"Шетелде тұратын отандастарды қолдаудың 2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы туралы" Қазақстан Республикасының Президентi Жарлығының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 28 қазандағы N 1081 Қаулысы

Қазақстан Республикасының Yкiметі ҚАУЛЫ ЕТЕДI:
"Шетелде тұратын отандастарды қолдаудың 2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы" Қазақстан Республикасының Президентi Жарлығының жобасы Қазақстан Республикасы Президентiнiң қарауына енгiзiлсiн.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПРЕЗИДЕНТІНІҢ
ЖАРЛЫҒЫ Шетелде тұратын отандастарды қолдаудың
2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасы туралы

Қазақстан Республикасы Конституциясының 44-бабының 8) тармақшасына сәйкес ҚАУЛЫ ЕТЕМIН:
1. Қоса берілiп отырған Шетелде тұратын отандастарды қолдаудың 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтілсiн.
2. Қазақстан Республикасының Үкiметi бiр ай мерзiмде Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарын әзiрлесiн және бекiтсiн.
3. Орталық және жергілiктi атқарушы органдар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынысты және есеп беретiн мемлекеттiк органдар (келiсiм бойынша) Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi шараларды қабылдасын.
4. Қазақстан Республикасы Мәдениет, ақпарат және спорт министрлiгi жылына екi рет, 25 маусымнан және 25 желтоқсаннан кешiктірмей, Қазақстан Республикасы Президентiнiң Әкiмшілiгiне және Қазақстан Республикасының Үкiметiне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы ақпарат ұсынсын.
5. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентiнiң Әкiмшiлiгiне жүктелсiн.
6. Осы Жарлық қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.

Қазақстан Республикасының
Президентi

Қазақстан Республикасының
Президентінің
2005 жылғы "__" _________
N __ Жарлығымен
бекітілген

ШЕТЕЛДЕ ТҰРАТЫН ОТАНДАСТАРДЫ ҚОЛДАУДЫҢ
2005-2007 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН
МЕМЛЕКЕТТІК БАҒДАРЛАМАСЫ

АСТАНА - 2005 жыл

МАЗМҰНЫ

1. Паспорты
2. Кiрiспе
3. Проблеманың қазiргi жай-күйiн талдау
4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi
5. Бағдарламаны iске асырудың негiзгі бағыттары мен тетiктерi
5.1. Шетелде тұратын отандастарды қолдау мәселелерi бойынша
нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiру
5.2. Шетелде тұратын отандастармен тығыз экономикалық
қарым-қатынас орнату үшiн жағдай жасау
5.3. Шетелде тұратын отандастармен тұрақты негізде
мәдени-гуманитарлық байланыстарды ұстау үшiн жағдай жасау
5.4. Шетелде тұратын отандастарды ақпараттық қамтамасыз ету
5.5. Шетелде тұратын отандастарды Қазақстан Республикасының
оқу орындарында бiлiм алуға дайындау үшін жағдай жасау
5.6. Шетелдiк қазақ диаспорасының бiрiгуiне ықпал ету
6. Қажетті ресурстар және оларды қаржыландыру көздерi
7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтиже және оның
индикаторлары

1. Паспорты

Атауы Шетелде тұратын отандастарды қолдаудың
2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасы

Әзiрлеу үшін Қазақстан Республикасы Yкiметiнің 2003 жылғы
негіздеме 5 қыркүйектегi N 903 қаулысымен бекiтiлген
Қазақстан Республикасы Үкiметiнің 2003-2006
жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру
жөнiндегi iс-шаралар жоспарының
6.5.10-тармағы

Негiзгi әзiрлеушi Қазақстан Республикасы Мәдениет, ақпарат және
спорт министрлiгі

Мақсаты Бiртұтас қазақ ұлтының құрамдас бөлiгi ретiнде
шетелде тұратын отандастарды әлеуметтік-
экономикалық құқықтық қорғау мен қолдаудың
мемлекеттік жүйесiн жасау

Мiндеттерi шетелде тұратын отандастарды қолдау мәселелерi
бойынша нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiру;
шетелде тұратын отандастармен тығыз
экономикалық қарым-қатынастар орнату үшiн
жағдай жасау;
шетелде тұратын отандастармен тұрақты негiзде
мәдени-гуманитарлық байланыстарды ұстау үшiн
жағдай жасау;
шетелде тұратын отандастарды ақпараттық
қамтамасыз ету;
шетелде тұратын отандастарды Қазақстан
Республикасының оқу орындарында бiлiм алуға
дайындау үшін жағдай жасау;
шетелдiк қазақ диаспорасының бiрiгуiне ықпал
ету.

Iске асыру 2005-2007 жылдар
мерзiмi

Қажеттi Бағдарламаны қаржылық қамтамасыз ету
ресурстар және республикалық бюджет қаражаты есебiнен жүзеге
қаржыландыру асырылады.
көздерi Республикалық бюджеттен қаржыландырудың жалпы
көлемi - 1789773 мың теңге, оның iшiнде 2005
жылы - 591589 мың теңге; 2006 жылы - 594418
мың теңге;
2007 жылы - 603766 мың теңге.
Бағдарламаны 2005-2007 жылдары қаржыландыру
үшiн қажетті бюджет қаражатының көлемi тиiстi
қаржы жылына арналған республикалық бюджеттi
қалыптастыру кезiнде нақтыланатын болады.

Бағдарламаны Бағдарламаны iске асырудан күтілетiн оң
iске асырудан нәтижелер шетелде тұратын отандастармен
күтілетiн нәтиже жан-жақты байланысты дамыту және нығайту үшін
және оның қажетті жағдай жасауда Бағдарламаны iске асыру
индикаторлары нәтижесiнде:
1) шетелдегі қазақ диаспораларымен өзара
қарым-қатынас мәселелерi бойынша мемлекетаралық
байланыстарды реттеудің құқықтық негiздерiн
жетiлдiру (2006-2007 жылдар);
2) Тәуелсiз Мемлекеттер Достастығы елдерiмен
азаматтық алудың оңайлатылған тәртiбi туралы
халықаралық шарттардың жобаларын әзiрлеу
(2006 жылдың екiншi жартысы);
3) шетелде тұратын отандастар қатарынан
бизнес өкiлдерiн Қазақстан экономикасына
бiрiктіру үшiн қажеттi құқықтық және
ұйымдастырушылық жағдайларды қалыптастыру
(2006-2007 жылдар);
4) әлеуметтiк зерттеулердi жүргiзу: 2005
жылы - екi, 2006 жылы - бiр, 2007 жылы - үш;
5) әлеуметтік зерттеулердiң нәтижелерiн
ескере отырып, "Шетелде тұратын отандастардың
жағдайы және оларды қолдау жөнiндегi шаралардың
iске асырылуы" деген тақырыпта жыл сайынғы
талдамалық баяндамалар дайындау;
6) шетелде тұратын отандастарға қазақ ұлттық
мәдениет орталықтарының жұмысын ұйымдастыруға
жәрдем көрсету (2005-2007 жылдар);
7) мынадай:
Еуропа елдерiнде тұратын қазақ жастарының
өнер және спорт (2005 және 2007 жылдар),
шетелде тұратын отандастардың халық
шығармашылығы (2006-2007 жылдар),
қазақ диаспорасы өкілдерiнiң қатысуымен
ақындардың халықаралық мүшайрасы фестивальдарын
(2005-2007 жылдар) өткiзу;
8) Таяу және алыс шет елдердегi қазақ
әдебиетi мен мәдениетінiң күндерiн өткiзу
(2006-2007 жылдар);
9) "Caspionet" спутниктік арнасының хабар
таратуын қамтамасыз ету, ғаламдық Интернет
желiсiнде қазақ тіліндегi www.otandastar.kz
web-порталын құру (2007 жыл), отандастарымыз
тұратын елдерде "Туған тіл" мамандандырылған
альманахын шығару мен таратуды ұйымдастыру
(2005-2007 жылдар);
10) таяу және алыс шет елдердегі қазақ
мектептерiнiң оқулықтармен, оқу-әдiстемелiк
құралдармен қамтамасыз етiлуiн жақсарту
(2005-2007 жылдар);
11) жыл сайын шетелде тұратын отандастармен
өзара қарым-қатынас жасау мәселелерi бойынша
10 ғылыми-практикалық конференциялар, семинарлар
және дөңгелек үстелдер өткізу;
12) Қазақтардың Дүниежүзiлiк III құрылтайын
(2005 жылы), Кiші құрылтайын (2006 жылы) өткiзу
жоспарлануда.

