілі өңірлік деңгейдегі 55 оңалту орталығында көрсетіледі.

      372. Балаларға сурдологиялық көмек көрсетіледі. Құлағы естімейтін 1000-нан астам балаға кохлеарлық имплантация бойынша операция жасалды. 2015 жылдан бастап халықты әлеуметтік қорғау органдары сөйлеу процессорларын кохлеарлық импланттарға ауыстыруды және теңшеуді жүргізді. Мұндай көмек түрлерін жалпы сомасы 1,3 млрд. теңгеге 492 бала алды.

      Конвенцияның 26-бабы. Абилитация және оңалту

      373. Мүгедектерді оңалту және қоғамға интеграциялау құқығы Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңда бекітілген.

      374. Қазақстанда ОЖБ-ны әзірлеу және іске асыру міндеттілігін, көзделген оңалту шараларын мемлекеттік қаржыландыруды, мүгедектерге қажетті техникалық құралдар мен ассистивтік бұйымдар ұсынуды, мүгедектерге барынша тәуелсіздік мүмкіндігі мен оларды жергілікті қоғамдастыққа қосуды қамтамасыз ету үшін басқадай жағдайлар жасауды көздейтін мүгедектерді оңалтуды құқықтық реттеудің бірыңғай жүйесі құрылып, жұмыс істеуде.

      375. Мүгедектерді оңалту организм функциялары тұрақты бұзылған денсаулықтың бұзылуынан туындаған тіршілік-тынысының шектелуін болдырмауға немесе орнын толық толтыруға бағытталған медициналық, әлеуметтік және кәсіптік іс-шаралар кешенін қамтиды.

      376. Мүгедектің қажеттіліктерін бағалау және оның оңалту әлеуетін медициналық-әлеуметтік сараптама (МӘС) бөлімдерінің мүмкіндігінше іске асыру мақсатында оңалту жүргізудің нақты көлемдерін, түрлерін және өткізу мерзімдерін айқындайтын құжат – ОБЖ әзірленуде.

      377. МӘС бөлімдері ОБЖ-ны іске асыру және мүгедекті кезекті куәландыру кезінде ОБЖ жөніндегі іс-шаралардың тиімділігін бағалау үшін мониторинг жүргізеді.

      378. ОБЖ-ның медициналық бөлігінің жүргізілген кешенді оңалту іс-шараларының тиімділігін бағалауды медицина ұйымының мультидисциплинарлық командасы жүзеге асырады.

      379. Оңалту және емдеу іс-шараларының нәтижесінде 2012 – 2016 жылдары 47 576 адам мүгедектер санатынан шықты, организмнің бұзылған функцияларының ішінара қалпына келтірілуінің салдарынан 44 100 адам мүгедектіктің басқа тобына (бірінші топтан екіншіге немесе үшіншіге немесе екіншіден үшіншіге) ауыстырылды.

      380. Денсаулық сақтау, еңбек, жұмыспен қамту, білім беру, мәдени қызмет және әлеуметтік қызмет көрсету саласында оңалту мен абилитацияны ұйымдастыру және оның тиімділік көрсеткіштері Конвенцияның 20, 24, 25, 27, 28 және 30-баптары бойынша баяндама бөлімінде мазмұндалған.

      381. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінде мүгедектерді кешенді оңалтумен қамтамасыз ету үшін мемлекет қаржыландыратын сараптамалық, абилитациялық және оңалту қызметтерін ұсынатын мекемелер желісі құрылды, олар:

      126 медициналық-әлеуметтік сараптама бөлімі;

      3 филиалы бар "Республикалық протездік-ортопедиялық орталық" АҚ;

      Әлеуметтік оңалтуды дамытудың ғылыми-практикалық орталығы;

      қарттар мен мүгедектерге арналған жалпы үлгідегі 50 медициналық-әлеуметтік мекеме;

      тірек-қимыл аппараты бұзылған балаларға арналған 2 медициналық-әлеуметтік мекеме;

      психоневрологиялық ауруы бар балаларға арналған 18 медициналық-әлеуметтік мекеме;

      психоневрологиялық ауруы бар 18 жастан асқан мүгедектерге арналған 40 медициналық-әлеуметтік мекеме;

      мүгедек балаларға, мүгедектер мен қарттарға арналған 53 күндіз болу бөлімшесі;

      21 оңалту орталығы;

      психоневрологиялық ауруы бар мүгедек балаларға және 18 жастан асқан мүгедектерге, қарттар мен мүгедектерге арналған 508 үйде әлеуметтік көмек көрсету бөлімшесі.

      382. Мемлекет кепілдік берген арнаулы әлеуметтік қызметтер азаматтарға тегін, ал қосымша қызметтер – төлем тәртібімен ұсынылады. Бұл ретте, стационар (дәстүрлі МӘМ), жартылай стационар (күндіз болу бөлімшелері), үйде күтім жасау жағдайларындағы әлеуметтік қызмет көрсету нысандарын таңдау мүмкіндігі жасалған.

      383. Әлеуметтік қызмет көрсетудің басты қағидаттарының бірі – адамды отбасынан айырмау мақсатында мүгедек балаларға арналған күндіз болу бөлімшелерінің желісін, оларды аутсорсинг арқылы ҮЕҰ-ға немесе жеке құрылымдарға беру жолымен кеңейту; стационарлық үлгідегі медициналық-әлеуметтік мекемелерді Әлеуметтік қызмет көрсету орталықтарына қайта құру бойынша жұмыстар ретке келтірілді.

      384. Халық арасында оң пікірге ие болған пилоттық жоба – Мүгедек балаларды тәрбиелеп отырған ата-аналарды онлайн қолдау қызметінің жұмыс істеуі жаңашылдықтың бірі болды. Бұл Қызмет Қазақстан-Ресей медицина университетінің базасында (Алматы қаласы) іске қосылды, ондағы мамандар 2015 – 2016 жылдары Қазақстанның өзге өңірлерінде тұратын 842 мүгедек баланың ата-аналарына психологиялық көмек көрсетіп, консультациялар берді.

      385. Қазақстанда әлеуметтік қызметтерді ұсыну мен оңалтудың интеграциялық және кешенді моделі енгізілуде, оған ведомствоаралық өзара іс-қимыл және өмірлік қиын жағдайға тап болған отбасыларды сүйемелдеу жатады. Пилоттық жоба Шығыс Қазақстан облысында іске асырылуда.

      386. Еңбекмині Арнаулы әлеуметтік қызметтерге қажеттілікті бағалау мен айқындау қағидаларын және мүгедек баланың, 18 жастан асқан мүгедектің, қарт адамның өмірлік қиын жағдайда болу өлшемшарттарын қамтитын бағалау парақтарын және қызметтер кешені мен көмек көрсету ұсынымдарын қайта қарады.

      387. Аталған бастаманы іске асыру үшін: кейбір заңнамалық актілерге өмірлік қиын жағдайда жүрген отбасыларға (адамдарға) арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету саласындағы ведомствоаралық өзара іс-қимыл мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу; қызмет көрсетудің интеграцияланған моделін ескере отырып, Арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету стандартын әзірлеу; 2019 жылдан бастап – бірнеше пилоттық өңірде интеграцияланған арнаулы әлеуметтік қызметтер моделін енгізу; үкіметтік емес секторды тарта отырып, баламалы жұмыс нысандарын пайдалану арқылы отбасыларды сүйемелдеуді қамтамасыз ететін ұйымдар желісін дамыту жоспарлануда.

      388. Республика бойынша арнаулы әлеуметтік қызмет көрсететін әлеуметтік қызметкерлердің жалпы саны 23 мыңнан астам адамды құрайды, оның ішінде 6 мыңнан астам адам қайта даярлау және біліктіліктерін арттыру курстарынан өтті.

      389. Конвенцияны ратификациялағаннан кейін медициналық-әлеуметтік сараптама жүйесін жетілдіру жөнінде бірқатар шаралар қабылданды.

      390. Мүгедектіктің бірінші тобы мерзімсіз белгіленетін аурулар тізбесі кеңейтілді (организм функциялары ауыр бұзылған бала кезінен мүгедектер енгізілді).

      391. 2016 жылдан бастап әлеуметтік-еңбек саласында көрсетілетін мемлекеттік қызметтерді оңтайландыру және автоматтандыру шеңберінде өтініш беруші әлеуметтік-медициналық сараптама бөліміне жүгіне отырып, "бір терезе" қағидаты бойынша мүгедектікті алғаш белгілеу және жалпы еңбекке қабілеттілігін жоғалту жөніндегі қызметтерді алумен қатар, мүгедектігі бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы, арнаулы мемлекеттік жәрдемақы және еңбек қабілеттілігін жоғалтуға байланысты әлеуметтік төлемақы тағайындауға өтініш беруге құқылы. 2016 жылы мұндай қызмет 28 мың адамға көрсетілді.

      392. ҚХЖ негізінде мүгедектікті белгілеудің балдық жүйесінің өлшемшарттарын әзірлеу басталды. Мұндай жүйені енгізу адамның денсаулық жағдайын әділдікпен өлшеуге және мүгедектік белгілеуге мүмкіндік береді.

      393. МӘС мамандары Еңбекминінің "Әлеуметтік-еңбек саласы кадрларының біліктілігін арттыру курстары" мемлекеттік мекемесінің негізінде біліктіліктерін арттырып, оқудан өтеді.

      394. Мемлекет қаладағы және ауылдық елді мекендердегі мүгедектерге оңалту іс-шараларын жүргізуге, оңалтудың техникалық құралдары мен қызметтерін, сондай-ақ жүріп-тұруы қиын бірінші топтағы мүгедектер үшін жеке көмекшінің қызметтерін, естуі бойынша мүгедектер үшін жылына алпыс сағат ымдау тілі маманының қызметін алуға кепілдік береді.

      395. Техникалық құралдармен және қызметтермен қамтамасыз ету арқылы мүгедектердің өмір сүру сапасын жақсарту мақсатында Қазақстан Республикасында:

      Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы № 754 қаулысымен бекітілген Мүгедектерге берілетін техникалық көмекші (орнын толтырушы) құралдар мен арнаулы жүріп-тұру құралдарының тізбесі;

      Оңалтудың жеке бағдарламасына сәйкес жүріп-тұруы қиын бірінші топтағы мүгедектер үшін жеке көмекшінің және естуі бойынша мүгедектер үшін жылына алпыс сағат ымдау тілі маманының әлеуметтік қызметтерін ұсыну қағидалары;

      Мүгедектерге және мүгедек балаларға санаторий-курорттық емделудi ұсыну қағидалары;

      Мүгедектердi протездiк-ортопедиялық көмекпен және техникалық көмекшi (орнын толтырушы) құралдармен қамтамасыз ету қағидалары;

      Мүгедектердi арнаулы жүрiп-тұру құралдарымен қамтамасыз ету қағидалары қабылданды.

      Жоғарыда көрсетілген барлық қағидалар "Мүгедектердi оңалтудың кейбiр мәселелерi туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 22 қаңтардағы № 26 бұйрығымен бекітілді.

      396. 2014 жылы Еңбекминінің Әлеуметтік оңалтуды дамытудың ғылыми-практикалық орталығы құрылды, мақсаты протездік-ортопедиялық және сурдологиялық көмек көрсету, оның ішінде әлеуметтік оңалтудың жаңа құралдарын енгізу, халықты әлеуметтік қорғау саласында инновациялық технологияларды және жобаларды енгізе отырып, ғылыми-зерттеу және әдіснамалық жұмыстарды дамыту болып табылады.

