Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР Оқу-ағарту министрінің 19.06.2023 № 177 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
"Білім туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабының 12) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:
Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда - ҚР Оқу-ағарту министрінің 19.06.2023 № 177 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.1. Мыналар:
1) осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Математика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
2) осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Информатика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
3) осы бұйрыққа 3-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
4) осы бұйрыққа 4-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
5) осы бұйрыққа 5-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
6) осы бұйрыққа 6-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
7) осы бұйрыққа 7-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
8) осы бұйрыққа 8-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Орыс тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
9) осы бұйрыққа 9-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
10) осы бұйрыққа 10-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
11) осы бұйрыққа 11-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
12) осы бұйрыққа 12-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Алғашқы әскери-технологиялық дайындық" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
13) осы бұйрыққа 13-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Химия" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
14) осы бұйрыққа 14-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
15) осы бұйрыққа 15-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
16) осы бұйрыққа 16-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
17) осы бұйрыққа 17-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Графика және дизайн" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
18) осы бұйрыққа 18-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
19) осы бұйрыққа 19-қосымшаға сәйкес педагогикалық бағыттың "Жаһандық құзыреттер" міндетті курсының техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
20) осы бұйрыққа 20-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Математика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
21) осы бұйрыққа 21-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Информатика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
22) осы бұйрыққа 22-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
23) осы бұйрыққа 23-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
24) осы бұйрыққа 24-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
25) осы бұйрыққа 25-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
26) осы бұйрыққа 26-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
27) осы бұйрыққа 27-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Орыс тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
28) осы бұйрыққа 28-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
29) осы бұйрыққа 29-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
30) осы бұйрыққа 30-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
31) осы бұйрыққа 31-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
32) осы бұйрыққа 32-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Химия" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
33) осы бұйрыққа 33-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
34) осы бұйрыққа 34-қосымшаға сәйкес әлеуметтік - экономикалық бағыттың "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
35) осы бұйрыққа 35-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
36) осы бұйрыққа 36-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Графика және дизайн" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
37) осы бұйрыққа 37-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
38) осы бұйрыққа 38-қосымшаға сәйкес әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Жаһандық құзыреттер" міндетті курсы бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
39) осы бұйрыққа 39-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Математика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
40) осы бұйрыққа 40-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Информатика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
41) осы бұйрыққа 41-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
42) осы бұйрыққа 42-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
43) осы бұйрыққа 43-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
44) осы бұйрыққа 44-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
45) осы бұйрыққа 45-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
46) осы бұйрыққа 46 сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Орыс тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
47) осы бұйрыққа 47-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
48) осы бұйрыққа 48-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
49) осы бұйрыққа 49-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
50) осы бұйрыққа 50-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Алғашқы әскери-технологиялық дайындық" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
51) осы бұйрыққа 51-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Химия" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
52) осы бұйрыққа 52-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
53) осы бұйрыққа 53-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
54) осы бұйрыққа 54-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
55) осы бұйрыққа 55-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Графика және дизайн" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
56) осы бұйрыққа 56-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
57) осы бұйрыққа 57-қосымшаға сәйкес техникалық-технологиялық бағыттың "Жаһандық құзыреттер" міндетті курсы бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
58) осы бұйрыққа 58-қосымшаға сәйкес көркемөнерөнер-технологиялық бағыттың "Математика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
59) осы бұйрыққа 59-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "Информатика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
60) осы бұйрыққа 60-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
61) осы бұйрыққа 61-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
62) осы бұйрыққа 62-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
63) осы бұйрыққа 63-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
64) осы бұйрыққа 64-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
65) осы бұйрыққа 65-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "Орыс тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
66) осы бұйрыққа 66-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
67) осы бұйрыққа 67-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
68) осы бұйрыққа 68-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
69) осы бұйрыққа 69-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "Алғашқы әскери-технологиялық дайындық" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
70) осы бұйрыққа 70-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "Химия" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
71) осы бұйрыққа 71-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
72) осы бұйрыққа 72-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
73) осы бұйрыққа 73-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
74) осы бұйрыққа 74-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "Графика және дизайн" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
75) осы бұйрыққа 75-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
76) осы бұйрыққа 76-қосымшаға сәйкес көркемөнер-технологиялық бағыттың "Жаһандық құзыреттер" міндетті курсы бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
77) осы бұйрыққа 77-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Математика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
78) осы бұйрыққа 78-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Информатика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
79) осы бұйрыққа 79-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
80) осы бұйрыққа 80-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
81) осы бұйрыққа 81-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
82) осы бұйрыққа 82-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
83) осы бұйрыққа 83-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
84) осы бұйрыққа 84-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Орыс тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
85) осы бұйрыққа 85-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
86) осы бұйрыққа 86-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
87) осы бұйрыққа 87-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
88) осы бұйрыққа 88-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Алғашқы әскери-технологиялық дайындық" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
89) осы бұйрыққа 89-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Химия" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
90) осы бұйрыққа 90-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
91) осы бұйрыққа 91-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
92) осы бұйрыққа 92-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
93) осы бұйрыққа 93-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Графика және дизайн" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
94) осы бұйрыққа 94-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
95) осы бұйрыққа 95-қосымшаға сәйкес аграрлық-технологиялық бағыттың "Жаһандық құзыреттер" міндетті курсы бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
96) осы бұйрыққа 96-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Математика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
97) осы бұйрыққа 97-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Информатика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
98) осы бұйрыққа 98-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
99) осы бұйрыққа 99-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
100) осы бұйрыққа 100-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
101) осы бұйрыққа 101-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
102) осы бұйрыққа 102-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
103) осы бұйрыққа 103-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Орыс тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
104) осы бұйрыққа 104-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
105) осы бұйрыққа 105-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
106) осы бұйрыққа 106-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
107) осы бұйрыққа 107-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Алғашқы әскери-технологиялық дайындық" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
108) осы бұйрыққа 108-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Химия" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
109) осы бұйрыққа 109-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
110) осы бұйрыққа 110-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
111) осы бұйрыққа 111-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
112) осы бұйрыққа 112-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Графика және дизайн" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
113) осы бұйрыққа 113-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы;
114) осы бұйрыққа 114-қосымшаға сәйкес қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Жаһандық құзыреттер" міндетті курсы бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігінің Техникалық және кәсіптік білім департаменті заңнамада белгіленген тәртіппен:
1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде мемлекеттiк тiркелуін;
2) осы бұйрықты ресми жарияланғаннан кейін Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігінің ресми интернет-ресурсында орналастыруды;
3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.
3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту вице-министріне жүктелсін.
4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.
|
Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрі |
Г. Бейсембаев |
"КЕЛІСІЛДІ"
Қазақстан Республикасының
Мәдениет және спорт министрлігі
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 1-қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Математика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1- тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың "Математика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Математика" пәнін оқытудың мақсаты - педагогикалық бағыттың практикалық және кәсіби қызметінде қолдану үшін, білім беруді жалғастырудың сабақтас пәндерін зерделеу үшін, жалпыадамзаттық құндылықтар мен ұлттық мәдениеттің үздік дәстүрлері негізінде білім алушылардың зияткерлік дамуын қажетті математикалық білімді меңгеру.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) Математика негіздерін сапалы меңгеру, тұлғаның зияткерлік қасиеттерін дамытуға бағытталған математикалық білімді, іскерліктер мен дағдыларды одан әрі қалыптастыру және дамыту үшін жағдайлар жасау;
2) математикалық тілді және негізгі математикалық заңдарды қолдануға, әртүрлі контексттердегі есептерді шешу үшін сандық қатынастар мен кеңістіктік формаларды зерттеуге ықпал жасау;
3) білім алушылардың білімдерін есептерді шешу мақсатында математикалық модельдер жасауға және кері қарай нақты процестерді сипаттайтын математикалық модельдерді түсіндіруге бағыттау;
4) практикалық есептерді шешу кезінде қолайлы математикалық әдістерді таңдау, алынған нәтижелерді бағалау және олардың дұрыстығын анықтау үшін логикалық және сыни ойлауды, шығармашылық қабілеттерін дамыту;
5) коммуникативтік дағдыларды, оның ішінде ақпаратты дәл және сауатты беру, сондай-ақ жарияланымдар мен электрондық құралдарды қоса алғанда, әртүрлі көздерден алынған ақпаратты пайдалану қабілетін дамыту;
6) өз бетінше жұмыс істеу үшін де, командада жұмыс істеу үшін де қажет тәуелсіздік, жауапкершілік, бастамашылдық, табандылық, толеранттылық сияқты жеке қасиеттерді дамыту;
7) математиканы оқыту процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану дағдыларын дамыту.
4. Оқу пәнінің мазмұны келесі бөлімдерден және тақырыптардан тұрады:
1) "Функция, оның қасиеттері және графигі". Функция және оның берілу тәсілдері. Функция графигін түрлендіру. Функцияның қасиеттері. Кері функция ұғымы. Күрделі функция.
2) "Тригонометриялық функциялар". Тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. Түрлендірулер арқылы тригонометриялық функциялардың графигін салу.
3) "Кері тригонометриялық функциялар". Арксинус, арккосинус, арктангенс, арккотангенс. Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері.
4) "Тригонометриялық теңдеулер мен теңсіздіктер". Қарапайым тригонометриялық теңдеулер. Тригонометриялық теңдеулер және олардың жүйелерін шешу әдістері. Тригонометриялық теңсіздіктерді шешу.
5) "Ықтималдық". Комбинаторика элементтері және олардың ықтималдықтарды табуға қолданылуы. Ньютон биномын (натурал көрсеткішпен) жуықтап есептеулер үшін қолдану. Оқиғаның ықтималдығы және оның қасиеттері. Шартты ықтималдық. Ықтималдықтарды қосу және көбейту ережелері.
6) "Функцияның шегі және үзіліссіздік". Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі шегі. Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі үзіліссіздігі. Функция графигінің асимптоталары. Сан тізбегінің шегі. Шектерді табу.
7) "Туынды". Туындының анықтамасы. Функцияны дифференциалдау туралы түсінік. Туындыларды табу ережелері. Күрделі функцияның туындысы. Туындының физикалық және геометриялық мағынасы.
8) "Туындыны қолдану". Функцияның өсу және кему шарттары. Функцияның экстремум нүктелері. Функцияны туынды арқылы зерттеу және оның графигін құру. Кесіндідегі функцияның ең үлкен және ең кіші мәндері.
9) "Кездейсоқ шамалар және олардың сандық сипаттамалары". Кездейсоқ шамалар. Дискретті және үздіксіз кездейсоқ шамалар. Дискретті кездейсоқ шамалардың сандық сипаттамалары. Дискретті кездейсоқ шамалардың үлестірім түрлері.
10) "Алғашқы функция және интеграл". Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интегралдың қасиеттері. Анықталған интеграл. Қисық трапеция және оның ауданы. Геометриялық және физикалық есептерді шығаруда анықталған интегралды қолдану.
11) "Дәреже мен түбірлер. Дәрежелік функциясы". n-ші дәрежелі түбір және оның қасиеттері. Рационал көрсеткішті дәреже. Рационал көрсеткішті дәрежесі бар өрнектерді түрлендіру. Иррационал өрнектерді түрлендіру. Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. Нақты көрсеткіші бар дәрежелік функциясының туындысы және интегралы.
12) "Иррационал теңдеулер мен теңсіздіктер". Иррационал теңдеулер және олардың жүйелері. Иррационал теңсіздіктер.
13) "Көрсеткіштік және логарифмдік функциялар". Көрсеткіштік функция, оның қасиеттері және графигі. Санның логарифмі және оның қасиеттері. Логарифмдік функция, оның қасиеттері және графигі. Көрсеткіштік функцияның туындысы және интегралы. Логарифмдік функцияның туындысы.
14) "Көрсеткіштік және логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер". Көрсеткіштік теңдеулер және олардың жүйелері. Көрсеткіштік теңсіздіктер. Логарифмдік теңдеулер және олардың жүйелері. Логарифмдік теңсіздіктер.
15) "Математикалық статистика элементтері". Бас жиынтық және таңдама. Дискретті және аралық вариациялық қатарлар. Кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын таңдамалар бойынша бағалау.
16) "Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы". Стереометрия аксиомалары және олардың салдарлары. Кеңістіктегі түзулердің өзара орналасуы. Түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы. Екі жазықтықтың өзара орналасуы.
17) "Кеңістіктегі перпендикулярлық". Түзу мен жазықтықтың перпендикулярлығы. Перпендикуляр және көлбеу. Үш перпендикуляр туралы теорема. Кеңістіктегі қашықтық. Кеңістіктегі бұрыштар. Жазықтықтардың перпендикулярлығы. Жазық фигураның жазықтықтағы ортогональ проекциясы және оның ауданы.
18) "Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі және векторлар". Кеңістіктегі векторлар және оларға қолданылатын амалдар. Коллинеар және компланар векторлар. Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі. Кеңістіктегі вектордың координаталары. Координатасымен берілген векторларды қосу және азайту, координатасымен берілген векторды санға көбейту. Вектордың үш компланар емес векторларға жіктелуі. Екі нүктенің арақашықтығы. Кесіндіні берілген қатынаста бөлу. Кесіндінің ортасының координаталары. Векторлардың скаляр көбейтіндісі. Сфера теңдеуі. Кеңістіктегі түзудің теңдеуі.
19) "Кеңістіктегі түзу және жазықтық теңдеулерін қолдану". Кеңістіктегі түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы. Кеңістіктегі нүктеден жазықтыққа дейінгі қашықтық. Екі түзу арасындағы бұрышты, кеңістіктегі түзу мен жазықтық арасындағы бұрышты табу.
20) "Көпжақтар". Көпжақты бұрыш, геометриялық дене туралы түсінік. Дұрыс көпжақтар ұғымы. Призма және оның элементтері. Тік және дұрыс призмалар. Тікбұрышты параллелепипед және оның қасиеттері. Призманың бүйір және толық беттерінің ауданы. Пирамида және оның элементтері. Қиық пирамида. Пирамиданың бүйір және толық беттерінің ауданы. Қиық пирамида бетінің ауданы. Дұрыс көпжақтар. Дұрыс көпжақты жазықтықпен қию.
21) "Айналу денелері және олардың элементтері". Цилиндр және оның элементтері. Цилиндрдің толық және бүйір бетінің ауданы. Конус және оның элементтері. Конустың бүйір және толық бетінің ауданы. Қиық конус және оның элементтері. Қиық конустың бетінің ауданы. Сфера, шар және олардың элементтері. Сфера бетінің ауданы. Сфераға жүргізілген жанама жазықтық. Айналу денелерін жазықтықпен қию.
22) "Денелердің көлемі". Дене көлемінің жалпы қасиеттері. Призманың көлемі. Пирамида мен қиық пирамиданың көлемі. Цилиндрдің көлемі. Конус пен қиық конустың көлемі. Шар және оның бөліктерінің көлемі. Кеңістіктік фигуралардың ұқсастығы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 120-144 сағатты (5-6 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2 -тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Барлығы | Сағат саны | |
Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Функция, оның қасиеттері және графиктері. | |||
1.1. Функция және оның қасиеттері. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Функция және оның берілу тәсілдері. Функция графигін түрлендіру. | |||
Тақырып 1.1.2. Функцияның қасиеттері. | |||
Тақырып 1.1.3. Функцияның түрлері. | + | + | + |
Тақырып 1.1.4. Кері функция ұғымы. | |||
Тақырып 1.1.4. Күрделі функция. | |||
2 бөлім. Тригонометриялық функциялар. | |||
2.1. Тригонометриялық функциялар және олардың графиктері. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. | |||
Тақырып 2.1.2. Түрлендірулер арқылы тригонометриялық функциялардың графигін салу. | |||
2.2. Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Арксинус, арккосинус, арктангенс, арккотангенс. | |||
Тақырып 2.2.2. Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. | |||
Тақырып 2.2.3. Тригонометриялық теңдеулер мен теңсіздіктер. | + | + | + |
Тақырып 2.2.4. Қарапайым тригонометриялық теңдеулер. | |||
Тақырып 2.2.5. Тригонометриялық теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
Тақырып 2.2.6. Тригонометриялық теңсіздіктер. | + | + | + |
Тақырып 2.2.7. Қарапайым тригонометриялық теңсіздіктерді шешу. | |||
3 бөлім. Дәреже мен түбірлер. Дәрежелік функция. | |||
3.1. Дәреже мен түбірлер. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. n-ші дәрежелі түбір және оның қасиеттері. Иррационал өрнектерді түрлендіру. | |||
Тақырып 3.1.2. Рационал көрсеткішті дәреже. Рационал көрсеткішті дәрежесі бар өрнектерді түрлендіру. | |||
3.2. Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. | |||
4. Иррационал теңдеулер мен теңсіздіктер. | |||
4.1. Иррационал теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Иррационал теңдеулер және олардың жүйелері. | |||
Тақырып 4.1.1. Иррационал теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
4.2. Иррационал теңсіздіктер. | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Иррационал теңсіздіктер және оларды шешу әдістері. | |||
5-бөлім. Көрсеткіштік және логарифмдік функция. | |||
5.1. Көрсеткіштік функция. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Көрсеткіштік функция, оның қасиеттері және графигі. | |||
5.2. Логарифмдік функция | + | + | + |
Тақырып 5.2.1. Санның логарифмі және оның қасиеттері. | |||
Тақырып 5.2.2. Логарифмдік функция, оның қасиеттері және графигі. | |||
6 бөлім. Көрсеткіштік, логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер | |||
6.1. Көрсеткіштік теңдеулер мен теңсіздіктер | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Көрсеткіштік теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
Тақырып 6.1.2. Көрсеткіштік теңсіздіктер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
6.2. Логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер. | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Логарифмдік теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
Тақырып 6.2.2. Логарифмдік теңсіздіктер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
7 бөлім. Функция шегі және үзіліссіздік. | |||
7.1. Функцияның шегі. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі шегі. | |||
Тақырып 7.1.2. Шектерді табу. | |||
7.2. Функцияның үзіліссіздігі және сан тізбегінің шегі. | + | + | + |
Тақырып 7.2.1. Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі үзіліссіздігі. Функция графигінің асимптоталары. | |||
Тақырып 7.2.2. Сан тізбегінің шегі. | |||
8 бөлім. Туынды және оның қолданылуы. | |||
8.1.Туынды | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Туындының анықтамасы. Функцияның дифференциалы туралы түсінік. Туындыларды табу ережелері. | |||
Тақырып 8.1.2. Нақты көрсеткіші бар дәрежелік функциясының туындысы. | |||
Тақырып 8.1.3. Күрделі функцияның туындысы. | |||
Тақырып 8.1.4. Тригонометриялық функциялардың туындылары. | |||
Тақырып 8.1.5. Көрсеткіштік және логарифмдік функциялардың туындылары. | |||
Тақырып 8.1.6. Туындының физикалық және геометриялық мағынасы. Функция графигіне жүргізілген жанаманың теңдеуі. | |||
8.2.Туындыны қолдану. | + | + | + |
Тақырып 8.2.1. Функцияның өсу және кему шарттары. Экстремум нүктелері. | |||
Тақырып 8.2.2. Функцияны туынды арқылы зерттеу және оның графигін салу. | |||
Тақырып 8.2.3. Кесіндідегі функцияның ең үлкен және ең кіші мәндері. | |||
9 бөлім. Алғашқы функция және интеграл. Анықталмаған интеграл. | |||
9.1. Алғашқы функция және анықталмаған интеграл | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интегралдың қасиеттері. | |||
Тақырып 9.1.2. Элементар функциялардың интегралы. | |||
9.2. Анықталған интеграл. | + | + | + |
Тақырып 9.2.1. Қисық сызықты трапеция және оның ауданы. Анықталған интеграл. | |||
9.3. Геометриялық және физикалық есептерді шешуде анықталған интегралды қолдану. | + | + | + |
Тақырып 9.3.1. Анықталған интегралдың көмегімен жазық фигуралардың аудандарын есептеу. | |||
Тақырып 9.3.2. Анықталған интегралдың көмегімен айналу денелерінің көлемін есептеу. | |||
10 бөлім. Математикалық статистика және ықтималдықтар теориясы. | |||
10.1. Ықтималдық. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Комбинаторика элементтері және олардың ықтималдықтарды табуға қолдану. | |||
Тақырып 10.1.2. Оқиғаның ықтималдығы және оның қасиеттері. Шартты ықтималдық. Ықтималдықтарды қосу және көбейту ережелері. Ықтималдық әдістерін қолдана отырып, практикалық есептерді шешу. | |||
10.2. Математикалық статистика элементтері | + | + | + |
Тақырып 10.2.1. Бас жиынтық және таңдама. Дискретті және аралық вариациялық қатарлар. Кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын таңдамалар бойынша бағалау. | |||
Тақырып 10.2.2. Кездейсоқ шамалар. Дискретті және үзіліссіз кездейсоқ шамалар. Дискретті кездейсоқ шамалардың сандық сипаттамалары. Дискретті кездейсоқ шамалардың таралу түрлері. Математикалық статистика элементтерін қолдана отырып, практикалық есептерді шешу. | |||
11 бөлім. Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы. | + | + | + |
11.1. Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы. | + | + | + |
Тақырып 11.1.1. Стереометрия аксиомалары және олардың салдарлары. Кеңістіктегі екі түзудің өзара орналасуы. | |||
Тақырып 11.1.2. Түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы | |||
Тақырып 11.1.3. Екі жазықтықтың өзара орналасуы. | |||
11.2. Кеңістіктегі бұрыштар. | + | + | + |
Тақырып 11.2.1. Кеңістіктегі түзулер арасындағы бұрыш. Перпендикуляр және көлбеу. Түзу мен жазықтықтың перпендикулярлығы. | |||
Тақырып 11.2.2. Түзу мен жазықтық арасындағы бұрыш. Үш перпендикуляр туралы теорема. | |||
Тақырып 11.2.3. Екі жазықтықтың арасындағы бұрыш. Екі жақты бұрыш. Кеңістіктегі қашықтық. | |||
Тақырып 11.2.4. Жазықтықтардың перпендикулярлығы. Жазық фигураның жазықтықтағы ортогональ проекциясы және оның ауданы. | |||
12 бөлім. Тікбұрышты координаталар жүйесі және кеңістіктегі векторлар. | |||
12.1. Кеңістіктегі векторлар | + | + | + |
Тақырып 12.1.1. Кеңістіктегі векторлар және оларға қолданылатын амалдар. Коллинеар мен компланар векторлар. | |||
12.2. Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі. | + | + | + |
Тақырып 12.2.1. Кеңістіктегі вектордың координаталары. Координатасымен берілген векторларды қосу және азайту, координатасымен берілген векторды санға көбейту. | |||
Тақырып 12.2.2. Векторлардың скалярлық көбейтіндісі. Вектордың ұзындығы. Вектордың компланар емес үш векторға жіктелуі. | |||
Тақырып 12.2.3. Екі нүктенің арақашықтығы. Кесіндіні берілген қатынаста бөлу. Кесіндніңі ортасының координаталары. | |||
Тақырып 12.2.4. Сфера теңдеуі. Кеңістіктегі түзудің теңдеуі. | |||
13 бөлім. Көпжақтар және айналу денелері. | |||
13.1. Көпжақтар. | + | + | + |
Тақырып 13.1.1. Көпжақты бұрыш, геометриялық дене туралы түсінік. Көпжақтар туралы ұғымы. Дұрыс көпжақтар. | |||
13.2. Призма және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 13.2.1. Призма, тікбұрышты параллелепипед және олардың қасиеттері. Куб. | |||
Тақырып 13.2.2. Призманың бүйір және толық беттерінің ауданы. | |||
13.3. Пирамида және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 13.1.1. Пирамида және оның элементтері. Қиық пирамида. Египет пирамидалары. | |||
Тақырып 13.3.2. Пирамиданың бүйір және толық беттерінің ауданы. Қиық пирамиданың бүйір және толық беттерінің ауданы | |||
14. Айналу денелері және олардың элементтері. | |||
14.1. Цилиндр және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 14.1.1. Цилиндр және оның элементтері. Цилиндр бетінің ауданы. | |||
14.2. Конус және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 14.2.1. Конус және оның элементтері. Конус бетінің ауданы. | |||
Тақырып 14.2.2. Киық конус және оның элементтері. Қиық конус бетінің ауданы. | |||
14.3. Сфера, шар және олардың элементтері. | + | + | + |
Тақырып 14.3.1. Сфера, шар және олардың элементтері. Сфера бетінің ауданы. | |||
Тақырып 14.3.2. Сфераға жүргізілген жанама жазықтық. Айналу денелерін жазықтықпен қию. | |||
15.1. Денелердің көлемі. | |||
15.1. Денелер көлемінің жалпы қасиеттері. Көпжақтар көлемі. | + | + | + |
Тақырып 15.1.1. Дененің көлемі. Дене көлемінің жалпы қасиеттері. Призманың көлемі. | |||
Тақырып 15.12. Пирамиданың көлемі. Қиық пирамиданың көлемі. | |||
15.2. Айналу денелерінің көлемі | + | + | + |
Тақырып 15.1.1. Цилиндрдің көлемі. | |||
Тақырып 15.1.2. Конустың көлемі. Қиық конустың көлемі. | |||
Тақырып 15.1.3. Шар және оның бөліктерінің көлемі. | |||
Тақырып 15.1.4. Кеңістіктіктегі фигуралардың ұқсастығы. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлімнің атауы | Бөлімшенің атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Функция, оның қасиеттері және графигі | Функция және қасиеттері |
1) График салу және функцияларды зерттеу дағдыларын пысықтау үшін функция ұғымын, түрлерін сипаттау; |
1) Функцияның анықтамасын түсіндіреді; |
Функцияның түрлері |
1) f(G(x) күрделі функциясын таба білу; |
1) Күрделі функция формуласының мазмұнын түсіндіреді; | |
Тригонометриялық функциялар | Тригонометриялық функциялар және олардың графигі |
1) Тригонометриялық функцияларды түсіндіру; |
1) Тригонометриялық функцияларды анықтайды; |
Кері тригонометриялық функциялар; |
1) Кері тригонометриялық функцияларды түсіндіру; |
1) Арксинус, арккосинус, арктангенс, арккотангенс мәндерін анықтайды; | |
Тригонометриялық теңдеулер |
1)Тригонометриялық теңдеулерді шешу; | 1)Тригонометриялық теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістерін біледі. | |
Тригонометриялық теңсіздіктер | 1) Қарапайым тригонометриялық теңсіздіктерді шешу. |
1) Тригонометриялық теңсіздіктердің шешімін түсіндіреді; | |
Дәреже мен түбірлер | Дәрежелік функция | 1) Алгебралық өрнектерді түрлендіру. |
1) n дәрежесінің түбірін және n дәрежесінің арифметикалық түбірін анықтауда сәйкестікті белгілейді; |
Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. | 1) Дәрежелік функцияның графигін салу. |
1) График құру дағдыларын пысықтау үшін дәрежелік функциясының қасиеттерін пайдаланады; | |
Иррационал теңдеулер мен жүйелер | 1) Иррационал теңдеулер мен теңдеулер жүйесін шешу алгоритмін меңгеру. |
1) Иррационал теңдеу анықтамасының мазмұнын түсіндіреді және иррационал теңдеудің анықталу облысын табады; | |
Иррационалды теңсіздіктер мен жүйелер | 1) Иррационалды теңсіздіктер мен теңсіздіктер жүйелерін шешу алгоритмін меңгеру. |
1) Иррационал теңсіздіктердің анықталу облысын табады; | |
Көрсеткіштік және логарифмдік функция | Көрсеткіштік функция | 1) График бойынша көрсеткіштік функцияның қасиеттерін сипаттау. |
1) Көрсеткіштік функциясының анықтамасын түсіндіреді және оның графигін салады; |
Логарифмдік функция |
1) Логарифмі бар өрнектердің мәндерін есептеу; |
1) Санның логарифмін, ондық және натурал логарифмнің мәндерін анықтайды; | |
Көрсеткіштік, логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер | Көрсеткіштік теңдеулер мен теңсіздіктер | 1) Көрсеткіштік теңдеулер, теңсіздіктер мен жүйелерді шешу. |
1) Көрсеткіштік теңдеуді шешу алгоритмін қолданады; |
Логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер | 1) Логарифмдік теңдеулер, теңсіздіктер мен жүйелерді шешу. | 1) Логарифмдік теңдеулер мен жүйелерді шешу жолдарын түсіндіріп, шешеді. | |
Функцияның шегі және үзіліссіздік | Функцияның шегі | 1) Нүктеде және шексіздікте функцияның шегін анықтау |
1) Функцияның шегін нүктеде, шексіздікте есептейді; |
Функцияның үзіліссіздігіжәне сан тізбегінің шегі | 1) Функция графигінің асимптоталарын салу. |
1) Функцияның үзіліссіздік қасиеттерін қолданады; | |
Туынды және оның қолданылуы | Туынды |
1) Функциялардың туындыларын есептеу; |
1) Анықтама бойынша функцияның туындысын табады; |
Туындыны қолдану |
1) Функцияларды монотондылыққа зерттеу; |
1) Функция графигіне жүргізілген жанаманың қатысты теңдеуді құрастырады; | |
Алғашқы функция және интеграл | Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. | 1) Алғашқы функция және анықталмаған интегралды табу. |
1) Алғашқы функция және анықталмаған интеграл ұғымының мазмұнын ашады; |
Анықталған интеграл |
1) Анықталған интегралды есептеу; |
1) Қисық сықыты трапецияның ауданын табу үшін Ньютон-Лейбниц формуласын қолданады; | |
Математикалық статистика және ықтималдықтар теориясы | Ықтималдық |
1) Комбинаториялық есептерді ықтимал нұсқаларды жүйелі түрде таңдау және көбейту ережесін қолдану арқылы шешу; |
1) Ньютон биномын (натурал көрсеткішпен) есептеу үшін қолданады; |
Математикалық статистика элементтері |
1) Дискретті кездейсоқ шаманың дисперсиясы және математикалық күтім арасындағы байланысты, орташа квадраттық ауытқуды түсіндіру; |
1) Дискретті кездейсоқ шама, дисперсия математикалық нәтижесі және орташа квадраттық (стандартты) ауытқу арасындағы байланысты түсіндіреді; | |
Кездейсоқ шамалар |
1) Дискретті, үздіксіз кездейсоқ шамалары ұғымдарын түсіндіру; |
1) Дискретті және үздіксіз кездейсоқ шамаларды салыстырады; | |
Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы | Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы |
1) Стереометрия аксиомалары және олардың салдарларын түсіндіру; |
1) Стереометрия аксиомаларының мазмұнын, олардың салдарларын түсіндіреді; |
Кеңістіктегі бұрыштар |
1) Кеңістіктегі екі түзу арасындағы бұрыш, түзу мен жазықтық арасындағы бұрыш ұғымын меңгеру; |
1) Кеңістіктегі перпендикулярдың, көлбеу және көлбеу проекцияның мағынасын ашады; | |
Тікбұрышты координаталар жүйесі және кеңістіктегі векторлар | Кеңістіктегі векторлар |
1) Вектордың анықтамасын және кеңістіктегі векторлармен амалдарды меңгеру; |
1) Жазықтықта және кеңістікте векторды бейнелейді, оны сипаттайды; |
Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі |
1) Векторлардың коллинеарлық және компланарлық шарттарын меңгеру; |
1) Кеңістіктегі векторлардың коллинеарлығы мен компланарлығын анықтайды; | |
Көпжақтар және айналу денелері | Көпжақтар |
1) Көпжақтар, дұрыс көпжақтар, призма, параллелепипед, куб, пирамида, қиық пирамида ұғымын меңгеру; |
1) Көпжақтар және олардың элементтері туралы түсінік береді; |
Призма және оның элементтері |
1) Призма мен оның элементтерінің анықтамасын меңгеру; | 1) Есептерді шығару кезінде призманың бүйір және толық бетінің ауданының формулаларын қолданады. | |
Пирамида және оның элементтері |
1) Пирамида, қиық пирамида және олардың элементтерінің анықтамасын меңгеру; | 1) Есептерді шешу кезінде пирамиданың және қиық пирамиданың бүйір және толық бетінің ауданы формулаларын қолданады. | |
Айналу денелері және оның элементтері | Цилиндр және оның элементтері |
1) Айналу денесінің түрлерін анықтау (цилиндр); |
1) Цилиндр және оның элементтерін анықтайды; |
Конус және оның элементтері |
1) Айналу денесінің түрлерін анықтау (конус, қиық конус); |
1) Конус, қиық конус және олардың элементтерін анықтайды; | |
Сфера, шар және оның элементтері |
1) Айналу денесінің түрлерін (сфера, шар және олардың элементтері) анықтау; |
1) Сфера, шар және олардың элементтерін анықтайды; | |
Дененің көлемі | Денелер көлемінің жалпы қасиеттері. Көпжақтардың көлемі | 1) Призма, пирамида және қиық пирамиданың көлемін анықтауды меңгеру. | 1) Призма, пирамида және қиық пирамиданың көлемін табу формуласын қолданады. |
Айналу денелерінің көлемі | 1) Цилиндр, конус, қиық конус, шардың көлемін анықтауды меңгеру. |
1) Цилиндр, конус, қиық конус, шардың көлемін табу формуласын қолданады; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 2-қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Информатика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың "Информатика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу- ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Информатика" оқу пәнін оқытудың мақсаты – білім алушылардың болашақ кәсіби қызметте заманауи ақпараттық технологияларды пайдалану бойынша терең білім мен дағдыларын қалыптастыру.
3. Оқу пәнін жүзеге асыру келесі міндеттерді қамтиды:
1) білім алушыларда қоғамдағы ақпараттық процестердің рөлін, болашақ педагогикалық қызметте ақпараттық технологияларды пайдалану мүмкіндіктері мен перспективаларын түсінуді қалыптастыру;
2) білім алушыларды есептеу жүйелерінің, оның ішінде компьютерлердің қуаты мен тиімділігін дамытудағы заманауи қағидаттар мен тәсілдермен таныстыру;
3) талдау, абстракциялау, модельдеу және бағдарламалау арқылы білім алушыларды әртүрлі есептерді шығаруға үйрету;
4) білім алушылардың логикалық, алгоритмдік, сондай-ақ есептеуіш ойлауын дамыту, оның ішінде жалпылау және ұқсастық, есепті құрамдас бөліктерге бөлу және ортақ заңдылықтарды бөліп көрсету, тапсырмаларды шешудің тиімді және ұтымды жолдарын табу;
5) білім алушылар арасында ақпараттық мәдениетті – жалпы қабылданған ережелерді сақтауға және жеке адамның және бүкіл қазақстандық қоғамның мүдделері үшін әрекет етуге қалыптастыру;
6) пән аясында білім алушылардың академиялық тілді меңгеруіне және терминологиялық сөздік қорын байытуына ықпал ету;
7) білім алушыларды есептеу платформасы негізінде басқарылатын электрондық құрылғыларды әзірлеу, құрастыру, бағдарламалау принциптері және әдістерімен таныстыру;
8) заманауи бағдарламалау ортасында бағдарламалау дағдыларын дамыту;
9) практикалық қолдану арқылы білімді тереңдету, оқуға деген ынтасын арттыру;
10) білім беру саласындағы ғылыми зерттеулерге және білім беру ресурстарын әзірлеуге қызығушылықты дамыту.
4. Пәннің мазмұны 7 Бөлімнен тұрады:
1) Денсаулық және қауіпсіздік.
2) Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету.
3) Мәліметтерді ұсыну.
4) Ақпараттық процестер мен жүйелер.
5) Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру.
6) Қосымшаларды әзірлеу.
7) Компьютерлік желілер.
5. Оқу пәнінің мазмұны келесі бөлімдерден және тақырыптардан тұрады:
1) "Денсаулық және қауіпсіздік" келесі тақырыптарды қамтиды: Жұмыс орнының эргономикасы. Ақпараттық қауіпсіздік. Ақпарат пен зияткерлік меншікті қорғау. Киберқауіпсіздік және киберкультура негіздері.
2) "Аппараттық-техникалық және бағдарламалық қамтамасыз ету" келесі тақырыптарды қамтиды: Заманауи цифрлық құрылғыларды аппараттық-техникалық қамтамасыз ету. Мобильді құрылғылар. Иммерсивті оқыту технологиялары. Білім беру саласындағы бағдарламалық құралдардың (бағдарламалық қамтамасыз етудің) түрлері. Білім беру процесін басқаруға арналған бағдарламалық құралдар. Қашықтықтан оқытуды ұйымдастыруға арналған бағдарламалық құралдар. Оқу процесінде қоғамдық және коммерциялық бағдарламалық құралдарды пайдалану.
3) "Мәліметтерді ұсыну" келесі тақырыптарды қамтиды: Ақпаратты кодтау. Екілік санау жүйесі. Сандарды әртүрлі санау жүйелеріне түрлендіру. Логикалық операциялар, ақиқат кестесі және оны құру.
4) "Ақпараттық процестер мен жүйелер" келесі тақырыптарды қамтиды: Ақпараттық жүйенің құрылымы. Мәліметтер базасының негізгі түсініктері: деректер мен атрибуттар, кілттер, өріс, жазба және байланыс. Реляциялық мәліметтер базасы. Реляциялық мәліметтер базасын құру: мәліметтер типтері, мәліметтер базасының құрылымын құру, мәліметтер арасындағы байланыстарды анықтау. Формалар, есептеулер. Құрылымдық сұраулар: дизайнер режимінде таңдау сұрауларын құру, команданың SQL, веб-парақшадағы мәліметтер базасымен байланыс; білім беруде мәліметтер базасын құру және пайдалану мысалдары.
Деректер туралы ғылым (Data Science). Үлкен деректерді талдау. Үлкен деректерді талдау үшін машиналық оқыту әдістерін қолдану. Жасанды интеллект негіздері. Білім берудегі жасанды интеллекттің болашағы.
Заманауи цифрлық технологиялар. Блокчейн (Blockchain) технологиясы. Ашық білім беруде блокчейнді қолданудың болашағы, тәжірибесі және мәселелері.
Қазақстандағы цифрландыру. Электрондық үкімет. Қазақстанның білім беру жүйесінің цифрлық трансформациясы. Жаһандық цифрландырудың қазақстандық қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуына әсері.
5) "Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру" келесі тақырыптарды қамтиды: Бұлтты технологияның міндеттері мен жіктелуі. Бұлтты технологияларды қолдану салалары. Бұлтты технологиялар қызметтері. Google бұлтты қызметтері.
Бейнелермен жұмыс істеуге арналған бағдарламалар. Бейнеконтект түсіру, монтаждау және өңдеу. Практикум. Жобаны әзірлеу және қорғау.
3D нысанды ұсыну; 3D панорама және виртуалды тур; 3D панорама құру; Виртуалды тур және сфералық панорама құру; виртуалды шындық (VR, Virtual reality) және толықтырылған шындық (AR, Augmented reality); білім беруде VR және AR технологияларын қолдану.
Білім берудегі дизайн. Сандық дизайн принциптері мен тәсілдері; компьютерлік дизайн негіздері; Web-дизайн. Сайтты әзірлеу: құрылымы, дизайны, сайттың басты беті, мазмұны, мультимедиа, сайтты жариялау және жылжыту; білім беру сайттарының шаблондары мен дизайны.
6) "Қосымшаларды әзірлеу" келесі тақырыптарды қамтиды: Қосымшаларды жобалау мен дамытудың негізгі кезеңдері. Даму орталары. Пайдаланушы функциялары мен рәсімдері; файлдармен жұмыс; сұрыптау әдістері; графиктер және оларды алгоритмдерде қолдану; Мобильді қосымшаларды әзірлеу. Мобильді қолданба интерфейсінің дизайны. Мобильді қосымшаларды құрастырушылар. Білім беру мақсаттары үшін мобильді қосымшаларды әзірлеу.
IT-стартап. Білім алушылардың стартап жобаларының мақсаттары мен міндеттері. Білім беру саласында IT қолданатын стартаптардың ерекшеліктері. Стартап-жобаларды коммерцияландыру негіздері: іске қосу, жылжыту және маркетинг. Білім беру стартаптарын жобалау және әзірлеу бойынша практикум.
7) "Компьютерлік желілер және ақпараттық қауіпсіздік" келесі тақырыптарды қамтиды: Компьютерлік желілер. Компьютерлік желілерді ұйымдастыру; желілерді жіктеу. Деректерді беру хаттамалары. Желідегі адрестеу жүйесі. Домендік атаулар, IP мекенжайы, DNS. Жергілікті және ғаламдық желілер.
6. Оқу жоспарларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндіктері:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, нысандарын, ұйымдастыру әдістерін және оқу процесін бақылау түрлерін таңдауға;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге сүйене отырып, пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының ретін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
7. Оқу жүктемесінің көлемі оқыту бағыттары мен біліктілігіне байланысты 48 - 72 сағат (2-3 кредит) аралығында.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Барлығы | Сағат саны | |
Дәрістер | |||
Теориялық | Практикалық | ||
1 Бөлім. Денсаулық және қауіпсіздік. | |||
1.1. Эргономика және қауіпсіздік. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Жұмыс орнының эргономикасы. Жұмыс орнындағы қауіпсіздік техникасы. | |||
Тақырып 1.1.2. Ақпараттық қауіпсіздік. | |||
Тақырып 1.1.3. Ақпараттық қауіпсіздік. Ақпаратты және зияткерлік меншікті қорғау. | |||
Тақырып 1.1.4. Киберқауіпсіздік. Ғаламдық желідегі ақпаратты қорғау ережелері мен әдістері. | |||
Тақырып 1.1.5. Киберкультура. Желідегі байланыс ережелері мен мінез-құлқы. Желілік этикет. | |||
2 Бөлім. Аппараттық-техникалық және бағдарламалық қамтамасыз ету. | |||
2.1. Аппараттық-техникалық қамтамасыз ету. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Заманауи цифрлық құрылғыларды аппараттық-техникалық қамтамасыз ету. Мобильді құрылғылар. Иммерсивті оқыту технологиялары. | |||
2.2. Бағдарламалық қамтамасыз ету. | |||
Тақырып 2.1.2. Білім беру саласындағы бағдарламалық құралдардың (бағдарламалық қамтамасыз етудің) түрлері. | |||
Тақырып 2.1.3. Білім беру процесін басқаруға арналған бағдарламалық құралдар. | |||
Тақырып 2.1.4. Қашықтықтан оқытуды ұйымдастыруға арналған бағдарламалық құралдар. Оқу процесінде қоғамдық және коммерциялық бағдарламалық құралдарды пайдалану. | |||
3 Бөлім. Мәліметтерді ұсыну. | |||
3.1. Санау жүйелері. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Ақпаратты кодтау. Екілік санау жүйесі. | |||
Тақырып 3.1.2. Сандарды әртүрлі санау жүйелеріне аудару. | |||
3.2. Логика. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Логикалық операциялар. Ақиқат кестесі және оны құру. | |||
4 Бөлім. Ақпараттық процестер мен жүйелер. | |||
4.1. Мәліметтер базасы. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Ақпараттық жүйенің құрылымы. Мәліметтер базасының негізгі түсініктері: деректер мен атрибуттар, кілттер, өріс, жазба және байланыс. | |||
Тақырып 4.1.2. Мәліметтер базасының түрлері. Реляциялық мәліметтер базасы. | |||
Тақырып 4.1.3. Реляциялық мәліметтер базасын құру: мәліметтер типтері, мәліметтер базасының құрылымын құру, мәліметтер арасындағы байланыстарды анықтау. | |||
Тақырып 4.1.4. Формалар. Есептеулер. | + | + | + |
Тақырып 4.1.5. Сұраулар. Құрылымдық сұраныстар: конструкторлық режимде таңдаулы сұраныстарды құру, SQL, веб-парақшаларда мәліметтер базасымен байланыс. | |||
Тақырып 4.1.6. Педагогикалық бағытта деректер қорын құру және пайдалану мысалдары. | |||
4.2. Ақпараттық процестер. | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Деректер туралы ғылым (Data Science). Үлкен деректерді талдау. Үлкен деректерді талдау үшін машиналық оқыту әдістерін қолдану. | |||
Тақырып 4.2.2. Жасанды интеллект негіздері. Білім берудегі жасанды интеллекттің болашағы. | |||
Тақырып 4.2.3. Заманауи цифрлық технологиялар. Блокчейн (Blockchain) технологиясы. Ашық білім беруде блокчейнді қолданудың болашағы, тәжірибесі және мәселелері. | |||
4.3. Қазақстандағы цифрландыру | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Қазақстандағы цифрландыру процесінің заманауи үрдістері. Электрондық үкімет. | |||
Тақырып 4.3.2. Қазақстанның білім беру жүйесінің цифрлық трансформациясы. | |||
Тақырып 4.3.3. Жаһандық цифрландырудың қазақстандық қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуына әсері. | |||
Бөлім 5. Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру | |||
5.1. Бұлтты технологиялар. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Бұлтты технологияның міндеттері мен жіктелуі. | |||
Тақырып 5.1.2. Бұлтты технологияларды қолдану салалары. | |||
Тақырып 5.1.3. Бұлтты технологияларды қолдану салалары. Бұлтты технологиялар қызметтері. | |||
Тақырып 5.1.4. Google бұлтты қызметтері. | |||
5.2. Бейне контентті жасау. | |||
Тақырып 5.2.1. Бейне контентпен жұмыс істеуге арналған бағдарламалар. | |||
Тақырып 5.2.2. Бейне контент түсіру, монтаждау және өңдеу. | |||
Тақырып 5.2.3. Бейне контент өңдеу бағдарламалары. | |||
Тақырып 5.2.4. Бейне контент қараудың стандартты бағдарламалары. | |||
Тақырып 5.2.5. Практикум. Жобаны әзірлеу және қорғау. | |||
5.3. Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру. | |||
Тақырып 5.3.1. Нысандардың 3D көрінісі. 3D модельдеу. | |||
Тақырып 5.3.2. 3D - панорама және виртуалды тур. | |||
Тақырып 5.3.3. 3D панорама құру. Панорамалық 3D бейне. | |||
Тақырып 5.3.4. Виртуалды тур мен сфералық панорама құру. | |||
Тақырып 5.3.5. Виртуалды шындық (VR, Virtual reality) және толықтырылған шындық (AR, Augmented reality). | |||
Тақырып 5.3.6. Білім беруде VR және AR технологияларын қолдану. Иммерсивті оқытуға кіріспе. | |||
Тақырып 5.3.7. VR/AR көмегімен оқытудың конструктивистік тәсілін жүзеге асыру. | |||
5.4. Білім берудегі дизайн. | + | + | + |
5.4.1. Тақырып Сандық дизайн принциптері мен тәсілдері; Компьютерлік дизайн негіздері. | |||
Тақырып 5.4.2. Сайт құрылымы: сайттың басты беті, контент мазмұны, мультимедиа элементтері. | |||
Тақырып 5.4.3. Web-дизайн. Білім беру сайттарының үлгілері мен дизайны. | |||
Тақырып 5.4.4. Практикум. Сайт дизайны. | |||
5.5. Web-сайтты жобалау және әзірлеу. | + | + | + |
Тақырып 5.5.1. Сайт дизайнын жасау. Сайттың басты бетін жобалау. | |||
Тақырып 5.5.2. Сайт мазмұнын жобалау және білім беру мазмұнын таңдау. | |||
Тақырып 5.5.3. Кесте, графикалық нысандар және мультимедиялық элементтер. | |||
Тақырып 5.5.4. Сайтты жариялау және жылжыту. | |||
6 Бөлім. Қосымшаларды әзірлеу. | |||
6.1. Алгоритмдеу және бағдарламалау. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Пайдаланушылар функциясы мен рәсімдері. | |||
Тақырып 6.1.2. Файлдармен жұмыс. | |||
Тақырып 6.1.3. Сұрыптау әдістері. | |||
Тақырып 6.1.4. Графикалық объектілерді бағдарламалау. | |||
6.2. Мобильді қосымшаларды әзірлеу. | |||
Тақырып 6.2.1. Қосымшаларды жобалау мен әзірлеудің негізгі кезеңдері. Әзірлеу орталары. | + | + | + |
Тақырып 6.2.2. Қазіргі заманғы мобильді қосымшалар. Мобильді интернет пен мобильді қосымшалардың тарихы. Мобильді қосымшалардың түрлері. | |||
Тақырып 6.2.3. Мобильді қосымшаларды әзірлеуге арналған конструкторлар. | |||
Тақырып 6.2.4. Мобильді қосымша интерфейсі. | |||
Тақырып 6.2.5. Мобильді коннекторларды әзірлеу және орнату. | |||
Тақырып 6.2.6. Педагогикалық бағытта қолданылатын мобильді қосымшалар нарығына шолу. | |||
Тақырып 6.2.7. Білім беру мақсаттары үшін мобильді қосымшаларды әзірлеу. | |||
6.3. IT-стартап. | + | + | + |
Тақырып 6.3.1. Білім алушылардың стартап жобаларының мақсаттары мен міндеттері. Білім беру саласында IT қолданатын стартаптардың ерекшеліктері. | |||
Тақырып 6.3.2. Стартап-жобаларды коммерцияландыру негіздері: іске қосу, жылжыту және маркетинг. | |||
Тақырып 6.3.3. Білім беру стартаптарын жобалау және әзірлеу бойынша практикум. | + | + | + |
Бөлім 7. Компьютерлік желілер. | |||
7.1 Желілік компоненттер және қауіпсіздік. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Компьютерлік желілер. Компьютерлік желілерді ұйымдастыру. | |||
Тақырып 7.1.2. Желілерді жіктеу. Деректерді беру хаттамалары. Желідегі адрестеу жүйесі. Домендік атаулар, IP мекенжайы, DNS. | |||
Тақырып 7.1.3. Жергілікті және ғаламдық желілер. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Денсаулық және қауіпсіздік | Эргономика және қауіпсіздік |
1) Әртүрлі электрондық құрылғылармен жұмыс істеу кезінде денсаулық сақтау әдістерін қолдану; |
1) Әр түрлі электронды құрылғылардан келетін жағымсыз әсерлерден қорғау әдістерін тиімді қолданады; |
Аппараттық-техникалық және бағдарламалық қамтамасыз ету | Аппараттық құрал |
1) Орталық процессор компоненттерінің функциялары мен жұмыс принципін білу; |
1) Процессордың жеке бөліктері ретінде функцияларды (басқару блогы), ALC (арифметикалық логикалық блок) және жад регистрін сипаттайды; |
Бағдарламалық қамтамасыз ету |
1) Виртуалды жад қолданылуын түсіндіру; |
1) Виртуалды машиналар қалай жұмыс істейтінін сипаттайды; | |
Мәліметтерді ұсыну | Санау жүйесі | 1) Сандарды бір санау жүйесінен екіншісіне ауыстыру. | 1) Бүтін сандарды оннан екілік, сегіздік, он алтылық санау жүйесіне түрлендіреді. |
Логика | 1) Компьютерлік логикалық схемаларда қолданылатын ЖӘНЕ, НЕМЕСЕ, КЕРІ негізгі элементтерін түсіну; логикалық схемалар мен логикалық өрнектерді құру. |
1) Логикалық амалдарды (дизъюнкция, конъюнкция, инверсия) қолданады; | |
Ақпараттық процестер мен жүйелер | Мәліметтер базасы |
1) Мәліметтер қорының негізгі ұғымдарын сипаттау; |
1) "Реляциялық деректер қоры" түсінігін түсіндіреді; |
Ақпараттық процестер |
1) "Жасанды интеллект және блокчейн технологиясы дегеніміз не?" деген сұрақтарға жауап беру; |
1) Машиналық оқыту принциптерін, нейрондық желілерді (нейрондар мен синапстарды) түсіндіреді; | |
Қазақстандағы цифрландыру |
1) Қазақстандық қоғамды цифрландыру үрдістерін білу; |
1) Қазақстандағы цифрландыру процесінің заманауи үрдістерін талдайды; | |
Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру | Бұлтты технологиялар. |
1) Бұлтты технологияларды тапсырмалар бойынша ажырату; |
1) "Бұлтты есептеулер", "бұлтты технологиялар" ұғымдарын біледі; |
Бейне контентті құру |
1) Бейне контентті жасау; |
1) Түсірілім мен бейнені өңдеудің негізгі принциптерін атайды; | |
3D модельдеу |
1) Адам көрінісімен 3D панорама (виртуалды тур) жасау; |
1) Виртуалды толықтырылған шындықтың адамның психикалық және физикалық денсаулығына әсерін түсіндіреді; | |
Web-дизайн |
1) Веб эргономикасының ерекшеліктерін ескере отырып, графикалық редактордың көмегімен сайттың дизайн макетін әзірлеу; |
1) "Педагогикалық дизайн" ұғымдарын түсіндіреді; | |
Қосымшаларды әзірлеу | Алгоритмдеу және бағдарламалау |
1) Функция мен процедураларды қолдана отырып алгоритм жасау; |
1) Тапсырмаларды шешуде функциялар мен процедураларды қолданады; |
Мобильді қосымшалар |
1) Қосымшаны конструктор компоненттерін қолдана отырып, мобильді қосымшаның интерфейсін жасау; |
1) Конструкторда мобильді қосымшаның интерфейсін әзірлейді; | |
IT Startup |
1) Стартап жобалар тұжырымдамасын сипаттау; |
1) Startup тұжырымдамасын білдіреді; | |
Компьютерлік желілер | Желі компоненттері және қауіпсіздік |
1) Желілік компоненттердің жұмысын сипаттау (желі түйіндері, маршрутизаторлар, коммутаторлар); |
1) Компьютерлік желілердің жіктелуін біледі; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 3- қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу -ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ тілі" пәнін оқытудың мақсаты – ана тілін қадірлейтін, қоғамдық мәнін түсінетін тұлға қалыптастыру, сондай-ақ қазақ әдеби тілі нормаларын сақтап, дұрыс қолдана білуге, еркін сөйлесуге және сауатты жазуға үйрету.
3."Қазақ тілі" оқу пәнін оқытудың негізгі міндеттері:
1) қазақ тілін ана тілі ретінде тани отырып, өмірлік қажеттіліктерінде коммуникативтік әрекеттер түрінде (тыңдалым, оқылым, айтылым, жазылым) сауаттылықпен қолдану дағдыларын қалыптастырады;
2) білім алушылардың қазақ тілін күнделікті өмірде өзі еркімен қолданып жүрген қарым-қатынас құралынан енді оны тілдік заңдылықтар негізінде танып-білу дағдыларын қалыптастырады;
3) қазақ тілі жүйесін құраушы кіші жүйелерді, тіл бірліктерін және олардың табиғатын танып біледі;
4) тіл бірліктерінің қарым-қатынас құралы болу, ойды білдіру, таным құралы болу, ақпаратты сақтау құралы болу қасиеттерін функционалдық-коммуникативтік бағдарда танып біледі, соған лайықты машықтар мен дағдыларды қалыптастырады;
5) "Қазақ тілі" пәні бағдарламасы білім алушының тіл сауаттылығы мен сөйлеу сауаттылығын, сөз байлығын, басқалармен еркін қарым-қатынасқа түсу қабілетін дамытуды және ойлау қабілеті мен танымдық дағдыларын жетілдіруді көздейді.
Оқу бағдарламасының ерекшелігі – тек пәндік білімді қалыптастыруға ғана емес, сонымен қатар әртүрлі дағдыларды дамытуға ерекше көңіл бөлінеді.
Оқыту нәтижелері білім алушылар бойында келесі негізгі құндылықтарды қалыптастыруға негізделген: патриотизм және азаматтық жауапкершілік, сыйластық, ынтымақтастық, еңбек пен шығармашылық, ашықтық, өмір бойы білім алу.
4. Оқу мақсаттары педагог пен білім алушыларға болашақ қадамдары жөнінде өзара ой бөлісуге, оларды жоспарлау мен бағалауға мүмкіндік беретін бірізділік пен сабақтастықты көрсететін 4 бөлімнен тұрады:
1) тыңдалым және айтылым;
2) оқылым;
3) жазылым;
4) әдеби тіл нормасы.
"Тыңдалым және айтылым" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) болжау;
2) әртүрлі жанрдағы мәтіндерді талдау;
3) негізгі ойды анықтау;
4) тыңдалым материалы бойынша сұрақтар құрастыру және бағалау;
5) сөйлеу мәдениетін дамыту;
"Оқылым" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) ақпаратты түсіну;
2) мәтіннің стильдік ерекшелігін тану;
3) мәтіннің жанрлық ерекшелігін ажырату;
4) мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау;
5) мәліметтерді өңдей білу;
6) әртүрлі ресурс көздерінен қажетті ақпарат алу.
"Жазылым" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) әртүрлі ресурс көздерінен қажетті ақпарат алу;
2) жазба жұмыстарын әртүрлі формада ұсыну;
4) оқылым және тыңдалым материалдары негізінде жинақы мәтін жазу;
5) шығармашылық жұмыс;
6) мәтіндерді түзету және редакциялау.
Әдеби тіл нормасы Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) орфография;
2) орфоэпия;
3) лексика;
4) грамматика;
5) пунктуация.
5. Қазақ тілі пәнінің үлгілік бағдарламасында 10 Бөлім қарастырылған:
"Тіл және алаш идеясы. Сөз мәдениеті", "Әлем жаңалықтары: өнер және мәдениет. Сөз мәдениеті", "Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Тілдік жүйе және норма", "Экономикалық интеграция – бүгінгі күннің даму үрдісі. Тілдік жүйе және норма", "Білім. Ғылым. Инновация. Тілдік жүйе және норма", "Қазіргі қоғам: әлеуметтік теңсіздік. Тілдік жүйе және стиль", "Сәулет өнері. Стильдік ерекшеліктер", "Қазіргі әлемдегі саясат және жаһандық мәселелер. Пунктуация", "Сөз мәдениеті және шешендік өнер. Пунктуация", "Қазақстан бейнесі. Қазақстанның өткені мен келешегі. Шешендік сөздер", "Қазақстан бейнесі. Қазақстанның өткені мен келешегі. Шешендік сөздер", "Жастар мәдениеті және мәселесі. Шешендік сөздер", "Қазіргі қоғам. Миграция. Зияткерлік миграция. Шешендік сөздер", "Әлемді өзгерткен өнертабыстары. Шешендік сөздер", "Бейбітшілік, қауіпсіздік және жаһандық экономика. Шешендік сөздер", "Ұлттың тарихи жәдігерлерін сақтау. Шешендік сөздер", "Табиғат және экология. Шешендік сөздер", "Жаңа әлемдегі театр мен киноматография. Шешендік сөздер", "Еңбек нарығы және сұраныс. Шешендік сөздер".
Мазмұны:
1) Тыңдалым және айтылым: мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру, тиісті ақпаратты анықтай білу, мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс, интервью, пікірталас, мақала, бейнебаян) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау, тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ғаламдық (отандық) мәселелермен байланыстыра білу, салыстыру, мәтінде көтерілген мәселені, автор позициясын (қоғамдық-саяси, ғылыми) талдай отырып, негізгі ойды анықтау, мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, талқылау сұрақтарын құрастыру және сыни тұрғыда бағалау, коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлеу, тыңдаушыларға ықпал ете білу, шешен сөйлеу; сөйлеу тілінің лексикалық, фонетикалық-морфологиялық, синтаксистік ерекшеліктерін ажыратып, орынды қолдану.
2) Оқылым: әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау, таза ғылыми және публицистикалық стильдерін тілдік құралдар арқылы тану (терминдер, ұғымдар, шартты белгілер, синтаксистік құрылымы), әртүрлі стильдегі мәтіндердің жанрлық ерекшеліктерін таба білу, ауызекі сөйлеудің стильдік бедерін дұрыс қолдану, публицистикалық шығарма тілінің стильдік бедерін дұрыс қолдана білу, ресми іс-қағаздары тілінің сөз бедерін дұрыс қолдана білу, көркем әдебиет тілінің сөз бедерін дұрыс қолдана білу, әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, автор көзқарасын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау (фонетикалық деңгей, лексикалық деңгей, морфологиялық деңгей, синтаксистік деңгей негізінде), мәтіндегі негізгі ойды анықтау, берілген мәліметтер мен пікірлерді өңдеу және толықтыру, белгілі бір мақсат үшін оқылым стратегияларын жүйелі қолдана білу, БАҚ, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми еңбектерден деректерді ала білу, сілтеме жасау, дәйексөз келтіру жолдарын білу.
3) Жазылым: жоспар түрлерін құру (күрделі, тезистік, тірек-схема түріндегі жоспар), ауызекі сөйлеу стилінде әлеуметтік жағдайларға сай мәтін құрастыру, ресми қарым-қатынас аясында ресми құжат түрлерін жазу: сенімхат, кепілхат, өтінім, тапсырыс, келісімшарт, еңбек шарты, шарт, еңбек келісімі, мәтіндер құрастыру, ғылыми стильдің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып, баяндама, мақала, лекция, баяндама тезистері, аннотация, түйіндеме, рецензия, мәтіндер құрастыру, публицистикалық стильдің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып, мақала, репортаж, сұхбат, ақпарат, информациялық хабар, очерк, памфлет жазу, көркем әдебиет стилінің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып мәтіндер құрастыру (таңдау бойынша), мәтін құрылымын сақтай отырып, әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазу, өзіндік тұжырым жасау, көтерілген мәселе бойынша академиялық тұрғыдан эссе жаза білу, мәселенің артықшылықтары мен кемшіліктерін талдап жазу, оқылым және тыңдалым материалдары бойынша түртіп жазудың (конспектілеудің) әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі ақпаратты іріктеу, әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, әңгіме, естелік, шығарма) ұсына білу, жазба жұмысын абзац пен бөліктерге бөлу, ойын (ақпарат, идея) дұрыс жүйелеп, логикалық және стильдік түзетулер енгізу, редакциялау.
4) Әдеби тіл нормалары: мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді қазіргі орфографиялық нормаға сай жазу, сөздерді фонетикалық принцип негізінде жазу, сөздерді морфологиялық-фонематикалық принцип негізінде жазу, сөздерді тарихи-дәстүрлік принцип негізінде жазу, сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану, әлеуметтік-саяси шешендік қатынас аясында сөз әдебі мен сөйлеу мәнерін дұрыс қолдану, мәтін нормаларын сақтап жазу (мәтін құрылымы, абзац, мәтін бөліктері, тақырып), мәтін және мәтін үзінділері деңгейінде тыныс белгілерін қолдана білу.
6. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
7. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
8. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Барлығы | Сағат саны | |
Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | ||
1 Бөлім. Тіл және алаш идеясы. Фонетика. | |||
1.1.Қоғамдық құндылық. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Алаш идеясы мен қозғалысы, ұраны, кітаби тілге қатысты белгілер. Дауысты, дауыссыз дыбыстардың жасалу жолдары. | |||
Тақырып 1.1.2. Алаш арыстары тіл туралы. Тілдің адам өміріндегі рөлі. Буын түрлері. | |||
Тақырып 1.1.3. Ахмет Байтұрсынов "Тіл құралы", Мағжан Жұмабаев "Педагогика" оқу-ағартуға қатысты еңбектері. Үндестік заңы, буын үндестігі. | |||
Тақырып 1.1.4. Ж. Аймауытов "Тәрбие жетекшісі", "Психология" еңбектері. Дыбыс үндестігі, ықпал түрлері. | |||
2 Бөлім. Әлем жаңалықтары: өнер және мәдениет. Лексика. сөз мағыналары фразеологизмдер, тұрақты сөз тіркестері. | |||
2.1. Қазақ халқының мәдениеті. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Мұхит асқан туынды, сөз байлығы. Омоним, синоним, антонимдер. | |||
Тақырып 2.1.2. Әбу Насыр әл-Фарабидің "Музыканың үлкен кітабы" атты еңбегі. Кәсіби сөздер, неологизмдер. | |||
Тақырып 2.1.3. Қазақ өнерінің әлемге танылуы. Ә.Қашаубаев, Шара Жиенқұлова, Отырар тарихы, өркениеті. Қазақ отбасының құндылықтары. Термин, диалект сөздер. | |||
3 Бөлім. Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Сөзжасам. | |||
3.1.Қазіргі қоғам. | |||
Тақырып 3.1.1. Қазақ мәдениеті мен ақыл-ойының заңғар биігі. Шәкәрім, Мағжан мен Жүсіпбек.Сөз құрамы. | |||
Тақырып 3.1.2. Отырар тарихы, өркениеті. Қазақ отбасының құндылықтары. Сөз тудырушы,сөз түрлендіруші жұрнақтар. | |||
Тақырып 3.1.3. Көшпенділер өркениеті. Жалғау, оның түрлері. | |||
Тақырып 3.1.4. Әншілер мектебі. Сөз таптары. | |||
4 Бөлім. Қазақ тәрбие мектебі. Синтаксис. Сөйлем мүшелері. | |||
4.1. Қазақ халық педагогикасы. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Қазақ халық педагогикасы.Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері. | |||
Тақырып 4.1.2. Асанқайғы, Мұхамед-Хайдар Дулати еңбектері. Сөйлем тұрлаусыз мүшелері, толықтау. | |||
Тақырып 4.1.3. Жүсіп Баласағұн "Құтты білік", Ахмет Жүгнеки "Ақиқат сыйы" еңбектері. Анықтауыш, пысқтауыш. | |||
Тақырып 4.1.4. Қазақ музыкалық шығармашылығындағы тәрбие мазмұны; халық күйлері, халық әндері. Сөйлем мүшелерінің орын тәртібі. | |||
5 Бөлім. Ұлттық тәлім-тәрбие. Сөйлем түрлері. | |||
5.1.А.Құнанбаев шығармаларының тәрбиелік мәні. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1 А. Құнанбаев шығармаларының тәрбиелік мәні. Жай сөйлем, жақты, жақсыз, толымды, толымсыз түрлері. | |||
Тақырып 5.1.2. Ы. Алтынсарин шығармаларындағы білім-ғылым тақырыбы; тәрбиелік мәні.Жалаң, жайылма, атаулы сөйлемдер. | |||
Тақырып 5.1.3. Салт-дәстүр –тәрбие көзі. Құрмалас сөйлем. | |||
Тақырып 5.1.4. Қыз бала тәрбиесі. Салалас құрмалас сөйлем. | |||
Тақырып 5.1.5. Ер бала тәрбиесі. Сабақтас, аралас, құрмалас сөйлемдер. | |||
6 Бөлім. Сәулет өнері. Пунктуация. | |||
6.1. Қазақстан сәулет өнерінің дамуы. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Қожа Ахмет Ясауи кесенесі. Сөйлем соңында қойылатын тыныс белгісі. | |||
Тақырып 6.1.2. Киіз үй – ғажап сәулет туындысы. Сұрау белгісі. | |||
Тақырып 6.1.3. Қазақ жеріндегі ежелгі кесенелер. Леп белгісі. | |||
Тақырып 6.1.4. Әлемнің жеті кереметі. Нүктелі үтір, қос нүкте. | |||
7 Бөлім. Сөз мәдениеті және шешендік өнер. | |||
7.1. Шешендік өнер тарихы мен зерттелуі. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Шешендік өнер тарихы мен зерттелуі. Майқы би, Аяз би. Сөйлеу шеберлігіне қойылатын талаптар. | |||
Тақырып 7.1.2. Жиренше шешен, Асан қайғының нақыл сөздері. Сөйлеу мәдениетінің зерттелуі. Сөз дәлдігі. | |||
Тақырып 7.1.3. Шалкиз жырау, Бұқар жырау. Тіл – тарихтың айнасы. Қазақ әліпбиінің даму кезеңдері. Шешендік сөзер туралы жалпы түсінік. | |||
Тақырып 7.1.4. Қазақ билері. Бабалар сөзі – даналық көзі. Ауызекі сөйлеу тілі. | |||
Тақырып 7.1.5. М. Жүсіп Көпейұлының насихат сөздері.Сөз дәлдігі. | |||
8 Бөлім. Адам өмірін сақтау. Тілдік жүйе және норма. | |||
8.1.Адам өмірін қорғау – басты міндет. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Адам өмірін қорғау – басты міндет. Әбети тіл. | |||
Тақырып 8.1.2. Адамның денсаулығы – қоғам байлығы. Тіркестердің мағыналық байланысы. | |||
Тақырып 8.1.3. Адам өмірі және қоршаған орта. Сөйлем мүшелерінің орын тәртібі. | |||
Тақырып 8.1.4. Спорттың адам өміріне пайдасы. Мәтіндегі сөйлемдердің орын тәртібі. | |||
9 Бөлім. Жастар мәдениеті және мәселесі.Стиль түрлері. | |||
9.1. Ел тірегі – білімді жастар. | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Ел тірегі – білімді жастар. "Болашақ" бағдарламасы. Ауызекі сөйлеу стилі. | |||
Тақырып 9.1.2. "Тәрбиеші", "Мұғалім" мамандықтарының қыр-сыры. Публицистикалық стиль. | |||
Тақырып 9.1.3. Қазақстан жастарын қауымдастығы. Көркем әдебиет тілінің стилі. | |||
10 Бөлім. Қазіргі қоғам. Миграция. Зияткерлік миграция. Тіркес түрлері. | |||
10.1. Қазіргі қоғам. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Қоғам. Қазіргі қоғам.Тұрақты сөз тіркесі. | |||
Тақырып 10.1.2. Еуропамен миграциялық байланыс. Зияткерлік миграция. Еркін тіркес. | |||
Тақырып 10.1.3. Жастардың зияткерлік бағдарламасы. Жай сөз және күрделі сөз тіркестері. | |||
11 Бөлім. Әлемді өзгерткен өнертабыстары. | |||
11.1. Әлемді өзгерткен ұлы жаңалықтар. | + | + | + |
Тақырып 11.1.1. Әлемді өзгерткен ұлы жаңалықтар. Өмірбаян. | |||
Тақырып 11.1.2. Әлемді таңқалдырған қазақ өнерпаздары. Мінездеме. | |||
12 Бөлім. Ұлттың тарихи жәдігерлерін сақтау. Стиль ерекшеліктері. | |||
12.1.Тарихи жәдігерлер. "Мәдени мұра" бағдарламасы. | + | + | + |
Тақырып 12.1.1. Тарихи жәдігерлер. "Мәдени мұра" бағдарламасы. Ғылыми, ресми стиль ерекшелігі. | |||
Тақырып 12.1.2. Ұлы даланың жеті қыры. Публицистикалық, көркем әдебиет стилінің ерекшеліктері. | |||
13 Бөлім. Табиғат және экология. Мәтін. | |||
13.1. Қазақстанның табиғаты. | + | + | + |
Тақырып 13.1.1. Қазақстанның табиғаты.Әңгімелеу мәтін, сипаттамылқ мәтін. | |||
Тақырып 13.1.2. Туған жер табиғаты. Баянауыл өңірі. Дәлелді мәтін. | |||
Тақырып 13.1.3. Семей полигоны. О.Сүлейменов үлесі. Жарнамалық мәтін. | |||
Тақырып 13.1.4. Арал теңізінің проблемасы. Газет мәтіні. | |||
14 Бөлім. Еңбек нарығы және сұраныс Сөйлеу мәнерлігі. | |||
14.1. Еңбек нарығы және сұраныс. | + | + | + |
Тақырып 14.1.1. Еңбек нарығы және сұраныс. Болашақтың мамандығы. Жазбаша сөйлеу. | |||
Тақырып 14.1.2. Цифрлы Қазақстан: мамандыққа сұраныс. Ауызша сөйлеу, диалог. | |||
Тақырып 14.1.3. Қазақстандағы жұмыс күші қозғалысы. Ауызша сөйлеу, монолог. | |||
Тақырып 14.1.4. Педагог мәртебесі туралы. Дикция. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Тіл және алаш идеясы. Орфография | Қоғамдық құндылық |
1) Алаш арыстары тіл туралы нақыл сөздерін жаттау. Тілдің адам өміріндегі рөлін ұғу; |
1) Алаш арыстары тіл туралы нақыл сөздерін ұғады, жаттайды. Тілдің адам өміріндегі рөлін ұғады; |
Әлем жаңалықтары: өнер және мәдениет. Орфография | Қазақ халқының мәдениеті |
1) Мұхит асқан туынды, мамандандырылған сөздерді меңгереді; |
1) Өнер және мәдениет қайраткерлерінің еңбектеріне шолу жасай біледі; |
Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Фонетика | Қазіргі қоғам |
1) Халқымыздың ұлттық болмысын көрсететін мәдениеті, өнері, көшпенділер өркениеті, тілі туралы мағлұмат алу; |
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтайды, көтерілген мәселеге баға беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдейді; |
Қазақ тәрбие мектебі.Әдеби норма | Қазақ халық педагогикасы. |
1) Қазақ тәрбие мектебінің незігін қалаған зиялы қауым өкілдерін туралы білім жинақтайды; |
1) Ұсынылған материалдармен шығармашылық жұмыстар жасай біледі; |
Ұлттық тәлім-тәрбие. Сөзжасам | А. Құнанбаев шығармаларының тәрбиелік мәні. |
1) Ұлттық тәлім-тәрбие туралы түсінігін кеңейту; |
1) Тақырып бойынша білімдерін жетілдіреді; |
Сәулет өнері. Синтаксис | Қазақстан сәулет өнерінің дамуы |
1) Сәулет өнері туралы кең түрде түсінік алу, Қазақ елінің, әлемнің сәулет өнерімен таныссады, киіз үйдің ерекшелігімен меңгереді; |
1) БАҚ, энциклопедиялық,ғылыми- көпшілік, ғылыми еңбектерден деректерді ала біледі, сілтеме жасайды; |
Сөз мәдениеті және шешендік өнер | Шешендік өнер тарихы мен зерттелуі. | 1) Сөз мәдениеті, шешендік өнер туралы жалпы мәлеметпен, бабалар қалдырған ұлы мұрамен танысу; |
1) Алған білімді тәжірибеде ұштастырады; |
Адам өмірін сақтау. Тілдік жүйе және тілдік норма | Адам өмірін қорғау – басты міндет. |
1) Адам өмірінің маңыздылығы және осы бағытта атқарылатын іс-шаралар туралы мағлұмат алу; |
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс - қағаздар, публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстырады; |
Жастар мәдениеті және мәселесі.Стиль түрлері | Ел тірегі – білімді жастар. |
1) Қазіргі кездегі жастар мәселесін білу, жастарға арналған түрлі бағдарламалармен танысу; |
1) Оқылым, жазылым материалдарымен жұмыс істей біледі; |
Қазіргі қоғам. Миграция. Зияткерлік миграция. Шешендік сөздер. Фонетика. Ресми іс қағаздар стилі | Қазіргі қоғам |
1) Қазіргі қоғам, ондағы өзгерістер мен миграция мәселесімен танысу; |
1) Тыңдалған мәтіндегі, астарлы ойды бағалайды; |
Әлемді өзгерткен өнер табыстары | Әлемді өзгерткен ұлы жаңалықтар. |
1) Дүниежүзіне белгілі өнер иелері және ұлы жаңалықтармен танысу; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Ұлттың тарихи жәдігерлерін сақтау. Мәтін. Пікірталас | Тарихи жәдігерлер. "Мәдени мұра" бағдарламасы. |
1) Қазақ елінің тарихи жәдігерлері, Ұлы дала жеті қырмен тансысу; | 1) Тарихи жәдігерлердің өз тарихымызға қосқан үлесін біледі, болашаққа апарар жол Ұлы даланың жеті қырының әлеуметтік жағдайды көтеру жолы екендігін түсінеді. |
Табиғат және экология | Қазақстанның табиғаты | 1) Қазақстанның табиғаты, Семей полигоны, Арал теңізі жайында білімдерін толықтау. |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге баға береді; |
Еңбек нарығы және сұраныс. Шешендік сөздер. Пунктуация. Сөйлеу мәнерлілігі | Еңбек нарығы және сұраныс. | 1) Еңбек нарығы, Қазақстанды цифрландыру , педагог мәртебесімен танысу. |
1) Берілген материал көздерінен қажетті деректерді ала біледі; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 4-қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу -ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ әдебиеті" оқу пәнін оқытудың мақсаты – ұлтымыздың құнды мұралары арқылы білім алушылардың ой-танымын, ұлттық рухын, эстетикалық танымы мен талғамын дамыту, тұлғаның рухани-адамгершілік әлемін, танымдық-эмоционалдық зиятын, оқырмандық мәдениетін қалыптастыру. Олардың ойларын ауызша еркін жеткізуіне және жаза білуіне қолдау көрсету, дәлелдер келтіру, салыстыру және анализ жасау, бағалау дағдыларын қалыптастыру, креативті ойлауға бағыттау.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың сауаттылығын, олардың әдеби және эстетикалық талғамдары мен сезімдерін дамыту, ойлау қабілеттері мен танымдық және коммуникативтік дағдыларын қалыптастыру;
2) мәдениетаралық қарым-қатынастағы рөлін, қазақ халқының қалыптасқан тарихын әдебиеттің ғасырлар бойы жасаған өнердің бір түрі, тіл өнері арқылы бағалауды жетілдіру;
3) қазақ әдебиетінің құндылық ретіндегі болмысын, ұлттық мәдениеттегі маңызды орнын құрметтеуге, бағалауға баулу;
4) түрлі жағдайларға бейімделе білу және өздігінен шешім қабылдау дағдыларын қалыптастырады;
5) заманауи, ғылыми және қоғамдық дамуға сәйкес жазба және ауызекі сөйлеу дағдыларын дамыту және дүниетанымын жетілдіру.
4. Пәннің мазмұны келесі Бөлімдерден тұрады: "түсіну және жауап беру", "анализ және интерпретация", "бағалау және салыстыру". Бағдарламаның бұл Бөлімі пән бойынша күтілетін нәтижелерден тұрады.
"Түсіну және жауап беру" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) көркем шығарма мазмұны мен пішіні;
2) әдеби шығарманың тұжырымдамасы;
3) көркем шығармадағы образ;
4) шығарма үзінділерімен жұмыс;
5) қазақ әдебиетіндегі ұлттық құндылықтардың әлемдегі орнын білу.
"Анализ және интерпретация" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) әдеби шығарманың композициясы;
2) автор бейнесі;
3) көркем шығарманың тілі;
4) шығармашылық жұмыс;
5) қазақ және әлем әдебиетіндегі құндылықтар.
"Бағалау және салыстыру" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) тарихи және көркемдік құндылығы;
2) заманауилығы мен жаңашылдығы;
3) әдеби эссе;
4) әдеби сын.
1) Түсіну және жауап беру: әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну, әдеби шығарманың жанрлық ерекшелігін өзге жанрлармен салыстыра отырып талдау, көркем шығармадағы кейіпкерлер жүйесін жинақтау мен даралау арқылы өмір шындығын көрсету, көркем шығармалардан алған үзінділерді, қанатты сөздер мен дәйексөздерді шығармашылық жұмыстарда қолдану, ұлттық құндылықтардың маңыздылығын ғаламдық тақырыптағы контекстермен байланыстыру.