2. Кіріспеде

Шетелде тұратын отандастарды қолдаудың 2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Yкiметінің 2003 жылғы 5 қыркүйектегі N 903 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасы Үкiметiнің 2003-2006 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарының 6.5.10-тармағына сәйкес әзiрлендi.
Бағдарламада шетелде тұратын отандастарды (қазақтар мен бұрынғы қазақстандықтарды) қолдаудың стратегиялық мақсаттары мен мiндеттерi айқындалған, сондай-ақ оларды iске асырудың негiзгi бағыттары мен тетiктерi белгіленген.
Шетелде тұратын отандастарды қолдаудың құқықтық негiзi Қазақстан Республикасының Конституциясында , "Қазақстан Республикасының мемлекеттiк тәуелсiздiгi туралы" Конституциялық Заңда , "Көшi-қон туралы" Қазақстан Республикасының Заңында , Қазақстан Республикасы Yкiметінің 2001 жылғы 29 қазандағы N 1371 қаулысымен бекiтілген Қазақстан Республикасы көшi-қон саясатының 2001-2010 жылдарға арналған салалық бағдарламасында, "Қазақстан Республикасында бiлiм берудi дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы туралы" Қазақстан Республикасы Президентiнің 2004 жылғы 11 қазандағы N 1459 Жарлығында , сондай-ақ Қазақстан Республикасы мен басқа мемлекеттер арасындағы азаматтықты ауыстыру мен ұлттық диаспораларды дамытуға қатысты қолданыстағы халықаралық келiсiмдерде қамтылған.
1996 жылдан 2000 жылға дейiнгi кезеңде шетелде тұратын отандастарды қолдау Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1996 жылғы 31 желтоқсандағы N 3308 Жарлығымен бекiтілген Шетелде тұратын отандастарды қолдаудың мемлекеттiк бағдарламасына сәйкес жүзеге асырылды. Бағдарлама iс-шаралар кешенiмен ұсынылды және алты негiзгi бөлiмнен тұрды: ғылыми қамтамасыз ету, нормативтік құқықтық база, бiлiм беру, мәдениет, туризм және спорт, кiтап шығару және бұқаралық ақпарат құралдары мәселелерi, ұйымдастыру шаралары.
Бағдарламаға сәйкес көші-қон процестерiн реттейтiн бiрқатар маңызды құжаттар әзiрленiп, тиiсті мемлекеттердiң қарауына ұсынылды, "Көшi-қон туралы" Қазақстан Республикасының Заңы және шетелдегi отандастарымызды қолдау мәселелерi бойынша өзге де нормативтiк құқықтық актілер қабылданды.
Қазақ диаспорасының тарихи отанымен бiлiм беру және мәдениет салаларындағы рухани байланыс мәселелерi нақтылы шешiлiп келедi. Таяу және алыс шет елдердегi қазақ диаспораларымен тұрақты байланыс орнату және оны қолдау жөнiнде үлкен ұйымдастыру жұмысы жүргiзiлдi.
Шетелде тұратын отандастарымызбен өзара iс-әрекеттің көп жоспарлы мәселелерi талқыланған Қазақтардың дүниежүзілiк, сондай-ақ Кiшi құрылтайлары Қазақстанда және шетелде өткiзiлдi.
Алайда, Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1996 жылғы 31 желтоқсандағы N 3308 Жарлығымен бекiтілген Шетелде тұратын отандастарды қолдаудың мемлекеттiк бағдарламасының iске асырылуын бақылау жүктелген Ұлттық саясат жөнiндегi мемлекеттiк комитетінің қайта ұйымдастырылуына байланысты, онда көзделген iс-шаралардың орындалуын дәйектi үйлестіру қамтамасыз етілмедi.
Сондықтан, бүгінгi таңда бұл салада жинақталған тәжiрибе мен орын алып отырған проблемаларды ескере отырып жасалған шетелде тұратын отандастарды қолдаудың жаңа бағдарламасын қабылдау қажеттілiгi пiсiп-жетіледi.
Осы Бағдарлама шеңберiнде шетелде тұратын отандастардың ұлттық-мәдени, рухани және тілдiк қажеттілiктерiн қанағаттандыру, олардың тарихи отанына қайтып оралуына жәрдем ету жөнiндегi қызметті жүзеге асыру көзделедi.

