ИПС "Әділет"

ОГЛАВЛЕНИЕ

Сноска. Заголовок дан в новой редакции, преамбула исключена, в тексте слова "настоящим Указом", "Настоящий Указ", "настоящего Указа" заменены соответственно словами "настоящим Конституционным законом", "Настоящий Конституционный закон", "настоящего Конституционного закона" в соответствии с Конституционным законом РК от 06.05.1999 № 375.
Сноска. По всему тексту Конституционного закона, за исключением главы 14, слова "членов органов местного самоуправления", "членом органа местного самоуправления", "члены органов местного самоуправления", "члены органа местного самоуправления", "члена органа местного самоуправления" заменены соответственно словами "членов иных органов местного самоуправления", "членом иного органа местного самоуправления", "члены иных органов местного самоуправления", "члены иного органа местного самоуправления", "члена иного органа местного самоуправления" Конституционным законом РК от 19 июня 2007 г. № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования).

I. Общая часть

Глава 1. Общие положения

Статья 1. Отношения, регулируемые настоящим Конституционным законом

Настоящий Конституционный закон регулирует отношения, возникающие при подготовке и проведении выборов Президента Республики Казахстан, депутатов Сената и Мажилиса Парламента Республики Казахстан, маслихатов, акимов районов, городов областного значения, городов районного значения, сел, поселков, сельских округов и членов иных органов местного самоуправления, а также при отзыве депутатов Мажилиса Парламента и маслихатов, избранных по одномандатным территориальным избирательным округам, и устанавливает гарантии, обеспечивающие свободу волеизъявления граждан Республики.

Сноска. Статья 1 – в редакции Конституционного закона РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 2. Свобода выборов

Выборы в Республике основываются на свободном осуществлении гражданином Республики своего права избирать и быть избранным.

Статья 3. Принципы избирательного права

1. Выборы Президента, депутатов Мажилиса Парламента и маслихатов, акимов районов, городов областного значения, городов районного значения, сел, поселков, сельских округов (далее по тексту настоящего Конституционного закона – акимов), членов иных органов местного самоуправления Республики проводятся на основе всеобщего, равного и прямого избирательного права при тайном голосовании.

2. Выборы депутатов Сената Парламента Республики проводятся на основе косвенного избирательного права при тайном голосовании.

3. Участие граждан Республики в выборах является добровольным. Никто не вправе принуждать к участию или не участию гражданина в выборах, а также ограничивать его волеизъявление.

4. Не допускается иностранное вмешательство при подготовке и проведении выборов.

Сноска. Статья 3 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 4. Всеобщее избирательное право

1. Всеобщее активное избирательное право - право граждан Республики участвовать в голосовании на выборах по достижении восемнадцатилетнего возраста, вне зависимости от происхождения, социального, должностного и имущественного положения, пола, расы, национальности, языка, отношения к религии, убеждений, места жительства или любых иных обстоятельств.

2. Пассивное избирательное право – право граждан Республики Казахстан быть избранными Президентом, депутатом Парламента, маслихата, акимом или членом иного органа местного самоуправления.

3. В выборах не участвуют граждане, признанные судом недееспособными, а также содержащиеся в местах лишения свободы по приговору суда.

4. Не может быть кандидатом в Президенты Республики Казахстан, в депутаты Парламента Республики Казахстан, маслихатов, в акимы, а также кандидатом в члены иного органа местного самоуправления:

1) лицо, имеющее судимость, которая не погашена или не снята в установленном законом порядке;

Примечание ИЗПИ!
См. Нормативное постановление Конституционного Суда РК от 20.09.2023 № 28-НП.

2) лицо, вина которого в совершении коррупционного преступления и коррупционного правонарушения в установленном законом порядке признана судом.

Сноска. Статья 4 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 08.05.1998 № 222; от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 15.04.2005 № 44; от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 5. Равное избирательное право

1. Избиратели участвуют в выборах Президента, депутатов Мажилиса Парламента и маслихатов, а также в выборах акимов на равных основаниях и каждый из них обладает соответственно одним голосом на один избирательный бюллетень.

2. Избиратели участвуют в выборах членов иных органов местного самоуправления Республики на равных основаниях и каждый из них обладает равным числом голосов.

3. Кандидатам гарантируются равные права и условия участия в выборах.

Сноска. Статья 5 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 6. Прямое избирательное право

Президент, депутаты Мажилиса Парламента и маслихатов, акимы, члены иного органа местного самоуправления Республики избираются гражданами непосредственно.

Сноска. Статья 6 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 7. Косвенное избирательное право

1. В выборах депутатов Сената Парламента участвуют выборщики - граждане Республики, являющиеся депутатами маслихатов.

2. Выборщики участвуют в выборах депутатов Сената на равных основаниях и каждый из них обладает одним голосом при выборах депутата Сената.

3. Исключен Конституционным законом РК от 08.05.1998 № 222.
Сноска. Статья 7 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 08.05.1998 № 222.

Статья 8. Тайное голосование

Голосование на выборах Президента, депутатов Парламента и маслихатов, акима, членов иных органов местного самоуправления Республики является тайным, исключающим возможность какого бы то ни было контроля за волеизъявлением избирателей.

Сноска. Статья 8 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 9. Избирательные системы

1. При выборах Президента, депутатов Сената Парламента избранным считается кандидат:

набравший более пятидесяти процентов голосов избирателей (выборщиков), принявших участие в голосовании;

набравший при повторном голосовании по сравнению с другим кандидатом большее число голосов избирателей (выборщиков), принявших участие в голосовании.

2. Депутаты Мажилиса Парламента избираются по смешанной избирательной системе: по системе пропорционального представительства по территории единого общенационального избирательного округа, а также по одномандатным территориальным избирательным округам.

При выборах депутатов Мажилиса Парламента по одномандатным территориальным избирательным округам кандидат считается избранным, если за его кандидатуру проголосовало большее по отношению к другим кандидатам число избирателей, принявших участие в голосовании.

3. Депутаты маслихатов областей, городов республиканского значения и столицы избираются по смешанной избирательной системе: по системе пропорционального представительства по территории единого территориального избирательного округа избирается половина депутатов, а также по одномандатным территориальным избирательным округам – другая половина.

При выборах депутатов маслихатов областей, городов республиканского значения и столицы по одномандатным территориальным избирательным округам кандидат считается избранным, если за его кандидатуру проголосовало большее по отношению к другим кандидатам число избирателей, принявших участие в голосовании.

В случае нечетного количества мандатов депутатов маслихатов областей, городов республиканского значения и столицы мандат, превышающий половину, избирается по одномандатному территориальному избирательному округу.

4. Депутаты маслихатов районов и городов областного значения избираются по одномандатным территориальным избирательным округам.

При выборах депутатов маслихатов районов и городов областного значения избранным считается кандидат, набравший по сравнению с другими кандидатами большее число голосов избирателей, принявших участие в голосовании.

5. При выборах акима избранным считается кандидат, набравший по сравнению с другими кандидатами большее число голосов избирателей, принявших участие в голосовании.

6. При выборах членов иных органов местного самоуправления избранными считаются кандидаты, за которых проголосовало большее по отношению к другим кандидатам число избирателей, принявших участие в голосовании.

Сноска. Статья 9 – в редакции Конституционного закона РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 2. Избирательные органы

Статья 10. Избирательные органы, их система и срок полномочий

1. Государственными избирательными органами, организующими подготовку и проведение выборов в Республике, являются избирательные комиссии.

2. Единую систему избирательных комиссий образуют:

1) Центральная избирательная комиссия Республики;

2) территориальные избирательные комиссии;

2-1) окружные избирательные комиссии;

3) исключен Конституционным законом РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

4) участковые избирательные комиссии.

3. Территориальные и окружные избирательные комиссии по выборам депутатов Мажилиса Парламента образуются Центральной избирательной комиссией, а окружные избирательные комиссии по выборам депутатов в маслихаты и участковые избирательные комиссии – соответствующими территориальными избирательными комиссиями.

В случае, если границы округов по одномандатным территориальным избирательным округам совпадают с границами административных территориальных единиц, окружные избирательные комиссии не создаются, их полномочия осуществляют территориальные избирательные комиссии.

Составы избирательных комиссий, за исключением Центральной избирательной комиссии, формируются соответствующими маслихатами.

Срок полномочий избирательных комиссий составляет пять лет.

Члены территориальных, окружных и участковых избирательных комиссий избираются соответствующими маслихатами на основании предложений политических партий.

Каждая политическая партия вправе представлять одну кандидатуру в состав соответствующей избирательной комиссии. Политическая партия вправе представлять в состав избирательной комиссии кандидатуры, не являющиеся членами данной политической партии.

В случае отсутствия предложений политических партий в установленный маслихатом срок, который должен быть не менее пятнадцати дней до срока образования избирательных комиссий, маслихаты избирают избирательную комиссию по предложению иных общественных объединений и вышестоящих избирательных комиссий.

Лица, предлагаемые в состав избирательной комиссии, прилагают заявления о согласии на участие в ее работе. Председатель, заместитель председателя, секретарь избирательной комиссии избираются на заседании избирательной комиссии.

Члены территориальных избирательных комиссий, избираемые маслихатами, должны соответствовать квалификационным требованиям, утвержденным Центральной избирательной комиссией.

Формирование нового состава избирательных комиссий начинается не позднее чем за два месяца и заканчивается не позднее чем за три дня до окончания срока полномочий избирательных комиссий.

Органы, формирующие составы избирательных комиссий, вправе в течение срока полномочий избирательных комиссий вносить изменения в их состав.

4. Решения о формировании состава избирательных комиссий, их состав и места нахождения сообщаются в средствах массовой информации.

5. Решения избирательных комиссий, принятые в пределах их компетенции, обязательны для исполнения всеми государственными органами, организациями, органами местного самоуправления, а также их должностными лицами на соответствующей территории.

6. Не допускается вмешательство в деятельность избирательных комиссий при осуществлении ими своих полномочий.

7. Деятельность избирательной комиссии может быть прекращена по решению органа, образующего избирательную комиссию, или решением суда на основании заявления Центральной избирательной комиссии.

8. Член избирательной комиссии не может быть лишен полномочий, за исключением случаев, указанных пунктами 6 и 7 статьи 19 настоящего Конституционного закона.

Сноска. Статья 10 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 14.04.2004 № 545; от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 11. Центральная избирательная комиссия Республики

1. Центральная избирательная комиссия возглавляет единую систему избирательных комиссий Республики и является постоянно действующим органом.

2. Центральная избирательная комиссия состоит из Председателя и шести членов комиссии.

Заместитель Председателя и секретарь Центральной избирательной комиссии избираются на заседании комиссии.

3. Исключен Конституционным законом РК от 19.06.2007 № 268.

4. Центральная избирательная комиссия имеет свой аппарат.

4-1. Центральная избирательная комиссия имеет в ведении подведомственные организации, в функции которых входят содействие организационной деятельности территориальных избирательных комиссий и обеспечение в ее выборной деятельности создания, развития, внедрения, сопровождения, администрирования, эксплуатации и системно-технического обслуживания объектов информационно-коммуникационной инфраструктуры, интернет-ресурса, материально-техническое обеспечение, а также организация, координация и обеспечение работ в области повышения правовой культуры избирателей, обучение организаторов выборов и других участников избирательного процесса.

5. Расходы на содержание Центральной избирательной комиссии и ее аппарата финансируются из республиканского бюджета.

Сноска. Статья 11 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 12. Полномочия Центральной избирательной комиссии Республики

Центральная избирательная комиссия:

1) осуществляет на территории Республики контроль за исполнением законодательства о выборах; обеспечивает его единообразное применение; принимает в пределах своей компетенции решения, обязательные на всей территории Республики;

2) организует подготовку и проведение выборов Президента и депутатов Мажилиса Парламента; руководит организацией и проведением выборов депутатов Сената Парламента;

2-1) рассматривает вопрос о допуске политических партий к участию в выборах части депутатов Мажилиса Парламента и депутатов маслихатов, избираемых по партийным спискам;

2-2) образует избирательные округа по выборам депутатов Мажилиса Парламента по одномандатным территориальным избирательным округам и устанавливает их границы, публикует в средствах массовой информации список избирательных округов и сведения об их границах;

3) исключен Конституционным законом РК от 19.06.2007 № 268;

3-1) исключен Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545;

4) составляет и представляет Правительству Республики примерную смету расходов на проведение избирательной кампании на основании бюджетных заявок, предоставляемых территориальными избирательными комиссиями, в порядке, определяемом Центральной избирательной комиссией;

5) осуществляет руководство избирательными комиссиями по выборам Президента, депутатов Парламента, по отзыву депутатов Мажилиса Парламента, избранных по одномандатным территориальным избирательным округам; отменяет и приостанавливает их решения; распределяет среди них средства республиканского бюджета, выделенные для проведения избирательной кампании; контролирует создание необходимых материально-технических условий для деятельности избирательных комиссий; рассматривает заявления и жалобы на решения и действия (бездействие) избирательных комиссий; организует разъяснение законодательства о выборах; организует и проводит обучение участников избирательного процесса; проводит семинары с представителями политических партий и другими участниками избирательного процесса по организации и проведению выборов; осуществляет международное сотрудничество в области избирательных систем;

6) устанавливает форму и текст бюллетеня для голосования по выборам Президента и депутатов Мажилиса Парламента по партийным спискам, форму бюллетеней для голосования по выборам депутатов Сената Парламента, депутатов Мажилиса Парламента, избираемых по одномандатным территориальным избирательным округам, депутатов маслихатов, акима и членов иных органов местного самоуправления, порядок их изготовления, а также степень защищенности, формы списков избирателей (выборщиков), подписного листа для сбора подписей избирателей в поддержку кандидатов в Президенты, сбора подписей выборщиков в поддержку кандидатов в депутаты Сената и для сбора подписей избирателей в поддержку кандидатов в акимы, иных избирательных документов, форму урн из прозрачного материала для голосования и образцы печатей избирательных комиссий, порядок хранения избирательных документов; обеспечивает изготовление избирательных бюллетеней по выборам Президента и депутатов Парламента;

6-1) организует изготовление, определяет порядок выдачи и учета открепительных удостоверений на право голосования;

6-2) определяет порядок внесения изменений в избирательные бюллетени в случаях снятия кандидатуры, отмены решения о выдвижении кандидатом, отмены решения о регистрации кандидатов, партийных списков;

7) вправе заслушивать отчеты государственных органов и организаций по вопросам, связанным с подготовкой и проведением выборов, а также информации органов общественных объединений по вопросам соблюдения законодательства о выборах;

8) регистрирует кандидатов в Президенты Республики, выдает им соответствующие удостоверения, публикует в средствах массовой информации сообщение о регистрации кандидатов;

9) информирует избирателей о ходе предвыборной кампании по выборам Президента и депутатов Парламента, периодически публикует информационный бюллетень;

10) подводит итоги выборов Президента и депутатов Парламента в целом по Республике, регистрирует избранных Президента и депутатов Парламента, публикует сообщение об этом в средствах массовой информации;

11) назначает и организует проведение повторного голосования и повторных выборов при выборах Президента;

12) назначает повторные выборы депутатов Парламента;

13) назначает выборы депутатов Парламента вместо выбывших;

14) назначает очередные и внеочередные выборы маслихатов;

15) при организации и проведении выборов депутатов маслихатов, акима и членов иных органов местного самоуправления осуществляет контроль за соответствием деятельности территориальных избирательных комиссий требованиям настоящего Конституционного закона и при выявлении нарушений настоящего Конституционного закона отменяет их решения;

16) в соответствии с численностью населения административно-территориальных единиц определяет количество избираемых от них депутатов маслихатов при формировании нового созыва;

16-1) размещает на официальном интернет-ресурсе Центральной избирательной комиссии нормативные правовые акты по выборному законодательству, информацию о назначении и проведении выборов, а также о результатах подсчета голосов на прошедших выборах;

16-2) ведет единый электронный Реестр граждан – избирателей Республики Казахстан;

16-3) при проведении выборов с использованием электронной избирательной системы проводит обучение членов соответствующих избирательных комиссий по ее применению;

16-4) через средства массовой информации организует обучение населения по использованию электронной избирательной системы на выборах;

16-5) образует консультативно-совещательные органы;

16-6) определяет порядок осуществления предвыборной агитации и информационного обеспечения выборов Президента Республики Казахстан, депутатов Парламента, маслихатов Республики Казахстан, акима, а также членов иных органов местного самоуправления;

16-7) приобретает товары, работы и услуги по созданию, развитию, внедрению, сопровождению, администрированию, эксплуатации и системно-техническому обслуживанию объектов информационно-коммуникационной инфраструктуры, интернет-ресурса и материально-техническому обеспечению выборной деятельности у подведомственной организации, в отношении которой осуществляет государственное управление;

16-8) утверждает инструкцию по оснащению помещения для голосования на избирательном участке, пункта для голосования;

16-9) утверждает инструкцию по регистрации доверенных лиц;

16-10) разрабатывает и утверждает правила аккредитации общественных объединений и некоммерческих организаций, к уставной деятельности которых относится осуществление деятельности по наблюдению за выборами;

16-11) осуществляет аккредитацию республиканских общественных объединений и некоммерческих организаций, к уставной деятельности которых относится осуществление деятельности по наблюдению за выборами;

16-12) разрабатывает и утверждает правила приобретения товаров, работ и услуг, необходимых для организации и деятельности избирательных комиссий в период подготовки и проведения выборов, референдума;

16-13) разрабатывает и утверждает квалификационные требования к членам территориальных избирательных комиссий;

17) осуществляет другие полномочия в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Сноска. Статья 12 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (порядок введения в действие см. ст. 3).

Статья 13. Территориальные избирательные комиссии

Сноска. Заголовок с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

1. Территориальными избирательными комиссиями являются областные (городов республиканского значения и столицы Республики), районные, городские, районные в городе избирательные комиссии.

2. Территориальные избирательные комиссии:

1) обеспечивают организацию и проведение выборов Президента, депутатов Парламента и маслихатов, акима, членов иных органов местного самоуправления;

2) образуются в составе семи членов.

3. Исключен Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

4. Состав территориальных избирательных комиссий по выборам Президента, депутатов Парламента, маслихатов и акима публикуется в средствах массовой информации не позднее чем через десять дней, а территориальных избирательных комиссий по выборам членов иных органов местного самоуправления – не позднее чем через семь дней после назначения или объявления выборов.

Сноска. Статья 13 - в редакции Конституционного закона РК от 06.05.1999 № 375; с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 14.04.2004 № 545; от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 14. Полномочия территориальной избирательной комиссии

Соответствующая территориальная избирательная комиссия:

1) осуществляет на территории административно-территориальной единицы контроль за исполнением законодательства о выборах;

2) обеспечивает подготовку и проведение выборов Президента, депутатов Парламента и маслихатов, акима, членов иных органов местного самоуправления;

2-1) регистрирует доверенных лиц кандидатов в Президенты, политических партий, выдвинувших партийные списки, выдает им соответствующие удостоверения;

2-2) регистрирует заявление инициатора по отзыву депутатов, избранных по одномандатным территориальным избирательным округам;

2-3) назначает выборы депутатов маслихатов по избирательным округам вместо выбывших;

3) руководит деятельностью нижестоящих территориальных, окружных и участковых избирательных комиссий; отменяет и приостанавливает их решения; распределяет среди них средства республиканского и местного бюджетов, выделенные для проведения избирательной кампании; представляет бюджетные заявки на проведение избирательной кампании; контролирует создание необходимых материально-технических условий для деятельности окружных и участковых избирательных комиссий; рассматривает заявления и жалобы на решения и действия (бездействие) окружных и участковых избирательных комиссий; организует исполнение решений Центральной избирательной комиссии всеми избирательными комиссиями, образованными в пределах соответствующей административно-территориальной единицы;

3-1) получает от окружных избирательных комиссий протоколы о регистрации кандидатов в депутаты соответствующего маслихата и обеспечивает опубликование окружными избирательными комиссиями списков зарегистрированных кандидатов;

4) вправе заслушивать отчеты избирательных комиссий, государственных органов и организаций по вопросам, связанным с подготовкой и проведением выборов, а также информации органов общественных объединений по вопросам соблюдения законодательства о выборах;

4-1) контролирует актуальность и достоверность сведений об избирателях и границах избирательных участков, своевременность и правильность списков избирателей для голосования и представления их для всеобщего ознакомления;

5) обеспечивает проведение выборов депутатов Сената; регистрирует кандидатов в депутаты Сената, их доверенных лиц, выдает им соответствующие удостоверения; публикует в средствах массовой информации сообщения о регистрации кандидатов; готовит пункты для голосования, обеспечивает изготовление кабин и урн для голосования; подводит результаты голосования на выборах депутатов Сената и передает протоколы подведения результатов голосования в Центральную избирательную комиссию для регистрации депутатов Сената;

6) образует избирательные округа по выборам депутатов маслихатов, акима и публикует их список, оповещает избирателей о местах нахождения избирательных комиссий;

6-1) устанавливает единую нумерацию участков для голосования;

7) устанавливает текст избирательных бюллетеней по выборам депутатов маслихатов по партийным спискам, акимов, членов иных органов местного самоуправления и обеспечивает изготовление избирательных бюллетеней по выборам депутатов маслихатов, акимов, членов иных органов местного самоуправления, а также доставку избирательных бюллетеней окружным, участковым избирательным комиссиям;

8) организует и обеспечивает проведение выборов депутатов маслихатов; регистрирует партийные списки, представленные политическими партиями, выдвигающими кандидатов в депутаты маслихатов, регистрирует доверенных лиц политических партий и кандидатов, выдает кандидатам и доверенным лицам соответствующие удостоверения; публикует в средствах массовой информации сообщения о регистрации партийных списков;

8-1) назначает и организует проведение выборов акимов, выборов акимов вместо выбывших; регистрирует кандидатов в акимы и их доверенных лиц, выдает им соответствующие удостоверения; публикует в средствах массовой информации сообщения о регистрации кандидатов в акимы;

9) устанавливает результаты голосования по избирательным участкам в соответствующей административно-территориальной единице, подводит итоги выборов депутатов маслихатов, акима, регистрирует избранных депутатов, акима и публикует сообщение об этом в средствах массовой информации; представляет в вышестоящую избирательную комиссию протоколы подсчета голосов по соответствующим избирательным округам и участкам для подведения итогов выборов и публикации на официальном интернет-ресурсе Центральной избирательной комиссии;

10) организует повторное голосование и повторные выборы депутатов Сената, повторные выборы депутатов маслихатов, акима, а также выборы вместо выбывших депутатов Сената Парламента и маслихатов;

11) назначает и организует выборы членов иных, кроме маслихатов, органов местного самоуправления, повторные выборы и выборы членов вместо выбывших; регистрирует кандидатов в члены иных, кроме маслихатов, органов местного самоуправления, их доверенных лиц, выдает им соответствующие удостоверения; публикует в местных средствах массовой информации сообщения о регистрации кандидатов; подводит итоги выборов членов иных, кроме маслихатов, органов местного самоуправления; публикует в местных средствах массовой информации сообщение об итогах выборов;

11-1) организует разъяснение законодательства о выборах; организует и проводит обучение участников избирательного процесса; проводит семинары с представителями политических партий и другими участниками избирательного процесса по организации и проведению выборов;

11-2) осуществляет аккредитацию региональных и местных общественных объединений и некоммерческих организаций, к уставной деятельности которых относится осуществление деятельности по наблюдению за выборами;

11-3) осуществляет полномочия окружных избирательных комиссий в случае, если границы округов по одномандатным территориальным избирательным округам совпадают с границами административных территориальных единиц;

12) осуществляет другие полномочия в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Сноска. Статья 14 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (порядок введения в действие см. ст. 3).

Статья 15. Окружные избирательные комиссии

Сноска. Статья 15 исключена Конституционным законом РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 15-1. Окружные избирательные комиссии

1. Окружные избирательные комиссии обеспечивают организацию и проведение выборов депутатов Мажилиса Парламента и маслихатов по одномандатным территориальным избирательным округам.

2. Окружные избирательные комиссии образуются в составе пяти членов.

3. Состав окружных избирательных комиссий публикуется в средствах массовой информации не позднее чем через десять дней после назначения или объявления выборов либо после назначения голосования в случае инициирования процедуры отзыва в соответствии с главой 13-2 настоящего Конституционного закона.

Сноска. Конституционный закон дополнен статьей 15-1 в соответствии с Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 16. Полномочия окружной избирательной комиссии

Сноска. Статья 16 исключена Конституционным законом РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 16-1. Полномочия окружной избирательной комиссии

Окружная избирательная комиссия:

1) осуществляет на территории соответствующего избирательного округа контроль за исполнением законодательства о выборах;

2) организует проведение выборов депутатов Мажилиса Парламента и маслихатов по одномандатным территориальным избирательным округам;

3) проводит повторные выборы и выборы вместо выбывших депутатов Мажилиса Парламента и маслихатов по одномандатным территориальным избирательным округам;

4) устанавливает текст бюллетеня для голосования по выборам депутатов Мажилиса Парламента и маслихатов по одномандатным территориальным избирательным округам;

5) организует и координирует деятельность участковых избирательных комиссий; отменяет и приостанавливает их решения; контролирует создание необходимых материально-технических условий для деятельности участковых избирательных комиссий; рассматривает заявления и жалобы на решения и действия (бездействие) участковых избирательных комиссий;

6) регистрирует кандидатов в депутаты Мажилиса Парламента и маслихатов по одномандатным территориальным избирательным округам, их доверенных лиц, выдает им соответствующие удостоверения, публикует в местных средствах массовой информации сообщения о регистрации кандидатов;

7) вправе заслушивать отчеты расположенных на территории избирательного округа государственных органов и организаций по вопросам, связанным с подготовкой и проведением выборов, а также информацию органов общественных объединений по вопросам соблюдения законодательства о выборах;

8) получает от участковых избирательных комиссий протоколы о результатах голосования;

9) обеспечивает передачу результатов голосования по избирательному округу в вышестоящую избирательную комиссию;

10) организует проведение голосования в случае инициирования процедуры отзыва в соответствии с главой 13-2 настоящего Конституционного закона;

11) осуществляет другие полномочия в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Сноска. Конституционный закон дополнен статьей 16-1 в соответствии с Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 17. Участковые избирательные комиссии

1. Участковые избирательные комиссии обеспечивают организацию и проведение выборов Президента, депутатов Мажилиса Парламента и маслихатов, акима, членов иных органов местного самоуправления на соответствующих избирательных участках.

Соответствующая территориальная избирательная комиссия определяет количественный состав участковых избирательных комиссий:

1) от пяти до семи членов при количестве избирателей на соответствующем избирательном участке до двух тысяч;

2) от семи до девяти членов при количестве избирателей на соответствующем избирательном участке свыше двух тысяч.

Количественный состав участковых избирательных комиссий должен быть нечетным.

2. Состав участковых избирательных комиссий по выборам Президента, депутатов Парламента и маслихатов, акима публикуется в средствах массовой информации не позднее чем через пятнадцать дней, а участковых избирательных комиссий по выборам членов иных органов местного самоуправления – не позднее чем через семь дней после назначения или объявления выборов.

Сноска. Статья 17 - в редакции Конституционного закона РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (порядок введения в действие см. ст. 3).

Статья 18. Полномочия участковых избирательных комиссий

Участковая избирательная комиссия:

1) проводит на избирательном участке избирательные мероприятия по выборам Президента, депутатов Мажилиса Парламента, маслихатов, акима и членов иных органов местного самоуправления;

2) оповещает избирателей о местонахождении участковой комиссии;

3) уточняет список избирателей на соответствующем избирательном участке;

4) знакомит граждан со списком избирателей, рассматривает заявления об ошибках и неточностях в списках и решает вопросы о внесении в него соответствующих изменений;

4-1) принимает необходимые меры по реализации избирательных прав граждан с ограниченными возможностями;

5) оповещает избирателей о дне, времени и месте голосования;

6) готовит помещение, обеспечивает наличие кабин и урн для голосования;

7) организует на избирательном участке голосование в день выборов;

8) проводит подсчет голосов и определяет результаты голосования на участке;

9) рассматривает заявления и жалобы по вопросам подготовки и организации голосования и принимает по ним решения;

9-1) организует разъяснение законодательства о выборах; организует и проводит обучение участников избирательного процесса; проводит семинары с представителями политических партий и другими участниками избирательного процесса по организации и проведению выборов;

10) осуществляет другие полномочия в соответствии с законодательством Республики.

Сноска. Статья 18 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 14.04.2004 № 545; от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 19. Статус члена избирательной комиссии

1. Члены избирательных комиссий являются представителями государственных органов и находятся под защитой государства.

2. Правовое положение членов избирательных комиссий определяется Конституцией, настоящим Конституционным законом и иными законодательными актами Республики Казахстан.

2-1. Не может быть членом избирательной комиссии:

лицо, имеющее судимость, которая не погашена или не снята в установленном законом порядке;

лицо, признанное судом недееспособным или ограниченно дееспособным;

лицо, выдвинутое и (или) избранное на основании предложения политической партии или иного общественного объединения, финансируемого со стороны международных организаций и международных общественных объединений, зарубежных государственных органов, иностранных юридических лиц и граждан, а также лиц без гражданства.

3. Председатель, члены Центральной избирательной комиссии, сотрудники ее аппарата, председатели, их заместители, секретари, члены областных, городов республиканского значения и столицы территориальных избирательных комиссий, а также председатели, заместители и секретари иных территориальных избирательных комиссий осуществляют полномочия на профессиональной постоянной основе.

Оплата труда членов территориальных избирательных комиссий, осуществляющих полномочия на профессиональной постоянной основе, устанавливается в соответствии с подпунктом 9-1) статьи 66 Конституции Республики Казахстан.

Член территориальной избирательной комиссии, осуществляющий полномочия на профессиональной постоянной основе, не вправе осуществлять предпринимательскую деятельность, самостоятельно участвовать в управлении хозяйствующим субъектом, заниматься другой оплачиваемой деятельностью, кроме педагогической, научной или иной творческой.

4. Не перечисленные в пункте 3 настоящей статьи члены избирательной комиссии в период проведения выборов не могут быть уволены с работы либо переведены на другую работу по инициативе работодателя без их согласия.

5. Член избирательной комиссии:

1) извещается о заседаниях соответствующей избирательной комиссии за сорок восемь часов, за исключением случаев, требующих незамедлительного принятия решения;

2) вправе выступать на заседании избирательной комиссии, вносить предложения по вопросам, входящим в компетенцию соответствующей избирательной комиссии, и требовать проведения по ним голосования;

3) вправе задавать другим участникам заседания вопросы в соответствии с повесткой дня и получать на них ответы по существу;

4) вправе знакомиться с документами и материалами избирательной комиссии, в которой он состоит, получать удостоверенные их копии;

5) по уполномочию, подтвержденному тремя четвертями голосов членов избирательной комиссии, в которой он состоит, осуществлять проверку деятельности нижестоящей избирательной комиссии;

6) обязан соблюдать требования Конституции, настоящего Конституционного закона и иного законодательства Республики Казахстан, общепринятые нормы этики;

7) обязан выполнять возложенные на него обязанности, решения и указания избирательной комиссии и ее председателя, вышестоящей избирательной комиссии;

8) обязан обеспечивать соблюдение и защиту избирательных прав и законных интересов граждан, проявлять беспристрастность и независимость при принятии решений, а также воздерживаться от публичной оценки деятельности кандидатов и политических партий, выдвинувших партийный список;

9) не связан решениями политической партии либо иного общественного объединения, представителем которых он является, и не имеет права отстаивать их интересы.

6. Член избирательной комиссии освобождается от своих обязанностей:

1) по истечении установленного срока полномочий избирательной комиссии;

2) при прекращении деятельности избирательной комиссии.

По решению вышестоящей избирательной комиссии член нижестоящей избирательной комиссии освобождается от своих обязанностей в случаях:

1) подачи заявления об освобождении от обязанностей по собственному желанию;

2) утраты гражданства Республики Казахстан;

3) выезда на постоянное место жительства за пределы административно-территориальной единицы, в которой находится маслихат, сформировавший состав соответствующей избирательной комиссии;

4) вступления в отношении его в законную силу обвинительного приговора суда;

5) вступления в законную силу решения суда о признании его недееспособным, ограниченно дееспособным, безвестно отсутствующим или объявлении его умершим;

6) его смерти;

7) принятия в установленном законодательством Республики Казахстан порядке политической партией решения о ликвидации выдвинувшей его политической партии либо судом решения, вступившего в законную силу, о ликвидации выдвинувшей его политической партии.

7. В случае неоднократного нарушения членом избирательной комиссии должностных полномочий или требований настоящего Конституционного закона он освобождается от должности маслихатом, сформировавшим состав данной избирательной комиссии.

8. Вышестоящая избирательная комиссия при необходимости назначает члена избирательной комиссии на вакантное место до избрания члена избирательной комиссии органом, формирующим состав избирательной комиссии, в порядке, установленном статьей 10 настоящего Конституционного закона.

9. Более половины состава избирательной комиссии не должны быть работниками одной организации, за исключением случаев создания избирательных участков, предусмотренных пунктом 3 статьи 23 настоящего Конституционного закона.

10. Член избирательной комиссии должен проживать на территории административно-территориальной единицы, в которой находится маслихат, сформировавший состав данной комиссии.

Сноска. Статья 19 - в редакции Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545; с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 15.04.2005 № 44; от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 20. Организация деятельности избирательных комиссий и обжалование их действий. Гласность в деятельности избирательных комиссий

1. Деятельность избирательных комиссий осуществляется на основе коллегиальности, гласности и открытости.

2. Первые заседания созываются:

1) Центральной избирательной комиссии – Председателем комиссии в течение четырнадцати дней после избрания комиссии;

2) территориальных избирательных комиссий областей, городов республиканского значения и столицы – лицом, определенным маслихатом, сформировавшим состав данной комиссии, не позднее чем в семидневный срок после формирования нового состава;

3) нижестоящих избирательных комиссий – председателями соответствующих вышестоящих комиссий не позднее чем в семидневный срок после формирования их состава;

4) окружных избирательных комиссий – председателями территориальных избирательных комиссий, на территории которых расположен избирательный округ, не позднее чем в семидневный срок после формирования их состава.

3. В период подготовки и проведения избирательной кампании заседания комиссий проводятся не реже одного раза в две недели. В иное время свои заседания комиссии проводят по мере необходимости по инициативе председателя или не менее одной трети членов комиссии.

4. Заседания избирательных комиссий правомочны, если в них принимает участие не менее двух третей от общего числа членов комиссии.

5. Решения комиссий принимаются открытым голосованием большинством голосов от общего числа их членов, кроме иных случаев, установленных настоящим Конституционным законом. Члены избирательной комиссии, не согласные с ее решением, вправе высказать особое мнение, которое незамедлительно доводится до сведения вышестоящей избирательной комиссии и в письменной форме прилагается к протоколу заседания комиссии.

6. Избирательные комиссии создают условия для свободного ознакомления всех лиц со своими решениями, которые размещаются в общедоступных телекоммуникационных сетях, а в случаях, предусмотренных настоящим Конституционным законом, подлежат иному опубликованию.

Политические партии, не имеющие представителя в составе избирательных комиссий, вправе делегировать в соответствующую избирательную комиссию своего представителя с правом совещательного голоса на период подготовки и проведения избирательной кампании не позднее десяти дней со дня назначения или объявления выборов.

Акт о делегировании представителя политической партии, подписанный уполномоченными в соответствии с уставом партии лицами и заверенный печатью, направляется в соответствующую избирательную комиссию. К акту прилагается заявление гражданина о согласии быть включенным в комиссию с правом совещательного голоса.

Избирательная комиссия принимает решение о назначении члена избирательной комиссии с правом совещательного голоса.

Представителям политических партий с правом совещательного голоса оплата не производится.

Представитель политической партии с правом совещательного голоса вправе выступать на заседании избирательной комиссии, вносить предложения по вопросам, входящим в компетенцию избирательной комиссии, обжаловать действия (бездействие) избирательной комиссии в вышестоящую избирательную комиссию или суд.

Представители политических партий с правом совещательного голоса не голосуют при принятии комиссией решения и не подписывают документы комиссии.

7. На заседаниях избирательной комиссии могут присутствовать кандидаты, доверенные лица, наблюдатели, представители средств массовой информации при наличии служебного удостоверения и задания редакции.

Кандидаты в депутаты, политические партии, выдвинувшие партийные списки, при рассмотрении вопросов, их касающихся, заблаговременно извещаются о заседаниях соответствующих избирательных комиссий и повестке дня.

Запрещается присутствие в помещении избирательной комиссии посторонних лиц, не связанных с избирательным процессом.

8. В день голосования с момента открытия избирательного участка для голосования и до установления результатов голосования при подсчете голосов избирателей на избирательном участке вправе одновременно присутствовать по одному доверенному лицу от каждого кандидата или политической партии, выдвинувшей партийный список, по одному представителю от каждого средства массовой информации, не более трех представителей от каждого телеканала при наличии служебного удостоверения и задания редакции и по одному наблюдателю от каждой политической партии, иного аккредитованного общественного объединения, некоммерческой организации Республики Казахстан и наблюдатели иностранных государств и международных организаций, которых вправе сопровождать переводчик.

9. Решения и действия (бездействие) избирательной комиссии могут быть обжалованы в вышестоящую избирательную комиссию и (или) в суд в течение десяти дней со дня принятия решения или совершения действия (бездействия), если иные сроки обжалования не установлены настоящим Конституционным законом. По истечении указанных сроков заявление на решение и действия (бездействие) избирательной комиссии рассмотрению не подлежит.

При одновременном рассмотрении заявлений в избирательной комиссии и суде избирательная комиссия приостанавливает рассмотрение заявления до вступления в силу решения суда. Суд извещает избирательную комиссию о поступившем заявлении и вступлении в законную силу решения суда по результатам его рассмотрения.

10. Государственные органы, организации, органы местного самоуправления, а также их должностные лица обязаны оказывать содействие избирательным комиссиям в осуществлении их полномочий, представлять им необходимые сведения и материалы, давать ответы на обращения избирательных комиссий в трехдневный срок, а в день выборов и предшествующий ему день - немедленно.

11. Члены территориальной, окружной, участковой избирательных комиссий на период подготовки и проведения выборов могут по их желанию освобождаться по решению комиссии от выполнения производственных или служебных обязанностей с оплатой за счет средств, выделенных на проведение выборов.

Членам избирательных комиссий, являющимся государственными служащими, на период подготовки и проведения выборов сохраняется среднемесячная заработная плата по месту их основной работы. Иным членам избирательных комиссий на этот период устанавливается заработная плата в размере не менее трех минимальных заработных плат за счет средств, выделенных на проведение выборов.

Оплата сверхурочной работы, работы в праздничные и выходные дни, труда в ночное время членов избирательных комиссий, в том числе являющихся государственными служащими, осуществляется за счет средств, выделенных на проведение выборов.

12. Не могут быть членами избирательных комиссий:

1) депутаты Парламента, маслихатов, акимы, члены иных органов местного самоуправления;

2) кандидаты в Президенты, в депутаты Парламента, маслихатов, в акимы, члены иных органов местного самоуправления, а также доверенные лица кандидатов;

3) лица, занимающие должность политического государственного служащего;

4) судьи судов Республики Казахстан.

Супруг (супруга) и близкие родственники кандидатов, а также лица, находящиеся у кандидатов в непосредственном подчинении, не могут состоять в избирательных комиссиях, обеспечивающих непосредственную организацию и проведение в избирательном округе выборов, в которых участвует данный кандидат.

Исполнение обязанностей лиц, указанных в подпункте 2) части первой и части второй настоящего пункта в качестве члена избирательной комиссии, приостанавливается со дня регистрации соответствующего кандидата решением избирательной комиссии на период избирательной кампании.

Вместо члена избирательной комиссии, указанного в части третьей настоящего пункта, на период соответствующей избирательной кампании по решению вышестоящей избирательной комиссии может быть назначен член избирательной комиссии.

В состав избирательных комиссий не могут входить близкие родственники (родители, дети, усыновители (удочерители), усыновленные (удочеренные), полнородные и неполнородные братья и сестры, дедушки, бабушки, внуки) или супруг (супруга).

Сноска. Статья 20 - в редакции Конституционного закона РК от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI порядок введения в действие см. ст. 3).

Статья 20-1. Наблюдатели политических партий, иных аккредитованных общественных объединений, некоммерческих организаций Республики Казахстан

Сноска. Заголовок статьи 20-1 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. В качестве наблюдателей допускаются граждане Республики Казахстан от политических партий, а также иных аккредитованных общественных объединений, некоммерческих организаций.

Полномочия наблюдателя должны быть удостоверены в письменной форме с указанием его фамилии, имени, отчества (если оно указано в документе, удостоверяющем личность). Данный документ заверяется печатью организации, направившей наблюдателя, и действителен при предъявлении документа, удостоверяющего личность наблюдателя. Документы предъявляются председателю избирательной комиссии либо лицу, его замещающему, для регистрации наблюдателя путем внесения данных о нем в журнал учета.

1-1. Порядок аккредитации общественных объединений и некоммерческих организаций, к уставной деятельности которых относится осуществление деятельности по наблюдению за выборами, определяется Центральной избирательной комиссией.

Срок действия аккредитации составляет один год, если иное не установлено настоящим Конституционным законом.

Для получения аккредитации общественные объединения, некоммерческие организации должны направить в соответствующую избирательную комиссию следующие документы:

1) заявление по форме, установленной Центральной избирательной комиссией;

2) выписку из устава, подтверждающую право осуществлять наблюдение за выборами.

Срок рассмотрения заявления на аккредитацию составляет тридцать календарных дней.

Основаниями для отказа в аккредитации или аннулирования аккредитации являются:

1) непредставление полного перечня документов;

2) несоответствие устава требованиям настоящей статьи;

3) приостановление либо прекращение деятельности общественного объединения, некоммерческой организации.

По запросу избирательных комиссий информация от государственных органов и организаций, необходимая для установления наличия оснований для отказа в аккредитации или аннулирования аккредитации, предоставляется в течение двадцати календарных дней с момента получения запроса.

2. Наблюдатели политических партий, иных аккредитованных общественных объединений, некоммерческих организаций Республики Казахстан вправе:

1) присутствовать на заседании избирательной комиссии;

2) получать информацию о количестве избирателей, принявших участие в голосовании, в том числе в голосовании вне помещения;

3) находиться в помещении для голосования соответствующего избирательного участка во время проведения голосования и подсчета голосов;

4) сопровождать переносные избирательные урны, в том числе находиться в транспортном средстве во время их перевозки;

5) наблюдать за ходом голосования, процедурой подсчета голосов и оформления результатов голосования на избирательном участке, в пункте для голосования в условиях, обеспечивающих возможность четкого обозрения всех перечисленных процедур;

6) обжаловать решения, действия (бездействие) соответствующей избирательной комиссии и (или) ее членов в вышестоящую избирательную комиссию или суд;

7) присутствовать при проведении голосования избирателей вне помещения для голосования в случае невозможности их прибытия в помещение для голосования;

8) присутствовать при подсчете и погашении членами участковой избирательной комиссии неиспользованных избирательных бюллетеней;

9) делать фото-, аудио - и видеозаписи, не мешая ходу голосования и подведению его итогов;

10) наблюдать процедуру передачи протоколов о результатах голосования вышестоящим избирательным комиссиям;

11) после проведения голосования знакомиться с протоколами избирательной комиссии об итогах голосования, получать их заверенные копии;

12) обращать внимание членов избирательной комиссии на нарушения требований настоящего Конституционного закона, вручать им соответствующие письменные заявления, акты о нарушениях и получать отметки о вручении. Председатель избирательной комиссии, лицо, его замещающее, обязаны по заявлению доверенных лиц, наблюдателей приложить к протоколу подсчета голосов составленные ими акты.

3. Наблюдатели политических партий, иных аккредитованных общественных объединений, некоммерческих организаций Республики Казахстан обязаны:

1) иметь при себе документы, удостоверяющие их личность и полномочия;

2) не вмешиваться в избирательный процесс, в процедуру подсчета голосов и принятия решений избирательной комиссией;

3) не предпринимать действия, препятствующие работе избирательной комиссии;

4) выполнять требования председателя избирательной комиссии по соблюдению правил поведения на избирательном участке, установленных соответствующей избирательной комиссией;

5) основывать свои замечания на документированных, действительных и поддающихся проверке фактах;

6) соблюдать требования настоящего Конституционного закона и иного законодательства Республики Казахстан;

7) сохранять непредвзятость, не выражать предпочтение конкретному кандидату, политической партии;

8) при осуществлении и распространении фото-, аудио- и видеозаписи соблюдать требования, предусмотренные законами Республики Казахстан.

4. В случае нарушения законодательства Республики Казахстан наблюдателями политических партий, иных аккредитованных общественных объединений, некоммерческих организаций Республики Казахстан соответствующая избирательная комиссия вправе отменить регистрацию наблюдателя.

Сноска. Глава 2 дополнена статьей 20-1 в соответствии с Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545 ; в редакции Конституционного закона РК от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 20-2. Наблюдатели иностранных государств и международных организаций, представители иностранных средств массовой информации

1. Приглашения иностранным государствам и международным организациям участвовать в наблюдении за выборами в Республике Казахстан могут быть направлены Председателем Центральной избирательной комиссии, Министром иностранных дел Республики Казахстан.

Приглашения направляются через Министерство иностранных дел Республики Казахстан.

В приглашении могут содержаться пожелания к численности и составу миссии, а также к обеспечению в миссии гендерного баланса, странового представительства.

2. Наблюдатели иностранных государств и международных организаций аккредитуются при Центральной избирательной комиссии по представлению Министерства иностранных дел Республики Казахстан.

Для аккредитации иностранные государства и международные организации представляют в Министерство иностранных дел Республики Казахстан список своих наблюдателей, представителей.

Частные лица, не являющиеся наблюдателями иностранных государств и международных организаций, аккредитации не подлежат.

Не аккредитуются лица, имеющие политические, экономические или другие интересы в Республике Казахстан либо аккредитация которых была ранее отозвана (отменена) за нарушение законодательства Республики Казахстан, иностранного государства или общепризнанных норм международного права, либо признанные виновными в совершении уголовного преступления, коррупционного правонарушения или незаконной деятельности в избирательный период за пять лет до подачи заявки на аккредитацию.

3. Срок аккредитации наблюдателей иностранных государств, международных организаций устанавливается Центральной избирательной комиссией.

4. Аккредитованным наблюдателям иностранных государств и международных организаций выдается удостоверение установленного Центральной избирательной комиссией образца, являющееся основанием для их деятельности в период проведения избирательной кампании. Проведение аккредитации заканчивается в восемнадцать часов по местному времени за пять дней до дня голосования.

5. Наблюдатели иностранных государств и международных организаций, представители иностранных средств массовой информации не вправе использовать свой статус для осуществления деятельности, не связанной с наблюдением за выборами в Республике Казахстан.

6. Наблюдатели иностранных государств и международных организаций, представители иностранных средств массовой информации имеют право:

1) присутствовать на всех стадиях избирательного процесса;

2) получать в избирательных комиссиях информацию о ходе избирательной кампании;

3) доступа на избирательные участки во время проведения голосования и подсчета голосов;

4) встречаться с участниками избирательного процесса;

5) информировать членов избирательных комиссий о своих наблюдениях, выявленных нарушениях, вносить рекомендации;

6) делать публичные заявления;

7) наблюдать процедуру передачи протоколов о результатах голосования вышестоящим избирательным комиссиям.

7. Наблюдатели иностранных государств и международных организаций, представители иностранных средств массовой информации обязаны:

1) иметь при себе документы, удостоверяющие их личность и аккредитацию;

3) не предпринимать действия, препятствующие работе избирательной комиссии;

5) сохранять непредвзятость, не выражать предпочтение конкретному кандидату, политической партии;

6) соблюдать требования настоящего Конституционного закона и иного законодательства Республики Казахстан.

8. В случаях, предусмотренных настоящим Конституционным законом, Центральная избирательная комиссия вправе отозвать аккредитацию наблюдателя иностранного государства, международной организации.

9. В случае нарушения наблюдателями законодательства Республики Казахстан или общепризнанных норм международного права соответствующая избирательная комиссия вправе внести в Центральную избирательную комиссию представление об отзыве аккредитации наблюдателя иностранного государства, международной организации.

Аккредитация наблюдателя иностранного государства, международной организации может быть отозвана Центральной избирательной комиссией на основании обращения соответствующих иностранного государства, международной организации по представлению Министерства иностранных дел Республики Казахстан.

Сноска. Закон дополнен статьей 20-2 в соответствии с Конституционным законом РК от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 3. Избирательные округа и участки

Статья 21. Избирательные округа и их система

1. В Республике Казахстан при выборах депутатов Мажилиса Парламента по одномандатным территориальным избирательным округам, депутатов маслихатов, акимов, членов иных органов местного самоуправления создается и используется система территориальных избирательных округов.

При выборах депутатов Мажилиса Парламента по одномандатным территориальным избирательным округам избирательные округа образуются с учетом административно-территориального деления Республики и численности избирателей.2. Исключен Конституционным законом РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

3. При выборах Президента Республики и депутатов Мажилиса, избираемых на основе партийных списков по системе пропорционального представительства, единым общенациональным избирательным округом является вся территория Республики Казахстан.

4. При выборах депутатов маслихатов, акима на территории соответствующей административно-территориальной единицы образуется территориальный избирательный округ.

При выборах депутатов маслихатов по одномандатным территориальным избирательным округам избирательные округа образуются с учетом административно-территориального деления регионов и численности избирателей.

5. При выборах членов иных органов местного самоуправления образуются многомандатные территориальные избирательные округа, охватывающие территории городских и сельских местных сообществ.

Сноска. Статья 21 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 22. Образование и пересмотр границ избирательных округов

1. Избирательные округа по выборам депутатов Мажилиса Парламента по одномандатным территориальным избирательным округам образуются Центральной избирательной комиссией.

Избирательные округа по выборам депутатов маслихатов, акима, членов иных органов местного самоуправления образуются территориальными избирательными комиссиями..

2. Список избирательных округов с указанием их границ и мест нахождения территориальных избирательных комиссий публикуется в соответствующих средствах массовой информации соответствующими избирательными комиссиями не позднее чем через десять дней после назначения или объявления выборов.

2-1. Определение границ избирательного округа и мест нахождения окружных избирательных комиссий осуществляется соответствующей избирательной комиссией.

Список избирательных округов с указанием их границ и мест нахождения окружных избирательных комиссий публикуется в соответствующих средствах массовой информации соответствующими избирательными комиссиями не позднее чем через десять дней после назначения или объявления выборов.

3. Исключен Конституционным законом РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Сноска. Статья 22 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 23. Образование избирательных участков

1. Для проведения голосования и подсчета голосов в районах и городах решениями соответствующих акимов по согласованию с территориальными избирательными комиссиями образуются избирательные участки. Избирательные участки образуются в целях создания максимального удобства для избирателей и с учетом местных и иных условий.

2. Избирательные участки образуются с учетом следующих условий:

1) не более трех тысяч избирателей на каждом избирательном участке;

2) соблюдения границ административно-территориального устройства в административно-территориальных единицах;

3) исключен Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

3. В воинских частях, на судах, принадлежащих Республике Казахстан и находящихся в день выборов в плавании, в домах отдыха, санаториях, стационарных лечебно-профилактических учреждениях, в местах нахождения граждан, расположенных в отдаленных и труднодоступных районах, на участках отгонного животноводства, в следственных изоляторах и изоляторах временного содержания образуются избирательные участки, входящие в избирательные округа соответственно по месту их дислокации, порта приписки судна или расположения. При представительствах Республики Казахстан в иностранных государствах создаются избирательные участки, относящиеся к избирательному округу, на территории которого находится Министерство иностранных дел Республики.

4. Образование избирательных участков осуществляется соответственно по представлению капитанов судов, командиров частей или войсковых соединений, руководителей названных в пункте 3 настоящей статьи учреждений, соответствующих акимов и Министерства иностранных дел Республики.

5. Соответствующие акимы в пятнадцатидневный срок, а при проведении выборов членов иных органов местного самоуправления – в семидневный срок после назначения или объявления выборов оповещают избирателей через средства массовой информации о границах избирательных участков.

Сноска. Статья 23 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 15.04.2005 № 44; от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 4. Списки избирателей (выборщиков)

Статья 24. Списки избирателей (выборщиков) и порядок их составления

1. Списки избирателей составляются при выборах Президента, депутатов Мажилиса Парламента и маслихатов, акима, членов иных органов местного самоуправления. Списки выборщиков составляются при выборах депутатов Сената.

2. Исключен Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

3. Основанием для включения гражданина в список избирателей на конкретном избирательном участке является факт его регистрации по месту жительства на территории этого избирательного участка.

4. Списки избирателей составляются в алфавитном или ином порядке. В списке указываются фамилия, имя, отчество, год рождения (в возрасте восемнадцати лет – дополнительно день и месяц), индивидуальный идентификационный номер и адрес места жительства избирателя. Списки выборщиков составляются в алфавитном или ином порядке и включают в себя фамилию, имя, отчество, год рождения, индивидуальный идентификационный номер, наименование маслихата, депутатом которого является выборщик, и адрес его места жительства.

5. Список избирателей по месту жительства составляет соответствующий местный исполнительный орган на основании государственной базы данных о физических лицах.

Каждый избиратель вправе зарегистрироваться в качестве избирателя в соответствующем местном исполнительном органе с момента объявления или назначения выборов.

В случае, если избирателю не позже чем за тридцать дней до выборов стало известно о том, что он не будет иметь возможность прибыть в день выборов в помещение для голосования по месту его регистрации, он вправе по месту своего пребывания обратиться в местный исполнительный орган с письменным заявлением о включении его в соответствующий список избирателей.

При обращении гражданина в соответствии с настоящим пунктом местный исполнительный орган организует исключение гражданина из списка избирателей по месту регистрации и включение его в список избирателей того участка, на котором гражданин будет голосовать.

Списки избирателей по каждому избирательному участку подписываются акимом, решением которого образован участок, и представляются по акту за двадцать дней до начала голосования.

Сведения об избирателях и границах избирательных участков к 1 июля и 1 января каждого года представляются местным исполнительным органом в электронном виде в соответствующие территориальные избирательные комиссии, которые обеспечивают сверку и передачу информации в вышестоящие избирательные комиссии.

Порядок сверки и представления сведений определяется Центральной избирательной комиссией.

Должностные лица местных исполнительных органов несут ответственность за достоверность списков избирателей, а также данных об избирателях, представленных соответствующей избирательной комиссией.

6. Обучающиеся в средних специальных и высших учебных заведениях, а также по профессиональным учебным программам послевузовского образования дневной формы обучения, проживающие в общежитиях, включаются в список избирателей по месту нахождения общежития.

7. Списки избирателей-военнослужащих, находящихся в воинских частях, а также членов их семей и других избирателей, проживающих в местах расположения воинских частей, составляются на основе сведений, представляемых командирами воинских частей.

8. Списки избирателей по избирательным участкам, образованным в домах отдыха, санаториях, стационарных лечебно-профилактических учреждениях, в местах нахождения граждан, расположенных в отдаленных и труднодоступных районах, на участках отгонного животноводства, в следственных изоляторах и изоляторах временного содержания, а также при представительствах Республики Казахстан в иностранных государствах, на судах, принадлежащих Республике Казахстан и находящихся в день выборов в плавании, составляются на основе данных, представляемых руководителями названных учреждений, соответствующими акимами, руководителями названных представительств и капитанами судов.

Списки избирателей по избирательным участкам, образованным в местах временного пребывания (в домах отдыха, санаториях, стационарных лечебно-профилактических учреждениях, на участках отгонного животноводства, в следственных изоляторах и изоляторах временного содержания, а также при представительствах Республики Казахстан в иностранных государствах, на судах, принадлежащих Республике Казахстан и находящихся в день выборов в плавании), подлежат обязательному уточнению по состоянию на день, предшествующий дню голосования.

9. Списки выборщиков по выборам депутатов Сената Парламента составляются соответствующими территориальными избирательными комиссиями по представлению председателя соответствующего областного, городского (города республиканского значения и столицы Республики) маслихата.

10. Внесение изменений в списки избирателей (выборщиков) после начала подсчета голосов запрещается.

Сноска. Статья 24 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 14.04.2004 № 545; от 15.04.2005 № 44; от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 25. Включение в списки избирателей (выборщиков)

1. В списки избирателей:

1) включаются граждане Республики, обладающие активным избирательным правом;

2) включаются граждане по месту жительства на территории соответствующих избирательных участков.

Временно зарегистрированные граждане включаются в списки избирателей на основании поданного ими заявления в местный исполнительный орган с исключением из списка по месту постоянной регистрации;

3) по избирательным участкам, образованным в домах отдыха, санаториях, стационарных лечебно-профилактических учреждениях, в местах нахождения граждан, расположенных в отдаленных и труднодоступных районах, на участках отгонного животноводства, в следственных изоляторах и изоляторах временного содержания, на судах, принадлежащих Республике Казахстан и находящихся в день выборов в плавании, включаются все граждане, которые в день проведения голосования будут находиться в названных учреждениях и организациях или на борту судна;

4) по воинским частям включаются все военнослужащие, находящиеся в воинских частях, а также члены их семей и другие избиратели, проживающие в местах расположения воинских частей. Военнослужащие, проживающие вне воинских частей, включаются в списки избирателей по месту жительства на общих основаниях;

5) по избирательным участкам при представительствах Республики Казахстан в иностранных государствах включаются все граждане, проживающие или находящиеся в длительной заграничной командировке в соответствующем иностранном государстве и имеющие действительные паспорта гражданина Республики. Граждане Республики, прибывшие в иностранные государства по частным приглашениям, в служебные, деловые и туристические поездки, при их обращении в участковую избирательную комиссию и при наличии у них действительного паспорта гражданина Республики Казахстан включаются в список избирателей.

2. В списки выборщиков включаются все депутаты:

1) маслихатов, расположенных на территории области;

2) маслихата соответственно города республиканского значения и столицы Республики.

3. Гражданин (выборщик) может быть включен только в один список избирателей (выборщиков).

Сноска. Статья 25 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 14.04.2004 № 545; от 15.04.2005 № 44; от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 26. Ознакомление со списками избирателей (выборщиков)

1. Списки избирателей по избирательным участкам, образованным по месту жительства граждан, за пятнадцать дней до дня голосования соответствующими избирательными комиссиями представляются избирателям для ознакомления.

Списки избирателей по избирательным участкам, образованным в воинских частях, на судах, принадлежащих Республике Казахстан и находящихся в день выборов в плавании, в домах отдыха, санаториях, стационарных лечебно-профилактических учреждениях, в местах нахождения граждан, расположенных в отдаленных и труднодоступных районах, на участках отгонного животноводства, в следственных изоляторах и изоляторах временного содержания, при загранучреждениях Республики Казахстан в иностранных государствах, представляются избирателям для ознакомления за пять дней до дня голосования; по избирательным участкам, образованным при проведении выборов членов иных органов местного самоуправления, - за семь дней до дня голосования.

2. Списки выборщиков по выборам депутатов Сената представляются для ознакомления путем публикации в местных средствах массовой информации, а также размещаются на интернет-ресурсах маслихатов областей, городов республиканского значения и столицы не менее чем за семь дней до выборов.

3. Гражданам (выборщикам) обеспечивается возможность в помещениях соответствующих избирательных комиссий знакомиться со списками избирателей (выборщиков), а также проверять правильность внесенных в них данных об избирателях (выборщиках).

График работы участковых избирательных комиссий, за исключением дня голосования, определяется соответствующими территориальными избирательными комиссиями.

4. Каждый гражданин (выборщик) вправе проверить данные о себе в списках избирателей и обжаловать невключение, неправильное включение в список или исключение из списка, а также допущенные в списке неточности в данных об избирателе (выборщике). Заявления о необходимости включения в списки избирателей, исключения из них либо исправлений в списках избирателей рассматриваются соответствующей избирательной комиссией в день поступления заявления в избирательную комиссию. В случае отклонения заявления избирательная комиссия безотлагательно выдает заявителю копию мотивированного решения об отклонении его заявления. Решение может быть обжаловано в соответствующий суд по месту нахождения избирательной комиссии, который рассматривает жалобу в день ее поступления. При положительном для заявителя решении исправление в списке избирателей (выборщиков) или включение невключенного избирателя в список производится избирательной комиссией немедленно.

Сноска. Статья 26 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 14.04.2004 № 545; от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 31.07.2015 № 340-V (вводится в действие с 01.01.2016); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 26-1. Формирование списка избирателей для голосования

1. Списки избирателей по каждому избирательному участку соответствующий аким представляет по акту в участковую избирательную комиссию за двадцать дней до начала голосования в электронном виде и (или) на бумажном носителе, в территориальную и окружную комиссии – в электронном виде.

2. В случае внесения изменений в список избирателей участковая избирательная комиссия информирует об этом вышестоящую избирательную комиссию.

3. Списки избирателей нижестоящая территориальная избирательная комиссия представляет в электронном виде в вышестоящую комиссию для включения в электронный Реестр граждан – избирателей Республики Казахстан.

4. Порядок формирования списков избирателей для голосования, а также их представления в избирательные комиссии определяется Центральной избирательной комиссией.

Сноска. Глава 4 дополнена статьей 26-1 в соответствии с Конституционным законом РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Глава 5. Предвыборная агитация

Статья 27. Предвыборная агитация

1. Предвыборная агитация - деятельность, имеющая целью побудить избирателей принять участие в голосовании за или против того или иного кандидата, политическую партию.

Иностранцам, лицам без гражданства, иностранным юридическим лицам и международным организациям запрещается осуществлять деятельность, препятствующую и (или) способствующую выдвижению и избранию кандидатов, политических партий, выдвинувших партийный список, достижению определенного результата на выборах.

2. Предвыборная агитация начинается с момента окончания срока регистрации кандидатов и заканчивается в ноль часов по местному времени дня, предшествующего дню выборов. При проведении повторного голосования предвыборная агитация начинается со дня назначения дня повторного голосования и заканчивается в ноль часов по местному времени дня, предшествующего дню выборов.

3. Предвыборная агитация осуществляется:

1) через средства массовой информации;

2) путем проведения публичных предвыборных мероприятий (предвыборных собраний и встреч с избирателями (выборщиками), публичных предвыборных дебатов и дискуссий, митингов, шествий, демонстраций и иных предвыборных мероприятий в порядке, установленном законодательством, и не запрещенных настоящим Конституционным законом), а также личных встреч кандидатов и их доверенных лиц с избирателями (выборщиками);

3) путем выпуска и (или) распространения печатных, аудиовизуальных и иных агитационных материалов;

4) посредством онлайн-платформ.

4. Запрещается проводить предвыборную агитацию, распространять любые агитационные предвыборные материалы:

1) государственным органам, органам местного самоуправления, а также их должностным лицам при исполнении служебных обязанностей;

2) военнослужащим Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, работникам органов национальной безопасности, правоохранительных органов и судьям;

3) членам избирательных комиссий;

4) религиозным объединениям.

Запрещается распространение субъектами телерадиовещания любых агитационных материалов в новостных, аналитических программах.

5. Кандидатам, являющимся должностными лицами государственных органов, запрещается использовать преимущества своего должностного или служебного положения.

Под использованием преимуществ должностного или служебного положения в настоящем Конституционном законе понимается:

1) привлечение лиц, находящихся в подчинении или в другой служебной зависимости, к осуществлению предвыборной агитации, за исключением случаев, когда указанные лица осуществляют агитацию в качестве доверенных лиц кандидата;

2) использование помещений, занимаемых государственными органами, для осуществления деятельности, способствующей избранию кандидата, политической партии, выдвинувшей партийный список, если иным кандидатам, политическим партиям не гарантировано использование указанных помещений на таких же условиях.

Соблюдение установленных настоящим пунктом ограничений не должно препятствовать выполнению должностными лицами своих служебных обязанностей.

6. Журналисты, должностные лица редакций средств массовой информации, зарегистрированные кандидатами либо их доверенными лицами, не вправе участвовать в освещении выборов через средства массовой информации.

7. Средства массовой информации обязаны осуществлять объективное освещение выборной кампании кандидатов, политических партий; воздерживаться от публикации агитационных материалов и иной информации, заведомо порочащих честь, достоинство и деловую репутацию кандидата или политической партии; предоставлять указанным лицам возможность бесплатного опубликования опровержения в защиту чести, достоинства и деловой репутации в ближайшем номере печатного издания в том же объеме, тем же шрифтом и на том же месте, где были размещены опровергаемые сообщение или материал. По радио и телевидению опровержение должно быть передано в то же время суток и в той же теле-, радиопрограмме, что и опровергаемые сообщение или материал, а в случаях закрытия указанной теле-, радиопрограммы – в иной теле-, радиопрограмме с соответствующей тематической направленностью.

Объем опровержения не может вдвое и более превышать объем опровергаемого сообщения или материала.

Средства массовой информации обязаны распространять информацию о мероприятиях по выдвижению всех кандидатов и партийных списков, их регистрации избирательными комиссиями в равных объемах печатной площади, эфирного времени.

Средства массовой информации незамедлительно предоставляют возможность соответствующим избирательным комиссиям опубликовывать информацию о ходе предвыборной кампании и сообщения, установленные настоящим Конституционным законом.

7-1. Пользователи онлайн-платформ обязаны воздерживаться от публикации агитационных материалов и иной информации, заведомо порочащих честь, достоинство и деловую репутацию кандидата или политической партии; предоставлять указанным лицам возможность бесплатного опубликования опровержения в защиту их чести, достоинства и деловой репутации.

8. Должностные лица средств массовой информации не несут ответственности за высказывания кандидатов и политических партий в ходе их предвыборной кампании, за исключением случаев публикации материалов, указанных в пункте 1 статьи 29 настоящего Конституционного закона.

9. Ненадлежащей предвыборной агитацией считается проведение предвыборной агитации, сопровождаемой предоставлением избирателям бесплатно или на льготных условиях товаров, услуг, ценных бумаг, а также проведением лотерей, благотворительных акций, выплатой денег либо обещанием предоставления таковых, за исключением бесплатной раздачи печатных, в том числе иллюстративных, материалов, а также значков, флагов, флажков, специально изготовленных для избирательной кампании. Проведение ненадлежащей предвыборной агитации запрещается.

С момента объявления (назначения) выборов кандидатам, политическим партиям, выдвинувшим партийные списки, а также от их имени или в их поддержку любым физическим и юридическим лицам запрещается проведение благотворительных мероприятий, за исключением организации зрелищных и спортивных мероприятий.

Нарушение кандидатом, политической партией, выдвинувшей партийный список, а также их доверенными лицами правил, установленных настоящим пунктом, влечет за собой отмену решения о регистрации кандидата, партийного списка.

10. Запрещается проведение предвыборной агитации с использованием изображения какого-либо лица без его письменного разрешения, а в случае его смерти - без письменного разрешения наследников.

Сноска. Статья 27 в редакции Конституционного закона РК от 14.04.2004 № 545; с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 15.04.2005 № 44; от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (порядок введения в действие см. ст. 3).

Статья 28. Право на проведение предвыборной агитации

1. Государство гарантирует гражданам, общественным объединениям право беспрепятственной предвыборной агитации за или против того или иного кандидата, политической партии в соответствии с настоящим Конституционным законом, иными законодательными актами Республики Казахстан.

Граждане, общественные объединения, не создающие в соответствии с настоящим Конституционным законом избирательные фонды, вправе проводить предвыборную агитацию, не требующую финансирования.

2. С момента окончания срока регистрации, установленного в соответствии с настоящим Конституционным законом, и до окончания агитационной кампании кандидаты, политические партии, выдвинувшие партийный список, имеют право на агитацию и пропаганду своей предвыборной программы.

Кандидатам, политическим партиям, выдвинувшим партийные списки, гарантируются равные условия доступа к средствам массовой информации для проведения предвыборной агитации.

3. Государство гарантирует кандидатам равное выделение средств для выступления со своими программами. Порядок и объемы выделения средств кандидатам определяются Центральной избирательной комиссией.

Кандидаты в Президенты, политические партии, выдвинувшие партийные списки кандидатов в депутаты Мажилиса Парламента, вправе участвовать в предвыборных дебатах, организуемых Центральной избирательной комиссией.

Политические партии, выдвинувшие партийные списки кандидатов в депутаты маслихатов, кандидаты в депутаты Сената Парламента, а также кандидаты по одномандатным территориальным избирательным округам в депутаты Мажилиса Парламента и маслихатов, кандидаты в акимы могут участвовать в предвыборных дебатах, которые вправе организовывать соответствующие территориальные избирательные комиссии.

Порядок и условия проведения предвыборных дебатов, определяемые Центральной избирательной комиссией, должны быть равными и не создавать преимуществ тому или иному кандидату или политической партии.

Средства массовой информации на договорной основе предоставляют эфирное время, печатную площадь для публикации агитационных материалов зарегистрированным кандидатам и политическим партиям, выдвинувшим партийные списки.

Пользователи онлайн-платформ на договорной основе предоставляют объем информации для публикации агитационных материалов зарегистрированным кандидатам и политическим партиям, выдвинувшим партийные списки.

Условия договора для публикации агитационных материалов не должны создавать преимущества тому или иному кандидату, политической партии.

Сведения о размере оплаты, условия размещения агитационных материалов, представленных на договорной основе, должны быть объявлены и опубликованы соответствующим средством массовой информации, пользователем онлайн-платформы не позднее пяти дней до начала проведения предвыборной агитации, а также представлены в Центральную избирательную комиссию при выборах Президента и депутатов Мажилиса Парламента по партийным спискам, в иные территориальные избирательные комиссии – при выборах депутатов Сената Парламента, Мажилиса Парламента по одномандатным территориальным избирательным округам, депутатов маслихатов, акимов и членов иных органов местного самоуправления.

На интернет-ресурсах Центральной и территориальных избирательных комиссий размещаются представленные средствами массовой информации, пользователями онлайн-платформ сведения о размере оплаты, условиях размещения агитационных материалов. Средства массовой информации, пользователи онлайн-платформы, предоставляющие эфирное время, печатную площадь и объем информации на договорной основе, не могут осуществлять размещение, распространение агитационных материалов кандидатов, политических партий, выдвинувших партийные списки, до опубликования сведений о размере оплаты, условиях размещения агитационных материалов.

В период предвыборной агитации тираж периодического печатного издания, связанного с предвыборной агитацией кандидатов, политических партий, выдвинувших партийные списки, должен быть одинаковым для всех кандидатов, политических партий, выдвинувших партийные списки.

Согласие на размещение агитационных материалов на договорной основе, данное средством массовой информации, пользователем онлайн-платформы одному из кандидатов, политической партии, выдвинувшей партийный список, является согласием на размещение агитационных материалов другим кандидатам, политическим партиям, выдвинувшим партийные списки.

Очередность выступления кандидатов и политических партий, выдвинувших партийные списки, в средствах массовой информации, на онлайн-платформах устанавливается в порядке поступления письменных обращений либо по жребию в случае, если обращения поступили одновременно.

Запрещается прерывать и комментировать выступления кандидатов и представителей политических партий, выдвинувших партийные списки, на телевидении и по радио сразу после выступления, а также в печатных изданиях в том же номере.

4. Местные исполнительные органы и органы местного самоуправления предоставляют кандидатам на договорной основе помещения для встреч с избирателями. Условия предоставления помещения должны быть едиными и равными для всех кандидатов.

Избирательные комиссии совместно с местными исполнительными органами и органами местного самоуправления составляют график встреч кандидатов с избирателями в выделенном помещении и публикуют его в средствах массовой информации.

5. Для издания плакатов, листовок, лозунгов и иных агитационных материалов соответствующие избирательные комиссии выделяют кандидатам, кроме баллотирующихся по партийным спискам, равную сумму денег. Все агитационные материалы должны содержать сведения об организации, выпустившей данные материалы (по печатным материалам – месте их печатания и тираже), лицах, сделавших заказ, из каких средств оплачено. Запрещаются изготовление агитационных материалов за пределами территории Республики Казахстан, распространение анонимных агитационных материалов.

Требования данного пункта в отношении онлайн-платформ применяются в случае, если пользователи онлайн-платформ изготовили агитационные материалы на договорной основе.

6. Местные исполнительные органы совместно с соответствующими избирательными комиссиями определяют места для размещения агитационных печатных материалов для всех кандидатов и оснащают их стендами, щитами, тумбами. Агитационные печатные материалы размещаются на условиях, обеспечивающих равные права для всех кандидатов.

Кандидаты вправе вывешивать агитационные печатные материалы в иных местах с разрешения собственника соответствующего объекта.

Запрещается вывешивание агитационных материалов на памятниках, обелисках, зданиях и сооружениях, имеющих историческую, культурную или архитектурную ценность, а также в помещении для голосования.

В помещении избирательной комиссии и помещении для голосования размещается информация о кандидатах в едином формате с фотографией кандидата и стандартным набором сведений, установленных Центральной избирательной комиссией.

В помещении избирательной комиссии и помещении для голосования размещается информация о политических партиях, выдвинувших партийные списки, в едином формате со стандартным набором сведений, установленных Центральной избирательной комиссией.

7. Кандидаты, политические партии, выдвинувшие партийные списки, вправе из средств своих избирательных фондов оплачивать расходы, связанные с выступлениями в средствах массовой информации, на онлайн-платформах, проведением публичных предвыборных мероприятий, изданием дополнительных агитационных материалов, а также покрывать транспортные и командировочные расходы. Запрещаются привлечение в этих целях иных денег из других источников, принятие любых не оплаченных из средств избирательных фондов кандидатов товаров, работ и услуг физических и юридических лиц, используемых кандидатом в ходе избирательной кампании, оказание указанным физическим и юридическим лицам любого содействия со стороны кандидата за предоставление этих услуг.

Физические и юридические лица, оказывающие услуги кандидату, политической партии, связанные с проведением предвыборной агитации, должны иметь от них письменное согласие на принятие услуги. Лица, не имеющие письменного согласия, несут ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.

8. Сведения, подлежащие обязательному опубликованию в соответствии с настоящим Конституционным законом, размещаются на интернет-ресурсах местных исполнительных органов и избирательных комиссий. Периодические печатные издания размещают сообщения избирательных комиссий в порядке и объеме, определяемых Центральной избирательной комиссией, за счет средств, предусмотренных республиканским и местным бюджетами.

9. Средства массовой информации, онлайн-платформы при опубликовании результатов опросов общественного мнения, связанных с выборами, обязаны указывать юридическое лицо, проводившее опрос, лиц, заказавших опрос и оплативших его, время проведения опроса, метод сбора информации, точную формулировку вопроса, число опрошенных и коэффициент погрешности результатов опроса.

Опрос общественного мнения вправе проводить юридические лица, зарегистрированные в соответствии с законодательством Республики Казахстан, имеющие не менее пяти лет опыта по проведению опросов общественного мнения, предварительно уведомив об этом в письменном виде Центральную избирательную комиссию с приложением копий соответствующих документов. В уведомлении, направляемом в Центральную избирательную комиссию, указываются сведения о специалистах, принимающих участие в проведении опроса и имеющих опыт работы в этой сфере, о регионах, в которых будут проводиться опросы общественного мнения, о применяемых методах анализа.

Опубликование результатов опросов общественного мнения, прогнозов результатов выборов, иных исследований, связанных с выборами, голосования в поддержку кандидатов либо политических партий в средствах массовой информации, на онлайн-платформах не допускается в течение пяти дней до дня голосования и в день голосования.

Запрещается проводить опрос общественного мнения в день выборов в помещении или пункте для голосования.

Сноска. Статья 28 - в редакции Конституционным законом РК от 14 апреля 2004 года № 545; с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 19 июня 2007 г. № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (порядок введения в действие см. ст. 3).

Статья 29. Предвыборная программа кандидата, политической партии

Кандидат в Президенты, в депутаты Парламента и маслихата, в акимы, в члены иного органа местного самоуправления, политическая партия, выдвинувшая партийный список, выступают с предвыборной программой своей будущей деятельности. Предвыборная программа не должна провозглашать идеи насильственного изменения конституционного строя, нарушения целостности Республики, подрыва безопасности государства, разжигания социальной, расовой, национальной, религиозной, сословной и родовой розни, культ жестокости и насилия, а также создание не предусмотренных законодательством военизированных формирований.

В случае нарушения названных требований соответствующая избирательная комиссия вправе отказать кандидату в регистрации, политической партии в регистрации партийного списка, а в случае выдвижения кандидатом или политической партией такой предвыборной программы после регистрации - отменить решение о регистрации кандидата или партийного списка.

Сноска. Статья 29 - в редакции Конституционного закона РК от 14.04.2004 № 545; с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 30. Инициативные группы

Сноска. Статья 30 исключена Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

Статья 31. Доверенные лица

1. Кандидаты, политические партии, выдвинувшие партийные списки, вправе иметь доверенных лиц, которые помогают им в проведении избирательной кампании, ведут предвыборную агитацию, представляют интересы кандидатов, политических партий.

2. Кандидаты, политические партии, выдвинувшие партийные списки, определяют доверенных лиц по своему усмотрению в количестве, не превышающем трех человек на каждый избирательный участок в соответствующем избирательном округе, и сообщают о них для регистрации в соответствующую избирательную комиссию.

Кандидат в депутаты Сената вправе иметь по одному доверенному лицу в каждом районе, городе, районе в городе.

Лица, предлагаемые кандидатом, политической партией в качестве доверенных лиц, представляют в соответствующую избирательную комиссию заявление о своем согласии быть доверенным лицом.

3. Избирательная комиссия после регистрации доверенных лиц выдает им соответствующие удостоверения.

4. Доверенное лицо должно быть гражданином Республики Казахстан, не может быть депутатом маслихата при выборах депутата Сената, членом какой бы то ни было избирательной комиссии, лицом, занимающим должность политического государственного служащего.

5. Доверенные лица обладают правами, имеют обязанности наблюдателей политических партий, иных общественных объединений, некоммерческих организаций Республики Казахстан и действуют в пределах полномочий, предоставленных им в письменной форме кандидатом, политической партией, выдвинувшей партийный список.

6. Доверенные лица утрачивают свой статус по завершении избирательной кампании, по личной инициативе, по решению кандидата и политической партии, выдвинувшей партийный список, а также в случаях отмены регистрации кандидата, партийного списка, нарушения настоящего Конституционного закона.

Сноска. Статья 31 в новой редакции - Конституционным законом РК от 14 апреля 2004 года № 545. Внесены изменения - от 15 апреля 2005 г. № 44; от 19 июня 2007 г. № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования).

Статья 32. Прекращение предвыборной агитации

1. В день выборов и предшествующий ему день любая предвыборная агитация запрещается.