2) Анализ және интерпретация: әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау, шығармадағы авторлық идеяның өмір шындығымен байланысы, шығарма идеясы мен көркемдегіш құралдардың байланысын ашу, әдеби туындыдағы көтерілген мәселелерге өзіндік көзқарас тұрғысынан шығармашылық жұмыс жазу, әлем және қазақ әдебиетіндегі ортақ құндылықтардың үндестігін талдау;
3) Бағалау және салыстыру: шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау, көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырып бағалау, шығарманы көркемдік-эстетикалық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу, шығарманы идеялық жағынан мазмұндас туындылармен салыстыра отырып, әдеби сын жазу.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Бар | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 Бөлім. Қазақ халқының ағартушы педагог ғалымдары. | + | + | + |
Тақырып 1.1. Ы. Алтынсарин ағартушылық қызметі. | |||
Тақырып 1.2. Ы.Алтынсариннің ғибратты әңгімелері. | |||
Тақырып 1.3. А. Байтұрсынов "Қазақтың бас ақыны" мақаласы. | |||
Тақырып 1.4. А. Байтұсынов педагогикалық ғылыми еңбектері. | |||
Тақырып 1.5. М. Жұмабаевтың педагогикалық көзқарастағы тәлім-тәрбиесі. | |||
2 Бөлім. Қалың елім, қазағым. | |||
Тақырып 2.1. Абай шығармашылығы. "Сегіз аяқ", "Жасымда ғылым бар деп ескермедім" өлеңдерінің тәрбиелік мәні. | |||
Тақырып 2.2. Абай "Қалың елім, қазағым, қайран жұртым" өлеңі. | |||
Тақырып 2.3. А. Құнанбаевтың "Масғұт" поэмасы. Тәрбиелік мәні, адамның мінез-құлқы. | |||
Тақырып 2.4. А. Құнанбаевтың он жетінші қарасөзі, отыз екінші қара сөзі. | |||
Тақырып 2.5. А. Құнанбаевтың заңгерлігі "Шар ережесі". | |||
3 Бөлім. Қазақтың Қанышы. | + | + | + |
Тақырып 3.1. М.Сәрсеке. "Қаныш Сәтбаев" роман-эссе. | |||
Тақырып 3.2. М.Сәрсеке. "Қаныш Сәтбаев", І бөлім. "Кенжетай". | |||
Тақырып 3.3. М.Сәрсекенің "Қаныш Сәтбаев" роман эссесінің ІІ бөлімі. "Үлкен Жезқазған". | |||
Тақырып 3.4. М.Сәрсекенің "Қаныш Сәтбаев" роман эссесінің ІІІ бөлімі. "Бәрі де майдан үшін". | |||
4 Бөлім. Парасат пайымы. | + | + | + |
Тақырып 4.1. А.Кемелбаева. "Шашты" әңгімесі. | |||
Тақырып 4.2. Тасқұл қарттың арманы. | |||
Тақырып 4.3. Т.Сұлтанбеков. "Көшпелі алтын" ғылыми фантастикалық әңгіме. | |||
Тақырып 4.4. Шайтантауға сапар. | |||
Тақырып 4.5.Үңгірдегі сыр. | |||
Тақырып 4.6. Оразақын Асқар. "Шетте жүрген бауырларға" өлеңі. | |||
5 Бөлім. Тарих тағылымы. | + | + | + |
Тақырып 5.1. Ш. Мұртаза. "Бесеудің хаты" драмасы. | |||
Тақырып 5.2. Үй толы тозақ ІҮ сурет. | |||
Тақырып 5.3. Рысқұлов пен Мүсірепов. | |||
Тақырып 5.4. Ж.Бөдеш "Жалғыз" поэмасы. | |||
Тақырып 5.5. Бұл жалғанда кім жалғыз? | |||
6 Бөлім. Кеңістік пен уақыт. | + | + | + |
Тақырып 6.1. О.Бөкей. "Атау кере" повесі. | |||
Тақырып 6.2. М. Мақатаев лирикалық шығармаларындағы әйел бейнесі. | |||
Тақырып 6.3. Қ. Мырзалиев шығармаларындағы ұлттық құндылықтар. "Қазақ пен қонақ", "Домбыра". | |||
Тақырып 6.4. Б. Момышұлы шығармаларындағы отбасылық тәрбие. "Ана өмірі", "Ұшкан ұя". | |||
Тақырып 6.5. Ф.Оңғарсынова шығармашылығындағы, "Ұстаз туралы монолог. | |||
7 Бөлім. Зобалаң заман шындығы. | + | + | + |
Тақырып 7.1. Б.Мұқай."Өмірзая" романы. | |||
Тақырып 7.2. Ш.Айтматов "Боранды бекет" романы. | |||
Тақырып 7.3. Ш.Айматов "Алғашқы ұстаз" әңгімесі. Адам бойындағы қатыгездік". | |||
Тақырып 7.4. М.Мағауин "Шақан - шері" романы. Бастау. Кейіпкердің обрзын сомдау. | |||
8 Бөлім. Ғасырлық туынды. | + | + | + |
Тақырып 8.1. М. Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы 1, 2-том. | |||
Тақырып 8.2. М. Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы 3, 4-том. | |||
9 Бөлім. Табиғат және адам. | + | + | + |
Тақырып 9.1. Қ.Мырзалиев. "Қызыл кітап" поэмасы. | |||
Тақырып 9.2. С.Эрнест Хемингуэй "Шал мен теңіз" повесі. Психологиялық жағдайдан жол таба білу. | |||
Тақырып 9.3. 3-5-көрініс. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийі |
Қазақ халқының ағартушы педагог ғалымдары | Түсіну және жауап беру |
1) Қазақ халық ағартушылары еңбектерін талдау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) Шығармаларға сюжеттік-композициялық талдау жасау, көтерілген идеялық тақырыпты түсінеді; |
Қалың елім, қазағым | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшелігін талдайды; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, өзіндік баға береді; | |
Қазақтың Қанышы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну, |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын талдайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
Парасат пайымы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын талдайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
Тарих тағылымы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
Кеңістік пен уақыт | Түсіну және жауап беру | 1) Көркем шығармадағы кейіпкерлер жүйесін жалпылау және даралау; | 1) Шығарманың тарихи-көркемдік құндылығын ашып, тарихи маңызын талдайды. |
Анализ және интерпретация | 1) Ұлттық құндылықтардың мәнін контексттермен үйлестіру. | 1) Көркемдік ерекшелігін анықтайды. | |
Бағалау және салыстыру | 1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; | 2) Жұмыста көтерілген мәселелердің жаңалығын бағалайды. | |
Зобалаң заман шындығы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; | |
Ғасырлық туынды | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; | |
Табиғат және адам | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру | 1) Көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырып бағалау. |
1) Көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырады, сыни баға береді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 5- қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу -ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәнінің оқу мақсаты – қазақ тілі мен әдебиетін кіріктіріп оқыту негізінде білім алушылардың тілдік дағдыларын жетілдіру, тіл нормаларын сақтап, еркін сөйлеу және сауатты жазу дағдыларын дамыту, мемлекеттік тілге құрметпен қарауын қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушының мемлекеттік тілге деген құрмет сезімін қазақ халқының мәдениетімен танысу арқылы тәрбиелеу;
2) адамзаттық ойдағыдай кірігу үшін қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде оқыту;
3) қазақ тілі мен әдебиеті пәніне құндылық ретінде қарауды қалыптастыру;
4) коммуникативтік оқыту негізінде барлық сөйлеу әрекетінің түрлерін әлеуметтік ортада қолдану дағдыларын дамыту;
5) қазақ әдебиетінің стилистикалық және жанрлық ерекшеліктерін тану негізінде шығармашылық тұрғыда жұмыс істеу, сын тұрғысынан ойлау дағдыларын дамыту;
6) көпмәдени ортада лингвистикалық қажеттілікті іске асыруға дайын жеке тұлғаны тәрбиелеу;
7) білім деңгейі жоғары, ой-өрісі дамыған тұлғаны қалыптастыру.
4. Жалпы орта білім беру деңгейіндегі "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша білім алушылардың білім, білік және дағдыға қойылатын талаптары СEFR -Шет тілін меңгерудің жалпы еуропалық құзыреті деңгейлерін (B2-С1) негізге ала отырып айқындалған.
4. Пәннің мазмұны келесі Бөлімдерден тұрады: "Еңбек нарығы және сұраныс", "Отандық өнеркәсіп өнімі Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті", "Ұлттық экологиялық мәдениет", "Мұхит – тіршілік мекені", "Ұлттық таным және мерекелер", "Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда", "Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне", "Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар", "Әлеуметтік теңсіздік: адам құқықтары және көмек", "Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы", "Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік", "Қоғам және заң", "Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік", "Экология. Мұнай және атомдық индустрия", "Тіл. Өнер. Әдебиет", "Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі", "Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі", "Ұлттық театр – өнер ордасы", "Туризм: Экотуризм", "Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі", "Жастар мәселесінің түйіткілдері", "Жастар мәселесінің түйіткілдері", "Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты", "Толеранттылық-елбірлігі", "Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік", "Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші".
Мазмұны:
1) Тыңдалым: мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тыңдалған мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды түртіп жазу және ақпараттарды жүйелеу, оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында және мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегісөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіну, көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау, мәтін бойынша автор позициясын және көтерілген мәселеге қарым-қатынасын, тыңдаушыға ықпал ету тәсілін талдай отырып, негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселе бойынша әртүрлі дереккөздерден алынған мәтіндерді тыңдау және салыстыру, өз ойын логикалық дұрыс, аргументті және айқын жеткізу;
2) Айтылым: ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану, ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монолог пен диалогті үйлестіре қолдану, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушылармен қарым-қатынас орнату, сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану, кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау, көпшілік алдында сөз сөйлеуде маңызды орын алатын тілдік (вербалдық) және бейвербалдық элементтерді қолданып, сенімді және еркін сөйлеу, әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау;
3) Оқылым: мәтіннен детальді ақпараттарды, факті мен көзқарасты, астарлы ойды анықтау, ақпараттың оқырманға әсерін және автор позициясын талқылау, ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (мақала, аннотация, үндеу, очерк, дәріс, баспасөз парағы) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау, әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру, ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндер (мақала, аннотация, үндеу, очерк, дәріс, баспасөз парағы) бойынша салыстырмалы (құрылымы, қызметі, мақсатты аудиториясы, оқырманға әсері) талдау жасау, қосымша ғылыми-анықтамалық ақпарат көздерінен алынған материалдар негізінде мәтін мазмұнына сыни тұрғыдан талдау жасау, мәтінді негізгі мәселеге баға бере отырып, өзіндік көзқарасын жүйелі, дәлелді жеткізу;
4) Жазылым: ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала, аннотация, баспасөз парағы, тезис, үндеу жазу, қажетті ақпараттарды орынды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу ("келісу, келіспеу" эссесі, дискуссивті эссе, аргументативті эссе), шығармашылық жазба жұмыстарында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолданып жазу, тақырып бойынша мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді жинақтау, дереккөздерге сілтеме көрсетіп таныстыру (тірек-схема, менталды карта, презентация), кәсіби және публицистикалық бағыттағы мәтіндердегі басты лексикалық бірліктерді нақтылап, мәтіннің ақпараттық-маңызды фрагменттерін анықтап, (компрессия) жинақы мәтін құрастыру, мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазу; мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана білу;
5) Тілдік бағдар: сөз таптары, ғылыми және кәсіби мәтіндер құрауда грамматикалық омонимдерді ажырата танып, ауызша және жазбаша дұрыс қолдану, сын есім сөздердің синонимдік қатарын стильдік ерекшеліктеріне сәйкес қолдану, мәтін құрауда сан есімнің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай қолдану, есімдіктердің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай қолдану, мәтіндерден көсемше оралымды сөйлемдерді анықтап,оларды ауызша және жазбаша мәтіндер құрауда орынды қолдану, үстеудің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай орынды қолдану, мәтін құрауда шылаудың мағыналық түрлерін стильдік қызметіне сай орынды қолдану, сөйлем, оқшау сөздердің қызметін білу, айқындауыш мүшелер (қосалқы, қосарлы, оңашаланған) жасалу жолдарын білу, жазба жұмыстарында орынды қолдану.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1.Бөлім. Еңбек нарығы және сұраныс. | |||
1.1. Қазақстандағы еңбек нарығы. А. Байтұрсынов шығармаларының тәлім-тәрбиелік мәні. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Қазақстандағы еңбек нарығы: сұраныс пен ұсыныс.Жаңа формация мұғалімі. | |||
Тақырып 1.1.2. Іскерлік әлемі. Келіссөз жүргізу әдебі. | |||
Тақырып 1.1.3. Әлеуметтік сұраныс және отандық өнім. | |||
1.2 Еңбек ер атандырады. Ы. Алтынсарин әңгімелері. | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Балғабек Қыдырбекұлы – танымал жазушы. Еңбек ер атандырады. | |||
Тақырып 1.2.2. Нәтиже сабақ. Ел болашағы – білікті педагог маман қолында (конференция сабақ). | |||
2. Бөлім. Отандық өнеркәсіп өнімі. | |||
2.1. Отандық өнімді пайдаланамыз. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Отандық өнімді пайдаланамыз. | |||
Тақырып 2.1.2. Орталық Қазақстан – кенді аймақ . | |||
Тақырып 2.1.3 Қарағанды – кеншілер қаласы. Ғабиден Мұстафин. "Қарағанды" романынан үзінді. | |||
Тақырып 2.1.4. Нәтиже сабақ. Жарнама жасау. (сынақ сабақ). | |||
3. Бөлім. Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті. | |||
3.1 Қазақ киносы. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Қазақ киносының атасы. | |||
Тақырып 3.1.2. Қазақстанның мәдени өмірі. | |||
3.2 Қазақ театры. | |||
Тақырып 3.2.1 Театр фестивальдары. | |||
Тақырып 3.2.2. Дулат Исабеков "Әпке" шығармасы. | |||
Тақырып 3.2.3. Нәтиже сабақ. "Қазақ киносының қазіргі келбеті" эссе жазу. | |||
4. Бөлім. Ұлттық экологиялық мәдениет. | |||
4.1 Ұлттық экология. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Ұлттық экология бастаулары. | |||
Тақырып 4.1.2. Қадыр Мырза Әлі – философ ақын. "Аралым..." өлеңі. | |||
4.2 Экологиялық мәдениет. | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Экологиялық мәдениет және тыйым сөздер. | |||
Тақырып 4.2.2. Экология және кәсіби маман мәдениеті. | |||
Тақырып 4.2.3 Нәтиже сабақ. "Қазіргі экологияның өзекті мәселелері" (диспут сабақ). | |||
5. Бөлім. Мұхит – тіршілік мекені. | |||
5.1 Мұхит әлемі. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Мұхиттағы жануарлар әлемі. Мұхиттағы өсімдік әлемі. | |||
5.2 Мұхиттағы экологиялық проблемалар. | + | + | + |
Тақырып 5.2.1. Мұхит және экологиялық проблемалар. | |||
Тақырып 5.2.2. Әбдіжәміл Нүрпейісов. "Қан мен тер" романы. | |||
Тақырып 5.2.3. Нәтиже сабақ." Адамзат тағдырының жыршысы" (талқылау сабағы). | |||
6. Бөлім. Ұлттық таным және мерекелер. | |||
6.1 Ұлттық мерекелер. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Ұлттық мерекелер. Айт қабыл болсын! | |||
Тақырып 6.1.2. Жүсіпбек Аймауытов. "Әнші" әңгімесі. | |||
Тақырып 6.1.3. Нәтиже сабақ. "Қазақстандағы діни мерекелер". Интервью алу. | |||
7. Бөлім. Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда. | |||
7.1 Сауда тарихы. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Сауда тарихы. Ұлы Жібек жолы – сауда мәдениетінің өркендеу биігі. | |||
Тақырып 7.1.2. Екіжақты келісімді сауда. | |||
7.2 Сауда мәдениеті. | + | + | + |
Тақырып 7.2.1. Сауда мәдениеті және тұтынушы құқығы. | |||
Тақырып 7.2.2. Ыбырай Алтынсарин. "Дүние қалай етсең, табылады?". | |||
Тақырып 7.2.3. Нәтиже сабақ. "Ұлы Жібек жолы тарихы" Саяхат сабақ. | |||
8. Бөлім. Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне. | |||
8.1 Қазақстандағы бұқаралық ақпарат құралдары. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Радиоарналарды тыңдаймын. | |||
Тақырып 8.1.2. Қазақтың тұңғыш журналист қыздары. | |||
Тақырып 8.1.3. Қазақтың тұңғыш дикторы. | |||
8.2 Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік саясат. | + | + | + |
Тақырып 8.2.1. Отбасы және гендерлік саясат. | |||
Тақырып 8.2.2. Телефон – байланыс құралы. | |||
Тақырып 8.2.3. Нәтиже сабақ. "Гендерлік саясат – мемлекет пен қоғам ісі" аргументативті эссе жазу. | |||
9. Бөлім. Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар. | |||
9.1 Қауіпті қалдықтар. | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Тұрмыстық қалдықтар. | |||
Тақырып 9.1.2. Өндірістік қалдықтар. Қауіпті қалдықтар. | |||
9.2 Жер тағдыры- ел тағдыры. | + | + | + |
Тақырып 9.2.1. Қайнар Олжай. "Жер мен аспан арасындағы дастан" . | |||
Тақырып 9.2.2. Думан Рамазан. "Соңғы дем" әңгімесі. | |||
Тақырып 9.2.3. Нәтиже сабақ. "Жер тағдыры – ел тағдыры. Шағын мақала жазу. | |||
10. Бөлім. Әлеуметтік теңсіздік: адам құқықтары және көмек. | |||
10.1 Әлеуметтік теңсіздік. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Қоғамдағы әлеуметтік теңсіздіктің жіктелуі. Әлеуметтік теңсіздік және әлеуметтік топтар. | |||
Тақырып 10.1.2. Жұмыссыздық және әлеуметтік теңсіздік. | |||
10.2 Әлеуметтік теңсіздік тудыратын факторлар. | |||
Тақырып 10.2.1. Ұлықбек Есдәулет – ақын, қайраткер. "Қара пима" поэмасы. | |||
Тақырып 10.2.2. "Қара пима" – трагедиялық шығарма. | |||
Тақырып 10.2.3. Нәтиже сабақ. "Әлеуметтік теңсіздік тудыратын факторлар". Пікірталас-полилог ұйымдастыру. | |||
11. Бөлім. Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы. | |||
11.1 Зиянды әдеттер. | + | + | + |
Тақырып 11.1.1. Нашақорлық – қоғамдық дерт. | |||
Тақырып 11.1.2. Темекі тарту – зиянды әдет. | |||
11.2 Салауатты өмір салты. | |||
Тақырып 11.2.1. Бердібек Соқпақбаев. "Он алты жасар чемпион" (әңгіме). | |||
Тақырып 11.2.2. Саламатты өмір салтын ұстанамын. | |||
Тақырып 11.2.3. Нәтиже сабақ. "Дұрыс тамақтану – денсаулық кепілі". Аргументативті эссе. | |||
12. Бөлім. Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік. | |||
12.1 Сандық технология. | + | + | + |
Тақырып 12.1.1. Сандық технология. Сандық теңсіздік. Электронды үкімет. | |||
12.2 Интернеттің пайдасы мен зияны. | |||
Тақырып 12.2.1. Мұхтар Шахановтың "Компьютербасты жарты адамдар" романындағы адам концепциясы. | |||
Тақырып 12.2.2. "Өркениеттің адасуы" (романнан үзінді). | |||
Тақырып 12.2.3. Нәтиже сабақ. "Интернет кітапты алмастыра ала ма?" Дебат-сабақ. | |||
13. Бөлім. Қоғам және заң . | |||
13.1 Ата Заң. | + | + | + |
Тақырып 13.1.1. "Тәртіпке бағынған ел құл болмайды". | |||
Тақырып 13.1.2. Ата Заң. | |||
Тақырып 13.1.3. Ермек Өтетілеуұлы "Ата Заң " өлеңі. | |||
13.2 Құқықбұзушылық және қылмыс. | + | + | + |
Тақырып 13.2.1. Құқықбұзушылық, қылмыс жақсылыққа апармайды. | |||
Тақырып 13.2.2. Тәртіпсіздік неден басталады? | |||
Тақырып 13.2.3. Нәтиже сабақ. "Заңды білу – заман талабы". Конференция сабақ. | |||
14. Бөлім. Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік. | |||
14.1 Әлеуметтік теңсіздік. | + | + | + |
Тақырып 14.1.1. Әлеуметтік мәселе туралы не білесің? Лексика-грамматикалық омонимдер. | |||
Тақырып 14.1.2. Отбасы – құндылық. Жанұя – тәрбие мектебі. | |||
14.2 Қоғамның әлеуметтік құрылымы. | |||
Тақырып 14.2.1. Қоғамның әлеуметтік құрылымы. | |||
Тақырып 14.2.2. Ерболат Әбікенұлы. "Пәтер іздеп жүр едік" әңгімесі. | |||
Тақырып 14.2.3. Нәтиже сабақ. "Жігітті намыс өлтірер..." сұхбат сабақ. | |||
15. Бөлім. Экология. Мұнай және атомдық индустрия. | |||
15.1 Қазақстандағы мұнай өндірісі. | + | + | + |
Тақырып 15.1.1. Табиғатты аяла. | |||
Тақырып 15.1.2. "Жасыл ел" бағдарламасына қатысaмын. | |||
Тақырып 15.1.3. Мұнай – еліміздің шикізат байлығы. | |||
Тақырып 15.1.4. Гүлжауһар Сейітжан. "Қара алтыны халқымның...". | |||
15.2 Қазақстандағы атом өнеркәсібі. | + | + | + |
Тақырып 15.2.1. Атомдық индустрияның болашағы. | |||
Тақырып 15.2.2. Туған өлкенің экологиясы. | |||
Тақырып 15.2.3. Нәтиже сабақ. "Қазақстандағы атом өнеркәсібі" пікірталас ұйымдастыру. | |||
16. Бөлім.Тіл. Өнер. Әдебиет. | |||
16.1 Өнер алды – қызыл тіл. | + | + | + |
Тақырып 16.1.1. Екі тілді білген – екі адам. | |||
Тақырып 16.1.2. Қазақ тілі – қандай тіл? А.Байтұрсынов – қазақ тілі білімінің атасы. | |||
Тақырып 16.1.3 Шешендік сөз өнері. | |||
16.2 Әдебиет – өнер айнасы. | + | + | + |
Тақырып 16.2.1. Қазақ поэзиясының сұлу сарайы. Ілияс Жансүгіров. | |||
Тақырып 16.2.2. Ілияс Жансүгіров. "Күй" поэмасы (үзінді) . | |||
Тақырып 16.2.3. Нәтиже сабақ. "Мен қазақ тілін үйреніп жүрмін" эссе жазу. | |||
17. Бөлім. Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі. | |||
17.1 Жұмыссыздық мәселесі. | + | + | + |
Тақырып 17.1.1. Жұмыс және табыс. Жұмыс табу – мәселе. Сан есім. | |||
Тақырып 17.1.2. Қоғамның әлеуметтік құрылымы. | |||
Тақырып 17.1.3. Кедейлік неден туады? | |||
17.2 Еңбек етсең ерінбей. | + | + | + |
Тақырып 17.2.1. Ыбырай Алтынсарин. "Атымтай Жомарт" әңгімесі. | |||
Тақырып 17.2.2. Қазіргі заманның атымтайлары. | |||
Тақырып 17.2.3. Нәтиже сабақ. "Жұмыссыздық - әлеуметтік мәселеле". Рөлдік ойын. | |||
18. Бөлім. Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі. | |||
18.1 Тәуелсіздік тарихы. | + | + | + |
Тақырып 18.1.1. Ұлы даланың жеті қыры. | |||
Тақырып 18.1.2. Атқа міну мәдениеті. Заманауи ат спорты. | |||
Тақырып 18.1.3. Құсбегілік – ұлттық өнер. | |||
18.2 Тәуелсіз ел келешегі. | + | + | + |
Тақырып 18.2.1. Дүкенбай Досжан. "Төрт патшаны көрген кейуана" (хикаят). | |||
Тақырып 18.2.2. Нәтиже сабақ. "Жаңа Қазақстанның келешегі". Пікір алмасу. | |||
19. Бөлім. Ұлттық театр – өнер ордасы. | |||
19.1 Сахна –өмір айнасы. | + | + | + |
Тақырып 19.1.1. Қазақ театрының қайнары. Көсемше. | |||
Тақырып 19.1.2. Сахна – өмір айнасы. | |||
Тақырып 19.1.3. Ұлттық өнердің тарландары | |||
Тақырып 19.1.4. Сәбит Оразбай. "Өмірдің өзі – театр" (үзінді). | |||
Тақырып 19.1.5. Нәтиже сабақ. "Өзің кездескің келетін театр тарланы". Шағын әңгіме құрастыру. | |||
20. Бөлім.Туризм: Экотуризм. | |||
20.1 Туризм. | + | + | + |
Тақырып 20.1.1. Туризм тарихын білесің ба? Туризмнің түрі көп... Көсемше. | |||
20.2 Қазақстандағы экотуризм. | + | + | + |
Тақырып 20.2.1. Қазақстандағы экотуризмнің дамуы. Ойталқы. | |||
Тақырып 20.2.2. Сені экстремалды туризм қызықтыра ма? | |||
Тақырып 20.2.3. Сәкен Сейфуллин. "Көкшетау" поэмасы. | |||
Тақырып 20.2.4. Ілияс Жансүгіров. "Жетісу" суреттері. | |||
Тақырып 20.2.5. Нәтиже сабақ. "Қазақстанда экотуризм саласының даму мүмкіндіктері". Аргументативті эссе жазу. | |||
21. Бөлім.Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі. | |||
21.1 Отбасы құрылымы. | + | + | + |
Тақырып 21.1.1. Әкеге қарап ұл өсер... Үстеудің мағыналық түрлері. | |||
Тақырып 21.1.2. Асыл текті аналар. | |||
21.2 Қазақ отбасыларындағы гендерлік мәселелер. | |||
Тақырып 21.2. Гендер және тіл. | + | + | + |
Тақырып 21.2.1. Қазақ отбасындағы гендерлік ерекшеліктер. | |||
Тақырып 21.2.2. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы, 1-кітап. Қайтқанда. | |||
Тақырып 21.2.3. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы, 2-кітап. Тайғақта. | |||
Тақырып 21.2.4. Нәтиже сабақ. "Атасын сыйлаған абыройға бөленер". Эссе жазу. | |||
22 Бөлім. Жастар мәселесінің түйіткілдері. | |||
22.1 Ел болашағы – жастар. | + | + | + |
Тақырып 22.1.1. Ел болашағы. Шылаулар және мағыналық түрлері. | |||
Тақырып 22.1.2. Талаптыға нұр жауар. Наноспутник жасаған жас ғалымдар. Септеулік шылаулар. | |||
22.2 Жастар мәселесінің түйіткілдері. | + | + | + |
Тақырып 22.2.1. Жастар мәселесінің түйіткілдері. Демеулік шылаулар. | |||
Тақырып 22.2.2. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" (романнан үзінді), 3-кітап. | |||
Тақырып 22.2.3. Нәтиже сабақ. "Бүгінгі жастарға сенуге бола ма?" презентация дайындау. | |||
23. Бөлім. Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты. | |||
23.1 Жаһандық миграция. | + | + | + |
Тақырып 23.1.1. "Жаһандық миграция" деген не? | |||
Тақырып 23.1.2. Иммиграция – үздіксіз процесс. | |||
23.2 Қазақ халқының көші-қон тарихы. | + | + | + |
Тақырып 23.2.1. Көші-қон тарихы. | |||
Тақырып 23.2.2. Қабдеш Жұмаділов – қаламгер. | |||
Тақырып 23.2.3. "Қаздар қайтып барады" повесі. | |||
Тақырып 23.2.4. Нәтиже сабақ. "Жаһандық миграция жағдайы". Баспасөз конференция сабағы. | |||
24. Бөлім.Толеранттылық-ел бірлігі. | |||
24.1 . Толеранттылық – бейбітшілік кепілі. | + | + | + |
Тақырып 24.1.1. Толеранттылық – бейбітшілік кепілі. Оқшау сөздер. | |||
Тақырып 24.1.2. Береке басы бірлікте. Ел бірлігін сақтау – бабалар аманаты. | |||
Тақырып 24.1.3. Сайын Мұратбеков – шығармашыл тұлға. | |||
Тақырып 24.1.4. Сайын Мұратбеков. "Телі өскен ұл" повесі. | |||
Тақырып 24.1.5. Нәтиже сабақ. "Қазақстан – біздің ортақ үйіміз". Фотоколлаж дайындау. | |||
25. Бөлім.Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік. | |||
25.1 Отан қорғау – парыз. | + | + | + |
Тақырып 25.1.1. Ұлттық қауіпсіздік қызметкері болғым келеді. | |||
Тақырып 25.1.2. Отан қорғау – парызым. | |||
Тақырып 25.1.3. Сағадат Нұрмағамбетов – халық қаһарманы. | |||
25.2 Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігі. | + | + | + |
Тақырып 25.2.1. Білім – мемлекеттің қауіпсіздігі. | |||
Тақырып 25.2.2. Тыныштық – елге аманат. | |||
Тақырып 25.2.3. Несіпбек Айтұлы. "Бәйтерек" поэмасы. | |||
Тақырып 25.2.4. Нәтиже сабақ. "Ұлт қауіпсіздігі – ұрпаққа қызмет". Диспут сабақ. | |||
26. Бөлім. Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші. | |||
26.1 Бос уақытты жоспарлау | + | + | + |
Тақырып 26.1.1. Бос уақытты жоспарлау. Уақыт – сыншы. Айқындауыш. | |||
Тақырып 26.1.2. Демалыс мәдениеті. | |||
Тақырып 26.1.3. Мұқағали Мақатаев. "Сағатым қайда, сағатым?" өлеңі. | |||
Тақырып 26.1.4. Нәтиже сабақ. "Бос уақыт". Ойкөкпар. | |||
3- тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийі |
Еңбек нарығы және сұраныс | Қазақстандағы еңбек нарығы | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасап, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
Еңбек ер атандырады | 1) Стильдер ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазу. |
1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазады; | |
Отандық өнеркәсіп өнімі | Отандық өнімді пайдаланамыз | 1) Мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді тірек-схема, менталды карта, презентация түрінде ұсыну. |
1) Тақырып бойынша мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді жинақтап тірек-схема, менталды карта,жарнама, презентация қорғайды; |
Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті | Қазақ киносы | 1) Автордың көзқарасын (негізгі ойын) негіздейтін аргументтерді талдай отырып, астарлы ойды анықтау. Көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолдану. |
1) Драмалық шығарманы тыңдайды; |
Қазақ театры | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрау, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыға әсер ету. |
1) Мәтін мазмұны бойынша монолог және диалог құрастырады; | |
Ұлттық экология | Ұлттық экология | 1) Поэзиялық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1) Мәтіннің негізгі идеясын (ақпараттарды) қысқаша түртіп жазады (конспектілейді), жазбаға сүйеніп мәтін мазмұнын түсіндіреді; |
Экологиялық мәдениет | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрау. |
1) Сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданады; | |
Мұхит – тіршілік мекені | Мұхит әлемі | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қысқаша түртіп жазу (конспектілеу), жазбаға сүйеніп мәтін мазмұнын түсіндіру. |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтін- дердің (баспасөз парағы) құрылымы мен рәсімделуін, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін біледі; |
Мұхиттағы экологиялық проблемалар | 1) Мәтін ішіндегі күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Ұлттық таным және мерекелер | Ұлттық мерекелер | 1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1) Шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда | Сауда тарихы | 1) Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында қолданылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіндіреді. |
1) Қолданылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын талдайды; |
Сауда мәдениеті | 1) Мәтіндегі Бөлімдердің, абзацтардың орналасу тәртібін, ақпараттың тақырыппен байланысын анықтау. |
1) Бөлімдердің, абзацтардың орналасу тәртібін, ақпараттың тақырыппен байланысын анықтайды, оған түсініктеме береді; | |
Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне | Қазақстандағы бұқаралық ақпарат құралдары | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік саясат | 1) Мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды анықтай отырып, факті мен көзқарасты ажырату, мәтін идеясымен байланысын анықтау. |
1) Негізгі және қосымша ақпараттарды анықтай отырып, факті мен көзқарасты ажыратады, мәтін идеясымен байланысын анықтайды; | |
Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар | Қауіпті қалдықтар | 1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1) Прозалық шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Жер тағдыры - ел тағдыры | 1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазу. |
1) Деректі ақпаратты толық анықтап, негізгі ойға өз көзқарасын білдіреді және оны бағалайды; | |
Әлеуметтік теңсіздік: адам құқықтары және көмек | Әлеуметтік теңсіздік | 1) Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында қолданылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын ажырату. |
1) Мәтіннен автордың көзқарасын (негізгі ойын) негіздейтін аргументтерді талдай отырып, астарлы ойды анықтайды; |
Әлеуметтік теңсіздік тудыратын факторлар | 1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселені талдау және кейіпкерлерді шынайы өмірмен салыстырып бағалау. |
1) ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрайды, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыға әсер етеді; | |
Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы | Зиянды әдеттер | 1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1) Шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Салауатты өмір салты | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік | Сандық технология | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру. |
1)Мәтін бойынша болжам жасайды, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
Интернеттің пайдасы мен зияны | 1)Пікірталастың "пікірталас -монолог", "пікірталас-диалог", "пікірталас-полилог" түрлерінде сенімді және еркін сөйлеу. |
1) Пікірталастың түрлері бойынша сенімді және еркін сөйлеу; | |
Қоғам және заң | Ата Заң | 1) Драмалық, прозалық, поэзиялық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1) Драмалық, прозалық, поэзиялық шығарманы тыңдайды, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Құқықбұзушылық және қылмыс | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1) Күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік | Әлеуметтік теңсіздік | 1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру. |
1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселені анықтайды және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырады; |
Қоғамның әлеуметтік құрылымы | 1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау. |
1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты анықтайды, қолданылу мақсатын талдайды; | |
Экология. Мұнай және атомдық индустрия | Қазақстандағы мұнай өндірісі | 1) Мәтін бойынша автор позициясын және көтерілген мәселеге қарым-қатынасын, тыңдаушыға ықпал ету тәсілін талдай отырып, негізгі ойды анықтау. |
1) Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында және мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіндіреді; |
Қазақстандағы атом өнеркәсібі | 1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау. |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдерді ажыратады, ауызша мәтін құрауда дұрыс қолданады; | |
Тіл. Өнер. Әдебиет | Өнер алды – қызыл тіл | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау. |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қысқаша жазады (конспектілейді); |
Әдебиет – өнер айнасы | 1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1) Мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтайды; | |
Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі | Жұмыссыздық мәселесі | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қысқаша түртіп жазу (конспектілеу) және берілген ақпараттарды жүйелеу. |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қанықтайды, қысқаша түртіп жазды (конспектілейді); |
Еңбек етсең ерінбей | 1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (үндеу) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау. |
1) Берілген мәтіннің стилін анықтап, құрылымы мен рәсімделуін нақтылайды; | |
Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі | Тәуелсіздік тарихы | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау, негізгі ойды анықтау. |
1) Көркем шығарманы тыңдайды, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасайды; |
Тәуелсіз ел келешегі | 1) Ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монолог пен диалог құрастыру, көпшілік алдында сөз сөйлеуде сенімді және еркін сөйлеу. |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монолог пен диалог құрастырады; | |
Ұлттық театр – өнер ордасы | Сахна –өмір айнасы | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Туризм: Экотуризм | Туризм | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Қазақстандағы экотуризм | 1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану. |
1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолданады; | |
Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі | Отбасы құрылымы | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Қазақ отбасыларындағы гендерлік мәселелер | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелеу. |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелейді; | |
Жастар мәселесінің түйіткілдері | Ел болашағы - жастар | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау. |
1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттайды; |
Жастар мәселесінің түйіткілдері. | 1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтап, көтерілген мәселеге баға беру, өзіндік көзқарасын жүйелі, дәлелді жеткізу. |
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтап, көтерілген мәселеге баға береді, өзіндік көзқарасын жүйелі, дәлелді жеткізеді; | |
Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты | Жаһандық миграция | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелеу. |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелейді; |
Қазақ халқының көші-қон тарихы | 1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау. |
1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтап, олардың қолданылу мақсатын талдайды; | |
Толерант тылық – ел бірлігі | Толеранттылық – бейбітшілік кепілі | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау. |
1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасайды; |
Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік | Отан қорғау - парыз | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігі | 1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру. |
1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға береді және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырады; | |
Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші | Бос уақытты жоспарлау | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтай біледі; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 6-қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу - ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс тілі" оқу пәнін оқытудың мақсаты - білім алушылардың құзыреттілігін (тілдік, лингвистикалық, коммуникативтік, мәдениеттану) дамыту, дүниетанымын қалыптастыру, оның көркемдік-эстетикалық дамуын, түрлі әлеуметтік-мәдени, әлеуметтік-экономикалық, әлеуметтік-құқықтық, ғылыми-техникалық, оқу-кәсіптік ақпараттарды салаларында пайдалану мүмкіндігіне; әлемдік білім беру кеңістігін дамыту жолдарын бағдарлауға көмектесу болып табылады.
"Орыс тілі" пәні әртүрлі деңгейдегі құралдарды пайдалану нормаларын ескере отырып, тіл туралы қалыптасқан білім негізінде сөйлеу қызметінің барлық түрлері (тыңдалым, айтылым, оқылым және жазылым) бойынша білім алушылардың функционалдық/оқу сауаттылығын жетілдіру, олардың кәсіби және қарым-қатынастың өзге де салаларында тиімді сөйлеу қызметін жандандыру арқылы шығармашылық белсенді тұлға болып дамуына ықпал ету.
Пәнді оқыту барсында қазіргі заманғы орыс әдеби тілі, оның қазіргі заманғы полиэтникалық және көптілді Қазақстан жағдайында нақты жұмыс істеуі қарастырылады.
3. Оқу пәнін іске асыру келесі міндеттерді қарастырады:
1) орыс тілі туралы білімді пайдалану, әдеби тіл нормаларын (орфоэпиялық, орфографиялық, лексикалық және грамматикалық) және әртүрлі деңгейдегі кәсіби, басқа салалардағы және коммуникациялық процестерде ауызша және жазбаша тілде сөйлеу этикеті ережелерін сақтау;
2) ақпаратты алудың ақпараттық іздеу, алу және түрлендіру дағдыларын жетілдіру;
3) сөздік қорын байыту және академиялық тілдің қолданылатын грамматикалық құралдарының шеңберін кеңейту;
4) сыни ойлау дағдыларын жетілдіру: алынған ақпаратты талдау, синтездеу, бағалау, түсіндіру;
5) коммуникативтік міндеттерге байланысты оқытудың әртүрлі түрлерін пайдалану;
6) тыңдау және сөйлеу дағдыларын жетілдіру;
7) көпшілік алдында сөйлеудің әртүрлі жанрларында монологиялық сөз құра білу, қарым-қатынас жағдайына сәйкес нормативтілік тұрғыдан тілдік құралдарды сыни тұрғыдан бағалау және таңдау қабілеттерін жетілдіру;
8) мәселені шешу жолдарын ұсына отырып, табысты диалогтік қарым-қатынас жасау, түрлі салаларда және коммуникативтік жағдайларда пікірталас жүргізу дағдыларын жетілдіру;
9) әр түрлі жанрдағы мәтіндерді жасау кезінде стилистикалық сауаттылықты жетілдіру; жеке авторлық стильді қалыптастыру; мәтінді түзету және редакциялау мүмкіндігін; жеке авторлық стильді қалыптастыру;
10) орыс тілінің ұлттық-мәдени ерекшелігі, орыс, қазақ және басқа да халықтардың мәдениеті туралы түсініктерді кеңейту;
11) тілге қарым-қатынас құралы, білім көзі, рухани-адамгершілік құндылық ретінде, қоғамда табысты әлеуметтенуге ықпал ететін тілдік капитал ретінде саналы қатынасты тәрбиелеу.
Грамматикалық материал сөйлеу тақырыптары аясында оқытылады. Тілді оқыту басқа пәндермен интеграция арқылы, әр түрлі пәндік салалардағы мәтіндерді қолдану, академиялық тілді дамыту арқылы жүзеге асырылады.
4. Оқу пәнінің мазмұны 4 бөлімнен тұрады:
1) тыңдалым және айтылым;
2) оқылым;
3) жазылым;
4) сөйлеу нормаларын сақтау.
Тыңдалым және айтылым: мәтіннің негізгі және егжей-тегжейлі ақпаратын түсіну; факт пен пікірдің айырмашылығы; автордың позициясына сыни көзқарас білдіру; вербалды емес қарым-қатынас құралдарын ескере отырып, негізгі ойды анықтау; мәтін авторының мақсаты мен ұстанымына сүйене отырып, негізгі ойды анықтау; мәтінде көтерілген мәселе бойынша мазмұнды болжау; пікірталасқа қатысу, өз ұстанымын дәлелдеу, мәселені шешудің әртүрлі жолдарын ұсыну; кеңейтілген монолог құру (берілген тақырып бойынша пайымдау, сендіру), қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени және оқу-ғылыми салалар шегінде кемінде 3 микротақырыпты қамту; тыңдалған материалды ақпараттың дұрыстығы, өзектілігі тұрғысынан бағалау, өз пікірін білдіру.
Оқылым: әр түрлі мәтіндердің негізгі, егжей-тегжейлі, жасырын ақпаратын түсіну, авторлық позицияны сыни бағалау; мәтінде қамтылған ақпараттың басқа көздерден алынған ақпарат/жеке тәжірибемен байланысы барын; мәтіннің негізгі ойының берілуіндегі ескертпелер, иллюстрациялар, субтитрлер, түс, қаріптердің әртүрлілігін, дыбыс пен графикалық кескіндерін, гиперсілтемелердің рөлін анықтау; мәтіндегі арнайы лексика, аббревиатура, перифраза, тұспалдау, эвфемизмдер және басқа да мәнерлілік құралдарының қолданылуын түсіну; әр түрлі жанрдағы мәтіндердің типтерін, белгілері мен тілдік ерекшеліктерін, ғылыми-танымал ішкі стильдегі мәтіндердің ерекшеліктерін (эссе, очерк, мақала), публицистикалық стильді (ескерту, пресс-релиз, жол очерктері) анықтау; оқылған мәтін бойынша зерттеу үшін сұрақтар мен идеяларды тұжырымдау; оқылған мәтінге байланысты сканерлеу және егжей-тегжейлі оқу әдістерін қолдану оқырман өзіне қоятын коммуникативті міндеттерді қарастыру; әртүрлі көздерден ақпаратты алу және синтездеу, әртүрлі көзқарастарды салыстыру; тақырыпты, негізгі ойды, проблеманы, мақсатты, мақсатты аудиторияны, автордың ұстанымын ескере отырып, мәтіндердің стилистикалық ерекшеліктерін (композициялық, тілдік және жанрлық) салыстыру; сөйлемнің, абзацтың мазмұнын түсіндіру, оны тақырыппен, негізгі идеямен, авторлық позициямен байланыстыру.
Жазылым: жоспардың әртүрлі түрлерін, оның ішінде атаулы және сұраулы түрлерін құрастыру; тыңдалған, оқылған және аудиовизуалды материалдың мазмұнын баяндау, негізгі ойды сақтай отырып, бастапқы материалды парафразалау; ақпаратты график, кесте, диаграмма, схема, инфографика, оның ішінде АКТ көмегімен ұсыну; ғылыми-танымал ішкі стильдің мәтіндерін (эссе, мақала), публицистикалық стиль (ескерту, пресс-релиз, жол нобайы) жасау; мақсат, мақсатты аудиторияны және сөйлеу жағдайын ескере отырып, эссенің әртүрлі түрлерін, оның ішінде сыни эссе жазу, ғылыми және публицистикалық әдебиеттерді талдау, автормен келісімін/келіспеушілігін білдіру және негіздеу; оқырманға әсер ету құралдарын пайдалана отырып, әртүрлі жанрдағы мәтін-сипаттамалар мен мәтіндер-әңгімелер жазу; мақсат, мақсатты аудиторияны, жағдайды ескере отырып, мәтіндегі барлық кемшіліктерді түзету және редакциялау қарым-қатынас және оқырманға әсер ету.
Сөйлеу нормаларын сақтау: орфографиялық нормаларды сақтау; қарым-қатынастың мақсаты мен жағдайына сәйкес ресми іскерлік стильдің, публицистикалық және ғылыми стильдердің, стилистикалық фигуралардың лексикасын қолдану; сөзжасамдық және морфологиялық (абстрактілі семантика етістіктерін, қазіргі заманның жетілмеген етістіктерін қолдану) нормаларды сақтау; қарапайым, қарапайым күрделі және күрделі сөйлемдерде тыныс белгілерін қолдану.
5. Оқу пәнінің мазмұны 3 Бөлімнен тұрады: "Мәтінді түсіну және жауап беру", "Мәтінді талдау және түсіндіру", "Бағалау және салыстырмалы талдау".
6. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
7. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96 -120 сағаттан (3-4 кредиттан) тұрады.
8. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Бөлім 1. Имидж Казахстана: современный и исторический обзор. | |||
1.1. Культура речи. Морфология. Синтаксис. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Что такое имидж страны. Пассивные конструкции. Употребление возвратных глаголов в пассивных конструкциях. | |||
Тақырып 1.1.2. Имидж Казахстана в истории. Превосходная степень имен прилагательных. Устойчивые словосочетания. Изобразительно-выразительные средства. | |||
Тақырып 1.1.3. Имидж современного Казахстана. Употребление устойчивых словосочетаний, изобразительно-выразительных средств в тексте. | |||
Тақырып 1.1.4. Образование как составляющая имиджа государства в педагогическом процессе. | |||
Бөлім 2. Искусство и литература: различные формы художественного выражения. | |||
2.1. Орфография. Словообразование и | |||
Тақырып 2.1.2. Что такое искусство. Художественное слово. Литература и живопись. Способы словообразования. Словообразование имен существительных, глаголов. Окказионализмы. Употребление форм числа имен существительных. | |||
Тақырып 2.1.2. Литература и музыка. Литература и танец. Императивные (побудительные) предложения. Словообразование имен прилагательных. Правописание слов и принципы русской орфографии. | |||
Тақырып 2.1.3. Педагогические условия формирования художественного восприятия через искусство и литературу. | |||
Бөлім 3. Этические нормы в научных открытиях. Человек и право. | |||
3.1. Лексика и культура речи. Словообразование и морфология. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Что такое этика науки? Этика клонирования. Этические проблемы появления киборгов. "Права" искусственно созданного человека. Специальная лексика. Термины. Стилистическая окраска слов. Лексика научно-популярного стиля. | |||
Тақырып 3.1.2. Что такое права и обязанности человека. Глаголы несовершенного вида настоящего времени. Употребление императивных (побудительных) предложений в речи. | |||
Тақырып 3.1.3. Конституция Республики Казахстан о правах и свободах человека. Употребление глаголов несовершенного вида настоящего времени. Способы образования. | |||
Тақырып 3.1.4. Педагогическая этика в сфере научных исследований. | |||
Бөлім 4. Tуризм: экотуризм. | |||
4.1. Синтаксис. Пунктуация. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Туризм в Казахстане. Знаки препинания в предложениях с однородными членами. | |||
Тақырып 4.1.2. Туристический имидж Казахстана. Знаки препинания в предложениях с вводными конструкциями, с обособленными определениями и обстоятельствами. | |||
Тақырып 4.1.3. Экотуризм в Казахстане. Экологические маршруты Казахстана. Знаки препинания в сложносочиненных, сложноподчиненных и бессоюзных предложениях. | |||
Тақырып 4.1.4. Педагогическое воздействие на подрастающее поколение в процессе изучения развития туризма. | |||
Бөлім 5. Экология души. | |||
5.1. Синтаксис. Пунктуация. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Мир – наш дом. Знаки препинания в сложных предложениях. | |||
Тақырып 5.1.2. Что такое экология души. Знаки препинания в предложениях с вводными конструкциями, с обособленными обстоятельствами и дополнениями. | |||
Тақырып 5.1.3. Твори добро. Знаки препинания в предложениях с обособленными определениями, с однородными и неоднородными определениями. | |||
Тақырып 5.1.4. Экология культуры. Знаки препинания в предложениях со вставными конструкциями, обособленными приложениями. | |||
Тақырып 5.1.5. Будущее без книг? Знаки препинания в предложениях с обособленными обстоятельствами, выраженными существительными с предлогами. | |||
Тақырып 5.1.6. Педагогические основы развития экологической культуры. | |||
Бөлім 6. Свободное время как показатель развития общества. | |||
6.1. Орфография. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Что такое свободное время. Основные правила орфографии. Принципы орфографии. | |||
Тақырып 6.1.2. Как провести свободное время. Употребление прописных букв в словах. | |||
Тақырып 6.1.3. Организационно-педагогические условия проведения свободного времени для развития культуры общества. | |||
Бөлім 7. Толерантность и диалог межнациональных культур. Социальное неравенство как глобальная проблема общества. | |||
7.1. Лексика. Синтаксис. Стилистика. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Диалог культур в Казахстане. Толерантность в межкультурном диалоге. Толерантная личность. Стилистически окрашенная лексика. Термины. Узкоспециальная терминология. Употребление общенаучной лексики. | |||
Тақырып 7.1.2. Социальное неравенство в современном мире. Опорная схема. Пассивные конструкции с возвратными глаголами. | |||
Тақырып 7.1.3. Решение проблем социального неравенства. Образование как возможность преодоления социального расслоения общества. Безличные предложения. Возвратные глаголы. | |||
7.1.4. Педагогические аспекты воспитания толерантности и культуры межнационального общения. | |||
Бөлім 8. Научно-технический прогресс: интеллект искусственный и естественный. | |||
8.1. Орфография. Синтаксис. Стилистика. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Научно-технический прогресс. Орфографические нормы. Активные и пассивные конструкции с краткими страдательными причастиями. | |||
Тақырып 8.1.2. Искусственный интеллект. Миф и реальность. Пассивные конструкции с краткими страдательными причастиями. | |||
Тақырып 8.1.3. Будущее искусственного интеллекта. Правописание глаголов, причастий. Знаки препинания при цитировании. | |||
Тақырып 8.1.4. Педагогические поиски решения проблем социального неравенства. | |||
Бөлім 9. Театр в современном мире. | |||
9.1. Стилистика. Культура речи. | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Театр в жизни человека. Изобразительно-выразительные средства. | |||
Тақырып 9.1.2. Театр и кино. Устойчивые словосочетания. | |||
Тақырып 9.1.3. Актуален ли сейчас театр? Фразеологизмы. Пословицы. | |||
Тақырып 9.1.4. Современный театр. Театр в жизни города и страны. Употребление изобразительно-выразительных средств в тексте. | |||
Тақырып 9.1.5. Педагогические принципы воспитания через театральное искусство. | |||
Бөлім 10. Современное общество. Миграция. | |||
10.1. Стилистика и культура речи. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Миграция и современное общество. Употребление устойчивых словосочетаний в официально-деловом стиле. | |||
Тақырып 10.1.2. Миграционные процессы в современном обществе. Употребление крылатых фраз. | |||
Тақырып 10.1.3. Миграционные процессы в Казахстане. Употребление устойчивых словосочетаний в научном стиле. | |||
Тақырып 10.1.4. Тақырып эмиграции в русской литературе. Изобразительно-выразительные средства в художественной литературе. | |||
Тақырып 10.1.5. Педагогические условия культурной адаптации общества в миграционном процессе. | |||
Бөлім 11. Современная медицина ХХI века. | |||
11.1. Синтаксис и пунктуация. | + | + | + |
Тақырып 11.1.1. ХХI век – век научного прогресса. Знаки препинания в простых предложениях с обращениями, обособленными членами. | |||
Тақырып 11.1.2. Достижения современной медицины. Высокотехнологичная медицина. Политика РК в области здравоохранения в свете стратегии "Казахстан 2025" Знаки препинания в сложноподчиненных предложениях с несколькими придаточными. | |||
Тақырып 11.1.3. Медицинские препараты нового поколения. Здравоохранение будущего. Знаки препинания в предложениях с вводными и вставными конструкциями. | |||
Тақырып 11.1.4. Современные тенденции развития педагогических технологий в медицинском образовании. | |||
Бөлім 12. Молодежная культура: проблемы молодого поколения. | |||
12.1. Синтаксис и пунктуация. | + | + | + |
Тақырып 12.1.1 Молодежная культура. Знаки препинания в предложениях с обособленными членами. | |||
Тақырып 12.1.2. Проблемы поколения Z. Знаки препинания в предложениях с вводными и вставными конструкциями. | |||
Тақырып 12.1.3. Как реализовать себя в жизни. Хобби в молодежной культуре. Сложные предложения с разными видами связи. | |||
Тақырып 12.1.4. Проблема выбора профессии. Знаки препинания в сложных предложениях с разными видами связи. | |||
Тақырып 12.1.5. Актуальные проблемы воспитания молодҰжи в современных условиях. | |||
Бөлім 13. Мир и безопасность. | |||
13.1. Орфография. | + | + | + |
Тақырып 13.1.1. Укреплять мир и безопасность. Основные правила русской орфографии. | |||
Тақырып 13.1.2. Деятельность Казахстана по достижению мира и безопасности. Правописание слов и принципы русской орфографии. | |||
Тақырып 13.1.3. Мир без ядерного оружия. Личная безопасность в современном мире. Правописание глаголов, причастий, имен прилагательных. | |||
Тақырып 13.1.4. Профессиональная педагогическая культура безопасности: пути развития и совершенствования. | |||
Бөлім 14. Историческое наследие и память. | |||
14.1. Синтаксис и пунктуация. | + | + | + |
Тақырып 14.1.1. Историческая память. Знаки препинания в предложениях с вводными и вставными конструкциями. | |||
Тақырып 14.1.2. Историческое наследие Казахстана. Сакральные места нашей Родины. Знаки препинания в предложениях с обособленными членами. Пассивные конструкции с краткими страдательными причастиями. | |||
Тақырып 14.1.3. Сохраним наше историческое наследие. Казахстан в списке "Всемирное наследие ЮНЕСКО". Знаки препинания в сложных предложениях. | |||
Тақырып 14.1.4. Не забывайте солдата. Кто не помнит своего прошлого, обречен на то, чтобы пережить его вновь. Знаки препинания в сложных предложениях с разными видами связи. | |||
Тақырып 14.1.5. Педагогические аспекты формирования исторического сознания и исторической памяти. Знаки препинания в сложных предложениях с разными видами связи. | |||
Бөлім 15. Образование и наука. | |||
15.1. Синтаксис и стилистика. | + | + | + |
Тақырып 15.1.1. Язык и образование. Односоставное и двусоставное предложения. | |||
Тақырып 15.1.2. Программа трехъязычия в Казахстане. Сложные предложения с союзами когда, чтобы, если. | |||
Тақырып 15.1.3. Язык специальности и профессиональная культура речи. Прямая, косвенная речь. Логико-смысловые отношения в предложении. | |||
Тақырып 15.1.4. Профессиональные компетенции для организации и управления процессом компьютерного обучения. | |||
Тақырып 15.1.5. Сущность и понятие компьютерных технологий в образовании. | |||
Тақырып 15.1.6. Перспективы гуманитарного, технического, медицинского и других видов образования. Предложно-падежная система. Совершенный и несовершенный виды глагола. | |||
Тақырып 15.1.7.Социокультурные и обучающие функции компьютерных программ. | |||
Тақырып 15.1.8. Способы учебного взаимодействия с компьютером на уроке русского языка. | |||
Тақырып 15.1.9. Достижения в области науки. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийі |
Имидж Казахстана: современный и исторический обзор | Культура речи. Морфология. Синтаксис |
1) Постигать основную и детальную информацию текста, высказывая критическое отношение к услышанному; |
1) Создает тексты различных типов и жанров научно-популярного подстиля (статья, эссе, очерк, конспект), публицистического стиля (заметка, пресс-релиз, путевой очерк) с учетом цели, целевой аудитории и речевой ситуации; |
Искусство и литература: различные формы художественного выражения | Орфография. Словообразование и морфология. Стилистика |
1) Строить развернутый монолог (рассуждение на заданную тему, убеждение), включающий не менее 3-х микротем в пределах общественно-политической, социально-культурной и учебно-научной сфер; |
1) Грамотно использует морфологические нормы; |
Наука и этика: киборги и клоны. Человек: права и обязанности |
Лексика и культура речи. |
1) Обладать знаниями о языке и соответствующих средств, необходимых для его использования; |
1) Демонстрирует знание разновидности стилистической окраски; |
1) Участвовать в дебатах, аргументируя собственную позицию и предлагая разные пути решения проблемы; |
1) Приводит аргументы в защиту собственной позиции во время дебатов; | ||
Туризм: экотуризм |
Пунктуация | 1) Участвовать в дебатах, аргументируя собственную позицию и предлагая разные пути решения проблемы. |
1) Приводит аргументы в защиту собственной позиции во время дебатов; |
1) Грамотно использовать вводные и вставные конструкции; |
1) Демонстрирует знание особенностей пунктуации при вводных словах; | ||
1) Применять основные правила расстановки знаков при однородных членах предложения; |
1) Находит и распознает средства выразительности в тексте; | ||
Экология души |
Синтаксис. Пунктуация |
1) Распознавать предикативные единицы предложения; |
1) Использует правильно знаки препинания в сложных предложениях с разными видами связи; |
1) Формулировать вопросы и идеи для исследования по прочитанному тексту; |
1) Составляет и предлагает вопросы и идеи для исследования по прочитанному тексту; | ||
Свободное время как показатель развития общества. Орфография | Свободное время. Основные правила орфографии. Принципы орфографии. Употребление прописных букв в словах |
1) Иметь представление о принципах орфографии; |
1) Использует стратегию детального чтения; |
1) Выделять слова в тексте с помощью прописной буквы; |
1) Создает тексты-описания и тексты-повествования в различных жанрах; | ||
Толерантность и диалог межнациональных культур. Социальное неравенство как глобальная проблема общества | Стилистически окрашенная лексика. Термины. Узкоспециальная терминология. Общенаучная лексика. Употребление общенаучной лексики |
1) Иметь представление о функционально-стилевом расслоении лексики; |
1) Участвует в деловой беседе, решает проблему, достигает договоренности; |
1) Использовать узкоспециальную лексику, профессионализмы; |
1) Употребляет педагогические термины, дает им определения; | ||
1) Писать научное эссе, статью с использованием научной педагогической лексики; |
1) Использует научную лексику; | ||
Научно-технический прогресс: интеллект искусственный и естественный | Орфографические нормы. Пассивные конструкции с возвратными глаголами и краткими страдательными причастиями. Синтаксические нормы публицистического стиля речи. Виды плана. Развернутый и сжатый план |
1) Обладать знаниями о классификации функциональных стилей; |
1) Составляет тексты соблюдая орфографические нормы; |
1) Иметь представление о грамматических признаках краткой формы страдательного причастия; |
1) Приводит примеры образования кратких форм страдательных причастий; | ||
1) Иметь понимание роли цитирования во вторичных текстах и знаках препинания при цитировании; |
1) Обладает навыками составления вторичных текстов; | ||
Театр в современном мире | Стилистика. Культура речи. Изобразительно-выразительные средства. Фразеологизмы. Пословицы |
1) Использовать изобразительно-выразительные средства; |
1) Выделяет в тексте тропы, фигуры речи; |
1) Употреблять фразеологизмы; |
1) Приводит примеры устойчивых словосочетаний; | ||
1) Определять типы и языковые особенности фольклорных текстов; |
1) Объясняет значение поговорок, пословиц; | ||
1) Составлять тексты с применением фразеологических оборотов. | 1) Находит в тексте фразеологизмы, сравнения, метафоры. | ||
Современное общество. Проблемы миграции | Стилистика и культура речи Употребление устойчивых словосочетаний в официально-деловом стиле. Фразеологизмы и фразеологические обороты. Крылатые слова и выражения. Фразеологизмы, заимствованные из других языков |
1) Применять разговорную фразеологию; |
1) Называет фразеологические единицы в речи педагога; |
1) Обогатить словарный запас, используя крылатые фразы; |
1) Приводит примеры крылатых фраз; | ||
1) Осознавать значение устойчивых словосочетаний в научном стиле текста на тему социальной роли миграции. |
1) Употребляет морфологические средства при написании научного текста; | ||
1) Иметь представление о применение изобразительно-выразительных средств, стилистических фигур и других приемов в тексте. | 1) Осознает и применяет изобразительно-выразительные средства, стилистические фигуры и другие приемы в тексте. | ||
Современная медицина ХХI века |
Синтаксис и пунктуация. | 1) Иметь понимание правил использования знаков препинания в предложениях с обособленными членами. | 1) Дает критическую оценку прослушанного/прочитанного материала на тему "Социальное медицинское страхование в Казахстане" с точки зрения убедительности, оценивая его. |
1) Использовать синонимичные синтаксические конструкции (союзные и бессоюзные предложения, сложные и простые предложения) как источник богатства и разнообразия речи. | 1) Составляет и интонирует сложные предложения. | ||
1) Иметь знания об особенностях пунктуации в предложении с вводными и вставными конструкциями. | 1) Объясняет типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров, стилей и подстилей (аннотация, научная статья, репортаж, публичное выступление) и их подстилей. | ||
Молодежная культура: проблемы молодого поколения |
Синтаксис и пунктуация. | 1) Составлять тексты с вводными и вставными конструкциями. | 1) Обсуждает проблему в деловой беседе, решая проблему и достигая договоренности. |
1) Иметь знания о классификации видов связей в предложении. |
1) Приводит примеры бессоюзной связи в предложениях на заданную тему; | ||
1) Различать виды связи в предложениях текстового материала на тему "Молодежь как социальная группа". | 1) Получает информацию из различных источников о социальных проблемах молодежи, устанавливая взаимосвязи и делая обоснованные выводы. | ||
Мир и безопасность | Основные правила орфографии. Употребление разделительных Ъ и Ь |
1) Различать основные направления русской орфографии; |
1) Составляет развернутый монолог для публичного выступления в рамках научно-педагогической сферы; |
Историческое наследие и память. Синтаксис и пунктуация |
Синтаксис. Пунктуация. |
1) Иметь представление о пунктуации в предложениях с вводными и вставными конструкциями; |
1) Выделяет в тексте вводные и вставные конструкции; |
1) Иметь понимание стилистических и семантических различиях конструкций. | 1) Различает типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров, стилей и подстилей (аннотация, научная статья, репортаж, публичное выступление) и их подстилей. | ||
1) Сравнивать стилистические особенности текстов (композиционные, языковые и жанровые), учитывая тему, основную мысль, проблему, цель, целевую аудиторию, позицию автора и воздействие, произведенное на читателя. |
1) Проводит сопоставительный анализ стилистических особенностей текстов; | ||
Образование и наука | Язык и образование. Односоставное и двусоставное предложения | 1) Оценивать прослушанный материал с точки зрения достоверности, актуальности информации, выражая собственное мнение. | 1) Дает оценку прослушанному материалу с точки зрения достоверности, актуальности информации, выражая собственное мнение. |
Программа трехъязычия в Казахстане. Сложные предложения с союзами, когда, чтобы, если | 1) Участвовать в дебатах, аргументируя собственную позицию и предлагая разные пути решения проблемы; | 1) Приводит аргументы в защиту собственной позиции во время дебатов. | |
Язык специальности и профессиональная культура речи. Прямая, косвенная речь. Логико-смысловые отношения в предложении | 1) Использовать приемы просмотрового чтения, сканирования и детального чтения. | 1) Владеет приемами просмотрового чтения, сканирования и детального чтения. | |
Профессиональные компетенции для организации и управления процессом компьютерного обучения |
1) Извлекать и синтезировать информацию из различных источников, сопоставлять разные точки зрения; |
1) Умеет извлекать и синтезировать информацию из различных источников, сопоставляет разные точки зрения; | |
Сущность и понятие компьютерных технологий в образовании | 1) Писать тексты-описания и тексты-повествования в различных жанрах, используя приемы, отражающие убеждения, взгляды и чувства автора; | 1) Создает тексты-описания и тексты-повествования в различных жанрах, используя приемы, отражающие убеждения, взгляды и чувства автора. | |
Перспективы гуманитарного, технического, медицинского и других видов образования. Предложно-падежная система. Совершенный и несовершенный виды глагола |
1) участвовать в деловой беседе, решая проблему и достигая договоренности; |
1) Поддерживает деловую беседу, решая проблему и достигая договоренности; | |
Социокультурные и обучающие функции компьютерных программ. Стили речи | 1) Создавать тексты различных типов и стилей (аннотация, статья, репортаж, публичное выступление) уместно употреблять с учетом цели, целевой аудитории и речевой ситуации; уместно использовать цитирование; |
1) Определяет тексты различных типов и стилей (аннотация, статья, репортаж, публичное выступление); | |
Способы учебного взаимодействия с компьютером на уроке русского языка. Знаки препинания в предложениях и сложных предложениях с разными видами связи |
1) Сравнивать стилистические особенности текстов (композиционные, языковые и жанровые), учитывая тему, основную мысль, проблему, цель, целевую аудиторию, | 1) Определяет стилистические особенности текстов (композиционные, языковые и жанровые), учитывая тему, основную мысль, проблему, цель, целевую аудиторию, позицию автора и воздействие, произведенное на читателя. | |
Достижения в области науки | 1) Писать разные виды эссе, в том числе аргументативное и дискуссионное, рассматривая и анализируя проблему, представленную в научной, публицистической литературе, предлагая и обосновывая собственные пути решения данной проблемы. | 1) Создает разные виды эссе, в том числе аргументативное и дискуссионное, рассматривая и анализируя проблему, представленную в научной, публицистической литературе, предлагая и обосновывая собственные пути решения данной проблемы. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 7- қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу- ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс әдебиеті" пәнінің мақсаты - білім алушыларды орыс және әлемдік көркем әдебиеттің байлығымен таныстыру, олардың әдебиет туындылары мен онда көрініс тапқан өмір құбылыстарын эстетикалық қабылдау және бағалау қабілетін дамыту, эстетикалық талғамдарды, қажеттіліктерді, азаматтық идеялық-адамгершілік позицияны қалыптастыру.
Бұл пәнді оқыту тұлғаның интеллектуалды-адамгершілік және дүниетанымдық дамуына, озық заманауи технологияларды игеруге әсер етуі керек, олардың қолданылуы мен трансферті жеке кәсіби және мансаптық өсуді қамтамасыз ете алады.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді шешуді көздейді:
1) Орыс тілі туралы білімді қолдану, әдеби тілдің нормаларын (орфоэпиялық, орфографиялық, пунктуациялық, лексикалық, грамматикалық, стилистикалық) және қарым-қатынастың әртүрлі салалары мен жағдайларында ауызша және жазбаша тілде сөйлеу этикеті ережелерін сақтау;
2) қазіргі әлемнің жаһандануы жағдайында әдебиеттің рухани мұра ретіндегі құндылығын түсінуді қалыптастыру;
3) сыни талдау, салыстыру, жалпылау дағдыларын жетілдіру, ұқсастықтар мен себеп-салдарлық байланыстарды белгілеу, құбылыстарды жіктеу, шығармаларды талдау негізінде логикалық және сыни пайымдаулар, ойлар мен қорытындылар құру;
4) оқудың рухани және зияткерлік қажеттілігін қалыптастыру, әрбір білім алушының шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып, мәтінді сыни оқу және түсіндіру дағдыларын жетілдіру;
5) әр түрлі жанрдағы шығармалардың идеялық-көркемдік, әлеуметтік-тарихи және рухани-эстетикалық аспектілерін терең түсіну, талдау негізінде коммуникативтік дағдыларды дамыту;
6) зерттеу мәдениеті саласында құзыреттілігін көрсете отырып, шығарма, әдеби-сын мақалалардың мазмұнын ауызша немесе жазбаша түрде бағалау дағдыларын жетілдіру;
7) әдеби құбылыстарды контекстік қарау қабілеттерін, әдеби фактілерді салыстыру, ұқсастықтар жасау, әдеби параллельдер құру қабілетін жетілдіру;
8) болашақ кәсіби қызметтің мәні мен әлеуметтік маңыздылығын түсіну, оған тұрақты қызығушылық таныту.
4. Оқу пәнінің мазмұны 3 Бөлімнен тұрады: "Мәтін бойынша түсіну және жауаптар беру", "Мәтінді талдау және түсіндіру", "Бағалау және салыстырмалы талдау".
"Мәтін бойынша түсіну және жауаптар беру" Бөлімі келесі Бөлімшелерді қамтиды:
1) терминдерді түсіну;
2) көркем шығарманы түсіну;
3) жатқа оқу және дәйексөз;
4) жоспар құру;
5) қайталау;
6) сұрақтарға жауаптар.
"Мәтінді талдау және түсіндіру" Бөлімі келесі Бөлімшелерді қамтиды:
1) жанр;
2) тақырып және идея;
3) композиция;
4) эпизодтарды талдау;
5) батырлардың сипаттамасы;
6) әр түрлі формадағы шығарманың көркемдік әлемі;
7) автордың көзқарасы;
8) көркемдік-бейнелеу құралдары;
9) шығармашылық жазу.
"Бағалау және салыстырмалы талдау" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) көркем шығарманы бағалау;
2)көркем шығарманы басқа өнер түрлерімен (хореография, кескіндеме, сәулет, музыка және т. б.) салыстыру
3) әдебиет туындыларын салыстыру;
4) мәлімдемелерді бағалау.
"Орыс әдебиеті" оқу пәнінің мазмұны оқыту Бөлімдері бойынша ұйымдастырылған.
Оқу пәнінің мазмұны келесі Бөлімдерді қамтиды:
- Артық адамдар;
-Біздің заманымыздың батылары;
- Адам және құқық;
- Отбасылық құндылықтар;
-Өзгеріс дәуіріндегі адам;
-Тоталитарлық режим дәуіріндегі адам;
- Адамдардың тағдырындағы соғыс;
- Моральдық таңдау тақырыбы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Бөлім 1. Лишние люди. | |||
1.1. Образы "лишних людей" в русской литературе. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. А.С. Пушкин "Евгений Онегин". | |||
Тақырып 1.1.2. И.А. Гончаров "Обломов". | |||
Тақырып 1.1.3. Выявление актуальности образной системы романов "Евгений Онегин" и "Обломов", как педагогический фактор социально-нравственного воспитания. | |||
Бөлім 2. Герой нашего времени. | |||
2.1. Образ современника в литературе XIX-XX вв. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. М.Ю. Лермонтов. "Герой нашего времени". | |||
Тақырып 2.1.2.Ч.Т.Айтматов "Плаха". | |||
Тақырып 2.1.3.Актуальность романа "Плаха" в наши дни. | |||
Тақырып 2.1.4.Духовно-нравственное воспитание будущих педагогов через образы современников в литературе XIX-XX вв. | |||
Бөлім 3. Человек и право. | |||
3.1. Тақырып "человек и право" в литературе. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Ф.М. Достоевский "Преступление и наказание". | |||
Тақырып 3.1.2. Н.А. Островский "Бесприданница". | |||
Тақырып 3.1.3.Тақырып торга и власти денег в произведении Н.А. Островского "Бесприданница". | |||
Тақырып 3.1.4.Психолого-педагогические аспекты нравственного воспитания произведений Ф.М. Достоевского и Н.А. Островского. | |||
Бөлім 4. Семейные ценности. | |||
4.1. "Мысль семейная" в русской литературе. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Л.Н. Толстой. "Война и мир". | |||
Тақырып 4.1.2.Л.Н. Толстой и мировая литература. | |||
Тақырып 4.1.3. А.В. Вампилов "Старший сын". | |||
Тақырып 4.1.4. Педагогические условия воспитания основ нравственной культуры через семейные ценности. | |||
Бөлім 5. Человек в эпоху перемен. | |||
5.1. Значимость культурных ценностей. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Р. Бредбери "Улыбка". | |||
Тақырып 5.1.2. Б.Пастернак "Доктор Живаго". | |||
Тақырып 5.1.3. Роман-повествование о судьбах интеллигенции в эпоху советского тоталитаризма. | |||
Тақырып 5.1.4. С.Есенин. Лирика. | |||
Тақырып 5.1.5. С.Есенин. Поэма "Анна Снегина". | |||
Тақырып 5.1.6. А.Блок. Стихи из сборника "Страшный мир", цикл "Стихи о Прекрасной даме". | |||
Тақырып 5.1.7. А.Блок. Поэма "Двенадцать". | |||
Тақырып 5.1.8. Педагогические условия эффективного воспитания посредством привития культурных ценностей. | |||
Бөлім 6. Человек в эпоху тоталитарного режима. | |||
6.1. Восприятие социального заката как необходимость говорить правду о своем времени. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. М.А. Булгаков. "Мастер и Маргарита". | |||
Тақырып 6.1.2. Образы Иешуа и Понтия Пилата в романе "Мастер и Маргарита". | |||
Тақырып 6.1.3. А.Рыбаков "Дети Арбата". | |||
Тақырып 6.1.4. Молодое поколение в романе А.Рыбакова "Дети Арбата". | |||
Тақырып 6.1.5. А.Ахматова. Лирика. "Реквием". | |||
Тақырып 6.1.6. Е.Замятин "Мы". | |||
Тақырып 6.1.7. Формирование и развитие духовности является важным аспектом становления будущего педагога через восприятие исторических факторов. | |||
Бөлім 7. Война в судьбах людей. | |||
7.1. Проблема нравственного выбора в экстремальных условиях. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. В.Быков "Сотников". | |||
Тақырып 7.1.2. Тақырып Великой Отечественной войны в творчестве казахстанских авторов. Г. Мусрепов "Солдат из Казахстана". | |||
Тақырып 7.1.3. Б.Л.Васильев "А зори здесь тихие". | |||
Тақырып 7.1.4.Тақырып героизма, патриотизма и исторической пямяти в повести Б.Л.Васильева "А зори здесь тихие". | |||
Тақырып 7.1.5. В.Л. Кондратьев "Сашка". | |||
Тақырып 7.1.6. Е.М. Ремарк "Три товарища". | |||
Тақырып 7.1.7. Военная Тақырыптика в лирике Д.Самойлова. | |||
Тақырып 7.1.8. Н.А. Заболоцкий. Лирика. | |||
Тақырып 7.1.9. Е. Евтушенско. Стихи о войне. | |||
Тақырып 7.1.10. Военная Тақырыптика в лирике Б.Окуджавы и В.С. Высоцкого. | |||
Тақырып 7.1.11. А.Т.Твардовский "Василий Теркин". | |||
Тақырып 7.1.12. Педагогические аспекты духовно-нравственного воспитания в экстремальных условиях. | |||
Бөлім 8. Тақырып нравственного выбора | |||
8.1. Тақырып свободы. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. А.В. Вампилов "Утиная охота". | |||
Тақырып 8.1.2. О.Сулейменов – поэт и гражданин. Лирика. | |||
Тақырып 8.1.3. А.Горький "Старуха Изергиль". | |||
Тақырып 8.1.4. Педагогическое сопровождение процесса воспитания основ нравственной культуры. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Лишние люди |
Образы "лишних людей" в русской литературе. | 1) Понимать термины: золотой век, онегинская строфа, мотив, роман в стихах, психологизм, фабула; |
1) Различает литературоведческие термины, связанные с произведениями А.С. Пушкина; |
2) понимать содержание художественного произведения, его проблематику, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному. Понимать содержание художественного произведения, его проблематику, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному через педагогические аспекты. |
1) Анализирует художественное произведение; | ||
3) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; |
1) Аргументирует авторскую позицию; | ||
4) давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, выражая собственное мнение о теме и образах актуальности романа в наши дни; |
1) Строит доказательное высказывание с опорой на текст произведения; | ||
5) определять жанр и его признаки (роман-эпопея, роман в стихах, психологический роман и др.), особенности философской лирики. |
1) Выделяет и различает основные литературные жанры и их признаки; | ||
6) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей. |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
Герой нашего времени |
Образ современника в литературе XIX-XX вв. | 1) Понимать содержание художественного произведения, его проблематику, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному; |
1) Анализирует художественное произведение; |
2) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; |
1) Аргументирует авторскую позицию; | ||
3) составлять план сочинения на литературные и свободные темы; | 1) Пишет сочинения, письменные работы на литературные и свободные темы с опорой на план. | ||
4) пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание и используя образные средства; |
1) Передает содержание текста произведения или фрагмента путем творческого воспроизведения; | ||
5) определять роль композиции в раскрытии идеи произведения, образов героев; |
1) Выделяет особенности построения произведения, тему, идею; | ||
6) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
7) анализировать художественный мир произведения, представляя идею или взаимоотношения героев в различных формах представления информации; |
1) Определяет основные особенности художественного произведения; | ||
8) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, поясняя позицию автора примерами из текста; |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики. | ||
9) писать творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения; |
1) Создает эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации по прочитанным произведениям; | ||
10) сравнивать художественное произведение с произведениями других видов искусства, характеризуя сходства и различия, влияющие на целостное восприятие образов, оценивая степень эмоционального воздействия. |
1) Выделяет сходство и различие художественного произведения с произведениями других жанров искусства; | ||
Человек и право |
Вопросы нравственных ценностей в русской литературе. | 1) Самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; |
1) Аргументирует авторскую позицию; |
2) давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на текст произведения, выражая собственное мнение о теме и образах; |
1) Строит доказательное высказывание с опорой на текст произведения; | ||
3) определять тематику и проблематику произведения, опираясь на художественные особенности текста; |
1) Выделяет художественные особенности текста; | ||
4) Анализировать эпизоды, определяя их роль и место в композиции произведения, объяснять значение эпизода для раскрытия идейно-тематического замысла; |
1) Интерпретирует значение эпизода для раскрытия авторского замысла; | ||
5) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
6) анализировать художественный мир произведения, представляя идею или взаимоотношения героев в различных формах представления информации (символы, формулы, законы, буктрейлеры); |
1) определяет основные особенности художественного произведения; | ||
7) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, поясняя позицию автора примерами из текста; |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; | ||
8) сопоставлять произведения (или фрагменты) русской, казахской и мировой литературы с точки зрения эстетического воздействия на читателя, объясняя общие и отличительные признаки. |
1) Сравнивает текст или его фрагменты с другими произведениями; | ||
Семейные ценности |
"Мысль семейная" в русской литературе. | 1) Понимать термины: золотой век, мотив, роман-эпопея, психологизм, фабула; |
1) Различает литературоведческие термины, связанные с произведениями Л.Толстого, А.Вампилова; |
2) составлять план сочинения на литературные и свободные темы; |
1) Пишет сочинения на литературные темы, используя план; | ||
3) пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание и используя образные средства; |
1) Передает содержание текста произведения или фрагмента путем творческого воспроизведения; | ||
4) определять жанр и его признаки (роман-эпопея, роман в стихах, психологический роман и др.), особенности философской лирики; |
1) Выделяет и различает основные литературные жанры и их признаки; | ||
5) определять роль композиции в раскрытии идеи произведения, образов героев; |
1) Выделяет особенности построения произведения, тему, идею; | ||
6) анализировать эпизоды, определяя их роль и место в композиции произведения, объяснять значение эпизода для раскрытия идейно-тематического замысла; |
1) Интерпретирует значение эпизода для раскрытия авторского замысла; | ||
7) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
8) анализировать средства и приемы создания образов, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объяснять их воздействие на читателя; |
1) Выделяет способы создания художественных образов произведения; | ||
9) писать творческие работы логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения; |
1) Применяет изобразительно-выразительные средства языка; | ||
10) сравнивать художественное произведение с произведениями других видов искусства, характеризуя сходства и различия, влияющие на целостное восприятие образов, оценивая степень эмоционального воздействия; |
1) Выделяет сходство и различие художественного произведения с произведениями других жанров искусства; | ||
11) оценивать устные и письменные высказывания (свои, одноклассников и другие) с точки зрения полноты и глубины раскрытия темы, композиционного и стилевого единства, фактологической точности и эмоционального воздействия на слушателя или читателя. |
1) Характеризует диалогические и монологические высказывания на основе раскрытия темы, понимания построения произведения, его стиля; | ||
Человек в эпоху перемен |
Значимость культурных ценностей. | 1) Понимать термины: ретроспекция, серебряный век, имажинизм, символизм, акмеизм, футуризм; |
1) Различает литературоведческие термины, связанные с произведениями поэтов "серебряного века"; |
2) давать оценку произведению с точки зрения эстетического воздействия на читателя, объясняя собственное отношение к идее, героям в форме устных и письменных высказываний; |
1) Определяет нравственную и эстетическую ценность произведения; | ||
3) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; |
1) Аргументирует авторскую позицию; | ||
4) давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на литературный материал, выражая собственное мнение о теме, проблеме, системе образов; |
1) Строит доказательное высказывание с опорой на текст произведения; | ||
5) определять жанр и его признаки (синкретический жанр), особенности лирики серебряного века; |
1) Выделяет и различает основные жанры лирики; | ||
6) определять роль эпизода, его взаимосвязь с тематикой и проблематикой произведения на основе анализа художественных средств и приемов; |
1)Анализирует художественное произведение; | ||
7) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
8) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением; |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; | ||
9) анализировать средства и приемы создания образов, художественного пространства и времени, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объяснять, с какой целью их использует автор. |
1) Выделяет способы создания в произведении художественного пространства и времени; | ||
Человек в эпоху тоталитарного режима |
Восприятие социального заката как необходимость говорить правду о своем времени. | 1) Понимать содержание художественного произведения и его роль в литературном процессе, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному; |
1) Анализирует художественное произведение; |
2) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с проблематикой и выражением авторской позиции; |
1) Определяет в произведении фразы и эпизоды, отражающие мнение автора; | ||
3) составлять план эссе, критической статьи, сочинения на литературные и свободные темы; |
1) Пишет сочинения на литературные темы, используя план; | ||
4) пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание, сохраняя авторское своеобразие; |
1) Передает содержание произведения или фрагмента путем творческого воспроизведения; | ||
5) определять жанр и его признаки (синкретический жанр); | 1) Выделяет и различает основные литературные жанры и их признаки; | ||
6) определять роль композиции в раскрытии авторского замысла (тематики, проблематики, образов героев); |
1) Различает композиционные элементы произведения; | ||
7) определять роль эпизода, его взаимосвязь с тематикой и проблематикой произведения на основе анализа художественных средств и приемов; |
1) Анализирует художественное произведение; | ||
8) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
9) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением; |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; | ||
10) писать творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения; |
1) Создает эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации по прочитанным произведениям; | ||
11) сравнивать художественное произведение с произведениями других видов искусства, характеризуя сходства и различия, влияющие на целостное восприятие образов, оценивая степень эмоционального воздействия. |
1) Выделяет сходство и различие художественного произведения с произведениями других жанров искусства; | ||
Война в судьбах людей |
Проблема нравственного выбора в экстремальных условиях. | 1) Понимать содержание художественного произведения и его роль в литературном процессе, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному; |
1) Анализирует художественное произведение; |
2) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с проблематикой и выражением авторской позиции; |
1) Определяет в произведении фразы и эпизоды, отражающие мнение автора; | ||
3) давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на литературный материал, выражая собственное мнение о теме, проблеме, системе образов; |
1) Строит доказательное высказывание с опорой на текст произведения; | ||
4) определять тематику и проблематику произведения, опираясь на художественные особенности текста; |
1) Выделяет художественные особенности текста; | ||
5) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
6) анализировать художественный мир произведения, представляя произведения в различных формах (инсценировка, буктрейлер); |
1) Определяет основные особенности художественного произведения; | ||
7) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением; |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; | ||
8) анализировать средства и приемы создания образов, художественного пространства и времени, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объяснять, с какой целью их использует автор; |
1) Выделяет способы создания в произведении художественного пространства и времени; | ||
9) давать критическую оценку произведению с точки зрения нравственной и эстетической ценности, авторских приемов, объясняя собственное отношение к проблематике текста в форме устных и письменных высказываний; |
1) определяет нравственную и эстетическую ценность произведения; | ||
10) сопоставлять произведения (или фрагменты) русской, казахской и мировой литературы с точки зрения нравственной и эстетической ценности, объясняя общие и отличительные признаки, позицию авторов. |
1) Сравнивает текст или его фрагменты с другими произведениями; | ||
Тема нравственного выбора |
Личность и современность. Тема свободы. | 1) Самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; |
1) Строит доказательное высказывание с опорой на текст произведения; |
2) составлять план эссе, критической статьи, сочинения на литературные и свободные темы; |
1) Пишет сочинения на литературные темы, используя план; | ||
3) пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание, сохраняя авторское своеобразие; |
1) Передает содержание произведения или фрагмента путем творческого воспроизведения; | ||
4) определяет тематику и проблематику произведения, опираясь на художественные особенности текста; |
1) Выделяет художественные особенности текста; | ||
5) определять роль композиции в раскрытии авторского замысла (тематики, проблематики, образов героев); |
1) Различает композиционные элементы произведения; | ||
6) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
7) анализировать художественный мир произведения, представляя произведения в различных формах (инсценировка, буктрейлер); |
1) Определяет основные особенности художественного произведения; | ||
8) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением. |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; | ||
9) писать творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения; |
1) Создает эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации по прочитанным произведениям; | ||
10) сравнивать художественное произведение с произведениями других видов искусства, характеризуя сходства и различия, влияющие на целостное восприятие образов, оценивая степень эмоционального воздействия; |
1) Выделяет сходство и различие художественного произведения с произведениями других жанров искусства; | ||
11) оценивать устные и письменные высказывания (свои, одноклассников и другие) с точки зрения полноты и глубины раскрытия темы, композиционного и стилевого единства, фактологической точности и эмоционального воздействия на слушателя или читателя. |
1) характеризует диалогические и монологические высказывания на основе раскрытия темы, понимания построения произведения, его стиля; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 8- қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Орыс тілі және әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың "Орыс тілі және әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс тілі және орыс әдебиеті" оқу пәнін оқытудың мақсаты – көп деңгейлі тілдік құралдар жүйесін меңгеруге, орыс әдеби тілінің ережелері мен нормаларын, сөйлеу этикеті ережелерін сақтауға негізделген сөйлеу іс-әрекетінің дағдыларын жетілдіру, агроөнеркәсіптік салада қолданылатын білім алушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға ықпал ету.