3. Проблеманың қазiргi жай-күйiн талдау

Шетелдегі тұратын отандастармен жан-жақты байланыс орнату, анағұрлым дамыған әлемдiк диаспоралар қалыптастыру, оларға мәдени-гуманитарлық, білiм беру салаларында қолдау көрсету, олардың тарихи отанына оралуына жәрдем ету дәстүрi әлемдiк практикада ежелден орын алып келедi. Оған мысал ретінде әлемдегі, оның iшінде Қазақстанда тұратын өз отандастарымен тығыз байланысты қолдайтын Германия, Польша, Израиль, Оңтүстік Корея, Армения сияқты мемлекеттердiң тәжiрибесiн келтiруге болады.
Ресей Федерациясында отандастарға қолдау көрсету мәселелерi, адам мен азаматтың өзінің азаматтық, саяси, әлеуметтiк, экономикалық және мәдени құқықтарын жүзеге асыруына қолдау көрсетуге, ұлттық ерекшелiктерiн сақтауға бағытталған "Ресей Федерациясының шетелдегі "отандастарына" қатысты мемлекеттік саясаты туралы" Федералдық заңының деңгейiнде реттеледi.
Бiздің елiмiзде жасалған нормативтiк құқықтық база, сондай-ақ бiлiм беру саласында шетелде тұратын отандастарымызды қолдаудың жолға қойылған жүйесi, атап айтқанда, жоғарғы оқу орындарына түсуге арналған квоталарды ұлғайту, сондай-ақ, отандастардың тарихи отанына оралуына арналған квоталарды жыл сайын ұлғайтуға бағытталған мемлекеттің көшi-қон саясаты аталмыш проблеманың күштi жақтары болып табылады. "Кәсіптiк орта және кәсіптiк жоғары білім беру ұйымдарына оқуға түсу кезiнде адамдардың жекелеген санаттары үшін қабылдау квотасын белгілеу туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2002 жылғы 11 қарашадағы N 1188 қаулысына сәйкес шетелде тұратын отандастарға арналған квоталар бекiтілген білiм бepу тапсырысының 2 пайызын құрап отыр. Сондай-ақ, оқытуға бөлiнген шығыстар да ұлғайып отыр. Егер олар 2003 жылы 1 студентке 97,9 мың теңгенi құраса, ал 2004 жылы олар 120,5 мың теңгенi құрады. Жыл сайын мемлекеттiк тапсырыста Қазақстанның жоғары оқу орындарының дайындық бөлiмдерiндегi қазақ диаспорасының өкілдерiн оқыту үшiн орындар бөлiнедi.
Бүгінгi таңда дүниежүзiнiң қырықтан астам елдерiнде тұратын қазақ диаспорасының өкілдерi қазақ ұлты өкiлдерінің жалпы санының үштен бiрiн немесе 4,5 млн. адамды құрайды. Олардың басым көпшілігі Қазақстанмен шекаралас мемлекеттерде шоғырланған.
Соңғы статистикалық деректер бойынша Өзбекстанда - 1,5 миллион, Қытайда - 1,3 миллион, Ресейде - 900 мың, Түркiменстанда - 100 мың, Монғолияда - 80 мың, Қырғызстанда - 45 мың қазақ тұрады. Бiршама қазақтар Түркияда, Иранда және Ауғанстанда тығыз шоғырланған. Бiрқатар Батыс Еуропа елдерiнде де қазақ диаспорасы бар.
Шетелде тұратын қазақтар бiртұтас қазақ ұлтының құрамдас бөлiгi болып табылады. Олар ана тілiнде сөйлейдi, ұлттық дәстүрлер мен әдет-ғұрыптарды сақтайды, Қазақстанды өзiнің тарихи отаны деп санайды. Кейбiр елдерде қазақтар тығыз орналасқан жерлерде олардың ана тілiнде білiм алу, ұлттық мәдениет пен дәстүрдi дамыту мүмкiндiгi бар. Соның нәтижесiнде диаспора өкiлдерi шетелде қазақ мәдениетінің, әдебиетi мен өнерiнің бай қорын қалыптастырды.
Осыған қарамастан, соңғы кезде шетелде тұратын отандастарымыздың ұлттық-рухани, мәдени жағдайына байланысты көптеген проблемалар туындады. Олардың бiрi - қазақтардың өздерi тұратын елдердiң этникалық ортасына сіңуi салдарынан ана тілiнен, салт-дәстүрiнен, ұлттық жаратылысынан ажырау қаупi. Нәтижесiнде миллиондаған этникалық қазақтар ассимиляцияға ұшырады және қазақ ұлты үшін жоғалуы мүмкiн.
Өздерi тұратын елдердің әрқайсысында қабылданған білiм беру жүйесiн және графикасын негiзге ала отырып, қазақ мектептерiнде оқитын қазақ диаспорасының өкiлдерi әр түрлi жазуды қолданады. Осыған орай, бiр елде тұратын қазақтар екiншi елде тұратын қазақтардың ауызша сөздерiн ұққанымен, онда қалыптасқан жазбаны қабылдай алмайды. Мысалы, Қытайдағы қазақ диаспорасы apaб әліпбиiне негiзделген жазбаны пайдаланады. Монғолия мен Ресейде тұратын қазақтар кириллицамен жазады, еуропалық қазақтар латиницаға негiзделген әлiпбидi пайдаланады, Өзбекстан мен Түркiменстан латиницаның ұлттық түрлерiне көшкен. Иран мен Ауғанстандағы қазақ жазбасының өзiндiк ерекшелiктерi бар. Бұдан басқа, қазақ тілiнiң грамматикасы мен қазақ әдебиетінiң тарихы әр елде әр түрлi оқытылуда. Соның салдарынан, саны жыл сайын азайып келе жатқан шетелдердегi қазақ мектептерiн бiтiрген түлектер республикамыздың оқу орындарына түсе алмайды. Бұдан басқа, олар тұратын елдердегi оқу орындарына түсуде қиындықтарға кездесуде.
Бұрын Қазақстанда шығарылған қазақ тiлiндегi оқулықтар, көркем әдебиет, газеттер мен журналдар шетелде, әсiресе, Тәуелсiз Мемлекеттер Достастығы елдерiнде тұратын отандастарымыздың мекенжайына кедергiсiз жеткiзілетiн. Соңғы уақытта бұл процесс дерлік тоқтап қалды.
Шетелде тұратын отандастардың қазақстандық бұқаралық ақпарат құралдарына қол жеткiзу мүмкiндiгi шектеулi. "Шалқар" газетiнің шетелде таратылу аясы барынша тарылды; бiр кездерi әлемнiң көптеген елдерiнде хабар таратылу аясы барынша тарылды; бiр кездерi әлемнiң көптеген елдерiнде хабар тарататын "Шалқар" радиобағдарламасы өз қызметiн қалпына келтiруiне қарамастан, өзiнiң бұрынғы деңгейiне жете алмады.
Көршi Ресей, Қытай, Моңғолия, Өзбекстан, Қырғызстан мемлекеттерiнiң шекаралас аумақтарындағы отандастарымыз тұратын аудандарда Қазақ радиосының, атап айтқанда "Шалқар" мамандандырылған радиобағдарламасының мемлекеттік тiлдегi бағдарламаларының таралуы, қазақ диаспорасы тығыз шоғырланған жерлерде "Қазақ елi" газетiн, "Алтын бесiк" журналын тұрақты шығару мен тарату бұл саладағы аса көңiл бөлудi қажет ететін проблема болып отыр.
Тәуелсiз Мемлекеттер Достастығы елдерi аумағында, әсiресе қазақ диаспорасының өкiлдерi тығыз шоғырланған жерлерде қазақстандық басылымдарды, соның iшiнде ресми баспасөздi тарату мәселесi әлi де өзектiлігін жойған жоқ.
Қазақ диаспорасының өкілдерiнде Қазақстанға кiру кезiнде, шекаралардан өту кезiнде белгiлi бiр қиындықтар туындайды.
Қазақ диаспорасы тұратын мемлекеттермен, сондай-ақ олардың елшілiктерiмен тығыз ынтымақтастық орнату жөнiндегi қызмет жетiлдiре түсудi талап етедi.
Дегенмен, көптеген қиыншылықтарға қарамастан қазақ диаспорасының өкiлдерi мен оралмандардың мүдделерiн қорғау жөнiндегі дәйектi жұмысты жүзеге асыру жалғастырылуда. Елімiзге тұрақты тұру үшін келетін отандастарға Қазақстан Республикасының азаматтығын беру жөнiнде жеңiлдiктер белгiленген. Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 17 мамырдағы Заңымен "Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы" Қазақстан Республикасының 1991 жылғы 20 желтоқсандағы Заңына өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiлдi. Қазақстан Республикасы Iшкi істер министрлiгi Көші-қон полициясы департаментiнiң ақпаратына сәйкес 2005 жылғы 1 қаңтарға дейiн 242449 адам Қазақстанның азаматтығын алды. Қазақстан Республикасы Президентiнiң Жарлығымен бекiтiлетін оралмандардың көшiп келу квотасы да жылдан жылға өсуде. Егер 2000 жылы 500 отбасына, 2001 жылы - 600, 2002 жылы - 2655 отбасына квота бекiтiлсе, 2003 жылы 5000 отбасына 2004 жылы 10000 отбасына бекiтiлiп отыр. "Оралмандардың 2005-2007 жылдарға арналған көшiп келу квотасы туралы" Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2004 жылғы 27 желтоқсандағы N 1508 Жарлығымен оралмандардың 2005-2007 жылдарға арналған көшiп келу квотасы әрбiр күнтiзбелiк жылға 15000 отбасына дейiнгi санда белгiленген.
Оралмандардың Қазақстан Республикасындағы жаңа тұрғылықты жерiне бейiмделуiне бағытталған iс-шаралардың тиiмдiлігiн анықтау мақсатында оралмандардың экономикалық, әлеуметтiк-мәдени және қоғамдық ықпалдастығының кешендi мониторингiн жүргiзу қажет.
Қазақстанда бiлiм алуға ниет бiлдiрушi қазақ диаспорасы қатарынан жacтap өкiлдерiнiң саны жыл сайын өсiп келедi. Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрлiгінiң мәлiметi бойынша, 2002 жылы қазақ диаспорасы өкiлдерi мен оралмандар үшiн Қазақстан Республикасының барлық өңiрлерiнде 10 жоғары оқу орнында дайындық бөлiмдерi ашылды. Қазiргі уақытта елiмiздiң 15 жоғары оқу орындарында дайындық бөлiмшелерi жұмыс iстеуде.
Қазақстан Республикасы Сыртқы iстер министрлігiмен келiсiлген және 2002 жылғы 7 маусымда Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлігінде тiркелген, мемлекеттік тiркеу нөмiрi 1873 Қазақ диаспорасы өкiлдерiн Қазақстан Республикасының оқу орындарында оқуға iрiктеу және жiберу тәртiбi, шарттары туралы ережесi Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрлігінiң 2002 жылғы 23 сәуiрдегi N 334 бұйрығымен бекiтiлген.
Шетелдегi қазақ диаспорасы өкiлдерi үшiн қазақстандық баспасөздiң қол жетiмдiлігi мәселесiн iшiнара шешуге "Саsрiоnеt" спутниктiк телеарнасының мүмкiндiктерi ықпал етедi. Қазiргі уақытта телеарна Еуропа, Орта Азия, Орта Шығыс және Солтүстік Африка елдерiнде қазақ, орыс және ағылшын тiлдерiнде хабар таратуды жүзеге асырып келедi.
Бұдан басқа, "Қазақстан Республикасының Үкiметі мен Ресей Федерациясының Yкiметі арасында "KAZSAT" байланыс және хабар таратудың қазақстандық спутнигiн жасау жөнiндегі ынтымақтастық туралы келiсiм жасасу туралы" Қазақстан Республикасы Yкiметiнің 2004 жылғы 21 желтоқсандағы N 1351 қаулысына сәйкес, Қазақстан Республикасының Үкiметі мен Ресей Федерациясының Yкiметi арасында "KAZSAT" қазақстандық байланыс және хабар тарату спутнигін жасау жөнiндегі ынтымақтастық туралы Келiсiм жасалды, оның көмегiмен қазақ диаспорасы тығыз шоғырланған жерлерде қазақстандық хабар таратушылардың бағдарламаларын қабылдауға арналған цифрлық стандарттардың эфирлiк қабылдағыштарын орнату мүмкін болады. Сондай-ақ, бейнелiк-насихаттау сипатындағы қазақстандық теле-радио бағдарламаларды, көркем және деректі фильмдердi, сериалдарды, өзге де өнiмдердi тарату жөнiндегі шаралар кешенi iске асырылады.
Қазiргі таңда 11 елде қазақ ұлттық-мәдениет орталықтары жұмыс iстейдi. Олардың ішінде Өзбекстандағы, Қырғызстандағы қазақ мәдениет орталықтары, Моңғолиядағы Баян-Өлгей өңiрлiк қоғамы Қазақстанмен тығыз байланыста жұмыс iстеп келедi.
Ең көп қазақ мәдениет орталықтары Ресейде шоғырланған. Қазақстанмен шекаралас Ресей өңірлерiнiң барлығында (Астрахан, Волгоград, Саратов, Самара, Оренбург, Курган, Омск, Новосибирск, Тюмень және Челябинск облыстары, Алтай Республикасы және Алтай өңiрi), Мәскеу Санкт-Петербург, Екатеринбург қалаларында, сондай-ақ Татарстан, Башқұртстан, Саха және Қалмақ республикаларында қазақ ұлттық-мәдениет орталықтары бар. Сондай-ақ Стамбул (Түркия) қазақтарының қоғамы, Лондон (Ұлыбритания) қазақтарының қауымдастығы, Кельндегі (Германия) қазақ мәдениет орталығы қазақ мәдениетiн насихаттауға бағытталған iс-шараларды жүзеге асыруда. Австрия, Швеция, Венгрия, Украина сияқты мемлекеттерде кiшi қазақ мәдениет орталықтары жұмыс iстейдi.
Ресейде, Қытайда, Түркияда және Еуропа елдерiнде тұратын қазақтардың Қазақстанда кәсiпкерлік қызметпен шұғылдануға, сондай-ақ өз инвестицияларын Қазақстан экономикасының перспективалы салаларына салуға мүмкiндiктерi бар. Шетелдегi өз отандастарының экономикалық және қаржылық әлеуетiн өзiнiң дамуы үшiн жемiстi пайдаланып отырған Қытай сияқты бiрқатар елдердің тәжiрибесiн атап өту керек.
Дүниежүзi қазақтары қауымдастығының отандастармен едәуiр жұмыс iстеу тәжiрибесi бар. Қауымдастық өзi құрылған күннен бepгi он жылдың iшiнде шетелде тұратын отандастармен қоғамдық өмiрдiң барлық салаларында қарым-қатынас орнатуға бағытталған кең iс-шаралар кешенiн iске асырды. Қауымдастықтың шетелдiк мемлекеттiк ұйымдармен және қоғамдық бiрлестіктермен тiкелей жұмыс iстеуге толық мүмкiндiктерi бар.