      Конвенцияның 27-бабы. Еңбек және жұмыспен қамту

      397. Қазақстан Республикасы азаматтарының Конституцияда бекітілген және базалық заңдарда, Еңбек кодексінде көрсетілген еңбек және жұмыспен қамту саласындағы құқықтары мен кепілдіктері толық көлемде мүгедектерге қолданылады және Мүгедектердің басқалармен теңдей дәрежеде еңбек ету құқығын тану туралы конвенцияның 27-бабының 1-тармағына сәйкес келеді және осы құқықты іске асыру үшін құқықтық негіз жасайды.

      398. Конституцияда (24-баптың 1-тармағы) және Еңбек кодексінде (5-бап) мүгедектер үшін ешбір шектеусіз қолданылатын еңбек қатынастарын құқықтық реттеу негіздері анықталған: еңбек бостандығы, өзінің еңбекке қабілеттілігіне еркін иелік ету, мамандық және қызмет түрін таңдау құқығы, жұмыссыздықтан қорғау құқығы және жұмысқа орналасуда көмек көрсету, еңбек саласында кемсітушілікке тыйым салу. Бұл ретте әрбір адам қауіпсіздік және гигиена талаптарына сай келетін жағдайларда еңбек етуге, ешбір кемсітусіз еңбегі үшін сыйақы алуға, сот қорғауын қоса алғанда, еңбек құқықтары мен бостандығын қорғауға құқылы.

      399. Қазақстан Республикасында мүгедектердің еңбекке құқығын іске асыру үшін қажетті құқықтық жағдайлар жасалған. Бүгінгі таңда еңбекке қабілетті жастағы мүгедектердің жалпы санының 39 %-ын құрайтын 129,7 мыңнан астам мүгедектің (оның ішінде 45 мыңы әйел) жұмысы бар (7-қосымша).

      400. Қазақстан Республикасында азаматтар мемлекеттік қызметке қол жеткізуде тең құқыққа ие. Мемлекеттік қызметші лауазымына үміткерге қойылатын талаптар лауазымдық міндеттердің сипатына ғана байланысты болады және заңмен белгіленеді (Конституцияның 33-бабы). Мемлекеттік қызмет туралы заңда сот әрекетке қабілетсіз немесе әрекетке қабілеті шектеулі деп таныған; тиiстi мемлекеттік лауазымдарға орналасу үшiн денсаулық жағдайына қойылатын арнайы талаптар біліктілік талаптарында белгiленген жағдайларда, медициналық мекеменiң қорытындысы негізінде лауазымдық өкiлеттiктердi орындауға кедергi келтiретiн ауруы бар адам мемлекеттік қызметші бола алмайтыны көзделген.

      401. 2016 жылы "Б" корпусының әкімшілік мемлекеттік қызметінде мүгедектігі бар 545 адам жұмыс істеді, оның 48 %-ы – әйелдер.

      402. Еңбек кодексінің 6-бабында көзделген еңбек саласындағы кемсітушілікке тыйым салу мүгедектерге толық көлемде қолданылады. Ешкімді де еңбек құқықтарын іске асыру кезінде шығу тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне, жасына немесе дене кемістіктеріне, сондай-ақ қоғамдық бірлестіктерге қатыстылығына байланысты ешқандай кемсітуге болмайды.

      403. Ашық еңбек нарығында еңбекке орналасу кезінде мүгедектерді кемсітуді болдырмау мақсатында Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңның 31-32-баптарында мүгедектерге өзге азаматтармен тең еңбек қызметі мүмкіндіктерін құруға бағытталған қосымша шаралар жүйесі, сондай-ақ жұмыспен қамтамасыз етудің төмендегідей шаралары:

      ауыр жұмыстардағы, еңбек жағдайлары зиянды, қауіпті жұмыстардағы жұмыс орындарын есепке алмай, жұмыс орындары санының екіден төрт пайызына дейінгі мөлшерінде мүгедектер үшін жұмыс орындарының квотасын белгілеу;

      жеке кәсіпкерлікті, шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту арқылы мүгедектер үшін қосымша жұмыс орындарын құру;

      мүгедектердi жұмысқа орналастыру үшін арнаулы, сондай-ақ әлеуметтік жұмыс орындарын құру;

      мүгедектерге кәсіптік оқуды ұйымдастыру бекітілді.

      404. Еңбек кодексінде жұмыскерлер саны немесе штаты қысқартылған, жұмыс берушінің экономикалық жай-күйінің нашарлауына әкеп соққан өндіріс, орындалатын жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер көлемі төмендеген жағдайларда жұмыс берушінің бастамасы бойынша он сегіз жасқа дейінгі мүгедек баланы тәрбиелеп отырған жалғызбасты аналармен еңбек шартын бұзуға тыйым салынады (54-бап).

      405. Жұмыс беруші жұмыскердің арнаулы біліктілік талаптарына және іскерлік сапасына байланысы жоқ негіздер бойынша мүгедекті жұмысқа қабылдаудан бас тартуға құқығы жоқ. Мүгедекпен еңбек шартын жасасуға негізсіз бас тарту бойынша сотқа шағымдануға болады.

      406. Мүгедектердің әділетті және қолайлы еңбек шарттарына құқықтарын қорғау үшін өзге заңнамалармен қатар оңалтудың жеке бағдарламасына сәйкес мүгедектерге қажетті еңбек шарттарын жасау бойынша қосымша кепілдіктер көзделген.

      407. Мүгедектерді қорғау туралы Заңның 32-бабында және Еңбек кодексінің 25, 28, 69, 75, 76-баптарында, атап айтқанда, мүгедектер үшін еңбек қатынастарындағы жеңілдіктер белгіленген, олар мүгедектердің өздерінің еңбек құқықтарын өзгелермен тең дәрежеде жүзеге асыру үшін қамтамасыз етуге бағытталған.

      408. І және ІІ топтағы мүгедектер үшін толық еңбекақы төлемі сақталып, аптасына 36 сағаттан аспайтын жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы белгіленеді. Бірінші және екінші топтағы мүгедек жұмыскерлердің күнделікті жұмысының (жұмыс ауысымының) ұзақтығы жеті сағаттан аспайды Бірінші топтағы мүгедек жұмыскерлерге жұмыс уақытының жиынтық есебін қолдануға жол берілмейді.

      409. Мүгедектерді үстеме жұмыстарға, мереке және түнгі уақыттағы жұмысқа тартуға олардың келісімімен және мұндай жұмысқа медициналық қорытындыға сәйкес денсаулық жағдайына байланысты тыйым салынбаған жағдайда жол беріледі. Бірінші және екінші топтағы мүгедектерге ұзақтығы кемінде күнтізбелік алты күн болатын ақы төленетін жыл сайынғы қосымша еңбек демалыстары беріледі.

      410. Ұжымдық немесе жеке еңбек шарттарында өзге қызметкерлермен салыстырғанда мүгедектердің жағдайын нашарлататын еңбек жағдайларын (еңбекақы төлемін, жұмысы уақытының және демалыс уақытының режимін, демалыстарын және т.б.) белгілеуге жол берілмейді.

      411. Егер медициналық көрсетілімдер бойынша тыйым салынбаған жұмыс болса, мүгедек жұмыскерлерді іссапарға жіберуге рұқсат беріледі. Бұл ретте көрсетілген жұмыскерлер іссапарға барудан бас тартуға құқылы. Егер медициналық қорытынды негізінде мүгедек баласына тұрақты күтім жасау жүзеге асырылуы тиіс болса, онда мүгедек балаларды тәрбиелеп отырған жұмыскерлер іссапарға барудан бас тартуға құқылы. Вахталық әдіспен орындалатын жұмыстарға медициналық қорытынды ұсынылған күннен бастап бірінші топ мүгедектері жіберілмейді.

      412. Мүгедектердің еңбек құқығын қорғау Еңбекминінің Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитетіне және еңбек инспекциясы (мемлекеттік еңбек инспекциялары) жөніндегі жергілікті органдарға жүктелген (Еңбек кодексінің 16-бабы).

      413. Жұмыс істейтін мүгедектер үшін саламатты және қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз ету үшін мемлекеттік еңбек инспекторларына мүгедектерге қатысты еңбек заңнамасының сақталуын қадағалау бойынша іс-шараларды ұйымдастыру және жүргізу, өз құзыреті шегінде қажетті ден қою шараларын қабылдау жүктелген. Мемлекеттік еңбек инспекциялары анықталған бұзушылықтарды жою үшін бұзушылықтарды жою туралы нұсқамалар береді, заңнаманы бұзушылар әкімшілік жауапкершілікке тартылады.

      414. Мүмкіндіктері шектеулі азаматтардың еңбек құқықтарын қамтамасыз ету үшін Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодекстің 98-бабында 2015 жылдың 1 қаңтарынан бастап мүгедектерге арналған жұмыс орындарының белгіленген квотасын орындамағаны үшін 10 АЕК мөлшерiнде, қайталанған жағдайда – 20 АЕК мөлшерінде айыппұл түрінде жауаптылық енгізілді.

      415. Конвенцияны ратификациялағаннан кейін Үкімет заңнамалық және нормативтік базаны жетілдіру жолымен мүгедектерді жұмыспен қамту саласында бірқатар шараларды қабылдады.

      416. 2015 жылғы 24 қарашада "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне халықтың көші-қоны және жұмыспен қамтылуы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды, онда жұмыс орындары санының 2-ден 4 %-ына дейінгі мөлшерінде (ауыр жұмыстардағы, зиянды, қауіпті еңбек жағдайлары бар жұмыстардағы жұмыс орындарын есепке алмағанда) мүгедектер үшін жұмыс орындарының квотасын белгілеу жөніндегі норма көзделген. Заңды іске асыру үшін Мүгедектерге арналған жұмыс орындарын квоталау қағидалары қабылданды.

      417. Халықты жұмыспен қамту туралы заңды іске асыру үшін 2015 жылы көру және есту қабілетінен толық айырылған, тірек-қимыл аппараттары бұзылған адамдарға арналған жұмыс орындарының стандарттары бекітілді (Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2016 ж. 14.06 № 519 бұйрығы).

      418. 2018 жылдан бастап алғаш рет мүгедектерді жұмысқа орналастыру үшін арнайы жұмыс орындарын құратын жұмыс берушілердің шығындарын субсидиялау енгізілетін болады. Осы мақсаттарға республикалық бюджетте 206,9 млн. теңге көзделіп отыр. Аталған норма Конвенция бойынша жеке сектордағы мүгедектерді жалға алуды ынталандыру бөлігіндегі міндеттемелерін орындау үшін енгізілген.

      419. Жұмыспен қамту туралы заңда жұмыссыз азаматтарға халықты жұмыспен қамту орталығынан: лайықты жұмыс іздеу және жұмысқа орналасуға жәрдемдесу, оның ішінде жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді шаралары жөніндегі көрсетілетін қызметті; қызмет (кәсіп) түрін таңдау немесе өзгерту мақсатында консультациялық, ақпараттық көрсетілетін қызметтерді және әлеуметтік кәсіптік бағдарлау жөніндегі көрсетілетін қызметтерді тегін алуға; егер ол міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қатысушысы болып табылса, жұмысынан айырылған жағдайда төленетін әлеуметтік төлемдер алуға; "Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес атаулы әлеуметтік көмек алуға бағытталған мемлекет міндеті көзделген.

      420. Соңғы 5 жыл ішінде жұмысқа орналастыру мәселесі бойынша жұмыспен қамту органдарына жүгінген мүгедектер саны үш есеге дерлік өскен: 2012 жылы – 4 мың адам, 2016 жылы – шамамен 12 мың адам.