Орыс тілін меңгеру, орыс және әлемдік әдебиеттермен танысу білім алушыларға тез өзгеретін әлемнің жағдайына бейімделуге, оқу және болашақ кәсіби қызметтегі ситуациялық-сөйлеу мінез-құлқын сәтті реттеуге; өз пікірін білдіру және негіздеу үшін әртүрлі ақпарат көздері мен заманауи ақпараттық технологияларды пайдалануға көмектеседі.
3. Оқу пәнін іске асыру мынадай міндеттерді қарастырады:
1) өмірдің әлеуметтік-мәдени, әлеуметтік-экономикалық, ғылыми-техникалық, білім беру және кәсіптік салаларында қарым-қатынас жасау үшін қажетті тыңдау, сөйлеу, оқу, жазу дағдыларын дамыту;
2) орыс тілінің нормалары мен ережелеріне сәйкес тілдік жүйенің бірліктері, оларды біріктіру, жұмыс істеу ережелері, синтаксистік құрылымдарды құрастыру дағдылары мен біліктіліктеі туралы білімді жетілдіру, сондай-ақ теориялық-әдеби ұғымдарды білу;
3) көркем мәтінді талдау, әдеби шығарманың түрі мен жанрын анықтау, бейнелеу - экспрессивті құралдардың рөлін сипаттау, шығарманың идеясы мен проблематикасын тұжырымдау қабілетін дамыту;
4) оқығанына өз көзқарасын білдіру, авторлық ұстанымын анықтау қабілетін дамыту;
5) орыс әдеби тілінің нормаларын ескере отырып, тиісті тақырыпқа үйлесімді мәтін (ауызша және жазбаша) құру дағдыларын жетілдіру;
6) ақпаратты іздеу, өңдеу және тіркеумен байланысты дағдылар мен біліктіліктерді жетілдіру;
7) басқа пәндерден алынған ақпаратты оқу және жазу, зерттеу дағдылары, талдау, синтездеу, бағалау, түсіндіру дағдылары негізінде білім алушылардың дағдыларын қалыптастыруға бағытталған сыни ойлау дағдыларын жетілдіру;
8) коммуникативтік міндеттерге сәйкес оқытудың әртүрлі түрлерін пайдалану;
9) білім алушылардың сөздік қорын кәсіби жоғары арнаулы лексикамен байыту;
10) ақпараттық-коммуникациялық және компьютерлік технологияларды пайдалану дағдыларын жетілдіру;
11) Қазақстанда және шетелде тұратын түрлі этностардың тілдері мен мәдениеттеріне толерантты қатынасты қалыптастыру.
4. Пәннің мазмұны 9 Бөлімнен тұрады: "Туризм. Экотуризм", "Человек и Родина", "Наука и этика", "Планета. Земля. Океаны", "Литература и искусство", "Тақырып социального неравенства в СМИ и литературе", "Торговля и помощь. Справедливая торговля", "Значение труда в жизни человека и общества", "Показатель развития общества: экология, биоресурсы".
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлімдердің, бөлімшелердің және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Введение. В мире языка и литературы. | |||
Бөлім 1. Туризм. Экотуризм. | |||
1.1. Созерцание природы, духовное обогащение, сохранение природного наследия в литературе. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. А.С. Пушкин. "Монастырь на Казбеке". | |||
Тақырып 1.1.2 Достопримечательности Алматы — крупнейшего туристического центра Казахстана. Экскурсии в лучшие педагогические университеты г. Алматы. Имя числительное. | |||
Тақырып 1.1.3 В.С. Высоцкий. "Гимн морю и горам". | |||
Тақырып 1.1.4 А. К. Толстой. "Растянулся на просторе". | |||
Тақырып 1.1.5. Эстетическое воспитание в процессе обучения. Текст – рассуждение. Сложные прилагательные, прилагательные в краткой форме, причастия. Н и НН в разных частях речи. | |||
Бөлім 2.Человек и Родина. | |||
2.1. Соотношение образов Человека и Родины в литературных произведениях. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. М.Ю. Лермонтов "Родина". | |||
Тақырып 2.1.2. Ч. Айтматов "Буранный полустанок". | |||
Тақырып 2.1.3. Тема памяти и манкуртизма в повести А.Кекильбаева "Кюй". Именные части речи в различных формах. Особенности хронотопа. Аннотация.Правописание Ь и Ъ. | |||
Тақырып 2.1.4. Г. Бельгер "Дедушка Сергали". | |||
Тақырып 2.1.5. Г. К. Бельгер. "Для меня казахское слово ел священно". Публицистический стиль. | |||
Тақырып 2.1.6. М. Семашко "Емшан". Сравнительный анализ произведений А. Майкова и М.Семашко. | |||
Тақырып 2.1.7. К. Паустовский "Бескорыстие". Однородные члены предложения. | |||
Тақырып 2.1.8. Казахстанский патриотизм. Повесть Б. Момышулы "Наша семья". | |||
Бөлім 3.Наука и этика. | |||
3.1. Литературные формы философствования на тему нравственности и научно-технического прогресса. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. М. А. Булгаков "Собачье сердце". | |||
Тақырып 3.1.2 А. Беляев "Голова профессора Доуэля". Анализ произведения "Голова профессора Доуэля". Стили речи. | |||
Тақырып 3.1.3 Педагоги-новаторы Казахстана. Назипа Кулжанова–выдающийся педагог Казахстана. Правописание суффиксов Н и НН в прилагательных, причастиях и наречиях. | |||
Тақырып 3.1.4 Государственная программа Казахстана "Білімді ұлт". Односоставные предложения. | |||
Бөлім 4. Планета. Земля. Океаны. | |||
4.1. Наш дом – Планета Земля. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. В.В. Маяковский "Атлантический океан". | |||
Тақырып 4.1.2. А. Сент-Экзюпери. Литературный хронограф. Философская сказка-притча "Маленький принц". Художественные особенности произведения "Маленький принц". | |||
Бөлім 5. Литература и искусство. | |||
5.5. Связь литературы с другими видами искусства. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. А.С. Пушкин "Моцарт и Сальери". Анализ произведения "Моцарт и Сальери". | |||
Тақырып 5.1.2. А.И. Куприн "Гранатовый браслет". Литературный хронограф. Причастие. Полные и краткие причастия. | |||
Тақырып 5.1.3. В. М. Гаршин "Художники". Местоимения. Разряды местоимений. | |||
Тақырып 5.1.4. О. Сулейменов "Махамбету" и А. Вознесенский. | |||
Бөлім 6. Тема социального неравенства в литературе. | |||
6.1. Социальное неравенство: литературные аргументы | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. А.П. Чехов "Толстый и тонкий". Степени сравнения прилагательных. | |||
Тақырып 6.1.2. Н. А. Островский "Бесприданница". Образ Ларисы Огудаловой. Тема торга и власти денег. Композиция и экранизация пьесы. Глагол. НЕ с глаголами и наречиями. | |||
Тақырып 6.1.3. Н. В. Гоголь "Шинель". | |||
Тақырып 6.1.4. И.С. Тургенев "Два богача". Основная мысль произведения. | |||
Тақырып 6.1.5. М.Ауезов "Происшествие на Караш-Караш" ("Выстрел на перевале"). | |||
Бөлім 7. Торговля и помощь. Справедливая торговля. | |||
7.1.Торговля как вечный двигатель. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. О. Бальзак "Гобсек". Философия Гобсека. Составное именное сказуемое. | |||
Тақырып 7.1.2. Великий шелковый путь. Торговые связи и денежное обращение кочевников. | |||
Бөлім 8. Значение труда в жизни человека и общества. | |||
8.1. Смысл жизни в литературных произведениях. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. А. П. Платонов "Песчаная учительница". Глагол. | |||
Тақырып 8.1.2. М.Е. Салтыков - Щедрин "Повесть о том, как один мужик двух генералов прокормил". Жанры литературной сказки. | |||
Тақырып 8.1.3. Воспитание трудолюбия – ведущая идея казахских пословиц. Труд как фактор народного воспитания. Текст-рассуждение. | |||
Тақырып 8.1.4. Педагогические династии. Собственные имена существительные. | |||
Бөлім 9. Показатель развития общества: экология, биоресурсы. | |||
9.1. Проблемы экологии и искусство. | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Р.Ш. Сейсенбаев "День, когда рухнул мир". Наречие.Правописание наречий. | |||
Тақырып 9.1.2. М. А. Дудин. Стихотворение "Берегите землю!" Защита экологии – дело каждого из нас. | |||
Тақырып 9.1.3. Экологические проблемы современности. Действительные и страдательные причастия. | |||
Бөлім 10. Свободное время как показатель развития общества. | |||
10.1 Герой времени в произведениях современных писателей. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. И. А. Гончаров "Обломов". Символика в романе "Обломов". Художественный стиль.Цитата. Конструкция с союзом как. | |||
Тақырып 10.1.2. Абай и Казахстан в XXI веке.Через века, Абай, мы слышим твоҰ Слово ... Художественный стиль. | |||
Бөлім 11. Человек и история. | |||
11.1. Отражении истории в литературном произведении. | + | + | + |
Тақырып 11.1.1. Сюжет "Евгений Онегина" как отражение исторической эпохи. Композиция романа. Сложносочиненные предложения. Образование молодой дворянки Ольги Лариной. | |||
Тақырып 11.1.2 О. Сулейменов "Одна война закончилась другой…". | |||
Тақырып 11.1.3. А. Ахматова "Реквием". Поэма "Реквием" - памятник страшной эпохи сталинского режима. | |||
Тақырып 11.1.4. Г. Мусрепов. Солдат из Казахстана. | |||
Бөлім 12. Энергия будущего. Энергия слова. | |||
12.1. Пространство и время в искусстве. | + | + | + |
Тақырып 12.1.1. К. Алтайский "Казахские мотивы". Второстепенные члены предложения. | |||
Тақырып 12.1.2. С. Назарова "Мой зеленоглазый аруах". Бессоюзные сложные предложения. | |||
Тақырып 12.1.3. В. С. Высоцкий "Баллада о времени". Морфема. | |||
Тақырып 12.1.4. В.А.Сухомлинский "Сердце отдаю детям". Педагогическое мастерство. Подстили научного стиля. | |||
Бөлім 13. Мир и безопасность. | |||
13.1. Примеры мужества и стойкости в литературе. | + | + | + |
Тақырып 13.1.1. Л. Н. Толстой "Война и мир" (обзор с чтением глав о Бородинском сражении). Нравственный аспект воспитания и самовоспитания в произведении Л.Н.Толстого "Война и мир" Правописание наречий. | |||
Тақырып 13.1.2. К. Симонов Военная лирика. Влияние произведений о войне на процесс формирования нравственных ценностей. | |||
Тақырып 13.1.3 М. В. Исаковский – талантливый поэт, тонкий лирик. Служебные части речи. | |||
Тақырып 13.1.4 Сара Кэмерон "Голодная степь". Уроки прошлого в памяти народа. Частица. | |||
Бөлім 14. Театр и кино в современном мире. | |||
14.1. Литературные произведения в театральном и кинематографическом искусствах. | + | + | + |
Тақырып 14.1.1. А. П. Чехов "ВишнҰвый сад". Жанр и композиция. Особенности конфликта. Сложносочиненные предложения. Символика в пьесе "Вишневый сад". | |||
Тақырып 14.1.2. Краткая история казахстанского кинематографа: от Шакена Айманова до Эмира Байгазина. | |||
Тақырып 14.1.3. Театр как средство воспитания. Простое предложение. | |||
Бөлім 15. Высшая ценность – права человека. | |||
15.1. Идейное богатство и художественная ценность произведений казахстанской и русской литературы. | + | + | + |
Тақырып 15.1.1. О.О. Сулейменов "Дикое поле". Правописание наречий. | |||
Тақырып 15.1.2. Ю.О. Домбровский "Хранитель древностей". | |||
Тақырып 15.1.3. Ю. Домбровский "Алматинская повесть". Аннотация. | |||
Тақырып 15.1.4. Уроки доброты. Рассказ В.Г.Распутина "Уроки французского". Правописание предлогов. | |||
Тақырып 15.1.5 Ч. Айтматов "И дольше века длится день". Тақырып исторической памяти. Монолог . | |||
Тақырып 15.1.6. Ч. Айтматов "Легенда о Манкурте". | |||
Бөлім 16. Современное общество: миграция. | |||
16.1. Содержательно-Тематические особенности произведений миграционной литературы. | + | + | + |
Тақырып 16.1.1. В. В. Набоков "Родина". | |||
Тақырып 16.1.2. Н. А. Тэффи "Ностальгия". Имя прилагательное. | |||
Тақырып 16.1.3. М.И. Цветаева "Родина". | |||
Тақырып 16.1.4. М.Макатаев "Родина моя". | |||
Тақырып 16.1.5. П. Васильев "Переселенцы". Сложное предложение. | |||
Бөлім 17. Педагог и компетенция. | |||
17.1. Педагогогическое мастерство | + | + | + |
Тақырып 17.1.1. Тургенев представляет оппозицию "духовный наставник" – "естественный учитель". Виды педагогической компетенции. Совершенный и несовершенный виды глагола. | |||
Тақырып 17.1.2. Педагогическое мастерство. Подстили научного стиля. | |||
Тақырып 17.1.3. Тулбокс педагога. Логико-смысловые отношения в предложении. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Туризм. Экотуризм | А.С. Пушкин. "Монастырь на Казбеке" | 1) Определять основную мысль текста, выявляя детали, подтверждающие еҰ. |
1) Определяет основную мысль текста, детали, подтверждающие ее; |
Казахстанский компонент. Достопримечательности Алматы — крупнейшего туристического центра Казахстана. Экскурсии в лучшие педагогические университеты г. Алматы | 1) Излагать сжато информацию прослушанного, и/или аудиовизуального текста, в том числе материалы СМИ, перефразируя исходный материал и сохраняя основную мысль. |
1) Классифицирует материалы, полученныхизразныхисточников и представленных в разных форматах; | |
В.С. Высоцкий. "Гимн морю и горам" |
1) Создавать тексты различных типов и жанров, публицистического стиля (заметка, пресс-релиз). |
1) Составляет текст-рассуждение по теме и идее стихотворения; | |
А. К. Толстой. "Растянулся на просторе" | 1) Понимать основную и детальную информацию текстов разных жанров. | 1) Составляет вывод о роли пейзажа в стихотворении, дает оценку событиям. | |
Казахстанский компонент. Эстетическое воспитание в процессе обучения. Текст – рассуждение. Сложные прилагательные, прилагательные в краткой форме, причастия. Н и НН в разных частях речи | 1) Использовать лексику, публицистического стиля в соответствии с целью и ситуацией общения. |
1) Определяет типы текстов; | |
Человек и Родина | М.Ю. Лермонтов "Родина" | 1) Определять основную мысль текста, выявляя детали, подтверждающие еҰ. |
1) Определяет основную мысль текста; |
Ч. Айтматов "Буранный полустанок" | 1) Определять основную мысль текста, выявляя детали, подтверждающие еҰ. |
1) Определяет тему, идею романа "Буранный полустанок"; | |
Тема памяти и маккартизма в повести А.Кекильбаева "Кюй". Именные части речи в различных формах. Особенности хронотопа. Аннотация. Правописание Ь и Ъ | 1) Анализировать содержание художественных произведений. |
1) Объясняет тему манкуртизма в художественной литературе; | |
Г. Бельгер "Дедушка Сергали" | 1) Анализировать содержание художественных произведений. |
1) Формулирует выводы на тему малой родины; | |
Г. К. Бельгер. "Для меня казахское слово ел священно". Публицистический стиль | 1) Создавать тексты смешанных тексты публицистического стилей (статья, аннотация, репортаж). | 1) Определяет и применяет на практике публицистический стиль речи. | |
М. Семашко "Емшан". Сравнительный анализ произведений А. Майкова и М.Семашко | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями. |
1) Определяет тему и идею произведения; | |
К. Паустовский "Бескорыстие". Однородные члены предложения | 1) Определять основную мысль текста, выявляя позицию и выражая собственное отношение. |
1) Определяет тему и идею произведения; | |
Казахстанский компонент. Касым Аманжолов. Стихи о Родине из сборника стихов "Исповедь" | 1) Понимать детально содержание текстов. |
1) Передает содержание текста произведения или эпизода; | |
Наука и этика | М. А. Булгаков "Собачье сердце" | 1) Анализировать отражение в художественной литературе темы "наука и этика". |
1) Оценивает события, описанные в повести; |
Педагоги-новаторы Казахстана. Назипа Кулжанова–выдающийся педагог Казахстана. Правописание суффиксов Н и НН в прилагательных, причастиях и наречиях | 1) Формулировать практические вопросы по прочитанному тексту и отвечать на них, используя вне текстовой информации для подтверждения своей точки зрения. |
1) Самостоятельно подбирает дополнительный материал; | |
А. Беляев "Голова профессора Доуэля". Анализ произведения "Голова профессора Доуэля". Стили речи | 1) Анализировать содержание художественных произведений; |
1) Определяет роль композиции и сюжета, изобразительно-выразительных средств; | |
2) создать тексты смешанных типов, тексты научного (научно-популярного подстиля) стиля (статья, тезисы). |
1) Извлекает необходимую информацию из различных источников; | ||
Казахстанский компонент. Государственная программа Казахстана "Білімді ұлт". Односоставные предложения | 1) Осмыслить актуальность государственной программы Казахстана "Білімді ұлт". |
1) Определяет основные пункты государственную программы Казахстана "Білімді ұлт"; | |
Планета. Земля. Океаны |
В.В. Маяковский "Атлантический океан". | 1) Анализировать отражение в художественной литературе темы "Планета. Земля. Океаны". |
1) Объясняет идейно- тематическое своеобразие стихотворения; |
А. Сент-Экзюпери. Литературный хронограф. Философская сказка-притча "Маленький принц". Художественные особенности произведения "Маленький принц" | 1) Анализировать отражение темы "Планета, земля, океаны" в художественной литературе. |
1) Выделяет художественные особенности произведения "Маленький принц"; | |
Литература и искусство | А.С. Пушкин "Моцарт и Сальери". Анализ произведения "Моцарт и Сальери" | 1) Сопоставлять художественные произведения и формулировать свою точку зрения по изученным темам. |
1) Проводит сравнительный анализ характерам главных героев; |
А.И. Куприн "Гранатовый браслет". Литературный хронограф. Полные и краткие причастия | 1) Осмысливать детально содержание текстов. |
1) Выделяет тему и идею повести; | |
В. М. Гаршин "Художники". Местоимения. Разряды местоимений | 1) Анализировать содержание художественных произведений. |
1) Составляет характеристику персонажей; | |
Казахстанский компонент. О. Сулейменов "Махамбету" и А. Вознесенский | 1) Определять роль композиции, изобразительно-выразительных средств, деталей в раскрытии основной мысли. |
1) Проводит сопоставительный анализ стихотворений; | |
Тема социального неравенства и литературе | А.П. Чехов "Толстый и тонкий". Степени сравнения прилагательных | 1) Анализировать тему социального неравенства в произведении А.П.Чехова "Толстый и тонкий". |
1) Пишет рассуждение, используя прием "Попс формулы"; |
Н. А. Островский "Бесприданница". Образ Ларисы Огудаловой. Тема торга и власти денег. Композиция и экранизация пьесы. НЕ с глаголами и наречиями | 1) Владеть стратегиями чтения художественного текста. |
1) Анализирует поступки героев пьесы; | |
Н. В. Гоголь "Шинель" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, определяя роль композиции, изобразительно-выразительных средств, деталей в раскрытии основной мысли. |
1) Составляет выступление о смысле жизни героя; | |
И.С. Тургенев "Два богача". Основная мысль произведения | 1) Формулировать вопросы по прочитанному тексту и отвечать на них, используя вне текстовой информации для подтверждения своей точки зрения. |
1) Разрабатывает практические вопросы; | |
Казахстанский компонент. М.Ауезов "Происшествие на Караш-Караш" ("Выстрел на перевале") | 1) Анализировать содержание художественных произведений. |
1) Определяет роль композиции, изобразительно-выразительных средств, деталей в раскрытии основной мысли; | |
Торговля и помощь. Справедливая торговля | О. Бальзак "Гобсек". Философия Гобсека. Составное именное сказуемое | 1) Выявить значение торговых отношений в общественной жизни. |
1) Показывает актуальность произведения; |
Казахстанский компонент. Великий шелковый путь. Торговые связи и денежное обращение кочевников | 1) Научиться писать творческие работы (описания, повествования), используя знания из других предметных областей. |
1) Знакомится с текстом "Торговые связи и денежное обращение кочевников"; | |
Значение труда в жизни человека и общества | А. П. Платонов "Песчаная учительница". Глагол | 1) Анализировать отражение темы труда в художественной литературе. |
1)Дает оценку ее действиям; |
М.Е. Салтыков - Щедрин "Повесть о том, как один мужик двух генералов прокормил". Жанры литературной сказки | 1) Пересказывать содержание текста, демонстрируя собственное понимание проблематики и связывая прочитанное/ услышанное с собственным опытом. |
1) Анализирует полученную информацию; | |
Воспитание трудолюбия – ведущая идея казахских пословиц. Труд как фактор народного воспитания. Текст-рассуждение. | 1) Строить развернутый рассказ рассуждение о воспитании трудолюбия. |
1) Презентует рассуждение о воспитании трудолюбия; | |
Казахстанский компонент. Педагогические династии. Собственные имена существительные | 1) Создать творческие тексты смешанных типов (повествование) с выраженной авторской позицией. |
1) Анализирует полученную информацию; | |
Показатель развития общества: экология, биоресурсы | Р. Сейсенбаев "День, когда рухнул мир". Правописание наречий | 1) Пересказывать содержание текста, демонстрируя собственное понимание проблематики и связывая прочитанное/ услышанное с собственным опытом; |
1) Передает содержание текста; |
М. А. Дудин. Стихотворение "Берегите землю!" Защита экологии – дело каждого из нас | 1) Понимать скрытый смысл текстов, определяя позицию автора; |
1) Определяет главную информацию через художественно-изобразительные средства; | |
Экологические проблемы современности. Действительные и страдательные причастия | 1) Излагать сжато информацию прочитанного и/или прослушанного текста о экологических проблемах современности. |
1) Формулирует проблемные вопросы; | |
Свободное время как показатель развития общества | И. А. Гончаров "Обломов". Цитата. Конструкция с союзом как | 1) Извлекать необходимую информацию из разных источников, критически оценивая аргументы, содержащиеся в ней. |
1) Определяет основную мысль текста, выявляя авторскую позицию и выражая свое отношение; |
1) Соблюдать пунктуационные нормы в синтаксических конструкциях с союзом "как", при обособлении второстепенных предложений. |
1) Знает правила постановки знаков препинания в синтаксических конструкциях с союзом "как"; | ||
Абай и Казахстан ХХІ веке. Через века, Абай, мы слышим твое Слово... Художественный стиль | 1) Определять основную мысль текста, выявляя авторскую позицию, выражая свое отношение. |
1) Знакомится с текстом Слов назидания (21-25); | |
Человек и история | Сюжет "Евгений Онегина" как отражение исторической эпохи. Композиция романа. Сложносочиненные предложения. Образование молодой дворянки Ольги Лариной | 1) Создать творческие тексты смешанных типов (описания, повествования) с явно или скрыто выраженной авторской позицией. |
1) Создает творческие текст-повествование с явно выраженной или скрытой авторской позицией; |
О. Сулейменов "Одна война закончилась другой…" | 1) Определять основную мысль текста, выявляя авторскую позицию, выражая свое отношение. |
1) Определяет основную мысль текста, выявляя авторскую позицию; | |
А. Ахматова "Реквием". Поэма "Реквием" - памятник страшной эпохи сталинского режима. | 1) Анализировать содержание художественных произведений. |
1) Определяет основную мысль эпизодов; | |
Г. Мусрепов. Солдат из Казахстана | 1) Определять основную мысль текста. |
1) Выявляет авторскую позицию и выражает свое отношение; | |
Энергия будущего. Энергия слова | К. Алтайский "Казахские мотивы". Второстепенные члены предложения. | 1) Владеть словарным запасом, включающим общенаучную и узкоспециальную лексику социально-культурной, учебно-профессиональной, общественно-политической сфер. |
1) Понимает лексическое значение слов общенаучной, учебно-профессиональной сфер; |
С. Назарова "Мой зеленоглазый аруах". Бессоюзные сложные предложения | 1) Извлекать необходимую информацию из разных источников, критически оценивая аргументы, содержащиеся в ней. |
1) Определяет основную мысль текста; | |
В. С. Высоцкий "Баллада о времени". Морфема | 1) Определять основную мысль прослушанного, прочитанного и/или аудиовизуального текста, в том числе материалы СМИ, перефразируя исходный материал и сохраняя основную мысль. |
1) Анализирует проблематику прочитанного текста; | |
В.А.Сухомлинский "Сердце отдаю детям". Педагогическое мастерство | 1) Создавать развернутое монологическое высказывание для публичного выступления, удерживая внимание и взаимодействуя с аудиторией. |
1) Владеет разными видами и стратегиями чтения в зависимости от цели и задач; | |
Мир и безопасность | Л. Н. Толстой "Война и мир" (обзор с чтением глав о Бородинском сражении). Нравственный аспект воспитания и самовоспитания в произведении Л.Н.Толстого "Война и мир" Правописание наречий |
1) Владеть разными видами чтения |
1) Выделяет основные смысловые группы текста; |
К. Симонов Военная лирика. Влияние произведений о войне на процесс формирования нравственных ценностей |
1) Владеть разными видами чтения. |
1) Владеет видами просмотрового, выборочного, аналитического чтения; | |
М.В.Исаковский – талантливый поэт, тонкий лирик. Служебные части речи | 1) Владеть разными видами чтения; |
1) Владеет разными видами чтения; | |
Сара Кэмерон "Голодная степь". Уроки прошлого в памяти народа. Частица | 1) Определять основную мысль текста, выявляя авторскую позицию и выражая своҰ отношение. |
1) Определяет проблематику произведения С.Каменской "Голодная степь"; | |
Театр и кино в современном мире | А. П. Чехов "ВишнҰвый сад". Жанр и композиция. Символика в пьесе "Вишневый сад". Особенности конфликта. Сложносочиненные предложения | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств. |
1) Анализирует содержание, определяя роль композиции, изобразительно-выразительных средств, деталей в раскрытии основной мысли; |
Краткая история казахстанского кинематографа: от Шакена Айманова до Эмира Байгазина | 1) Осмыслять основное содержание прослушанных текстов о Шакене Айманове, Эмире Байгазине. |
1) Использует дополнительный материал для ознакомления с историей казахстанского кинематографа; | |
Театр как средство воспитания. Простое предложение | 1) Находить информацию из разных источников о театре независимого Казахстана, о настоящем и будущем казахстанского театра. |
1) Проводит сравнительный анализ информации из разных источников о театре независимого Казахстана, о настоящем и будущем казахстанского театра; | |
ХV раздел. Высшая ценность – права человека | О.О. Сулейменов "Дикое поле". Правописание наречий | 1) Участвовать в деловой беседе, решая проблему и достигая договоренности. |
1) Участвует в беседе, находя пути решения проблемы; |
Ю.О. Домбровский "Хранитель древностей" |
1) Участвовать в деловой беседе, решая проблему и достигая договоренности. |
1) Участвует в деловой беседе; | |
Ю. Домбровский "Алматинская повесть". Аннотация | 1) Создавать тексты смешанных типов, тексты научного и публицистического стилей (статья, аннотация, репортаж). |
1) Составляет аннотацию; | |
Уроки доброты. В.Г.Распутин "Уроки французского". Правописание предлогов | 1) Пересказывать тексты, адаптируя содержание для определенной целевой аудитории с использованием средств для привлечения внимания. |
1)Определить сюжетную структуру рассказа; | |
Ч. Айтматов "И дольше века длится день". Тема исторической памяти. Монолог | 1) Создавать развернутое монологическое высказывание для публичного выступления, удерживая внимание и взаимодействуя с аудиторией. |
1) Владеет разными видами и стратегиями чтения в зависимости от цели и задач; | |
Ч. Айтматов "Легенда о Манкурте" | 1) Сравнивать цели, целевую аудиторию, авторскую позицию, жанровые и стилистические особенности текстов. | 1) Сравнивает тексты публицистического и художественного стилей на уровне цели, целевой аудитории, авторской позиции, жанровых и стилистических особенностей. | |
Современное общество: миграция | В. В. Набоков "Родина" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств. |
1) Определяет особенности произведения: время написания, актуальность, история создания; |
Н. А. Тэффи "Ностальгия". Имя прилагательное | 1) Сравнивать цели, целевую аудиторию, авторскую позицию, жанровые и стилистические особенности текстов |
1) Сравнивает цели текстов; | |
М.И. Цветаева "Родина" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств. |
1) Анализирует содержание стихотворения; | |
М.Макатаев "Родина" | 1) Формулировать проблемные вопросы и отвечать на них, определяя пути решения проблемы. |
1) Формулирует проблемные вопросы по творчеству М. Макатаева; | |
П. Васильев "Переселенцы". Сложное предложение | 1) Использовать неполные предложения, сложные союзные и бессоюзные предложения |
1) Владеет словарным запасом, включающим лексику социально-культурной, общественно политической сфер (иммиграция и эмиграция); | |
Педагог и компетенция | И.С.Тургенев представляет оппозицию "духовный наставник" – "естественный учитель". Виды педагогической компетенции. Совершенный и несовершенный виды глагола |
1) Извлекать необходимую информацию из разных источников, критически оценивая |
1) Определяет основные типы учителя в произведениях Тургенева. |
Педагогическое мастерство. Подстили научного стиля | 1) Создавать развернутое монологическое высказывание для публичного выступления, удерживая внимание и взаимодействуя с аудиторией. |
1) Применяет разные виды и стратегии чтения в зависимости от цели и задач; | |
Тулбокс педагога. Логико-смысловые отношения в предложении. | 1) Создавать высказывание, сравнивая информацию двух рисунков, графиков, таблиц, схем, диаграмм. |
1) Извлекает информацию из разных источников; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 9- қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу- ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Шетел тілі" оқу пәнін оқытудың мақсаты – тілдік дағдылардың жоғары деңгейін қалыптастыру, сонымен қатар кәсіби шеберлікті мыналар арқылы дамыту: талдау, бағалау және шығармашылық ойлауға ықпал ететін әртүрлі тапсырмалар; ауызша және жазбаша дереккөздердің кең ауқымымен танысу; шет тілін оқыту үдерісінде негізгі әдістемелік-педагогикалық технологияларды оқып үйрену.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) шет тілін меңгеру негізінде оның қазақ және әлем әдебиетімен және мәдениетімен байланысын ескере отырып, табысты әлеуметтік бейімделуге ықпал ететін білім, білік және дағдыларды қалыптастыру;
2) оқытылатын тілдегі әдебиеттер арқылы отансүйгіштікке, азаматтыққа, белсенді өмірлік ұстанымға тәрбиелеу;
3) қазіргі әлемнің жаһандануы жағдайында шет тілін үйренудің құндылығы туралы түсінік қалыптастыру; мәдениетаралық коммуникация тұрғысынан өз елін, оның мәдениетін көрсете білу;
4) сыни тұрғыдан ойлау, салыстыру, жалпылау, ұқсастықтар мен себеп-салдар байланыстарын орнату дағдыларын жетілдіру, контекстен кең ауқымды бейтаныс лексиканы түсіну; тиісті деңгейде еркін сөйлеу, дәлдік, сөз екпіні, интонация және стиль;
5) қарым-қатынас міндетіне сәйкес сөйлеу құралдарын өзінің сезімін, ойы мен қажеттіліктерін білдіру үшін пайдалануға, өз қызметін жоспарлауға және реттеуге; ауызша және жазбаша сөйлеуді, монологтық контекстік сөйлеуді меңгеру;
6) білім алушылардың тілді ойлау, ой елегінен өткізу, өз ойын жеткізу және басқа пәндер бойынша оқу құралы, сондай-ақ сауаттылығын арттыру құралы ретінде тануға және пайдалануға мүмкіндік беру; лингвистикалық, мәдени және әлеуметтік компоненттерді біріктіруді қамтитын тілді үйрену үдерісіне қосу;
7) шет тілін колледжде және одан тыс жерлерде қолдану үшін студенттерге пайдалы гипотеза жасау және пікірлер, түсініктемелер және жауаптар беру үшін құрдастарымен өзара әрекеттесу; ағылшын тілінде сөйлейтіндермен және ағылшын тілінде сөйлемейтіндермен сәтті қарым-қатынас жасау;
8) оқу бағдарламасына сәйкес тақырыптар, салалар және жағдайлар шеңберінде оқытылатын тіл елдерінің мәдениетімен, дәстүрлерімен және шындықтарымен танысу арқылы әлеуметтік-мәдени құзыреттілігін қалыптастыру.
4. Пәннің мазмұны келесі Бөлімдерден тұрады: Legend or Truth, Controversial Issues, Virtual reality, Outer Space, Stress and Fear, Art and Creativity, Reading for Pleasure, Different Ways of Living, Amazing places, Work and inventions, Future Career Perspectives.
Мазмұны: Тыңдау және сөйлеу дағдыларын шығармашылық есептерді шешу және топтық жұмыс үшін пайдаланыңыз, құрдастарыңызға сындарлы кері байланыс беріңіз. Әртүрлі көзқарастарды құрметтеу. Алынған кері байланысты бағалаңыз және сындарлы жауап беріңіз, жеке оқу мақсаттарын қою үшін кері байланысты пайдаланыңыз. Басқаларға түсінікті ақпаратты ұйымдастырыңыз және беріңіз. Сөйлеу немесе жазу кезінде логикалық дәлелді құрастырыңыз және қорғаңыз. Оқу және талқылау арқылы мәдениетаралық сезімталдықты дамыту. Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдаланыңыз. Пікірталас немесе жазуды дүниетанымдардың ауқымын көрсету және зерттеу құралы ретінде пайдаланыңыз.
Есту. Еркін пікірталастың негізгі мазмұнын, жалпы және оқу бағдарламаларының алуан түрлі тақырыптары бойынша мұғалімнің қолдауынсыз ұзақ талқылауда нақты ақпарат пен дәлелдің егжей-тегжейлерін түсіну, оның ішінде таныс емес тақырыптардың шектеулі саны бойынша талқылау.
Жалпы және оқу бағдарламаларының үлкен саны бойынша еркін пікірталас барысында, оның ішінде шектеулі сандағы таныс емес тақырыптар бойынша пікірталас кезінде спикер(лердің) көзқарасын немесе пікірін мойындау. Еркін талқылау контекстінен мағынаны анықтау. Бірқатар жалпы және оқу бағдарламалары бойынша спикерлердің көзқарастары мен айқын келісу дәрежесі. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымы бойынша еркін пікірталастағы дәлелдердегі қайшылықтарды анықтау.
Сөйлеу. Ресми және бейресми сөйлеу мәнерлерін пайдалану, әртүрлі жалпы және оқу бағдарламалары бойынша ақпарат алу үшін қиын сұрақтар қою және оларға жауап беру. Өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіру және негіздеу, жалпы және тәрбиелік тақырыптардың саны артып келе жатқан пікірталас мазмұнының әртүрлілігі аясында басқа адамдардың пікірлерін бағалау және түсініктеме беру. Әртүрлі жалпы және білім беру тақырыптары бойынша гипотезаларды ұсыну мақсатында құрдастарымен өзара әрекеттесу. Пікірталастың ағымын басқару және пікірталас кезінде перефраза және түзету арқылы тілді өзгерту. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымында сәйкес арнайы сөздік пен синтаксисті пайдалану.
Оқу. Көлемді мәтіндердің негізгі идеясын түсіну, таныс тақырыптар бойынша, оқу бағдарламасының тақырыптары мен таныс емес тақырыптар бойынша әртүрлі стильдер мен жанрлардағы көлемді мәтіндерден нақты ақпарат пен бөлшектерді тану. Әртүрлі жалпы тақырыптар мен оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша жақынырақ оқуға лайық мәтіндердің мазмұнын анықтау үшін ұзақ мәтіндерді қайталап оқу. Таныс және бейтаныс тақырыптар бойынша, сонымен қатар оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша әртүрлі көркем әдебиет мәтіндерін, ғылыми және публицистикалық әдебиеттерді оқу. Оқу бағдарламасындағы әртүрлі таныс және тақырыптар бойынша, сондай-ақ кейбір таныс емес тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердің мазмұнына негізделген қорытынды жасаңыз. Оқу бағдарламасынан таныс тақырыптар мен тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердің авторының көзқарасы мен пікірін анықтау. Әртүрлі жалпы тақырыптар мен оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша ұзақ мәтіндерді (абзац аралығы) әзірлеу үлгілері. Мағынаны нақтылау және терең түсіну үшін таныс және бейтаныс қағаз және сандық ақпараттық ресурстардың кең ауқымын пайдалану. Дәлелдердің сәйкессіздігін анықтау, оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы тақырыптар мен тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердегі ақпаратты салыстыру, талдау және синтездеу.
Хат. Тақырыпқа және жанрға сәйкес және әртүрлі жазба жанрларында дұрыс жазылған сөздік қорын пайдаланып, мәтін деңгейінде жеке жоспарлау, жазу, өңдеу және түзету. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымы бойынша өсіп келе жатқан жазба жанрларының тиісті деңгейіне жету үшін сөйлеу мәнерін пайдаланып грамматикалық дұрыс жазу. Логикалық дәлелдерді оқытушының қолдауымен және қажет болған жағдайда, жалпы және оқу бағдарламасына таныс тақырыптар бойынша жазбаша жанрлардың үлкен санының ішінде мысалдар мен себептермен тұжырымдаңыз. Таныс жалпы және оқу бағдарламалары бойынша әртүрлі байланыстыратын сөздерді қолданып, мәтін деңгейінде үйлесімді жазу. Бірқатар жалпы және оқу бағдарламалары бойынша мәтін деңгейінде сәйкес жоспарды өз бетінше қолдану. Әртүрлі мүмкіндіктер арқылы сөйлесудегі жаңалықтар мен сезімдерді жеткізу және оларға жауап беру. Жазбаша жұмыстардағы тыныс белгілерінің дұрыстығы жоғары мәтін деңгейінде қойылуы.
Ағылшын тілін қолдану. Күрделі және күрделі зат есімнің сан алуан тіркестерінің, есептік және саналмайтын зат есімдерге арналған жиынтық көрсеткіштердің алуан түрлілігі, сонымен қатар есімдік сөз тіркестері, күрделі сын есімдердің алуан түрлері, сын есімдердің жіктік жалғауы, салыстырмалы құрылымдары және күшейткіш сын есімдердің әртүрлі ортақ мағынада қолданылуы. оқу жоспарынан таныс тақырыптар мен тақырыптар, анықтауыш және алдын ала анықтау құрылымдарының алуан түрлілігі, сұрақ түрлерінің кең ауқымы, салыстырмалы, демонстративті, белгісіз, сан есімдіктері, сонымен қатар оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы таныс тақырыптар мен тақырыптар бойынша рефлексивті есімдік құрылымдары. Уақыт септіктерінің көмегімен белсенді және пассивті дауыста тамаша үздіксіз формалардың, сонымен қатар бірқатар жетілген формалардың қолданылуы, келер және келер үздіксіз шақтағы белсенді және пассивті дауыстардың әртүрлі формалары, хабарлы сөйлемдер мен жанама сөйлеудегі осы, өткен және өткен кемел шақтағы белсенді және пассивті дауыстардың алуан түрлі формалары, белсенді және пассивті дауыстардың формалары оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы тақырыптар мен таныс тақырыптар үшін қазіргі үздіксіз және өткен үздіксіз шақтарда. Әртүрлі жанама сөйлеу мәлімдемелері мен сұрау формаларын белгілі жалпы және оқу тақырыптары бойынша қолдану, тұрақты және тұрақсыз үстеулерге қатысты үстеу құрылымдары, превербальды, кейінгі және шектен тыс үстеулер, модальды етістіктердің өткен шақ формаларының көбеюі, соның ішінде must have, can’t have, might have өткен шақ туралы болжам мен қорытындыны, зат есім мен сын есімнің алдындағы көсемшелерді, зат есімнен, сын есім мен етістіктен кейінгі тәуелдік жалғауларды айту. Көбейген етістіктер мен сын есімдерден кейін инфинитивтік формалардың, көптеген етістіктер мен көсемшелерден кейін герунд формаларының, көптеген көсемше және фразалық етістіктердің қолданылуы. Әртүрлі таныс жалпы және оқу бағдарламалары бойынша кәсіподақтардың алуан түрлілігі. Конструкциялар If / if only шартты сөйлемнің үшінші түрінде сабақтас құрмалас сөйлемнің қолданылуы, оның ішінде әртүрлі жалпы және оқу бағдарламалары бойынша таныс тақырыптар.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Module 1. Legend or Truth. | + | + | + |
Theme 1.1. Introductory lesson. Module Objectives. | |||
Theme 1.2 Legend or truth (analyzing and telling legends) (optional focus on Kazakhstan). | |||
Theme 1.3. Extreme weather with focus on teaching vocabulary techniques. | |||
Theme 1.4. The Black Climber. Listening comprehension. | |||
Theme 1.5. Writing an article. | |||
Theme 1.6. Reading comprehension. The Sea-Wolf. | |||
Theme 1.7. Progress Check 1 (Test). | |||
Module 2. Controversial Issues. | + | + | + |
Theme 2.1. Discussing pros and cons of immigration. | |||
Theme 2.2. Use of English. Infinitive/-ing forms, Conditionals with focus on teaching techniques. | |||
Theme 2.3. Expressing opinions about gender equality issues. | |||
Theme 2.4. Progress Check 2. Writing an opinion essay. | |||
Module 3. Virtual reality. | + | + | + |
Theme 3.1. Predictions. Technological developments in the future. | |||
Theme 3.2. Future tenses. Creating and explaining a fantasy country (geography, laws, economy, industry). | |||
Theme 3.3. Expressing and justifying opinion about fantasy books and films (writing a book review). | |||
Theme 3.4. Project work: popular means of transport in your country. | |||
Theme 3.5. Progress Check 3 (Presentation). | |||
Module 4. Outer Space. | + | + | + |
Theme 4.1. Things you didn’t know about space. | |||
Theme 4.2. Space Exploration. Reading and listening comprehension with focus on teaching intonation (word stress and weak vowels). | |||
Theme 4.3. Grammar in Focus: Reported speech with teaching techniques. | |||
Theme 4.4. A sci-fi film review. | |||
Theme 4.5. Progress Check 4 (Vocabulary review with teaching techniques). | |||
Module 5. Stress and Fear. | + | + | + |
Theme 5.1. Fears and Phobias. Comprehending spoken and visual text. | |||
Theme 5.2. Reading comprehension Arachnophobia. | |||
Theme 5.3. Giving advice on how to reduce stress (psychology). Passive Voice. | |||
Theme 5.4. Analyzing and describing phobias and frightening situations. | |||
Theme 5.5. Writing an email of advice. | |||
Theme 5.6. Progress Check 5 (Grammar revision with teaching techniques). | |||
Module 6. Art and Creativity. | + | + | + |
Theme 6.1. Creative minds. Famous Kazakhstani artists. | |||
Theme 6.2. Use of English. Relative clauses, determiners and quantifiers. Creative people (Art, Literature, Music). | |||
Theme 6.3. Multiple Intelligences Theory. Mind mapping and other teaching techniques. | |||
Theme 6.4. Writing an article. Error correction techniques. | |||
Theme 6.5 Progress Check 6 (Test). | |||
Module 7. Reading for Pleasure. | + | + | + |
Theme 7.1. Robinson Crusoe. Analysis of the extract (teaching graphic organizer). Figurative language. | |||
Theme 7.2. Pros and cons of reading a book. Writing a blog post. | |||
Module 8. Different Ways of Living. | + | + | + |
Theme 8.1. Stages of Life. Developing intercultural competence. | |||
Theme 8.2. Different ways of living. Reading comprehension. | |||
Theme 8.3. Discussing whether money brings happiness. Skimming reading. | |||
Theme 8.4. Writing an opinion essay. Evaluating the benefits of living without money. | |||
Theme 8.5. Progress Check 8 (Audio-visual comprehension). | |||
Module 9. Amazing places. | + | + | + |
Theme 9.1. Holiday Activities. | |||
Theme 9.2. Simply Unforgettable. Independent project –compare one of the tourist attractions in your country with one from the text. | |||
Theme 9.3. Into the Future. Design a future city-project work. | |||
Theme 9.4. Writing a for-and-against essay. | |||
Theme 9.5. Compare and contrast capital city of your country to London. | |||
Theme 9.6. Progress Check 9 (Test). | |||
Module 10. Work and inventions. | + | + | + |
Theme 10.1. Investigating the world of work. Pedagogy: history and development. | |||
Theme 10.2. Considering success in business. | |||
Module 11. Future Career Perspectives. | + | + | + |
Theme 11.1. Options for future careers. | |||
Theme 11.2. Making statements and providing information. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Legend or Truth | Introductory lesson. Module Objectives |
1) Оқу-әдістемелік кешеннің құрылымымен танысу арқылы курстың педагогикалық міндеттерін тұжырымдау (студенттің кітабы және жұмыс кітабы); |
1) Шет тілін оқытуда ОӘК қолданудың маңыздылығы туралы нақты түсінеді; |
Legend or truth (analyzing and telling legends) (optional focus on Kazakhstan) |
1) Аудио және бейне материалдарының мазмұнын түсіндіру; |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды көрсетеді; | |
Extreme weather with focus on teaching vocabulary techniques |
1) Тақырып бойынша синонимдер мен антонимдердің қажетті сәйкестігін таңдау; |
1) Тақырып пен жанрға сәйкес келетін және емле мен тыныс белгілерін сақтайтын өзекті лексиканы қолданады; | |
The Black Climber. Listening comprehension | 1) Топтардағы мәселелерді шығармашылық және бірлесіп шешу үшін коммуникативті сөйлеу және тыңдау дағдыларын қолдану. |
1) Дұрыс тыңдалған ақпаратты ойнатады; | |
Writing an article |
1) Жазуды рефлексия құралы ретінде және оқытудағы педагогикалық іс-әрекет тәсілі ретінде пайдалану; |
1) Жоспар мен айдарды қолдана отырып, схемаға сәйкес тақырып бойынша мақала жазады; | |
Reading comprehension. The Sea-Wolf. |
1) Әдебиет бойынша бұрын алған білімдерін қолдану (CLIL, пәнаралық байланыс); |
1) Әдебиет бойынша ерте алған білімдерін тәжірибеден өткізеді; | |
Controversial Issues | Discussing pros and cons of immigration |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдалану; |
1) Мәтіннің негізгі ерекшеліктерін анықтайды; |
Use of English. Infinitive/-ing forms, Conditionals with focus on teaching techniques | 1) Жалпы және оқу тақырыптарының кең ауқымы бойынша әңгімелерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану. |
1) Контексте ресми және бейресми тіл регистрлерін түсіндіреді; | |
Expressing opinions about gender equality issues |
1) Бірқатар жалпы және оқу тақырыптары бойынша мазмұнды анықтау үшін ұзақ мәтіндерді Skimming reading әдісін пайдалану; |
1) Мәлімдеменің нақты жоспарын жасайды; мәтін жазады, жазбаша жобаны тексереді; | |
Writing an opinion essay |
1) Эссе рефлексия жазу кезінде рубрикалар мен модельдерді талдау дағдыларын қолдану; | 1) Рефлексия эссе жазу үшін тиісті рубрикаларды, модельдерді және байланыстырушы сөздерді өзгертеді. | |
Virtual Reality | Predictions. Technological developments in the future |
1) Топтардағы мәселелерді шығармашылық және бірлесіп шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын қолдану; |
1) Дұрыс тыңдалған ақпаратты жаңғыртады; |
Future tenses. Creating and explaining a fantasy country (geography, laws, economy, industry) |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін Жүйелік-іс-әрекеттік тәсіл мен қиялды қолдану; |
1) Топтардағы мәселелерді шығармашылық және бірлесіп шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын қолданады; | |
Expressing and justifying opinion about fantasy books and films (writing a book review) |
1) Кітапқа шолу жазу кезінде рубрикалар мен модельдерді талдау дағдыларын қолдану; | 1) Тиісті айдарларды, модельдерді өзгертеді және кітапқа шолу жазу үшін байланыстырушы сөздерді, жалғауларды, күрделі сын есімдерді қолданады. | |
Project work: popular means of transport in your country |
1) Тарих бойынша бұрын алған білімдерін қолдану; |
1) Тарих бойынша бұрын алған білімдерін меңгерген; | |
Outer Space | Things you didn’t know about space |
1) Автордың өзіндік ерекшелігін сақтай отырып, мазмұнын шығармашылықпен қайта ойластыра отырып, мәтінді қайталау; |
1) Мәтіннің мазмұнын шығармашылық жаңғырту арқылы береді; |
Space Exploration. Reading and listening comprehension with focus on teaching intonation (word stress and weak vowels) |
1) Топтардағы мәселелерді шығармашылық және бірлесіп шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын меңгеру; |
1) Тақырып бойынша гипотеза жасау үшін иммиграцияға қарсы және қарсы дәлелдерді құрдастарымен талқылайды; | |
Grammar in Focus: Reported speech with teaching techniques | 1) Жалпы және оқу тақырыптарының кең ауқымы бойынша әңгімелесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану. |
1) Топтардағы мәселелерді шығармашылық және бірлесіп шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын қолданады; | |
A sci-fi film review |
1) Фильмді көргеннен кейін эссе-шолу жазу үшін модельдер айдарын талдау кезінде құзыреттілік тәсілді қолдану; | 1) Эссе-шолу жазу үшін тиісті айдарларды, үлгілерді және байланыстырушы сөздерді өзгертеді. | |
Stress and Fear | Fears and Phobias. Comprehending spoken and visual text |
1) Жеке оқу мақсаттарын белгілеу үшін кері байланысты пайдалану; |
1) Топтардағы мәселелерді шығармашылық және бірлесіп шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын қолданады; |
Reading comprehension Arachnophobia |
1) Оқу дағдыларын меңгеру; |
1) Тиісті оқу дағдыларын, жылдамдығын, дұрыс айтылуын және стихиялылығын көрсетеді; | |
Giving advice on how to reduce stress (psychology). Passive Voice |
1) Құрдастарының пікірлерін бағалау және сындарлы жауап беру; |
1) Құрдастарының пікірлеріне сындарлы жауап береді; | |
Analyzing and describing phobias and frightening situations |
1) Фобияларды талдау және сипаттау; |
1) Мәтіннің мазмұнын шығармашылық жаңғырту арқылы береді; | |
Writing an email of advice |
1) Электрондық поштаға кеңес жазу үшін тақырыптар мен үлгілерді талдау дағдыларын қолдану; | 1) Электрондық пошта арқылы кеңес жазу үшін сәйкес тақырыптарды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Art and Creativity | Creative minds. Famous Kazakhstani artists |
1) Skimming Reading дағдыларын меңгеру; |
1) Қажетті ақпаратты бөлектеу үшін оқу дағдыларын қолданады (skimming Reading); |
Use of English. Relative clauses, determiners and quantifiers. Creative people (Art, Literature, Music) |
1) Бірқатар жалпы және оқу тақырыптары бойынша баяндамашылардың әртүрлі көзқарастарын қабылдау; |
1) Мәтіннің мазмұнын шығармашылық жаңғырту арқылы береді; | |
Multiple Intelligences Theory. Mindmapping and other teaching techniques | 1) Әңгімелерде нақты ақпарат пен негізгі ойларды бөліп көрсету. |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды көрсетеді; | |
Writing an article. Error correction techniques. |
1) Мақала жазу үшін рубрикалар мен модельдерді талдау дағдыларын қолдану; | 1) Мақала жазу үшін тиісті айдарларды, модельдерді және байланыстырушы сөздерді өзгертеді. | |
Reading for Pleasure | Robinson Crusoe. Analysis of the extract (teaching graphic organizer). Figurative language | 1) Бейнелерді, көркемдік кеңістік пен уақытты, бейнелеу құралдары мен фигураларды құрудың құралдары мен әдістерін талдауға, автордың оларды қандай мақсатта қолданатынын түсіндіру. |
1) Оқуды оқыту кезінде педагогикалық тәсілдерді бөліп көрсетеді; |
Pros and cons of reading a book. Writing a blog post. | 1) Блог жазуға арналған тақырыптар мен үлгілерді талдау кезінде құзыреттілікке негізделген тәсілді қолдану. | 1) Блог жазу үшін тиісті айдарларды, модельдерді және байланыстырушы сөздерді өзгертеді. | |
Different Ways of Living | Stages of Life. Developing intercultural competence | 1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдалану. |
1) Тақырыптың нақты ақпараты мен негізгі тұстарын айқындайды; |
Different ways of living. Reading comprehension | 1) Автордың өзіндік ерекшелігін сақтай отырып, мазмұнды шығармашылықпен қайта ойластыра отырып, мәтінді қайталау. |
1) Мәтіннің мазмұнын шығармашылық жаңғырту арқылы береді; | |
Discussing whether money brings happiness. Skimming reading |
1) Skimming Reading дағдыларын меңгеру; |
1) Қажетті ақпаратты бөлектеу үшін оқу дағдыларын қолданады (skimming Reading); | |
Writing an opinion essay. Evaluating the benefits of living without money |
1) Эссе рефлексия жазу кезінде рубрикалар мен модельдерді талдау дағдыларын қолдану; | 1) Рефлексия эссе жазу үшін тиісті рубрикаларды, модельдерді және байланыстырушы сөздерді өзгертеді. | |
Amazing places | Holiday Activities |
1) Топтардағы мәселелерді шығармашылық және бірлесіп шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын меңгеру; |
1) Тақырып бойынша гипотеза жасау үшін иммиграцияға қарсы және қарсы дәлелдерді құрдастарымен талқылайды; |
Simply Unforgettable. Independent project –compare one of the tourist attractions in your country with one from the text | 1) Әңгімелерде нақты ақпарат пен негізгі ойларды бөліп көрсету. |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды көрсетеді; | |
Into the Future. Design a future city-project work |
1) Тарих бойынша бұрын алған білімдерін қолдану; |
1) Тарих бойынша бұрын алған білімдерін меңгерген; | |
Writing a for-and-against essay |
1) Эссе-пайымдау жазу үшін рубрикалар мен модельдерді талдау дағдыларын қолдану; | 1) Эссе-пайымдау жазу үшін тиісті айдарларды, үлгілерді және байланыстырушы сөздерді өзгертеді. | |
Compare and contrast capital city of your country to London |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдалану; |
1) Топтардағы мәселелерді шығармашылық және бірлесіп шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын қолданады; | |
Work and inventions | Investigating the world of work. Pedagogy: history and development. |
1) Топтардағы мәселелерді педагогикалық шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын меңгеру; |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды көрсетеді; |
Considering success in business | 1) Алған білімдерін таныс және бейтаныс жағдайларда қолдануға міндетті. |
1) Өткен тақырып бойынша грамматикалық және лексикалық материалды меңгерген; | |
Future Career Perspectives | Options for future careers |
1) Проблемалық сұраққа толық дәлелді жауап беру; |
1) Мәтінге сүйене отырып, дәлелді мәлімдеме жасау; |
Making statements and providing information |
1) Тақырыпты ашудың толықтығы мен тереңдігі және педагогикалық тәсілдерді қолдану тұрғысынан ауызша және жазбаша мәлімдемелерді (өздерінің және құрдастарының) бағалау; |
1) Тақырыпты ашу негізінде диалогтық және монологиялық мәлімдемелерді сипаттайды; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 10 - қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің мақсаты – отандық тарихтың негізгі оқиғалары мен процестерін оқыту негізінде тарихи санаға, азаматтылық пен отансүйгіштік қасиеттерге ие, тарихи білім мен дағдыларды оқу және қоғамдық іс-әрекеттерде тиімді және шығармашылықпен қолдана алатын тұлға қалыптастыру.
3. "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің міндеттері:
1) Қазақстан аумағындағы қоғамның әртүрлі тарихи кезеңдеріндегі этникалық, әлеуметтік, экономикалық, саяси және мәдени дамуының негізгі мәселелері туралы білім қалыптастыру;
2) тарихи қалыптасқан мәдени, ұлттық дәстүр, әлеуметтік және адамгершілік нормаларды білім алушылардың түсінуі негізінде оларда азаматтылық пен қазақстандық бірегейлікті, дүниетанымдық ұстанымдарды тәрбиелеу;
3) әлемдік тарихи процестегі Қазақстанның орны мен рөлі туралы жалпы тұтас түсінік қалыптастыру;
4) тарихи оқиғалар, құбылыстарды тарихи заңдылықтарды ескере отырып зерттеу, оқиғалар мен тұлғаларға қатысты пікірлер мен берілген бағаларды салыстыру және сыни тұрғыдан талдау дағдыларын дамыту, өткен кезеңмен қазіргі уақытқа қатысты пікірталастық мәселелерге өзіндік көзқарасты қалыптастыру;
5) өлке тарихын зерделеу, өлкетанулық жұмыстарды жүргізу дағдыларын дамыту;
6) әртүрлі тарихи деректермен жұмыс істеу, тарихи ақпаратты іздеу және жүйелеу дағдыларын дамыту;
7) әртүрлі деректерді қолдана отырып, жобалық, зерттеу әрекетін және тарихи реконструкция дағдыларын дамыту;
8) қазіргі кездегі саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени процестерді түсіну үшін тарихи білімдерін қолдана білу дағдыларын қалыптастыру;
9) коммуникативтік дағдыларды қалыптастыру, оның ішінде, өз ойын ауызша және жазбаша түрде анық білдіру, командада жұмыс істей алу, түрлі деректерден алынған ақпараттарды қолдану.
4.Оқу бағдарламасы тарихи ойлаудың негізгі дағдыларын қалыптастыруға бағытталған: тарихи дереккөздерді түсіндіру, уақыт пен кеңістіктегі бағдар, тарихи талдау және түсіндіру дағдылары.
Тарихи ойлау дағдыларын қалыптастыру, сондай-ақ "Қазақстан тарихы" пәні бойынша оқыту мақсаттарын тиімді іске асыру:
1) өзгеріс пен сабақтастық;
2) себеп пен салдар;
3)дәлел;
4) ұқсастық пен айырмашылық; 5) маңыздылық;
6) интерпретация.
Пәннің мазмұны 8 Бөлімнен тұрады:
1) Өркениет: даму ерекшеліктері. Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы. "Орталық Азия" ұғымының тарихи және географиялық аспектілері. Орталық Азияның дәстүрлі өркениеттерін зерттеу тарихы. Орталық Азия өркениеттері пайда болуының факторлары. Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтарының ерекшеліктері. Ұлы Дала өркениеті. "Ұлы Дала" ұғымының тарихи-географиялық сипаттамасы. Ұлы дала өркениетінің қайнар көзі және қалыптасуының ерекшеліктері (энеолит, қола дәуірі). Қазақстан аумағындағы ежелгі археологиялық мәдениеттердің ерекшеліктері. Ерте көшпенділер дәуіріндегі Ұлы Дала өркениеті. Ұлы Дала ежелгі мәдениеттерінің сабақтастығы және өзара байланысы. Ерте көшпенділер өркениетінің әлемдік тарихи процестер барысына әсері. Орталық Азия және әлемдік өркениет. Орталық Азия халықтарының әлемдік материалдық мәдениеттің дамуына қосқан үлесі. Орталық Азия халықтарының әлемдік рухани мәдениеттің дамуына қосқан үлесі.
2) Этникалық және әлеуметтік процестер. Қазақ халқының шығу тегі. "Антропогенез", "этногенез", "этнос" ұғымдары. Қазақстан аумағындағы этногенез және этникалық процестер. Қазақ этносының қалыптасуы – көп ғасырлық этникалық процестердің нәтижесі. Мәдени-генетикалық код - ұлттың негізі. Дәстүрлі қазақ қоғамы: этникалық құрылымы және әлеуметтік ұйымдасуы. Қазақтарда ру-тайпалық құрылым қалыптасуының тарихи шарттары. Қазақтардың ру-тайпалық құрылымының эволюциясы. Туыстық принциптердің және рулық құрылымның функционалдық маңызы. "Ауызша тарихнама", "шежіре", "ру", "тайпа", "ата-жұрт", "атамекен", "ел" ұғымы. Қазақтардың ру-тайпалық ұйымдасуының біріктіруші рөлі. Дәстүрлі қазақ қоғамының әлеуметтік жіктелуі. "Ақсүйек", "қарасүйек", "хан", "сұлтан", "би", "батыр" ұғымдары. Дәстүрлі қазақ қоғамындағы әлеуметтік институттардың қызметі.
3) Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан. Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттер. Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттердің саяси ұйымдасуы. "Мемлекет", "билік", "саяси ұйым" ұғымдары. Ұлы Дала көшпенділерінің империялары. Түркі империясы - көшпенділер мемлекеттілігінің классикалық үлгісі. Ұлы Түрік қағанатының қалыптасуы мен дамуы. Түркі империясының мұрагерлері. Мемлекеттік құрылым түрлерінің сабақтастығы. Ерте және дамыған орта ғасырлардағы түркі мемлекеттерінің геосаяси белсенділігі. Түркі әлемінің қалыптасуы мен дамуындағы түркі империясының рөлі. Шыңғысхан империясы және оның мұрагерлері. Шыңғысханның әлем тарихындағы рөлі. Қазақстан аумағында ұлыс жүйесінің дамуы. XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердің геосаяси белсенділігі және олардың Еуразиядағы тарихи процестердің барысына әсер етуі. Қазақ хандығы – Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет. Ақ Орда мен Қазақ хандығының тарихи сабақтастығы. Қазақ хандығының құрылуы – Қазақстан аумағындағы тарихи процестердің заңды нәтижесі. Қазақ хандарының Қазақ мемлекетінің қалыптасуы мен нығаюындағы рөлі. Қазақ хандығының саяси институттары. Мемлекеттік құрылым түрлерінің сабақтастығы. Бабаларымыздың ұлан-ғайыр аумақты қорғап сақтаудағы рөлі. Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттіліктің қайта жаңғыртылуы. Қазақстанның мемлекеттік егемендігінен айрылуы. Қазақ халқының мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру үшін жүргізген ұлт-азаттық күресі. Түркістан (Қоқан) және Алаш автономиясы түрінде мемлекеттік егемендіктің қалпына келтірілуі. Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі. "Автономдық кеңес республикасы", "Кеңес одағы республикасы", "унитарлы мемлекет" ұғымдары. Кеңестік кезеңдегі Қазақстанның қоғамдық-саяси дамуының жетістіктері мен қайшылықтары. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуы. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуындағы Тұңғыш Президент Н.Ә. Назарбаевтың рөлі. Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігінің қалпына келтірілуі – тарихи процестердің заңды нәтижесі. Қазақстан Республикасының мемлекеттік стратегиялары мен бағдарламалары.
4) Мәдениеттің дамуы. Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті – дала өркениетінің мұрасы. Қазақ халқының материалдық мәдениеті және қолданбалы қолөнері. "Мәдениет", "дала өркениеті", "материалдық мәдениет", "рухани мәдениет", "қолданбалы өнер", "мәдени мұра" ұғымдары. Қазақстандағы тарихи-этнографиялық процестердің эволюциясы және сабақтастығы. Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы. "Әдет-ғұрып" "рәсім", "салт-дәстүр", "діл (менталитет)" ұғымдары. Қазақ халқының рухани-адамгершілік құндылықтары: әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер. Туған жерге, оның мәдениеті мен салт-дәстүріне құрмет көрсету- шынайы патриотизмнің көрінісі. Дала өркениеті тарихымен мәдениетінің ескерткіштері. Тарихи және мәдени ескерткіштердің классификациясы. Қазақстанның рухани құндылықтары – ұлттық бірегейліктің негізі. Қазақ халқының әдеби және музыкалық мұрасы: бастауы, дәстүрі, қазіргі уақыттағы дамуы. Кеңестік кезеңдегі Қазақстанның мәдениеті. Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтар. Жаңа бағыттар мен жанрлар. Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет. Қазақстандық мәдениеттің дамуы. Жаңа бағыттар мен жанрлар. Халықаралық мәдени кеңістікке кірігу процесі.
5) Өркениет: экономикалық даму ерекшеліктері. Қазақтардың тіршілігін қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі. Қазақстан аумағындағы көшпелі мал шаруашылығы және егіншілік. Қазақстан халқының тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінің қалыптасуына және дамуына табиғи-географиялық факторлардың әсері. "Тіршілікті қамтамасыз ету жүйесі", "қоныстану жүйесі", "экожүйе" ұғымдары. Дәстүрлі шаруашылық қызмет түрлерінің классификациясы. Қазақ халқының тіршілікті қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесіндегі кәсіптері мен қолөнері. Қазақтардың қолөнері мен кәсіптерінің этнографиялық зерттелуі. Дала мен қала: өзара қарым-қатынас және өзара әсері. Ұлы Жібек жолының Қазақстан аумағындағы бағыттары мен жолдары. Қазақстан аумағында қалалардың пайда болуы мен дамуындағы Ұлы Жібек жолының рөлі. Отырықшы және көшпенді халықтардың экономикалық және мәдени өзара қарым-қатынасы және өзара әсері. Қазақстанның қазіргі замандағы әлеуметтік-экономикалық дамуы. "Экономикалық жүйе", "дәстүрлі (аграрлы) экономика", "жоспарлы (социалистік) экономика" ұғымдары. ХХ ғасырда Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық даму бағыттарын анықтаған факторлар. Қазақстан Республикасы экономикасының даму кезеңдері. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық даму болашағы.
6) Саяси-құқықтық процестер. Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасу тарихы. "Аграрлық саясат", "көші-қон саясаты", "моноэтностық құрам" ұғымдары. Қазақстан аумағындағы халықтың этникалық құрамының өзгеру кезеңдері. Кеңестік кезеңде Қазақстандағы полиэтникалық қоғамның қалыптасуы. "Депортация", "арнайы қоныс аударылғандар", "полиэтникалық қоғам", "ұлттық саясат", "интернационализм" ұғымдары. Кеңестік кезеңдегі Қазақстан этностарының өзара мәдени әсерлері. Қазақстан Республикасының этносаралық қатынастар саласындағы саясаты. "Көші-қон", "эмиграция", "иммиграция", "репатриант", "диаспора", "ирридента" ұғымдары. Қазақстан Республикасының көші-қон саясатының негізгі бағыттары мен басымдықтары. Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық моделі. Қазақстанның саяси-әлеуметтік және мәдени өміріндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі.
7) Қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Қазақстандағы әлеуметтік-саяси ойдың эволюциясы. Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанда қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Қазақ хандығы дәуіріндегі қоғамдық-саяси ойдың дамуы. "Зар заман" ағымы өкілдерінің идеологиялық құндылықтары. ХІХ ғасырдағы қазақ ағартушыларының қоғамдық-саяси көзқарастары. "Алаш" – қоғамдық ой және ұлттық идея. "Алаш" ұлттық идеясының тұжырымдамалық негіздері. Қазақ мемлекеттілігінің даму жолдары туралы ұлттық зиялылардың қоғамдық-саяси көзқарастары ("Алаш" қозғалысы және қазақ революционер-демократтарының саяси көзқарастары). "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізі. Қазақстан қоғамының жалпыұлттық құндылықтары. "Мәңгілік Ел" идеясының біріктіруші құндылықтарының маңыздылығы. Мемлекеттің идеология саласындағы саясаты.