4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi

Осы Бағдарламаның мақсаты - бiртұтас қазақ ұлтының құрамдас бөлiгi ретiнде шетелде тұратын отандастарды олардың сұраныстарын ескере отырып әлеуметтік-экономикалық, құқықтық қорғау, қолдау жөнiндегi мемлекеттiк жүйенi жасау болып табылады.
Қойылған мақсатқа қол жеткiзу үшiн мынадай мiндеттердi шешу қажет:
1) шетелде тұратын отандастарды қолдау мәселелерi бойынша нормативтiк құқықтық базаны жетілдiру;
2) шетелде тұратын отандастармен тығыз экономикалық қарым-қатынас орнату үшiн жағдай жасау;
3) шетелде тұратын отандастармен тұрақты негізде мәдени-гуманитарлық байланыстарды ұстау үшiн жағдай жасау;
4) шетелде тұратын отандастарды ақпараттық қамтамасыз ету;
5) шетелде тұратын отандастарды Қазақстан Республикасының оқу орындарында білiм алуға дайындау үшiн жағдай жасау;
6) шетелдiк қазақ диаспорасының бiрiгуiне ықпал ету.

5. Бағдарламаны iске асырудың негізгi
бағыттары мен тетiктерi

5.1. Шетелде тұратын отандастарды қолдау мәселелерi
бойынша нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiру

Шетелде тұратын отандастарға қолдау көрсетудi құқықтық реттеудi жетілдiру шетелдiк отандастардың саяси, мәдени-ағартушылық, көшi-қон, азаматтық, әлеуметтiк-экономикалық мәселелерiн шешуге, олармен экономикалық және мәдени-рухани байланыстарды күшейтуге бағытталатын болады.
Осыған байланысты мынадай iс-шараларды жүргiзу көзделедi:
1) нормативтiк құқықтық актілерге шетелде тұратын отандастарға қолдау көрсетуге қатысты бөлiгiнде өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу;
2) көші-қон процестерiн реттеу, таяу және алыс шет мемлекеттермен қазақ диаспораларының мәселелерi бойынша екi жақты қарым-қатынастарды одан әрi дамыту жөнiндегi нормативтiк құқықтық базаны жетілдiру;
3) Тәуелсiз Мемлекеттер Достастығы елдерiмен азаматтық алу тәртiбiн оңайлату;
4) республиканың инвестициялық тартымдылығын арттыру мақсатында шетелдiк қазақ диаспораларының экономикалық әлеуетiн қазақстандық экономикаға кiрiктiру мәселелерiн құқықтық реттеу.

5.2. Шетелде тұратын отандастармен тығыз экономикалық
қарым-қатынас орнату үшiн жағдай жасау

Шетелде тұратын отандастармен экономикалық қарым-қатынастарды күшейту мақсатында:
1) шетелде тұратын отандастардың экономикалық әлеуетін, олардың тұратын елдерiндегi әлеуметтік ұтқырлығы мен кәсiби қызметі көрсеткiштерiн талдауды жүргiзу;
2) кейбiр экономикалық дамыған елдердiң өздерiнiң шетелдiк отандастарымен экономикалық ынтымақтастығы бойынша тәжiрибесiн зерделеу және пайдалану;
3) қазақстандық кәсiпкерлер мен шетелде тұратын отандастар қатарындағы бизнесмендер арасында қарым-қатынастарды жолға қоюға ықпал ету;
4) шетелде тұратын отандастардың экономикалық әлеуетi мен инвестициялық мүдделерiн ескере отырып, олардың капиталдарын қатыстырып, бiрлескен кәсiпорындар құруға ықпал ету қажет.

5.3. Шетелде тұратын отандастармен тұрақты негізде
мәдени-гуманитарлық байланыстарды ұстау үшiн жағдай жасау

Шетелдiк қазақ мәдениетi - бүкiл қазақ халқының жалпыұлттық мәдениетiнiң ажырамас бөлiгі екенін ескере отырып, шетелде тұратын отандастарымыздың мәдени және рухани сұранысын қанағаттандыруға қажеттi жағдай жасау мақсатында, Бағдарламада:
1) жүйелi ғылыми негiзде қазақ диаспорасының олардың тұрып жатқан елiндегі қалыптасу тарихын, дәстүрi мен әдет-ғұрпын, мәдениет, өнер саласындағы жетiстіктерiн жан-жақты зерттеу;
2) қазақ диаспорасының ұлттық-мәдени қажеттiлiктерiн қанағаттандыру саласындағы құқығын бұзу фактiлерінің мониторингiн жүргізу;
3) шетелде тұратын отандастардың этникалық болмысын сақтау және тұрып жатқан елiнiң этникалық ортасына қазақ халқының өкiлi ретiнде белсендi сiңуi үшін жағдай жасау;
4) шетелде тұратын отандастардың ғылыми, мәдениет және шығармашылық ұйымдарымен тұрақты қарым-қатынас ұстау;
5) тұрып жатқан елдерiнде ана тiлiн, Қазақстан тарихын оқып үйрену, ұлттық дәстүрлерге және мәдениетке тарту үшін қажеттi жағдай жасауға ықпал ету;
6) қазақ диаспорасы өкiлдерiнiң шығармашылық әлеуетiн дамытуға және оларды қазақтардың жалпыұлттық мәдениетiне кiрiктiрудi күшейтуге, мәдени байланыстарды жан-жақты дамытуға бағытталған фестивальдар, ақындар сайыстарын (мүшайра) және басқа да iс-шаралар ұйымдастыру;
7) қазақ диаспорасына өздерi тұратын мемлекеттердiң Қазақстан Республикасымен мәдени және экономикалық байланысын кеңейту мен нығайтуға қосатын үлесiн ұлғайтуға бағытталған iс-шараларды өткiзуiне ықпал ету көзделедi.

5.4. Шетелде тұратын отандастарды ақпараттық қамтамасыз ету

Отандастарға ақпараттық қолдау көрсету, сондай-ақ оларды мемлекеттік тапсырыс шеңберiнде баспа өнiмдерiмен қамтамасыз ету үшiн мынадай шараларды iске асыруды көздеу қажет:
1) шетелде тұратын отандастардың қазақстандық бұқаралық ақпарат құралдарына қол жеткiзуi үшін ұйымдастыру-техникалық және құқықтық жағдайлар жасау;
2) Тәуелсiз Мемлекеттер Достастығы елдерінің аумағында, әсiресе қазақ диаспорасы тығыз орналасқан жерлерде, қазақ тіліндегі баспа өнiмдерiн тарату мәселелерiн мемлекетаралық деңгейде реттеу;
3) перспективада Азия-Тынық мұхит өңiрi елдерiн қамти отырып, "Casрionet" спутниктiк телеарнасының хабар таратуын кеңейту;
4) дүниежүзілік Интернет жүйесiнде қазақ тіліндегі "www.otandastar.kz" web-порталын құру;
5) шетелде тұратын отандастарға бағдарланған арнайы баспа өнiмдерiн шығаруды және таратуды ұйымдастыру.