      2012 – 2016 жылдары 41,5 мың мүгедек, оның ішінде 17,8 мың адам "Жұмыспен қамту 2020 жол картасы" мемлекеттік бағдарламасын, 23,7 мың адам – Аумақтарды дамыту бағдарламаларын орындау шеңберінде жұмысқа орналастырылған.

      421. 2016 жылы мүгедектер қатарынан 311 адам Жол картасы шеңберінде кәсіптік оқумен қамтылып, оның ішінде 280 адам оқуларын аяқтаса, оның 83 %-ы (232 адам) жұмысқа орналастырылды.

      Кәсіпкерлік қызметпен айналысу мақсатында кәсіпкерлік негіздеріне 180 адам оқытылып, 491 мүгедек микрокредит алды, олардың ішінде 156 адам өз ісін ашты. Бұдан басқа, микрокредит алушылар қосымша 86 жаңа жұмыс орнын құрды.

      422. Мүгедектер үшін жұмыс орындарын құру және сақтау саясатында мемлекеттік қолдау маңызды рөл атқарады. Қазақстан Үкіметі мүгедектердің қоғамдық бірлестіктеріне және олар құрған ұйымдарға мемлекеттік сатып алу туралы заңнама шеңберінде қолдау көрсетеді.

      423. Мемлекеттік сатып алу туралы заңның 39-бабы 3-тармағының 54) тармақшасына сәйкес техникалық көмекші (орын толтырушы) құралдар (протездік-ортопедиялық құралдардан басқа) мен арнаулы жүріп-тұру құралдарын, мүгедектерге берілетін жеке көмекші мен ымдау тілі маманы көрсететін әлеуметтік қызметтерді, мүгедектерге арналған такси көрсететін қызметтерді, мүгедектерге берілетін санаторий-курорттық жолдамаларды сатып алу бөлігінде мүгедектер саны жұмыскерлердің тізімдік санының кемінде елу пайызын құрайтын мүгедектердің қоғамдық бірлестіктері құратын ұйымдардан сатып ала алады. Бұл ретте мемлекеттік сатып алу бір көзден алу тәсілімен (конкурс өткізбей) өткізіледі және ұйыммен тікелей шарт жасасу көзделген.

      424. 423-тармақта көрсетілген шаралардан басқа Қазақстан Республикасында:

      Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 31 желтоқсандағы № 1181 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы мүгедектерінің қоғамдық бірлестіктерінен сатып алынатын тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің жекелеген түрлерінің тізбесі (1-тізбе);

      Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 29 желтоқсандағы № 1065 бұйрығымен бекітілген Тауарларды өндіретін және (немесе) тауарларды беретін, жұмыстарды орындайтын, қызметтерді көрсететін Қазақстан Республикасы мүгедектерінің қоғамдық бірлестіктері мен Қазақстан Республикасы мүгедектерінің қоғамдық бірлестіктері құрған ұйымдардың тізбесі (2-тізбе);

      Тауарларды өндіретін және (немесе) тауарларды беретін, жұмыстарды орындайтын, қызметтерді көрсететін Қазақстан Республикасы мүгедектерінің қоғамдық бірлестіктері мен Қазақстан Республикасы мүгедектерінің қоғамдық бірлестіктері құрған ұйымдардың тізбесіне енгізу қағидалары қолданылады.

      Мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыратын барлық органдар 2-тізбеге енгізілген мүгедектердің қоғамдық бірлестіктері мен олар құрған ұйымдардан 1-тізбеде көрсетілген тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді (тауарларды бөлінген жалпы қаражат көлемінің кемінде 50 % көлемде, жұмыстар мен қызметтерді –100 % көлемде) сатып алуға міндетті.

      425. 2-тізбеге енгізу кезінде қойылатын негізгі талаптар мыналар:

      мүгедектер осындай өндірістік ұйымдар қызметкерлері жалпы санының кемінде 51 пайызын құрайды;

      мүгедектерге еңбекақы төлеу жөніндегі шығыстар еңбекақы төлеу жөніндегі жалпы шығыстардың кемінде 51 пайызын құрайды (есту, сөйлеу, көру қабілетінен айырылған мүгедектер жұмыс істейтін мамандандырылған ұйымдарда – кемінде 35 пайыз).

      426. Бүгінгі таңда 129 қоғамдық бірлестік пен олар құрған ұйым тауарлардың, жұмыстардың және көрсетілетін қызметтердің 21 атауы (төсек жаймалары, нысанды киім, тезтікпелер, қаптау қораптары, архив қораптары, столярлық бұйымдар, клинингтік, полиграфиялық қызметтер, көгалдандыру бойынша жұмыстар және т.б.) бойынша мемлекеттік сатып алуда артықшылыққа ие.

      427. Ашық еңбек нарығында жұмысқа орналасу мүмкіндіктері туралы мүгедектерді ақпараттандыру үшін Еңбекмині сайтындағы "Қазақстандағы жұмыс" ақпараттық порталының (http://www.enbek.kz) "бос орындарды іздеу" бөлімінде "Мүгедек адамдарға арналған қолжетімді бос жұмыс орны" атты опция қарастырылған. Жұмыс іздеу кезіндегі ұқсас өлшемшарттар HeadHunter (https://hh.kz) компаниялар тобының жұмыс іздеуге және жалдауға арналған жеке онлайн ресурсында да бар.

      428. Мемлекет мүгедектерді, оның ішінде ментальдық бұзылуы бар адамдарды жұмысқа орналастыру бойынша жеке бастамаларға қолдау көрсетеді.

      429. Мысалы, 2016 жылы Қазақстанда Еңбекмині мен БҰҰДБ бірлескен жобасы шеңберіндегі конкурс нәтижесінде 10 қоғамдық бірлестік мүгедек адамдарды жұмыспен қамтамасыз етуге бағытталған жобаларды іске асыру гранттарына ие болды.

      430. 2016 жылы "Мүгедек әйелдердің кәсіпкерлік дағдыларын дамыту" атты жаңа бірлескен жобаның шеңберінде 230 мүгедек әйел ішкі кедергілерді жеңуді және көшбасшылық қасиеттерді дамытуды үйренді, олардың ішінде 90-ы нарықта сұранысқа ие мамандықтар бойынша қайта біліктілік алу курстарын өтті. Жобаны "Даму" қоры мен "Шырақ" мүгедек әйелдер қауымдастығы іске асырды.

      431. "Жұмыспен қамту 2020 жол картасы" бағдарламасы шеңберінде жүргізілген іс-шаралар, аумақтарды дамытудың өңірлік бағдарламаларын іске асыру республикадағы мүгедектер еңбек нарығындағы жағдайға оң әсерін тигізді. Мемлекеттік қолдау шараларын пайдалана отырып, мүгедектерді өнімді жұмыспен қамтуға тарту Іс-шаралар жоспарының үшінші кезеңі шеңберінде (2016 – 2018 жылдар) өз жалғасын табатын болады

      Конвенцияның 28-бабы. Жеткілікті өмір сүру деңгейі және әлеуметтік қорғау

      432. Қазақстан Республикасы конституциялық деңгейде өзін әлеуметтік мемлекет ретінде мәлімдейді (1-бап). Қазақстан Республикасының азаматына жасына байланысты, науқастанған, мүгедек болған, асыраушысынан айырылған жағдайда және өзге де заңды негіздерде жалақы мен зейнетақының ең төмен мөлшеріне, әлеуметтік қамсыздандырылуына кепілдік беріледі (28-бап).

      433. Конвенцияда көзделген барлық бағыттар бойынша мүгедектердің әлеуметтік қорғалуын қамтамасыз ету шаралары айқындалған Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңның 14-бабында олардың әлеуметтік қорғаудың жеткілікті өмірлік деңгейіне деген құқығы бекітілген.

      434. Мүгедектерге әлеуметтік көмек мемлекеттік жәрдемақылар, өтемақылар және өзге де, оның ішінде Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген қайырымдылық есебінен төлемдер түріндегі төлемдерді қамтиды.

      435. Республикада барлық мүгедектер ай сайын мүгедектік бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы (МӘЖ) немесе зейнеткерлік жасқа жеткенде – зейнетақы алады. Мүгедектік бойынша МӘЖ көлемі мүгедектік тобы мен себептеріне байланысты болады және жыл сайын ең төмен күнкөріс деңгейі мөлшерінің өзгеруіне байланысты индексацияланады. Бұл ретте алынатын жәрдемақы/зейнетақы мөлшері ең төмен күнкөріс деңгейінен төмен болмауы керек (8-қосымша).

      436. Ең төмен күнкөріс деңгейі – мөлшері бойынша ең төмен тұтыну себетінің құнына тең, бір адамға қажетті ең төмен ақшалай кіріс. Ең төмен тұтыну себетi адамның тыныс-тіршілігін қамтамасыз ету үшін қажетті тамақ өнімдерінің, тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің заттай және құн түріндегі ең төмен жинағын білдіреді және азық-түлік себеті мен азық-түлік емес тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге жұмсалатын шығыстардың тіркелген үлесінен тұрады.

      437. Алынатын арнаулы мемлекеттік жәрдемақы (МӘЖ) немесе зейнетақыға қосымша бұрын ұсынылған заттай жеңілдіктердің орнына МӘЖ төленеді.

      438. Мемлекет мүгедек балалары бар отбасылардың ана мен баланы қорғау мақсатында заңнамада белгіленген әлеуметтік қолдаудың барлық шараларын алу құқығына кепілдік етеді. "Балалы отбасыларға берілетін мемлекеттік жәрдемақылар туралы" 2005 жылғы 28 маусымдағы Қазақстан Республикасының Заңында бала тууына байланысты біржолғы төлем, бала бір жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты ай сайынғы жәрдемақы, он сегіз жасқа дейінгі балаларға төленетін ай сайынғы жәрдемақы; мүгедек баланы (мүгедек балаларды) тәрбиелеп отырған анаға немесе әкеге, бала асырап алушыға, қорғаншыға (қамқоршыға) тағайындалатын және төленетін ай сайынғы мемлекеттік жәрдемақы көзделген. Бұл ретте соңғы жәрдемақы ең төменгі жалақы көлемінде төленеді.

      439. Аз қамтылған отбасыларға жергілікті бюджет қаражатынан мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек төленеді және тұрғын үй көмегі көрсетіледі. 2012 жылдан бері мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмекті алушы болып табылатын мүгедектер саны екі есе азайды (2012 жылы – 1088 адам, 2016 жылы – 446 адам). 9084 мүгедек отбасы тұрғын үй көмегін алады. Осылайша, Қазақстанда мүгедектер, оның ішінде әйелдер, қыздар және егде жастағы адамдар арасындағы кедейлік жойылып келеді.

      440. Жергілікті атқарушы органдар, жұмыс берушілер және өзге де ұйымдар әлеуметтік көмектің қосымша түрлерін көрсетуге құқылы.

      441. Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңға сәйкес мүгедектерге оңалтудың жеке бағдарламасына сәйкес әлеуметтік қызметтер, медициналық-әлеуметтік мекемелерде (ұйымдарда) арнаулы әлеуметтік қызметтер, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құқықтық көмек ұсынылады.

      442. Ұлттық су заңнамасының қағидаттары халықты ауыз судың қажетті мөлшерімен және кепілді сапасымен бірінші кезекте қамтамасыз ету; халықтың суға әділ және теңдей қол жеткізуі болып табылады (Қазақстан Республикасы Су кодексінің 9-бабы). Көрсетілген нормалар мүгедектерді қоса алғанда, барлық тұрғындарға қолданылады. 2008 жылы елімізде "Халық үшін ауыз су қауіпсіздігіне қойылатын талаптар" техникалық регламенті қабылданды.