2. Печатные агитационные материалы, ранее вывешенные вне помещений избирательных комиссий и помещений для голосования, могут сохраняться на прежних местах.

Агитационные материалы, ранее размещенные в сети Интернет, могут сохраняться на прежних местах. Не допускается выведение ранее размещенных материалов на главные страницы интернет-ресурсов.

Сноска. Статья 32 с изменением, внесенным Конституционным законом РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 6. Финансирование выборов

Статья 33. Государственное финансирование выборов

1. Выборы Президента, депутатов Парламента, маслихатов, членов иных органов местного самоуправления финансируются из средств республиканского бюджета через счета местных исполнительных органов, открываемые для этих целей. Распоряжение бюджетными средствами, поступающими на эти счета из республиканского бюджета, осуществляется территориальными избирательными комиссиями. Порядок финансирования устанавливается бюджетным законодательством Республики Казахстан.

1-1. Выборы акимов финансируются из средств местного бюджета через счета местных исполнительных органов, открываемые для этих целей. Распоряжение бюджетными средствами на данные цели осуществляется территориальными избирательными комиссиями. Порядок финансирования устанавливается бюджетным законодательством Республики Казахстан.

2. Из средств республиканского бюджета покрываются расходы на:

1) организацию и деятельность избирательных комиссий, аренду помещений, командировочные расходы, оплату труда консультантов, экспертов, членов лингвистической комиссии, специалистов, обеспечивающих эксплуатацию электронной избирательной системы;

2) выступления кандидатов, кроме кандидатов, баллотирующихся по партийным спискам, в средствах массовой информации в соответствии с пунктом 3 статьи 28 настоящего Конституционного закона;

3) проведение публичных предвыборных мероприятий кандидатов и выпуск агитационных материалов кандидатов, кроме кандидатов, баллотирующихся по партийным спискам, производимые в соответствии с пунктами 4 и 5 статьи 28 настоящего Конституционного закона;

4) транспортные расходы кандидатов, кроме кандидатов, баллотирующихся по партийным спискам, в размерах, устанавливаемых Центральной избирательной комиссией;

5) изготовление размещаемых в помещении избирательной комиссии и помещении для голосования информационных плакатов о кандидатах в Президенты, депутаты Парламента и маслихатов, члены иных органов местного самоуправления, а также о политических партиях, выдвинувших партийные списки.

2-1. Из средств местного бюджета покрываются расходы на:

1) организацию и деятельность избирательных комиссий, аренду помещений, командировочные расходы, оплату труда консультантов, экспертов, специалистов, обеспечивающих эксплуатацию электронной избирательной системы;

2) выступления кандидатов в акимы в средствах массовой информации в соответствии с пунктом 3 статьи 28 настоящего Конституционного закона;

3) проведение публичных предвыборных мероприятий кандидатов и выпуск агитационных материалов кандидатов в акимы, производимые в соответствии с пунктами 4 и 5 статьи 28 настоящего Конституционного закона;

4) транспортные расходы кандидатов в акимы в размерах, устанавливаемых соответствующей территориальной избирательной комиссией;

5) изготовление размещаемых в помещении избирательной комиссии и помещении для голосования информационных плакатов о кандидатах в акимы.

Размер расходов, выделяемых кандидатам в акимы, указанных в подпунктах 2) – 4) части первой настоящего пункта, определяется соответствующей областной избирательной комиссией.

2-2. На закупки, связанные с приобретением товаров, работ и услуг, предназначенных для подготовки и проведения выборов, референдума, в период подготовки и проведения выборов, референдума, не распространяется законодательство Республики Казахстан о государственных закупках.

Закупки, связанные с приобретением товаров, работ и услуг, предназначенных для подготовки и проведения выборов, референдума, в период подготовки и проведения выборов, референдума осуществляются в порядке, определяемом Центральной избирательной комиссией.

3. Финансирование выборов в Республике со стороны международных организаций и международных общественных объединений, зарубежных государственных органов, иностранных юридических лиц и граждан, а также лиц без гражданства, какое бы то ни было прямое или косвенное их участие в финансировании выборов в Республике запрещаются.

4. Исключен Конституционным законом РК от 15.04.2005 № 44.

Сноска. Статья 33 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 15.04.2005 № 44; от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 34. Негосударственное финансирование выборов

1. Предвыборная агитация кандидатов на выборах Президента, депутатов Парламента и депутатов маслихатов может финансироваться из средств образуемых в установленном настоящим Конституционным законом порядке избирательных фондов.

2. Исключен Конституционным законом РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

3. Избирательные фонды образуются из следующих источников:

1) личных средств кандидатов, средств политических партий;

2) средств, выделенных кандидату выдвинувшим его общественным объединением Республики;

3) добровольных пожертвований граждан и организаций Республики. Запрещаются добровольные пожертвования государственных органов и организаций, органов местного самоуправления, благотворительных организаций, религиозных объединений, казахстанских юридических лиц, имеющих иностранное участие в их уставном капитале, а также анонимные пожертвования физических и юридических лиц.

4. В избирательные фонды могут быть направлены только средства, полученные законным путем. Информация об общей сумме денег и сумме добровольных пожертвований, поступивших в фонд, его источниках и расходах на предвыборную агитацию в течение пяти дней после опубликования итогов выборов публикуется в средствах массовой информации:

при выборах Президента, депутатов Мажилиса Парламента – Центральной избирательной комиссией;

при выборах депутатов Сената Парламента – областными, городов республиканского значения и столицы избирательными комиссиями;

при выборах депутатов маслихатов – территориальными избирательными комиссиями.

5. Предельный размер денежных средств, которые могут быть направлены в избирательные фонды из названных источников, устанавливаются в Особенной части настоящего Конституционного закона. Денежные средства, поступившие сверх установленного размера, зачислению в избирательные фонды не подлежат и возвращаются внесшим их гражданам и организациям. При этом расходы, связанные с возвратом указанных средств, покрываются за счет внесших их граждан и организаций. Анонимные пожертвования обращаются в доход республиканского бюджета.

6. Денежные средства, образующие избирательный фонд, зачисляются на специальный временный счет, открываемый в банковских учреждениях соответствующей избирательной комиссией после регистрации кандидата, партийного списка. Доходы по указанному счету не начисляются и не выплачиваются. Право распоряжения средствами избирательного фонда для названных настоящим Конституционным законом целей принадлежит исключительно кандидату и политическим партиям, выдвинувшим партийные списки. Банки представляют соответствующей избирательной комиссии еженедельный отчет о поступлении средств на специальные временные счета и об их расходовании. По запросу соответствующей избирательной комиссии те же сведения представляются в течение двадцати четырех часов. Порядок открытия специального временного счета, расходования средств избирательных фондов и соответствующее банковское учреждение определяются Центральной избирательной комиссией.

7. В случае снятия кандидатом своей кандидатуры, отзыва политической партией партийного списка или отмены решения о выдвижении кандидата, партийного списка или регистрации кандидата, партийного списка, поступившие в избирательный фонд денежные средства подлежат безотлагательному возврату внесшим их гражданам и организациям. При этом расходы, связанные с возвратом указанных средств, покрываются за счет внесших их граждан и организаций.

8. Все финансовые операции, в том числе расчеты с физическими и юридическими лицами, обязательные отчисления, налоги и другие платежи в бюджет, по специальным временным счетам прекращаются в 18 часов дня, предшествующего дню выборов.

В случае проведения повторного голосования предельная сумма денег, разрешенная к поступлению в избирательный фонд кандидата, увеличивается в полтора раза.

При проведении повторного голосования финансовые операции по специальным временным счетам кандидатов, в отношении которых проводится повторное голосование, возобновляются в день назначения дня повторного голосования и прекращаются в восемнадцать часов в день, предшествующий дню выборов.

Общая сумма денег, поступивших в избирательный фонд с момента его образования, не должна превышать пределы, установленные настоящим Конституционным законом.

9. Две трети денежных средств избирательного фонда, оставшихся неизрасходованными на цели избирательной кампании, направляются в республиканский бюджет, а одна треть – возвращается кандидату, политической партии.

10. Нарушение кандидатом, политической партией, выдвинувшей партийный список, правил, установленных пунктами 1-8 настоящей статьи, а также установленного Центральной избирательной комиссией порядка расходования средств избирательных фондов влечет за собой отмену решения о регистрации кандидата, партийного списка, а после проведения выборов до регистрации кандидата в качестве Президента, депутата Парламента, депутата маслихата, члена иного органа местного самоуправления - признание выборов по соответствующей территории или округу недействительными.

Сноска. Статья 34 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 15.04.2005 № 44; от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 35. Финансирование избирательных мероприятий избирательными комиссиями

1. Финансирование избирательных мероприятий при выборах Президента, депутатов Парламента, маслихатов, а также членов иных органов местного самоуправления осуществляется Центральной избирательной комиссией.

2. Председатели избирательных комиссий распоряжаются денежными средствами и несут ответственность за соответствие финансовых документов решениям избирательных комиссий по финансовым вопросам.

Сноска. Статья 35 с изменениями - Конституционным законом РК от 14 апреля 2004 года № 545.

Статья 36. Контроль за расходованием средств, выделенных на проведение избирательной кампании

1. Контроль за расходованием кандидатами средств из республиканского бюджета, выделенных на избирательные кампании, осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

2. Контроль за расходованием средств избирательных фондов осуществляется соответствующими избирательными комиссиями и банковскими учреждениями.

3. По представлению соответствующих избирательных комиссий к проведению названного контроля могут привлекаться специалисты государственных органов в соответствии с их компетенцией.

Сноска. Статья 36 с изменениями - Конституционными законами РК от 6 мая 1999 г. № 375; от 14 апреля 2004 года № 545.

Глава 7. Порядок голосования

Статья 37. Избирательный бюллетень

1. В избирательный бюллетень включаются все зарегистрированные кандидаты с указанием фамилии, имени, отчества (если оно указано в документе, удостоверяющем личность) в алфавитном порядке государственного языка и строка "Против всех". В избирательный бюллетень для голосования за политические партии включаются наименования политических партий в порядке, определенном жеребьевкой, и строка "Против всех". Жеребьевка проводится Центральной избирательной комиссией. Порядок проведения жеребьевки определяется Центральной избирательной комиссией.

1-1. Центральная избирательная комиссия определяет порядок внесения изменений в избирательные бюллетени в случае снятия кандидатуры, отмены решения о выдвижении кандидатом, отмены решения о регистрации кандидатов, партийных списков.

2. Избирательные бюллетени печатаются на государственном и русском языках.

Избирательные бюллетени изготавливаются в количестве, равном числу избирателей в избирательном округе с резервом 1 процент от общего числа избирателей в избирательном округе.

3. Избирательные бюллетени доставляются участковым избирательным комиссиям не ранее чем за три дня и не позднее чем за один день до выборов с резервом в 1 процент от общего числа избирателей на избирательном участке.

4. Исключен Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

5. Помещение, в котором находятся избирательные бюллетени, опечатывается и сдается под охрану органам внутренних дел.

Сноска. Статья 37 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 38. Время и место голосования

1. Голосование по выборам Президента, депутатов Мажилиса Парламента и маслихатов, акима, членов иных органов местного самоуправления проводится в день выборов с семи до двадцати часов по местному времени. Территориальные избирательные комиссии по представлению соответствующего акима, участковых избирательных комиссий вправе устанавливать иное время начала и окончания голосования. При этом голосование не может начинаться ранее шести часов и заканчиваться позднее двадцати двух часов. Решение территориальных комиссий об изменении времени начала и окончания голосования должно быть доведено до избирателей.

2. О времени и месте голосования участковая избирательная комиссия оповещает избирателей не позднее чем за десять дней, а при проведении выборов членов иных, кроме маслихатов, органов местного самоуправления - не позднее чем за пять дней до дня проведения голосования через средства массовой информации, а также иными способами.

3. На избирательных участках, образованных на судах, принадлежащих Республике Казахстан и находящихся в день выборов в плавании, в воинских частях, отдаленных и труднодоступных районах, на участках отгонного животноводства, в домах отдыха, санаториях, стационарных лечебно-профилактических учреждениях, следственных изоляторах и изоляторах временного содержания, а также при представительствах Республики Казахстан в иностранных государствах, участковая избирательная комиссия может объявить голосование законченным в любое время, если проголосовали все избиратели, включенные в список. Перечень таких участков утверждается соответствующей избирательной комиссией не позднее чем за семь дней, а при проведении выборов членов иных, кроме маслихатов, органов местного самоуправления - не позднее чем за три дня до выборов.

4. Голосование по выборам депутатов Сената проводится в течение одного дня. При этом время голосования определяется территориальной избирательной комиссией.

Сноска. Статья 38 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 14.04.2004 № 545; от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 39. Помещение для голосования

1. Голосование на выборах Президента, депутатов Парламента, маслихатов, акима, членов иных органов местного самоуправления должно проводиться в специально отведенных помещениях, в которых должны быть оборудованы в достаточном количестве кабины для тайного голосования, определены места выдачи избирательных бюллетеней и установлены урны для голосования таким образом, чтобы голосующие при подходе к ним обязательно проходили через кабины для тайного голосования. При этом должна быть обеспечена возможность наблюдателям, доверенным лицам, представителям средств массовой информации и членам избирательной комиссии наблюдать за избирательными урнами, за входом и выходом из кабин для тайного голосования.

1-1. При оборудовании помещения для голосования должны обеспечиваться условия для беспрепятственного доступа избирателей, являющихся гражданами с ограниченными возможностями, и голосования в нем.

2. Находящиеся в помещении для голосования лица обязаны строго соблюдать правила, установленные избирательной комиссией. Председатель соответствующей избирательной комиссии регулирует количество избирателей, находящихся в помещении для голосования одновременно; ответственен за порядок и имеет право потребовать от любого, кто нарушает положения настоящего Конституционного закона и препятствует проведению голосования, покинуть помещение.

В день голосования запрещается присутствие в помещении для голосования посторонних лиц, не связанных с избирательным процессом.

В случае нарушения законодательства Республики Казахстан о выборах член участковой избирательной комиссии немедленно отстраняется от участия в ее работе, а наблюдатель и иные лица удаляются из помещения для голосования по мотивированному решению избирательной комиссии, принятому в письменной форме.

Исполнение данного решения осуществляют органы внутренних дел, которые также принимают меры по привлечению отстраненного члена избирательной комиссии, а также удаленного наблюдателя или иного лица к ответственности, предусмотренной законами Республики Казахстан.

3. Обеспечение порядка в помещениях для голосования возлагается на органы внутренних дел. Сотрудники органов внутренних дел должны находиться в помещении для голосования только по приглашению председателя комиссии и обязаны покинуть его немедленно после восстановления порядка либо по просьбе председателя комиссии.

Сноска. Статья 39 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 14 апреля 2004 года № 545; от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 40. Открытие голосования

1. В день голосования по выборам Президента, депутатов Мажилиса, маслихатов, акима, членов иных органов местного самоуправления участковые избирательные комиссии за один час до начала голосования должны приступить к открытию участков для голосования.

2. В день голосования по выборам депутатов Сената соответствующие территориальные избирательные комиссии за один час до начала голосования должны приступить к открытию пунктов для голосования.

3. Исключен Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

4. Председатель участковой (территориальной) избирательной комиссии:

1) за тридцать минут до начала голосования в присутствии членов комиссии проверяет избирательные урны на предмет наличия или отсутствия в них избирательных бюллетеней, целостности урн, пломбирует или опечатывает урны для голосования;

2) определяет членов комиссии, ответственных за выдачу избирательных бюллетеней.

Сноска. Статья 40 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 14 апреля 2004 года № 545; от 19 июня 2007 г. № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 41. Организация голосования

1. Каждый избиратель (выборщик) голосует лично.

2. Передача права голоса, как и голосование за других лиц на выборах не допускаются.

3. Бюллетени для голосования должны выдаваться избирателям (выборщикам) на основании списков избирателей (списков выборщиков) по предъявлении документа, удостоверяющего личность избирателя (выборщика).

4. Избиратели (выборщики) расписываются в списке в получении бюллетеней.

5. Член комиссии, выдавший бюллетень (бюллетени), ставит в них свою подпись, а также расписывается в списке против фамилии избирателя (выборщика), получившего бюллетень (бюллетени).

Председатель и секретарь избирательной комиссии не вправе выдавать бюллетени.

6. В случае, когда отдельные избиратели по состоянию здоровья, по причине ухода за больным членом семьи, а также находящиеся в отдаленных и труднодоступных районах, где не образованы избирательные участки, не могут прибыть для голосования, участковая избирательная комиссия по их письменной просьбе, которая может быть подана не позднее двенадцати часов местного времени в день голосования, должна организовать голосование в месте пребывания этих избирателей.

При поступлении заявления, указанного в настоящем пункте, председатель избирательной комиссии делает соответствующую отметку в списке избирателей против фамилии избирателя, подавшего заявление.

При организации голосования вне помещения для голосования переносную урну сопровождают два члена избирательной комиссии.

Члены участковой избирательной комиссии обязаны информировать наблюдателей, доверенных лиц и представителей средств массовой информации о голосовании избирателей вне помещения для голосования.

При выезде членов избирательной комиссии для организации голосования вне помещения для голосования их вправе сопровождать наблюдатели либо доверенные лица.

При организации голосования вне помещения для голосования члены избирательной комиссии должны быть обеспечены необходимым количеством избирательных бюллетеней с учетом их возможного повреждения.

При голосовании вне помещения для голосования бюллетень (бюллетени) выдается избирателям по предъявлении документа, удостоверяющего личность избирателя, на основании заявления о голосовании вне помещения для голосования, о чем они расписываются в заявлении.

Член комиссии, выдавший бюллетень (бюллетени), ставит в нем свою подпись, а также расписывается в заявлении о голосовании вне помещения для голосования.

6-1. При перемене избирателем места своего пребывания в период между представлением списков избирателей для всеобщего ознакомления и днем выборов участковая избирательная комиссия по просьбе избирателя и по предъявлении документа, удостоверяющего его личность, выдает избирателю открепительное удостоверение на право голосования. При этом в списке избирателей делается соответствующая отметка. По предъявлении открепительного удостоверения на право голосования участковая избирательная комиссия в день голосования включает избирателя в список избирателей на избирательном участке по месту его пребывания.

Открепительное удостоверение не выдается избирателям, желающим участвовать в голосовании в другом избирательном округе или на другом избирательном участке в пределах одного населенного пункта.

Выдача открепительных удостоверений прекращается в восемнадцать часов по местному времени дня, предшествующего дню голосования.

7-8. Исключены Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

9. Организация и проведение голосования в соответствии с пунктом 6 настоящей статьи должны исключать возможность нарушения избирательных прав гражданина, нарушения тайны голосования или искажения волеизъявления избирателя.

Сноска. Статья 41 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 14.04.2004 № 545; от 15.04.2005 № 44; от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 42. Проведение голосования

1. Избирательные бюллетени заполняются голосующими в кабине для тайного голосования. При их заполнении запрещается присутствие кого бы то ни было, кроме голосующего. Избиратель (выборщик), не имеющий возможности самостоятельно заполнить бюллетени, вправе воспользоваться помощью лица, которому он доверяет и фамилия которого после голосования заносится в список избирателей рядом с росписью избирателя (выборщика) в получении бюллетеня. Этим лицом не может быть:

1) член избирательной комиссии;

2) должностное лицо местного представительного или исполнительного органа;

3) доверенное лицо кандидата;

4) журналист - представитель средств массовой информации;

5) наблюдатель, зарегистрированный в соответствующей избирательной комиссии.

2. Избиратель (выборщик) ставит любую отметку в пустом квадрате справа от фамилии кандидата, за которого он голосует, либо в квадрате, расположенном справа от строки "Против всех".

В бюллетене с наименованиями политических партий избиратель ставит любую отметку в пустом квадрате справа от наименования политической партии, за которую он голосует, либо в квадрате, расположенном справа от строки "Против всех".

3. Избиратель при выборах членов иных, кроме маслихатов, органов местного самоуправления ставит любую отметку в пустом квадрате справа от фамилий тех кандидатов, за которых он голосует, либо в квадрате, расположенном справа от строки "Против всех".

3-1. Не допускаются проставление отметок в бюллетене карандашом, а также внесение в него каких бы то ни было исправлений.

4. Заполненные бюллетени опускаются избирателем (выборщиком) в урну для голосования.

5. Исключен Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

Сноска. Статья 42 с изменениями - Конституционными законами РК от 6 ноября 1998 г. № 285; от 6 мая 1999 г. № 375; от 14 апреля 2004 года № 545; от 19 июня 2007 г. № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования)

Глава 8. Определение итогов голосования

Статья 43. Подсчет голосов на избирательном участке (пункте голосования)

1. Подсчет голосов при выборах Президента, депутатов Мажилиса Парламента и маслихатов, акима, членов иных органов местного самоуправления на всех избирательных участках начинается в двадцать часов по местному времени, если на данном участке в порядке, установленном настоящим Конституционным законом, не изменено время голосования. В случае изменения времени голосования подсчет голосов начинается по окончании голосования.

Подсчет голосов проводится членами избирательной комиссии без перерыва до установления итогов голосования, которые должны быть доведены до сведения лиц, присутствующих в соответствии с настоящим Конституционным законом при подсчете голосов. Время подсчета голосов на избирательном участке не должно превышать двенадцать часов с начала подсчета.

В помещении для голосования столы, за которыми производится подсчет голосов, размещаются таким образом, чтобы обеспечивался обзор действий членов участковой избирательной комиссии со стороны всех присутствующих в помещении лиц. Доверенные лица и наблюдатели, присутствующие при подсчете голосов, наблюдают за подсчетом голосов на расстоянии и в условиях, обеспечивающих обозримость отметок в бюллетенях.

При подсчете избирательных бюллетеней председатель комиссии или определенный член комиссии показывает присутствующим избирательный бюллетень и оглашает волеизъявление избирателя.

При этом бюллетени укладываются в стопки по каждому кандидату, политической партии, выдвинувшей партийный список, в стопку для бюллетеней с отметкой в строке "Против всех" и в стопку для недействительных бюллетеней.

2. Подсчет голосов при выборах депутатов Сената Парламента начинается безотлагательно по окончании голосования.

3. Подсчет голосов производится отдельно по каждому кандидату, каждой политической партии, бюллетеням с отметкой в строке "Против всех". Урны для голосования должны вскрываться соответствующей избирательной комиссией после объявления председателем комиссии об окончании голосования. До окончания голосования вскрытие урн запрещается.

3-1. После окончания голосования до вскрытия урн с бюллетенями участковая избирательная комиссия производит подсчет избирателей, получивших бюллетени, по спискам избирателей и определяет их общее число. Председатель участковой избирательной комиссии либо замещающий его член комиссии оглашает результаты подсчета и заносит их в протокол о результатах голосования.

Первыми поочередно вскрываются переносные избирательные урны. Количество бюллетеней в переносной избирательной урне должно соответствовать количеству письменных заявлений о возможности проголосовать вне помещения для голосования. Если избирательных бюллетеней установленного образца в переносной избирательной урне оказалось больше чем соответствующее число письменных заявлений, то все избирательные бюллетени из этой урны признаются недействительными. В этом случае составляется акт о признании недействительными всех извлеченных из переносной избирательной урны избирательных бюллетеней, в котором также указываются фамилии, имена, отчества членов комиссии, проводивших голосование вне помещения для голосования с помощью данной переносной урны. После вскрытия переносных урн для голосования вскрываются cтационарные урны.

4. Перед вскрытием урн все неиспользованные бюллетени подсчитываются и погашаются соответствующей избирательной комиссией. Избирательная комиссия по спискам избирателей устанавливает:

1) общее число избирателей (выборщиков) на участке (в пункте голосования);

2) число избирателей (выборщиков), получивших бюллетени;

3) число бюллетеней, выданных каждым членом комиссии.

4-1. После вскрытия урн избирательная комиссия по числу бюллетеней устанавливает:

1) общее число избирателей (выборщиков), принявших участие в голосовании;

2) число голосов, поданных за каждого кандидата, за каждую политическую партию;

2-1) число бюллетеней с отметкой в строке "Против всех";

3) число бюллетеней, признанных недействительными;

4) число бюллетеней, полученных участковой избирательной комиссией;

5) число погашенных бюллетеней.

В случае превышения количества бюллетеней, извлеченных из урн для голосования, над количеством бюллетеней, выданных на основании списков избирателей и заявлений о голосовании вне помещения для голосования, устанавливается количество бюллетеней, выданных каждым членом избирательной комиссии.

5. Недействительными признаются бюллетени:

1) неустановленного образца;

2) в которых отсутствует подпись члена соответствующей избирательной комиссии;

3) в которых отмечено более одной политической партии, более одного кандидата, за исключением голосования при выборах членов иных, кроме маслихатов, органов местного самоуправления;

4) в которых отметка проставлена карандашом, носит следы подчистки или иного способа подделки, а также в которых невозможно определить волеизъявление избирателей.

Недействительные избирательные бюллетени при непосредственном подсчете голосов исключаются из числа бюллетеней избирателей (выборщиков), принявших участие в голосовании.

6. Исключен Конституционным законом РК от 06.05.1999 № 375.

7. При возникновении разногласий в отношении действительности бюллетеней вопрос разрешается избирательной комиссией путем голосования. При этом решение принимается более чем половиной голосов от общего числа членов комиссии.

7-1. Участковая избирательная комиссия (территориальная избирательная комиссия при выборах депутатов Сената) по заявлению доверенного лица, поданного в письменной форме, повторный подсчет голосов проводит только один раз в срок, установленный пунктами 1 и 2 настоящей статьи.

8. Результаты подсчета голосов рассматриваются избирательной комиссией и заносятся в протоколы, которые подписываются председателем и членами избирательной комиссии. В случае отсутствия председателя избирательной комиссии вместо него протоколы подписывает заместитель председателя или секретарь избирательной комиссии.

Не допускаются заполнение протоколов о результатах голосования карандашом и чернилами разного цвета, а также внесение в них каких бы то ни было исправлений. При этом числовые значения результатов голосования должны дублироваться прописью.

Копия протокола немедленно вывешивается в помещении избирательного участка в специально установленном месте для всеобщего ознакомления и находится в помещении в течение двух дней.

По желанию лица, присутствующего в соответствии с настоящим Конституционным законом при подсчете голосов, ему выдается копия протокола, заверенная подписями председателя и секретаря комиссии и печатью избирательной комиссии.

8-1. Копия протокола о результатах выборов по избирательному округу вывешивается в помещении избирательного участка для всеобщего ознакомления и находится в помещении в течение трех дней.

8-2. Исключен Конституционным законом РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

9. При выявлении соответствующей вышестоящей избирательной комиссией ошибок, несоответствий в протоколах участковых избирательных комиссий (территориальных избирательных комиссий - при выборах депутатов Сената), а также при сомнении в правильности подсчета голосов эта комиссия вправе принять решение о повторном подсчете голосов избирателей (выборщиков) соответствующей участковой (территориальной) избирательной комиссией. Повторный подсчет голосов избирателей проводится в присутствии члена вышестоящей избирательной комиссии и заявителей, представивших факты неправильного подсчета голосов.

Повторный подсчет голосов, осуществляемый на основании решения избирательной комиссии, должен быть произведен до официального опубликования итогов выборов.

Сноска. Статья 43 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 15.04.2005 № 44; от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 44. Установление и опубликование итогов выборов

1. Итоги выборов Президента, депутатов Парламента устанавливаются Центральной избирательной комиссией.

2. Итоги выборов депутатов маслихата, акима, а также иных органов местного самоуправления устанавливаются территориальной избирательной комиссией.

3. Итоги выборов заносятся в протокол, подписываемый председателем и членами избирательной комиссии. В случае отсутствия председателя комиссии вместо него протокол подписывает заместитель председателя или секретарь комиссии.

4. Сообщение об итогах выборов:

1) Президента, депутатов Парламента публикуется в средствах массовой информации Центральной избирательной комиссией не позднее десяти дней со дня проведения выборов;

2) депутатов маслихатов публикуется в местных средствах массовой информации соответствующими территориальными избирательными комиссиями не позднее семи дней со дня проведения выборов;

3) акима, членов иных, кроме маслихатов, органов местного самоуправления публикуется в местных средствах массовой информации соответствующей территориальной избирательной комиссией не позднее семи дней со дня проведения выборов.

5. В сообщении Центральной (территориальной) избирательной комиссии указываются: дата выборов, общее число граждан, включенных в списки избирателей (выборщиков) и принявших участие в голосовании; общее число избирательных округов; общее число баллотировавшихся кандидатов; число избирателей, проголосовавших по открепительным удостоверениям; число избирателей, голосовавших вне помещения для голосования; число политических партий, участвовавших в выборах; число административно-территориальных единиц (избирательных округов), в которых будет проведено повторное голосование; число голосов, поданных за каждого кандидата в Президенты, депутаты Сената Парламента, депутаты Мажилиса Парламента и маслихата, избираемые по одномандатным территориальным избирательным округам, за каждую политическую партию по соответствующей административно-территориальной единице; число бюллетеней с отметкой в строке "Против всех"; избранные Президент, депутаты Сената Парламента, депутаты Мажилиса Парламента и маслихатов, избираемые по одномандатным территориальным избирательным округам, аким, члены иных органов местного самоуправления с указанием фамилии, имени, отчества (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), года рождения, занимаемой должности (рода занятий), места жительства, а также в зависимости от усмотрения кандидата сведения о его принадлежности к политической партии, национальной принадлежности.

Данные в сообщениях Центральной и территориальных избирательных комиссий представляются по избирательным округам.

6. Исключен Конституционным законом РК от 22.12.2006 № 208.

Сноска. Статья 44 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 15.04.2005 № 44; от 22.12.2006 № 208; от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 45. Регистрация Президента, депутатов Парламента, маслихатов, акима и членов иных органов местного самоуправления

Сноска. Заголовок статьи 45 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Соответствующие избирательные комиссии в порядке, установленном настоящим Конституционным законом, производят регистрацию избранных Президента, депутатов Парламента, маслихатов, акимов, членов иных органов местного самоуправления после получения от них в семидневный срок письменного заявления о сложении с себя обязанностей, не совместимых в соответствии с Конституцией и законами Республики со статусом Президента, депутата Парламента, маслихата, акима и члена иного органа местного самоуправления.

Сноска. Статья 45 - в редакции Конституционного закона РК от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 46. Удостоверение и нагрудный знак Президента, депутата Парламента, маслихатов, удостоверение акима и члена иного органа местного самоуправления

Сноска. Заголовок статьи 46 в редакции Конституционного закона РК от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

1. Председатель Центральной избирательной комиссии при вступлении Президента Республики в должность вручает Президенту соответствующие удостоверение и нагрудный знак установленного Центральной избирательной комиссией образца.

2. Центральная избирательная комиссия после опубликования в средствах массовой информации итогов выборов депутатов Парламента Республики вручает каждому депутату удостоверение и нагрудный знак установленного ею образца.

3. Соответствующая территориальная избирательная комиссия после опубликования в средствах массовой информации списка:

1) депутатов маслихатов - выдает каждому из них удостоверение депутата маслихата и нагрудный знак установленного Центральной избирательной комиссией образца;

2) акимов, членов иных органов местного самоуправления – выдает каждому из них удостоверение акима, члена иного органа местного самоуправления установленного Центральной избирательной комиссией образца.

Сноска. Статья 46 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Глава 9. Гарантии свободы выборов

Статья 47. Гарантии деятельности кандидатов в ходе избирательной кампании

1. Кандидаты в Президенты, депутаты Парламента, маслихаты, акимы со дня их регистрации и до опубликования итогов выборов вправе освобождаться от работы, военной службы и военных сборов. Время участия кандидатов в выборах засчитывается в трудовой стаж по той специальности, по которой он работал до дня регистрации.

2. Кандидаты в Президенты, депутаты Парламента, маслихаты, акимы, члены иных органов местного самоуправления со дня их регистрации и до опубликования итогов выборов не могут быть уволены с работы, переведены на другую работу или должность без их согласия, а также направлены в командировку или призваны на военные сборы.

3. Кандидаты в Президенты, депутаты Парламента со дня их регистрации и до опубликования итогов выборов, а также до их регистрации в качестве Президента, депутата Парламента без согласия Центральной избирательной комиссии не могут быть задержаны, подвергнуты содержанию под стражей, домашнему аресту, приводу, мерам административного взыскания, налагаемым в судебном порядке, привлечены к уголовной ответственности, кроме случаев задержания на месте преступления либо совершения тяжкого или особо тяжкого преступления.

Сноска. Статья 47 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 04.07.2014 № 232-V (вводится в действие с 01.01.2015); от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 48. Деятельность государственных органов по обеспечению свободы выборов

1. День голосования и предшествующий ему день для судов, органов прокуратуры и внутренних дел, а также организаций по эксплуатации жилого фонда является рабочим днем.

2. Органы внутренних дел и организации по эксплуатации жилого фонда обязаны оказывать помощь, которую потребуют избирательные комиссии, соответственно, по:

1) обеспечению общественного порядка и свободы выборов при проведении голосования;

2) уточнению списков избирателей;

3) по другим вопросам, возникающим в деятельности избирательных комиссий.

2-1. Местные исполнительные органы обязаны содействовать избирательным комиссиям в работе по обеспечению избирательных прав граждан с ограниченными возможностями.

3. Если избирательная комиссия при проверке заявления, поданного на ее имя, признает необходимым проведение проверки указанных в заявлении обстоятельств правоохранительными органами, то соответствующие органы по обращению избирательной комиссии проверяют обстоятельства и принимают решение по заявлению в трехдневный срок со дня получения заявления, а в случае если заявление получено менее чем за пять дней до дня голосования либо в день голосования, - немедленно.

Сноска. Статья 48 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 14 апреля 2004 года № 545; от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 49. Обжалование и отмена решений и действий в ходе избирательной кампании

Сноска. Заголовок статьи 49 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

Суды и органы прокуратуры обязаны принимать заявления членов избирательных комиссий, граждан, представителей зарегистрированных в установленном законом порядке общественных объединений, касающиеся вопросов проведения голосования, в том числе о нарушениях законодательства о выборах, поступившие в период подготовки и проведения выборов, и рассматривать их в пятидневный срок, а поступившие менее чем за пять дней до голосования и в день голосования – немедленно, если иное не предусмотрено настоящим Конституционным законом.

Решения и действия органов местного государственного управления и самоуправления, предприятий и организаций, их должностных лиц, нарушающие законодательство о выборах, обжалуются в суде.

Суды, органы прокуратуры и избирательные комиссии организуют свою работу во время избирательного процесса, в том числе в выходные дни и в день выборов, таким образом, чтобы обеспечить прием и рассмотрение жалоб в сроки, установленные настоящим Конституционным законом.

Заявления граждан и организаций о нарушениях избирательного законодательства рассматриваются избирательными комиссиями в течение пяти дней со дня поступления жалобы, если иное не предусмотрено настоящим Конституционным законом.

Жалобы на решения и действия (бездействие) избирательной комиссии и ее членов рассматриваются вышестоящей комиссией в течение трех дней со дня поступления жалобы, если иное не предусмотрено настоящим Конституционным законом.

Сноска. Статья 49 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14 апреля 2004 года № 545; от 15 апреля 2005 г. № 44; от 31.07.2015 № 340-V (вводится в действие с 01.01.2016).

Статья 50. Ответственность за нарушение законодательства Республики Казахстан о выборах

1. Лицо несет установленную законом уголовную ответственность в случае:

1) вмешательства в работу избирательных комиссий;

2) препятствования голосованию;

3) препятствования исполнению обязанностей, связанных с регистрацией кандидата, партийных списков;

4) препятствования исполнению обязанностей, связанных с подсчетом голосов и определением итогов выборов;

5) использования преимущества своего должностного или служебного положения в целях избрания кандидата, политической партии;

6) подлога избирательных документов;

7) заведомо неправильного подсчета голосов;

8) заведомо неправильного установления результатов выборов;

9) нарушения тайны голосования;

10) препятствования свободному осуществлению гражданином Республики своего избирательного права путем насилия, обмана, угроз, подкупа.

2. Лицо несет установленную законами Республики Казахстан административную и иную ответственность в случае:

1) непредставления или неопубликования сведений согласно требованиям настоящего Конституционного закона;

2) невыполнения решения избирательной комиссии, принятого в пределах ее полномочий;

3) проведения предвыборной агитации до окончания срока регистрации кандидата, партийного списка, выдвинутого политической партией, в день выборов либо предшествующий ему день;

4) препятствования праву вести предвыборную агитацию;

5) распространения заведомо ложных сведений о кандидатах, политических партиях или совершения иных действий, порочащих их честь и достоинство;

6) нарушения права членов избирательных комиссий;

7) нарушения права граждан на ознакомление со списком избирателей;

8) предоставления неверных сведений об избирателях для составления списков избирателей;

9) выдачи гражданам избирательных бюллетеней с целью голосования за других лиц;

10) непредоставления отпуска для участия в выборах;

11) нарушения условий проведения предвыборной агитации через средства массовой информации, а также онлайн-платформы;

12) изготовления или распространения анонимных агитационных материалов;

13) умышленного уничтожения или повреждения агитационных материалов;

14) оказания финансовой (материальной) поддержки кандидатам, политическим партиям, выдвинувшим партийные списки, помимо их избирательных фондов;

15) принятия пожертвований от иностранных государств, организаций, граждан, лиц без гражданства для избрания кандидата;

16) нарушения условий проведения опроса общественного мнения, связанного с выборами;

17) препятствования законной деятельности доверенных лиц кандидатов, политических партий, представителей средств массовой информации и наблюдателей на выборах.

3. При выявлении нарушений настоящего Конституционного закона избирательная комиссия вправе обратиться в суд либо в прокуратуру.

4. При нарушении кандидатом, политической партией требований настоящего Конституционного закона, за исключением тех, которые являются основанием для отказа или отмены регистрации кандидата, они предупреждаются, а при повторном нарушении решение о регистрации кандидата, партийного списка отменяется соответствующей избирательной комиссией.

Сноска. Статья 50 в редакции Конституционного закона РК от 14.04.2004 № 545; с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 9-1. Особенности проведения выборов с
использованием электронной избирательной
системы

Сноска. Закон дополнен главой 9-1 - Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

Статья 50-1. Электронная избирательная система

1. При проведении выборов для составления списков избирателей, голосования, установления итогов голосования и определения результатов выборов на территории избирательного округа может использоваться электронная избирательная система.

При проведении выборов с использованием электронной избирательной системы нормы настоящего Конституционного закона применяются с учетом особенностей использования электронной избирательной системы.

2. Электронная избирательная система - совокупность информационных технологий, информационных сетей и средств их программно-технического обеспечения, предназначенных для автоматизации информационных процессов при подготовке и проведении выборов.

Программно-технические средства, используемые в электронной избирательной системе, должны быть сертифицированы в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

3. При проведении выборов с использованием электронной избирательной системы доверенные лица, наблюдатели, представители средств массовой информации обладают полным объемом прав и обязанностей, предусмотренных настоящим Конституционным законом.

4. Избирательные округа и избирательные участки, в которых будет использоваться электронная избирательная система или ее отдельные элементы, определяются Центральной избирательной комиссией.

5. Оборудование электронной избирательной системы вскрывается и устанавливается в присутствии членов участковой избирательной комиссии не менее чем за три дня до дня голосования, о чем составляется акт.

При вскрытии и установке оборудования вправе присутствовать доверенные лица, наблюдатели и представители средств массовой информации.

Охрану избирательного участка с момента установки оборудования электронной избирательной системы обеспечивают сотрудники органов внутренних дел.

6. Местные исполнительные органы в день голосования с момента открытия избирательного участка и до передачи результатов голосования в Центральную избирательную комиссию обеспечивают бесперебойную подачу электроэнергии в участки, где проводится электронное голосование.

7. Порядок использования электронной избирательной системы в части, не регламентированной настоящим Конституционным законом, устанавливается Центральной избирательной комиссией.

Сноска. Статья 50-1 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 15.04.2005 № 44; от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 50-2. Требования к электронной избирательной системе

1. Электронная избирательная система должна обеспечивать соблюдение требований Конституции и настоящего Конституционного закона, достоверность, полноту и своевременность информации, вводимой и выводимой из нее.

2. Электронная избирательная система должна быть обеспечена соответствующими мерами безопасности, исключающими несанкционированный доступ к информации, нарушение функционирования программно-технических средств сбора, обработки, накопления, хранения, поиска и передачи информации, выведение указанных средств из строя.

3. При использовании на выборах электронной избирательной системы не допускаются:

использование иных электронных систем, кроме определенных Центральной избирательной комиссией;

подключение ее к общедоступным телекоммуникационным сетям и иным информационным системам и сетям связи, не применяемым в электронной избирательной системе;

незаконное вмешательство и контроль при проведении электронного голосования, подсчете голосов, передаче информации о результатах выборов.

4. Электронная избирательная система должна включать средства программно-технического обеспечения (устройство записи данных о голосовании), позволяющие автоматически по мере ввода сохранять любую вводимую информацию с описанием действия и указанием точного времени ее ввода.

Статья 50-3. Помещение для голосования с использованием электронной избирательной системы

1. Помещение для голосования с использованием электронной избирательной системы оборудуется таким образом, чтобы присутствующим лицам обеспечивалась обозримость действий, совершаемых при голосовании с использованием электронной избирательной системы, за исключением голосования в кабине для голосования.

2. В помещении для голосования с использованием электронной избирательной системы может присутствовать специалист, получивший в установленном Центральной избирательной комиссией порядке допуск к обслуживанию электронной избирательной системы.

Статья 50-4. Электронный избирательный бюллетень

1. При проведении выборов с использованием электронной избирательной системы голосование производится электронным избирательным бюллетенем, создаваемым средствами электронной избирательной системы.

2. Текст электронного избирательного бюллетеня составляется на государственном и русском языках и должен соответствовать требованиям, установленным пунктом 1 статьи 37 настоящего Конституционного закона.

Статья 50-5. Организация электронного голосования

1. Председатель избирательной комиссии за тридцать минут до начала голосования в присутствии членов комиссии:

проверяет исправность работы электронной избирательной системы;

определяет членов комиссии, ответственных за учет избирателей и выдачу устройств для электронного голосования.

При проверке работы электронной избирательной системы в помещении для голосования вправе присутствовать доверенные лица, наблюдатели и представители средств массовой информации.

Запрещается кому-либо осуществлять действия с электронной избирательной системой, за исключением случаев, предусмотренных настоящей главой.

2. До начала голосования председатель избирательной комиссии вскрывает запечатанный пароль запуска электронной избирательной системы и запускает электронную избирательную систему путем его ввода. При этом присутствующим предварительно должна быть обеспечена возможность убедиться в целостности мер защиты пароля.

Запуск электронной избирательной системы производится в установленное Центральной избирательной комиссией время.

3. Избиратель допускается к электронному голосованию на основании списков избирателей по предъявлении документа, удостоверяющего личность избирателя.

4. При голосовании вне помещения для голосования в соответствии с настоящим Конституционным законом избиратели голосуют с помощью переносного устройства для голосования, которое должно быть обеспечено возможностью сохранять данные о голосах всех голосующих вне помещения для голосования избирателей.

В переносное устройство для электронного голосования на основании заявлений избирателей, поданных в соответствии с пунктом 6 статьи 41 настоящего Конституционного закона, заблаговременно вводятся данные о них из списка избирателей.

5. Электронное голосование осуществляется избирателем в кабине для тайного голосования, в которой запрещается присутствие иных лиц, кроме голосующего, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 1 статьи 42 настоящего Конституционного закона.

Избиратель на электронном избирательном бюллетене путем использования элементов управления устройства для электронного голосования находит фамилию кандидата, за которого он хочет проголосовать или строку "Против всех", и подтверждает свое голосование.

При голосовании за политические партии избиратель путем использования элементов управления устройства для электронного голосования находит наименование политической партии, за которую он хочет проголосовать или строку "Против всех", и подтверждает свое голосование.

Избиратель, проголосовавший в кабине для голосования, передает устройство для электронного голосования члену избирательной комиссии.

6. В случае возникновения технических неполадок, которые препятствуют проведению электронного голосования и подсчету голосов, избирательная комиссия вправе принять решение о перезапуске программы, которое оформляется протоколом и подписывается членами избирательной комиссии.

Исполнение данного решения возлагается на специалиста, обеспечивающего эксплуатацию электронной избирательной системы.

7. В случае, если техническое состояние оборудования не позволяет надлежащим образом провести выборы, то голосование на соответствующем избирательном участке откладывается решением Центральной или соответствующей территориальной избирательной комиссии на срок, необходимый для устранения неполадок и организации голосования.

Избиратели, проголосовавшие на соответствующем избирательном участке до возникновения неполадок, участвуют в последующем голосовании на общем основании.

Сноска. Статья 50-5 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 50-6. Подсчет голосов при использовании электронной избирательной системы

1. При использовании электронного голосования подсчет голосов производится электронной избирательной системой.

Подсчет голосов начинается в установленное в соответствии с настоящим Конституционным законом время, но не ранее введения в электронную избирательную систему данных, содержащихся во всех устройствах для голосования на данном участке.

Сведения о подсчете голосов должны быть зафиксированы в устройстве данных о голосовании.

2. Информация о результатах электронного голосования на избирательном участке вносится электронной системой в электронный протокол, который заверяется электронными цифровыми подписями членов комиссии.

Копия электронного протокола на бумажном носителе, подписанная членами избирательной комиссии, вывешивается в помещении избирательного участка в специально установленном месте для всеобщего ознакомления и находится в помещении в течение двух дней.

3. По желанию лица, присутствующего в соответствии с настоящим Конституционным законом при подсчете голосов, ему выдается копия электронного протокола о результатах электронного голосования на бумажном носителе, заверенная подписями председателя и секретаря комиссии и печатью соответствующей избирательной комиссии.

Статья 50-7. Установление итогов выборов при использовании электронной избирательной системы

1. При использовании электронной избирательной системы итоги выборов по избирательным округам на основании электронных протоколов устанавливаются Центральной избирательной комиссией и сообщаются соответствующим избирательным комиссиям.

Электронная избирательная система подключается к специально выделенным коммуникационным линиям только на срок, необходимый для передачи информации в соответствии с настоящим пунктом.

2. В случае, если голосование отложено в порядке, предусмотренном пунктом 7 статьи 50-5 настоящего Конституционного закона, итоги выборов по соответствующему избирательному округу устанавливаются после проведения голосования на всех участках соответствующего избирательного округа.

Статья 50-8. Обжалование результатов голосования с использованием электронной избирательной системы

1. При обжаловании результатов голосования с использованием электронной избирательной системы в вышестоящей избирательной комиссии или суде устройство для записи данных о голосовании рассматривается в качестве доказательства.

2. Для целей настоящей статьи устройства для записи данных о голосовании хранятся в соответствующей областной (города республиканского значения, столицы) территориальной избирательной комиссии.

Статья 50-9. Хранение устройств для записи данных о голосовании

После подсчета голосов устройство для записи данных о голосовании упаковывается в пакет, опечатывается печатью избирательной комиссии и передается в соответствующую областную (города республиканского значения, столицы) избирательную комиссию.

Устройства для записи данных о голосовании хранятся в течение одного года со дня окончания выборов.

II. Особенная часть
Глава 10. Выборы Президента Республики Казахстан

Статья 51. Очередные выборы Президента Республики

Очередные выборы Президента проводятся раз в семь лет в первое воскресенье декабря соответствующего года и не могут совпадать по срокам с выборами нового состава Парламента.

Сноска. Статья 51 с изменениями - Конституционными законами РК от 6 ноября 1998 г. № 285; от 19 июня 2007 г. № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 51-1. Внеочередные выборы Президента Республики

1. Внеочередные президентские выборы назначаются решением Президента Республики и проводятся в течение двух месяцев со дня их назначения.

2. Последующие вслед за внеочередными очередные выборы Президента объявляются через семь лет в сроки, установленные настоящим Конституционным законом.

Сноска. Закон дополнен статьей 51-1 в соответствии с Конституционным законом РК от 03.02.2011 № 404-IV (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); с изменением, внесенным Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 52. Внеочередные выборы Президента Республики

Сноска. Статья 52 исключена Конституционным законом РК от 06.11.1998 № 285.

Статья 53. Объявление выборов Президента Республики

Сноска. Заголовок статьи 53 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования).

1. Очередные выборы Президента объявляются Мажилисом Парламента не позднее второго воскресенья сентября.

2. Исключен Конституционным законом РК от 06.11.1998 № 285.

3. Исключен Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Сноска. Статья 53 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.11.1998 № 285; от 15.04.2005 № 44; от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 14.06.2010 № 289-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 54. Требования, предъявляемые к кандидату в Президенты Республики

1. Для избрания Президентом гражданин должен удовлетворять требованиям, установленным пунктом 2 статьи 41 Конституции, иметь опыт работы на государственной службе или на выборных государственных должностях, составляющий не менее 5 лет, а также обладать избирательным правом в соответствии с пунктами 2 и 3 статьи 33 Конституции и настоящим Конституционным законом.

2. Соответствие кандидата в Президенты предъявляемым к нему Конституцией и настоящим Конституционным законом требованиям устанавливается Центральной избирательной комиссией в течение пяти дней с момента представления выписки из протокола заседания высшего органа республиканского общественного объединения о выдвижении кандидата вместе с заявлением кандидата о согласии баллотироваться и документом, удостоверяющим внесение кандидатом избирательного взноса.

Кандидат в Президенты вносит на счет Центральной избирательной комиссии избирательный взнос в пятидесятикратном размере установленной законодательством минимальной заработной платы. Внесенный взнос возвращается кандидату в случаях, если по итогам выборов кандидат избран Президентом Республики или по итогам голосования кандидат набрал не менее пяти процентов голосов избирателей, принявших участие в голосовании, а также в случае смерти кандидата. Во всех остальных случаях внесенный взнос возврату не подлежит и обращается в доход республиканского бюджета.

При этом факт проживания последние пятнадцать лет в Республике Казахстан кандидата в Президенты устанавливается Центральной избирательной комиссией, а процедура установления свободного владения кандидатом государственным языком определяется постановлением Центральной избирательной комиссии в соответствии с решением Конституционного Совета Республики об официальном толковании пункта 2 статьи 41 Конституции.

Процедура установления свободного владения кандидатом государственным языком не распространяется на действующего Президента Республики, кандидатура которого повторно выдвинута на следующий срок полномочий.

Сноска. Статья 54 в редакции Конституционного закона РК от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 55. Выдвижение кандидатов в Президенты Республики

1. Право выдвижения кандидатов в Президенты принадлежит республиканским общественным объединениям, зарегистрированным в установленном порядке.

2. Выдвижение кандидатов в Президенты начинается со дня, следующего за днем объявления, и заканчивается в восемнадцать часов по местному времени за два месяца до выборов.

3. Кандидаты в Президенты выдвигаются республиканскими общественными объединениями в лице их высших органов. Общественное объединение вправе выдвигать кандидатами лиц, не являющихся членами данного общественного объединения. Общественное объединение вправе выдвигать лишь одного кандидата в Президенты. Решение о выдвижении кандидатов в Президенты принимается большинством голосов от общего числа членов высшего органа республиканского общественного объединения и оформляется выпиской из протокола. Решение высшего органа республиканского общественного объединения:

1) доводится до сведения кандидата в Президенты;

2) вместе с заявлением кандидата в Президенты о согласии баллотироваться представляется в Центральную избирательную комиссию.

4. Исключен Законом РК от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

5. В случае если на день окончания срока регистрации кандидатов зарегистрировано менее двух кандидатов в Президенты, Центральная избирательная комиссия продлевает срок выдвижения кандидатов не более чем на двадцать дней.

Сноска. Статья 55 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 15.04.2005 № 44; от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 56. Сбор подписей в поддержку кандидата в Президенты Республики

1. Поддержка избирателями кандидата в Президенты удостоверяется сбором их подписей.

2. Кандидат в Президенты должен быть поддержан не менее чем одним процентом от общего числа избирателей, в равной мере представляющих не менее двух третей областей, городов республиканского значения и столицу Республики.

3. Сбор подписей в поддержку кандидата в Президенты организуется доверенными лицами и оформляется подписными листами, выдаваемыми Центральной избирательной комиссией не позднее чем в пятидневный срок после проверки кандидата на соответствие требованиям, установленным Конституцией и настоящим Конституционным законом, на основании установленных в пункте 3 статьи 55 настоящего Конституционного закона документов о его выдвижении.

4. Каждый подписной лист должен иметь порядковый номер и включать в себя фамилию, имя и отчество кандидата, личную подпись его доверенного лица, фамилию, имя и отчество лица, собирающего подписи, наименование населенного пункта, в котором производится сбор подписей, а также графы, содержащие следующие сведения о лицах, ставящих подписи:

1) фамилия, имя и отчество;

2) номер и серия документа, удостоверяющего личность;

3) число, месяц и год рождения;

4) адрес постоянного или временного места жительства;

5) личная подпись.

5. Лицо, собирающее подписи, должно предъявлять при сборе подписей копию удостоверения о регистрации доверенного лица кандидата, личная подпись которого стоит на соответствующем подписном листе.

6. Центральная избирательная комиссия:

1) утверждает образец подписного листа;

2) обязана обеспечить кандидатов в Президенты необходимым количеством подписных листов.

7. Заполненные подписные листы по сбору подписей в поддержку кандидата в Президенты сдаются в территориальную избирательную комиссию, которая в десятидневный срок осуществляет проверку достоверности подписей с привлечением работников уполномоченного органа по документированию и выдаче паспортов и удостоверений личности, оформляет соответствующий протокол и направляет его в Центральную избирательную комиссию.

8. Проверка достоверности подписей производится до установления достоверных подписей в количестве, необходимом кандидату в Президенты, в соответствии с пунктом 2 настоящей статьи.

Сноска. Статья 56 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 14.04.2004 № 545; от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 28.12.2018 № 209-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 57. Доверенные лица кандидата в Президенты Республики

Сноска. Статья 57 исключена Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

Статья 58. Размер избирательного фонда кандидата в Президенты Республики

Избирательный фонд кандидата образуют:

1) собственные средства кандидата, средства, выделенные кандидату выдвинувшим его республиканским общественным объединением, общая сумма которых не должна превышать установленный законодательством размер минимальной заработной платы более чем в двенадцать тысяч раз;

2) добровольные пожертвования граждан и организаций Республики, общая сумма которых не должна превышать установленный законодательством размер минимальной заработной платы более чем в пятнадцать тысяч раз.

Предельные размеры добровольных пожертвований физического лица в совокупности не должны превышать установленный законодательством Республики Казахстан минимальный размер заработной платы более чем в сто раз и юридического лица Республики Казахстан – в совокупности более чем в пятьсот раз.

Сноска. Статья 58 - в редакции Конституционного закона РК от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 59. Регистрация кандидатов в Президенты Республики

1. Регистрация кандидатов в Президенты осуществляется Центральной избирательной комиссией.

2. Кандидат и его (ее) супруга (супруг) до регистрации представляют в органы государственных доходов по месту жительства декларации об активах и обязательствах на первое число месяца начала срока выдвижения, установленного в соответствии с настоящим Конституционным законом, в порядке и форме, установленных уполномоченным государственным органом Республики Казахстан, осуществляющим руководство в сфере обеспечения поступлений налогов и других обязательных платежей в бюджет.

Достоверность сведений об активах и обязательствах, задекларированных кандидатом и его (ее) супругой (супругом), проверяется органами государственных доходов в течение пятнадцати дней со дня регистрации кандидата.

Организации, получившие требования органов государственных доходов о представлении сведений об активах и обязательствах кандидата и его (ее) супруги (супруга), обязаны представить запрашиваемую информацию в течение четырех дней со дня получения требования.

В целях настоящего Конституционного закона сведениями об активах и обязательствах являются сведения, подлежащие отражению в декларации об активах и обязательствах в соответствии с налоговым законодательством Республики Казахстан.

2-1. Для подтверждения отсутствия у кандидата в Президенты заболеваний, препятствующих исполнению обязанностей Президента Республики, проводится его медицинское освидетельствование, итоги которого оформляются соответствующим медицинским заключением о состоянии здоровья.

Требования к медицинскому заключению и перечень заболеваний, препятствующих регистрации кандидатом в Президенты Республики, устанавливаются совместным нормативным правовым актом Центральной избирательной комиссии и уполномоченного органа в области здравоохранения.

3. К регистрации представляется любое число кандидатов в Президенты.

4. Регистрация кандидатов в Президенты начинается за два месяца и заканчивается в восемнадцать часов по местному времени за сорок дней до дня выборов, если иное не установлено при назначении выборов.

5. Регистрация кандидата в Президенты от общественного объединения осуществляется при наличии следующих документов:

1) выписки из протокола заседания высшего органа общественного объединения о выдвижении кандидата в Президенты с приложением копии документа о регистрации данного общественного объединения в Министерстве юстиции Республики;

2) заявления о согласии баллотироваться кандидатом в Президенты;

3) протоколов территориальных избирательных комиссий о результатах проверки собранных подписей граждан в поддержку кандидата;

4) биографических данных кандидата;

4-1) исключен Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545;

4-2) справки органа государственных доходов о сдаче кандидатом и его (ее) супругой (супругом) деклараций об активах и обязательствах;

5) документа, удостоверяющего внесение кандидатом избирательного взноса;

6) медицинского заключения о состоянии здоровья.

6. Исключен Законом РК от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

7. Центральная избирательная комиссия:

1) не позднее чем на седьмой день после регистрации кандидатов в Президенты публикует в средствах массовой информации сообщение о регистрации с указанием фамилии, имени, отчества, года рождения, занимаемой должности (занятия), места работы и жительства каждого кандидата, а также, в зависимости от усмотрения кандидата, сведений о его принадлежности к общественному объединению, национальной принадлежности;

2) при регистрации выдает кандидатам соответствующее удостоверение;

3) отказывает в регистрации или отменяет решение о регистрации кандидата в случае:

нарушения кандидатом правил выдвижения, непредставления необходимых документов для регистрации;

несоответствия кандидата требованиям, предъявляемым к нему Конституцией и настоящим Конституционным законом;

использования кандидатом должностного или служебного положения в своей предвыборной кампании;

проведения кандидатом предвыборной агитации до окончания срока регистрации кандидатов;

установления судом факта распространения кандидатом и (или) его доверенными лицами ложных сведений, порочащих честь и достоинство другого кандидата, подрывающих его деловую репутацию;

установления судом фактов подкупа кандидатом и его доверенными лицами избирателей;

в иных случаях, установленных настоящим Конституционным законом;

3-1) отменяет решение о регистрации кандидата в случае выявления на момент подачи декларации недостоверности сведений об активах и обязательствах, задекларированных кандидатом или его (ее) супругой (супругом) в соответствии с законодательством Республики Казахстан о противодействии коррупции.

Отмена решения о регистрации кандидата или восстановление ранее снятого с регистрации кандидата за два дня до дня голосования не допускается.

8. Отказ Центральной избирательной комиссии зарегистрировать кандидата в Президенты или отмена решения о регистрации могут быть обжалованы в десятидневный срок лично кандидатом либо выдвинувшим его общественным объединением в Верховный Суд, который рассматривает жалобу в десятидневный срок со дня ее подачи. Решение Верховного Суда является окончательным.

Сноска. Статья 59 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 28.09.1995 № 2464 (порядок введения в действие см. ст.133); от 08.05.1998 № 222; от 06.05.1999 № 375; от 28.06.1999 № 407; от 14.04.2004 № 545; от 15.04.2005 № 44; от 31.07.2015 № 340-V (вводится в действие с 01.01.2016); от 18.11.2015 № 413-V (вводится в действие с 01.01.2017); от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 60. Снятие кандидатуры, отмена решения о выдвижении кандидатом

1. Кандидат в Президенты в любое время со дня регистрации и за два дня до голосования может снять свою кандидатуру, обратившись с письменным заявлением об этом в Центральную избирательную комиссию.

2. Высший орган республиканского общественного объединения в любое время до регистрации и после нее, за исключением последних двух дней до голосования, может отменить свое решение о выдвижении кандидата в Президенты, обратившись с соответствующим представлением в Центральную избирательную комиссию.

3. В этих случаях Центральная избирательная комиссия не производит регистрацию кандидата либо отменяет решение о его регистрации.

4. Если снятие кандидатуры или отмена решения о выдвижении кандидата были произведены без вынуждающих к тому обстоятельств, Центральная избирательная комиссия вправе отнести на счет выдвинувшего его общественного объединения часть понесенных из средств республиканского бюджета расходов на проведение избирательной кампании.

Сноска. Статья 60 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 15.04.2005 № 44; от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 61. Выдвижение кандидатов в Президенты Республики вместо выбывших после окончания срока регистрации

1. В случае если в результате выбытия кандидатов после окончания срока регистрации осталось менее двух кандидатов в Президенты, Центральная избирательная комиссия своим постановлением продлевает срок выборов не более чем на два месяца.

2. В этом случае выдвижение кандидатов в Президенты осуществляется в соответствии с правилами, установленными настоящим Конституционным законом.

Сноска. Статья 61 с изменениями - Конституционным законом РК от 14 апреля 2004 г. № 545.

Статья 62. Подсчет голосов на выборах Президента Республики

1. Результаты подсчета голосов на выборах Президента устанавливаются на заседании территориальной избирательной комиссии и заносятся в протокол, который подписывается председателем и членами комиссии и пересылается в Центральную избирательную комиссию в двухдневный срок.

2. Иные вопросы, связанные с определением результата подсчета голосов, решаются в соответствии с правилами, установленными в Общей части настоящего Конституционного закона.

Статья 63. Повторное голосование

1. Если в избирательный бюллетень было включено более двух кандидатов в Президенты и ни один из них не был избран, Центральная избирательная комиссия назначает повторное голосование по выборам Президента по двум кандидатам, получившим наибольшее количество голосов. В случае выбытия одного из кандидатов в избирательный бюллетень включается следующий кандидат, получивший большее количество голосов.

2. Повторное голосование проводится не позднее чем в двухмесячный срок с соблюдением требований настоящего Конституционного закона. О проведении повторного голосования сообщается в средствах массовой информации.

3. Исключен Конституционным законом РК от 06.11.1998 № 285.

Сноска. Статья 63 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.11.1998 № 285; от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545.

Статья 64. Повторные выборы

1. Если выборы Президента были признаны недействительными либо повторное голосование не позволило определить избранного Президента, Центральная избирательная комиссия назначает повторные выборы Президента.

2. Повторные выборы проводятся не позднее чем в двухмесячный срок после первоначальных выборов. Голосование проводится на тех же избирательных участках и по спискам, составленным для проведения первоначальных выборов.

3. Формирование составов избирательных комиссий, выдвижение и регистрация кандидатов в Президенты, другие избирательные мероприятия осуществляются в порядке, установленном настоящим Конституционным законом. При этом сокращенные сроки избирательных мероприятий определяются Центральной избирательной комиссией.

4. О проведении повторных выборов сообщается в средствах массовой информации.

Сноска. Статья 64 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 65. Установление и опубликование итогов выборов Президента Республики

1. Центральная избирательная комиссия на основании протоколов территориальных избирательных комиссий не позднее чем в семидневный срок после выборов устанавливает итоги выборов Президента и принимает соответствующее постановление.

2. Избранным Президентом Республики считается кандидат:

1) набравший более пятидесяти процентов голосов избирателей, принявших участие в голосовании;

2) набравший при повторном голосовании большее число голосов избирателей, принявших участие в голосовании, по сравнению с другим кандидатом;

3) исключен Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

3. Иные вопросы, связанные с установлением и опубликованием итогов выборов Президента Республики, решаются в соответствии с правилами, установленными в Общей части настоящего Конституционного закона.

Сноска. Статья 65 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 6 ноября 1998 г. № 285; от 6 мая 1999 г. № 375; от 14 апреля 2004 г. № 545.

Статья 66. Регистрация избранного Президента Республики

1. Центральная избирательная комиссия на основании протоколов территориальных избирательных комиссий в семидневный срок со дня проведения выборов регистрирует избранного Президента Республики.

2. Центральная избирательная комиссия по представлению соответствующих избирательных комиссий, по обращениям граждан может отказать в регистрации избранного Президента, если на не менее чем одной четвертой части от общего числа участков или административно-территориальных единиц:

1) выборы были признаны недействительными;

2) либо если в ходе их или при подсчете голосов либо определении результатов голосования имели место нарушения настоящего Конституционного закона.

3. Решение Центральной избирательной комиссии, принятое в порядке, предусмотренном пунктом 2 настоящей статьи, в течение десяти дней со дня его принятия может быть обжаловано кандидатом в Президенты в Верховный Суд, который в десятидневный срок принимает окончательное решение.

Статья 66-1. Проведение внеочередных выборов Президента Республики

Внеочередные президентские выборы проводятся в соответствии с правилами, установленными настоящим Конституционным законом для очередных выборов Президента. Сроки проведения избирательных мероприятий определяются Центральной избирательной комиссией.

Сноска. Закон дополнен статьей 66-1 в соответствии с Конституционным законом РК от 03.02.2011 № 404-IV (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Статья 67. Проведение внеочередных выборов Президента Республики

Сноска. Статья 67 исключена Конституционным законом РК от 06.11.1998 № 285.

Статья 68. Рассмотрение Конституционным Судом Республики вопроса о правильности проведения выборов Президента Республики

Сноска. Заголовок статьи 68 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

1. По обращению Президента Республики, Председателя Сената, Председателя Мажилиса, не менее одной пятой части от общего числа депутатов Парламента, Премьер-Министра, которое может быть подано в течение десяти дней после подведения итогов выборов, Конституционный Суд решает в случае спора вопрос о правильности проведения выборов Президента Республики. В этом случае вступление в должность Президента Республики приостанавливается на период рассмотрения обращения.

2. Центральная избирательная комиссия в случае возникновения спора о правильности проведения выборов Президента Республики передает материалы, связанные с подготовкой и проведением выборов, в Конституционный Суд.

3. В случае признания Конституционным Судом не соответствующими Конституции выборов Президента Республики на тех участках (административно-территориальных единицах), где были установлены нарушения Конституции, Центральная избирательная комиссия принимает решение о признании недействительными выборов на соответствующих участках (административно-территориальных единицах) и проведении в течение двух месяцев повторного голосования на тех участках (административно-территориальных единицах), где выборы были признаны недействительными.

Сноска. Статья 68 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 6 мая 1999 г. № 375; от 14 апреля 2004 г. № 545; от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Глава 11. Выборы депутатов
Сената Парламента Республики

Статья 69. Назначение выборов депутатов Сената

1. Основаниями для назначения:

1) очередных выборов является окончание конституционного срока полномочий депутатов Сената;

2) внеочередных выборов - досрочное прекращение полномочий Парламента; образование соответствующих административно-территориальных единиц, не имеющих представительства в Сенате;

3) выборов депутатов вместо выбывших - досрочное прекращение полномочий депутата, лишение его мандата либо его кончина.

2. Выборы депутатов в случае, предусмотренном подпунктом 1) пункта 1 настоящей статьи, назначаются Президентом Республики не менее чем за четыре месяца до окончания конституционного срока полномочий депутатов Сената и проводятся не менее чем за два месяца до окончания конституционного срока их полномочий.

3. Выборы депутатов в случае досрочного прекращения полномочий Парламента назначаются Президентом Республики одновременно с принятием им решения о досрочном прекращении полномочий Парламента и проводятся в течение двух месяцев со дня досрочного прекращения полномочий Парламента.

Моментом начала срока, в течение которого должны быть проведены внеочередные выборы депутатов, является день введения в действие акта Президента Республики о роспуске Парламента. Этот срок заканчивается с истечением двух месяцев. Если окончание срока приходится на месяц, в котором нет соответствующего числа, то срок истекает в последний день этого месяца.

Выборы депутатов в случае образования соответствующей административно-территориальной единицы, не имеющей представительства в Сенате Парламента, назначаются Президентом не позднее трех месяцев со дня образования административно-территориальной единицы и проводятся в течение двух месяцев со дня назначения выборов.

4. В случаях, предусмотренных подпунктом 3) пункта 1 настоящей статьи, выборы депутатов вместо выбывших назначаются Центральной избирательной комиссией не позднее двух месяцев с момента досрочного прекращения, лишения мандата депутата либо его кончины.

5. Выборы депутатов Сената назначаются с учетом требований пункта 3 статьи 41 Конституции и не могут совпадать по срокам с выборами депутатов Мажилиса Парламента.

Сноска. Статья 69 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 03.10.2013 № 133-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 70. Требования, предъявляемые к кандидатам в депутаты Сената

Для избрания депутатом Сената гражданин должен удовлетворять требованиям, установленным пунктом 4 статьи 51 Конституции, а также обладать избирательным правом в соответствии с пунктами 2 и 3 статьи 33 Конституции и настоящим Конституционным законом.

Сноска. Статья 70 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 14 апреля 2004 г. № 545; от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 71. Выдвижение кандидатов в депутаты Сената

1. Выдвижение кандидатов в депутаты Сената начинается со дня, следующего за днем назначения выборов, и заканчивается в восемнадцать часов по местному времени за месяц до дня проведения выборов.

2. Выдвижение кандидатов в депутаты Сената проводится:

1) на сессиях областного (городов республиканского значения и столицы), городского, районных маслихатов. Политические партии, иные общественные объединения через своих представителей в маслихатах предлагают кандидатуры в депутаты Сената Парламента Республики Казахстан. При этом от нескольких маслихатов может быть выдвинут один кандидат;

2) в порядке самовыдвижения.

3. Кандидатом в депутаты Сената может быть выдвинут депутат маслихата, а также гражданин, проживающий на территории соответствующей области, города республиканского значения или столицы Республики.

4. Решение о выдвижении кандидата в депутаты Сената принимается большинством голосов от общего числа депутатов соответствующего маслихата:

1) доводится до сведения выдвинутого кандидата;

2) вместе с заявлением кандидата о согласии баллотироваться направляется в избирательную комиссию соответственно области, города республиканского значения и столицы Республики.

5. Самовыдвижение кандидатов в депутаты Сената производится гражданами путем подачи в соответствующую территориальную избирательную комиссию заявления о намерении баллотироваться кандидатом в депутаты Сената по данной административно-территориальной единице.

6. Областная, городская (города республиканского значения или столицы Республики) избирательная комиссия в течение трех дней устанавливает соответствие кандидата предъявляемым к нему Конституцией и настоящим Конституционным законом требованиям и на основании указанных в подпункте 2) пункта 4, пункте 5 настоящей статьи документов о его выдвижении в трехдневный срок со дня окончания проверки выдает ему подписные листы для сбора подписей выборщиков.

7. В случае если на день окончания срока регистрации кандидатов зарегистрировано менее двух кандидатов в депутаты Сената, Центральная избирательная комиссия по представлению соответствующей территориальной избирательной комиссии продлевает срок выдвижения кандидатов не более чем на двадцать дней.

Сноска. Статья 71 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 72. Сбор подписей в поддержку кандидата в депутаты Сената

1. Кандидат в депутаты Сената должен быть поддержан не менее чем десятью процентами голосов от общего числа выборщиков, представляющих все маслихаты области, маслихат города республиканского значения или столицы Республики, но не более чем двадцатью пятью процентами голосов выборщиков от одного маслихата.

2. Поддержка выборщиков удостоверяется сбором их подписей. При этом каждый из выборщиков вправе поставить свою подпись в поддержку только одного кандидата в депутаты Сената. Подпись после регистрации кандидата в депутаты Сената отзывается только на основании решения суда.

3. Сбор подписей в поддержку кандидата в депутаты Сената организуется доверенными лицами и оформляется подписными листами, выдаваемыми соответственно областной, городской (города республиканского значения или столицы Республики) избирательной комиссией.

4. Каждый подписной лист должен иметь порядковый номер и включать в себя фамилию, имя, отчество кандидата и лица, собирающего подписи, личную подпись кандидата, а также графы, содержащие следующие сведения о ставящих свои подписи выборщиках:

1) фамилия, имя и отчество;

2) маслихат, депутатом которого он является;

3) число, месяц и год рождения;

4) адрес места жительства;

5) личная подпись.

5. Образец подписного листа утверждается Центральной избирательной комиссией.

6. Заполненные подписные листы сдаются соответственно в областную, городскую (города республиканского значения и столицы Республики) избирательную комиссию, которая в пятидневный срок осуществляет проверку достоверности собранных подписей с привлечением работников уполномоченного органа по документированию и выдаче паспортов и удостоверений личности и оформляет соответствующий протокол.

7. В случае, если в результате проверки достоверности подписей будет установлено, что свыше одного процента собранных подписей являются недостоверными, кандидату в депутаты Сената отказывается в регистрации.

Сноска. Статья 72 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 6 мая 1999 г. № 375; от 14 апреля 2004 г. № 545; от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 73. Регистрация кандидатов в депутаты Сената

1. Регистрация кандидатов в депутаты Сената осуществляется соответственно областными, городскими (городов республиканского значения и столицы) избирательными комиссиями.

2. Кандидат в депутаты Сената до регистрации и после его проверки на соответствие предъявляемым Конституцией и настоящим Конституционным законом требованиям, а также проверки собранных в его поддержку подписей вносит на счет Центральной избирательной комиссии в качестве депозита избирательный взнос в пятнадцатикратном размере установленной законодательством минимальной заработной платы. Внесенный взнос возвращается кандидату в случаях, если по итогам выборов кандидат избран депутатом Сената Парламента или по итогам голосования кандидат набрал не менее пяти процентов голосов выборщиков, принявших участие в голосовании, а также в случае смерти кандидата. Во всех остальных случаях внесенный взнос возврату не подлежит и обращается в доход республиканского бюджета.

Кандидат и его (ее) супруга (супруг) до регистрации представляют в органы государственных доходов по месту жительства декларации об активах и обязательствах на первое число месяца начала срока выдвижения, установленного в соответствии с настоящим Конституционным законом, в порядке и форме, установленных уполномоченным государственным органом Республики Казахстан, осуществляющим руководство в сфере обеспечения поступлений налогов и других обязательных платежей в бюджет.

3. Регистрация кандидатов в депутаты Сената начинается после получения всех необходимых документов и заканчивается в восемнадцать часов по местному времени за двадцать дней до дня выборов, если иное не установлено при назначении выборов.

4. Регистрация кандидата в депутаты Сената, выдвинутого от маслихата (маслихатов), осуществляется при наличии следующих документов:

1) решения областного, городского или районного маслихата о выдвижении кандидата в депутаты;

2) заявления о согласии баллотироваться кандидатом в депутаты;

3) протокола соответственно областной или городской (города республиканского значения и столицы Республики) избирательной комиссии о результатах проверки подписей выборщиков в поддержку кандидата;

4) биографических данных кандидата;

4-1) исключен Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545;

5) документа, удостоверяющего внесение кандидатом избирательного взноса.

5. Регистрация кандидата в депутаты Сената в случае его самовыдвижения осуществляется при наличии следующих документов:

1) заявления гражданина о намерении баллотироваться кандидатом в депутаты;

2) протокола соответственно областной или городской (города республиканского значения и столицы Республики) избирательной комиссии о результатах проверки подписей выборщиков в поддержку кандидата;

3) биографических данных о кандидате;

3-1) исключен Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545;

3-2) справки органа государственных доходов о сдаче кандидатом и его (ее) супругой (супругом) деклараций об активах и обязательствах;

4) документа, подтверждающего внесение кандидатом избирательного взноса.

6. Областная или городская (города республиканского значения и столицы Республики) избирательная комиссия:

1) при регистрации кандидатов в депутаты Сената выдает им соответствующее удостоверение;

2) не позднее чем на седьмой день после регистрации кандидатов в депутаты Сената публикует в средствах массовой информации сообщение о регистрации с указанием фамилии, имени, отчества, года рождения, занимаемой должности (занятия), места работы и жительства каждого кандидата, а также, в зависимости от усмотрения кандидата, сведений о его принадлежности к общественному объединению и национальной принадлежности;

3) отказывает в регистрации кандидата или отменяет решение о его регистрации в случае:

нарушения кандидатом правил выдвижения, непредставления необходимых документов для регистрации;

использования кандидатом должностного или служебного положения в своей предвыборной кампании;

проведения кандидатом предвыборной агитации до окончания срока регистрации кандидатов;

установления судом фактов подкупа кандидатом и его доверенными лицами избирателей;

в иных случаях, установленных настоящим Конституционным законом;

7. Отказ в регистрации кандидата или отмена решения о регистрации могут быть обжалованы в семидневный срок в Центральную избирательную комиссию или в суд выдвинувшим его маслихатом (маслихатами) или лично кандидатом. При этом жалоба рассматривается в семидневный срок со дня ее подачи.

8. О регистрации кандидатов в депутаты Сената соответствующая территориальная избирательная комиссия составляет протокол, который в трехдневный срок представляется в Центральную избирательную комиссию.

Сноска. Статья 73 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 28.09.1995 № 2464 (порядок введения в действие см. ст.133); от 08.05.1998 № 222; от 06.05.1999 № 375; от 28.06.1999 № 407; от 14.04.2004 № 545; от 15.04.2005 № 44; от 31.07.2015 № 340-V (вводится в действие с 01.01.2016); от 18.11.2015 № 413-V (вводится в действие с 01.01.2017); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 28.12.2018 № 209-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 74. Снятие кандидатуры, отмена решения о выдвижении кандидатом в депутаты Сената

1. Кандидат в депутаты Сената в период до регистрации и за два дня до голосования может снять свою кандидатуру, обратившись с письменным заявлением об этом соответственно в областную, городскую (города республиканского значения и столицы Республики) избирательную комиссию.

2. Выдвинувший кандидата маслихат (маслихаты) в период до регистрации и после нее, за исключением последних двух дней до голосования, может отменить свое решение о выдвижении кандидата, обратившись с представлением соответственно в областную, городскую (города республиканского значения и столицы Республики) избирательную комиссию.

3. В этих случаях соответствующая избирательная комиссия не производит регистрацию кандидата либо отменяет решение о регистрации кандидата.

4. Если снятие кандидатуры или отмена решения о выдвижении кандидата были произведены без вынуждающих к тому обстоятельств, территориальная избирательная комиссия вправе отнести на счет кандидата либо соответственно выдвинувшего его маслихата часть понесенных из средств республиканского бюджета расходов на проведение избирательной кампании.

Сноска. Статья 74 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 15.04.2005 № 44; от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 75. Размер избирательного фонда кандидата в депутаты Сената

Избирательный фонд кандидата образуют:

1) собственные средства кандидата, общая сумма которых не должна превышать установленный законодательством Республики Казахстан размер минимальной заработной платы более чем в двести раз;

2) добровольные пожертвования граждан и организаций Республики Казахстан, общая сумма которых не должна превышать установленный законодательством Республики Казахстан размер минимальной заработной платы более чем в пятьсот раз.