5.5. Шетелде тұратын отандастарды Қазақстан Республикасының
оқу орындарында бiлiм алуға дайындау үшiн жағдай жасау

Бұл бағытты iске асыру шегiнде мынадай iс-шараларды жүзеге асыру қажет:
1) қазақ диаспорасы өкiлдерінің қатарынан дарынды балаларды iрiктеу және әр түрлi үлгідегі оқу орындарының интернаттарында (гимназияларда, лицейлерде, колледждерде және басқаларда) оқыту;
2) қазақ диаспорасына бiлiм беру саласында жәрдемдесу мәселелерi бойынша семинарлар өткiзу, ұсыныстар, әдiстемелiк әдебиеттер әзiрлеу, тәжiрибе алмасу;
3) шет елдердегі қазақ мектептерiне оқулықтармен және оқу-әдiстемелiк құралдармен қамтамасыз етуге көмек көрсету.

5.6. Шетелдiк қазақ диаспорасының бiрiгуiне ықпал ету

Бұл мақсатты iске асыру:
1) шетелде тұратын отандастармен өзара iс-әрекет мәселелерi бойынша қазақтардың дүниежүзілiк және кішi құрылтайларын және басқа да ұйымдастыру іс-шараларын өткiзудi;
2) қазақ диаспорасын дамыту, шетелдегi отандастарға қолдау көрсету мәселелерi бойынша симпозиумдар, ғылыми-практикалық конференциялар, семинарлар, дөңгелек үстелдер өткiзуді;
3) әртүрлi елдерде тұратын қазақ диаспоралары арасында қарым-қатынасты жолға қоюға ықпал етудi;
4) Қазақстан Республикасының қазiргi заңнамасы шеңберiнде, қазақ диаспорасы өкiлдерінің, оның iшiнде дарынды жастардың (зияткерлiк, мәдени, спорт салалары және т.б.) Қазақстанға көшуi жөнiндегi практикалық мәселелердi жедел шешудi көздейдi.

6. Қажеттi ресурстар мен бағдарламаны
қаржыландыру көздерi

Бағдарламаны қаржылай қамтамасыз ету республикалық бюджеттен жүзеге асырылады.
2005-2007 жылдарға арналған Бағдарламаны қаржыландырудың жалпы көлемi - 1789773 мың теңге, оның iшiнде 2005 жылы - 591589 мың теңге, 2006 жылы - 594418 мың теңге, 2007 жылы - 603766 мың теңгенi құрайды.
Бағдарламаны 2005-2007 жылдары iске асыру үшін қажеттi бюджет қаражатының көлемi тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджетте қалыптастыру кезiнде нақтыланатын болады.

7. Бағдарламаны iске асырудан күтілетiн
нәтижелер және оның индикаторлары

Бағдарламаны iске асыру шетелде тұратын отандастармен жан-жақты байланысты дамыту және нығайту үшiн қажетті жағдай жасауға мүмкіндiк бередi.
Бағдарламаны iске асыру нәтижесiнде:
1) шетелдегi қазақ диаспораларымен өзара iс-әрекет жасау мәселелерi бойынша мемлекетаралық байланыстарды реттеудiң құқықтық негiздерi жетiлдiріледi (2006-2007 жылдар);
2) Тәуелсiз Мемлекеттер Достастығы елдерiмен азаматтық алудың оңайлатылған тәртiбi туралы халықаралық шарттардың жобалары әзiрленедi (2006 жылдың екiншi жартысы);
3) шетелде тұратын отандастар қатарындағы бизнес өкiлдерiнің Қазақстан экономикасына тартылуы үшiн қажеттi құқықтық және ұйымдастырушылық жағдай қалыптастырылады (2006-2007 жылдар);
4) әлеуметтік зерттеулер жүргізiлетін: 2005 жылы - екi, 2006 жылы - бiр, 2007 жылы - үш;
5) әлеуметтік зерттеулердiң нәтижелерiн ескере отырып, жыл сайын "Шетелде тұратын отандастардың жағдайы және оларды қолдау iс-шараларының жүзеге асырылуы" атты тақырыпқа талдаулық баяндамалар әзiрленетiн;
6) шетелде тұратын отандастарға қазақ ұлттық мәдени орталықтарының жұмысын ұйымдастыруға көмек көрсетiлетiн (2005-2007 жылдар);
7) мынадай:
Еуропа елдерiнде тұратын қазақ жастарының өнер және спорт (2005-2007 жылдар),
шетелде тұратын отандастардың халық шығармашылығы (2006-2007 жылдар),
қазақ диаспорасы өкiлдерiнiң қатысуымен ақындардың халықаралық мүшайрасы (2005-2007 жылдар) фестивальдары өткiзiледi;
8) Таяу және алыс шет елдердегi қазақ әдебиетi мен мәдениетiнiң күндерi өткiзiледi (2006-2007 жылдар);
9) "Саsрiоnеt" спутниктік арнасының хабар таратуы қамтамасыз етіледi, ғаламдық Интернет желiсiнде қазақ тiліндегі www.otandastar.kz web-порталы құрылады (2007 жылы), отандастарымыз тұратын елдерде "Туған тіл" мамандандырылған альманахын шығару және тарату ұйымдастырылады (2005-2007 жылдар);
10) таяу және алыс шетелдегi қазақ мектептерiн оқулықтармен, оқу-әдiстемелік құралдарымен қамтамасыз ету жақсартылады;
11) жыл сайын шетелде тұратын отандастармен өзара қарым-қатынас мәселелерi бойынша 10 ғылыми-практикалық конференциялар, семинарлар және дөңгелек үстелдер өткiзiледi;
12) қазақтардың Дүниежүзiлік III құрылтайы (2005 жылы), Кiшi құрылтайы (2006 жылы) өткiзiлетiн болады.

О проекте Указа Президента Республики Казахстан "О Государственной программе поддержки соотечественников, проживающих за рубежом, на 2005-2007 годы"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 28 октября 2005 года N 1081

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
внести на рассмотрение Президента Республики Казахстан проект Указа Президента Республики Казахстан "О Государственной программе поддержки соотечественников, проживающих за рубежом, на 2005-2007 годы".

Премьер-Министр
Республики Казахстан

УКАЗ
ПРЕЗИДЕНТА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН О Государственной программе поддержки соотечественников,
проживающих за рубежом, на 2005-2007 годы

В соответствии с подпунктом 8) статьи 44 Конституции Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЮ:
1. Утвердить прилагаемую Государственную программу поддержки соотечественников, проживающих за рубежом, на 2005-2007 годы (далее - Программа).
2. Правительству Республики Казахстан в месячный срок разработать и утвердить План мероприятий по реализации Программы.
3. Центральным и местным исполнительным органам, а также государственным органам, непосредственно подчиненным и подотчетным Президенту Республики Казахстан (по согласованию), принять меры по реализации Программы.
4. Министерству культуры, информации и спорта Республики Казахстан два раза в год, не позднее 25 июня и 25 декабря, представлять в Администрацию Президента и Правительство Республики Казахстан информацию о ходе реализации Программы.
5. Контроль за исполнением настоящего Указа возложить на Администрацию Президента Республики Казахстан.
6. Настоящий Указ вводится в действие со дня подписания.

Президент
Республики Казахстан

Утверждена
Указом Президента
Республики Казахстан
от "___" _____ 2005 года
N ___

Государственная программа поддержки соотечественников,
проживающих за рубежом, на 2005-2007 годы

СОДЕРЖАНИЕ

1. Паспорт
2. Введение
3. Анализ современного состояния проблемы
4. Цель и задачи Программы
5. Основные направления и механизмы реализации Программы
5.1. Совершенствование нормативной правовой базы по вопросам
поддержки соотечественников, проживающих за рубежом
5.2. Создание условий для налаживания тесных экономических
контактов с соотечественниками, проживающими за рубежом
5.3. Создание условий для поддержания на постоянной основе
культурно-гуманитарных связей с соотечественниками,
проживающими за рубежом
5.4. Информационное обеспечение соотечественников,
проживающих за рубежом
5.5. Создание условий для подготовки соотечественников,
проживающих за рубежом, к обучению в учебных заведениях
Республики Казахстан
5.6. Содействие в консолидации зарубежной казахской диаспоры
6. Необходимые ресурсы и источники их финансирования
7. Ожидаемый результат от реализации и индикаторы Программы

1. Паспорт

Наименование Государственная программа поддержки
соотечественников, проживающих за рубежом,
на 2005-2007 годы

Основание для разработки Пункт 6.5.10. Плана мероприятий по
реализации Программы Правительства
Республики Казахстан на 2003-2006 годы,
утвержденного постановлением Правительства
Республики Казахстан от 5 сентября 2003
года N 903