      Конвенцияның 29-бабы. Саяси және қоғамдық өмірге қатысу

      443. "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" 1995 жылғы 28 қыркүйектегі № 2464 Конституциялық заң Республиканың он сегiз жасқа жеткен азаматтарының тегiне, әлеуметтiк, лауазымдық және мүлiктiк жағдайына, жынысына, нәсiлiне, ұлтына, тiлiне, дiнге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жерiне немесе кез келген өзге жағдаяттарға қарамастан, сайлауда дауыс беруге қатысу құқығына кепілдік етеді (Заңның 4-бабының 1-тармағы).

      444. Саяси құқықтарын іске асыруға шектеулер тек қана заңмен белгіленеді және атап айтқанда, сот iс-әрекетке қабілетсiз деп таныған азаматтар үшін сайлауға және сайлануға, сайлау комиссиясының мүшесі болуға тыйым салуды көздейді.

      445. Сайлаушылар Президентті, партиялық тізімдер бойынша сайланатын Парламент Мәжілісінің депутаттарын және мәслихаттардың депутаттарын сайлауға тең негiздерде қатысады әрi олардың әрқайсысының бiр сайлау бюллетенiне тиiсiнше бiр дауысы болады. Сайлаушылар өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлауға тең негiздерде қатысады әрi олардың әрқайсысының тең дауыс саны болады. Кандидаттардың сайлауға тең құқықтармен және шарттармен қатысуына кепiлдiк берiледi. (Заңның 5-бабы).

      446. Сайлау туралы заңның 41-бабына сәйкес әрбiр сайлаушы (таңдаушы) өзi дауыс бередi. Жекелеген сайлаушылар денсаулық жағдайына, отбасының сырқат мүшесiне күтiм жасау себебiне, сондай-ақ сайлау учаскелерi құрылмаған шалғайдағы және қатынасу қиын аудандарда болуына байланысты дауыс беруге келе алмаған жағдайда, учаскелiк сайлау комиссиясы олардың дауыс беру күнi жергiлiктi уақыт бойынша сағат он екiден кешiктiрілмей берiле алатын жазбаша өтініші бойынша осы сайлаушылардың тұрған жерiнде дауыс берудi ұйымдастыруға тиiс (Заңның 41-бабының 6-тармағы).

      447. Мүгедек адамдарға сайлау құқығын қолжетімді ету мақсатында Қазақстан Республикасы Президентінің кезектен тыс сайлауын өткізу кезеңінде 2015 жылдың сәуірінде сайлау учаскелері егде жастағы адамдар мен мүгедектерге қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін ғимараттардың бірінші қабаттарында орналасты.

      448. Учаскелік сайлау комиссиялары маңайындағы аумақ пен сайлау учаскелерінің фойесінде сайлау қағидалары, мерзімдері туралы ақпараттық стенділер және сайлау учаскелерінің орналасуы туралы маңдайшалар мен нұсқаулар орнатты. Аталған ақпарат көру қабілеті нашар адамдар үшін қолжетімді ету мақсатында ірі қаріппен жазылды. Сайлау, дауыс беру тәртібі, сайлау учаскелерінің орналасу орындары туралы ақпарат республикалық және өңірлік телеарналарда көрсетілді, бұл ақпараттың көру және есту қабілеті бұзылған адамдар үшін қолжетімділігін қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Денсаулық жағдайына байланысты сайлау учаскелеріне келе алмаған адамдар үшін бұрын ұсынған өтінімдері бойынша сайлау комиссиясы мүшелерінің үйлеріне баруы ұйымдастырылды.

      449. Аумақтың сайлау комиссияларының өкілдері сайлауды өткізу тәртібі мен дауыс беру учаскелерінің орналасу орындары туралы ақпаратты түсіндіру үшін мүгедектер ұйымдарына барды.

      450. Еліміздің жекелеген өңірлерінде сайлау комиссияларының құрамына мүгедектер ҮЕҰ өкілдері кірді.

      451. Сайлау құқығын қамтамасыз ету мақсатында 2016 жылғы 20 наурызда өткен Парламент Мәжілісі мен мәслихаттар депутаттарын сайлауда мүгедектерге кандидаттар, сайлау учаскелерінің орналасу орындары, кандидаттардың бағдарламалары туралы ақпараттың қолжетімділігін қамтамасыз ету бойынша жағдайлар жасалды (ірі қаріпті, ымдау тілін және т.б. пайдалану).

      452. Орталық сайлау комиссиясының (ОСК) хабарлауы бойынша Қазақстан Республикасының Парламенті мен мәслихаттар депутаттарына кандидаттар толтыратын биографиялық деректерде кандидаттың мүгедектігін көрсететін мәліметтер қарастырылмаған. Сонымен қатар, жергілікті билік органдарының ақпараты бойынша 2016 жылы облыстық, қалалық, аудандық мәслихаттар құрамында мүгедектігі бар 35 депутат, оның ішінде 12 әйел жұмыс істеді.

      453. Мүгедектер республиканың басқа азаматтарымен қатар мемлекеттің басқару істеріне тең тікелей және өз өкілдері арқылы қатысу, мемлекеттік органдарына және жергілікті өзін-өзі басқару органдарына жеке жүгіну, сонымен қатар жеке және ұжымдық ұсыныстар жіберу құқықтарына ие (Конституцияның 33-бабы).

      454. Конституцияның ережелеріне сәйкес (23-бабы) әркімнің бірлесу бостандығына құқығы бар, олардың қызметі "Қоғамдық бірлестіктер туралы" 1996 жылғы 31 мамырдағы Қазақстан Республикасының Заңымен реттеледі.

      455. 2016 жылы Қазақстанда мүгедек адамдардың құқықтарын қорғау және оларға көмек көрсету бойынша қызметті жүзеге асыратын 808 ҮЕҰ тіркеліп, жұмыс жасауда.

      456. Орталық және жергілікті атқарушы органдар мүгедектердің қоғамдық бірлестіктерімен және олардың уәкілетті өкілдерімен мүгедектердің мүдделеріне қатысты шешімдерді дайындау және қабылдау барысында өзара әрекет етеді.

      457. Мүгедектердің қоғамдық бірлестіктері:

      мүгедектердің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету бойынша орталық және жергілікті атқарушы органдарға ұсыныстар енгізу;

      әлеуметтік көрсетілетін қызметтердің тиісті түрлерін ұсыну тиімділігін бағалауға қатысу;

      Қазақстан Республикасының мүгедектерді әлеуметтік қорғау мәселелері жөніндегі әзірленіп жатқан нормативтік құқықтық актілеріне ұсыныстар енгізу арқылы мүгедектерді әлеуметтік қорғау бойынша мемлекеттік саясатты қалыптастыруға қатысады.

      458. Мүгедектердің қоғамдық бірлестіктері Қазақстан Республикасының Үкіметі жанындағы Мүгедектерді әлеуметтік қорғау саласындағы үйлестіру кеңесінің жұмысына қатысады, оның мақсаттары мүгедектерді әлеуметтік қорғау саласындағы мемлекеттік саясатты, заңнамалық және басқа нормативтік құқықтық актілерді жетілдіру; орталық және жергілікті атқарушы органдардың қызметін үйлестіру, мүгедек адамдардың құқықтарын сақтау мәселелері бойынша халықаралық және өзге ұйымдармен, қоғамдық бірлестіктермен өзара ынтымақтастықты қамтамасыз ету болып табылады.

      459. Үйлестіру кеңесінің құрамына ҮЕҰ 16 өкілі кіреді, бұл оның барлық мүшелерінің жалпы санының 62 %-ын құрайды.

      460. Барлық өңірлерде мүгедектердің құқықтарын жергілікті деңгейде сақтауға қатысты барлық мәселелер бойынша шешімдер қабылдайтын Мүгедектер ісі жөніндегі облыстық кеңестер құрылды.

      461. Мүгедектердің қоғамдық және саяси өмірге қатысуға құқықтарын сақтауда үлкен жетістік мүгедектер ашқан қоғамдық бірлестіктер өкілдері қатарынан штаттан тыс кеңесшілер институтын енгізу болып табылады. Қазақстанның бұл қадамы халықаралық деңгейде атап өтілді (анықтама үшін: 2012 жылы БҰҰДБ жариялаған байқауда Қазақстанның мүгедектер ұйымдары одағының төрағасы А.А. Аманбаевты Еңбек пен халықты әлеуметтік қорғау министрінің штаттан тыс кеңесшісі ретінде тағайындау бойынша Қазақстанның бастамашылығы атап өтілді).

      462. Үйлестіру кеңесінің 2016 жылғы 30 маусымдағы шешімімен Жоғары білімі бар мүгедектердің "Намыс" қоғамдық бірлестігі әзірлеген Министрлердің, әкімдердің мүгедектік мәселелері жөніндегі кеңесшілері туралы үлгілік ережесі мақұлданған.

      463. ҮЕҰ-мен нәтижелі ынтымақтастықта "Мүгедектерді әлеуметтік қорғау саласындағы кейбір заңнамалық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы", "Халықты жұмыспен қамтамасыз ету туралы" Қазақстан Республикасы Заңдарының жобаларына, Қазақстан Республикасында мүгедектердің құқықтарын қамтамасыз ету және өмір сүру сапасын жақсарту жөніндегі 2012 – 2018 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарының бірінші және екінші кезеңдері жобасына, "Инватакси" қызметін көрсету қағидалары жобасына, әлеуметтік және көлік инфрақұрылымына паспорттау жүргізу бойынша әдістемелік ұсынымдарға ұсыныстар жасалды.

      464. Көру және есту қабілеті бұзылған мүгедектер қоғамдық бірлестіктерінің статистикалық ақпаратқа қолжетімділігін қамтамасыз ету бойынша жұмысты ұйымдастыру кезінде "Қазақ соқырлар қоғамы" АҚ, "Қазақ саңыраулар қоғамы" АҚ, "Астана қаласының мүгедек жастар қоғамы" ҚБ, Астана қаласының қауымдастықтары, "Қазақстандық мүгедектер конфедерациясы" РАҚ сияқты бірқатар ұйымдармен кездесулер өткізілді, олардың барысында гендерлік аспектіні ескере отырып, мүгедектердің өмір сүру сапасы бойынша ішінара байқау анкеталары талқыланды.

      465. Мемлекет мүгедектердің қоғамдық бірлестіктері мен олар құрған ұйымдарға қолдау көрсетеді, бұл қолдау ҮЕҰ әлеуметтік маңызды жобаларды қаржыландырудан және жеңілдіктер мен преференциялар ұсынудан көрініс табады.

      466. Мүгедектердің қоғамдық бірлестіктеріне, сондай-ақ олар құрған ұйымдарға олардың меншігіндегі ғимараттар (құрылымдар, құрылыстар) салынған жер учаскелеріне меншік құқығын мемлекеттік меншіктен жеке меншікке ауыстыру Қазақстан Республикасы заңдарында көзделген жағдайда тегін жүзеге асырылады. Мүгедектердің қоғамдық бірлестіктері қызметін тоқтатқан немесе жылжымайтын мүлікті мүгедектер қоғамдық бірлестіктерінің, олардың ұйымдарының меншігінен айырған жағдайларда олардың меншігіндегі жер учаскелері мемлекет меншігіне қайтарылуға жатады.

      467. Мүгедектер қоғамдық бірлестіктерінің тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді мемлекеттік сатып алу конкурстарына қатысуы кезінде салықтық жеңілдіктер мен преференциялары беріледі.

      468. ҮЕҰ жобаларын мемлекеттік қаржыландыру "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс, үкіметтік емес ұйымдарға арналған гранттар және сыйлықақылар туралы" 2005 жылғы 12 сәуірдегі Заң аясында жүзеге асырылады.