Предельные размеры добровольных пожертвований физического лица в совокупности не должны превышать установленный законодательством Республики Казахстан минимальный размер заработной платы более чем в двадцать пять раз и юридического лица Республики Казахстан – в совокупности более чем в пятьдесят раз.

Сноска. Статья 75 - в редакции Конституционного закона РК от 14 апреля 2004 г. № 545.; с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 76. Выдвижение кандидатов в депутаты Сената вместо выбывших после окончания срока регистрации

1. В случае если в результате выбытия кандидатов после окончания срока регистрации остается менее двух кандидатов в депутаты Сената, Центральная избирательная комиссия по представлению соответствующей областной (города республиканского значения и столицы), городской избирательной комиссии своим постановлением продлевает срок выборов, но не более чем на два месяца.

2. В этом случае выдвижение кандидатов в депутаты Сената осуществляется в соответствии с правилами, установленными настоящим Конституционным законом.

Сноска. Статья 76 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 14.04.2004 № 545; от 28.12.2018 № 209-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 77. Порядок проведения совместного заседания выборщиков по выборам депутатов Сената

1. Выборы депутатов Сената проводятся на совместном заседании выборщиков.

2. Совместное заседание правомочно, если на нем присутствует более пятидесяти процентов от числа избранных депутатов, представляющих все маслихаты соответственно области, маслихат города республиканского значения или столицы Республики.

3. Голосование по выборам депутата Сената на совместном заседании считается состоявшимся, если в нем приняло участие более пятидесяти процентов присутствующих выборщиков.

4. Председательствующим на совместном заседании является соответственно председатель областного, городского (города республиканского значения и столицы Республики) маслихата.

5. На совместном заседании выборщиков присутствуют председатель и члены соответственно областной, городской (города республиканского значения и столицы Республики) избирательной комиссии.

6. В помещении, где проводится совместное заседание выборщиков соответственно областной, городской (города республиканского значения и столицы Республики) избирательной комиссией, организуется пункт для голосования по выборам депутата Сената.

7. Документом, удостоверяющим проведение совместного заседания по выборам депутатов Сената, является протокол совместного заседания, представляемый председателем соответствующего маслихата соответственно областной, городской (города республиканского значения и столицы Республики) избирательной комиссии.

8. Совместное заседание закрывается после оглашения председателем соответственно областной, городской (города республиканского значения и столицы Республики) избирательной комиссией результатов голосования по выборам депутата Сената.

Сноска. Статья 77 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 6 мая 1999 г. № 375; от 14 апреля 2004 г. № 545; от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 78. Подсчет голосов на выборах депутата Сената

1. Результаты подсчета голосов на выборах депутата Сената устанавливаются на заседании соответственно областной, городской (города республиканского значения и столицы Республики) избирательной комиссии, проводимом в пункте для голосования.

2. Областная, городская (города республиканского значения и столицы Республики) избирательная комиссия по результатам голосования составляет протокол подсчета голосов по выборам депутата Сената, который:

1) подписывается председателем и членами избирательной комиссии;

2) оглашается на совместном заседании выборщиков;

3) пересылается в Центральную избирательную комиссию не более чем в двухдневный срок со дня выборов.

3. Иные вопросы, связанные с определением результата подсчета голосов, решаются в соответствии с правилами, установленными в Общей части настоящего Конституционного закона.

Статья 79. Повторное голосование при выборах депутатов Сената

1. Если в избирательный бюллетень было включено более двух кандидатов в депутаты Сената и ни один из них не был избран, соответственно областная, городская (города республиканского значения и столицы Республики) избирательная комиссия назначает повторное голосование по двум кандидатам, получившим наибольшее количество голосов. В случае выбытия одного из кандидатов в избирательный бюллетень включается следующий кандидат, получивший большее количество голосов.

2. Повторное голосование проводится в тот же день, что и первоначальное голосование с соблюдением требований настоящего Конституционного закона.

3. Исключен Конституционным законом РК от 06.05.1999 № 375.

Сноска. Статья 79 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545.

Статья 80. Повторные выборы депутатов Сената

1. Если выборы были признаны несостоявшимися ввиду неявки необходимого числа выборщиков, или они были признаны недействительными, либо при баллотировке двух кандидатов они не были избраны, Центральная избирательная комиссия по представлению соответствующей территориальной избирательной комиссии принимает решение о проведении повторных выборов.

2. Повторные выборы проводятся не позднее чем в двухмесячный срок после первоначальных выборов. Выдвижение и регистрация кандидатов в депутаты и другие мероприятия, осуществление которых предусмотрено при повторных выборах, проводятся в соответствии с правилами, установленными настоящим Конституционным законом. При этом сокращенные сроки избирательных мероприятий определяются Центральной избирательной комиссией.

3. Сообщение о повторных выборах публикуется в местных средствах массовой информации.

4. Исключен Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

Сноска. Статья 80 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

Статья 81. Установление и опубликование итогов выборов депутатов Сената

1. Итоги выборов депутатов Сената в целом по Республике устанавливаются Центральной избирательной комиссией не позднее чем в семидневный срок со дня проведения выборов.

2. Избранным на выборах депутатом Сената считается кандидат:

1) набравший более пятидесяти процентов голосов выборщиков, принявших участие в голосовании;

2) набравший при повторном голосовании большее число голосов выборщиков по сравнению с другим кандидатом;

3) исключен Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

3. Иные вопросы, связанные с установлением и опубликованием итогов выборов, решаются в соответствии с правилами, установленными в Общей части настоящего Конституционного закона.

Сноска. Статья 81 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 6 мая 1999 г. № 375; от 14 апреля 2004 г. № 545.

Статья 82. Регистрация депутатов Сената

1. Центральная избирательная комиссия на основании протоколов соответственно областных, городских (городов республиканского значения и столицы) избирательных комиссий регистрирует избранных депутатов Сената.

2. Центральная избирательная комиссия по представлению соответственно областной, городской (города республиканского значения и столицы Республики) избирательной комиссии или обращениям выборщиков может признать выборы депутата Сената недействительными, если в ходе выборов, или при подсчете голосов, либо определении результатов голосования имели место нарушения настоящего Конституционного закона, и отказать в регистрации депутата Сената. При этом данное решение Центральной избирательной комиссии в течение десяти дней со дня его принятия может быть обжаловано кандидатом в депутаты Сената в Верховный Суд, который в десятидневный срок принимает окончательное решение.

Сноска. Статья 82 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 19 июня 1997 г. № 133; от 31.07.2015 № 340-V (вводится в действие с 01.01.2016); от 28.12.2018 № 209-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 83. Проведение внеочередных выборов депутатов Сената и выборов депутатов вместо выбывших

1. Внеочередные выборы депутатов Сената и выборы депутатов вместо выбывших проводятся в соответствии с правилами, установленными настоящим Конституционным законом для очередных выборов депутатов Сената. При этом сроки проведения избирательных мероприятий определяются Центральной избирательной комиссией.

2. За год до истечения конституционного срока полномочий депутатов Сената выборы депутата вместо выбывшего не проводятся.

Сноска. Статья 83 с изменениями - Конституционным законом РК от 14 апреля 2004 г. № 545.

Статья 84. Рассмотрение Конституционным Судом вопроса о правильности проведения выборов депутатов Сената

Сноска. Заголовок статьи 84 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

1. По обращению Президента Республики, Председателя Сената, Председателя Мажилиса, не менее одной пятой части от общего числа депутатов Парламента, Премьер-Министра Республики, которое может быть подано в течение десяти дней после подведения итогов выборов, Конституционный Суд решает в случае спора вопрос о правильности проведения выборов депутатов Сената. В этом случае регистрация избранных депутатов Сената приостанавливается на период рассмотрения обращения.

2. Центральная избирательная комиссия в случае возникновения спора о правильности проведения выборов депутатов Сената передает материалы, связанные с подготовкой и проведением выборов в Конституционный Суд.

3. В случае признания Конституционным Судом не соответствующими Конституции выборов депутатов Сената в тех административно-территориальных единицах, где были установлены нарушения Конституции, Центральная избирательная комиссия принимает решение о признании недействительными выборов в этих административно-территориальных единицах и проведении в течение двух месяцев повторных выборов в тех административно-территориальных единицах, где выборы были признаны недействительными.

Сноска. Статья 84 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 6 мая 1999 г. № 375; от 14 апреля 2004 г. № 545; от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Глава 12. Выборы депутатов
Мажилиса Парламента Республики

Статья 85. Назначение выборов депутатов Мажилиса

1. Основанием для назначения:

1) очередных выборов является окончание конституционного срока полномочий депутатов Мажилиса;

2) внеочередных выборов - досрочное прекращение полномочий Парламента или Мажилиса Парламента;

3) выборов депутатов вместо выбывших - досрочное прекращение полномочий депутата, лишение мандата депутата либо его кончина.

2. Выборы депутатов в случае, предусмотренном подпунктом 1) пункта 1 настоящей статьи, назначаются Президентом Республики не менее чем за пять месяцев и проводятся не позднее чем за два месяца до окончания срока полномочий депутатов Мажилиса.

3. Выборы депутатов в случае, предусмотренном подпунктом 2) пункта 1 настоящей статьи, назначаются Президентом Республики одновременно с принятием им решения о досрочном прекращении полномочий Парламента или Мажилиса Парламента и проводятся в течение двух месяцев со дня досрочного прекращения полномочий Парламента или Мажилиса Парламента.

Моментом начала срока, в течение которого должны быть проведены внеочередные выборы депутатов, является день введения в действие акта Президента Республики о роспуске Парламента или Мажилиса Парламента. Этот срок заканчивается с истечением двух месяцев. Если окончание срока приходится на месяц, в котором нет соответствующего числа, то срок истекает в последний день этого месяца.

3-1. Исключен Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

4. В случаях, установленных подпунктом 3) пункта 1 настоящей статьи, выборы депутатов вместо выбывших назначаются Центральной избирательной комиссией не позднее трех месяцев с момента досрочного прекращения и лишения мандата депутата либо его кончины.

5. Дата выборов определяется с учетом требований пункта 3 статьи 41 Конституции.

Сноска. Статья 85 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 03.10.2013 № 133-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 86. Требования, предъявляемые к кандидатам в депутаты Мажилиса

Для избрания депутатом Мажилиса гражданин должен удовлетворять требованиям, установленным пунктом 4 статьи 51 Конституции, а также обладать избирательным правом в соответствии с пунктами 2 и 3 статьи 33 Конституции и настоящим Конституционным законом.

Сноска. Статья 86 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 14 апреля 2004 г. № 545 от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 87. Выдвижение кандидатов в депутаты Мажилиса

1. Право выдвижения кандидатов в депутаты Мажилиса Парламента принадлежит:

1) избираемых по партийным спискам, – политическим партиям;

2) избираемых по одномандатным территориальным избирательным округам, – политическим партиям, общественным объединениям, а также их структурным подразделениям (филиалам и представительствам) в случае, если соответствующее полномочие предусмотрено в уставе, и гражданам путем самовыдвижения.

2. Включение в партийный список лиц для избрания в депутаты Мажилиса по территории единого общенационального избирательного округа производится большинством голосов от общего числа членов высшего органа политической партии. Политические партии не вправе включать в партийные списки лиц, не являющихся членами данной политической партии.

Решение высшего органа политической партии вместе с заявлением гражданина о согласии быть включенным в партийный список направляется в Центральную избирательную комиссию.

Лицо, включенное в партийный список для избрания в депутаты Мажилиса Парламента по территории единого общенационального избирательного округа, не вправе выдвигаться по одномандатным территориальным избирательным округам.

3. Политические партии самостоятельно определяют порядок размещения лиц в партийном списке. Партийный список представляется в Центральную избирательную комиссию представителем политической партии одновременно с выпиской из протокола высшего органа политической партии о выдвижении партийного списка. Полномочия представителя должны быть подтверждены соответствующими документами.

4. Исключен Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

5. Выдвижение и самовыдвижение кандидатов в депутаты Мажилиса Парламента начинаются за шестьдесят дней до дня голосования и заканчиваются в восемнадцать часов по местному времени за сорок дней до выборов, если иное не установлено при назначении выборов.

6. Самовыдвижение кандидатов в депутаты Мажилиса Парламента производится гражданами путем подачи в соответствующую окружную избирательную комиссию заявления о намерении баллотироваться кандидатом в депутаты Мажилиса Парламента по данному одномандатному территориальному избирательному округу.

Выдвижение кандидата политической партией, общественным объединением, их структурными подразделениями (филиалами и представительствами) производится путем направления в соответствующую окружную избирательную комиссию выписки из протокола высшего руководящего органа, выписки из устава, подтверждающей право выдвижения структурными подразделениями (филиалами и представительствами), вместе с заявлением гражданина о согласии быть выдвинутым.

Общественное объединение, за исключением политических партий, либо его структурное подразделение (филиал и представительство) вправе выдвигать кандидатами лиц, не являющихся членами данного общественного объединения. Общественное объединение, за исключением политических партий, и его структурное подразделение (филиал и представительство) могут выдвигать в каждом избирательном округе только одного кандидата в депутаты Мажилиса Парламента. Решение о выдвижении кандидатов в депутаты Мажилиса Парламента принимается большинством голосов от общего числа членов высшего руководящего органа общественного объединения, его структурного подразделения (филиала и представительства) и оформляется выпиской из протокола. Решение высшего руководящего органа общественного объединения, его структурного подразделения (филиала и представительства):

1) доводится до сведения выдвинутого кандидата;

2) вместе с заявлением кандидата о согласии баллотироваться и выпиской из устава, подтверждающей право выдвижения структурными подразделениями (филиалами и представительствами), направляется в соответствующую окружную избирательную комиссию.

Если на день окончания срока выдвижения выдвинуто менее двух кандидатов в депутаты по одномандатному территориальному избирательному округу, то соответствующая окружная избирательная комиссия продлевает срок выдвижения кандидатов не более чем на пять дней.

Сноска. Статья 87 в редакции Конституционного закона РК от 19 июня 2007 г. № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 88. Избирательный взнос

1. Политические партии, выдвинувшие партийные списки, вносят из средств политических партий на счет Центральной избирательной комиссии избирательный взнос в пятнадцатикратном размере установленной законодательством Республики Казахстан минимальной заработной платы за каждое лицо, включенное в партийный список.

2. Избирательный взнос не уплачивается политическими партиями, получившими на предыдущих выборах депутатов Мажилиса Парламента пять и более процентов голосов избирателей от числа принявших участие в голосовании.

3. Политической партией, получившей на предыдущих выборах депутатов Мажилиса Парламента от трех до пяти процентов голосов избирателей от числа принявших участие в голосовании, избирательный взнос уплачивается в размере пятидесяти процентов от размера избирательного взноса, установленного в пункте 1 настоящей статьи.

Политической партией, получившей на предыдущих выборах депутатов Мажилиса Парламента от одного до трех процентов голосов избирателей от числа принявших участие в голосовании, избирательный взнос уплачивается в размере семидесяти процентов от размера избирательного взноса, установленного в пункте 1 настоящей статьи.

4. Внесенный взнос возвращается политической партии в случаях, если по итогам выборов политическая партия набрала не менее пяти процентов голосов избирателей, принявших участие в голосовании, а также в случае смерти единственного кандидата, включенного в партийный список. Во всех остальных случаях внесенный взнос возврату не подлежит и обращается в доход республиканского бюджета.

5. Каждый кандидат в депутаты Мажилиса Парламента по одномандатным территориальным избирательным округам до регистрации и после его проверки на соответствие требованиям, предъявляемым к нему Конституцией и настоящим Конституционным законом, вносит на счет Центральной избирательной комиссии избирательный взнос в пятнадцатикратном минимальном размере заработной платы, установленном законодательством Республики Казахстан. Внесенный взнос возвращается кандидату в случаях, если по итогам выборов кандидат избран депутатом Мажилиса Парламента или по итогам голосования кандидат набрал не менее пяти процентов голосов избирателей, принявших участие в голосовании, а также в случае смерти кандидата. Во всех остальных случаях внесенный взнос возврату не подлежит и обращается в доход республиканского бюджета.

Сноска. Статья 88 - в редакции Конституционного закона РК от 19 июня 2007 г. № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 89. Регистрация кандидатов в депутаты Мажилиса

1. Регистрация партийных списков, представленных политическими партиями, осуществляется Центральной избирательной комиссией, кандидатов по одномандатным территориальным избирательным округам – окружными избирательными комиссиями.

3. Регистрация партийных списков производится при наличии следующих документов:

1) выписки из протокола высшего органа политической партии о выдвижении партийного списка с приложением копии документа о регистрации политической партии в Министерстве юстиции Республики;

2) заявления гражданина о согласии быть включенным в партийный список;

3) биографических данных о каждом лице, включенном в партийный список;

4) справки органа государственных доходов о сдаче кандидатом и его (ее) супругой (супругом) деклараций об активах и обязательствах;

5) документа, подтверждающего внесение политической партией избирательного взноса;

6) документа, подтверждающего членство лица, включенного в партийный список, в политической партии, выдвинувшей данный список.

К документам, указанным в части первой настоящего пункта, кандидатами – лицами с инвалидностью дополнительно представляются справки об инвалидности по форме, установленной уполномоченным органом в области социальной защиты населения.

4. К регистрации допускается только один список от одной политической партии с количеством включенных в него лиц, не превышающим установленного числа депутатских мандатов, распределяемых среди политических партий, на тридцать процентов.

В партийном списке количество представителей трех категорий: женщин, молодежи, лиц с инвалидностью – по совокупности должно составлять не менее тридцати процентов от общего числа включенных в него лиц.

4-1. Регистрация кандидата от политической партии, общественного объединения, их структурных подразделений (филиалов и представительств) осуществляется при наличии следующих документов:

1) выписки из протокола высшего руководящего органа политической партии, общественного объединения, их структурных подразделений (филиалов и представительств) по выдвижению кандидата по соответствующему избирательному округу с приложением выписки из устава, подтверждающей право выдвижения структурными подразделениями (филиалами и представительствами), копии документа о регистрации политической партии, общественного объединения в Министерстве юстиции Республики Казахстан, учетной регистрации структурных подразделений (филиалов и представительств) в территориальных органах юстиции;

2) заявления гражданина о согласии баллотироваться кандидатом в депутаты по данному избирательному округу от выдвинувшей его политической партии, общественного объединения;

3) биографических данных о кандидате;

5) документа, подтверждающего внесение кандидатом избирательного взноса.

Регистрация кандидата в случае его самовыдвижения осуществляется при наличии следующих документов:

1) заявления гражданина о намерении баллотироваться кандидатом по данному избирательному округу;

2) биографических данных о кандидате;

3) справки органа государственных доходов о сдаче кандидатом и его (ее) супругой (супругом) деклараций об активах и обязательствах;

4) документа, подтверждающего внесение кандидатом избирательного взноса.

К регистрации допускается любое число кандидатов в депутаты Мажилиса Парламента.

4-2. Окружная избирательная комиссия составляет протокол о регистрации кандидатов, который в пятидневный срок представляется в Центральную избирательную комиссию.

4-3. Окружная избирательная комиссия:

1) не позднее чем на седьмой день после регистрации кандидатов публикует в местных средствах массовой информации сообщение о регистрации кандидатов с указанием фамилии, имени, отчества (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), года рождения, занимаемой должности (рода занятий), места работы и жительства каждого кандидата, а также в зависимости от усмотрения кандидата сведений о его принадлежности к политической партии, общественному объединению и национальной принадлежности;

2) при регистрации выдает кандидатам соответствующее удостоверение;

3) отказывает в регистрации или отменяет решение о регистрации кандидата в случаях:

нарушения политической партией, общественным объединением, их структурными подразделениями (филиалами и представительствами), кандидатом правил выдвижения, непредставления необходимых документов для регистрации;

проведения политической партией, общественным объединением, их структурными подразделениями (филиалами и представительствами), выдвинутыми ими кандидатами, кандидатами в порядке самовыдвижения, а также доверенными лицами предвыборной агитации до окончания срока регистрации;

установления судом факта распространения политической партией, общественным объединением, их структурными подразделениями (филиалами и представительствами), кандидатом и (или) доверенными лицами ложных сведений, порочащих честь и достоинство другого кандидата, подрывающих его деловую репутацию;

установления судом фактов подкупа избирателей политической партией, общественным объединением, их структурными подразделениями (филиалами и представительствами), выдвинутыми ими кандидатами, кандидатами в порядке самовыдвижения, а также доверенными лицами;

использования кандидатом должностного или служебного положения в своей предвыборной кампании;

иных случаях, установленных настоящим Конституционным законом;

4) отменяет решение о регистрации кандидата в случае выявления на момент подачи декларации недостоверности сведений об активах и обязательствах, задекларированных кандидатом или его (ее) супругой (супругом) в соответствии с законодательством Республики Казахстан о противодействии коррупции.

В случае отказа в регистрации или отмены решения о регистрации кандидата, выдвинутого политической партией, общественным объединением, их структурными подразделениями (филиалами и представительствами), такое решение может быть обжаловано как самим кандидатом, так и политической партией, общественным объединением, их структурными подразделениями (филиалами и представительствами), выдвинувшими кандидата.

Отмена решения о регистрации кандидата или восстановление ранее снятого с регистрации кандидата за два дня до дня голосования нe допускается.

5. Исключен Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

6. Центральная избирательная комиссия:

1) не позднее чем на десятый день после регистрации партийных списков публикует в средствах массовой информации сообщение о регистрации с указанием наименования политической партии и количества лиц, включенных в партийный список, а также фамилии, имени, отчества, года рождения, занимаемой должности (занятия), места работы и жительства каждого лица, включенного в партийный список;

2) Исключен Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

3) при регистрации выдает кандидатам соответствующие удостоверения;

4) отказывает в регистрации или отменяет решение о регистрации партийного списка в случаях:

нарушения политической партией правил выдвижения партийного списка, непредставления необходимых документов для регистрации;

проведения политической партией, выдвинувшей партийный список, выдвинутыми ею кандидатами, ее доверенными лицами предвыборной агитации до окончания срока регистрации;

выхода из партийного списка лиц, составляющих более пятидесяти процентов от всего партийного списка;

установления судом факта распространения политической партией, выдвинувшей партийный список, или ее доверенными лицами ложных сведений, порочащих честь и достоинство кандидата, другой политической партии, выдвинувшей партийный список, или лица, включенного в партийный список, подрывающих его деловую репутацию;

установления судом фактов подкупа политической партией, выдвинувшей партийный список, или ее доверенными лицами избирателей;

в иных случаях, установленных настоящим Конституционным законом.

Отмена решения о регистрации партийного списка или восстановление ранее снятого с регистрации партийного списка за два дня до дня голосования не допускается;

5) принимает решение об исключении лица, включенного в партийный список, из данного списка в случае:

несоответствия лица, включенного в партийный список, требованиям, предъявляемым к кандидату Конституцией Республики Казахстан и настоящим Конституционным законом;

использования лицом, включенным в партийный список, должностного или служебного положения в своей предвыборной кампании;

проведения лицом, включенным в партийный список, предвыборной агитации до окончания срока регистрации партийного списка;

установления судом факта распространения лицом, включенным в партийный список, ложных сведений, порочащих честь и достоинство кандидата, политической партии, выдвинувшей партийный список, или другого лица, включенного в партийный список, подрывающих их репутацию;

выявления недостоверности сведений об активах и обязательствах, задекларированных лицом, включенным в партийный список, и его (ее) супругой (супругом) в соответствии с законодательством Республики Казахстан о противодействии коррупции;

установления судом фактов подкупа избирателей лицом, включенным в партийный список, или его доверенными лицами;

в иных случаях, установленных настоящим Конституционным законом.

Решение об исключении лица, включенного в партийный список, из данного списка может быть обжаловано политической партией, выдвинувшей партийный список, либо лицом, исключенным из партийного списка, в Верховный Суд, решение которого является окончательным.

Принятие решения об исключении лица, включенного в партийный список, за два дня до дня голосования не допускается;

6) исключен Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

7. Отказ в регистрации или отмена решения о регистрации партийного списка, кандидата по одномандатному территориальному избирательному округу могут быть в семидневный срок обжалованы в Центральную избирательную комиссию и (или) Верховный Суд. При этом Центральная избирательная комиссия или Верховный Суд выносит по жалобе решение в семидневный срок со дня подачи жалобы.

8. Регистрация партийных списков и кандидатов начинается за шестьдесят дней до дня голосования и заканчивается в восемнадцать часов по местному времени за тридцать дней до выборов, если иное не установлено при назначении выборов.

Сноска. Статья 89 - в редакции Конституционного закона РК от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); с изменениями, внесенными конституционными законами РК от 28.09.1995 № 2464 (порядок введения в действие см. ст.133); от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 31.07.2015 № 340-V (вводится в действие с 01.01.2016); от 18.11.2015 № 413-V (вводится в действие с 01.01.2017); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 25.05.2020 № 335-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 07.02.2022 № 105-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 90. Снятие кандидатуры, отмена решения о выдвижении кандидатом в депутаты Мажилиса

1. Лицо, включенное в партийный список, может отозвать свою кандидатуру из партийного списка, обратившись с письменным заявлением об этом в Центральную избирательную комиссию. В этих случаях Центральная избирательная комиссия принимает решение об исключении лица, включенного в партийный список.

1-1. Кандидат в депутаты Мажилиса Парламента по одномандатным территориальным избирательным округам может отозвать свою кандидатуру, обратившись с письменным заявлением об этом в соответствующую окружную избирательную комиссию.

Кандидат в депутаты Мажилиса Парламента по одномандатным территориальным избирательным округам не может снять свою кандидатуру за два дня до дня голосования.

Руководящий орган политической партии и общественного объединения, их структурного подразделения (филиала и представительства) в любое время до регистрации и после нее, за исключением последних двух дней до дня голосования, может отменить свое решение о выдвижении кандидата в депутаты Мажилиса Парламента, обратившись с соответствующим представлением в окружную избирательную комиссию.

В этих случаях окружная избирательная комиссия не производит регистрацию кандидата либо отменяет решение о регистрации кандидата.

2. Исключен Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Сноска. Статья 90 - в редакции Конституционного закона РК от 19 июня 2007 г. № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 91. Доверенные лица кандидата в депутаты Мажилиса

Сноска. Статья 91 исключена Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

Статья 92. Размер избирательного фонда кандидата в депутаты Мажилиса

Сноска. Статья 92 исключена Конституционным законом РК от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования).

Статья 92-1. Размер избирательного фонда политической партии, кандидата в депутаты Мажилиса Парламента

Сноска. Заголовок статьи 92-1 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

1. Кандидаты, баллотирующиеся в составе партийных списков, выдвинутых политическими партиями, не вправе создавать собственные избирательные фонды.

2. Избирательный фонд политической партии образуют:

1) собственные средства политической партии, общая сумма которых не должна превышать установленный законодательством размер минимальной заработной платы более чем в пять тысяч раз;

3. Избирательный фонд кандидата образуют:

1) собственные средства кандидата, общая сумма которых не должна превышать установленный законодательством Республики Казахстан минимальный размер заработной платы более чем в двести раз;

2) добровольные пожертвования граждан и организаций Республики Казахстан, общая сумма которых не должна превышать установленный законодательством Республики Казахстан минимальный размер заработной платы более чем в пятьсот раз.

Предельные размеры добровольных пожертвований физического лица в совокупности не должны превышать установленный законодательством Республики Казахстан минимальный размер заработной платы более чем в двадцать пять раз и юридического лица Республики Казахстан – в совокупности более чем в пятьдесят раз.

Сноска. Глава 12 дополнена статьей 92-1 в соответствии с Конституционным законом РК от 6 мая 1999 г. № 375; с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 93. Выдвижение кандидатов в депутаты Мажилиса вместо выбывших после окончания срока регистрации

Сноска. Статья 93 исключена Конституционным законом РК от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования).

Статья 93-1. Порядок проведения сессии Ассамблеи народа Казахстана по выборам депутатов Мажилиса

Сноска. Статья 93-1 исключена Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 93-2. Выдвижение кандидатов в депутаты Мажилиса Парламента вместо выбывших после окончания срока регистрации

1. В случае выбытия всех кандидатов после окончания срока регистрации по соответствующему избирательному округу Центральная избирательная комиссия по представлению окружной избирательной комиссии своим постановлением продлевает срок выборов, но не более чем на два месяца.

2. В этом случае выдвижение кандидатов в депутаты Мажилиса Парламента осуществляется в соответствии с настоящим Конституционным законом.

Сноска. Конституционный закон дополнен статьей 93-2 в соответствии с Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 94. Подсчет голосов на выборах депутатов Мажилиса Парламента

1. Участковая избирательная комиссия по результатам голосования составляет протокол голосования, который немедленно пересылается в соответствующую территориальную или окружную избирательную комиссию.

2. На основании протоколов участковых избирательных комиссий соответствующие территориальные или окружные избирательные комиссии составляют протокол о результатах голосования, который подписывается председателем и членами комиссии и пересылается в Центральную избирательную комиссию не более чем в двухдневный срок со дня голосования.

3. Результаты выборов устанавливаются на заседании Центральной избирательной комиссии на основании протоколов соответствующих территориальных и окружных избирательных комиссий.

4. Иные вопросы, связанные с определением результата подсчета голосов и результата выборов, решаются в соответствии с правилами, установленными Общей частью настоящего Конституционного закона.

Сноска. Статья 94 - в редакции Конституционного закона РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 94-1. Подсчет голосов на выборах депутатов Мажилиса, избираемых Ассамблеей народа Казахстана

Сноска. Статья 94-1 исключена Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 95. Повторное голосование при выборах депутатов Мажилиса

1. Центральная избирательная комиссия по представлению соответствующей территориальной или окружной избирательной комиссии или обращениям граждан может признать недействительными выборы депутатов Мажилиса в соответствующей административно-территориальной единице или избирательном округе, если в ходе выборов или при подсчете голосов либо при определении результатов выборов имели место нарушения настоящего Конституционного закона, не позволяющие с достоверностью определить результаты волеизъявления граждан. В этом случае Центральной избирательной комиссией назначается повторное голосование в соответствующей административно-территориальной единице или избирательном округе.

2. Повторное голосование проводится в установленные Центральной избирательной комиссией сроки, но не более чем в месячный срок по тем же партийным спискам и по тем же кандидатам, на тех же избирательных участках и по тем же спискам избирателей, что были составлены для проведения первоначальных выборов. О проведении повторного голосования сообщается в средствах массовой информации.

3. Если в избирательный бюллетень было включено более двух кандидатов в депутаты Мажилиса Парламента и ни один из них не был избран, окружная избирательная комиссия назначает повторное голосование по выборам депутата по кандидатам, получившим наибольшее одинаковое количество голосов. Если в результате выбытия кандидатур остается один кандидат, повторное голосование по его кандидатуре не проводится и он считается избранным.

Сноска. Статья 95 - в редакции Конституционного закона РК от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 96. Повторные выборы депутатов Мажилиса

1. Если выборы депутатов Мажилиса были признаны недействительными либо при баллотировании двух кандидатов они не были избраны, Центральная избирательная комиссия принимает решение о проведении повторных выборов депутатов Мажилиса Парламента. Голосование проводится на тех же избирательных участках и по тем же спискам избирателей, что были составлены для проведения первоначальных выборов.

2. Исключен Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

3. Повторные выборы проводятся не позднее чем в двухмесячный срок после первоначальных выборов или в срок, определяемый Центральной избирательной комиссией. Избирательные мероприятия, осуществление которых предусмотрено при повторных выборах, проводятся в порядке, установленном настоящим Конституционным законом. При этом сокращенные сроки избирательных мероприятий определяются Центральной избирательной комиссией.

4. О проведении повторных выборов сообщается в средствах массовой информации.

Сноска. Статья 96 - в редакции Конституционного закона РК от 19 июня 2007 г. № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 97. Установление и опубликование итогов выборов депутатов Мажилиса

1. Итоги выборов депутатов Мажилиса в целом по Республике устанавливаются Центральной избирательной комиссией в десятидневный срок со дня проведения выборов.

2. Исключен Конституционным законом РК от 19.06.2007 № 268.

Сноска. Статья 97 с изменениями - Конституционными законами РК от 6 мая 1999 г. № 375; от 14 апреля 2004 г. № 545; от 19 июня 2007 г. № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 97-1. Распределение депутатских мандатов по итогам голосования по партийным спискам

1. Центральная избирательная комиссия подсчитывает сумму голосов избирателей, поданных по территории единого общенационального округа за каждый партийный список, получивший пять и более процентов голосов избирателей от числа принявших участие в голосовании. Сумма голосов избирателей, поданных за политические партии, преодолевшие пятипроцентный барьер, делится на число распределяемых депутатских мандатов. Полученный результат есть первое избирательное частное (квота).

2. Если пять процентов голосов избирателей, принявших участие в голосовании, получено только одной политической партией, то к распределению депутатских мандатов допускается список указанной политической партии, а также партийный список партии, набравшей следующее наибольшее число голосов избирателей, принявших участие в голосовании.

Сумма голосов избирателей, поданных за две политические партии, делится на число распределяемых депутатских мандатов. Полученный результат есть первое избирательное частное (квота).

3. Число голосов, полученных каждым партийным списком, участвующим в распределении депутатских мандатов, делится на первое избирательное частное.

Число голосов, полученных списком партии, не преодолевшей пятипроцентный барьер и участвующей в распределении мандатов в соответствии с пунктом 2 настоящей статьи, делится на первое избирательное частное и умножается на поправочный коэффициент 0,7.

Целая часть, полученная в результате деления числа, есть число депутатских мандатов, которые получает соответствующая политическая партия, сформировавшая партийный список.

Политическая партия, не преодолевшая пятипроцентный барьер и участвующая в распределении мандатов в соответствии с пунктом 2 настоящей статьи, получает не менее двух мандатов.

4. Если после действий, произведенных в соответствии с пунктом 3 настоящей статьи, остаются нераспределенные мандаты, производится их вторичное распределение. Нераспределенные мандаты передаются по одному тем партийным спискам, у которых оказывается наибольшей дробная часть (остаток) числа, полученного в результате деления в соответствии с пунктом 3 настоящей статьи. При равенстве наибольшего остатка преимущество отдается партийному списку, зарегистрированному раньше.

При распределении мандатов в соответствии с пунктом 2 настоящей статьи нераспределенные мандаты передаются тому партийному списку, который по итогам голосования преодолел пятипроцентный барьер.

5. Очередность распределения депутатских мандатов определяется руководящим органом политической партии из числа включенных в партийный список кандидатов в соответствии с пунктом 4 статьи 89 настоящего Конституционного закона не позднее десяти дней со дня опубликования итогов выборов.

В случае, если в установленные частью первой настоящего пункта сроки руководящим органом политической партии не определена очередность распределения полученных депутатских мандатов, постановлением Центральной избирательной комиссии осуществляется распределение полученных партией депутатских мандатов согласно зарегистрированным спискам в алфавитном порядке государственного языка.

При распределении депутатских мандатов количество представителей трех категорий: женщин, молодежи, лиц с инвалидностью – по совокупности должно составлять не менее тридцати процентов от общего числа полученных партией депутатских мандатов.

6. В случае досрочного выбытия депутата его мандат постановлением Центральной избирательной комиссии передается следующему кандидату, определяемому руководящим органом политической партии из числа включенных в список политической партии в соответствии с пунктом 5 настоящей статьи. При этом должны быть соблюдены требования части третьей пункта 5 настоящей статьи.

В случае, если в соответствующем партийном списке кандидатов не осталось, мандат остается вакантным до следующих выборов депутатов Мажилиса.

Политические партии вправе изменить очередность кандидатов в партийных списках, обратившись с письменным заявлением об этом и с выпиской из протокола заседания руководящего органа политической партии в Центральную избирательную комиссию.

Сноска. Закон дополнен статьей 97-1 в соответствии с Конституционным законом РК от 06.05.1999 № 375; в редакции Конституционного закона РК от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. статью 2); с изменениями, внесенными конституционными законами РК от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 07.02.2022 № 105-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 98. Регистрация депутатов Мажилиса

Центральная избирательная комиссия регистрирует избранных депутатов Мажилиса.

Сноска. Статья 98 в редакции Конституционного закона РК от 19 июня 2007 г. № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования).

Статья 99. Проведение внеочередных выборов депутатов Мажилиса и выборов депутатов вместо выбывших

1. Внеочередные выборы депутатов Мажилиса и выборы депутатов вместо выбывших проводятся в соответствии с правилами, установленными настоящим Конституционным законом для очередных выборов депутатов Мажилиса. При этом сроки проведения избирательных мероприятий определяются Центральной избирательной комиссией.

2. За год до истечения конституционного срока полномочий депутатов Мажилиса выборы депутата вместо выбывшего не проводятся.

Сноска. Статья 99 с изменениями - Конституционным законом РК от 14 апреля 2004 г. № 545.

Статья 100. Рассмотрение Конституционным Судом вопроса о правильности проведения выборов депутатов Мажилиса

Сноска. Заголовок статьи 100 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

1. По обращению Президента Республики, Председателя Сената, Председателя Мажилиса, не менее одной пятой части от общего числа депутатов Парламента, Премьер-Министра Республики, которое может быть подано в течение десяти дней после подведения итогов выборов, Конституционный Суд решает в случае спора вопрос о правильности проведения выборов депутатов Мажилиса. В этом случае регистрация избранных депутатов Мажилиса приостанавливается на период рассмотрения обращения.

2. Центральная избирательная комиссия в случае возникновения спора о правильности проведения выборов депутатов Мажилиса передает материалы, связанные с подготовкой и проведением выборов, в Конституционный Суд.

3. В случае признания Конституционным Судом не соответствующими Конституции выборов депутатов Мажилиса Парламента на территориях тех административно-территориальных единиц или избирательных округов, где были установлены нарушения Конституции, Центральная избирательная комиссия принимает решение о признании недействительными выборов на территории этих административно-территориальных единиц или избирательных округов и проведении повторного голосования.

4. Исключен Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Сноска. Статья 100 с изменениями - Конституционными законами РК от 6 мая 1999 г. № 375; от 14 апреля 2004 г. № 545; от 19 июня 2007 г. № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (порядок введения в действие см. ст.3).

Глава 13. Выборы депутатов маслихатов Республики

Статья 101. Назначение выборов депутатов маслихатов

1. Основанием для назначения:

1) очередных выборов является окончание конституционного срока полномочий маслихатов, кроме случаев, установленных законом;

2) внеочередных выборов - досрочное прекращение полномочий маслихатов.

4) выборов депутатов вместо выбывших – досрочное прекращение полномочий депутата либо лишение мандата.

2. Очередные выборы депутатов маслихатов назначаются Центральной избирательной комиссией не менее чем за три месяца до истечения срока полномочий маслихатов и должны быть проведены не менее чем за месяц до истечения конституционного срока полномочий маслихатов.

3. Внеочередные выборы депутатов маслихатов, полномочия которых досрочно прекращены, назначаются Центральной избирательной комиссией на основании Указа Президента о досрочном прекращении полномочий маслихата, решения маслихата о самороспуске и должны быть проведены не позднее двух месяцев со дня досрочного прекращения полномочий маслихатов.

3-1. Выборы депутатов маслихатов вместо выбывших назначаются соответствующей избирательной комиссией.

Выборы депутатов маслихатов вместо выбывших проводятся одновременно в последнее воскресенье марта и (или) последнее воскресенье октября.

По согласованию с Центральной избирательной комиссией выборы депутатов маслихатов вместо выбывших могут быть назначены соответствующей избирательной комиссией на другую дату.

4. Исключен Конституционным законом РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

5. Очередные выборы депутатов маслихатов всех уровней проводятся одновременно и не могут совпадать по срокам с выборами Президента, депутатов Сената Парламента.

6. Сообщение о дне выборов публикуется в средствах массовой информации.

Сноска. Статья 101 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 19.06.2007 № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 09.02.2009 № 124-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 102. Требования, предъявляемые к депутатам маслихатов

Для избрания депутатом маслихата гражданин должен удовлетворять требованиям, установленным пунктом 3 статьи 86 Конституции, а также обладать избирательным правом в соответствии с пунктами 2 и 3 статьи 33 Конституции и настоящим Конституционным законом.

Сноска. Статья 102 с изменениями - Конституционным законом РК от 14 апреля 2004 г. № 545.

Статья 103. Выдвижение кандидатов в депутаты маслихатов

1. Право выдвижения кандидатов в депутаты маслихатов принадлежит:

1) избираемых по партийным спискам, – политическим партиям;

2. Включение в партийный список лиц для избрания депутатом маслихата соответствующей административно-территориальной единицы производится большинством голосов от общего числа членов высшего руководящего органа соответствующего филиала (представительства) политической партии.

3. Политические партии не вправе включать в партийные списки лиц, не являющихся их членами.

3-1. Лицо, включенное в партийный список для избрания в депутаты маслихата от политической партии, не вправе выдвигаться по одномандатным территориальным избирательным округам.

4. Решение высшего руководящего органа соответствующего филиала (представительства) политической партии вместе с заявлением гражданина о согласии быть включенным в партийный список направляется в соответствующую территориальную избирательную комиссию.

5. Порядок размещения лиц в партийном списке определяется решением высшего руководящего органа соответствующего филиала (представительства) политической партии. Представитель политической партии представляет партийный список в соответствующую территориальную избирательную комиссию одновременно с выпиской из протокола высшего руководящего органа соответствующего филиала (представительства) политической партии о выдвижении партийного списка. Полномочия представителя должны быть подтверждены соответствующими документами.

5-1. Самовыдвижение кандидатов в депутаты маслихата производится гражданами путем подачи в соответствующую окружную избирательную комиссию заявления о намерении баллотироваться кандидатом в депутаты маслихата по данному одномандатному территориальному избирательному округу.

Решение о выдвижении кандидатов в депутаты маслихатов принимается большинством голосов от общего числа членов высшего руководящего органа общественного объединения, его структурного подразделения (филиала и представительства) и оформляется выпиской из протокола. Решение высшего руководящего органа общественного объединения, его структурного подразделения (филиала и представительства):

1) доводится до сведения выдвинутого кандидата;

6. Никто не может быть выдвинут кандидатом более чем в одном избирательном округе.

7. Выдвижение и самовыдвижение кандидатов в депутаты маслихатов начинаются за шестьдесят дней до дня голосования и заканчиваются в восемнадцать часов по местному времени за тридцать дней до дня выборов, если иное не установлено при назначении выборов.

8. В случае, если на день окончания срока регистрации партийных списков или кандидатов по соответствующему избирательному округу зарегистрировано менее двух партийных списков или кандидатов, соответствующая избирательная комиссия продлевает срок выдвижения кандидатов не более чем на двадцать дней.

Сноска. Статья 103 - в редакции Конституционного закона РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными . Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 104. Регистрация кандидатов в депутаты маслихатов

Сноска. Заголовок статьи 104 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

1. Регистрация партийных списков, представляемых политическими партиями, осуществляется соответствующими территориальными избирательными комиссиями.

Политические партии, выдвинувшие партийные списки, вносят из своих средств на счет местных исполнительных органов избирательный взнос в пятикратном размере установленной законодательством Республики Казахстан минимальной заработной платы за каждое лицо, включенное в партийный список.

Избирательный взнос по соответствующему территориальному избирательному округу не уплачивается политическими партиями, получившими на предыдущих выборах депутатов соответствующего маслихата пять и более процентов голосов избирателей от числа принявших участие в голосовании.

Политической партией, получившей по соответствующему территориальному избирательному округу на предыдущих выборах депутатов соответствующего маслихата от трех до пяти процентов голосов избирателей от числа принявших участие в голосовании, избирательный взнос уплачивается в размере пятидесяти процентов от размера избирательного взноса, установленного в части второй настоящего пункта.

Политической партией, получившей по соответствующему территориальному избирательному округу на предыдущих выборах депутатов соответствующего маслихата от одного до трех процентов голосов избирателей от числа принявших участие в голосовании, избирательный взнос уплачивается в размере семидесяти процентов от размера избирательного взноса, установленного в части второй настоящего пункта.

Внесенный взнос возвращается политической партии в случаях, если по итогам выборов политическая партия набрала не менее пяти процентов голосов избирателей, принявших участие в голосовании, а также в случае смерти единственного кандидата, включенного в партийный список. Во всех остальных случаях внесенный взнос возврату не подлежит и обращается в доход республиканского бюджета.

1-1. Регистрация кандидатов в депутаты маслихатов по одномандатным территориальным избирательным округам осуществляется окружными избирательными комиссиями.

Кандидат в депутаты маслихата до регистрации и после его проверки на соответствие предъявляемым Конституцией и настоящим Конституционным законом требованиям вносит на счет местных исполнительных органов в качестве депозита избирательный взнос в пятикратном минимальном размере заработной платы, установленном законодательством Республики Казахстан. Внесенный взнос возвращается кандидату в случаях, если по итогам выборов кандидат избран депутатом маслихата или по итогам голосования кандидат набрал не менее пяти процентов голосов избирателей, принявших участие в голосовании, а также в случае смерти кандидата. Во всех остальных случаях внесенный взнос возврату не подлежит и обращается в доход республиканского бюджета.

При этом организации, получившие требования органов государственных доходов о представлении сведений об активах и обязательствах кандидата и его (ее) супруги (супруга), обязаны предоставить запрашиваемую информацию в течение четырех дней со дня получения требования.

3. Регистрация партийных списков производится при наличии следующих документов:

1) выписки из протокола высшего руководящего органа соответствующего филиала (представительства) политической партии о выдвижении партийного списка с приложением копии документа о регистрации политической партии в уполномоченном органе;

2) заявления гражданина о согласии быть включенным в партийный список;

3) биографических данных о каждом лице, включенном в партийный список;

4) документа, подтверждающего внесение политической партией избирательного взноса;

5) справки органа государственных доходов о сдаче кандидатом и его (ее) супругой (супругом) деклараций об активах и обязательствах;

3-1. Регистрация кандидата от политической партии, общественного объединения, их структурных подразделений (филиалов и представительств) осуществляется при наличии следующих документов:

3) биографических данных о кандидате;

5) документа, подтверждающего внесение кандидатом избирательного взноса.

Регистрация кандидата в случае его самовыдвижения осуществляется при наличии следующих документов:

1) заявления о намерении баллотироваться кандидатом по данному избирательному округу;

2) биографических данных о кандидате;

4) документа, подтверждающего внесение кандидатом избирательного взноса.

К регистрации допускается любое число кандидатов в депутаты маслихата.

4. К регистрации по территориальному избирательному округу допускается только один список от одной политической партии, в котором количество женщин и молодежи по совокупности должно составлять не менее тридцати процентов от общего числа включенных в него лиц.

5. О регистрации партийных списков и кандидатов в депутаты маслихата соответствующая избирательная комиссия составляет протокол, который в пятидневный срок представляется в вышестоящую или территориальную избирательную комиссию.

6. Территориальная избирательная комиссия:

1) не позднее чем на седьмой день после регистрации партийных списков публикует в местных средствах массовой информации сообщение о регистрации с указанием наименования политической партии и количества лиц, включенных в партийный список, а также фамилии, имени, отчества (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), года рождения, занимаемой должности (рода занятий), места работы и жительства каждого лица, включенного в партийный список;

2) при регистрации выдает кандидатам соответствующее удостоверение;

3) отказывает в регистрации или отменяет решение о регистрации партийного списка в случаях:

выхода из партийного списка лиц, составляющих более пятидесяти процентов от всего партийного списка;

в иных случаях, установленных настоящим Конституционным законом.

4) принимает решение об исключении лица, включенного в партийный список, из данного списка в случаях:

выявления на момент подачи декларации недостоверности сведений об активах и обязательствах, задекларированных кандидатом или его (ее) супругой (супругом) в соответствии с законодательством Республики Казахстан о противодействии коррупции;

в иных случаях, установленных настоящим Конституционным законом.

Решение об исключении лица, включенного в партийный список, из данного списка может быть обжаловано политической партией, выдвинувшей партийный список, либо лицом, исключенным из партийного списка, в суд, решение которого является окончательным.

Принятие решения об исключении лица, включенного в партийный список, за два дня до дня голосования не допускается.

6-1. Окружная избирательная комиссия:

1) не позднее чем на седьмой день после регистрации кандидатов по одномандатным территориальным избирательным округам публикует в местных средствах массовой информации сообщение о регистрации кандидатов с указанием фамилии, имени, отчества (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), года рождения, занимаемой должности (рода занятий), места работы и жительства каждого кандидата, а также в зависимости от усмотрения кандидата сведений о его принадлежности к политической партии, общественному объединению и национальной принадлежности;

2) при регистрации выдает кандидатам по одномандатным территориальным избирательным округам соответствующее удостоверение;

3) отказывает в регистрации или отменяет решение о регистрации кандидата по одномандатным территориальным избирательным округам в случаях:

использования кандидатом должностного или служебного положения в своей предвыборной кампании;

иных случаях, установленных настоящим Конституционным законом;

7. Отказ в регистрации или отмена решения о регистрации партийного списка, кандидата могут быть в семидневный срок обжалованы в вышестоящую избирательную комиссию или суд. В случае отказа в регистрации или отмены решения о регистрации кандидата, выдвинутого политической партией, общественным объединением, их структурными подразделениями (филиалами и представительствами) по одномандатным территориальным избирательным округам, такое решение может быть обжаловано как самим кандидатом, так и политической партией, общественным объединением, их структурными подразделениями (филиалами и представительствами), выдвинувшими кандидата. При этом вышестоящая избирательная комиссия или суд выносит по жалобе решение в семидневный срок со дня подачи жалобы.

8. Регистрация партийных списков, кандидатов начинается за шестьдесят дней до дня голосования и заканчивается в восемнадцать часов по местному времени за двадцать пять дней до дня выборов, если иное не установлено при назначении выборов.

Сноска. Статья 104 в редакции Конституционного закона РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 25.05.2020 № 335-VI; от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 105. Снятие кандидатуры, отмена решения о выдвижении кандидатом в депутаты маслихата

1. Лицо, включенное в партийный список, может снять свою кандидатуру, обратившись с письменным заявлением об этом в территориальную избирательную комиссию и политическую партию.

Кандидат в депутаты маслихата по одномандатному территориальному избирательному округу может отозвать свою кандидатуру, обратившись с письменным заявлением об этом в соответствующую окружную избирательную комиссию.

2. Руководящий орган политической партии, его структурного подразделения (филиала и представительства) в любое время до регистрации и после нее, за исключением последних двух дней до дня голосования, может обратиться с соответствующим представлением в соответствующую избирательную комиссию об исключении кандидата в депутаты маслихата из партийного списка либо отмене своего решения о выдвижении кандидата.

Руководящий орган общественного объединения, его структурного подразделения (филиала и представительства) в любое время до регистрации и после нее, за исключением последних двух дней до дня голосования, может отменить свое решение о выдвижении кандидата в депутаты маслихата, обратившись с соответствующим представлением в окружную избирательную комиссию.

3. В случаях, указанных в пункте 2 настоящей статьи, соответствующая избирательная комиссия исключает лиц, включенных в партийный список, не производит регистрацию кандидата либо отменяет решение о регистрации кандидата.

Кандидат в депутаты маслихата по одномандатному территориальному избирательному округу не может снять свою кандидатуру за два дня до дня голосования.

4. Если снятие кандидатуры или отмена решения о выдвижении кандидата были произведены без вынуждающих к тому обстоятельств, территориальная избирательная комиссия обязана отнести на счет выдвинувшей его политической партии часть понесенных из средств республиканского бюджета расходов на проведение избирательной кампании.

Сноска. Статья 105 - в редакции Конституционного закона РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 106. Размер избирательного фонда политической партии, кандидата в депутаты маслихата

Сноска. Заголовок статьи 106 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

2. Избирательные фонды политических партий на каждый партийный список образуются из:

1) собственных средств политической партии, общая сумма которых не должна превышать установленный законодательством размер минимальной заработной платы более чем в тысячу раз;

2) добровольных пожертвований граждан и организаций Республики Казахстан, общая сумма которых не должна превышать установленный законодательством размер минимальной заработной платы более чем в две тысячи раз.

Предельные размеры добровольных пожертвований физического лица в совокупности не должны превышать установленный законодательством Республики Казахстан минимальный размер заработной платы более чем в пятьдесят раз и юридического лица Республики Казахстан – в совокупности более чем в двести пятьдесят раз.

3. Избирательный фонд кандидата в депутаты маслихатов областей, городов республиканского значения и столицы образуют:

Предельные размеры добровольных пожертвований физического лица в совокупности не должны превышать установленный законодательством Республики Казахстан минимальный размер заработной платы более чем в десять раз и юридического лица Республики Казахстан – в совокупности более чем в двадцать пять раз.

4. Избирательный фонд кандидата в депутаты маслихатов районов и городов образуют:

Предельные размеры добровольных пожертвований физического лица в совокупности не должны превышать установленный законодательством Республики Казахстан минимальный размер заработной платы более чем в пять раз и юридического лица Республики Казахстан – в совокупности более чем в пятнадцать раз.

Сноска. Статья 106 в редакции Конституционного закона РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); ); с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 107. Выдвижение партийных списков кандидатов, кандидатов в депутаты маслихатов вместо выбывших после окончания срока регистрации

Сноска. Заголовок статьи 107 с изменениями, внесенными Конституционным законом от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

1. В случае, если в результате выбытия партийных списков, кандидатов после окончания срока регистрации по соответствующему избирательному округу остается менее двух партийных списков кандидатов либо менее двух кандидатов в депутаты маслихата, соответствующая избирательная комиссия своим решением продлевает срок выборов, но не более чем на два месяца.

2. В этом случае выдвижение партийных списков кандидатов, кандидатов в депутаты маслихата осуществляется в соответствии с правилами, установленными настоящим Конституционным законом.

Сноска. Статья 107 в редакции Конституционного закона РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционным законом РК. РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 108. Подсчет голосов при выборах депутата маслихата

1. Участковая избирательная комиссия составляет протоколы по результатам голосования при выборах депутатов районного (городского) и областного маслихатов, которые немедленно пересылаются в соответствующую избирательную комиссию (районную, городскую, районную в городе, окружную).

Окружные избирательные комиссии направляют протоколы по результатам голосования по избирательному округу в соответствующие территориальные избирательные комиссии.

2. Районные, городские избирательные комиссии на основании протоколов окружных избирательных комиссий по результатам голосования не позднее чем в двухдневный срок со дня выборов устанавливают итоги выборов депутатов в районные и городские маслихаты.

3. Районные, городские, районные в городе, окружные избирательные комиссии на основании протоколов участковых избирательных комиссий составляют протоколы по результатам голосования в ходе выборов депутатов маслихатов областей, городов республиканского значения и столицы, которые немедленно пересылаются в вышестоящие избирательные комиссии.

Областные, городов республиканского значения и столицы избирательные комиссии на основании указанных протоколов не более чем в двухдневный срок со дня выборов устанавливают результаты выборов депутатов в маслихаты областей, городов республиканского значения и столицы.

Сноска. Статья 108 в редакции Конституционного закона РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционным законом РК. РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 109. Повторное голосование при выборах депутата маслихата

Сноска. Статья 109 исключена Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

Статья 109-1. Повторное голосование при выборах депутата маслихата

1. Если в избирательный бюллетень было включено более двух кандидатов в депутаты маслихата и ни один из них не был избран, окружная избирательная комиссия назначает повторное голосование по выборам депутата по двум кандидатам, получившим наибольшее количество голосов. Если в результате выбытия кандидатур остается один кандидат, повторное голосование по его кандидатуре не проводится и он считается избранным.

2. Повторное голосование проводится не позднее чем в месячный срок с соблюдением требований настоящего Конституционного закона. О проведении повторного голосования сообщается в местных средствах массовой информации.

Сноска. Конституционный закон дополнен статьей 109-1 в соответствии с Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 110. Повторные выборы депутатов маслихатов

1. Если выборы были признаны недействительными, территориальная избирательная комиссия принимает решение о проведении повторных выборов. Голосование проводится на тех же избирательных участках и по тем же спискам избирателей, что были составлены для проведения первоначальных выборов.

2. Повторные выборы проводятся не позднее чем в двухмесячный срок после первоначальных выборов. Избирательные мероприятия, осуществление которых предусмотрено при повторных выборах, проводятся в соответствии с правилами, установленными настоящим Конституционным законом. При этом сокращенные сроки избирательных мероприятий определяются территориальной избирательной комиссией.

3. О проведении повторных выборов сообщается в местных средствах массовой информации.

4. Исключен Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

Сноска. Статья 110 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545.

Статья 111. Установление и опубликование итогов выборов депутатов маслихатов

1. Итоги выборов депутатов маслихатов устанавливаются соответствующей территориальной избирательной комиссией не позднее чем в пятидневный срок со дня проведения выборов.

3. Иные вопросы, связанные с установлением и опубликованием итогов выборов депутатов маслихатов, решаются в соответствии с правилами, установленными в Общей части настоящего Конституционного закона.

Сноска. Статья 111 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 06.05.1999 № 375; от 14.04.2004 № 545; от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 111-1. Распределение депутатских мандатов по итогам голосования по партийным спискам

1. Соответствующая территориальная избирательная комиссия подсчитывает сумму голосов избирателей, поданных по соответствующей административно-территориальной единице за каждый партийный список, получивший пять и более процентов голосов избирателей от числа принявших участие в голосовании. Сумма голосов избирателей, поданных за политические партии, преодолевшие пятипроцентный барьер, делится на число распределяемых депутатских мандатов. Полученный результат есть первое избирательное частное (квота).

Политическая партия, не преодолевшая пятипроцентный барьер и участвующая в распределении мандатов в соответствии с пунктом 2 настоящей статьи, получает не менее одного мандата.

5. Очередность распределения депутатских мандатов определяется руководящим органом соответствующего филиала (представительства) политической партии из числа включенных в партийный список кандидатов не позднее пяти дней со дня опубликования итогов выборов.

6. В случае досрочного выбытия депутата его мандат постановлением соответствующей территориальной избирательной комиссии передается следующему кандидату, определяемому руководящим органом соответствующего филиала (представительства) политической партии из числа включенных в партийный список кандидатов.

В случае, если в соответствующем партийном списке кандидатов не осталось, мандат остается вакантным до следующих выборов депутатов маслихата.

Сноска. Глава 13 дополнена статьей 111-1 в соответствии с Конституционным законом РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 112. Регистрация депутатов маслихатов

1. Соответствующая избирательная комиссия регистрирует избранных депутатов маслихатов.

2. Соответствующая территориальная избирательная комиссия по представлению районной (городской), окружной избирательной комиссии или обращениям граждан может признать выборы депутатов маслихата недействительными, если в ходе выборов или при подсчете голосов либо определении результатов выборов имели место нарушения настоящего Конституционного закона, и отказать в регистрации депутатов маслихата. При этом данное решение территориальной избирательной комиссии в течение десяти дней со дня его принятия может быть обжаловано политической партией, выдвинувшей партийный список, политической партией, общественным объединением, выдвинувшими кандидатов, и самим кандидатом по одномандатному территориальному избирательному округу в суд, который в десятидневный срок принимает решение.

Сноска. Статья 112 в редакции Конституционного закона РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционным законом РК. РК от 05.11.2022 от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 113. Проведение внеочередных выборов депутатов маслихатов и выборов депутатов вместо выбывших

Сноска. Заголовок статьи 113 с изменениями, внесенными Конституционным законом от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Внеочередные выборы депутатов маслихатов и выборы депутатов вместо выбывших проводятся в соответствии с правилами, установленными настоящим Конституционным законом для очередных выборов депутатов маслихатов. При этом сроки проведения избирательных мероприятий определяются соответствующей территориальной избирательной комиссией.

За год до истечения конституционного срока полномочий маслихата выборы депутата вместо выбывшего не проводятся.

Сноска. Статья 113 в редакции Конституционного закона РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Конституционным законом РК. РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023)..

Глава 13-1. Выборы акима

Сноска. Конституционный закон дополнен главой 13-1 в соответствии с Конституционным законом РК от 24.05.2021 № 41-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); в редакции Конституционного закона РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 113-1. Назначение выборов акима

Примечание ИЗПИ!
Действие пункта 1 приостановлено до 01.01.2025 в соответствии со ст. 133 настоящего Конституционного закона и в период приостановления данный пункт действует в следующей редакции:

1. Основаниями для назначения выборов являются:

1) окончание установленного законом срока полномочий акима города районного значения, села, поселка, сельского округа;

2) решение маслихата об установлении перечня пилотных регионов и даты проведения выборов акима района, города областного значения;

3) досрочное прекращение полномочий акима района, города областного значения, города районного значения, села, поселка, сельского округа или образование, изменение границ (присоединение, выделение или разделение) административно-территориальных единиц в случаях, установленных законом.

При образовании, изменении границ (присоединение, выделение или разделение) административно-территориальной единицы выборы назначаются только во вновь созданной административно-территориальной единице.

Примечание ИЗПИ!
Действие пункта 2 приостановлено до 01.01.2025 в соответствии со ст. 133 настоящего Конституционного закона и в период приостановления данный пункт действует в следующей редакции:

2. Выборы акима района, города областного значения назначаются соответствующей территориальной избирательной комиссией не менее чем за пятьдесят дней до даты проведения выборов акима района, города областного значения, установленной решением маслихата.

Выборы акима города районного значения, села, поселка, сельского округа назначаются соответствующей территориальной избирательной комиссией не менее чем за пятьдесят дней до истечения срока полномочий акима.

Выборы акима района, города областного значения должны быть проведены в установленный решением маслихата день, за исключением случаев, указанных в части первой пункта 6 статьи 113-3 и статье 113-9 настоящего Конституционного закона.

Выборы акима города районного значения, села, поселка, сельского округа должны быть проведены не менее чем за десять дней до истечения установленного законом срока его полномочий, за исключением случаев, указанных в части первой пункта 6 статьи 113-3 и статье 113-9 настоящего Конституционного закона.

3. Выборы акима назначаются соответствующей территориальной избирательной комиссией в течение месяца со дня досрочного прекращения полномочий акима или образования, изменения границ (присоединение, выделение или разделение) соответствующей административно-территориальной единицы и проводятся со дня их назначения для акима района, города областного значения в течение пятидесяти дней, для акима города районного значения, села, поселка, сельского округа – в течение сорока дней.

4. Сообщение о дне выборов публикуется в местных средствах массовой информации.

Статья 113-2. Требования, предъявляемые к акиму

Для избрания акимом гражданин Республики Казахстан должен соответствовать требованиям, предусмотренным настоящим Конституционным законом, статьей 36-2 Закона Республики Казахстан "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан" и законодательством Республики Казахстан в сфере государственной службы.

Соответствие требованиям законодательства Республики Казахстан в сфере государственной службы устанавливается уполномоченным органом по делам государственной службы на основании документов, представленных соответствующей территориальной избирательной комиссией.

Для проверки соответствия требованиям законодательства Республики Казахстан в сфере государственной службы кандидат в акимы представляет в соответствующую территориальную избирательную комиссию необходимые документы, перечень которых устанавливается уполномоченным органом по делам государственной службы совместно с Центральной избирательной комиссией.

Статья 113-3. Выдвижение кандидата в акимы

1. Выдвижение кандидата в акимы производится политическими партиями, зарегистрированными в установленном порядке, из числа своих членов, гражданами в порядке самовыдвижения путем подачи в территориальную избирательную комиссию соответствующего избирательного округа заявления о намерении баллотироваться кандидатом в акимы, а также вышестоящим акимом, если на день окончания срока выдвижения выдвинуто менее двух кандидатов.

Политическая партия вправе выдвигать лишь одного кандидата в одном избирательном округе.

2. Решение высшего руководящего органа соответствующего филиала (представительства) политической партии о выдвижении кандидата в акимы оформляется выпиской из протокола.

3. Решение высшего руководящего органа соответствующего филиала (представительства) политической партии:

1) доводится до сведения выдвинутого кандидата;

2) вместе с заявлением кандидата о согласии баллотироваться направляется в соответствующую территориальную избирательную комиссию одновременно с выпиской из протокола о выдвижении кандидата в акимы.

4. Никто не может быть выдвинут кандидатом более чем в одном избирательном округе.

5. Выдвижение кандидатов начинается со дня, следующего за днем назначения выборов, и заканчивается в восемнадцать часов по местному времени за тридцать дней до дня проведения выборов акимов районов, городов областного значения и за двадцать пять дней до дня проведения выборов акимов городов районного значения, сел, поселков, сельских округов, если иное не установлено при назначении выборов.

6. Если на день окончания срока выдвижения выдвинуто менее двух кандидатов в акимы, то соответствующая территориальная избирательная комиссия продлевает срок выдвижения кандидатов не более чем на три дня.

При этом вышестоящий аким в случае отсутствия выдвинутых кандидатов либо выдвижения одного кандидата на день окончания срока выдвижения вправе выдвинуть двух либо одного кандидата соответственно.

Статья 113-4. Сбор подписей в поддержку кандидата в акимы

1. Кандидат в акимы в случае его самовыдвижения должен быть поддержан не менее чем одним процентом голосов от общего числа избирателей соответствующего избирательного округа, имеющих право голосовать.

2. Поддержка избирателей удостоверяется сбором их подписей.

3. Сбор подписей в поддержку кандидата организуется доверенными лицами и оформляется подписными листами, выдаваемыми соответствующей территориальной избирательной комиссией, не позднее чем в трехдневный срок после проверки кандидата на соответствие требованиям, предусмотренным настоящим Конституционным законом, статьей 36-2 Закона Республики Казахстан "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан" и законодательством Республики Казахстан в сфере государственной службы.

4. Подписные листы должны быть представлены в соответствующую территориальную избирательную комиссию не позднее трех дней до окончания периода регистрации.

5. Каждый подписной лист должен иметь порядковый номер и включать в себя фамилию, имя, отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность) кандидата и лица, собирающего подписи, личную подпись кандидата, а также графы, содержащие следующие сведения о ставящих свои подписи избирателях:

1) фамилию, имя и отчество (если оно указано в документе, удостоверяющем личность);

2) номер и серию документа, удостоверяющего личность;

3) число, месяц и год рождения;

4) адрес места жительства;

5) личную подпись.

6. Лицо, собирающее подписи, должно предъявлять при сборе подписей копию удостоверения о регистрации доверенного лица кандидата, личная подпись которого стоит на соответствующем подписном листе.

7. Образец подписного листа утверждается Центральной избирательной комиссией.

8. Заполненные подписные листы сдаются в соответствующую территориальную избирательную комиссию, которая в трехдневный срок осуществляет проверку достоверности собранных подписей с привлечением работников уполномоченного органа по документированию и выдаче паспортов и удостоверений личности и оформляет соответствующий протокол.

9. Проверка достоверности подписей производится до установления достоверных подписей в количестве, необходимом кандидату в акимы в соответствии с пунктом 1 настоящей статьи.

Статья 113-5. Регистрация кандидатов в акимы

1. Регистрация кандидатов осуществляется соответствующей территориальной избирательной комиссией.

2. Кандидат, за исключением кандидата, выдвинутого политической партией, вносит из своих средств на счет местных исполнительных органов избирательный взнос:

для кандидатов в акимы района (города областного значения) – в пятикратном минимальном размере заработной платы, установленном законом о республиканском бюджете на соответствующий финансовый год и действующем на 1 января соответствующего финансового года;

для кандидатов в акимы города районного значения, села, поселка, сельского округа – в однократном минимальном размере заработной платы, установленном законом о республиканском бюджете на соответствующий финансовый год и действующем на 1 января соответствующего финансового года.

Политическая партия, выдвинувшая кандидата, вносит из своих средств на счет местных исполнительных органов избирательный взнос за каждого выдвинутого кандидата:

Внесенный взнос возвращается кандидату или политической партии в случаях, если по итогам выборов кандидат избран акимом или по итогам голосования кандидат набрал не менее пяти процентов голосов избирателей, принявших участие в голосовании, а также в случае смерти кандидата. Во всех остальных случаях внесенный взнос возврату не подлежит и обращается в доход местного бюджета.

3. Кандидат и его (ее) супруга (супруг) до регистрации представляют в органы государственных доходов по месту жительства декларации об активах и обязательствах на первое число месяца начала срока выдвижения в порядке и форме, установленных уполномоченным государственным органом, осуществляющим руководство в сфере обеспечения поступлений налогов и других обязательных платежей в бюджет.

Достоверность сведений об активах и обязательствах, задекларированных кандидатом и его (ее) супругой (супругом), проверяется органами государственных доходов в течение пяти дней со дня регистрации кандидата.

При этом организации, получившие требования органов государственных доходов о представлении сведений об активах и обязательствах кандидата и его (ее) супруги (супруга), обязаны предоставить запрашиваемую информацию в течение трех дней со дня получения требования.

4. Соответствующая территориальная избирательная комиссия с момента поступления документов на регистрацию направляет документы кандидата в органы национальной безопасности Республики Казахстан для проведения специальной проверки.

Результаты специальной проверки представляются органами национальной безопасности Республики Казахстан районной (городской) избирательной комиссии в течение тридцати дней с момента получения документов от районной (городской) избирательной комиссии.

При этом организации, получившие требования органов национальной безопасности Республики Казахстан о представлении сведений в ходе специальной проверки, обязаны предоставить запрашиваемую информацию в течение трех дней со дня получения требования.

5. Регистрация кандидата, выдвинутого политической партией, производится при наличии следующих документов:

1) выписки из протокола заседания высшего руководящего органа соответствующего филиала (представительства) политической партии по выдвижению кандидата с приложением копии документа о государственной регистрации данной политической партии;

2) заявления гражданина о согласии баллотироваться кандидатом в акимы;

3) биографических данных о кандидате;

5) документа, удостоверяющего внесение политической партией избирательного взноса;

6) документа, подтверждающего членство лица в политической партии;

7) документов, необходимых для проведения специальной проверки граждан, поступающих на государственную службу Республики Казахстан.

6. Регистрация кандидата в случае его самовыдвижения производится при наличии следующих документов:

1) заявления гражданина о намерении баллотироваться кандидатом в акимы;

2) протокола соответствующей территориальной избирательной комиссии о результатах проверки подписей избирателей соответствующей административно-территориальной единицы в поддержку кандидата;

3) биографических данных о кандидате;

5) документа, удостоверяющего внесение кандидатом избирательного взноса;

6) документов, необходимых для проведения специальной проверки граждан, поступающих на государственную службу Республики Казахстан.

7. Регистрация кандидата, выдвинутого вышестоящим акимом в порядке, предусмотренном частью второй пункта 6 статьи 113-3 настоящего Конституционного закона, производится при наличии следующих документов:

1) представления вышестоящего акима;

2) заявления гражданина о согласии баллотироваться кандидатом в акимы;

3) биографических данных о кандидате;

5) документа, удостоверяющего внесение кандидатом избирательного взноса;

8. Соответствующая территориальная избирательная комиссия составляет протокол о регистрации кандидатов.

9. Соответствующая территориальная избирательная комиссия не позднее чем на пятый день после регистрации кандидатов публикует в местных средствах массовой информации сообщение о регистрации с указанием фамилии, имени, отчества (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), года рождения, занимаемой должности (рода занятий), места работы и адреса места жительства каждого кандидата, способа выдвижения, а также в зависимости от усмотрения кандидата сведений о его принадлежности к политической партии и национальной принадлежности.

10. Соответствующая территориальная избирательная комиссия при регистрации выдает кандидатам соответствующее удостоверение.

11. Соответствующая территориальная избирательная комиссия отказывает в регистрации или отменяет решение о регистрации кандидата в случаях:

1) нарушения кандидатом правил выдвижения, непредставления необходимых документов для регистрации;

2) несоответствия кандидата требованиям, предъявляемым к нему настоящим Конституционным законом, статьей 36-2 Закона Республики Казахстан "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан" и законодательством Республики Казахстан в сфере государственной службы;

3) использования кандидатом должностного или служебного положения в своей предвыборной кампании;

4) проведения кандидатом, а также политической партией, выдвигающей кандидата, предвыборной агитации до окончания срока регистрации;

5) установления судом факта распространения кандидатом и (или) его доверенными лицами ложных сведений, порочащих честь и достоинство другого кандидата, подрывающих его деловую репутацию;

6) установления судом фактов подкупа кандидатом и его доверенными лицами избирателей;

7) получения отрицательных результатов специальной проверки;

8) иных случаях, установленных настоящим Конституционным законом.

Соответствующая территориальная избирательная комиссия отменяет решение о регистрации кандидата в случае выявления на момент подачи декларации недостоверности сведений об активах и обязательствах, задекларированных кандидатом или его (ее) супругой (супругом) в соответствии с законодательством Республики Казахстан о противодействии коррупции.

12. Отмена решения о регистрации кандидата или восстановление ранее снятого с регистрации кандидата за два дня до дня голосования не допускается.

13. Отказ в регистрации кандидата или отмена решения о его регистрации могут быть в трехдневный срок обжалованы политической партией, вышестоящим акимом, выдвинувшими кандидатов, или кандидатом в соответствующую областную избирательную комиссию или суд. Решение по жалобе выносится судом или вышестоящей территориальной избирательной комиссией в трехдневный срок со дня подачи жалобы.

14. Регистрация кандидата начинается после получения всех необходимых документов и заканчивается в восемнадцать часов по местному времени за двадцать пять дней до дня проведения выборов акимов районов, городов областного значения и за двадцать дней до дня проведения выборов акимов городов районного значения, сел, поселков, сельских округов, если иное не установлено при назначении выборов.

Статья 113-6. Снятие кандидатуры, отмена решения о выдвижении кандидатом в акимы

1. Кандидат в акимы в случае его самовыдвижения в период со дня регистрации и за два дня до дня голосования может снять свою кандидатуру, обратившись с письменным заявлением об этом в соответствующую территориальную избирательную комиссию.

Кандидат в акимы, выдвинутый политической партией или вышестоящим акимом, в период со дня регистрации и за два дня до дня голосования может снять свою кандидатуру, обратившись с письменным заявлением об этом в соответствующую территориальную избирательную комиссию и уведомлением в соответствующий филиал (представительство) политической партии или к вышестоящему акиму, который выдвинул кандидата.

2. Высший руководящий орган соответствующего филиала (представительства) политической партии или вышестоящий аким, выдвинувший кандидата, за два дня до регистрации может отменить свое решение о выдвижении кандидата, сообщив об этом кандидату и направив заявление об отмене решения о выдвижении кандидата в соответствующую территориальную избирательную комиссию, которая на этом основании не производит регистрацию кандидата либо отменяет решение о регистрации кандидата.

Статья 113-7. Выдвижение кандидатов в акимы после окончания срока регистрации

1. В случае, если на день окончания срока регистрации кандидатов зарегистрировано менее двух кандидатов в акимы, соответствующая территориальная избирательная комиссия своим решением продлевает срок выборов, но не более чем на пятнадцать дней.

2. В случае, если в результате выбытия кандидатов после окончания срока регистрации по соответствующему избирательному округу остается менее двух кандидатов в акимы, соответствующая территориальная избирательная комиссия своим решением продлевает срок выборов, но не более чем на пятнадцать дней.

3. В случаях, установленных пунктами 1 и 2 настоящей статьи, выдвижение кандидатов осуществляется в соответствии с настоящим Конституционным законом.

Статья 113-8. Подсчет голосов при выборах акима

1. Участковая избирательная комиссия по результатам голосования составляет протокол голосования, который немедленно доставляется в соответствующую территориальную избирательную комиссию.

2. Иные вопросы, связанные с определением результата подсчета голосов, решаются в соответствии с правилами, установленными Общей частью настоящего Конституционного закона.

Статья 113-9. Повторные выборы акима

1. Если выборы были признаны недействительными, территориальная избирательная комиссия принимает решение о проведении повторных выборов.

2. Если кандидаты набрали наибольшее одинаковое количество голосов, территориальная избирательная комиссия принимает решение о проведении повторных выборов.

3. Повторные выборы проводятся не позднее чем в месячный срок после первоначальных выборов. Голосование проводится на тех же избирательных участках и по тем же спискам избирателей, составленным для проведения первоначальных выборов.

Избирательные мероприятия, осуществление которых предусмотрено при повторных выборах, проводятся в соответствии с настоящим Конституционным законом в сроки, определяемые территориальной избирательной комиссией.

Статья 113-10. Установление и опубликование итогов выборов акима

1. Итоги выборов устанавливаются на заседании соответствующей территориальной избирательной комиссии на основании протоколов участковых избирательных комиссий не позднее чем в трехдневный срок после выборов.

Об итогах выборов составляется протокол, подписываемый председателем и членами соответствующей территориальной избирательной комиссии.

2. Избранным акимом считается кандидат, набравший большее количество голосов избирателей, принявших участие в голосовании, по сравнению с другими кандидатами.

3. Иные вопросы установления и опубликования итогов выборов решаются в соответствии с правилами, установленными Общей частью настоящего Конституционного закона.

Статья 113-11. Регистрация акима

1. Соответствующая территориальная избирательная комиссия на основании протоколов участковых избирательных комиссий в семидневный срок со дня проведения выборов регистрирует избранных акимов.

2. Соответствующая территориальная избирательная комиссия по представлению участковой избирательной комиссии или обращениям граждан может признать выборы акима недействительными, если в ходе выборов или при подсчете голосов либо при определении результатов выборов имели место нарушения настоящего Конституционного закона, и отказать в регистрации акима. При этом данное решение соответствующей территориальной избирательной комиссии в течение пяти дней со дня его принятия может быть обжаловано кандидатами в суд либо вышестоящую избирательную комиссию, которые в пятидневный срок принимают решение.

Глава 13-2. Отзыв депутатов Мажилиса Парламента и маслихатов, избранных по одномандатным территориальным избирательным округам

Сноска. Конституционный закон дополнен главой 13-2 в соответствии с Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 113-12. Инициирование отзыва депутата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу

1. Основанием инициирования отзыва депутата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу, является утрата доверия избирателей, в том числе связанная с невыполнением предвыборной программы.

2. Инициирование отзыва депутата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу, не может применяться в течение первого года и последнего года работы депутата.

Повторное инициирование отзыва депутата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу, не может применяться до истечения одного года с момента опубликования итогов голосования, по которому мандат депутата сохраняется.

3. Право инициирования отзыва депутата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу, принадлежит избирателям соответствующего одномандатного территориального избирательного округа.

Статья 113-13. Порядок инициирования отзыва депутата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу, и формирования инициативной группы

1. Избиратель соответствующего одномандатного территориального избирательного округа обращается в соответствующую территориальную избирательную комиссию с заявлением об отзыве депутата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу, с изложением основания инициирования такого отзыва.

2. Избирательная комиссия, рассмотрев заявление на соответствие требованиям статьи 113-14 настоящего Конституционного закона и пункта 1 настоящей статьи, не позднее трех дней уведомляет инициатора и вышестоящую комиссию о регистрации заявления либо об отказе в регистрации.