Основной разработчик Министерство культуры, информации и
спорта Республики Казахстан

Цель Создание государственной системы по
социально-экономической, правовой защите
и поддержке соотечественников,
проживающих за рубежом, как составной
части единой казахской нации

Задачи Совершенствование нормативной правовой
базы по вопросам поддержки
соотечественников, проживающих за рубежом;
создание условий для налаживания тесных
экономических контактов с
соотечественниками, проживающими за
рубежом;
создание условий для поддержания на
постоянной основе культурно-гуманитарных
связей с соотечественниками, проживающими
за рубежом;
информационное обеспечение
соотечественников, проживающих за рубежом;
создание условий для подготовки
соотечественников, проживающих за
рубежом, к обучению в учебных заведениях
Республики Казахстан;
содействие в консолидации зарубежной
казахской диаспоры

Сроки реализации 2005-2007 годы

Необходимые ресурсы и Финансовое обеспечение Программы
источники финансирования осуществляется за счет средств
республиканского бюджета.
Общий объем финансирования из
республиканского бюджета - 1789773 тыс.
тенге, в т.ч. в 2005 году - 591589 тыс.
тенге; в 2006 году - 594418 тыс. тенге;
в 2007 году - 603766 тыс. тенге.
Объем бюджетных средств, необходимых для
финансирования Программы в 2005-2007
годах, будет уточняться при формировании
республиканского бюджета на
соответствующий финансовый год.

Ожидаемый результат от Ожидаемые позитивные результаты реализации
реализации и индикаторы Программы заключаются в создании
Программы необходимых условий для развития и
укрепления всесторонних связей с
соотечественниками, проживающими за
рубежом.
В ходе реализации Программы планируются:
1) усовершенствование правовых основ
регулирования межгосударственных связей
по вопросам взаимодействия с казахскими
диаспорами за рубежом (2006-2007 годы);
2) разработка проектов международных
договоров об упрощенном порядке
приобретения гражданства со странами
Содружества Независимых Государств
(вторая половина 2006 года);
3) формирование необходимых правовых
и организационных условий для интеграции
представителей бизнеса из
соотечественников, проживающих за
рубежом, в экономику Казахстана
(2006-2007 годы);
4) проведение социологических
исследований: двух - в 2005 году, одного
- в 2006 году, трех - в 2007 году;
5) подготовка ежегодных аналитических
докладов на тему: "Положение
соотечественников, проживающих за
рубежом, и реализация мер по их
поддержке" с учетом результатов
социологических исследований;
6) оказание содействия
соотечественникам, проживающим за
рубежом, в организации работы казахских
национальных культурных центров
(2005-2007 годы);
7) проведение фестивалей:
искусств и спорта казахской молодежи,
проживающей в странах Европы (2005 и 2007
годы),
народного творчества
соотечественников, проживающих за рубежом
(2006-2007 годы), международной мушайры
поэтов с участием представителей
казахской диаспоры (2005-2007 годы);
8) проведение Дней казахской
литературы и культуры в странах ближнего
и дальнего зарубежья (2006-2007 годы);
9) обеспечение вещания спутникового
канала "Caspionet", создание во всемирной
сети Интернет web-портал www.otandastar.kz
на казахском языке (2007 год), организация
выпуска и распространения в странах
проживания соотечественников
специализированного альманаха "Туған тіл"
(2005-2007 годы);
10) улучшение обеспеченности
казахских школ ближнего и дальнего
зарубежья учебниками,
учебно-методическими пособиями
(2005-2007 годы);
11) проведение ежегодных 10 научно-
практических конференций, семинаров и
круглых столов по вопросам взаимодействия
с соотечественниками, проживающими за
рубежом;
12) проведение III Всемирного курултая
казахов (2005 год), Малого курултая (2006
год).

2. Ведение

Государственная программа поддержки соотечественников, проживающих за рубежом, на 2005-2007 годы (далее - Программа) разработана в соответствии с пунктом 6.5.10. Плана мероприятий по реализации Программы Правительства Республики Казахстан на 2003-2006 годы, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 5 сентября 2003 года N 903.
В Программе определены стратегические цели и задачи поддержки соотечественников (казахов и бывших казахстанцев), проживающих за рубежом, а также намечены основные направления и механизмы их реализации.
Правовая основа поддержки соотечественников, проживающих за рубежом, содержится в Конституции Республики Казахстан, Конституционном законе "О государственной независимости Республики Казахстан", Законе Республики Казахстан "О миграции", Отраслевой программе миграционной политики Республики Казахстан на 2001-2010 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 29 октября 2001 года N 1371, Указе Президента Республики Казахстан от 11 октября 2004 года N 1459 "О Государственной программе развития образования в Республике Казахстан на 2005-2010 годы", а также в действующих международных соглашениях между Республикой Казахстан и другими государствами, в которых затрагиваются вопросы смены гражданства и развития национальных диаспор.
В период с 1996 года по 2000 год поддержка соотечественников, проживающих за рубежом, осуществлялась в соответствии с Государственной программой поддержки соотечественников, проживающих за рубежом, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 31 декабря 1996 года N 3308. Программа была представлена комплексом мероприятий и состояла из шести основных разделов: научное обеспечение, нормативная правовая база, образование, культура, туризм и спорт, вопросы книгоиздания и средств массовой информации, организационные меры.
В соответствии с Программой разработан и внесен на рассмотрение соответствующих государств ряд важных документов, регулирующих процессы миграции, приняты Закон Республики Казахстан "О миграции" и другие нормативно-правовые акты по вопросам поддержки соотечественников за рубежом.
В практической плоскости решались вопросы духовной связи казахской диаспоры с исторической родиной в области образования и культуры. Была проведена большая организационная работа по налаживанию и поддержанию устойчивой связи с казахскими диаспорами ближнего и дальнего зарубежья.
Проводились Всемирный, а также Малый курултаи казахов в Казахстане и за рубежом, на которых рассматривались многоплановые вопросы взаимодействия с соотечественниками, проживающими за рубежом.
Однако, ввиду реорганизации Государственного комитета по национальной политике, на который был возложен контроль за реализацией Государственной программы поддержки соотечественников, проживающих за рубежом, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 31 декабря 1996 года N 3308, последовательная координация исполнения намеченных в ней мероприятий не была обеспечена.
Поэтому на сегодняшний день назрела необходимость в принятии новой программы поддержки соотечественников, проживающих за рубежом, разработанной с учетом накопленного опыта и имеющихся проблем в этой области.
В рамках данной Программы предполагается осуществление деятельности по удовлетворению национально-культурных, духовных и языковых потребностей соотечественников, проживающих за рубежом, содействию их возвращению на историческую родину.