      469. 2013 жылдан бастап Еңбекмині жыл сайын "Үздік әлеуметтік жоба" атты республикалық конкурс өткізеді. 2016 жылы конкурсқа қатысу үшін 178 өтінім ұсынылды. Республикалық комиссия бірінші үш орынның номинанттарын анықтады. Жеңімпаз болғандар: бірінші орын, "Сурдоаударманың онлайн қызметі" жобасы (Алматы қ.); екінші орын, "Көкшетау қаласы мен Красный Яр аулында тұратын 1-топ мүгедектері, жүріп-тұруы қиын 18 жасқа дейінгі мүгедек балалар үшін үйде паллиативтік көмек көрсету орталығын ұйымдастыру" жобасы (Ақмола облысы, Көкшетау қ.). Конкурс жеңімпаздары ақшалай сыйлықтарға және жобаларды одан әрі жылжытуда Еңбекминінің қолдауына ие болды.

      30-бап. Мәдени өмірге қатысу, бос уақыты мен демалысын өткізу, спортпен шұғылдану

      470. Конституция әркімнің, мүгедектерді қоса алғанда, төл мәдениетін пайдалануға құқын жариялайды (19-бап).

      471. Мемлекет азаматтарға, оның ішінде мүгедектерге мәдениет саласындағы қызметке құқығын мәдени өмірге қатысу, мәдени құндылықтарға қол жеткізу, мәдениет және өнер мамандықтары бойынша білім алу құқығын қамтамасыз ету арқылы кепілдік етеді ("Мәдениет туралы" 2006 жылғы 15 желтоқсандағы Қазақстан Республикасы Заңының 12-бабы).

      472. Азаматтардың, оның ішінде мүгедектердің өз қабілеттеріне сәйкес оларды пайдалану салаларын, іске асыру нысандарын өз бетімен таңдау және кәсіптік білім алу арқылы шығармашылық қызметке құқығы бар. Барлық Азаматтарды мәдени құндылықтарға баулу құқығы қамтамасыз етіледі (Мәдениет туралы заңның 10-бабы).

      473. Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңға сәйкес мүгедектер мәдениет ұйымдарында бiрiншi кезекте қызмет көрсетiлумен қамтамасыз етіледі (14-бап); жергiлiктi атқарушы органдар мүгедектерге мәдени-ойын-сауық iс-шараларына, сондай-ақ дене шынықтырумен және спортпен шұғылдану үшiн спорт ғимараттарына бара алатын жағдайларды, арнаулы спорт жабдықтарын берудi қамтамасыз етедi. Бiрiншi және екiншi топтардағы мүгедектер мен он сегiз жасқа дейiнгi мүгедек балалар аталған қызметтерді – бюджет қаражаты есебiнен, ал үшiншi топтағы мүгедектер аталған қызметтер құнының елу пайызын төлеп пайдаланады (27-бап).

      474. Мүгедектер қоғамдық бірлестіктерінің қатысуы арқылы мемлекеттік органдар мүгедектерді қоғамның мәдени өміріне тарту және оларды әлеуметтік-мәдени оңалтуды жүзеге асыру бойынша шаралар қабылдайды.

      475. Мүгедектігіне немесе егде жасына байланысты кітапханаға бара алмайтын кітапхана пайдаланушыларының кітапхана қорларына сырттай немесе стационардан тыс қызмет көрсету нысандары арқылы қол жеткізу құқығы бар (Мәдениет туралы заңның 24-бабының 6-тармағы).

      476. Қазақстанда зағиптар мен нашар көретін адамдарға арналған 15-тен астам кітапхана көзі көрмейтін мүгедектерді әлемдік және отандық әдеби бай мұрамен таныстыру бойынша жұмыс жүргізуде.

      477. Жаңа әдеби шығармаларға қолжетімділікті кеңейту үшін жыл сайын қазіргі заманғы бейімделген техникалық құралдардың шығарылымы (мәдениет мекемелеріне сатып алу мен жеткізулер) көбеюде, баспа мәтінін дыбысқа айналдыратын жаңа оқитын машиналар, жалпақ баспа мәтінін рельефті-ноқатты мәтінге айналдыратын брайльдық дисплейлер мен принтерлер, сонымен қатар сөйлеу синтезімен экрандық қолжетімділік бағдарламалары сатып алынуда.

      478. Мүгедектерді дене шынықтырумен және спортпен белсенді шұғылдануға тарту мақсатында оларға дене шынықтыру, сауықтыру сабақтары мен спорт жабдықтарына қол жеткізу жағдайларын жасаумен байланысты мәселелерді кешенді түрде шешу, нормативтік құқықтық базаны дамыту және мүгедектерді оңалту әдістерін меңгерген тренерлер мен педагог мамандарды даярлау бойынша шаралар қабылдануда.

      479. "Дене шынықтыру және спорт туралы" 2014 жылғы 3 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңымен (1, 19-баптар) "бейімдік дене шынықтыру", "мүгедектердің дене бітімін оңалту және оларды әлеуметтік бейімдеу" түсініктері енгізілген, сондай-ақ мүгедектерді дене шынықтырумен және спортпен шұғылдануға тарту тетіктері айқындалған.

      480. Адаптивтік дене шынықтыру және спорт әдістерін пайдалану арқылы мүгедектердің дене бітімін оңалту және оларды әлеуметтік бейімдеу мүгедектерге арналған спорт клубтарында, мектептер мен секцияларда, дене шынықтыру-спорт ұйымдарында жүзеге асырылады.

      481. Мүгедектердің дене шынықтырумен және спортпен шұғылдануын ұйымдастыру, кадрларды даярлау, мүгедектердің дене шынықтырумен және спортпен шұғылдануын медициналық қамтамасыз ету және дәрігерлік бақылау білім беру, денсаулық сақтау, халықты әлеуметтік қорғау, дене шынықтыру және спорт органдарына жүктелген.

      482. Дене шынықтыру және спорт туралы заңмен жергілікті билік органдарының және Қазақстан Республикасында дене шынықтыруды, әуесқой және кәсіби спортты дамыту саласындағы МСМ құзыреті регламенттелген.

      МСМ дене шынықтыру және спорт саласындағы мемлекеттік саясаттың іске асырылуын қамтамасыз етеді, оған мүгедектер арасында республикалық жарыстарды өткізу, халықаралық спорттық жарыстарда, оның ішінде Паралимпиада, Сурдлимпиада ойындары мен Бүкіләлемдік арнайы олимпиада ойындарына Қазақстан Республикасының барлық спорт түрлері бойынша құрама командаларын (барлық спорт түрлері бойынша ұлттық құрама командаларын) дайындау және оларды қатыстыру жүктелген. Конвенцияға қол қойылғаннан кейін МСМ құрылымында ұлттық спорт түрлері және спортта мүмкіндіктері шектеулі адамдармен жұмыс жасау жөніндегі басқарма құрылды.

      Жергілікті атқарушы органдар дене шынықтырумен және спортпен шұғылдану үшiн спорт ғимараттарына бара алатын жағдайларды, арнаулы спорт жабдықтарын берудi; спорт клубтарының, мектептерінің, секцияларының ашылуын қамтамасыз етеді; жергілікті деңгейде спорттық іс-шараларды өткізуді; мүгедектердің республикалық спорттық жарыстарға дайындалуын және қатысуын ұйымдастырады.

      483. Қазақстанда мүгедектердің спорт түрлері бойынша қызметті жүзеге асыратын 3 қоғамдық ұйым жұмыс істейді – Қазақстанның Ұлттық Паралимпиадалық комитеті (http://www.paralympic.kz), "Спешиал Олимпикс" қоғамдық бірлестігі және "Дефлимпикс" қоғамдық бірлестігі; Дене мүмкіндіктері шектеулі адамдарға арналған спорттық дайындау орталығы; 12 спорт клубы; мүмкіндіктері шектеулі адамдарға арналған 2 спорт мектебі.

      484. Жыл сайын мүгедектердің түрлі санаттары үшін 5 мыңнан астам мүгедек спортшылардың қатысуымен 40-тан астам халықаралық және республикалық чемпионаттар мен турнирлер өтеді. 2016 жылы мүгедектер арасында 36 республикалық жарыс өткізілді, сондай-ақ 37 халықаралық жарысқа баруы қамтамасыз етілді.

      485. 2016 жылғы Рио-де-Жанейродағы Паралимпиадада Қазақстан командасы алғашқы рет қорытынды 58-орынды иеленіп, екі медаль жеңіп алды (Зульфия Габидуллина жүзуде "алтын" және Раушан Қойшыбаева пауэрлифтингте "күміс").

      486. Қолданып жатқан шаралардың арқасында соңғы жылдары дене шынықтыру және спортпен жүйелі түрде шұғылданатын мүгедектер үлесінің артуы байқалады (спортпен шұғылдануға қарсы көрсетілімдері жоқ мүгедектер қатарынан 2012 жылы – 8,3%, 2016 жылы– 10,2%). 2016 жылы 27421 мүгедек әуесқой және кәсіби спортпен шұғылданған.

      Конвенцияның 31-бабы. Статистика және мәліметтер жинау

      487. Мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес мүгедектерді есепке алу жүйесінің орталықтандырылған деректер банкін қалыптастыру, мүгедектік себептеріне, құрылымына және жағдайына мониторинг жүргізу халықты әлеуметтік қорғау саласындағы уәкілетті органның құзыретіне жатады.

      488. ҰЭМ Статистика комитеті мүгедектер туралы ақпаратты жинауды статистикалық бақылаудың 6 нысаны бойынша, оның ішінде өңірлер бөлінісінде тіркелген мүгедектердің саны, мүмкіндіктері шектеулі балалардың саны, мүгедек балаларға арналған интернат үйлерінде тұрып жатқандардың саны, қарттар мен ересек мүгедектерге арналған интернат үйлерінде тұрып жатқандардың саны, мүгедек балаларға арналаған интернат үйлерінің саны, қарттар мен ересек мүгедектерге арналған интернат үйлерінің саны сияқты көрсеткіштер бойынша жүзеге асырады.

      489. 2014 жылы Статистика комитеті "Мүгедектігі бар адамдардың гендерлік ерекшелігін есепке алу арқылы өмір сүру сапасы" ішінара байқауын жүргізді. Аталған тексеру Мүгедектер құқықтары бойынша БҰҰ конвенциясын ратификациялау дайындығына байланысты бастамашылық етілген.

      490. Мүгедектігі бар адамдардың құқықтарын іске асыруға қатысты ведомстволық статистикалық ақпаратты басқа орталық мемлекеттік органдар өз құзыреті шегінде (БҒМ, ДСМ, АКМ, ҰЭМ және т.б.), сондай-ақ жергілікті атқарушы органдар жүргізеді.

      491. Деректерді жинау және жариялау жеке деректер және оларды қорғау заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

      492. Деректерді тарату ақпаратты Статистика комитетінің ресми статистикалық (баспа) басылымдарында, мемлекеттік органдардың ресми интернет ресурстарында орналастыру жолымен жүзеге асырылады.

      Конвенцияның 32-бабы. Халықаралық ынтымақтастық

      493. Конституцияға сәйкес Қазақстан халықаралық құқық қағидаттары мен нормаларын құрметтейді. Қазақстан 3 748 халықаралық шарттың қатысушысы болып табылады.

      494. Елімізде адам құқықтары қорғау және халықты әлеуметтік қорғау саласында Үкіметпен белсенді ынтымақтастық жасайтын 73 халықаралық және өңірлік ұйымдар, агенттіктер жұмыс жасауда, оның ішінде БҰҰДБ, ЮНИСЕФ, ХЕҰ, ДДҰ, ЕКЫҰ, МАСО, Дүниежүзілік банк, АДБ және т.б.