Отказ в регистрации заявления может быть обжалован в суд в течение десяти дней со дня принятия решения об отказе.

3. Территориальная избирательная комиссия размещает на своем интернет-ресурсе подписные листы для сбора подписей по отзыву депутата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу, форма которых устанавливается Центральной избирательной комиссией.

Статья 113-14. Порядок и сроки сбора подписей

1. Сбор подписей граждан за отзыв депутата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу, организуется инициатором в течение тридцати календарных дней со дня регистрации заявления в соответствующей территориальной избирательной комиссии.

2. После окончания срока сбора подписей:

1) при достижении количества подписей более десяти процентов от общего числа избирателей соответствующего одномандатного территориального избирательного округа инициатор представляет подписные листы в соответствующую избирательную комиссию;

2) при недостижении количества подписей в десять процентов от общего числа избирателей соответствующего одномандатного территориального избирательного округа либо непредставлении подписных листов в соответствующие избирательные комиссии соответствующая избирательная комиссия принимает решение о признании недействительными подписных листов, прекращении деятельности по отзыву депутата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу.

Соответствующие избирательные комиссии в течение десяти дней проверяют достоверность подписей и мест жительства граждан данного одномандатного территориального избирательного округа на подписных листах с привлечением работников уполномоченного органа по документированию и выдаче паспортов и удостоверений личности.

3. Каждый гражданин вправе подписать подписной лист только один раз. Подпись гражданина дополняется полным указанием его фамилии, имени, отчества (если оно указано в документе, удостоверяющем личность), места регистрации, данных документа, удостоверяющего его личность, и даты подписания листа.

4. Подписные листы неустановленного образца являются недействительными.

Подписные листы, заполненные с нарушением требований настоящей статьи, не учитываются при подсчете голосов.

Статья 113-15. Порядок и сроки проведения голосования

1. Соответствующая избирательная комиссия при соответствии представленных подписных листов требованиям статьи 113-14 настоящего Конституционного закона по истечении срока проверки достоверности не позднее одного дня принимает решение о проведении голосования по отзыву депутата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу.

2. Соответствующая избирательная комиссия не позднее трех рабочих дней с момента принятия решения о проведении голосования направляет депутату, избранному по одномандатному территориальному избирательному округу, уведомление о проведении голосования по его отзыву.

3. Голосование по отзыву депутата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу, проводится в течение двух месяцев со дня принятия решения о назначении голосования.

4. С момента принятия решения о проведении голосования соответствующей избирательной комиссией депутату, избранному по одномандатному территориальному избирательному округу, и инициатору его отзыва предоставляется право на проведение агитации относительно отзыва:

депутата Мажилиса Парламента, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу, – в течение пяти календарных дней;

депутата маслихата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу, – в течение трех календарных дней.

Статья 113-16. Порядок голосования по отзыву депутата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу

1. Отзыв депутата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу, осуществляется путем проведения голосования.

2. Голосование проводится в том же порядке, как и избрание депутатов с учетом особенностей, предусмотренных настоящей статьей.

3. Голосование считается состоявшимся, если в голосовании приняло участие не менее одной трети избирателей соответствующего одномандатного территориального избирательного округа.

4. Депутат, избранный по одномандатному территориальному избирательному округу, считается отозванным, если более пятидесяти процентов избирателей, принявших участие в голосовании, проголосуют за его отзыв.

5. Итоги голосования по отзыву депутата Мажилиса Парламента или маслихата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу, подводятся на заседании соответственно Центральной или территориальной избирательной комиссии, оформляются протоколом, который подписывается председателем, заместителем председателя, секретарем и членами комиссии.

Официальное сообщение избирательной комиссии об отзыве депутата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу, публикуется в средствах массовой информации не позднее чем в трехдневный срок со дня проведения голосования.

6. В случае отзыва депутата, избранного по одномандатному территориальному избирательному округу, соответствующая избирательная комиссия назначает выборы депутатов в соответствии с положениями настоящего Конституционного закона.

Глава 14. Выборы в иные органы местного самоуправления
Республики Казахстан

Сноска. Заголовок главы 14 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 19 июня 2007 г. № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования).

Статья 114. Назначение выборов в органы местного самоуправления

1. Основанием для назначения:

1) выборов является окончание установленного законом срока полномочий органов местного самоуправления;

2) выборов члена органа местного самоуправления вместо выбывшего - досрочное прекращение полномочий члена, лишение его мандата либо его кончина.

2. Выборы органов местного самоуправления назначаются территориальной избирательной комиссией не менее чем за два месяца до истечения срока полномочий органов местного самоуправления и должны быть проведены не менее чем за месяц до истечения установленного законом срока их полномочий.

Порядок проведения выборов определяется Центральной избирательной комиссией в соответствии с настоящим Конституционным законом.

3. Сообщение о дне выборов публикуется в местных средствах массовой информации.

Сноска. Статья 114 с изменениями - Конституционным законом РК от 14 апреля 2004 г. № 545.

Статья 115. Требования, предъявляемые к членам органов местного самоуправления

Для избрания членом органа местного самоуправления гражданин должен удовлетворять требованиям, установленным соответствующим законом Республики Казахстан, а также обладать избирательным правом в соответствии с пунктами 2 и 3 статьи 33 Конституции и настоящим Конституционным законом.

Сноска. Статья 115 с изменениями - Конституционным законом РК от 14 апреля 2004 г. № 545.

Статья 116. Избирательные округа и избирательные комиссии при выборах членов органов местного самоуправления

При выборах членов органов местного самоуправления:

1) избирательными округами являются территории сельских и городских местных сообществ, где компактно проживают группы населения;

2) исключен Конституционным законом РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

3) организация и проведение выборов осуществляются участковыми избирательными комиссиями.

Сноска. Статья 116 с изменением, внесенным Конституционным законом РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 117. Выдвижение кандидатов в члены органов местного самоуправления

1. Право выдвижения кандидатов в члены органов местного самоуправления принадлежит собраниям граждан, правомочным при наличии не менее пятидесяти граждан, обладающих избирательным правом и компактно проживающих в сельских и городских местных сообществах, а также гражданам - путем самовыдвижения.

2. Решение о выдвижении кандидатов в члены органов местного самоуправления принимается большинством голосов от числа присутствующих на собрании граждан, которое оформляется соответствующим протоколом.

3. Решение собрания граждан:

1) доводится до сведения выдвинутого кандидата;

2) вместе с заявлением кандидата о согласии баллотироваться направляется в соответствующую территориальную избирательную комиссию.

4. Выдвижение кандидатов в члены органов местного самоуправления гражданами производится в порядке самовыдвижения путем подачи в соответствующую территориальную избирательную комиссию заявления о намерении баллотироваться кандидатом в члены органов местного самоуправления по территории соответствующего сельского или городского местного сообщества.

5. Не может быть выдвинут кандидатом в члены органа местного самоуправления гражданин, не проживающий на территории данного сельского или городского местного сообщества.

6. Количество выдвигаемых кандидатов не ограничивается.

7. Выдвижение кандидатов начинается со дня, следующего за назначением выборов, и заканчивается за четырнадцать дней до дня выборов.

8. В случае если на день окончания срока регистрации кандидатов зарегистрировано менее двух кандидатов в члены органов местного самоуправления, территориальная избирательная комиссия продлевает срок выдвижения кандидатов, но не более чем на двадцать дней.

9. Территориальная избирательная комиссия в течение трех дней устанавливает соответствие кандидата предъявляемым к нему Конституцией и настоящим Конституционным законом требованиям.

Сноска. Статья 117 с изменениями - Конституционным законом РК от 14 апреля 2004 г. № 545.

Статья 118. Регистрация кандидатов в члены органов местного самоуправления

1. Регистрация кандидатов осуществляется территориальными избирательными комиссиями.

1-1. Кандидат и его (ее) супруга (супруг) до регистрации представляют в органы государственных доходов по месту жительства декларации об активах и обязательствах на первое число месяца начала срока выдвижения, установленного в соответствии с настоящим Конституционным законом, в порядке и форме, установленных уполномоченным государственным органом Республики Казахстан, осуществляющим руководство в сфере обеспечения поступлений налогов и других обязательных платежей в бюджет.

2. Регистрация кандидата, выдвинутого собранием граждан, производится при наличии следующих документов:

1) протокола собрания граждан;

2) заявления гражданина о согласии баллотироваться кандидатом в члены органа местного самоуправления;

3) биографических данных о кандидате;

4) исключен Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545;

5) справки органа государственных доходов о сдаче кандидатом и его (ее) супругой (супругом) деклараций об активах и обязательствах.

3. Регистрация кандидата в случае его самовыдвижения осуществляется при наличии следующих документов:

1) заявления о намерении баллотироваться кандидатом;

2) биографических данных о кандидате;

3) исключен Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545;

4) справки органа государственных доходов о сдаче кандидатом и его (ее) супругой (супругом) деклараций об активах и обязательствах.

4. К регистрации представляется любое число кандидатов.

5. О регистрации кандидатов территориальная избирательная комиссия составляет протокол.

6. Территориальная избирательная комиссия:

1) не позднее чем на четвертый день после регистрации кандидатов публикует в местных средствах массовой информации сообщение о регистрации с указанием фамилии, имени, отчества, года рождения, занимаемой должности (занятия), места работы и жительства каждого кандидата, а также, в зависимости от усмотрения кандидата, сведений о его принадлежности к общественному объединению и национальной принадлежности;

2) при регистрации выдает кандидатам соответствующее удостоверение;

3) отказывает в регистрации или отменяет решение о регистрации кандидата в случае:

нарушения кандидатом правил выдвижения, непредставления необходимых документов для регистрации;

использования кандидатом должностного или служебного положения в своей предвыборной кампании;

проведения кандидатом предвыборной агитации до окончания срока регистрации, в день выборов либо предшествующий ему день;

установления судом фактов подкупа кандидатом и его доверенными лицами избирателей;

в иных случаях, установленных настоящим Конституционным законом;

7. Отказ в регистрации кандидата или отмена решения о его регистрации могут быть в трехдневный срок обжалованы собранием граждан или самим кандидатом в вышестоящую территориальную избирательную комиссию или в суд. При этом территориальная избирательная комиссия или суд выносят по жалобе решение в трехдневный срок со дня подачи жалобы.

8. Регистрация кандидата начинается за двадцать дней и заканчивается за тринадцать дней до дня выборов.

Сноска. Статья 118 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 28.09.1995 № 2464 (порядок введения в действие см. ст.133);от 08.05.1998 № 222; от 14.04.2004 № 545; от 15.04.2005 № 44; от 31.07.2015 № 340-V (вводится в действие с 01.01.2016); от 18.11.2015 № 413-V (вводится в действие с 01.01.2017); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 119. Снятие кандидатуры, отмена решения о выдвижении кандидатом в члены органа местного самоуправления

1. Кандидат в члены органа местного самоуправления в период до регистрации и за два дня до голосования может снять свою кандидатуру, обратившись с письменным заявлением об этом в соответствующую территориальную избирательную комиссию.

2. Собрание граждан в период до регистрации и после нее может отменить свое решение о выдвижении кандидата, обратившись с соответствующим представлением в территориальную избирательную комиссию.

3. В этих случаях территориальная избирательная комиссия не производит регистрацию кандидата либо отменяет решение о регистрации кандидата.

Сноска. Статья 119 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 14.04.2004 № 545; от 15.04.2005 № 44; от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 120. Доверенные лица кандидата в члены органа местного самоуправления

Сноска. Статья 120 исключена Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

Статья 121. Выдвижение кандидатов в члены органов местного самоуправления вместо выбывших после окончания срока регистрации

1. В случае если на день окончания срока регистрации кандидатов зарегистрировано менее двух кандидатов в члены органов местного самоуправления, то территориальная избирательная комиссия своим решением продлевает срок выборов, но не более чем на месяц.

2. В этом случае выдвижение кандидатов осуществляется в соответствии с правилами, установленными настоящим Конституционным законом.

Сноска. Статья 121 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 14.04.2004 № 545; от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 122. Подсчет голосов при выборах члена органа местного самоуправления

1. Участковая избирательная комиссия по результатам голосования составляет протокол голосования, который немедленно пересылается в территориальную избирательную комиссию.

Статья 123. Дополнительные выборы членов органов местного самоуправления

1. В случае, если число избранных членов органов местного самоуправления оказалось меньшим, чем число мандатов в соответствующем органе местного самоуправления, территориальная избирательная комиссия в месячный срок со дня проведения первоначальных выборов назначает дополнительные выборы членов органов местного самоуправления.

2. Дополнительные выборы проводятся в соответствии с правилами, установленными настоящим Конституционным законом для первоначальных выборов.

Статья 124. Повторные выборы членов органов местного самоуправления

2. Повторные выборы проводятся не позднее чем в месячный срок после первоначальных выборов. Избирательные мероприятия, осуществление которых предусмотрено при повторных выборах, проводятся в соответствии с правилами, установленными настоящим Конституционным законом.

3. О проведении повторных выборов сообщается в местных средствах массовой информации.

4. Исключен Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

Сноска. Статья 124 с изменениями - Конституционными законами РК от 6 мая 1999 г. № 375; от 14 апреля 2004 г. № 545.

Статья 125. Установление и опубликование итогов выборов членов органов местного самоуправления

1. Итоги выборов устанавливаются на заседании территориальной избирательной комиссии на основании протоколов участковых избирательных комиссий не позднее чем в трехдневный срок со дня проведения выборов. Об итогах выборов составляется протокол, подписываемый председателем и членами территориальной комиссии.

1-1. Избранными членами органов местного самоуправления считаются в соответствии с имеющимися мандатами кандидаты, набравшие большее количество голосов избирателей, принявших участие в голосовании по сравнению с другими кандидатами.

2. Иные вопросы установления и опубликования итогов выборов решаются в соответствии с правилами, установленными в Общей части настоящего Конституционного закона.

Сноска. Статья 125 с изменениями - Конституционным законом РК от 6 мая 1999 г. № 375.

Статья 126. Регистрация членов органов местного самоуправления

1. Соответствующая территориальная избирательная комиссия на основании протоколов участковых избирательных комиссий в трехдневный срок со дня проведения выборов регистрирует избранных членов органов местного самоуправления.

2. Соответствующая территориальная избирательная комиссия по представлению участковой избирательной комиссии или обращениям граждан может признать выборы членов органов местного самоуправления недействительными, если в ходе выборов, или при подсчете голосов, либо определении результатов выборов имели место нарушения настоящего Конституционного закона, и отказать в регистрации членов органов местного самоуправления. При этом данное решение территориальной избирательной комиссии в течение пяти дней со дня его принятия может быть обжаловано кандидатами в суд, который в десятидневный срок принимает решение.

Статья 127. Проведение выборов членов органов местного самоуправления вместо выбывших

1. Выборы членов органов местного самоуправления вместо выбывших проводятся в соответствии с правилами, установленными настоящим Конституционным законом для очередных выборов. При этом сроки проведения избирательных мероприятий определяются соответствующей территориальной избирательной комиссией.

2. Зa год до истечения установленного законодательством Республики Казахстан срока полномочий органа местного самоуправления выборы члена органа местного самоуправления вместо выбывшего не проводятся.

Сноска. Статья 127 с изменениями - Конституционным законом РК от 14 апреля 2004 г. № 545.

Глава 15. Заключительные и переходные положения

Статья 128. Назначение выборов депутатов Парламента первого созыва

Сноска. Статья 128 исключена Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

Статья 129. Порядок избрания депутатов Сената Парламента нового созыва при проведении внеочередных выборов

1. Избирательные мероприятия по выборам депутатов Сената нового созыва при проведении внеочередных выборов, за исключением проведения голосования, установления итогов выборов и определения срока полномочий депутатов Сената, проводятся в соответствии с настоящим Конституционным законом.

2. Голосование по выборам депутатов Сената нового созыва на совместном заседании выборщиков - депутатов маслихатов области (города республиканского значения, столицы) проводятся одновременно на два мандата депутатов Сената.

3. Территориальная избирательная комиссия распределяет всех зарегистрированных кандидатов в избирательном бюллетене в алфавитном порядке. Справа от фамилий кандидатов располагается по два квадрата для отметок голосов за того или иного кандидата. Один квадрат устанавливается для отметки за кандидата, избираемого на шесть лет, другой - за кандидата, избираемого на три года.

4. При голосовании выборщик ставит любую отметку в двух пустых квадратах справа от фамилий тех кандидатов, за которых он голосует, соответственно одну отметку в квадрате для избрания на шесть лет, другую отметку в квадрате для избрания на три года.

5. Подсчет голосов и определение результатов голосования проводятся раздельно по двум мандатам депутатов Сената.

6. Избранными на выборах депутатов Сената нового созыва считаются кандидаты, набравшие более пятидесяти процентов голосов от числа выборщиков, принявших участие в голосовании.

7. Если депутаты Сената в первом туре голосования не были избраны, проводится повторное голосование. Повторное голосование проводится по разным бюллетеням, один бюллетень для голосования за кандидата, избираемого на шесть лет, другой за кандидата, избираемого на три года. В избирательный бюллетень включаются два кандидата, получившие наибольшее количество голосов выборщиков, принявших участие в голосовании. Избранным считается кандидат, набравший большее число голосов выборщиков по сравнению с другим кандидатом.

Сноска. Статья 129 - в редакции Конституционного закона РК от 14 апреля 2004 г. № 545.

Статья 130. Сроки выборов депутатов маслихатов

Сноска. Статья 130 исключена Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

Статья 130-1. Сроки выборов депутатов маслихатов

Выборы депутатов маслихатов на основе пропорциональной системы выборов будут производиться с 1 января 2019 года при наступлении оснований, предусмотренных настоящим Конституционным законом.

До указанного срока соответствующие нормы настоящего Конституционного закона действуют в прежней редакции.

Сноска. Глава 15 дополнена статьей 130-1 в соответствии с Конституционным законом РК от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 131. Сроки избрания членов иных органов местного самоуправления

Выборы предусмотренных Конституцией Республики иных, кроме маслихатов, органов местного самоуправления назначаются соответственно областными, городскими (городов республиканского значения и столицы Республики) избирательными комиссиями после введения в действие закона, определяющего статус и полномочия органов местного самоуправления.

Сноска. Статья 131 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 19 июня 2007 г. № 268 (вводится в действие со дня его официального опубликования).

Статья 132. Особенности контроля за расходованием средств республиканского бюджета при выборах Парламента первого созыва

Сноска. Статья 132 исключена Конституционным законом РК от 14.04.2004 № 545.

Статья 133. Вступление в силу и действие настоящего Конституционного закона

Настоящий Конституционный закон:

1) вступает в силу со дня опубликования;

2) распространяется на правоотношения, возникшие после вступления в силу настоящего Конституционного закона.

Приостановить до 1 января 2019 года действие пункта 3 статьи 19, установив, что в период приостановления данный пункт действует в следующей редакции:

"3. Председатель, члены Центральной избирательной комиссии и сотрудники ее аппарата осуществляют полномочия на профессиональной постоянной основе.

Председатель избирательной комиссии представляет интересы комиссии в суде и других государственных органах, а также вправе делегировать полномочия по представлению интересов избирательной комиссии другим лицам путем выдачи соответствующей доверенности.".

Приостановить до 1 января 2021 года действие:

1) в статье 59:

частей первой, второй, третьей и четвертой пункта 2, установив, что в период приостановления части первая, вторая и третья действуют в следующей редакции:

"Кандидат и его (ее) супруга (супруг) до регистрации представляют в органы государственных доходов по месту жительства декларации о доходах и имуществе на первое число месяца начала срока выдвижения, установленного в соответствии с настоящим Конституционным законом, в порядке и форме, установленных уполномоченным государственным органом Республики Казахстан, осуществляющим руководство в сфере обеспечения поступлений налогов и других обязательных платежей в бюджет.

Достоверность сведений о доходах и имуществе, задекларированных кандидатом и его (ее) супругой (супругом), проверяется органами государственных доходов в течение пятнадцати дней со дня регистрации кандидата.

При этом организации, получившие требования органов государственных доходов о представлении сведений о доходах и имуществе кандидата и его (ее) супруги (супруга), обязаны представить запрашиваемую информацию в течение четырех дней со дня получения требования.";

подпункта 4-2) пункта 5, установив, что в период приостановления данный подпункт действует в следующей редакции:

"4-2) справки органа государственных доходов о сдаче кандидатом и его (ее) супругой (супругом) деклараций о доходах и имуществе;";

части первой подпункта 3-1) пункта 7, установив, что в период приостановления данная часть действует в следующей редакции:

"3-1) отменяет решение о регистрации кандидата в случае выявления на момент подачи декларации недостоверности сведений о доходах и имуществе, задекларированных кандидатом или его (ее) супругой (супругом) в соответствии с законодательством Республики Казахстан о противодействии коррупции.";

2) в статье 73:

частей второй, третьей и четвертой пункта 2, установив, что в период приостановления данные части действуют в следующей редакции:

подпункта 4-2) пункта 4, установив, что в период приостановления данный подпункт действует в следующей редакции:

подпункта 3-2) пункта 5, установив, что в период приостановления данный подпункт действует в следующей редакции:

"3-2) справки органа государственных доходов о сдаче кандидатом и его (ее) супругой (супругом) деклараций о доходах и имуществе;";

части первой подпункта 3-1) пункта 6, установив, что в период приостановления данная часть действует в следующей редакции:

3) в статье 89:

пункта 2, установив, что в период приостановления данный пункт действует в следующей редакции:

"2. Кандидат и его (ее) супруга (супруг) до регистрации представляют в органы государственных доходов по месту жительства декларации о доходах и имуществе на первое число месяца начала срока выдвижения, установленного в соответствии с настоящим Конституционным законом, в порядке и форме, установленных уполномоченным государственным органом Республики Казахстан, осуществляющим руководство в сфере обеспечения поступлений налогов и других обязательных платежей в бюджет.

Достоверность сведений о доходах и имуществе, задекларированных кандидатом, выдвинутым политической партией, и его (ее) супругой (супругом), проверяется органами государственных доходов в течение пятнадцати дней со дня регистрации партийного списка.

При этом организации, получившие требования органов государственных доходов о представлении сведений о доходах и имуществе кандидата, выдвинутого политической партией, и его (ее) супруги (супруга), обязаны представить запрашиваемую информацию в течение четырех дней со дня получения требования.

Достоверность сведений о доходах и имуществе, задекларированных кандидатом, выдвинутым Советом Ассамблеи народа Казахстана, и его (ее) супругой (супругом), проверяется органами государственных доходов в течение трех дней со дня регистрации кандидата.

При этом организации, получившие требования органов государственных доходов о представлении сведений о доходах и имуществе кандидата, выдвинутого Советом Ассамблеи народа Казахстана, и его (ее) супруги (супруга), обязаны представить запрашиваемую информацию в течение двух дней со дня получения требования.";

подпункта 4) пункта 3, установив, что в период приостановления данный подпункт действует в следующей редакции:

"4) справки органа государственных доходов о сдаче кандидатом и его (ее) супругой (супругом) деклараций о доходах и имуществе;";

подпункта 4) пункта 5, установив, что в период приостановления данный подпункт действует в следующей редакции:

"4) справки органа государственных доходов о сдаче кандидатом, выдвинутым Советом Ассамблеи народа Казахстана, и его (ее) супругой (супругом) деклараций о доходах и имуществе.";

абзаца шестого части первой подпункта 5) и абзаца седьмого части первой подпункта 6) пункта 6, установив, что в период приостановления данные абзацы действуют в следующей редакции:

"выявления недостоверности сведений о доходах и имуществе, задекларированных лицом, включенным в партийный список, и его (ее) супругой (супругом) в соответствии с законодательством Республики Казахстан о противодействии коррупции;";

"в случае выявления на момент подачи декларации недостоверности сведений о доходах и имуществе, задекларированных кандидатом или его (ее) супругой (супругом) в соответствии с законодательством Республики Казахстан о противодействии коррупции;";

4) в статье 104:

пункта 1-1, установив, что в период приостановления данный пункт действует в следующей редакции:

"1-1. Кандидат, включенный в партийный список, и его (ее) супруга (супруг) до регистрации представляют в органы государственных доходов по месту жительства декларации о доходах и имуществе на первое число месяца начала срока выдвижения, установленного в соответствии с настоящим Конституционным законом, в порядке и форме, установленных уполномоченным государственным органом Республики Казахстан, осуществляющим руководство в сфере обеспечения поступлений налогов и других обязательных платежей в бюджет.

При этом организации, получившие требования органов государственных доходов о представлении сведений о доходах и имуществе кандидата и его (ее) супруги (супруга), обязаны предоставить запрашиваемую информацию в течение четырех дней со дня получения требования.";

подпункта 5) пункта 2, установив, что в период приостановления данный подпункт действует в следующей редакции:

"5) справки органа государственных доходов о сдаче кандидатом и его (ее) супругой (супругом) деклараций о доходах и имуществе;";

"3-1) принимает решение об исключении лица, включенного в партийный список, из данного списка в случаях:

выявления на момент подачи декларации недостоверности сведений о доходах и имуществе, задекларированных кандидатом или его (ее) супругой (супругом) в соответствии с законодательством Республики Казахстан о противодействии коррупции;

в иных случаях, установленных настоящим Конституционным законом.";

5) в статье 118:

пункта 1-1, установив, что в период приостановления данный пункт действует в следующей редакции:

"1-1. Кандидат и его (ее) супруга (супруг) до регистрации представляют в органы государственных доходов по месту жительства декларации о доходах и имуществе на первое число месяца начала срока выдвижения, установленного в соответствии с настоящим Конституционным законом, в порядке и форме, установленных уполномоченным государственным органом Республики Казахстан, осуществляющим руководство в сфере обеспечения поступлений налогов и других обязательных платежей в бюджет.

"5) справки органа государственных доходов о сдаче кандидатом и его (ее) супругой (супругом) деклараций о доходах и имуществе.";

"4) справки органа государственных доходов о сдаче кандидатом и его (ее) супругой (супругом) деклараций о доходах и имуществе.";

Приостановить до 1 января 2025 года действие пунктов 1 и 2 статьи 113-1 настоящего Конституционного закона, установив, что в период приостановления данные пункты действуют в следующей редакции:

"1. Основаниями для назначения выборов являются:

Сноска. Статья 133 с изменениями, внесенными Конституционными законами РК от 13.03.2017 № 52-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 29.06.2018 № 162-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2019 № 296-VI (вводится в действие с 01.01.2020); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Президент
Республики Казахстан

МАЗМҰНЫ

Ескерту. Тақырыбы жаңа редакцияда, кiрiспе алынып тасталды, мәтінде "Осы Жарлық", "осы Жарлықтың", "осы Жарлықта", "осы Жарлыққа", "осы Жарлықты", "осы Жарлықпен" деген сөздер тиiсiнше "Осы Конституциялық заң", "Осы Конституциялық заңда", "осы Конституциялық заңға", "осы Конституциялық заңның", "осы Конституциялық заңды", "осы Конституциялық заңмен" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 1999.05.06 № 375 Конституциялық заңымен.
Ескерту. Конституциялық заңның бүкіл мәтіні бойынша, 14-тарауды қоспағанда, "жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерінің", "жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін", "жергілікті өзін-өзі басқару органына мүше", "жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелігіне", "жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелігіне", "жергілікті өзін-өзі басқару органының мүшелігіне", "жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерін", "жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелері", "жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелеріне", "жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшесінің", "жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшесін", "жергілікті өзін-өзі басқару органының мүшесі" деген сөздер тиісінше "өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерінің", "өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін", "өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органына мүше", "өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелігіне", "өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелігіне", "өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органының мүшелігіне", "өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерін", "өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелері", "өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелеріне", "өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшесінің", "өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшесін", "өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органының мүшесі" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

1. Жалпы бөлiм

1-тарау. Жалпы ережелер

1-бап. Осы Конституциялық заңмен реттелетін қатынастар

Осы Конституциялық заң Қазақстан Республикасының Президентін, Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының және Мәжiлiсiнің, мәслихаттардың депутаттарын, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың, аудандық маңызы бар қалалардың, ауылдардың, кенттердің, ауылдық округтердің әкімдерін және өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлауға дайындық және оны өткiзу кезінде, сондай-ақ бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша сайланған Парламент Мәжілісі мен мәслихаттардың депутаттарын кері шақырып алу кезiнде туындайтын қатынастарды реттейдi және Республика азаматтарының ерiк бiлдiру бостандығын қамтамасыз ететiн кепiлдiктердi белгiлейдi.

Ескерту. 1-бап жаңа редакцияда – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

2-бап. Сайлау бостандығы

Республикадағы сайлау Республика азаматының сайлау және сайлану құқығын еркiн жүзеге асыруына негiзделедi.

3-бап. Сайлау құқығы принциптерi

1. Республика Президентiн, Парламентi Мәжiлiсiнiң және мәслихаттарының депутаттарын, аудандар, облыстық маңызы бар қалалар, аудандық маңызы бар қалалар, ауылдар, кенттер, ауылдық округтер әкімдерін (бұдан әрі осы Конституциялық заңның мәтіні бойынша – әкімдерді), өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлау жалпыға бiрдей, тең және төте сайлау құқығы негiзiнде жасырын дауыс беру жағдайында өткiзiледi.

2. Республика Парламентi Сенатының депутаттарын сайлау жанама сайлау құқығы негiзiнде жасырын дауыс беру жағдайында өткiзiледi.

3. Республика азаматтарының сайлауға қатысуы ерiктi болып табылады. Азаматты сайлауға қатысуға немесе қатыспауға мәжбүрлеуге, сондай-ақ оның еркiн бiлдiрудi шектеуге ешкiмнiң де құқығы жоқ.

4. Сайлауға дайындық және оны өткізу кезінде шетелдің араласуына жол берілмейді.

Ескерту. 3-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375; өзгеріс енгізілді – ҚР 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

4-бап. Жалпыға бiрдей сайлау құқығы

1. Жалпыға бiрдей белсендi сайлау құқығы - Республиканың он сегiз жасқа жеткен азаматтарының тегiне, әлеуметтiк, лауазымдық және мүлiктiк жағдайына, жынысына, нәсiлiне, ұлтына, тiлiне, дiнге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жерiне немесе кез келген өзге жағдаяттарға қарамастан, сайлауда дауыс беруге қатысу құқығы.

2. Бәсең сайлау құқығы – Қазақстан Республикасы азаматтарының Президент, Парламент, мәслихат депутаты, әкім немесе өзге де жергiлiктi өзiн-өзi басқару органының мүшесі болып сайлану құқығы.

3. Сайлауға сот iс-әрекетке қабілетсiз деп таныған, сондай-ақ сот үкiмiмен бас бостандығынан айыру орындарында отырған азаматтар қатыспайды.

4. Мыналар:

1) сотталғандығы белгіленген тәртіппен өтелмеген немесе алып тасталмаған адам;

Ескертпе!
ҚР Конституциялық Сотының 20.09.2023 № 28-НҚ нормативтік қаулысын қараңыз.

2) сыбайлас жемқорлық қылмыс және сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасаудағы кінәсін сот заңда белгіленген тәртіппен таныған адам Қазақстан Республикасының Президенттігіне, Қазақстан Республикасы Парламентінің, мәслихаттардың депутаттығына, әкім болуға кандидат, сондай-ақ өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелігіне кандидат бола алмайды.

Ескерту. 4-бапқа өзгерiс енгізілді - ҚР 1998.05.08 № 222, 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2005.04.15 № 44, 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

5-бап. Тең сайлау құқығы

1. Сайлаушылар Президентті, Парламент Мәжілісі мен мәслихаттардың депутаттарын сайлауға, сондай-ақ әкімдерді сайлауға тең негіздерде қатысады әрі олардың әрқайсысының бір сайлау бюллетеніне тиісінше бір дауысы болады.

2. Сайлаушылар Республиканың өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлауға тең негiздерде қатысады әрi олардың әрқайсысының тең дауыс саны болады.

3. Кандидаттардың сайлауға тең құқықтармен және шарттармен қатысуына кепiлдiк берiледi.

Ескерту. 5-бапқа өзгерiс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

6-бап. Төте сайлау құқығы

Республика Президентiн, Парламентi Мәжiлiсiнiң және мәслихаттарының депутаттарын, әкімдерді, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін азаматтар тiкелей сайлайды.

Ескерту. 6-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

7-бап. Жанама сайлау құқығы

1. Парламент Сенатының депутаттарын сайлауға таңдаушылар - мәслихаттардың депутаты болып табылатын Республика азаматтары қатысады.

2. Таңдаушылар Сенат депутаттарын сайлауға тең негiздерде қатысады әрi олардың әрқайсысының Сенат депутатын сайлаған кезде бiр дауысы болады.

3. Алып тасталды - ҚР 1998.05.08 № 222 Конституциялық заңымен.
Ескерту. 7-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1998.05.08 № 222 Конституциялық заңымен.

8-бап. Жасырын дауыс беру

Республика Президентiн, Парламентiнiң және мәслихаттарының депутаттарын, әкімді, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлауда жасырын дауыс берiледi әрi сайлаушылардың еркiн бiлдiруiне қандай да болсын бақылау жасау мүмкiндiгiне жол берiлмейдi.

Ескерту. 8-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

9-бап. Сайлау жүйелері

1. Президентті, Парламент Сенатының депутаттарын сайлау кезінде мынадай:

дауыс беруге қатысқан сайлаушылар (таңдаушылар) дауысының елу пайызынан астамын жинаған;

қайта дауыс беру кезiнде басқа кандидатпен салыстырғанда дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың (таңдаушылардың) дауыс санының көпшiлiгiн жинаған кандидат сайланды деп есептеледі.

2. Парламент Мәжілісінің депутаттары аралас сайлау жүйесі бойынша: біртұтас жалпыұлттық сайлау округінің аумағы бойынша пропорционалды өкілдік ету жүйесі бойынша, сондай-ақ бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша сайланады.

Бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша Парламент Мәжілісінің депутаттарын сайлау кезінде, егер дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың көпшілігі басқа кандидаттарға қарағанда оның кандидатурасын жақтап дауыс берсе, кандидат сайланды деп есептеледі.

3. Облыстар, республикалық маңызы бар қалалар және астана мәслихаттарының депутаттары аралас сайлау жүйесі бойынша сайланады: біртұтас аумақтық сайлау округінің аумағы бойынша пропорционалды өкілдік ету жүйесі бойынша – депутаттардың жартысы, сондай-ақ бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша екінші жартысы сайланады.

Бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша облыстар, республикалық маңызы бар қалалар және астана мәслихаттарының депутаттарын сайлау кезінде, егер дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың көпшілігі басқа кандидаттарға қарағанда оның кандидатурасын жақтап дауыс берсе, кандидат сайланды деп есептеледі.

Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың мәслихаттары депутаттары мандаттарының саны тақ болған жағдайда, жартысынан асатын мандат бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланады.

4. Аудандар мен облыстық маңызы бар қалалар мәслихаттарының депутаттары бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша сайланады.

Аудандар мен облыстық маңызы бар қалалар мәслихаттарының депутаттарын сайлау кезінде басқа кандидаттармен салыстырғанда дауыс беруге қатысқан сайлаушылар даусының көпшілігін жинаған кандидат сайланды деп есептеледі.

5. Әкімді сайлау кезінде басқа кандидаттармен салыстырғанда дауыс беруге қатысқан сайлаушылар даусының көпшілігін жинаған кандидат сайланды деп есептеледі.

6. Өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлау кезінде басқа кандидаттарға қарағанда дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың көпшілігі дауыс берген кандидаттар сайланды деп есептеледі.

Ескерту. 9-бап жаңа редакцияда – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

2-тарау. Сайлау органдары

10-бап. Сайлау органдары, олардың жүйесi мен өкiлеттiктерiнiң мерзiмi

1. Қазақстан Республикасында сайлауды әзiрлеу мен өткiзудi ұйымдастыратын мемлекеттiк сайлау органдары сайлау комиссиялары болып табылады.

2. Сайлау комиссияларының бiртұтас жүйесiн мыналар құрайды:

1) Республиканың Орталық сайлау комиссиясы;

2) аумақтық сайлау комиссиялары;

2-1) округтік сайлау комиссиялары;

3) алып тасталды – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

4) учаскелiк сайлау комиссиялары.

3. Парламент Мәжілісінің депутаттарын сайлау жөніндегі аумақтық және округтік сайлау комиссияларын – Орталық сайлау комиссиясы, ал мәслихаттардың депутаттарын сайлау жөніндегі округтік сайлау комиссияларын және учаскелік сайлау комиссияларын тиісті аумақтық сайлау комиссиялары құрады.

Егер бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша округтердің шекаралары әкімшілік аумақтық бірліктердің шекараларымен тұспа-тұс келсе, округтік сайлау комиссиялары құрылмайды, олардың өкілеттіктерін аумақтық сайлау комиссиялары жүзеге асырады.

Орталық сайлау комиссиясын қоспағанда, сайлау комиссияларының құрамдарын тиісті мәслихаттар қалыптастырады.

Сайлау комиссияларының өкілеттiк мерзiмi бес жылды құрайды.

Аумақтық, округтік және учаскелік сайлау комиссияларының мүшелерін саяси партиялардың ұсыныстары негізінде тиісті мәслихаттар сайлайды.

Әрбiр саяси партия тиiстi сайлау комиссиясының құрамына бiр кандидатура ұсынуға құқылы. Саяси партия сайлау комиссиясының құрамына осы саяси партияның мүшелерi болып табылмайтын кандидатураларды ұсынуға құқылы.

Мәслихат белгiлеген, сайлау комиссияларын құру мерзiмiне дейiн он бес күннен кем болмауға тиiс мерзiмде саяси партиялардың ұсыныстары болмаған жағдайда, мәслихаттар сайлау комиссиясын өзге қоғамдық бiрлестiктердiң және жоғары тұрған сайлау комиссияларының ұсынысы бойынша сайлайды.

Сайлау комиссиясының құрамына ұсынылатын адамдар оның жұмысына қатысуға келісетіні туралы өтiнiштерiн қоса бередi. Сайлау комиссиясының төрағасы, төрағасының орынбасары, хатшысы сайлау комиссиясының отырысында сайланады.

Аумақтық сайлау комиссияларының мәслихаттар сайлайтын мүшелері Орталық сайлау комиссиясы бекіткен біліктілік талаптарына сәйкес келуге тиіс.

Сайлау комиссияларының жаңа құрамын қалыптастыру сайлау комиссияларының өкілеттiк мерзiмi аяқталардан кемінде екi ай бұрын басталады және олардың өкілеттiк мерзiмiнің бiтуіне үш күн қалғанда аяқталады.

Сайлау комиссияларының құрамдарын қалыптастыратын органдар сайлау комиссияларының өкілеттiк мерзiмi iшiнде олардың құрамына өзгерiстер енгiзуге құқылы.

4. Сайлау комиссияларының құрамын қалыптастыру туралы шешiмдер, олардың құрамы мен орналасқан жерi бұқаралық ақпарат құралдарында хабарланады.

5. Сайлау комиссияларының өз құзыретiнiң шегiнде қабылдаған шешiмдерi тиiстi аумақтағы барлық мемлекеттiк органдардың, ұйымдардың, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының, сондай-ақ олардың лауазымды адамдарының орындауы үшiн мiндеттi.

6. Сайлау комиссиялары өз өкiлеттiктерiн жүзеге асыруы кезінде олардың қызметіне араласуға жол берілмейді.

7. Сайлау комиссиясының қызметi сайлау комиссиясын құратын органның шешiмi бойынша немесе Орталық сайлау комиссиясының өтініші негiзiнде сот шешiмiмен тоқтатылуы мүмкiн.

8. Сайлау комиссиясының мүшесiн, осы Конституциялық заңның 19-бабының 6 және 7-тармақтарында көрсетiлген жағдайларды қоспағанда, өкiлеттiктерiнен айыруға болмайды.

Ескерту. 10-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2004.04.14 № 545; 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

11-бап. Республиканың Орталық сайлау комиссиясы

1. Орталық сайлау комиссиясы Республика сайлау комиссияларының бiртұтас жүйесiне басшылық етедi және тұрақты жұмыс iстейтiн орган болып табылады.

2. Орталық сайлау комиссиясы комиссияның Төрағасынан және алты мүшесінен тұрады.

Орталық сайлау комиссиясы Төрағасының орынбасары мен хатшысы комиссияның отырысында сайланады.

3. Алып тасталды - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі)Конституциялық заңымен.

4. Орталық сайлау комиссиясының өз аппараты болады.

4-1. Орталық сайлау комиссиясының қарамағында ведомстволық бағынысты ұйымдары болады, олардың функциясына аумақтық сайлау комиссияларының ұйымдастырушылық қызметіне жәрдемдесу және оның сайлау қызметінде ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым объектілерін, интернет-ресурсты құруды, дамытуды, енгізуді, қолдап отыруды, оларға әкімшілік жүргізуді, пайдалануды және жүйелік-техникалық қызмет көрсетуді қамтамасыз ету, материалдық-техникалық қамтамасыз ету, сондай-ақ сайлаушылардың құқықтық мәдениетін арттыру саласындағы жұмыстарды ұйымдастыру, үйлестіру және қамтамасыз ету, сайлауды ұйымдастырушыларды және сайлау процесіне басқа да қатысушыларды үйрету кіреді.

5. Орталық сайлау комиссиясы мен оның аппаратын ұстауға жұмсалатын шығыстар республикалық бюджеттен қаржыландырылады.

Ескерту. 11-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

12-бап. Республиканың орталық сайлау комиссиясының өкiлеттiктерi

Орталық сайлау комиссиясы:

1) Республиканың аумағында сайлау туралы заңдардың атқарылуына бақылауды жүзеге асырады; олардың бiрыңғай қолданылуын қамтамасыз етедi; өзiнiң құзыретi шегiнде бүкiл Республика аумағында мiндеттi шешiмдер қабылдайды;

2) Президент пен Парламент Мәжiлiсi депутаттарының сайлауын әзiрлеу мен өткiзудi ұйымдастырады; Парламент Сенаты депутаттарының сайлауын ұйымдастыру мен өткiзуге басшылық етедi;

2-1) саяси партияларды Парламент Мәжiлiсi депутаттарының және мәслихаттар депутаттарының партиялық тiзiмдер бойынша сайланатын бір бөлiгiн сайлауға қатысуға жіберу туралы мәселені қарайды;

2-2) бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша Парламент Мәжілісінің депутаттарын сайлау бойынша сайлау округтерін құрады және олардың шекараларын белгілейді, бұқаралық ақпарат құралдарында сайлау округтерінің тізімін және олардың шекаралары туралы мәліметтерді жариялайды;

3) алып тасталды - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен;
3-1) алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен;

4) Орталық сайлау комиссиясы айқындайтын тәртіппен, аумақтық сайлау комиссиялары беретін бюджеттік өтінімдердің негізінде сайлау науқанын өткiзуге жұмсалатын шығыстардың мөлшерлi сметасын жасап, Республика Үкiметiне ұсынады;

5) Президенттi, Парламент депутаттарын сайлау жөніндегі, бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша сайланған Парламент Мәжілісінің депутаттарын кері шақырып алу жөніндегі сайлау комиссияларына басшылықты жүзеге асырады; олардың шешiмдерiнiң күшiн жояды және оларды тоқтата тұрады; сайлау науқанын өткізу үшін бөлiнген республикалық бюджет қаражатын олардың арасында бөледi; сайлау комиссияларының қызметi үшін қажеттi материалдық-техникалық жағдайлардың жасалуын бақылайды; сайлау комиссияларының шешiмдерi мен әрекеттерiне (әрекетсiздігіне) арыздар мен шағымдарды қарайды; сайлау туралы заңнаманы түсіндіруді ұйымдастырады; сайлау процесіне қатысушыларды оқытуды ұйымдастырады және өткізеді; саяси партиялардың өкiлдерiмен және сайлау процесіне басқа да қатысушылармен сайлауды ұйымдастыру және өткізу жөнiнде семинарлар өткiзедi; сайлау жүйелерi саласындағы халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асырады;

6) Президенттi және партиялық тізімдер бойынша Парламент Мәжілісінің депутаттарын сайлау жөнiндегі дауыс беруге арналған бюллетеннiң нысаны мен мәтiнiн, Парламент Сенатының депутаттарын, бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша сайланатын Парламент Мәжілісінің депутаттарын, мәслихаттардың депутаттарын, әкімді және өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлау жөнiндегі дауыс беруге арналған бюллетеньдердiң нысанын, оларды дайындау тәртiбiн, сондай-ақ қорғалу дәрежесiн, сайлаушылар (таңдаушылар) тiзiмдерiнiң, Президенттiкке кандидаттарды қолдайтын сайлаушылардың қолдарын жинауға, Сенаттың депутаттығына кандидаттарды қолдайтын таңдаушылардың қолдарын жинауға арналған және әкім болуға кандидаттарды қолдайтын сайлаушылардың қолдарын жинауға арналған қол қою парағының, өзге де сайлау құжаттарының нысандарын, дауыс беруге арналып, мөлдiр материалдан жасалған жәшiктердiң нысанын және сайлау комиссиялары мөрлерiнiң үлгiлерiн, сайлау құжаттарын сақтау тәртiбiн белгiлейдi; Президенттi және Парламент депутаттарын сайлау жөнiндегi сайлау бюллетеньдерiн дайындауды қамтамасыз етедi;

6-1) дауыс беру құқығына арналған есептен шығару куәліктерін жасауды ұйымдастырады, оларды беру және есепке алу тәртібін айқындайды;

6-2) кандидатура алып тасталған, кандидат етіп ұсыну туралы шешімнің күші жойылған, кандидаттарды, партиялық тізімдерді тіркеу туралы шешімнің күші жойылған жағдайларда сайлау бюллетеньдеріне өзгерістер енгізу тәртібін айқындайды;

7) сайлауды әзiрлеу мен өткiзуге байланысты мәселелер бойынша мемлекеттiк органдар мен ұйымдардың есебiн, сондай-ақ сайлау туралы заңдардың сақталуы мәселелерi бойынша қоғамдық бiрлестiктер органдарының хабарламасын тыңдауға хақылы;

8) Республика Президенттiгiне кандидаттарды тiркейдi, оларға тиiстi куәлiктер бередi, кандидаттарды тiркеу туралы бұқаралық ақпарат құралдарында хабар жариялайды;

9) Президенттi және Парламент депутаттарын сайлау жөнiндегi сайлау алдындағы науқанның барысы туралы сайлаушыларды хабарландырып отырады, мерзiм-мерзім ақпарат бюллетенін жариялайды;

10) Республика бойынша тұтас алғанда Президенттi және Парламент депутаттарын сайлау қорытындыларын шығарады, сайланған Президенттi және Парламенттiң депутаттарын тiркейдi, бұл туралы бұқаралық ақпарат құралдарында хабар жариялайды;

11) Президент сайлауы кезiнде қайта дауыс беру мен қайта сайлауды тағайындайды және өткiзiлуiн ұйымдастырады;

12) Парламент депутаттарының қайта сайлауын тағайындайды;

13) шығып қалғандардың орнына Парламент депутаттарының сайлауын тағайындайды;

14) мәслихаттардың кезектi және кезектен тыс сайлауын тағайындайды;

15) мәслихаттар депутаттарын, әкімді және өзге де жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелерін сайлауды ұйымдастыру және өткізу кезінде аумақтық сайлау комиссиялары қызметiнің осы Конституциялық заңның талаптарына сәйкес келуін бақылауды жүзеге асырады және осы Конституциялық заңның бұзылуы анықталған кезде олардың шешiмдерiнің күшін жояды;

16) жаңа сайланымды қалыптастыру кезінде әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiс халқының мөлшерiне сәйкес олардан сайланатын мәслихаттар депутаттарының санын анықтайды;

16-1) Орталық сайлау комиссиясының ресми интернет-ресурсына сайлау заңдары жөнiндегi нормативтiк құқықтық актiлердi, сайлауды тағайындау мен өткізу туралы, сондай-ақ болып өткен сайлаудағы дауыстарды есептеу нәтижелерi туралы ақпаратты орналастырады;

16-2) Қазақстан Республикасының сайлаушы азаматтарының бiрыңғай электрондық Тізілімін жүргiзедi;

16-3) электрондық сайлау жүйесiн пайдалана отырып сайлау өткiзу кезiнде тиiстi сайлау комиссияларының мүшелеріне оны қолдануды үйретеді;

16-4) бұқаралық ақпарат құралдары арқылы халыққа сайлауда электрондық сайлау жүйесiн пайдалануды үйретудi ұйымдастырады;

16-5) консультативтік-кеңесші органдарды құрады;

16-6) сайлау алдындағы үгітті жүзеге асыру және Қазақстан Республикасы Президентiнiң, Қазақстан Республикасы Парламенті, мәслихаттары депутаттарының, әкімнің, сондай-ақ өзге де жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшелерiнің сайлауын ақпараттық қамтамасыз ету тәртiбiн айқындайды;

16-7) оған қатысты мемлекеттік басқаруды жүзеге асыратын ведомстволық бағынысты ұйымнан ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым объектілерін, интернет-ресурсты құру, дамыту, енгізу, қолдап отыру, оларға әкімшілік жүргізу, пайдалану және жүйелік-техникалық қызмет көрсету және сайлау қызметін материалдық-техникалық қамтамасыз ету жөніндегі тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді сатып алады;

16-8) сайлау учаскесінде дауыс беруге арналған үй-жайды, дауыс беру пунктін жарақтандыру жөніндегі нұсқаулықты бекітеді;

16-9) сенім білдірілген адамдарды тіркеу жөніндегі нұсқаулықты бекітеді;

16-10) жарғылық қызметіне сайлауды байқау жөніндегі қызметті жүзеге асыру жататын қоғамдық бірлестіктер мен коммерциялық емес ұйымдарды аккредиттеу қағидаларын әзірлейді және бекітеді;

16-11) жарғылық қызметіне сайлауды байқау жөніндегі қызметті жүзеге асыру жататын республикалық қоғамдық бірлестіктер мен коммерциялық емес ұйымдарды аккредиттеуді жүзеге асырады;

16-12) сайлауға, референдумға дайындық және оны өткізу кезеңінде сайлау комиссияларын ұйымдастыруға және олардың қызметіне қажетті тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алу қағидаларын әзірлейді және бекітеді;

16-13) аумақтық сайлау комиссияларының мүшелеріне қойылатын біліктілік талаптарын әзірлейді және бекітеді;

17) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес басқа да өкiлеттiктердi жүзеге асырады.

Ескерту. 12-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Конституциялық заңдарымен.

13-бап. Аумақтық сайлау комиссиялары

Ескерту. 13-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

1. Облыстық (республикалық маңызы бар қалалар және Республика астанасы), аудандық, қалалық, қаладағы аудандық сайлау комиссиялары аумақтық сайлау комиссиялары болып табылады.

2. Аумақтық сайлау комиссиялары:

1) Президент, Парламент және мәслихаттар депутаттарының, әкімнің, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерінің сайлауын ұйымдастыруды және өткiзудi қамтамасыз етедi;

2) жетi адамнан құрылады.

3. Алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

4. Президентті, Парламент, мәслихаттар депутаттарын және әкімді сайлау жөнiндегi аумақтық сайлау комиссияларының құрамы сайлау тағайындалғаннан немесе жарияланғаннан кейiн – он күннен кешіктірілмей, ал өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерін сайлау жөнiндегi аумақтық сайлау комиссияларының құрамы жетi күннен кешiктiрiлмей бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланады.

Ескерту. 13-бап жаңа редакцияда - ҚР 1999.05.06 № 375, өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.04.14 № 545; 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

14-бап. Аумақтық сайлау комиссиясының өкiлеттiктерi

Тиiстi аумақтық сайлау комиссиясы:

1) әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстер аумағында сайлау туралы заңдардың атқарылуына бақылауды жүзеге асырады;

2) Президенттi, Парламенттiң және мәслихаттардың депутаттарын, әкімді, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлауды әзiрлеу мен өткiзудi қамтамасыз етедi;

2-1) партиялық тізімдерін ұсынған Президенттікке кандидаттардың, саяси партиялардың сенім білдірген адамдарын тіркейді, оларға тиісті куәліктер береді;

2-2) бастамашының бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша сайланған депутаттарды кері шақырып алу жөніндегі өтінішін тіркейді;

2-3) шығып қалғандардың орнына сайлау округтері бойынша мәслихаттардың депутаттарын сайлауды тағайындайды;

3) төмен тұрған аумақтық, округтік және учаскелiк сайлау комиссияларының қызметiне басшылық жасайды; олардың шешiмдерiнiң күшiн жояды және оларды тоқтата тұрады; сайлау науқанын өткiзу үшін бөлiнген республикалық және жергілікті бюджеттердiң қаражатын олардың арасында бөледi; сайлау науқанын өткізуге арналған бюджеттік өтінімдерді ұсынады; округтік және учаскелiк сайлау комиссияларының қызметi үшін қажеттi материалдық-техникалық жағдайлардың жасалуын бақылайды; округтік және учаскелiк сайлау комиссияларының шешiмдерi мен әрекеттерiне (әрекетсiздiгіне) арыздар мен шағымдарды қарайды; Орталық сайлау комиссиясының шешiмдерiн тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бірлік шегiнде құрылған барлық сайлау комиссиясының орындауын ұйымдастырады;

3-1) округтік сайлау комиссияларынан тиісті мәслихат депутаттығына кандидаттарды тіркеу туралы хаттамалар алады және округтік сайлау комиссияларының тіркелген кандидаттардың тізімдерін жариялауын қамтамасыз етеді;

4) сайлауды әзiрлеу мен өткiзуге байланысты мәселелер бойынша сайлау комиссияларының, мемлекеттiк органдар мен ұйымдардың есебiн, сондай-ақ сайлау туралы заңдардың сақталуы мәселелерi бойынша қоғамдық бiрлестiктер органдарының хабарламасын тыңдауға хақылы;

4-1) сайлаушылар және сайлау учаскелерінің шекаралары туралы мәліметтердің өзектілігі мен анықтығын, дауыс беруге арналған сайлаушылар тізімдерінің уақтылы әрі дұрыс жасалуын және олардың барша жұрттың танысуы үшін ұсынылуын бақылайды;

5) Сенат депутаттары сайлауын өткiзудi қамтамасыз етедi: Сенат депутаттығына кандидаттарды, олардың сенiм бiлдiрген адамдарын тiркейдi, оларға тиiстi куәлiктер бередi; бұқаралық ақпарат құралдарында кандидаттарды тiркеу туралы хабарлар жариялайды; дауыс беруге арналған пункттер дайындайды, дауыс беруге арналған кабиналар мен жәшiктердiң жасалуын қамтамасыз етедi; Сенат депутаттары сайлауындағы дауыс берудiң нәтижелерiн шығарады және дауыс берудiң нәтижелерi шығарылған хаттамаларды Сенат депутаттарын тiркеуi үшiн Орталық сайлау комиссиясына бередi;

6) мәслихаттар депутаттарын, әкімді сайлау жөнiнде сайлау округтерiн құрады және олардың тiзiмдерiн жариялайды, сайлау комиссияларының орналасқан жерi туралы сайлаушыларға хабарлайды;

6-1) дауыс беруге арналған учаскелердiң бірыңғай нөмiрленуін белгiлейдi;

7) партиялық тізімдер бойынша мәслихаттардың депутаттарын, әкімдерді, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлау жөніндегі сайлау бюллетеньдерінің мәтінін белгілейді және мәслихаттардың депутаттарын, әкімдерді, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлау жөніндегі сайлау бюллетеньдерінің дайындалуын, сондай-ақ сайлау бюллетеньдерінің округтік, учаскелік сайлау комиссияларына жеткізілуін қамтамасыз етеді;

8) мәслихаттардың депутаттарын сайлауды ұйымдастырады және олардың өткізілуін қамтамасыз етеді; мәслихаттар депутаттығына кандидаттар ұсынатын саяси партиялар ұсынған партиялық тізімдерді тіркейді, саяси партиялардың және кандидаттардың сенім білдірілген адамдарын тіркейді, кандидаттар мен сенім білдірілген адамдарға тиісті куәліктер береді; бұқаралық ақпарат құралдарында партиялық тізімдерді тіркеу туралы хабар жариялайды;

8-1) әкімдерді сайлауды, шығып қалғандардың орнына әкімдерді сайлауды тағайындайды және өткізуді ұйымдастырады; әкім болуға кандидаттарды және олардың сенім білдірілген адамдарын тіркейді, оларға тиісті куәліктер береді; бұқаралық ақпарат құралдарында әкім болуға кандидаттарды тіркеу туралы хабарды жариялайды;

9) тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктегі сайлау учаскелері бойынша дауыс беру нәтижелерiн белгiлейдi, мәслихаттар депутаттарын, әкімді сайлау қорытындыларын шығарады, сайланған депутаттарды, әкімді тіркейді және бұқаралық ақпарат құралдарында бұл туралы хабарды жариялайды; сайлау қорытындыларын шығару және Орталық сайлау комиссиясының ресми интернет-ресурсында жариялау үшiн жоғары тұрған сайлау комиссиясына тиiстi сайлау округтерi мен учаскелерi бойынша дауыстарды санау хаттамаларын ұсынады;

10) Сенат депутаттарына қайта дауыс беруді және оларды қайта сайлауды, мәслихаттар депутаттарын, әкімді қайта сайлауды, сондай-ақ Парламент Сенатының және мәслихаттардың шығып қалған депутаттарының орнына сайлауды ұйымдастырады;

11) мәслихаттардан басқа, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлауды, қайта сайлауды және шығып қалған мүшелерiнiң орнына сайлауды тағайындайды және ұйымдастырады; мәслихаттардан басқа, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелігіне кандидаттарды, олардың сенiм бiлдiрілген адамдарын тiркейдi, оларға тиiстi куәлiктер бередi; жергiлiктi бұқаралық ақпарат құралдарында кандидаттарды тiркеу туралы хабарларды жариялайды; мәслихаттардан басқа, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлау қорытындыларын шығарады; жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында сайлау қорытындылары туралы хабар жариялайды;

11-1) сайлау туралы заңнаманы түсіндіруді ұйымдастырады; сайлау процесіне қатысушыларды оқытуды ұйымдастырады және өткізеді; саяси партиялардың өкiлдерiмен және сайлау процесіне басқа да қатысушылармен сайлауды ұйымдастыру және өткізу жөнiнде семинарлар өткiзедi;

11-2) жарғылық қызметіне сайлауды байқау жөніндегі қызметті жүзеге асыру жататын өңірлік және жергілікті қоғамдық бірлестіктер мен коммерциялық емес ұйымдарды аккредиттеуді жүзеге асырады;

11-3) егер бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша округтердің шекаралары әкімшілік аумақтық бірліктердің шекараларымен тұспа-тұс келсе, округтік сайлау комиссияларының өкілеттіктерін жүзеге асырады;

12) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес басқа да өкiлеттiктердi жүзеге асырады.

Ескерту. 14-бапқа өзгерiстер енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Конституциялық заңдарымен.

15-бап. Округтiк сайлау комиссиялары

Ескерту. 15-бап алып тасталды – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

15-1-бап. Округтік сайлау комиссиялары

1. Округтік сайлау комиссиялары бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша Парламент Мәжілісінің және мәслихаттардың депутаттарын сайлауды ұйымдастыру мен өткізуді қамтамасыз етеді.

2. Округтік сайлау комиссияларының құрамы бес мүшеден тұрады.

3. Округтік сайлау комиссияларының құрамы осы Конституциялық заңның 13-2-тарауына сәйкес кері шақырып алу рәсіміне бастама жасалған жағдайда, сайлау тағайындалғаннан немесе жарияланғаннан кейін не дауыс беру тағайындалғаннан кейін он күннен кешіктірілмей бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланады.

Ескерту. Конституциялық заң 15-1-баппен толықтырылды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

16-бап. Округтiк сайлау комиссиясының өкiлеттiктерi

Ескерту. 16-бап алып тасталды – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

16-1-бап. Округтік сайлау комиссиясының өкілеттіктері

Округтік сайлау комиссиясы:

1) тиісті сайлау округінің аумағында сайлау туралы заңнаманың орындалуын бақылауды жүзеге асырады;

2) бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша Парламент Мәжілісінің және мәслихаттардың депутаттарын сайлауды өткізуді ұйымдастырады;

3) бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша Парламент Мәжілісінің және мәслихаттардың депутаттарын қайта сайлауды және шығып қалғандардың орнына сайлауды өткізеді;

4) бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша Парламент Мәжілісінің және мәслихаттардың депутаттарын сайлау бойынша дауыс беруге арналған бюллетеньнің мәтінін белгілейді;

5) учаскелік сайлау комиссияларының қызметін ұйымдастырады және үйлестіреді; олардың шешімдерінің күшін жояды және тоқтата тұрады; учаскелік сайлау комиссияларының қызметіне қажетті материалдық-техникалық жағдайлардың жасалуын бақылайды; учаскелік сайлау комиссияларының шешімдері мен әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) арыздар мен шағымдарды қарайды;

6) бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша Парламент Мәжілісінің және мәслихаттардың депутаттығына кандидаттарды, олардың сенім білдірген адамдарын тіркейді, оларға тиісті куәліктер береді, кандидаттарды тіркеу туралы хабарларды жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында жариялайды;

7) сайлау округінің аумағында орналасқан мемлекеттік органдар мен ұйымдардың сайлауға дайындыққа және оны өткізуге байланысты мәселелер бойынша есептерін, сондай-ақ қоғамдық бірлестіктер органдарының сайлау туралы заңнаманың сақталуы мәселелері жөніндегі ақпаратын тыңдауға құқылы;

8) учаскелік сайлау комиссияларынан дауыс беру нәтижелері туралы хаттамалар алады;

9) жоғары тұрған сайлау комиссиясына сайлау округі бойынша дауыс беру нәтижелерін беруді қамтамасыз етеді;

10) осы Конституциялық заңның 13-2-тарауына сәйкес кері шақырып алу рәсіміне бастама жасалған жағдайда дауыс берудің өткізілуін ұйымдастырады;

11) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес басқа да өкілеттіктерді жүзеге асырады.

Ескерту. Конституциялық заң 16-1-баппен толықтырылды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

17-бап. Учаскелiк сайлау комиссиялары

1. Учаскелiк сайлау комиссиялары тиiстi сайлау учаскелерiнде Президенттi, Парламент Мәжiлiсiнiң және мәслихаттардың депутаттарын, әкімді, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлауды ұйымдастыру мен өткiзудi қамтамасыз етедi.

Тиісті аумақтық сайлау комиссиясы учаскелік сайлау комиссияларының сандық құрамын:

1) тиiстi сайлау учаскесiндегi сайлаушылар саны екi мыңға дейiн болған кезде – бестен жеті мүшеге дейiн;

2) тиісті сайлау учаскесінде сайлаушылар саны екі мыңнан асатын болған кезде – жетіден тоғыз мүшеге дейін айқындайды.

Учаскелік сайлау комиссияларының сандық құрамы тақ болуға тиіс.

2. Президентті, Парламент және мәслихаттар депутаттарын, әкімді сайлау жөнiндегi учаскелiк сайлау комиссияларының құрамы сайлау тағайындалғаннан немесе жарияланғаннан кейiн – он бес күннен кешiктiрiлмей, ал өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлау жөнiндегi учаскелік сайлау комиссиялардың құрамы жеті күннен кешiктiрiлмей бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланады.

Ескерту. 17-бап жаңа редакцияда – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Конституциялық заңдарымен.

18-бап. Учаскелiк сайлау комиссияларының өкiлеттiктерi

Учаскелiк сайлау комиссиясы:

1) сайлау учаскесiнде Президенттi, Парламент Мәжiлiсiнiң, мәслихаттардың депутаттарын, әкімді және өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлау жөнiндегi сайлау шараларын жүргiзедi;

2) учаскелiк комиссияның орналасқан жерi туралы сайлаушыларды хабарландырады;

3) тиiстi сайлау учаскесiнде сайлаушылардың тiзiмiн нақтылайды;

4) азаматтарды сайлаушылардың тiзiмiмен таныстырады, тiзiмдердегi қателiктер мен жаңсақтықтар туралы арыздарды қарайды және оған тиiстi өзгерiстер енгiзу туралы мәселелердi шешедi;

4-1) мүмкіндігі шектеулі азаматтардың сайлау құқықтарын іске асыру бойынша қажетті шаралар қабылдайды;

5) сайлаушыларды дауыс беру күнi, уақыты және орны туралы хабарландырады;

6) дауыс беруге арналған үй-жай дайындайды, кабиналар мен жәшiктердiң болуын қамтамасыз етедi;

7) сайлау күнi сайлау учаскесiнде дауыс берiлуiн ұйымдастырады;

8) дауыс санауды жүргiзедi және учаскедегi дауыс беру нәтижелерiн анықтайды;

9) дауыс берудi әзiрлеу мен ұйымдастыру мәселелерi жөнiндегi арыздар мен шағымдарды қарайды және солар бойынша шешiмдер қабылдайды;

9-1) сайлау туралы заңнаманы түсіндіруді ұйымдастырады; сайлау процесіне қатысушыларды оқытуды ұйымдастырады және өткізеді; саяси партиялардың өкiлдерiмен және сайлау процесіне басқа да қатысушылармен сайлауды ұйымдастыру және өткізу жөнiнде семинарлар өткiзедi;

10) Республика заңдарына сәйкес басқа да өкiлеттiктердi жүзеге асырады.

Ескерту. 18-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2004.04.14 № 545; 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

19-бап. Сайлау комиссиясы мүшесiнiң мәртебесi

1. Сайлау комиссияларының мүшелерi мемлекеттiк органдардың өкiлдерi болып табылады және мемлекеттiң қорғауында болады.

2. Сайлау комиссиялары мүшелерiнiң құқықтық жағдайы Қазақстан Республикасының Конституциясымен, осы Конституциялық заңымен және өзге де заң актiлерiмен айқындалады.

2-1. Мыналар:

сотталғандығы заңда белгiленген тәртiппен өтелмеген немесе алып тасталмаған адам;

сот iс-әрекетке қабілетсiз немесе iс-әрекет қабілеті шектеулі деп таныған адам;

халықаралық ұйымдар мен халықаралық қоғамдық бірлестіктер, шетелдік мемлекеттік органдар, шетелдік заңды тұлғалар мен азаматтар, сондай-ақ азаматтығы жоқ адамдар тарапынан қаржыландырылатын саяси партияның немесе өзге де қоғамдық бірлестіктің ұсынысы негізінде ұсынылған және (немесе) сайланған адам сайлау комиссиясының мүшесі бола алмайды.

3. Орталық сайлау комиссиясының Төрағасы, мүшелері, оның аппаратының қызметкерлері, облыстық, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың аумақтық сайлау комиссияларының төрағалары, олардың орынбасарлары, хатшылары, мүшелері, сондай-ақ өзге де аумақтық сайлау комиссияларының төрағалары, орынбасарлары мен хатшылары өкілеттіктерін кәсіби тұрақты негізде жүзеге асырады.

Өкілеттіктерін кәсіби тұрақты негізде жүзеге асыратын аумақтық сайлау комиссиялары мүшелерінің еңбегіне ақы төлеу Қазақстан Республикасы Конституциясының 66-бабының 9-1) тармақшасына сәйкес белгіленеді.

Өкілеттіктерін кәсіби тұрақты негізде жүзеге асыратын аумақтық сайлау комиссиясының мүшесі кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға, шаруашылық жүргізуші субъектіні басқаруға дербес қатысуға, педагогтік, ғылыми немесе өзге де шығармашылық қызметті қоспағанда, ақы төленетін басқа да қызметпен айналысуға құқылы емес.

4. Сайлау комиссиясының осы баптың 3-тармағында аталмаған мүшелерi сайлау өткiзу кезеңiнде өздерiнiң келiсiмiнсiз жұмыс берушiнiң ұйғарымы бойынша жұмыстан шығарылмайды не басқа жұмысқа ауыстырылмайды.

5. Сайлау комиссиясының мүшесi:

1) тиiстi сайлау комиссиясының отырыстары туралы, жедел шешiм қабылдауды қажет ететiн жағдайларды қоспағанда, қырық сегiз сағат бұрын хабардар етiледi;

2) сайлау комиссиясының отырысында сөз сөйлеуге, тиісті сайлау комиссиясының құзыретіне жататын мәселелер бойынша ұсыныстар енгiзуге және олар бойынша дауыс берiлуiн талап етуге құқылы;

3) күн тәртiбiне сәйкес отырыстың басқа қатысушыларына сұрақтар қоюға және оларға мәнi бойынша жауаптар алуға құқылы;

4) өзi құрамында тұрған сайлау комиссиясының құжаттарымен және материалдарымен танысуға, олардың куәландырылған көшiрмелерiн алуға;

5) өзi құрамында тұрған сайлау комиссиясы мүшелерінің төрттен үшiнің даусымен расталған уәкiлеттігі бойынша төменгi тұрған сайлау комиссиясының қызметiн тексерудi жүзеге асыруға құқылы;

6) Қазақстан Республикасы Конституциясының, осы Конституциялық заңының және өзге де заңдарының талаптарын, жалпыжұрт таныған әдеп нормаларын сақтауға мiндеттi;

7) өзiне жүктелген мiндеттердi, сайлау комиссиясының және оның төрағасының, жоғары тұрған сайлау комиссиясының шешiмдерi мен нұсқауларын орындауға мiндеттi;

8) азаматтардың сайлау құқықтары мен заңды мүдделерiнің сақталуын және қорғалуын қамтамасыз етуге, шешiмдер қабылдау кезiнде әдiл және тәуелсiз болуға, сондай-ақ кандидаттар мен партиялық тiзiм ұсынған саяси партиялардың қызметiне жария баға беруден аулақ болуға мiндеттi;

9) өзi өкiлi болып табылатын саяси партияның не өзге де қоғамдық бiрлестiктiң шешiмдерiмен байланысты болмайды және олардың мүдделерiн қорғауға құқығы жоқ.

6. Сайлау комиссиясының мүшесi:

1) сайлау комиссиясының белгiленген өкілеттiк мерзiмi өткенде;

2) сайлау комиссиясының қызметі тоқтатылған кезде өз мiндеттерiнен босатылады.

Жоғары тұрған сайлау комиссиясының шешімі бойынша төмен тұрған сайлау комиссиясының мүшесі:

1) мiндеттерiн атқарудан босату туралы өз еркiмен өтiнiш берген;

2) Қазақстан Республикасының азаматтығын жоғалтқан;

3) тиiстi сайлау комиссиясының құрамын қалыптастырған мәслихат орналасқан әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктiң шегiнен тыс тұрақты тұрғылықты жерге кеткен;

4) соттың оған қатысты айыптау үкiмi заңды күшiне енген;

5) соттың оны iс-әрекетке қабiлетсiз, iс-әрекетке қабiлетi шектеулi, хабар-ошарсыз кеткен деп тануы немесе оны қайтыс болған деп жариялағаны туралы шешімi заңды күшiне енген;

6) ол қайтыс болған;

7) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен саяси партия өзін ұсынған саяси партияны тарату туралы шешімді не сот өзін ұсынған саяси партияны тарату туралы заңды күшiне енген шешiмді қабылдаған жағдайларда, өз міндеттерінен босатылады.

7. Сайлау комиссиясының мүшесi лауазымдық өкiлеттiктерiн немесе осы Конституциялық заңның талаптарын бірнеше мәрте бұзған жағдайда, осы сайлау комиссиясының құрамын құрған мәслихат оны лауазымынан босатады.

8. Жоғары тұрған сайлау комиссиясы, қажет болған жағдайда, сайлау комиссиясының құрамын қалыптастыратын орган осы Конституциялық заңның 10-бабында белгіленген тәртіппен сайлау комиссиясының мүшесін сайлағанға дейін бос орынға сайлау комиссиясының мүшесін тағайындайды.

9. Осы Конституциялық заңның 23-бабының 3-тармағында көзделген сайлау учаскелерін құру жағдайларын қоспағанда, сайлау комиссиясы құрамының жартысынан көбі бір ұйымның жұмыскерлері болмауға тиіс.

10. Сайлау комиссиясының мүшесi осы комиссияның құрамын қалыптастырған мәслихат орналасқан әкiмшілік-аумақтық бiрлiктің аумағында тұруға тиiс.

Ескерту. 19-бап жаңа редакцияда - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен, өзгеріс енгізілді - ҚР 2005.04.15 № 44, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

20-бап. Сайлау комиссияларының қызметiн ұйымдастыру және олардың әрекеттерiне шағым жасау. Сайлау комиссияларының қызметіндегі жариялылық

1. Сайлау комиссияларының қызметі алқалылық, жариялылық және ашықтық негізінде жүзеге асырылады.

2. Алғашқы отырыстарды:

1) Орталық сайлау комиссиясының отырысын – комиссияның Төрағасы комиссия сайланғаннан кейін он төрт күн ішінде;

2) облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың аумақтық сайлау комиссияларының отырыстарын – осы комиссияның құрамын қалыптастырған мәслихат айқындаған адам жаңа құрам қалыптастырылғаннан кейін жеті күн мерзімнен кешіктірмей;

3) төмен тұрған сайлау комиссияларының отырыстарын – тиісті жоғары тұрған комиссиялардың төрағалары олардың құрамы қалыптастырылғаннан кейін жеті күн мерзімнен кешіктірмей;

4) округтік сайлау комиссияларының отырыстарын аумағында сайлау округі орналасқан аумақтық сайлау комиссияларының төрағалары олардың құрамы қалыптастырылғаннан кейін жеті күн мерзімнен кешіктірмей шақырады.

3. Сайлау науқанын әзірлеу мен өткізу кезеңінде комиссиялардың отырыстары кемінде екі аптада бір рет өткізіледі. Өзге уақытта комиссиялар өздерінің отырыстарын қажетіне қарай комиссия төрағасының немесе мүшелерінің кемінде үштен бірінің бастамашылығымен өткізеді.

4. Егер сайлау комиссияларының отырыстарына комиссия мүшелері жалпы санының кемінде үштен екісі қатысса, олар заңды болады.

5. Комиссиялардың шешімдері, осы Конституциялық заңда белгіленгеннен өзге жағдайларды қоспағанда, олардың мүшелерінің жалпы санының көпшілік даусымен ашық дауыс беру арқылы қабылданады. Сайлау комиссиясының оның шешімімен келіспейтін мүшелері ерекше пікірін айтуға құқылы, ол дереу жоғары тұрған сайлау комиссиясының назарына жеткізіледі және комиссия отырысының хаттамасына жазбаша нысанда тіркеледі.

6. Сайлау комиссиялары жалпыға қолжетімді телекоммуникациялық желілерде орналастырылатын, ал осы Конституциялық заңда көзделген жағдайларда өзгедей жариялауға жататын өз шешімдерімен бүкіл адамның еркін танысуы үшін жағдай жасайды.

Сайлау комиссияларының құрамында өкілі жоқ саяси партиялар сайлау науқанын даярлау және өткізу кезеңіне тиісті сайлау комиссиясына сайлау тағайындалған немесе жарияланған күннен бастап он күннен кешіктірмей өз өкілін кеңесші дауыс құқығымен жіберуге құқылы.

Партия жарғысына сәйкес уәкілетті адамдар қолдарын қойған және мөрмен расталған, саяси партия өкілін жіберу туралы акт тиісті сайлау комиссиясына жіберіледі. Актіге азаматтың комиссияға кеңесші дауыс құқығымен кіруге келісімі туралы өтініші қоса беріледі.

Сайлау комиссиясы кеңесші дауыс құқығымен сайлау комиссиясының мүшесін тағайындау туралы шешім қабылдайды.

Саяси партиялардың кеңесші дауыс құқығы бар өкілдеріне ақы төленбейді.

Саяси партияның кеңесші дауыс құқығы бар өкілі сайлау комиссиясының отырысында сөз сөйлеуге, сайлау комиссиясының құзыретіне кіретін мәселелер бойынша ұсыныстар енгізуге, сайлау комиссиясының әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) жоғары тұрған сайлау комиссиясына немесе сотқа шағым жасауға құқылы.

Саяси партиялардың кеңесші дауыс құқығы бар өкілдері комиссия шешім қабылдаған кезде дауыс бермейді және комиссияның құжаттарына қол қоймайды.

7. Сайлау комиссиясының отырыстарына кандидаттар, сенім білдірілген адамдар, байқаушылар, қызметтік куәлігі мен редакцияның тапсырмасы болған кезде бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері қатыса алады.

Депутаттыққа кандидаттар, партиялық тізімдерін ұсынған саяси партиялар өздеріне қатысты мәселелер қаралатын кезде тиісті сайлау комиссияларының отырыстары мен күн тәртібі туралы алдын ала хабардар етіледі.

Сайлау комиссиясының үй-жайында сайлау процесіне қатысы жоқ бөгде адамдардың болуына тыйым салынады.

8. Дауыс беру күні дауыс беруге арналған сайлау учаскесі ашылған кезден бастап және сайлаушылардың дауыстарын санау кезінде дауыс беру нәтижелері анықталғанға дейін сайлау учаскесінде бір мезгілде әрбір кандидаттан немесе партиялық тізімін ұсынған саяси партиядан сенім білдірілген бір-бір адамнан, қызметтік куәлігі мен редакцияның тапсырмасы болған кезде әрбір бұқаралық ақпарат құралынан бір-бір өкілден, әрбір телеарнадан үшеуден аспайтын өкіл және Қазақстан Республикасының әрбір саяси партиясынан, өзге де аккредиттелген қоғамдық бірлестігінен, коммерциялық емес ұйымынан бір-бір байқаушыдан және аудармашы бірге жүруге құқылы шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдардың байқаушылары қатысуға құқылы.

9. Егер осы Конституциялық заңда шағым жасаудың өзге мерзімдері белгіленбесе, сайлау комиссиясының шешімдеріне және іс-әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шешім қабылданған немесе іс-әрекет (әрекетсіздік) жасалған күннен бастап он күннің ішінде жоғары тұрған сайлау комиссиясына және (немесе) сотқа шағым жасалуы мүмкін. Көрсетілген мерзімдер өткеннен соң сайлау комиссиясының шешіміне және іс-әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) берілген өтініш қарауға жатпайды.

Өтініштер сайлау комиссиясы мен сотта бір мезгілде қаралған кезде сайлау комиссиясы сот шешімі күшіне енгенге дейін өтінішті қарауды тоқтата тұрады. Сот түскен өтініш туралы және оны қарау нәтижелері бойынша сот шешімінің заңды күшіне енгені жөнінде сайлау комиссиясын хабардар етеді.