3. Анализ современного состояния проблемы

Традиция установления всесторонних связей с соотечественниками, проживающими за рубежом, создания наиболее развитых мировых диаспор, оказания им поддержки в культурно-гуманитарной, образовательной сферах, содействия их возвращению на историческую родину издавна бытует в мировой практике. В качестве примера можно привести опыт таких государств, как Германия, Польша, Израиль, Южная Корея, Армения, поддерживающих тесные связи со своими соотечественниками во всем мире, в том числе и проживающими в Казахстане.
В Российской Федерации вопросы поддержки соотечественников регулируются на уровне Федерального закона "О государственной политике Российской Федерации в отношении "соотечественников" за рубежом", нацеленного на поддержку в осуществлении человеком и гражданином своих гражданских, политических, социальных, экономических и культурных прав, сохранение национальной самобытности.
Созданная в нашей стране нормативная правовая база, а также налаженная система поддержки соотечественников, проживающих за рубежом, в области образования, в частности, увеличение квот для поступления в вузы, а также миграционная политика государства, нацеленная на ежегодное увеличение квот для возвращения соотечественников на историческую родину, являются сильной стороной данной проблемы. В соответствии с постановлением Правительства Республики Казахстан от 11 ноября 2002 года N 1188 "Об установлении квоты приема при поступлении на учебу в организации среднего профессионального и высшего профессионального образования для отдельных категорий лиц" квоты для соотечественников, проживающих за рубежом, составляют 2 процента от утвержденного образовательного заказа. Также увеличены расходы на обучение. Если они составляли на одного студента в 2003 году 97,9 тысяч тенге, то в 2004 году они составили 120,5 тысяч тенге. Ежегодно в государственном заказе выделяются места для обучения представителей казахской диаспоры на подготовительных отделениях вузов Казахстана.
На сегодняшний день представители казахской диаспоры, проживающие в более чем сорока странах мира, составляют одну треть от общего количества представителей казахской нации, или 4,5 млн. человек. Большинство из них сосредоточено в приграничных с Казахстаном государствах.
По последним статистическим данным в Узбекистане проживают 1,5 миллиона казахов, Китае - 1,3 миллиона, России - 900 тысяч, Туркмении - 100 тысяч, Монголии - 80 тысяч, Кыргызстане - 45 тысяч. Немало казахов проживают компактно также в Турции, Иране и Афганистане. Есть также казахская диаспора в ряде стран Западной Европы.
Казахи, проживающие за рубежом, являются составной частью единой казахской нации. Они разговаривают на родном языке, соблюдают национальные традиции и обычаи, считают Казахстан своей исторической родиной. В некоторых странах, в местах компактного проживания они имеют возможность получать образование на родном языке, развивать национальную культуру и традиции. Как следствие, представители диаспоры смогли сформировать богатый пласт казахской культуры, литературы и искусства за рубежом.
Несмотря на это, в последнее время возникло множество проблем, связанных с национально-духовным, культурным положением соотечественников, проживающих за рубежом. Одна из них - угроза отчуждения от родного языка, обычаев, национальной самобытности, являющаяся следствием активного внедрения казахов в этническую среду стран проживания. В итоге миллионы этнических казахов могут ассимилироваться и быть потерянными для казахской нации.
Исходя из системы обучения и графики, принятой в каждой из стран проживания, представители казахской диаспоры, обучавшиеся в казахских школах, пользуются разной письменностью. Ввиду этого создалась ситуация, когда казахи, проживающие в одной стране, понимая устную речь казахов, проживающих в другой стране, не воспринимают принятую там письменную речь. Например, в Китае казахская диаспора пользуется письменностью, основанной на арабском алфавите. Казахи, проживающие в Монголии и России, пишут на кириллице, европейские казахи используют алфавит на основе латиницы, на национальные разновидности латиницы перешли Узбекистан и Туркмения. Своими особенностями отличается письменность казахов в Иране и Афганистане. Кроме того, грамматика казахского языка и история казахской литературы преподаются в разных странах по-разному. Вследствие этого выпускники, закончившие казахские школы за рубежом, число которых ежегодно уменьшается, не могут поступить в учебные заведения нашей республики. Кроме того, они испытывают затруднения с поступлением в учебные заведения и в странах проживания.
Ранее учебники, художественная литература, газеты и журналы на казахском языке, выпущенные в Казахстане, беспрепятственно поступали в адрес соотечественников, проживающих за рубежом, особенно в странах Содружества Независимых Государств. В последнее время этот процесс почти прекратился.
Соотечественники, проживающие за рубежом, ограничены в возможности доступа к казахстанским средствам массовой информации. Максимально сузилась среда распространения газеты "Шалкар" за рубежом; некогда широко вещавшая во многих странах мира радиопрограмма "Шалкар", несмотря на возобновление своей деятельности, не смогла достичь своего прежнего уровня.
В этой области проблемными остаются такие вопросы, как распространение программ Казахского радио на государственном языке, в особенности специализированной радиопрограммы "Шалкар", в районах проживания соотечественников на приграничных территориях соседних государств - России, Китая, Монголии, Узбекистана, Кыргызстана, издание и распространение газеты "Қазақ eлі", журнала "Алтын бесік" в местах компактного проживания казахской диаспоры.
Все еще актуален вопрос распространения казахстанских изданий, в том числе официальной прессы на территории Содружества Независимых Государств, особенно в местах компактного проживания казахской диаспоры.
У представителей казахской диаспоры зачастую возникают определенные сложности при въезде в Казахстан, при пересечении границ.
Требует совершенствования деятельность по установлению тесного сотрудничества с государствами, где проживает казахская диаспора, а также их посольствами.
Однако, несмотря на многочисленные проблемы, продолжает осуществляться последовательная работа по защите интересов представителей казахской диаспоры и оралманов. Определены льготы по предоставлению гражданства Республики Казахстан соотечественникам, прибывающим для постоянного местожительства. Законом Республики Казахстан от 17 мая 2002 года внесены изменения и дополнения в Закон Республики Казахстан от 20 декабря 1991 года "О гражданстве Республики Казахстан". Согласно информации Департамента миграционной полиции Министерства внутренних дел Республики Казахстан, до 1 января 2005 года 242449 человек получили гражданство Казахстана. С каждым годом увеличивается квота иммиграции оралманов, утверждаемая Указом Президента Республики Казахстан. Если в 2000 году квота была утверждена на 500 семей, в 2001 году на 600, в 2002 году на 2655 семей, в 2003 году на 5000 семей, в 2004 году на 10000 семей. Указом Президента Республики Казахстан от 27 декабря 2004 года N 1508 "О квоте иммиграции оралманов на 2005-2007 годы" установлена квота иммиграции оралманов на 2005-2007 годы в количестве до 15000 семей на каждый календарный год.
В целях определения эффективности мероприятий, направленных на адаптацию оралманов в условиях нового местожительства в Республике Казахстан, необходимо проведение комплексного мониторинга экономической, социально-культурной и общественной интегрированности оралманов.
С каждым годом растет число представителей молодежи из числа казахской диаспоры, желающих обучаться в Казахстане. По сведениям Министерства образования и науки Республики Казахстан в 2002 году открыты подготовительные отделения для представителей казахской диаспоры и оралманов в 10 высших учебных заведениях во всех регионах Республики Казахстан. В настоящее время подготовительные отделения функционируют в 15 вузах страны.
Приказом Министерства образования и науки Республики Казахстан от 23 апреля 2002 года N 334 утверждены Правила о порядке, условиях отбора и направления представителей казахской диаспоры на обучение в учебные заведения Республики Казахстан, которые согласованы с Министерством иностранных дел и зарегистрированы в Министерстве юстиции Республики Казахстан 7 июня 2002 года, номер государственной регистрации 1873.
Частичному решению проблемы доступности казахстанских масс-медиа для представителей казахских диаспор за рубежом способствуют возможности спутникового телеканала "Caspionet". В настоящее время телеканал осуществляет вещание на казахском, русском и английском языках в странах Европы, Центральной Азии, Среднего Востока и Северной Африки.
Кроме того, в соответствии с постановлением Правительства Республики Казахстан от 21 декабря 2004 года N 1351 "О подписании соглашения между Правительством Республики Казахстан и Правительством Российской Федерации о сотрудничестве по созданию казахстанского спутника связи и вещания "KAZSAT" между Правительством Республики Казахстан и Правительством Российской Федерации заключено Соглашение о сотрудничестве по созданию казахстанского спутника связи и вещания "KAZSAT", с помощью которого будет возможно установление эфирных передатчиков цифрового стандарта для приема программ казахстанских вещателей в местах компактного проживания казахской диаспоры. Также будет реализован комплекс мер по трансляции казахстанских теле- радио программ имиджево-пропагандистского характера, художественных и документальных фильмов, сериалов, иной продукции.
На сегодняшний день в 11 странах функционируют казахские национально-культурные центры. Среди них казахские культурные центры в Узбекистане, Кыргызстане, Баян-Ульгийское региональное общество в Монголии, которые работают в тесном сотрудничестве с Казахстаном.
Наибольшее количество казахских культурных центров сосредоточено в России. Во всех приграничных с Казахстаном российских регионах (Астраханская, Волгоградская, Саратовская, Самарская, Оренбургская, Курганская, Омская, Новосибирская, Тюменская и Челябинская области, Республика Алтай и Алтайский край), в городах Москве, Санкт-Петербурге и Екатеринбурге, а также в Республиках Татарстан, Башкортостан, Саха и Калмыкия существуют казахские национально-культурные центры. Общество казахов в Стамбуле (Турция), ассоциация казахов Лондона (Великобритания), казахский культурный центр в Кельне (Германия) также осуществляют мероприятия, направленные на пропаганду казахской национальной культуры. В таких странах, как Австрия, Швеция, Венгрия, Украина работают малые казахские национальные центры.
Казахи, проживающие в России, Китае, Турции и странах Европы, имеют возможность занятия предпринимательской деятельностью в Казахстане, а также вложения своих инвестиций в перспективные отрасли экономики Казахстана. Следует отметить опыт некоторых стран, таких, как Китай, который для своего развития плодотворно использует экономический и финансовый потенциал своих соотечественников за рубежом.
Значительный опыт работы с соотечественниками накопила Всемирная ассоциация казахов. Ассоциация в течение десяти лет со дня основания реализовала обширный комплекс мероприятий, направленных на установление взаимоотношений с соотечественниками, проживающими за рубежом, во всех сферах общественной жизни. У ассоциации есть все возможности для проведения работы непосредственно с зарубежными государственными организациями и общественными объединениями.