8) Білім мен ғылымның дамуы. Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы. Ортағасырлық Қазақстандағы ғылымның дамуы. Ортағасырлық Қазақстанның көрнекті ғалымдары мен ойшылдары. XVIII-XX ғасырлардағы Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы. XVIII-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы зерттеулер. Зерттеушілердің Қазақстандағы ғылымды дамытуға қосқан үлесі. XIX ғасырда Қазақстанда оқу орындарының пайда болуы мен дамуы. XIX ғасырда -ХХ ғасырдың басында Қазақстанда өмір сүрген білім беру мекемелерінің ерекшеліктері. Кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен қайшылықтары. Сауатсыздықты жою. Мектептік, кәсіби және жоғары білім беру. Кеңестік білім беру жүйесінің реформалары. Қазақстан ғылымын дамытудағы Қазақ КСР Ғылым академиясының рөлі. Қазақстанның көрнекті ғалымдары. Кеңестік саяси жүйе жағдайында Қазақстан ғылымы дамуының қиындықтары және қарама-қайшылықтары. Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы білім және ғылым жүйесі. Тәуелсіздік жылдарындағы Қазақстан Республикасының білім және ғылым жүйесінің дамуы: жетістіктері, проблемалары және болашағы. Қазақстан Республикасы білім беру жүйесінің жаңғыртылуы. Қазақстанның әлемдік білім және ғылым кеңістігіне кірігуі. Қазақстан Республикасының білім және ғылым саласындағы стратегиялары мен бағдарламалары. Қазақстан Республикасының "Болашақ" халықаралық білім беру бағдарламасы. Қазақстан Республикасының инновациялық ғылыми және білім беру ұйымдары.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Бөлім 1. Өркениет: даму ерекшеліктері. | + | + | + |
1.1. Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы. | |||
Тақырып 1.1.1. Орталық Азия: ұғымының тарихи және географиялық аспектілері. | |||
Тақырып 1.1.2. Орталық Азияның дәстүрлі өркениеттерін зерттеу тарихы. | |||
Тақырып 1.1.2. Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтары. | |||
1.2. "Ұлы Дала" өркениеті. | |||
Тақырып 1.2.1. "Ұлы Дала" ұғымының тарихи-географиялық сипаттамасы. | |||
Тақырып 1.2.2. Ұлы дала өркениетінің қайнар көзі және қалыптасуының ерекшеліктері (энеолит, қола дәуірі). | |||
Тақырып 1.2.3. Ерте көшпенділер дәуіріндегі Ұлы Дала өркениеті. | + | + | + |
1.3. Орталық Азия және әлемдік өркениет. | |||
Тақырып 1.3.1. Әлемдік мәдениеттің дамуына Орталық Азия халықтарының қосқан үлесі. | |||
Зерттеу жұмысы. Әлемдік өркениет тарихындағы Ұлы Дала. | |||
Бөлім 2. Этникалық және әлеуметтік процестер. | |||
2.1. Қазақ халқының шығу тегі. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Қазақстандағы этногенез және этникалық процестер. | |||
Тақырып 2.1.2. Қазақтардың ру-тайпалық құрылымы қалыптасуының тарихи шарттары. | |||
Тақырып 2.1.3. Дәстүрлі қазақ қоғамының әлеуметтік жіктелуінің ерекшеліктері. | |||
Зерттеу жұмысы. Дәстүрлі қазақ қоғамының этноәлеуметтік ұйымдасуы. | |||
3-Бөлім. Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан. | |||
3.1. Қазақстан территориясындағы ерте мемлекеттер. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1.Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттердің саяси ұйымдасуы. | |||
3.2. Ұлы Дала көшпенділерінің империялары. | |||
Тақырып 3.2.1. Түркі империясы - көшпенділер мемлекеттілігінің классикалық үлгісі. Түркі империясының мұрагерлері. | |||
Тақырып 3.2.2. Шыңғысхан империясы және оның мұрагерлері. | |||
3.3. Қазақ хандығы - Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет. | |||
Тақырып 3.3.1. Ақ Орда - Қазақ хандығының негізі. | + | + | + |
Тақырып 3.3.2. Қазақ хандығы: мемлекеттің саяси институттары. | |||
3.4. Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттіліктің қайта жаңғыртылуы. | |||
Тақырып 3.4.1. Мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру жолындағы қазақ халқының күресі. | |||
Тақырып 3.4.2. Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі. | |||
Тақырып 3.4.3. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуы. | |||
Зерттеу жұмысы. Қазақ мемлекеттілігінің эволюциясы. | |||
4 Бөлім. Мәдениеттің дамуы. | + | + | + |
4.1. Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті - дала өркениетінің мұрасы. | |||
Тақырып 4.1.1. Қазақ халқының материалдық мәдениеті және қолданбалы қолөнері. | |||
Тақырып 4.1.2. Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы. | |||
Тақырып 4.1.3. Әлеуметтік-экономикалық дамудың қазақтардың дәстүрлі дүниетанымының қалыптастырудағы орны. | |||
Тақырып 4.1.4. Тарихи және мәдени ескерткіштер. | |||
Тақырып 4.1.5. Қазақ халқының әдеби және музыкалық мұрасы. | + | + | + |
4.2. Кеңестік кезеңдегі Қазақстан мәдениеті. | |||
Тақырып 4.2.1. Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтар. | |||
4.3. Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет. | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Мәдениеттің қазіргі кезеңдегі дамуы. | |||
Зерттеу жұмысы. Мәдениет және дәстүр – ұлттың генетикалық коды. | |||
5 Бөлім. Өркениет: экономикалық даму ерекшеліктері. | |||
5.1. Қазақтардың тіршілікті қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі. | |||
Тақырып 5.1.1. Қазақстанда көшпелі мал шаруашылығы және егіншіліктің дамуы. | |||
Тақырып 5.1.2. Қолөнер мен кәсіптер. | + | + | + |
5.2. Дала мен қала: өзара қарым-қатынас және өзара әсері. | |||
Тақырып 5.2.1. Қазақстан қала мәдениетінің дамуындағы Ұлы Жібек жолының рөлі. | |||
Тақырып 5.2.2. Экономикалық және мәдени өзара қарым-қатынас және өзара әсері. | |||
Тақырып 5.2.3. Х ғ.-ХІІ ғ. қала мәдениетінің дамуы. | |||
Тақырып 5.2.4. ХVІІІ –ХІХ ғғ.Қазақстанның әлеуметтік – экономикалық дамуы. | |||
Тақырып 5.2.5. ХХ ғасырдың басындағы қазақтың дәстүрлі шаруашылығының күйреуі. | |||
Тақырып 5.2.6. ХХ ғасырдағы Қазақстан экономикасының дамуы. | + | + | + |
Тақырып 5.2.7. Қазақстан Республикасының экономикалық даму бағыты. | |||
Зерттеу жұмысы. Әртүрлі тарихи кезеңдердегі Қазақстанның экономикалық даму ерекшеліктері. | |||
6-Бөлім. Саяси-құқықтық процестер. | + | + | + |
6.1. Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасу тарихы. | |||
Тақырып 6.1.1. Қазақстан халқының моноэтникалық құрамының өзгеруі (XVIII ғасыр - XX ғасырдың басы). | |||
Тақырып 6.1.2. Кеңестік кезеңде Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасуы. | |||
6.2 Қазақстан Республикасының этносаралық қатынастар саласындағы саясаты. | |||
Тақырып 6.2.1. Қазақстан Республикасының көші-қон саясаты. | |||
Тақырып 6.2.2. Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық үлгісі. | |||
Тақырып 6.2.3. Қазақстанның қоғамдық-саяси және мәдени өміріндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі. | |||
Зерттеу жұмысы. | |||
7 Бөлім. Қоғамдық-саяси ойдың дамуы. | |||
7.1. Қазақстандағы әлеуметтік-саяси ойдың эволюциясы. | |||
Тақырып 7.1.1. Қоғамдық-саяси ойдың бастауы және дамуы. | |||
Тақырып. 7.1.2. Қазақ хандығы дәуіріндегі қоғамдық-саяси ойдың дамуы. | |||
Тақырып 7.1.3. "Зарзаман" ағымы өкілдерінің идеологиялық құндылықтары. | |||
Тақырып 7.1.4. ХІХ ғасырдағы қазақ ағартушыларының қоғамдық-саяси көзқарастары. | |||
7.2. "Алаш" –қоғамдық ой және ұлттық идея. | |||
Тақырып 7.2.1. "Алаш" ұлттық идеясының тұжырымдамалық негіздері. | |||
Тақырып 7.2.2. "Алаш" қозғалысы және қазақ революционер-демократтарының саяси көзқарастары. | |||
7.3. "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы - ХХІ ғасырдағы Қазақстан қоғамын біріктіруші негіз. | |||
Тақырып 7.3.1. "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізі. | |||
Тақырып. 7.3.2. Қазақстан қоғамының жалпыұлттық құндылықтары. | |||
Зерттеу жұмысы. | |||
8 Бөлім. Білім мен ғылымның дамуы. | |||
8.1. Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы. | |||
Тақырып 8.1.1. Ортағасырлық Қазақстандағы ғылымның дамуы. | |||
8.2. XVIII-XX ғасырлардағы Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы. | |||
Тақырып 8.2.1. XVIII-ХХ ғасырдың басында Қазақстандағы зерттеулер. | |||
Тақырып 8.2.2. XIX - ХХ ғасырдың басында Қазақстандағы оқу орындарының қызметі. | |||
Тақырып 8.2.3. ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан аумағындағы ғылыми мекемелер мен кешенді зерттеулер. | |||
Тақырып 8.2.4. Кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен қайшылықтары. | |||
Тақырып 8.2.5. Кеңестік кезеңде Қазақстанның орта білім беру, кәсіптік және техникалық білім беру жүйесін дамыту. | |||
Тақырып 8.2.6. Қазақ КСР Ғылым Академиясы – КСРО-ның ірі ғылыми орталығы. | |||
8.3. Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы білім және ғылым жүйесі. | |||
Тақырып 8.3.1. Қазақстан Республикасы білім беру жүйесіндегі өзгерістер. | |||
Тақырып 8.3.2. Қазақстан Республикасы білімімен ғылымы дамуының мәселелері мен болашағы. | |||
Зерттеу жұмысы. Білім мен ғылымға үлес қосқан менің өлкемнің тұлғалары. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы |
Бөлімше | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
1.Өркениет: даму ерекшеліктері | Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы | 1) "Орталық Азия" ұғымын аймақтың тарихи және географиялық ерекшеліктерін сипаттау үшін пайдалану; |
1) "Орталық Азия" ұғымының тарихи және географиялық ерекшеліктерін талдайды; |
2) әлемдік өркениеттегі Орталық Азияның рөлі туралы ғалымдардың пікірлері негізінде қорытынды жасау; |
1) Орта Азияның әлемдік өркениетке қосқан рөлін анықтайды; | ||
3) орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтарының ерекшеліктерін сипаттау. |
1) Орта Азияның ежелгі өркениетінің ерекшеліктерін анықтайды; | ||
"Ұлы Дала" өркениеті | 1) Ұлы дала өркениетінің пайда болуы мен қалыптасу ерекшеліктерін түсіндіру. |
1) "Ұлы Дала" тарихи-географиялық аймағын анықтайды; | |
2) Қазақстан аумағындағы ежелгі археологиялық мәдениеттердің ерекшеліктерін сипаттау. |
1) Ұлы дала өркениетінің пайда болуы мен қалыптасу ерекшеліктерін анқтайды (энеолит, қола дәуірі); | ||
Орталық Азия және әлемдік өркениет | 1) Орталық Азия халықтарының материалдық мәдениет жетістіктерін талдау арқылы адамзаттың дамуына қосқан үлесін анықтау. |
1) Отырықшы-егіншілік және көшпелі өркениет арасындағы сауда-экономикалық байланысты сипаттайды; | |
Этника | Қазақ халқының шығу тегі | 1) Этникалық процестердің сабақтастығын анықтай отырып, Қазақстан аумағындағы этногенездің кезеңдерін айқындау. |
1) Қазақстандағы этникалық процестерді түсіндіру үшін "антропогенез", "этногенез", "этнос" ұғымдарын пайдаланады; |
Дәстүрлі қазақ қоғамы: этникалық құрылымы және әлеуметтік ұйымдасуы | 1) Тарихи кезеңдерді талдау негізінде қазақтардың ру-тайпалық ұйымдасу түрінің қалыптасу алғышарттарын талдау; |
1) Қазақтардың этникалық құрылымын сипаттау үшін "ру", "тайпа", "жүз", "ата-жұрт", "ата-мекен" ұғымдарын пайдаланады; | |
2) дәстүрлі қазақ қоғамындағы әлеуметтік институттардың функционалдық рөлін ашып көрсету. |
1) Қазақтардың әлеуметтік жіктелуіне тән ерекшеліктерді анықтау үшін "ақсүйек", "қарасүйек ", "хан", "сұлтан", "би", "батыр" ұғымдарын пайдаланады; | ||
Мемлекет соғыс және революциялар тарихынан |
Қазақстан территория | 1) Қазақстанда мемлекеттіліктің қалыптасуының тарихи кезеңдерін түсіндіру. |
1) Қазақстан территориясындағы ерте мемлекеттерді анықтайды; |
Ұлы Дала көшпенділе | 1) Деректерді талдау негізінде түркі мемлекеттерінің дамуын зерттеу, мемлекет құрылысындағы сабақтастықты анықтау; | 1) Түркі империясының саяси-экономикалық даму ерекшелігін түсіндіреді. | |
2) XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердің геосаяси белсенділігін сипаттау арқылы, олардың Еуразиядағы тарихи процестердің барысына әсер ету дәрежесін анықтау. |
1) XIII-XVғ.ғ. мемлекеттердің Еуразиядағы басты тарихи оқиғалардағы белсенділігін сипаттайды; | ||
Қазақ хандығы - Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет | 1) Қазақстанда мемлекеттіліктің қалыптасуының тарихи кезеңдерін түсіндіру; |
1) Ақ Орда мен Қазақ хандығының тарихи сабақтастығы фактілерін анықтайды және талдайды. | |
2) Мемлекет құрылысындағы сабақтастықты анықтай отырып, Қазақ хандығының саяси институттарының ерекшеліктерін зерттеу. | 1) Қазақ хандығының саяси институттары мен ерте көшпелі мемлекеттерін салыстырмалы талдау негізінде көшпелі өркениеттердің мемлекеттік құрылымы нысандарының сабақтастығын дәлелдейді | ||
Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттілік | 1) Мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру жолындағы қазақ халқының күресін зерттеу; |
1) Қазақстанның мемлекеттік егемендігінен айрылуының себеп-салдарын анықтайды; | |
2) Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі кезеңіндегі қоғамдық-саяси дамуындағы жетістіктері мен қарама-қайшылықтарын талдау; |
1) "Автономдық кеңес республикасы", "кеңес одағы республикасы", "унитарлы мемлекет" ұғымдарын | ||
3) Мемлекеттік стратегиялар мен бағдарламалардың мазмұнын зерттей отырып Қазақстан Республикасының даму бағдарларын болжау. |
1)Мемлекеттік стратегиялар мен бағдарламалардың мазмұнын саралай келе қазіргі кезеңдегі қол жеткізген табыстар мен салыстырады; | ||
Мәдениеттің дамуы | Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті - дала өркениетінің мұрасы | 1) Қазақ халқының материалдық мәдениеті және қолданбалы қолөнердегі жеткен жетістіктерін талдау; |
1) "Мәдениет", "дала өркениеті", "материалдық мәдениет", "рухани мәдениет", "қолданбалы өнер", "мәдени мұра" ұғымдарын пайдалану арқылы қазақ халқының мәдени жетістіктерін сипаттайды; |
2) Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы Ұлы Дала өркениетінің жалғасы екендігін дәлелдеу; | 1) "Әдет-ғұрып" "рәсім", "салт-дәстүр", "діл (менталитет)" ұғымдарын пайдалану арқылы қазақ халқының дәстүрлі дүниетанымын анықтайды. | ||
3) Қазақ халқының рухани адамгершілік құндылықтарын сипаттау; | 1) қазақ халқының рухани адамгершілік құндылықтарын, салт дәстүрін зертеу | ||
4) дала өркениетінің тарихы мен мәдениетінің көрнекті ескерткіштерін сипаттау; |
1) Дала өркениетінің тарихы мен мәдениетінің көрнекті ескерткіштерін зерттейді; | ||
5) Қазақ әдебиеті мен музыкалық мұрасының маңызды жетістіктерін халықтың рухани -адамгершілік құндылықтары тұрғысынан сипаттау. |
1) Қазақ халқының мәдени мұрасындағы ауыз әдебиетінің маңызын анықтайды; | ||
Кеңестік кезеңдегі Қазақстан мәдениеті | 1) Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтарды талдау; |
1) Кеңестік дәуірдегі Қазақстан мәдениеті саласындағы жаңа бағыттарды және жанрларды анықтайды; | |
2) кеңестік кезеңдегі Қазақстандағы білім мен ғылымның жетістіктерін талдау, олардың даму қиындықтарын анықтау. |
1) Кеңестік кезеңдегі Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуындағы жетістіктерді анықтайды; | ||
Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет | 1) Мәдениеттің қазіргі кезеңдегі дамуы сипаттау. |
1) Қазақстан Республикасының мәдениет саласындағы жаңа бағыттарын және жанрларды сипаттайды; | |
Өркениет: экономикалық дамудың ерекшеліктері |
Қазақтардың тіршілікті қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі. | 1) Көшпелі мал шаруашылығы мен егін шаруашылығының ерекшеліктерін анықтаңыз; |
1) Қазақстан халқының тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінің қалыптасуына және дамуына табиғи-географиялық факторлардың әсерін зерттейді; |
2) Қазақ қолөнері мен кәсібінің дамуын этнографиялық материалдар негізінде сипаттау; |
1) Қазақ қолөнері мен кәсібінің дамуын этнографиялық материалдар негізінде талдайды; | ||
3) Қазақстандағы қала мәдениетінің дамуына Ұлы Жібек жолының тигізген рөлін талдау; |
1) Картаны пайдаланып, Ұлы Жібек жолының Қазақстан аумағындағы бағыттары мен жолдарын зерттейді; | ||
4) Отырықшы және көшпелі өркениет арасындағы өзара байланыстарды сипаттау; |
1) Сауда-экономикалық қарым-қатынастар жүйесінде көшпелі және отырықшы халықтың өзара қарым-қатынасын сипаттайды; | ||
5) Х-ХІІ ғасырлардағы Ұлы Жібек жолындағы қалалық мәдениеттің даму ерекшеліктерін талдау; |
1) Картаны пайдалана отырып, Ұлы Жібек жолындағы қалалардың орналасуын айқындайды; | ||
6) ХVІІІ –ХІХ ғғ. Қазақстандағы әлеуметтік – экономикалық дамуын сипаттайтын факторларды талдау; |
1) Ресейдің отаршылдық саясаты кезеңіндегі аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуын талдайды; | ||
7) ХХ ғасырдың басындағы қазақтың дәстүрлі шаруашылығының күйреу себебін анықтау; |
1) Дәстүрлі мал шаруашылығының бұзылуына Ресейдің отарлау саясатының тигізген әсерін талдайды; | ||
Қазақстанның қазіргі замандағы әлеуметтік- экономикалық дамуы | 1) ХХ ғасырдағы Қазақстан экономикасының дамуы бағыттарын айқындайтын факторларды талдау; |
1) "Экономикалық жүйе", "дәстүрлі (аграрлы) экономика", "жоспарлы (социалистік) экономика" ұғымдарын пайдалана отырып, Қазақстанның экономикалық даму ерекшеліктеріне талдау жасау; | |
2) Қазақстан Республикасының экономикасының дамуы кезеңдері мен ерекшеліктерін талдау. |
1) Қазақстан Республикасы экономикасының даму кезеңдерін талдайды, олардың қазіргі кездегі ерекшеліктерін анықтайды; | ||
Саяси-құқық | Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасу тарихы | 1) Қазақстанның этникалық құрамының өзгеру кезеңдерін зерттеу; |
1) "Аграрлық саясат", "көші-қонсаясаты", "моноэтностық құрам" ұғымдарын пайдалана отырып, Қазақстанның этникалық құрамының өзгеру үрдісіне талдау жасайды; |
2) кеңестік кезеңдегі Қазақстан этностарының мәдени өзара ықпалының ерекшеліктерін сипаттау. |
1) "Депортация", "арнайы қоныс аударушылар", "ұлттық саясат", "интернационализм", "толеранттылық" ұғымдарын пайдалана отырып, Қазақстанның полиэтникалық қоғамын қалыптастыру процесін түсіндіреді; | ||
Қазақстан Республикасы | 1) Қазақстан Республикасының көші-қон саясаты талдау. |
1) Көші-қон саясатының ерекшеліктерін анықтау үшін "көші-қон", "эмиграция", "иммиграция", "репатриант", "диаспора", "ирридента" ұғымдарын пайдаланады; | |
2) Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық моделін талдау. | 1) Мемлекеттік стратегияларды және бағдарламаларды зерттеу негізінде ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық үлгісіне баға береді. | ||
3) Қазақстанның саяси-әлеуметтік және мәдени өміріндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі айқындау. | 1) Ұлттық бірлікті және қазақстандық бірегейлікті нығайтудағы Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлін анықтайды. | ||
Қоғамдық-саяси ойдың дамуы | Қазақстандағы әлеуметтік-саяси ойдың эволюциясы | 1) Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанның тарихи тұлғаларының қоғамдық-саяси идеяларын талдау; |
1) Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанның тарихи тұлғаларының қоғамдық-саяси идеяларын анықтайды; |
2) тарихи қайраткерлердің Қазақстанның қоғамдық-саяси ойының дамуына қосқан үлесін бағалау. |
1) Қазақ ұлттық мемлекеттілігінің тарихи тағдыры туралы "Зар-заман" өкілдері идеяларының маңыздылығын зерттейді; | ||
"Алаш" –қоғамдық ой және ұлттық идея |
1) "Алаш" ұлттық идеясының тарихи негіздерін анықтау; |
1) "Алаш" ұлттық идеясының біріктіруші рөлін айқындайды; | |
"Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы - ХХІ ғасырдағы Қазақстан қоғамын біріктіруші негіз | 1)"Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізін анықтау Қазақстан қоғамының жалпыұлттық құндылықтарын талдау. |
1) "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізін анықтайды; | |
Білім мен ғылымның дамуы | Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы | 1) Ғылымның дамуына Қазақстандағы ортағасырлық ғалымдардың қосқан үлесін зерттеу. |
1) Ортағасырлық ойшылдардың Қазақстанның ғылыми білімін дамытуға қосқан үлесін бағалайды; |
XVIII-XX ғасырлардағы Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы | 1) XIX-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан аумағында оқу орындардың дамуындағы өзгерістер мен сабақтастықты анықтау; |
1) ХІХ - ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан аумағындағы білім беру мекемелерінің дамуындағы өзгерістер мен сабақтастықты түсіндіреді; | |
2) ХХ ғасырдың басында зайырлы білім беру мен қазақ зиялыларының қалыптасу тарихын талдау. |
1) Дала өлкесінің ауылдық мектептерінде білім беруді сипаттайды; | ||
3) Кеңестік білім беру жүйесінің реформаларын және Қазақстандағы ғылымның дамуын талдау. |
1) Қазақстандағы кеңестік білім беру жүйесінің және ғылымның даму кезеңдерін сипаттайды; | ||
4) Қазақстандағы орта, кәсіптік және техникалық білім беру саласындағы кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен қайшылықтарын талдау. | 1) Қазақстандағы кәсіптік және техникалық білім беру саласындағы жетістіктер мен қайшылықтарды талдайды. | ||
Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы білім және ғылым жүйесі | 1) Әлемдік білім беру және ғылыми кеңістікке интеграциялау контекстінде Қазақстан Республикасының Білім және ғылымын дамытудың проблемалары мен перспективаларын талдау. |
1) Қазақстан Республикасының стратегиялары мен бағдарламаларын зерделеу негізінде білім және ғылым жүйесін жаңғыртудың алғышарттары мен маңызын айқындайды; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 11 - қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Дене шынықтыру" пәнін оқытудың мақсаты - салауатты дене дамуына, спортқа тән қозғалыс дағдылары мен дене қабілеттерін игеруге бағытталған дене шынықтыру негіздерін қалыптастыру болып табылады.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді шешуді көздейді:
1) дене шынықтыру және спорт саласында теориялық білім мен практикалық дағдыларды дамыту;
2) өзінің физикалық және психикалық денсаулығын жақсартуға ұмтылу мотивациясы;
3) төзімділікке, жылдамдыққа, күшке, ептілік пен икемділікке ықпал ететін білім алушылардың қозғалыс дағдыларын дамыту;
4) патриотизм, құрмет, жауапкершілік және өзара түсіністік сезімін тәрбиелеу;
5) білім алушыларды өмір бойы салауатты өмір салтын ұстануға ынталандыру және одан әрі алған дағдыларын қолдану;
6) жалпы адамзаттық мәдениеттің бір бөлігі ретінде дене шынықтыру туралы идеяны қалыптастыру;
7) дене шынықтырумен өз бетінше айналысуға, оларды демалу, жаттығу, жұмысқа қабілеттілігін арттыру, денсаулықты нығайту мақсатында саналы түрде қолдануға қажеттілік пен дағдыға тәрбиелеу;
8) жарыс қызметін ұйымдастыру арқылы оқу процесінде практикалық дағдылар мен теориялық білімдермен алмасу және салауатты бәсекелестікті дамыту;
9) теорияны зерделеу кезінде АКТ қолдану (ойын спорты ережелері, тактиканы үйрену, тестілеу және т. б.);
10) болжанатын (болашақ) кәсіпті таңдау кезінде жеке кәсіптік-қолданбалы дене шынықтыру даярлығына бағдарлану.
Дене шынықтыру пәнің өткізу барысында келесі пәндермен пәнаралық байланыстар жүзеге асырылады:
1) "Қазақ тілі", "Орыс тілі", "Ағылшын тілі": дене шынықтыру саласындағы терминдермен сөздік қорын толықтыру;
2) "Физика": "механикалық жұмыс", "ауаға төзімділік", "дене салмағы", "біркелкі емес және біркелкі сырғанау", "қуат" ұғымдары туралы алынған білімді пайдалану;
3) "Алгебра және талдаудың басталуы", "геометрия": ұзындықты, биіктікті, жылдамдықты, қашықтықты, уақытты өлшеу, ұзындық пен биіктікке секіру кезінде жүгіруді есептеу;
4) "Биология": темекі шегу мен алкогольдің ағзаға, зат алмасуға теріс әсері туралы материалды пайдалану;
5) "Қазақстан тарихы", "Дүниежүзі тарихы": олимпиадалық қозғалыс тарихы; қазақтың ұлттық спорт түрлерінің пайда болу тарихы;
6) "География": жер бедерін білу, түрлі белгілер бойынша, карта бойынша жер бедерін бағдарлай білу;
7) "Бастапқы әскери және технологиялық дайындық": саптық жаттығуларды пайдалану; кедергілер жолақтарынан өту; өмірлік маңызды қозғалыс дағдылары мен дағдыларына үйрету, оларды күрделілігі әртүрлі жағдайларда қолдану; патриотизмге, өз Отанына деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу.
4. Оқу пәнінің мазмұны 11 Бөлімнен тұрады:
1) Дене шынықтыру туралы білім
2) Жеңіл атлетика
3) Спорттық ойындар. Футбол
4) Спорттық ойындар. Волейбол
5) Спорттық ойындар. Баскетбол
6) Үстел теннисі
7) Гимнастика 8) ұлттық спорт түрлері.
9) Қысқы спорт түрлері. Шаңғы спорты. Конькимен жүгіру.
10) Жүзу
11) Туризм
Пәннің негізгі мазмұны:
1 бөлім. "Дене шынықтыру" пәндегі қауіпсіздік техникасы. Дене шынықтыру және спортпен шұғылдану кезінде өзін-өзі бақылау. Қазақстанда дене шынықтыру мен спорттың даму тарихы. Жеке гигиена. Шынығу. Тамақтану және тамақтану режимі. Жаман әдеттер. Олардың адам денсаулығына әсері. Қазіргі қоғамдағы дене шынықтыру және спорт. Салауатты өмір салты және оның компоненттері. Жеке гигиена
2 бөлім.. Жеңіл атлетика.
Қауіпсіздік техникасы. Қысқа қашықтыққа жүгіру. Төменгі мәре. Орта қашықтыққа жүгіру. Жоғары бастама. Ұзақ қашықтыққа жүгіру. Аяқтау техникасы. Орнынан ұзындыққа секіру техникасы. Жүгіруден ұзындыққа секіру техникасы. Эстафеталық жүгіру. Эстафеталық таяқшаны беру техникасы.
3 бөлім. Спорттық ойындар. Футбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойынның негізгі ережелері. Ойыншылардың алаң бойымен қозғалысы. Допқа иелік ету техникасының негізгі элементтерін дамыту. Допқа иелік ету. Шабуылдағы және қорғаныстағы ойыншылардың жеке әрекеттері. Ойыншылардың командалық әрекеттері. Футболдағы ойыншылардың тактикалық әрекеттерінің негіздері. Екі жақты ойын. Футбол ойынына төрешілік ету.
4 бөлім. Спорттық ойындар. Волейбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойынның негізгі ережелері. Ойыншылардың қозғалысы. Волейбол алаңы. Допты жоғарыдан беру. Допты төменнен беру. Допты беру. Жоғарыдан допты қабылдау. Шабуыл әрекеттері. Қорғаныс ойыны. Допты екі қолмен жоғарыдан қабылдау және беру дағдыларын жетілдіру. Оқыту ойыны волейбол. Қозғалыс дағдыларын жетілдіру. Екі жақты ойын. Волейбол ойынына төрешілік ету.
5 бөлім. Спорттық ойындар. Баскетбол. Стритбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойын ережесі. Ойыншылардың алаңдағы қозғалысы. Шабуыл техникасы. Қорғаныс техникасы. Қозғалыста допты беру. Допты ұстап алу және соғу. Еркін лақтыру. Баскетбол ойынына төрешілік ету.
6 бөлім. Үстел теннисі
Қауіпсіздік ережесі. Ойын ережесі. Ойын кезіндегі тұрыс пен қозғалыс. Беру және алу. Ойынның Тактикалық әрекеттері.
7 бөлім. Гимнастика
Қауіпсіздік ережесі. Жаттығу кезіндегі сақтандырудың рөлі. Гимнастиканың түрлері. Жауынгерлік жаттығулардың элементтері. Жалпы дамыту жаттығулары. Гигиеналық гимнастика бойынша жаттығулар (таңертеңгілік жаттығулар, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру үзілісі). Сауықтыру гимнастикасының элементтері Жұмыс күнінде қолданылатын арнайы гимнастикалық жаттығулар кешендері. Гигиеналық гимнастика бойынша жаттығулар (таңертеңгілік жаттығулар, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру үзілісі). Спорттық жабдықтарды (гимнастикалық таяқ, құрсау, фитбол) пайдаланатын сыртқы тарату құрылғылары. Сауықтыру гимнастикасының элементтері. Акробатикалық жаттығулар. Гимнастикалық құрал-жабдықтардағы жаттығулар. Көркем гимнастика элементтері. Жеңіл атлетикалық гимнастиканың элементтері. Тепе-теңдік пен вестибулярлық тұрақтылыққа арналған жаттығулар.
8 бөлім. Ұлттық спорт түрлері. Асық ату. Бестас. Тоғызқұмалақ. Қазақша-күрес. Ұлттық ойындардың түрлері. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. Ойын техникасы. Ойынның тактикалық әрекеттері.
9 бөлім. Қысқы спорт түрлері. Шаңғы спорты. Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Қозғалыс түрлері. Бұрылу түрлері. Көтерілу түрлері. Жартылай конькимен сырғанау. Қолмен итерусіз конькимен сырғанау. Ауыспалы конькимен сырғанау. Бір мезгілде бір сатылы конькимен сырғанау. Тиісті іс-шараларға арналған жылыту және қалпына келтіру әдістері. Қашықтықты өту тактикасының негіздері. Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Сырғанаудың негізгі әдістері. Бұрылыстар. Тежеу. Артқа сырғанау. Сырғанау.
10 бөлім. Жүзу. Қауіпсіздік техникасы. Құрлықтағы жүзушілерге арналған арнайы жаттығулар. Құрғақ жүзу. Жүзу техникасын қою. Денені айналдыру және тыныс алу. Сырғанау және тепе-теңдік. Жүзу стильдері
11 бөлім. Туризм.
Туризм ережелері. Түйіндер. Өткелдер. Жарақат кезіндегі алғашқы көмек. Шатыр орнату. Карталар. Компас. Өрт түрлері.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту;
5) Жұмыс жаттығуларының бағдарламаларын әзірлеу кезінде жергілікті климаттық жағдайларды ескере отырып, қысқы спорт түрлерін рекреациялық жүгірумен және басқа аэробтық жаттығулармен ауыстыру ұсынылады;
6) Жүзумен айналысу мүмкіндігі болмаған жағдайда, жүзу бағдарламасын іске асыруға бөлінген уақыт педагогикалық кеңестің шешімімен спорттық ойындар, гимнастика бойынша дағдыларды одан әрі жетілдіруге пайдаланылады.
6. Оқу жүктемесінің көлемі 120 сағатты (5 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 Бөлім. Дене шынықтыру туралы білім. | |||
1.1. Дене шынықтыру туралы. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Дене шынықтыру сабақтарындағы қауіпсіздік техникасы. Дене шынықтыру және спортпен шұғылдану кезінде өзін-өзі бақылау. | |||
Тақырып 1.1.2. Қазақстанда дене шынықтыру мен спорттың даму тарихы. | |||
Тақырып 1.1.3. Жеке гигиена. Шынығу. Тамақтану және тамақтану режимі. | |||
Тақырып 1.1.4. Жаман әдеттер. Олардың адам денсаулығына әсері. | |||
Тақырып 1.1.5. Қазіргі қоғамдағы дене шынықтыру және спорт. | |||
Тақырып 1.1.6. Салауатты өмір салты және оның компоненттері. | |||
2 Бөлім. Жеңіл атлетика. | |||
2.1. Жеңіл атлетика жаттығулары. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Қауіпсіздік техникасы. Қысқа қашықтыққа жүгіру. | |||
Тақырып 2.1.2. Төменгі старт. | |||
Тақырып 2.1.3. Орта қашықтыққа жүгіру. | |||
Тақырып 2.1.4. Жоғары старт. | |||
Тақырып 2.1.5. Ұзақ қашықтыққа жүгіру. | |||
Тақырып 2.1.6. Мәреге жету техникасы. | |||
Тақырып 2.1.7. Ұзындыққа секіру техникасы. | |||
Тақырып 2.1.8. Жүгіруден ұзындыққа секіру техникасы. | |||
Тақырып 2.1.9. Граната лақтыру. | |||
Тақырып 2.1.10. Эстафеталық жүгіру. Эстафеталық таяқшаны беру техникасы. | |||
3 Бөлім. Спорттық ойындар. Футбол. | |||
3.1. Футбол ойынның негізгі ережелері. | + | + | + |
Тақырып 3.1 Қауіпсіздік техникасы. Ойынның негізгі ережелері. | |||
Тақырып 3.2 Ойыншылардың алаң бойымен қозғалысы. Допты иелену техникасының негізгі элементтерін дамыту. | |||
Тақырып 3.3 Допты иелену. | |||
Тақырып 3.4 Ойыншылардың шабуыл мен қорғаныстағы жеке әрекеттері. | |||
Тақырып 3.5 Ойыншылардың командалық әрекеттері. Футболдағы ойыншылардың тактикалық әрекеттерінің негіздері. | |||
Тақырып 3.6 Екі жақты ойын. Төрелік ойындар футбол. | |||
4 Бөлім. Спорттық ойындар. Волейбол. | |||
4.1. Волейбол ойынның негізгі ережелері. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Қауіпсіздік техникасы. Ойынның негізгі ережелері. | |||
Тақырып 4.1.2. Ойыншылардың қозғалысы. | |||
Тақырып 4.1.3. Волейболшының ұстанымы. | |||
Тақырып 4.1.4. Допты жоғарыдан беру. | |||
Тақырып 4.1.5. Допты төменнен беру. | |||
Тақырып 4.1.6. Допты беру. | |||
Тақырып 4.1.7. Допты берудегі қабылдау. | |||
Тақырып 4.1.8. Шабуыл әрекеттері. | |||
Тақырып 4.1.9. қорғаныстағы ойын. | |||
Тақырып 4.1.10. допты жоғарыдан екі қолмен қабылдау және беру дағдыларын жетілдіру. Оқу волейбол ойыны. | |||
Тақырып 4.1.11 қозғалыс дағдыларын жетілдіру. Екі жақты ойын. | |||
4.1.12 Волейбол ойындарына төрелік. | |||
5 Бөлім. Спорттық ойындар. Баскетбол. | |||
5.1. Баскетбол ойынның негізгі ережелері. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 5.1.2. Ойыншылардың қозғалысы. | |||
Тақырып 5.1.3. Шабуылда ойнау техникасы. | |||
Тақырып 5.1.4. Қорғаудағы ойын техникасы. | |||
Тақырып 5.1.5. Допты қозғалыста беру. | |||
Тақырып 5.1.6. Допты ұстап алу және қағу. | |||
Тақырып 5.1.7. Еркін лақтыру. | |||
Тақырып 5.1.8. Баскетбол ойынына төрешілік ету. | |||
6 Бөлім. Үстел теннисі. | |||
6.1. Үстел теннисінің негізгі ережелер. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. үстел теннисі. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 6.1.2. Ойын кезіндегі тұрыс пен қозғалыс. | |||
Тақырып 6.1.3. Берулер мен қабылдаулар. | |||
7 Бөлім. Гимнастика. | |||
7.1. Гимнастикалық жаттығулар | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Қауіпсіздік техникасы. Гимнастика түрлері. | |||
Тақырып 7.1.2 .Саптық жаттығулардың элементтері. | |||
Тақырып 7.1.3. Жалпы дамыту жаттығулары. Гигиеналық гимнастиканы оқыту (таңертеңгі гимнастика, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру паузасы). | |||
Тақырып 7.1.4 .Сауықтыру гимнастикасының элементтері. | |||
Тақырып 7.1.5. Қолданбалы жаттығулар. | |||
Тақырып 7.1.6. Акробатикалық жаттығулар. | |||
Тақырып 7.1.7. Гимнастикалық құрал-жабдықтардағы жаттығулар. | |||
Тақырып 7.1.8. Ритмикалық гимнастиканың элементтері. | |||
Тақырып 7.1.9. Өндірістік гимнастиканың элементтері. | |||
Тақырып 7.1.10. Спорттық гимнастика элементтері. | |||
Тақырып 7.1.11. Сауықтыру гимнастикасының элементтері. | |||
8 Бөлім. Ұлттық спорт түрлері. | |||
8.1. Ұлттық ойындардағы қауіпсіздік ережелері мен әдістері. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Тоғызқұмалақ. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 8.1.2. Тоғызқұмалақ шабуылдың техникалық-тактикалық әрекеттері. | |||
Тақырып 8.1.3. Тоғызқұмалақ. Қорғаудың техникалық-тактикалық әрекеттері. | |||
Тақырыбы 8.1.4. Асық ату. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырыбы 8.1.5. Асық ату.Техникалық-тактикалық іс-әрекеттер. | |||
Тақырып 8.1.6. Бестас. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 8.1.7. Ашық ойындардағы Ұлттық ойындардың элементтері. | |||
Тақырыбы 8.1.8. қазақша-күрес. Негізгі ережелер. | |||
Тақырыбы 8.1.9. қазақша-күрес техникасы. | |||
9 Бөлім. Қысқы спорт түрлері. | |||
9.1. Қысқы спорт түрлеріндегі қауіпсіздік ережелері мен техникасы. | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Шаңғы спорты. Қауіпсіздік техникасы. Бір мезгілде екі сатылы конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.1.2. Шаңғы спорты. Жартылай конькимен жүгіру. | |||
Тақырып 9.1.3. Шаңғы спорты. Қолмен итерусіз конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.1.4. Шаңғы спорты. Ауыспалы конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.1.5. Шаңғы спорты. Бір мезгілде бір сатылы конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.1.6. Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Конькимен сырғанаудың негізгі әдістері. | |||
Тақырып 9.1.7. Конькимен жүгіру. Бұрылыстар. | |||
Тақырып 9.1.8. Конькимен жүгіру. Тежеу. | |||
Тақырып 9.1.9 .Конькимен жүгіру. Артқа сырғанау. | |||
Тақырып 9.1.10 Конькимен жүгіру. Айналмалы сырғанау. | |||
10 Бөлім. Жүзу. | |||
10.1. Жүзудегі негізгі ережелер. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Қауіпсіздік техникасы. Құрлықтағы жүзушілерге арналған арнайы жаттығулар. | |||
Тақырып 10.1.2 . Құрғақ жүзу. | |||
Тақырыбы 10.1.3. Жүзу техникасын қою. | |||
Тақырып 10.1.4. Өзекті айналдыру және тыныс алу. | |||
Тақырып 10.1.5. Сырғанау және тепе-теңдік. | |||
Тақырып 10.1.6. Жүзу стильдері. | |||
11-Бөлім. Туризм. | |||
11.1. Дене шынықтыру жүйесіндегі Туризм. | + | + | + |
Тақырып 11.1.1. Туризм. Туризм ережелері. | |||
Тақырып 11.1.2. Түйіндер. Өткелдер. | |||
Тақырып 11.1.3. Жарақаттарға алғашқы көмек. Шатырды орнату. | |||
Тақырып 11.1.4 Карталар. Компас. | |||
Тақырып 11.1.5. От жағу түрлері. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлімнің атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Дене шынықтыру туралы білім | Дене шынықтыру туралы білім | 1) Дене шынықтыру пәнінде қауіпсіздік техникасын және салауатты өмір салтын ұстану қажеттілігін, дәрігерге дейінгі алғашқы көмек көрсетудің негіздері мен қағидаттарын түсіндіру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде қауіпсіздік техникасы қағидаларын тізімдейді; |
2) Жеке гигиена, ұтымды тәуліктік режим, оның денсаулық пен жұмысқа қабілеттілікке әсері, шынығу, тамақтану рационы және тамақтану режимі туралы түсіндіру. Жаман әдеттерді және олардың адам денсаулығына әсерін анықтау. |
1) Рационалды тәуліктік режим, оның денсаулық пен өнімділікке әсері. шынығу және тамақтану және тамақтану режимі туралы, жеке гигиена ережелерін біледі және орындайды; | ||
3) Кәсіптік аурулардың алдын алу үшін дене жаттығуларын анықтау. Жарақаттанудың алдын алу үшін өндірістік гимнастиканың маңыздылығын түсіндіру. |
1) Дене жаттығулары арқылы кәсіптік аурулардың алдын алу бойынша жаттығуларды анықтайды және орындайды; | ||
Жеңіл атлетика | Жеңіл атлетика жаттығулары | 1) Дене шынықтыру пәнінде жеңіл атлетиканың қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіруі. Жалпы дамыту және арнайы жүгіру жаттығуларын орындау. |
1) Дене шынықтыру пәнінде жеңіл атлетиканың қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Орта және алыс қашықтықтарға жүгіруде техникалық-тактикалық дайындықты меңгеруге міндетті. |
1) Қысқа, орта және ұзақ қашықтыққа жүгіру фазаларын ажыратады; | ||
3) Орнынан ұзындыққа секіру техникасын және жүгіруден ұзындыққа секіру техникасын меңгеру. |
1) Орнынан ұзындыққа секіру және жүгіруден ұзындыққа секіру фазаларын ажыратады; | ||
4) Граната лақтыру техникасын және ядроны итеру техникасын меңгеру. |
1) Граната лақтыру фазаларын және ядроның итеру фазаларын анықтайды; | ||
5) Эстафеталық таяқшаны беру техникасын меңгеру. | 1) Эстафеталық таяқшаны беру техникасын түсіндіреді және орындайды. | ||
Спорттық ойындар. Футбол | Футбол ойынның негізгі ережелері | 1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру. Футбол спорт түрлері бойынша ойын ережелерін түсіну. |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Футбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Футболдағы техникалық әрекеттерді ажыратады (қозғалу, допқа ие болу, қорғаныс пен шабуылда әрекет ету қақпасына соғу); | ||
3) Футболдағы ережелерді түсіндіріп, ойында төрелік ете білу. | 1) Футболдағы ережелерді түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі. | ||
Спорттық ойындар. Волейбол | Волейбол ойынның негізгі ережелері |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Волейбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Волейболдағы техникалық әрекеттерді ажыратады (қозғалыстар, берілістер, допты қабылдау, қорғаныстағы және шабуылдардағы әрекеттер); | ||
3) Волейбол ережелерін түсіндіріп, ойында төрелік ете білу | 1) Волейбол ережелерін түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі. | ||
Спорттық ойындар. Баскетбол | Баскетбол ойынының негізгі ережелері | 1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру. Спорт (баскетбол) бойынша ойын ережелерін түсіну. |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Баскетбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Баскетболдағы техникалық әрекеттерді (қозғалыс, жүргізу, Пас беру, сақинаға лақтыру, қорғаныстағы және шабуылдағы әрекеттер, финттер) ажыратады; | ||
3) Баскетбол ережелерін түсіндіріп, ойында төрелік ете білу | 1) Баскетбол ережелерін түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі | ||
Үстел теннисі | Үстел теннисінің негізгі ережелері | 1) Үстел теннисі ойынына техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Үстел теннисіндегі техникалық әрекеттерді ажыратады (стендтер мен қозғалыстар, алаңдар мен тәсілдер, қорғаныстағы және шабуылдағы әрекеттер); |
Гимнастика | Гимнастикалық жаттығулар | 1) Дене шынықтыру пәнінде гимнастика бойынша қауіпсіздік техникасын түсіндіруге міндетті. Сауықтыру гимнастикасының элементтерін орындау. |
1) Дене шынықтыру пәнінде гимнастикадағы қауіпсіздік техникасын түсіндіреді; |
1) Гимнастикада негізгі саптық, жалпы дамыту, қолданбалы және акробатикалық жаттығуларды орындауға міндетті. |
1) Ритмикалық гимнастика элементтерін, өндірістік гимнастика элементтерін, спорттық гимнастика элементтерін және сауықтыру гимнастикасы элементтерін ажыратады және орындайды; | ||
3) Гимнастикалық снарядтарда негізгі жаттығуларды орындау. |
1) Орындалатын қозғалыс әрекеттерінің күрделілік деңгейлерін айқындайды; | ||
Ұлттық спорт түрлері | Ұлттық ойындардағы қауіпсіздік ережелері мен әдістері | 1) Дене шынықтыру пәнінде ұлттық спорт түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы мен ойын ережесін түсіндіру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде ұлттық спорт түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Ұлттық спорт түрлерінде техникалық-тактикалық іс-қимылдарды орындау. |
1) Тоғызқұмалақ ойынындағы техникалық-тактикалық іс-қимылдарды ажыратады; | ||
Қысқы спорт түрлері | Қысқы спорт түрлеріндегі қауіпсіздік ережелері мен техникасы | 1) Дене шынықтыру пәнінде шаңғы және конькимен жүгіру спортынан қауіпсіздік техникасын түсіндіру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде қысқы спорт түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Шаңғымен жүру техникасын түсіндіру. |
1) Шаңғымен жүру техникасын ажыратады: конькимен және жартылай конькимен, көлденең және бір мезгілде конькимен сырғанау; | ||
Жүзу | Жүзудегі негізгі ережелер | 1) Дене шынықтыру пәнінде бассейнде және құрлықта қауіпсіздік техникасын түсіндіру. Жүзушілерге арналған арнайы жаттығуларды меңгеру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде бассейнде және құрлықта қауіпсіздік техникасы қағидаларын тізімдейді; |
2) Жүзу техникасын меңгеру. |
1) Жүзу стильдерін ажыратады; | ||
Туризм | Дене шынықтыру жүйесіндегі Туризм | 1) Туризм және оның ережелері туралы түсіндіру. Туризмдегі техниканы, тораптарды, өткелдерді ажыратыңыз. Жарақат алған кезде алғашқы көмек көрсету ережелері туралы түсіну. |
1) Туризм түрлерін және оның ережелері туралы біледі және ажыратады; |
4-тарау. Білім алушылардың дене дайындығы деңгейлерінің кестесі (ұлдар)
Сынақ түрлері | Дене шынықтыру деңгейлері | |||||
Х (орташа) | төмен | орташадан төмен | орташа | орташадан жоғары | жоғары | |
Жүгіру 30 м | 4,9 | 5,6 | 5,5 – 5,3 | 5,2 – 4,6 | 4,5 -4,3 | 4,2 |
Орнынан ұзындыққа секіру | 213 | 190 | 191 - 201 | 202 – 224 | 225 - 235 | 236 |
допты екі қолмен бастың үстінен лақтыру | 611,0 | 434,0 | 435,0 - 522,0 | 523,0 – 699,0 | 700,0 – 785,0 | 786,0 |
Шаттл жүгірісі | 8,3 | 9,1 | 9,0 – 8,7 | 8,6 –7,8 | 7,7 -7,4 | 7,3 |
Қылқалам динамометриясы (оң жақ) | 42,0 | 33,0 | 34,0 –37,0 | 38,0 -46,0 | 47,0 – 50,0 | 51,0 |
(қыздар)
Сынақ түрлері | Дене шынықтыру деңгейлері | |||||
Х (орташа) | төмен | орташадан төмен | орташа | орташадан жоғары | жоғары | |
Орнынан ұзындыққа секіру | 5,4 | 6,3 | 6,2 – 5,9 | 5,8 – 5,0 | 4,9 -4,6 | 4,5 |
допты екі қолмен бастың үстінен лақтыру | 170,0 | 146 | 147 -160 | 161 – 181 | 182 – 194 | 195 |
Шаттл жүгірісі | 497,0 | 372,0 | 373,0 – 434,0 | 435,0 – 559,0 | 560,0 – 621,0 | 622,0 |
Қылқалам динамометриясы (оң жақ) | 9,1 | 10,0 | 9,9 – 9,6 | 9,5 –8,6 | 8,5 –8,1 | 8,0 |
Орнынан ұзындыққа секіру | 26,0 | 19,5 | 20,0 –22,5 | 23,0 -29,0 | 29,5 – 32,0 | 32,5 |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 12-қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу- ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәнін оқыту мақсаты – білім алушыға мемлекетті қорғау негіздері туралы ойының қалыптасуын, Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінің арналуын және түрлері мен ерекшеліктерін түсіндіру, әскери қызметтің маңызын, Қазақстан Республикасының әр азаматының қасиетті парызы және міндетін оқыту.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) әскери анттың, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жарғыларының негізгі талаптары туралы білімін қалыптастыру;
2) әскери бөлімдердің қару-жарағы мен әскери техникасы, жеке құрамның өмірі мен орналасуымен таныстыру;
3) білім жүйесі мен ғылыми дүниетаным негіздерін меңгеру процесінде қалыптастыру; шығармашылық дербестік пен сыни тұрғыдан ойлау, зерттеу дағдылары;
4) білім алушыларға қазақстандық патриотизм мен Отанына деген адалдық сезімін дарытуға тәрбиелеу;
5) әскери істерге байланысты мамандық кәсібіне оң көз-қараста тәрбиелеу;
6) жеке қауіпсіздік және қоршаған ортаның қауіпсіздігі мәселелеріне саналы және жауапты қарым-қатынасты қалыптастыру.
4. Алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәні 12 Бөлімнен тұрады: "Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері – мемлекеттің әскери қауіпсіздігінің кепілі", "Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құрылымдарының жалпыәскери жарғылары", "Тактикалық дайындық", "Атыс дайындығы", "Саптық дайындық", "Әскери топография", "Әскери роботты техникалардың негіздері", "Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері", "Әскери қызметтің құқықтық негіздері", "Атыс дайындығы" (2), "Технологиялық дайындық", "Өмір қауіпсіздігінің негіздері" және "Оқу-далалық (лагерлік) жиыны".
Бөлімдерді, бөлімшелерді және тақырыптарды құрастыру кезінде білім алушылардың белгілі бір кәсіби дағдыларын қалыптастыру үшін тақырыпты тереңдетіп оқытатын кадрларды даярлау бағытының кәсіби ерекшелігі ескерілді.
5. "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәнінің негізгі мазмұны:
1) Білім алушыларды әскери қызметке даярлаудың оқу-тәрбие процесі. Педагогикалық құбылыс ретінде әскери қызметке дайындық.
2) Мемлекет қорғанысының конституциялық негіздері – Мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі Қазақстан Республикасы Конституциясының негізгі ережелері. Білім алушыларды білім беру ұйымдарында әскери қызметке даярлау ерекшеліктері. Отанды қорғау-ме.млекеттік саясаттың маңызды бағыты. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, олардың құрамы және атқаратын қызметтері.
3) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері. Әскери Бөлімнің жауынгерлік туы. Әскери анттың әскери қызметкерлерге қоятын талаптары. Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының қасиетті борышы және міндеттері. Әскери қызметке дайындық кезінде жастарды тәрбиелеудің педагогикалық технологиясы.
4) Экстремизм және терроризмнің ұлттық қауіпсіздікке тигізетін салдары – экстремизм түрлері: саяси, діни, экономикалық және экологиялық. Экстремизм, терроризм, олардың тән белгілері. Қазіргі әлемде террористік қауіптердің арту себептері.
5) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары, олардың әскери ұжым қызметі мен тұрмыс-тіршілігіндегі маңызы. Әскери қызметкерлердің жалпы міндеттері. Әскери атақ және айыру белгілері.
6) Әскери қызметкерлер және олардың өзара қарым-қатынастары –бастықтар және бағыныштылар, аға және кіші әскерилер, олардың құқықтары мен міндеттері. Әскери әдептілік ережесі және әскери қызметкерлердің тәртібі. Бұйрық, оны беру жəне орындау тәртібі. Бастықтарға жəне шені жоғарылармен тілдесу ережелері.
7) Әскери тәртіп, оның мәні мен мағынасы – әскери тәртіп, марапаттау және жазалау. Әскери тәртіпті сақтау бойынша әскери қызметшілердің міндеттері. Сарбаздарға көрсетілетін марапат түрлері. Сарбаздарға берілетін тәртіптік жазалар. Білім алушыларды әскери қызметке даярлаудың құқықтық негіздері.
8) Мотоатқыштар Бөлімшесін ұйымдастыру және ұрыстық мүмкіндіктері – бөлімшені ұйымдастыру. Штаттық қарулану және ұрыстық техникасы. Бөлімшенің ұрыстық мүмкіндіктері.
9) Калашников автоматы және қол пулеметі – қару және патрондарды қолдану кезіндегі қауіпсіздік шаралары. Калашников автоматы және қол пулеметінің атқаратын қызметі, ұрыстық қасиеті, жалпы құрылысы және жұмыс істеуі.
10) Калашников автоматын (қол пулеметін) жартылай бөлшектеу жəне жинақтау – автоматты жартылай бөлшектеу және жинақтау; Калашников автоматының атқаратын қызметі, бөлшектері мен механизмдерінің, патронының құрылысы.
11) Калашников автоматын (қол пулеметін) атуға дайындау –автоматтың керек жарақтары. Автоматтың атудан кейінгі тазалау және майлау тәртібі. Автоматты сақтау. Автоматтың оқтарын тексеру және атысқа дайындау. Ату кезіндегі кідірістер және оны жою амалдары.
12) Жарықшақты қол гранаталары – жарықшақты қол гранаталарының (РГД-5, РГН, Ф-1, РГО) атқаратын қызметі және ұрыстық қасиеті. Гранаталар мен тұтандырғыштың құрылысы. Гранатаны лақтырған кездегі бөлшектері мен механизмдерінің жұмысы. Гранатаны лақтыруға дайындау.
13) Сап және оның элементтері. Саптық тұрыс – сап және оның элементтері. Алдын-ала және орындауға берілетін пәрмендер. Сапқа тұрғанға дейінгі және саптағы сарбаздың міндеттері Саптық тұрыс. "Сапқа тұр!", "Түзел!", "Тік тұр!", "Еркін тұр!", "Реттел!", "Тоқтат!", "Бас киімдеріңді (киімді) ШЕШ!", "Бас киімдеріңді (бас киімді) КИ!" пәрмендерін орындау.
14) Бір орында орындалатын бұрылулар. Саптық және жорықтық адым – бір қатарлы саптан екі қатарлы сапқа және қайтадан бір қатарлы сапқа тұру. Саптық және жорықтық адым.
15) Жергілікті жерде картасыз бағдарлау – бағдарлау туралы түсінік. Компаспен, аспан денелерінің және жергілікті заттар бойынша көкжиек тұстарын анықтау. Өзінің орналасқан жері туралы мәлімдеу.
16) Магнитті азимутты анықтау – азимут және оны анықтау. Жергілікті жерде бағдарлаудың заманауи дербес жабдықтары. Спутниктік-навигациялық жүйелер туралы жалпы мәліметтер: GPS (Global Positional System), ГЛОНАСС, Galileo.
17) Әскери роботты техникалардың негіздері – роботтар туралы жалпы мәліметтер. Роботтарды әскери істе пайдалануы. Жаңа педагогикалық технологияларды қолдана отырып, алғашқы әскери дайындық. Робототехника бойынша әскери білім және практикалық дағдылар.
18) Роботты басқару алгоритмі – роботтың қозғалу траекториясын жоспарлау. Роботтар тобын ұжымдық басқару үлгісі және алгоритмдері.
19) Роботтарға арналған тапсырмалар – Роботтардың атқара алатын қызметтері. Жекелеген тактикалық міндеттерді шешу: жергілікті жерлерде бағдарлау, роботтардың қиын жағдайларда қызмет ету тәртібі.
20) Шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысы – шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысын (оқу орындарын) ұйымдастырудың құрылымы және оның міндеттері. Азаматтық қорғанысының əскери емес құрылымдар қызметі жəне жабдықталуы.
21) Ядролық қару және оның сипаттамасы – ядролық жарылыстардың түрлері. Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторлары және олардан қорғану тәсілдері. Ядролық зақымдау ошағы және оның сипаттамасы. Нейтронды оқ-дәрілердің зақымдаушы әсерінің ерекшеліктері.
22) Химиялық қару – химиялық қару және оны қолдану белгілері. Улаушы заттар, олардың улағыш қасиеті және олардан қорғану тәсілдері туралы қысқаша түсінік. Химиялық зақымдау ошағы, алғашқы және екінші зақымдау аймақтары.
23) Биологиялық (бактериологиялық) қару – биологиялық (бактериологиялық) қару, оның зақымдаушы әсері, қолдану белгілерін анықтау. Бактериологиялық құралдар, олардың улағыш әсері және олардан қорғану құралдары туралы қысқаша сипаттама. Бактериологиялық зақымдау ошағы, оның сипаттамасы. Бактериологиялық зақымдау ошағында жүргізілетін іс-шаралар. Карантин және обсервация.
24) Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары – жалпы әскери газтұмылдырық, оның атқаратын қызметі және құрылысы. Азаматтық газтұмылдырықтар құрылысының ерекшеліктері. Сауыт-қорғанысты (маска) таңдау, жарамдылығын тексеру, газтұмылдырықты жинау және қалтаға салу. Газтұмылдырықты алып жүру және пайдалану тәртібі, зақымдалған адамға газтұмылдырық кигізу тәсілдері. Жарамсыз газтұмылдырықты пайдалану. Тыныс алу мүшелерін қорғаудың қарапайым құралдары.
25) Теріні қорғаудың жеке құралдары – теріні қорғауға арналған қарапайым құралдар, қосымша герметизациялау және сіңдіру арқылы олардың қорғаныс қасиеттерін арттыру. Арнайы қорғаныс киімінің (Л-1 жеңіл қорғаныс кеудеше, сүзгілі қорғаныс киімі, жалпыәскери қорғаныс жабдығы) атқаратын қызметімен және оларды пайдалану ережелерімен танысу;
26) Ұжымдық қорғану құралдары – радиацияға қарсы тасалар мен панаханалар, олардың қорғау қасиеттері, жалпы құрылысы және іштей жабдықталуы. Қарапайым паналар.
27) Эвакуациялау жəне халықты белгілеп шоғырландыру – азаматтық қорғаныс дабылы және ол бойынша әрекет ету тәртібі. Эвакуациялау және орналастыру тәсілдері мен тәртібі. Эвакуацияланаушылардың міндеттері, олардың керек-жарақтары, қажетті жеке мүліктері, құжаттары мен азық-түліктері. Эвакуация бекетіндегі тəртіп, жүру бағыты жəне орналасатын орынға келу ережелер тәртібі.
28) Террорлық қауіп-қатер кезіндегі адамдардың қауіпсіздігі – террорлық актілер бойынша қауіп-қатер төнген және террор болған кездегі азаматтардың атқаратын әрекеттері. Түрлі деңгейдегі қауіп-қатер төнген кезде әрекет ету тәртібі. Лаңкестік қауіпінің алдын алуда ақпараттық технологияның тиімділігі.
29) Табиғи апат аймақтарындағы адамдардың әрекеттері – табиғи апаттар, зілзалалар, олардың сипаттамалары және келтіруі мүмкін салдары. Табиғи апаттар және зілзалалар кезіндегі адамдардың әрекет ету тәртібі. Адамдардың табиғи апат салдарын жоюға, сондай-ақ құтқару жұмыстарын жүргізуге қатысуы.
30) Жарақат алу, қан ағу және күйік шалу кезінде көрсетілетін алғашқы көмек – жарақат және олардың асқыну себептері туралы түсінік. Қансырау түрлері және олардың сипаттары. Күйік шалу себептері және олардың ауырлық деңгейлері. Естен танудың себебі. Жарақат алу және қансыраған кезде көрсетілетін алғашқы көмек. Асептика және антисептика туралы түсінік.
31) Түрлі қайғылы оқиға орын алған жағдайда көрсетілетін алғашқы көмек – сүйектің сынуы және оларды анықтау туралы түсінік. Соғып алу, шығып кету, буынның созылуы және оларды анықтау белгілері. Шина салудың негізгі ережелері. Түрлі қайғылы оқиға орын алған кезде алғашқы көмек көрсету тәсілдері; Үсік шалу, күнге күю және жылудың әсері, олардың алдын алу және көрсетілетін алғашқы көмек. Электр тогы соққан кезде көрсетілетін алғашқы көмек және көмек көрсеткен кезде сақтауы керек қауіпсіздік шаралары.
32) Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік қызметінің ерекше түрі – әскери қызметті өткеру қажеттілігі. Білім алушыларды әскери қызметке даярлаудың негізгі бағыттары. Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттері туралы заңдар.
33) Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттерін сақтау – әскери есепке алу, әскери қызметке даярлау, әскери қызметке кірісу. Азаматтарды әскери қызметке даярлау бағдарламасы. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жеке құрамымен психологиялық-педагогикалық жұмысты ұйымдастыру тәртібі. Әскери қызмет (баламалы, келісімшарт бойынша), запаста болу.
34) Ату негіздері – атыс құбылысы. Оқтың бастапқы ұшу жылдамдығы. Қарудың тебілісі. Траекторияның пайда болуы. Оқтың тесіп өту және қиратқыш әрекеті. Тура атудың практикалық маңызы.
35) Ату ережесі – арақашықтықты мыңдық формула арқылы анықтау тәсілдері. Көздеу (дәлдеу) элементтері. Қозғалмайтын нысандар бойынша көздеу нүктесін және көздеуішті тағайындау.
36) Дөңгелекті машиналарды жүргізу негіздері мен ережелері – Қазақстан Республикасының жол жүру саласындағы заңдары мен өзге де құқықтық актілері. Көлік құралдарының санаттары. Жүргізушінің жұмыс орны.
37) Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері – Қазақстан Республикасы Жол қозғалысы ережелерінде қамтылған негізгі ұғымдар мен терминдер. Жүргізушілердің, жаяу жүргіншілер мен жолаушылардың міндеттері. Жүргізушінің өзімен бірге болуы тиіс құжаттары.
38) Бағдаршамдар мен реттеушінің сигналдары – бағдаршам мен реттеушінің сигналдары. Арнайы сигналдарды қолдану. Авариялық сигнал беру және авариялық тоқтату белгісін қолдану. Маневрлеу. Көлік құралдарын жолдың жүру бөлігіне қою.
39) Жол белгілері – ескерту белгілері. Басымдық белгілері. Тыйым салу белгілері. Алдын ала жазылатын белгілер. Ақпараттық-көрсеткіш белгілері. Сервис белгілері. Қосымша ақпарат белгілері (тақтайшалар).
40) Жол таңбалары және олардың сипаттамалары – таңбалардың жіктелуі. Көлденең және тік таңбалардың талаптарына сәйкес жүргізушілердің іс-әрекеті. Көлік құралдарын пайдалануға жіберу жөніндегі негізгі ережелері.
41) Қауіпсіздік негіздері және қауіптерді жіктеу – қауіптердің негізгі ұғымдары мен жіктелуі. Техника қауіпсіздігі, еңбекті қорғау және қоршаған ортаны қорғау қауіпсіздігі;
42) Қоршаған орта мен адамның қауіпсіздігі – физикалық, химиялық және биологиялық факторлар арқылы адам денсаулығына әсер ету.
43) Әртүрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету – электрлік және тұрмыстық газбен қауіпсіз жұмыс жүргізу. Тұрмыстық химия құралдарын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шаралары. Компьютерді пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шаралары.
44) Техногендік сипаттағы қауіптілік – өнеркәсіптік апаттар (авариялар), олардың қысқаша сипаттамасы және ықтимал салдары. Жарылыстық-өрт қаупі бар нысандардағы апаттар (авариялар). Гидродинамикалық апаттар.
45) Экологиялық қауіпсіздік – ауа және су құрамының ластануы. Минералды тыңайтқыштар мен пестицидтерді пайдалану. Топырақтың ластануы. Әлеуметтік-экономикалық салдар.
46) Табиғи жағдайда автономды өмір сүру-ерікті және мәжбүрлі автономия. Өмір сүру тәсілдері. Қажетті авариялық қор.
47) Криминогендік жағдайларда өзін-өзі қауіпсіз ұстау негіздері – көшедегі қауіпсіздік. Қоғамдық орындардағы қауіпсіздік. Адамдар көп жиналатын жерлердегі қауіпсіздік.
48) Террористік акт қаупі кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету – жарылыс қаупі пайда болған жағдайдағы тәртіп ережелері. Кепілдікке алынған жағдайда.
49) Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері – киберқауіпсіздіктің негізгі ұғымдары. Әлеуметтік желілерде қауіпсіз қарым-қатынас жасау ережелері. Ашық қол жетімді Wi-fi желілерін қауіпсіз пайдалану ережелері.
50) Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету – алғашқы көмек көрсету ерекшеліктері. Көмектің түрлері. Зардап шеккендерді зақымдану ошақтарынан эвакуациялау тәртібі.
51) Әскери Бөлімнің (Бөлімшенің) қару-жарағы және әскери техникасы – әскери Бөлімнің (Бөлімшенің) қарулануымен және әскери техникасымен, олардың атқаратын қызметтерімен, техникалық-тактикалық сипаттамаларымен танысу. Қарулану түрлері мен әскери техникаларды іс жүзінде көрсетуді.
52) Бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі – бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі. Ұрыстағы сарбаздың міндеттері. Бөлімшені басқаруды.
53) Қорғанудың дербес құралдарын қолдануға жаттығу – нормативтерді орындау: газтұмылдырықты кию, респираторды кию, "зақымдалушыға" газтұмылдырықты кигізу, жалпыәскери қорғаныс жабдығын кию. Дербес қобдиша және химиялық улануға қарсы пакет, олардың атқаратын қызметтері және пайдалану тәртібі.
54) Ұрыстағы сарбаздың әрекеттері – сарбаздың ұрыс кезінде жаяу әрекет ете отырып қозғалу тәсілдері. Ядролық жарылыс кезіндегі әрекетті.
55) Қорғаныстағы сарбаз – ату позициясына (атыс жүргізуге арналған орынға) орналасу. Оқпана қазу және оны бүркемелеу. Қарсылас ядролық қару қолданғанда, атысқа дайындық басталғанда, әуе қарсыласы туралы дабыл қағылғанда, радиоактивті, химиялық және бактериологиялық зақымдау туралы дабыл қағылғанда орындалатын әрекеттер. Қарсыластың танкілері мен жаяу әскерлері түрлі бағыттан шабуылдаған кезде тойтарыс беру. Әуе нысандары бойынша оқ атуды.
56) Шабуылдағы сарбаз – шабуылға дайындалған кезде орындалатын әрекеттер. Жүріп келе жатып шабуылдау кезіндегі сарбаздың колоннада қозғалуы және Бөлімшенің ұрыстық сапындағы өз орнын алуы. Өткелдердегі кедергілерден өту және шабуылдау. Траншеядағы жауды ату, граната лақтыру, қоян-қолтық ұрыс арқылы жою тәсілдері. Шабуыл кезінде радиоактивті (улаушы) заттармен зақымдалған жергілікті жерде әрекет етуді.
57) Бақылаушы сарбаз – бақылау жүргізуге арналған орынды таңдау, оны жабдықтау және бүркемелеу. Нысандарды анықтау және бақылау нәтижелері туралы мәлімдеме жасау. Жергілікті жердің үлгісін құру және нысандарды үлгіде белгілеу.
58) Шолушы сарбаз – шолушы болып тағайындалған сарбаздың әрекеттері. Шолушылардың қозғалу, жергілікті жерді және заттарды шолу тәсілдері. Бақылау нәтижелері туралы мәлімдеу.
59) Калашников автоматын жартылай бөлшектеу жəне жинақтау жаттығулары – автоматты жартылай бөлшектеу жəне жинақтау, автоматтың бөлшектері мен механизмдерінің оқтауға дейінгі орналасу қалпын және ату кезіндегі бөлшек механизмдерінің жұмыс істеуімен танысу.
60) Атуға ыңғайлануға жаттығу (АК-74, пневматикалық винтовка) – оқжатарды патрондармен оқтау және оқжатарды сөмкеге салу. Атуға ыңғайлану (атуға қажет қалыпты қабылдау және автоматты оқтау). Ату (қарауыл мен өткізгішті орнату, иыққа тіреу, көздеу, шүріппені басу және ату кезінде автоматты мықтап ұстау). Атуды тоқтату, оқжатарды алу және атып болған соң автоматты тексеру.
61) Қол гранаталарын лақтыру – жарықшақты қол гранаталарын және танкіге қарсы гранаталарды лақтыру.
62) Автоматтан (пневматикалық винтовкадан) ату – автоматтан (пневматикалық винтовкадан) іс жүзінде ату.
63) Әскери Бөлімнің (Бөлімшенің) орналасуы, өмірі және күнделікті тұрмыс-тіршілігі – әскери Бөлімнің (Бөлімшенің) тарихы. Әскери қызметшілердің орналасуы. Ақпараттық-тәрбие жұмысына арналған бөлме. Қару сақтауға арналған бөлме. Сарбаз асханасы, спорт базасы, оқу қалашықтары.
64) Рота бойынша тәуліктік кезекшінің міндеттері – ротаның тəуліктік нарядының атқаратын қызметтері, құрамы жəне қарулануы, рота бойынша күндізгі кезекшінің атқаратын міндеттері. Өзінің кезекті міндетін атқаратын күндізгі кезекшінің бекетін жабдықтау жəне жарақтандыру, тікелей бастықтары келген кездегі, "Жиын" белгісі берілгенде, дабыл жəне өрт болған жағдайдағы күндізгі кезекшінің əрекеттері. Бос ауысымдағы күндізгі кезекшінің əрекеттері, күндізгі кезекшінің телефон бойынша мəлімдеме беру тəртібі. Ротаға басқа ротаның əскери қызметшілер келген кездегі, рота аумағынан мүліктерді шығару кезіндегі күндізгі кезекшінің əрекеттері.
65) Сақшының міндеттері – қарауылдық қызметке тағайындалу және қарауылдың атқаратын міндеттері. Бекет және оны жабдықтау, жарақтандыру. Бекетке шабуыл жасалған кездегі сақшының әрекеттерін. Қаруды қолдану тәртібі.
66) Бекеттегі сақшының орындайтын әрекеттері – қаруды оқтау тәртібі. Бекетте тұрған сақшы қаруының орналасу қалпы. Бекетті тапсырған және қабылдаған, бекетте өрт болған және өзінің немесе көрші бекет маңында тәртіп бұзушылық орын алған жағдайдағы сақшының әрекеттері.
67) Әскери сәлемдесу – бір орында және қозғалыс кезінде орындалатын әскери сәлемдесу.
68) Саптан шығу және сапқа қайта тұру – саптан шығу және сапқа қайта тұру. Бастыққа келу және одан кету.
69) Саптық тәсілдер және қарумен орындалатын іс-қимылдар – "Автоматты кеудеге!", "Белдікке!", "Қаруды қой!", "Қаруға!", "Қаруды!" тәсілдерін орындау.
70) Бөлімшенің сабы – бөлімшені өрістетілген сапқа және жорықтық сапқа тұрғызу. Бөлімшені өрістетілген саптан жорықтыққа сапқа тұрғызу және қайтадан өрістетілген сапқа тұрғызу. Бөлімшенің жинақталуы және жазылуы.
71) Азимут бойынша қозғалыс – көкжиек тұстарын және магнитті азимутты анықтауға жаттығу. Азимут бойынша қозғалыс.
6. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
7. Оқу жүктемесінің көлемі 96 сағатты (4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
теориялық | практикалық | ||
Кіріспе сабағы. | + | + | |
Білім алушыларды әскери қызметке даярлаудың оқу-тәрбие процесі. Педагогикалық құбылыс ретінде әскери қызметке дайындық. | |||
1 Бөлім. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері – мемлекеттік қауіпсіздіктің кепілі. | |||
Тақырып 1.1. Мемлекет қорғанысының конституциялық негіздері. | + | + | |
Тақырып 1.2. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері. | |||
Тақырып 1.3. Экстремизм және терроризмнің ұлттық қауіпсіздікке тигізетін салдары. | |||
2 Бөлім. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары. | + | + | |
Тақырып 2.1. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары. | |||
Тақырып 2.2. Әскери қызметкерлер және олардың өзара қарым-қатынастары. | |||
Тақырып 2.3. Әскери тәртіп, оның мәні мен мағынасы. | |||
3 Бөлім. Тактикалық дайындық. | + | + | |
Тақырып 3.1. Мотоатқыштар Бөлімшесін ұйымдастыру және ұрыстық мүмкіндіктері. | |||
4 Бөлім. Атыс дайындығы. | + | + | + |
Тақырып 4.1. Калашников автоматы және қол пулеметі. | |||
Тақырып 4.2. Калашников автоматын (қол пулеметін) жартылай бөлшектеу жəне жинақтау. | |||
Тақырып 4.3. Калашников автоматын (қол пулеметін) атуға дайындау. | |||
Тақырып 4.4. Жарықшақты қол гранаталары. | |||
5 Бөлім. Саптық дайындық. | + | + | |
Тақырып 5.1. Сап және оның элементтері. Саптық тұрыс. | |||
Тақырып 5.2. Бір орында орындалатын бұрылулар. Саптық және жорықтық адым. | |||
6 Бөлім. Әскери топография. | + | + | |
Тақырып 6.1. Жергілікті жерде картасыз бағдарлау. | |||
Тақырып 6.2. Магнитті азимутты анықтау. | |||
7 Бөлім. Әскери роботты техникалардың негіздері. | + | + | |
Тақырып 7.1. Әскери роботты техникалардың негіздері. | |||
Тақырып 7.2. Роботты басқару алгоритмі. | |||
Тақырып 7.3. Роботтарға арналған тапсырмалар. | |||
8 Бөлім. Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері. | + | + | + |
Тақырып 8.1. Шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысы. | |||
Тақырып 8.2. Ядролық қару және оның сипаттамасы. | |||
Тақырып 8.3. Химиялық қару. | |||
Тақырып 8.4. Биологиялық (бактериологиялық) қару. | |||
Тақырып 8.5. Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары. | |||
Тақырып 8.6. Теріні қорғаудың жеке құралдары. | |||
Тақырып 8.7. Ұжымдық қорғану құралдары. | |||
Тақырып 8.8. Эвакуациялау жəне халықты белгілеп шоғырландыру. | |||
Тақырып 8.9. Террорлық қауіп-қатер кезіндегі адамдардың қауіпсіздігі. | |||
Тақырып 8.10. Табиғи апат аймақтарындағы адамдардың әрекеттері. | |||
Тақырып 8.11. Жарақат алу, қан ағу және күйік шалу кезінде көрсетілетін алғашқы көмек. | |||
Тақырып 8.12. Түрлі қайғылы оқиға орын алған жағдайда көрсетілетін алғашқы көмек. | |||
9 Бөлім. Әскери қызметтің құқықтық негіздері. | + | + | |
Тақырып 9.1. Әскери қызмет. | |||
Тақырып 9.2. Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттерін сақтау. | |||
10-Бөлім. Атыс дайындығы (2). | + | + | + |
Тақырып 10.1. Ату негіздері. | |||
Тақырып 10.2 Ату ережесі. | |||
11 Бөлім. Технологиялық дайындық. | + | + | |
Тақырып 11.1 Дөңгелекті машиналарды жүргізу негіздері мен ережелері. | |||
Тақырып 11.2. Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері. | |||
Тақырып 11.3. Бағдаршамдар мен реттеушінің сигналдары. | |||
Тақырып 11.4. Жол белгілері. | |||
Тақырып 11.5. Жол таңбалары және олардың сипаттамалары. | |||
12 Бөлім. Өмір қауіпсіздігі негіздері. | + | + | |
Тақырып 12.1. Қауіпсіздік негіздері және қауіптерді жіктеу. | |||
Тақырып 12.2 Қоршаған орта мен адамның қауіпсіздігі. | |||
Тақырып 12.3. Әртүрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету. | |||
Тақырып 12.4.Техногендік сипаттағы қауіптілік. | |||
Тақырып 12.5. Экологиялық қауіпсіздік. | |||
Тақырып 12.6. Табиғи жағдайда автономды өмір сүру. | |||
Тақырып 12.7. Криминогендік жағдайларда өзін-өзі қауіпсіз ұстау негіздері. | |||
Тақырып 12.8. Террористік акт қаупі кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету. | |||
Тақырып 12.9. Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері. | |||
Тақырып 12.10. Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету. | |||
Оқу-далалық (лагерьлік) жиындар. | |||
1 Бөлім. Тактикалық дайындық. | + | + | |
Тақырып 1.1 Әскери Бөлімнің (Бөлімшенің) қару-жарағы және әскери техникасы. | |||
Тақырып 1.2. Бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі. | |||
Тақырып 1.3. Қорғанудың дербес құралдарын қолдануға жаттығу. | |||
Тақырып 1.4. Ұрыстағы сарбаздың әрекеттері. | |||
Тақырып 1.5. Қорғаныстағы сарбаз. | |||
Тақырып 1.6. Шабуылдағы сарбаз. | |||
Тақырып 1.7. Бақылаушы сарбаз. | |||
Тақырып 1.8. Шолушы сарбаз. | |||
2 Бөлім. Атыс дайындығы. | + | + | |
Тақырып 2.1. Калашников автоматын жартылай бөлшектеу жəне жинақтау жаттығулары. | |||
Тақырып 2.2. Атуға ыңғайлануға жаттығу (АК-74, пневматикалық винтовка). | |||
Тақырып 2.3. Қол гранаталарын лақтыру. | |||
Тақырып 2.4. Автоматтан (пневматикалық винтовкадан) ату. | |||
3 Бөлім. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары. | + | + | |
Тақырып 3.1. Әскери Бөлімнің (Бөлімшенің) орналасуы, өмірі және күнделікті тұрмыс-тіршілігі. | |||
Тақырып 3.2. Рота бойынша тәуліктік кезекшінің міндеттері. | |||
Тақырып 3.3. Сақшының міндеттері. | |||
Тақырып 3.4. Бекеттегі сақшының орындайтын әрекеттері. | |||
4 Бөлім. Саптық дайындық. | + | + | |
Тақырып 4.1. Әскери сәлемдесу. | |||
Тақырып 4.2. Саптан шығу және сапқа қайта тұру. | |||
Тақырып 4.3. Саптық тәсілдер және қарумен орындалатын іс-қимылдар. | |||
Тақырып 4.4. Бөлімшенің сабы. | |||
5 Бөлім. Әскери топография. | + | + | |
Тақырып 5.1. Азимут бойынша қозғалыс. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлімнің атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Кіріспе | 1) Білім алушыларды әскери қызметке даярлаудың оқу-тәрбие процесі. Педагогикалық құбылыс ретінде әскери қызметке дайындық | 1) Алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәнін ұйымдастырудағы құқықтық негіздер және алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәнінің мақсаты мен міндеттерін білу. |
1) Алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәнінің мақсаты мен міндетін анықтайды; |
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері – мемлекеттің әскери қауіпсіздігінің кепілі | Конституция мемлекет қорғанысының жаңа негіздері |
1) Алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәнінде білім алушылардың міндеттері мен құқықтарын білу; |
1) Алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәнінде білім алушылардың міндеттері мен құқықтарын атайды; |
Конституция мемлекет қорғанысының жаңа негіздері | 1) Қазақстан Республикасы қорғанысының конституциялық негіздері туралы білімдді дамыту. | 1) Қазақстан Республикасы Конституциясының 36 бабын түсіндіреді. | |
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері, олардың құрамы мен мақсаты |
1) Еліміздің Қарулы Күштерінің қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлі мен маңызын түсіну; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің ұйымдық құрылымын түсіндіреді және құрамын ажыратады; | |
| Экстремизм мен терроризм ұлттық қауіпсіздікке қатер ретінде | 1) Ұлттық қауіпсіздікке қауіп төндіретін факторларды талдау. |
1) Экстремизм мен терроризмнің түрлерін, оларға тән белгілерін атайды; |
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Әскери жарғыларының жалпы негіздері мен құқықтық ережелерін білу; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері жарғыларының түрлерін атайды; | |
Әскери қызметкерлер және олардың арасындағы қарым-қатынас |
1) Талаптар туралы, тиісті әскери тәртіпті, оқу-тәрбие процесін және Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Әскери қызметкерлер әзірлігін тиісті деңгейде ұстау жөніндегі жарғыларын қамтамасыз ету; | 1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштеріндегі әскери тәртіп туралы жарғыларының баптарын айқындайды. | |
тактикалық дайындық |
Әскери тәртіп, оның мәні мен маңызы | 1) Жеке тұлғалық қасиеттер: ерік-жігерді, тәртіпті, ұйымшылдықты, парыз сезімін, алғашқы әскери-технологиялық дайындықты меңгеруде саналы көзқарасты қалыптастыру. | 1) Жарғы талаптарын қолданады. |
1) Жауды жеңудің ең маңызды құралы ретінде ұрыс теориясы мен практикасының мәселелерін меңгеру; |
1) Қазіргі заманғы ұрысты іске асыру мен оның ерекшеліктерін және түрлерін сипаттайды; | ||
өрт жаттығулары | Калашников автоматы және жеңіл пулеметі | 1) Ұрыс жағдайында атыс қаруын қолдануды, ұрыс әрекеттерін ұйымдастыруда бастапқы дағдыларды бекітуді, жалпы ұрыс негіздерін меңгеруде негізгі тактикалық дайындық міндеттерін меңгеру. | 1) Алған білімдерін ұрыс кезінде өздеріне оқпана қазу, бақылау мен атыс жүргізу үшін арнайы жер таңдау, кез-келге жерде қозғалыс жасауда тәжірибелік дағдыларын көрсету кезінде қолданады. |
1) Калашников автоматы және қол пулеметі | 1) Граната және оқ-дәрілермен, қарумен жұмыс жасаған кездегі негізгі қауіпсіздік ережелері мен қарастырып отырған қарудың бөлшектерін білу. |
1) Атыс қаруынан атыс жүргізу негіздерін сипаттайды. | |
Қолды бөлшектеу гранаталары - Қолды бөлшектеу гранаталарының мақсаты, жауынгерлік қасиеттері (РГД-5, РГН, Ф-1, РГО). |
1) РГД-5, Ф-1, РГО, РГН гранаталарының қасиеттерін меңгеру; | 1) Қару, граната және оқ-дәрілермен жұмыс істеу кезінде қауіпсіздік шараларын сақтайды. | |
Саптық дайындық | Сап және оның элементтері | 1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құрылымдарының саптық жарғыларының жалпы негіздері мен талаптарын орындау және білу. |
1) Сапқа тұрғызу, қозғалыс жасау үшін пәрмендер береді, сап элеметтерін анықтайды; |
Орнында бұрылу. Сап және марш қадамы |
1) Жүйенің негізгі элементтерін және олардың анықтамаларын білу; |
1) Берілген бұйрыққа бойынша іс-әрекет жасайды; | |
Әскери топография. | Жерге бағдарлау |
1) Бейтаныс рельефте бағдарлаудың негізгі тәсілдерін меңгеру; |
1) Құлабыз (компас) және жергілікті нысандар бойынша көкжиек тұстарын анықтайды; |
Магниттік азимутты анықтау | 1) Жерде бағдарлау әдістерін меңгеру. |
1) Қару-жарақ пен техниканы ұрыста тиімді пайдалану үшін әскери топографияны білудің маңыздылығын түсіндіреді; | |
Әскери роботты техникалардың негіздері. | 1) Әскери роботты техникалардың негіздері. Роботтарды басқару алгоритмі |
1) Робототехниканың негізгі даму бағыттары мен роботтардың ерекшелік белгілерін білу; |
1) Роботтарды әскери істерде қолдану мүмкіндіктерін ашады; |
Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері | Кәсіпкерлік объектіні азаматтық қорғау | 1) Қазақстан Республикасының халқын табиғи апаттардың, ірі авариялардың, апаттардың және терроризм актілерінің зардаптарынан қорғау бойынша бейбіт және соғыс уақытында жүргізілетін негізгі іс-шараларды меңгеру. | 1) Азаматтық қорғаныстың, оқу орнындағы азаматтық қорғауды ұйымдастырудың және әскери емес құрамаларды ұйымдастырудың мақсаттары мен міндеттерін ашады. |
Ядролық қару және олардың сипаттамасы | 1) Ядролық қарудың түрлері және оны қолданудың зардаптары туралы жақсы қалыптасқан білімге ие болу. | 1) Ядролық қарудың сипаттамалары, оның түрлері және зақымдаушы факторлары туралы білімдерін көрсетеді. | |
Химиялық қару | 1) Химиялық қарудың түрлері мен түрлерін білу. |
1) Химиялық қаруға қатысты халықаралық құжаттарды білуді көрсету; | |
Биологиялық (бактериологиялық) қарулар. |
1) Биологиялық (бактериологиялық) қаруды қолданудың негізгі әдістерін меңгеру; |
1) Бактериологиялық қарудың ерекшеліктерін атайды; | |
Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары. Теріге арналған жеке қорғаныс құралдары. | 1) Жаппай қырып-жоятын қаруды қолдану және техногендік апаттар жағдайында тыныс алу мүшелерін жеке қорғаудың заманауи түрлері туралы білімді меңгеру. |
1) Респираторды, противогазды қолдану дағдыларын көрсетеді; | |
Ұжымдық қорғаныс құралдары. | 1) Ұжымдық қорғаныс құралдарының түрлері мен түрлерін білу. |
1) Жаппай қырып-жою қаруын қолдану және техногендік апаттар жағдайында тері қорғау құралдарының мақсаты мен жіктелуі туралы білімін көрсетеді; | |
Халықты эвакуациялау және тарату | 1) Халықты эвакуациялау және таратуды ұйымдастыру ережелерін білу. |
1) Халықты эвакуациялау және тарату әдістері мен тәртібін атайды; | |
Террорлық қауіп жағдайында халықтың қауіпсіздігі | 1) Террористік қауіп жағдайында халықтың қауіпсіздік шаралары туралы білу. |
1) террористік қауіптілік деңгейлерін анықтайды; | |
Табиғи апат аймақтарындағы халықтың әрекеті |
1) Жау шабуылы қаупі, азаматтық қорғаныстың дабылы, әртүрлі төтенше жағдайлар мен террористік қауіп-қатер кезінде халықты шебер әрекеттерге дайындаудың маңыздылығын мойындау; |
1) Әлеуметтік желілерде қауіпсіз байланыс, ашық қолжетімді желілерді пайдалану ережелерін талдайды; | |
Жаралар, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы көмек. | 1) Жарақат, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы медициналық көмек көрсету ережелерін білу. |
1) Жарақат, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы медициналық көмек көрсету ережелері туралы білімін көрсетеді; | |
Түрлі жазатайым оқиғаларға алғашқы көмек көрсету. | 1) Жалпы ережелерді және әртүрлі жазатайым оқиғаларға алғашқы көмек көрсету шараларының кешенін білу. |
1) Жазатайым жағдайларда алғашқы медициналық көмек көрсету туралы білімдерін көрсетеді; | |
Әскери қызметтің құқықтық негіздері. | Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік қызметінің ерекше түрі. |
1) Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери қызметі туралы Заңының талаптарын меңгеру; |
1) "Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы" Заңының баптарын түсіндіреді; |
1) Әскери қызметшiнiң мәртебесi, оның құқықтары мен мiндеттерi туралы түсiну; |
1) Әскерге шақыру бойынша және келісім-шарт бойынша әскери қызметтің мерзімдерін атайды; | ||
Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери борышының мазмұны | 1) Әскери міндеттілер мен мерзімді әскери міндеттілерді әскери есепке алудың мақсаты мен ережелерін түсіну. | 1) Әскери қызметтің мазмұны бойынша білімі мен түсінігін көрсетеді. | |
Өрт жаттығулары | Түсіру негіздері |
1) Қарастырылып отырған қарудың материалдық бөлігін, онымен жұмыс істеу кезіндегі негізгі қауіпсіздік шараларын, оқ-дәрілер мен гранаталарды білу; |
1) Атқыш қарудан ату негіздерін сипаттайды; |
Түсіру ережелері |
1) Диапазонды қалай анықтау керектігі туралы түсінікке ие болу; |
1) Тұрақты нысаналарды ату кезінде қашықтықты анықтайды; | |
Технологиялық дайындық | Доңғалақты көліктерді басқару негіздері мен ережелері |
1) Қазақстан Республикасының жол жүрісі саласындағы заңдары мен өзге де құқықтық актілерін білу; |
1) Доңғалақты көлік құралдарын жүргізудің негіздері мен ережелерін сипаттайды; |
Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері |
1) Жолда жүру ережелерін білу; |
1) Жүргізушілер мен жаяу жүргіншілердің міндеттерін түсіндіреді; | |
Бағдаршам және жол диспетчері |
1) Бағдаршам мен жол диспетчерінің сигналдарын білу; |
1) Арнайы сигналдарды қолдану ережелерін түсіндіреді; | |
Жол белгілері | 1) Жол белгілерінің жіктелуін білу. | 1) Жол белгілерінің мағынасын түсіндіреді. | |
Жол белгілері және олардың сипаттамалары | 1) Көлік құралдарын пайдалануға жіберудің негізгі ережелерін білу. | 1) Көлденең және тік таңбалау талаптарына сәйкес жүргізушілердің әрекеттерінің мәнін ашады. | |
Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері | Қауіпсіздік негіздері және қауіптілік классификациясы |
1) Қауіпсіз өмір сүру негіздері туралы түсіну; |
1) Қауіптердің негізгі ұғымдары мен жіктелуін ашады; |
Қоршаған орта және адам қауіпсіздігі |
1) Қоғам мен табиғаттың өзара әрекеттесу формалары туралы түсініктері болу; |
1) Табиғи ресурстарды үнемді тұтыну туралы білімдерін көрсетеді; | |
Түрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету | 1) Жаттығу электр және тұрмыстық газбен қауіпсіз жұмыс істеу. |
1) Тұрмыстық химияны пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шараларын атайды; | |
Техногендік қауіптер |
1) Техногендік қауіптер туралы түсінікке ие болу; |
1) Өндірістегі жазатайым оқиғалардың түрлерін анықтайды; | |
Экологиялық қауіпсіздік |
1) Экологиялық қауіпсіздіктің объектілері, мақсаттары мен міндеттері туралы түсінікке ие болу; |
1) Ауа мен судың ластануының себептері мен салдары туралы білімдерін көрсетеді; | |
Табиғи жағдайда автономды тіршілік ету | 1) Табиғи ортада адамның ерікті және мәжбүрлі дербестігінің себептері мен ерекше жағдайлары туралы түсінікке ие болу. |
1) Табиғи ортада тіршілік етудің қарапайым тәсілдері туралы білімдерін көрсетеді; | |
Криминогендік жағдайларда қауіпсіз мінез-құлық негіздері | 1) Көшеде, қоғамдық орындарда орын алуы мүмкін криминогендік жағдайлар туралы түсінікке ие болу; мінез-құлық ережелері. |
1) Көшеде қауіпсіз жүріс-тұрыс туралы білімдерін көрсетеді; | |
Террорлық шабуыл кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету | 1) Террористік акт қаупі төнген жағдайда қауіпсіз мінез-құлық ережелерін білу. |
1) Жарылыс қаупі кезінде өзін-өзі ұстау ережелері туралы білімін көрсетеді; | |
Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері | 1) Киберқауіпсіздіктің негізгі түсініктерін білу. |
1) Әлеуметтік желілерде қауіпсіз қарым-қатынас ережелерін түсіндіреді; | |
Жаппай қырып-жою кезіндегі алғашқы көмек | 1) Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету ерекшеліктері туралы түсінікке ие болу. |
1) Алғашқы көмек көрсету туралы білімдерін көрсетеді; | |
тактикалық дайындық | Әскери бөлімнің (бөлімшенің) қару-жарағы мен әскери техникасы |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери техникасы мен қару-жарағы туралы білімі болу; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің және шет мемлекеттердің әскери техникасы мен қару-жарақтарының сипаттамаларын салыстырады; |
Бөлімнің жауынгерлік және марш тәртібі | 1) Отрядтың ұрыс және жорық тәртібі туралы түсінікке ие болу. |
1) Жауынгердің әр түрлі ұрыс түрлеріндегі іс-әрекет тәртібі туралы білімін көрсетеді; | |
Жеке қорғаныс құралдарын пайдалануды үйрету | 1) Жеке қорғаныс құралдарын пайдалану мақсаты мен тәртібін білу. | 1) Противогазды, респираторды, "зардап шеккендерге" противогазды кию, қолды біріктірілген қорғаныс жинағы, нормаларын орындайды. | |
Жауынгердің ұрыстағы іс-әрекеттері - Жаяу операция кезіндегі жауынгердің ұрыстағы қозғалыс тәсілдері | 1) Жаяу әрекет кезінде жауынгерді ұрыста жылжыту тәсілдерін әзірлеу. | 1) Ядролық жарылыстың шығу тәртібін түсіндіреді. | |
Қорғаныстағы жауынгер. | 1) Қорғаныстағы жауынгердің іс-әрекеті туралы білімдерін дамыту; қарсыластың ядролық қаруын қолдану, атыс даярлығын бастау, әуе жауы туралы, радиоактивті, химиялық және бактериологиялық ластану туралы ескерту сигналдары кезіндегі әрекеттерін білу. |
1) Өздігінен қазу және камуфляж жасау тәртібін көрсетеді; | |
Шабуылдағы солдат |
1) Шабуыл кезіндегі жауынгердің іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту; |
1) Шабуылға дайындалу тәртібін көрсетеді; қозғалыстағы шабуыл кезінде жауынгерді колоннада ілгерілету және оның отрядтың ұрыс тәртібінде орнын алу; өткелдердегі кедергілерді еңсеру және шабуыл жасау; | |
Солдат-бақылаушы | 1) "Солдат-бақылаушы" позициясындағы іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту. |
1) Бақылау орнын таңдау ережелері, оның жабдықталуы және камуфляжы туралы білімін көрсетеді; | |
Патрульдегі солдат | 1) Патрульдегі жауынгердің іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту. | 1) Сақшылардың қозғалысы, аумақты және жергілікті объектілерді тексеру ережелерін түсіндіреді. | |
өрт жаттығулары | Калашников автоматын толық емес бөлшектеу және құрастыру бойынша оқыту | 1) Калашников автоматының құрылымы туралы жақсы қалыптасқан білімге ие болу. |
1) Қаруды тексереді, бөлшектейді және құрастырады; |
Атуға дайындық жаттығулары (АК-74, пневматикалық мылтық) | 1) Пневматикалық мылтықпен жұмыс істеу ережелерін әзірлеу. | 1) Журналды патрондармен жабдықтау және сөмкеге салу нормаларын орындайды. | |
Қол гранаталарын лақтыру. Қол сынықтарын және танкке қарсы гранаталарды лақтыру | 1) Қол сынықтарын және танкке қарсы гранаталарды лақтыру тәсілдерін білу. |
1) Гранатаны қашықтыққа лақтыру нормаларын орындайды; | |
Автоматтан ату (пневматикалық мылтық) | 1) Пневматикалық мылтықтан (пневматикалық винтовкадан) практикалық ату ережесін әзірлеу. |
1) Түсірілімге дайындық тәртібін көрсетеді, ату, атуды тоқтату; | |
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары | Әскери бөлімнің (бөлімнің) әскери қызметшілерінің тұруы, тұрмысы және тұрмысы |
1) Әскери бөлімдердің оқу-материалдық базасы туралы білімі болуы; |
1) Әскери бөлімдердің материалдық базасын көрсетеді; |
Кәсіпорындағы тәртіп сақшыларының міндеттері |
1) Ротаның күнделікті жасақтарының мақсаты, құрамы және қарулануы туралы білімге ие болу; |
1) Серіктестік үшін тәртіптік міндеттерді тізеді және орындайды; | |
Күзетші міндеттері |
1) Қарауыл қызметінің мақсаты мен міндеттері, қарауылдың міндеттері туралы түсінікке ие болу; |
1) Посттың мақсатын, оның жабдықтары мен жабдықтарын түсіндіреді; | |
Поштадағы қарауылдың іс-әрекеті |
1) Қаруды оқтау тәртібін білу; |
1) Посттағы қарауылдағы қарудың орнын түсіндіреді және көрсетеді; | |
Бұрғылау | Әскери сәлемдесу | 1) Әскери сәлемдесу тәсілдерін орнында және қозғалыста меңгерту. | 1) Әскери сәлемдесу арқылы жауынгерлік дағдыларын көрсетеді. |
Пайдаланудан шығару және қызметке қайтару | 1) Жауынгерлік дағдыларды меңгеру. | 1) Кезекшілікке шығу және қайта оралу тәртібін көрсетеді. | |
Жауынгерлік техника және қарумен қозғалыс | 1) Ұрыс техникасын меңгеру. | 1) Қарумен техника мен қимылдарды көрсетеді. | |
Құрылыс бөлімдері | 1) Бөлім құру ережелері мен тәртібін білу. | 1) Бөлімді қалай құру және қайта құру керектігін түсіндіреді және көрсетеді. | |
Әскери топография | Горизонттың қабырғалары мен магниттік азимуттарды анықтауға жаттықтыру |
1) Горизонттың қабырғалары мен магниттік азимутты анықтау; |
1) Картасыз бейтаныс рельефте бағдарлаудың негізгі жолдарын түсіндіреді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 13- қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Химия" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың "Химия" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Химия" пәнін оқытудың мақсаты білім алушыларға заттар және олардың түрленуі, заттардың қасиеттерінің олардың құрамы мен құрылысына тәуелділігін түсіндіретін заңдар мен теориялар туралы білім жүйесін беру, білім алушылрге мүмкіндік беру. өмірде қауіпсіз пайдалану үшін химиялық процестер, заңдылықтар және олардың заңдылықтары туралы түсінік алу, ақпаратты сыни бағалау және шешім қабылдау.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) практикаға бағытталған білімдерді, химия ғылымының тұжырымдамаларын, теориялары мен заңдылықтарын игеру;
2) табиғатта, зертханада, өндірісте және күнделікті өмірде болып жатқан химиялық құбылыстарды бақылап, түсіндіре білуді меңгеру;
3) практикалық сабақтарда қауіпсіздік ережелерін сақтай отырып, заттармен және зертханалық жабдықтармен жұмыс істеу дағдыларын дамыту;
4) химиялық эксперимент жүргізу барысында оқушылардың танымдық қызығушылықтары мен интеллектуалдық қабілеттерін дамыту, химиялық білімді өз бетінше меңгеру қажеттілігін дамыту;
5) жаратылыстанудың іргелі құрамдас бөліктерінің бірі және жалпы адамзаттық мәдениеттің элементі ретінде химияға көзқарасты тәрбиелеу;
6) химияның әлеуметтік мәнін, гуманистік бағыттылығын, оның адамзат алдында тұрған мәселелерді шешудегі өсіп келе жатқан рөлін ашу;
7) химиялық құбылыстар мен заттардың қасиеттерін түсіндіру, оларды күнделікті өмірде, ауыл шаруашылығы мен өндірісте қауіпсіз пайдалану, адам денсаулығы мен қоршаған ортаға зиян келтіретін құбылыстардың алдын алу үшін алған теориялық білімдерін пайдалану;
8) адам қызметінің объектілеріне немесе құралдарына құнды және сыни көзқарас тәжірибесін қалыптастыру, оның қоршаған әлемге қатысты көрінісі, қоғамның әрбір мүшесінің өмірлік мәселелерін шешуге ықпал ететін негізгі және пәндік құзыреттерді қалыптастыру.
4. Оқу пәнінің мазмұны 5 Бөлімнен тұрады:
1) заттардың бөлшектері;
2) химиялық реакциялардың заңдылықтары;
3) химиялық реакциялардың энергетикасы;
4) химия және қоршаған орта;
5) химия және өмір.
"Заттардың бөлшектері" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) Атомның құрамы мен құрылысы;
2) Атомда электрондардың қозғалысы және таралуы.
"Химиялық реакциялардың жүру заңдылықтары" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) химиялық элементтердің периодтық заңы мен периодтық жүйесі;
2) тотығу-тотықсыздану реакциялары.
"Химиялық реакциялар энергетикасы" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) химиялық реакциялардың жылдамдығы;
2) химиялық тепе-теңдік;
"Химия және қоршаған орта" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) Жер химиясы;
2) көміртек және оның қосылыстары.
"Химия және өмір" Бөлімі "Биохимия" Бөлімшесінен тұрады:
"Химия" пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Атомның құрамы мен құрылысы". Атом – күрделі бөлшек, радиоактивтілік, энергетикалық деңгейлері және кванттық сандар мен орбитальдардың ішкі деңгейлері; "Орташа салыстырмалы атомдық массаны есептеу" тақырыбына есептер шығару. Радиоактивтіліктің табиғаты және радиоактивті изотоптардың қолданылуы;
2) "Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы" кванттық сандардың сипаттамалары мен мәндері; алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық конфигурациясын құрастыру.
3) "Химиялық байланыстың түрлері". Химиялық элементтердің электртерістігі, валенттілігі және тотығу дәрежесі, химиялық байланыс, иондық байланыс. Металл байланысы. Сутектік байланыс. Кристалл торлары. Коваленттік байланыс, коваленттік байланыстың қасиеттері, байланыстың электртерістігі мен полярлығы, иондық байланыс, электрон жұптарының тебілу теориясы, металдық байланыс, сутектік байланыс. Химияның негізгі стехиометриялық заңдары; салыстырмалы атомдық және молекулалық массасы, зат мөлшері;
№1 зертханалық жұмыс: "Ковалентті байланысы бар заттардың (N2, O2, алмаз) модельдерін құрастыру".
5) "Тотығу-тотықсыздану реакциялары". Тотығу-тотықсыздану реакциялары, гальваникалық элементтер, электролиз.
6) "Химиялық реакция жылдамдығы". Химиялық реакциялардың жылдамдығына концентрацияның әсері, химиялық реакциялар жылдамдығына қысымның әсері, химиялық реакциялардың жылдамдығына температураның әсері, катализ.
№2 зертханалық жұмыс: "Химиялық реакция жылдамдығына әртүрлі катализаторлардың әсер ету тиімділігін зерттеу".
7) "Химиялық тепе-теңдік". Тепе-теңдікке әртүрлі факторлардың әсері, Ле Шателье -Браун принципі, тепе-теңдік константасы, өндірістік процестердегі химиялық тепе-теңдік.
№3 зертханалық жұмыс: "Әртүрлі факторлардың әсерінен динамикалық тепе-теңдіктің ығысуын зерттеу".
"Тепе-теңдік константасын және тепе-теңдік концентрациясын табу" тақырыбына есептер шығару.
8) "Периодтық заң және периодтық жүйе", 17-топ элементтері". Галогендердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтары, галогендердің тотығу-тотықсыздану қасиеттері, сулы ерітіндідегі галогенид иондарын анықтау, галогендер мен олардың қосылыстарының қолданылуы; 2 (ІІ) топтың элементтері". 2 (II) топтағы элементтердің физикалық қасиеттері, 2 (II) топтағы элементтердің химиялық қасиеттері, табиғи карбонаттар; Қазіргі заманғы аналитикалық әдістер. Азот және аммиак молекулаларының құрылымы мен қасиеттері; Азотты тыңайтқыштардың өнеркәсіптік өндірісі; Күкірт қышқылын алудың байланыс әдісі; Азот оксидтері мен нитраттардың және күкірт диоксидінің қоршаған ортаға әсері; Металдар мен қорытпаларды алу. Шойын және болат өндірісі Өтпелі металдардың жалпы сипаттамасы. күрделі қосылыстар. "14 (IV) топтың элементтері". 14 (IV) топ элементтерінің қасиеттерін, 14 (IV) топ элементтерінің химиялық қасиеттерін және олардың қосылыстарын, 14 (IV) топ элементтерінің оксидтерінің қасиеттерін, болылу формаларын өзгерту табиғатта және жай заттарды алу әдістерінде; "Азот және күкірт". Азот молекуласының, аммиак және аммоний тұздарының құрылымы мен қасиеттерінің ерекшеліктері, азот тыңайтқыштарының өнеркәсіптік өндірісі, азот оксидтері мен нитраттарының қоршаған ортаға әсері, күкіртті сутегі мен сульфидтер, күкірт диоксиді, қоршаған ортаға әсері және қолданылуы, алудың байланыс әдісі. күкірт қышқылы. Металдар мен қорытпаларды алу, өнеркәсіпте электролизді қолдану, металдар өндірісінде қоршаған ортаны қорғау мәселелері; Көрнекілік: "Күкірт және азот қышқылдарының тотығу қасиеттері";
9) "Жер химиясы" "Жасыл химияның" 12 қағидасы, атмосфераның, гидросфераның, литосфераның ластануы, жердің озон қабатының бұзылуы, жаһандық жылыну. "Өтпелі металдар". Өтпелі металдардың жалпы сипаттамасы; өтпелі металдардың, комплексті қосылыстардың биологиялық рөлі; "Жаңа заттар мен материалдарды әзірлеу". Жаңа материалдарды, физиологиялық белсенділігі бар табиғи және синтетикалық қосылыстарды жасау, дәрілік заттардың дамуы және синтезі, нанокөміртекті бөлшектердің нанотехнологиялық құрылымы, жаңа полимерлерді игеру, жаңа материалдардың практикалық маңызы. Бояулардың негізі ретінде металдардың оксидтері мен тұздары және күрделі қосылыстар.
10) "Көміртек және оның қосылыстарының химиясы" Органикалық химияға кіріспе. Органикалық заттардың құрамы мен құрылымы, функционалдық топтары, гомологиялық қатарлары, алифатты қосылыстардың IUPAC номенклатурасы, изомерия түрлері, алкандар, алкандардың жану өнімдері, алкандардың орынбасу реакциясының бос радикалды механизмі, галогендеу. Қанықпаған көмірсутектер. Алкендердің құрамы, құрылысы және реакциялық қабілеті , стереоизомериясы; Галогеноалкандар. Галоалкандарды дайындау; Спирттер: бір атомды, көп атомды. Спирттердің жіктелуі және химиялық қасиеттері, этил спиртінің өнеркәсіптік өндірісі. Бензол молекуласының құрылысы, бензол және оның гомологтарын алу, бензол және оның гомологтарының химиялық қасиеттері; Фенол, оның құрылымы және қасиеттері. Карбонилді қосылыстардың құрылымы мен номенклатурасы, альдегидтер мен кетондардың, карбон қышқылдарының алынуы және қасиеттері, эфирлену реакциясы, күрделі эфирлер мен сабындар; Сабын және синтетикалық жуғыш заттар.
Макромолекулалық қосылыстар, полимерлену реакциялары, поликонденсация реакциялары, полиамидтер мен полиэфирлер, қолданылуы, пластмассалардың қоршаған ортаға әсері; Көмір. Көмірді кокстеу. Көмір - металды қалпына келтіретін агент және кескіндемедегі пигмент. Пластмассалардың қолданылуы және қоршаған ортаға әсері. жоғары молекулалық қосылыстар. Поликонденсация реакциялары. Полиамидтер және полиэфирлер. Жаңа заттар мен материалдарды игеру. Нанотехнология. Пластмассалар мен талшықтарды тану
№4 зертханалық жұмыс: "Полимерлер және олардың қасиеттері";
№1 практикалық жұмыс: "Пластиктер мен талшықтарды тану";
12) "Органикалық синтез". Органикалық қосылыстардағы негізгі функционалдық топтар, органикалық заттардың генетикалық байланысы;
№5 зертханалық жұмыс: "Байланыстың қанықпауына сапалық реакциялар".
№6 зертханалық жұмыс "Спирттердің суда ерігіштігі, спирттердің жануы, бір атомды және көп атомды спирттерге сапалық реакциялары".
"Жану өнімдері және гомологтық қатарлар бойынша заттың молекулалық формуласын анықтау" тақырыбына есептер шығару.
13) "Биохимия". Көмірсулардың жіктелуі және олардың құрылысы, қасиеттері және көмірсулардың қолданылуы; Аминдер және аминқышқылдары. Аминдердің жіктелуі мен номенклатурасы, аминдердің физикалық, химиялық қасиеттері және алынуы, амин қышқылдарының құрамы, құрылымы, биологиялық рөлі, аминқышқылдарының физикалық және химиялық қасиеттері; пептидтік байланыс; ақуыздың түзілуі; Ақуыздар, ақуыздар молекулаларының құрылымдары, полипептидтердің құрылымын анықтау, ферменттердің, нуклеин қышқылдарының рөлі мен қолданылуы: ДНҚ, РНҚ, биологиялық маңызды элементтердің құрамы мен құрылымы, қоршаған ортаның ауыр металдармен ластануы, ауыр металдардың белоктарға әсері.
№7 зертханалық жұмыс: "Глюкозаның альдегидті спирт ретіндегі химиялық қасиеттері. Крахмалға сапалы реакция";
№ 8 зертханалық жұмыс: "Аммиак және аминдер молекулаларының модельдерін құрастыру";
9-зертхана: аминқышқылдарының молекулаларын құрастыру және ассиметриялық көміртек атомын анықтау
№10 зертханалық жұмыс: "Амин қышқылдарының қасиеттері";
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 Бөлім. Заттардың бөлшектері. | |||
1.1 Атомның құрамы және құрылысы. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Атомдар құрылысының заманауи теориясы, атомдағы электрондардың қозғалысы. | |||
1.2. Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы. | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы. | |||
1.3. Химиялық байланыстың түрлері. | |||
Тақырып 1.3.1. Химиялық элементтердің электртерістілігі, валенттілігі және тотығу дәрежесі. | |||
Тақырып 1.3.2. Химиялық байланыс. | |||
Тақырып 1.3.3. Иондық байланыс. Металдық байланыс. Сутектік байланыс. Кристалдық торлар. | |||
2 Бөлім. Химиялық реакциялардың заңдылықтары. | |||
2.1 Тотығу-тотықсыздану реакциялары. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Тотығу-тотықсыздану процестері. | |||
3 Бөлім. Химиялық реакциялардың энергиясы. | |||
3.1 Химиялық реакциялардың жылдамдығы. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Химиялық реакциялар және олардың жіктелуі. | |||
Тақырып 3.1.2. Химиялық реакциялардың жылдамдығына әсер ететін факторлар. Катализ. | |||
3.2 Химиялық тепе-теңдік. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Химиялық тепе-теңдік. Тепе-теңдікке әртүрлі факторлардың әсері. | |||
4 Бөлім. Химиялық реакциялардың жүру заңдылықтары. | |||
4.1 Периодтық заң және периодтық жүйе. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Заманауи зерттеулердегі аналитикалық әдістер. | |||
Тақырып 4.1.2. (VIIA)Топтың элементтері. | |||
Тақырып 4.1.3. Галогендердің қасиеттерін зерттеу және сулы ерітіндідегі галогенид иондарын анықтау. | |||
Тақырып 4.1.4. (VIA) тобының элементтері. | |||
Тақырып 4.1.5. (VA) тобының элементтері. | |||
Тақырып 4.1.6. (IVA) тобының элементтері. | |||
Тақырып 4.1.7. Жай заттардың табиғаттағы таралуы және алу жолдары. | |||
Тақырып 4.1.8. Азот және аммиак молекулаларының құрылымы мен қасиеттері. | |||
Тақырып 4.1.9. Азот тыңайтқыштарының өнеркәсіптік өндірісі. | |||
Тақырып 4.1.10. Күкірт қышқылын алудың контактілі әдісі. | |||
Тақырып 4.1.11. Азот оксидтері мен нитраттардың және күкірт диоксидінің қоршаған ортаға әсері. | |||
Тақырып 4.1.12. Металдар мен құймаларды алу. | |||
Тақырып 4.1.13. Шойын және болат өндірісі. Сәулет өнеріндегі шойын және болат конструкциялар. | |||
Тақырып 4.1.14. Ауыспалы металдардың жалпы сипаттамасы. | |||
Тақырып 4.1.15. Комплексті қосылыстар. | |||
5 Бөлім. Химия және қоршаған орта. | |||
5.1 Жер химиясы. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Химиялық өндірістің ғылыми принциптері. | |||
Тақырып 5.1.2. Металл өндірісіндегі экологиялық проблемалар. | |||
Тақырып 5.1.3. "Жасыл химияның" 12 қағидасы. | |||
5.2 Көміртегі және оның қосылыстары. | + | + | + |
Тақырып 5.2.1. Органикалық химияға кіріспе. | |||
Тақырып 5.2.2. Органикалық заттардың жіктелуі. | |||
Тақырып 5.2.3. Қанықпаған көмірсутектер. | |||
Тақырып 5.2.4. Қанықпаған көмірсутектер. Алкендер. | |||
Тақырып 5.2.5. Полимерлену реакциясы. Полиэтилен өндірісі. | |||
Тақырып 5.2.6. Органикалық заттардың молекулаларының модельдерін құру. | |||
Тақырып 5.2.7. Қанықпаған байланыстықа сапалық реакциялар. | |||
Тақырып 5.2.8. Алкадиендер. Алкиндер. | |||
Тақырып 5.2.9. Ароматты қосылыстар. | |||
Тақырып 5.2.10. Гетероциклді қосылыстар | |||
Тақырып 5.2.11. Көмірсутектердің көздері. Табиғи газ. ІМұнайға серік газдар . | |||
Тақырып 5.2.12. Мұнай өнімдерін қайта өңдеу. | |||
Тақырып 5.2.13. Құрамында оттегі бар органикалық қосылыстар. Спирттер бір атомды, көп атомды. | |||
Тақырып 5.2.14. Фенолдар. | |||
Тақырып 5.2.15. Карбонильді қосылыстар. Альдегидтер және кетондар. | |||
Тақырып 5.2.16. Карбон қышқылдары. | |||
Тақырып 5.2.17. Күрделі эфирлер. | |||
Тақырып 5.2.18. Майлар. | |||
Тақырып 5.2.19. Сабын және синтетикалық жуғыш заттар. | |||
Тақырып 5.2.20. Жоғары молекулалық қосылыстар. | |||
Тақырып 5.2.21. Поликонденсация реакциялары. Полиамидтер және полиэфирлер. | |||
Тақырып 5.2.22. Пластмассалардың қолданылуы және қоршаған ортаға әсері. | |||
Тақырып 5.2.23. Пластмассалар мен талшықтарды тану. | |||
Тақырып 5.2.24. Жаңа заттар мен материалдарды игеру. | |||
Тақырып 5.2.25. Нанотехнология. | |||
6-Бөлім. Химия және өмір. | |||
6.1. Биохимия. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Көмірсулар: моно, ди , полисахаридтер. | |||
Тақырып 6.1.2. Альдегидті спирт ретіндегі глюкозаның химиялық қасиеттері. Крахмалға сапалық реакция. | |||
Тақырып 6.1.3. Аминдер. | |||
Тақырып 6.1.4. Амин қышқылдары. | |||
Тақырып 6.1.5. Нәруыздар, құрылысы, қасиеттері. | |||
Тақырып 6.1.6. Ферменттердің рөлі және қолданылуы. | |||
Тақырып 6.1.7. Нуклеин қышқылдарының құрылысы. | |||
Тақырып 6.1.8. Нәруыздардың денатурациясы және түс реакциялары. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Заттардың бөлшектері | Атомның құрамы мен құрылысы | 1) Атом құрылысының заманауитеориясын және зат бөлшектері мен атомның маңызды сипаттамаларын түсіндіру. |
1) Атом құрылысының заманауи теориясының негізгі ережелерін атайды; |
2) Радиоактивтіліктің табиғаты мен радиоактивті изотоптардың ыдырау |
1) Радиоактивтіліктің табиғатын және изотоптардың ыдырау себебін анықтайды; | ||
Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы | 1) Периодтық жүйенің алғашқы 36 химиялық элементінің электрондық конфигурациясын түсіндіру |
1) Кванттық сандар мен атомдық орбитальдардың сипаттамалары мен мәндерін анықтайды; | |
Химиялық реакциялардың жүру заңдылықтары |
Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Периодтық заң мен химиялық элементтердің периодтық жүйесін заңның графикалық көрінісі ретінде түсіндіру. |
1) Периодтық заңның физикалық мағынасын түсіндіреді; |
| Химиялық байланыстың түрлері. | 1) Периодтар мен топтардағы элементтердің қасиеттерінің өзгеру заңдылығы туралы түсініктерді, периодтар мен топтардағы қосылыстардың қышқылдық-негіздік және тотығу-тотықсыздану қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіру. |
1) Периодтар мен топтар бойынша химиялық элементтердің оксидтерінің, гидроксидтерінің және сутегі қосылыстарының қышқылдық-негіздік қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіреді; |
1) Коваленттік байланыстың түзілу механизмдерін сипаттау. |
1) Коваленттік полюсті және ковалентті полюссіз байланыстардың қасиеттерін сипаттайды; | ||
Химиялық байланыстың түрлері | 1) Иондық, металдық, сутектік байланыстың түзілу механизмдерін түсіндіру. |
1) Қарама-қарсы зарядталған иондардың электростатикалық тартылуы нәтижесінде иондық байланыстың түзілуін көрсетеді; | |
2) Заттардың кристалдық торларының түрлерін ажырату. |
1) Заттардың кристалдық торларының әртүрлі түрлерін атайды; | ||
Химиялық реакциялардың заңдылықтары | Тотығу-тотықсыздану реакциялары | 1) Элементтердің тотығу дәрежесін анықтау. |
1) Электрондық баланс әдісі арқылы тотығу және тотықсыздану теңдеулерін құрастырады; |
Химиялық реакциялардың энергетикасы | Химиялық реакцияның жылдамдығы | 1) Химиялық реакцияның жылдамдығын анықтау. |
1) Химиялық реакцияның жылдамдығы туралы ұғымды тұжырымдайды; |
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Химиялық реакциялар үшін массалардың әсер ету заңын қолданады; | ||
Химиялық реакциялардың энергетикасы | Химиялық тепе-теңдік | Қайтымды химиялық реакциялардағы химиялық тепе-теңдікті анықтау. |
1) Қайтымды реакция, химиялық тепе-теңдік ұғымдарын түсіндіреді; |
Химиялық реакциялардың жүру заңдылықтары | Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Химияның аналитикалық әдістеріне сипаттама беру. |
1) Қазіргі химия зерттеулеріндегі аналитикалық әдістерді атайды; |
Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Топтағы галогендердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіру. |
1) Галогендерді периодтық жүйеде орналасуы бойынша сипаттайды; | |
Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Галогенді иондарды тәжірибелік тану жұмыстарын жүргізеді; | |
1) Топ элементтерінің (ІVА) физикалық-химиялық қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіру. |
1) Көміртектің, кремнийдің және олардың қосылыстарының физика-химиялық қасиеттерін сипаттайды; | ||
1) 14 топ (IVA) элементтерінің жай заттарының табиғатта таралуын және алу әдістерін түсіндіру |
1) Табиғатта элементтердің болуын, 14 (IVA) топтың элементтерінің жай заттарының таралуы және қолданылуын сипаттайды; | ||
1) Азот және аммиак молекулаларының құрылысы мен қасиеттерін түсіндіру. |
1) Молекуланың құрылымына сүйене отырып, азоттың реакциялық қабілетінің төмендігін түсіндіреді; | ||
1) Азотты тыңайтқыштарды өнеркәсіптік өндіру технологиясын ашу. |
1) Азотты тыңайтқыштардың өсімдіктерге әсерін сипаттайды; | ||
Химия және қоршаған орта | 17 (7А)Топ элементтері | 1. Топтағы галогендердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын білу. |
1) Галогендердің периодтық жүйеде орналасуына сипаттама береді; |
Сулы ерітіндідегі галогенид иондарын анықтау | № 2 практикалық жұмысты жасау. |
1) Тәжірибелік жұмыстарды жүргізу дағдыларын меңгереді; | |
2-топ элементтері (IIA) | 1. Периодтық жүйенің 2 (IIA) тобының элементтеріне сипаттама беру |
1) 2-топ элементтерінің физикалық қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсінеді (ІІА; | |
Эксперименттік есептерді шешу 1. | 1) Практикалық жұмысты орындау. |
1) Химиядан эксперименттік есептерді шығару дағдыларын көрсетеді; | |
Жер химиясы | 1) Күкірт қышқылын алудың контактілік әдісін түсіндіру. |
1) Күкірт қышқылының өнеркәсіп үшін маңызын негіздейді; | |
Жер химиясы | 1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Азот оксидтерінің атмосфераға, нитраттардың топырақ пен су ресурстарына әсерін талдайды; | |
1) Металдар мен құймаларды алу әдістерін түсіндіру. |
1) Қазақстандағы мыс, мырыш, темір, хром және олардың қосылыстарының кен орындарын атайды; | ||
1) Шойын мен болат өндіру технологиясы мен өндірісінің негіздерін білу. |
1) Шойын өндіру кезінде болатын химиялық және технологиялық процестерді атайды; | ||
1) Ауыспалы металдарға сипаттама беру. |
1) және ұғымын ашады ауыспалы металдардың қасиеттері; | ||
Жер химиясы | 1) Комплексті қосылыстарды түсіндіру. |
1) Ішкі сферасы, сыртқы сферасы ұғымдарын түсіндіреді; | |
1) Химиялық өндірістің негізгі ғылыми принциптерін түсіндіру. |
1) Химиялық өндірістің негізгі принциптерін атайды; | ||
1) Металл өндірісіндегі экологиялық мәселелерді түсіндіру. |
1) Қазақстандағы химия өнеркәсібінің әртүрлі салаларындағы экологиялық проблемаларды болжайды; | ||
1) Жасыл химияның 12 қағидасын түсіндіру |
1) "Жасыл химияның" 12 қағидасын атайды және түсіндіреді; | ||
Химия және қоршаған орта | Көміртек және оның қосылыстары | 1) Көміртек және оның қосылыстарының туындылары ретінде органикалық химия негіздерін түсіндіру. |
1) Органикалық заттарды бейорганикалық заттардан ажыратады; |
1) Органикалық заттардың құрамы мен құрылысын түсіндіру. |
1) Изомерлердің формулаларын құрастыру: құрылымдық, байланыс орындары, функционалдық топтар және классаралық; | ||
1) Органикалық заттардың классификациясын білу. |
1) Спирттердің, альдегидтердің және кетондардың, карбон қышқылдарының, күрделі эфирлердің функционалдық топтарының құрылымын сипаттайды; | ||
1) Қаныққан көмірсутектерді түсіндіру. |
Алкандардың жану өнімдерін атайды және олардың қоршаған ортаға әсерін бағалайды; | ||
1) Қанықпаған көмірсутектерді түсіндіру. |
1) Қанықпаған көмірсутектердің гомологтық қатарын құрайды; | ||
1) Полимерлену реакцияларын және полиэтилен өндірісін сипаттау. |
1) Полимерлену реакцияларын құрастырады (полиэтилен, полипропилен, поливинилхлорид); | ||
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Органикалық заттардың молекулаларының модельдерін жинайды; | ||
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Байланыстың қанықпауына сапалық реакциялар жүргізеді; | ||
1) Алкадиендер мен алкиндер туралы білім алу. |
1) Алкадиендер мен алкиндердің құрылысын, қасиеттерін түсіндіреді | ||
1) Ароматты қосылыстарға сипаттама беру. |
1) Бензол молекуласының құрылымын электрондардың делокализациясы тұрғысынан түсіндіреді ; | ||
Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | 1) Гетероциклді қосылыстарға сипаттама беру. |
1) Гетероциклді қосылыстардың молекуласының құрылымын ашады; | |
1) Көмірсутектердің қайнар көздерін білу. |
1) Көміртекті қосылыстарды отын ретінде пайдалануды ашады; | ||
1) Табиғи газды, ілеспе мұнай газдарын жылу энергиясының көздері ретінде сипаттау. |
1) Мұнайға серік газдар мен табиғи газдардың шығу тегін түсіндіреді; | ||
1) Тас көмірдің шығу тегі мен кокстеу процесін түсіндіру. |
1) Құрамында көміртегі бар қосылыстарды отын ретінде қолдану аймақтарын атайды; | ||
Көміртек және оның қосылыстары | Галогеналкандарды алу реакцияларының механизмін түсіндіру. |
1) Галоалкандардың органикалық синтез үшін маңызын түсіндіреді ; | |
1) Құрамында оттегі бар органикалық қосылыстар, бір атомды және көп атомды спирттер туралы түсінік беру. |
1) Спирттерді алу әдістері мен қолдану аймақтарын атайды; | ||
1) Практикалық жұмысты орындау. |
1) Спирттердің химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін құрастырады; | ||
1) Фенолдар, олардың құрылысы мен қасиеттерін түсіндіру. |
1) Фенолдарды алу әдістерін атайды; | ||
1) Альдегидтер мен кетондарды түсіндіру. |
1) Альдегидтер мен кетондардың құрылымдық формулаларын құрастырады; | ||
Көміртек және оның қосылыстары | 1) Карбон қышқылдарын түсіндіру. |
1) Карбон қышқылдарының құрылымдық формулаларын құрастырады және оларды халықаралық номенклатура бойынша атайды; | |
Күрделі эфирлердің, сабындардың және майлардың құрылысын түсіндіру. |
1) Эфирлердің құрылымдық формулаларын құрастырады және оларды халықаралық номенклатура бойынша атайды; | ||
1) Сабын өндірісі және оның қолданылуын түсіндіру. Синтетикалық жуғыш заттарды қоршаған ортаға әсерін түсіндіру. |
1) Сабын, синтетикалық жуғыш заттарды өндіру әдістерін сипаттайды; | ||
1) Жоғары молекулалық қосылыстардың химиясын түсіндіру. |
1) Пластмассалар мен талшықтарды тәжірибе жүзінде таниды; | ||
1) Поликонденсация, полиамидтер мен полиэфирлерді алу реакцияларын түсіндіру. |
1) Поликонденсация реакциясын анықтайды; | ||
1) Пластмассалардың қолданылуы мен қоршаған ортаға әсерін бағалау. |
1) Пластмассаларды қолдану аймақтарын атайды; | ||
1) Практикалық жұмысты орындау. |
1) Химиялық реагенттерге қатысты пластмассалардың салыстырмалы инерттілігін тәжірибе жүзінде дәлелдейді; | ||
4.2 Бөлімше Көміртек және оның қосылыстары | 1) Жаңа заттар мен материалдарды қалай жасау керектігін түсіндіру. |
1) Заманауи әдістер арқылы жаңа материалдарды алу жолдарын түсіндіреді; | |
1) Нанотехнологияны қазіргі ғылым саласы ретінде түсіндіру. |
нанохимия ұғымдарының физикалық мағынасын түсіндіреді ; | ||
5-Бөлім. Химия және өмір | Биохимия Бөлімшелері | 1) Көмірсулар класын түсіндіру. |
1) Глюкоза, фруктоза, рибоза, дезоксирибоза, сахароза, крахмал және целлюлоза молекулаларының формулаларын ажыратады; |
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Глюкозада функционалдық топтардың болуын тәжірибе жүзінде анықтайды; | ||
1) Аминдер туралы түсіндіру. |
1) Аминдердің классификациясы мен номенклатурасын ашады; | ||
1) Аминқышқылдарды түсіндіру. |
1) Амин қышқылдарының тривиальды және жүйелі атауларын атайды; | ||
1) Нәруыз молекуласының түзілуін, құрылымын және пептидтік байланыстарын білу. |
1) Нәруыз гидролизінің өнімдерін атайды; | ||
1) Ферменттердің рөлі мен қолданылуын түсіндіру. |
1) Ферменттердің рөлін түсіндіреді; | ||
1) Дезоксирибонуклеин қышқылдарының (ДНҚ) және рибонуклеин қышқылдарының (РНҚ) құрылысын түсіндіру. |
1) Нуклеин қышқылдарының құрылысын және олардың жіктелуін сипаттайды; | ||
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Белоктың денатурациялану қасиетін түсіндіреді; | ||
1) No9 практикалық жұмысты орындау. |
1) Глюкозада функционалдық топтардың болуын тәжірибе жүзінде анықтайды; | ||
1) Аминдер туралы білім алу; |
1) аминдердің жіктелуін және номенклатурасын біледі; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 14-қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу- ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Шетел тілі" оқу пәнін оқытудың мақсаты – білім алушылардың қазіргі заманғы биологиялық білімі мен дағдыларын дамыту; оны ұйымдастырудың әртүрлі деңгейлеріндегі өмірдің мәнін, дамуы мен көрінісін түсіну; өмірдің маңыздылығын ең жоғары құндылық ретінде түсінетін жан-жақты дамыған тұлғаны дайындау болып табылады.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) адамның табиғаттағы рөлін оның даму заңдылықтарын түсіну негізінде айқындайтын маңызды биологиялық білім мен дағдыны кеңейту;
2) жаңа білім алудың негізі мен құралы ретінде табиғаттың дамуы мен қызмет ету заңдылықтарын қолдану, оларды одан әрі кеңейту және тереңдету;
3) білім жүйесін және ғылыми дүниетаным негіздерін меңгеру процесінде шығармашылық дербестік пен сыни ойлауды, зерттеу дағдыларын қалыптастыру;
этикалық мәселелермен және қоғамның әлеуметтік өміріне және еңбек қызметіне жеке қатысумен байланысты дербес шешімдер қабылдауға дайын бола отырып, қоршаған шындықты еркін бағдарлауға мүмкіндік беретін бастамашыл тұлғаның сапасын дамыту;
5) білім алушыларда білім беруді жалғастыру және өзін-өзі тәрбиелеу үшін қажетті зияткерлік дағдыларды дамыту.
4. Пәнінің мазмұны 4 Бөлімнен тұрады:
1. Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылысы және қызметі;
2.Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму;
3. Организмдер және қоршаған орта.
4. Қолданбалы интеграцияланған ғылымдар.
1 бөлім. "Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі" Бөлімі келесі Бөлімдерді қамтиды:
1) тірі организмдердің әртүрлілігі;
2) тамақтану;
3) заттарды тасымалдау;
4) тыныс алу;
5) бөлінуі;
6) қозғалыс;
7) үйлестіру және реттеу.
2 бөлім. "Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму" Бөлімі келесі Бөлімдерді қамтиды:
1) көбею;
2) жасушалық цикл;
3) өсу және даму;
4) тұқым қуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары;
5) селекция негіздері;
6) эволюциялық даму.
3 бөлім."Организмдер және қоршаған орта" Бөлімі келесі Бөлімдерді қамтиды:
1) биосфера, экожүйе, популяция;
2) экология және адамның қоршаған ортаға әсері.
4 бөлім. "Қолданбалы интеграцияланған ғылымдар" Бөлімі келесі Бөлімдерді қамтиды:
1) молекулалық биология және биохимия;
2) жасуша биологиясы;
3) биотехнология;
4) биомедицина және биоинформатика.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлімдердің, бөлімшелердің және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
теориялық | практикалық | ||
4. Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар. | |||
4.1 молекулалық биология және биохимия. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Судың Жердегі тіршілік үшін маңызы. | |||
Көмірсулардың жіктелуі. Химиялық құрылым. | |||
Тақырып 4.1.2. Липидтердің құрылымдық компоненттері. Майлардың қасиеттері мен функциялары. | |||
Тақырып 4.1.3. Ақуыздардың құрамы мен қызметі бойынша жіктелуі. № 1 зертханалық жұмыс "Ақуыздардың құрылымына әртүрлі жағдайлардың (температура, РН) әсері". | |||
Тақырып 4.1.4. Биологиялық объектілердегі ақуыз мөлшері. № 2 зертханалық жұмыс. "Биологиялық объектілердегі ақуыздың құрамын анықтау". | |||
Тақырып 4.1.5. Дезоксирибонуклеин қышқылы молекуласының құрылымы. | |||
Тақырып 4.1.6. Рибонуклеин қышқылы молекулаларының құрылымы мен қызметі. | |||
Тақырып 4.1.7. Дезоксирибонуклеин қышқылы мен рибонуклеин қышқылы молекулаларының құрылымындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтар. | |||
Тақырып 4.1.8. Антиген мен антидене арасындағы өзара әрекеттесу механизмі. | |||
Тақырып 4.1.9. Генетикалық кодтың қасиеттері: үштік, деградация, әмбебаптық, қабаттаспау. | |||
4.2 Жасуша биологиясы. | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Жасушадағы органоидтардың құрылымы мен функцияларының ерекшеліктері. Жасушаның негізгі компоненттері. | |||
Тақырып 4.2.2. Жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері мен функциялары арасындағы байланыс. | |||
1. Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі. | |||
1.2. Тамақтану. | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Хлоропласттың құрылымдық компоненттері және олардың қызметі. Фотосинтез пигменттері. №3 Зертханалық жұмыс "Әртүрлі өсімдіктер жасушаларындағы фотосинтез пигменттерінің мазмұнын зерттеу". | |||
Тақырып 1.2.2. Фотосинтездің жарық және қараңғы фазалары. | |||
Фотосинтез жылдамдығына әсер ететін факторлар. Фотосинтездің шектеуші факторлары. | |||
1.3 Заттарды тасымалдау. | + | + | + |
Тақырып 1.3.1. Диффузия жылдамдығына бетінің көлеміне қатынасының әсері. Эритроциттер жасушаларының бетінің көлеміне қатынасының мәні. | |||
Тақырып 1.3.2. Пассивті тасымалдау механизмі: мембраналық арналар арқылы қарапайым диффузия, жеңілдетілген диффузия. Белсенді көлік механизмі. | |||
1.4 Тыныс алу. | + | + | + |
Тақырып 1.4.1. Аденозинтрифосфор қышқылының құрылымы мен қызметі. | |||
Тақырып 1.4.2. Аденозинтрифосфор қышқылының синтезі: глюкозаның аэробты және анаэробты ыдырау кезеңдері. | |||
Тақырып 1.4.3. Метаболизм түрлері. Энергия алмасу кезеңдері. | |||
Тақырып 1.4.4. Митохондриялардың құрылымдық компоненттері және олардың қызметі. Митохондрия құрылымы мен жасушалық тыныс алу процестерінің байланысы. | |||
1.5 Бөлінуі. | + | + | + |
Тақырып 1.5.1. Су алмасуын реттеу. Мақсатты органдар. Әрекет әсері. Гипофункция. Гиперфункция. | |||
Тақырып 1.5.2. Адам ағзасындағы қан мен басқа сұйықтықтарды жасанды тазарту. Диализ принципі. Диализ әдістері: перитонеальді, гемодиализ. | |||
Тақырып 1.5.3. Созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі. Бүйрек трансплантациясы және диализ. Артықшылықтары мен кемшіліктері. | |||
2. Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму. | |||
2.2 Жасушалық цикл. | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметогенез. Гаметалар. Гаметогенез кезеңдері. Өсімдіктердегі Спорогенез және гаметогенез. | |||
Тақырып 2.2.2. Қатерлі ісіктердің пайда болуы. Қатерлі ісікке дейінгі жағдайлардың пайда болуына ықпал ететін факторлар. | |||
Тақырып 2.2.3. Қартаю. Қартаю процесі туралы теориялар. | |||
2.4 Тұқым қуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары. | + | + | + |
Тақырып 2.4.1. Модификациялық өзгергіштік. Белгілердің өзгергіштігінің вариациялық қатарлары. "Модификациялық өзгергіштікті зерттеу, Вариациялық қатар мен қисық сызықты құру" модельдеу. | |||
Тақырып 2.4.2. Белгілердің тұқым қуалауының цитологиялық негіздері. Дигибридті крест кезінде хромосомалардың тәуелсіз таралуы. Жынысқа байланысты мұрагерлік. Мәселелерді шешу. | |||
Тақырып 2.4.3. Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуі. Комплимент. Полимерия. Көп аллелизм. | |||
Тақырып 2.4.4. Өздігінен және индукцияланған мутациялар. Гендік, хромосомалық, геномдық, мутациялар. Модельдеу "Адамның хромосомалық жиынтығының кариограммасын құру. Геномдық мутацияларды зерттеу". | |||
Тақырып 2.4.5. "Адам геномы" әлемдік жобасы. Адамның геномдық дезоксирибонуклеин қышқылының реттілігі. Жоба аясында жүргізілген зерттеулердің биологиялық маңызы. | |||
2.6 Эволюциялық даму. | + | + | + |
Тақырып 2.6.1. Тұқым қуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланыс. Тұқым қуалайтын өзгергіштік эволюцияның негізі болып табылады. Комбинативті өзгергіштік, мутациялар. Табиғи сұрыптау. Өмір үшін күрес. Гендік Дрейф. Популяция толқындары. | |||
Тақырып 2.6.2. Эволюцияның дәлелі. Салыстырмалы-анатомиялық, молекулалық-генетикалық, эмбриологиялық, палеонтологиялық, биогеографиялық, биохимиялық дәлелдер. | |||
Тақырып 2.6.3. Түрлену механизмдері. Спецификацияның оқшаулау механизмдері. Спецификациядағы репродуктивті оқшаулаудың рөлі. Полиплоидия және будандастыру. | |||
2.5 Селекция негіздері. | + | + | + |
Тақырып 2.5.1. Өнімділікті арттыруға арналған заманауи ауылшаруашылық технологиялары. Жоғары өнімді ауыл шаруашылығының жаңа балама жолдары. | |||
1. Тірі организмдердің алуан түрлілігі. | |||
1.1 тірі организмдердің әртүрлілігі. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Жердегі тіршіліктің қалыптасу кезеңдері. Филогенетикалық ағаштар. Кладограммалар. Кладограммалар мен филогенетикалық ағаштардың айырмашылықтары. | |||
1.7 үйлестіру және реттеу. | + | + | + |
Тақырып 1.7.1. Орталық жүйке жүйесінің құрылымы. Мидың құрылымы мен қызметі. Жұлынның құрылымы мен қызметі. | |||
Тақырып 1.7.2. Холинергиялық синапстың құрылымы мен қызметі арасындағы байланыс. Синаптикалық берілу механизмі. | |||
Тақырып 1.7.3. Механорецепторлардың түрлері. Пачини денелерінің мысалында тітіркендіргіштердің өзгеруіне механорецепторлардың реакциясы. | |||
Тақырып 1.7.4. Биологиядағы басқару жүйелері. Биологиядағы "Басқару жүйесі" ұғымы. Көмірқышқыл газы/глюкоза температурасын / деңгейін реттеу мысалындағы кері байланыс принципі. | |||
Тақырып 1.7.5. Биологиядағы басқару жүйелері. Биологиядағы "Басқару жүйесі" ұғымы. Көмірқышқыл газы/глюкоза температурасын / деңгейін реттеу мысалындағы кері байланыс принципі. | |||
Тақырып 1.7.6. Өсу заттары. Өсу заттарының өсімдікке әсер ету механизмі. Ауксин мен гиббереллиннің әсері. | |||
1.6 Қозғалыс . | + | + | + |
Тақырып 1.6.1. Жолақты бұлшықет тінінің құрылымы. Миофибрилланың құрылымы (саркомерлер, актин, миозин және тағыда басқалар). Бұлшықет талшығының жиырылу механизмі. | |||
Тақырып 1.6.2. Жылдам және баяу бұлшықет талшықтарының құрылымы, орналасуы және жалпы қасиеттері. | |||
4.4 "Биомедицина және биоинформатика". | + | + | + |
Тақырып 4.4.1. Биомеханиканы робототехникада қолдану. Инженерлік Биомеханика (экзоскелетондар, робототехника және тағыда басқалар). Медициналық Биомеханика (протездеу және т. б.). | |||
Тақырып 4.4.2. Жүрек автоматикасы механизмі. Жүректегі қозу жылдамдығы. Жүрек бұлшықетінің жиырылуы. Электрокардиография, оның диагностикалық маңызы. | |||
Тақырып 4.4.3. Электромагниттік және дыбыстық толқындардың адам ағзасына әсер ету ерекшеліктері. | |||
Тақырып 4.4.4. "Биоинформатика" ұғымы. Зерттеуде биоинформатика құралдарын қолдану. | |||
Тақырып 4.4.5. Экстракорпоральды ұрықтандыру әдісі және оның маңызы. Экстракорпоральды ұрықтандырудың этикалық аспектілері. | |||
Тақырып 4.4.6. Моноклоналды антиденелердің маңызы. Моноклоналды антиденелер өндірісі. Моноклоналды антиденелермен ауруларды диагностикалау және емдеу. | |||
4.3 Биотехнология. | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, медицинада, тұрмыста микроорганизмдерді пайдаланудың оң және теріс жақтары. Гендік инженерияның маңызы. | |||
Тақырып 4.3.2. Полимеразды тізбекті реакцияны (ПТР) қолдану. Полимеразды тізбекті реакцияның сот сараптамасындағы, әке болуды анықтаудағы, медициналық диагностикадағы, жекелендірілген медицинадағы, генді клондаудағы, дезоксирибонуклеин қышқылының реттілігіндегі, мутагенездегі маңызы. | |||
Тақырып 4.3.3. Пайдаланудың оң және теріс жақтары генетикалық түрлендірілген организмдерді қолданудың этикалық мәселелерін талқылау. Қолданудың этикалық мәселелері генетикалық түрлендірілген организмдерді қолданудың этикалық мәселелерін талқылау. | |||
Тақырып 4.3.4. Грам оң және грам теріс бактериялардың құрылымдық ерекшеліктері. | |||
Тақырып 4.3.5. "Рекомбинантты дезоксирибонуклеин қышқылы" ұғымы. Рекомбинантты дезоксирибонуклеин қышқылдарын алу әдістері. Рекомбинантты дезоксирибонуклеин қышқылдарын қолдану. "Клондау" ұғымы. | |||
Тақырып 4.3.6. Организмдерді клондау әдістері. | |||
Тақырып 4.3.7. Ферменттерді медицинада, химияда және өнеркәсіпте қолдану. | |||
3. Организмдер және қоршаған орта | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Биоәртүрлілік пен экожүйенің тұрақтылығы арасындағы байланыс. Түрлердің биоалуантүрлілігі. Харди-Вайнбергтің генетикалық тепе-теңдік заңы. Өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлерін сақтау. | |||
Тақырып 3.1.2. Жергілікті экожүйе организмдерінің көптігі мен таралуын анықтауда әртүрлі статистикалық әдістерді қолдану. Жергілікті экожүйенің биоәртүрлілігін анықтаудағы кездейсоқ іріктеудің мәні. | |||
3.2 Экология және адамның қоршаған ортаға әсері. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Жаһандық жылыну: себептері, салдары,шешімдері. Модельдеу: "Климаттың ғаламдық жылынуын компьютерлік модельдеу". | |||
Тақырып 3.2.2. Қазақстан Республикасының экологиялық проблемалары және оларды шешу жолдары. | |||
Тақырып 3.2.3. Қазақстанда жасыл технологияларды енгізу. Қалдықтарды кәдеге жарату және қайта өңдеу. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Молекулалық биология және биохимия |
1) Бейорганикалық және органикалық заттардың тіршілік үшін маңызы мен қызметін бағалау; |
1) Судың Жердегі тіршілік үшін іргелі маңыздылығын түсіндіреді; |
Жасуша биологиясы |
1) Мембрананың жартылай өткізгіштігін зерттеу; | 1) Электронды микроскоппен көрінетін жасуша органоидтарының құрылымы мен қызметінің ерекшеліктерін түсіндіреді. | |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Тамақтану |
1) Фотосинтез процестерінің ерекшеліктерін және хлоропласт функцияларын талдау; |
1) Хлоропласттың құрылымы мен қызметі арасындағы байланысты орнатады; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Заттарды тасымалдау |
1) Заттарды тасымалдаудың әртүрлі түрлерін жүйелеу; |
1) Пассивті және белсенді тасымалдау механизмдерін салыстырады; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Тыныс алу |
1)Аденозинтрифосфаттың (АТФ) мәнін түсіндіру; |
1) Аденозинтрифосфаттың (АТФ) құрылымы мен қызметін сипаттайды; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Выделение |
1) Адамның қанын тазарту процесінде бүйрек қызметін талдау; |
1) Зәрді сүзу және қалыптастыру механизмін түсіндіреді; |
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Жасуша циклі. Өсу және көбею |
1) Тірі организмдердің көбеюі мен дамуындағы жасушалық циклдің маңыздылығын анықтау; |
1) Дайын микропрепараттар арқылы митоздың фазаларын зерттейді; |
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Өсу және даму | 1) Медицинада бағаналы жасушаларының практикалық қолданылуын түсіндіру. |
1) Бағаналы жасушаларының мамандану процесін түсіндіреді; |
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Тұқым қуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары |
1) Міндеттерді шешу арқылы тұқым қуалаушылықтың негізгі заңдылықтарын түсіндіру; |
1) Модификациялық өзгергіштік заңдылықтарын зерттейді; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы мен қызметі және эволюциялық дамуы | Эволюциялық даму. Селекция негіздері. Тірі организмдердің алуан түрлілігі. |
1) Эволюция теориясының негізгі ережелерін түсіндіру; |
1) Тұқым қуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіреді; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Үйлестіру және реттеу |
1) Үйлестіру және реттеу механизмін түсіндіру; |
1) Биологиядағы басқару жүйелерін сипаттау; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Қозғалыс |
1) Микрографта жолақты бұлшықет тінінің ультрақұрылымын түсіндіру; |
1) Жолақты бұлшықеттердің ультрақұрылымын түсіндіреді; |
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Биомедицина және биоинформатика | 1) Биология, физика, механика және информатиканың интеграциясын түсіну. |
1) Робототехникада биомеханиканың қолданылуын ашады; |
1) Биоинформатиканың рөлі мен әдістерін сипаттау. | 1) Экстракорпоральды ұрықтандыру (ЭКҰ) әдісінің маңыздылығын түсіндіреді. | ||
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Биотехнология | 1) Адам өміріндегі биотехнологияның рөлі мен маңыздылығын бағалау. |
1) Биотехнологияда қолданылатын тірі организмдердің артықшылықтары мен кемшіліктерін атайды; |
1) Микроорганизмдерді анықтау бойынша экспериментті жоспарлау, нәтижелерді сипаттау және қорытындыларды тұжырымдау. |
1) Микробиологиялық зерттеулердің кезеңдерін сипаттайды және түсіндіреді; | ||
Тірі ағзалар және қоршаған орта | Биосфера, экожүйе, популяция | 1) Экологиялық міндеттер мен экологиялық жағдайларды шешу. |
1) Биоәртүрлілік пен экожүйенің тұрақтылығы арасындағы байланысты орнатады; |
1) Экологиялық мәдениет негіздері туралы білімді қолдану. | 1) Жергілікті экожүйенің биоалуантүрлілігі бойынша презентациялар жасайды. | ||
Тірі ағзалар және қоршаған орта | Экология және адамның қоршаған ортаға әсері | 1) Адамның қоршаған ортаға әсерін талдау. |
1) Жаһандық климаттың жылынуының салдарын болжайды; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 15-қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Дүниежүзі тарихы" пәнін оқыту мақсаты – дүниежүзі тарихының негізгі оқиғалары мен процестерін оқу негізінде тарихи санасы қалыптасқан, азаматтық-патриоттық қасиеттерге ие, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды құрметтейтін, тарихи білім мен дағдыларын оқу процесінде және әлеуметтік жағдайда белсенді әрі шығармашылықпен қолдана алатын тұлға қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) әртүрлі тарихи кезеңдегі қоғамдағы негізгі этникалық, әлеуметтік, экономикалық, саяси, мәдени мәселелер туралы білімдерді қалыптастыру;
2) тарихи кезеңдер бойы адамзат қалыптастырған патриотизмді, толеранттылықты, гуманистік ғұрыптар мен демократиялық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеу;
3) әлемдік-тарихи процесс туралы толық біртұтас білім қалыптастыру;
4) оқиғалар мен құбылыстарды тарихи себептілігі, салыстырмалылығы мен әртүрлі көзқарастар, тарихи оқиғалар және тұлғаларға баға беруде сыни тұрғыдан зерттеу барысында, өткен және қазіргі таңдағы пікірталастық мәселелерге білім алушы тарапынан өзіндік көзқарас білдіруді дамыту;
5) тарихи деректердің әртүрлі типтерімен жұмыс жасау, іздеу және тарихи материалды жіктеу дағдыларын дамыту;
6) әртүрлі деректерді қолдана отырып жобалық, зерттеу әрекетін және тарихи реконструкция дағдыларын дамыту;
7) қазіргі кездегі саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени мәселелерді ұғыну үшін тарихи білімдері мен дағдыларынқолдана білу қабілетін дамыту;
8) коммукативтік дағдыларды дамыту: өз ойын ауызша және жазбаша түрде анық жеткізе білу, топта жұмыс жасау, әртүрлі деректерден алынған ақпараттарды пайдалану.
9) Білім алушыларды кәсіптік бағдарлау, педагогикалық бағыт бойынша оқу-дағдылары мен қабілеттерін дамыту.
10) Білім алушыларды болашақ педагог ретінде өзін-өзі жүзеге асыруға дайындық мақсатында пән мазмұны бойынша берілген жалпы адамзаттық құндылықтарды қалыптастыру мен тарихи тәжірибені бағамдай отырып, педагогикалық білім беру бағыты бойынша әлеуетін дамыту
4. "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша тарихи ойлау дағдыларын қалыптастыру және оқыту мақсаттарын тиімді жүзеге асыру төмендегі тарихи концептілерге (түсініктерге) негізделеді:
1) дәлел;
2) өзгеріс пен сабақтастық;
3) себеп пен салдар;
4) ұқсастық пен айырмашылық;
5) маңыздылық;
6) интерпретация.
Пәннің мазмұны 8 Бөлімнен тұрады: "Өркениет: даму ерекшеліктері", "Этникалық және әлеуметтік процестер", "Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан", "Мәдениеттің дамуы", "Өркениет: даму ерекшеліктері", "Саяси-құқықтық процестер", "Қоғамдық-саяси ойдың дамуы", "Білім мен ғылымның дамуы".
1) Өркениет: даму ерекшеліктері. Өркениет: зерттеудің теориялары мен тәсілдері. "Өркениет" түсінігі. "Өркениет" түсінігін зерттеудегі негізгі тәсілдер. Өркениеттердің жіктелуі. Өркениеттің дәстүрлі (аграрлы) түрі: отырықшы-егіншілік, көшпелі. Өркениет дамуының индустриалдық және постиндустриалдық кезеңдері. Қазіргі заманғы өркениеттің дамуына ақпараттық технологиялардың ықпалы. Әлем өркениеттерінің тарихы. Ежелгі әлем өркениеттері (Ежелгі Египет, Ежелгі Месопотамия, Ежелгі Қытай, Ежелгі Үндістан, Ежелгі Греция, Ежелгі Рим). Ежелгі діни наным-сенімдер (синтоизм, индуизм, иудаизм, зороастризм, манихейлік, даосизм). Ежелгі философиялық ілімдер (Платон, Сократ, Аристотель, Конфуций, Лао Цзы). Африка (бушмендер, нубийлер, Гана, Мали, Сунгай), Америка (майя, инктер, ацтектер) және Австралия мен Океанияның (полинезиялық, Таити аралының тайпалары, гавайлықтар) дәстүрлі өркениеттері. Әлемдік діндер және өркениеттің дамуы (буддизм, христиандық, ислам). Қазіргі заманғы әлемдік діндердің даму тенденциялары. Қазіргі заманғы деструктивті діни ұйымдар мен ағымдар. Өркениеттердің өзара әрекеттесуі. Өркениеттердің сауда-экономика саласындағы өзара әрекеттесулері (Ұлы жібек жолы, халықаралық ұйымдар: Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ), Халықаралық валюта қоры (ХВҚ), Мұнай экспорттаушы елдер ұйымы(МЭЕҰ), Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ), Еуразиялық Экономикалық Одақ (ЕАЭО) және тағы басқалар. Өркениеттердің дипломатиялық саладағы өзара әрекеттесулері. Дипломатия өркениеттердің өзара жақындасу факторы ретінде. Өркениеттердің өзара әрекеттесуінің әскери-саяси аспектісі (жаулаушылық соғыстар, отарлық экспансия, әскери-саяси одақтар, дүниежүзілік соғыстар, қырғи-қабақ соғыс, жергілікті қақтығыстар, этносаралық қақтығыстар). Мәдениеттер диалогі (мәдениеттердің өзара әрекеттесуі мен өзара ықпалдары).
2) Этникалық және әлеуметтік процестер. Антропогенез және этногенез. Адамның пайда болуы туралы теориялар (діни, ғарыштық, эволюциялық). "Этнос", "этногенез", "ұлт" ұғымдары. Этностардың пайда болуына байланысты теориялар. Әлемнің этникалық картасы: өткен заман және қазіргі уақытта (ұлттық мемлекеттердің қалыптасуы мен ыдырауы, "ұлттық сана", этностардың ассимиляциясы, шағын этностардың проблемалары). Әлем тарихындағы этносаралық қатынастар. Ұлтаралық қатынастар: мәселелер және қарама-қайшылықтар. Ұлтаралық қақтығыстардың себептері мен салдарлары (ұлтшылдық, шовинизм, нәсілдік кемсітушілік, нацизм). Этностардың бейбіт өзара әрекеттесуінің тәсілдері (халықаралық интеграция, Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ), Еуропа Одағы (ЕО), Түркі мәдениетін және өнерін дамыту халықаралық ұйымы(ТҮРКСОЙ), Еуразиялық Экономикалық Одақ (ЕАЭО), Ислам Ынтымақтастық Ұйымы (ИЫҰ), Қазақстан халқы Ассамблеясы және тағы басқалар). Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары. Социогез туралы теориялардың әртүрлілігі (формациялық тәсіл, өркениеттік тәсіл және тағы басқалар). Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары (қоғам ұйымдасуының қандық-туыстық, көршілік-аумақтық, макроэтникалық қағидалары). Қазіргі қоғамның әлеуметтік стратификациясы.
3) Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан. Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер. "Мемлекет", "билік", "басқару институты" ұғымдары. Мемлекеттің пайда болу теориялары (Аристотель, Платон, Конфуций, Ф. Аквинский, Н. Макиавелли, Дж. Локк, Т. Гоббс, Т. Джефферсон, Ф. Энгельс және тағы басқалар). Мемлекет формаларының эволюциясы: ежелгі заманнан бүгінгі күнге дейін (монархия, республика, теократиялық мемлекеттер). Саяси режимдердің типтері (тоталитарлық, авторитарлық, демократиялық). Әлем тарихының барысына әсер еткен әскери - саяси оқиғалар. Антикалық дәуірдегі әлемдік империяларының қалыптасуы (Парсы империясы, Александр Македонский империясы, Рим империясы). Ғұндардың жаулап алушылық жорықтары Батыс Рим империясының ыдырауы мен антикалық кезеңінен орта ғасырларға көшу процесінің бір факторы ретінде. Араб шапқыншылықтары мен Крест жорықтары (Араб халифаты мен кресшілер мемлекеттерінің құрылуы мен ыдырауы). Еуразия картасының өзгеруіне Шыңғысхан жорықтарының әсері (Моңғол империясы, Алтын Орда, Әмір Темір империясы, Мәскеу мемлекеті, Құбылай мемлекеті, Ильханат). Еуропаның өзгеруіне Наполеон жорықтарының әсері (капиталистік дамудың жеделдетілуі, Еуропада либералдық әлеуметтік идеялардың таратылуы). Дүниежүзілік соғыстар және халықаралық қатынастар жүйесі: Версаль - Вашингтон, Ялта - Потсдам жүйелері. Революциялар қоғам өзгеруінің бір факторы ретінде. Буржуазиялық революциялар индустриалды қоғам қалыптасуының катализаторы ретінде (XVII ғасырдағы Ағылшын буржуазиялық революциясы, XVIII ғасырдағы Француз буржуазиялық революцияы, АҚШ-ғы тәуелсіздік үшін соғыс, Еуропадағы 1848 жылғы "ұлттар көктемі"). Социалистік революция әлеуметтік теңдік идеяларын жүзеге асырудың радикалды тәсілі ретінде (1917 жылғы Қазан Социалистік революциясы, Қытайдағы 1946-1949 жылдардағы Азаматтық соғыс, 1959 жылғы Куба революциясы). Социалистік революциялар нәтижесіндегі қоғамдық құрылымының өзгеруі. Қазіргі заманның революциялары: себептері мен салдарлары (Шығыс Еуропадағы 1989-1990 жылдардағы "барқыт революциясы", Таяу Шығыстағы 2010-2011 жылдардағы "Араб көктемі", бұрынғы Кеңес Одағы елдеріндегі "түрлі-түсті революциялар"). Қоғам проблемаларын революциялық жолмен шешудің салдарлары.
4) Мәдениеттің дамуы. Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары. Адамзаттың тарихи-мәдени мұрасын сақтап қалуға бағытталған ЮНЕСКО-ның қызметі. ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мұрасының тізімі. Әлемнің ең ірі мұражайлары: адамзаттың тарихи зердесінің қазынасы (Эрмитаж, Лувр, Британ мұражайы, Метрополитен, Жапония Ұлттық мұражайы, Египет мұражайы, Уффици галереясы, Қазақстан Республикасының Ұлттық мұражайы және тағы басқалар). Әлем халықтарының тарихи-мәдени мұрасын зерттеу және сақтау барысындағы мұражайлардың рөлі. Өнер – қоғам дамуының көрінісі. Тарихи процестер аясындағы өнердің бағыттары мен стильдері (абстракционизм, модернизм, постмодернизм, авангардизм, футуризм, кубизм, сюрреализм, экспрессионизм, гиперреализм, хайтек стилі және тағы басқалар). Өнердің бағыттары мен стильдерінің дамуына қоғамдық процестердің тигізетін әсері. Қазіргі кездегі өнердің даму тенденциялары. Бұқаралық мәдениет және оның қазіргі қоғамға тигізетін әсері (кино, радио, теледидар, интернет, спорт, музыка, қазіргі заманғы әдебиет, қазіргі заманғы бейнелеу өнері). Қазіргі қоғамның рухани-адамгершілік құндылықтары. Жалпыадамзаттық моральдық құндылықтардың қалыптасуы (діни және философиялық идеялар, ұлттық әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер, фольклор, дәстүрлі музыка мен әдебиет, отбасылық құндылықтар). Тарихи оқиғалар аясындағы құндылықтардың өзгеруі (ұлттық мемлекеттердің қалыптасуы, дүниежүзілік соғыстар, қырғи-қабақ соғыстың аяқталуы). Қоғамның адамгершілік құндылықтарды қайта бағалауына ықпал еткен ХХ ғасырдың тарихи оқиғалары. Жаһандану жағдайындағы рухани-адамгершілік құндылықтардың өзгеру мәселесі (прагматизм, рационализм, шектен тыс дарашылдық, нигилизм, конформизм, әлеуметтік апатия, тұтынушылық психология, діни фанатизм, неофашизм, бейресми жастар ұйымдары);
5) Өркениеттер: даму ерекшеліктері. Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық. Экономика және экономикалық жүйелердің типтері ("экономика" және "экономикалық жүйе" ұғымдары). Елдердің экономикалық дамуының ерекшеліктері. Дәстүрлі (аграрлық) экономика. Нарықтық экономика (либералды экономика). Жоспарлы (социалистік) экономика. Аралас экономика. Табиғи және географиялық факторлардың мемлекеттердің экономикалық дамуына тигізетін әсері. Табиғи және географиялық факторларға байланысты елдердің экономикалық мамандандырылуы (Парсы шығанағы елдері, Канада, Австралия, Түркия, Бразилия және тағы басқалар). Мемлекеттердің экономикалық дамуындағы табиғи-географиялық шектеуші факторларға төтеп берудің тарихи мысалдары (Жапония, Израиль, Сингапур, Малайзия және тағы басқалар). Қазіргі кезеңде әлем елдерінің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. Мемлекеттердің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. Қазіргі кезеңдегі мемлекеттердің біркелкі емес экономикалық даму мәселелері (бұрынғы отарлардың экономикалық дамуы, неоколониализм, шикізатқа бағытталған экономикалар). Мемлекеттер мен аймақтардың кедейшілік пен экономикалық артта қалушылыққа төтеп берудегі халықаралық ұйымдардың рөлі.
6) Саяси-құқықтық процестер. Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам. Құқықтық мемелекет ұғымы, принциптері мен қалыптасуының тарихи алғышарттары (мемлекеттік билікті бөлу принципі, заңның үстемдігі, құқықтар мен бостандықтардың кепілдігі). Құқықтық мемлекет принциптерінің жүзеге асырылуының тарихи тәжірибесі (Адам мен азаматтың құқықтары туралы декларациясы, АҚШ-тың тәуелсіздік туралы декларациясы, АҚШ-та құлдықты жою туралы Заң, Жалпыға бірдей адам құқықтарының декларациясы, Қазақстан Республикасының Конституциясы). Азаматтық қоғамның түсінігі мен жалпы сипаттамасы (Үкіметтік емес ұйымдар, лоббизм, қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар). Мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесінің қазіргі заманғы даму тенденциялары. Үкіметтік емес ұйымдар және олардың азаматтық қоғамның қалыптасуы мен дамуындағы рөлі. Әлемнің қазіргі саяси жүйесі. Әлемнің саяси жүйесінің өзгеруі. Халықаралық қатынастардағы Ялта-Потсдам жүйесінің ыдырау себептері. Әлемнің биполярлы жүйесінің ерешеліктері. Әлем құрылысының постбиполярлық жүйесі. "Постбиполярлы жүйе", "көпвекторлы саясат", "бірполярлы әлем" ұғымдары. Халықаралық қатынастардың қазіргі замандағы тенденциялары. Қазіргі кезеңдегі бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау мәселесі. Халықаралық қауіпсіздіктің қазіргі кездегі қауіп-қатерлері (сепаратизм, ланкестік, фундаментализм, экстремизм, босқындар мәселесі, ірі мемлекеттердің қарсыласуы). Бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтаудағы мемлекеттердің бірлескен әрекеттері. Халықаралық және аймақтық ұйымдары: Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ), Еуропадағы Қауіпсіздік және Ынтымақтастық Ұйымы (ЕҚЫҰ), НАТО, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ), Азиядағы Өзара Ықпалдастық және Сенім Шаралары жөніндегі Кеңес (АӨСШК), Ұжымдық Қауіпсіздік туралы Шарт Ұйымы (ҰҚШҰ) және тағы басқалар.
7) Қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Жаңа замандағы және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы. Жаңа замандағы және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың дамуының негізгі бағыттары (либерализм, ұлтшылдық, социал-демократия, марксизм, экзистенциализм, прагматизм, позитивизм). ХХ ғасырдағы бостандық пен әділеттілік үшін күресушілер. Бостандық пен азаматтық құқықтар үшін күрес. М. Ганди және оның бейбіт жолмен қарсыласу идеясы (сатьяграха, свараджа, свадеши). Мартин Лютер Кингтің ұлы арманы (нәсілдік кемсітушілік, сегрегация, азаматтық құқықтар үшін күрес).
Н. Манделла – апартеидке қарсы күресуші (апартеид, азаматтық құқықтар).
ХХ ғасырдағы – ХХI ғасырдың басындағы көрнекті саясаткер-реформаторлар. Мемлекет тархындағы тұлғаның ролі. Мұстафа Кемал Ататүрік – Түрік Республикасының негізін қалаушысы (зайырлы мемлекет, этатизм). Франклин Делано Рузвельт және оның "жаңа бағыты". Ф. Рузвельттің бейбіт және соғыс кезіндегі ішкі және сыртқы саясатының ерекшеліктері. Шарль де Голль: Франция ұлылығының қайта өрлеуі (голлизм, Бесінші республика). Дэн Сяопин – көрнекті Қитай реформаторы ("қытайлық ерекшелігі бар социализм", "бір ел – екі жүйе"). Ли Куан Ю, Махатхир Мохаммад: "үшінші әлемнен бірінші әлемге" ("экономикалық ғажайып", "азиялық серпініс", жаңа индустриалды елдер). Н.Ә.Назарбаев және модернизацияның қазақстандық моделі. "Қазақстан - 2030", "Қазақстан - 2050" даму стратегиялары, "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы. Мемлекет тарихының өтпелі кезеңдеріндегі реформалардың маңыздылығы.