10. Мемлекеттік органдар, ұйымдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, сондай-ақ олардың лауазымды адамдары сайлау комиссияларына өздерінің өкілеттіктерін жүзеге асыруға көмек көрсетуге, оларға қажетті мәліметтер мен материалдар беруге, сайлау комиссияларының өтініштеріне - үш күн мерзім ішінде, ал сайлау күні және оның қарсаңындағы күні дереу жауап қайтаруға міндетті.

11. Аумақтық, округтік, учаскелік сайлау комиссияларының мүшелері сайлауды әзірлеу мен өткізу кезеңіне өздерінің қалауымен комиссияның шешімі бойынша сайлауды өткізуге бөлінген қаражаттың есебінен ақы төлене отырып, өндірістік немесе қызметтік міндеттерін орындаудан босатылуы мүмкін.

Сайлау комиссияларының мемлекеттік қызметшілер болып табылатын мүшелерінің сайлауды әзірлеу мен өткізу кезеңінде өздерінің негізгі жұмыс орны бойынша орташа айлық жалақысы сақталады. Сайлау комиссияларының өзге мүшелеріне осы кезеңде сайлау өткізуге бөлінген қаражат есебінен кемінде ең төменгі үш жалақы мөлшерінде жалақы белгіленеді.

Сайлау комиссиялары мүшелерінің, оның ішінде мемлекеттік қызметшілер болып табылатын мүшелерінің үстеме жұмысына, мереке және демалыс күндеріндегі жұмысына, түнгі уақыттағы еңбегіне ақы төлеу сайлау өткізуге бөлінген қаражаттың есебінен жүзеге асырылады.

12. Мыналар:

1) Парламент, мәслихаттар депутаттары, әкімдер, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелері;

2) Президенттікке, Парламент, мәслихаттар депутаттығына, әкім болуға, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелеріне кандидаттар, сондай-ақ кандидаттардың сенім білдірілген адамдары;

3) мемлекеттік саяси қызметші лауазымындағы адамдар;

4) Қазақстан Республикасы соттарының судьялары сайлау комиссияларының мүшелері бола алмайды.

Кандидаттардың жұбайы (зайыбы) мен жақын туыстары, сондай-ақ кандидаттарға тікелей бағынышты адамдар осы кандидат қатысатын сайлауды сайлау округінде тікелей ұйымдастыруды және өткізуді қамтамасыз ететін сайлау комиссияларының құрамында бола алмайды.

Сайлау комиссиясының мүшесi ретiнде осы тармақтың бiрiншi бөлiгiнiң 2) тармақшасында және екiншi бөлігінде көрсетiлген адамдардың мiндеттерiн орындау сайлау комиссиясының шешiмiмен сайлау науқаны кезеңіне тиiстi кандидат тiркелген күннен бастап тоқтатыла тұрады.

Осы тармақтың үшінші бөлігінде көрсетілген сайлау комиссиясы мүшесінің орнына тиісті сайлау науқаны кезеңіне жоғары тұрған сайлау комиссиясының шешімі бойынша сайлау комиссиясының мүшесі тағайындалуы мүмкін.

Сайлау комиссияларының құрамына жақын туыстары (ата-аналары, балалары, бала асырап алушылары, асырап алынған балалары, ата-анасы бір және ата-анасы бөлек аға-інілері мен апа-сіңлілері (қарындастары), аталары, әжелері, немерелері) немесе жұбайы (зайыбы) кіре алмайды.

Ескерту. 20-бап жаңа редакцияда - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Конституциялық заңдарымен.

20-1-бап. Қазақстан Республикасы саяси партияларының, өзге де аккредиттелген қоғамдық бірлестіктерінің, коммерциялық емес ұйымдарының байқаушылары

Ескертпе. 20-1-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

1. Саяси партиялардан, сондай-ақ өзге де аккредиттелген қоғамдық бірлестіктерден, коммерциялық емес ұйымдардан Қазақстан Республикасының азаматтары байқаушылар ретінде жіберіледі.

Байқаушының өкілеттіктері оның тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілген болса) көрсетіле отырып, жазбаша нысанда куәландырылуға тиіс. Бұл құжат байқаушыны жіберген ұйымның мөрімен куәландырылады және байқаушының жеке басын куәландыратын құжатты көрсеткен кезде жарамды болады. Құжаттар байқаушы туралы деректерді есепке алу журналына енгізу арқылы оны тіркеу үшін сайлау комиссиясының төрағасына не оны алмастыратын адамға көрсетіледі.

1-1. Жарғылық қызметіне сайлауды байқау жөніндегі қызметті жүзеге асыру жататын қоғамдық бірлестіктер мен коммерциялық емес ұйымдарды аккредиттеу тәртібін Орталық сайлау комиссиясы айқындайды.

Егер осы Конституциялық заңда өзгеше белгіленбесе, аккредиттеудің қолданылу мерзімі бір жыл болады.

Қоғамдық бірлестіктер, коммерциялық емес ұйымдар аккредиттеуді алу үшін тиісті сайлау комиссиясына мынадай құжаттарды жіберуге тиіс:

1) Орталық сайлау комиссиясы белгілеген нысан бойынша өтініш;

2) сайлауға байқауды жүзеге асыру құқығын растайтын жарғыдан үзінді көшірме.

Аккредиттеуге өтінішті қарау мерзімі күнтізбелік отыз күнді құрайды.

Аккредиттеуден бас тартуға немесе аккредиттеудің күшін жоюға мыналар негіз болып табылады:

1) құжаттардың толық тізбесінің ұсынылмауы;

2) жарғының осы баптың талаптарына сәйкес келмеуі;

3) қоғамдық бірлестік, коммерциялық емес ұйым қызметінің тоқтатыла тұруы не тоқтатылуы.

Сайлау комиссияларының сұрау салуы бойынша мемлекеттік органдар мен ұйымдардан аккредиттеуден бас тарту немесе аккредиттеудің күшін жою үшін негіздердің бар-жоғын анықтауға қажетті ақпарат сұрау салу алынған кезден бастап күнтізбелік жиырма күн ішінде беріледі.

2. Қазақстан Республикасы саяси партияларының, өзге де аккредиттелген қоғамдық бірлестіктерінің, коммерциялық емес ұйымдарының байқаушылары:

1) сайлау комиссиясының отырысына қатысуға;

2) дауыс беруге, соның ішінде үй-жайдан тыс жерде дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың саны туралы ақпарат алуға;

3) дауыс беруді өткізу және дауыстарды санау кезінде тиісті сайлау учаскесінің дауыс беруге арналған үй-жайында болуға;

4) тасымалданатын сайлау жәшігін бақылап жүруге, соның ішінде оларды тасымалдау кезінде көлік құралында болуға;

5) сайлау учаскесінде, дауыс беруге арналған пунктте дауыс беру барысын, дауыстарды санау және дауыс беру нәтижелерін ресімдеу рәсімін барлық аталған рәсімдерді анық көру мүмкіндігін қамтамасыз ететін жағдайларда байқауға;

6) тиісті сайлау комиссиясының және (немесе) оның мүшелерінің шешімдеріне, іс-әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) жоғары тұрған сайлау комиссиясына немесе сотқа шағымдануға;

7) сайлаушылардың дауыс беруге арналған үй-жайға келу мүмкіндігі болмаған жағдайда олардың дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс беруін өткізу кезінде қатысуға;

8) учаскелік сайлау комиссиясы мүшелерінің пайдаланылмаған сайлау бюллетеньдерін санауы және жоюы кезінде қатысуға;

9) дауыс беру барысына және оның қорытындыларын шығаруға кедергі жасамай, фотожазба, дыбысжазба және бейнежазба жасауға;

10) дауыс беру нәтижелері туралы хаттамаларды жоғары тұрған сайлау комиссияларына беру рәсімін байқауға;

11) дауыс беру өткізілгеннен кейін дауыс беру қорытындылары туралы сайлау комиссиясының хаттамаларымен танысуға, олардың куәландырылған көшірмелерін алуға;

12) сайлау комиссиясы мүшелерінің назарын осы Конституциялық заң талаптарының бұзылуына аударуға, оларға бұзушылықтар туралы тиісті жазбаша мәлімдемелерді, актілерді табыс етуге және табыс еткені туралы белгі соқтыруға құқылы. Сайлау комиссиясының төрағасы, оны алмастыратын адам сенім білдірілген адамдардың, байқаушылардың өтініштері бойынша дауыстарды санау хаттамасына олардың жасаған актілерін қоса беруге міндетті.

3. Қазақстан Республикасы саяси партияларының, өзге де аккредиттелген қоғамдық бірлестіктерінің, коммерциялық емес ұйымдарының байқаушылары:

1) олардың жеке басы мен өкілеттігін куәландыратын құжаттарын өздерімен алып жүруге;

2) сайлау процесіне, сайлау комиссиясының дауыстарды санау және шешімдерді қабылдау рәсіміне араласпауға;

3) сайлау комиссиясының жұмысына кедергі келтіретін іс-әрекеттер жасамауға;

4) сайлау учаскесінде сайлау комиссиясы төрағасының тиісті сайлау комиссиясы белгілеген тәртіп ережелерін сақтау жөніндегі талаптарын орындауға;

5) өз ескертулерін құжатталған, шынайы және тексеруге болатын фактілермен негіздеуге;

6) Қазақстан Республикасының осы Конституциялық заңының және өзге де заңнамасының талаптарын сақтауға;

7) алаламауға, нақты кандидатқа, саяси партияға артықшылық бермеуге;

8) фото-, аудио- және бейнежазбаны жүзеге асыру және тарату кезінде Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген талаптарды сақтауға міндетті.

4. Қазақстан Республикасы саяси партияларының, өзге де аккредиттелген қоғамдық бірлестіктерінің, коммерциялық емес ұйымдарының байқаушылары Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзған жағдайда, тиісті сайлау комиссиясы байқаушыны тіркеудің күшін жоюға құқылы.

Ескерту. 2-тарау 20-1-баппен толықтырылды - ҚР 2004.04.14 № 545; жаңа редакцияда - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

20-2-бап. Шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдардың байқаушылары, шетелдік бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері

1. Шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдарға Қазақстан Республикасындағы сайлауды байқауға қатысуға шақыруды Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының төрағасы, Сыртқы істер министрі жібере алады.

Шақыру Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі арқылы жіберіледі.

Шақыруда миссия саны мен құрамына, сондай-ақ миссияда гендерлік балансты, елдік өкілдікті қамтамасыз етуге қатысты тілектер қамтылуы мүмкін.

2. Шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдардың байқаушылары Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің ұсынуы бойынша Орталық сайлау комиссиясының жанында аккредиттеледі.

Аккредиттеу үшін шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдар Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігіне өз байқаушыларының, өкілдерінің тізімін ұсынады.

Шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдардың байқаушылары болып табылмайтын жеке тұлғалар аккредиттеуге жатпайды.

Қазақстан Республикасында саяси, экономикалық немесе басқа мүдделері бар не Қазақстан Республикасының, шет мемлекеттің заңнамасын немесе халықаралық құқықтың жалпы жұрт таныған нормаларын бұзғаны үшін олардың аккредиттелуі кері қайтарып алынған (күші жойылған) не аккредиттеуге өтінім бергенге дейінгі бес жыл ішінде қылмыстық іс, сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық немесе сайлау кезеңінде заңсыз қызмет жасауда кінәлі деп танылған адамдар аккредиттелмейді.

3. Шет мемлекеттердің, халықаралық ұйымдардың байқаушыларын аккредиттеу мерзімін Орталық сайлау комиссиясы белгілейді.

4. Шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдардың аккредиттелген байқаушыларына олардың сайлау науқанын өткізу кезеңіндегі қызметі үшін негіз болып табылатын, Орталық сайлау комиссиясы белгілеген үлгідегі куәлік беріледі. Аккредиттеуді жүргізу дауыс беру күнінен бес күн бұрын жергілікті уақытпен сағат он сегізде аяқталады.

5. Шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдар байқаушыларының, шетелдік бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерінің өз мәртебесін Қазақстан Республикасындағы сайлауды байқауға қатысы жоқ қызметті жүзеге асыру үшін пайдалануға құқығы жоқ.

6. Шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдар байқаушыларының, шетелдік бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерінің:

1) сайлау процесінің барлық кезеңдеріне қатысуға;

2) сайлау комиссияларында сайлау науқанының барысы туралы ақпарат алуға;

3) дауыс беруді өткізу және дауыстарды санау кезінде сайлау учаскелеріне кіруге;

4) сайлау процесіне қатысушылармен кездесуге;

5) өздерінің байқағандары, анықталған заң бұзушылықтар туралы сайлау комиссияларының мүшелерін хабардар етуге, ұсынымдар енгізуге;

6) жария мәлімдемелер жасауға;

7) дауыс беру нәтижелері туралы хаттамаларды жоғары тұрған сайлау комиссияларына беру рәсімін байқауға құқығы бар.

7. Шет мемлекеттер мен халықаралық ұйымдардың байқаушылары, шетелдік бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері:

1) жеке басын және аккредиттелгенін куәландыратын құжаттарын өздерімен бірге алып жүруге;

2) сайлау процесіне, сайлау комиссиясының дауыстарды санау және шешімдер қабылдау рәсіміне араласпауға;

3) сайлау комиссиясының жұмысына кедергі келтіретін іс-әрекеттер жасамауға;

5) алаламауға, нақты кандидатқа, саяси партияға артықшылық бермеуге;

6) Қазақстан Республикасының осы Конституциялық заңының және өзге де заңнамасының талаптарын сақтауға міндетті.

8. Осы Конституциялық заңда көзделген жағдайларда Орталық сайлау комиссиясы шет мемлекет, халықаралық ұйым байқаушысының аккредиттелуін кері қайтарып алуға құқылы.

9. Байқаушылар Қазақстан Республикасының заңнамасын немесе халықаралық құқықтың жалпыжұрт таныған нормаларын бұзған жағдайда, тиісті сайлау комиссиясы Орталық сайлау комиссиясына шет мемлекет, халықаралық ұйым байқаушысының аккредиттелуін кері қайтарып алу туралы ұсыныс енгізуге құқылы.

Шет мемлекеттің, халықаралық ұйымның байқаушысын аккредиттеуді Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің ұсынуы бойынша тиісті шет мемлекеттің, халықаралық ұйымның өтініші негізінде Орталық сайлау комиссиясы кері қайтарып алуы мүмкін.

Ескерту. 2-тарау 20-2-баппен толықтырылды - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.02.09. № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

3-тарау. Сайлау округтерi мен учаскелерi

21-бап. Сайлау округтерi мен олардың жүйесi

1. Қазақстан Республикасында бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша Парламент Мәжілісінің депутаттарын, мәслихаттардың депутаттарын, әкімдерді, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлау кезінде аумақтық сайлау округтері жүйесі құрылады және пайдаланылады.

Бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша Парламент Мәжілісінің депутаттарын сайлау кезінде сайлау округтері Республиканың әкімшілік-аумақтық бөлінісі мен сайлаушылардың саны ескеріле отырып құрылады.

2. Алып тасталды – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

3. Республика Президентi және бара-бар өкiлдiк жүйесi бойынша партиялық тiзiмдер негiзiнде сайланатын Мәжiлiс депутаттарының сайлауы кезiнде Қазақстан Республикасының бүкiл аумағы бiртұтас жалпыұлттық сайлау округi болып табылады.

4. Мәслихаттардың депутаттарын, әкімді сайлау кезінде тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің аумағында аумақтық сайлау округі құрылады.

Бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша мәслихаттардың депутаттарын сайлау кезінде сайлау округтері өңірлердің әкімшілік-аумақтық бөлінісі мен сайлаушылардың саны ескеріле отырып құрылады.

5. Өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерін сайлау кезiнде қалалық және селолық қауымдастықтардың аумақтарын қамтитын көп мандатты аумақтық сайлау округтерi құрылады.

Ескерту. 21-бапқа өзгерiс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

22-бап. Сайлау округтерiн құру және олардың шекараларын қайта қарау

1. Бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша Парламент Мәжілісінің депутаттарын сайлау бойынша сайлау округтерін Орталық сайлау комиссиясы құрады.

Мәслихаттардың депутаттарын, әкімді, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлау бойынша сайлау округтерін аумақтық сайлау комиссиялары құрады.

2. Сайлау округтерiнiң тiзiмiн олардың шекараларын және аумақтық сайлау комиссияларының орналасқан жерлерiн көрсетiп, тиiстi сайлау комиссиялары сайлау тағайындалғаннан немесе жарияланғаннан кейiн он күннен кешiктiрмей тиiстi бұқаралық ақпарат құралдарында жариялайды.

2-1. Сайлау округінің шекараларын және округтік сайлау комиссияларының тұрған жерлерін айқындауды тиісті сайлау комиссиясы жүзеге асырады.

Тиісті сайлау комиссиялары сайлау тағайындалғаннан немесе жарияланғаннан кейін он күннен кешіктірмей, шекаралары және округтік сайлау комиссияларының тұрған жері көрсетілген сайлау округтерінің тізімін тиісті бұқаралық ақпарат құралдарында жариялайды.

3. Алып тасталды – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.
Ескерту. 22-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

23-бап. Сайлау учаскелерiн құру

1. Аудандар мен қалаларда дауыс берудi өткiзу және дауыс санау үшiн тиiстi әкiмдердiң аумақтық сайлау комиссияларымен келiсiлген шешiмдерiмен сайлау учаскелерi құрылады. Сайлау учаскелерi сайлаушыларға барынша қолайлылық туғызу мақсатында, жергiлiктi және өзге жағдаяттар ескерiле отырып, құрылады.

2. Сайлау учаскелерi мынадай жағдаяттар:

1) әрбiр сайлау учаскесiнде үш мыңнан аспайтын сайлаушы болуы;

2) әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстегi әкiмшiлiк-аумақтық құрылым шекарасының сақталуы ескерiле отырып құрылады.

3) алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

3. Қазақстан Республикасына қарайтын әскери бөлiмдерде және сайлау күнi жүзуде жүрген кемелерде, демалыс үйлерiнде, санаторийлерде, тұрақты емдеу-профилактикалық мекемелерiнде, шалғайдағы және қатынасу қиын аудандарда орналасқан азаматтар тұратын мекендерде, алыс мал шаруашылығы учаскелерiнде, тергеу изоляторлары мен уақытша ұстау изоляторларында олардың орналасқан жерi, кеменiң тiркелген порты немесе тұрған жерi бойынша тиiстi сайлау округтерiне кiретiн сайлау учаскелерi құрылады. Шет мемлекеттердегi Қазақстан Республикасы өкiлдiктерiнiң жанынан Республика Сыртқы iстер министрлiгi орналасқан аумақтағы сайлау округiне қарайтын сайлау учаскелерi құрылады.

4. Сайлау учаскелерiн құру кеме капитандарының, бөлiмдер немесе әскери құрамалар командирлерiнiң, осы баптың 3-тармағында аталған мекемелер басшыларының тиiстi әкiмдер мен Республиканың Сыртқы iстер министрлiгiнiң ұсыныстарына сәйкес жүзеге асырылады.

5. Тиiстi әкiмдер сайлау тағайындалғаннан немесе жарияланғаннан кейiн – он бес күн мерзiмде, ал өзге де жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшелерiн сайлауды өткiзген кезде жеті күн мерзiмде сайлаушыларды бұқаралық ақпарат құралдары арқылы сайлау учаскелерiнiң шекаралары туралы құлақтандырады.

Ескерту. 23-бапқа өзгерiс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2005.04.15 № 44, 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

4-тарау. Сайлаушылар (таңдаушылар) тiзiмi

24-бап. Сайлаушылар (таңдаушылар) тiзiмдерi және оларды жасау тәртiбi

1. Президенттi, Парламент Мәжiлiсi мен мәслихаттардың депутаттарын, әкімді, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлаған кезде сайлаушылар тiзiмi жасалады. Сенат депутаттарын сайлау кезiнде таңдаушылардың тiзiмдерi жасалады.

2. Алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

3. Нақтылы сайлау учаскесiнде азаматты сайлаушылар тiзiмiне енгiзу үшiн оның осы сайлау учаскесiнiң аумағында тұрғылықты жерi бойынша тiркелу фактiсi негiз болады.

4. Сайлаушылар тiзiмi әлiпби тәртiбiмен немесе өзге тәртiппен жасалады. Тiзiмде сайлаушының тегi, аты, әкесiнiң аты, туған жылы (он сегіз жастағылар үшiн – қосымша күнi мен айы), жеке сәйкестендіру нөмірі және тұрғылықты мекенжайы көрсетiледi. Таңдаушылар тiзiмi әлiпби тәртiбiмен немесе өзге тәртiппен жасалады және тегiн, атын, әкесiнiң атын, туған жылын, жеке сәйкестендіру нөмірін, таңдаушы депутаты болып табылатын мәслихаттың атауын және оның тұрғылықты мекенжайын қамтиды.

5. Сайлаушылардың тұрғылықты жерi бойынша тiзiмiн тиiстi жергiлiктi атқарушы орган жеке тұлғалар туралы мемлекеттік дерекқордың негізінде жасайды.

Әрбір сайлаушы сайлау жарияланған немесе тағайындалған кезден бастап тиісті жергілікті атқарушы органда сайлаушы ретінде тіркелуге құқылы.

Егер сайлаушыға сайлаудан кемiнде отыз күн бұрын сайлау күнi өзiнiң тiркелген орны бойынша дауыс беруге арналған үй-жайға келу мүмкiндiгiнің болмайтыны белгiлi болса, ол өзiнiң болатын жерi бойынша жергіліктi атқарушы органға өзiн тиiстi сайлаушылар тiзiмiне енгiзу жөнiнде жазбаша өтiнiш беруге құқылы.

Азамат осы тармаққа сәйкес өтiнiш жасаған кезде жергілiктi атқарушы орган азаматты тiркелген жері бойынша сайлаушылар тiзiмiнен алып тастауды және оны сол азамат дауыс беретiн учаскенiң сайлаушылар тiзiмiне енгiзудi ұйымдастырады.

Әрбiр сайлау учаскесi бойынша сайлаушылар тiзiмiне өзінің шешімімен учаске құрылған әкiм қол қояды және ол дауыс беру басталардан жиырма күн бұрын акт бойынша ұсынылады.

Сайлаушылар және сайлау учаскелерінің шекаралары туралы мәлiметтердi жергiлiктi атқарушы орган әр жылдың 1 шiлдесiне және 1 қаңтарына қарай электрондық түрде ақпаратты салыстырып тексеруді және жоғары тұрған сайлау комиссияларына беруді қамтамасыз ететін тиiстi аумақтық сайлау комиссияларына ұсынады.

Мәліметтерді салыстырып тексеру және ұсыну тәртібін Орталық сайлау комиссиясы айқындайды.

Жергiлiктi атқарушы органдардың лауазымды адамдары тиiстi сайлау комиссиясы ұсынған сайлаушылар тiзiмдерiнiң, сондай-ақ сайлаушылар туралы деректердiң анықтығы үшiн жауапты болады.

6. Жатақханаларда тұратын, орта арнаулы және жоғары оқу орындарында, сондай-ақ жоғары оқу орнынан кейінгі білім берудің кәсіптік оқу бағдарламалары бойынша күндiзгi оқу нысанында оқитындар сайлаушылардың тiзiмiне жатақхананың орналасқан жерi бойынша енгiзiледi.

7. Әскер бөлiмдерiндегi сайлаушы әскери қызметшiлердiң, сондай-ақ әскер бөлiмдерi орналасқан жерлерде тұратын олардың отбасы мүшелерi мен басқа сайлаушылардың тiзiмi әскер бөлiмдерiнiң командирлерi берген мәлiметтер негiзiнде жасалады.

8. Демалыс үйлерiнде, санаторийлерде, тұрақты емдеу-профилактикалық мекемелерiнде, шалғайдағы және қатынасу қиын аудандарда орналасқан азаматтар тұратын мекендерде, алыс мал шаруашылығы учаскелерiнде, тергеу изоляторлары мен уақытша ұстау изоляторларында, сондай-ақ шет мемлекеттердегi Қазақстан Республикасының өкiлдiктерi жанынан, Қазақстан Республикасына қарайтын және дауыс беретiн күнi жүзуде жүрген кемелерде құрылған сайлау учаскелерi бойынша сайлаушылардың тiзiмдерi аталған мекемелердiң басшылары, тиiстi әкiмдер, өкiлдiктер басшылары мен кеме капитандары берген деректер негiзiнде жасалады.

Уақытша болу орындарында (демалыс үйлерінде, санаторийлерде, тұрақты емдеу-профилактикалық мекемелерінде, алыс мал шаруашылығы учаскелерiнде, тергеу изоляторлары мен уақытша ұстау изоляторларында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының шет мемлекеттердегі өкілдіктерi жанынан, Қазақстан Республикасының иелiгіндегi және сайлау күнi жүзуде жүрген кемелерде) құрылған сайлау учаскелерi бойынша сайлаушылар тізімдері дауыс берiлетiн күннің алдындағы күндегі жағдай бойынша мiндеттi түрде нақтылануға тиiс.

9. Парламент Сенаты депутаттарын сайлау бойынша таңдаушылар тiзiмдерiн тиiстi аумақтық сайлау комиссиялары тиiстi облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасы) мәслихаты төрағасының ұсынуы бойынша жасайды.

10. Дауыстарды санау басталғаннан кейін сайлаушылар (таңдаушылар) тiзiмдерiне өзгерістер енгізуге тыйым салынады.

Ескерту. 24-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.04.14 № 545, 2005.04.15 № 44; 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

25-бап. Сайлаушылардың (таңдаушылардың) тiзiмiне енгiзу

1. Сайлаушылар тiзiмдерiне:

1) Республиканың белсендi сайлау құқығы бар азаматтары;

2) азаматтар тиiстi сайлау учаскелерiнің аумағындағы тұрғылықты жерi бойынша енгізіледі.

Уақытша тіркелген азаматтар тұрақты тіркелген жері бойынша тізімнен алып тастала отырып, сайлаушылар тізімдеріне өздерінің жергілікті атқарушы органға берген өтініші негізінде енгізіледі;

3) демалыс үйлерiнде, санаторийлерде, тұрақты емдеу-профилактикалық мекемелерiнде, шалғайдағы және қатынасу қиын аудандарда орналасқан азаматтар тұратын мекендерде, алыс мал шаруашылығы учаскелерiнде, тергеу изоляторлары мен уақытша ұстау изоляторларында, Қазақстан Республикасына қарайтын және дауыс беретiн күнi жүзуде жүрген кемелерде құрылған сайлау учаскелерi бойынша дауыс берудi өткiзетiн күнi аталған мекемелер мен ұйымдарда немесе кеме бортында болған азаматтардың бәрi;

4) әскер бөлiмдерi бойынша әскер бөлiмдерiнде тұрған әскери қызметшiлердiң барлығы, сондай-ақ олардың отбасы мүшелерi және әскер бөлiмдерi орналасқан жерлерде тұратын басқа да сайлаушылар енгiзiледi. Әскер бөлiмдерiнен тыс жерлерде тұратын әскери қызметшiлер сайлаушылар тiзiмiне тұрғылықты жерi бойынша жалпы негiзде енгiзiледi;

5) шет мемлекеттердегi Қазақстан Республикасының өкiлдiктерi жанындағы сайлау учаскелерi бойынша тиiстi шет мемлекетте тұратын немесе ұзақ мерзiмдi шетелдiк iссапарда жүрген әрi Республиканың жарамды паспорты бар барлық азаматтар енгiзiледi. Шет мемлекетке жеке шақыру бойынша, қызметтік, іскерлік және туристік сапарға келген Республика азаматтары учаскелiк сайлау комиссиясына өтініш жасаған жағдайда және олардың Қазақстан Республикасы азаматы деген жарамды паспорты болса, сайлаушылар тiзiмiне енгізіледi.

2. Таңдаушылар тiзiмiне:

1) облыс аумағында орналасқан мәслихаттардың;

2) тиiсiнше республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасы мәслихатының барлық депутаттары енгiзiледi.

3. Азамат (таңдаушы) сайлаушылардың (таңдаушылардың) бiр ғана тiзiмiне ене алады.

Ескерту. 25-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.04.14 № 545, 2005.04.15 № 44; 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

26-бап. Сайлаушылардың (таңдаушылардың) тiзiмiмен таныстыру

1. Азаматтардың тұрғылықты жерi бойынша құрылған сайлау учаскелерiндегi сайлаушылар тiзiмдерiн дауыс беретiн күнге он бес күн қалғанда тиiстi сайлау комиссиялары танысу үшiн сайлаушыларға бередi.

Әскери бөлiмдерде, Қазақстан Республикасына тиесiлі және сайлау күнi жүзуде жүрген кемелерде, демалыс үйлерiнде, санаторийлерде, тұрақты емдеу-профилактикалық мекемелерде, шалғайдағы және қатынасу қиын аудандарда орналасқан азаматтар тұратын жерлерде, алыс мал шаруашылығы учаскелерiнде, тергеу изоляторлары мен уақытша ұстау изоляторларында, Қазақстан Республикасының шет мемлекеттердегi шетелдiк мекемелерінiң жанынан құрылған сайлау учаскелерi бойынша сайлаушылар тiзiмдерi сайлаушыларға танысу үшiн дауыс беруге бес күн қалғанда; өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлау өткiзiлетiн кезде құрылған сайлау учаскелерi бойынша - дауыс беруге жетi күн қалғанда берiледi.

2. Сенат депутаттарын сайлау бойынша таңдаушылар тiзiмдерi танысу үшiн сайлаудан кемiнде жетi күн бұрын жергiлiктi бұқаралық ақпарат құралдарында жариялау жолымен ұсынылады, сондай-ақ облыстар, республикалық маңызы бар қалалар және астана мәслихаттарының интернет-ресурстарына орналастырылады.

3. Азаматтарға (таңдаушыларға) тиiстi сайлау комиссияларының үй-жайларында сайлаушылар (таңдаушылар) тiзiмiмен танысу, сондай-ақ оларға енгiзiлген сайлаушылар (таңдаушылар) жөнiндегi деректердiң дұрыстығын тексеру мүмкiндiгi берiледi.

Учаскелік сайлау комиссияларының жұмыс кестесін, дауыс беру күнін қоспағанда, тиісті аумақтық сайлау комиссиялары айқындайды.

4. Әрбiр азамат (таңдаушы) сайлаушылар тiзiмдерiндегi өзi туралы деректердi тексеруге және тiзiмге енгiзiлмегенi, дұрыс енгiзiлмегенi немесе тiзiмнен шығарып тасталғаны, сондай-ақ тiзiмдердегi сайлаушы (таңдаушы) туралы деректерде жаңсақтық жiберiлгенi үшiн шағымдануға құқылы. Сайлаушылар тізіміне енгізу, одан шығару не тізімдерге түзетулер жасау қажеттiгi туралы арыздарды тиiстi сайлау комиссиясы сайлау комиссиясына арыз келiп түскен күнi қарайды. Арыз мақұлданбаған жағдайда сайлау комиссиясы арызданушыға оның арызының мақұлданбағаны туралы дәлелдi шешiмнiң көшiрмесiн кешiктiрмей бередi. Шешiмге сайлау комиссиясы орналасқан жердегі тиiстi сотқа шағым жасалуы мүмкін, сот шағымды келіп түскен күні қарайды. Арызданушы үшiн дұрыс шешiм қабылданған жағдайда сайлау комиссиясы сайлаушылар (таңдаушылар) тiзiмiне түзетудi немесе енгiзiлмеген сайлаушыны тiзiмге енгiзудi дереу жүргiзедi.

Ескерту. 26-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.04.14 № 545, 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 31.07.2015 № 340-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

26-1-бап. Сайлаушылардың дауыс беруге арналған тізімін қалыптастыру

1. Әрбір сайлау учаскесі бойынша сайлаушылардың тізімдерін тиісті әкім дауыс беру басталардан жиырма күн бұрын акт бойынша учаскелік сайлау комиссиясына – электрондық түрде және (немесе) қағаз жеткізгіште, аумақтық және округтік комиссияларға электрондық түрде ұсынады.

2. Сайлаушылар тізіміне өзгерістер енгізілген жағдайда, учаскелік сайлау комиссиясы бұл туралы жоғары тұрған сайлау комиссиясына хабарлайды.

3. Төмен тұрған аумақтық сайлау комиссиясы сайлаушылар тізімін Қазақстан Республикасының сайлаушы азаматтарының электрондық тізіліміне енгізу үшін жоғары тұрған комиссияға электрондық түрде ұсынады.

4. Сайлаушылардың дауыс беруге арналған тізімдерін қалыптастыру, сондай-ақ оларды сайлау комиссияларына ұсыну тәртібін Орталық сайлау комиссиясы айқындайды.

Ескерту. 4-тарау 26-1-баппен толықтырылды – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

5-тарау. Сайлау алдындағы үгiт

27-бап. Сайлау алдындағы үгiт

1. Сайлау алдындағы үгiт - сайлаушылардың белгiлi бiр кандидатты, саяси партияны жақтап немесе қарсы дауыс беруге қатысуына түрткi болу мақсатындағы қызмет.

Шетелдіктердiң, азаматтығы жоқ адамдардың, шетелдік заңды тұлғалардың және халықаралық ұйымдардың кандидаттарды, партиялық тiзiмдерін ұсынған саяси партияларды ұсынуға және сайлауға, сайлауда белгiлi бір нәтижеге қол жеткiзуге кедергі болатын және (немесе) демеп жіберетін қызметті жүзеге асыруына тыйым салынады.

2. Сайлау алдындағы үгiт кандидаттар тiркелген мерзімі аяқталған кезден басталып, сайлау болатын күннің алдындағы күнгi жергілiктi уақыт бойынша нөл сағатта аяқталады. Қайтадан дауыс берудi өткiзген кезде сайлау алдындағы үгiт қайтадан дауыс беру күнi тағайындалған күннен басталып, сайлау болатын күннiң алдындағы күнгi жергiлiктi уақыт бойынша нөл сағатта аяқталады.

3. Сайлау алдындағы үгiт:

1) бұқаралық ақпарат құралдары арқылы;

2) сайлау алдындағы жария iс-шараларды (сайлау алдындағы жиналыстарды және сайлаушылармен (таңдаушылармен) кездесулердi, сайлау алдындағы жария пікір таластар мен пiкiр алысуларды, митингiлердi, шерулердi, демонстрацияларды және заңнамада белгiленген тәртiппен және осы Конституциялық заңда тыйым салынбаған өзге де сайлау алдындағы іс-шараларды), сондай-ақ кандидаттардың және олардың сенiм бiлдiрген адамдарының сайлаушылармен (таңдаушылармен) жеке кездесулерін өткiзу жолымен;

3) баспа, дыбыс-бейне және өзге де үгiт материалдарын шығару және (немесе) тарату жолымен;

4) онлайн-платформалар арқылы жүзеге асырылады.

4. Мыналарға:

1) мемлекеттiк органдарға, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына, сондай-ақ қызметтік мiндеттерiн орындау кезінде олардың лауазымды адамдарына;

2) Қарулы Күштердiң, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың әскери қызметшiлерiне, ұлттық қауiпсiздiк органдарының, құқық қорғау органдарының қызметкерлерi мен судьяларға;

3) сайлау комиссияларының мүшелерiне;

4) діни бiрлестiктерге сайлау алдындағы үгiттi жүргiзуге, кез келген сайлау алдындағы үгiт материалдарын таратуға тыйым салынады.

Телерадио хабарларын тарату субъектілерінің жаңалықтар, талдау бағдарламаларында кез келген үгіт материалдарын таратуына тыйым салынады.

5. Мемлекеттiк органдардың лауазымды адамдары болып табылатын кандидаттарға өзiнiң лауазымдық немесе қызмет жағдайының артықшылықтарын пайдалануға тыйым салынады.

Осы Конституциялық заңда мыналар:

1) бағынышты немесе басқа да қызмет жағынан тәуелдi адамдарды, аталған адамдар кандидаттың сенiм бiлдiрген адамдары ретiнде үгіттi жүзеге асыратын жағдайларды қоспағанда, сайлау алдындағы үгіт жүргiзуге тарту;

2) кандидаттың, партиялық тiзiм ұсынған саяси партияның сайлануына септiгiн тигiзетiн қызметтi жүзеге асыру үшiн мемлекеттiк органдар орналасқан үй-жайларды пайдалану, егер өзге кандидаттарға, саяси партияларға аталған үй-жайларды осындай шарттармен пайдалануға кепiлдiк берілмесе, лауазымдық немесе қызмет жағдайының артықшылықтарын пайдалану деп ұғынылады.

Осы тармақта белгiленген шектеулердi сақтау лауазымды адамдарға өздерiнің қызметтiк мiндеттерiн орындауға кедергi келтiрмеуге тиiс.

6. Кандидаттар не олардың сенiм бiлдiрген адамдары болып тiркелген журналистердiң, бұқаралық ақпарат құралдары редакциялары лауазымды адамдарының сайлауды бұқаралық ақпарат құралдары арқылы көрсетуге қатысуына құқығы жоқ.

7. Бұқаралық ақпарат құралдары кандидаттардың, саяси партиялардың сайлау науқанын объективтi жазып-көрсетудi жүзеге асыруға; кандидаттың немесе саяси партияның ар-намысына, қадiр-қасиетiне және iскерлiк беделiне көрiнеу нұқсан келтiретiн үгiт материалдары мен өзге де ақпаратты жариялаудан қалыс қалуға; аталған адамдарға ар-намысын, қадiр-қасиетін және iскерлiк беделін қорғау үшiн баспа басылымының ең таяудағы нөмірінде сол көлемде, сол қаріппен және теріске шығарылатын хабар немесе материал орналастырылған сол жерде терiске шығаруды тегiн жариялауына мүмкiндiк беруге міндетті. Радио және телевизия арқылы терiске шығару теріске шығарылатын хабар немесе материал сияқты тәуліктің сол уақытында және сол теле- және радиобағдарламада, ал аталған теле- және радиобағдарлама жабылып қалған жағдайларда – оған тақырыптық бағыты сәйкес келетін өзге теле- және радиобағдарламада берілуге тиіс.

Теріске шығару көлемі теріске шығарылатын хабардың немесе материалдың көлемінен екі есе және одан үлкен болмауға тиіс.

Бұқаралық ақпарат құралдары барлық кандидаттарды және партиялық тізімдерді ұсыну, оларды сайлау комиссияларының тіркеуі жөніндегі іс-шаралар туралы ақпаратты баспасөз бетіндегі орны, эфир уақыты бойынша бірдей көлемде таратуға міндетті.

Бұқаралық ақпарат құралдары тиiстi сайлау комиссияларына осы Конституциялық заңда белгiленген сайлау алдындағы науқан барысы туралы ақпаратты және хабарларды жариялау мүмкiндiгін дереу береді.

7-1. Онлайн-платформаларды пайдаланушылар кандидаттың немесе саяси партияның ар-намысына, қадір-қасиетіне және іскерлік беделіне көрінеу нұқсан келтіретін үгіт материалдары мен өзге де ақпаратты жариялаудан аулақ болуға; аталған тұлғаларға өздерінің ар-намысын, қадір-қасиетін және іскерлік беделін қорғау үшін теріске шығаруды тегін жариялау мүмкіндігін беруге міндетті.

8. Бұқаралық ақпарат құралдарының лауазымды адамдары, осы Конституциялық заңның 29-бабының 1-тармағында көрсетiлген материалдарды жариялау жағдайларын қоспағанда, кандидаттар мен саяси партиялардың сайлау алдындағы науқан барысында айтқан пiкiрлерi үшін жауапты болмайды.

9. Сайлау науқаны үшiн арнайы әзiрленген баспа материалдарын, соның iшiнде безендiрiлген материалдарды, сондай-ақ омырауға тағатын белгiлердi, жалауларды, жалаушаларды тегiн таратуды қоспағанда, сайлаушыларға тегiн немесе жеңiлдiк шарттарымен тауарлар, бағалы қағаздар беріп, қызметтер көрсету, сондай-ақ лотереялар, қайырымдылық акцияларын өткiзу, ақша төлеу не осындайларға уәде беру арқылы сайлау алдындағы үгiттi жүргiзу сайлау алдындағы жөнсiз үгіт деп саналады. Сайлау алдындағы жөнсiз үгіттi жүргiзуге тыйым салынады.

Сайлау жарияланған (тағайындалған) кезден бастап, кандидаттарға, партиялық тiзiмдерiн ұсынған саяси партияларға, сондай-ақ олардың атынан немесе оларды қолдап кeз келген жеке және заңды тұлғаларға, ойын-сауық және спорттық iс-шараларын ұйымдастыруды қоспағанда, қайырымдылық iс-шараларын өткiзуге тыйым салынады.

Кандидаттың, партиялық тiзiмiн ұсынған саяси партияның, сондай-ақ олардың сенiм бiлдiрген адамдарының осы тармақта белгiленген ережелердi бұзуы кандидатты, партиялық тiзiмдi тiркеу туралы шешімнің күшiн жоюға әкеп соғады.

10. Қандай да бiр адамның бейнесiн - оның жазбаша келiсiмiнсiз, ал ол қайтыс болған жағдайда мұрагерлерінің жазбаша келiсімінсiз пайдалану арқылы сайлау алдындағы үгiт жүргiзуге тыйым салынады.

Ескерту. 27-бап жаңа редакцияда - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен, өзгеріс енгізілді - ҚР 2005.04.15 № 44, 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Конституциялық заңдарымен.

28-бап. Сайлау алдындағы үгiт жүргiзу құқығы

1. Мемлекет азаматтарға, қоғамдық бiрлестiктерге Қазақстан Республикасының осы Конституциялық заңына, өзге де заң актiлерiне сәйкес белгілi бiр кандидатты, саяси партияны жақтап не қарсы кедергiсiз сайлау алдындағы үгiт жүргiзу құқығына кепiлдiк бередi.

Осы Конституциялық заңға сәйкес сайлау қорларын құрмайтын азаматтар, қоғамдық бiрлестіктер қаржыландыруды талап етпейтiн сайлау алдындағы үгіт жүргiзуге құқылы.

2. Осы Конституциялық заңға сәйкес белгiленген тiркеу мерзiмi аяқталған кезден бастап, үгіт науқаны аяқталғанға дейiн кандидаттардың, партиялық тiзiмiн ұсынған саяси партиялардың өздерiнiң сайлау алдындағы бағдарламаларын үгiттеуге және насихаттауға құқығы бар.

Кандидаттардың, партиялық тiзiмдерiн ұсынған саяси партиялардың сайлау алдындағы үгiт жүргiзуi үшiн бұқаралық ақпарат құралдарына қол жеткiзуiнiң тең жағдайына кепiлдiк беріледi.

3. Мемлекет кандидаттарға өз бағдарламаларымен шығу үшін қаражаттың тең бөлінуіне кепілдік береді. Кандидаттарға қаражат бөлу тәртібі мен көлемін Орталық сайлау комиссиясы айқындайды.

Президенттікке кандидаттар, Парламент Мәжілісі депутаттығына кандидаттардың партиялық тізімдерін ұсынған саяси партиялар Орталық сайлау комиссиясы ұйымдастыратын сайлау алдындағы пікірсайыстарға қатысуға құқылы.

Мәслихаттар депутаттығына кандидаттардың партиялық тізімдерін ұсынған саяси партиялар, Парламент Сенатының депутаттығына кандидаттар, сондай-ақ бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша Парламент Мәжілісі мен мәслихаттар депутаттығына кандидаттар, әкім болуға кандидаттар сайлау алдындағы пікірсайыстарға қатыса алады, оларды тиісті аумақтық сайлау комиссиялары ұйымдастыруға құқылы.

Орталық сайлау комиссиясы айқындайтын сайлау алдындағы пікірсайыстарды өткізу тәртібі мен шарттары бірдей болуға және қайсыбір кандидатқа немесе саяси партияға артықшылық бермеуге тиiс.

Бұқаралық ақпарат құралдары тіркелген кандидаттарға және партиялық тізімдерді ұсынған саяси партияларға үгіт материалдарын жариялау үшін шарттық негізде эфир уақытын, баспасөз бетінен орын береді.

Онлайн-платформаларды пайдаланушылар тіркелген кандидаттарға және партиялық тізімдерді ұсынған саяси партияларға үгіт материалдарын жариялау үшін шарттық негізде ақпарат көлемін береді.

Үгіт материалдарын жариялау үшін шарттың талаптары қайсыбір кандидатқа, саяси партияға артықшылық бермеуге тиіс.

Шарттық негізде ұсынылған үгіт материалдарын орналастыру ақысының мөлшері, шарттары туралы мәліметтерді тиісті бұқаралық ақпарат құралы, онлайн-платформаны пайдаланушы сайлау алдындағы үгітті жүргізу басталардан кемінде бес күн бұрын хабарлауға және жариялауға, сондай-ақ олар Президентті және партиялық тізімдер бойынша Парламент Мәжілісі депутаттарын сайлау кезінде – Орталық сайлау комиссиясына, Парламент Сенаты, бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша Парламент Мәжілісінің депутаттарын, мәслихаттар депутаттарын, әкімдерді және өзге де жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелерiн сайлау кезiнде өзге де аумақтық сайлау комиссияларына ұсынылуға тиіс.

Орталық және аумақтық сайлау комиссияларының интернет-ресурстарында үгіт материалдарын орналастыру ақысының мөлшері, шарттары туралы бұқаралық ақпарат құралдары, онлайн-платформаларды пайдаланушылар ұсынған мәліметтер орналастырылады. Шарттық негізде эфир уақытын, баспасөз бетінен орын және ақпарат көлемін беретін бұқаралық ақпарат құралдары, онлайн-платформаны пайдаланушылар үгіт материалдарын орналастыру ақысының мөлшері, шарттары туралы мәліметтер жарияланғанға дейін кандидаттардың, партиялық тізімдерді ұсынған саяси партиялардың үгіт материалдарын орналастыруды, таратуды жүзеге асыра алмайды.

Сайлау алдындағы үгіт кезеңінде кандидаттардың, партиялық тізімдерді ұсынған саяси партиялардың сайлау алдындағы үгітіне байланысты мерзімді баспасөз басылымының таралымы барлық кандидаттар, партиялық тізімдерді ұсынған саяси партиялар үшін бірдей болуға тиіс.

Кандидаттардың, партиялық тізімді ұсынған саяси партияның біріне бұқаралық ақпарат құралы, онлайн-платформаны пайдаланушы шарттық негізде үгіт материалдарын орналастыруға берген келісім басқа кандидаттарға, партиялық тізімдерді ұсынған саяси партияларға үгіт материалдарын орналастыруға келісім беру болып табылады

Кандидаттардың және партиялық тізімдерді ұсынған саяси партиялардың бұқаралық ақпарат құралдарына, онлайн-платформаларға шығу кезектілігі жазбаша жолданымдардың келіп түсу ретімен не егер жолданымдар бір мезгілде келіп түссе, жеребе бойынша белгіленеді.

Кандидаттардың және партиялық тізімдерді ұсынған саяси партиялар өкілдерінің телевизия мен радиода сөйлеп жатқан сөздерiн бөлуге және сөйлеген сөздерiнен кейін iле-шала, сондай-ақ баспасөз басылымдарындағы сөздерiнен кейін сол нөмiрде түсiнiктеме жасауға тыйым салынады.

4. Жергілікті атқарушы органдар және жергілікті өзін-өзі басқару органдары кандидаттарға сайлаушылармен кездесуі үшін шарттық негізде үй-жай береді. Үй-жай беру шарты барлық кандидаттар үшін бірдей және тең болуға тиіс.

Сайлау комиссиялары жергілікті атқарушы органдармен және жергілікті өзін-өзі басқару органдарымен бірлесіп, бөлінген үй-жайда кандидаттардың сайлаушылармен кездесулер кестесін жасайды және оны бұқаралық ақпарат құралдарында жариялайды.

5. Тиісті сайлау комиссиялары партиялық тізімдер бойынша дауысқа түсетiн кандидаттардан басқа кандидаттарға плакаттар, үнпарақтар, ұрандар мен өзге де үгіт материалдарын басып шығару үшiн бiрдей сомада ақша бөледi. Барлық үгіт материалдарында осы материалдарды шығарған ұйым (баспа материалдары бойынша – олардың басылған жері және таралымы), тапсырыс жасаған тұлғалар, қандай қаражаттан ақысы төленгені туралы мәліметтер болуға тиіс. Үгіт материалдарын Қазақстан Республикасы аумағының шегінен тыс жерлерде дайындауға, анонимдік үгіт материалдарын таратуға тыйым салынады.

Егер онлайн-платформаларды пайдаланушылар үгіт материалдарын шарттық негізде дайындаса, онлайн-платформаларға қатысты осы тармақтың талаптары қолданылады.

6. Жергiлiктi атқарушы органдар тиiстi сайлау комиссияларымен бiрлесiп барлық кандидаттар үшiн үгіттiк баспа материалдарын орналастыру үшiн орын белгiлейдi және оларды стендтермен, тақталармен, тұғырлықтармен жарақтандырады. Үгiттiк баспа материалдары барлық кандидаттар үшiн тең құқықтар қамтамасыз ететiн жағдайда орналастырылады.

Кандидаттар үгiттiк баспа материалдарын тиiстi объект иесiнiң рұқсатымен өзге де орындарда iлiп қоюға құқылы.

Үгiт материалдарын ескерткiштерге, ескерткіш тұғырларға, тарихи, мәдени немесе сәулеттiк құндылығы бар үйлер мен ғимараттарға, сондай-ақ дауыс беруге арналған үй-жайларға iліп қоюға тыйым салынады.

Сайлау комиссиясының үй-жайы мен дауыс беруге арналған үй-жайда кандидаттың фотосуретiмен және Орталық сайлау комиссиясы белгiлеген мәліметтердің стандартты жиынтығымен, бiр нысанда кандидаттар туралы ақпарат орналастырылады.

Сайлау комиссиясының үй-жайы мен дауыс беруге арналған үй-жайда партиялық тізімдерін ұсынған саяси партиялар туралы Орталық сайлау комиссиясы белгілеген мәліметтердің стандартты жиынтығынан тұратын бірыңғай форматтағы ақпарат орналастырылады.

7. Кандидаттар, партиялық тізімдерін ұсынған саяси партиялар өз сайлау қорларының қаражаты есебiнен бұқаралық ақпарат құралдарына, онлайн-платформаларға шығуға, сайлау алдындағы жария іс-шараларды өткізуге, қосымша үгіт материалдарын шығаруға байланысты шығындарды төлеуге, сондай-ақ көлiк және iссапар шығыстарының орнын толтыруға құқылы. Бұл мақсатқа кез келген басқа көздерден өзге ақша тартуға, сайлау науқаны барысында кандидаттар пайдаланатын, кандидаттардың сайлау қорлары қаражатынан ақысы төленбеген жеке және заңды тұлғалардың кез келген тауарын, жұмысы мен қызметiн қабылдауға, аталған жеке және заңды тұлғаларға осы қызметтердің көрсетiлгенi үшін кандидат тарапынан жәрдемнің кез келген түріне тыйым салынады.

Кандидатқа, саяси партияларға сайлау алдындағы үгітті жүргiзуге байланысты қызмет көрсететiн жеке және заңды тұлғаларда олардың осы қызметтердi қабылдауға жазбаша келiсiмi болуға тиiс. Жазбаша келiсiмi жоқ тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады.

8. Осы Конституциялық заңға сәйкес міндетті түрде жариялануға жататын мәліметтер жергілікті атқарушы органдар мен сайлау комиссияларының интернет-ресурстарына орналастырылады. Мерзiмдi баспасөз басылымдары сайлау комиссияларының хабарларын Орталық сайлау комиссиясы айқындайтын тәртiппен және көлемде республикалық және жергілікті бюджеттерде көзделген қаражат есебінен орналастырады.

9. Бұқаралық ақпарат құралдары, онлайн-платформалар сайлауға байланысты қоғамдық пікірге сауал салу нәтижелерін жариялаған кезде сауал жүргiзген заңды тұлғаны, сауал жүргізуге тапсырыс берген және оның ақысын төлеген тұлғаларды, сауал жүргiзілген уақытты, ақпарат жинау әдiсiн, сұрақтың нақты тұжырымын, сауал салынғандардың саны мен сауал салу нәтижелерінің қателiк коэффициентiн көрсетуге мiндеттi.

Қоғамдық пікірге сауал салуды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тіркелген, қоғамдық пікірге сауал салуды жүргізу бойынша кемінде бес жыл тәжірибесі бар заңды тұлғалар тиісті құжаттардың көшірмелерін қоса беріп, бұл туралы Орталық сайлау комиссиясын жазбаша түрде алдын ала хабардар ете отырып жүргізуге құқылы. Орталық сайлау комиссиясына жіберілетін хабарламада сауал салуды жүргізуге қатысатын және осы салада жұмыс тәжірибесі бар мамандар туралы, қоғамдық пікірге сауал салу жүргізілетін өңірлер туралы, қолданылатын талдау әдістері туралы мәліметтер көрсетіледі.

Қоғамдық пікірге сауал салу нәтижелерiн, сайлау, сайлауға байланысты өзге де зерттеулер, кандидаттарды не саяси партияларды қолдап дауыс беру нәтижелерiнiң болжамдарын дауыс берiлетін күннің алдындағы бес күн ішінде және дауыс берiлетiн күні бұқаралық ақпарат құралдарында, онлайн-платформаларда жариялауға жол берілмейдi.

Сайлау күнi дауыс беруге арналған үй-жайда немесе пунктте қоғамдық пiкiрге сауал салуды жүргізуге тыйым салынады.

Ескерту. 28-бап жаңа редакцияда - ҚР 2004.04.14 № 545, өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Конституциялық заңдарымен.

29-бап. Кандидаттың, саяси партияның сайлау алдындағы бағдарламасы

Президенттiкке, Парламент және мәслихат депутаттығына, әкім болуға, жергiлiктi өзін-өзi басқару органының мүшелiгiне кандидат, партиялық тізімін ұсынған саяси партия өзінің болашақ қызметiнiң сайлау алдындағы бағдарламасын баяндайды. Сайлау алдындағы бағдарламада Республиканың конституциялық құрылысын күштеп өзгерту, оның тұтастығын бұзу, мемлекет қауiпсiздігіне нұқсан келтiру, әлеуметтік, нәсілдiк, ұлттық, дiни, тектiк-топтық және рулық араздықты қоздыру, қатыгездiк пен зорлық-зомбылыққа бас ұру, сондай-ақ заңдарда көзделмеген әскерилендiрілген құралымдар құру идеялары уағыздалмауға тиiс.

Аталған талаптар бұзылған жағдайда тиiстi сайлау комиссиясы кандидатты тiркеуден, саяси партияның партиялық тiзiмін тiркеуден бас тартуға, ал кандидат немесе саяси партия мұндай сайлау алдындағы бағдарламаны тiркелгеннен кейiн ұсынған жағдайда кандидатты немесе партиялық тiзiмдi тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жоюға құқылы.

Ескерту. 29-бап жаңа редакцияда – ҚР 2004.04.14. № 545 Заңымен; өзгеріс енгізілді – ҚР 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

30-бап. Бастамашыл топтар

Ескерту. 30-бап алынып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

31-бап. Сенiм бiлдiрген адамдар

1. Кандидаттардың, партиялық тiзiмдерiн ұсынған саяси партиялардың өздерiне сайлау науқанын жүргiзуге көмектесетiн, сайлау алдындағы үгiттi жүргізетін, кандидаттар, саяси партиялар мүдделерiн білдіретін сенiм бiлдiрiлген адамдары болуына құқылы.

2. Кандидаттар, партиялық тiзiмдерiн ұсынған саяси партиялар сенiм бiлдiрiлген адамдарын өздерінің қалаулары бойынша тиісті сайлау округiндегi әр сайлау учаскесіне үш адамнан аспайтын санда анықтайды және оларды тiркеу үшiн тиiстi сайлау комиссиясына хабарлайды.

Сенат депутаттығына кандидаттың әрбiр ауданда, қалада, қаладағы ауданда бір-бірден сенім бiлдiрiлген адамдары болуына құқығы бар.

Кандидат, саяси партия сенiм бiлдiрiлген адамдар ретiнде ұсынған адамдар тиiстi сайлау комиссиясына өзiнiң сенiм бiлдiрiлген адам болуға келiскенi туралы өз өтінішін табыс етедi.

3. Сайлау комиссиясы сенiм бiлдiрiлген адамдарды тiркегеннен кейiн оларға тиiстi куәлiк бередi.

4. Сенiм білдiрiлген адам Қазақстан Республикасының азаматы болуға тиiс, ол Сенат депутатын сайлау кезiнде мәслихат депутаты, қандай да бiр сайлау комиссиясының мүшесi, саяси мемлекеттiк қызметшi лауазымындағы адам болмауға тиiс.

5. Сенім білдірілген адамдар Қазақстан Республикасының саяси партиялары, өзге де қоғамдық бірлестіктері, коммерциялық емес ұйымдары байқаушыларының құқықтарын иеленеді, міндеттеріне ие болады және кандидаттың, партиялық тізімін ұсынған саяси партияның өздеріне жазбаша нысанда берген өкілеттігі шегінде әрекет етеді.

6. Сенім білдiрiлген адамдар сайлау науқаны аяқталғаннан кейiн, өз ұйғарымымен, кандидаттың және партиялық тізiмiн ұсынған саяси партияның шешiмiмен, сондай-ақ кандидатты, партиялық тiзімдi тіркеудiң күшi жойылған, осы Конституциялық заң бұзылған жағдайларда өз мәртебесiнен айырылады.

Ескерту. 31-бап жаңа редакцияда - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен, өзгеріс енгізілді - ҚР 2005.04.15 № 44, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

32-бап. Сайлау алдындағы үгiттi тоқтату

1. Сайлау болатын күнi және оның қарсаңындағы күнi кез келген үгiтке тыйым салынады.

2. Сайлау комиссияларының үй-жайларынан және дауыс беруге арналған үй-жайлардан тыс жерлерде бұрыннан ілулi тұрған баспа үгiт материалдарын сол орындарында қалдыруға болады.

Интернет желісінде бұрын орналастырылған үгіт материалдарын бұрынғы орындарында қалдыруға болады. Бұрын орналастырылған материалдарды интернет-ресурстардың басты беттеріне шығаруға жол берілмейді.

Ескерту. 32-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.04.14 № 545; 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

6-тарау. Сайлауды қаржыландыру

33-бап. Сайлауды мемлекеттiк қаржыландыру

1. Президенттiң, Парламент, мәслихаттар депутаттарының, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерінің сайлауы республикалық бюджет қаражатынан жергілікті атқарушы органдардың осы мақсаттарға арнап ашылған шоттары арқылы қаржыландырылады. Бұл шоттарға республикалық бюджеттен түсетін бюджет қаражатына иелік етуді аумақтық сайлау комиссиялары жүзеге асырады. Қаржыландыру тәртібi Қазақстан Республикасының бюджеттік заңнамасында белгіленеді.

1-1. Әкімдерді сайлау жергілікті атқарушы органдардың осы мақсаттар үшін ашылатын шоттары арқылы жергілікті бюджет қаражатынан қаржыландырылады. Осы мақсаттарға арналған бюджет қаражатына билік етуді аумақтық сайлау комиссиялары жүзеге асырады. Қаржыландыру тәртібі Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасында белгіленеді.

2. Республикалық бюджет қаражатынан:

1) сайлау комиссияларын ұйымдастыру мен оның қызметiне, үй-жайды жалға алуға, iссапар шығыстарына, консультанттарға, сарапшыларға, лингвистикалық комиссияның мүшелерiне, электронды сайлау жүйелерінің пайдаланылуын қамтамасыз ететін мамандарға еңбек ақы төлеуге;

2) осы Конституциялық заңның 28-бабының 3-тармағына сәйкес, партиялық тiзiмдер бойынша дауысқа түсетiн кандидаттардан басқа, кандидаттардың бұқаралық ақпарат құралдарындағы сөздерiне;

3) осы Конституциялық заңның 28-бабының 4 және 5-тармақтарына сәйкес жүргiзiлетiн кандидаттардың сайлау алдындағы көпшiлiк шараларын өткiзуге, партиялық тiзiмдер бойынша дауысқа түсетiн кандидаттардан басқа, кандидаттардың үгiт материалдарын шығаруға;

4) партиялық тiзiмдер бойынша дауысқа түсетiн кандидаттардан басқа, кандидаттардың Орталық сайлау комиссиясы белгiлеген мөлшерде көлiкке;

5) сайлау комиссиясының үй-жайы мен дауыс беруге арналған үй-жайда орналастырылатын Президенттікке, Парламенттің және мәслихаттардың депутаттығына, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелігіне кандидаттар туралы, сондай-ақ партиялық тізімдерін ұсынған саяси партиялар туралы ақпараттық плакаттарды дайындауға жұмсаған шығындары жабылады.

2-1. Жергілікті бюджет қаражатынан:

1) сайлау комиссияларын ұйымдастыруға және олардың қызметіне, үй-жайларды жалға алуға, іссапар шығыстарына, консультанттардың, сарапшылардың, электрондық сайлау жүйесін пайдалануды қамтамасыз ететін мамандардың еңбегіне ақы төлеуге;

2) әкім болуға кандидаттардың осы Конституциялық заңның 28-бабының 3-тармағына сәйкес бұқаралық ақпарат құралдарында сөз сөйлеуіне;

3) осы Конституциялық заңның 28-бабының 4 және 5-тармақтарына сәйкес өткізілетін әкім болуға кандидаттардың сайлау алдындағы жария іс-шараларын өткізуге және кандидаттардың үгіт материалдарын шығаруға;

4) әкім болуға кандидаттардың тиісті аумақтық сайлау комиссиясы белгілейтін мөлшердегі көліктік шығыстарына;

5) сайлау комиссиясының үй-жайында және дауыс беруге арналған үй-жайда орналастырылатын әкім болуға кандидаттар туралы ақпараттық плакаттарды дайындауға арналған шығыстар жабылады.

Әкім болуға кандидаттарға бөлінетін, осы тармақтың бірінші бөлігінің 2) – 4) тармақшаларында көрсетілген шығыстардың мөлшерін тиісті облыстық сайлау комиссиясы айқындайды.

2-2. Сайлауға, референдумға дайындық және оны өткізу кезеңінде сайлауға, референдумға дайындыққа және оны өткізуге арналған тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді алуға байланысты сатып алуға Қазақстан Республикасының мемлекеттік сатып алу туралы заңнамасы қолданылмайды.

Сайлауға, референдумға дайындық және оны өткізу кезеңінде сайлауға, референдумға дайындыққа және оны өткізуге арналған тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді алуға байланысты сатып алу Орталық сайлау комиссиясы айқындайтын тәртіппен жүзеге асырылады.

3. Халықаралық ұйымдар мен халықаралық қоғамдық бiрлестiктер, шетелдiк мемлекеттiк органдар, шет елдердiң Заңды тұлғалары мен азаматтығы жоқ адамдар тарапынан Республикадағы сайлауды қаржыландыруға, олардың қандай да болмасын тiкелей немесе жанама түрде республикадағы сайлауды қаржыландыруға қатысуына тыйым салынады.

4. Алып тасталды - 2005.04.15 № 44 Конституциялық Заңымен.
Ескерту. 33-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2005.04.15 № 44, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

34-бап. Сайлауды мемлекеттiк емес қаржыландыру

1. Президентті, Парламент депутаттарын және мәслихаттар депутаттарын сайлауда кандидаттардың сайлау алдындағы үгiтiн осы Конституциялық заңда белгiленген тәртiппен құрылатын сайлау қорлары қаражатынан қаржыландыруға болады.

3. Сайлау қорлары мынадай көздерден:

1) кандидаттардың жеке қаражатынан, саяси партиялардың қаражатынан;

2) кандидатқа оны ұсынған Республиканың қоғамдық бiрлестiгi бөлген қаражаттан;

3) Республика азаматтары мен ұйымдарының ерiктi қайырмалдықтарынан құралады. Мемлекеттiк органдар мен ұйымдардың, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының, қайырымдылық ұйымдарының, дiни бiрлестiктердiң, өздерiнiң жарғылық капиталында шетелдiк қатысушысы бар қазақстандық заңды тұлғалардың ерiктi қайырмалдықтарына, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалардың анонимдiк қайырмалдықтарына тыйым салынады.

4. Сайлау қорларына заңды жолмен алынған қаражат қана жұмсалуы мүмкін. Қорға түскен жалпы ақша сомасы мен ерікті қайырмалдықтардың сомасы, оның көзі және сайлау алдындағы үгітке жұмсалған шығыстар туралы ақпаратты сайлау қорытындылары жарияланғаннан кейін бес күн ішінде:

Президент, Парламент Мәжілісі депутаттарының сайлауы кезiнде – Орталық сайлау комиссиясы;

Парламент Сенаты депутаттарының сайлауы кезiнде – облыстық, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың сайлау комиссиялары;

мәслихаттар депутаттарының сайлауы кезінде аумақтық сайлау комиссиялары бұқаралық ақпарат құралдарында жариялайды.

5. Аталған көздерден сайлау қорларына жолдануы мүмкiн ақшалай қаражаттың шектi мөлшерi осы Конституциялық заңның Ерекше бөлiмiнде белгiленедi. Белгiленген мөлшерден артық түскен ақша қаражаты сайлау қорына есептеуге жатқызылмайды және оларды қосқан азаматтар мен ұйымдарға қайтарылып берiледi. Бұл ретте аталған қаражатты қайтаруға байланысты шығыстар оларды енгiзген азаматтар мен ұйымдар есебiнен жабылады. Дерегi жоқ қайырмалдықтар республикалық бюджет кiрiсiне енгiзiледi.

6. Сайлау қорын құрайтын ақша қаражаты кандидат, партиялық тiзiм тiркелгеннен кейiн тиiстi сайлау комиссиясы банк мекемелерiнде ашатын арнаулы уақытша шоттарға түсiрiледi. Аталған шот бойынша кiрiс есептелмейдi және төленбейдi. Осы Конституциялық заңда аталған мақсаттар үшiн сайлау қорының қаражатына иелiк ету құқығы тек қана кандидатқа және партиялық тiзiмдердi ұсынған саяси партияларға берiледi. Банктер тиiстi сайлау комиссиясына арнаулы уақытша шотқа келiп түскен қаражат және олардың жұмсалуы туралы апта сайын есеп бередi. Тиiстi сайлау комиссиясының сұратуы бойынша сол мәлiметтер жиырма төрт сағаттың ішiнде берiледi. Арнайы уақытша шот ашу, сайлау қорларының қаражатын жұмсау тәртiбiн және тиісті банк мекемесін Орталық сайлау комиссиясы айқындайды.

7. Кандидат өз кандидатурасын алып тастаған, саяси партия партиялық тiзiмдi керi қайтарып алған немесе кандидатты, партиялық тiзiмдi ұсыну немесе кандидатты, партиялық тiзiмдi тiркеу туралы шешiмнiң күшi жойылған жағдайда сайлау қорына түскен ақша қаражаты оны қосқан азаматтар мен ұйымдарға дереу қайтарылуға жатады. Бұл ретте аталған қаражатты қайтаруға байланысты шығыстар оларды енгiзген азаматтар мен ұйымдар есебiнен жабылады.

8. Арнаулы уақытша шоттар бойынша барлық қаржылық операциялар, оның ішінде жеке және заңды тұлғалармен есеп айырысулар, міндеттi аударымдар, салықтар және бюджетке төленетін басқа да төлемдер сайлаудың алдындағы күнi сағат 18-де тоқтатылады.

Қайта дауыс беру өткізілген жағдайда кандидаттың сайлау қорына түсіруге рұқсат берілген ақшаның шекті сомасы бір жарым есе ұлғайтылады.

Қайтадан дауыс беру өткізілген кезде өздеріне қатысты қайтадан дауыс беру өткiзiлетiн кандидаттардың арнаулы уақытша шоттары бойынша қаржы операциялары қайтадан дауыс беру тағайындалған күнi қайта жаңғыртылады және сайлау күнінің алдындағы күнгi сағат он сегiзде тоқтатылады.

Сайлау қорына ол құрылған кезден бастап түскен ақшаның жалпы сомасы осы Конституциялық заңмен белгiленген шектен acпaуғa тиiс.

9. Сайлау науқаны мақсаттарына жұмсалмай қалған сайлау қорының ақшалай қаражатының үштен екiсi республикалық бюджетке жiберiледi, ал үштен бiрi кандидатқа, саяси партияға қайтарылады.

10. Кандидаттың, партиялық тiзiмiн ұсынған саяси партияның осы баптың 1-8-тармақтарында белгiленген ережелердi, сондай-ақ Орталық сайлау комиссиясы белгiлеген сайлау қорлары қаражатын жұмсау тәртібін бұзуы - кандидатты, партиялық тiзiмдi тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жоюға, ал сайлау өткiзiлгеннен кейiн кандидаттың Президент, Парламент депутаты, мәслихат депутаты, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органының мүшесі ретiнде тiркелуiне дейін тиiстi аумақ немесе округ бойынша сайлауды жарамсыз деп тануға әкеп соғады.

Ескерту. 34-бапқа өзгерiс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2005.04.15 № 44, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

35-бап. Сайлау шараларын сайлау комиссияларының қаржыландыруы

1. Президенттi, Парламент, мәслихаттар депутаттарын, сондай-ақ өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлау кезiндегi сайлау iс-шараларын қаржыландыруды Орталық сайлау комиссиясы жүзеге асырады.

2. Сайлау комиссияларының төрағалары ақшалай қаражатқа иелiк етедi және қаржы құжаттарының сайлау комиссияларының қаржы мәселелерi жөнiндегi шешiмдерiне сай келуi үшiн жауап бередi.

Ескерту. 35-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

36-бап. Сайлау науқанын өткiзуге бөлiнген қаражаттың жұмсалуын бақылау

1. Сайлау науқандарына республикалық бюджеттен бөлiнген қаражатты кандидаттардың жұмсауын бақылау Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.

2. Сайлау қорлары қаражатының жұмсалуын бақылауды тиiстi сайлау комиссиялары және банк мекемелерi жүзеге асырады.

3. Тиiстi сайлау комиссияларының ұсынысы бойынша аталған бақылауды жүргiзуге өздерiнiң құзыретiне сәйкес мемлекеттiк органдардың мамандары тартылуы мүмкiн.

Ескерту. 36-бапқа өзгерiс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

7-тарау. Дауыс беру тәртiбi

37-бап. Сайлау бюллетенi

1. Сайлау бюллетенiне мемлекеттiк тiлдiң әлiпбилiк тәртiбiмен тегi, аты, әкесiнiң аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілген болса) көрсетiле отырып, барлық тiркелген кандидаттар және "Бәріне қарсымын" деген жол енгiзiледi. Саяси партияларға дауыс беруге арналған сайлау бюллетенiне жеребемен айқындалған тәртiппен саяси партиялардың атаулары және "Бәріне қарсымын" деген жол енгiзiледi. Жеребе тартуды Орталық сайлау комиссиясы жүргiзедi. Жеребе тартуды жүргiзудiң тәртiбiн Орталық сайлау комиссиясы айқындайды.

1-1. Орталық сайлау комиссиясы кандидатура алып тасталған, кандидат етіп ұсыну туралы шешімнің күші жойылған, кандидаттарды, партиялық тізімдерді тіркеу туралы шешімнің күші жойылған жағдайда сайлау бюллетеньдеріне өзгерістер енгізу тәртібін айқындайды.

2. Сайлау бюллетеньдерi мемлекеттiк тiлде және орыс тілiнде басылады.

Сайлау бюллетеньдерi сайлау округiндегi сайлаушылардың жалпы санының 1 процентi резервiмен сайлау округiндегi сайлаушылардың санына тең мөлшерде дайындалады.

3. Сайлау бюллетеньдерi учаскелiк сайлау комиссияларына сайлаудан ерте дегенде үш күн бұрын және сайлаудан кемінде бiр күн бұрын сайлау учаскесіндегі сайлаушылардың жалпы санының 1 пайызы резервімен жеткiзiледi.

4. Алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

5. Сайлау бюллетеньдерi орналасқан үй мөрлеп бекiтiлiп, iшкi iстер органдарының күзетуiне тапсырылады.

Ескерту. 37-бапқа өзгерiс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

38-бап. Дауыс беру уақыты мен орны

1. Президенттi, Парламент Мәжiлiсi мен мәслихаттар депутаттарын, әкімді, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерін сайлау жөнiндегi дауыс беру сайлау күнi жергiлiктi уақытпен сағат жетiден жиырмаға дейiн өткiзiледi. Аумақтық сайлау комиссиялары тиiстi әкiмнiң, учаскелiк сайлау комиссияларының ұсынысы бойынша дауыс берудi бастайтын және аяқтайтын басқа уақыт белгiлеуге хақылы. Бұл орайда дауыс берудi сағат алтыдан ерте бастап, сағат жиырма екiден кеш аяқтауға болмайды. Дауыс берудi бастау және аяқтау уақытын өзгерту туралы аумақтық комиссиялардың шешiмi сайлаушылардың назарына жеткізілуге тиіс.

2. Учаскелiк сайлау комиссиясы дауыс беретiн уақыт пен орын туралы дауыс беру өткiзiлетiн күнге дейiн он күннен кешiктiрмей, ал мәслихаттардан басқа, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерінің сайлауын өткiзген кезде бес күннен кешiктiрмей сайлаушыларды бұқаралық ақпарат құралдары арқылы, сондай-ақ өзге де әдiстермен хабардар етуге тиiс.

3. Қазақстан Республикасының иелiгiндегi және сайлау күнi жүзуде жүрген кемелерде, әскер бөлiмдерiнде, шалғайдағы және қатынасу қиын аудандарда, алыстағы мал шаруашылығы учаскелерiнде, демалыс үйлерiнде, санаторийлерде, тұрақты емдеу-профилактикалық мекемелерiнде, тергеу изоляторлары мен уақытша ұстау изоляторларында, сондай-ақ шет мемлекеттердегi Қазақстан Республикасының өкiлдiктерi жанынан құрылған сайлау учаскелерiнде, егер тiзiмге енгiзiлген сайлаушылардың бәрi дауыс берсе, учаскелiк сайлау комиссиясы дауыс берудi кез келген уақытта аяқталды деп жариялай алады. Мұндай учаскелердiң тiзбесiн тиiстi сайлау комиссиясы сайлауға дейiн жетi күннен кешiктiрмей, мәслихаттардан басқа, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлауды өткiзгенде үш күннен кешiктiрмей бекiтедi.

4. Сенат депутаттарын сайлау бойынша дауыс беру бiр күннiң iшiнде өткiзiледi. Бұл ретте дауыс беру уақытын аумақтық сайлау комиссиясы анықтайды.

Ескерту. 38-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.04.14 № 545, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

39-бап. Дауыс беруге арналған үй-жай

1. Президенттi, Парламенттiң, мәслихаттардың депутаттарын, әкімді, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлауға дауыс беру арнайы бөлiнген бөлмелерде өткiзiлуге тиiс, оларда жасырын дауыс беруге арналған кабиналар жеткiлiктi мөлшерде жабдықталуға, сайлау бюллетеньдерiн беретiн орындар белгiленiп, дауыс беруге арналған жәшiктердiң қойылуы дауыс беретiн адамдар оларға жасырын дауыс беруге арналған кабиналар арқылы өтiп келетiндей болуға тиiс. Бұл ретте байқаушылар, сенiм бiлдiрілген адамдар, бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдерi мен сайлау комиссиясы мүшелерiнiң сайлау жәшiктерін, жасырын дауыс беруге арналған кабиналарға кірудi және шығуды бақылауына жағдай жасалуға тиiс.

1-1. Дауыс беруге арналған үй-жайды жабдықтау кезінде мүмкіндігі шектеулі азаматтар болып табылатын сайлаушылардың кедергісіз кіруі және онда дауыс беруі үшін жағдайлар қамтамасыз етілуге тиіс.

2. Дауыс беруге арналған үй-жайдағы адамдар дауыс берудi өткiзу жөнiндегi комиссия белгiлеген ережелердi қатаң сақтауға мiндеттi. Тиiстi сайлау комиссиясының төрағасы бiр мезгiлде дауыс беруге арналған үй-жайдағы сайлаушылардың санын реттейдi; тәртiпке жауапты болады және осы Конституциялық заңның ережелерiн бұзып, дауыс берудi өткiзуге кедергi келтiрген кез келген адамның ол жерден кетуiн талап етуге хақылы.

Дауыс беру күнi дауыс беруге арналған үй-жайда сайлау процесiне қатысы жоқ бөгде адамдардың болуына тыйым салынады.

Қазақстан Республикасының Сайлау туралы заңдарын бұзған жағдайда, учаскелiк сайлау комиссиясының мүшесi оның жұмысына қатысудан дереу шеттетiледi, ал байқаушы мен өзге адамдар сайлау комиссиясының жазбаша нысанда қабылданған дәлелдi шешiмi бойынша дауыс беруге арналған үй-жайдан шығарылады.

Осы шешiмнің орындалуын iшкi iстер органдары жүзеге асырады, олар сонымен қатар сайлау комиссиясының шеттетiлген мүшесiн, сондай-ақ шығарылған байқаушыны немесе өзге адамды Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жауаптылыққа тарту жөнiнде шаралар қабылдайды.

3. Дауыс беруге арналған үй-жайларда тәртiптi қамтамасыз ету iшкi iстер органдарына жүктеледi. Iшкi iстер органдарының қызметкерлерi дауыс беруге арналған үй-жайда комиссия төрағасының шақыруымен ғана болуға тиiс және тәртiп қалпына келтiрiлгеннен кейiн не комиссия төрағасының өтініші бойынша ол жерден дереу шығуға мiндеттi.

Ескерту. 39-бапқа өзгерiс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

40-бап. Дауыс берудi ашу

1. Президенттi, Мәжілістің депутаттарын, мәслихаттардың депутаттарын, әкімді, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлау жөнiнде дауыс беретiн күнi учаскелiк сайлау комиссиялары дауыс беру басталғанға дейiн бiр сағат бұрын дауыс беруге арналған учаскелердi аша бастауға тиiс.

2. Сенат депутаттарын сайлау бойынша дауыс беретiн күнi тиiстi аумақтық сайлау комиссиялары дауыс беру басталғанға дейiн бiр сағат бұрын дауыс беруге арналған пункттердi аша бастауға тиiс.

3. Алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

4. Учаскелiк (аумақтық) сайлау комиссиясының төрағасы:

1) дауыс беру басталардан отыз минут бұрын комиссия мүшелерiнiң қатысуымен сайлау жәшiктерiнде сайлау бюллетеньдерiнiң бар екенiн немесе жоқ екенiн, жәшiктердiң бүтiндiгiн тексередi, дауыс беруге арналған жәшiктерге пломба салады немесе мөр басады;

2) комиссияның сайлау бюллетеньдерiн беруге жауапты мүшелерiн белгiлейдi.