      495. Елімізде қызметі Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияны ратификациялауға және Қазақстанның мүгедектігі бар адамдардың құқықтарын қамтамасыз ету саласындағы міндеттемелерін мүмкіндігінше орындауына бағытталған Үкімет пен БҰҰДБ бірлескен бағдарламалары іске асырылуда. Жобалар аясында Қазақстандағы барлық билік деңгейлерінде, мүгедектігі бар адамдардың мәселелері қаралатын халықаралық диалог алаңдарында консультациялық-кеңесші комиссиялардың жұмысына мүгедектердің ҮЕҰ қатысуы және төрағалық етуі қолдау тапқан.

      496. 2012 жылы "Шырақ" мүгедектігі бар әйелдер қауымдастығының жетекшісі Л.М.Қалтаева мүгедектігі бар адамдардың құқықтары үшін күрескерлер Азия-Тынық мұхиты сыйлығының иегері болды (ЭСКАТО).

      497. Қазақстандағы мүгедектердің қоғамдық ұйымдары халықаралық ынтымақтастықтың, халықаралық даму бағдарламаларының белсенді қатысушылары болып табылады, оның ішінде халықаралық ұйымдардың гранттық жобаларына қатысу арқылы, "Орталық Азияның Еуразия қоры" (ОАЕҚ), "Сорос-Қазақстан қоры" және т.б. сияқты қорлар арқылы қатысады.

      498. Мүгедектерді қоғамға етене араластыру, сондай-ақ мүгедектерге толерантты қарым-қатынасты тәрбиелеу мақсатында:

      жыл сайын 3 желтоқсанда 1992 жылы 47-сессияда Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы арнайы қарарында жариялаған Мүгедектердің халықаралық күні атап өтіледі;

      қазанның екінші жексенбісі Қазақстан Республикасының мүгедектер күні деп белгіленген ("Қазақстан Республикасының мүгедектер күнін белгілеу туралы" 1993 жылғы 15 маусымдағы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы).

      Конвенцияның 33-бабы. Ұлттық жүзеге асыру және мониторинг

      499. Атқарушы билік органдары жүйесінде мүгедектерді әлеуметтік қорғау мәселелерін үйлестіретін органның функциялары еңбек, өмір сүру мен табыстар деңгейі, зейнетақымен қамсыздандыру, халықты жұмыспен қамту және жұмыссыздық, халықты әлеуметтік қорғау, оның ішінде халыққа әлеуметтік қызметтер көрсету (мүгедектерді қоса алғанда), мүгедектерді оңалту, медициналық-әлеуметтік сараптама өткізу саласында мемлекеттік саясатты қалыптастыруды және іске асыруды қамтамасыз ететін Еңбекминіне жүктелген.

      500. Еңбекмині өз қызметін ведомстволық бағынысты ұйымдары арқылы орталық және жергілікті атқарушы ұйымдармен, қоғамдық бірлестіктер мен басқа да ұйымдармен өзара әрекет етіп жүзеге асырады. Еңбекминінде Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияның жүзеге асырылуы және іске асырылуының мониторингі мәселелері Әлеуметтік қызметтер департаментіне жүктелген.

      501. Қазақстанда мүгедектерге қатысты әлеуметтік саясаттың жекелеген мәселелерін әзірлеу және іске асыру бойынша едәуір өкілеттер ДСМ, БҒМ, МСМ, ҰЭМ, Қаржыминіне, ІІМ және Әділетминіне берілген.

      502. 2005 жылдан бері Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мүгедектерді әлеуметтік қорғау саласындағы үйлестіру кеңесі жұмыс істейді.

      503. Конвенция нормаларының іске асырылуына мониторинг жүргізу функцияларын министрлердің, облыс (қала, аудан) әкімдерінің мүгедектік мәселелері жөніндегі кеңесшілері жүзеге асырады.

      504. Мүгедектерді құқықтарын көтермелеудің, қорғаудың тәуелсіз тетігі Адам құқықтары жөніндегі уәкіл және Бала құқықтары жөніндегі уәкіл (Омбудсмен) институттары болып табылады.

      505. Мүгедектігі бар адамдардың құқықтарын көтермелеу және қорғау Омбудсмен қызметінің басты бағыттарының бірі болып табылады. Бұған дейін Омбудсмен "Қазақстан Республикасындағы мүгедектердің құқықтары мен мүмкіндіктері" арнайы баяндамасын дайындаған.

      506. Соңғы 5 жылда Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің атына мүгедектерден тұрғын үй, еңбек құқықтарына, әлеуметтік қамсыздандыру, денсаулықты сақтау, білім алу құқықтарына, сондай-ақ сот шешімдерін орындамауға, білікті заң көмегін алуға қатысты 201 өтініш келіп түскен. Іс жүргізуге қабылданған әрбір шағым белгіленген тәртіппен тиісті түрде қаралып, шешім қабылданады.

      507. Омбудсмен атына келіп түсетін шағымдарды жалпылама талдау Адам құқықтары жөніндегі уәкілдің қызметі туралы жыл сайынғы есепте жүргізіледі. Сонымен қатар мүгедектер көтеретін проблемалық мәселелер Омбудсмен мемлекеттік органдардың атына жіберетін ұсынымдарда өзектендіріледі.

      508. Соңғы 5 жылда Омбудсмен мекемесінің қызметкерлері қарттар мен мүгедектерге, сондай-ақ психоневрологиялық аурулары бар мүгедектерге, оның ішінде балаларға арналған 44 ұйымға, Қазақ соқырлар қоғамы мен Қазақ саңыраулар қоғамының оқу-өндірістік кәсіпорындарына барды. Аталған ұйымдарға бару қорытындылары бойынша мемлекеттік органдарға тиісті ұсынымдар жіберілді.

  Мүгедектердің құқықтары
туралы конвенцияны жүзеге
асыру мақсатында Қазақстан
Республикасы қабылдаған
шаралар туралы бастапқы
баяндамаға 1-қосымша

2017 жылы 1 қаңтардағы МОДҚ мәліметтері бойынша өңірлердегі мүгедектердің саны

      адам

Облыстың атауы Барлығы оның ішінде жасы бойынша жынысы бойынша қала-ауыл бөлінісінде
18 жасқа дейінгі еңбекке қабілетті жастағы зейнеткерлік жастағы адамдар
абс. % абс. % абс. % ер әйел қала ауыл

Ақмола

28637

2654

9,3

18064

63,1

7919

27,7

16075

12562

14680

13957

Ақтөбе

24040

3231

13,4

15461

64,3

5348

22,2

13770

10270

16494

7546

Алматы

68248

8284

12,1

44569

65,3

15395

22,6

39058

29190

19832

48416

Атырау

20239

3061

15,1

12808

63,3

4370

21,6

10894

9345

12232

8007

ШҚО

57080

4901

8,6

35858

62,8

16321

28,6

31671

25409

32247

24833

Жамбыл

42570

5620

13,2

27148

63,8

9802

23,0

25201

17369

15181

27389

БҚО

24036

2569

10,7

14466

60,2

7001

29,1

13779

10257

11122

12914

Қарағанды

64329

4965

7,7

42014

65,3

17350

27,0

35897

28432

48318

16011

Қызылорда

29151

4807

16,5

18584

63,8

5760

19,8

16901

12250

12173

16978

Қостанай

27676

2594

9,4

18298

66,1

6784

24,5

16313

11363

15466

12210

Маңғыстау

22358

4070

18,2

13309

59,5

4979

22,3

11894

10464

12308

10050

Павлодар

28061

2612

9,3

17093

60,9

8356

29,8

15518

12543

18501

9560

СҚО

28194

2097

7,4

17279

61,3

8818

31,3

16148

12046

11134

17060

ОҚО

117392

18434

15,7

76427

65,1

22531

19,2

66135

51257

49980

67412

Алматы қ.

47967

5691

11,9

25042

52,2

17234

35,9

25736

22231

47967

0

Астана қ.

21946

4072

18,6

12790

58,3

5084

23,2

11662

10284

21946

0

Қазақстан Республикасы

651924

79662

12,2

409210

62,8

163052

25,0

366652

285272

359581

292343

  Мүгедектердің құқықтары
туралы конвенцияны жүзеге
асыру мақсатында Қазақстан
Республикасы қабылдаған
шаралар туралы бастапқы
баяндамаға 2-қосымша

Мемлекеттік бағдарламаларда және мемлекеттік органдардың стратегиялық жоспарларында көзделген қолжетімді орта құру, қызметтердің қолжетімділігін және мүгедектердің өмір сүру сапасын арттыру жөніндегі іс-шаралар мен индикаторлар

Р/с

Атауы

Индикаторлар

жылдар

2015

2017

2019

2020

2030

1

Қазақстан Республикасы Президентінің 2016 жылғы 1 наурыздағы № 205 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2016 - 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы

Ерекше білім беру қажеттіліктері ерекше балаларды тәрбиелеу және оқыту үшін жағдай жасаған мектепке дейінгі ұйымдардың үлесі, %

9,1

15

20



Инклюзивті білім беру үшін жағдай жасаған мектептердің үлесі, %

30

55

70



Білім беру қажеттіліктері ерекше студенттер үшін тең жағдай мен кедергісіз қолжетімділік жасаған ТжКБ ұйымдарының үлесі, %

15

25

40



Білім беру қажеттіліктері ерекше студенттерді оқыту үшін тең жағдайлар мен кедергісіз қолжетімділік жасаған ЖОО-лардың үлесі, %

12

25

100



Психологиялық-педагогикалық түзету кабинеттерінің саны, бірлік

137


220



Психологиялық-медициналық-педагогикалық консультациялардың саны, бірлік

57


85



2

Қазақстан Республикасы Президентінің 2013 жылғы 8 қаңтардағы № 464 Жарлығымен бекітілген "Ақпаратты Қазақстан – 2020" мемлекеттік бағдарламасы

Ерекше қажеттіліктері бар балаларға ақпараттық-коммуникациялық технологиялар арқылы сапалы білімнің қолжетімділігін қамтамасыз ету (инклюзивті білім), %


30


50


3

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 24 сәуірдегі № 396 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасын әлеуметтік дамытудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасы

Қазақстан мүмкіндіктері шектеулі және егде адамдарға тосқауылсыз аймаққа айналады





х

Жұмыс істеуге ниетті және оған медициналық көрсетілімдер бойынша сол немесе басқа еңбек қызметі рұқсат етілетін әрбір мүгедек жұмысқа орналасу мүмкіндігіне ие болатындай жағдай жасалатын болады




х


4

Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2016 – 2019 жылдарға арналған "Денсаулық" мемлекеттік бағдарламасы

Халық денсаулығының индексі, %

16

18

20



5

Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрінің 2016 жылғы 29 желтоқсандағы № 349 бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігінің 2017 – 2021 жылдарға арналған стратегиялық жоспары

Мүгедектердiң жалпы санындағы дене шынықтырумен және спортпен жүйелi түрде шұғылданатын мүгедектердiң үлесi, %

9,7

10,7

11,7

12,2


  Мүгедектердің құқықтары
туралы конвенцияны жүзеге
асыру мақсатында Қазақстан
Республикасы қабылдаған
шаралар туралы бастапқы
баяндамаға 3-қосымша

Мүгедектер үшін қолжетімді ортаны қамтамасыз ету саласындағы нормативтік құқықтық актілердің және нормативтік техникалық құжаттардың тізбесі

Шифрі және нөмірі

Атауы

Бекітілген

1

2

3

Құрылыста басшылыққа алынатын құжаттар

ҚР ҚБҚ 3.01-05-2001 (2002 шығ.)