8) Білім мен ғылымның дамуы. Білім алу жалпы адамзаттық құндылық ретінде. Жазу мен кітап бастыру – адамзаттың ұлы жетістіктері (пиктография, иероглифтер, сына жазу, руникалық жазу, кітап бастыру және тағы басқалары). Мектептегі білім беру: ежелгі кезеңнен бүгінгі күнге дейін (гимнасия, палестра, академия, спарталық мектеп, схоластика, жеті "еркін өнер", мектебтер, медреселер, жексенбілік мектептер, қолөнер мектептері және тағы басқалар). Мектептегі білім берудің заманауи модельдері. Жоғары білім беру жүйесі: тарих пен қазіргі кезең (Кордова, Прага, Оксфорд, Кембридж, Сорбонна университеттері және тағы басқалары). Ағартушылық пен ғылымды өрістетудегі алғашқы университеттердің рөлі. Жоғарғы білім берудің заманауи модельдері. Ғылыми-техникалық прогресс. Ғылыми-техникалық прогрестің тарихи кезеңдері. "Өнеркәсіп төңкерісі", "ғылыми-техникалық революция" ұғымдары. Қазіргі кездегі өркениеттің дамуындағы ғылыми-техникалық революцияның маңыздылығын бағалау. Ғылыми-техникалық прогресс және қазіргі заманның жаһандық мәселелері. Қазіргі кездегі ғылыми технологиялар. Қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар. Қоғамның дамуына ақпараттық технологиялардың әсері. Қазіргі ғылымның перспективалық салалары (робототехника, космонавтика, гендік инженерия).
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | практикалық | ||
1 Бөлім. Өркениет: даму ерекшеліктері. | |||
1.1. Өркениет: зерттеудің теориялары мен әдістері. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. "Өркениет" түсінігі. | |||
1.2. Өркениеттердің жіктелуі. | |||
Тақырып 1.2.1. Өркениеттің дәстүрлі (аграрлық）түрі: көшпелі және отырықшы-егіншілік. | |||
Тақырып 1.2.2. Өркениеттің индустриалдық даму кезеңі. Өркениеттің постиндустриалды даму кезеңі | |||
1.3. Әлем өркениеттерінің тарихы. | + | + | + |
Тақырып 1.3.1. Ежелгі әлем өркениеті Ежелгі Шығыс өркениеттеріндегі тәрбие мен оқыту (Шумер, Вавилон, Ассирия, Египет, Үндістан, Қытай). Ежелгі Грецияның негізгі білім беру жүйелері — спартандық және афиналық: мәдени тіршілік ету ортасы, оқыту мен тәрбиенің мазмұны. Римдік тәрбие мен білім беру жүйесі, оның азаматтық-патриоттық бағыты. | |||
Тақырып 1.3.2. Африка, Америка, Австралия және Океанияның дәстүрлі өркениеттері. | |||
Тақырып 1.3.3. Әлемдік діндер және өркениеттердің дамуы. | |||
1.4. Өркениеттердің өзара әрекеттесуі. | + | + | + |
Тақырып 1.4.1. Өркениеттер әрекеттестігінің сауда-экономикалық саласы. | |||
Тақырып 1.4.2. Өркениеттер әрекеттестігінің дипломатиялық саласы. | |||
Тақырып 1.4.3. Өркениеттер әрекеттестігінің әскери-саяси саласы. | |||
Тақырып 1.4.4. Мәдениеттер диалогі. | |||
2 Бөлім. Этникалық және әлеуметтік процестер. | |||
2.1. Антропогенез және этногенез. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Адамның шығу тегі теориялары. | |||
Тақырып 2.1.2. Этностардың пайда болуы туралы теориялар. | |||
Тақырып 2.1.3. Әлемнің этникалық картасы: өткен заманда және қазіргі уақытта. | |||
2.2. Әлем тарихындағы этносаралық қатынастар. | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Этносаралық қатынастар: проблемалары және қарама-қайшылықтары. | |||
Тақырып 2.2.2. Этносаралық қатынастар: бейбіт өзара әрекеттестік тәсілдері. | |||
2.3. Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары. | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Социогенез туралы теориялардың алуан түрлілігі. | |||
Тақырып 2.3.2. Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары. | |||
3 Бөлім. Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан | |||
3.1. Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Мемлекет түсінігі. Мемлекеттің пайда болу теориялары | |||
Тақырып 3.1.2. Мемлекет формаларының эволюциясы: ежелгі кезеңнен бүгінгі күнге дейін | |||
Тақырып 3.1.3. Саяси режимдердің типтері | |||
3.2. Әлем тарихының барысына әсер еткен әскери -саяси оқиғалар | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Антикалық кезеңдегі әлемдік империялардың қалыптасуы. | |||
Тақырып 3.2.2. Ғұндардың жаулап алушылық жорықтары ежелгі заманнан орта ғасырларға өтудің бір факторы ретінде. | |||
Тақырып 3.2.3. Араб шапқыншылықтары мен Крест жорықтары. | |||
Тақырып 3.2.4. Еуразия картасының өзгеруіне Шыңғысхан жорықтарының ықпалы. | |||
Тақырып 3.2.5. Еуропаның өзгеруіне Наполеон жорықтарының әсері. | |||
Тақырып 3.2.6. ХХ ғасырдағы дүниежүзілік соғыстардың халықаралық қатынастар жүйесіне әсері. | |||
3.3. Революциялар қоғам өзгеруінің бір факторы ретінде. | + | + | + |
Тақырып 3.3.1. Буржуазиялық революциялар – индустриалды қоғамның құрылуының катализаторы. | |||
Тақырып 3.3.2. Социалистік революция әлеуметтік теңдік идеяларын жүзеге асырудың радикалды әдісі ретінде. | |||
Тақырып 3.3.3. Қазіргі кездегі революциялар: себептері мен салдары. | |||
4 Бөлім. Мәдениеттің дамуы. | |||
4.1. Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Адамзаттың тарихи-мәдени мұрасын сақтап қалудағы ЮНЕСКО-ның қызметі. | |||
Тақырып 4.1.2. Әлемнің ең ірі мұражайлары: адамзаттың тарихи зердесінің қазынасы. | |||
Тақырып 4.1.3. Әлем халықтарының тарихи-мәдени мұрасын зерттеу және сақтау барысындағы мұражайлардың рөлі. | |||
4.2. Өнер – қоғам дамуының бейнесі. | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Тарихи процестер контекстіндегі өнердің бағыттары мен стильдері. | |||
Тақырып 4.2.2. Заманауи өнердің даму тенденциялары. | |||
4.3. Қазіргі қоғамның рухани-адамгершілік құндылықтары. | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Жалпыадамзаттық адамгершілік құндылықтардың қалыптасуы. | |||
Тақырып 4.3.2. Тарихи оқиғалар контекстіндегі құндылықтардың өзгеруі. | |||
Тақырып 4.3.3. Қоғамның адамгершілік құндылықтарды қайта бағалауына ықпал еткен ХХ ғасырдың тарихи оқиғалары. | |||
Тақырып 4.3.4. Жаһандану жағдайындағы рухани-адамгершілік құндылықтардың өзгеру мәселесі. | |||
5 Бөлім. Өркениет: даму ерекшеліктері. | |||
5.1. Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Экономика және экономикалық жүйелердің типтері. | |||
Тақырып 5.1.2. Дәстүрлі (аграрлық) экономика. | |||
Тақырып 5.1.3. Нарықтық экономика. | |||
Тақырып 5.1.4. Жоспарлы социалистік экономика. | |||
Тақырып 5.1.5. Экономиканың аралас түрлері. | |||
5.2. Мемлекеттің экономикалық дамуына табиғи-географиялық фактордың әсері. | + | + | + |
Тақырып 5.2.1.Табиғи географиялық факторларға қарай мемлекеттердің шаруашылық мамандандырылуы. | |||
Тақырып 5.2.2. Мемлекеттердің экономикалық дамуындағы табиғи-географиялық шектеуші факторларға төтеп берудің тарихи мысалдары. | |||
5.3. Қазіргі кезеңде әлем елдерінің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. | + | + | + |
Тақырып 5.3.1. Мемлекеттердің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. | |||
Тақырып 5.3.2. Жекелеген мемлекеттер мен аймақтардың кедейшілікке және экономикалық артта қалушылыққа төтеп беру жолдары. | |||
6 Бөлім. Саяси-құқықтық процестер. | |||
6.1. Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Құқықтық мемлекет түсінігі. | |||
Тақырып 6.1.2. Құқықтық мемлекет принциптерінің жүзеге асырылуының тарихи тәжірибесі. | |||
Тақырып 6.1.3. Азаматтық қоғам түсінігі және жалпы сипаттамасы. | |||
Тақырып 6.1.4. Азаматтық қоғамдағы үкіметтік емес ұйымдар. | |||
6.2. Әлемнің қазіргі саяси жүйесі. | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Әлемнің саяси жүйесінің өзгеруі. | |||
Тақырып 6.2.2. Әлем құрылысының постбиполярлық жүйесі. | |||
6.3. Қазіргі кездегі бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау мәселесі. | + | + | + |
Тақырып 6.3.1. Халықаралық қауіпсіздікке төнген қазіргі кездегі қауіп-қатерлер. | |||
Тақырып 6.3.2. Бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтауда мемлекеттердің бірлескен әрекеттері. | |||
7 Бөлім. Қоғамдық-саяси ойдың дамуы. | |||
7.1. Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың дамуының негізгі бағыттары. | |||
7.2. ХХ ғасырдағы бостандық пен әділеттілік үшін күресушілер. | |||
Тақырып 7.2.1. М. Ганди және оның бейбіт жолмен қарсыласу идеясы | |||
Тақырып 7.2.2. Мартин Лютер Кингтің ұлы арманы | |||
Тақырып 7.2.3. Н. Мандела –апартеидке қарсы күресуші | |||
7.3. ХХ ғасырдағы – ХХI ғасырдың басындағы көрнекті саясаткер-реформаторлар | + | + | + |
Тақырып 7.3.1. Мұстафа Кемал Ататүрік –Түрік Республикасының негізін қалаушы. | |||
Тақырып 7.3.2. Франклин Делано Рузвельт және оның "жаңа бағыты". | |||
Тақырып 7.3.3. Шарль де Голль: Франция ұлылығының қайта жаңғыруы. | |||
Тақырып 7.3.4. Дэн Сяопин – көрнекті қытай реформаторы. | |||
Тақырып 7.3.5. Ли Куан Ю и Махатхир Мохаммад: "үшінші әлемнен бірінші әлемге". | |||
Тақырып 7.3.6. Н.Назарбаев және модернизацияның қазақстандық моделі. | |||
Тақырып 7.3.7. Тарихтағы тұлғаның ролі. Көрнекті саясаткер-реформаторлардың оқу-ағарту саласындағы саясаты. | |||
8 Бөлім. Білім мен ғылымның дамуы. | |||
8.1. Білім алу бүкіл адамзаттық құндылық ретінде. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Жазу мен кітап бастыру – адамзаттың ұлы жетістіктері. | |||
Тақырып 8.1.2. Құндылықтар-қатынастар, құндылықтар-сапа, құндылықтар-білім. | |||
Тақырып 8.1.3. Мектептегі білім беру: ежелгі заманнан бүгінгі күнге дейін (гимнасия, палестра, академия, спарталық мектеп, схоластика, жеті "еркін өнер", мектебтер, медреселер, жексенбілік мектептер, қолөнер мектептері және тағы басқалар). Мектептегі білім берудің заманауи модельдері. | |||
Тақырып 8.1.4. Жоғары білім беру жүйесі: өткені мен бүгіні Ағартушылық пен ғылымды өрістетудегі алғашқы университеттердің рөлі. Жоғарғы білім берудің заманауи модельдері. | |||
Тақырып 8.1.5. Қазіргі әлемдегі білім берудің рөлі мен орны. Білім беруді дамытудың қазіргі тенденциялары. Әлемдік білім беру кеңістігіндегі білім ұғымын түсіну. | |||
Тақырып 8.1.6. Педагогикалық интеграция білім берудің жаһандық мәселелерін шешу құралы ретінде. Интеграциялық педагогикалық процестер. | |||
8.2. Ғылыми-техникалық прогресс. | + | + | + |
Тақырып 8.2.1. Ғылыми-техникалық прогресстің тарихи кезеңдері Ғылымның, техниканың және өндіріс технологиясының ілгерілеуі. | |||
Тақырып 8.2.2. Ғылыми-техникалық прогресс және қазіргі заманның жаһандық проблемалары. | |||
8.3. Қазіргі заманғы ғылыми технологиялар. | + | + | + |
Тақырып 8.3.1. Қазіргі кездегі ақпараттық технологиялар. | |||
Тақырып 8.3.2. Қазіргі ғылымның перспективті салалары. (робототехника, космонавтика, гендік инженерия және тағы басқалар). | |||
Тақырып 8.3.3. Баспа ісінің тарихы. Полиграфиялық өндірістегі қазіргі заманғы әдістер. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Тарау атауы | Бөлім атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Өркениет: даму ерекшеліктері | Өркениет: зерттеудің теориялары мен әдістері |
1) Тарихи оқиғаларды, процестер мен құбылыстарды түсіндіру үшін "өркениет", "өркениет типі" терминдерін қолдану; |
1) "Өркениет" ұғымын анықтаудағы ғалымдардың пікірлерін талдайды; |
Өркениеттердің жіктелуі |
1) Әлем өркениеттерінің тарихы мен олардың өзара әрекеттесуін түсіндіру; |
1) Өркениеттің түрлерін сипаттайды; | |
1) Өркениеттің индустриалды түрінің ерекшеліктерін түсіндіру; |
1) Өркениеттің индустриалды және постиндустриалды түрлерін сипаттайды; | ||
Әлем өркениеттерінің тарихы |
1) Ежелгі өркениеттердің ерекшеліктерін, оларға тән белгілерін салыстырмалы талдау негізінде анықтау; |
1) Ежелгі өркениеттердің дамуына діни сенімдердің әсерін анықтайды; | |
2) Локальді өркениеттердің ерекшеліктерін, оларға тән белгілерін салыстырмалы талдау негізінде анықтау. |
1) Дәстүрлі өркениет ошақтарын атайды және орналасқан жерін картадан көрсетеді; | ||
1) Әлемдік діндер іліміндегі жалпы адамгершілік құндылықтарды анықтау; |
1) Әлемдік діндердің философиялық негіздерін анықтайды; | ||
Өркениеттердің өзара әрекеттесуі | 1) Себеп-салдарлық байланысты анықтай отырып, әлемдік сауданың өркениет дамуындағы рөлін анықтау. |
1) Әлемдік экономиканың дамуындағы халықаралық ұйымдардың рөлін анықтайды; | |
2) Қазіргі өркениеттің дамуындағы дипломатияның рөлін анықтау. |
1) Өркениеттерді жақындастыру факторы ретінде дипломатияның маңызын анықтайды; | ||
3) Отаршыл экспансия мен қазіргі замандағы жаһандық мәселелердің себеп-салдарлық байланысын анықтау. |
1) Ежелгі және орта ғасырлардағы жаулап алушылық жорықтардың себептерін анықтайды; | ||
4) Өркениеттердің жетістіктерін зерттей отырып, мәдениеттердің өзара әрекеттестігі мен өзара ықпалын сипаттау. |
1) Мәдениеттердің өзара әрекеттесуінің өркениетті деңгейін талдайды; | ||
5) Адамзат тарихындағы жаулап алушылық жорықтар, отаршыл экспансия және жаһандық мәселелердің себептерін, байланысын бағалау. |
1) Ежелгі және орта ғасырлардағы жаулап алушылық жорықтардың себептерін, отаршыл экспансия мен қазіргі замандағы жаһандық мәселелердің себеп-салдарлық байланысын анықтайды; | ||
Этникалық және әлеуметтік процестер | Антропогенез және этногенез | 1) Антропологиялық, этникалық және әлеуметтік үдерістердің байланыстарын анықтау. |
1) Тарихи оқиғаларды, процестер мен құбылыстарды түсіндіру үшін "этнос", "этногенез", "ұлт", "социогенез", "формациялық әдіс", "өркениеттік әдіс" ұғымдарын қолданады; |
Әлем тарихындағы этносаралық қатынастар | 1) Ұлтаралық қатынастардың сипатын, интеграциялық процестердің тиімділігін негіздеу. |
1) Тарихи оқиғаларды талдау негізінде қазіргі кездегі ұлтаралық қатынастардың сипатын түсіндіреді; | |
1) Этникалық және мәдени әртүрлілікті, антропогенездің әртүрлі теорияларын тұжырымдау. |
1) Қазіргі қоғамның әлеуметтік стратификациясын зерттейді; | ||
Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан | Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер | 1) Бірінші және екінші дүниежүзілік соғыстар мен буржуазиялық революциялардың себептері мен салдарларын тұжырымдау. |
1) Тарихи оқиғалар мен процестерді түсіндіру үшін "мемлекет", "билік", "басқару институты" терминдерін қолданады; |
| 1) Антика дәуіріндегі империялардың, араб шапқыншылықтары мен крест жорықтарының және моңғол шапқыншылығының себептері мен салдарын салыстыру, пікір білдіру. |
1) Мемлекеттердің тарихи формаларына тән белгілерін анықтайды; | |
1) Тарихи дамудың заңдылығын, революциялардың жағымды және жағымсыз салдарларын бағалау. |
1)Тарихи деректердің негізінде антикалық дәуірден орта ғасырларға өту заңдылығын тұжырымдайды; | ||
Мәдениеттің дамуы | Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары | 1) ЮНЕСКО-ның Әлемдік мұра нысандар тізімі ескерткіштерінің мысалында тарихи-мәдени мұраның маңыздылығын анықтау. |
1) ЮНЕСКО қызметін мысалға ала отырып тарихи-мәдени мұраны сақтау жолдарын түсіндіреді. |
1) Тарихи-мәдени мұраны сақтау жолдарын, әлем мұражайларының ерекшеліктерін, құндылықтарын айқындау; |
1) Әлемдік мәдениеттің көрнекті өкілдерінің шығармашылық туындыларын талдайды; | ||
Өнер – қоғам дамуының бейнесі |
1) ХХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХІ ғасырдың басындағы мәдениеттегі тың құбылыстарды түсіндіру; |
1) Қоғамдағы өзгерістерді түсіну үшін "абстракционизм", "модернизм", "постмодернизм", "авангардизм", "футуризм", "кубизм", "сюрреализм", "экспрессионизм", "гиперреализм", "хайтек" терминдерін қолданады; | |
Қазіргі қоғамның рухани-адамгершілік құндылықтары | 1) XX ғасырдың тарихи оқиғаларының себеп салдарын, байланыстыру, ерекшеліктерін анықтау. |
1) Қоғамның моральдық құндылықтарын қайта бағалауға септігін тигізген XX ғасырдың тарихи оқиғаларының ерекшеліктерін талдайды; | |
Өркениет: даму ерекшеліктері | Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық | 1) Экономикалық жүйелердің тарихи типтерін, табиғи-географиялық фактордың әсерін анықтау, қазіргі кезеңдегі әлем елдерінің экономикалық жіктелуін түсіндіру. |
1) Мемлекеттердің экономикалық даму ерекшеліктерін талдау үшін "экономика" және "экономикалық жүйе" ұғымдарын қолданады; |
| 1) Нарықтык экономиканың ерекшелігін саралау, табиғи-географиялық фактордың маңызын, рөлін бағалау. |
1) Шаруашылық жүйеге әсер ететін факторларды анықтайды; | |
1) Аралас экономиканың ерекшелігін және дамушы мемлекеттердің, аймақтардың артта қалушылығына көмектесудегі халықаралық ұйымдардың рөлін бағалау. |
1) Экономиканың аралас түріне тән белгілерді анықтай отырып, оған көшудің себептерін талдайды; | ||
Саяси-құқықтық процестер | Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам | 1) Әлемнің қазіргі саяси жүйесі бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау бағытындағы мемлекеттердің саяси дамуын болжау. |
1) Құқықтық мемлекеттің қалыптасуының алғышарттарын зерттейді; |
Әлемнің қазіргі саяси жүйесі | 1) Мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесінің дамуының қазіргі тенденцияларын түсіндіру. |
1) Мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесінің дамуының қазіргі тенденцияларын түсіндіру үшін "азаматтық қоғам" ұғымын қолданады; | |
1) Қазіргі кездегі халықаралық қатынастардың даму тенденцияларын, халықаралық ұйымдардың қызметін талдау. |
1) Тарихи оқиғалар, процестер мен құбылыстарды талдау негізінде қазіргі кездегі халықаралық қатынастардың даму тенденцияларын түсіндіреді; | ||
Қоғамдық-саяси ойдың дамуы | Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы |
1) Азаматтық құқықтар үшін күресте тұлғаның белсенді азаматтық позициясының маңыздылығын, |
1) Қоғамдық-саяси ойдың дамуы үшін Ағартушылық дәуір идеяларының маңыздылығын пікір білдіреді; |
ХХ ғасырдағы бостандық пен әділеттілік үшін күресушілер | 1) Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық саяси ойдың дамуы, ХХ және ХХІ ғасырдың көрнекті саясаткер-реформаторлар туралы баяндау. |
1) Тарихи оқиғаларды түсіндіру үшін "этатизм", "зайырлы мемлекет" ұғымдарын қолданады; | |
| 1) Тұңғыш Президент Н.Ә.Назарбаевтың, тәуелсіз Қазақстанның негізін қалаушының еңбектерін, елдің стратегиялық бағдарламаларының негізгі бағыттарын тұжырымдау. |
1) Қазақстандық модернизация үлгісін құрастыру және жүзеге асырудағы Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президентінің рөлін бағалайды; | |
Білім мен ғылымның дамуы | Білім алу бүкіл адамзаттық құндылық ретінде |
1) Елдердің әлеуметтік-экономикалық дамуындағы білім берудің маңыздылығын айқындау; |
1) Мемлекеттердің әлеуметтік-экономикалық дамуындағы білім берудің рөлін айқындайды; |
|
1) Әртүрлі мемлекеттердегі өнеркәсіптік революцияның нәтижелерін талдау; |
1) Мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық дамуын талдау үшін "өнеркәсіптік революция", "ғылыми-техникалық революция" ұғымдарын пайдаланады; | |
1) Білім құндылығы, ғылыми-техникалық прогресс, ғылыми технологиялардың дамуын болжау. |
1) Адамзат тарихы контекстінде мектептегі білім берудің дамуындағы өзгерістер мен сабақтастықтарды сипаттайды; | ||
| |||
1) Қазіргі заманның жаһандық проблемаларын шешу үшін ғылым мен техниканың қазіргі заманғы түрлерін дамытудың маңыздылығын көрсету; |
1) Ғылыми-техникалық прогрестің қазіргі заманның жаһандық проблемаларының туындауына әсерін зерделейді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 16 - қосымша |
Педагогикалық бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу- ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "География" пәнін оқыту мақсаты - білім алушылардың қоғам мен географиялық кеңістіктің барлық деңгейлерінде туындаған геоэкологиялық, геоэкономикалық, әлеуметтік, геосаяси және ғаламдық проблемаларды шешуге бағытталған педагогикалық, географиялық білімдерін, біліктері мен дағдыларын қолдану үшін жағдай жасау.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың бойында географиялық кеңістіктік ойлауды, географиялық мәдениет пен тілді дамыту;
2) геоэкологиялық, геосаяси, геоэкономикалық, әлеуметтік үдерістер мен құбылыстарды зерттеу үшін ғаламдық, аймақтық және жергілікті ұстанымдардың түсінуін дамыту;
3) білім алушыларға картографияны, геоэкологияны, геоэкономиканы, геосаясатты, елтану мен адамзаттың ғаламдық проблемаларын зерттеу барысында геокеңістіктік деректерді өңдеудің заманауи әдістерін қолдану үшін жағдай жасау;
4) білім алушының бойында қазіргі дүниенің географиялық көрінісін іс-әрекеттер арқылы зерттеп-тану барысында құндылықтар жүйесін қалыптастыру.
4. Пәннің мазмұны 7 бөлімнен тұрады: "Географиялық зерттеу әдістері", "Картография және геоинформатика", "Табиғатты пайдалану және геоэкология", "Геоэкономика", "Геосаясат", "Елтану", "Адамзаттың ғаламдық проблемалары".
1 бөлім. "Географиялық зерттеу әдістері" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) жалпы географиялық әдістер;
2) өзекті географиялық зерттеу әдістері;
2 бөлім. "Картография және геоинформатика" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) картография;
2) заманауи картографиялық әдістер;
3) геоинформатика негіздері;
3 бөлім. "Табиғатты пайдалану және геоэкология" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) табиғатты пайдалану;
2) геоэкологиялық зерттеу әдістері;
3) табиғатты пайдалануды реттеу;
4) геологиялық зерттеулер негіздері;
4 бөлім. "Геоэкономика" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) геоэкономика негіздері, геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі;
2) шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары;
3) дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы;
4) дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері;
5) дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері;
6) экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе;
7) Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті;
8) Геоэкономикалық даму стратегиялары.
5 бөлім. "Геосаясат" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) геосаясат негіздері, геосаясаттың өзектілігі;
2) дүниежүзінің геосаяси кеңістігі;
3) геосаясаттағы географиялық факторлар;
4) мемлекеттік аумақтың морфологиясы;
5) мемлекеттік шекара;
6) заманауи геосаяси үдерістер;
7) Қазақстанның геосаяси жағдайы;
8) Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі;
9) Қазақстанның геосаяси интеграциясы;
6 бөлім. "Елтану" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) дүниежүзі аймақтары, кешенді географиялық аудандастыру;
2) дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері, салыстырмалы елтану;
3) дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны;
4) дүниежүзі елдерін салыстыру;
7 бөлім. "Адамзаттың ғаламдық проблемалары" Бөлімі келесі Бөлімшелерден тұрады:
1) ғаламдық мәселелерді шешу;
2) ғаламдық мәселелерді шешу жолдары.
"География" пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Географиялық зерттеу әдістері". Жалпы географиялық әдістер: география бойынша зерттеу тақырыбын таңдау; географиялық мониторинг әдістері; географиядағы салыстыру әдістері. Өзекті географиялық зерттеу әдістері: географиялық сараптаманың алгоритмі және түрлері; эксперттік бағалау әдістері; географиядағы модельдеу әдістері.
2) "Картография және геоинформатика". Картография: заманауи картографиялық әдістер; геоинформатика негіздері; географиялық деректер базасы, географиялық деректерді визуализациялау. Геоинформатика негіздері: геоақпараттық жүйелердің геоақпараттық әдістері мен технологияларының ерекшеліктері; геоақпараттық жүйелер технологияларының басқа ғылымдармен және өндіріс салаларымен байланысы. Педагогикалық мамандықтарда геоақпараттық жүйелер технологиясын қолдану.
3) "Табиғатты пайдалану және геоэкология". Табиғатты пайдалану: табиғатты пайдалану түрлері; табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға әсерін бағалау; табиғатты тиімді пайдаланудың қағидаттары, оқыту және тәрбиелік мәні. Геоэкологиялық зерттеу әдістері: геоэкологияның зерттеу пәні мен өзектілігі; геосфералардың ластануы; геоэкологиялық аудандастыру; геоэкологиядағы антропогендік факторлар; ғаламдық экологиялық мәселелер; геоэкологиялық үдерістерде географиялық қабық заңдылықтарының рөлін анықтау; ғаламдық экологиялық мәселелерді шешудегі әлемдік тәжірибе; экологиялық мәселелерді шешудегі инновациялық технологиялар; Қазақстанның экологиялық мәселелері, экологиялық мәдениетті қалыптастыру және тәрбиелеу. Табиғатты пайдалануды реттеу: табиғатты пайдалану үдерістерін реттеу; қоршаған ортаны қорғау шаралары; табиғатты қорғаудағы жеке тұлғаның рөлі; Қазақстан Республикасындағы табиғи ресурстарды тиімді пайдаланудың принциптері және тәрбиелік мәні. Геологиялық зерттеулер негіздері; табиғатты пайдалану тұжырымдамасы; қоршаған ортаның антропогендік өзгерістері; табиғатты пайдалану; қоршаған ортаның сапасын бағалау; экология және адам денсаулығы; экологиялық мәдениетті дамытудың педагогикалық негіздері.
4) "Геоэкономика". Геоэкономика негіздері. Геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі: геоэкономика негіздері, геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі; геоэкономика бағытының мақсаты мен міндеттері, негізгі түсініктері; геоэкономиканы оқу процесінде жас ұрпаққа педагогикалық ықпалы. Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары; шаруашылықты ұйымдастырудың аумақтық факторлары. Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы; дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымы; Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері; дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы және модельдері. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері; дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстыру; дүниежүзі елдерін экономикалық даму деңгейі бойынша жіктеу, дамыған елдер; білім берудегі дамушы елдердің топтары. Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе; дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегиялары; Қазақстан Республикасының экономикалық даму стратегиясының мақсатты көрсеткіштері. Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті: Қазақстан экономикасының салалық құрылымы. Геоэкономикалық даму стратегиялары: импортты алмастыру арқылы отандық өндірушілерді қолдау.
5) "Геосаясат". Геосаясат негіздері, геосаясаттың өзектілігі; геосаясаттың мақсаты мен міндеттері, зерттеу пәні, негізгі категориялары; білім беру сапасы саласындағы геосаясат. Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі: қазіргі заманғы дүниежүзінің геосаяси кеңістігі; білім беру геосаясатына әсер ететін жаһандық трендтер мен факторлар. Геосаясаттағы географиялық факторлар: геосаясаттағы физикалық-географиялық және экономикалық факторлардың маңызы; педагогикалық және саяси факторлардың геосаясаттағы маңызы. Мемлекеттік аумақтың морфологиясы: мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері; мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері бойынша жіктеу. Мемлекеттік шекара; мемлекеттік шекаралардың функциясы, түрлері, анықтау және белгілеу шаралары, динамикасы; Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекаралары, көрші мемлекеттермен қарым қатынасы, басты көрсеткіштері мен динамикасы. Заманауи геосаяси үдерістер: қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістер. Геосаяси жағдай: Қазақстанның геосаяси жағдайы. Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі: Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсер ететін факторлар; қауіпсіздіктің кәсіби педагогикалық мәдениеті: дамыту және жетілдіру жолдары; Қазақстанның геосаяси интеграциясы; Қазақстанның білім беру саласындағы халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланысы.
6) "Елтану". Дүниежүзі аймақтары, кешенді географиялық аудандастыру: дүниежүзі физикалық- географиялық аудандастыру. Дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері. Салыстырмалы елтану; дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштер; әлем елдерін салыстыру кезіндегі білім көрсеткіштері; әлем елдеріндегі білім беру технологияларының даму ерекшеліктері. Дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны: ғарыштық түсірілімнен Қазақстанның Жер серіктен түсірілген картасына дейін; мемлекеттердің географиялық жағдайы: мүмкіндіктер мен қатерлер; Азия жүрегіндегі Ұлы дала елі. Дүниежүзі елдерін салыстыру; Қазақстанның білім беру саласындағы рейтингі; қолданбалы елтану ақпаратының маңыздылығы, субъектілері мен тұтынушылары.
7) "Адамзаттың ғаламдық проблемалары". Ғаламдық мәселелерді шешу: адамзат дамуындағы мәселелер және оларды анықтау критерийлері; дамушы елдердегі жаһандық проблемалар; жаһандану жағдайындағы білім беру мәселелері.Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары: адамзаттың ғаламдық проблемаларын шешудегі әлемдік тәжірибе; ғаламдық проблемалардың Қазақстан аумағындағы көріністері; Жаңа Қазақстанның жаңғыру жолындағы жас педагогтың рөлі.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 Бөлім. Географиялық зерттеу әдістері | |||
1.1 Жалпы географиялық әдістер | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Географиядан зерттеу тақырыбын таңдау. | |||
Тақырып 1.1.2. Географиялық мониторинг әдістері | |||
Тақырып 1.1.3. Географиядағы салыстыру әдістері. | |||
1.2. Өзекті географиялық зерттеу әдістері | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Географиялық сараптаманың алгоритмі және түрлері. | |||
Тақырып 1.2.2. Эксперттік бағалау әдістері. | |||
Тақырып 1.2.3. Географиядағы модельдеу әдістері. | |||
2 Бөлім. Картография және геоинформатика | |||
2.1. Картография | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Заманауи картографиялық әдістер | |||
Тақырып 2.1.2. Геоинформатика негіздері. | |||
Тақырып 2.1.3. Географиялық деректер базасы. Географиялық деректерді визуализациялау. | |||
Тақырып2.1.4.Заманауи картографиялық әдістерді қолдану жолдары | |||
2.2. Геоинформатика негіздері | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Геоақпараттық әдістер мен геоақпараттық жүйелер технологияларының ерекшеліктері. | |||
Тақырып 2.2.2. Геоақпараттық жүйелер технологияларының басқа ғылымдармен және өндіріс салаларымен байланысы. Педагогикалық мамандықтарда геоақпараттық жүйелер технологиясын қолдану. | |||
3 Бөлім. Табиғатты пайдалану және геоэкология | |||
3.1. Табиғатты пайдалану | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Табиғатты пайдалану түрлері | |||
Тақырып 3.1.2. Табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға әсерін бағалау | |||
Тақырып 3.1.3. Табиғатты тиімді пайдаланудың қағидаттары, оқыту және тәрбиелік мәні | |||
3.2. Геоэкологиялық зерттеу әдістері | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Геоэкологияның зерттеу пәні мен өзектілігі | |||
Тақырып 3.2.2. Геосфералардың ластануы | |||
Тақырып 3.2.3. Геоэкологиялық аудандастыру | |||
Тақырып 3.2.4. Геоэкологиядағы антропогендік факторлар | |||
Тақырып 3.2.5. Ғаламдық экологиялық мәселелер | |||
Тақырып 3.2.6. Геоэкологиялық үдерістерде географиялық қабық заңдылықтарының рөлін анықтау. | |||
Тақырып 3.2.7. Ғаламдық экологиялық мәселелерді шешудегі әлемдік тәжірибе | |||
Тақырып 3.2.8. Экологиялық мәселелерді шешудегі инновациялық технологиялар | |||
Тақырып 3.2.9. Қазақстанның экологиялық мәселелері, экологиялық мәдениетті қалыптастыру және тәрбиелеу | |||
3.3. Табиғатты пайдалануды реттеу | + | + | + |
Тақырып 3.3.1. Табиғатты пайдалану үдерістерін реттеу | |||
Тақырып 3.3.2. Қоршаған ортаны қорғау шаралары | |||
Тақырып 3.3.3. Табиғатты қорғаудағы жеке тұлғаның рөлі | |||
Тақырып 3.3.4. Қазақстан Республикасындағы табиғи ресурстарды тиімді пайдаланудың принциптері және тәрбиелік мәні | |||
3.4. Геологиялық зерттеулер негіздері | + | + | + |
Тақырып 3.4.1. Табиғатты пайдалану тұжырымдамасы | |||
Тақырып 3.4.2. Қоршаған ортаның антропогендік өзгерістері | |||
Тақырып 3.4.3. Табиғатты пайдалану | |||
Тақырып 3.4.4. Қоршаған ортаның сапасын бағалау | |||
Тақырып 3.4.5. Экология және адам денсаулығы. | |||
Тақырып 3.4.6. Геоэкологиялық индикаторлар | |||
Тақырып 3.4.7. Экологиялық мәдениетті дамытудың педагогикалық негіздері | |||
Тақырып 3.4.8. Тұрақты дамуға көшу | |||
4 Бөлім. Геоэкономика | |||
4.1. Геоэкономика негіздері. Геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Геоэкономика бағытының мақсаты мен міндеттері, негізгі түсініктері | |||
Тақырып 4.1.2. Геоэкономиканы оқу процесінде жас ұрпаққа педагогикалық ықпалы | |||
4.2.Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Шаруашылықты ұйымдастырудың аумақтық факторлары | |||
4.3. Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымы | |||
4.4. Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері | + | + | + |
Тақырып 4.4.1. Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы және модельдері | |||
4.5. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері | + | + | + |
Тақырып 4.5.1. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстыру | |||
Тақырып 4.5.2. Дүниежүзі елдерін экономикалық даму деңгейі бойынша жіктеу. Дамыған елдер. | |||
Тақырып 4.5.3. Білім берудегі дамушы елдердің топтары | |||
4.6. Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе | + | + | + |
Тақырып 4.6.1. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегиялары | |||
Тақырып 4.6.2. Қазақстан Республикасының экономикалық даму стратегиясының мақсатты көрсеткіштері | |||
4.7. Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті | + | + | + |
Тақырып 4.7.1. Қазақстан экономикасының салалық құрылымы | |||
4.8. Геоэкономикалық даму стратегиялары | + | + | + |
Тақырып 4.8.1. Импортты алмастыру арқылы отандық өндірушілерді қолдау | |||
5 Бөлім. Геосаясат | |||
5.1. Геосаясат негіздері. Геосаясаттың өзектілігі | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Геосаясаттың мақсаты мен міндеттері. Зерттеу пәні, негізгі категориялары | |||
Тақырып 5.1.2. Білім беру сапасы саласындағы геосаясат | |||
5.2. Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі | + | + | + |
Тақырып 5.2.1 Қазіргі заманғы дүниежүзінің геосаяси кеңістігі | |||
Тақырып 5.2.2 Білім беру геосаясатына әсер ететін жаһандық трендтер мен факторлар | |||
5.3. Геосаясаттағы географиялық факторлар | + | + | + |
Тақырып 5.3.1 Геосаясаттағы физикалық-географиялық және экономикалық факторлардың маңызы | |||
Тақырып 5.3.2 Педагогикалық және саяси факторлардың геосаясаттағы маңызы | |||
5.4. Мемлекеттік аумақтың морфологиясы | + | + | + |
Тақырып 5.4.1 Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері | |||
Тақырып 5.4.2 Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері бойынша жіктеу | |||
5.5. Мемлекеттік шекара | + | + | + |
Тақырып 5.5.1 Мемлекеттік шекаралардың функциясы, түрлері, анықтау және белгілеу шаралары, динамикасы | |||
Тақырып 5.5.2 Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекаралары. Көрші мемлекеттермен қарым қатынасы, басты көрсеткіштері мен динамикасы | |||
5.6. Заманауи геосаяси үдерістер | + | + | + |
Тақырып 5.6.1 Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістер | |||
5.7. Геосаяси жағдай | + | + | + |
Тақырып 5.7.1 Қазақстанның геосаяси жағдайы | |||
5.8. Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі | + | + | + |
Тақырып 5.8.1 Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсер ететін факторлар | |||
Тақырып 5.8.2 Қауіпсіздіктің кәсіби педагогикалық мәдениеті: дамыту және жетілдіру жолдары | |||
5.9. Қазақстанның геосаяси интеграциясы | + | + | + |
Тақырып 5.9.1 Қазақстанның білім беру саласындағы халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланысы | |||
6 Бөлім. Елтану | |||
6.1. Дүниежүзі аймақтары. Кешенді географиялық аудандастыру. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1 Дүниежүзі физикалық- географиялық аудандастыру | |||
6.2. Дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері. Салыстырмалы елтану | + | + | + |
Тақырып 6.2.1 Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштер | |||
Тақырып 6.2.2 Әлем елдерін салыстыру кезіндегі білім көрсеткіштері | |||
Тақырып 6.2.3 Әлем елдеріндегі білім беру технологияларының даму ерекшеліктері | |||
6.3. Дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны | + | + | + |
Тақырып 6.3.1 Ғарыштық түсірілімнен Қазақстанның Жер серіктен түсірілген картасына дейін | |||
Тақырып 6.3.2 Мемлекеттердің географиялық жағдайы: мүмкіндіктер мен қатерлер | |||
Тақырып 6.3.3 Азия жүрегіндегі Ұлы дала елі | |||
6.4. Дүниежүзі елдерін салыстыру | + | + | + |
Тақырып 6.4.1 Қазақстанның білім беру саласындағы рейтингі | |||
Тақырып 6.4.2 Қолданбалы елтану ақпаратының маңыздылығы, субъектілері мен тұтынушылары | |||
7 Бөлім. Адамзаттың ғаламдық проблемалары | |||
7.1. Ғаламдық мәселелерді шешу | + | + | + |
Тақырып 7.1.1 Адамзат дамуындағы мәселелер және оларды анықтау критерийлері | |||
Тақырып 7.1.2 Дамушы елдердегі жаһандық проблемалар | |||
Тақырып 7.1.3 Жаһандану жағдайындағы білім беру мәселелері | |||
7.2. Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары | + | + | + |
Тақырып 7.2.1 Адамзаттың ғаламдық проблемаларын шешудегі әлемдік тәжірибе | |||
Тақырып 7.2.2 Ғаламдық проблемалардың Қазақстан аумағындағы көріністері | |||
Тақырып 7.2.3 Жаңа Қазақстанның жаңғыру жолындағы жас педагогтың орны. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Географиялық зерттеу әдістері | Жалпы географиялық әдістер |
1) Жалпы географиялық зерттеу әдістерін | 1) Зерттеу тақырыбына сәйкес географиялық мониторинг әдісінің элементтерін сандық салыстырмалы, әдістерді қолданады. |
Өзекті географиялық зерттеу әдістері | 1) Зерттеу тақырыбындағы өзекті географиялық әдістерді тиімді және сауатты пайдалану; |
1) Зерттеу тақырыбына сәйкес эксперттік модельдеуді бағалау әдістерін қолданады; | |
Картография және геоинформатика | Картография |
1) Заманауи картографиялық әдістерге сипаттама бере отырып геоинформатика негіздерімен таныстыру; |
1) Картографиялық әдістерді қолдана отырып электронды карталармен жұмыс істейді; |
Геоинформатика негіздері | 1) Геоинформатика негіздері игере отырып Геоақпараттық жүйелер технологияларының ерекшеліктерін, басқада педагогикалық зерттеулерімен байланыстарын түсіндіру. | 1) Компьютерлік бағдарламалардың артықшылықтарын салыстырып географиялық деректерді жинақтап, таңдаулы мамандықтары бойынша геоинформатиканы қолданады. | |
Табиғатты пайдалану және геоэкология | Табиғатты пайдалану |
1) Табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға тигізетін әсерін анықтап, бағалап тиімді пайдаланудың қағидаттарын білу; |
1) Табиғатты пайдалану және мамамдық арасындағы қажеттілікті түсінеді; |
Геоэкологиялық зерттеу әдістері |
1) Геоэкологиялық зерттеу пәнінің өзектілігін түсіну; |
1) Геоэкологиялық үдерістерде географиялық қабық заңдылықтарының рөлін анықтайды; | |
Табиғатты пайдалануды реттеу |
1) Табиғатты қорғау іс-шараларының тиімділігін бағалау (жергілікті / өңірлік компонент негізінде); |
1) Шаруашылық салалары бойынша табиғат пайдалануды реттеу тетігін талдайды; | |
Геологиялық зерттеулер негіздері |
1) Қоршаған ортаның антропогендік өзгерістерін талдап, орта сапасының көрсеткіштерін жіктеу және бағалау; |
1) Табиғатқа әсер етуші антропогендік өзгерістердің адамзат қоғамының қоршаған ортамен өзара әрекеттесуінің тарихи аспектілерін, табиғатты пайдалану жолдарын біледі; | |
Геоэкономика | Геоэкономика негіздері. Геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі |
1) Геоэкономика бағытының мақсаты мен міндеттері, негізгі түсініктерін сипаттау; |
1) Геоэкономиканың мақсаттары мен міндеттерін, негізгі категорияларын түсінеді; |
Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары | 1) Шаруашылықты ұйымдастырудың негізгі факторларын айқындау және заманауи орналасу факторларын сипаттау. | 1) Шаруашылықтың түрлі салаларындағы кәсіпорындарды орналастыру факторлары мен шарттарының жиынтығын талдайды. | |
Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы | 1) Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымын білу. | 1) Шекаралас елдерінің шаруашылық құрылымын салыстырмалы түрде Қазақстан экономикасымен байланысын біледі. | |
Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы және модельдері |
1)Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы мен модельдерімен танысу; |
1) Дүниежүзі шаруашылығының аумақтық модельдерімен танысу; | |
Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері |
1) Әлем елдерінің Экономикалық даму көрсеткіштерімен, даму деңгейі бойынша сыныптамамен таныстыру; |
1)Әлем елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстырады, жіктеуді және сипаттауды біледі; | |
Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе |
1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегияларын. | 1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегияларына баға береді және мақсатты көрсеткіштерін біледі. | |
Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті | 1) Қазақстан экономикасының салалық құрылымын сипаттау. | 1) Тиімді шаруашылық құрылымын, салаларының арақатынасын, аумақтық құрылымын және экономикалық дамудың тиімді көрсеткіштерін айқындайды. | |
Геоэкономикалық даму стратегиялары |
1) Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктеріне сипаттама беру; |
1) Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктердің қызметін біледі; | |
Геосаясат | Геосаясат негіздері. Геосаясаттың өзектілігі |
1) Геосаясаттың мақсаты мен міндеттерін білу. негізгі; |
1) Қазіргі геосаясаттың негізгі мақсаттары мен мәнін түсінеді; |
Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі |
1) Қазіргі заманғы дүниежүзінің геосаяси кеңістігіне баға беру; |
1) Дүниежүзінің геосаяси кеңістігінің алуан-түрлілігімен танысып, оны талдайды; | |
Геосаясаттағы географиялық факторлар |
1) Геосаясаттағы физика-географиялық факторлардың мәндерін түсіндіру; |
1) Геосаясаттағы физика-географиялық, факторлардың рөлін бағалайды; | |
Мемлекеттік аумақтың морфологиясы | 1) Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктерін сипаттау және жіктеу. | 1) Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктерін талдайды және ерекшеліктері бойынша жіктей алады. | |
Мемлекеттік шекара |
1) Мемлекеттік шекаралардың функциясын, түрлерін, анықтау және белгілеу; |
1) Мемлекеттік шекараны анықтау және өткізу жөніндегі функцияларды, түрлерді, іс-шараларды талдайды; | |
Заманауи геосаяси үдерістер | 1) Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістерге сипаттама беру. | 1) Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістердің ерекшеліктерін айқындап, оларды сипаттай алады. | |
Геосаяси жағдай | 1) Қазақстанның геосаяси жағдайына түсініктеме беру. | 1) Қазақстан Республикасының геосаяси жағдайына кешенді баға береді. | |
Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі | 1) Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсерететін факторларды анықтап, талдау жасау. | 1) Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне ықпал ететін факторларды айқындайды. | |
Қазақстанның геосаяси интеграциясы | 1) Қазақстанның білім беру саласындағы халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстарын зерделеу және оларды нығайту жолдарымен танысу. |
1) Қазақстанның білім беру саласындағы халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланысын зерттейді, оларды нығайту жолдарын біледі; | |
Елтану | Дүниежүзі аймақтары. Кешенді географиялық аудандастыру. | 1) Дүниежүзінің түрлі белгілері бойынша физикалық- географиялық аудандарға бөлінуін картадан көрсете білі және талдау. | 1) Әлемнің физикалық-географиялық, тарихи-мәдени, саяси-географиялық және геосаяси аудандарға бөлінуін түсіндіреді. |
Дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері. Салыстырмалы елтану |
1) Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштермен танысу; |
1) Әлем елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштерді айқындайды; | |
Дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны | 1) Қазақстанның географиялық аймақтар картасындағы орнының өзгеруін анықтау, жағдайы мен қатерлерін болжау. |
1) Қазақстанның физикалық-географиялық, тарихи-географиялық және геосаяси аймақтарындағы жағдайын айқындай алады; | |
Дүниежүзі елдерін салыстыру |
1) Білім беру саласындағы Қазақстанның рейтингін түсіндіру және бағалау; |
1) Білім беру саласындағы индекстер мен рейтингтердегі Қазақстанның орнының динамикасын түсінеді; | |
Адамзаттың ғаламдық проблемалары | Ғаламдық мәселелерді шешу |
1) Адамзат дамуындағы мәселелер және олардың критерийлерін анықтау; |
1) Адамзаттың дамуындағы ғаламдық проблемаларды жіктейді, біледі және айқындайды; |
Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары |
1) Адамзаттың ғаламдық мәселелерін шешудегі әлемдік тәжірибесін саралау, анықтау; |
1) Адамзаттың ғаламдық мәселелерін шешуде әлемдік тәжірибені түсінеді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 17- қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Графика мен жобалау" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың "Графика мен жобалау" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Графика және жобалау" пәнін оқытудың мақсаты білім алушыларды проекциялау әдістерімен, графикалық модельдеу заңдылықтарымен және кескіндер теориясының негіздерімен таныстыру, жобалық және шығармашылық іс-әрекеттің дамуына әсері, графикалық мәдениетін қалыптастыруына әсер ету. және заманауи және дәстүрлі графикалық құралдарды қолдану дағдылары және оларды практикалық қызметте қолдану үшін жағдай жасау.
3. Оқу пәнін жүзеге асыру үшін келесі міндеттерді құрайды:
1) білім алушылардың бойында графикалық кескіннің бастапқы функциясы таным құралы, визуалды ақпарат беру құралы деген түсініктің қалыптасуына ықпал ету;
2) проекциялау әдістері заңдылықтары туралы білімдерінің, ақпартты көрсету, құру және берудің дәстүрлі және қазіргі құрал – жабдықтары туралы түсініктердің білімін қалыптастыруға ықпал ету;
3) білім алушылардың әр түрлі графикалық іс – әрекетпен байланысты интеллектуалды қабілеттері мен зерттеу дағдыларын дамыту және кеңейтуге, бейнелі, кеңістік, логиклық, абстрактілі және шығармашылық ойлау қабілеттерін дамытуға ықпал ету;
4) білім алушылардың жобалау, графикалық моделдеу мен макеттеу әдістерін меңгерулеріне ықпал ету, сонымен қатар барлық оқу қызметтерінде АКТ қолдану дағдыларын қалыптастыру (жобалау, зерттеу, көрсетілім), графикалық формада ақпаратты оқу және визуализациялау дағдыларын қалыптастыру және дамыту;
5) шығармашылық жобалау үрдісінде эстетикалық талғамдарын дамыту.
4. Педагогикалық бағытына арналған "Графика және жобалау" пәнінің үлгілік оқу бағдарламасында 8 Бөлім қарастырылған:
1) "Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары";
2) "Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау";
3) "Кескіндерді түрлендіру";
4) "Пішін қалыптастыру және құрылымдау";
5) "Пішінді түрлендіру";
6) "Техникалық, сәулет– құрылыс және ақпараттық графика элементтері";
7) "Жобалау. Жоба графикасы";
8) "Шығармашылық тапсырмалар".
1 бөлімі "Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары" келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің ролі;
2) Ақпаратты визуализациялау құралдары;
3) Сызбаны орындаудағы негізгі ережелер;
4) Сызбадағы геометриялық құрылым.
2 бөлімі "Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау" келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Проециялау әдістері;
2) Графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құрастыру әдістері;
3) Нәрселердің сызбаларын орындау және оқу;
4) Қима мен тіліктер.
3 бөлімі "Кескіндерді түрлендіру" бөлімшелерді қамтиды:
1) Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру.
4 бөлімі "Пішін қалыптастыру және құрылымдау" келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру зандылықтары;
2) Беттердің жазбасы;
3) Пішін құрылымдау.
5 бөлімі "Пішінді түрлендіру" келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Нәрсенің немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіру.
6 бөлімі "Техникалық, сәулет– құрылыс және ақпараттық графика элементтері" келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Стандарттау;
2) Тетіктерді біріктіру, құрастыру сызбасы;
3) Сәулет-құрылыс графикасының элементтері;
4) Инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар.
7 бөлімі "Жобалау және жобалау графикасы" келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Жобалау әдістері, жобалаудың негізгі кезеңдері;
2) Жобалық ұсыныстарды визуалдау.
8 бөлімі "Шығармашылық тапсырмалар" келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар;
2) Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар.
"Графика және жобалау" пәнінің негізгі мазмұны
1) "Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары". Кескіндердің ақпараттық визуализациялаудың рөлі мен кескін тарихы, адам қызметінің әртүрлі салаларындағы (ғылымда, техникада және өнерде) кескіндердің рөлі туралы түсінік берe. Графикалық кескіндерді орындау әдістері; ақпаратты визуализациялау құралдары; негізгі сызу құралдары; олармен жұмыс істеу тәсілдері және жұмыс орнын ұйымдастыру; сонымен қатар сызбаны орындаудағы негізгі ережелер; сызба сызық түрлері; сызбаны жобалау ережелері; стандарт, формат, масштаб, негізгі жазба; практикалық жұмыс: сызба сызықтарының түрлері, сызба қаріптері, сызбағы өлшемдерді түсіру; сызбалардағы геометриялық конструкциялар; кесіндіні, шеңберді және бұрышты тең бөліктерге бөлу; түйіндесуді орындау жайында түсінік беру. Компьютерлік графиканың негізгі түрлері; растрлық, векторлық, үшөлшемді және фракталды графикаға арналған бағдарламалар; 2D кескіндерді жасауға арналған бағдарламалық қамтамасыз ету; 2D кескіндерді жасау; растрлық және векторлық графиканың түсті модельдері; растрлық және векторлық графиканың графикалық операциялары; графикалық редактордың мүмкіндіктерін пайдалана отырып, сызбаны жобалау; примитивтерді (кітапханаларды) пайдаланып 2D объектілерін құру; примитивтерді қолданып геометриялық құрылымдар жасау; 2D нысандарын қажетті пішімде сақтау, 2D нысанында кескіндерді басып шығару.
2) "Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау". Проекция, проециялаудың негізгі әдістері; екі және үш проекциялық жазықтықтағы тікбұрышты проекция; графикалық кескіндерді құрастырудың негізгі тәсілдері; аксонометриялық проекциялар; техникалық сызба және эскиз; заттардың (геометриялық денелердің) сызбаларын оқу және сызу; сызбаға өлшемдерді түсіру; сызбалардағы шарттылықтар мен ықшамдаулар; сызбаны оқу және сызу. Қималар мен тіліктер; қималар мен тіліктердің түрлері; сызбалардағы қималар мен тіліктерді қолдану ережелері. Компьютерлік графиканың көмегімен көлемді модельдеудің негізгі әдістері; 3D моделін құрудың негізгі кезеңдері; 3D модельдерді құруға арналған растрлық және векторлық бағдарламалардың мүмкіндіктері (аксонометриялық проекция, техникалық сурет); көлемді модельдеу операциялары негізінде 3D моделін құру; 3D модельдің визуализация түрлерін анықтау; 3D модельдерді құру әдістерін таңдау; 3D модельдің текстурасы мен фактурасы; 2D объектінің қималары мен тіліктерін орындау үшін бағдарламалық құралды таңдау; қималар мен тіліктерді сызу үшін көлемді модельдеу әдістерін қарастыру.
3) "Кескіндерді түрлендіру". Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру (графикалық жұмыс); Кескіндерді қайта құру (графикалық жұмыс). Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру (графикалық редакторда жұмыс).
4) "Пішін қалыптастыру және құрылымдау". Геометриялық денелердің пішінін құрылымдау заңдылықтары; геометриялық денелердің (заттардың) жазбасы; заттардың (геометриялық денелердің) пішіндерін құрылымдау; нысанның пішінін өзгерту; объектінің кеңістіктегі орны мен бөліктерін түрлендіру. Компьютерлік графиканың көмегімен геометриялық денелердің (заттардың) жазбасын орындау; пішін құрылымдау; "құрылымдау" - ұғымын талдау; берілген параметрлер бойынша нысанның пішінін құрылымдау.
5) "Пішінді түрлендіру". Заттың кеңістіктегі орнын өзгерту арқылы пішінін түрлендіру, объект бөліктерінің кеңістіктегі қатынасын өзгертумен пішінді түрлендіруді жүзеге асырады; Бөлшектерді ығыстыру және өшіру әдістері арқылы 3D моделін түрлендіру; бөлшектерді жылжыту арқылы 3D моделін түрлендіру.
6) "Техникалық, сәулет– құрылыс және ақпараттық графика элементтері". Стандарттау; стандарттау жайында жалпы мағлұматтар, өзара алмастыру, бөлшектер мен құрастыру бірліктерінің жалпы түсініктері; құрастыру сызбасы; бөлшектерді қосу; ажыратылатын және ажыратылмайтын қосылыстар; құрастыру сызбасын орындау және рәсімдеу ережелері; архитектуралық құрылыс графика - элементтері; құрылыс сызбалары туралы жалпы мәліметтер (жоспар, бас жоспар, қасбет, тілік); қарапайым құрылыс сызбаларын орындау және оқу. Құрастыру сызбасының 3D моделі; графикалық бағдарламалар кітапханасымен жұмыс істеу; графикалық редактордағы құрылыс сызбалары; инфографика (схемалар, графиктер, диаграммалар). Әр түрлі қызмет салаларындағы инфографика.
7) "Жобалау. Жоба графикасы". Жобалау әдістері; жобалаудың негізгі кезеңдері; жобаланған объектілерге қойылатын талаптар (функционалдық, эстетикалық); жобалық ұсыныстарды визуализациялау; графикалық құжаттар; техникалық құжаттаманың құрамы және олардың ерекшеліктері; шығармашылық идеяларды визуализациялау; жобалық ұсыныстарға арналған графикалық визуализация құралдары (эскиз, сызба, макет).
8) "Шығармашылық тапсырмалар". Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар; шығармашылық тапсырмалардың ерекшеліктері; идеядан жобаға дейінгі тапсырмалар; жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар; техника/дизайн/ сәулет салалары бойынша жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмаларды түрлі графика құралдарымен (қолмен орындалатың/ компьютерлік графика/ макеттеу) орындау; берілген тақырып бойынша шығармашылық жоба; жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар; киригами техникасы арқылы ұлттық ою-өрнек жасау; киригами техникасы арқылы мерекелік жалаулар мен ойыншықтарды құрастыру; киригами техникасы арқылы сәулет нысанын орындау; гүл қоятын сөрені модельдеу; кітап қоятын сөрені модельдеу; кітапті безендіруге арналған қорапты модельдеу; ұялы телефонға арналған трансформер –тіреуіштің дизайнын әзірлеу; ұялы телефонға арналған трансформатор- тіреуішке ою-өрнектерді қойып дизайнын әзірлеу; қазақтың қымыз құятын ұлттық ыдысының дизайнын әзірлеу; колледжге кіру алаңы мен демалыс аймағын дизайнын әзірлеу; кітап дүкені ғимаратының қасбетіне пандус жобасын әзірлеу; "Менің арманымдағы үй" жобасын әзірлеу.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 48-72 сағатты (2-3 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімшелер және - тақырыптардың атаулары | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
теориялық | практикалық | ||
1 Бөлім. Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары. | |||
1.1 Ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің ролі. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Кескіннің мәні мен тарихы. | |||
Тақырып 1.1.2. Графикалық кескінді орындау әдістері. | |||
Тақырып 1.1.3. Компьютерлік графиканың негізгі түрлері. | |||
1.2 Ақпаратты визуализациялау құралдары. | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Сызу аспаптары мен құрал жабдықтары. | |||
Тақырып 1.2.2. Жұмыс орнын ұйымдастыру және сызу құралдарымен жұмыс істеудің тиімді әдістері. | |||
Тақырып 1.2.3. 2D кескінін құру үшін БҚ (бағдарламамен қамтамасыз ету). | |||
Тақырып 1.2.4. 2D кескіндерді құруға арналған графикалық редакторлар. | |||
Тақырып 1.2.5. Векторлық және растрлық графикадағы түстік модельдерді талдау. | |||
Тақырып 1.2.6. 2D нысандарын құру үшін "құру", "көшіру", "көшірме", "жою", "сақтау" графикалық операцияларын қолдану. | |||
1.3 Сызбаны орындаудағы негізгі ережелер. | + | + | + |
Тақырып 1.3.1. Стандарттар туралы түсінік. КҚБЖ. | |||
Тақырып 1.3.2. Пішімдер және негізгі жазбалар. | |||
Тақырып 1.3.3. Сызба сызықтары түрлері. | |||
Тақырып 1.3.4. Сызба қаріптері. | |||
Тақырып 1.3.5. Сызбаға өлшемдерді түсірудің негізгі ережелері. | |||
Тақырып 1.3.6.Сызбаны рәсімдеу ережелері (пішім, масштаб). | |||
Тақырып 1.3.7. Негізгі жазбаны рәсімдеу ережелері. | |||
1.4 Сызбадағы геометриялық құрылым. | + | + | + |
Тақырып 1.4.1. Параллель және өзара перпендикуляр түзулерді салу. Кесіндіні және бұрыштарды тең бөліктерге бөлу. | |||
Тақырып 1.4.2. Шеңберді тең бөліктерге бөлу. | |||
Тақырып 1.4.3. Түйіндесу. Түйіндесудің түрлері. | |||
Тақырып 1.4.4. 2D нысандарының примитивтерін пайдалана отырып, құттықтау мен визиткаға мәтін жасау. | |||
Тақырып 1.4.5. 2D объектінің примитивтерін пайдаланып педагогикалық портфолио құрылымы мен құжаттар тізімін құру. | |||
Тақырып 1.4.6. Түйіндеме, құжат-үлгілер, клип-арттар, кiтапханалар әзірлеу кезінде қолданылатын 2D нысандар. | |||
Тақырып 1.4.7. Примитивтерді қолдана отырып, геометриялық құрылымдар орындау. | |||
2 Бөлім. Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау. | |||
2.1 Проециялау әдістері. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Проециялаудың негізгі әдістері. | |||
Тақырып 2.1.2. Екі және үш жазықтыққа тік бұрыштап проекциялау. | |||
Тақырып 2.1.3. Тік бұрышты проекциялар жүйесіндегі денелердің сызбасы. | |||
Тақырып 2.1.4. Техникалық сызбаларда нәрселердің кескіндерін орындау ережелері. | |||
2.2 Графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құрастыру әдістері. | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Аксонометриялық проекциялар туралы жалпы түсінік. | |||
Тақырып 2.2.2. Көпбұрыштар мен айналу денелерінің аксонометриялық проекциялары. | |||
Тақырып 2.2.3. Техникалық сурет. | |||
Тақырып 2.2.4. Нобай туралы түсінік. | |||
Тақырып 2.2.5. 3D моделін құрудың негізгі кезеңдері. | |||
Тақырып 2.2.6. Қарапайым геометриялық денелердің 3D моделін салу. | |||
Тақырып 2.2.7. 3D моделін құрудағы растрлық және векторлық бағдарлама мүмкіндіктері. | |||
Тақырып 2.2.8. Көлемді моделдеу операциясының негізіне сүйеніп 3D моделін құру. | |||
2.3 Нәрселердің сызбаларын орындау және оқу. | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Сызбаларға өлшемдерді түсіру. | |||
Тақырып 2.3.2. Сызбаны орындау кезіндегі шарттылықтар мен ықшамдаулар. | |||
Тақырып 2.3.3. 3D моделдердің визуалдау түрлерін анықтау. | |||
Тақырып 2.3.4. 3D моделдерін тұрғызу тәсілдерін таңдау. | |||
Тақырып 2.3.5. 3D моделдерін текстурасы мен фактурасы. | |||
2.4 Қима мен тіліктер | + | + | + |
Тақырып 2.4.1. Тіліктер туралы жалпы мәлімет | |||
Тақырып 2.4.2. Қарапайым тіліктер | |||
Тақырып 2.4.3. Күрделі тіліктер | |||
Тақырып 2.4.4. Көрініс пен тілікті біріктіру | |||
Тақырып 2.4.5. Қималар. Тіліктер мен қималардың айырмашылығы | |||
Тақырып 2.4.6. 2D нысанның тілігін орындау үшін БЖ(бағдарламалық жасақтаманы) таңдау | |||
Тақырып 2.4.7. Тілікті орындауға арналған көлемді моделдеу тәсілдері | |||
3 Бөлім. Кескіндерді түрлендіру | |||
3.1. Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру | |||
Тақырып 3.1.2. Кескіндерді қайта құру | |||
4 Бөлім. Пішін қалыптастыру және құрылымдау | |||
4.1 Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру зандылықтары | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Нәрсе және оның пішімі туралы ұғым | |||
Тақырып 4.1.2. Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру зандылықтары | |||
4.2 Беттердің жазбасы | |||
Тақырып 4.2.1. Жазбалар туралы мәліметтер | |||
Тақырып 4.2.2. Геометриялық дене беттерінің жазбасы | |||
Тақырып 4.2.3. Педагогикалық кеңеске арналған | |||
4.3 Пішін құрылымдауы | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Пішін құрылымдауы | |||
5 Бөлім. Нәрсенің пішінін түрлендіруі | |||
5.1 Нәрсенің немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіруі | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Нәрсенің пішінін түрлендіруі | |||
Тақырып 5.1.2. Нәрсенің немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіруі | |||
6-Бөлім. Техникалық, сәулет – құрылыс және ақпараттық графика элементтері | |||
6.1 Стандарттау | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Стандарттау | |||
Тақырып 6.1.2. Бұйым, бөлшек және оның элементтері | |||
6.2 Тетіктерді біріктіру Құрастыру сызбасы | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Біріктірулер туралы жалпы мәлімет. Ажырайтын біріктірулер | |||
Тақырып 6.2.2. Бұранда туралы жалпы мәлімет | |||
Тақырып 6.2.3. Бұранданы кескіндеу және сызбада белгілеуі | |||
Тақырып 6.2.4. Бұрандалы біріктірулер | |||
Тақырып 6.2.5. Ажырамайтын біріктірулер | |||
Тақырып 6.2.6. Құрастыру сызбалары және бөлшектеу туралы жалпы түсінік | |||
Тақырып 6.2.7. Құрастырылатын бұйым тетіктерінің нобайын орындау | |||
Тақырып 6.2.8. Құрастыру бiрлiгінің 3D-моделі | |||
6.3 Сәулет-құрылыс графикасының элементтері | + | + | + |
Тақырып 6.3.1. Құрылыс сызбалары туралы жалпы мағлұмат | |||
Тақырып 6.3.2. Ғимараттың жоспары, қасбеті мен тілігі | |||
Тақырып 6.3.3. Құрылыс сызбаларындағы шартты белгілер | |||
Тақырып 6.3.4. Құрылыс сызбаларын оқу және орындау | |||
Тақырып 6.3.5. Құрылыс сызбаларының элементтері | |||
6.4 Инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар | + | + | + |
Тақырып 6.4.1. Әр түрлі саладағы инфографика | |||
7 Бөлім. Жобалау және жобалау графикасы | |||
7.1 Жобалау әдістері. Жобалаудың негізгі кезеңдері | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Жобалау әдістері | |||
Тақырып 7.1.2. Жобалау үрдісінің кезендері | |||
Тақырып 7.1.3. Жобалау нысандарға қойылатын талаптар | |||
Тақырып 7.1.4. Жобаланатын обьектерге қойылатын талаптардың орындалуы | |||
7.2 Жобалық ұсыныстарды визуалдау | + | + | + |
Тақырып 7.2.1. Графикалық құжаттар | |||
Тақырып 7.2.2. Спецификация, есеп жүргізу және түсіндірме жазба. | |||
Тақырып 7.2.3. Шығармашылық идеяларды визуалдау | |||
Тақырып 7.2.4. Электрондық техникалық құжаттардың түрлері. | |||
8 Бөлім. Шығармашылық тапсырмалар | |||
8.1 Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Шығармашылық тапсырмалардың ерекшеліктері | |||
8.2 Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар | + | + | + |
Тақырып 8.2.1. Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар | |||
Тақырып 8.2.2. Киригами техникасы арқылы ұлттық ою-өрнек жасау | |||
Тақырып 8.2.3. Киригами техникасы арқылы мерекелік жалаулар мен ойыншықтарды құрастыру | |||
Тақырып 8.2.4. Киригами техникасы арқылы сәулет нысанын орындау | |||
Тақырып 8.2.5. Гүл қоятын сөрені модельдеу | |||
Тақырып 8.2.6. Кітап қоятын сөрені модельдеу | |||
Тақырып 8.2.7. Кітапті безендіруге арналған қорапты модельдеу | |||
Тақырып 8.2.8. Ұялы телефонға арналған трансформер -тіреуіштің дизайнын әзірлеу | |||
Тақырып 8.2.9. Ұялы телефонға арналған трансформатор- тіреуішке ою-өрнектерді қойып дизайнын әзірлеу | |||
Тақырып 8.2.10. Қазақтың қымыз құятын ұлттық ыдысының дизайнын әзірлеу | |||
Тақырып 8.2.11. Колледжге кіру алаңынын дизайнын әзірлеу | |||
Тақырып 8.2.12. Колледждің демалыс аймағын жобалау | |||
Тақырып 8.2.13. Кітап дүкені ғимаратының қасбетіне пандус жобасын әзірлеу | |||
Тақырып 8.2.14. "Менің арманымдағы үй" жобасын әзірлеу | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары | Ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің ролі |
1) Адам өмірі мен тіршілігіне байланысты әртүрлі салдағы (ғылым, техника, өнер) ақпаратты визуалдау және көрсетудегі (жеткізу) кескіндеудің маңызын түсінеді және білу; |
1) Кескіннің мәні мен тарихын біледі; |
Ақпаратты визуализациялау құралдары |
1) Сызу аспаптарымен жабдықтарын біледі, графикалық жұмыстарды орындау кезінде сызу аспаптары және жабдықтарымен жұмыс істеудің тәжірибелік дағдыларын көрсету; |
1) Сызу аспаптары мен жабдықтарын тағайындалуы бойынша, талап ережеге сәйкес дұрыс қолдана алады; | |
Сызбаны орындаудағы негізгі ережелер |
1) Стандарт бойынша сызбаны ресімдеу және орындау ережелерін біледі және сақтау; |
1) МЕСТ стандарттарын түрлері бойынша жіктейді; | |
Сызбадағы геометриялық құрылым |
1) Түрлі сызу құралдарымен геометриялық сызбаларды сыза білу; |
1) Циркульдің көмегімен кесіндіні екі немесе одан да көп тең бөліктерге бөледі; | |
Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау | Проециялау әдістері |
1) Проециялау әдістері мен тәсілдерін біледі және түсіну; |
1) Проециялаудың негізгі әдістерін (орталық проекциялау, аксонометриялық проекциялау, тікбұрышты проекциялау, сандық өлшемдік проекция) түсіндіреді; |
Графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құру |
1) Жазық геометриялық денелер мен көлемді пішіндердің (аксонометрия) бейнеленуін білу және түсіну; |
1) "Аксонометрия", "аксонометриялық проекциялар", "изометрия", "диметрия", "триметрия" ұғымдарын түсіндіреді және анықтайды; | |
1) Аксонометриялық проекцияларын анықтайды; |
көріністеріне сүйене отырып аксонометриялық проекциясын сызады; | ||
Нәрселердің сызбаларын орындау және оқу |
1) Нәрселердің геометриялық пішінінің қасиеттерін ескере отырып, өлшем қою туралы білімдерін және өлшемдерді түсіру шеберлігін көрсете білу; |
1) Заттардың геометриялық пішінін талдайды және сызбаларға өлшемдерді түсіреді; | |
Қима мен тіліктер |
1) Сызбалардағы қималар мен тіліктерді қолданудың мақсатын білу; |
1) Тіліктердің барлық түрін анықтайды, сонымен қатар оның арналуын және сызбада сызылу жолдарын біледі; | |
Кескіндерді түрлендіру | Кескіндерді қайта құру |
1) Проекциялау әдістерін өзгерту арқылы заттардың сызбаларын орындай алу; |
1) "Қайта құру" түсінігіне анықтама береді және талдайды; |
Пішін қалыптастыру және құрылымдау | Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру зандылықтары |
1) Геометриялық денелерді және басқа да заттарды кескіндеудің негізгі заңдылықтары мен принциптерін меңгеру; |
1) Геометриялық денелерді кескіндеу заңдылықтары мен әдістерін түсінеді және анықтайды; |
Беттердің жазбасы |
1) Жазылатын және жазылмайтын беттердің кескін ерекшеліктерін біледі және түсіну; |
1) "Жазба" терминінің қолданылуын талдайды және анықтайды; | |
Пішін құрылымдау | 1) Құрылымдау және жобалау, техникалық жобаны құру кезеңдері туралы бастапқы мәліметтерді алады. |
1) "Құрылымдау" түсінігіне талдау жасайды; | |
Нәрсенің пішінін түрлендіру | Нәрсенің немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіру |
1) Қосу және кесіп алу тәсілін қолданып нәрсенің пішінін түрлендіреді; |
1) Заттың кеңістіктегі орын өзгерту арқылы пішін түрлендіруді орындайды; |
Техникалық, сәулет – құрылыс және ақпараттық графика элементтері | Стандарттау | 1) Стандарттау, өзара алмастыру, бұйым, бөлшек және оның құраушы элементтері туралы жалпы түсініктерді меңгереді. |
1) "Стандарттау", "өзара алмастыру", "біріктіру", "құрастыру сызбасы" жалпы ұғымдарын анықтайды; |
Тетіктерді біріктіру Құрастыру сызбасы. |
1) Ажырайтын және ажырамайтын біріктірулер және оларды бейнелеу ережелерін біледі; |
1) құрастыру сызбалары туралы жалпы ақпарат береді; | |
Сәулет-құрылыс графикасының элементтері |
1) Сәулет-құрылыс сызбасының ерекшеліктерін және оның мақсатын біледі; |
1) Құрылыс сызбалары туралы жалпы мәліметтерді, сәулет-құрылыс сызбасының ерекшеліктерін және оның мақсатын анықтайды; | |
Инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар | 1) Инфографика, сұлба, графикалар және диаграммалар жөнінде жалпы мағлұматтарды біледі. |
1) "Инфографика", "зерттеу", "эскиз", "бағаналы диаграмма" ұғымдарына анықтама береді; | |
Жобалау және жобалау графикасы | Жобалау әдістері | 1) Әр түрлі саладағы жобалау әдістерімен танысу және кезеңдерін анықтайды. |
1)"Жоба", "жобалау", "жобалау әдістері", "жобалау кезеңдері" ұғымдарын талдайды және анықтайды; |
Жобалық ұсыныстарды визуалдау | 1) Техникалық құжаттаманың түрлері мен құрамын, олардың ерекшеліктері мен айырмашылықтарын біледі. |
1) Графикалық құжаттарды, техникалық құжаттаманың құрамын және олардың ерекшеліктерін таниды және анықтайды; | |
Шығармашылық тапсырмалар | Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар | 1) Жобаламас бұрын, алдыға қойылған мақсаты мен міндеттерін, жобалау кезеңдерін анықтайды. |
Жобалық іс- шараларға дайындықты анықтауға арналған тапсырмалар: |
Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар |
1) Техника/дизайн/ сәулет салалары бойынша жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмаларды түрлі графика құралдарымен (қолмен орындалатың/компьютерлік графика/ макеттеу) орындайды. |
1) Жобалық іс-әрекетті таңдау мен жобалаудың маңыздылығын талдай және анықтай алады. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 18- қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу- ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Физика" оқу пәнін оқытудың мақсаты - білім алушыларда ғылыми дүниетаным негіздерін, әлемнің жаратылыстану-ғылыми бейнесін тұтас қабылдауды, өмірлік маңызды практикалық міндеттерді шешу үшін табиғат құбылыстарын байқау, талдау және жазу қабілетін қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) білім алушыларда ғылыми дүниетаным негіздерін, әлемнің жаратылыстану-ғылыми бейнесін тұтас қабылдауды, өмірлік маңызды практикалық міндеттерді шешу үшін табиғат құбылыстарын байқау, талдау және жазу қабілетін қалыптастыру;
2) білім алушылардың әлемнің қазіргі заманғы физикалық бейнесінің негізінде жатқан іргелі физикалық заңдар мен қағидаттар, табиғатты ғылыми тану әдістері туралы білімдерін игеруіне жәрдемдесу;
3) білім алушылардың интеллектуалдық, ақпараттық, коммуникативтік және рефлексивті мәдениетін, физикалық эксперимент пен зерттеуді орындау дағдыларын дамытуға ықпал ету;
4) білім алушыларда физика жалпыадамзаттық мәдениеттің элементі болып табылатыны туралы, Физика дамуының қоғам, техника және басқа да ғылымдардың дамуымен байланысы туралы түсініктерді қалыптастыруға ықпал етуге;
5) білім алушылардың күнделікті өмірде, оқуда және одан әрі еңбек қызметінде проблемалық жағдайларды шешу үшін үйренген физикалық білімдерін пайдалануға игеруіне ықпал етуге;
6) білім алушыларда заттардың әртүрлі физикалық құбылыстары мен қасиеттерін, физикалық терминдерді, физикалық білімді, зияткерлік және жалпы өнерге қатысты мәдениет деңгейін түсінуді дамыту.
Физиканы оқуға деген қызығушылықты, шығармашылық қабілеттер мен мотивацияны дамыту үшін физикалық білімді игерудің барлық кезеңдерінде тапсырмаларды тиімді пайдалануға болады. Бұл ретте Бірліктердің Халықаралық жүйесін, оның негізгі және туындыларын, еселіктерін және үлестік бірліктерін қатаң пайдалану қажет. Бағдарламада зертханалық жұмыстарды жүргізуге Оқу уақытының 10% дейін бөлінеді.
Бағдарламада материалды зерттеудегі сабақтастық, математика, биология, химия, география, тарихпен пәнаралық байланыс қарастырылған.
4. Оқу пәнінің мазмұны 9 Бөлімді қамтиды:
1) механика;
2) молекулалық физика;
3) электр және магнетизм;
4) тербелістер;
5) толқындар;
6) оптика;
7) кванттық физика;
8) нанотехнология және наноматериалдар;
9) космология.
1 бөлім. "Механика" келесі бөлімшелерден тұрады:
1) кинематика;
2) динамика;
3) статика және гидростатика
4) сақталу заңдары;
5) гидродинамика.
2 бөлім. "Молекулалық физика" келесі бөлімшелерден тұрады:
1) молекулалық физика;
2) газ заңдары;
3) термодинамика негіздері;
4) сұйық және қатты денелер.
3 бөлім. "Электр және магнетизм" келесі бөлімшелерден тұрады:
1) электростатика;
2) тұрақты ток;
3) әртүрлі ортадағы электр тогы.
4) магнит өрісі;
5) электромагниттік индукция.
4 бөлім. "Тербелістер" келесі бөлімшелерден тұрады:
1) механикалық тербелістер;
2) электромагниттік тербелістер;
3) айнымалы ток.
5 бөлім. "Толқындар" келесі бөлімшелерден тұрады:
1) электромагниттік толқындар.
6 бөлім. "Оптика" келесі бөлімшелерден тұрады:
1) толқындық оптика;
2) геометриялық оптика.
7 бөлім. "Кванттық физика" келесі бөлімшелерден тұрады:
1) атомдық және кванттық физика;
2) атом ядросының физикасы.
"Физика" оқу пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Кинематика".
Дене қозғалысы кинематикасының негізгі теңдеулері мен графиктері; салыстырмалы қозғалыс; қисық сызықты қозғалыс кинематикасы.
2) "Динамика".
Күштер; күштерді қосу; Ньютон заңдары; бүкіл әлемдік тартылыс заңы; гравитациялық өрістегі дене қозғалысы;
3) "Статика және гидростатика".
Массалар центрі; тепе-теңдік түрлері; қатынас ыдыстар; Паскаль заңы; атмосфералық қысым; Торричелли тәжірибесі.
4) "Сақталу заңдары".
Механикадағы импульс және энергияның сақталу заңдары; серпімді және серпімсіз соқтығысулар;
5) "Гидродинамика".
Газдар мен сұйықтардың ламинарлық және турбуленттік ағысы; денелердің тұтқыр сұйықтағы қозғалысы;
№ 1 Зертханалық жұмыс: "Тұтқыр сұйықта қозғалатын кішкентай шардың қозғалысын зерттеу".
6) "Молекулалық физика".
Молекулалық кинетикалық теориясының негiзгi қағидалары; термодинамикалық параметрлер; кристалл және кристалл емес заттар; қатты денелердің; сұйықтар мен газдардың моделі; молекулакинетикалық теорияның негізгі теңдеуі;
7) "Газ заңдары".
Идеал газ күйінің теңдеуі; изопроцестер; адиабаталық процесс.
8) "Термодинамика негiздерi".