Ескерту. 40-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.04.14 № 545, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Конституциялық заңдарымен.

41-бап. Дауыс берудi ұйымдастыру

1. Әрбiр сайлаушы (таңдаушы) өзi дауыс бередi.

2. Сайлауда дауыс құқығын басқа бiреуге беруге және сол сияқты басқа адам үшiн дауыс беруге жол берiлмейдi.

3. Дауыс беруге арналған бюллетеньдер сайлаушыларға (таңдаушыларға) сайлаушылар тiзiмдерi (таңдаушылар тiзiмдерi) негiзiнде сайлаушының (таңдаушының) жеке басын куәландыратын құжатты көрсетуi бойынша берiледi.

4. Сайлаушылар (таңдаушылар) тiзiмге бюллетеньдердi алғандығы туралы қол қояды.

5. Комиссияның бюллетеньдi (бюллетеньдердi) берген мүшесi оларға өзiнiң қолын қояды, сондай-ақ бюллетеньдi (бюллетеньдердi) алған сайлаушының (таңдаушының) тiзiмдегi тегiнiң тұсына қол қояды.

Сайлау комиссиясының төрағасы мен хатшысының бюллетеньдер бepуге құқығы жоқ.

6. Жекелеген сайлаушылар денсаулық жағдайына, отбасының сырқат мүшесiне күтiм жасау себебiне, сондай-ақ сайлау учаскелерi құрылмаған шалғайдағы және қатынасу қиын аудандарда болуына байланысты дауыс беруге келе алмаған жағдайда, учаскелiк сайлау комиссиясы олардың дауыс беру күнi жергiлiктi уақыт бойынша сағат он екiден кешiктiрілмей берiле алатын жазбаша өтініші бойынша осы сайлаушылардың тұрған жерiнде дауыс берудi ұйымдастыруға тиiс.

Осы тармақта көрсетілген өтініш келіп түскен жағдайда, сайлау комиссиясының төрағасы өтiнiш берген сайлаушының сайлаушылар тiзiмiндегi аты-жөнiнің тұсына тиiстi белгi қояды.

Дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс берудi ұйымдастырған кезде тасымалданатын жәшiктердi сайлау комиссиясының екі мүшесi алып жүредi.

Учаскелiк сайлау комиссиясының мүшелерi байқаушыларды, сенiм бiлдiрілген адамдарды және бұқаралық ақпарат құралдарының өкiлдерiн сайлаушылардың дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс беруі туралы хабардар етуге мiндеттi.

Сайлау комиссиясының мүшелерi дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс берудi ұйымдастыру үшiн шыққан кезде оларға байқаушылар не сенiм бiлдiрілген адамдар iлесiп жүруге құқылы.

Дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс берудi ұйымдастыру кезiнде сайлау комиссиясының мүшелерi, сайлау бюллетеньдерiнiң бүлiнуi мүмкiн екендiгi ескерiле отырып, олардың қажеттi мөлшерiмен қамтамасыз етiлуге тиiс.

Дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс беру кезінде бюллетень (бюллетеньдер) сайлаушыларға сайлаушының жеке басын куәландыратын құжатты көрсету арқылы, дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс беру туралы өтiнiш негiзiнде берiледi, олар бұл туралы өтiнiшке қол қояды.

Бюллетень (бюллетеньдер) берген комиссия мүшесi оған өз қолын қояды, сондай-ақ дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс беру туралы өтiнiшке де қол қояды.

6-1. Жалпы жұрттың танысуы үшін сайлаушылар тiзiмдерiн ұсыну мен сайлау күні арасындағы кезеңде сайлаушы өзінің болу орнын ауыстырған кезде учаскелiк сайлау комиссиясы сайлаушының өтініші бойынша және ол жеке басын куәландыратын құжатты көрсеткен кезде сайлаушыға дауыс беру құқығын беретiн есептен шығару куәлігін табыс етедi. Бұл ретте сайлаушылар тiзiміне тиiсті белгі қойылады. Дауыс беру құқығын беретiн есептен шығару куәлігін көрсеткен кезде учаскелiк сайлау комиссиясы дауыс беретін күнi сайлаушыны оның келген орны бойынша сайлау учаскесiндегi сайлаушылар тiзiміне енгізедi.

Есептен шығару куәлігі бір елді мекеннің шегіндегі басқа сайлау округінде немесе басқа сайлау учаскесінде дауыс беруге қатысқысы келетін сайлаушыларға берілмейді.

Есептен шығару куәліктерін беру дауыс беретін күннің алдындағы күні жергілікті уақыт бойынша сағат он сегізде тоқтатылады.

7. Алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.
8. Алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

9. Дауыс берудi осы баптың 6-тармағына сәйкес ұйымдастырып, өткiзу азаматтардың сайлау құқықтарын бұзу, дауыс беру құпиясын бұзу немесе сайлаушының ерiк бiлдiруiн бұрмалау мүмкiндiгiн болдырмауға тиiс.

Ескерту. 41-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2005.04.15 № 44, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

42-бап. Дауыс берудi өткiзу

1. Дауыс берушiлер сайлау бюллетеньдерiн жасырын дауыс беруге арналған кабиналарда толтырады. Оларды толтыру кезiнде дауыс берушiден басқа кiмнiң болса да кiрiп тұруына тыйым салынады. Бюллетеньдердi өз бетiнше толтыруға мүмкiндiгi жоқ сайлаушы (таңдаушы) өзi сенетiн адамның көмегiн пайдалануға хақылы, оның аты-жөнi дауыс бергеннен кейiн сайлаушылардың тiзiмiне тiркелiп, тұсына сайлаушының (таңдаушының) бюллетень алғандығы жөнiнде қолы қойылады. Мыналар ондай адам болуға тиiс емес:

1) сайлау комиссиясының мүшесi;

2) жергiлiктi өкiлдi немесе атқарушы органның лауазымды адамы;

3) кандидаттың сенiм бiлдiрген адамы;

4) бұқаралық ақпарат құралдарының өкiлi-журналист;

5) тиiстi сайлау комиссиясында тiркелген байқаушы.

2. Сайлаушы (таңдаушы) өзi дауыс беретiн кандидат тегiнiң оң жағындағы бос шаршының iшiне не "Бәріне қарсымын" деген жолдың оң жағында орналасқан шаршыға кез келген белгі соғады.

Сайлаушы саяси партиялардың атаулары бар бюллетеньде өзі жақтап дауыс беретін саяси партия атауының оң жағындағы бос шаршыға не "Бәріне қарсымын" деген жолдың оң жағында орналасқан шаршыға кез келген белгі қояды.

3. Сайлаушы мәслихаттардан басқа, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органының мүшелерін сайлаған кезде өзi дауыс беретiн кандидаттар тегiнiң оң жағындағы бос шаршының iшiне не "Бәріне қарсымын" деген жолдың оң жағында орналасқан шаршыға кез келген белгі соғады.

3-1. Бюллетеньге қарындашпен белгi қоюға, сондай-ақ оған қандай да болсын түзету енгiзуге жол берiлмейдi.

4. Толтырылған бюллетеньдердi сайлаушы (таңдаушы) дауыс беруге арналған жәшiкке салады.

5. Алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.
Ескерту. 42-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1998.11.06 № 285, 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

8-тарау. Дауыс беру қорытындыларын анықтау

43-бап. Сайлау учаскесiндегi (дауыс беру пунктiндегi) дауыстарды санау

1. Президенттi, Парламент Мәжілісі мен мәслихаттар депутаттарын, әкімді, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерін сайлау кезiнде барлық сайлау учаскелерiнде дауыстарды санау, егер сол учаскеде осы Конституциялық заңда белгiленген тәртiппен дауыс беру уақыты өзгертiлмеген болса, жергiлiктi уақытпен сағат жиырмада басталады. Дауыс беру уақыты өзгерген жағдайда дауыстарды санау дауыс беру аяқталғаннан кейiн басталады.

Дауыстарды санауды сайлау комиссиясының мүшелерi дауыс беру қорытындысы анықталғанға дейiн үзіліссiз жүргiзедi, қорытындылар осы Конституциялық заңға сәйкес дауыстарды санау кезiнде қатысатын адамдардың назарына жеткiзiлуге тиiс. Сайлау учаскесiнде дауыстарды санау уақыты санау басталған кезден бастап он екi сағаттан аспауға тиiс.

Дауыс беруге арналған үй-жайдағы дауыстарды санау жүргiзiлетiн столдар учаскелiк сайлау комиссиялары мүшелерiнiң iс-әрекетiн үй-жайдағы қатысушы барлық адамдардың көрiп отыруы қамтамасыз етiлетіндей етiп орналастырылады. Дауыстарды санау кезiнде қатысатын сенiм бiлдiрiлген адамдар мен байқаушылар дауыстарды санауды бюллетеньдердегi белгілердiң көрiнiп тұруы қамтамасыз етiлетiндей қашықтық пен жағдайда байқап тұрады.

Сайлау бюллетеньдерiн санау кезiнде комиссия төрағасы немесе комиссияның белгiлi бiр мүшесi қатысушыларға сайлау бюллетенiн көрсетедi және сайлаушының ерiк бiлдiруiн жариялайды.

Бұл ретте бюллетеньдер әрбiр кандидат, партиялық тiзiмiн ұсынған саяси партия бойынша жеке-жеке қатталып, "Бәріне қарсымын" деген жолда белгісі бар бюллетеньдер үшін және жарамсыз бюллетеньдер үшін жеке-жеке қатталып жиналады.

2. Парламент Сенаты депутаттарын сайлау кезiнде дауыстарды санау дауыс беру аяқталғаннан кейiн кiдiрiссiз басталады.

3. Дауыстарды санау әрбiр кандидат, әрбiр саяси партия, "Бәріне қарсымын" деген жолда белгісі бар бюллетеньдер бойынша жеке-жеке жүргiзiледi. Дауыс беруге арналған жәшiктердi төраға дауыс берудiң аяқталғаны туралы хабарлағаннан кейiн тиiстi сайлау комиссиясы ашуға тиiс. Дауыс беру аяқталғанға дейiн жәшiктердi ашуға тыйым салынады.

3-1. Дауыс беру аяқталған соң бюллетеньдер салынған жәшіктердi ашқанға дейiн учаскелiк сайлау комиссиясы сайлаушылардың тiзiмдерi бойынша бюллетеньдер алған сайлаушылардың есебiн жүргiзедi және олардың жалпы санын анықтайды. Учаскелiк сайлау комиссиясының төрағасы не оның орнындағы комиссия мүшесi санау нәтижелерiн жария етедi және оларды дауыс беру нәтижелерi туралы хаттамаға енгiзедi.

Бiрiншi болып тасымалданатын сайлау жәшiктерi кезегiмен ашылады. Тасымалданатын сайлау жәшiгіндегі бюллетеньдердің саны дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс беру мүмкiндiгiн жасау туралы жазбаша өтiніштердiң санына сәйкес келуге тиіс. Егер тасымалданатын сайлау жәшiгiнде белгiленген үлгідегі сайлау бюллетеньдерiнің саны жазбаша өтініштердің тиісті санынан артық болып шықса, онда бұл жәшіктегі барлық сайлау бюллетеньдерi жарамсыз деп танылады. Бұл жағдайда тасымалданатын сайлау жәшігінен алынған барлық сайлау бюллетеньдерiнiң жарамсыз деп танылғаны туралы акт жасалады, онда сонымен бiрге осы тасымалданатын жәшiктiң көмегiмен дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс берудi өткiзген комиссия мүшелерiнiң тегi, аты, әкесiнiң аты көрсетiледi. Дауыс беруге арналған тасымалданатын жәшiктер ашылғаннан кейiн тұрақты жәшiктер ашылады.

4. Жәшiктердi ашардың алдында пайдаланылмаған барлық бюллетеньдердi тиiстi сайлау комиссиясы санайды және жояды. Сайлау комиссиясы сайлаушылардың тiзiмдерi бойынша:

1) учаскедегi (дауыс беру пунктiндегi) сайлаушылардың (таңдаушылардың) жалпы санын;

2) бюллетеньдер алған сайлаушылар (таңдаушылар) санын;

3) комиссияның әрбiр мүшесi берген бюллетеньдер санын анықтайды.

4-1. Жәшiктердi ашқаннан кейiн сайлау комиссиясы бюллетеньдердiң саны бойынша:

1) дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың (таңдаушылардың) жалпы санын;

2) әрбiр кандидат үшiн, әрбiр саяси партия үшiн берілген дауыстар санын;

2-1) "Бәріне қарсымын" деген жолда белгісі бар бюллетеньдер санын;

3) жарамсыз деп танылған бюллетеньдер санын;

4) учаскелiк сайлау комиссиясы алған бюллетеньдер санын;

5) жойылған бюллетеньдер санын анықтайды.

Дауыс беруге арналған жәшiктерден алынған бюллетеньдердiң саны сайлаушылар тiзiмдерiнің және дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс беру туралы өтiнiштердiң негiзiнде берiлген бюллетеньдер санынан асып кеткен жағдайда, сайлау комиссиясының әрбiр мүшесi берген бюллетеньдер саны анықталады.

5. Мынадай бюллетеньдер:

1) белгiленбеген үлгiдегi;

2) тиiстi сайлау комиссиясы мүшесiнiң қолы қойылмаған;

3) мәслихаттардан басқа, өзге де жергілікті өзін-өзін басқару органдарының мүшелерін сайлау кезiнде дауыс берудi қоспағанда, бiр саяси партиядан артық, бiр кандидаттан артық белгiленген;

4) белгi қарындашпен қойылған, түзету немесе өзге де бұрмалау iздерi бар, сондай-ақ сайлаушылардың ерiк бiлдiруiн анықтау мүмкiн емес бюллетеньдер жарамсыз деп танылады.

Дауыстарды тiкелей санау кезiнде жарамсыз сайлау бюллетеньдерi дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың (таңдаушылардың) бюллетеньдерi қатарынан алып тасталады.

6. Алып тасталды - ҚР 1999.05.06 № 375 Конституциялық заңымен.

7. Келiспеушiлiк пайда болған жағдайда мәселенi учаскелiк комиссия дауыс беру жолымен шешедi. Бұл ретте шешiм комиссия мүшелерiнiң жалпы санының жартысынан астамы даусымен қабылданады.

7-1. Учаскелiк сайлау комиссиясы (Сенат депутаттарын сайлау кезiнде аумақтық сайлау комиссиясы) сенiм бiлдiрілген адамның жазбаша нысанда берілген арызы бойынша дауыстарды қайта санауды осы баптың 1 және 2-тармақтарында белгiленген мерзiмде бiр рет қана жүргiзедi.

8. Дауыстарды санау нәтижелерiн учаскелiк сайлау комиссиясы қарап, хаттамаларға түсiредi, оларға сайлау комиссиясының төрағасы мен мүшелерi қол қояды. Сайлау комиссиясының төрағасы болмаған жағдайда оның орнына хаттамаларға учаскелiк сайлау комиссиясы төрағасының орынбасары немесе хатшысы қол қояды.

Дауыс беру нәтижелерi туралы хаттамаларды қарындашпен және әр түстi сиялармен толтыруға, сондай-ақ оларға қандай да бiр түзетулер енгiзуге жол берiлмейдi. Бұл ретте дауыс беру нәтижелерiнiң сандық мәнi сөзбен жазылып қайталануы тиiс.

Хаттаманың көшiрмесi жалпыжұрттың танысуы үшiн сайлау учаскесiнiң үй-жайындағы арнайы белгiленген орынға дереу iлiнедi және үй-жайда екi күн бойы тұрады.

Осы Конституциялық заңға сәйкес, дауыстарды санау кезiнде қатысқан адамның тiлегi бойынша оған комиссия төрағасы мен хатшысының қолдары қойылып, сайлау комиссиясының мөрiмен куәландырылған хаттаманың көшiрмесi беріледi.

8-1. Сайлау округi бойынша сайлау нәтижелерi туралы хаттаманың көшiрмесi жалпыжұрттың танысуы үшiн сайлау учаскесiнің үй-жайында ілінедi және үй-жайда үш күн бойы тұрады.

Осы Конституциялық заңға сәйкес, дауыстарды санау кезінде қатысқан адамның тiлегi бойынша оған комиссия төрағасы мен хатшысының қолдары қойылып, сайлау комиссиясының мөрiмен куәландырылған хаттаманың көшірмесі беріледі.

8-2. Алып тасталды – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

9. Тиiстi жоғары тұрған сайлау комиссиясы учаскелiк сайлау комиссияларының (Сенат депутаттарын сайлаған кезде аумақтық сайлау комиссияларының) хаттамаларында қателердi, сәйкессiздiктердi анықтаған болса, сондай-ақ дауысты есептеудiң дұрыстығына күмәнданатын болса, ол комиссия тиiстi учаскелiк (аумақтық) сайлау комиссиясы сайлаушыларының дауысын қайта санау туралы шешiм қабылдауға хақылы. Сайлаушылардың дауысын қайта санау жоғары тұрған сайлау комиссиясы мүшесiнiң және дауыстардың дұрыс саналмағандығы фактілерiн табыс еткен өтiнiш берушілердің қатысуымен жүргiзiледi.

Сайлау комиссиясы шешімінің негiзiнде жүзеге асырылатын дауыстарды қайта санау сайлау қорытындылары ресми жарияланғанға дейiн жүргізілуге тиiс.

Ескерту. 43-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2005.04.15 № 44, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Конституциялық заңдарымен.

44-бап. Сайлау қорытындыларын анықтау және жариялау

1. Президенттi, Парламент депутаттарын сайлау қорытындыларын Орталық сайлау комиссиясы анықтайды.

2. Мәслихат депутаттарын, әкімді, сондай-ақ өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлау қорытындыларын аумақтық сайлау комиссиялары анықтайды.

3. Сайлау қорытындылары хаттамаға түсiрiлiп, оған сайлау комиссиясының төрағасы мен мүшелерi қол қояды. Комиссияның төрағасы болмаған жағдайда оның орнына хаттамаға комиссия төрағасының орынбасары немесе хатшысы қол қояды.

4. Сайлау қорытындылары туралы хабарды:

1) Президентті, Парламент депутаттарын сайлау қорытындылары туралы хабарды Орталық сайлау комиссиясы сайлау өткізілген күннен бастап он күннен кешіктірмей бұқаралық ақпарат құралдарында жариялайды;

2) мәслихаттар депутаттарын сайлау қорытындылары туралы хабарды тиiстi аумақтық сайлау комиссиялары сайлау өткiзiлген күннен бастап жетi күннен кешiктiрмей жергiлiктi бұқаралық ақпарат құралдарында жариялайды;

3) әкімді, мәслихаттардан басқа, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлау қорытындылары туралы хабарды тиiстi аумақтық сайлау комиссиясы сайлау өткiзiлген күннен бастап жеті күннен кешiктiрмей жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында жариялайды.

5. Орталық (аумақтық) сайлау комиссиясының хабарында мыналар көрсетіледі: сайлау датасы, сайлаушылар (таңдаушылар) тiзiмдерiне енгiзілген және дауыс беруге қатысқан азаматтардың жалпы саны; сайлау округтерiнiң жалпы саны; дауысқа түскен кандидаттардың жалпы саны; есептен шығару куәліктері бойынша дауыс берген сайлаушылардың саны; дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс берген сайлаушылардың саны; сайлауға қатысқан саяси партиялардың саны; қайта дауыс беру өткізілетін әкімшілік-аумақтық бірліктер (сайлау округтері) саны; Президенттiкке, Парламент Сенаты депутаттығына, бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша сайланатын Парламент Мәжілісі мен мәслихат депутаттығына әрбiр кандидат үшiн, тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiк бойынша әрбiр саяси партия үшiн берiлген дауыстар саны; "Бәріне қарсымын" деген жолда белгісі бар бюллетеньдер саны; сайланған Президент, Парламент Сенатының депутаттары, бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша сайланатын Парламент Мәжілісі мен мәслихаттардың депутаттары, әкім, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелері, олардың тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілген болса), туған жылы, атқаратын лауазымы (жұмыс түрі), тұрғылықты жерi, сондай-ақ кандидаттың қалауына қарай, оның саяси партияға қатыстылығы, қай ұлтқа жататыны туралы мәлiметтер көрсетiледi.

Орталық және аумақтық сайлау комиссияларының хабарларындағы деректер сайлау округтері бойынша ұсынылады.

6. Алып тасталды - ҚР 2006.12.22 № 208 Конституциялық заңымен.
Ескерту. 44-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2005.04.15 № 44, 2006.12.22 № 208, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

45-бап. Президентті, Парламент, мәслихаттар депутаттарын, әкімді және өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерін тіркеу

Ескерту. 45-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

Тиiстi сайлау комиссиялары осы Конституциялық заңда белгiленген тәртiппен, сайланған Президенттi, Парламент, мәслихаттар депутаттарын, әкімдерді, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін тiркеуді олардан жетi күн мерзiм iшiнде Конституцияға және Республика заңдарына сәйкес Президенттiң, Парламент, мәслихат депутатының, әкімнің және өзге де жергiлiктi өзiн-өзi басқару органы мүшесiнiң мәртебесiмен сыйыспайтын өз мiндеттерiн доғару туралы жазбаша өтiнiш алынғаннан кейiн жүргізедi.

Ескерту. 45-бап жаңа редакцияда – ҚР 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

46-бап. Президенттiң, Парламент, мәслихаттар депутатының куәлiгi мен төсбелгiсi, әкімнің және өзге де жергiлiктi өзi-өзi басқару органы мүшесiнiң куәлiгi

Ескерту. 46-баптың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

1. Орталық сайлау комиссиясының төрағасы Республика Президентi қызметiне кiрiскен кезде Президентке тиiстi куәлiгi мен Орталық сайлау комиссиясы белгiлеген үлгiдегi омырауға тағатын белгiнi тапсырады.

2. Орталық сайлау комиссиясы Республика Парламентi депутаттарын сайлау қорытындылары бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланғаннан кейiн әрбiр депутатқа куәлiгi мен ол белгiлеген үлгiдегi омырауға тағатын белгiсiн тапсырады.

3. Тиiстi аумақтық сайлау комиссиясы бұқаралық ақпарат құралдарында:

1) мәслихаттар депутаттарының тізімі жарияланғаннан кейін - олардың әрқайсысына мәслихат депутаттарының куәлiгiн және Орталық сайлау комиссиясы белгiлеген үлгiдегi омырауға тағатын белгiнi бередi;

2) әкімдердің, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелерінің тізімі жарияланғаннан кейін – олардың әрқайсысына әкімнің, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органы мүшесінің Орталық сайлау комиссиясы белгiлеген үлгiдегi куәлiгiн бередi.

Ескерту. 46-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

9-тарау. Сайлау бостандығының кепiлдiктерi

47-бап. Кандидаттар қызметiнiң сайлау науқаны барысындағы кепiлдiктерi

1. Президенттiкке, Парламент, мәслихаттар депутаттығына, әкім болуға кандидаттар тiркелген күнiнен бастап және сайлау қорытындысы жарияланғанға дейiн жұмыстан, әскери қызметтен және әскери жиындардан босатылуға құқылы. Кандидаттардың сайлауға қатысқан уақыты тiркелген күнге дейiн оның жұмыс iстеген мамандығы бойынша еңбек стажына есептеледi.

2. Президенттiкке, Парламент, мәслихаттар депутаттығына, әкім болуға, өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелігіне кандидаттарды олар тiркелген күннен бастап және сайлау қорытындылары жарияланғанға дейiн өздерiнiң келiсiмiнсiз жұмысынан босатуға, басқа жұмысқа немесе лауазымға ауыстыруға, сондай-ақ iссапарларға жiберуге не әскери жиындарға шақыруға болмайды.

3. Қылмыс үстінде ұстап алынған не ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасаған жағдайлардан басқа кезде, Президенттiкке, Парламент депутаттығына кандидаттарды олар тiркелген күннен бастап және сайлау қорытындылары жарияланғанға дейiн, сондай-ақ олар Президент, Парламент депутаты ретiнде тiркелгенге дейiн Орталық сайлау комиссиясының келiсiмiнсiз ұстап алуға, күзетпен ұстауға, үйқамаққа алуға, күштеп әкелуге, сот тәртiбiмен қолданылатын әкiмшiлiк жазалау шараларын қолдануға, қылмыстық жауаптылыққа тартуға болмайды.

Ескерту. 47-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545; 04.07.2014 № 232-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

48-бап. Мемлекеттiк органдардың сайлау бостандығын қамтамасыз ету жөнiндегi қызметi

1. Соттар, прокуратура мен iшкi iстер органдары үшiн, сондай-ақ тұрғын үй қорын пайдалану жөнiндегi ұйымдар үшiн дауыс беру күнi мен соның қарсаңындағы күн жұмыс күнi болып табылады.

2. Iшкi iстер органдары мен тұрғын үй қорын пайдалану жөнiндегi ұйымдар сайлау комиссиялары қажет ететiн, тиiсiнше, мынадай:

1) дауыс берудi өткiзу кезiнде қоғамдық тәртiп пен сайлау бостандығын қамтамасыз ету;

2) сайлаушылар тiзiмдерiн нақтылау;

3) сайлау комиссияларының қызметiнде туындаған басқа да мәселелер жөнiнде көмек көрсетуге мiндеттi.

2-1. Жергiлiктi атқарушы органдар сайлау комиссияларына мүмкіндігі шектеулі азаматтардың сайлау құқықтарын қамтамасыз ету жөнiндегi жұмыста жәрдемдесуге мiндеттi.

3. Егер сайлау комиссиясы өзiнiң атына берiлген өтiнiштi тексеру кезiнде өтiнiште көрсетiлген мән-жайларды құқық қорғау органдарының тексеруi қажет деп тапса, онда тиiстi органдар сайлау комиссиясының өтiнiшi бойынша мән-жайларды тексередi және өтiнiштi алған күннен бастап - үш күндiк мерзiмде, ал егер өтiнiш дауыс берілетiн күн алдындағы бес күнге жетпейтін уақыт ішінде не дауыс берілетін күні алынған жағдайда дереу өтiнiш бойынша шешiм шығарады.

Ескерту. 48-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.04.14 № 545, 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

49-бап. Сайлау науқаны барысындағы шешiмдер мен iс-әрекеттерге шағым беру және олардың күшiн жою

Ескерту. 49-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

Соттар мен прокуратура органдары сайлау комиссиялары мүшелерiнiң, азаматтардың, заңда белгiленген тәртiппен тiркелген қоғамдық бiрлестiктер өкiлдерiнiң дауыс берудi өткізу мәселелеріне қатысты, оның ішінде сайлау туралы заңнаманың бұзылуы туралы сайлауға дайындық және оны өткізу кезеңiнде келiп түскен арыздарын қабылдауға, егер осы Конституциялық заңда өзгеше көзделмесе, оларды – бес күн мерзiмде, ал дауыс беру алдындағы бес күнге жетпейтiн уақыт iшiнде және дауыс беру күнi келiп түскендерiн дереу қарауға мiндеттi.

Жергiлiктi мемлекеттiк басқару және өзiн-өзi басқару органдарының, кәсiпорындар мен ұйымдардың, олардың лауазымды адамдарының сайлау туралы заңдарды бұзатын шешiмдерi мен iс-әрекеттерiне сотқа шағым жасалады.

Соттар, прокуратура органдары мен сайлау комиссиялары өз жұмысын сайлау процесi кезiнде, оның iшiнде демалыс күндерi және сайлау өтетiн күнi, шағымдарды қабылдау мен қарауды осы Конституциялық заңда белгiленген мерзiмде қамтамасыз ететіндей етiп ұйымдастырады.

Азаматтар мен ұйымдардың сайлау заңнамасын бұзушылықтар туралы өтініштерiн, егер осы Конституциялық заңда өзгеше көзделмесе, сайлау комиссиялары шағым түскен күннен бастап бес күннiң ішінде қарайды.

Сайлау комиссиясының және оның мүшелерiнiң шешімдері мен іс-әрекеттеріне (әрекетсіздiгіне) жасалған шағымды, егер осы Конституциялық заңда өзгеше көзделмесе, жоғары тұрған комиссия шағым түскен күннен бастап үш күннiң ішінде қарайды.

Ескерту. 49-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2005.04.15 № 44; 31.07.2015 № 340-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

50-бап. Қазақстан Республикасының сайлау туралы заңдарын бұзғаны үшін жауаптылық

1. Тұлға:

1) сайлау комиссиясының жұмысына араласқан;

2) дауыс беруге кедергi келтiрген;

3) кандидатты, партиялық тiзiмдердi тiркеуге байланысты мiндеттердi орындауға кедергi келтiрген;

4) дауыстарды санауға және сайлау қорытындыларын анықтауға байланысты мiндеттердi орындауға кедергi келтiрген;

5) кандидатты, саяси партияны сайлау мақсатында өзiнiң лауазымдық немесе қызмет жағдайының артықшылықтарын пайдаланған;

6) сайлау құжаттарын қолдан жасаған;

7) дауыстарды көрiнеу қате санаған;

8) сайлау нәтижелерiн көрiнеу қате айқындаған;

9) дауыс беру құпиясын бұзған;

10) Республика азаматының өз сайлау құқығын еркiн жүзеге асыруына зорлық-зомбылық жасау, алдау, қорқыту, сатып алу жолымен кедергi келтiрген жағдайда заңмен белгiленген қылмыстық жауаптылықта болады.

2. Тұлға:

1) осы Конституциялық заңның талаптарына сәйкес мәлiметтердi бермеген немесе жарияламаған;

2) сайлау комиссиясының өз құзыретi шегiнде қабылдаған шешiмiн орындамаған;

3) сайлау алдындағы үгiттi кандидатты, саяси партия ұсынған партиялық тiзiмдi тіркеу мерзімі аяқталғанға дейiн, сайлау күнi не соның алдындағы күнi жүргiзген;

4) сайлау алдындағы үгіт жүргiзу құқығына кедергi келтiрген;

5) кандидаттар, саяси партиялар туралы көрiнеу жалған мәлiметтер таратқан немесе олардың ар-намысы мен қадiр-қасиетiне нұқсан келтiретiн өзге де iс-әрекеттер жасаған;

6) сайлау комиссиясы мүшелерiнiң құқықтарын бұзған;

7) азаматтардың сайлаушылар тiзiмiмен танысу құқығын бұзған;

8) сайлаушылар тiзiмдерiн жасау үшiн сайлаушылар туралы жалған мәлiметтер берген;

9) басқа адамдар үшiн дауыс беру мақсатымен азаматтарға сайлау бюллетеньдерін берген;

10) сайлауға қатысу үшін демалыс бермеген;

11) бұқаралық ақпарат құралдары, сондай-ақ онлайн-платформалар арқылы сайлау алдындағы үгіт жүргiзу талаптарын бұзған;

12) анонимдi үгiт материалдарын дайындаған немесе таратқан;

13) үгiт материалдарын қасақана жойған немесе зақымдаған;

14) кандидаттарға, партиялық тiзiмдерiн ұсынған саяси партияларға олардың сайлау қорларынан тыс қаржылық (материалдық) қолдау көрсеткен;

15) кандидатты сайлау үшiн шет мемлекеттерден, ұйымдардан, азаматтардан, азаматтығы жоқ адамдардан қайырмалдық алған;

16) сайлауға байланысты қоғамдық пiкiрге сұрау салу жүргiзудің талаптарын бұзған;

17) сайлауда кандидаттардың, саяси партиялардың сенiм бiлдiрiлген адамдарының, бұқаралық ақпарат құралдарының өкiлдерi мен байқаушылардың заңды қызметiне кедергi келтiрген жағдайда Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген әкiмшілiк және өзге де жауаптылықта болады.

3. Осы Конституциялық заңның бұзылуы анықталған кезде сайлау комиссиясы сотқа не прокуратураға жүгiнуге құқылы.

4. Кандидат, саяси партия осы Конституциялық заңның талаптарын бұзған кезде, кандидатты тiркеуден бас тарту немесе тiркеудiң күшiн жою үшiн негiз болып табылатын талаптарды қоспағанда, оларға ескертiледi, ал қайта бұзған кезде тиiстi сайлау комиссиясы кандидатты, партиялық тiзiмдi тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды.

Ескерту. 50-бап жаңа редакцияда - ҚР 2004.04.14 № 545; өзгеріс енгізілді – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

9-1-тарау. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып сайлау
өткiзудiң ерекшелiктерi

Ескерту. 9-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

50-1-бап. Электрондық сайлау жүйесi

1. Сайлау өткiзу кезiнде сайлаушылардың тiзiмiн жасау, дауыс беру, дауыс берудiң қорытындыларын белгiлеу мен сайлау нәтижесiн анықтау үшiн сайлау округi аумағында электрондық сайлау жүйесi пайдаланылуы мүмкiн.

Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып сайлау өткiзген кезде осы Конституциялық заңның нормалары электрондық сайлау жүйесiн пайдаланудың ерекшелiктерi ескеріле отырып қолданылады.

2. Электрондық сайлау жүйесi - сайлауға әзiрлену мен оны өткiзу кезiнде ақпараттық процестердi автоматтандыруға арналған ақпараттық технологиялардың, ақпараттық желiлердiң және оларды бағдарламалық-техникалық қамтамасыз ету құралдарының жиынтығы.

Электрондық сайлау жүйесiнде пайдаланылатын бағдарламалық-техникалық құралдар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сертификатталуға тиiс.

3. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып сайлау өткiзген кезде сенiм бiлдiрiлген адамдар, байқаушылар, бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдерi осы Конституциялық заңда көзделген құқықтар мен мiндеттерге толық көлемде ие болады.

4. Электрондық сайлау жүйесi немесе оның жекелеген элементтерi пайдаланылатын сайлау округтерi мен сайлау учаскелерiн Орталық сайлау комиссиясы айқындайды.

5. Электрондық сайлау жүйесiнiң жабдықтары учаскелiк сайлау комиссиясы мүшелерiнiң қатысуымен дауыс беруге кемінде үш күн қалғанда ашылып, орнатылады, ол туралы акт жасалады.

Жабдықтарды ашу және орнату кезiнде сенiм бiлдiрiлген адамдар, байқаушылар және бұқаралық ақпарат құралдарының өкiлдерi қатысуға құқылы.

Электрондық сайлау жүйесiнiң жабдықтары орнатылған кезден бастап сайлау учаскесiн күзетудi iшкi iстер органдарының қызметкерлерi қамтамасыз етедi.

6. Жергiлiктi атқарушы органдар дауыс берiлетiн күнi сайлау учаскесi ашылған кезден бастап дауыс беру нәтижелерi Орталық сайлау комиссиясына берiлгенге дейiн электрондық дауыс беру өткiзiлетiн учаскелерге электр энергиясының үздiксiз берiлуiн қамтамасыз етедi.

7. Электрондық сайлау жүйесiн пайдалану тәртiбінiң осы Конституциялық заңмен регламенттелмеген бөлiгiн Орталық сайлау комиссиясы белгiлейдi.

Ескерту. 50-1-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2005.04.15 № 44; 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

50-2-бап. Электрондық сайлау жүйесіне қойылатын талаптар

1. Электрондық сайлау жүйесi Конституция және осы Конституциялық заң талаптарының сақталуын, оған енгізілетiн және одан шығатын ақпараттардың дұрыстығын, толықтығын және уақтылығын қамтамасыз етуге тиiс.

2. Электрондық сайлау жүйесi ақпараттарға рұқсат етiлмеген жолмен қол жеткiзудi, ақпараттарды жинаушы, өңдеушi, жинақтаушы, сақтаушы, iздестiрушi және берушi бағдарламалық-техникалық құралдардың жұмыс ырғағын бұзуды, аталған құралдардың iстен шығуын болдырмайтын тиiстi қауiпсiздiк шараларымен қамтамасыз етiлуге тиiс.

3. Сайлауда электрондық сайлау жүйесiн пайдаланған кезде мыналарға:

Орталық сайлау комиссиясы белгілегеннен басқа электрондық жүйелердi пайдалануға;

оны ортақ қолжетiмдi телекоммуникациялық желiлерге және электрондық сайлау жүйесінде қолданылмайтын өзге де ақпараттық жүйелер мен байланыс желiлеріне қосуға;

электрондық дауыс берудi өткiзуге, дауыстарды санауға, сайлау нәтижелерi туралы ақпараттарды беруге заңсыз араласып, бақылау жасауға жол берiлмейдi.

4. Электрондық сайлау жүйесi кез келген енгізілген ақпаратты оның енгізілуiне қарай iс-әрекеттi cипаттап және енгiзудiң дәл уақытын көрсете отырып, автоматты түрде сақтауға мүмкiндiк беретiн бағдарламалық-техникалық қамтамасыз ету құралдарын (дауыс беру туралы деректердi жазу құрылғысын) қамтуға тиiс.

50-3-бап. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып дауыс беруге арналған үй-жай

1. Электрондық сайлау жүйесін пайдаланып дауыс беруге арналған үй-жай, дауыс беруге арналған кабинада дауыс берудi қоспағанда, қатысып отырған адамдарға электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып дауыс беру кезiндегi iс-әрекеттің көрінуі қамтамасыз етілетіндей болып жабдықталады.

2. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып дауыс беруге арналған үй-жайда электрондық сайлау жүйесiне қызмет көрсетуге Орталық сайлау комиссиясы белгiлеген тәртіппен рұқсат алған маман бола алады.

50-4-бап. Электрондық сайлау бюллетенi

1. Электрондық сайлау жүйесін пайдаланып сайлау өткiзген кезде дауыс беру электрондық сайлау жүйесi құралдарымен жасалатын электрондық бюллетеньмен жүргiзiледi.

2. Электрондық сайлау бюллетенiнiң мәтiнi мемлекеттік тiлде және орыс тілінде жазылады және осы Конституциялық заңның 37-бабының 1-тармағында белгiленген талаптарға сай келуге тиiс.

50-5-бап. Электрондық дауыс берудi ұйымдастыру

1. Сайлау комиссиясының төрағасы дауыс беру басталардан отыз минут бұрын комиссия мүшелерінің қатысуымен:

электрондық сайлау жүйесінің дұрыс жұмыс iстеп тұрғандығын тексередi;

комиссияның сайлаушыларды есепке алуға және электрондық дауыс беруге арналған құрылғыны беруге жауапты мүшелерiн анықтайды.

Электрондық сайлау жүйесiнiң жұмысын тексерген кезде дауыс беруге арналған үй-жайда сенiм бiлдiрiлген адамдар, байқаушылар және бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдерi болуға құқылы.

Осы тарауда көзделген жағдайларды қоспағанда, электрондық сайлау жүйесiне қатысты ic-әрекеттi кiмнiң болса да жүзеге асыруына тыйым салынады.

2. Дауыс беру басталғанға дейін сайлау комиссиясының төрағасы электрондық сайлау жүйесін қосудың мөр басылып жабылған паролiн ашады және электрондық сайлау жүйесiн оны енгізу жолымен iске қосады. Бұл ретте қатысушыларға парольдің сақталу шараларының бүтiндiгiне алдын ала көз жеткiзу мүмкiндiгi қамтамасыз етiлуi тиiс.

Электрондық сайлау жүйесін қосу Орталық сайлау комиссиясы белгілеген уақытта жүргізіледі.

3. Сайлаушы электрондық дауыс беруге сайлаушылардың тiзiмдерi негiзiнде сайлаушының жеке басын куәландыратын құжатын көрсетуi бойынша жiберiледi.

4. Дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс жерде дауыс берген кезде осы Конституциялық заңға сәйкес сайлаушылар дауыс беруге арналған тасымалданатын құрылғының көмегімен дауыс бередi, ол дауыс беруге арналған үй-жайдан тыс дауыс берген барлық сайлаушылардың дауыстары туралы деректердiң сақталу мүмкiндiгiмен қамтамасыз етілуге тиiс.

Осы Конституциялық заңның 41-бабының 6-тармағына сәйкес берген өтiнiштерi негiзiнде сайлаушылар тiзiмiнен олар туралы деректер электрондық дауыс беруге арналған тасымалданатын құрылғыға алдын ала енгізiлiп қойылады.

5. Сайлаушы электрондық дауыс берудi жасырын дауыс беруге арналған кабинада жүзеге асырады, онда осы Конституциялық заңның 42-бабының 1-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, дауыс беретiн адамнан басқа адамның қатысуына тыйым салынады.

Сайлаушы электрондық дауыс беру бюллетенінен электрондық дауыс беруге арналған құрылғыны басқару элементтерiн пайдалану жолымен өзi дауыс бергiсi келетiн кандидаттың аты-жөнiн немесе "Бәріне қарсымын" деген жолды табады және соған дауыс бергенiн растайды.

Сайлаушы саяси партия үшiн дауыс берген кезде электрондық дауыс беруге арналған құрылғыны басқару элементтерiн пайдалану жолымен өзi дауыс бергiсi келетiн саяси партияның атауын немесе "Бәріне қарсымын" деген жолды табады және соған дауыс бергенiн растайды.

Дауыс беруге арналған кабинада дауыс берген сайлаушы электрондық дауыс беруге арналған құрылғыны сайлау комиссиясының мүшесіне бередi.

6. Электрондық дауыс беруге және дауыстарды санауға кедергi келтiретін техникалық ақаулар туындаған жағдайда сайлау комиссиясы бағдарламаны қайта қосу туралы шешiм қабылдауға құқылы, ол хаттамамен ресiмделедi және оған сайлау комиссиясының мүшелерi қол қояды.

Бұл шешiмнiң орындалуы электрондық сайлау жүйесiн пайдалануды қамтамасыз ететiн маманға жүктеледi.

7. Егер жабдықтың техникалық жай-күйi сайлауды тиiстi дәрежеде өткiзуге мүмкiндiк бермесе, онда тиiстi сайлау учаскесiнде дауыс беру Орталық немесе тиiстi аумақтық сайлау комиссиясының шешiмiмен ақауларды жоюға және дауыс берудi ұйымдастыруға қажеттi мерзiмге кейiнге қалдырылады.

Тиiстi сайлау учаскесiнде ақаулар туындағанға дейiн дауыс берген сайлаушылар кейінгі дауыс беруге жалпы негiзде қатысады.

Ескерту. 50-5-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

50-6-бап. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланған кезде дауыстарды санау

1. Электрондық дауыс берудi пайдаланған кезде дауыстарды санау электрондық сайлау жүйесiмен жүргізiледi.

Дауыстарды санау осы Конституциялық заңмен белгіленген уақытта басталады, бiрақ осы учаскедегі дауыс беруге арналған барлық құрылғылардағы деректер электрондық сайлау жүйесiне енгізілмей тұрып басталмауы керек.

Дауыстарды санау туралы мәлiметтер дауыс беру туралы деректер құрылғысында тiркелуге тиiс.

2. Сайлау учаскесiндегі электрондық дауыс беру нәтижелерi туралы ақпарат электрондық жүйемен электрондық хаттамаға енгізiлiп, ол комиссия мүшелерiнiң электрондық цифрлық қолтаңбаларымен расталады.

Сайлау комиссиясының мүшелерi қол қойған электрондық хаттаманың қағаздағы көшiрмесi сайлау учаскесiнің үй-жайында жалпыжұрттың танысуы үшiн арнайы белгіленген орынға iлiнедi және үй-жайда екi күн бойы тұрады.

3. Осы Конституциялық заңға сәйкес дауыстарды санау кезiнде қатысқан адамның тiлегі бойынша оған комиссия төрағасы мен хатшысының қолдары қойылып, тиiстi сайлау комиссиясының мөрiмен расталған, электрондық дауыс беру нәтижелерi туралы электрондық хаттаманың қағазға түсiрiлген көшiрмесi беріледi.

50-7-бап. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланған кезде сайлау қорытындыларын белгiлеу

1. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланған кезде сайлау округтері бойынша сайлау қорытындыларын электрондық хаттамалар негiзiнде Орталық сайлау комиссиясы белгілейдi және олар тиiстi сайлау комиссияларына хабарланады.

Электрондық сайлау жүйесі арнайы бөлiнген коммуникациялық желiлерге осы тармаққа сәйкес ақпарат беру үшін қажеттi мерзімге ғана қосылады.

2. Егер дауыс беру осы Конституциялық заңның 50-5-бабының 7-тармағымен көзделген тәртiппен кейiнге қалдырылған жағдайда, тиiсті сайлау округы бойынша сайлау қорытындылары тиiстi сайлау округының барлық учаскелерiнде дауыс беру өткiзiлгеннен кейiн белгiленедi.

50-8-бап. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып дауыс беру нәтижелерiне шағымдану

1. Жоғары тұрған сайлау комиссиясына немесе сотқа электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып дауыс беру нәтижелерiне шағымдану кезінде дауыс беру туралы деректердi жазуға арналған құрылғы дәлелдеме ретiнде қаралады.

2. Дауыс беру туралы деректердi жазуға арналған құрылғылар осы баптың мақсаттары үшін тиiсті облыстық (республикалық маңызы бар қала, астана) аумақтық сайлау комиссиясында сақталады.

50-9-бап. Дауыс беру туралы деректердi жазуға арналған құрылғыларды сақтау

Дауыстар саналғаннан кейiн дауыс беру туралы деректердi жазуға арналған құрылғы пакетке салынып, сайлау комиссиясының мөрiмен бекiтiледi және тиiстi облыстық (pecпубликалық маңызы бар қала, астана) сайлау комиссиясына берiледi.

Дауыс беру туралы деректердi жазуға арналған құрылғылар сайлау аяқталған күннен бастап бір жыл бойына сақталады.

II. Ерекше бөлім
10-тарау. Қазақстан Республикасы Президентiнiң сайлауы

51-бап. Республика Президентiнiң кезектi сайлауы

Президенттiң кезектi сайлауы жеті жылда бiр рет тиiстi жылғы желтоқсанның бiрiншi жексенбiсiнде өткiзiледi және ол мерзiмi жағынан Республика Парламентiнiң жаңа құрамын сайлаумен тұспа-тұс келмеуге тиiс.

Ескерту. 51-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1998.11.06 № 285, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

51-1-бап. Республика Президентінің кезектен тыс сайлауы

1. Президенттің кезектен тыс сайлауы Республика Президентінің шешімімен тағайындалады және тағайындалған күнінен бастап екі ай ішінде өткізіледі.

2. Кезектен тыс сайлаудан кейінгі Президенттің кезекті сайлауы жеті жыл өткен соң осы Конституциялық заңда белгіленген мерзімде жарияланады.

Ескерту. 10-тарау 51-1-баппен толықтырылды - ҚР 2011.02.03 № 404-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

52-бап. Республика Президентінің кезектен тыс сайлауы

Ескерту. 52-бап алып тасталды - ҚР 1998.11.06 № 285 Конституциялық заңымен.

53-бап. Республика Президентi сайлауын жариялау

Ескерту. 53-баптың тақырыбына өзгерістер енгізілді – ҚР 2005.04.15 № 44, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

1. Президенттiң кезектi сайлауын Парламент Мәжiлiсi қыркүйектің екінші жексенбiсiнен кешiктiрмей жариялайды.

      2. Алып тасталды - ҚР 1998.11.06 № 285 Конституциялық заңымен.
      3. Алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.
      Ескерту. 53-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1998.11.06 № 285, 2005.04.15 № 44, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.06.14 № 289-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз); 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

54-бап. Республика Президенттiгiне кандидатқа қойылатын талаптар

1. Президент болып сайлану үшiн азамат Конституцияның 41-бабының 2-тармағында белгiленген талаптарды қанағаттандыруға, мемлекеттік қызметте немесе сайланбалы мемлекеттік лауазымдарда кемінде 5 жылды құрайтын жұмыс тәжірибесі болуға, сондай-ақ Конституцияның 33-бабының 2 және 3-тармақтарына және осы Конституциялық заңға сәйкес сайлау құқығына ие болуға тиiс.

2. Президенттiкке кандидатқа Конституцияда және осы Конституциялық заңда қойылатын талаптарға оның сәйкестiгiн Орталық сайлау комиссиясы республикалық қоғамдық бiрлестiктiң жоғары органы отырысының кандидатты ұсыну туралы хаттамасынан үзiндi көшірме кандидаттың дауысқа түсуге келiсiм беруi туралы өтiнiшiмен және кандидаттың сайлау жарнасын енгізгенін куәландыратын құжатпен бірге ұсынылған кезден бастап бес күн iшiнде анықтайды.

Президенттiкке кандидат Орталық сайлау комиссиясының шотына заңнамада белгіленген ең төмен жалақының елу еселенген мөлшерінде сайлау жарнасын енгізеді. Егер сайлау қорытындысы бойынша кандидат Республика Президенті болып сайланса немесе дауыс беру қорытындысы бойынша кандидат дауыс беруге қатысқан сайлаушылар дауысының кемінде бес пайызын алса, сондай-ақ кандидат қайтыс болған жағдайда, енгізілген жарна кандидатқа қайтарылады. Қалған жағдайлардың бәрінде енгізілген жарна қайтарылуға жатпайды және республикалық бюджет кірісіне алынады.

Бұл ретте Президенттiкке кандидаттың Қазақстан Республикасында соңғы он бес жыл тұрып жатқандығын Орталық сайлау комиссиясы анықтайды, ал кандидаттың мемлекеттiк тiлдi еркiн меңгергенiн анықтау рәсімі Республика Конституциялық Кеңесінің Конституцияның 41-бабының 2-тармағын ресми түсiндiру туралы шешіміне сәйкес Орталық сайлау комиссиясының қаулысымен айқындалады.

Кандидаттың мемлекеттік тілді еркін меңгергенін анықтау рәсімі кандидатурасы өкілеттіктердің келесі мерзіміне қайта ұсынылған, жұмыс істеп жүрген Республика Президентіне қолданылмайды.

Ескерту. 54-бап жаңа редакцияда - ҚР 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

55-бап. Республика Президенттiгiне кандидаттар ұсыну

1. Президенттiкке кандидаттарды ұсыну құқығы белгiленген тәртiппен тiркелген республикалық қоғамдық бiрлестiктерге тиесілі болады.

2. Президенттiкке кандидаттар ұсыну сайлау жарияланған күннен кейінгі күні басталып, сайлауға екi ай қалғанда жергілікті уақытпен сағат он сегізде аяқталады.

3. Президенттiкке кандидаттарды қоғамдық бiрлестiктер атынан олардың жоғары органдары ұсынады. Қоғамдық бiрлестiктер осы қоғамдық бiрлестiктiң мүшесi болып табылмайтын адамдарды кандидаттыққа ұсынуға хақылы. Қоғамдық бiрлестiк Президенттiкке бiр ғана кандидат ұсынуға хақылы. Президенттiкке кандидат ұсыну туралы шешiм республикалық қоғамдық бiрлестiктiң жоғары органы мүшелерiнiң жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылданады да хаттамадан үзiндi жасалады. Республикалық қоғамдық бiрлестiктiң жоғары органының шешiмi:

1) Президенттiкке кандидатқа жеткiзiледi;

2) Президенттiкке кандидаттың дауысқа түсуге келiсiм беруi туралы өтiнiшiмен қоса Орталық сайлау комиссиясына тапсырылады.

4. Алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 75-VI Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

5. Егер кандидаттарды тiркеу мерзімі аяқталатын күні Президенттікке екіден кем кандидат тiркелген жағдайда, Орталық сайлау комиссиясы кандидаттарды ұсыну мерзiмiн жиырма күннен аспайтын мерзiмге ұзартады.

Ескерту. 55-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2005.04.15 № 44; 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

56-бап. Республика Президенттiгiне кандидатты қолдап қол жинау

1. Сайлаушылардың Президенттiкке кандидатты қолдауы олардың қол жинауы арқылы расталады.

2. Президенттiкке кандидатты облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және Республика астанасының кем дегенде үштен екiсiнiң атынан теңдей өкiлдiк ететiн сайлаушылардың жалпы санының кем дегенде бiр процентi қолдауға тиiс.

3. Президенттікке кандидатты қолдап қол жинауды сенiм бiлдiрiлген адамдар ұйымдастырады және кандидаттың Конституциямен және осы Конституциялық заңмен белгіленген талаптарға сәйкестігін тексеруден кейiн бес күн мерзiмнен кешіктірмей осы Конституциялық заңның 55-бабының 3-тармағында белгiленген оны ұсыну туралы құжаттар негiзiнде Орталық сайлау комиссиясы беретiн қол қою парақтарымен ресiмделедi.

4. Әрбiр қол қою парағының рет нөмiрi болуға тиiс және оған кандидаттың тегi, аты, әкесiнiң аты мен оның сенiм бiлдiрген адамының жеке қолы, қол жинаушының тегi, аты, әкесiнiң аты, қол жинау жүргiзiлген елдi мекеннiң атауы, сондай-ақ қол қоятын адамдар туралы мынадай мәлiметтер бар бағаналар енгiзiлуге тиiс:

1) тегi, аты және әкесiнiң аты;

2) жеке басын куәландыратын құжаттың нөмiрi мен сериясы;

3) туған күнi, айы мен жылы;

4) тұрғылықты немесе уақытша тұратын жерiнiң мекен-жайы;

5) жеке қолы.

5. Қол жинаушы адам қол жинаған кезде тиiстi қол қоятын парақта жеке қолы қойылған кандидаттың сенiм бiлдiрген адамының тiркелгенi туралы куәлiктiң көшiрмесiн көрсетуге тиiс.

6. Орталық сайлау комиссиясы:

1) қол қою парағының үлгiсiн бекiтедi;

2) Президенттiкке кандидаттарды қол қою парақтарының қажеттi санымен қамтамасыз етуге мiндеттi.

7. Президенттiкке кандидатты қолдауға қол жинау жөнiндегi толтырылған қол қою парақтары аумақтық сайлау комиссиясына тапсырылады, ол он күн iшiнде құжаттандыру және паспорттар мен жеке куәліктер беру жөніндегі уәкілетті органның жұмыскерлерiн қатыстыра отырып қойылған қолдардың шын екендiгiн тексерудi жүзеге асырады, тиiстi хаттаманы ресiмдейдi және оны Орталық сайлау комиссиясына жолдайды.

8. Қойылған қолдардың дұрыстығын тексеру, осы баптың 2-тармағына сәйкес, Президенттікке кандидатқа қажеттi дұрыс қойылған қолдар саны анықталғанға дейiн жүргізiледi.

Ескерту. 56-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545; 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 28.12.2018 № 209-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

57-бап. Республика Президенттiгiне кандидаттың сенiм бiлдiрген адамдары

Ескерту. 57-бап алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

58-бап. Республика Президенттiгiне кандидаттың сайлау қорының мөлшерi

Кандидаттың сайлау қорын:

1) жалпы сомасы заңнамада белгiленген ең төмен жалақы мөлшерiнен он екі мың еседен артық аспауға тиiс кандидаттың өз қаражаты, кандидатқа өзін ұсынған республикалық қоғамдық бірлестік бөлген қаражат;

2) жалпы сомасы заңнамада белгiленген ең төмен жалақы мөлшерiнен он бес мың еседен артық аспауға тиiс Республика азаматтары мен ұйымдарының ерікті қайырмалдықтары құрайды.

Жеке тұлғаның ерікті қайырмалдықтарының шекті мөлшері жиынтығында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен жалақы мөлшерінен бір жүз еседен және Қазақстан Республикасы заңды тұлғасының ерікті қайырмалдықтарының шекті мөлшері жиынтығында бес жүз еседен аспауға тиіс.

Ескерту. 58-бап жаңа редакцияда - ҚР 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

59-бап. Республика Президенттiгiне кандидаттарды тiркеу

1. Президенттiкке кандидаттарды тiркеудi Орталық сайлау комиссиясы жүзеге асырады.

2. Кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) тiркеуге дейін тұрғылықты жерi бойынша мемлекеттік кіріс органдарына осы Конституциялық заңға сәйкес белгіленген ұсыну мерзімі басталатын айдың бiрiнші күніне салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсуін қамтамасыз ету саласындағы басшылықты жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының уәкілетті мемлекеттік органы белгілеген тәртіппен және нысанда активтері мен міндеттемелері туралы декларациялар ұсынады.

Кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған активтері мен міндеттемелері туралы мәліметтердің анықтығын мемлекеттік кіріс органдары кандидат тіркелген күннен бастап он бес күн ішінде тексереді.

Кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) активтері мен міндеттемелері туралы мәліметтер ұсыну жөніндегі мемлекеттік кіріс органдарының талаптарын алған ұйымдар сұратылған ақпаратты талап алынған күннен бастап төрт күн iшiнде ұсынуға міндетті.

Осы Конституциялық заңның мақсаты үшін Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес активтер мен міндеттемелер туралы декларацияда көрсетілуге жататын мәліметтер активтер мен міндеттемелер туралы мәліметтер болып табылады.

2-1. Президенттiкке кандидаттың Республика Президентінің міндеттерін атқаруға кедергі келтіретін ауруларының жоқ екендігін растау үшін оған медициналық куәландыру жүргізіледі, оның қорытындысы денсаулығының жай-күйі туралы тиісті медициналық қорытындымен ресімделеді.

Медициналық қорытындыға қойылатын талаптар мен Республика Президенттігіне кандидат болып тіркелуге кедергі келтіретін аурулардың тізбесі Орталық сайлау комиссиясы мен денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органның бірлескен нормативтік құқықтық актісінде белгіленеді.

3. Президенттiкке кандидаттар нешеу болса да тiркеуге ұсынылады.

4. Президенттiкке кандидаттарды тiркеу, егер сайлауды тағайындау кезiнде өзгеше көзделмесе, сайлауға дейiн екi ай бұрын басталады және сайлауға қырық күн қалғанда жергілікті уақытпен сағат он сегізде аяқталады.

5. Қоғамдық ұйымнан Президенттiкке кандидаттарды тiркеу мынадай құжаттар болған жағдайда жүзеге асырылады:

1) қоғамдық бiрлестiктiң жоғары органының Президенттiкке кандидат ұсыну жөнiндегi мәжiлiсiнiң осы қоғамдық бiрлестiктi Республиканың Әдiлет министрлiгiнде тiркеу туралы құжаттың көшiрмесi қоса тiркелген хаттаманың үзiндiсi;

2) Президенттiкке кандидат болып дауысқа түсуге келiсiм беру жөнiндегi өтiнiш;

3) азаматтардың кандидатты қолдап жиналған қолдарын тексерудiң нәтижесi туралы аумақтық сайлау комиссиясының хаттамалары;

4) кандидаттың өмiрбаяндық деректерi;

4-1) алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен;

4-2) кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) активтер мен міндеттемелер туралы декларациялар тапсырғаны жөнінде мемлекеттік кіріс органының анықтамасы;

5) кандидаттың сайлау жарнасын енгiзгенiн куәландыратын құжат;

6) денсаулығының жай-күйі туралы медициналық қорытынды.

6. Алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 75-VI Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

7. Орталық сайлау комиссиясы:

1) Президенттiкке кандидаттарды тiркегеннен кейiн жетi күннен кешiктiрмей бұқаралық ақпарат құралдарында әрбiр кандидаттың тегiн, аты мен әкесiнiң атын, туған жылын, атқаратын қызметiн (жұмысын), жұмыс орны мен тұрғылықты жерiн көрсетiп, сондай-ақ кандидаттың қалауына қарай оның қоғамдық бiрлестiкке қатыстылығы мен ұлты туралы мәлiметтердi жариялайды;

2) тiркелген кезде кандидаттарға тиiстi куәлiк бередi;

3) мынадай жағдайда:

кандидат ұсыну ережелерiн бұзған, тiркеу үшін қажетті құжаттарды табыс етпеген;

кандидат Конституцияда және осы Конституциялық заңда оған қойылатын талаптарға сәйкес келмеген;

кандидат өзiнiң сайлау алдындағы науқанында лауазымдық немесе қызмет жағдайын пайдаланған;

кандидат кандидаттарды тіркеу мерзімі аяқталғанға дейiн сайлау алдындағы үгiт жүргiзген;

сот кандидаттың және (немесе) оның сенiм бiлдiрiлген адамдарының басқа кандидаттың ар-намысы мен қадiр-қасиетіне нұқсан келтiретін, оның iскерлік беделiн түсiретiн жалған мәлiметтердi тарату фактiсiн анықтаған;

сот кандидат пен оның сенiм бiлдiрілген адамдарының сайлаушыларды сатып алу фактiлерiн анықтаған;

осы Конституциялық заңда белгiленген өзге де жағдайларда кандидатты тiркеуден бас тартады немесе тiркеу туралы шешiмнің күшiн жояды;

3-1) декларацияны тапсыру кезіне кандидат немесе оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған активтері мен міндеттемелері туралы мәлiметтердiң анық еместiгi анықталған жағдайда Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамасына сәйкес кандидатты тіркеу туралы шешiмнің күшiн жояды.

Дауыс беретiн күнге екі күн қалғанда кандидатты тiркеу туралы шешiмнiң күшін жоюға немесе бұған дейiн тiркеуден шығарылған кандидатты қалпына келтіруге жол берілмейдi.

8. Орталық сайлау комиссиясының Президенттiкке кандидатты тiркеуден бас тартуына немесе тiркеу жөнiндегi шешiмнiң күшiн жоюына кандидаттың жеке өзi не оны ұсынған қоғамдық бiрлестiк он күн iшiнде Жоғарғы Сотқа шағым беруi мүмкiн, ол шағымды берiлген күнiнен бастап он күн мерзiм iшiнде қарайды. Жоғарғы Соттың шешiмi түпкiлiктi болып табылады.

Ескерту. 59-бапқа өзгерістер енгізілді – ҚР 28.09.1995 № 2464 (қолданысқа енгізілу тәртібін 133-баптан қараңыз); 1998.05.08 № 222, 1999.05.06 № 375, 1999.06.28 № 407, 2004.04.14 № 545, 2005.04.15 № 44; 31.07.2015 № 340-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 18.11.2015 № 413-V (01.01.2017 бастап қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

60-бап. Кандидатурасын алып тастау, кандидат ұсыну туралы шешiмнiң күшiн жою

1. Президенттiкке кандидат тіркелген күннен бастап және дауыс беруге екі күн қалғанға дейінгі кез келген уақытта Орталық сайлау комиссиясына бұл туралы жазбаша өтiнiш бере отырып өз кандидатурасын алып тастай алады.

2. Республикалық қоғамдық бiрлестiктiң жоғары органы дауыс беруге дейінгі соңғы екі күнді қоспағанда, тіркеуге дейін және одан кейiн кез келген уақытта тиiсiнше Орталық сайлау комиссиясына ұсыныс жасау арқылы Президенттiкке кандидат ұсыну жөнiндегi өз шешiмiнiң күшiн жоя алады.

3. Мұндай жағдайда Орталық сайлау комиссиясы кандидатты тiркемейдi не оны тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды.

4. Егер кандидатураны алу немесе кандидатты ұсыну туралы шешiмнiң күшiн жою осыған мәжбүр ететiн себептерсiз жүргiзiлген болса, онда Орталық сайлау комиссиясы сайлау науқанын өткiзуге республикалық бюджет қаражатынан жұмсалған шығыстың бiр бөлiгiн оны ұсынған қоғамдық бiрлестiктiң есебiне жатқызуға хақылы.

Ескерту. 60-бапқа өзгерiстер енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2005.04.15 № 44; 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

61-бап. Тiркеу мерзiмi аяқталғаннан кейiн шығып қалғандардың орнына Республика Президенттiгiне кандидаттар ұсыну

1. Тiркеу мерзiмi аяқталғаннан кейін кандидаттардың шығып қалуы нәтижесiнде Президенттікке екiден кем кандидат қалған жағдайда, Орталық сайлау комиссиясы өз қаулысымен сайлауды екi айдан аспайтын мерзімге ұзартады.

2. Мұндай жағдайда Президенттiкке кандидаттар ұсыну осы Конституциялық заңда белгiленген ережелерге сәйкес жүзеге асырылады.

Ескерту. 61-бапқа өзгерiс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

62-бап. Республика Президентiн сайлау кезiндегi дауыстарды санау

1. Президент сайлауында дауыстарды санау нәтижелерi аумақтық сайлау комиссияларының мәжiлiстерiнде белгiленедi және хаттамаға енгiзiледi, оған комиссия төрағасы мен мүшелерi қол қойып, екi күн мерзiм iшiнде Орталық сайлау комиссиясына жолданады.

2. Дауыстарды санау нәтижелерiн анықтауға байланысты өзге мәселелер осы Конституциялық заңның Жалпы бөлiмiнде белгiленген ережелерге сәйкес шешiледi.

Ескерту. 62-бапқа өзгерiс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375 Конституциялық заңдарымен.

63-бап. Қайта дауыс беру

1. Егер сайлау бюллетенiне екiден артық Президенттiкке кандидаттар енгiзiлiп және олардың бiрде-бiреуi сайланбай қалса, Орталық сайлау комиссиясы ең көп дауыс алған екi кандидат бойынша Президент сайлауы жөнiнде қайта дауыс беру тағайындайды. Кандидаттардың біреуі шығып қалған жағдайда, сайлау бюллетенiне неғұрлым көп дауыс алған келесi кандидат енгізіледi.

2. Қайта дауыс беру осы Конституциялық заңның талаптарын сақтай отырып екi ай мерзiмнен кешiктiрiлмей өткiзiледi. Қайта дауыс берудi өткiзу туралы бұқаралық ақпарат құралдарында хабарланады.

3. Алып тасталды - ҚР 1998.11.06 № 285 Конституциялық заңымен.
Ескерту. 63-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1998.11.06 № 285, 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

64-бап. Қайта сайлау

1. Егер Президент сайлауы жарамсыз деп танылса, не қайта дауыс беру сайланған Президенттi анықтауға мүмкiндiк бермесе, Орталық сайлау комиссиясы Президент сайлауын қайта тағайындайды.

2. Қайта сайлау алғашқы сайлаудан кейiн екi ай мерзiмнен кешiктiрiлмей өткiзiледi. Дауыс беру бастапқы сайлауды өткiзу үшiн жасалған тiзiм бойынша және сол сайлау учаскелерiнде өткiзiледi.

3. Сайлау комиссияларының құрамдарын қалыптастыру, Президенттiкке кандидаттар ұсыну мен тiркеу, басқа да сайлау шаралары осы Конституциялық заңда белгiленген тәртiп бойынша жүзеге асырылады. Бұл ретте сайлау шаралары мерзiмiнiң қысқартылуын Орталық сайлау комиссиясы анықтайды.

4. Қайта сайлау өткiзу туралы бұқаралық ақпарат құралдарында хабарланады.

Ескерту. 64-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545; 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

65-бап. Республика Президентi сайлауының қорытындыларын анықтау және жариялау

1. Орталық сайлау комиссиясы аумақтық сайлау комиссиясы хаттамаларының негiзiнде сайлаудан кейiн жетi күндiк мерзiмнен кешiктiрмей Президент сайлауының қорытындыларын белгiлейдi және тиiстi қаулы қабылдайды.

2. Республика Президентi болып:

1) дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың елу процентiнен астамының дауысын алған;

2) қайта дауыс беру кезiнде, басқа кандидатпен салыстырғанда, дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың көпшiлiк дауысын алған.

3) алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

3. Республика Президентi сайлауының қорытындысын анықтау мен жариялауға байланысты өзге мәселелер осы Конституциялық заңның Жалпы бөлiмiнде белгiленген ережелерге сәйкес шешiледi.

Ескерту. 65-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1998.11.06 № 285, 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

66-бап. Сайланған Республика Президентiн тiркеу

1. Орталық сайлау комиссиясы аумақтық сайлау комиссияларының хаттамалары негiзiнде сайлау өткiзген күннен бастап жетi күн мерзiм iшiнде сайланған Республика Президентiн тiркейдi.

2. Егер учаскелердiң немесе әкiмшiлiк бөлiнiстердiң жалпы санының кемiнде төрттен бiр бөлiгiнде:

1) сайлау жарамсыз деп танылса;

2) не оның барысында немесе дауысты санау не дауыс беру нәтижелерiн анықтау кезiнде осы Конституциялық заңды бұзу орын алса, Орталық сайлау комиссиясы тиiстi сайлау комиссияларының ұсынысы, азаматтардың арыздары бойынша сайланған Президенттi тiркеуден бас тартуы мүмкiн.

3. Осы баптың 2-тармағында көрсетiлген ретпен қабылданған Орталық сайлау комиссиясының шешiмiне Президенттiкке кандидат оның қабылданған күнiнен бастап он күн iшiнде Жоғарғы Сотқа шағым бере алады, ол он күн мерзiм iшiнде түпкiлiктi шешiм қабылдайды.

Ескерту. 66-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375 Конституциялық заңдарымен.

66-1-бап. Республика Президентінің кезектен тыс сайлауын өткізу

Президенттің кезектен тыс сайлауы осы Конституциялық заңда Президенттің кезекті сайлауы үшін белгіленген қағидаларға сәйкес өткізіледі. Сайлау іс-шараларын өткізу мерзімін Орталық сайлау комиссиясы айқындайды.

Ескерту. 10-тарау 66-1-баппен толықтырылды - ҚР 2011.02.03 № 404-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

67-бап. Республика Президентінің кезектен тыс сайлауын өткізу

Ескерту. 67-бап алып тасталды - ҚР 1998.11.06 № 285 Конституциялық заңдарымен.

68-бап. Республика Конституциялық Сотының Республика Президентi сайлауын өткiзудiң дұрыстығы жөнiндегi мәселенi қарауы

Ескерту. 68-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

1. Республика Президентiнiң, Сенат Төрағасының, Мәжiлiс Төрағасының, Парламент депутаттары жалпы санының кемiнде бестен бiр бөлiгiнiң, Премьер-Министрдiң сайлау қорытындылары шығарылғаннан кейін он күн ішінде берiлуi мүмкін өтiнiші бойынша Конституциялық Сот дау туындаған жағдайда Республика Президентi сайлауын өткiзудiң дұрыстығы жөнiндегi мәселенi шешедi. Бұл ретте Республика Президентiнiң қызметке кiрiсуi өтiнiштi қарау кезiнде тоқтатыла тұрады.

2. Орталық сайлау комиссиясы Республика Президентi сайлауын өткiзудiң дұрыстығы жөнiнде дау туындаған жағдайда сайлауды әзiрлеу мен өткiзуге байланысты материалдарды Конституциялық Сотқа бередi.

3. Конституциялық Сот Конституцияны бұзу анықталған учаскелердегi (әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстердегi) Республика Президентi сайлауы Конституцияға сәйкес емес деп таныған жағдайда Орталық сайлау комиссиясы тиiстi учаскелердегi (әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстердегi) сайлауды жарамсыз деп тану және сайлау жарамсыз деп танылған учаскелерде (әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстерде) екi ай iшiнде қайта дауыс беру өткiзу жөнiнде шешiм қабылдайды.

Ескерту. 68-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545; 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

11-тарау. Республика Парламентi Сенатының депутаттарын сайлау

69-бап. Сенат депутаттары сайлауын тағайындау

1. Сайлау тағайындауға мыналар:

1) кезектi сайлау үшiн - Сенат депутаттарының конституциялық өкiлеттiгi мерзiмiнiң бітуі;

2) кезектен тыс сайлау үшiн - Парламент өкiлеттiгiнiң мерзiмiнен бұрын тоқтатылуы Сенатта өкiлдiгi жоқ тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстердiң құрылуы;

3) шығып қалған депутаттардың орнына сайлау өткiзу үшiн - депутат өкiлеттiгiнiң мерзiмiнен бұрын тоқтатылуы, оны мандатынан айыру не оның қайтыс болуы негiз болып табылады.

2. Осы баптың 1-тармағының 1)-тармақшасында белгiленген жағдайда депутаттар сайлауын Сенат депутаттарының конституциялық өкiлеттiгі мерзiмiнiң бiтуiне дейiн кемiнде төрт ай қалғанда Республика Президентi тағайындайды және ол конституциялық өкiлеттiк мерзiмiнiң бiтуiнен кемiнде екi ай бұрын өткiзiледi.

3. Парламенттің өкілеттіктері мерзімінен бұрын тоқтатылған жағдайда депутаттарды сайлауды Республика Президенті Парламенттің өкілеттіктерін мерзімінен бұрын тоқтату туралы шешім қабылдаумен бір мезгілде тағайындайды және ол Парламенттің өкілеттіктері мерзімінен бұрын тоқтатылған күннен бастап екі ай ішінде өткізіледі.

Республика Президентінің Парламентті тарату туралы актісі қолданысқа енгізілген күн депутаттардың кезектен тыс сайлауы өткізілуге тиіс мерзімнің басталу кезі болып табылады. Бұл мерзім екі ай өткен соң аяқталады. Егер мерзімнің аяқталуы тиісті күн саны жоқ айға тура келетін болса, онда мерзім осы айдың соңғы күнінде аяқталады.

Парламент Сенатында өкілдігі жоқ тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік құрылған жағдайда, депутаттарды сайлауды Президент әкімшілік-аумақтық бірлік құрылған күннен бастап үш айдан кешіктірмей тағайындайды және ол сайлау тағайындалған күннен бастап екі ай ішінде өткізіледі.

4. Осы баптың 1-тармағының 3)-тармақшасында көзделген жағдайда шығып қалғандар орнына депутаттар сайлауын Орталық сайлау комиссиясы мерзiмiнен бұрын тоқтатылған, депутаттық мандатынан айырылған, не оның қайтыс болған сәтiнен бастап екi айдан кешiктiрмей тағайындайды.

5. Сенат депутаттары сайлауы Конституцияның 41-бабының 3-тармағының талаптары ескерiле отырып тағайындалады және мерзiмi бойынша Парламент Мәжiлiсi депутаттарының сайлауымен сәйкес келе алмайды.

Ескерту. 69-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375; 03.10.2013 № 133-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

70-бап. Сенат депутаттығына кандидаттарға қойылатын талаптар

Сенат депутаты болып сайлану үшiн азамат Конституцияның 51-бабының 4-тармағында белгiленген талаптарды қанағаттандыруға, сондай-ақ Конституцияның 33-бабының 2 және 3-тармақтарына және осы Конституциялық заңға сәйкес сайлау құқығына ие болуға тиiс.

Ескерту. 70-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545; 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

71-бап. Сенат депутаттығына кандидаттар ұсыну

1. Сенат депутаттығына кандидаттар ұсыну сайлау тағайындалғаннан кейiн келесi күнi басталып, сайлау өткiзiлетiн күнге бiр ай қалғанда жергілікті уақытпен сағат он сегізде аяқталады.

2. Сенат депутаттығына кандидаттар ұсыну:

1) облыстық (республикалық маңызы бар қалалар мен астана), қалалық, аудандық мәслихаттар сессияларында жүргiзiледi. Саяси партиялар, өзге де қоғамдық бірлестіктер өздерiнiң мәслихаттардағы өкiлдері арқылы Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының депутаттығына кандидатуралар ұсынады. Бұл ретте бiрнеше мәслихаттан бір кандидат ұсынылуы мүмкiн;

2) өзiн-өзi ұсыну тәртiбiмен жүргiзiледi.

3. Сенат депутаттығына кандидат болып тиiстi облыстың, республикалық маңызы бар қаланың немесе Республика астанасының аумағында тұратын азамат ұсыныла алады.

4. Сенат депутаттығына кандидат етiп ұсыну жөнiндегi шешiм тиiстi мәслихат депутаттарының жалпы санының көпшiлiк дауысымен қабылданады және бұл шешiм:

1) ұсынылған кандидатқа жеткiзiледi;

2) кандидаттың дауысқа түсуге келiсiмi туралы өтінiшiмен бiрге тиiстi облыстардың, республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасының сайлау комиссиясына жiберiледi.

5. Сенат депутаттығына кандидаттардың өзiн-өзi ұсынуы азаматтардың тиiстi аумақтық сайлау комиссиясына осы әкiмшiлiк аумақтық бөлiнiс бойынша өзiнiң Сенат депутаттығына кандидат болып дауысқа түсу ниетi жайында өтiнiш беру арқылы жүргiзiледi.

6. Облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасының) сайлау комиссиясы үш күн iшiнде кандидаттың Конституция мен осы Конституциялық заң қоятын талаптарға сәйкестiгiн анықтайды және осы баптың 4-тармағының 2)-тармақшасында, 5-тармағында көрсетiлген оның ұсынылуы туралы құжаттар негiзiнде оған таңдаушылардың қолдарын жинау үшiн қол қою парақтарын бередi.

7. Кандидаттарды тiркеу мерзiмi аяқталған күнi Сенаттың депутаттығына екiден кем кандидат тiркелген жағдайда, Орталық сайлау комиссиясы тиiстi аумақтық сайлау комиссиясының ұсынуы бойынша кандидаттарды ұсыну мерзiмiн жиырма күннен аспайтын мерзiмге ұзартады.

Ескерту. 71-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

72-бап. Сенат депутаттығына кандидатты қолдап қол жинау

1. Сенат депутаттығына кандидат облыс мәслихаттарының, республикалық маңызы бар қала немесе Республика астанасы мәслихатының өкiлдерi болып табылатын таңдаушылардың жалпы санының кемiнде он процентiнiң қолдауына, бiрақ бiр мәслихаттан таңдаушылар дауысының жиырма бес процентiнен аспайтын даусына ие болуға тиiс.

2. Таңдаушылардың қолдауы олардың қолдарын жинаумен куәландырылады. Бұл орайда таңдаушылардың әрқайсысы Сенаттың депутаттығына бiр кандидатты ғана қолдап өз қолын қоюға құқылы. Сенаттың депутаттығына кандидат тiркелгеннен кейiн қойылған қол тек сот шешiмiнiң негiзiнде ғана керi қайтарылып алынады.

3. Сенат депутаттығына кандидатты қолдап қол жинауды сенiм бiлдiрілген адамдар ұйымдастырады және бұл тиiстi облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасының) сайлау комиссиясы беретiн қол қою парақтарымен ресiмделедi.

4. Әрбiр қол қою парағында рет нөмірi мен кандидаттың және қол жинаушының тегi, аты мен әкесiнiң аты, кандидаттың жеке қолы, сондай-ақ өз қолдарын қоятын таңдаушылар жайында мынадай мәлiметтердi бiлдiретiн бағаналар болуға тиiс:

1) тегi, аты мен әкесiнiң аты;

2) өзi депутаты болып табылатын мәслихат;

3) туған күнi, айы мен жылы;

4) тұрғылықты мекен жайы;

5) жеке қолы.

5. Қол қою парағының үлгiсiн Орталық сайлау комиссиясы бекiтедi.