Қала құрылысы. Елді мекендерді мүгедектер және халықтың жүріп тұруы шектеулі басқа да топтарының қажеттіліктерін ескере отырып, жоспарлау және құрылысын салу

ҚР ЭСМ ҚІК 28.02.2002 ж. № 44 бұйрығы 01.03.2002 ж. бастап

Міндетті түрде қолдану үшін құрылыс нормалары

ҚР ҚН 3.06-01-2011

Ғимараттар мен құрылыстардың жүріп тұруы шектеулі топтар үшін қолжетімділігі

ҚР ҰЭМ ҚТКШІжЖРБК 29.12.2014 ж. № 156-НҚ бұйрығы 01.07.2015 ж. бастап

Ерікті түрде қолдану үшін жобалау және салу жөніндегі қағидалар жинағы

ҚР ЕЖ 3.06-101-2012

Ғимараттар мен құрылыстарды халықтың жүріп тұруы шектеулі топтары үшін қолжетімділігін ескере отырып жобалау. Жалпы ережелер

ҚР ҰЭМ ҚТКШІжЖРБК 29.12.2014 ж. № 156-НҚ бұйрығы 01.07.2015 ж. бастап

Нормалар және талаптар

Барлық туристік инфрақұрылым объектілерінде мүгедек туристердің демалысын қамтамасыз ету үшін техникалық және санитарлық жағдайларды сақтау нормалары мен талаптары

ҚР Туризм және спорт агенттігінің 03.03.04 ж. № 06-2-2/73 және ҚР ДСМ 01.03.2004 ж. № 203 бірлескен бұйрығы

Жобалау және салу жөніндегі қағидалар жинағы

ҚР ЕЖ 3.06-31-2005 (2005 шығ.)

Мүгедектерге қолжетімді жоспарлық элементтері бар тұрғын орта

ИСМ ҚжТКШІК18.02.2005 ж. № 55 бұйрығы 01.07.2015 ж. бастап

Міндетті түрде қолдану үшін құрылыс нормалары

ҚР ҚН 3.06-01-2011

Ғимараттар мен құрылыстардың жүріп тұруы шектеулі топтар үшін қолжетімділігі

ҚР ҰЭМ ҚТКШІжЖРБК 29.12.2014 ж. № 156-НҚ бұйрығы 01.07.2015 ж. Бастап

Ерікті түрде қолдану үшін жобалау және салу жөніндегі қағидалар жинағы

ҚР ЕЖ 3.06-02-2012

Ғимараттар мен құрылыстарды халықтың жүріп тұруы шектеулі топтары үшін қолжетімділігін ескере отырып жобалау. Жалпы ережелер

ҚР ҰЭМ ҚТКШІжЖРБК 29.12.2014 ж. № 156-НҚ бұйрығы 01.07.2015 ж. бастап

Ұлттық стандарттар

ҚР СТ 1.53-2005

Қазақстан Республикасының мемлекеттік техникалық реттеу жүйесі. Егде адамдар мен мүгедектердің қажеттілігін қанағаттандыруға бағытталған стандарттарды әзірлеу тәртібі

ҚР ИСМ ТРМК 01.09.2005 ж. № 460 бұйрығы

ҚР СТ МЕМСТ Р 51090-2010

Қоғамдық жолаушылар көлігі құралдары. Мүгедектер үшін қолжетімділік пен қауіпсіздіктің жалпы техникалық талаптары

ҚР ИЖТМ ТРМК 06.08.2010 ж. № 351-од бұйрығы

ҚР СТ 1544-2006

Мүгедектер үшін қолжетімді жалпы пайдаланылатын техникалық ақпарат және байланыс құралдары. Классификация. Қолжетімділік және қауіпсіздік талаптары

ҚР ИСМ ТРМК 02.11.2006 ж. № 478 бұйрығы

ҚР СТ 1619-2007

Тіршілік әрекеті шектелген адамдарды оңалтудың техникалық құралдары. Классификация

ҚР ИСМ ТРМК 18.05.2007 ж. № 269 бұйрығы

ҚР СТ 1885-2009

Есту немесе көру бойынша мүгедектерге арналған оңалту телефон байланысының құралдары. Классификация. Негізгі параметрлері.

ҚР ИСМ ТРМК 29.09.2009 ж. № 493-од бұйрығы

ҚР СТ 1544-2006

Мүгедектер үшін қолжетімді жалпы пайдаланылатын техникалық байланыс және ақпарат құралдары. Классификация. Қолжетімділік және қауіпсіздік талаптары

ҚР ИСМ ТРМК 02.11.2006 ж. № 478 бұйрығы

ҚР СТ 1619-2007

Тіршілік әрекеті шектелген адамдарды оңалтудың техникалық құралдары. Классификация

ҚР ИСМ ТРМК 18.05.2007 ж. № 269 бұйрығы

ҚР СТ 1885-2009

Есту немесе көру бойынша мүгедектерге арналған оңалту телефон байланысының құралдары. Классификация. Негізгі белгілері

ҚР ИСМ ТРМК 29.09.2009 ж. № 493-од бұйрығы

1

2

3

ҚР СТ МЕМСТ Р 51264-2010

Оңалту электрондық байланыс, информатика және сигнал беру құралдары. Жалпы техникалық шарттар

ҚР ИЖТМ ТРМК 20.08.2010 ж. № 371-од бұйрығы

ҚР СТ МЕМСТ Р 51630-2009

Мүгедектерге арналған тік және көлбеу жылжытуға арналған көтерілетін платформалар. Қолжетімділіктің техникалық талаптары

ҚР ИСМ ТРМК 13.07.2009 ж. № 348-од бұйрығы

ҚР СТ МЕМСТ Р 51631-2008

Жолаушыларға арналған лифтілер. Мүгедектер үшін қолжетімділіктің техникалық талаптары

ҚР ИСМ ТРМК 26.11.2008 ж. № 600-од бұйрығы

ҚР СТ МЕМСТ Р 51764-2008

Мүгедектерге арналған оңалту көтергіш көлік құралдары. Жалпы техникалық талаптар

ҚР ИСМ ТРМК 26.11.2008 ж. № 600-од бұйрығы

ҚР СТ МЕМСТ Р 52131-2006

Мүгедектерге арналған ақпаратты белгілер арқылы көрсететін құралдар. Техникалық талаптар

ҚР ИСМ ТРМК 02.11.2006 ж. № 478 бұйрығы

  Мүгедектердің құқықтары
туралы конвенцияны жүзеге
асыру мақсатында Қазақстан
Республикасы қабылдаған
шаралар туралы бастапқы
баяндамаға 4-қосымша

2017 жылы 1 қаңтардағы әлеуметтік және көлік инфрақұрылымы объектілерін паспорттау (түгендеу) және бейімдеу туралы мәліметтер

Өңірдің атауы Әлеуметтік және көлік инфрақұрылымы объектілерінің жалпы саны паспорттау бейімдеу Әлеуметтік және көлік инфрақұрылымының паспортталған объектілерінің жалпы санынан мүгедектер үшін қолжетімді әлеуметтік және көлік инфрақұрылымы объектілерінің үлесі, %
жататын оның ішінде жүргізілгені жататын оның ішінде жүргізілгені

Ақмола

1672

1672

1672

1514

1514

100

Ақтөбе

1147

1094

1094

702

295

62,8

Алматы

2117

2117

2117

400

360

98,1

Атырау

3141

3141

3083

1389

694

77,5

Шығыс Қазақстан

3907

1954

1926

775

755

99,0

Жамбыл

3036

904

904

904

598

66,2

Батыс Қазақстан

1518

1518

1310

955

467

62,7

Қарағанды

1771

1035

1017

785

302

52,5

Қостанай

1568

1568

1568

1166

593

63,5

Қызылорда

2326

2326

2326

1185

837

85,0

Маңғыстау

1590

408

390

347

97

35,9

Павлодар

1558

1257

1257

599

597

99,8

Солтүстік Қазақстан

2660

2300

2300

1735

876

62,7

Оңтүстік Қазақстан

4083

4083

4083

3316

2431

78,3

Алматы қ.

3000

2427

2380

1425

664

68,0

Астана қ.

1106

401

401

309

132

55,9

Қазақстан Республикасы

36200 28205 27828 17506 11212 77,4

  Мүгедектердің құқықтары
туралы конвенцияны жүзеге
асыру мақсатында Қазақстан
Республикасы қабылдаған
шаралар туралы бастапқы
баяндамаға 5-қосымша

Мүгедектерге берілетін техникалық көмекші (орнын толтырушы) құралдар мен арнаулы жүріп-тұру құралдарының тізбесі

      1. Протездiк-ортопедиялық құралдар:

      1) қол протездерi (иық протездерi, білек протездерi, қол-саусақ протездерi);

      2) жілiншiк протездерi;

      3) жамбас протездерi;

      4) кеуде бездерінiң протездерi;

      6) балдақтар, таяқтар, жетек арбалар;

      7) корсеттер, реклинаторлар, басұстағыштар;

      8) бандаждар, емдік белбеулер, балалардың профилактикалық шалбаршалары;

      9) ортопедиялық аяқкиім және қосымша құрылғылар (кебiстер, супинаторлар);

      10) аппараттарға арналған аяқкиім;

      11) жейде киюге арналған құрылғы;

      12) колготки киюге арналған құрылғы;

      13) шұлық киюге арналған құрылғы;

      14) түйме тағуға арналған құрылғы (ілмек);

      15) белсенді ұстағыш;

      16) ыдыс-аяқты ұстауға арналған ұстағыш;

      17) қақпақтарды ашуға арналған ұстағыш;

      18) кілтке арналған ұстағыш.

      2. Сурдотехникалық құралдар:

      1) есту аппараттары;

      2) веб-камерасы бар ноутбук;

      3) көп функционалды дабылды жүйелер;

      4) мәтiндiк хабарламасы және хабарды қабылдау қызметі бар ұялы телефондар;

      5) саңырау және нашар еститін адамдарға арналған сағаттар;

      6) кохлеарлық импланттарға сөйлеу процессорлары;

      7) дауыс шығаратын аппарат.

      3. Тифлотехникалық құралдар:

      1) тифлотаяқтар;

      2) оқу машиналары;

      3) сөйлеу синтезі бар экрандық қол жеткізу бағдарламасымен қамтамасыз етілген ноутбук;

      4) Брайль жүйесі бойынша жазу құралы;

      5) Брайль жүйесі бойынша жазу грифелi;

      6) рельефті-ноқатты қаріппен жазуға арналған қағаз;

      7) дыбыспен хабар беретін және диктофоны бар ұялы телефондар;

      8) дыбыс жазбасын шығаруға арналған плейерлер;

      9) нашар көретін адамдарға арналған сағаттар;

      10) сөз шығаратын термометр;

      11) сөз шығаратын тонометр;

      12) тест жолақшалары бар сөз шығаратын глюкометр;

      13) брайль қарпін өз бетімен үйренуге болатын сөйлейтін құрал;

      14) Брайль бойынша алмалы-салмалы әліппе;

      15) көру қабілеті бұзылған мүгедектерге арналған ине сабақтағыштары, тігін инелері.

      4. Арнаулы жүрiп-тұру құралдары:

      1) бөлмеде жүріп-тұруға арналған кресло-арбалар;

      2) серуендеуге арналған кресло-арбалар.