Идеал газдың ішкі энергиясы; термодинамикалық жұмыс; жылу мөлшері; жылусыйымдылық; термодинамиканың бірінші заңы; термодинамиканың бірінші заңын әртүрлі процестерге қолдану; адиабаталық процесс; термодинамиканың екінші заңы; жылу қозғалтқыштары.
9) "Сұйық және қатты денелер".
Қаныққан және қанықпаған бу; ауаның ылғалдылығы; шық нүктесі; сұйықтың беттік керілуі; жұғу; қылтүтіктік құбылыстар.
10) "Электростатика".
Электр заряды; Кулон заңы; электр өрісі; электр өрісінің кернеулігі; біртекті электр өрісіндегі электр өрісінің кернеулігі мен потенциалдар арасындағы байланыс; электрсыйымдылық; конденсаторлар; сыйымдылықтың өлшем бірлігі және электр өрісінің энергиясы.
11) "Тұрақты ток".
Электр тогы; ток көзінің элерктр қозғаушы күші мен ішкі кедергісі; толық тізбек үшін Ом заңы; электр тогының жұмысы мен қуаты; ток көзінің пайдалы әсер коэффициенті; пайдаланылған энергия құны.
Практикалық жұмыс: "Тұрмыстық құралдардың тұтынатын қуаты мен жұмысын есептеу".
12) "Әртүрлі ортадағы электр тогы".
Металдардағы электр тогы; асқын өткізгіштік; жартылай өткiзгiштердегi электр тогы; жартылай өткізгішті құралдар; электролит ерiтiндiлерiндегi электр тогы; электролиз заңы; газдардағы және вакуумдегi электр тогы.
№ 2 Зертханалық жұмыс: "Электролиттердегі электр тогының пайда болуын зерттеу".
13) "Магнит өрісі".
Магнит өрісі; тогы бар өткізгіштердің әсері; Ампер тәжірибесі; магнит индукциясының векторы; бұрғы ережесі; Ампер күші; зарядталған бөлшектердің магнит өрісіндегі қозғалысы; заттардың магниттік қасиеттері; жасанды магниттер; соленоид.
14) "Электромагниттiк индукция".
Магнит ағыны; электромагниттiк индукция; электромагниттiк индукция заңы; Ленц ережесі; магнит өрісінің энергиясы; электрқозғалтқыш және тұрақты токтың электрогенераторы.
15) "Механикалық тербелістер".
Гармоникалық тербелістердің теңдеулері мен графиктері.
16) "Электромагниттік тербелістер".
Еркін және еріксіз электромагниттік тербелістер; механикалық тербелістер мен электромагниттік тербелістер арасындағы ұқсастық.
17) "Айнымалы ток".
Айнымалы ток генераторы; еріксіз электромагниттік тербелістер; айнымалы ток; электр тізбегіндегі кернеу резонансы; Қазақстандағы және дүние жүзіндегі электр энергиясын өндіру және қолдану.
№ 3 Зертханалық жұмыс: "Трансформатор орамасындағы орам санын анықтау".
18) "Электромагниттік толқындар".
Электромагниттік толқындардың жұтылуы мен шығарылуы; радиобайланыс; детекторлы радиоқабылдағыш; аналогты-сандық түрлендірулер; байланыс арналары; байланыс құралдары.
19) "Толқындық оптика".
Жарықтың интерференциясы; жарықтың дифракциясы; дифракциялық торлар; жарықтың поляризациясы.
№ 4 Зертханалық жұмыс: "Дифракциялық тордың көмегімен жарықтың толқын ұзындығын анықтау".
№ 5 Зертханалық жұмыс: "Поляризация құбылысын бақылау".
20) "Геометриялық оптика".
Геометриялық оптика заңдары; жазықпараллель пластинадан шағылу; толық ішкі шағылу; оптика-талшықты тасымалдаушылар; оптикалық құралдар.
№ 6 Зертханалық жұмыс: "Шынының сыну көрсеткішін анықтау".
21) "Атомдық және кванттық физика".
Жарықтың корпускулярлықтолқындық табиғатының біртұтастығы; сәулеленудің түрлері; спектрлер; спектрлік құралдар; спектрлік анализ; инфракызыл және ультракүлгін сәулелену; рентген сәулелері; электромагниттік сәулелену шкаласы; фотоэффект; фотоэффектіні қолдану; жарық қысымы; жарықтың химиялық әсері; лазерлер; голография; фотография; томография.
22) "Атом ядросының физикасы".
Табиғи радиоактивтілік; радиоактивті ыдырау заңы; атомдық ядро; ядроның нуклондық моделі; изотоптар; ядродағы нуклондардың байланыс энергиясы; ядролық реакциялар; жасанды радиоактивтілік; ауыр ядролардық бөлінуі; тізбекті ядролық реакция; сындық масса; радиоактивті сәулелердің биологиялық әсері; радиациядан қорғану; ядролық реактор; ядролық энергетика; термоядролық реакциялар.
№ 7 Зертханалық жұмыс: "Жартылай ыдырау периодын анықтау".
23) "Нанотехнология және наноматериалдар".
Нанотехнологияның негізгі жетістіктері; өзекті мәселелелері және дамуы; наноматериалдар.
24) "Космология".
Жұлдыздар әлемі; жұлдызға дейінгі қашықтық; айнымалы жұлдыздар; біздің Галактика; басқа Галактикалардың ашылуы; квазарлар; Үлкен жарылыс теориясы; қызыл ығысу және Галактикаға дейінгі қашықтықты анықтау; қара құрдым; Әлемнің ұлғаюы; Әлемнің эволюциясының негізгі кезеңдері; әлемнің моделдері; өмір және Әлем туралы ойлар; қара материя; нетронды жұлдыздар; аса жаңа жұлдыздар; Герцшпрунг-Рассел диаграммасы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2 -тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, Бөлімше және тақырыптар атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
теориялық | практикалық | ||
Бөлім 1. Механика. | |||
1.1 Кинематика. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Дене қозғалысы кинематикасының теңдеулері мен графиктері. | |||
1.2. Динамика. | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Күштер. Күштерді қосу. Ньютон заңдары Бүкіл әлемдік тартылыс заңы | |||
1.3. Статика және гидростатика. | + | + | + |
Тақырып 1.3.1. Массалар центрі. Тепе-теңдік түрлері. Қатынас ыдыстар. Гидравликалық пресс. Паскаль заңын қолдану. Торичелли тәжірибесі. | |||
1.4. Сақталу заңдары. | + | + | + |
Тақырып 1.4.1. Механикадағы импульс пен энергияның сақталу заңдары. | |||
1.5. Гидродинамика. | + | + | + |
Тақырып 1.5.1. Сұйықтық кинематикасы. | |||
№ 1 Зертханалық жұмыс: "Тұтқырлығы әртүрлі сұйықта қозғалатын кішкентай шардың қозғалысын зерттеу". | |||
Бөлім 2. Жылу физикасы. | |||
2.1. Молекулалық физика. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Молекулалық кинетикалық теорияның негіздері қағидалары. Термодинамикалық параметрлер Кристалл және кристалл емес заттар. | |||
2.2. Газ заңдары. | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Идеал газ күйінің теңдеуі Изопроцестер. Адиабаталық процесс. | |||
2.3. Термодинамика негiздерi. | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Термодинамика заңдарын қолдану Жылу қозғалтқыштары. | |||
2.4. Сұйық және қатты денелер. | + | + | + |
Тақырып 2.4.1. Ауаның ылғалдылығы, шық нүктесі Сұйықтың беттік керілуі. Жұғу, қылтүтіктік құбылыстар. | |||
Бөлім 3. Электр және магнетизм. | |||
3.1. Электростатика. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Электр өрісі. Электрсыйымдылық. Конденсаторлар. Сыйымдылықтың өлшем бірлігі және электр мөлшері. | |||
3.2. Тұрақты электр тогы. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Ток көзінің элерктр қозғаушы күші мен ішкі кедергісі. Кернеу және потенциалдар айырмасы. Толық тізбек үшін Ом заңы. Электр тогының жұмысы мен қуаты. | |||
3.3. Әртүрлі ортадағы электр тогы. | + | + | + |
Тақырып 3.3.1. Металдардағы, жартылай өткізгіштердегі, электролиттердегі, газдар мен вакуумдағы электр тогы. | |||
№ 2 Зертханалық жұмыс: "Электролиттердегі электр тогының пайда болу шарттарын зерттеу". | |||
3.4. Магнит өрiсi. | + | + | + |
Тақырып 3.4.1. Магнит өрісі. Магнит индукциясының векторы. Бұрғы ережесі. Ампер күші, Лоренц күші. Заттың магниттік қасиеттері. Жасанды магниттер. Соленоид. | |||
3.5. Электромагниттiк индукция. | + | + | + |
Тақырып 3.5.1. Электромагниттiк индукция заңы. Электромагниттік құралдар. Магниттік-резонанстық томография. | |||
Бөлім 4. Тербелістер. | |||
4.1. Механикалық тербелістер. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Механикалық гармоникалық тербелістердің теңдеулері мен графиктері. | |||
4.2. Электромагниттік тербелістер. | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Еркін және еріксіз электромагниттік тербелістер. | |||
4.3. Айнымалы ток. | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Айнымалы ток генераторы. Еріксіз электромагниттік тербелістер. Айнымалы ток. Айнымалы ток тізбегіндегі резонанс. Электр энергиясын өндіру, тасымалдау және қолдану, трансформатор. Қазақстандағы және дүние жүзіндегі электр энергиясын өндіру және қолдану. | |||
№ 3 Зертханалық жұмыс: "Трансформатор орамасындағы орам санын анықтау". | |||
Бөлім 5. Толқындар . | |||
5.1. Электромагниттік толқындар. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Электромагниттік толқындардың жұтылуы мен шығарылуы. Радиобайланыс. Аналогты-сандық түрлендірулер. Байланыс арналары. Байланыс құралдары. | |||
Бөлім 6. Оптика. | |||
6.1. Толқындық оптика. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Жарықтың интерференциясы Жарықтың дифракциясы. | |||
Дифракциялық торлар № 4 Зертханалық жұмыс: "Дифракциялық тордың көмегімен жарықтың толқын ұзындығын анықтау". | |||
6.2. Геометриялық оптика. | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Геометриялық оптика заңдары. Оптикалық құралдар. | |||
№ 6 Зертханалық жұмыс: "Шынының сыну көрсеткішін жазық паралель пластинаның көмегімен анықтау". | |||
Бөлім 7. Кванттық физика. | |||
7.1. Атомдық және кванттық физика. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Жарықтың корпускулярлық-толқындық табиғатының біртұтастығы. Спектрлік талдау. Электромагниттік сәулелену шкаласы. Фотоэффектіні қолдану. Жарықтың химиялық әсері. Рентгендік сәулелену. Лазерлер. | |||
7. 2. Атом ядросының физикасы. | + | + | + |
Тақырып 7.2.1. Табиғи радиоактивтілік. Радиоактивті ыдырау заңы. Ядролық реакциялар. Ауыр ядролардық бөлінуі. Тізбекті ядролық реакция. Радиоактивті сәулелердің биологиялық әсері. Радиациядан қорғану. Ядролық реактор. Ядролық энергетика. | |||
№7 Зертханалық жұмыс: "Жартылай ыдырау периодын анықтау". | |||
Бөлім 8.Нанотехнология және наноматериалдар. | |||
8.1. Нанотехнология и наноматериалы. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Нанотехнологияның негізгі жетістіктері, өзекті мәселелер және даму кезеңдері. Наноматериалдар. | |||
Бөлім 9. Космология. | |||
9.1. Космология. | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Жұлдыздар әлемі. Жұлдыздық шамалар. Жұлдыздардың классификациясы. Қашықтықты анықтау. Күңгірт энергия. Әлемнің үдеуі мен ұлғаюы. Үлкен жарылыс теориясы. Қызыл ығысу. | |||
Физикалық практикум. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Механика | Кинематика. Динамика. Статика және гидростатика. Сақталу заңдары. Гидродинамика | 1) Механикалық қозғалыс заңдарын білу және табиғатта, техникада механикалық қозғалысты сипаттау және түсіндіруде қолдану. |
1) Кинематика теңдеулерін есеп шығару барысында қолданады; |
Жылу физикасы |
Молекулалық физика. | 1) Газдардың негізгі қасиетін түсіндіруде молекулалық кинетикалық теорияны білу және қолдана алу. |
1) Молекулалық кинетикалық теорияның негізгі қағидалары мен идеал газды сипаттайды, газ заңдарын есептерді шығаруда қолданады; |
Электр және магнетизм |
Электростатика. |
1) Біртекті және біртекті емес электростатикалық өрістердегі құбылыстарды сипаттай білу және гравитациялық өрісті сипаттаушы шамалармен сәйкестендіру; |
1) Электр өрісінің қозғалыстағы зарядтарға әсерін сипаттайды, толық тізбек үшін Ом заңын қолданады, тұрмыстағы электр құралдарының жұмыс құны мен қуатына практикалық есептеулер жүргізеді; |
Тербелістер |
Механикалық тербелістер. | 1) Механикалық тербелістер мен электромагниттік тербелістер арасындағы ұқсастықтарды ажырату. |
1) Механикалық тербелістер мен электромагниттік тербелістерді сәйкестендіреді, еркін және еріксіз тербелістердің пайда болу шарттарын сипаттайды; |
Толқындар | Электромагниттік толқындар | 1) Электромагниттік толқынның таралу механизмімен түсіндіру. | 1) Электромагниттік толқындардың пайда болу шарттарын түсіндіреді және олардың қасиеттерін сипаттайды, радио қабылдағыштың жұмыс істеу принципін түсіндіреді. |
Оптика |
Толқындық оптика. |
1) Геометриялық оптика заңдарын түсіндіре білу, жарықтың толқындық қасиетін сипаттау. |
1) Жарық толқындарының интерференциясы және дифракциясы пайда болу шарттарын сипаттайды; |
Кванттық физика |
Атомдық және кванттық физика. |
1) Жарық көздерін топтастыра білу, Стефан-Больцман, Вин және Планк формуласын абсолют қара дененің жарықталынуын сипаттауда қолдана білу; |
1) Электромагнитік сәулеленудің корпускулярлық-толқындық табиғатын дәлелдейтін мысалдар келтіреді; |
Нанотехнология және наноматериалдар | Нанотехнология, наноматериалы | 1) Нанотехнологияның негізгі жетістікерін түсіндіру. | 1) Наноматериалдардың физикалық қасиеттерін және оларды алудың жолдарын сипаттайды және қолданылуын атайды. |
Космология | Космология | 1) Жалпы Ғаламның қасиеттері мен эволюциясын сипаттау. | 1) Жұлдызды аспан мен негізгі қағидаларды жұлдыздар бойынша бағдарлауды сипаттайды, Хаббл заңын қолданып, әлемнің жасын анықтайды. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 19- қосымша |
Педагогикалық бағыттың "Жаһандық құзыреттілік" курсы бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Педагогикалық бағыттың "Жаһандық құзыреттілік" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Жаһандық құзыреттілік" курсын оқытудың мақсаты - мінез-құлық мәдениетінің стандарттарына сәйкес келетін және жаһандық құзыреттілікке ие бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру. "Жаһандық құзыреттілік" курсы білім алушылардың құндылық бағдарларын, коммуникативтік дағдыларын, этикалық нормаларын және мінез-құлық көзқарастарын қалыптастыруға ықпал етеді.
3. Курс бағдарламасын іске асыру мынадай міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың сыни және талдамалық ойлауын, олардың коммуникативтік және зерттеу дағдыларын дамыту;
2) жергілікті, жаһандық проблемалар мен мәдениетаралық өзара іс-қимыл мәселелерін түсінуді дамыту;
3) ақпаратты тану, талдау, бағалау және дәлелдерді тұжырымдау қабілетін қалыптастыру;
4) білім алушылардың жаһандық оқиғалар мен олардың себептері мен салдарлары туралы талдамалық бағалау түсінігін қалыптастыру;
5) білім алушының өзіндік мәдени бірегейлігін түсінуге және әлемнің мәдени әртүрлілігін түсінуге ықпал ететін құндылықтар жүйесін қалыптастыру;
6) қаржылық, экологиялық мәдениетті дамыту;
7) нақты өмірмен байланысты зерттеу арқылы өз ойлауын құра білу қабілетін қалыптастыру.
4. Курстың мазмұны 4 Бөлімнен тұрады: "Жаһандық құзыреттілік", "Қаржылық сауаттылық", "Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу", "Әртүрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну, тиімді мәдениетаралық өзара іс-қимылға қатысу", "Аграрлық-технологиялық бағыттың мамандандырылған компоненті".
"Жаһандық құзыреттілік" Бөлімі келесі Бөлімшелерді қамтиды:
1) Жаһандық құзыреттер дегеніміз не.
2) Жаһандық құзыреттілік мәдениеті.
3) Жаһандық құзыреттерді қолдану.
4) Жаһандық құзыреттерді дамыту жолдары.
"Қаржылық сауаттылық" Бөлімі келесі Бөлімшелерді қамтиды:
1) Жеке қаржыдағы кірістер.
2) Жеке қаржыдағы шығыстар.
3) Отбасылық бюджет.
4) Жинақтау және жинақтау.
"Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу" Бөліміне
келесі Бөлімшелер кіреді:
1) Қарым-қатынас мәдениеті.
2) Қақтығыстар. Ұғым. Түрлері. Шешу жолдары.
3) Әлеуметтік мәселелер.
4) Экологиялық қақтығыстар.
5) Климаттың өзгеруі. Ауа мен судың ластануы.
"Әртүрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну, тиімді мәдениетаралық өзара әрекеттесуге қатысу" Бөлімі келесі Бөлімшелерді қамтиды:
1) Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік.
2) Мәдени бірегейлікті қалыптастыру.
3) Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық байланыс.
4) Басқа адамның көзқарасын түсіну және қабылдау қабілеті.
"Аграрлық-технологиялық бағыттың мамандандырылған компоненті" Бөлімі келесі Бөлімшелерді қамтиды:
1) Мамандықтағы жаһандық құзыреттер.
2) Кәсіби менеджмент.
3) Компанияның инновациялық саясаты.
4) Жобалар мен процестерді басқару.
5) Іскерлік мінез-құлықтың этикалық принциптері.
5. "Жаһандық құзыреттілік" курсының негізгі мазмұны:
1) "Жаһандық құзыреттілік дегеніміз не". Жаһандық құзыреттіліктің анықтамасы, түрлері; функционалдық сауаттылықты қалыптастыру; аналитикалық және сыни ойлауды дамыту; жергілікті, жаһандық және мәдениетаралық мәселелерді зерттеу қабілеті; дүниетаным мен басқалардың көзқарасын түсіну; әртүрлі мәдениеттердің өкілдерімен ашық, орынды және тиімді өзара іс-қимылға қатысу; ұжымдық әл-ауқат пен тұрақты дамуға жәрдемдесу.
2) "Жаһандық құзыреттілік мәдениеті". Жаһандық проблемалар мен мәдениетаралық айырмашылықтарды түсіну; басқаларға құрметпен қарауды қалыптастыру; әр адамның адамдық қадір-қасиетін тану; басқа адамдардың сенімдерін түсіну және тану қабілеті; күнделікті өмірде, жұмыста жаһандық құзыреттілік мәдениетін көрсету; жаһандық құзыреттілік мәдениетін дамытуды қолдау; кәсіби даму және жаһандық құзыреттілік мәдениеті.
3) "Жаһандық құзыреттілікті қолдану". Жаһандық құзыреттілікті дамытуға ықпал ететін дәстүрлер мен құндылықтар; отбасы мен қоғамдастық арасындағы серіктестік; алған білімдерін өмірде қолдану дағдылары; жоспарлау және шешім қабылдау; әлеуметтік жауапкершілік пен әділеттілік; салауатты өмір салтын ұстану және қауіпсіз мінез-құлық дағдылары; зерттеу, жобалау, еріктілік жұмыс дағдылары.
4) "Жаһандық құзыреттерді дамыту жолдары". Зерттеулер жүргізу, дәлелге немесе мәселеге қатысты ақпарат пен дәлелдемелерді іріктеу; баламалы көзқарастарды талқылау; қоғамның қазіргі заманғы проблемаларын талдау; инновациялық идеяларды дамыту және насихаттау; өзі және басқа адамдар үшін өмір сүру жағдайларын жақсарту үшін шаралар қабылдау.
5) "Жеке қаржыдағы кірістер". Белсенді және пассивті кірістер; жеке табысты арттыру тәсілдері; ақша функциялары; еңбекті бағалау әдістері мен нысандары; ұлттық және шетел валютасы.
6) "Жеке қаржыдағы шығыстар". Қалта ақшасын тиімді пайдалану; ірі сатып алулар; эмоционалды сатып алулар; ипотека; тұрғын үй несиесі; несиелендіру (жеке тұлғалардың банкроттығы); отбасылық іс-шараларды қалай бюджеттеуге болады.
7) "Отбасылық бюджет". Отбасы бюджетінің кірістері; отбасы бюджетінің міндетті шығыстары; отбасы бюджетінің міндетті емес шығыстары; отбасы бюджетінің түрлері; отбасы бюджетін жоспарлау; отбасының қаржылық мақсаттары; отбасы бюджетін жүргізу ережелері.
8) "Жинақ және жинақтау". Қаржылық қауіпсіздік жастығы; жинақтау тәсілдері; ақшалай жинақтар: банкте, жылжымайтын мүлікте; қаржылық алаяқтық түрлері; қаржы пирамидасы; қаржылық байлық; инвестициялар; қаржылық тәуекелдердің түрлері.
9) "Қарым-қатынас мәдениеті". Қарым-қатынас мәдениеті; гуманизм, адамдарға құрмет, сыпайылық, ізгі ниет және төзімділік; өз пікірін басқаларға таңа алмау мүмкіндігі; нәзіктік, коммуникативті құзыреттілік; іскерлік әңгіме мәдениеті; қарым-қатынас стандарттары мен принциптері; мәдени әртүрлілік, мәдениетаралық қарым-қатынас.
10) "Қақтығыстар. Түсінгі. Түрлері. Шешу жолдары". Тұлғаішілік қақтығыстар: мотивациялық, моральдық, рөлдік және бейімделу; тұлғааралық қақтығыстар; топаралық қақтығыстар; қақтығыстардың себептері; қақтығыстарды шешу жолдары; жанжалды шешу стратегиялары; медиация; алаңдаушылық деңгейін төмендету.
11) "Әлеуметтік проблемалар". Қоғамның әлеуметтік проблемалары; әлеуметтік проблемалардың түрлері (шығу тегі бойынша, қамту дәрежесі бойынша, қарым-қатынас деңгейі, сипаты және саласы бойынша және тағыда басқалар); әлеуметтік проблемаларды, олардың себептері мен салдарын бағалап түсіну; қазіргі қоғамның өңірлік, ұлттық және жаһандық әлеуметтік проблемалар және оларды шешу; әлеуметтік теңсіздік.
12) "Экологиялық қақтығыстар". Экологиялық қақтығыстардың себептері; экологиялық қақтығыстардың түрлері; экологиялық қақтығыстарды реттеу тәсілдері; экологиялық белсенділік; әлеуметтік-экологиялық қақтығыстар және оларды жеке, аймақтық, ұлттық және жаһандық тұрғыдан шешу.
13) "Климаттың өзгеруі". Ауа мен судың ластануы. Экологиялық қауіптер; халықтың өсуі, қоршаған ортаның деградациясы; Тұщы су тапшылығы; климаттың өзгеруінің салдары: жаппай көші-қон және қақтығыстар қауіпсіздіктің төмен деңгейі.
14) "Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік". Өзін елдің азаматы ретінде сезінуге, өз Отанына тиесілігін сезінуге және оның мүдделеріне қызмет етуге дайын болуға мүмкіндік беретін жеке қасиеттер; әлеуметтік жауапкершілік; жеке қасиеттер: адалдық, әдептілік, әдептілік, ізгі ниет, ұжымда жұмыс істей білу; құқықтық мәдениет.
15) "Мәдени бірегейлікті қалыптастыру". Мәдени бірегейлікті қалыптастыру және дамыту ерекшеліктері; ұлттық бірегейлік; көпмәдениеттілік; қоғам мен мәдени бірегейлікті қамтамасыз етудің негізі ретінде тіл;
16) "Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық коммуникация". Дүниетаным мен басқалардың көзқарасын түсіну және құрметтеу; көпмәдениетті проблемаларды сыни талдау дағдысы; көпмәдениетті қоғамдағы оң және тиімді өзара іс-қимыл; жергілікті және жаһандық проблемаларды шешуге қатысатын елдің және әлемнің белсенді азаматтарын қалыптастыру.
17) "Педагогикалық бағыттың мамандандырылған компоненті". Мамандықтағы жаһандық құзыреттер. Білім берудегі серіктестік. Педагогикалық стратегиялар. Технологиялық сауаттылық. Кәсіби даму.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін Бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің Бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 24 сағатты (1 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімшелер және тақырыптардың атаулары | Сағаттар саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 Бөлім. Жаһандық құзыреттілік. | |||
1.1 Жаһандық құзыреттілік мәдениеті. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Жаһандық құзыреттілік дегеніміз не. | |||
Тақырып 1.1.2. Жаһандық құзыреттілік мәдениеті. | |||
Тақырып 1.1.3. Жаһандық құзыреттілікті қолдану. | |||
Тақырып 1.1.4. Жаһандық құзыреттілікті дамыту жолдары. | |||
2 Бөлім. Қаржылық сауаттылық. | |||
2.1 Жеке қаржыдағы кірістер. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Белсенді табыс. | |||
Тақырып 2.1.2. Пассивті табыс. | |||
Тақырып 2.1.3. Жеке табысты арттыру жолдары. | |||
Тақырып 2.1.4 Ақша функциялары. | |||
Тақырып 2.1.5. Еңбекті бағалаудың әдістері мен формалары. | |||
Тақырып 2.1.6. Ұлттық және шетел валютасы. | |||
2.2 Жеке қаржы шығындары. | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Қалта ақшасын тиімді пайдалану. | |||
Тақырып 2.2.2. Ірі сатып алулар. | |||
Тақырып 2.2.3. Эмоционалды сатып алу. | |||
Тақырып 2.2.4. Ипотека. Тұрғын үй несиесі. | |||
Тақырып 2.2.5. Кредиттеу (жеке тұлғалардың банкроттығы). | |||
Тақырып 2.2.6. Отбасылық іс-шаралардың бюджетін қалай құруға болады. | |||
2.3. Отбасылық бюджет. | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Отбасылық бюджеттің кірістері. | |||
Тақырып 2.3.2. Отбасылық бюджеттің міндетті шығыстары. | |||
Тақырып 2.3.3. Отбасылық бюджеттің қосымша шығындары. | |||
Тақырып 2.3.4. Отбасылық бюджеттің түрлері. | |||
Тақырып 2.3.5. Отбасылық бюджетті жоспарлау. Отбасының қаржылық мақсаттары. | |||
Тақырып 2.3.6. Отбасылық бюджетті жүргізу ережелері. | |||
2.4. Жинақ және жинақтау. | + | + | + |
Тақырып 2.4.1. Қаржылық қауіпсіздік жастығы. | |||
Тақырып 2.4.2. Жлайинақтау тәсілдері. | |||
Тақырып 2.4.3. Ақша жинақтар: банкте, жылжымайтын мүлікте. | |||
Тақырып 2.4.4. Қаржылық алаяқтық түрлері. Қаржылық пирамида. | |||
Тақырып 2.4.5. Қаржылық байлық. | |||
Тақырып 2.4.6. Инвестициялар. Қаржылық тәуекелдердің түрлері. | |||
3 Бөлім. Жергілікті және жаһандық маңызы бар проблемаларды шешу. | |||
3.1 Проблемалар түрі. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Қарым-қатынас мәдениеті. | |||
Тақырып 3.1.2. Қақтығыстар. Түсінігі. Түрлері. Шешу жолдары. | |||
Тақырып 3.1.3. Әлеуметтік проблемалар. | |||
Тақырып 3.1.4. Экологиялық қақтығыстар. | |||
Тақырып 3.1.5. Климаттың өзгеруі. Ауа мен судың ластануы. | |||
4 Бөлім. Әр түрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну. | |||
4.1 Тиімді мәдениетаралық өзара іс-қимылға қатысу. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік. | |||
Тақырып 4.1.2. Мәдени бірегейлікті қалыптастыру. | |||
Тақырып 4.1.3. Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық байланыс. | |||
Тақырып 4.1.4. Басқа адамның көзқарасын түсіну және қабылдау қабілеті. | |||
5-Бөлім. Педагогикалық бағыттың мамандандырылған компоненті. | |||
Тақырып 5.1 Мамандықтағы жаһандық құзыреттер . | |||
Тақырып 5.2 Білім берудегі серіктестік. | |||
Тақырып 5.3 Педагогикалық стратегиялар. | |||
Тақырып 5.4 Технологиялық сауаттылық. | |||
Тақырып 5.5 Кәсіби даму. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Жаһандық құзыреттілік | Жаһандық құзыреттілік мәдениеті |
1) Жеке тұлғаны дамыту үшін жаһандық құзыреттіліктің маңыздылығын түсіну; | 1) Жаһандық құзыреттілікті сипаттайды. |
1) Зерттеу, жобалау, волонтерлік жұмыс дағдыларын қалыптастыру. | 1) Зерттеу нәтижелерін бағалауды қалыптастырады. | ||
Қаржылық сауаттылық | Жеке қаржыдағы кірістер |
1) Белсенді және пассивті кірістердің мәнін түсіну; | 1) Жеке табысқа әсер ететін факторларды айқындайды. |
Жеке қаржы шығындары | 1) Қалта ақшасын тиімді пайдалану дағдыларын қалыптастыру. | 1) Несиелендіру мәселесін түсінеді және қиындық тудыратын несиелерге жол бермейді. | |
Отбасылық бюджет |
1) Отбасылық бюджеттің кірістері мен шығыстарын талдай білу; | 1) Отбасылық бюджетті жоспарлау кезеңдерін құрайды. | |
Жинақ және жинақтау | 1) Отбасының қаржылық қауіпсіздік жастығын қалыптастыру. |
1) Ақшалай жинақтау көздерінің тізбесін және олардың қажеттілігін негіздей отырып шығыстар тізімін жасайды; | |
Жергілікті және жаһандық маңызы бар проблемаларды шешу | Проблемалар түрлері | 1) Эмпатия мен ынтымақтастық қабілетіне негізделген қарым-қатынас этикасын қалыптастыру. |
1) Басқа адамдардың сенімдерін түсінеді және қабылдайды; |
2) Қақтығыстардың мәні мен себептерін түсіну. |
1) Қақтығысты шешу алгоритмін құрайды; | ||
3) Аналитикалық, сыни ойлау, жергілікті және жаһандық маңызы бар әлеуметтік проблемаларды бағалау дағдысын қалыптастыру. | 1) Әлеуметтік жобаны, волонтерлік акциялар мен бастамаларды бағалайды. | ||
1) Экологиялық проблемалар бойынша дәлелдемелерді зерттеу және талдау жүргізу дағдыларын қалыптастыру. | 1) Жергілікті және жаһандық деңгейде экологиялық проблемалрды шешу жолдарын ұсынады. | ||
Әр түрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну | Тиімді мәдениетаралық өзара іс-қимылға қатысу | 1) Азаматтық ұстанымын көрсете алу, өз көзқарасын қорғай білу. | 1) Әлеуметтік жауапкершіліктің маңыздылығын түсінеді. |
2) Қ оғамдағы мәдени бірегейліктің маңыздылығын бағалау. |
1) Әр түрлі мәдениеттердің құндылығы туралы өзіндік көзқарасын дәлелдеу үшін дәлелдер келтіреді; | ||
1) Жаһандық проблемалар мен мәдениетаралық айырмашылықтарды анықтау; |
1) Мәдени, діни және басқа да айырмашылықтардың басқалардың көзқарастарына қалай әсер ететінін түсінеді; | ||
1) Мәселе бойынша дәлелдер, айғақтар, ақпаратты таңдай білу. | 1) алынған ақпаратты, әртүрлі көзқарастарды сыни тұрғыдан бағалайды. | ||
Педагогикалық бағыттың мамандандырылған компоненті | Мамандықтағы жаһандық құзыреттілік |
1) Педагогикалық бағыт бойынша жаһандық құзыреттерді сипаттау; | 1) Педагогикалық бағыт бойынша жаһандық құзыреттердің қалыптасу матрицаларын әзірлейді. |
Оқытудағы серіктестік | 1) Серіктестік технологияларын қолдану. |
1) Зияткерлік мінез-құлықта дербестік танытады; | |
Педагогикалық стратегиялар |
1) Жағдайды сыни тұрғыдан ойлай және бағалай білу; | 1) Кәсіби мәселелерді шешуде педагогикалық тактиканы қолданады. | |
Технологиялық сауаттылық |
1) Ұжымдық оқыту тәсілінің әдістемелерін, технологияларын қолдану; | 1) Технологиялық сауаттылықты меңгерген, кәсіби сабақтар саласындағы міндеттерді сауатты және тиімді орындау және проблемаларды шешу. | |
Кәсіби даму |
1) Өзінің кәсіби дамуын жоспарлай білу; | 1) Алған білімдері мен дағдыларын нақты практикалық жағдайда қолданады. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 20-қосымша |
Әлеуметтік- экономикалық бағыттың "Математика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Әлеуметтік- экономикалық бағыттың "Математика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу- ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Математика" оқу пәнін оқытудың мақсаты - әлеуметтік-экономикалық бағыттың практикалық және кәсіби қызметінде қолдану үшін, білім беруді жалғастырудың сабақтас пәндерін зерделеу үшін, жалпыадамзаттық құндылықтар мен ұлттық мәдениеттің үздік дәстүрлері негізінде білім алушылардың зияткерлік дамуын қажетті математикалық білімді меңгеру.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) Математика негіздерін сапалы меңгеру, тұлғаның зияткерлік қасиеттерін дамытуға бағытталған математикалық білімді, іскерліктер мен дағдыларды одан әрі қалыптастыру және дамыту үшін жағдайлар жасау;
2) математикалық тілді және негізгі математикалық заңдарды қолдануға, әртүрлі контексттердегі есептерді шешу үшін сандық қатынастар мен кеңістіктік формаларды зерттеуге ықпал жасау;
3) білім алушылардың білімдерін есептерді шешу мақсатында математикалық модельдер жасауға және кері қарай нақты процестерді сипаттайтын математикалық модельдерді түсіндіруге бағыттау;
4) практикалық есептерді шешу кезінде қолайлы математикалық әдістерді таңдау, алынған нәтижелерді бағалау және олардың дұрыстығын анықтау үшін логикалық және сыни ойлауды, шығармашылық қабілеттерін дамыту;
5) коммуникативтік дағдыларды, оның ішінде ақпаратты дәл және сауатты беру, сондай-ақ жарияланымдар мен электрондық құралдарды қоса алғанда, әртүрлі көздерден алынған ақпаратты пайдалану қабілетін дамыту;
6) өз бетінше жұмыс істеу үшін де, командада жұмыс істеу үшін де қажет тәуелсіздік, жауапкершілік, бастамашылдық, табандылық, толеранттылық сияқты жеке қасиеттерді дамыту;
7) математиканы оқыту процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану дағдыларын дамыту.
4. Оқу пәнінің мазмұны келесі бөлімдерден және тақырыптардан тұрады:
1) "Функция, оның қасиеттері және графигі". Функция және оның берілу тәсілдері. Функция графигін түрлендіру. Функцияның қасиеттері. Кері функция ұғымы. Күрделі функция.
2) "Тригонометриялық функциялар". Тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. Түрлендірулер арқылы тригонометриялық функциялардың графигін салу.
3) "Кері тригонометриялық функциялар". Арксинус, арккосинус, арктангенс, арккотангенс. Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері.
4) "Тригонометриялық теңдеулер мен теңсіздіктер". Қарапайым тригонометриялық теңдеулер. Тригонометриялық теңдеулер және олардың жүйелерін шешу әдістері. Тригонометриялық теңсіздіктер мен жүйелерді шешу.
5) "Ықтималдық". Комбинаторика элементтері және олардың ықтималдықтарды табуға қолданылуы. Ньютон биномын (натурал көрсеткішпен) жуықтап есептеулер үшін қолдану. Оқиғаның ықтималдығы және оның қасиеттері. Шартты ықтималдық. Ықтималдықтарды қосу және көбейту ережелері.
6) "Функцияның шегі және үзіліссіздік". Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі шегі. Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі үзіліссіздігі. Функция графигінің асимптоталары. Сан тізбегінің шегі. Шектерді табу.
7) "Туынды". Туындының анықтамасы. Функцияны дифференциалдау туралы түсінік. Туындыларды табу ережелері. Күрделі функцияның туындысы. Туындының физикалық және геометриялық, экономикалық мағынасы. Функция графигіне жүргізілген жанаманң теңдеуі.
8) "Туындыны қолдану". Функцияның өсу және кему шарттары. Функцияның кризистік нүктелері және экстремум нүктелері. Функцияны туынды арқылы зерттеу және оның графигін құру. Кесіндідегі функцияның ең үлкен және ең кіші мәндері.
9) "Кездейсоқ шамалар және олардың сандық сипаттамалары". Кездейсоқ шамалар. Дискретті және үздіксіз кездейсоқ шамалар. Дискретті кездейсоқ шамалардың сандық сипаттамалары. Дискретті кездейсоқ шамалардың үлестірім түрлері.
10) "Алғашқы функция және интеграл". Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интегралдың қасиеттері. Анықталған интеграл. Қисық сызықты трапеция және оның ауданы. Геометриялық және физикалық есептерді шығаруда анықталған интегралды қолдану.
11) "Дәреже мен түбірлер. Дәрежелік функция". n-ші түбір және оның қасиеттері. Рационал көрсеткішті дәреже. Рационал көрсеткішті дәрежесі бар өрнектерді түрлендіру. Иррационал өрнектерді түрлендіру. Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. Нақты көрсеткіші бар дәрежелік функциясының туындысы және интегралы.
12) "Иррационал теңдеулер мен теңсіздіктер". Иррационал теңдеулер және олардың жүйелері. Иррационал теңсіздіктер және олардың жүйелері..
13) "Көрсеткіштік және логарифмдік функциялар". Көрсеткіштік функция, оның қасиеттері және графигі. Санның логарифмі және оның қасиеттері. Логарифмдік функция, оның қасиеттері және графигі. Көрсеткіштік функцияның туындысы және интегралы. Логарифмдік функцияның туындысы.
14) "Көрсеткіштік және логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер". Көрсеткіштік теңдеулер және олардың жүйелері. Көрсеткіштік теңсіздіктер және олардың жүйелері. Логарифмдік теңдеулер және олардың жүйелері. Логарифмдік теңсіздіктер және олардың жүйелері.
15) "Математикалық статистика элементтері". Бас жиынтық және таңдама. Дискретті және аралық вариациялық қатарлар. Кездейсооқ шаманың сандық сипаттамаларын таңдамалар бойынша бағалау.
16) "Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы". Стереометрия аксиомалары және олардың салдарлары. Кеңістіктегі түзулердің өзара орналасуы. Түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы. Екі жазықтықтың өзара орналасуы.
17) "Кеңістіктегі перпендикулярлық". Түзу мен жазықтықтың перпендикулярлығы. Перпендикуляр және көлбеу. Үш перпендикуляр туралы теорема. Кеңістіктегі қашықтық. Кеңістіктегі бұрыштар. Жазықтықтардың перпендикулярлығы. Жазық фигураның жазықтыққа ортогональды проекциясы және оның ауданы.
18) "Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі және векторлар". Кеңістіктегі векторлар және оларға қолданылаын амалдар. Коллинеар және компланар векторлар. Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі. Кеңістіктегі вектордың координаталары. Координатасымен берілген векторларды қосу және азайту, координатасымен берілген векторды санға көбейту. Вектордың үш компланарлы емес векторларға жіктелуі. Екі нүктенің арақашықтығы. Кесіндіні берілген қатынаста бөлу. Кесіндінің ортасының координаталары. Векторлардың скаляр көбейтіндісі. Сфера теңдеуі. Кеңістіктегі түзудің теңдеуі.
19) "Кеңістіктегі түзу және жазықтық теңдеулерін қолдану". Кеңістіктегі түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы. Кеңістіктегі нүктеден жазықтыққа дейінгі қашықтық. Екі түзу арасындағы бұрышты, кеңістіктегі түзу мен жазықтық арасындағы бұрышты табу.
20) "Көпжақтар". Көпжақты бұрыш, геометриялық дене туралы түсінік. Дұрыс көпжақтар ұғымы. Призма және оның элементтері. Тік және дұрыс призмалар. Тікбұрышты параллелепипед және оның қасиеттері. Призманың бүйір және толық беттерінің ауданы. Пирамида және оның элементтері. Қиық пирамида. Пирамиданың бүйір және толық беттерінің ауданы. Қиық пирамиданың бетінің ауданы. Жазықтықтағы дұрыс көпжақтың көлденең қимасы. Дұрыс көпжақтар.
21) "Айналу денелері және олардың элементтері". Цилиндр және оның элементтері. Цилиндрдің бетінің ауданы. Конус және оның элементтері. Конустың бетінің ауданы. Қиық конус және оның элементтері. Қиық конустың бетінің ауданы. Сфера, шар және олардың элементтері. Сфераның бетінің ауданы. Сфераға жанама жазықтық. Айналу денелерін жазықтықпен қию.
22) "Денелердің көлемі". Дене көлемінің жалпы қасиеттері. Призманың көлемі. Пирамида мен қиық пирамиданың көлемі. Цилиндр көлемі. Конус пен қиық конустың көлемі. Кеңістіктік фигуралардың ұқсастығы. Шар және оның бөліктерінің көлемі.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96-144 сағатты (4-6 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Барлығы | Сағат саны | |
Сабақтар | |||
Теориялық | Тәжірибелік | ||
1 бөлім. Функция, оның қасиеттері және графиктері. | |||
1.1. Функция және оның қасиеттері. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Функция және оның берілу тәсілдері. Функция графигін түрлендіру. Экономикада қолданылатын графиктер. Сұраныс пен ұсыныс функциялары. | |||
Тақырып 1.1.2. Функцияның қасиеттері. Экономикадағы сызықтық, квадраттық және бөлшек-сызықтық функциялар. | |||
1.2. Функция түрлері. | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Кері функция ұғымы. | |||
Тақырып 1.2.2. Күрделі функция. | |||
2 бөлім. Тригонометриялық функциялар. | |||
2.1. Тригонометриялық функциялар және олардың графиктері. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. | |||
Тақырып 2.1.2. Түрлендірулер арқылы тригонометриялық функциялардың графигін салу. | |||
2.2. Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Арксинус, арккосинус, арктангенс, арккотангенс. | |||
Тақырып 2.2.2. Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. | |||
2.3. Тригонометриялық теңдеулер мен теңсіздіктер. | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Қарапайым тригонометриялық теңдеулер. | |||
Тақырып 2.3.2. Тригонометриялық теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
Тақырып 2.4. Тригонометриялық теңсіздіктер. | + | + | + |
Тақырып 2.4.1. Қарапайым тригонометриялық теңсіздіктер мен жүйелерді шешу | |||
3 бөлім. Дәрежелер мен түбірлер. Дәрежелік функция. | |||
3.1. Дәрежелер мен түбірлер. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. n-ші дәрежелі түбір және оның қасиеттері. Иррационал өрнектерді түрлендіру. | |||
Тақырып 3.1.2. Рационал көрсеткішті дәреже. Рационал көрсеткішті дәрежесі бар өрнектерді түрлендіру. | |||
3.2. Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі Дәрежелік функция және оны экономикада қолдану. | |||
4 бөлім. Иррационал теңдеулер мен теңсіздіктер. | |||
4.1. Иррационал теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Иррационал теңдеулер және олардың жүйелері. | |||
Тақырып 4.1.2. Иррационал теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
4.2. Иррационал теңсіздіктер. | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Иррационал теңсіздіктер және жүйелерді шешу әдістері | |||
5 бөлім. Көрсеткіштік және логарифмдік функция. | |||
5.1. Көрсеткіштік функция. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Көрсеткіштік функция, оның қасиеттері және графигі.Көрсеткіштік функцияны экономикада қолдану. | |||
5.2. Логарифмдік функция. | + | + | + |
Тақырып 5.2.1. Санның логарифмі және оның қасиеттері. | |||
Тақырып 5.2.2. Логарифмдік функция, оның қасиеттері және графигі. | |||
6 бөлім. Көрсеткіштік, логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер. | |||
6.1. Көрсеткіштік теңдеулер мен теңсіздіктер. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Көрсеткіштік теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
Тақырып 6.1.2. Көрсеткіштік теңсіздіктер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
6.2. Логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер. | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Логарифмдік теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
Тақырып 6.2.2. Логарифмдік теңсіздіктер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
7 бөлім. Функцияның шегі және үзіліссіздік. | |||
7.1. Функцияның шегі. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі шегі. | |||
Тақырып 7.1.2. Шектерді табу. | |||
7.2. Функцияның үзіліссіздігі және сан тізбегінің шегі. | + | + | + |
Тақырып 7.2.1. Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі үзіліссіздігі. Функция графигінің асимптоталары. | |||
Тақырып 7.2.2. Сан тізбегінің шегі. | |||
8 бөлім. Туынды және оның қолданылуы. | |||
8.1.Туынды. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Туындының анықтамасы. Функцияның дифференциалы туралы түсінік. Туындыларды табу ережелері. | |||
Тақырып 8.1.2. Нақты көрсеткіші бар дәрежелік функциясының туындысы. | |||
Тақырып 8.1.3. Күрделі функцияның туындысы. | |||
Тақырып 8.1.4. Тригонометриялық функциялардың туындылары. | |||
Тақырып 8.1.5. Көрсеткіштік және логарифмдік функциялардың туындылары. | |||
Тақырып 8.1.6. Туындының физикалық және геометриялық мағынасы. Туындының экономикалық мағынасы. Экономикалық есептерді шешу үшін туындыларды қолдану. Функция графигіне жүргізілген жанаманың теңдеуі. | |||
8.2.Туындының қолданылуы. | + | + | + |
Тақырып 8.2.1. Функцияның өсу және кему шарттары. Экстремум нүктелері. Экономикалық есептердегі максимумдар мен минимумдар. | |||
Тақырып 8.2.2. Функцияны туынды арқылы зерттеу және оның графигін салу. Экономикадағы функцияларды зерттеу. Шекті өнімділік, сұраныс, ұсыныстар. | |||
Тақырып 8.2.3. Кесіндідегі функцияның ең үлкен және ең кіші мәндері. | |||
9 бөлім. Алғашқы функция және интеграл. Анықталмаған интеграл. | |||
9.1. Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интегралдың қасиеттері. | |||
Тақырып 9.1.2. Элементар функциялардың интегралы. | |||
9.2. Анықталған интеграл. | + | + | + |
Тақырып 9.2.1. Қисық сызықты трапеция және оның ауданы. Анықталған интеграл. | |||
9.3. Геометриялық және физикалық есептерді шешуде анықталған интегралды қолдану. | + | + | + |
Тақырып 9.3.1. Анықталған интегралдың көмегімен жазық фигуралардың аудандарын есептеу. | |||
Тақырып 9.3.2. Анықталған интегралдың көмегімен айналу денелерінің көлемін есептеу. | |||
Тақырып 9.3.3. Интегралдың экономикалық мағынасы. Экономикада анықталған интегралды қолдану. | |||
10 бөлім. Математикалық статистика және ықтималдықтар теориясы. | |||
10.1. Ықтималдық. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Комбинаторика элементтері және олардың ықтималдықтарды табуға қолдану Ньютон биномын (натурал көрсеткішпен) жуықтап есептеулер үшін қолдану. Ньютонның биномдық формуласы және тиімді жылдық мөлшерлеменің шамамен есептеулері. | |||
Тақырып 10.1.2. Оқиғаның ықтималдығы және оның қасиеттері. Шартты ықтималдық. Ықтималдықтарды қосу және көбейту ережелері. Ықтималдық әдістерін қолдана отырып, практикалық есептерді шешу. | |||
10.2. Математикалық статистика элементтері. | + | + | + |
Тақырып 10.2.1. Бас жиынтық және таңдама. Дискретті және аралық вариациялық қатарлар. Кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын таңдамалар бойынша бағалау. | |||
Тақырып 10.2.2. Кездейсоқ шамалар. Дискретті және үздіксіз кездейсоқ шамалар. Дискретті кездейсоқ шамалардың сандық сипаттамалары. Дискретті кездейсоқ шамалардың үлестірім түрлері. Математикалық статистика элементтерін қолдана отырып, практикалық есептерді шешу. | |||
11 бөлім. Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы. | + | + | + |
11.1. Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы. | + | + | + |
Тақырып 11.1.1. Стереометрия аксиомалары және олардың салдарлары. Кеңістіктегі екі түзудің өзара орналасуы. | |||
Тақырып 11.1.2. Түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы. | |||
Тақырып 11.1.3. Екі жазықтықтың өзара орналасуы. | |||
11.2. Кеңістіктегі бұрыштар. | + | + | + |
Тақырып 11.2.1. Кеңістіктегі түзулер арасындағы бұрыш. Перпендикуляр және көлбеу. Түзу мен жазықтықтың перпендикулярлығы. | |||
Тақырып 11.2.2. Түзу мен жазықтық арасындағы бұрыш. Үш перпендикуляр туралы теорема. | |||
Тақырып 11.2.3. Екі жазықтықтың арасындағы бұрыш. Екі жақты бұрыш. Кеңістіктегі қашықтық. | |||
Тақырып 11.2.4. Жазықтықтардың перпендикулярлығы. Жазық фигураның жазықтықтағы ортогональ проекциясы және оның ауданы. | |||
12 бөлім. Тікбұрышты координаталар жүйесі және кеңістіктегі векторлар. | |||
12.1. Кеңістіктегі векторлар. | + | + | + |
Тақырып 12.1.1. Кеңістіктегі векторлар және оларға қолданылатын амалдар. Коллинеар мен компланар векторлар. | |||
Тақырып 12.2. Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі. | + | + | + |
Тақырып 12.2.1. Кеңістіктегі вектордың координататалары. Координатасымен берілген векторларды қосу және азайту, координатасымен берілген векторды санға көбейту. | |||
Тақырып 12.2.2. Векторлардың скалярлық көбейтіндісі. Вектордың ұзындығы. Вектордың компланар емес үш векторға жіктелуі. | |||
Тақырып 12.2.3. Екі нүктенің арақашықтығы. Кесіндіні берілген қатынаста бөлу. Кесінді ортасының координаталары. | |||
Тақырып 12.2.4. Сфера теңдеуі. Кеңістіктегі түзудің теңдеуі. | |||
13 бөлім. Көпжақтар және айналу денелері. | |||
13.1. Көпжақтар. | + | + | + |
Тақырып 13.1.1. Көпжақты бұрыш, геометриялық дене туралы түсінік. Көпжақтар туралы ұғымы.. Дұрыс көпжақтар. Көпжақтарды жазықтықпен қию. | |||
13.2. Призма және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 13.2.1. Призма, тікбұрышты параллелепипед және олардың қасиеттері. Куб. | |||
Тақырып 13.2.2. Призманың бүйір және толық беттерінің ауданы. | |||
13.2. Пирамида және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 13.2.1. Пирамида және оның элементтері. Қиық пирамида. Египет пирамидалары. | |||
Тақырып 13.2.2. Пирамиданың бүйір және толық беттерінің ауданы. Қиық пирамида бүйір және толық беттерінің ауданы . | |||
14. Айналу денелері және олардың элементтері. | |||
14.1. Цилиндр және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 14.1.1. Цилиндр және оның элементтері. Цилиндр бетінің ауданы. | |||
14.2. Конус және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 14.2.1. Конус және оның элементтері. Конус бетінің ауданы.. | |||
Тақырып 14.2.2. Киық конус және оның элементтері. Қиық конустың бетінің ауданы. | |||
14.3. Сфера, шар және олардың элементтері. | + | + | + |
Тақырып 14.3.1. Сфера, шар және олардың элементтері. Сфера бетінің ауданы. | |||
Тақырып 14.3.2. Сфераға жанама жазықтық. Айналу денелерін жазықтықпен қию. | |||
15 бөлім. Дене көлемі. | |||
15.1. Денелер көлемінің жалпы қасиеттері. Көпжақтар көлемі. | + | + | + |
Тақырып 15.1.1. Дене көлемі. Дене көлемінің жалпы қасиеттері. Призманың көлемі. | |||
Тақырып 15.1.2. Пирамиданың көлемі. Қиық пирамиданың көлемі. | |||
15.2. Айналу денелерінің көлемі. | + | + | + |
Тақырып 15.2.1. Цилиндрдің көлемі. | |||
Тақырып 15.2.2. Конустың көлемі. Қиық конустың көлемі. | |||
Тақырып 15.2.3. Шар және оның бөліктернің көлемі. | |||
Тақырып 15.2.4. Кеңістіктіктегі фигуралардың ұқсастығы. | |||
3- тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлімнің атауы | Бөлімшенің атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Функция, оның қасиеттері және графигі | Функция және қасиеттері |
1) График салу және функцияларды зерттеу дағдыларын пысықтау үшін функция ұғымын, түрлерін сипаттау; |
1) Функцияның анықтамасын түсіндіреді; |
Функция түрлері |
1) f(G(x) күрделі функциясын таба білу; |
1) Күрделі функция формуласының мазмұнын түсіндіреді; | |
Тригонометриялық функциялар | Тригонометриялық функциялар және олардың графигі |
1) Тригонометриялық функцияларды түсіндіру; |
1) Тригонометриялық функцияларды анықтайды; |
Кері тригонометриялық функциялар |
1) Кері тригонометриялық функцияларды түсіндіру; |
1) Арксинус, арккосинус, арктангенс, арккотангенс мәндерін анықтайды; | |
Тригонометриялық теңдеулер |
1)Тригонометриялық теңдеулерді шешу; |
1) Тригонометриялық теңдеулерді шешуге арналған формулаларды атайды; | |
Тригонометриялық теңсіздіктер | 1) Қарапайым тригонометриялық теңсіздіктерді және теңсіздіктер жүйесін шешу. |
1) Тригонометриялық теңсіздіктерді шешудің формулаларын атайды; | |
Дәреже мен түбірлер | Дәрежелік функция | 1) Алгебралық өрнектерді түрлендіру. |
1) n дәрежесінің түбірін және n дәрежесінің арифметикалық түбірін анықтауда сәйкестікті белгілейді; |
Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі | 1) Дәрежелік функцияның графигін құру. |
1) График құру дағдыларын пысықтау үшін дәрежелік функциясының қасиеттерін пайдаланады; | |
Иррационал теңдеулер мен жүйелер | 1) Иррационал теңдеулер мен теңдеулер жүйесін шешу алгоритмін игеру. |
1) Иррационал теңдеу анықтамасының мазмұнын түсіндіреді және иррационал теңдеудің анықталу облысын табады; | |
Иррационал теңсіздіктер мен жүйелер | 1) Иррационал теңсіздіктер мен теңсіздіктер жүйелерін шешу алгоритмін игеру. |
1) Иррационал теңсіздіктердің анықталу облысын табады; | |
Көрсеткіштік және логарифмдік функция | Көрсеткіштік функция | 1) График бойынша көрсеткіштік функцияның қасиеттерін сипаттау. |
1) Көрсеткіштік функциясының анықтамасын түсіндіреді және оның графигін салады; |
Логарифмдік функция |
1) Логарифмі бар өрнектердің мәндерін есептеу. |
1) Санның логарифмін, ондық және натурал логарифмнің мәндерін анықтайды; | |
Көрсеткіштік, логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер | Көрсеткіштік теңдеулер мен теңсіздіктер | 1) Көрсеткіштік теңдеулер, теңсіздіктер және жүйелерді шешу. |
1) Көрсеткіштік теңдеуді шешу алгоритмін қолданады; |
Логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер | 1) Логарифмдік теңдеулерді, олардың теңдеулер мен теңсіздіктер жүйесін шешу. |
1) Логарифмдік теңдеуді шешу алгоритмін қолданады; | |
Функцияның шегі және шексіздік | Функция шегі | 1) Нүктеде және аралықта функцияның шегін анықтау. |
1) Функцияның шегін нүктеде, шексіздікте есептейді; |
Функцияның үзіліссіздігі және сан тізбегінің шегі | 1) Функция графигінің асимптоталарын салу. |
1) Функцияның шексіздік қасиеттерін қолданады; | |
Туынды және оның қолданылуы | Туынды |
1) Функциялардың туындыларын есептеу; |
1) Анықтама бойынша функцияның туындысын табады; |
Туындыны қолдану |
1) Функцияларды монотондылыққа зерттеу; |
1) Алгоритм бойынша функцияның графигіне қатысты теңдеу құрайды; | |
Алғашқы функция және интеграл | Алғашқы функция және анықталмаған интеграл | 1) Алғашқы функция және анықталмаған интегралды табу. |
1) Алғашқы функция және анықталмаған интеграл ұғымының мазмұнын ашады; |
Анықталған интеграл |
1) Анықталған интегралды есептеу; |
1) Қисық сызықты трапецияның ауданын табу үшін Ньютон-Лейбниц формуласын қолданады; | |
Математикалық статистика және ықтималдықтар теориясы | Ықтималдық |
1) Комбинаторлық есептерді ықтимал нұсқаларды жүйелі түрде таңдау және көбейту ережесін қолдану арқылы шешу; |
1)Ньютон биномын (натурал көрсеткішпен) есептеу үшін қолданады |
Математикалық статистика элементтері |
1) Дискретті кездейсоқ шаманың дисперсия және математикалық күтілім арасындағы байланысты, орташа квадраттық ауытқуды түсіндіру; |
1) Дискретті кездейсоқ шама, дисперсия, математикалық күтілім және орташа квадраттық (стандартты) ауытқу арасындағы байланысты түсіндіреді; | |
Кездейсоқ шамалар |
1) Дискретті, үздіксіз кездейсоқ шамалары ұғымдарын түсіндіру; |
1) Дискретті және үздіксіз кездейсоқ шамаларды салыстырады; | |
Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы | Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы |
1) Стереометрия аксиомалары және олардың салдарларын түсіндіру; |
1)Стереометрия аксиомаларының мазмұнын, олардың салдарларын түсіндіреді; |
Кеңістіктегі бұрыштар |
1) Кеңістіктегі екі түзу арасындағы бұрыш, түзу мен жазықтық арасындағы бұрыш ұғымын игеру; |
1) Кеңістіктегі перпендикулярдың, көлбеу және көлбеу проекцияның мағынасын ашады; | |
Тікбұрышты координаталар жүйесі және кеңістіктегі векторлар | Кеңістіктегі векторлар |
1) Вектордың анықтамасын және кеңістіктегі векторлармен амалдарды меңгеру; |
1) Жазықтықта және кеңістікте векторды бейнелейді, оны сипаттайды; |
Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі |
1) Векторлардың коллинеарлық және компланарлық шарттарын меңгеру; |
1) Кеңістіктегі векторлардың коллинеарлығы мен компланарлығын анықтайды; | |
Көпжақтар және айналу денелері | Көпжақтар |
1)Көпжақтар, дұрыс көпжақтар, призма, параллелепипед, куб, пирамида, қиық пирамида ұғымын игеру; |
1) Көпжақтар және олардың элементтері туралы түсінік береді; |
Призма және оның элементтері |
1) Призма мен оның элементтерінің анықтамасын меңгеру; | 1) Есептерді шығару кезінде призманың бүйір және толық бетінің ауданының формулаларын қолданады; | |
Пирамида және оның элементтері |
1)Пирамида, қиық пирамида және олардың элементтерінің анықтамасын меңгеру; | 1) Есептерді шешу кезінде пирамиданың және қиық пирамиданың бүйір және толық бетінің ауданы формулаларын қолданады. | |
Айналу денелері және оның элементтері | Цилиндр және оның элементтері |
1) Айналу денесінің түрлерін анықтау (цилиндр); |
1) Цилиндр және оның элементтерін анықтайды; |
Конус және оның элементтері |
1) Айналу денесінің түрлерін анықтау (конус, қиық конус); |
1) Конус, қиық конус және олардың элементтерін анықтайды; | |
Сфера, шар және оның элементтері |
1)Айналу денесінің түрлерін (сфера, шар және олардың элементтері) анықтау; |
1) Сфера, шар және олардың элементтерін анықтайды; | |
Дене көлемі | Денелер көлемінің жалпы қасиеттері. Көпжақтардың көлемі | 1) Призма, пирамида және қиық пирамиданың көлемін анықтауды игеру. | 1) Призма, пирамида және қиық пирамиданың көлемін табу формуласын қолданады. |
Айналу денелерінің көлемі | 1) Цилиндр, конус, қиық конус, шардың көлемін анықтауды игеру. |
1) Цилиндр, конус, қиық конус, шардың көлемін табу формуласын қолданады; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 21-қосымша |
Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Информатика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білім берудің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Информатика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. Оқу пәнін оқытудың мақсаты "Информатика" – білім алушылардың әлеуметтік-экономикалық бағытта кәсіби салада заманауи ақпараттық технологиялар мен бағдарламаларды қолдану дағдыларын қалыптастыру .
3. Оқу пәнін жүзеге асыру келесі міндеттерді қамтиды:
1) білім алушыларда ақпараттық процестердің қоғамдағы рөлі, салада ақпараттық технологияларды қолданудың техникалық мүмкіндіктері мен перспективалары туралы түсінік қалыптастыру;
2) білім алушыларға компьютердің негізгі принциптері туралы түсінік беру;
3) білім алушылардың технологиялық ойлауын қалыптастыру, көркемдік-эстетикалық талғамын, шығармашылық қабілетін, есте сақтау қабілетін, кеңістіктік қиялын, қиялын, қол моторикасын дамыту, білім алушылардың көзін жетілдіру.
4) талдау, абстракциялау, модельдеу және бағдарламалау арқылы білім алушыларды әртүрлі есептерді шығаруға үйрету ;
5) білім алушылардың логикалық, алгоритмдік, сондай-ақ есептеуіш ойлауын дамыту, оның ішінде жалпылау және ұқсастық, есепті құрамдас бөліктерге бөлу және ортақ заңдылықтарды бөліп көрсету, тапсырмаларды шешудің тиімді және ұтымды жолдарын табу;
6) білім алушылар арасында ақпараттық мәдениетті қалыптастыру – жалпы қабылданған ережелерді сақтауға және жеке адамның және бүкіл қазақстандық қоғамның мүдделері үшін әрекет етуге;
7) пән аясында білім алушылардың академиялық тілді меңгеруіне және терминологиялық сөздік қорын байытуына ықпал ету;
8) білім алушыларды есептеу платформасы негізінде басқарылатын электрондық құрылғыларды әзірлеу, құрастыру және бағдарламалау принциптерімен және әдістерімен таныстыру;
9) заманауи бағдарламалау ортасында бағдарламалау дағдыларын дамыту;
10) практикалық қолдану арқылы білімді тереңдету, оқуға деген ынтасын арттыру;
11) ғылыми-техникалық әзірлемелерге қызығушылықты дамыту;
12) білім алушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту.
4. Пәннің мазмұны 6 бөлімнен тұрады:
1) Денсаулық және қауіпсіздік;
2) Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету;
3) Мәліметтерді ұсыну
4) Ақпараттық процестер мен жүйелер
5) Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру
6) қосымшаларды әзірлеу
7) компьютерлік желілер
1 бөлім. "Денсаулық және қауіпсіздік" келесі тақырыптарды қамтиды:
Жұмыс орнының эргономикасы. Компьютерді пайдаланудың кемшіліктері. Вирусқа қарсы қауіпсіздік. Интернеттегі қауіпсіздік және желідегі этикет.
2-бөлім. "Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету" келесі тақырыптарды қамтиды: Аппараттық қамтамасыз ету, мобильді құрылғылардың сипаттамасы; Бағдарламалық қамтамасыз ету, виртуалды машиналар; Әлеуметтік-экономикалық бағытта виртуалды машиналарды қолдану мүмкіндіктері ; Әлеуметтік-экономикалық бағыттағы бағдарламалық қамтамасыз ету мысалдары .
3 бөлім. "Деректерді көрсету" келесі тақырыптарды қамтиды: Сандық жүйелер, сандарды бір санау жүйесінен екіншісіне түрлендіру; Логикалық амалдар, ақиқат кестесі және оны құру; Компьютерлік логиканың элементтері және негіздері.
4 бөлім. "Ақпараттық процестер мен жүйелер" " келесі тақырыптарды қамтиды:
Мәліметтер қорының негізгі түсініктері, реляциялық мәліметтер қоры; Мәліметтер қорындағы бастапқы кілт; Мәліметтер қорын әзірлеу, мәліметтер қорын, мәліметтер типтерін, бір кестелі және көп кестелі мәліметтер қорын құру; Формалар, есептеулер; Құрылымдық сұраныстар: конструкторлық режимде таңдаулы сұраныстарды құру, SQL, веб-беттерде мәліметтер қорымен байланыс; әлеуметтік-экономикалық бағытта деректер қорын құру және пайдалану мысалдары; ақпараттық технологияларды дамытудағы заманауи процестер, машиналық оқыту принциптері, нейрондық желілер; жасанды интеллект ауқымы. Жасанды интеллектті әлеуметтік-экономикалық секторда қолдану мүмкіндіктері; Blockchain технологиясы (blockchain); Қазақстандағы цифрландыру процесінің ағымдағы үрдістері, Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық секторын цифрландыру; электрондық цифрлық қолтаңба және сертификат; электрондық үкімет порталы , электрондық үкімет порталында әлеуметтік-экономикалық салада көрсетілетін қызмет түрлері .
5 бөлім. "Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру" келесі тақырыптарды қамтиды: Виртуалды және толықтырылған шындық, виртуалды шындықтағы адам; әлеуметтік-экономикалық салада VR және AR технологияларын қолдану , цифрлық сезімдерді модельдеу; 3D панораманы құру және (виртуалды саяхат); Әлеуметтік-экономикалық саладағы 3D панорама; дизайн теориясы, біздің өміріміздегі дизайн, "жақсы дизайн" принциптері; сайттың дизайнын, сайттың негізгі бетін құру; веб-беттегі контент, мультимедиа; әлеуметтік-экономикалық бағыттағы сайттардың шаблондары мен дизайны; веб-сайтты жариялау, веб-сайтты жылжыту .
6 бөлім. "Қосымшаларды әзірлеу" келесі тақырыптарды қамтиды: Теңшелетін функциялар мен процедуралар; файлдармен жұмыс істеу; сұрыптау әдістері; графиктер және оларды алгоритмдерде қолдану; мобильді қосымшалар; мобильді қосымша интерфейсі; жылжымалы қосқыштарды әзірлеу және орнату; әлеуметтік-экономикалық салада қолданылатын қосымшаларды әзірлеу; смарт үй, смарт үй құрылғыларын басқару бағдарламаларын әзірлеу; IT іске қосу. Әлеуметтік-экономикалық стартапты қалай іске қосу керек; платформа краудфандинг (краудфандинг); жобаны жылжыту және маркетинг.
7 бөлім. "Компьютерлік желілер" келесі тақырыптарды қамтиды:
Компьютерлік желілерді ұйымдастыру; желі құрамдастары, IP мекенжайы, DNS, жеке виртуалды желілер; ақпараттық қауіпсіздік, желіде жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі оқыту бағыттары мен біліктілігіне байланысты 48 - 72 сағат (2-4 кредит) аралығында.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, және тақырыптардың атауы | Барлығы | Сағат саны | |
Дәрістер | |||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім Денсаулық және қауіпсіздік. | |||
1.1. Эргономика және қауіпсіздік. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Жұмыс орнының эргономикасы. Компьютерді пайдаланудың жағымсыз жақтары. | |||
Тақырып 1.1.2. Вирусқа қарсы қауіпсіздік. Интернеттегі қауіпсіздік және желідегі этикет. | |||
2 бөлім. Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету. | |||
2.1 Аппараттық құрал. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Аппараттық құрал. Мобильді құрылғылардың сипаттамасы. | |||
2.2. Бағдарламалық қамтамасыз ету. | |||
Тақырып 2.2.1. Бағдарламалық қамтамасыз ету. Виртуалды машиналар. | |||
Тақырып 2.2.2. Әлеуметтік-экономикалық бағытта виртуалды машиналарды қолдану мүмкіндіктері. | |||
Тақырып 2.2.3. Әлеуметтік-экономикалық бағыттағы бағдарламалық қамтамасыз ету мысалдары. | |||
3 бөлім. Мәліметтерді ұсыну. | |||
3.1. Сандық санау жүйелері. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Санау жүйелері. Сандарды бір санау жүйесінен екінші санау жүйесіне ауыстыру. | |||
3.2. Логика. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Логикалық операциялар. Ақиқат кестесі және оны құру. | |||
Тақырып 3.2.2. Компьютерлік логиканың элементтері және негіздері. | |||
4 бөлім. Ақпараттық процестер мен жүйелер. | |||
4.1. Мәліметтер базасы. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Үлкен деректер . Мәліметтер қорының негізгі түсініктері. Реляциялық мәліметтер базасы. | |||
Тақырып 4.1.2. Мәліметтер қорындағы негізгі кілт. | |||
Тақырып 4.1.3. Мәліметтер базасын әзірлеу. Мәліметтер қорын, мәліметтер типтерін, бір кестелі және көп кестелі мәліметтер қорын құру. | |||
Тақырып 4.1.4. Пішіндер. Есептер. | + | + | + |
Тақырып 4.1.5. Сұраулар. Құрылымдық сұраныстар: конструкторлық режимде таңдаулы сұраныстарды құру, SQL, веб-беттерде дерекқорға қосылу. | |||
Тақырып 4.1.6. Әлеуметтік-экономикалық бағытта мәліметтер қорын құру және пайдалану мысалдары. | |||
4.2. Ақпараттық процестер. | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Ақпараттық технологияның дамуындағы қазіргі заманғы процестер. Машиналық оқыту принциптері, нейрондық желілер. | |||
Тақырып 4.2.2. Жасанды интеллект саласы. Жасанды интеллектті әлеуметтік-экономикалық бағытта қолдану мүмкіндіктері. | |||
Тақырып 4.2.3. Блокчейн технологиясы ( блокчейн ). | |||
4.3. Қазақстандағы цифрландыру. | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Қазақстандағы цифрландыру процесінің заманауи тенденциялары. Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық секторын цифрландыру. | |||
Тақырып 4.3.2. Электрондық цифрлық қолтаңба және сертификат. | |||
Тақырып 4.3.3. Электрондық үкімет порталы. Электрондық үкімет порталында әлеуметтік-экономикалық салада көрсетілетін қызмет түрлері. | |||
5 бөлім. Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру. | |||
5.1. 3D модельдеу. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Виртуалды және толықтырылған шындық. Виртуалды шындықтағы адам. | |||
Тақырып 5.1.2. VR және AR технологияларын әлеуметтік-экономикалық салада қолдану. Сандық сезімдерді модельдеу. | |||
Тақырып 5.1.3. 3D панорама жасау және (виртуалды саяхат). | |||
Тақырып 5.1.4. Әлеуметтік-экономикалық саладағы 3D панорама. | |||
5.2. Веб-дизайн. | + | + | + |
Тақырып 5.2.1. Дизайн теориясы. Біздің өміріміздегі дизайн. "Жақсы дизайн" принциптері. | |||
Тақырып 5.2.2. Веб-сайт дизайнын құру. сайттың басты беті. | |||
Тақырып 5.3.3. Мазмұны. Веб-беттегі медиа. | |||
Тақырып 5.3.4. Әлеуметтік-экономикалық бағыттағы веб- сайт үлгілері мен дизайны. | |||
Тақырып 5.3.5. Сайтты жариялау. Веб-сайтты жылжыту. | |||
6 бөлім. Қосымшаларды әзірлеу. | |||
6.1. Алгоритмдеу және бағдарламалау. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Теңшелетін функциялар мен процедуралар. | |||
Тақырып 6.1.2. Файлдармен жұмыс. | |||
Тақырып 6.1.3. Сұрыптау әдістері. | |||
Тақырып 6.1.4. Графиктер және олардың алгоритмдерде қолданылуы. | |||
6.2. Мобильді қосымшалар. | |||
Тақырып 6.2.1. Мобильді қосымшалар. | + | + | + |
Тақырып 6.2.2. Мобильді қосымша интерфейсі. | |||
Тақырып 6.2.3. Мобильді қосымшаларды әзірлеу және орнату. | |||
Тақырып 6.2.4. Әлеуметтік-экономикалық салада қолданылатын қосымшаларды әзірлеу. | |||
Тақырып 6.2.5. Ақылды үй, смарт үй құрылғыларын басқару бағдарламаларын әзірлеу. | |||
6.3. IT іске қосу. | + | + | + |
Тақырып 6.3.1. IT іске қосу. Әлеуметтік-экономикалық стартапты қалай іске қосуға болады. | |||
Тақырып 6.3.2. Краудфандинг платформасы. | |||
Тақырып 6.3.3. Жобаны жылжыту және маркетинг. | + | + | + |
7 бөлім. Компьютерлік желілер. | |||
7.1. Желі құрамдастары және қауіпсіздік. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Компьютерлік желілерді ұйымдастыру. | |||
Тақырып 7.1.2. Желі компоненттері, IP мекенжайы, DNS, жеке виртуалды желілер. | |||
Тақырып 7.1.3. Ақпараттық қауіпсіздік. Желілік қауіпсіздік шаралары. | |||
7.2. Бұлтты технологиялар. | + | + | + |
Тақырып 7.2.1. Бұлтты технологиялар. | |||
Тақырып 7.2.2. Әлеуметтік-экономикалық бағытта бұлтты технологияларды қолдану салалары. | |||
Тақырып 7.2.3. Әлеуметтік-экономикалық бағыттағы бұлтты технология қызметтері. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Денсаулық және қауіпсіздік | Эргономика және қауіпсіздік |
1) Әртүрлі электрондық құрылғылардың адам ағзасына әсерінен қорғау әдістерін қолдану; |
1) Әртүрлі электронды құрылғылардың адам ағзасына әсерінен қорғау әдістерін тиімді пайдаланады; |
Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету | Аппараттық құрал |
1) Орталық өңдеу блогының құрамдас бөліктерінің функциялары мен жұмыс принципін көрсету; |
1) Процессордың жеке бөліктері ретінде функцияларды (басқару блогы), ALC (арифметикалық логикалық блок) және жады регистрін сипаттайды; |
Бағдарламалық қамтамасыз ету | 1) Виртуалды жадтың қолданылуын түсіндіру; нақты мақсаттар үшін бағдарламалық құралды таңдаудың негіздеу. |
1) Виртуалды машиналар қалай жұмыс істейтінін сипаттайды; | |
Деректерді көрсету | Белгілеу | 1) Сандарды бір санау жүйесінен екіншісіне ауыстыру. | 1) Бүтін сандарды оннан екілік, сегіздік, он алтылық санау жүйесіне түрлендіреді. |
Логика | 1) Компьютерлік логикалық схемаларда қолданылатын ЖӘНЕ, НЕМЕСЕ, КЕРІ негізгі элементтерін түсіну; логикалық схемалар мен логикалық өрнектерді құру. |
1) Логикалық амалдарды (дизъюнкция, конъюнкция, инверсия) қолданады; | |
Ақпараттық процестер мен жүйелер | Мәліметтер базасы |
1) Мәліметтер қорының негізгі ұғымдарын сипаттау; |
1) "Реляциялық деректер қоры" түсінігін түсіндіреді; |
Ақпараттық процестер | 1) Әлеуметтік-экономикалық бағытта жасанды интеллектті қолдану саласында машиналық оқыту және блокчейн технологиясының қолданылуы мен жұмыс істеу принципі туралы түсінігі болуы керек. |
1) Машиналық оқыту принциптерін, нейрондық желілерді (нейрондар мен синапстарды) түсіндіреді; | |
Қазақстандағы цифрландыру | 1) электрондық үкімет порталының функцияларын пайдалана отырып, Қазақстандағы цифрландырудың ағымдағы үрдістерін көрсету; әлеуметтік-экономикалық салада көрсетілетін қызметтерді пайдалану. |
1) Қазақстандағы цифрландыру үдерісіндегі ағымдағы үрдістерді талдайды; | |
Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру | 3D модельдеу | 1) Бірінші адам көрінісімен 3D панорама (виртуалды тур) жасау. |
1) Виртуалды толықтырылған шындықтың адамның психикалық және физикалық денсаулығына әсерін түсіндіреді; |
Веб-дизайн |
1) Веб эргономикасының ерекшеліктерін ескере отырып, графикалық редактордың көмегімен сайттың дизайн макетін әзірлеу; |
1) "Дизайн" және "пайдалану" ұғымдарын түсіндіреді; | |
Қосымшаларды әзірлеу | Алгоритмдеу және бағдарламалау | 1) Программалық кодты, функцияларды және процедураларды пайдаланып есепті шешу алгоритмін құру. |
1) Функциялар мен процедураларды пайдаланып программалау тілінде код жазады; |
Мобильді қосымшалар |
1) Сұрыптау алгоритмін құру; "Ақылды үй" жобасы; |
1) Конструкторда ыңғайлы мобильді қосымша интерфейсін жасайды; | |
IT іске қосу | 1) Стартап тұжырымдамасын және краудфандинг платформасының қалай жұмыс істейтінін сипаттау. |
1) Startup тұжырымдамасын сипаттайды ; | |
Компьютерлік желілер | Желі компоненттері және қауіпсіздік |
1) Желінің құрамдас бөліктерінің жұмысын көрсету (желілік түйіндер, маршрутизаторлар, коммутаторлар); |
1) IP (i - pi ) тіркеуін және қызметтерін және мекенжайды көрсетуді түсіндіреді; |
Бұлтты технологиялар | 1) Бұлтты технологияларды қолдану. |
1) "Бұлтты технологиялар" терминін біледі; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 22- қосымша |
Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ тілі" пәнін оқытудың мақсаты – ана тілін қадірлейтін, қоғамдық мәнін түсінетін тұлға қалыптастыру, сондай-ақ қазақ әдеби тілі нормаларын сақтап, дұрыс қолдана білуге, еркін сөйлесуге және сауатты жазуға үйрету.
3. "Қазақ тілі" оқу пәнін оқытудың негізгі міндеттері:
1) қазақ тілін ана тілі ретінде тани отырып, өмірлік қажеттіліктерінде коммуникативтік әрекеттер түрінде (тыңдалым, оқылым, айтылым, жазылым) сауаттылықпен қолдану дағдыларын қалыптастырады;
2) білім алушылардың қазақ тілін күнделікті өмірде өзі еркімен қолданып жүрген қарым-қатынас құралынан енді оны тілдік заңдылықтар негізінде танып-білу дағдыларын қалыптастырады;
3) қазақ тілі жүйесін құраушы кіші жүйелерді, тіл бірліктерін және олардың табиғатын танып біледі;
4) тіл бірліктерінің қарым-қатынас құралы болу, ойды білдіру, таным құралы болу, ақпаратты сақтау құралы болу қасиеттерін функционалдық-коммуникативтік бағдарда танып біледі, соған лайықты машықтар мен дағдыларды қалыптастырады;
5) "Қазақ тілі" пәні бағдарламасы білім алушының тіл сауаттылығы мен сөйлеу сауаттылығын, сөз байлығын, басқалармен еркін қарым-қатынасқа түсу қабілетін дамытуды және ойлау қабілеті мен танымдық дағдыларын жетілдіруді көздейді.
Оқу бағдарламасының ерекшелігі – тек пәндік білімді қалыптастыруға ғана емес, сонымен қатар әртүрлі дағдыларды дамытуға ерекше көңіл бөлінеді.
Оқыту нәтижелері студенттердің бойында келесі негізгі құндылықтарды қалыптастыруға негізделген: патриотизм және азаматтық жауапкершілік, сыйластық, ынтымақтастық, еңбек пен шығармашылық, ашықтық, өмір бойы білім алу.