6. Толтырылған қол қою парақтары тиiсiнше облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасының) сайлау комиссиясына тапсырылады, олар бес күн мерзiм iшiнде жиналған қолдардың растығын құжаттандыру және паспорттар мен жеке куәліктер беру жөніндегі уәкілетті органның жұмыскерлерiн қатыстыра отырып тексерудi жүзеге асырады және тиiстi хаттаманы ресiмдейдi.

7. Егер қойылған қолдардың растығын тексеру нәтижесiнде жиналған қолдардың бiр процентiнен артығы рас болмай шыққан жағдайда, Сенат депутаттығына кандидатты тiркеуден бас тартылады.

Ескерту. 72-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545; 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

73-бап. Сенат депутаттығына кандидаттарды тiркеу

1. Сенат депутаттығына кандидаттарды тiркеудi тиiсiнше облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қалалардың және астананың) сайлау комиссиялары жүзеге асырады.

2. Сенат депутаттығына кандидат тiркелгенге дейiн және оның Конституция мен осы Конституциялық заң қоятын талаптарға сәйкестiгi тексерiлгеннен кейiн, сондай-ақ оны қолдап жиналған қолдар тексерiлгеннен кейiн Орталық сайлау комиссиясының шотына депозит ретiнде заңдарда белгiленген ең төменгi жалақының он бес еселенген мөлшерiнде сайлау жарнасын енгiзедi. Кандидат сайлау қорытындылары бойынша Парламент Сенатының депутаты болып сайланған немесе кандидат дауыс беру қорытындылары бойынша дауыс беруге қатысқан таңдаушылар даусының кемінде бес процентін алған жағдайларда, сондай-ақ кандидат қайтыс болған жағдайда енгізілген жарна кандидатқа қайтарылады. Қалған жағдайлардың бәрінде енгізілген жарна қайтарылмауға тиіс және республикалық бюджет кірісіне алынады.

Кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) тiркеуге дейін тұрғылықты жері бойынша мемлекеттік кіріс органдарына осы Конституциялық заңға сәйкес белгіленген ұсыну мерзімі басталатын айдың бiрiнші күніне салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсуін қамтамасыз ету саласындағы басшылықты жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының уәкілетті мемлекеттік органы белгiлеген тәртіппен және нысанда активтері мен міндеттемелері туралы декларациялар ұсынады.

Кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған активтері мен міндеттемелері туралы мәлiметтердiң анықтығын мемлекеттік кіріс органдары кандидат тіркелген күннен бастап он бес күн ішiнде тексереді.

3. Сенат депутаттығына кандидатты тiркеу барлық қажетті құжаттар алынғаннан кейiн басталып, егер сайлау тағайындау кезiнде өзгеше көзделмесе, сайлау күнiне жиырма күн қалғанда жергілікті уақытпен сағат он сегізде аяқталады.

4. Мәслихаттан (мәслихаттардан) ұсынылған Сенат депутаттығына кандидатты тiркеу мына құжаттар:

1) облыстық, қалалық немесе аудандық мәслихаттың депутаттыққа кандидат етiп ұсыну туралы шешiмi;

2) депутаттыққа кандидат болып дауысқа түсуге келiсiмi туралы өтiнiшi;

3) тиiсiнше облыстық немесе қалалық (республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасы) сайлау комиссиясының таңдаушылардың кандидатты қолдап қойған қолдарын тексеруiнiң нәтижесi туралы хаттамасы;

4) кандидаттың өмiрбаяндық деректерi;

4-1) алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен;

5) кандидаттың сайлау жарнасын енгiзгендiгiн куәландыратын құжаты болған жағдайда жүзеге асырылады.

5. Сенат депутаттығына кандидатты тiркеу ол өзiн-өзi ұсынған жағдайда, мына құжаттар:

1) азаматтың депутаттыққа кандидат болып дауысқа түсу ниеті туралы өтiнiшi;

2) тиiсiнше облыстық немесе қалалық (республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасының) сайлау комиссиясының таңдаушылардың кандидатты қолдайтын қолдарын тексеру нәтижелерi туралы хаттамасы;

3) кандидат туралы өмiрбаяндық деректер;

3-1) алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен;

3-2) кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) активтер мен міндеттемелер туралы декларациялар тапсырғаны жөнінде мемлекеттік кіріс органының анықтамасы;

4) кандидаттың сайлау жарнасын енгiзгенiн растайтын құжат болған жағдайда жүзеге асырылады.

6. Облыстық немесе қалалық (республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасының) сайлау комиссиясы:

1) Сенат депутаттығына кандидаттарды тiркеген кезде оларға тиiстi куәлiк бередi;

2) Сенат депутаттығына кандидаттарды тiркегеннен кейiн жетi күннен кешiктiрмей әр кандидаттың тегiн, атын, әкесiнiң атын, туған жылын, атқаратын қызметiн (жұмысын), жұмыс орны мен тұрғылықты жерiн, сондай-ақ кандидаттың қалауына қарай оның қоғамдық бiрлестiкке қатыстылығы мен ұлты туралы мәлiметтердi көрсете отырып, тiркеу туралы бұқаралық ақпарат құралдарында хабар жариялайды;

3) мынадай жағдайда:

кандидат ұсыну ережелерiн бұзған, тiркеу үшiн қажеттi құжаттарды табыс етпеген;

кандидат Конституцияда және осы Конституциялық заңда оған қойылатын талаптарға сәйкес келмеген;

кандидат өзiнiң сайлау алдындағы науқанында лауазымдық немесе қызмет жағдайын пайдаланған;

кандидат сайлау алдындағы үгiтті кандидаттарды тіркеу мерзімі аяқталғанға дейiн жүргiзген;

кандидаттың және (немесе) оның сенім білдiрiлген адамдарының басқа кандидаттың ар-намысы мен қадір-қасиетіне нұқсан келтіретін, оның іскерлік беделiн түсiретiн жалған мәлiметтердi таратқан фактiсiн сот анықтаған;

сот кандидат пен оның сенiм бiлдiрілген адамдарының сайлаушыларды сатып алу фактiлерiн анықтаған;

осы Конституциялық заңда белгiленген өзге де жағдайларда кандидатты тіркеуден бас тартады немесе оны тіркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды;

3-1) декларацияны тапсыру кезіне кандидат немесе оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған активтері мен міндеттемелері туралы мәлiметтердің анық еместiгi анықталған жағдайда Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамасына сәйкес кандидатты тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды.

Дауыс беретiн күнге екi күн қалғанда кандидатты тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жоюға немесе бұған дейiн тiркеуден шығарылған кандидатты қалпына келтiруге жол берілмейдi.

7. Кандидатты тiркеуден бас тартуға немесе тiркеу туралы шешiм күшiнiң жойылуына оны ұсынған мәслихат (мәслихаттар) немесе кандидаттың жеке өзi жетi күн мерзiмде Орталық сайлау комиссиясына немесе сотқа шағым бере алады. Бұл ретте шағым берiлген күнiнен бастап жетi күн iшiнде қаралады.

8. Тиістi аумақтық сайлау комиссиясы Сенат депутаттығына кандидаттарды тiркеу туралы хаттама жасайды, ол үш күндік мерзiмде Орталық сайлау комиссиясына табыс етiледi.

Ескерту. 73-бапқа өзгерістер енгізілді – ҚР 28.09.1995 № 2464 (қолданысқа енгізілу тәртібін 133-баптан қараңыз); 1998.05.08 № 222, 1999.05.06 № 375, 1999.06.28 № 407, 2004.04.14 № 545, 2005.04.15 № 44; 31.07.2015 № 340-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 18.11.2015 № 413-V (01.01.2017 бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.12.2018 № 209-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

74-бап. Кандидатурасын алып тастау, Сенат депутаттығына кандидат етiп ұсыну туралы шешiмнiң күшiн жою

1. Сенат депутаттығына кандидат тіркелгенге дейінгі және дауыс бepугe екі күн қалғанға дейiнгi кезеңде тиiсiнше облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасының) сайлау комиссиясына бұл туралы жазбаша өтінiш бере отырып, өз кандидатурасын алып тастай алады.

2. Кандидатты ұсынған мәслихат (мәслихаттар) дауыс беруге дейінгі соңғы екі күнді қоспағанда, тiркеуге дейiнгi және одан кейiнгi уақытта облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасының) сайлау комиссиясына тиiстi ұсыныс жасау арқылы кандидат ұсыну жөнiндегi өз шешiмiнiң күшiн жоя алады.

3. Мұндай жағдайларда тиiстi сайлау комиссиясы кандидатты тiркемейдi не кандидатты тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды.

4. Егер кандидатурасын алып тастау немесе кандидатты ұсыну туралы шешiмнiң күшiн жою осыған мәжбүр еткен себептерсiз жүргiзiлген болса, онда аумақтық сайлау комиссиясы сайлау науқанын өткiзуге республикалық бюджеттен жұмсалған қаражаттың бiр бөлiгiн кандидаттың немесе оны ұсынған тиiстi мәслихаттың есебiне жатқызуға хақылы.

Ескерту. 74-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2005.04.15 № 44; 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

75-бап. Сенат депутаттығына кандидаттың сайлау қорының мөлшерi

Кандидаттың сайлау қоры:

1) жалпы сомасы Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленген ең төменгi жалақының екі жүз есе мөлшерiнен аспауға тиiс кандидаттың жеке қаражатынан;

2) жалпы сомасы Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленген ең төменгі жалақының бес жүз есе мөлшерiнен аспауға тиiс Қазақстан Республикасының азаматтары мен ұйымдарының ерiктi қайырмалдықтарынан құралады.

Жеке тұлғаның ерікті қайырмалдықтарының шекті мөлшері жиынтығында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен жалақы мөлшерінен жиырма бес еседен және Қазақстан Республикасы заңды тұлғасының ерікті қайрымдылықтарының шекті мөлшері жиынтығында елу еседен аспауға тиіс.

Ескерту. 75-бап жаңа редакцияда - ҚР 2004.04.14 № 545; өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

76-бап. Тiркеу мерзiмi аяқталғаннан кейiн шығып қалғандардың орнына Сенат депутаттығына кандидаттар ұсыну

1. Тіркеу мерзiмi аяқталғаннан кейiн кандидаттардың шығып қалуы нәтижесiнде Сенат депутаттығына екіден кем кандидат қалған жағдайда, Орталық сайлау комиссиясы тиісті облыстық (республикалық маңызы бар қала және астана), қалалық сайлау комиссиясының ұсынуы бойынша, өз қаулысымен сайлаудың мерзiмiн ұзартады, бiрақ ол екi айдан аспауға тиiс.

2. Бұл жағдайда Сенат депутаттығына кандидаттар ұсыну осы Конституциялық заңда белгiленген ережелерге сәйкес жүзеге асырылады.

Ескерту. 76-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545; 28.12.2018 № 209-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

77-бап. Сенат депутаттарын сайлау жөнiндегi таңдаушылардың бiрлескен отырысын өткiзу тәртiбi

1. Сенат депутаттарын сайлау таңдаушылардың бiрлескен отырысында жүргiзiледi.

2. Егер бiрлескен отырысқа тиiсiнше облыстың барлық мәслихаттарынан, республикалық маңызы бар қаланың немесе Республика астанасының мәслихатынан өкiл болатын сайланған депутаттар санының елу проценттен астамы қатысса, ол заңды болады.

3. Егер Сенат депутатын сайлау жөнiндегi отырыста болған таңдаушылардың елу процентiнен астамы дауыс беруге қатысса, ол өткiзiлген болып есептеледi.

4. Бiрлескен отырыста тиiсiнше облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қалалар мен Республика астанасы) мәслихаттың төрағасы төрағалық етушi болып табылады.

5. Таңдаушылардың бiрлескен отырысына тиiсiнше облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасы) сайлау комиссиясының төрағасы мен мүшелерi қатысады.

6. Бiрлескен отырыс өткiзiлетiн жерде тиiсiнше облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасының) сайлау комиссиясы Сенат депутатын сайлау жөнiндегi дауыс беру пунктiн ұйымдастырады.

7. Сенат депутаттарын сайлау жөнiндегi бiрлескен отырыстың өткiзiлгенiн куәландыратын құжат тиiсiнше облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасының) тиiстi мәслихат төрағасының сайлау комиссиясына тапсыратын бiрлескен отырыс хаттамасы болып табылады.

8. Бiрлескен отырыс тиiсiнше облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасы) сайлау комиссиясының төрағасы Сенат депутатын сайлау жөнiндегi дауыс беру нәтижелерiн жариялағаннан кейiн жабылады.

Ескерту. 77-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545; 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

78-бап. Сенат депутаты сайлауындағы дауыс санау

1. Сенат депутаты сайлауындағы дауыс санау нәтижелерi тиiсiнше облыстық, қалалық сайлау комиссиясының (республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасының) дауыс беру пунктiнде өткiзiлетiн мәжiлiсiнде анықталады.

2. Облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасының) сайлау комиссиясы дауыс беру нәтижелерi бойынша Сенат депутатын сайлау жөнiндегi дауыс санаудың хаттамасын жасайды, оған:

1) сайлау комиссиясының төрағасы мен мүшелерi қол қояды;

2) таңдаушылардың бiрлескен мәжiлiсiнде жария етiледi;

3) сайлау күнiнен бастап екi күннен аспайтын мерзiм iшiнде Орталық сайлау комиссиясына жiберiледi.

3. Дауыс санау нәтижесiн анықтауға байланысты өзге де мәселелер осы Конституциялық заңның Жалпы бөлiмiнде белгiленген ережелерге сәйкес шешiледi.

Ескерту. 78-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375 Конституциялық заңдарымен.

79-бап. Сенат депутатын сайлау кезiнде қайта дауыс беру

1. Егер сайлау бюллетенiне Сенат депутаттығына екiден астам кандидаттар енгiзiлген болса және олардың бiрде-бiрi сайланбаса, тиiсiнше облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасының) сайлау комиссиясы ең көп дауыс алған екi кандидат бойынша қайта дауыс берудi тағайындайды. Кандидаттардың бipeуi шығып қалған жағдайда, сайлау бюллетеніне неғұрлым көп дауыс алған келесi кандидат енгiзiледi.

2. Қайта дауыс беру осы Конституциялық заңның талаптары сақтала отырып, бастапқы дауыс беру болған күнi өткiзiледi.

3. Алып тасталды - ҚР 1999.05.06 № 375 Конституциялық заңымен.
Ескерту. 79-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

80-бап. Сенат депутаттарын қайта сайлау

1. Егер сайлау таңдаушылардың қажеттi санының келмеуi себептi өткiзiлмеген деп танылған болса немесе ол жарамсыз деп танылған болса, не екі кандидат дауысқа түскен кезде олар сайланбай қалса, Орталық сайлау комиссиясы тиiстi аумақтық сайлау комиссиясының ұсынысы бойынша қайта сайлау өткiзу жөнiнде шешiм қабылдайды.

2. Қайта сайлау бастапқы сайлаудан кейiн екi ай мерзiмнен кешiктiрiлмей өткiзіледi. Депутаттыққа кандидаттарды ұсыну мен тiркеу, қайта сайлау кезiнде жүзеге асыру көзделген басқа да шаралар осы Конституциялық заңда белгiленген ережелерге сәйкес жүргiзiледi. Бұл ретте сайлау шараларының қысқартылған мерзiмiн Орталық сайлау комиссиясы белгiлейдi.

3. Қайта сайлау туралы хабар жергiлiктi бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланады.

4. Алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.
Ескерту. 80-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

81-бап. Сенат депутаттары сайлауының қорытындыларын анықтау және жариялау

1. Республика бойынша тұтас алғанда Сенат сайлауының қорытындыларын Орталық сайлау комиссиясы сайлау өткiзiлген күннен бастап жетi күн мерзiмнен кешiктiрмей шығарады.

2. Сенат депутаты сайлауында:

1) дауыс беруге қатысқан таңдаушылардың елу процентiнен астамының дауысын алған;

2) қайта дауыс беру кезiнде басқа кандидатпен салыстырғанда таңдаушылардың дауыс санының көпшiлiгiн дауысын алған.

3) алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен;

3. Сайлаудың қорытындыларын анықтауға және жариялауға байланысты өзге де мәселелер осы Конституциялық заңның Жалпы бөлiмiнде белгiленген ережелерге сәйкес шешiледi.

Ескерту. 81-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

82-бап. Сенат депутаттарын тiркеу

1. Орталық сайлау комиссиясы тиiсiнше облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қалалардың және астананың) сайлау комиссияларының хаттамалары негiзiнде Сенаттың сайланған депутаттарын тiркейдi.

2. Орталық сайлау комиссиясы тиiсiнше облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қалалар мен Республика астанасы) сайлау комиссиясының ұсынысы немесе таңдаушылардың арыздары бойынша, егер сайлау барысында немесе дауыстарды санау не дауыс беру нәтижелерiн анықтау кезiнде осы Конституциялық заңды бұзу орын алған болса, Сенат депутаты сайлауын жарамсыз деп табуы және Сенат депутатын тiркеуден бас тартуы мүмкiн. Бұл ретте Сенат депутаттығына кандидат Орталық сайлау комиссиясының осы шешiмiне қабылданған күнiнен бастап он күн iшiнде Жоғарғы Сотқа шағым жасай алады, ол он күн мерзiмде түпкілікті шешiм қабылдайды.

Ескерту. 82-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1997.06.19 № 133-1, 1999.05.06 № 375; 31.07.2015 № 340-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 28.12.2018 № 209-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

83-бап. Сенат депутаттарының кезектен тыс сайлауы мен шығып қалғандардың орнына депутаттар сайлауын өткiзу

1. Сенат депутаттарының кезектен тыс сайлауы мен шығып қалғандардың орнына депутаттар сайлауы Сенат депутаттарын кезектен тыс сайлау үшiн осы Конституциялық заңда белгiленген ережелерге сәйкес өткiзiледi. Бұл ретте сайлау шараларын өткiзу мерзiмiн Орталық сайлау комиссиясы белгiлейдi.

2. Сенат депутаттары өкілеттiгiнің конституциялық мерзiмi бiтуiне бiр жыл қалғанда шығып қалған депутаттың орнына сайлау өткiзiлмейдi.

Ескерту. 83-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

84-бап. Сенат депутаттары сайлауын өткiзудiң дұрыстығы туралы мәселенi Конституциялық Соттың қарауы

Ескерту. 84-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

1. Республика Президентiнiң, Сенат Төрағасының, Мәжiлiс Төрағасының, Парламент депутаттары жалпы санының кемiнде бестен бiр бөлiгiнiң, Республика Премьер-Министрiнiң сайлау қорытындылары шығарылғаннан кейiн он күн iшiнде берiлуi мүмкін өтiнiшi бойынша Конституциялық Сот дау туындаған жағдайда Сенат депутаттары сайлауын өткiзудiң дұрыстығы туралы мәселенi шешедi. Бұл жағдайда сайланған Сенат депутаттарын тiркеу өтiнiштi қарау уақытына тоқтатыла тұрады.

2. Орталық сайлау комиссиясы Сенат депутаттары сайлауын өткiзудiң дұрыстығы туралы дау туындаған жағдайда сайлауды әзiрлеу мен өткiзуге байланысты материалдарды Конституциялық Сотқа бередi.

3. Конституциялық Сот Конституцияны бұзу анықталған әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстерде Сенат депутаттары сайлауын Конституцияға сәйкес емес деп таныған жағдайда, Орталық сайлау комиссиясы осы әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстердегi сайлауды жарамсыз деп тану және сайлау жарамсыз деп танылған әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстерде екi ай iшiнде қайта сайлау өткiзу туралы шешiм қабылдайды.

Ескерту. 84-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545; 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

12-тарау. Республика Парламентi Мәжiлiсiнiң депутаттарын сайлау

85-бап. Мәжiлiс депутаттары сайлауын тағайындау

1. Мыналар:

1) Мәжiлiс депутаттарының өкiлдiгiнiң конституциялық мерзiмiнiң бiтуi кезектi сайлауды;

2) Парламент немесе Парламент Мәжілісі өкiлеттiгiнiң мерзiмiнен бұрын тоқтатылуы кезектен тыс сайлауды;

3) депутат өкiлеттiгiнiң мерзiмiнен бұрын тоқтатылуы, депутатты мандатынан айыру не оның қайтыс болуы шығып қалғандардың орнына депутаттар сайлауын тағайындауға негiз болып табылады.

2. Осы баптың 1-тармағының 1) тармақшасында көзделген жағдайда депутаттар сайлауын Республика Президентi Мәжiлiс депутаттары өкiлеттiгi мерзiмiнiң бiтуiнен кемiнде бес ай бұрын тағайындайды және ол екi айдан кешiктiрілмей өткiзiледi.

3. Осы баптың 1-тармағының 2)-тармақшасында көзделген жағдайда депутаттар сайлауын Республика Президентi бiр мезгiлде Парламент немесе Парламент Мәжілісі өкiлеттiгiнiң мерзiмiнен бұрын тоқтатылғаны туралы шешiм қабылдай отырып, Парламенттiң немесе Парламент Мәжілісінің өкiлеттiгi мерзiмiнен бұрын тоқтатылған күннен бастап екi айдың iшiнде тағайындайды.

Республика Президентінің Парламентті немесе Парламент Мәжілісін тарату туралы актісі қолданысқа енгізілген күн депутаттардың кезектен тыс сайлауы өткізілуге тиіс мерзімнің басталу кезі болып табылады. Бұл мерзім екі ай өткен соң аяқталады. Егер мерзімнің аяқталуы тиісті күн саны жоқ айға тура келетін болса, онда мерзім осы айдың соңғы күнінде аяқталады.

3-1. Алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

4. Осы баптың 1-тармағының 3)-тармақшасында көзделген жағдайларда шығып қалғандардың орнына депутаттар сайлауын депутат мандаты мерзiмiнен бұрын тоқтатылған және одан айырылған не ол қайтыс болған сәттен бастап үш айдан кешiктiрмей Орталық сайлау комиссиясы тағайындайды.

5. Сайлау күнi Конституцияның 41-бабының 3-тармағының талаптары ескерiле отырып белгiленедi.

Ескерту. 85-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 03.10.2013 № 133-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

86-бап. Мәжiлiс депутаттығына кандидаттарға қойылатын талаптар

Мәжiлiс депутаты болып сайлану үшiн азамат Конституцияның 51-бабының 4-тармағында белгiленген талаптарды қанағаттандыруға, сондай-ақ Конституцияның 33-бабының 2 және 3-тармақтарына және осы Конституциялық заңға сәйкес сайлау құқығына ие болуға тиiс.

Ескерту. 86-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545; 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

87-бап. Мәжiлiс депутаттығына кандидаттар ұсыну

1. Парламент Мәжілісінің депутаттығына:

1) партиялық тізімдер бойынша сайланатын кандидаттарды ұсыну құқығы – саяси партияларға;

2) бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша сайланатын кандидаттарды ұсыну құқығы саяси партияларға, қоғамдық бірлестіктерге, сондай-ақ егер жарғыда тиісті өкілеттік көзделген болса, олардың құрылымдық бөлімшелеріне (филиалдары мен өкілдіктеріне) және өзін-өзі ұсыну арқылы азаматтарға тиесілі.

2. Біртұтас жалпыұлттық сайлау округінің аумағы бойынша Мәжіліс депутаттығына сайлау үшін адамдарды партиялық тізімге енгізу саяси партияның жоғары органы мүшелерінің жалпы санының көпшілік даусымен жүргізіледі. Саяси партиялардың партиялық тізімдерге осы саяси партияның мүшелері болып табылмайтын адамдарды кіргізуге құқығы жоқ.

Саяси партияның жоғары органының шешімі азаматтың партиялық тізімге енгізуге келісімі туралы өтінішімен бірге Орталық сайлау комиссиясына жіберіледі.

Біртұтас жалпыұлттық сайлау округінің аумағы бойынша Парламент Мәжілісінің депутаттығына сайлау үшін партиялық тізімге енгізілген адам бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша ұсынылуға құқылы емес.

3. Саяси партиялар адамдарды партиялық тізімге орналастыру тәртібін дербес айқындайды. Партиялық тізімді саяси партияның өкілі саяси партияның жоғары органының партиялық тізімді ұсыну туралы хаттамасынан үзінді көшірмемен бірге бір мезгілде Орталық сайлау комиссиясына ұсынады. Өкілдің өкілеттіктері тиісті құжаттармен расталуға тиіс.

4. Алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

5. Егер сайлауды тағайындау кезінде өзгеше белгіленбесе, Парламент Мәжілісінің депутаттығына кандидаттар ұсыну және өзін-өзі ұсыну дауыс беру күнінен алпыс күн бұрын басталады және сайлауға қырық күн қалғанда жергілікті уақытпен сағат он сегізде аяқталады.

6. Парламент Мәжілісінің депутаттығына кандидаттардың өзін-өзі ұсынуын азаматтар тиісті округтік сайлау комиссиясына осы бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша Парламент Мәжілісінің депутаттығына кандидат болып дауысқа түсу ниеті туралы өтініш беру арқылы жүргізеді.

Саяси партияның, қоғамдық бірлестіктің, олардың құрылымдық бөлімшелерінің (филиалдары мен өкілдіктерінің) кандидатты ұсынуы тиісті округтік сайлау комиссиясына азаматтың ұсынуға келісімі туралы өтінішімен бірге, жоғары басшы орган хаттамасынан үзінді көшірмені, құрылымдық бөлімшелердің (филиалдар мен өкілдіктердің) ұсыну құқығын растайтын жарғыдан үзінді көшірмені жіберу арқылы жүргізіледі.

Саяси партияларды қоспағанда, қоғамдық бірлестік не оның құрылымдық бөлімшесі (филиалы мен өкілдігі) осы қоғамдық бірлестіктің мүшелері болып табылмайтын адамдарды кандидаттар ретінде ұсынуға құқылы. Саяси партияларды қоспағанда, қоғамдық бірлестік және оның құрылымдық бөлімшесі (филиалы мен өкілдігі) әрбір сайлау округінде Парламент Мәжілісінің депутаттығына бір ғана кандидат ұсына алады. Парламент Мәжілісінің депутаттығына кандидаттарды ұсыну туралы шешім қоғамдық бірлестіктің, оның құрылымдық бөлімшесінің (филиалы мен өкілдігінің) жоғары басшы органы мүшелерінің жалпы санының көпшілік даусымен қабылданады және хаттамадан үзінді көшірмемен ресімделеді. Қоғамдық бірлестіктің, оның құрылымдық бөлімшесінің (филиалы мен өкілдігінің) жоғары басшы органының шешімі:

1) ұсынылған кандидаттың назарына жеткізіледі;

2) кандидаттың дауысқа түсуге келісімі туралы өтінішімен және құрылымдық бөлімшелердің (филиалдар мен өкілдіктердің) ұсыну құқығын растайтын жарғыдан үзінді көшірмемен бірге тиісті округтік сайлау комиссиясына жіберіледі.

Егер ұсыну мерзімі аяқталатын күнге бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша депутаттыққа екеуден аз кандидат ұсынылған болса, онда тиісті округтік сайлау комиссиясы кандидаттарды ұсыну мерзімін бес күннен аспайтын мерзімге ұзартады.

Ескерту. 87-бап жаңа редакцияда - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.02.09. № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Конституциялық заңдарымен.

88-бап. Сайлау жарнасы

1. Партиялық тізімдерді ұсынған саяси партиялар партиялық тізімге енгізілген әрбір адам үшін Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төменгі жалақының он бес еселенген мөлшерінде Орталық сайлау комиссиясының шотына саяси партиялардың қаражатынан сайлау жарнасын енгізеді.

2. Парламент Мәжілісі депутаттарының алдыңғы сайлауында дауыс беруге қатысқан сайлаушылар даусының бес және одан да көп пайызын алған саяси партиялар сайлау жарнасын төлемейді.

3. Парламент Мәжілісі депутаттарының алдыңғы сайлауында дауыс беруге қатысқан сайлаушылар даусының үштен беске дейінгі пайызын алған саяси партия осы баптың 1-тармағында белгіленген сайлау жарнасы мөлшерінің елу проценті мөлшерінде сайлау жарнасын төлейді.

Парламент Мәжілісі депутаттарының алдыңғы сайлауында дауыс беруге қатысқан сайлаушылар даусының бірден үшке дейінгі пайызын алған саяси партия осы баптың 1-тармағында белгіленген сайлау жарнасы мөлшерінің жетпіс проценті мөлшерінде сайлау жарнасын төлейді.

4. Саяси партия сайлау қорытындылары бойынша дауыс беруге қатысқан сайлаушылар даусының кемінде бес пайызын алған жағдайларда, сондай-ақ партиялық тізімге енгізілген жалғыз кандидат қайтыс болған жағдайда енгізілген жарна саяси партияға қайтарылады. Қалған жағдайлардың бәрінде енгізілген жарна қайтарылмауға тиіс және республикалық бюджет кірісіне алынады.

5. Бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша Парламент Мәжілісінің депутаттығына әрбір кандидат тіркелгенге дейін және оның Конституциямен және осы Конституциялық заңмен өзіне қойылатын талаптарға сәйкестігі тексерілгеннен кейін Орталық сайлау комиссиясының шотына Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен жалақының он бес еселенген мөлшерінде сайлау жарнасын енгізеді. Енгізілген жарна, егер сайлау қорытындылары бойынша кандидат Парламент Мәжілісінің депутаты болып сайланса немесе дауыс беру қорытындылары бойынша кандидат дауыс беруге қатысқан сайлаушылар даусының кемінде бес пайызын жинаса, сондай-ақ кандидат қайтыс болған жағдайда, кандидатқа қайтарылады. Барлық басқа жағдайларда енгізілген жарна қайтарылуға жатпайды және республикалық бюджет кірісіне айналдырылады.

Ескерту. 88-бап жаңа редакцияда - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

89-бап. Мәжiлiс депутаттығына кандидаттарды тiркеу

1. Саяси партиялар ұсынған партиялық тізімдерді тіркеуді – Орталық сайлау комиссиясы, бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша кандидаттарды тіркеуді округтік сайлау комиссиялары жүзеге асырады.

2. Кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) тіркеуге дейін тұрғылықты жері бойынша мемлекеттік кіріс органдарына осы Конституциялық заңға сәйкес белгіленген ұсыну мерзімі басталатын айдың бірінші күніне салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсуін қамтамасыз ету саласындағы басшылықты жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының уәкілетті мемлекеттік органы белгілеген тәртіппен және нысанда активтері мен міндеттемелері туралы декларациялар ұсынады.

Кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған активтері мен міндеттемелері туралы мәліметтердің анықтығын мемлекеттік кіріс органдары партиялық тізім және кандидат тіркелген күннен бастап он бес күн ішінде тексереді.

3. Партиялық тізімдерді тіркеу мынадай құжаттар болған жағдайда жүргізіледі:

1) Республиканың Әділет министрлігінде саяси партияның тіркелгені туралы құжаттың көшірмесі қоса тіркелген, саяси партияның жоғары органының партиялық тізімді ұсыну туралы хаттамасынан үзінді көшірме;

2) азаматтың партиялық тізімге енгізуге келісімі туралы өтініші;

3) партиялық тізімге енген әрбір адам туралы өмірбаяндық деректер;

4) кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) активтер мен міндеттемелер туралы декларациялар тапсырғаны жөнінде мемлекеттік кіріс органының анықтамасы;

5) саяси партияның сайлау жарнасын енгізгенін растайтын құжат;

6) партиялық тізімге енгізілген адамның осы тізімді ұсынған саяси партияға мүшелігін растайтын құжат.

Кандидаттар – мүгедектігі бар адамдар осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген құжаттарға халықты әлеуметтік қорғау саласындағы уәкілетті орган белгілеген нысан бойынша мүгедектігі туралы анықтамаларды қосымша ұсынады.

4. Тіркеуге бір саяси партиядан оған саяси партиялар арасында бөлінетін депутаттық мандаттардың белгіленген санының отыз процентінен аспайтын адамдар саны енгізілген бір ғана тізім жіберіледі.

Партиялық тізімде үш санат өкілдерінің: әйелдердің, жастардың, мүгедектігі бар адамдарың саны жиынтығында, оған енгізілген адамдардың жалпы санының кемінде отыз пайызын құрауға тиіс.

4-1. Саяси партиядан, қоғамдық бірлестіктен, олардың құрылымдық бөлімшелерінен (филиалдары мен өкілдіктерінен) кандидатты тіркеу мынадай құжаттар болған кезде жүзеге асырылады:

1) құрылымдық бөлімшелердің (филиалдар мен өкілдіктердің) ұсыну құқығын растайтын жарғыдан үзінді көшірмені, саяси партияны, қоғамдық бірлестікті Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде тіркеу, құрылымдық бөлімшелерді (филиалдар мен өкілдіктерді) аумақтық әділет органдарында есептік тіркеу туралы құжаттың көшірмесін қоса бере отырып, саяси партияның, қоғамдық бірлестіктің, олардың құрылымдық бөлімшелерінің (филиалдары мен өкілдіктерінің) жоғары басшы органының тиісті сайлау округі бойынша кандидатты ұсыну жөніндегі хаттамасынан үзінді көшірмелер;

2) азаматтың өзін ұсынған саяси партиядан, қоғамдық бірлестіктен осы сайлау округі бойынша депутаттыққа кандидат болып дауысқа түсуге келісімі туралы өтініші;

3) кандидат туралы өмірбаяндық деректер;

4) кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) активтер мен міндеттемелер туралы декларацияларды тапсырғаны туралы мемлекеттік кірістер органының анықтамасы;

5) кандидаттың сайлау жарнасын енгізгенін растайтын құжат.

Кандидат өзін-өзі ұсынған жағдайда оны тіркеу мынадай құжаттар болған кезде жүзеге асырылады:

1) азаматтың осы сайлау округі бойынша кандидат болып дауысқа түсу ниеті туралы өтініші;

2) кандидат туралы өмірбаяндық деректер;

3) кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) активтер мен міндеттемелер туралы декларацияларды тапсырғаны туралы мемлекеттік кірістер органының анықтамасы;

4) кандидаттың сайлау жарнасын енгізгенін растайтын құжат.

Парламент Мәжілісінің депутаттығына кандидаттардың кез келген санын тіркеуге жол беріледі.

4-2. Округтік сайлау комиссиясы кандидаттарды тіркеу туралы хаттама жасайды, ол бес күн мерзімде Орталық сайлау комиссиясына ұсынылады.

4-3. Округтік сайлау комиссиясы:

1) кандидаттарды тіркегеннен кейін жетінші күннен кешіктірмей жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында әрбір кандидаттың тегін, атын, әкесінің атын (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілген болса), туған жылын, атқаратын лауазымын (жұмыс түрін), жұмыс орны мен тұрғылықты жерін, сондай-ақ кандидаттың қалауына қарай, оның саяси партияға, қоғамдық бірлестікке қатыстылығы және қай ұлтқа жататыны туралы мәліметтерді көрсете отырып, кандидаттарды тіркеу туралы хабар жариялайды;

2) тіркеу кезінде кандидаттарға тиісті куәлік береді;

3) мынадай жағдайларда:

саяси партия, қоғамдық бірлестік, олардың құрылымдық бөлімшелері (филиалдары мен өкілдіктері), кандидат ұсыну қағидаларын бұзған, тіркеуге қажетті құжаттарды ұсынбаған;

саяси партия, қоғамдық бірлестік, олардың құрылымдық бөлімшелері (филиалдары мен өкілдіктері), олар ұсынған кандидаттар, өзін-өзі ұсынған кандидаттар, сондай-ақ сенім білдірілген адамдар тіркеу мерзімі аяқталғанға дейін сайлау алдындағы үгітті жүргізген;

сот саяси партияның, қоғамдық бірлестіктің, олардың құрылымдық бөлімшелерінің (филиалдары мен өкілдіктерінің), кандидаттың және (немесе) сенім білдірілген адамдардың басқа кандидаттың ар-намысы мен қадір-қасиетіне нұқсан келтіретін, оның іскерлік беделін түсіретін жалған мәліметтерді тарату фактісін анықтаған;

сот саяси партияның, қоғамдық бірлестіктің, олардың құрылымдық бөлімшелерінің (филиалдары мен өкілдіктерінің), олар ұсынған кандидаттардың, өзін-өзі ұсынған кандидаттардың, сондай-ақ сенім білдірілген адамдардың сайлаушыларды сатып алу фактілерін анықтаған;

кандидат Конституциямен және осы Конституциялық заңмен өзіне қойылатын талаптарға сәйкес келмеген;

кандидат өзінің сайлау алдындағы науқанында лауазымдық немесе қызметтік жағдайын пайдаланған;

осы Конституциялық заңда белгіленген өзге де жағдайларда, кандидатты тіркеуден бас тартады немесе тіркеу туралы шешімнің күшін жояды.

4) Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамасына сәйкес кандидат немесе оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған активтер мен міндеттемелер туралы мәліметтердің дұрыс еместігі декларация тапсыру кезінде анықталған жағдайда, кандидатты тіркеу туралы шешімнің күшін жояды.

Саяси партия, қоғамдық бірлестік, олардың құрылымдық бөлімшелері (филиалдары мен өкілдіктері) ұсынған кандидатты тіркеуден бас тартылған немесе тіркеу туралы шешімнің күші жойылған жағдайда, мұндай шешімге кандидаттың өзі де, кандидатты ұсынған саяси партия, қоғамдық бірлестік, олардың құрылымдық бөлімшелері (филиалдары мен өкілдіктері) де шағым жасай алады.

Дауыс беретін күнге екі күн қалғанда кандидатты тіркеу туралы шешімнің күшін жоюға немесе бұрын тіркеуден шығарылған кандидатты қалпына келтіруге жол берілмейді.

5. Алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

6. Орталық сайлау комиссиясы:

1) партиялық тізімдер тіркелгеннен кейінгі оныншы күннен кешіктірмей бұқаралық ақпарат құралдарында саяси партияның атауын және партиялық тізімге енгізілген адамдардың санын, сондай-ақ партиялық тізімге енгізілген әрбір адамның тегін, атын, әкесінің атын, туған жылын, атқаратын қызметін (жұмысын), жұмыс орны мен тұрғылықты жерін көрсете отырып, тіркелгені туралы хабар жариялайды;

2) алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен;

3) тіркеу кезінде кандидаттарға тиісті куәліктер береді;

4) мынадай жағдайларда:

саяси партия партиялық тізімді ұсыну ережелерін бұзған, тіркеу үшін қажетті құжаттарды ұсынбаған;

партиялық тізімді ұсынған саяси партия, ол ұсынған кандидаттар, оның сенім білдірген адамдары сайлау алдындағы үгітті тіркелу мерзімі аяқталғанға дейін жүргізген;

тұтас партиялық тізімнің елу процентінен астамын құрайтын адамдар партиялық тізімнен шыққан;

партиялық тізімді ұсынған саяси партияның немесе оның сенім білдірген адамдарының кандидаттың, партиялық тізімді ұсынған басқа саяси партияның немесе партиялық тізімге енгізілген адамның ар-намысы мен қадір-қасиетіне нұқсан келтіретін, оның іскерлік беделін түсіретін жалған мәліметтерді тарату фактісін сот анықтаған;

партиялық тізімді ұсынған саяси партияның немесе оның сенім білдірген адамдарының сайлаушыларды сатып алу фактілерін сот анықтаған;

осы Конституциялық заңда белгіленген өзге де жағдайларда партиялық тізімді тіркеуден бас тартады немесе оны тіркеу туралы шешімнің күшін жояды.

Дауыс беретін күнге екі күн қалғанда партиялық тізімді тіркеу туралы шешімнің күшін жоюға немесе бұрын тіркеуден шығарылған партиялық тізімді қалпына келтіруге жол берілмейді;

5) мынадай жағдайда:

партиялық тізімге енгізілген адам Қазақстан Республикасының Конституциясында және осы Конституциялық заңда кандидатқа қойылатын талаптарға сай келмеген;

партиялық тізімге енгізілген адамның өзінің сайлау алдындағы науқанында лауазымдық немесе қызмет жағдайын пайдаланған;

партиялық тізімге енгізілген адам сайлау алдындағы үгітті партиялық тізімді тіркеу мерзімі аяқталғанға дейін жүргізген;

партиялық тізімге енгізілген адамның партиялық тізімді ұсынған саяси партияның кандидатының немесе партиялық тізімге енгізілген басқа адамның ар-намысы мен қадір-қасиетіне нұқсан келтіретін, олардың іскерлік беделін түсіретін жалған мәліметтерді тарату фактісін сот анықтаған;

Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамасына сәйкес, партиялық тізімге енгізілген адам мен оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған активтері мен міндеттемелері туралы мәліметтердің анық еместігі анықталған;

партиялық тізімге енгізілген адамның немесе оның сенім білдірген адамдарының сайлаушыларды сатып алу фактілерін сот анықтаған;

осы Конституциялық заңда белгіленген өзге де жағдайларда партиялық тізімге енгізілген адамды осы тізімнен шығару туралы шешім қабылдайды.

Партиялық тізімге енгізілген адамды осы тізімнен шығару туралы шешімге партиялық тізімді ұсынған саяси партия не партиялық тізімнен шығарылған адам Жоғарғы Сотқа шағым жасай алады, оның шешімі түпкілікті болып табылады.

Партиялық тізімге енгізілген адамды дауыс беретін күнге екі күн қалғанда шығару туралы шешім қабылдауға жол берілмейді;

6) алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

7. Партиялық тізімді, бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша кандидатты тіркеуден бас тартуға немесе тіркеу туралы шешімнің күшін жоюға жеті күн мерзімде Орталық сайлау комиссиясына және (немесе) Жоғарғы Сотқа шағым жасалуы мүмкін. Бұл ретте, Орталық сайлау комиссиясы немесе Жоғарғы Сот шағым берілген күннен бастап жеті күн мерзімде шағым бойынша шешім шығарады.

8. Партиялық тізімдерді және кандидаттарды тіркеу, егер сайлауды тағайындау кезінде өзгеше белгіленбесе, дауыс беру күнінен алпыс күн бұрын басталады және сайлауға отыз күн қалғанда жергілікті уақытпен сағат он сегізде аяқталады.

Ескерту. 89-бап жаңа редакцияда - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); өзгерістер енгізілді – ҚР 28.09.1995 № 2464 қолданысқа енгізілу тәртібін 133-баптан қараңыз); 31.07.2015 № 340-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 18.11.2015 № 413-V (01.01.2017 бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен; 25.05.2020 № 335-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 07.02.2022 № 105-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Конституциялық заңдарымен.

90-бап. Кандидатураны алып тастау, Мәжiлiс депутаттығына кандидат етiп ұсыну туралы шешiмнiң күшiн жою

1. Партиялық тізімге енгізілген адам Орталық сайлау комиссиясына жазбаша өтініш бере отырып, өз кандидатурасын партиялық тізімнен кері қайтарып ала алады. Бұл жағдайларда Орталық сайлау комиссиясы партиялық тізімге енгізілген адамды шығару туралы шешім қабылдайды.

1-1. Бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша Парламент Мәжілісінің депутаттығына кандидат тиісті округтік сайлау комиссиясына жазбаша өтінішпен жүгіне отырып, өз кандидатурасын кері қайтарып ала алады.

Бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша Парламент Мәжілісінің депутаттығына кандидат дауыс беретін күнге екі күн қалғанда өз кандидатурасын ала алмайды.

Саяси партияның және қоғамдық бірлестіктің, олардың құрылымдық бөлімшесінің (филиалы мен өкілдігінің) басшы органы дауыс беретін күнге дейінгі соңғы екі күнді қоспағанда, тіркелгенге дейінгі және одан кейінгі кез келген уақытта округтік сайлау комиссиясына тиісті ұсынумен жүгіне отырып, Парламент Мәжілісінің депутаттығына кандидат ұсыну туралы өз шешімінің күшін жоя алады.

Мұндай жағдайларда округтік сайлау комиссиясы кандидатты тіркеуді жүргізбейді не кандидатты тіркеу туралы шешімнің күшін жояды.

2. Алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.
Ескерту. 90-бап жаңа редакцияда - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Конституциялық заңдарымен.

91-бап. Мәжiлiс депутаттығына кандидаттың сенiм бiлдiрген адамдары

Ескерту. 91-бап алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

92-бап. Мәжiлiс депутаттығына кандидаттың сайлау қорының мөлшерi

Ескерту. 92-бап алып тасталды - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

92-1-бап. Саяси партияның, Парламент Мәжілісінің депутаттығына кандидаттың сайлау қорының мөлшерi

Ескерту. 92-1-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

1. Саяси партиялар ұсынатын партиялық тiзiмдердiң құрамында дауысқа түсетiн кандидаттардың өз сайлау қорларын құруға құқығы жоқ.

2. Саяси партияның сайлау қоры:

1) саяси партияның жалпы сомасы заңдарда белгiленген ең төменгi жалақының мөлшерiнен бес мың еседен аспауы тиiс жеке қаражатынан;

2) Республиканың азаматтары мен ұйымдарының жалпы сомасы заңдарда белгiленген ең төменгi жалақы мөлшерiнен он мың еседен аспауы тиiс ерiктi қайырмалдықтарынан құралады.

Жеке тұлғаның ерікті қайырмалдықтарының шекті мөлшерлері жиынтығында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен жалақы мөлшерінен жүз еседен және Қазақстан Республикасы заңды тұлғасының ерікті қайырмалдықтарының шекті мөлшерлері жиынтығында бес жүз еседен аспауға тиіс.

3. Кандидаттың сайлау қоры:

1) кандидаттың жалпы сомасы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен жалақы мөлшерінен екі жүз еседен аспауға тиісті өз қаражатынан;

2) Қазақстан Республикасы азаматтары мен ұйымдарының жалпы сомасы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен жалақы мөлшерінен бес жүз еседен аспауға тиісті ерікті қайырмалдықтарынан құралады.

Жеке тұлғаның ерікті қайырмалдықтарының шекті мөлшерлері жиынтығында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен жалақы мөлшерінен жиырма бес еседен және Қазақстан Республикасы заңды тұлғасының ерікті қайырмалдықтарының шекті мөлшерлері жиынтығында елу еседен аспауға тиіс.

Ескерту. 12-тарау 92-1-баппен толықтырылды - ҚР 1999.05.06 № 375; өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

93-бап. Тiркеу мерзiмi аяқталғаннан кейiн шығып қалғандардың орнына Мәжiлiс депутаттығына кандидаттар ұсыну

Ескерту. 93-бап алып тасталды - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

93-1-бап. Қазақстан халқы Ассамблеясының Мәжіліс депутаттарының сайлауы жөніндегі сессиясын өткізу тәртібі

Ескерту. 93-1-бап алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

93-2-бап. Тіркеу мерзімі аяқталғаннан кейін шығып қалғандардың орнына Парламенті Мәжілісінің депутаттығына кандидаттарды ұсыну

1. Тиісті сайлау округі бойынша тіркеу мерзімі аяқталғаннан кейін барлық кандидаттар шығып қалған жағдайда Орталық сайлау комиссиясы округтік сайлау комиссиясының ұсынуы бойынша өз қаулысымен сайлау мерзімін ұзартады, бірақ ол екі айдан аспауға тиіс.

2. Бұл жағдайда Парламент Мәжілісінің депутаттығына кандидаттарды ұсыну осы Конституциялық заңға сәйкес жүзеге асырылады.

Ескерту. Конституциялық заң 93-2-баппен толықтырылды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

94-бап. Парламент Мәжілісі депутаттарын сайлауда дауыстарды санау

1. Учаскелік сайлау комиссиясы дауыс беру нәтижелері бойынша дауыс беру хаттамасын жасайды, ол дереу тиісті аумақтық немесе округтік сайлау комиссиясына жіберіледі.

2. Учаскелік сайлау комиссияларының хаттамалары негізінде тиісті аумақтық немесе округтік сайлау комиссиясы дауыс беру нәтижелері туралы хаттама жасайды, оған комиссия төрағасы мен мүшелері қол қояды және ол дауыс берілген күннен бастап екі күннен аспайтын мерзімде Орталық сайлау комиссиясына жіберіледі.

3. Сайлау нәтижелері Орталық сайлау комиссиясының отырысында тиісті аумақтық және округтік сайлау комиссияларының хаттамалары негізінде анықталады.

4. Дауыстарды санаудың нәтижесі мен сайлау нәтижесін айқындауға байланысты өзге де мәселелер осы Конституциялық заңның Жалпы бөлігінде белгіленген қағидаларға сәйкес шешіледі.

Ескерту. 94-бап жаңа редакцияда – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

94-1-бап. Қазақстан халқы Ассамблеясы сайлайтын Мәжіліс депутаттарының сайлауында дауыстарды санау

Ескерту. 94-1-бап алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

95-бап. Мәжiлiс депутаттарының сайлауы кезiнде қайта дауыс беру

1. Егер сайлау барысында немесе дауыстарды санау не сайлау нәтижелерін анықтау кезінде осы Конституциялық заңды азаматтардың ерік білдіру нәтижелерін дұрыс анықтауға мүмкіндік бермейтін бұзушылық орын алса, Орталық сайлау комиссиясы тиісті аумақтық немесе округтік сайлау комиссиясының ұсынуы немесе азаматтардың өтініштері бойынша тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктегі немесе сайлау округіндегі Мәжіліс депутаттарының сайлауын жарамсыз деп тануы мүмкін. Мұндай жағдайда Орталық сайлау комиссиясы тиісті әкімшілік-аумақтық бірлікте немесе сайлау округінде қайта дауыс беруді тағайындайды.

2. Қайта дауыс беру Орталық сайлау комиссиясы белгілеген мерзімде, бірақ бір айдан аспайтын мерзімде сол партиялық тізімдер және сол кандидаттар бойынша, сол сайлау учаскелерінде және бастапқы сайлауды өткізу үшін жасалған сол сайлаушылардың тізімдері бойынша өткізіледі. Қайта дауыс беруді өткізу туралы бұқаралық ақпарат құралдарында хабарланады.

3. Егер сайлау бюллетеніне Парламент Мәжілісінің депутаттығына екеуден көп кандидат енгізілсе және олардың бірде-біреуі сайланбаса, округтік сайлау комиссиясы ең көп бірдей дауыс санын алған кандидаттар бойынша депутатты сайлау жөнінде қайта дауыс беруді тағайындайды. Егер кандидатуралардың шығып қалуы нәтижесінде бір кандидат қалса, оның кандидатурасы бойынша қайта дауыс беру өткізілмейді және ол сайланды деп есептеледі.

Ескерту. 95-бап жаңа редакцияда - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

96-бап. Мәжiлiс депутаттарын қайта сайлау

1. Егер Мәжіліс депутаттарының сайлауы жарамсыз деп танылған болса не екі кандидат дауысқа түскен кезде олар сайланбай қалса, Орталық сайлау комиссиясы Парламент Мәжілісі депутаттарының қайта сайлауын өткізу туралы шешім қабылдайды. Қайта дауыс беру сол сайлау учаскелерінде және бастапқы сайлауды өткізу үшін жасалған сол сайлаушылардың тізімдері бойынша өткізіледі.

2. Алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

3. Қайта сайлау бастапқы сайлаудан кейін екі ай мерзімнен кешіктірілмей немесе Орталық сайлау комиссиясы белгілейтін мерзімде өткізіледі. Қайта сайлау кезінде жүзеге асыру көзделген сайлау іс-шаралары осы Конституциялық заңда белгіленген тәртіппен өткізіледі. Бұл ретте сайлау іс-шараларының қысқартылған мерзімдерін Орталық сайлау комиссиясы айқындайды.

4. Қайта сайлауды өткізу туралы бұқаралық ақпарат құралдарында хабарланады.

Ескерту. 96-бап жаңа редакцияда - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Конституциялық заңдарымен.

97-бап. Мәжiлiс депутаттары сайлауының нәтижелерiн анықтау және жариялау

1. Республиканы тұтас алғанда Мәжiлiс депутаттары сайлауының қорытындыларын Орталық сайлау комиссиясы сайлау өткiзiлген күннен бастап он күн мерзiм iшiнде анықтайды.

2. Алып тасталды - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

3. Сайлау қорытындыларын анықтауға және жариялауға байланысты өзге де мәселелер осы Конституциялық заңның Жалпы бөлiмiнде белгiленген ережелерге сәйкес шешiледi.

Ескерту. 97-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

97-1-бап. Депутаттық мандаттарды партиялық тізімдер бойынша дауыс берудің қорытындыларына қарай бөлу

1. Орталық сайлау комиссиясы дауыс беруге қатысқан сайлаушылар санының бес және одан да көп пайызын алған әрбір партиялық тізім үшін біртұтас жалпыұлттық округтің аумағы бойынша берілген сайлаушылар дауысының жиынтығын есептеп шығарады. Бес пайыздық кедергіден өткен саяси партияны жақтап дауыс берген сайлаушылар дауысының жиынтығы бөлінетін депутаттық мандаттар санына бөлінеді. Алынған нәтиже алғашқы сайлау жеке саны (квота) болып табылады.

2. Егер дауыс беруге қатысқан сайлаушылар дауысының бес пайызын тек қана бір саяси партия алса, онда депутаттық мандаттарды бөлуге көрсетілген саяси партияның тізімі, сондай-ақ дауыс беруге қатысқан сайлаушылар дауысының келесі көп санын жинаған партиялардың партиялық тізімі жіберіледі.

Екі саяси партияға берілген сайлаушылар дауысының жиынтығы бөлінетін депутаттық мандаттар санына бөлінеді. Алынған нәтиже алғашқы сайлау жеке саны (квота) болып табылады.

3. Депутаттық мандаттарды бөлуге қатысқан әрбір партиялық тізім алған дауыстардың саны алғашқы сайлау жеке санына бөлінеді.

Бес пайыздық кедергіні еңсермеген және осы баптың 2-тармағына сәйкес мандаттарды бөлуге қатысқан партиялардың тізімімен алынған дауыстардың саны алғашқы сайлау жеке санына бөлінеді және 0,7 түзету коэффициентіне көбейтіледі.

Санды бөлу нәтижесінде алынған тұтас бөлік партиялық тізім құрған тиісті саяси партия алатын депутаттық мандаттар саны болып табылады.

Бес пайыздық кедергіні еңсермеген және осы баптың 2-тармағына сәйкес мандаттарды бөлуге қатысқан саяси партия кемінде екі мандат алады.

4. Егер осы баптың 3-тармағына сәйкес жүргізілген іс-әрекеттен кейін бөлінбеген мандаттар қалса, оларды қайта бөлу жүргізіледі. Бөлінбеген мандаттар осы баптың 3-тармағына сәйкес бөлудің нәтижесінде алынған санның ең көп бөлшектенген бөлігіне (қалдығына) ие болған партиялық тізімдерге бір-бірден беріледі. Ең көп қалдық тең болған жағдайда басымдық бұрын тіркелген партиялық тізімге беріледі.

Осы баптың 2-тармағына сәйкес мандаттарды бөлу кезінде бөлінбеген мандаттар дауыс беру қорытындысы бойынша бес пайыздық кедергіні еңсерген партиялық тізімге беріледі.

5. Депутаттық мандаттарды бөлу кезектілігін саяси партияның басшы органы осы Конституциялық заңның 89-бабының 4-тармағына сәйкес партиялық тізімге енгізілген кандидаттар арасынан сайлау қорытындылары жарияланған күннен бастап он күннен кешіктірмей айқындайды.

Осы тармақтың бірінші бөлігінде белгіленген мерзімдерде саяси партияның басшы органы алынған депутаттық мандаттарды бөлу кезектілігін айқындамаған жағдайда, Орталық сайлау комиссиясының қаулысымен партия алған депутаттық мандаттарды бөлу мемлекеттік тілдің әліпбилік ретімен тіркелген тізімдерге сай жүзеге асырылады.

Депутаттық мандаттарды бөлген кезде үш санат өкілдерінің: әйелдердің, жастардың, мүгедектігі бар адамдардың саны жиынтығында, партия алған депутаттық мандаттардың жалпы санының кемінде отыз пайызын құрауға тиіс.

6. Депутат мерзімінен бұрын шығып қалған жағдайда, оның мандаты Орталық сайлау комиссиясының қаулысымен саяси партияның тізіміне енгізілген кандидаттар арасынан саяси партияның басшы органы осы баптың 5-тармағына сәйкес айқындайтын келесі кандидатқа беріледі. Бұл ретте осы баптың 5-тармағы үшінші бөлігінің талаптары сақталуға тиіс.

Тиісті партиялық тізімде кандидаттар қалмаған жағдайда Мәжіліс депутаттарының келесі сайлауына дейін мандат бос қалады.

Саяси партиялар Орталық сайлау комиссиясына бұл туралы жазбаша өтініш және саяси партияның басшы органы отырысының хаттамасынан үзінді көшірме бере отырып, кандидаттардың партиялық тізімдегі кезектілігін өзгертуге құқылы.

Ескерту. 12-тарау 97-1-баппен толықтырылды - ҚР 1999.05.06 № 375 Конституциялық заңымен, жаңа редакцияда - ҚР 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); өзгеріс енгізілді – ҚР 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 07.02.2022 № 105-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

98-бап. Мәжiлiс депутаттарын тiркеу

Орталық сайлау комиссиясы сайланған Мәжіліс депутаттарын тіркейді.

Ескерту. 98-бап жаңа редакцияда - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

99-бап. Мәжiлiс депутаттарының кезектен тыс сайлауын және шығып қалған депутаттар орнына сайлау өткiзу

1. Мәжiлiс депутаттарының кезектен тыс сайлауы және шығып қалған депутаттар орнына сайлау осы Конституциялық заңның Мәжiлiс депутаттарының кезектi сайлауы үшiн белгiленген ережелерiне сәйкес өткiзiледi. Бұл ретте сайлау шараларын өткiзу мерзiмiн Орталық сайлау комиссиясы белгiлейдi.

2. Мәжiлiс депутаттары өкiлеттiгiнiң конституциялық мерзiмi бiтуiне бiр жыл қалғанда, шығып қалған депутаттың орнына сайлау өткiзiлмейдi.

Ескерту. 99-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

100-бап. Конституциялық Соттың Мәжiлiс депутаттары сайлауын өткiзудiң дұрыстығы туралы мәселенi қарауы

Ескерту. 100-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

1. Республика Президентiнiң, Сенат Төрағасының, Мәжiлiс Төрағасының, Парламент депутаттары жалпы санының кемiнде бестен бiр бөлiгiнiң, Республика Премьер-Министрiнiң сайлау қорытындылары шығарылғаннан кейiн он күн ішінде берiлуi мүмкін ұсынысы бойынша Конституциялық Сот дау туындаған жағдайда Мәжiлiс депутаттары сайлауын өткiзудiң дұрыстығы туралы мәселенi шешедi. Бұл жағдайда сайланған Мәжiлiс депутаттарын тiркеу ұсынысты қарау уақытына тоқтатыла тұрады.

2. Орталық сайлау комиссиясы Мәжiлiс депутаттары сайлауын өткiзудiң дұрыстығы туралы дау туындаған жағдайда сайлауды әзiрлеу мен өткiзуге байланысты материалдарды Конституциялық Сотқа бередi.

3. Конституциялық Сот Конституцияны бұзу анықталған әкімшілік-аумақтық бірліктердің немесе сайлау округтерінің аумақтарындағы Парламент Мәжілісінің депутаттарын сайлауды Конституцияға сәйкес келмейді деп таныған жағдайда, Орталық сайлау комиссиясы осы әкімшілік-аумақтық бірліктердің немесе сайлау округтерінің аумағындағы сайлауды жарамсыз деп тану және қайта дауыс беруді өткізу туралы шешім қабылдайды.

4. Алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.
Ескерту. 100-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Конституциялық заңдарымен.

13-тарау. Республика мәслихаттары депутаттарының сайлауы

101-бап. Мәслихаттар депутаттары сайлауын тағайындау

1. Мыналар:

1) мәслихаттар өкiлеттiгiнiң конституциялық мерзiмiнiң аяқталуы, заңда белгiленген жағдайларды қоспағанда, кезектi сайлауды;

2) мәслихаттар өкiлеттiгiнiң мерзiмiнен бұрын тоқтатылуы кезектен тыс сайлауды;

4) депутат өкілеттіктерінің мерзімінен бұрын тоқтатылуы не мандаттан айырылу шығып қалғандардың орнына депутаттарды сайлауды тағайындауға негіз болып табылады.

2. Мәслихат депутаттарының кезектi сайлауын Орталық сайлау комиссиясы мәслихаттардың өкiлеттiк мерзiмiнiң аяқталуынан кемiнде үш ай бұрын тағайындайды және ол мәслихаттар өкiлеттiгiнiң конституциялық мерзiмiнiң аяқталуына кемiнде бiр ай қалғанда өткiзiлуге тиiс.

3. Өкiлеттiгi мерзiмiнен бұрын тоқтатылған мәслихаттар депутаттарының кезектен тыс сайлауын Орталық сайлау комиссиясы мәслихат өкiлеттiгiн мерзiмiнен бұрын тоқтату туралы Президент Жарлығының, мәслихаттың өзін-өзі тарату туралы шешімінің негiзiнде тағайындайды және ол мәслихаттар өкiлеттiгi мерзiмiнен бұрын тоқтатылған күннен бастап екi айдан кешiктiрiлмей өткiзiлуге тиiс.

3-1. Шығып қалғандардың орнына мәслихаттар депутаттарын сайлауды тиісті сайлау комиссиясы тағайындайды.

Шығып қалғандардың орнына мәслихаттар депутаттарын сайлау наурыздың соңғы жексенбісінде және (немесе) қазанның соңғы жексенбісінде бір мезгілде өткізіледі.

Шығып қалғандардың орнына мәслихаттар депутаттарын сайлауды тиісті сайлау комиссиясы Орталық сайлау комиссиясымен келісу бойынша басқа күнге тағайындауы мүмкін.

4. Алып тасталды – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

5. Барлық деңгейдегi мәслихаттар депутаттарының кезектi сайлауы бiр мезгiлде өткiзiледi және мерзiмі жөнiнен Президент сайлауына, Парламент Сенаты сайлауына тұспа-тұс келмеуге тиiс.

6. Сайлау күнi туралы хабар бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланады.

Ескерту. 101-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 2009.02.09 № 124-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

102-бап. Мәслихаттар депутаттарына қойылатын талаптар

Мәслихат депутаты болып сайлану үшiн азамат Конституцияның 86-бабының 3-тармағында белгiленген талаптарды қанағаттандыруға, сондай-ақ Конституцияның 33-бабының 2 және 3-тармақтарына және осы Конституциялық заңға сәйкес сайлау құқығына ие болуға тиiс.

Ескерту. 102-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

103-бап. Мәслихаттар депутаттығына кандидаттар ұсыну

1. Мәслихаттар депутаттығына:

1) партиялық тізімдер бойынша сайланатын кандидаттарды ұсыну құқығы – саяси партияларға;

2) бірмандаттық аумақтық сайлау округтер бойынша сайланатын кандидаттарды ұсыну құқығы саяси партияларға, қоғамдық бірлестіктерге, сондай-ақ егер жарғыда тиісті өкілеттік көзделген болса, олардың құрылымдық бөлімшелеріне (филиалдары мен өкілдіктеріне) және өзін-өзі ұсыну арқылы азаматтарға тиесілі.

2. Тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік мәслихатының депутаты етіп сайлау үшін адамдарды партиялық тізімге енгізу саяси партияның тиісті филиалының (өкілдігінің) жоғары басшы органы мүшелерінің жалпы санының көпшілік дауысымен жүргізіледі.

3. Саяси партиялар өздерінің мүшелері болып табылмайтын адамдарды партиялық тізімдерге енгізуге құқылы емес.

3-1. Саяси партиядан мәслихат депутаттығына сайлау үшін партиялық тізімге енгізілген адам бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша ұсынылуға құқылы емес.

4. Саяси партияның тиісті филиалының (өкілдігінің) жоғары басшы органының шешімі азаматтың партиялық тізімге енгізуге келісімі туралы өтінішімен бірге тиісті аумақтық сайлау комиссиясына жіберіледі.

5. Адамдарды партиялық тізімге орналастыру тәртібі саяси партияның тиісті филиалының (өкілдігінің) жоғары басшы органының шешімімен айқындалады. Саяси партияның өкілі партиялық тізімді тиісті аумақтық сайлау комиссиясына саяси партияның тиісті филиалының (өкілдігінің) жоғары басшы органы отырысының партиялық тізімді ұсыну туралы хаттамасынан үзінді көшірмемен бір мезгілде ұсынады. Өкілдің өкілеттіктері тиісті құжаттармен расталуға тиіс.

5-1. Мәслихат депутаттығына кандидаттардың өзін-өзі ұсынуын азаматтар тиісті округтік сайлау комиссиясына осы бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша мәслихат депутаттығына кандидат болып дауысқа түсу ниеті туралы өтініш беру арқылы жүргізеді.

Саяси партияның, қоғамдық бірлестіктің, олардың құрылымдық бөлімшелерінің (филиалдары мен өкілдіктерінің) кандидатты ұсынуы тиісті округтік сайлау комиссиясына азаматтың ұсынуға келісімі туралы өтінішімен бірге, жоғары басшы органның хаттамасынан үзінді көшірмені, құрылымдық бөлімшелердің (филиалдар мен өкілдіктердің) ұсыну құқығын растайтын жарғыдан үзінді көшірмені жіберу арқылы жүргізіледі.

Мәслихаттар депутаттығына кандидаттар ұсыну туралы шешім қоғамдық бірлестіктің, оның құрылымдық бөлімшесінің (филиалы мен өкілдігінің) жоғары басшы органы мүшелерінің жалпы санының көпшілік даусымен қабылданады және хаттамадан үзінді көшірмемен ресімделеді. Қоғамдық бірлестіктің, оның құрылымдық бөлімшесінің (филиалы мен өкілдігінің) жоғары басшы органының шешімі:

1) ұсынылған кандидаттың назарына жеткізіледі;

6. Ешкiм бiреуден артық сайлау округiнде кандидат болып ұсыныла алмайды.

7. Егер сайлауды тағайындау кезінде өзгеше белгіленбесе, мәслихаттар депутаттығына кандидаттарды ұсыну және өзін-өзі ұсыну дауыс беру күнінен алпыс күн бұрын басталады және сайлау күніне отыз күн қалғанда жергілікті уақытпен сағат он сегізде аяқталады.

8. Егер тиісті сайлау округі бойынша партиялық тізімдерді немесе кандидаттарды тіркеу мерзімі аяқталатын күнге екеуден аз партиялық тізім немесе кандидат тіркелген болса, тиісті сайлау комиссиясы кандидаттарды ұсыну мерзімін жиырма күннен аспайтын мерзімге ұзартады.

Ескерту. 103-бап жаңа редакцияда – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

104-бап. Мәслихаттар депутаттығына кандидаттарды тiркеу

Ескерту. 104-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

1. Саяси партиялар ұсынатын партиялық тізімдерді тіркеуді тиісті аумақтық сайлау комиссиялары жүзеге асырады.

Партиялық тізімдерін ұсынған саяси партиялар өз қаражаттарынан жергілікті атқарушы органдардың шотына партиялық тізімге енгізілген әрбір адам үшін Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен жалақының бес еселенген мөлшерінде сайлау жарнасын енгізеді.

Тиісті мәслихат депутаттарының алдыңғы сайлауында дауыс беруге қатысқан сайлаушылар даусының бес және одан да көп пайызын алған саяси партиялар тиісті аумақтық сайлау округі бойынша сайлау жарнасын төлемейді.

Тиісті аумақтық сайлау округі бойынша тиісті мәслихат депутаттарының алдыңғы сайлауында дауыс беруге қатысқан сайлаушылар даусының үштен беске дейінгі пайызын алған саяси партия осы тармақтың екінші бөлігінде белгіленген сайлау жарнасы мөлшерінің елу пайызы мөлшерінде сайлау жарнасын төлейді.

Тиісті аумақтық сайлау округі бойынша тиісті мәслихат депутаттарының алдыңғы сайлауында дауыс беруге қатысқан сайлаушылар даусының бірден үшке дейінгі пайызын алған саяси партия осы тармақтың екінші бөлігінде белгіленген сайлау жарнасы мөлшерінің жетпіс пайызы мөлшерінде сайлау жарнасын төлейді.

Сайлау қорытындылары бойынша саяси партия дауыс беруге қатысқан сайлаушылар даусының кемінде бес пайызын жинаған жағдайларда, сондай-ақ партиялық тізімге енгізілген жалғыз кандидат қайтыс болған жағдайда, енгізілген жарна саяси партияға қайтарылады. Қалған барлық жағдайда енгізілген жарна қайтарылуға жатпайды және республикалық бюджет кірісіне алынады.

1-1. Бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша мәслихаттар депутаттығына кандидаттарды тіркеуді округтік сайлау комиссиялары жүзеге асырады.

Мәслихат депутаттығына кандидат тіркелгенге дейін және оның Конституциямен және осы Конституциялық заңмен қойылатын талаптарға сәйкестігі тексерілгеннен кейін жергілікті атқарушы органдардың шотына депозит ретінде Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен жалақының бес еселенген мөлшерінде сайлау жарнасын енгізеді. Енгізілген жарна, егер сайлау қорытындылары бойынша кандидат мәслихат депутаты болып сайланса немесе дауыс беру қорытындылары бойынша кандидат дауыс беруге қатысқан сайлаушылар даусының кемінде бес пайызын жинаса, сондай-ақ кандидат қайтыс болған жағдайда, кандидатқа қайтарылады. Қалған барлық жағдайларда енгізілген жарна қайтарылуға жатпайды және республикалық бюджет кірісіне айналдырылады.

2. Кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) тiркеуге дейiн тұрғылықты жерiндегі мемлекеттік кіріс органдарына осы Конституциялық заңға сәйкес белгіленген ұсыну мерзiмi басталатын айдың бiрiншi күнiне активтер мен міндеттемелер туралы декларацияларды салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсуін қамтамасыз ету саласында басшылықты жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының уәкілетті мемлекеттік органы белгiлеген тәртіппен және нысанда ұсынады.

Кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған активтер мен міндеттемелер туралы мәлiметтердiң анықтығын мемлекеттік кіріс органдары кандидатты тiркеген күннен бастап он бес күн iшiнде тексередi.

Бұл ретте мемлекеттік кіріс органдарының кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) активтері мен міндеттемелері туралы мәліметтерді ұсыну жөніндегі талаптарын алған ұйымдар сұратылған ақпаратты талап алынған күннен бастап төрт күн iшiнде ұсынуға міндетті.

3. Партиялық тізімдерді тіркеу мынадай құжаттар болған кезде жүргізіледі:

1) саяси партияның тиісті филиалы (өкілдігі) жоғары басқару органы отырысының уәкiлеттi органда саяси партияны тiркеу туралы құжаттың көшiрмесi қоса берілген партиялық тiзiмдi ұсыну туралы хаттамасынан үзiндi көшiрме;

2) азаматтың партиялық тiзiмге енгiзуге келiсiм беру туралы өтiнiшi;

3) партиялық тізімге енгізілген әрбір адам туралы өмірбаяндық деректер;

4) саяси партияның сайлау жарнасын енгізгенін растайтын құжат;

5) мемлекеттік кіріс органының кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) активтер мен міндеттемелер туралы декларацияларды тапсырғандығы туралы анықтамалары;

6) партиялық тізімге енгізілген адамның осы тізімді ұсынған саяси партиядағы мүшелігін растайтын құжат.

3-1. Саяси партиядан, қоғамдық бірлестіктен, олардың құрылымдық бөлімшелерінен (филиалдары мен өкілдіктерінен) кандидатты тіркеу мынадай құжаттар болған кезде жүзеге асырылады:

3) кандидат туралы өмірбаяндық деректер;

5) кандидаттың сайлау жарнасын енгізгенін растайтын құжат.

Кандидат өзін-өзі ұсынған жағдайда оны тіркеу мынадай құжаттар болған кезде жүзеге асырылады:

1) осы сайлау округі бойынша кандидат болып дауысқа түсу ниеті туралы өтініш;

2) кандидат туралы өмірбаяндық деректер;

4) кандидаттың сайлау жарнасын енгізгенін растайтын құжат.

Мәслихат депутаттығына кандидаттардың кез келген санын тіркеуге жол беріледі.

4. Аумақтық сайлау округі бойынша бір саяси партиядан бір ғана тізімді тіркеуге жол беріледі, онда әйелдер мен жастардың саны жиынтығында, оған енгізілген адамдардың жалпы санының кемінде отыз пайызын құрауға тиіс.

5. Тиісті сайлау комиссиясы мәслихат депутаттығына партиялық тiзiмдерді және кандидаттарды тiркеу туралы хаттама жасайды, ол бес күн мерзімде жоғары тұрған немесе аумақтық сайлау комиссиясына ұсынылады.

6. Аумақтық сайлау комиссиясы:

1) партиялық тізімдерді тіркегеннен кейінгі жетінші күннен кешіктірмей жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында саяси партияның атауын және партиялық тізімге енгізілген адамдардың санын, сондай-ақ партиялық тізімге енгізілген әрбір адамның тегін, атын, әкесінің атын (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілген болса), туған жылын, атқаратын лауазымын (жұмыс түрін), жұмыс орны мен тұрғылықты жерін көрсете отырып, тіркеу туралы хабар жариялайды;

2) тiркеген кезде кандидаттарға тиiстi куәлiк бередi;

3) мынадай жағдайларда:

саяси партия партиялық тізімді ұсыну қағидаларын бұзған, тіркеу үшін қажетті құжаттарды ұсынбаған;

партиялық тізімді ұсынған саяси партия, ол ұсынған кандидаттар, оның сенім білдірілген адамдары сайлау алдындағы үгітті тіркеу мерзімі аяқталғанға дейін жүргізген;

сот кандидаттың және (немесе) оның сенiм бiлдiрілген адамдарының басқа кандидаттың ар-намысы мен қадiр-қасиетiне нұқсан келтiретiн, оның iскерлiк беделiн түсіретін жалған мәлiметтердi тарату фактiсiн анықтаған;

бүкіл партиялық тізімнің елу пайызынан астамын құрайтын адамдар партиялық тізімінен шыққан;

сот партиялық тiзiмдi ұсынған саяси партияның немесе оның сенiм бiлдiрiлген адамдарының сайлаушыларды сатып алу фактiлерiн анықтаған;

осы Конституциялық заңда белгiленген өзге де жағдайларда партиялық тізімді тіркеуден бас тартады немесе тіркеу туралы шешімнің күшін жояды.

4) мынадай жағдайларда:

партиялық тiзiмге енгiзiлген адам Қазақстан Республикасының Конституциясында және осы Конституциялық заңда кандидатқа қойылатын талаптарға сай келмеген;

Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамасына сәйкес кандидат немесе оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған активтер мен міндеттемелер туралы мәліметтердің дұрыс еместігі декларация тапсыру кезінде анықталған;

партиялық тізімге енгізілген адам өзінің сайлау алдындағы науқанында лауазымдық немесе қызметтік жағдайын пайдаланған;

сот партиялық тізімге енгізілген адамның немесе оның сенім білдірілген адамдарының сайлаушыларды сатып алу фактілерін анықтаған;

осы Конституциялық заңда белгiленген өзге де жағдайларда партиялық тізімге енгізілген адамды осы тізімнен шығару туралы шешім қабылдайды.

Партиялық тізімге енгізілген адамды осы тізімнен шығару туралы шешімге партиялық тізімді ұсынған саяси партия не партиялық тізімнен шығарылған адам сотқа шағым жасай алады, соттың шешімі түпкілікті болып табылады.

Дауыс беретін күнге екі күн қалғанда партиялық тізімге енгізілген адамды шығару туралы шешім қабылдауға жол берілмейді.

6-1. Округтік сайлау комиссиясы:

1) бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша кандидаттарды тіркегеннен кейін жетінші күннен кешіктірмей жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында әрбір кандидаттың тегін, атын, әкесінің атын (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілген болса), туған жылын, атқаратын лауазымын (жұмыс түрін), жұмыс орны мен тұрғылықты жерін, сондай-ақ кандидаттың қалауына қарай оның саяси партияға, қоғамдық бірлестікке қатыстылығы мен қай ұлтқа жататыны туралы мәліметтерді көрсете отырып, кандидатты тіркеу туралы хабар жариялайды;

2) тіркеу кезінде бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша кандидаттарға тиісті куәлік береді;

3) мынадай жағдайларда:

саяси партия, қоғамдық бірлестік, олардың құрылымдық бөлімшелері (филиалдары мен өкілдіктері), олар ұсынған кандидаттар, өзін-өзі ұсыну тәртібімен кандидаттар, сондай-ақ сенім білдірілген адамдар тіркеу мерзімі аяқталғанға дейін сайлау алдындағы үгітті жүргізген;

сот саяси партияның, қоғамдық бірлестіктің, олардың құрылымдық бөлімшелерінің (филиалдары мен өкілдіктерінің), кандидаттың және (немесе) сенiм бiлдiрілген адамдардың басқа кандидаттың ар-намысы мен қадiр-қасиетiне нұқсан келтiретiн, оның iскерлiк беделiн түсіретін жалған мәлiметтердi тарату фактiсiн анықтаған;

сот саяси партияның, қоғамдық бірлестіктің, олардың құрылымдық бөлімшелерінің (филиалдары мен өкілдіктерінің), олар ұсынған кандидаттардың, өзін-өзі ұсыну тәртібімен кандидаттардың, сондай-ақ сенім білдірілген адамдардың сайлаушыларды сатып алу фактілерін анықтаған;

кандидат Конституциямен және осы Конституциялық заңмен өзіне қойылатын талаптарға сәйкес келмеген;

кандидат өзінің сайлау алдындағы науқанында лауазымдық немесе қызметтік жағдайын пайдаланған;

осы Конституциялық заңда белгіленген өзге де жағдайларда, бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша кандидатты тіркеуден бас тартады немесе тіркеу туралы шешімнің күшін жояды;

4) Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамасына сәйкес, кандидат немесе оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған активтер мен міндеттемелер туралы мәліметтердің дұрыс еместігі декларация тапсыру кезінде анықталған жағдайда, кандидатты тіркеу туралы шешімнің күшін жояды.

7. Партиялық тізімді, кандидатты тіркеуден бас тартуға немесе тіркеу туралы шешімнің күшін жоюға жеті күн мерзімде жоғары тұрған сайлау комиссиясына немесе сотқа шағым жасалуы мүмкін. Бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша саяси партия, қоғамдық бірлестік олардың құрылымдық бөлімшелері (филиалдары мен өкілдіктері) ұсынған кандидатты тіркеуден бас тартылған немесе тіркеу туралы шешімнің күші жойылған жағдайда, мұндай шешімге кандидаттың өзі де, кандидатты ұсынған саяси партия, қоғамдық бірлестік, олардың құрылымдық бөлімшелері (филиалдары мен өкілдіктері) де шағым жасай алады. Бұл ретте жоғары тұрған сайлау комиссиясы немесе сот шағым берілген күннен бастап жеті күн мерзімде шағым бойынша шешім шығарады.