4. Цель и задачи Программы

Целью данной Программы является создание государственной системы по социально-экономической, правовой защите, поддержке соотечественников, проживающих за рубежом, как составной части единой казахской нации, с учетом их запросов.
Для достижения поставленной цели необходимо решение следующих задач:
1) совершенствование нормативной правовой базы по вопросам поддержки соотечественников, проживающих за рубежом;
2) создание условий для налаживания тесных экономических контактов с соотечественниками, проживающими за рубежом;
3) создание условий для поддержания на постоянной основе культурно-гуманитарных связей с соотечественниками, проживающими за рубежом;
4) информационное обеспечение соотечественников, проживающих за рубежом;
5) создание условий для подготовки соотечественников, проживающих за рубежом, к обучению в учебных заведениях Республики Казахстан;
6) содействие в консолидации зарубежной казахской диаспоры.

5. Основные направления и
механизмы реализации Программы

5.1. Совершенствование нормативной правовой базы по вопросам
поддержки соотечественников, проживающих за рубежом

Совершенствование правового регулирования оказания поддержки соотечественникам, проживающим за рубежом, будет направлено на решение политических, культурно-просветительских, миграционных, гражданских, социально-экономических проблем зарубежных соотечественников, усиление экономических и культурно-духовных контактов с ними.
В связи с этим предусматривается проведение следующих мероприятий:
1) внесение изменений и дополнений в нормативные правовые акты в части, касающейся оказания поддержки соотечественникам, проживающим за рубежом;
2) совершенствование нормативно-правовой базы по регулированию процессов миграции, дальнейшему развитию двусторонних отношений с государствами ближнего и дальнего зарубежья по вопросам казахских диаспор;
3) упрощение порядка приобретения гражданства со странами Содружества Независимых Государств;
4) правовое регулирование вопросов интеграции экономического потенциала зарубежных казахских диаспор в казахстанскую экономику с целью повышения инвестиционной привлекательности республики.

5.2. Создание условий для налаживании тесных экономических
контактов с соотечественниками, проживающими за рубежом

В целях усиления экономических контактов с соотечественниками, проживающими за рубежом, необходимо:
1) проведение анализа экономического потенциала соотечественников, проживающих за рубежом, показателей их социальной мобильности и профессиональной деятельности в странах проживания;
2) изучение и использование опыта некоторых экономически развитых стран по экономическому сотрудничеству со своими зарубежными соотечественниками;
3) содействие налаживанию контактов между казахстанскими предпринимателями и бизнесменами из числа соотечественников, проживающих за рубежом;
4) содействие в создании совместных предприятий с участием капиталов зарубежных соотечественников с учетом их экономического потенциала и инвестиционных интересов.

5.3. Создание условий для поддержания на постоянной основе
культурно-гуманитарных связей с соотечественниками,
проживающими за рубежом

Исходя из того, что зарубежная казахская культура - неотъемлемая часть общенациональной культуры всего казахского народа, в целях создания условий для удовлетворения культурных и духовных запросов соотечественников, проживающих за рубежом, Программой предусматриваются:
1) всестороннее изучение на системной научной основе истории формирования казахской диаспоры в стране проживания, ее традиций и обычаев, достижений в сфере культуры, искусства;
2) проведение мониторинга фактов нарушения прав казахской диаспоры в области удовлетворения национально-культурных потребностей;
3) создание условий для сохранения соотечественниками, проживающими за рубежом, этнической самобытности и активного внедрения в этническую среду стран проживания, как представителей казахского народа;
4) поддержание постоянных отношений с научными, культурными и творческими организациями соотечественников, проживающих за рубежом;
5) содействие в создании в странах проживания необходимых условий для изучения родного языка, истории Казахстана, приобщения к национальным традициям и культуре;
6) организация фестивалей, поэтических состязаний ("мушайра") и других мероприятий, направленных на развитие творческого потенциала представителей казахской диаспоры и усиление их интеграции в общенациональную культуру казахов, всемерное развитие культурных связей;
7) содействие казахской диаспоре в проведении мероприятий, направленных на увеличение ее вклада в расширение и укрепление культурных и экономических связей государств их проживания с Республикой Казахстан.

5.4. Информационное обеспечение
соотечественников, проживающих за рубежом

Для оказания информационной поддержки соотечественникам, а также обеспечения их печатной продукцией в рамках государственного заказа необходимо предусмотреть реализацию следующих мер:
1) создание организационно-технических и правовых условий для доступа соотечественников, проживающих за рубежом, к казахстанским средствам массовой информации;
2) урегулирование на межгосударственном уровне вопросов распространения печатной продукции на казахском языке на территории стран Содружества Независимых Государств, особенно в местах компактного проживания казахской диаспоры;
3) расширение вещания спутникового телеканала "Caspionet", с охватом в перспективе стран Азиатско-Тихоокеанского региона;
4) создание во всемирной сети Интернет веб-портала "www.otandastar.kz" на казахском языке;
5) организация выпуска и распространения специальных печатных изданий, ориентированных на соотечественников, проживающих за рубежом.

5.5. Создание условий для подготовки соотечественников,
проживающих за рубежом, к обучению в учебных заведениях
Республики Казахстан

В рамках реализации данного направления необходимо осуществление следующих мероприятий:
1) отбор и обучение одаренных детей из числа представителей казахской диаспоры в интернатах при учебных заведениях различного типа (гимназии, лицеи, колледжи и др.);
2) проведение семинаров, подготовка рекомендаций, методической литературы, обмен опытом по вопросам содействия казахской диаспоре в сфере образования;
3) оказание помощи казахским школам за рубежом в обеспечении учебниками и учебно-методическими пособиями.

5.6. Содействие в консолидации зарубежной казахской диаспоры

Реализация данной задачи предполагает:
1) проведение всемирных и малых курултаев казахов и других организационных мероприятий по вопросам взаимодействия с соотечественниками, проживающими за рубежом;
2) проведение симпозиумов, научно-практических конференций, семинаров, круглых столов по вопросам развития казахской диаспоры, поддержки соотечественников за рубежом;
3) содействие в налаживании контактов между казахскими диаспорами, проживающими в разных странах;
4) оперативное решение практических вопросов по переселению в Казахстан представителей казахской диаспоры, в том числе одаренной молодежи (интеллектуальная, культурная, спортивная сферы и др.) в рамках существующего законодательства Республики Казахстан.

6. Необходимые ресурсы и
источники их финансирования

Финансовое обеспечение Программы осуществляется за счет средств республиканского бюджета.
Общий объем финансирования Программы на 2005-2007 годы составляет 1789773 тыс. тенге, в том числе в 2005 году - 591589 тыс. тенге, в 2006 году - 594418 тыс. тенге, в 2007 году - 603766 тыс. тенге.
Объем бюджетных средств, необходимый для реализации Программы в 2005-2007 годах, будет уточняться при формировании республиканского бюджета на соответствующий финансовый год.

7. Ожидаемый результат от реализации и
индикаторы Программы

Реализация Программы позволит создать необходимые условия для развития и укрепления всесторонних связей с соотечественниками, проживающими за рубежом.
В результате реализации Программы будут:
1) усовершенствованы правовые основы регулирования межгосударственных связей по вопросам взаимодействия с казахскими диаспорами за рубежом (2006-2007 годы);
2) разработаны проекты международных договоров об упрощенном порядке приобретения гражданства со странами Содружества Независимых Государств (вторая половина 2006 года);
3) сформированы необходимые правовые и организационные условия для интеграции представителей бизнеса из соотечественников, проживающих за рубежом, в экономику Казахстана (2006-2007 годы);
4) проведены социологические исследования: два - в 2005 году, одно - в 2006 году, три - в 2007 году;
5) подготовлены ежегодные аналитические доклады на тему: "Положение соотечественников, проживающих за рубежом, и реализация мер по их поддержке", с учетом результатов социологических исследований;
6) оказано содействие соотечественникам, проживающим за рубежом, в организации работы казахских национальных культурных центров (2005-2007 годы);
7) проведены фестивали:
искусств и спорта казахской молодежи, проживающей в странах Европы (2005 и 2007 годы);
народного творчества соотечественников, проживающих за рубежом (2006-2007 годы);
международной мушайры поэтов с участием представителей казахской диаспоры (2005-2007 годы);
8) проведены Дни казахской литературы и культуры в странах ближнего и дальнего зарубежья (2006-2007 годы);
9) обеспечено вещание спутникового канала "Caspionet", создан во всемирной сети web-портал www.otandastar.kz на казахском языке (2007 год), организованы выпуск и распространение в странах проживания соотечественников специализированного альманаха "Туған тіл" (2005-2007 годы);
10) улучшена обеспеченность казахских школ ближнего и дальнего зарубежья учебниками, учебно-методическими пособиями;
11) ежегодно проведены 10 научно-практических конференций, семинаров и круглых столов по вопросам взаимодействия с соотечественниками, проживающими за рубежом;
12) проведены ІІІ Всемирный курултай казахов (2005 год), Малый курултай (2006 год).