      5. Міндетті гигиеналық құралдар:

      1) несеп қабылдағыштар;

      2) нәжіс қабылдағыштар;

      3) жөргектер;

      4) сіңіргіш жаймалар (жаялықтар);

      5) катетер;

      6) стоманың айналасындағы теріні қорғау және тегістеуге арналған паста-герметик;

      7) қорғаныш крем;

      8) сіңіргіш ұнтақ (опа);

      9) иісті бейтараптандырғыш;

      10) теріні тазартқыш;

      11) санитарлық құрылғысы бар кресло-орындық;

      12) дәретхана бөлмесіне арналған қайырмалы тіреуіш тұтқалар;

      13) жуынатын бөлмеге арналған тұтқалар.

      Ескертпе:

      * 3-тармақтың 13), 14), 15) тармақшалары 01.01.2018 жылдан бастап қолданысқа енгізіледі.

  Мүгедектердің құқықтары
туралы конвенцияны жүзеге
асыру мақсатында Қазақстан
Республикасы қабылдаған
шаралар туралы бастапқы
баяндамаға 6-қосымша

Инклюзивті білім беру жүйесіне енгізілген ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалардың саны және үлесі


Өлшем бірлігі 2012 жыл 2013 жыл 2014 жыл 2015 жыл 2016 жыл

мектепке дейінгі білім

адам

6 704

6 558

17 826

14 507

15 084

%

14,1

14,6

37,4

32,5

31,3

орта білім

адам

31 124

29 998

46 340

47 441

45 104

%

30,8

32,0

49,1

48,8

46,7

кәсіптік-техникалық

адам
 

2 177

2 302

2 579

2 464

2 468

%

1

1

1

1

1


жоғары білім, барлығы

адам

-

-

-

354

374

оның ішінде







ерлер

адам

-

-

-

51

54

әйелдер

адам

-

-

-

49

46

оның ішінде оқитын саласы/мамандығы бойынша







құқықтану

адам

-

-

-

12

15

экономика

адам

-

-

-

10

19

педагогикалық мамандықтар

адам

-

-

-

12

14

IT-технологиялар

адам

-

-

-

13

11

ауыл шаруашылығы

адам

-

-

-

10

7

басқа салалар/мамандықтар

адам

-

-

-

297

308

  Мүгедектердің құқықтары
туралы конвенцияны жүзеге
асыру мақсатында Қазақстан
Республикасы қабылдаған
шаралар туралы бастапқы
баяндамаға 7-қосымша

2017 жылдың 1 қаңтарына еңбек етуге қабілетті жастағы жұмыс істейтін мүгедектер туралы мәліметтер

Өңір

Еңбекке қабілетті жастағы жұмыс істейтін мүгедектер саны

оның ішінде

бірінші топ

екінші топ

үшінші топ

18 жастан 29 жасқа дейінгі

29 жас тан 45 жас қа дейінгі

45 жастан 58 жасқа дейінгі әйелдер және 63 жасқа дейінгі ерлер

18 жастан 29 жасқа дейінгі

29 жас-тан 45 жасқа дейінгі

45 жастан 58 жасқа дейінгі әйелдер және 63 жасқа дейінгі ерлер

18 жас-тан 29 жас-қа дейінгі

29 жас-тан 45 жасқа дейінгі

45 жастан 58 жасқа дейінгі әйелдер және 63 жасқа дейінгі ерлер

Ақмола

6667

12

49

162

110

484

1273

377

1276

2924

оның ішінде әйелдер

2277

3

14

55

40

193

442

128

475

927

Ақтөбе

5533

23

84

200

110

433

932

410

1248

2093

оның ішінде әйелдер

1777

8

33

46

37

169

326

147

440

571

Алматы

11170

37

140

295

280

1090

2311

672

2281

4064

оның ішінде әйелдер

3766

9

56

84

84

380

727

247

857

1322

Атырау

4947

18

66

115

115

418

1134

353

971

1757

оның ішінде әйелдер

1880

3

18

37

46

197

418

152

391

618

Шығыс Қазақстан

10664

29

117

272

182

807

2006

552

2245

4454

оның ішінде әйелдер

3528

9

40

85

72

321

649

211

811

1330

Жамбыл

6800

23

87

167

116

538

1549

424

1376

2520

оның ішінде әйелдер

2217

5

31

60

42

210

455

154

502

758

Батыс Қазақстан

4592

19

71

151

75

279

828

290

898

1981

оның ішінде әйелдер

1513

8

31

33

25

130

274

121

334

557

Қарағанды

16821

29

165

448

319

1582

3869

885

3160

6364

оның ішінде әйелдер

5739

11

66

145

110

645

1360

312

1129

1961

Өңір

Еңбекке қабілетті жастағы жұмыс істейтін мүгедектер саны

оның ішінде

бірінші топ

екінші топ

үшінші топ

18 жастан 29 жасқа дейінгі

29 жастан 45 жасқа дейінгі

45 жастан 58 жасқа дейінгі әйелдер және 63 жасқа дейінгі ерлер

18 жастан 29 жасқа дейінгі

29 жастан 45 жасқа дейінгі

45 жастан 58 жасқа дейінгі әйелдер және 63 жасқа дейінгі ерлер

18 жастан 29 жасқа дейінгі

29 жастан 45 жасқа дейінгі

45 жастан 58 жасқа дейінгі әйелдер және 63 жасқа дейінгі ерлер

Қызылорда

5268

15

67

165

105

450

1047

384

1139

1896

оның ішінде әйелдер

1698

4

19

47

38

182

327

128

397

556

Қостанай

6598

19

78

188

117

432

1452

357

1260

2695

оның ішінде әйелдер

1949

4

24

40

36

165

434

135

392

719

Маңғыстау

5210

21

74

152

155

615

1487

348

1006

1352

оның ішінде әйелдер

2019

7

26

47

51

271

542

131

434

510

Павлодар

5799

21

92

211

128

484

1236

351

1099

2177

оның ішінде әйелдер

2035

5

34

57

47

214

433

131

399

715

Солтүстік Қазақстан

5561

11

50

123

52

329

771

391

1226

2608

оның ішінде әйелдер

1793

4

18

35

21

141

249

138

439

748

Оңтүстік Қазақстан

19158

60

186

495

391

1809

4282

1343

3753

6839

оның ішінде әйелдер

7064

18

54

132

150

781

1449

444

1580

2456

Алматы қ.

9246

43

194

309

204

1042

2737

430

1444

2843

оның ішінде әйелдер

3513

18

77

100

78

495

913

190

667

975

Астана қ.

5684

35

122

208

179

637

1202

332

1121

1848

оның ішінде әйелдер

2354

15

42

71

87

309

465

152

543

670

Қазақстан Республикасы

129718 415 1642 3661 2638 11429 28116 7899 25503 48415

оның ішінде әйелдер

45122 131 583 1074 964 4803 9463 2921 9790 15393

  Мүгедектердің құқықтары
туралы конвенцияны жүзеге
асыру мақсатында Қазақстан
Республикасы қабылдаған
шаралар туралы бастапқы
баяндамаға 8-қосымша

Мүгедектік бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы (2013 – 2016 жылдар)

Мүгедектер санаты

2013 жыл

2014 жыл

2015 жыл

2016 жыл

Топ

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн. теңге

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн. теңге

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн.
теңге

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн.
теңге

Қазақстан


483642

18510

107426

491944

20962

122878,5

500414

22453

134825,8

517 584

29 527

183 390,7

1. Жалпы аурулардан, еңбекте мертігуден, кәсіптік аурулардан болған мүгедектер

I

24849

25378

7567,4

25637

28352

6403,6

25974

30337

6998,7

27 029

40 690

9 576,9

II

145046

19780

34428,1

146495

22163

36591,7

146552

23715

39484,7

149 144

31 775

52 844,8

III

115981

13809

19219,0

117529

15574

29356,6

120177

16664

32379,5

125 863

22 402

44 595,9

2. Бала кезінен мүгедектер

I

14602

25378

4446,8

14954

28352

3735,2

15237

30337

4105,4

15 713

40 690

5 567,4

II

55983

20713

13914,9

56370

23161

14080,2

56918

24783

15334,9

57 618

33 146

20 415,3

III

43230

16235

8422,1

44183

18170

11036,1

45108

19442

12153,1

46 517

26 060

16 481,9

3. 16 жастан 18 жасқа дейінгі мүгедек балалар

I

965

25378

293,9

974

28352

243,3

1061

30337

285,8

1 115

40 690

395,1

II

2651

20713

658,9

2549

23161

636,7

2532

24783

682,2

2 491

33 146

882,6

III

3994

16235

778,1

3906

18170

975,6

3931

19442

1059,7

4 176

26 060

1 479,6

4. 16 жасқа дейінгі мүгедек балалар


59054

18660

13223,4

62579

20965

15631,1

66673

22433

17964,0

72 311

29 946

25 621,3


Мүгедектер санаты

2013 жыл

2014 жыл

2015 жыл

2016 жыл

Топ

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн. теңге

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн. теңге

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн.
теңге

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн.
теңге

5. Әскери қызметті өткеру кезiнде жаралануы, контузия алуы, мертiгуі, ауыруы салдарынан мүгедек болған мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлер қатарындағы мүгедектер, ядролық объектiлердегi авариялардың зардаптарын жою кезiнде мүгедек болған адамдар

I

563

30043

203

255

33743

63,7

249

36106

67,4

254

48 233

90,0

II

4165

24258

1212,4

2657

27154

663,7

2578

29056

694,3

2 494

38 861

883,7

III

7210

18660

1614,5

4663

20965

1164,7

4420

22433

1190,5

4 242

29 946

1 503,0


Мүгедектер санаты

2013 жыл

2014 жыл

2015 жыл

2016 жыл

Топ

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн. теңге

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн. теңге

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн.
теңге

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн.
теңге

6. Қызмет міндеттерін атқаруға байланысты емес жазатайым оқиғаның нәтижесіндегі мертiгу салдарынан мүгедек болған жағдайда әскери қызметшiлер (мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлерден басқа), iшкi iстер органдарының басшы және қатардағы құрамының адамдары қатарындағы мүгедектер

I

67

25378

20,4

76

28352

19

79

30337

21,6

80

40 690

28,3

II

340

19780

80,7

358

22163

89,4

352

23715

94,4

350

31 775

124,0

III

168

13809

27,8

191

15574

47,7

213

16664

58,0

210

22 402

74,4


Мүгедектер санаты

2013 жыл

2014 жыл

2015 жыл

2016 жыл

Топ

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн. теңге

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн. теңге

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн.
теңге

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн.
теңге

7. Әскери қызметті өткеру кезінде қызметтік борышын орындау кезінде жаралануы, контузия алуы, мертiгуі, ауыруы салдарынан мүгедек болған әскери қызметшiлер (мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлерден басқа), iшкi iстер органдары қызметкерлерi қатарындағы мүгедектер

I

125

39000

58,5

107

43726

26,7

110

46788

29,7

111

62 634

39,3

II

1083

27804

361,3

620

31147

154,9

601

33328

161,8

563

44 576

199,5

III

1938

18660

434

520

20965

129,9

517

22433

138,9

498

29 946

176,5


Мүгедектер санаты

2013 жыл

2014 жыл

2015 жыл

2016 жыл

Топ

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн. теңге

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн. теңге

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн.
теңге

Саны, адам

Мөлшері, теңге

Сома, млн.
теңге

8. Себеп-салдарлық байланысын анықтаған кезде төтенше экологиялық жағдайлар, оның iшiнде ядролық жарылыстар мен сынақтар өткізу кезiндегi радиациялық әсердің және/немесе олардың зардаптары салдарынан мүгедек болған адамдар

I

260

30043

93,7

583

33743

145,6

578

36106

156,4

561

48 233

198,8

II

902

24258

262,6

2743

27154

685,2

2 629

29056

707,8

2 444

38 861

866,0

III

466

18660

104,3

3995

20965

997,9

3 925

22433

1057,0

3 800

29 946

1 346,4