8. Егер сайлауды тағайындау кезінде өзгеше белгіленбесе, партиялық тізімдерді, кандидаттарды тіркеу дауыс беру күнінен алпыс күн бұрын басталады және сайлау күніне жиырма бес күн қалғанда жергілікті уақытпен сағат он сегізде аяқталады.

Ескерту. 104-бап жаңа редакцияда – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 25.05.2020 № 335-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

105-бап. Кандидатураны алып тастау, мәслихат депутаттығына кандидат етiп ұсыну туралы шешiмнiң күшiн жою

1. Партиялық тiзiмге енгiзiлген адам аумақтық сайлау комиссиясына және саяси партияға бұл туралы жазбаша өтiнiшпен жүгіне отырып, өз кандидатурасын алып тастай алады.

Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша мәслихат депутаттығына кандидат өз кандидатурасын кері қайтарып ала алады, бұл туралы тиісті округтік сайлау комиссиясына жазбаша өтінішпен жүгінеді.

2. Саяси партияның, оның құрылымдық бөлімшесінің (филиалы мен өкілдігінің) басшы органы дауыс беруге дейінгі соңғы екі күнді қоспағанда, тіркеуге дейінгі және одан кейінгі кез келген уақытта тиісті сайлау комиссиясына мәслихат депутаттығына кандидатты партиялық тізімнен шығару не кандидатты ұсыну туралы өз шешімінің күшін жою туралы тиісті ұсынумен жүгіне алады.

Қоғамдық бірлестіктің, оның құрылымдық бөлімшесінің (филиалы мен өкілдігінің) басшы органы дауыс беруге дейінгі соңғы екі күнді қоспағанда, тіркеуге дейінгі және одан кейінгі кез келген уақытта округтік сайлау комиссиясына тиісті ұсынумен жүгіне отырып, мәслихат депутаттығына кандидатты ұсыну туралы өз шешімінің күшін жоя алады.

3. Осы баптың 2-тармағында көрсетілген жағдайларда, тиісті сайлау комиссиясы партиялық тізімге енгізілген адамдарды шығарып тастайды, кандидатты тіркеуді жүргізбейді не кандидатты тіркеу туралы шешімнің күшін жояды.

Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша мәслихат депутаттығына кандидат дауыс беретін күнге екі күн қалғанда өз кандидатурасын алып тастай алмайды.

4. Егер кандидатураны алып тастау немесе кандидатты ұсыну туралы шешiмнiң күшiн жою осыған мәжбүр ететін мән-жайларсыз жүргізілсе, аумақтық сайлау комиссиясы сайлау науқанын өткiзуге республикалық бюджет қаражатынан жұмсалған шығыстардың бір бөлігін оны ұсынған саяси партияның шотына жатқызуға мiндеттi.

Ескерту. 105-бап жаңа редакцияда – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

106-бап. Саяси партияның, мәслихат депутаттығына кандидаттың сайлау қорының мөлшерi

Ескерту. 106-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

1. Саяси партиялар ұсынған партиялық тізімдер құрамында дауысқа түсетін кандидаттар өздерінің сайлау қорларын құруға құқылы емес.

2. Саяси партиялардың әрбір партиялық тізімге сайлау қорлары:

1) саяси партияның жалпы сомасы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен жалақы мөлшерінен бір мың еседен аспауға тиіс меншікті қаражатынан;

2) Қазақстан Республикасының азаматтары мен ұйымдарының жалпы сомасы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген ең төмен жалақы мөлшерінен екі мың еседен аспауға тиiс ерiктi қайырмалдықтарынан құралады.

Жеке тұлғаның ерікті қайырмалдықтарының шекті мөлшерлері жиынтығында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен жалақы мөлшерінен елу еседен және Қазақстан Республикасы заңды тұлғасының ерікті қайырмалдықтарының шекті мөлшерлері жиынтығында екі жүз елу еседен аспауға тиіс.

3. Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың мәслихаттары депутаттығына кандидаттың сайлау қоры:

1) кандидаттың жалпы сомасы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен жалақы мөлшерінен бір жүз еседен аспауға тиісті өз қаражатынан;

2) Қазақстан Республикасы азаматтары мен ұйымдарының жалпы сомасы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен жалақы мөлшерінен екі жүз еседен аспауға тиісті ерікті қайырмалдықтарынан құралады.

Жеке тұлғаның ерікті қайырмалдықтарының шекті мөлшерлері жиынтығында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен жалақы мөлшерінен он еседен және Қазақстан Республикасы заңды тұлғасының ерікті қайырмалдықтарының шекті мөлшерлері жиынтығында жиырма бес еседен аспауға тиіс.

4. Аудандар мен қалалар мәслихаттары депутаттығына кандидаттың сайлау қоры:

1) кандидаттың жалпы сомасы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен жалақы мөлшерінен елу еседен аспауға тиісті өз қаражатынан;

2) Қазақстан Республикасы азаматтары мен ұйымдарының жалпы сомасы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен жалақы мөлшерінен бір жүз еседен аспауға тиісті ерікті қайырмалдықтарынан құралады.

Жеке тұлғаның ерікті қайырмалдықтарының шекті мөлшерлері жиынтығында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен жалақы мөлшерінен бес еседен және Қазақстан Республикасы заңды тұлғасының ерікті қайырмалдықтарының шекті мөлшерлері жиынтығында он бес еседен аспауға тиіс.

Ескерту. 106-бап жаңа редакцияда – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

107-бап. Тiркеу мерзiмi аяқталғаннан кейiн шығып қалғандардың орнына мәслихаттар депутаттығына кандидаттардың партиялық тізімдерін, кандидаттарды ұсыну

Ескерту. 107-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

1. Егер тiркеу мерзiмi аяқталғаннан кейiн партиялық тізімдердің, кандидаттардың шығып қалуы нәтижесiнде тиiстi сайлау округi бойынша мәслихат депутаттығына кандидаттардың екеуден аз партиялық тізімі не екеуден аз кандидат қалса, тиісті сайлау комиссиясы өз шешiмiмен сайлау мерзiмiн ұзартады, бiрақ ол екi айдан аспауға тиіс.

2. Бұл жағдайда мәслихат депутаттығына кандидаттардың партиялық тізімдерін, кандидаттарды ұсыну осы Конституциялық заңда белгiленген қағидаларға сәйкес жүзеге асырылады.

Ескерту. 107-бап жаңа редакцияда – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

108-бап. Мәслихат депутатын сайлау кезiнде дауыстарды санау

1. Учаскелiк сайлау комиссиясы аудандық (қалалық) және облыстық мәслихаттар депутаттарын сайлау кезінде дауыс беру нәтижелерi бойынша хаттамалар жасайды, олар дереу тиiстi сайлау комиссиясына (аудандық, қалалық, қаладағы аудандық, округтік) жіберіледі.

Округтік сайлау комиссиялары сайлау округі бойынша дауыс беру нәтижелері жөніндегі хаттамаларды тиісті аумақтық сайлау комиссияларына жібереді.

2. Аудандық, қалалық сайлау комиссиялары дауыс беру нәтижелерi бойынша округтік сайлау комиссияларының хаттамалары негiзiнде сайлау күнінен бастап екі күн мерзімнен кешіктірмей аудандық және қалалық мәслихаттарға депутаттар сайлау қорытындыларын белгілейді.

3. Аудандық, қалалық, қаладағы аудандық, округтік сайлау комиссиялары учаскелік сайлау комиссияларының хаттамалары негізінде облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың мәслихаттары депутаттарын сайлау барысындағы дауыс беру нәтижелері бойынша хаттамалар жасайды, олар дереу жоғары тұрған сайлау комиссияларына жіберіледі.

Облыстық, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың сайлау комиссиялары көрсетілген хаттамалардың негізінде сайлау күнінен бастап екі күннен аспайтын мерзімде облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың мәслихаттарына депутаттарды сайлау нәтижелерін белгілейді.

Ескерту. 108-бап жаңа редакцияда – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

109-бап. Мәслихат депутатын сайлау кезiндегi қайта дауыс беру

Ескерту. 109-бап алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

109-1-бап. Мәслихат депутатын сайлау кезiнде қайта дауыс беру

1. Егер сайлау бюллетенiне мәслихат депутаттығына екеуден көп кандидат енгiзiлген болса және олардың бiрде-бiрi сайланбаса, округтiк сайлау комиссиясы ең көп дауыс санын алған екi кандидат бойынша депутатты сайлау жөніндегі қайта дауыс беруді тағайындайды. Егер кандидатуралардың шығып қалуы нәтижесiнде бiр кандидат қалса, онда оның кандидатурасы бойынша қайта дауыс беру өткiзiлмейді және ол сайланды деп есептеледі.

2. Қайта дауыс беру осы Конституциялық заңның талаптары сақтала отырып, бiр ай мерзiмнен кешiктiрiлмей өткізіледі. Қайта дауыс берудi өткiзу туралы жергiлiктi бұқаралық ақпарат құралдарында хабарланады.

Ескерту. 109-1-баппен толықтырылды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

110-бап. Мәслихаттар депутаттарын қайта сайлау

1. Егер сайлау жарамсыз деп танылса аумақтық сайлау комиссиясы қайта сайлау өткiзу жөнiнде шешiм қабылдайды. Дауыс беру сол сайлау учаскелерiнде бастапқы сайлауды өткiзу үшiн жасалған сайлаушылар тiзiмдерi бойынша өткiзiледi.

2. Қайта сайлау бастапқы сайлаудан кейiн екi ай мерзiмнен кешiктiрiлмей өткiзiледi. Қайта сайлауда жүзеге асыру көзделген сайлау шаралары осы Конституциялық заңда белгiленген ережелерге сәйкес жүргiзiледi. Бұл ретте сайлау шараларының қысқартылған мерзiмiн аумақтық сайлау комиссиясы белгiлейдi.

3. Қайта сайлау өткiзу туралы жергiлiктi ақпарат құралдарында хабарланады.

4. Алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.
Ескерту. 110-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

111-бап. Мәслихаттар депутаттары сайлауының қорытындыларын анықтау және жариялау

1. Мәслихат депутаттары сайлауының қорытындыларын тиiстi аумақтық сайлау комиссиялары сайлау өткiзiлген күннен бастап бес күн мерзiмнен кешiктiрмей анықтайды.

3. Мәслихат депутаттары сайлауының қорытындыларын анықтау мен жариялауға байланысты басқа мәселелер осы Конституциялық заңның Жалпы бөлiмiнде белгiленген ережелерге сәйкес шешiледi.

Ескерту. 111-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545; 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

111-1-бап. Партиялық тізімдер бойынша дауыс беру қорытындылары бойынша депутаттық мандаттарды бөлу

1. Тиісті аумақтық сайлау комиссиясы дауыс беруге қатысқан сайлаушылар дауысының бес және одан да көп пайызын алған әрбір партиялық тізім үшін тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік бойынша берілген сайлаушылар дауысының жиынтығын есептеп шығарады. Бес пайыздық кедергіні еңсерген саяси партиялар үшін берілген сайлаушылар дауысының жиынтығы таратылатын депутаттық мандаттар санына бөлінеді. Алынған нәтиже алғашқы сайлау бөлінді саны (квота) болып табылады.

2. Егер дауыс беруге қатысқан сайлаушылар дауысының бес пайызын тек қана бір саяси партия алса, онда депутаттық мандаттарды бөлуге көрсетілген саяси партияның тізімі, сондай-ақ дауыс беруге қатысқан сайлаушылар дауысының келесі көп санын жинаған партияның партиялық тізімі жіберіледі.

Екі саяси партия үшін берілген сайлаушылар дауысының жиынтығы таратылатын депутаттық мандаттар санына бөлінеді. Алынған нәтиже алғашқы сайлау бөлінді саны (квота) болып табылады.

3. Депутаттық мандаттарды бөлуге қатысатын әрбір партиялық тізім алған дауыстардың саны алғашқы сайлау бөлінді санына бөлінеді.

Бес пайыздық кедергіні еңсермеген және осы баптың 2-тармағына сәйкес мандаттарды бөлуге қатысатын партияның тізімі алған дауыстардың саны алғашқы сайлау бөлінді санына бөлінеді және 0,7 түзету коэффициентіне көбейтіледі.

Санды бөлу нәтижесінде алынған тұтас бөлік партиялық тізімді қалыптастырған тиісті саяси партия алатын депутаттық мандаттар саны болып табылады.

Бес пайыздық кедергіні еңсермеген және осы баптың 2-тармағына сәйкес мандаттарды бөлуге қатысатын саяси партия кемінде бір мандат алады.

4. Егер осы баптың 3-тармағына сәйкес жүргізілген әрекеттерден кейін бөлінбеген мандаттар қалса, оларды қайта бөлу жүргізіледі. Бөлінбеген мандаттар осы баптың 3-тармағына сәйкес бөлудің нәтижесінде алынған санның ең көп бөлшектенген бөлігіне (қалдығына) ие болған партиялық тізімдерге бір-бірден беріледі. Ең көп қалдық тең болған кезде бұрын тіркелген партиялық тізімге артықшылық беріледі.

Осы баптың 2-тармағына сәйкес мандаттарды бөлу кезінде бөлінбеген мандаттар дауыс беру қорытындылары бойынша бес пайыздық кедергіні еңсерген партиялық тізімге беріледі.

5. Депутаттық мандаттарды бөлу кезектілігін саяси партияның тиісті филиалының (өкілдігінің) басшы органы партиялық тізімге енгізілген кандидаттардың арасынан сайлау қорытындылары жарияланған күннен бастап бес күннен кешіктірмей айқындайды.

6. Депутат мерзімінен бұрын шығып қалған жағдайда оның мандаты тиiстi аумақтық сайлау комиссиясының қаулысымен партиялық тiзiмге енгiзiлген кандидаттардың арасынан саяси партияның тиісті филиалының (өкілдігінің) басшы органы айқындайтын келесі кандидатқа берiледi.

Егер тиісті партиялық тізімде кандидаттар қалмаса, мандат мәслихат депутаттарының келесі сайлауына дейін бос қалады.

Ескерту. 13-тарау 111-1-баппен толықтырылды – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

112-бап. Мәслихаттар депутаттарын тiркеу

1. Тиiстi сайлау комиссиясы сайланған мәслихаттар депутаттарын тiркейдi.

2. Тиiстi аумақтық сайлау комиссиясы аудандық (қалалық), округтік сайлау комиссиясының ұсынуы немесе азаматтардың өтініштері бойынша, егер сайлау барысында немесе дауыстарды санау не сайлау нәтижелерiн анықтау кезiнде осы Конституциялық заңды бұзушылық орын алса, мәслихат депутаттарын сайлауды жарамсыз деп тани алады және мәслихат депутаттарын тiркеуден бас тарта алады. Бұл ретте аумақтық сайлау комиссиясының осы шешiмiне қабылданған күнінен бастап он күн iшiнде партиялық тізімді ұсынған саяси партия, бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша кандидаттарды ұсынған саяси партия, қоғамдық бірлестік және кандидаттың өзі сотқа шағым жасай алады, сот он күн мерзімде шешiм қабылдайды.

Ескерту. 112-бап жаңа редакцияда – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

113-бап. Мәслихаттар депутаттарын кезектен тыс сайлауды және шығып қалғандардың орнына депутаттар сайлауды өткiзу

Ескерту. 113-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

Мәслихаттар депутаттарын кезектен тыс сайлауды және шығып қалғандардың орнына депутаттар сайлауды осы Конституциялық заңда мәслихаттар депутаттарын кезекті сайлау үшiн белгiленген қағидаларға сәйкес өткiзiледi. Бұл ретте сайлау іс-шараларын өткiзу мерзiмдерiн тиiстi аумақтық сайлау комиссиясы айқындайды.

Мәслихат өкілеттіктерінің конституциялық мерзімінің аяқталуына бір жыл қалғанда шығып қалған депутаттың орнына сайлау өткізілмейді.

Ескерту. 113-бап жаңа редакцияда – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

13-1-тарау. Әкімді сайлау

Ескерту. Заң 13-1-тараумен толықтырылды – ҚР 24.05.2021 № 41-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); жаңа редакцияда – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

113-1-бап. Әкім сайлауды тағайындау

ЗҚАИ-ның ескертпесі!
1-тармақтың қолданысы 01.01.2025 дейін тоқтатыла тұрады, тоқтатыла тұрған кезеңде осы редакцияда қолданыста болады – осы Конституциялық заңның 133-бабымен.

1. Сайлау тағайындауға мыналар негіз болып табылады:

1) аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімінің заңда белгіленген өкілеттіктер мерзімінің аяқталуы;

2) пилоттық өңірлердің тізбесін және аудан, облыстық маңызы бар қала әкімін сайлауды өткізу күнін белгілеу туралы мәслихаттың шешімі;

3) заңда белгіленген жағдайларда, аудан, облыстық маңызы бар қала, аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімі өкілеттіктерінің мерзімінен бұрын тоқтатылуы немесе әкімшілік-аумақтық бірліктердің құрылуы, шекараларының өзгеруі (қосылуы, бөлініп шығуы немесе бөлінуі).

Әкімшілік-аумақтық бірлік құрылған, шекарасы өзгерген (қосылған, бөлініп шыққан немесе бөлінген) кезде сайлау жаңадан құрылған әкімшілік-аумақтық бірлікте ғана тағайындалады.

ЗҚАИ-ның ескертпесі!
2-тармақтың қолданысы 01.01.2025 дейін тоқтатыла тұрады, тоқтатыла тұрған кезеңде осы редакцияда қолданыста болады – осы Конституциялық заңның 133-бабымен.

2. Аудан, облыстық маңызы бар қала әкімін сайлауды тиісті аумақтық сайлау комиссиясы мәслихаттың шешімімен белгіленген, аудан, облыстық маңызы бар қала әкімін сайлауды өткізетін күнге дейін кемінде елу күн бұрын тағайындайды.

Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімін сайлауды тиісті аумақтық сайлау комиссиясы әкімнің өкілеттіктері мерзімі аяқталғанға дейін кемінде елу күн бұрын тағайындайды.

Аудан, облыстық маңызы бар қала әкімін сайлау осы Конституциялық заңның 113-3-бабы 6-тармағының бірінші бөлігінде және 113-9-бабында көрсетілген жағдайларды қоспағанда, мәслихаттың шешімімен белгіленген күні өткізілуге тиіс.

Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімін сайлау осы Конституциялық заңның 113-3-бабы 6-тармағының бірінші бөлігінде және 113-9-бабында көрсетілген жағдайларды қоспағанда, оның заңда белгіленген өкілеттіктері мерзімі аяқталғанға дейін кемінде он күн бұрын өткізілуге тиіс.

3. Әкімді сайлауды тиісті аумақтық сайлау комиссиясы әкімнің өкілеттіктері мерзімінен бұрын тоқтатылған немесе тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік құрылған, шекаралары өзгерген (қосылған, бөлініп шыққан немесе бөлінген) күннен бастап бір ай ішінде тағайындайды және тағайындалған күнінен бастап аудан, облыстық маңызы бар қала әкімі үшін – елу күн ішінде, аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімі үшін қырық күн ішінде өткізіледі.

4. Сайлау болатын күн туралы хабар жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланады.

113-2-бап. Әкімге қойылатын талаптар

Қазақстан Республикасының азаматы әкім болып сайлану үшін осы Конституциялық заңда, "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 36-2-бабында және Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызмет саласындағы заңнамасында көзделген талаптарға сәйкес келуге тиіс.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызмет саласындағы заңнамасының талаптарына сәйкестікті тиісті аумақтық сайлау комиссиясы ұсынған құжаттар негізінде мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.

Әкім болуға кандидат Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызмет саласындағы заңнамасының талаптарына сәйкестікті тексеру үшін тиісті аумақтық сайлау комиссиясына қажетті құжаттарды ұсынады, оның тізбесін Орталық сайлау комиссиясымен бірлесіп, мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті орган белгілейді.

113-3-бап. Әкім болуға кандидатты ұсыну

1. Әкім болуға кандидатты ұсынуды белгіленген тәртіппен тіркелген саяси партиялар – өз мүшелері арасынан, азаматтар өзін-өзі ұсыну тәртібімен әкім болуға кандидат ретінде дауысқа түсу ниеті туралы тиісті сайлау округінің аумақтық сайлау комиссиясына өтініш беру арқылы, сондай-ақ егер ұсыну мерзімі аяқталатын күнге екеуден аз кандидат ұсынылса, жоғары тұрған әкім жүргізеді.

Саяси партия бір сайлау округінде тек бір кандидат ұсынуға құқылы.

2. Саяси партияның тиісті филиалының (өкілдігінің) жоғары басшы органының әкім болуға кандидатты ұсыну туралы шешімі хаттамадан үзінді көшірмемен ресімделеді.

3. Саяси партияның тиісті филиалының (өкілдігінің) жоғары басшы органының шешімі:

1) ұсынылған кандидаттың назарына жеткізіледі;

2) кандидаттың дауысқа түсуге келісімі туралы өтінішімен бірге тиісті аумақтық сайлау комиссиясына әкім болуға кандидатты ұсыну туралы хаттамадан үзінді көшірмемен бір мезгілде жіберіледі.

4. Ешкім біреуден артық сайлау округінде кандидат болып ұсыныла алмайды.

5. Егер сайлауды тағайындау кезінде өзгеше белгіленбесе, кандидаттарды ұсыну сайлау тағайындалған күннен кейінгі күннен басталады және аудандар, облыстық маңызы бар қалалар әкімдерін сайлау өткізілетін күнге отыз күн қалғанда және аудандық маңызы бар қалалар, ауылдар, кенттер, ауылдық округтер әкімдерін сайлау өткізілетін күнге жиырма бес күн қалғанда жергілікті уақытпен сағат он сегізде аяқталады.

6. Егер ұсыну мерзімі аяқталатын күнге әкім болуға екеуден аз кандидат ұсынылса, онда тиісті аумақтық сайлау комиссиясы кандидаттарды ұсыну мерзімін үш күннен аспайтын мерзімге ұзартады.

Бұл ретте, ұсынылған кандидаттар болмаған не ұсыну мерзімі аяқталатын күнге бір кандидат ұсынылған жағдайда, жоғары тұрған әкім тиісінше екі не бір кандидатты ұсынуға құқылы.

113-4-бап. Әкім болуға кандидатты қолдап қол жинау

1. Әкім болуға кандидат өзін-өзі ұсынған жағдайда, тиісті сайлау округінің дауыс беруге құқығы бар сайлаушыларының жалпы санының кемінде бір пайыз даусымен қолдау табуға тиіс.

2. Сайлаушылардың қолдауы олардың қолын жинаумен куәландырылады.

3. Кандидатты қолдап қол жинауды сенім білдірілген адамдар ұйымдастырады және кандидаттың осы Конституциялық заңда, "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 36-2-бабында және Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызмет саласындағы заңнамасында көзделген талаптарға сәйкестігі тексерілгеннен кейін үш күннен кешіктірілмейтін мерзімде, тиісті аумақтық сайлау комиссиясы беретін қол қою парақтарымен ресімделеді.

4. Қол қою парақтары тиісті аумақтық сайлау комиссиясына тіркеу кезеңі аяқталғанға дейін үш күннен кешіктірілмей ұсынылуға тиіс.

5. Әрбір қол қою парағының реттік нөмірі болуға және онда кандидат пен қол жинайтын адамның тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілген болса), кандидаттың жеке қолы, сондай-ақ өз қолын қоятын сайлаушылар туралы мынадай мәліметтер қамтылған бағандар болуға тиіс:

1) тегі, аты және әкесінің аты (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілген болса);

2) жеке басты куәландыратын құжаттың нөмірі мен сериясы;

3) туған күні, айы және жылы;

4) тұрғылықты жерінің мекенжайы;

5) жеке қолы.

6. Қол жинайтын адам қол жинау кезінде тиісті қол қою парағында жеке қолы тұратын кандидаттың сенім білдірілген адамын тіркеу туралы куәліктің көшірмесін көрсетуге тиіс.

7. Қол қою парағының үлгісін Орталық сайлау комиссиясы бекітеді.

8. Толтырылған қол қою парақтары тиісті аумақтық сайлау комиссиясына тапсырылады, ол үш күн мерзімде құжаттандыру және паспорттар мен жеке куәліктер беру жөніндегі уәкілетті органның жұмыскерлерін тарта отырып, жиналған қолдардың дұрыстығын тексеруді жүзеге асырады және тиісті хаттаманы ресімдейді.

9. Қойылған қолдардың дұрыстығын тексеру осы баптың 1-тармағына сәйкес әкім болуға кандидатқа қажеттi көлемдегі қолдардың дұрыстығы анықталғанға дейiн жүргізiледi.

113-5-бап. Әкім болуға кандидаттарды тіркеу

1. Кандидаттарды тіркеуді тиісті аумақтық сайлау комиссиясы жүзеге асырады.

2. Саяси партия ұсынған кандидатты қоспағанда, кандидат өз қаражатынан жергілікті атқарушы органдардың шотына сайлау жарнасын:

аудан (облыстық маңызы бар қала) әкімі болуға кандидаттар үшін – республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болатын ең төмен жалақының бес еселенген мөлшерінде;

аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ әкімі болуға кандидаттар үшін республикалық бюджет туралы заңда тиісті қаржы жылына белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарында қолданыста болатын ең төмен жалақының бір еселенген мөлшерінде енгізеді.

Кандидатты ұсынған саяси партия өз қаражатынан жергілікті атқарушы органдардың шотына әрбір ұсынылған кандидат үшін сайлау жарнасын:

Енгізілген жарна, егер сайлау қорытындылары бойынша кандидат әкім болып сайланса немесе дауыс беру қорытындылары бойынша кандидат дауыс беруге қатысқан сайлаушылар даусының кемінде бес пайызын жинаса, сондай-ақ кандидат қайтыс болған жағдайда, кандидатқа немесе саяси партияға қайтарылады. Қалған барлық жағдайларда енгізілген жарна қайтарылуға жатпайды және жергілікті бюджет кірісіне айналдырылады.

3. Тіркелгенге дейін кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсуін қамтамасыз ету саласында басшылықты жүзеге асыратын уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен және нысанда, ұсыну мерзімі басталған айдың бірінші күніне активтер мен міндеттемелер туралы декларацияны тұрғылықты жеріндегі мемлекеттік кірістер органдарына ұсынады.

Кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған активтер мен міндеттемелер туралы мәліметтердің дұрыстығын мемлекеттік кірістер органдары кандидат тіркелген күннен бастап бес күн ішінде тексереді.

Бұл ретте, кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) активтер мен міндеттемелер туралы мәліметтерді ұсынуы туралы мемлекеттік кірістер органдарының талабын алған ұйымдар сұратылған ақпаратты талап алынған күннен бастап үш күн ішінде беруге міндетті.

4. Тиісті аумақтық сайлау комиссиясы құжаттар тіркеуге келіп түскен кезден бастап кандидаттың құжаттарын Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздік органдарына арнайы тексеру жүргізу үшін жібереді.

Арнайы тексерудің нәтижелерін Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздік органдары аудандық (қалалық) сайлау комиссиясынан құжаттарды алған кезден бастап отыз күн ішінде аудандық (қалалық) сайлау комиссиясына ұсынады.

Бұл ретте, арнайы тексеру барысында Қазақстан Республикасы ұлттық қауіпсіздік органдарының мәліметтерді ұсыну туралы талабын алған ұйымдар сұратылған ақпаратты талап алынған күннен бастап үш күн ішінде беруге міндетті.

5. Саяси партия ұсынған кандидатты тіркеу мынадай құжаттар болған кезде жүргізіледі:

1) саяси партияны мемлекеттік тіркеу туралы құжаттың көшірмесін қоса бере отырып, осы саяси партияның тиісті филиалының (өкілдігінің) жоғары басшы органы отырысының кандидатты ұсыну жөніндегі хаттамасынан үзінді көшірме;

2) азаматтың әкім болуға кандидат ретінде дауысқа түсуге келісімі туралы өтініші;

3) кандидат туралы өмірбаяндық деректер;

4) кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) активтер мен міндеттемелер туралы декларацияларды тапсырғаны туралы мемлекеттік кірістер органының анықтамалары;

5) саяси партияның сайлау жарнасын енгiзгенiн куәландыратын құжат;

6) адамның саяси партияға мүшелігін растайтын құжат;

7) Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметіне кіретін азаматтарға арнайы тексеру жүргізуге қажетті құжаттар.

6. Кандидат өзін-өзі ұсынған жағдайда оны тіркеу мынадай құжаттар болған кезде жүргізіледі:

1) азаматтың әкім болуға кандидат ретінде дауысқа түсу ниеті туралы өтініші;

2) тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік сайлаушыларының кандидатты қолдап қойған қолдарын тексеру нәтижелері туралы тиісті аумақтық сайлау комиссиясының хаттамасы;

3) кандидат туралы өмірбаяндық деректер;

5) кандидаттың сайлау жарнасын енгiзгенiн куәландыратын құжат;

6) Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметіне кіретін азаматтарға арнайы тексеру жүргізуге қажетті құжаттар.

7. Жоғары тұрған әкім осы Конституциялық заңның 113-3-бабы 6-тармағының екінші бөлігінде көзделген тәртіппен ұсынған кандидатты тіркеу мынадай құжаттар болған кезде жүргізіледі:

1) жоғары тұрған әкімнің ұсынуы;

2) азаматтың әкім болуға кандидат ретінде дауысқа түсуге келісімі туралы өтініші;

3) кандидат туралы өмірбаяндық деректер;

5) кандидаттың сайлау жарнасын енгiзгенiн куәландыратын құжат;

8. Тиісті аумақтық сайлау комиссиясы кандидаттарды тіркеу туралы хаттама жасайды.

9. Тиісті аумақтық сайлау комиссиясы кандидаттарды тіркегеннен кейін бесінші күннен кешіктірмей жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында әрбір кандидаттың тегін, атын, әкесінің атын (егер ол жеке басты куәландыратын құжатта көрсетілген болса), туған жылын, атқаратын лауазымын (жұмыс түрін), жұмыс орны мен тұрғылықты жерінің мекенжайын, ұсынылу тәсілін, сондай-ақ кандидаттың қалауына қарай, оның саяси партияға қатыстылығы мен қай ұлтқа жататыны туралы мәліметтерді көрсете отырып, тіркеу туралы хабар жариялайды.

10. Тиісті аумақтық сайлау комиссиясы тіркеу кезінде кандидаттарға тиісті куәлік береді.

11. Тиісті аумақтық сайлау комиссиясы:

1) кандидат ұсыну қағидаларын бұзған, тіркеуге қажетті құжаттарды ұсынбаған;

2) кандидат осы Конституциялық заңмен, "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 36-2-бабымен және Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызмет саласындағы заңнамасымен өзіне қойылатын талаптарға сәйкес келмеген;

3) кандидат өзінің сайлау алдындағы науқанында лауазымдық немесе қызметтік жағдайын пайдаланған;

4) кандидат, сондай-ақ кандидатты ұсынатын саяси партия тіркеу мерзімі аяқталғанға дейін сайлау алдындағы үгітті жүргізген;

5) сот кандидаттың және (немесе) оның сенім білдірген адамдарының басқа кандидаттың ар-намысы мен қадір-қасиетіне нұқсан келтіретін, оның іскерлік беделін түсіретін жалған мәліметтерді тарату фактісін анықтаған;

6) сот кандидаттың және оның сенім білдірген адамдарының сайлаушыларды сатып алу фактілерін анықтаған;

7) арнайы тексерудің теріс нәтижелері алынған жағдайларда;

8) осы Конституциялық заңда белгіленген өзге де жағдайларда, кандидатты тіркеуден бас тартады немесе тіркеу туралы шешімнің күшін жояды.

Тиісті аумақтық сайлау комиссиясы Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамасына сәйкес кандидат немесе оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған активтер мен міндеттемелер туралы мәліметтердің дұрыс еместігі декларация тапсыру кезінде анықталған жағдайда, кандидатты тіркеу туралы шешімнің күшін жояды.

12. Дауыс беру күніне екі күн қалғанда кандидатты тіркеу туралы шешімнің күшін жоюға немесе бұрын тіркеуден шығарылған кандидатты қалпына келтіруге жол берілмейді.

13. Кандидатты тіркеуден бас тартуға немесе оны тіркеу туралы шешімнің күшін жоюға кандидаттарды ұсынған саяси партия, жоғары тұрған әкім немесе кандидат үш күн мерзімде тиісті облыстық сайлау комиссиясына немесе сотқа шағым жасай алады. Шағым бойынша шешімді сот немесе жоғары тұрған аумақтық сайлау комиссиясы шағым берілген күннен бастап үш күн мерзімде шығарады.

14. Егер сайлауды тағайындау кезінде өзгеше белгіленбесе, кандидатты тіркеу барлық қажетті құжаттар алынғаннан кейін басталады және аудандар, облыстық маңызы бар қалалар әкімдерінің сайлауы өткізілетін күнге жиырма бес күн қалғанда және аудандық маңызы бар қалалар, ауылдар, кенттер, ауылдық округтер әкімдерінің сайлауы өткізілетін күнге жиырма күн қалғанда жергілікті уақытпен сағат он сегізде аяқталады.

113-6-бап. Әкім болуға кандидатураны алып тастау, кандидат етіп ұсыну туралы шешімнің күшін жою

1. Әкім болуға кандидат өзін-өзі ұсынған жағдайда, тіркелген күннен бастап және дауыс беру күніне екі күн қалған кезеңде өз кандидатурасын алып тастай алады, бұл туралы тиісті аумақтық сайлау комиссиясына жазбаша өтінішпен жүгінеді.

Саяси партия немесе жоғары тұрған әкім ұсынған әкім болуға кандидат тіркелген күннен бастап және дауыс беру күніне екі күн қалған кезеңде өз кандидатурасын алып тастай алады, бұл туралы тиісті аумақтық сайлау комиссиясына жазбаша өтінішпен жүгінеді және кандидатты ұсынған саяси партияның тиісті филиалын (өкілдігін) немесе жоғары тұрған әкімді хабардар етеді.

2. Кандидатты ұсынған саяси партияның тиісті филиалының (өкілдігінің) жоғары басшы органы немесе жоғары тұрған әкім тіркеуге екі күн қалғанда кандидатты ұсыну туралы өз шешімінің күшін жоя алады, бұл туралы кандидатқа хабарлайды және кандидатты ұсыну туралы шешімнің күшін жою туралы өтінішті тиісті аумақтық сайлау комиссиясына жібереді, ол осының негізінде кандидатты тіркеуді жүргізбейді не кандидатты тіркеу туралы шешімнің күшін жояды.

113-7-бап. Әкім болуға кандидаттарды тіркеу мерзімі аяқталғаннан кейін ұсыну

1. Егер кандидаттарды тіркеу мерзімі аяқталатын күнге әкім болуға екеуден аз кандидат тіркелген жағдайда, тиісті аумақтық сайлау комиссиясы өз шешімімен сайлау мерзімін ұзартады, бірақ ол он бес күннен аспауға тиіс.

2. Егер тіркеу мерзімі аяқталғаннан кейін кандидаттардың шығып қалуы нәтижесінде тиісті сайлау округі бойынша әкім болуға екеуден аз кандидат қалған жағдайда, тиісті аумақтық сайлау комиссиясы өз шешімімен сайлау мерзімін ұзартады, бірақ ол он бес күннен аспауға тиіс.

3. Осы баптың 1 және 2-тармақтарында белгіленген жағдайларда, кандидаттарды ұсыну осы Конституциялық заңға сәйкес жүзеге асырылады.

113-8-бап. Әкімді сайлау кезінде дауыстарды санау

1. Учаскелік сайлау комиссиясы дауыс беру нәтижелері бойынша дауыс беру хаттамасын жасайды, ол дереу тиісті аумақтық сайлау комиссиясына жеткізіледі.

2. Дауыстарды санау нәтижесін айқындауға байланысты өзге де мәселелер осы Конституциялық заңның Жалпы бөлігінде белгіленген қағидаларға сәйкес шешіледі.

113-9-бап. Әкімді қайталама сайлау

1. Егер сайлау жарамсыз деп танылса, аумақтық сайлау комиссиясы қайталама сайлау өткізу туралы шешім қабылдайды.

2. Егер кандидаттар ең көп бірдей дауыс санын жинаса, аумақтық сайлау комиссиясы қайталама сайлау өткізу туралы шешім қабылдайды.

3. Қайталама сайлау бастапқы сайлаудан кейін бір ай мерзімнен кешіктірілмей өткізіледі. Дауыс беру сол сайлау учаскелерінде және бастапқы сайлауды өткізу үшін жасалған сайлаушылардың сол тізімі бойынша жүргізіледі.

Қайталама сайлау кезінде жүзеге асыру көзделген сайлау іс-шаралары осы Конституциялық заңға сәйкес аумақтық сайлау комиссиясы айқындайтын мерзімдерде өткізіледі.

113-10-бап. Әкімді сайлаудың қорытындыларын анықтау және жариялау

1. Сайлау қорытындылары учаскелік сайлау комиссияларының хаттамалары негізінде тиісті аумақтық сайлау комиссиясының отырысында сайлаудан кейін үш күн мерзімнен кешіктірілмей анықталады.

Сайлау қорытындылары туралы хаттама жасалады, оған тиісті аумақтық сайлау комиссиясының төрағасы мен мүшелері қол қояды.

2. Дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың басқа кандидаттармен салыстырғанда ең көп дауыс санын жинаған кандидат әкім болып сайланды деп есептеледі.

3. Сайлау қорытындыларын анықтау мен жариялаудың өзге де мәселелері осы Конституциялық заңның Жалпы бөлігінде белгіленген қағидаларға сәйкес шешіледі.

113-11-бап. Әкімді тіркеу

1. Тиісті аумақтық сайлау комиссиясы сайланған әкімдерді учаскелік сайлау комиссияларының хаттамалары негізінде, сайлау өткізілген күннен бастап жеті күн мерзімде тіркейді.

2. Тиісті аумақтық сайлау комиссиясы, егер сайлау барысында немесе дауыстарды санау кезінде не сайлау нәтижелерін айқындау кезінде осы Конституциялық заңды бұзу орын алса, учаскелік сайлау комиссиясының ұсынуы немесе азаматтардың жолданымдары бойынша әкімді сайлауды жарамсыз деп тани алады және әкімді тіркеуден бас тарта алады. Бұл ретте, тиісті аумақтық сайлау комиссиясының осы шешіміне кандидаттар шешім қабылданған күнінен бастап бес күн ішінде сотқа не жоғары тұрған сайлау комиссиясына шағым жасай алады, олар бес күн мерзімде шешім қабылдайды.

13-2-тарау. Бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша сайланған Парламент Мәжілісі мен мәслихаттардың депутаттарын кері шақырып алу

Ескерту. Конституциялық заң 13-2-тараумен толықтырылды – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

113-12-бап. Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алуға бастама жасау

1. Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алу үшін бастама жасауға сайлаушылардың сенімін жоғалту, оның ішінде сайлау алдындағы бағдарламаны орындамауға байланысты сенімін жоғалту негіз болып табылады.

2. Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алуға бастама жасау депутат жұмыс істеген бірінші жыл және соңғы жыл ішінде қолданыла алмайды.

Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алуға қайта бастама жасауды депутаттың мандаты сақталатын, дауыс беру қорытындылары жарияланған кезден бастап бір жыл өткенге дейін қолдануға болмайды.

3. Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алуға бастама жасау құқығы тиісті бірмандаттық аумақтық сайлау округінің сайлаушыларына тиесілі.

113-13-бап. Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алуға бастама жасау және бастамашы топты қалыптастыру тәртібі

1. Тиісті бірмандаттық аумақтық сайлау округінің сайлаушысы бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алу туралы өтінішпен тиісті аумақтық сайлау комиссиясына осындай кері шақырып алуға бастама жасау негіздерін баяндай отырып, жүгінеді.

2. Сайлау комиссиясы өтінішті осы Конституциялық заңның 113-14-бабының және осы баптың 1-тармағының талаптарына сәйкестігі тұрғысынан қарап шығып, бастамашыны және жоғары тұрған комиссияны өтінішті тіркеу не тіркеуден бас тарту туралы үш күннен кешіктірмей хабардар етеді.

Өтінішті тіркеуден бас тарту туралы шешім қабылданған күннен бастап он күн ішінде бас тарту бойынша сотқа шағым жасалуы мүмкін.

3. Аумақтық сайлау комиссиясы бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алу бойынша қол жинау үшін қол қою парақтарын өзінің интернет-ресурсында орналастырады, олардың нысанын Орталық сайлау комиссиясы белгілейді.

113-14-бап. Қол жинау тәртібі мен мерзімдері

1. Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алу үшін азаматтардың қолын жинауды бастамашы тиісті аумақтық сайлау комиссиясында өтініш тіркелген күннен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде ұйымдастырады.

2. Қол жинау мерзімі аяқталғаннан кейін:

1) қойылған қолдар саны тиісті бірмандаттық аумақтық сайлау округі сайлаушыларының жалпы санының он пайызынан астам болған кезде бастамашы қол қою парақтарын тиісті сайлау комиссиясына ұсынады;

2) қойылған қолдар саны тиісті бірмандаттық аумақтық сайлау округі сайлаушыларының жалпы санының он пайызына жетпеген не тиісті сайлау комиссияларына қол қою парақтары ұсынылмаған кезде тиісті сайлау комиссиясы қол қою парақтарын жарамсыз деп тану, бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алу жөніндегі қызметті тоқтату туралы шешім қабылдайды.

Тиісті сайлау комиссиялары құжаттандыру және паспорттар мен жеке куәліктер беру жөніндегі уәкілетті органның жұмыскерлерін тарта отырып, қол қою парақтарындағы осы бірмандаттық аумақтық сайлау округі азаматтары қолының және тұрғылықты жерінің дұрыстығын он күн ішінде тексереді.

3. Әрбір азамат қол қою парағына тек бір рет қана қол қоюға құқылы. Азаматтың қолы оның тегі, аты, әкесінің аты (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілген болса), тіркеу орны, жеке басын куәландыратын құжаттың деректері және параққа қол қою күні толық көрсетіле отырып толықтырылады.

4. Белгіленбеген үлгідегі қол қою парақтары жарамсыз болып табылады.

Осы баптың талаптары бұзыла отырып толтырылған қол қою парақтары дауыстарды санау кезінде есепке алынбайды.

113-15-бап. Дауыс беруді өткізу тәртібі мен мерзімдері

1. Тиісті сайлау комиссиясы ұсынылған қол қою парақтары осы Конституциялық заңның 113-14-бабының талаптарына сәйкес келген кезде дұрыстығын тексеру мерзімі өткен соң бір күннен кешіктірмей, бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алу бойынша дауыс беруді өткізу туралы шешім қабылдайды.

2. Тиісті сайлау комиссиясы дауыс беруді өткізу туралы шешім қабылданған кезден бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей, бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатқа оны кері шақырып алу бойынша дауыс беруді өткізу туралы хабарлама жібереді.

3. Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алу бойынша дауыс беру – дауыс беруді тағайындау туралы шешім қабылданған күннен бастап екі ай ішінде өткізіледі.

4. Тиісті сайлау комиссиясы дауыс беруді өткізу туралы шешім қабылданған кезден бастап бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатқа және оны кері шақырып алу бастамашысына:

бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған Парламент Мәжілісінің депутатын кері шақырып алуға қатысты үгіт жүргізу құқығын – күнтізбелік бес күн ішінде;

бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған мәслихат депутатын кері шақырып алуға қатысты үгіт жүргізу құқығын күнтізбелік үш күн ішінде береді.

113-16-бап. Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алу бойынша дауыс беру тәртібі

1. Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алу дауыс беруді өткізу арқылы жүзеге асырылады.

2. Дауыс беру осы бапта көзделген ерекшеліктер ескеріле отырып, депутаттарды сайлау сияқты тәртіппен өткізіледі.

3. Егер дауыс беруге тиісті бірмандаттық аумақтық сайлау округі сайлаушыларының кемінде үштен бірі қатысса, дауыс беру өткізілді деп есептеледі.

4. Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутат, егер дауыс беруге қатысқан сайлаушылардың елу пайызынан астамы оны кері шақырып алуға дауыс берсе, кері шақырып алынған болып есептеледі.

5. Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған Парламент Мәжілісінің немесе мәслихаттың депутатын кері шақырып алу бойынша дауыс беру қорытындылары тиісінше Орталық немесе аумақтық сайлау комиссиясының отырысында шығарылады, хаттамамен ресімделеді, оған комиссия төрағасы, төрағаның орынбасары, хатшысы және мүшелері қол қояды.

Сайлау комиссиясының бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутатты кері шақырып алу туралы ресми хабары дауыс беру өткізілген күннен бастап үш күн мерзімнен кешіктірілмей бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланады.

6. Бірмандаттық аумақтық сайлау округі бойынша сайланған депутат кері шақырылып алынған жағдайда, тиісті сайлау комиссиясы осы Конституциялық заңның ережелеріне сәйкес депутаттарды сайлауды тағайындайды.

14-тарау. Қазақстан Республикасының өзге де жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына сайлау

Ескерту. 14-тарауға өзгерту енгізілді - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

114-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына сайлау тағайындау

1. Мыналар:

1) жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының заңмен белгiленген өкiлеттiгi мерзiмiнiң аяқталуы сайлау тағайындауға;

2) жергiлiктi өзiн-өзi басқару органы мүшесiнiң өкiлеттiгiнiң мерзiмiнен бұрын тоқтатылуы, оны мандатынан айыру не оның қайтыс болуы шығып қалғанның орнына мүше сайлауын тағайындауға негiз болып табылады.

2. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының сайлауын аумақтық сайлау комиссиясы жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының өкiлеттiгi мерзiмiнiң бiтуiнен кемiнде екi ай бұрын тағайындайды және олардың заңмен белгiленген өкiлеттiгi мерзiмiнiң бiтуiне кемiнде бiр ай уақыт қалғанда өткiзiлуге тиiс.

Сайлауларды өткiзу тәртiбiн Орталық сайлау комиссиясы осы Конституциялық заңға сәйкес айқындайды.

3. Сайлау күнi туралы хабар жергiлiктi бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланады.

Ескерту. 114-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

115-бап. Өзге де жергілікті өзін-өзі басқару органдары мүшелеріне қойылатын талаптар

Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органының мүшесi болып сайлану үшiн азамат Қазақстан Республикасының тиiстi заңымен белгiленген талаптарды қанағаттандыруға, сондай-ақ оның Конституцияның 33-бабының 2 және 3-тармақтарына сәйкес сайлау құқығы болуға тиiс.

Ескерту. 115-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

116-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелерiн сайлау кезiндегi сайлау округтерi мен сайлау комиссиялары

Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелерiн сайлау кезiнде:

1) халық топтары жинақы тұратын ауылдық және қалалық жергiлiктi қауымдастықтардың аумақтары сайлау округтерi болып табылады;

2) алып тасталды – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

3) сайлауды ұйымдастыру мен өткiзудi учаскелiк сайлау комиссиялары жүзеге асырады.

Ескерту. 116-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

117-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелiгiне кандидаттар ұсыну

1. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелiгiне кандидаттар ұсыну құқығы сайлау құқығы бар әрi ауылдық және қалалық жергiлiктi қауымдастықтарда жинақы тұратын кемiнде елу азамат болған жағдайда құқылы азаматтар жиналысында, сондай-ақ өзiн-өзi ұсыну жолымен азаматтарда болады.

2. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына кандидаттар ұсыну туралы шешiмдi жиналысқа қатысқан азаматтар санының көпшiлiк даусымен қабылданады, ол тиiстi хаттамамен ресiмделедi.

3. Азаматтар жиналысының шешiмi:

1) ұсынылған кандидаттың назарына жеткiзiледi;

2) кандидаттың дауысқа түсуге келiсiмi туралы өтiнiшiмен бiрге тиiстi аумақтық сайлау комиссиясына жiберiледi.

4. Азаматтардың жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелiгiне кандидаттар ұсынуы өзiн-өзi ұсыну тәртiбiмен тиiстi аумақтық сайлау комиссиясына жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелiгiне тиiстi ауылдық немесе қалалық жергiлiктi қауымдастық аумағы бойынша кандидат болып дауысқа түсу ниетi туралы өтiнiш беру жолымен жүргiзiледi.

5. Осы ауылдық немесе қалалық жергiлiктi қауымдастық аумағында тұрмайтын азамат жергiлiктi өзiн-өзi басқару органының мүшелiгiне кандидат болып ұсыныла алмайды.

6. Ұсынылатын кандидаттар саны шектелмейдi.

7. Кандидаттарды ұсыну сайлау тағайындалғаннан кейiнгi келесi күннен басталып сайлау күнiнен он төрт күн бұрын аяқталады.

8. Кандидаттарды тiркеу мерзiмi аяқталған күні жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелiгiне екiден кем кандидат тiркелген жағдайда, аумақтық сайлау комиссиясы кандидаттар ұсыну мерзiмiн ұзартады, бiрақ ол жиырма күннен аспауға тиiс.

9. Аумақтық сайлау комиссиясы үш күн iшiнде кандидаттың Конституцияда және осы Конституциялық заңда қойылған талаптарға сәйкестiгiн анықтайды.

Ескерту. 117-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

118-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелiгiне кандидаттарды тiркеу

1. Кандидаттарды тiркеудi аумақтық сайлау комиссиялары жүзеге асырады.

1-1. Кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) тіркеуге дейін тұрғылықты жерi бойынша мемлекеттік кіріс органдарына осы Конституциялық заңға сәйкес белгіленген ұсыну мерзімі басталатын айдың бірінші күніне салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсуін қамтамасыз ету саласындағы басшылықты жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының уәкілетті мемлекеттік органы белгілеген тәртіппен және нысанда активтері мен міндеттемелері туралы декларациялар ұсынады.

Кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған активтері мен міндеттемелері туралы мәлiметтердiң анықтығын мемлекеттік кіріс органдары кандидат тiркелген күннен бастап он бес күн ішінде тексередi.

2. Азаматтар жиналысы ұсынған кандидатты тiркеу мына құжаттар:

1) азаматтар жиналысының хаттамасы;

2) азаматтың жергiлiктi өзiн-өзi басқару органының мүшелiгiне кандидат болып дауысқа түсуге келiсiмi туралы өтiнiшi;

3) кандидат туралы өмiрбаяндық деректер;

4) алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен;

5) кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) активтер мен міндеттемелер туралы декларациялар тапсырғаны жөнінде мемлекеттік кіріс органының анықтамасы болған жағдайда жүргізіледі.

3. Өзiн-өзi ұсынған жағдайда кандидатты тiркеу мына құжаттар:

1) кандидат болып дауысқа түсу ниетi туралы өтiнiшi;

2) кандидат туралы өмiрбаяндық деректер;

3) алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен;

4) кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) активтер мен міндеттемелер туралы декларациялар тапсырғаны жөнінде мемлекеттік кіріс органының анықтамасы болған жағдайда жүзеге асырылады.

4. Тiркеуге кандидаттардың кез-келген саны ұсынылады.

5. Кандидаттарды тiркеу жөнiнде аумақтық сайлау комиссиясы хаттама жасайды.

6. Аумақтық сайлау комиссиясы:

1) кандидаттарды тiркегеннен кейiн төртiншi күннен кешiктiрмей әр кандидаттың тегiн, атын, әкесiнiң атын, туған жылын, атқаратын қызметiн (жұмысын), жұмыс орны мен тұрғылықты жерiн, сондай-ақ кандидаттың өз қалауына қарай оның қоғамдық бiрлестiкке қатыстылығы мен ұлты туралы мәлiметтердi көрсете отырып, жергiлiктi бұқаралық ақпарат құралдарында хабар жариялайды;

2) тiркеген кезде кандидаттарға тиiстi куәлiктер бередi;

3) мынадай жағдайда:

кандидат ұсыну ережелерiн бұзған, тiркеу үшін қажеттi құжаттарды табыс етпеген;

кандидат Конституцияда және осы Конституциялық заңда оған қойылатын талаптарға сәйкес келмеген;

кандидат өзiнiң сайлау алдындағы науқанында лауазымдық немесе қызмет жағдайын пайдаланған;

кандидат сайлау алдындағы үгiтті тiркеу мерзімі аяқталғанға дейiн, сайлау күні не соның алдындағы күнi жүргізген;

кандидаттың және (немесе) оның сенiм бiлдiрiлген адамдарының басқа кандидаттың ар-намысы мен қадiр-қасиетiне нұқсан келтiретiн, оның iскерлiк беделiн түсiретiн жалған мәлiметтердi таратқан фактiсiн сот анықтаған;

сот кандидат пен оның сенiм бiлдiрiлген адамдарының сайлаушыларды сатып алу фактiлерiн анықтаған;

осы Конституциялық заңда белгіленген өзге де жағдайларда кандидатты тiркеуден бас тартады немесе тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды;

3-1) декларацияны тапсыру кезіне кандидат немесе оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған активтері мен міндеттемелері туралы мәліметтердің анық еместiгi анықталған жағдайда Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамасына сәйкес кандидатты тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды.

Дауыс беретiн күнге екі күн қалғанда кандидатты тiркеу туралы шешiмнің күшін жоюға немесе бұған дейiн тiркеуден шығарылған кандидатты қалпына келтiруге жол берілмейдi.

7. Кандидатты тiркеуден бас тартуға немесе оны тiркеу туралы шешiмнiң жойылуына азаматтар жиналысы немесе кандидаттың өзi үш күн мерзiм iшiнде жоғары тұрған аумақтық сайлау комиссиясына немесе сотқа шағым бере алады. Бұл ретте аумақтық сайлау комиссиясы немесе сот шағым берiлген күннен бастап үш күн iшiнде шағым жөнiнде шешiм шығарады.

8. Кандидатты тiркеу сайлау күнiнен жиырма күн бұрын басталып, оған он үш күн қалғанда аяқталады.

Ескерту. 118-бапқа өзгерістер енгізілді – ҚР 28.09.1995 № 2464 (қолданысқа енгізілу тәртібін 133-баптан қараңыз); 1998.05.08 № 222, 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545, 2005.04.15 № 44; 31.07.2015 № 340-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 18.11.2015 № 413-V (01.01.2017 бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

119-бап. Кандидатурасын алып тастау, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органы мүшелiгiне кандидат етiп ұсыну туралы шешiмнiң күшiн жою

1. Жергiлiктi өзін-өзі басқару органы мүшелігіне кандидат тіркелгенге дейін және дауыс беруге екі күн қалғанға дейінгі кезеңде тиiсті аумақтық сайлау комиссиясына бұл туралы жазбаша өтініш бере отырып, өз кандидатурасын алып тастай алады.

2. Азаматтар жиналысы тiркеуге дейiнгi және одан кейiнгi уақытта аумақтық сайлау комиссиясына тиiстi ұсыныс жасау арқылы кандидатты ұсыну туралы өз шешiмiнiң күшiн жоя алады.

3. Мұндай жағдайларда аумақтық сайлау комиссиясы кандидатты тiркемейдi не кандидатты тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды.

Ескерту. 119-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.04.14 № 545, 2005.04.15 № 44; 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

120-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органы мүшелiгiне кандидаттың сенiм бiлдiрген адамдары

Ескерту. 120-бап алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

121-бап. Тiркеу мерзiмi аяқталғаннан кейiн шығып қалғандардың орнына жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелiгiне кандидаттар ұсыну

1. Кандидаттарды тiркеу мерзiмi аяқталған күнге жергiлiктi өзін-өзі басқару органдарының мүшелеріне екiден кем кандидат тiркелген жағдайда, аумақтық сайлау комиссиясы сайлау мерзiмiн өз шешiмiмен ұзартады, бiрақ ол бір айдан аспауға тиіс.

2. Мұндай жағдайда кандидаттарды ұсыну осы Конституциялық заңда белгiленген ережелерге сәйкес жүзеге асырылады.

Ескерту. 121-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545; 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

122-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшесiн сайлау кезiнде берiлген дауыстарды санау

1. Учаскелiк сайлау комиссиясы дауыс беру нәтижелерi бойынша дауыс беру хаттамасын жасайды, ол дереу аумақтық сайлау комиссиясына жiберiледi.

2. Дауыстарды санаудың нәтижелерiн анықтауға байланысты өзге мәселелер осы Конституциялық заңның Жалпы бөлiмiнде белгiленген ережелерге сәйкес шешiледi.

123-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшелерiн қосымша сайлау

1. Егер жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының сайланған мүшелерiнiң саны тиiстi жергiлiктi өзiн-өзi басқару органындағы мандаттар санынан кем болған жағдайда, аумақтық сайлау комиссиясы бастапқы сайлау өткiзiлген күннен бастап бiр ай мерзiм iшiнде жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшелерiнiң қосымша сайлауын тағайындайды.

2. Қосымша сайлау осы Конституциялық заңда бастапқы сайлау үшiн белгiленген ережелерге сәйкес өткiзiледi.

124-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшелерiн қайта сайлау

1. Егер сайлау жарамсыз деп танылған болса, аумақтық сайлау комиссиясы қайта сайлау өткiзу туралы шешiм қабылдайды. Дауыс беру сол сайлау учаскелерiнде және сайлаушылардың бастапқы сайлауды өткiзу үшiн жасалған тiзiмдерi бойынша жүргiзiледi.

2. Қайта сайлау бастапқы сайлаудан кейiн бiр ай мерзiмнен кешiктiрiлмей өткiзiледi. Қайта сайлау кезiнде жүзеге асыру көзделген сайлау шаралары осы Конституциялық заңда белгiленген ережелерге сәйкес жүргiзiледi.

3. Қайта сайлау өткiзу туралы жергiлiктi бұқаралық ақпарат құралдарында хабарланады.

4. Алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.
Ескерту. 124-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

125-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшелерiн сайлау қорытындыларын анықтау және жариялау

1. Сайлау қорытындылары аумақтық сайлау комиссиясының мәжiлiсiнде учаскелiк сайлау комиссияларының хаттамалары негiзiнде сайлау өткiзiлген күннен кейiн үш күн мерзiмнен кешiктiрiлмей анықталады. Сайлау қорытындылары туралы аумақтық комиссияның төрағасы мен мүшелерiнiң қолы қойылған хаттама жасалады.

1-1. Басқа кандидаттармен салыстырғанда дауыс беруге қатысқан сайлаушылар даусының көпшiлiк санын алған кандидаттар берiлген мандаттарға сәйкес жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының сайланған мүшелерi болып саналады.

2. Сайлау қорытындыларын анықтаудың және жариялаудың өзге мәселелерi осы Конституциялық заңның Жалпы бөлiмiнде белгiленген ережелерге сәйкес шешiледi.

Ескерту. 125-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375 Конституциялық заңдарымен.

126-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшелерiн тiркеу

1. Тиiстi аумақтық сайлау комиссиясы учаскелiк сайлау комиссияларының хаттамалары негiзiнде жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының сайланған мүшелерiн сайлау өткiзiлген күннен кейiн үш күн мерзiмде тiркейдi.

2. Тиiстi аумақтық сайлау комиссиясы учаскелiк сайлау комиссиясының ұсынысы немесе азаматтардың арыздары бойынша, егер сайлау барысында немесе дауыстарды санау не сайлау нәтижелерiн анықтау кезiнде осы Конституциялық заңды бұзу орын алса, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшелерiнiң сайлауын жарамсыз деп тануы және жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелерiн тiркеуден бас тартуы мүмкiн. Бұл ретте кандидаттар аумақтық сайлау комиссиясының осы шешiмiне оның қабылданған күнiнен бастап бес күн iшiнде сотқа шағым бере алады, ол он күн мерзiм iшiнде шешiм қабылдайды.

127-бап. Шығып қалғандардың орнына жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшелерiнiң сайлауын өткiзу

1. Шығып қалғандардың орнына жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары мүшелерiн сайлау осы Конституциялық заңда кезектi сайлау үшiн белгiленген ережелерге сәйкес өткiзiледi. Бұл ретте сайлау шараларын өткiзу мерзiмiн тиiстi аумақтық сайлау комиссиясы белгiлейдi.

2. Жергiлiктi өзін-өзі басқару органы өкiлеттігiнің Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленген мерзімi аяқталуына бір жыл қалғанда жергiлiктi өзiн-өзi басқару органының шығып қалған мүшесiнiң орнына сайлау өткiзілмейдi.

Ескерту. 127-бапқа өзгеріс енгізілді -ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

15-тарау. Қорытынды және өтпелi ережелер

128-бап. Бiрiншi шақырылған Парламент депутаттары сайлауын тағайындау

Ескерту. 128-бап алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

129-бап. Кезектен тыс сайлау өткiзген кезде Парламент Сенатының жаңа сайланымы депутаттарын сайлау тәртiбi

1. Кезектен тыс сайлау өткiзген кезде Сенаттың жаңа сайланымы депутаттарының сайлауы жөнiндегi сайлау іс-шаралары, дауыс берудi өткiзудi, сайлау қорытындыларын белгілеудi және Сенат депутаттарының өкiлеттiк мерзiмiн айқындауды қоспағанда, осы Конституциялық заңға сәйкес өткiзiледi.

2. Сенаттың жаңа сайланымы депутаттарының сайлауы бойынша таңдаушылардың - облыс (республикалық маңызы бар қала, астана) мәслихаттары депутаттарының бiрлескен отырысында дауыс беру Сенат депутаттарының екi мандатына бiр мезгiлде өткiзіледi.

3. Аумақтық сайлау комиссиясы барлық тiркелген кандидаттарды сайлау бюллетенiнде әлiпби тәртiбiмен орналастырады. Кандидаттың аты-жөнiнiң оң жағынан қай кандидатқа дауыс бергенiн белгiлеу үшiн екі шаршы орналастырылады. Бiр шаршы - алты жылға сайланатын кандидат үшiн, екiншiсi үш жылға сайланатын кандидат үшiн белгi қоюға арналады.

4. Таңдаушы дауыс беру кезiнде өзi дауыс беретiн кандидаттардың аты-жөнінің оң жағындағы бос тұрған екi шаршыға кез келген белгiнi, тиiсiнше бiр шаршыға белгiнi - алты жылға сайлау үшiн, екiншi шаршыға үш жылға сайлау үшiн қояды.

5. Дауыс санау мен дауыс беру нәтижесiн анықтау Сенат депутаттарының екi мандаты бойынша бөлек жүргiзіледi.

6. Сенаттың жаңа сайланымы депутаттарының сайлауында дауыс беруге қатысқан таңдаушылар санының елу процентiнен астамының даусын алған кандидаттар сайланған деп есептеледi.

7. Егер Сенат депутаттары дауыс берудің бiрiншi турында сайланбаса, қайтадан дауыс беру өткiзiледi. Қайтадан дауыс беру әртүрлi бюллетеньдер бойынша, бір бюллетень алты жылға сайланатын кандидатқа дауыс беру үшін, екiншiсi үш жылға сайланатын кандидатқа дауыс беру үшiн жүргiзiледi. Сайлау бюллетенiне дауыс беруге қатысқан таңдаушылардың неғұрлым көп дауысына ие болған екi кандидат енгiзiледi. Басқа кандидатпен салыстырғанда таңдаушылар дауысының көбiне ие болған кандидат сайланған деп есептеледi.

Ескерту. 129-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375, 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңдарымен.

130-бап. Мәслихаттар депутаттарын сайлау мерзiмi

Ескерту. 130-бап алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

130-1-бап. Мәслихаттар депутаттарын сайлау мерзімдері

Мәслихаттардың депутаттарын пропорционалды сайлау жүйесі негізінде сайлау осы Конституциялық заңда көзделген негіздер басталған кезде, 2019 жылғы 1 қаңтардан бастап жүргізілетін болады.

Көрсетілген мерзімге дейін осы Конституциялық заңның тиісті нормалары бұрынғы редакцияда қолданылады.

Ескерту. 15-тарау 130-1-баппен толықтырылды – ҚР 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

131-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшелерiн сайлау мерзiмi

Республика Конституциясында көзделген, мәслихаттардан басқа, өзге де жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының сайлауын тиiсiнше облыстық, қалалық (республикалық маңызы бар қалалар мен Республика астанасының) сайлау комиссиялары жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мәртебесi мен өкiлеттiктерiн белгiлейтiн заң қолданысқа енгізілгеннен кейiн тағайындайды.

Ескерту. 131-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2007.06.19 № 268 (ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

132-бап. Бiрiншi шақырылған Парламент сайлауы кезiнде республикалық бюджет қаражатының жұмсалуына бақылау жасаудың ерекшелiктерi

Ескерту. 132-бап алып тасталды - ҚР 2004.04.14 № 545 Конституциялық заңымен.

133-бап. Осы Конституциялық заңның күшiне енуi және қолданылуы

Осы Конституциялық заң:

1) жарияланған күнiнен бастап күшiне енедi;

2) осы Конституциялық заң күшiне енгеннен кейiн пайда болған құқықтық қатынастарға қолданылады.

19-баптың 3-тармағының қолданысы 2019 жылғы 1 қаңтарға дейiн тоқтатыла тұрсын, тоқтатыла тұрған кезеңде осы тармақ мынадай редакцияда қолданылады деп белгіленсін:

"3. Орталық сайлау комиссиясының Төрағасы, мүшелерi және оның аппаратының қызметкерлерi өз өкiлеттiктерiн кәсіби тұрақты негiзде жүзеге асырады.

Сайлау комиссиясының төрағасы сотта және басқа да мемлекеттік органдарда комиссияның мүдделерін бiлдіреді, сондай-ақ сайлау комиссиясының мүдделерін бiлдiру жөнiндегi өкілеттiктi тиiстi сенімхат беру арқылы басқа адамдарға беруге құқылы.";

2021 жылғы 1 қаңтарға дейін мыналардың:

1) 59-бапта:

2-тармақтың бірінші, екінші және үшінші бөліктері тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

"Кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) тiркеуге дейін тұрғылықты жері бойынша мемлекеттік кіріс органдарына осы Конституциялық заңға сәйкес белгіленген ұсыну мерзімі басталатын айдың бiрiнші күніне салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсуін қамтамасыз ету саласында басшылықты жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының уәкілетті мемлекеттік органы белгiлеген тәртіппен және нысанда кірістері мен мүлкi туралы декларациялар ұсынады.

Кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған кірістері мен мүлкi туралы мәлiметтердiң анықтығын мемлекеттік кіріс органдары кандидат тіркелген күннен бастап он бес күн ішiнде тексереді.

Бұл ретте кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) кірістері мен мүлкi туралы мәліметтер ұсыну жөніндегі мемлекеттік кіріс органдарының талаптарын алған ұйымдар сұратылған ақпаратты талап алынған күннен бастап төрт күн iшiнде ұсынуға міндетті." деген редакцияда қолданылады деп белгіленіп, бірінші, екінші, үшінші және төртінші бөліктердің;

5-тармақтың 4-2) тармақшасы тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

"4-2) кандидат пен оның жұбайының (зайыбының) кірістері мен мүлкі туралы декларациялар тапсырғаны жөнінде мемлекеттік кіріс органының анықтамасы;" деген редакцияда қолданылады деп белгіленіп, осы тармақшаның;

7-тармақтың 3-1) тармақшасының бірінші бөлігі тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

"3-1) декларацияны тапсыру кезіне кандидат немесе оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған кірістері мен мүлкi туралы мәлiметтердің анық еместiгi анықталған жағдайда Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамасына сәйкес кандидатты тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды." деген редакцияда қолданылады деп белгіленіп, осы бөліктің;

2) 73-бапта:

2-тармақтың екінші, үшінші және төртінші бөліктері тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

4-тармақтың 4-2) тармақшасы тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

5-тармақтың 3-2) тармақшасы тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

"3-2) кандидат пен оның жұбайының (зайыбының) кірістері мен мүлкi туралы декларациялар тапсырғаны жөнінде мемлекеттік кіріс органының анықтамасы;" деген редакцияда қолданылады деп белгіленіп, осы тармақшаның;

6-тармақтың 3-1) тармақшасының бірінші бөлігі тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

3) 89-бапта:

2-тармақ тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

"2. Кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) тіркеуге дейін тұрғылықты жері бойынша мемлекеттік кіріс органдарына осы Конституциялық заңға сәйкес белгіленген ұсыну мерзімі басталатын айдың бірінші күніне салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсуін қамтамасыз ету саласында басшылықты жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының уәкілетті мемлекеттік органы белгілеген тәртіппен және нысанда кірістері мен мүлкi туралы декларациялар ұсынады.

Саяси партия ұсынған кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған кірістері мен мүлкi туралы мәліметтердің анықтығын мемлекеттік кіріс органдары партиялық тізім тіркелген күннен бастап он бес күн ішінде тексереді.

Бұл ретте саяси партия ұсынған кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) кірістері мен мүлкi туралы мәліметтер ұсыну жөніндегі мемлекеттік кіріс органдарының талаптарын алған ұйымдар сұратылған ақпаратты талап алынған күннен бастап төрт күн ішінде ұсынуға міндетті.

Қазақстан халқы Ассамблеясының Кеңесі ұсынған кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған кірістері мен мүлкi туралы мәліметтердің анықтығын мемлекеттік кіріс органдары кандидат тіркелген күннен бастап үш күн ішінде тексереді.

Бұл ретте Қазақстан халқы Ассамблеясының Кеңесі ұсынған кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) кірістері мен мүлкi туралы мәліметтер ұсыну жөніндегі мемлекеттік кіріс органдарының талаптарын алған ұйымдар сұратылған ақпаратты талап алынған күннен бастап екі күн ішінде ұсынуға міндетті." деген редакцияда қолданылады деп белгіленіп, осы тармақтың;

3-тармақтың 4) тармақшасы тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

"4) кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) кірістері мен мүлкі туралы декларациялар тапсырғаны жөнінде мемлекеттік кіріс органының анықтамасы;" деген редакцияда қолданылады деп белгіленіп, осы тармақшаның;

5-тармақтың 4) тармақшасы тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

"4) Қазақстан халқы Ассамблеясының Кеңесі ұсынған кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) кірістері мен мүлкі туралы декларациялар тапсырғаны жөнінде мемлекеттік кіріс органының анықтамасы." деген редакцияда қолданылады деп белгіленіп, осы тармақшаның;

6-тармақтың 5) тармақшасы бірінші бөлігінің алтыншы абзацы және 6) тармақшасы бірінші бөлігінің жетінші абзацы тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

"Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамасына сәйкес, партиялық тізімге енгізілген адам мен оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған кірістері мен мүлкі туралы мәліметтердің анық еместігі анықталған;";

"Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамасына сәйкес, декларацияны тапсыру кезіне кандидат немесе оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған кірістері мен мүлкі туралы мәліметтердің анық еместігі анықталған жағдайда;" деген редакцияда қолданылады деп белгіленіп, осы абзацтардың;

4) 104-бапта:

1-1-тармақ тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

"1-1. Партиялық тізімге енгізілген кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) тiркеуге дейiн тұрғылықты жерiндегі мемлекеттік кіріс органдарына осы Конституциялық заңға сәйкес белгіленген ұсыну мерзiмi басталатын айдың бiрiншi күнiне кірістер мен мүлік туралы декларацияларды салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсуін қамтамасыз ету саласында басшылықты жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының уәкілетті мемлекеттік органы белгiлеген тәртіппен және нысанда ұсынады.

Кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған кірістер мен мүлік туралы мәлiметтердiң анықтығын мемлекеттік кіріс органдары кандидат тiркелген күннен бастап он бес күн iшiнде тексередi.

Бұл ретте мемлекеттік кіріс органдарының кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) кірістері мен мүлкі туралы мәліметтер ұсыну жөніндегі талаптарын алған ұйымдар сұратылған ақпаратты талап алынған күннен бастап төрт күн iшiнде ұсынуға міндетті." деген редакцияда қолданылады деп белгіленіп, осы тармақтың;

2-тармақтың 5) тармақшасы тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

"5) мемлекеттік кіріс органының кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) кірістер мен мүлік туралы декларациялар тапсырғаны жөніндегі анықтамалары;" деген редакцияда қолданылады деп белгіленіп, осы тармақшаның;

6-тармақтың 3-1) тармақшасының бірінші бөлігі тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

"3-1) мынадай жағдайларда:

партиялық тiзiмге енгiзiлген адам Қазақстан Республикасының Конституциясында және осы Конституциялық заңда кандидатқа қойылатын талаптарға сәйкес келмеген;

Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамасына сәйкес декларация тапсыру кезіне кандидат немесе оның жұбайы (зайыбы) декларациялаған кірістер мен мүлік туралы мәліметтердің анық еместігі анықталған;

осы Конституциялық заңда белгiленген өзге де жағдайларда партиялық тізімге енгізілген адамды осы тізімнен шығару туралы шешім қабылдайды." деген редакцияда қолданылады деп белгіленіп, осы бөліктің;

5) 118-бапта:

1-1-тармақ тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

"1-1. Кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) тіркеуге дейін тұрғылықты жерi бойынша мемлекеттік кіріс органдарына осы Конституциялық заңға сәйкес белгіленген ұсыну мерзімі басталатын айдың бірінші күніне салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсуін қамтамасыз ету саласында басшылықты жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының уәкілетті мемлекеттік органы белгілеген тәртіппен және нысанда кірістері мен мүлкі туралы декларациялар ұсынады.

Кандидат пен оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған кірістері мен мүлкі туралы мәлiметтердiң анықтығын мемлекеттік кіріс органдары кандидат тiркелген күннен бастап он бес күн ішінде тексередi.

Бұл ретте кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) кірістері мен мүлкі туралы мәліметтер ұсыну жөніндегі мемлекеттік кіріс органдарының талаптарын алған ұйымдар сұратылған ақпаратты талап алынған күннен бастап төрт күн iшiнде ұсынуға міндетті." деген редакцияда қолданылады деп белгіленіп, осы тармақтың;

2-тармақтың 5) тармақшасы тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

"5) кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) кірістері мен мүлкі туралы декларациялар тапсырғаны жөнінде мемлекеттік кіріс органының анықтамасы болған жағдайда жүргізіледі." деген редакцияда қолданылады деп белгіленіп, осы тармақшаның;

3-тармақтың 4) тармақшасы тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

"4) кандидат пен оның зайыбының (жұбайының) кірістері мен мүлкі туралы декларациялар тапсырғаны жөнінде мемлекеттік кіріс органының анықтамасы болған жағдайда жүзеге асырылады." деген редакцияда қолданылады деп белгіленіп, осы тармақшаның;

6-тармақтың 3-1) тармақшасының бірінші бөлігі тоқтатыла тұрған кезеңде мынадай:

"3-1) декларацияны тапсыру кезіне кандидат немесе оның зайыбы (жұбайы) декларациялаған кірістері мен мүлкі туралы мәліметтердің анық еместiгi анықталған жағдайда Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамасына сәйкес кандидатты тiркеу туралы шешiмнiң күшiн жояды." деген редакцияда қолданылады деп белгіленіп, осы бөліктің қолданысы тоқтатыла тұрсын.

Осы Конституциялық заңның 113-1-бабы 1 және 2-тармақтарының қолданысы 2025 жылғы 1 қаңтарға дейін тоқтатыла тұрсын, тоқтатыла тұрған кезеңде осы тармақтар мынадай редакцияда қолданылады деп белгіленсін:

"1. Сайлау тағайындауға мыналар негіз болып табылады:

Ескерту. 133-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 375; 13.03.2017 № 52-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2018 № 162-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); ҚР 30.12.2019 № 296-VІ (01.01.2020 бастап қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

Қазақстан Республикасының
Президентi

О выборах в Республике Казахстан

I. Общая часть

Глава 1. Общие положения

Статья 1. Отношения, регулируемые настоящим Конституционным законом

Глава 2. Избирательные органы

Глава 3. Избирательные округа и участки

Глава 4. Списки избирателей (выборщиков)

Глава 5. Предвыборная агитация

Глава 6. Финансирование выборов

Глава 7. Порядок голосования

Глава 8. Определение итогов голосования

Глава 9. Гарантии свободы выборов

Глава 9-1. Особенности проведения выборов сиспользованием электронной избирательнойсистемы

II. Особенная частьГлава 10. Выборы Президента Республики Казахстан

Глава 11. Выборы депутатовСената Парламента Республики

Глава 12. Выборы депутатовМажилиса Парламента Республики

Глава 13. Выборы депутатов маслихатов Республики

Глава 13-1. Выборы акима

Глава 13-2. Отзыв депутатов Мажилиса Парламента и маслихатов, избранных по одномандатным территориальным избирательным округам

Глава 14. Выборы в иные органы местного самоуправленияРеспублики Казахстан

Глава 15. Заключительные и переходные положения

Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы

1. Жалпы бөлiм

1-тарау. Жалпы ережелер

2-тарау. Сайлау органдары

3-тарау. Сайлау округтерi мен учаскелерi

4-тарау. Сайлаушылар (таңдаушылар) тiзiмi

5-тарау. Сайлау алдындағы үгiт

6-тарау. Сайлауды қаржыландыру

7-тарау. Дауыс беру тәртiбi

8-тарау. Дауыс беру қорытындыларын анықтау

9-тарау. Сайлау бостандығының кепiлдiктерi

9-1-тарау. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып сайлауөткiзудiң ерекшелiктерi

II. Ерекше бөлім10-тарау. Қазақстан Республикасы Президентiнiң сайлауы

11-тарау. Республика Парламентi Сенатының депутаттарын сайлау

12-тарау. Республика Парламентi Мәжiлiсiнiң депутаттарын сайлау

13-тарау. Республика мәслихаттары депутаттарының сайлауы

13-1-тарау. Әкімді сайлау

13-2-тарау. Бірмандаттық аумақтық сайлау округтері бойынша сайланған Парламент Мәжілісі мен мәслихаттардың депутаттарын кері шақырып алу

14-тарау. Қазақстан Республикасының өзге де жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына сайлау

15-тарау. Қорытынды және өтпелi ережелер

Глава 9-1. Особенности проведения выборов с
использованием электронной избирательной
системы

II. Особенная часть
Глава 10. Выборы Президента Республики Казахстан

Глава 11. Выборы депутатов
Сената Парламента Республики

Глава 12. Выборы депутатов
Мажилиса Парламента Республики

Глава 14. Выборы в иные органы местного самоуправления
Республики Казахстан

9-1-тарау. Электрондық сайлау жүйесiн пайдаланып сайлау
өткiзудiң ерекшелiктерi

II. Ерекше бөлім
10-тарау. Қазақстан Республикасы Президентiнiң сайлауы