Оқу мақсаттары педагог пен білім алушыларға болашақ қадамдары жөнінде өзара ой бөлісуге, оларды жоспарлау мен бағалауға мүмкіндік беретін бірізділік пен сабақтастықты көрсететін 4 бөлімнен тұрады:
1) тыңдалым және айтылым;
2) оқылым;
3) жазылым;
4) әдеби тіл нормасы.
"Тыңдалым және айтылым" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) болжау;
2) әртүрлі жанрдағы мәтіндерді талдау;
3) негізгі ойды анықтау;
4) тыңдалым материалы бойынша сұрақтар құрастыру және бағалау;
5) сөйлеу мәдениетін дамыту;
"Оқылым" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) ақпаратты түсіну;
2) мәтіннің стильдік ерекшелігін тану;
3) мәтіннің жанрлық ерекшелігін ажырату;
4) мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау;
5) мәліметтерді өңдей білу;
6) әртүрлі ресурс көздерінен қажетті ақпарат алу.
"Жазылым" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) әртүрлі ресурс көздерінен қажетті ақпарат алу;
2) жазба жұмыстарын әртүрлі формада ұсыну;
3) эссе жазу;
4) оқылым және тыңдалым материалдары негізінде жинақы мәтін жазу;
5) шығармашылық жұмыс;
6) мәтіндерді түзету және редакциялау.
Әдеби тіл нормасы бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) орфография;
2) орфоэпия;
3) лексика;
4) грамматика;
5) пунктуация.
4. Қазақ тілі пәнінің үлгілік бағдарламасында 10 бөлім қарастырылған.
Олар: "Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Сөз мәдениеті", "Индустрияландыру: ұлттық өндіріс. Сөз мәдениеті", "Адамзат дамуының жаһандық мәселелері. Тілдік жүйе және норма", "Адам өмірін сақтау. Тілдік жүйе және норма", "Сәулет өнері. Тілдік жүйе және норма", "Қазақстан бүгінгі әлемде: Қазақстанның өткені мен келешегі", "Экология: ядролық және мұнай өндірістері", "Қазіргі қоғам: миграция және зияткерлік миграция", "Әлемді өзгерткен өнертабыстар", "Туризм: экотуризм".
Мазмұны:
1) тыңдалым және айтылым: мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру, тиісті ақпаратты анықтай білу, мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс, интервью, пікірталас, мақала, бейнебаян) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау, тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ғаламдық (отандық) мәселелермен байланыстыра білу, салыстыру, мәтінде көтерілген мәселені, автор позициясын (қоғамдық-саяси, ғылыми) талдай отырып, негізгі ойды анықтау, мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, талқылау сұрақтарын құрастыру және сыни тұрғыда бағалау, коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлеу, тыңдаушыларға ықпал ете білу, шешен сөйлеу; сөйлеу тілінің лексикалық, фонетикалық-морфологиялық, синтаксистік ерекшеліктерін ажыратып, орынды қолдану;
2) оқылым: әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау, таза ғылыми және публицистикалық стильдерін тілдік құралдар арқылы тану (терминдер, ұғымдар, шартты белгілер, синтаксистік құрылымы), әртүрлі стильдегі мәтіндердің жанрлық ерекшеліктерін таба білу, ауызекі сөйлеудің стильдік бедерін дұрыс қолдану, публицистикалық шығарма тілінің стильдік бедерін дұрыс қолдана білу, ресми іс-қағаздары тілінің сөз бедерін дұрыс қолдана білу, көркем әдебиет тілінің сөз бедерін дұрыс қолдана білу, әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, автор көзқарасын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау (фонетикалық деңгей, лексикалық деңгей, морфологиялық деңгей, синтаксистік деңгей негізінде), мәтіндегі негізгі ойды анықтау, берілген мәліметтер мен пікірлерді өңдеу және толықтыру, белгілі бір мақсат үшін оқылым стратегияларын жүйелі қолдана білу, БАҚ, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми еңбектерден деректерді ала білу, сілтеме жасау, дәйексөз келтіру жолдарын білу;
3) жазылым: жоспар түрлерін құру (күрделі, тезистік, тірек-схема түріндегі жоспар), ауызекі сөйлеу стилінде әлеуметтік жағдайларға сай мәтін құрастыру, ресми қарым-қатынас аясында ресми құжат түрлерін жазу: сенімхат, кепілхат, өтінім, тапсырыс, келісімшарт, еңбек шарты, шарт, еңбек келісімі, мәтіндер құрастыру, ғылыми стильдің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып, баяндама, мақала, лекция, баяндама тезистері, аннотация, түйіндеме, рецензия, мәтіндер құрастыру, публицистикалық стильдің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып, мақала, репортаж, сұхбат, ақпарат, информациялық хабар, очерк, памфлет жазу, көркем әдебиет стилінің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып мәтіндер құрастыру (таңдау бойынша), мәтін құрылымын сақтай отырып, әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазу, өзіндік тұжырым жасау, көтерілген мәселе бойынша академиялық тұрғыдан эссе жаза білу, мәселенің артықшылықтары мен кемшіліктерін талдап жазу, оқылым және тыңдалым материалдары бойынша түртіп жазудың (конспектілеудің) әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі ақпаратты іріктеу, әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, әңгіме, естелік, шығарма) ұсына білу, жазба жұмысын абзац пен бөліктерге бөлу, ойын (ақпарат, идея) дұрыс жүйелеп, логикалық және стильдік түзетулер енгізу, редакциялау;
4) әдеби тіл нормалары: мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді қазіргі орфографиялық нормаға сай жазу, сөздерді фонетикалық принцип негізінде жазу, сөздерді морфологиялық-фонематикалық принцип негізінде жазу, сөздерді тарихи-дәстүрлік принцип негізінде жазу, сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану, әлеуметтік-саяси шешендік қатынас аясында сөз әдебі мен сөйлеу мәнерін дұрыс қолдану, мәтін нормаларын сақтап жазу (мәтін құрылымы, абзац, мәтін бөліктері, тақырып), мәтін және мәтін үзінділері деңгейінде тыныс белгілерін қолдана білу.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімшелер және тақырыптардың атаулары | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Сөз мәдениеті. | |||
1.1.Қоғамдық құндылық. | + | + | + |
Такырып 1.1.1. Қоғам құндылығы – халықтың тілі, мәдениеті, салт-дәстүрі. Орфографиялық норма. Сөйлеу тілі. | |||
Тақырып 1.1.2. Ұлттық руханиятымыздың өзегі – тіл. Әдеби тіл. Дауысты дыбыстардың жазылуы. | |||
Тақырып 1.1.3. Қазақ халқының мәдениеті. | + | + | + |
1.1.4. Қазақ халқының салт-дәстүрлері. Әдеби тіл. Дауыссыз дыбыстардың жазылуы. | |||
1.1.5. Қолөнер – сырлы өнер. Тоқыма өнері. Бірге және бөлек жазылатын сөздер. | |||
1.1.6. Қазақ киносы – қазақ тарихы. Дефис арқылы жазылатын сөздер. Бас әріппен жазылатын сөздер. Тасымал. | |||
1.1.7. Қазақ театр өнерінің тарихы. Ауызекі сөйлеу стилі. Шылау және одағай сөздердің жазылуы. | |||
1.1.8. Сөйлеу шеберлігі және тіл мәдениеті. Қосымшалардың жазылуы. | |||
2 бөлім. Индустрияландыру: ұлттық өндіріс. Сөз мәдениеті. | |||
2.1. Теміржол қызметі. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Түрксіб теміржолы. Сөз дәлдігі. | |||
Тақырып 2.1.2. Тұлпар-Тальго. | |||
Тақырып 2.1.3. Алматы метросы. | |||
2.2. Қазақстан индустриясы. | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Қара көмір. Мыс кендері. Сөз дәлдігі. | |||
Тақырып 2.2.2. Мұнай индустриясы. Сөз дәлдігі. | |||
Тақырып 2.2.3. Әлемнің ірі индустриялық алпауыттары Қазақстанда. | |||
3 бөлім. Адамзат дамуының жаһандық мәселелері. Тілдік жүйе және норма. | |||
3.1. Жаһандық құзыреттер. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Ұлттық мәдениеттің жаһандану үрдісі. Тілдік норма. Ғылыми стиль. | |||
Тақырып 3.1.2. Экономикалық жаһандану. Сөзжасамдық тәсілдер. | |||
Тақырып 3.1.3. Аумақтық жаһандану. Сөзжасамның аналитикалық тәсілі. | |||
Тақырып 3.1.4. Ақпараттық- коммуникациялық жаһандану. Сөзжасамның лексика-семантикалық тәсілі. | |||
Тақырып 3.1.5. Адамзат дамуының жаһандық мәселелері. Әдеби тілдің сөзжасамдық нормалары. | |||
Тақырып 3.1.6. Жаһандану – әлемдік экономиканың барлық құрамдас бөлігі. Көп нүкте. | |||
4 бөлім. Адам өмірін сақтау. Тілдік жүйе және норма. | |||
4.1. Қоғамның байлығы – адам. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Адам өмірін қорғау – басты міндет. Сөз тазалығы. | |||
Тақырып 4.1.2. Адамның денсаулығы – қоғам байлығы. Тіркестердің мағыналық байланысы. | |||
4.2. Қоршаған орта мен спорттың адам өміріне әсері. | |||
Тақырып 4.2.1. Адам өмірі және қоршаған орта. Сөйлем мүшелерінің орын тәртібі. Көркем әдебиет стилі. | |||
Тақырып 4.2.2. Спорттың адам өміріне пайдасы. Мәтіндегі сөйлемдердің орын тәртібі. | |||
5 бөлім. Сәулет өнері. Тілдік жүйе және норма. | |||
5.1. Қазақстан сәулет өнерінің дамуы. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Таңғажайып сәулет өнері. Тілдік жүйе және норма. Сөйлем және мәтін деңгейінде қойылатын тыныс белгілер .Үтір. | |||
Тақырып 5.1.2. Киіз үй – ғажап сәулет туындысы. Тырнақша. | |||
Тақырып 5.1.3. Дизайн өнерінің даму тарихы. Жақша. Нүктелі үтір. | |||
Тақырып 5.1.4. Қазақстан сәулет өнерінің көне ескерткіштері. Сызықша. Бастауыш пен баяндауыштың арасына қойылатын сызықша. | |||
Тақырып 5.1.5. Қазақтың танымал сәулетшілері. Ғылыми әдебиет тілінің сөз бедері. | |||
Тақырып 5.1.6. Заманауи сәулет туындылары. Ел астанасы – сәулет өнерінің жаңа тынысы. Қос нүкте. | |||
Тақырып 5.1.7. "Астана келбеті" тақырыбы. Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуы. Сөйлем мүшелері. | |||
Тақырып 5.1.8. Ортағасырлық биік үйлердің құрылысы мен нысандарына жұмсалған шығындар. | |||
6 бөлім. Қазақстан бүгінгі әлемде: Қазақстанның өткені мен келешегі. Шешендік сөздер. | |||
6.1. Уақыт өлшемі. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Ұлт тарихындағы кеңістік пен уақыт. Ғылыми стиль. | |||
Тақырып 6.1.2. Тіл – тарихтың айнасы. Әліпби. | |||
6.2. Қазақстанның талантты ұландары. | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Ел іші – өнер кеніші. Шешендік өнер негіздері. | |||
Тақырып 6.2.2. Қазақстанның алғашқы кәсіби суретшілері. Шешендік өнер тарихы. | |||
Тақырып 6.2.3. Сәндік өнер. Тоқыма дизайны. Ғылыми стиль. | |||
7 бөлім. Экология: ядролық және мұнай өндірістері. | |||
7.1. Экологиялық сауат. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Әлемдік экология мәселелері. Арал теңізінің экологиясы.Айтыс. | |||
Тақырып 7.1.2. Семей полигоны. Ядролық өндіріс – табиғатқа төнген қауіп. Сыни пікір. | |||
Тақырып 7.1.3. Атом өнеркәсібі. Сыни пікірдің өзіндік ерекшелігі. | |||
Тақырып 7.1.4. Мұнай өндірісі: пайдасы мен зияны. Мұнай қалдықтарының экологияға әсері. Дәйексөзге сілтеме жасау және пайдаланылған әдебиеттерді рәсімдеу талаптары. | |||
8 бөлім. Қазіргі қоғам: миграция және зияткерлік миграция. | |||
8.1. Миграцияның қоғамдық ортаға әсері. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Миграция – әлеуметтік құбылыс. Сөзталас. | |||
Тақырып 8.1.2. Әлем және Қазақстандағы миграция. Еуропамен миграциялық байланыс орнату – Қазақстан экономикасына әсері. Шешендік толғау. | |||
Тақырып 8.1.3. Зияткерлік миграция: пайдасы мен қаупі. Ресми ісқағаздары стилі мен оның тілдік ерекшеліктері. | |||
Тақырып 8.1.4. Қоғамның дамуына әлеуметтік-экономикалық жағдайдың әсері. | |||
9 бөлім. Әлемді өзгерткен өнертабыстар. | |||
9.1 Өнерлі өрге жүзер. | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Әлемді өзгерткен ұлы жаңалықтар. Публицистикалық стильдің тілдік ерекшеліктері. | |||
Тақырып 9.1.2. Әлемді таңғалдырған өнертапқыш балалар. Рецензия. | |||
Тақырып 9.1.3. Адамзат жаңалығының елдің әлеуметтік-экономикалық жағдайының жақсаруына септігі. | |||
10 бөлім. Туризм: экотуризм. | |||
10.1 Туризмнің дамуының қоғамға пайдасы. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Туризм саласы: өткені мен бүгіні. Әңгіме және дөңгелек үстел. | |||
Тақырып 10.1.2. Экотуризмнің ерекшеліктері. Ой айқындылығы. Сөз дәлдігі. | |||
Тақырып 10.1.3. Қазақстандағы экотуризм. Пікірталас мәдениетіндегі сөз қолданыстар. | |||
3- тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Сөз мәдениеті | Қоғамдық құндылық |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру; |
1) Мәтіндерді оқып, болжам жасайды, негізгі ойды анықтайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені (қоғамдық- саяси) талдай отырып, негізі ойды анықтау және ғаламдық мәселелермен байланыстыру; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені талдайды, анықтайды; | ||
Қазақ халқының мәдениеті |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу; |
1) Көпшілік алдында сөйлеу әдебін сақтай отырып дұрыс сөйлей алады; | |
1) Ғылыми-көпшілік стильді тілдік құралдар арқылы тану (терминдер, тілдік оралымдар, өзге стиль элементтері). |
1) Ғылыми-көпшілік стильдің ерекшеліктерін, қолданылуын ажыратады; | ||
1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану. |
1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктерін: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолданады; | ||
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселеге баға беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей білу. |
1) Оқыған мәтін мазмұнын оқиға желісі арқылы ары қарай жалғастыра алады; | ||
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселеге баға беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей білу. |
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтайды; | ||
Индустрияландыру: ұлттық өндіріс. Сөз мәдениеті | Теміржол қызметі |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастыру және бағалау; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге сұрақтар құрастырады және бағалайды; | ||
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді талдау, негізгі үрдістерді анықтау; |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі (мәліметтерді талдайды; | ||
Қазақстан индустриясы |
1) Белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп, талғаммен қолдана білу; |
1) Белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп, талғаммен қолдана біледі; | |
1) Көпшілікке арналған дәрістің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Көпшілікке арналған дәрістің құрылымы мен рәсімделуін біледі; | ||
1) Мәтін құрылымын сақтай отырып, әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазу. |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырады; | ||
Адамзат дамуының жаһандық мәселелер. Тілдік жүйе және тілдік норма | Жаһандық құзыреттер |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (интервью) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
1) Көпшілікке арналған интервью құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Көпшілікке арналған интервью құрылымы мен рәсімделуін біледі; | ||
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу; |
1) коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтап сөйлей алады; | ||
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтап сөйлей алады; | ||
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс-қағаздар, публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау. |
1) Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдайды; | ||
Адам өмірін сақтау. Тілдік жүйе және тілдік норма | Қоғамның байлығы – адам |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (пікірталас) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастыру және бағалау; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастырады және бағалайды; | ||
Қоршаған орта мен спорттың адам өміріне әсері |
1) Көпшілікке арналған очерктің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Көпшілікке арналған очерктің құрылымы мен рәсімделуін біледі; | |
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми ісқағаздар, публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау. |
1) Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдайды; | ||
Сәулет өнері. Тілдік жүйе және норма | Қазақстан сәулет өнерінің дамуы |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (мақала) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлей біледі; | ||
1) Көпшілікке арналған мақаланың құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау. | 1) Көпшілікке арналған мақаланың құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдайды. | ||
1) Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу (аргументативті эссе); |
1) Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазады; | ||
1) БАҚ, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми еңбектерден деректерді ала білу, сілтеме жасау жолдарын білу; |
1) БАҚ, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми еңбектерден деректерді ала біледі, сілтеме жасау жолдарын біледі; | ||
1) Оқылым және тыңдалым материалдары бойынша түртіп жазудың (конспектілеудің) әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі ақпаратты іріктеу; |
1) Түртіп жазудың әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі ақпаратты іріктейді; | ||
Қазақстан бүгінгі әлемде: Қазақстанның өткені мен келешегі | Уақыт өлшемі |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені (қоғамдық-саяси, ғылыми) талдай отырып, негізі ойды анықтау және ғаламдық мәселелермен салыстыру; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені талдайды; | ||
Қазақстанның талантты ұландары |
1) Таза ғылыми стильді тілдік құралдар арқылы тану (терминдер, ұғымдар, шартты белгілер, синтаксистік құрылымы); |
1) Ғылыми стильді тілдік құралдар арқылы таниды; | |
1) Таза ғылыми стильдегі тезис, аннотацияның құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми стильдегі тезис, аннотацияның құрылымы мен рәсімделуін біледі; | ||
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау; |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі мәліметтерді салыстырып талдайды; | ||
Экология: ядролық және мұнай өндірістері | Экологиялық сауат |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, талқылау сұрақтарын құрастыру және сыни тұрғыда бағалау; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге талқылау сұрақтарын құрастырады; | ||
1) Таза ғылыми стильдегі дәрістің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми стильдегі дәрістің құрылымы мен рәсімделуін біледі; | ||
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс-қағаздар, публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі) мәтіндердің тақырыбын, автор көзқарасын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау; |
1) Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, автор көзқарасын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдайды; | ||
Қазіргі қоғам: миграция және зияткерлік миграция | Миграцияның қоғамдық ортаға әсері |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (интервью, мақала) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, талқылау сұрақтарын құрастыру және сыни тұрғыда бағалау; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге талқылау сұрақтарын құрастырады және сыни тұрғыда бағалайды; | ||
1) коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлеу, тыңдаушыларға ықпал ете білу, шешен сөйлеу; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлей біледі; | ||
Әлемді өзгерткен өнертабыстар | Өнерлі өрге жүзер |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтай біледі; |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (бейнебаян) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдайды; | ||
Туризм: экотуризм | Туризмнің дамуының қоғамға пайдасы |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (пікірталас) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдайды; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлеу, тыңдаушыларға ықпал ете білу, шешен сөйлеу; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлей біледі; | ||
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау; |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі мәліметтерді салыстырып талдайды; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 23-қосымша |
Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ әдебиеті" оқу пәнін оқытудың мақсаты – ұлтымыздың құнды мұралары арқылы білім алушылардың ой-танымын, ұлттық рухын, эстетикалық танымы мен талғамын дамыту, тұлғаның рухани-адамгершілік әлемін, танымдық-эмоционалдық зиятын, оқырмандық мәдениетін қалыптастыру. Олардың ойларын ауызша еркін жеткізуіне және жаза білуіне қолдау көрсету, дәлелдер келтіру, салыстыру және анализ жасау, бағалау дағдыларын қалыптастыру, креативті ойлауға бағыттау.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың сауаттылығын, олардың әдеби және эстетикалық талғамдары мен сезімдерін дамыту, ойлау қабілеттері мен танымдық және коммуникативтік дағдыларын қалыптастыру;
2) мәдениетаралық қарым-қатынастағы рөлін, қазақ халқының қалыптасқан тарихын әдебиеттің ғасырлар бойы жасаған өнердің бір түрі, тіл өнері арқылы бағалауды жетілдіру;
3) қазақ әдебиетінің құндылық ретіндегі болмысын, ұлттық мәдениеттегі маңызды орнын құрметтеуге, бағалауға баулу;
4) түрлі жағдайларға бейімделе білу және өздігінен шешім қабылдау дағдыларын қалыптастырады;
5) заманауи, ғылыми және қоғамдық дамуға сәйкес жазба және ауызекі сөйлеу дағдыларын дамыту және дүниетанымын жетілдіру.
4. Пәннің мазмұны келесі бөлімдерден тұрады: "Түсіну және жауап беру", "Анализ және интерпретация", "Бағалау және салыстыру". Бағдарламаның бөлімі пән бойынша күтілетін нәтижелерден тұрады.
"Түсіну және жауап беру" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) көркем шығарма мазмұны мен пішіні;
2) әдеби шығарманың тұжырымдамасы;
3) көркем шығармадағы образ;
4) шығарма үзінділерімен жұмыс;
5) қазақ әдебиетіндегі ұлттық құндылықтардың әлемдегі орнын білу.
"Анализ және интерпретация" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) әдеби шығарманың композициясы;
2) автор бейнесі;
3) көркем шығарманың тілі;
4) шығармашылық жұмыс;
5) қазақ және әлем әдебиетіндегі құндылықтар.
"Бағалау және салыстыру" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) тарихи және көркемдік құндылығы;
2) заманауилығы мен жаңашылдығы;
3) әдеби эссе;
4) әдеби сын.
1) Түсіну және жауап беру: әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну, әдеби шығарманың жанрлық ерекшелігін өзге жанрлармен салыстыра отырып талдау, көркем шығармадағы кейіпкерлер жүйесін жинақтау мен даралау арқылы өмір шындығын көрсету, көркем шығармалардан алған үзінділерді, қанатты сөздер мен дәйексөздерді шығармашылық жұмыстарда қолдану, ұлттық құндылықтардың маңыздылығын ғаламдық тақырыптағы контекстермен байланыстыру;
2) анализ және интерпретация: әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау, шығармадағы авторлық идеяның өмір шындығымен байланысы, шығарма идеясы мен көркемдегіш құралдардың байланысын ашу, әдеби туындыдағы көтерілген мәселелерге өзіндік көзқарас тұрғысынан шығармашылық жұмыс жазу, әлем және қазақ әдебиетіндегі ортақ құндылықтардың үндестігін талдау;
3) бағалау және салыстыру: шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау, көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырып бағалау, шығарманы көркемдік-эстетикалық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу, шығарманы идеялық жағынан мазмұндас туындылармен салыстыра отырып, әдеби сын жазу.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлімдер мен тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім.Қалың елім, қазағым. | + | + | + |
Тақырып 1.1. Абай шығармашылығы. "Сегіз аяқ" өлеңі. | |||
Тақырып 1.2. Абай "Қалың елім, қазағым, қайран жұртым" өлеңі. | |||
Тақырып 1.3. "Лай суға май бітпес қой өткенге" өлеңі. | |||
Тақырып 1.4. А.Құнанбаевтың он жетінші қарасөзі. | |||
Тақырып 1.5. Отыз екінші қарасөзі. | |||
Тақырып 1.6. "Масғұт" поэмасы. | |||
2 бөлім. ҚазақтыңҚанышы. | + | + | + |
Тақырып 2.1. М.Сәрсеке. "Қаныш Сәтбаев" роман-эссе. | |||
Тақырып 2.2. М.Сәрсеке. "Қаныш Сәтбаев", 1 бөлім. "Кенжетай". | |||
Тақырып 2.3. М.Сәрсекенің "Қаныш Сәтбаев" роман эссесінің 2 бөлімі. "Үлкен Жезқазған". | |||
Тақырып 2.4. М.Сәрсекенің "Қаныш Сәтбаев" роман эссесінің 3 бөлімі. "Бәрі де майдан үшін". | |||
3 бөлім. Парасат пайымы. | + | + | + |
Тақырып 3.1. А.Кемелбаева. "Шашты" әңгімесі. | |||
Тақырып 3.2. Тасқұл қарттың арманы. | |||
Тақырып 3.3. Т.Сұлтанбеков. "Көшпелі алтын" ғылыми фантастикалық әңгіме. | |||
Тақырып 3.4. Шайтантауға сапар. | |||
Тақырып 3.5. Үңгірдегі сыр. | |||
Тақырып 3.6. Оразақын Асқар. "Шетте жүрген бауырларға" өлеңі. | |||
4 бөлім. Тарих тағылымы. | + | + | + |
Тақырып 4.1. Ш. Мұртаза. "Бесеудің хаты" драмасы. | |||
Тақырып 4.2. Үй толы тозақ ІҮ сурет. | |||
Тақырып 4.3. Рысқұлов пен Мүсірепов. | |||
Тақырып 4.4. Ж.Бөдеш "Жалғыз" поэмасы. | |||
Тақырып 4.5. Бұл жалғанда кім жалғыз? | |||
5 бөлім. Кеңістік пен уақыт. | + | + | + |
Тақырып 5.1. О.Бөкей. "Атау кере" повесі. | |||
Тақырып 5.2. Ж.Әбдірашев. "Дала, сенің ұлыңмын" өлеңі. | |||
6 бөлім. Зобалаң заман шындығы. | + | + | + |
Тақырып 6.1. Б.Мұқай."Өмірзая" романы. | |||
Тақырып 6.2. Ерболат Әбікенұлы "Пәтер іздеп жүр едік". | |||
Тақырып 6.3. Лира Қоныс "Тиын" әңгімесі. | |||
7 бөлім. Ғасырлық туынды. | + | + | + |
Тақырып 7.1. М. Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы 1, 2-том. | |||
Тақырып 7.2. М. Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы 3, 4-том. | |||
8 бөлім. Табиғат және адам. | + | + | + |
Тақырып 8.1. Қ.Мырзалиев. "Қызыл кітап" поэмасы. | |||
Тақырып 8.2. С.Балғабаев. "Тойдан қайтқан қазақтар" комедиялық драмасы 1-2 көрініс. | |||
Тақырып 8.3. 3-5-көрініс. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Қалың елім, қазағым | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшелігін талдайды; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, өзіндік баға береді; | |
Қазақтың Қанышы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну, |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын талдайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
Парасат пайымы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын талдайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
Тарих тағылымы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
Кеңістік пен уақыт | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; | |
Зобалаң заман шындығы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; | |
Ғасырлық туынды | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; | |
Табиғат және адам | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру | 1) Көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырып бағалау. | 1) Көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырады, сыни баға береді. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 24-қосымша |
Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәнінің оқу мақсаты – қазақ тілі мен әдебиетін кіріктіріп оқыту негізінде білім алушылардың тілдік дағдыларын жетілдіру, тіл нормаларын сақтап, еркін сөйлеу және сауатты жазу дағдыларын дамыту, мемлекеттік тілге құрметпен қарауын қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушының мемлекеттік тілге деген құрмет сезімін қазақ халқының мәдениетімен танысу арқылы тәрбиелеу;
2) адамзаттық ойдағыдай кірігу үшін қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде оқыту;
3) қазақ тілі мен әдебиеті пәніне құндылық ретінде қарауды қалыптастыру;
4) коммуникативтік оқыту негізінде барлық сөйлеу әрекетінің түрлерін әлеуметтік ортада қолдану дағдыларын дамыту;
5) қазақ әдебиетінің стилистикалық және жанрлық ерекшеліктерін тану негізінде шығармашылық тұрғыда жұмыс істеу, сын тұрғысынан ойлау дағдыларын дамыту;
6) көпмәдени ортада лингвистикалық қажеттілікті іске асыруға дайын жеке тұлғаны тәрбиелеу;
7) білім деңгейі жоғары, ой-өрісі дамыған тұлғаны қалыптастыру.
4. Жалпы орта білім беру деңгейіндегі "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша білім алушылардың білім, білік және дағдыға қойылатын талаптары СEFR -Шет тілін меңгерудің жалпы еуропалық құзыреті деңгейлерін (B2-С1) негізге ала отырып айқындалған.
4. Пәннің мазмұны келесі бөлімдерден тұрады: "Еңбек нарығы және сұраныс", "Отандық өнеркәсіп өнімі Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті", "Ұлттық экологиялық мәдениет", "Мұхит – тіршілік мекені", "Ұлттық таным және мерекелер", "Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда", "Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне", "Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар", "Әлеуметтік теңсіздік: адам құқықтары және көмек", "Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы", "Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік", "Қоғам және заң", "Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік", "Экология. Мұнай және атомдық индустрия", "Тіл. Өнер. Әдебиет", "Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі", "Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі", "Ұлттық театр – өнер ордасы", "Туризм: Экотуризм", "Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі", "Жастар мәселесінің түйіткілдері", "Жастар мәселесінің түйіткілдері", "Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты", "Толеранттылық-ел бірлігі", "Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік", "Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші".
Мазмұны:
1) тыңдалым: мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тыңдалған мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды түртіп жазу және ақпараттарды жүйелеу, оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында және мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегісөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіну, көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау, мәтін бойынша автор позициясын және көтерілген мәселеге қарым-қатынасын, тыңдаушыға ықпал ету тәсілін талдай отырып, негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселе бойынша әртүрлі дереккөздерден алынған мәтіндерді тыңдау және салыстыру, өз ойын логикалық дұрыс, аргументті және айқын жеткізу;
2) айтылым: ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану, ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монолог пен диалогті үйлестіре қолдану, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушылармен қарым-қатынас орнату, сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану, кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау, көпшілік алдында сөз сөйлеуде маңызды орын алатын тілдік (вербалдық) және бейвербалдық элементтерді қолданып, сенімді және еркін сөйлеу, әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау;
3) оқылым: мәтіннен детальді ақпараттарды, факті мен көзқарасты, астарлы ойды анықтау, ақпараттың оқырманға әсерін және автор позициясын талқылау, ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (мақала, аннотация, үндеу, очерк, дәріс, баспасөз парағы) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау, әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру, ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндер (мақала, аннотация, үндеу, очерк, дәріс, баспасөз парағы) бойынша салыстырмалы (құрылымы, қызметі, мақсатты аудиториясы, оқырманға әсері) талдау жасау, қосымша ғылыми-анықтамалық ақпарат көздерінен алынған материалдар негізінде мәтін мазмұнына сыни тұрғыдан талдау жасау, мәтінді негізгі мәселеге баға бере отырып, өзіндік көзқарасын жүйелі, дәлелді жеткізу;
4) жазылым: ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала, аннотация, баспасөз парағы, тезис, үндеу жазу, қажетті ақпараттарды орынды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу ("келісу, келіспеу" эссесі, дискуссивті эссе, аргументативті эссе), шығармашылық жазба жұмыстарында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолданып жазу, тақырып бойынша мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді жинақтау, дереккөздерге сілтеме көрсетіп таныстыру (тірек-схема, менталды карта, презентация), кәсіби және публицистикалық бағыттағы мәтіндердегі басты лексикалық бірліктерді нақтылап, мәтіннің ақпараттық-маңызды фрагменттерін анықтап, (компрессия) жинақы мәтін құрастыру, мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазу; мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана білу;
5) тілдік бағдар: сөз таптары, ғылыми және кәсіби мәтіндер құрауда грамматикалық омонимдерді ажырата танып, ауызша және жазбаша дұрыс қолдану, сын есім сөздердің синонимдік қатарын стильдік ерекшеліктеріне сәйкес қолдану, мәтін құрауда сан есімнің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай қолдану, есімдіктердің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай қолдану, мәтіндерден көсемше оралымды сөйлемдерді анықтап,оларды ауызша және жазбаша мәтіндер құрауда орынды қолдану, үстеудің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай орынды қолдану, мәтін құрауда шылаудың мағыналық түрлерін стильдік қызметіне сай орынды қолдану, сөйлем, оқшау сөздердің қызметін білу, айқындауыш мүшелер (қосалқы, қосарлы, оңашаланған) жасалу жолдарын білу, жазба жұмыстарында орынды қолдану.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше мен тақырыптар атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақ | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Еңбек нарығы және сұраныс. | + | + | + |
1.1. Қазақстандағы еңбек нарығы. | |||
Тақырып 1.1.1. Қазақстандағы еңбек нарығы: сұраныс пен ұсыныс. | |||
Тақырып 1.1.2. Іскерлік әлемі. Келіссөз жүргізу әдебі. | |||
Тақырып 1.1.3. Әлеуметтік-экономикалық сұраныс және отандық өнім. | |||
1.2. Еңбек ер атандырады. | |||
Тақырып 1.2.1. Балғабек Қыдырбекұлы – танымал жазушы. Еңбек ер атандырады. | |||
Тақырып 1.2.2. Кәсіпкерлік – табыс көзі. Кәсіпкерлік – шеберлік. | |||
2 бөлім. Отандық өнеркәсіп өнімі. | + | + | + |
2.1. Отандық өнімді пайдаланамыз. | |||
Тақырып 2.1.1. Отандық өнімді пайдаланамыз. | |||
Тақырып 2.1.2. Орталық Қазақстан – кенді аймақ. | |||
Тақырып 2.1.3. Қарағанды – кеншілер қаласы. Ғабиден Мұстафин. "Қарағанды" романынан үзінді. | |||
Тақырып 2.1.3. Нәтиже сабақ. Әлеуметтік жарнама жасау. (сынақ сабақ). | |||
3 бөлім. Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті. | + | + | + |
3.1. Қазақ киносы. | |||
Тақырып 3.1.1. Қазақ киносының атасы. | |||
Тақырып 3.1.2. Қазақстанның мәдени өмірі. | |||
3.2. Қазақ театры. | |||
Тақырып 3.2.1. Театр фестивальдары. | |||
Тақырып 3.2.2. Дулат Исабеков "Әпке" шығармасы. | |||
Тақырып 3.2.3. Нәтиже сабақ. "Қазақ киносының қазіргі даму кезеңі" эссе жазу. | |||
4 бөлім. Ұлттық экологиялық мәдениет. | + | + | + |
4.1. Ұлттық экология. | |||
Тақырып 4.1.1. Ұлттық экология бастаулары. | |||
Тақырып 4.1.2. Қадыр Мырза Әлі – философ ақын. "Аралым..." өлеңі. | |||
4.2. Экологиялық мәдениет. | |||
Тақырып 4.2.1. Экологиялық мәдениет және тыйым сөздер. | |||
Тақырып 4.2.2. Экологиялық және әлеуметтік-экономикалық мәдениеті | |||
Тақырып 4.2.3. Нәтиже сабақ. "Қазіргі экологияның және әлеуметтік-экономиканың өзекті мәселелері" (диспут сабақ). | |||
5 бөлім. Мұхит – тіршілік мекені. | + | + | + |
5.1 Мұхит әлемі. | |||
Тақырып 5.1.1. Мұхиттағы жануарлар әлемі. Мұхиттағы өсімдік әлемі. | |||
5.2. Мұхиттағы экологиялық проблемалар. | |||
Тақырып 5.2.1. Мұхит және экологиялық проблемалар. | |||
Тақырып 5.2.2. Әбдіжәміл Нүрпейісов. "Қан мен тер" романы. | |||
Тақырып 5.2.3. Нәтиже сабақ." Адамзат тағдырының жыршысы" (талқылау сабағы). | |||
6 бөлім. Ұлттық таным және мерекелер. | + | + | + |
6.1. Ұлттық мерекелер. | |||
Тақырып 6.1.1. Ұлттық мерекелер. Айт қабыл болсын! | |||
Тақырып 6.1.2. Жүсіпбек Аймауытов. "Әнші" әңгімесі. | |||
7 бөлім. Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда. | + | + | + |
7.1. Сауда тарихы. | |||
Тақырып 7.1.1. Сауда тарихы. Ұлы Жібек жолы – сауда мәдениетінің өркендеу биігі. | |||
Тақырып 7.1.2. Екіжақты келісімді сауда. | |||
7.2. Сауда мәдениеті. | |||
Тақырып 7.2.1. Сауда мәдениеті және тұтынушы құқығы. | |||
Тақырып 7.2.2. Ыбырай Алтынсарин. "Дүние қалай етсең, табылады?". | |||
Тақырып 7.2.3. Нәтиже сабақ. "Ұлы Жібек жолы тарихы" Саяхат сабақ. | |||
8 бөлім. Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне. | + | + | + |
8.1. Қазақстандағы бұқаралық ақпарат құралдары. | |||
Тақырып 8.1.1. Радиоарналарды тыңдаймын. | |||
Тақырып 8.1.2. Қазақтың тұңғыш журналист қыздары. | |||
Тақырып 8.1.3. Қазақтың тұңғыш дикторы. | |||
8.2. Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік саясат. | |||
Тақырып 8.2.1. Отбасы және гендерлік саясат. | |||
Тақырып 8.2.2. Телефон – байланыс құралы. | |||
9 бөлім. Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар. | + | + | + |
9.1. Қауіпті қалдықтар. | |||
Тақырып 9.1.1. Тұрмыстық қалдықтар. | |||
Тақырып 9.1.2. Өндірістік қалдықтар. Қауіпті қалдықтар. | |||
9.2. Жер тағдыры ел тағдыры. | |||
Тақырып 9.2.1. Қайнар Олжай. "Жер мен аспан арасындағы дастан". | |||
Тақырып 9.2.2. Думан Рамазан. "Соңғы дем" әңгімесі. | |||
10 бөлім. Әлеуметтік теңсіздік: адам құқықтары және көмек. | + | + | + |
10.1. Әлеуметтік теңсіздік. | |||
Тақырып 10.1.1. Қоғамдағы экономикалық-әлеуметтік теңсіздіктің жіктелуі. Әлеуметтік теңсіздік және әлеуметтік топтар. | |||
Тақырып 10.1.2. Жұмыссыздық және әлеуметтік теңсіздік. | |||
10.2. Әлеуметтік теңсіздік тудыратын факторлар. | |||
Тақырып 10.2.1. Ұлықбек Есдәулет – ақын, қайраткер. "Қара пима" поэмасы. | |||
Тақырып 10.2.2. "Қара пима" – трагедиялық шығарма. | |||
Тақырып 10.2.3. Нәтиже сабақ. "Әлеуметтік, экономикалық теңсіздік тудыратын факторлар". Пікірталас-полилог ұйымдастыру. | |||
11 бөлім. Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы. | + | + | + |
11.1. Зиянды әдеттер. | |||
Тақырып 11.1.1. Нашақорлық – қоғамдық дерт. | |||
Тақырып 11.1.2. Темекі тарту – зиянды әдет. | |||
11.2. Салауатты өмір салты. | |||
Тақырып 11.2.1. Бердібек Соқпақбаев. "Он алты жасар чемпион" (әңгіме). | |||
Тақырып 11.2.2. Саламатты өмір салтын ұстанамын. | |||
Тақырып 11.2.3. Нәтиже сабақ. "Спорт – денсаулық кепілі". Аргументативті эссе. | |||
12 бөлім. Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік. | + | + | + |
12.1. Сандық технология. | |||
Тақырып 12.1.1. Сандық технология. Сандық теңсіздік. Электронды үкімет. | |||
12.1.2. Интернеттің пайдасы мен зияны. | |||
Тақырып 12.1.3. Мұхтар Шахановтың "Компьютербасты жарты адамдар" романындағы адам концепциясы. | |||
Тақырып 12.1.4. "Өркениеттің адасуы" (романнан үзінді). | |||
Тақырып 12.1.5. Нәтиже сабақ. "Интернеттің пайдасы мен зияны?" Дебат-сабақ. | |||
13 бөлім. Қоғам және заң. | + | + | + |
13.1. Ата Заң. | |||
Тақырып 13.1.1. "Тәртіпке бағынған ел құл болмайды". | |||
Тақырып 13.1.2. Ата Заң. | |||
Тақырып 13.1.3. Ермек Өтетілеуұлы "Ата Заң " өлеңі. | |||
13.2. Құқықбұзушылық және қылмыс. | |||
Тақырып 13.2.1. Құқықбұзушылық, қылмыс жақсылыққа апармайды. | |||
Тақырып 13.2.2. Тәртіпсіздік неден басталады? | |||
14 бөлім. Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық теңсіздік. | + | + | + |
14.1. Әлеуметтік теңсіздік. | |||
Тақырып 14.1.1. Әлеуметтік-экономика мәселе туралы не білесің? Лексика-грамматикалық омонимдер. | |||
Тақырып 14.1.2. Отбасы – құндылық. | |||
14.2. Қоғамның әлеуметтік құрылымы. | |||
Тақырып 14.2.1. Қоғамның әлеуметтік-экономика құрылымы. | |||
Тақырып 14.2.2. Ерболат Әбікенұлы. "Пәтер іздеп жүр едік" әңгімесі. | |||
Тақырып 14.2.3. Нәтиже сабақ. "Жігітті намыс өлтірер..." сұхбат сабақ. | |||
15 бөлім. Экология. Мұнай және атомдық индустрия. | + | + | + |
15.1. Қазақстандағы мұнай өндірісі. | |||
Тақырып 15.1.1. Табиғатты аяла. | |||
Тақырып 15.1.2. "Жасыл ел" бағдарламасына қатысaмын. | |||
Тақырып 15.1.3. Мұнай – еліміздің шикізат байлығы. | |||
Тақырып 15.1.4. Гүлжауһар Сейітжан. "Қара алтыны халқымның...". | |||
15.2. Қазақстандағы атом өнеркәсібі. | |||
Тақырып 15.2.1. Атомдық индустрияның болашағы. | |||
Тақырып 15.2.2. Туған өлкенің экологиясы. | |||
16 бөлім. Тіл. Өнер. Әдебиет. | + | + | + |
16.1. Өнер алды – қызыл тіл. | |||
Тақырып 16.1.1. Екі тілді білген – екі адам. | |||
Тақырып 16.1.2. Қазақ тілі – қандай тіл? | |||
Тақырып 16.1.3. Шешендік сөз өнері. | |||
16.2. Әдебиет – өнер айнасы. | |||
Тақырып 16.2.1. Қазақ поэзиясының сұлу сарайы. Ілияс Жансүгіров. | |||
Тақырып 16.2.2. Ілияс Жансүгіров. "Күй" поэмасы (үзінді). | |||
Тақырып 16.2.3. Нәтиже сабақ. "Әдебиет – өнер айнасы" эссе жазу. | |||
17 бөлім. Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі. | + | + | + |
17.1. Жұмыссыздық мәселесі. | |||
Тақырып 17.1.1. Жұмыс және табыс. Жұмыс табу – мәселе. Сан есім. | |||
Тақырып 17.1.2. Қоғамның әлеуметтік-экономикалық құрылымы. | |||
Тақырып 17.1.3. Кедейлік неден туады? | |||
17.2. Еңбек етсең ерінбей. | |||
Тақырып 17.2.1. Ыбырай Алтынсарин. "Атымтай Жомарт" әңгімесі. | |||
Тақырып 17.2.2. Қазіргі заманның атымтайлары. | |||
Тақырып 17.2.3. Нәтиже сабақ. "Жұмыссыздық - әлеуметтік мәселеле". Рөлдік ойын. | |||
18 бөлім. Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі. | + | + | + |
18.1. Тәуелсіздік тарихы. | |||
Тақырып 18.1.1. Ұлы даланың жеті қыры. | |||
Тақырып 18.1.2. Атқа міну мәдениеті. Заманауи ат спорты. | |||
Тақырып 18.1.3. Құсбегілік – ұлттық өнер. | |||
18.2. Тәуелсіз ел келешегі. | |||
Тақырып 18.2.1. Дүкенбай Досжан. "Төрт патшаны көрген кейуана" (хикаят). | |||
Тақырып 18.2.2. Нәтиже сабақ. "Жаңа Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық келешегі". Пікір алмасу. | |||
19 бөлім. Ұлттық театр – өнер ордасы. | + | + | + |
19.1. Сахна –өмір айнасы. | |||
Тақырып 19.1.1. Қазақ театрының қайнары. Көсемше. | |||
Тақырып 19.1.2. Сахна – өмір айнасы. | |||
Тақырып 19.1.3. Ұлттық өнердің тарландары. | |||
Тақырып 19.1.4. Сәбит Оразбай. "Өмірдің өзі – театр" (үзінді). | |||
20 бөлім. Туризм: Экотуризм. | + | + | + |
20.1. Туризм. | |||
Тақырып 20.1.1. Туризм тарихын білесің ба? Туризмнің түрі көп... Көсемше. | |||
20.2. Қазақстандағы экотуризм. | |||
Тақырып 20.2.1. Қазақстандағы экотуризмнің дамуы. Ойталқы. | |||
Тақырып 20.2.1. Сені экстремалды туризм қызықтыра ма? | |||
Тақырып 20.2.2. Сәкен Сейфуллин. "Көкшетау" поэмасы. | |||
Тақырып 20.2.3. Ілияс Жансүгіров. "Жетісу" суреттері. | |||
Тақырып 20.2.4. Нәтиже сабақ. "Қазақстанда әлеуметтік-экономика саласының даму мүмкіндіктері". Аргументативті эссе жазу. | |||
21 бөлім. Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі. | + | + | + |
21.1. Отбасы құрылымы. | |||
Тақырып 21.1.1. Әкеге қарап ұл өсер... Үстеудің мағыналық түрлері. | |||
Тақырып 21.1.2. Асыл текті аналар. | |||
21.2. Қазақ отбасыларындағы гендерлік мәселелер. | |||
Тақырып 21.2.1. Гендер және тіл. | |||
Тақырып 21.2.2. Қазақ отбасындағы гендерлік ерекшеліктер. | |||
Тақырып 21.2.3. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы, 1-кітап. Қайтқанда. | |||
Тақырып 21.2.4. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы, 2-кітап. Тайғақта. | |||
Тақырып 21.2.5. Нәтиже сабақ. "Ата-анасын сыйлаған абыройға бөленер". Эссе жазу. | |||
22 бөлім. Жастар мәселесінің түйіткілдері. | + | + | + |
22.1. Ел болашағы – жастар. | |||
Тақырып 22.1.1. Ел болашағы. Шылаулар және мағыналық түрлері. | |||
Тақырып 22.1.2. Талаптыға нұр жауар. Наноспутник жасаған жас ғалымдар. Септеулік шылаулар. | |||
22.2. Жастар мәселесінің түйіткілдері. | |||
Тақырып 22.2.2. Жастар мәселесінің түйіткілдері. Демеулік шылаулар. | |||
Тақырып 22.2.3. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" (романнан үзінді), 3-кітап. | |||
23 бөлім. Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты. | + | + | + |
23.1. Жаһандық миграция. | |||
Тақырып 123.1.1. "Жаһандық миграция" деген не? | |||
Тақырып 23.1.2. Иммиграция – үздіксіз процесс. | |||
23.2. Қазақ халқының көші-қон тарихы. | |||
Тақырып 23.2.1. Көші-қон тарихы. | |||
Тақырып 23.2.2. Қабдеш Жұмаділов – қаламгер. | |||
Тақырып 23.2.3. "Қаздар қайтып барады" повесі. | |||
Тақырып 23.2.4. Нәтиже сабақ. "Жаһандық миграция жағдайы". Презентация жасау. | |||
24 бөлім. Толеранттылық-ел бірлігі. | + | + | + |
24.1. Толеранттылық – бейбітшілік кепілі. | |||
Тақырып 24.1.1. Толеранттылық – бейбітшілік кепілі. Оқшау сөздер. | |||
Тақырып 24.1.2. Береке басы бірлікте. Ел бірлігін сақтау – бабалар аманаты. | |||
Тақырып 24.1.3. Сайын Мұратбеков – шығармашыл тұлға. | |||
Тақырып 24.1.4. Сайын Мұратбеков. "Телі өскен ұл" повесі. | |||
Тақырып 24.1.4. Нәтиже сабақ. "Толеранттылық – бейбітшілік кепілі". Фотоколлаж дайындау. | |||
25 бөлім. Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік. | + | + | + |
25.1. Отан қорғау – парыз. | |||
Тақырып 25.1.1. Ұлттық қауіпсіздік қызметкері болғым келеді. | |||
Тақырып 25.1.2. Отан қорғау – парызым. | |||
Тақырып 25.1.3. Сағадат Нұрмағамбетов – халық қаһарманы. | |||
25.2. Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігі. | |||
Тақырып 25.2.1. Білім – мемлекеттің қауіпсіздігі. | |||
Тақырып 25.2.2. Тыныштық – елге аманат. | |||
Тақырып 25.2.3. Несіпбек Айтұлы. "Бәйтерек" поэмасы. | |||
Тақырып 25.2.4. Нәтиже сабақ. "Ұлт қауіпсіздігі – ұрпаққа қызмет". Диспут сабақ. | |||
26 бөлім. Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші. | + | + | + |
26.1. Бос уақытты жоспарлау. | |||
Тақырып 26.1.1. Бос уақытты жоспарлау. Уақыт – сыншы. Айқындауыш. | |||
Тақырып 26.1.2. Демалыс мәдениеті. | |||
Тақырып 26.1.3. Мұқағали Мақатаев. "Сағатым қайда, сағатым?" өлеңі. | |||
Тақырып 26.1.4. Нәтиже сабақ. "Бос уақытты жоспарлау". Ойкөкпар. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Еңбек нарығы және сұраныс | Қазақстандағы еңбек нарығы | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасап, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
Еңбек ер атандырады | 1) Стильдер ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазу. |
1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазады; | |
Отандық өнеркәсіп өнімі | Отандық өнімді пайдаланамыз | 1) Мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді тірек-схема, менталды карта, презентация түрінде ұсыну. |
1)Тақырып бойынша мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді жинақтап тірек-схема, менталды карта,жарнама, презентация қорғайды; |
Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті | Қазақ киносы | 1) Автордың көзқарасын (негізгі ойын) негіздейтін аргументтерді талдай отырып, астарлы ойды анықтау. Көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолдану. |
1) Драмалық шығарманы тыңдайды; |
Қазақ театры | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрау, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыға әсер ету. |
1) Мәтін мазмұны бойынша монолог және диалог құрастырады; | |
Ұлттық экологиялық мәдениет | Ұлттық экология | 1) Поэзиялық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1) Мәтіннің негізгі идеясын (ақпараттарды) қысқаша түртіп жазады (конспектілейді), жазбаға сүйеніп мәтін мазмұнын түсіндіреді; |
Экологиялық мәдениет | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрау. |
1)Сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданады; | |
Мұхит – тіршілік мекені | Мұхит әлемі | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қысқаша түртіп жазу (конспектілеу), жазбаға сүйеніп мәтін мазмұнын түсіндіру. |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (баспасөз парағы) құрылымы мен рәсімделуін, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін біледі; |
Мұхиттағы экологиялық проблемалар | 1) Мәтін ішіндегі күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Ұлттық таным және мерекелер | Ұлттық мерекелер | 1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1)Шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда | Сауда тарихы | 1) Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында қолданылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіндіреді. |
1)Қолданылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын талдайды; |
Сауда мәдениеті | 1) Мәтіндегі бөлімдердің, абзацтардың орналасу тәртібін, ақпараттың тақырыппен байланысын анықтау. |
1) Бөлімдердің, абзацтардың орналасу тәртібін, ақпараттың тақырыппен байланысын анықтайды, оған түсініктеме береді; | |
Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне | Қазақстандағы бұқаралық ақпарат құралдары | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру. |
1)Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік саясат | 1) Мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды анықтай отырып, факті мен көзқарасты ажырату, мәтін идеясымен байланысын анықтау. |
1)Негізгі және қосымша ақпараттарды анықтай отырып, факті мен көзқарасты ажыратады, мәтін идеясымен байланысын анықтайды; | |
Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар | Қауіпті қалдықтар | 1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1)Прозалық шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Жер тағдыры ел тағдыры | 1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазу. |
1)Деректі ақпаратты толық анықтап, негізгі ойға өз көзқарасын білдіреді және оны бағалайды; | |
Әлеуметтік теңсіздік: адам құқықтары және көмек | Әлеуметтік теңсіздік | 1) Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында қолданылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын ажырату. |
1)Мәтіннен автордың көзқарасын (негізгі ойын) негіздейтін аргументтерді талдай отырып, астарлы ойды анықтайды; |
Әлеуметтік теңсіздік тудыратын факторлар | 1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселені талдау және кейіпкерлерді шынайы өмірмен салыстырып бағалау. |
1) ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрайды, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыға әсер етеді; | |
Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы | Зиянды әдеттер | 1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1) Шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Салауатты өмір салты | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік | Сандық технология | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру. |
1) Мәтін бойынша болжам жасайды, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
Интернеттің пайдасы мен зияны | 1) Пікірталастың "пікірталас -монолог", "пікірталас-диалог", "пікірталас-полилог" түрлерінде сенімді және еркін сөйлеу. |
1) Пікірталастың түрлері бойынша сенімді және еркін сөйлеу; | |
Қоғам және заң | Ата Заң | 1) Драмалық, прозалық, поэзиялық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1) Драмалық, прозалық, поэзиялық шығарманы тыңдайды, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Құқықбұзушылық және қылмыс | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1)Күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік | Әлеуметтік теңсіздік | 1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру. |
1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселені анықтайды және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырады; |
Қоғамның әлеуметтік құрылымы | 1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау. |
1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты анықтайды, қолданылу мақсатын талдайды; | |
Экология. Мұнай және атомдық индустрия | Қазақстандағы мұнай өндірісі | 1) Мәтін бойынша автор позициясын және көтерілген мәселеге қарым-қатынасын, тыңдаушыға ықпал ету тәсілін талдай отырып, негізгі ойды анықтау. |
1)Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында және мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіндіреді; |
Қазақстандағы атом өнеркәсібі | 1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау. |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдерді ажыратады, ауызша мәтін құрауда дұрыс қолданады; | |
Тіл. Өнер. Әдебиет. | Өнер алды – қызыл тіл | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау. |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қысқаша жазады (конспектілейді); |
Әдебиет – өнер айнасы | 1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1)Мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтайды; | |
Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі | Жұмыссыздық мәселесі | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қысқаша түртіп жазу (конспектілеу) және берілген ақпараттарды жүйелеу. |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қанықтайды, қысқаша түртіп жазды (конспектілейді); |
Еңбек етсең ерінбей | 1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (үндеу) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау. |
1) Берілген мәтіннің стилін анықтап, құрылымы мен рәсімделуін нақтылайды; | |
Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі | Тәуелсіздік тарихы | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау, негізгі ойды анықтау. |
1) Көркем шығарманы тыңдайды, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасайды; |
Тәуелсіз ел келешегі | 1) Ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монолог пен диалог құрастыру, көпшілік алдында сөз сөйлеуде сенімді және еркін сөйлеу. |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монолог пен диалог құрастырады; | |
Ұлттық театр – өнер ордасы | Сахна –өмір айнасы | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Туризм: Экотуризм | Туризм | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Қазақстандағы экотуризм | 1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану. |
1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолданады; | |
Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі | Отбасы құрылымы | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Қазақ отбасыларындағы гендерлік мәселелер | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелеу. |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелейді; | |
Жастар мәселесінің түйіткілдері | Ел болашағы - жастар | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау. |
1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттайды; |
Жастар мәселесінің түйіткілдері. | 1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтап, көтерілген мәселеге баға беру, өзіндік көзқарасын жүйелі, дәлелді жеткізу. |
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтап, көтерілген мәселеге баға береді, өзіндік көзқарасын жүйелі, дәлелді жеткізеді; | |
Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты | Жаһандық миграция | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелеу. |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелейді; |
Қазақ халқының көші-қон тарихы | 1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау. |
1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтап, олардың қолданылу мақсатын талдайды; | |
Толерант | Толеранттылық – бейбітшілік кепілі | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау. |
1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасайды; |
Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік | Отан қорғау - парыз | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігі | 1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру. |
1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға береді және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырады; | |
Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші | Бос уақытты жоспарлау | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтай біледі; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 25-қосымша |
Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу - ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс тілі" оқу пәнін оқытудың мақсаты - білім алушылардың құзыреттілігін (тілдік, лингвистикалық, коммуникативтік, мәдениеттану) дамыту, дүниетанымын қалыптастыру, оның көркемдік-эстетикалық дамуын, түрлі әлеуметтік-мәдени, әлеуметтік-экономикалық, әлеуметтік-құқықтық, ғылыми-техникалық, оқу-кәсіптік ақпараттарды салаларында пайдалану мүмкіндігіне; әлемдік білім беру кеңістігін дамыту жолдарын бағдарлауға көмектесу болып табылады.
"Орыс тілі" пәні әртүрлі деңгейдегі құралдарды пайдалану нормаларын ескере отырып, тіл туралы қалыптасқан білім негізінде сөйлеу қызметінің барлық түрлері (тыңдалым, айтылым, оқылым және жазылым) бойынша білім алушылардың функционалдық/оқу сауаттылығын жетілдіру, олардың кәсіби және қарым-қатынастың өзге де салаларында тиімді сөйлеу қызметін жандандыру арқылы шығармашылық белсенді тұлға болып дамуына ықпал ету.
Пәнді оқыту барсында қазіргі заманғы орыс әдеби тілі, оның қазіргі заманғы полиэтникалық және көптілді Қазақстан жағдайында нақты жұмыс істеуі қарастырылады.
3. Оқу пәнін іске асыру келесі міндеттерді қарастырады:
1) орыс тілі туралы білімді пайдалану, әдеби тіл нормаларын (орфоэпиялық, орфографиялық, лексикалық және грамматикалық) және әртүрлі деңгейдегі кәсіби, басқа салалардағы және коммуникациялық процестерде ауызша және жазбаша тілде сөйлеу этикеті ережелерін сақтау;
2) ақпаратты алудың ақпараттық іздеу, алу және түрлендіру дағдыларын жетілдіру;
3) сөздік қорын байыту және академиялық тілдің қолданылатын грамматикалық құралдарының шеңберін кеңейту;
4) сыни ойлау дағдыларын жетілдіру: алынған ақпаратты талдау, синтездеу, бағалау, түсіндіру;
5) коммуникативтік міндеттерге байланысты оқытудың әртүрлі түрлерін пайдалану;
6) тыңдау және сөйлеу дағдыларын жетілдіру;
7) көпшілік алдында сөйлеудің әртүрлі жанрларында монологиялық сөз құра білу, қарым-қатынас жағдайына сәйкес нормативтілік тұрғыдан тілдік құралдарды сыни тұрғыдан бағалау және таңдау қабілеттерін жетілдіру;
8) мәселені шешу жолдарын ұсына отырып, табысты диалогтік қарым-қатынас жасау, түрлі салаларда және коммуникативтік жағдайларда пікірталас жүргізу дағдыларын жетілдіру;
9) әр түрлі жанрдағы мәтіндерді жасау кезінде стилистикалық сауаттылықты жетілдіру; жеке авторлық стильді қалыптастыру; мәтінді түзету және редакциялау мүмкіндігін; жеке авторлық стильді қалыптастыру;
10) орыс тілінің ұлттық-мәдени ерекшелігі, орыс, қазақ және басқа да халықтардың мәдениеті туралы түсініктерді кеңейту;
11) тілге қарым-қатынас құралы, білім көзі, рухани-адамгершілік құндылық ретінде, қоғамда табысты әлеуметтенуге ықпал ететін тілдік капитал ретінде саналы қатынасты тәрбиелеу.
Грамматикалық материал сөйлеу тақырыптары аясында оқытылады. Тілді оқыту басқа пәндермен интеграция арқылы, әр түрлі пәндік салалардағы мәтіндерді қолдану, академиялық тілді дамыту арқылы жүзеге асырылады.
4. Оқу пәнінің мазмұны 4 бөлімнен тұрады:
1) тыңдалым және айтылым;
2) оқылым;
3) жазылым;
4) сөйлеу нормаларын сақтау.
Тыңдалым және айтылым: мәтіннің негізгі және егжей-тегжейлі ақпаратын түсіну; факт пен пікірдің айырмашылығы; автордың позициясына сыни көзқарас білдіру; вербалды емес қарым-қатынас құралдарын ескере отырып, негізгі ойды анықтау; мәтін авторының мақсаты мен ұстанымына сүйене отырып, негізгі ойды анықтау; мәтінде көтерілген мәселе бойынша мазмұнды болжау; пікірталасқа қатысу, өз ұстанымын дәлелдеу, мәселені шешудің әртүрлі жолдарын ұсыну; кеңейтілген монолог құру (берілген тақырып бойынша пайымдау, сендіру), қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени және оқу-ғылыми салалар шегінде кемінде 3 микротақырыпты қамту; тыңдалған материалды ақпараттың дұрыстығы, өзектілігі тұрғысынан бағалау, өз пікірін білдіру.
Оқылым: әр түрлі мәтіндердің негізгі, егжей-тегжейлі, жасырын ақпаратын түсіну, авторлық позицияны сыни бағалау; мәтінде қамтылған ақпараттың басқа көздерден алынған ақпарат/жеке тәжірибемен байланысы барын; мәтіннің негізгі ойының берілуіндегі ескертпелер, иллюстрациялар, субтитрлер, түс, қаріптердің әртүрлілігін, дыбыс пен графикалық кескіндерін, гиперсілтемелердің рөлін анықтау; мәтіндегі арнайы лексика, аббревиатура, перифраза, тұспалдау, эвфемизмдер және басқа да мәнерлілік құралдарының қолданылуын түсіну; әр түрлі жанрдағы мәтіндердің типтерін, белгілері мен тілдік ерекшеліктерін, ғылыми-танымал ішкі стильдегі мәтіндердің ерекшеліктерін (эссе, очерк, мақала), публицистикалық стильді (ескерту, пресс-релиз, жол очерктері) анықтау; оқылған мәтін бойынша зерттеу үшін сұрақтар мен идеяларды тұжырымдау; оқылған мәтінге байланысты сканерлеу және егжей-тегжейлі оқу әдістерін қолдану оқырман өзіне қоятын коммуникативті міндеттерді қарастыру; әртүрлі көздерден ақпаратты алу және синтездеу, әртүрлі көзқарастарды салыстыру; тақырыпты, негізгі ойды, проблеманы, мақсатты, мақсатты аудиторияны, автордың ұстанымын ескере отырып, мәтіндердің стилистикалық ерекшеліктерін (композициялық, тілдік және жанрлық) салыстыру; сөйлемнің, абзацтың мазмұнын түсіндіру, оны тақырыппен, негізгі идеямен, авторлық позициямен байланыстыру.
Жазылым: жоспардың әртүрлі түрлерін, оның ішінде атаулы және сұраулы түрлерін құрастыру; тыңдалған, оқылған және аудиовизуалды материалдың мазмұнын баяндау, негізгі ойды сақтай отырып, бастапқы материалды парафразалау; ақпаратты график, кесте, диаграмма, схема, инфографика, оның ішінде АКТ көмегімен ұсыну; ғылыми-танымал ішкі стильдің мәтіндерін (эссе, мақала), публицистикалық стиль (ескерту, пресс-релиз, жол нобайы) жасау; мақсат, мақсатты аудиторияны және сөйлеу жағдайын ескере отырып, эссенің әртүрлі түрлерін, оның ішінде сыни эссе жазу, ғылыми және публицистикалық әдебиеттерді талдау, автормен келісімін/келіспеушілігін білдіру және негіздеу; оқырманға әсер ету құралдарын пайдалана отырып, әртүрлі жанрдағы мәтін-сипаттамалар мен мәтіндер-әңгімелер жазу; мақсат, мақсатты аудиторияны, жағдайды ескере отырып, мәтіндегі барлық кемшіліктерді түзету және редакциялау қарым-қатынас және оқырманға әсер ету.
Сөйлеу нормаларын сақтау: орфографиялық нормаларды сақтау; қарым-қатынастың мақсаты мен жағдайына сәйкес ресми іскерлік стильдің, публицистикалық және ғылыми стильдердің, стилистикалық фигуралардың лексикасын қолдану; сөзжасамдық және морфологиялық (абстрактілі семантика етістіктерін, қазіргі заманның жетілмеген етістіктерін қолдану) нормаларды сақтау; қарапайым, қарапайым күрделі және күрделі сөйлемдерде тыныс белгілерін қолдану.
5. Оқу пәнінің мазмұны 3 бөлімнен тұрады: "Мәтінді түсіну және жауап беру", "Мәтінді талдау және түсіндіру", "Бағалау және салыстырмалы талдау".
6. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
7. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96 -120 сағаттан (3-4 кредиттан) тұрады.
8. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Наименование разделов, подразделов и тем | Количество часов | ||
Всего | Занятия | ||
Теоретические | Практические | ||
Раздел 1. Толерантность и диалог межнациональных культур. | |||
1.1.Толерантность и диалог. Лексика и культура речи. | + | + | + |
Тема 1.1.1. Диалог культур в Казахстане. Формирование пространства в диалоге культур. Собственная модель единства и согласия между этносами Казахстана. Фразеологизмы. Риторические фигуры. | |||
Тема 1.1.2. Что такое толерантность. Толерантность и интолерантность. Виды интолерантности. Общественно-политическая лексика. Стилистические фигуры. | |||
Тема 1.1.3. Толерантность в современном мире. Лексика публицистического стиля. Жанры публицистического стиля. | |||
Тема 1.1.4. Толерантная личность. Толерантность – цивилизованная норма жизни. Использование стилистических фигур в речи. | |||
Раздел 2. Физика в современном мире: возможное и невозможное в природе. | |||
2.1. Физика и природа. Лексика. Синтаксис и пунктуация. | + | + | + |
Тема 2.1.1. Физика и природа. Специальная лексика. Сложные слова. Глаголы несовершенного вида настоящего времени. Предложения с вводными конструкциями. | |||
Тема 2.1.2. Достижения современной физики в нашей жизни. Научные достижения казахстанских ученых в области физики. Производные предлоги. Узкоспециальные термины. Глаголы с абстрактным значением. | |||
Тема 2.1.3. Сделайте свое открытие в физике. Современные открытия в физике, которые изменили мир. Роль физики в будущей моей профессии. Знаки препинания в предложениях с обособленными дополнениями. | |||
Раздел 3. Настоящее и будущее цифровых технологий. | |||
3.1. Цифровые технологии. Лексика. Морфология. Синтаксис и пунктуация. | + | + | + |
Тема 3.1.1. Что такое цифровые технологии? Настоящее и будущее цифровых технологии в Казахстане. Знаки препинания в предложениях с обособленными определениями. | |||
Тема 3.1.2. Цифровые технологии в нашей жизни. Цифровая техника в моей будущей профессии. Знаки препинания в предложениях с обособленными обстоятельствами. | |||
Тема 3.1.3. Цифровой Казахстан. Роль цифровизации в технико-технологическом направлении экономики. Знаки препинания в предложениях с обособленными обстоятельствами, определениями, выраженными существительными с предлогами. | |||
Раздел 4. Биотехнологии для жизни. | |||
4.1. Что такое биотехнология? Лексика. Морфология. Синтаксис и пунктуация. | |||
Тема 4.1.1. Что такое биотехнология? Этапы развития биотехнологии как наука. Морально-этические проблемы развития биотехнологии. Знаки препинания в сложносочиненных предложениях. | |||
Тема 4.1.2. Направления биотехнологии. Развитие биотехнологии в Казахстане. Знаки препинания при уточняющих членах предложениях. | |||
Тема 4.1.3. Профессии в биотехнологии. Биотехнолог, нанотехнолог – профессии будущего. | |||
Раздел 5. Глобальные проблемы энергетики. | |||
5.1. Глобальные проблемы энергетики и пути их решений. Лексика. Морфология. Синтаксис и пунктуация. | + | + | + |
Тема 5.1.1. Причины глобальных проблем энергетики. Развитие энергетики в Казахстане. ГРЭС в Казахстане. Знаки препинания в сложноподчиненных предложениях с придаточной определительной. | |||
Тема 5.1.2. Пути решения глобальных проблем энергетики. Альтернативные источники энергии, применяемые в технике. Употребления производных предлогов в речи. | |||
Тема 5.1.3. "Энергия будущего Казахстана". Современная электроэнергетика: тенденции и проблемы развития в Казахстане. Знаки препинания в сложноподчиненных предложениях с придаточной изъяснительной. | |||
Раздел 6. Экология: нефтяная и ядерная промышленность. | |||
6.1. Экологические проблемы. Культура речи. Морфология. Синтаксис. | + | + | + |
Тема 6.1.1. Экологические проблемы в нефтяной промышленности. Экологическая безопасность нефтяной промышленности Казахстана. Способы образования слов. | |||
Тема 6.1.2. Пути решения экологических проблем нефтяной промышленности. Императивные (побудительные) предложения | |||
Тема 6.1.3. Экологические проблемы ядерной промышленности. Экологические проблемы земли Казахстана. Казахстан без ядерного оружия. Глаголы несовершенного вида настоящего времени. | |||
Раздел 7. Молодежная культура: проблемы молодого поколения. | |||
7.1. Молодежная культура в обществе. Фразеология и культура речи. Морфология. Синтаксис и пунктуация. | + | + | + |
Тема 7.1.1. Молодежная культура в обществе. Молодежные программы в Казахстане. Саморазвитие – качество современной молодежи. Знаки препинания в бессоюзных сложных предложениях. | |||
Тема 7.1.2. Проблемы поколения Z. Поколение Z – кто они, как их понимать и принимать? Безличные предложения. Прилагательные в превосходной степени. | |||
Тема 7.1.3. Как реализовать себя в жизни. Речевая культура современной молодежи. Культура технической речи. Употребление безличных предложений. Крылатые фразы. | |||
Тема 7.1.4. Проблема выбора профессии. Профессии технико-технологического направления в современном мире. Фразеологизмы, пословицы. | |||
Раздел 8. Экономика и ее роль в обществе. | |||
8.1. Что такое экономика? Синтаксис и пунктуация. | + | + | + |
Тема 8.1. Что такое экономика? Знаки препинания в предложениях с однородными, обособленными членами, вводными конструкциями. | |||
Тема 8.2. Цифровая экономика Казахстана. Умный дом: реальность и перспектива. Знаки препинания в сложных предложениях. | |||
Раздел 9. Наука и этика: киборги и клоны. | |||
9.1. Что такое этика науки? Развитие искусственного интеллекта. Лексика. Синтаксис и пунктуация. Стилистика. | + | + | + |
Тема 9.1.1. Что такое этика науки? Развитие технических наук в Казахстане. Общенаучная лексика. Термины. Технические термины. Употребление пассивных конструкций. | |||
Тема 9.1.2. Этика клонирования. Отношение общества к клонированию человека. Знаки препинания в сложных предложениях с разными видами связи. | |||
Тема 9.3. Этические проблемы появления киборгов. Киборги: миф или реальность? Употребление терминов и общенаучной лексики. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Толерантность и диалог межнациональных культур | Толерантность и диалог. Лексика и культура речи | 1)Создавать тексты различных типов и жанров, публицистического стиля (заметка, пресс-релиз). |
1)Понимает основную и детальную информацию текстов разных жанров, различая факт и мнение; |
4) излагать содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала в виде развернутых и сжатых планов, полного или сжатого пересказа, тезисов, резюме, конспектов. |
1) Использует лексику, публицистического, научного стиля в соответствии с целью и ситуацией общения; | ||
Физика в современном мире: возможное и невозможное в природе | Физика и природа. Лексика. Синтаксис и пунктуация | 1)Участвовать в дебатах, аргументируя собственную позицию. |
1)Выделяет основную мысль, используя невербальные средства общения; |
2)прогнозировать содержание по проблеме, поднимаемой в тексте; |
1)Определяет основную мысль, учитывая невербальные средства общения; | ||
4) создавать тексты различных типов и жанров публицистического стиля (заметка, резюме, пресс-релиз). |
1)Применяет перифразы, аллюзии, эвфемизмы и других средства выразительности в тексте; | ||
Настоящее и будущее цифровых технологий | Цифровые технологии. Морфология. Синтаксис и пунктуация | 1) Создавать тексты различных типов и жанров научно-популярного, научно-технического подстиля (статья, разные виды эссе, очерк, конспект). |
1) Сопоставляет информацию из научной, технической и публицистической литературы; |
1) Оценивать прослушанный материал с точки зрения достоверности, актуальности информации, выражая собственное мнение. |
1)Дает оценку прослушанному материалу с точки зрения достоверности, актуальности информации; | ||
1) Извлекать и синтезировать информацию из различных источников, сопоставлять разные точки зрения. |
1)Получает информацию из различных источников; | ||
1) Излагать содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала. | 1)Передает содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала в виде развернутых и сжатых планов, сжатого и полного пересказа, в виде тезисов и резюме, конспекта. | ||
Биотехнологии для жизни | Что такое биотехнология? Лексика. Морфология. Синтаксис и пунктуация | 1) Оценивать прослушанный материал с точки зрения достоверности, актуальности информации, выражая собственное мнение. |
1)Дает оценку прослушанному материалу с точки зрения достоверности, актуальности информации; |
1) участвовать в дебатах, аргументируя собственную позицию. |
1)Выделяет основную мысль, используя невербальные средства общения; | ||
1) извлекать и синтезировать информацию из различных источников. |
1)Использует информацию из различных источников; | ||
1) интерпретировать содержание предложения, абзаца, соотнося его с темой, основной идеей, авторской позицией. |
1) Объясняет и сравнивает содержание предложения, абзаца с темой, основной идеей, авторской позицией; | ||
1) писать разные виды эссе, творческие работы (фрагмент/фрагменты текста), являющиеся определҰнными композиционными элементами. |
1)применяет средства ИКТ для передачи информации в виде графика, таблицы, диаграммы, схемы, инфографика; | ||
Глобальные проблемы энергетики | Глобальные проблемы энергетики и пути их решений. Лексика. Морфология. Синтаксис и пунктуация | 1) Строить развернутый монолог (рассуждение на заданную тему, убеждение), включающий не менее 3-х микротем в пределах технико-технологического направления. |
1)Дает оценку прослушанному материалу с точки зрения достоверности, актуальности информации; |
1) Сравнивать стилистические особенности текстов (композиционные, языковые и жанровые) учитывая тему, основную мысль, проблему, цель, целевую аудиторию, позицию автора. |
1)Создает тексты различных жанров научно-технического подстиля (статья, эссе, очерк, конспект), публицистического стиля (заметка, пресс-релиз); | ||
1) писать тексты-описания и тексты-повествования в различных жанрах, используя средства воздействия на читателя. |
1) Определяет и выбирает средства воздействия на читателя при создании текстов различных жанров; | ||
1) использовать лексику официально-делового стиля, публицистического и научно-технического стилей, стилистические фигуры в соответствии с целью и ситуацией общения. |
1)Употребляет лексику официально-делового стиля в соответствии с целью и ситуацией общения; | ||
Экология: нефтяная и ядерная промышленность | Экологические проблемы. Культура речи. Морфология | 1)Оценивать прослушанный материал с точки зрения достоверности, актуальности информации, выражая собственное мнение. |
1)Дает оценку прослушанному материалу с точки зрения достоверности, актуальности информации; |
1) интерпретировать содержание предложения, абзаца, соотнося его с темой, основной идеей, авторской позицией. |
1)Передает содержание предложения, абзаца; | ||
1) писать разные виды эссе, в том числе критическое, анализируя научную и публицистическую литературу, выражая и обосновывая свое согласие/несогласие с автором. |
1) Сопоставляет научно-техническую и публицистическую литературу; | ||
1) понимать основную и детальную информацию текста, определяя позицию автора и скрытый смысл текста; определять целевую аудиторию, жанры. |
1)Различает основную и детальную информацию текста; | ||
1) прогнозировать содержание текста по таблицам и схемам. |
1)Выносит суждение о содержании текста по таблицам; | ||
1) понимать главную, детальную, скрытую информацию сплошных и несплошных текстов, критически оценивая авторскую позицию и скрытый смысл текста. |
1)Создает разные виды плана; | ||
1) излагать содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала в виде развернутых и сжатых планов, тезисов, резюме, конспектов, аннотаций, сообщений, докладов. |
1) Передает содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала в виде развернутых планов, тезисов, конспектов резюме, аннотаций, сообщений, докладов; | ||
Молодежная культура: проблемы молодого поколения. Фразеология и культура речи |
Молодежная культура в обществе. Морфология. | 1)Строить развернутый монолог для публичного выступления технико-технологического направления. |
1)Применяет разные виды чтения в зависимости от коммуникативных задач, которые ставит перед собой читающий; |
1) создавать тексты различных типов и стилей (аннотация, статья, репортаж, публичное выступление) уместно использовать цитирование. |
1)Составляет тексты различных типов и стилей (аннотация, статья, репортаж, публичное выступление); | ||
Экономика и ее роль в обществе | Что такое экономика? Синтаксис и пунктуация | 1) Определять типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров, стилей и подстилей. |
1) Понимает скрытый смысл текста; |
1) участвовать в деловой беседе. |
1) Обсуждает пути решения проблемы в деловой беседе; | ||
1) формулировать вопросы для исследования и гипотезы по прочитанному тексту. |
1) составляет вопросы для исследования по прочитанному тексту; | ||
1) создавать тексты различных типов и стилей. |
1)Составляет аннотацию, статью, репортаж, публичное выступления (по выбору обучающегося); | ||
1) писать разные виды эссе, предлагая и обосновывая собственные пути решения данной проблемы; |
1)исследует проблему, представленную в научной, технической, публицистической литературе; | ||
Наука и этика: киборги и клоны |
Что такое этика науки? Лексика. |
1)Строить развернутый монолог для публичного выступления в рамках технико-технологической и учебно-научной сфер; |
1) Употребляет специальную лексику в соответствии с целью и ситуацией общения; |
1) Прогнозировать содержание текста по таблицам и схемам. |
1) Выдвигает предположение о содержании текста по таблицам; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 26-қосымша |
Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу- ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс әдебиеті" пәнінің мақсаты - білім алушыларды орыс және әлемдік көркем әдебиеттің байлығымен таныстыру, олардың әдебиет туындылары мен онда көрініс тапқан өмір құбылыстарын эстетикалық қабылдау және бағалау қабілетін дамыту, эстетикалық талғамдарды, қажеттіліктерді, азаматтық идеялық-адамгершілік позицияны қалыптастыру.
Бұл пәнді оқыту тұлғаның интеллектуалды-адамгершілік және дүниетанымдық дамуына, озық заманауи технологияларды игеруге әсер етуі керек, олардың қолданылуы мен трансферті жеке кәсіби және мансаптық өсуді қамтамасыз ете алады.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді шешуді көздейді:
1) Орыс тілі туралы білімді қолдану, әдеби тілдің нормаларын (орфоэпиялық, орфографиялық, пунктуациялық, лексикалық, грамматикалық, стилистикалық) және қарым-қатынастың әртүрлі салалары мен жағдайларында ауызша және жазбаша тілде сөйлеу этикеті ережелерін сақтау;
2) қазіргі әлемнің жаһандануы жағдайында әдебиеттің рухани мұра ретіндегі құндылығын түсінуді қалыптастыру;
3) сыни талдау, салыстыру, жалпылау дағдыларын жетілдіру, ұқсастықтар мен себеп-салдарлық байланыстарды белгілеу, құбылыстарды жіктеу, шығармаларды талдау негізінде логикалық және сыни пайымдаулар, ойлар мен қорытындылар құру;
4) оқудың рухани және зияткерлік қажеттілігін қалыптастыру, әрбір білім алушының шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып, мәтінді сыни оқу және түсіндіру дағдыларын жетілдіру;
5) әр түрлі жанрдағы шығармалардың идеялық-көркемдік, әлеуметтік-тарихи және рухани-эстетикалық аспектілерін терең түсіну, талдау негізінде коммуникативтік дағдыларды дамыту;
6) зерттеу мәдениеті саласында құзыреттілігін көрсете отырып, шығарма, әдеби-сын мақалалардың мазмұнын ауызша немесе жазбаша түрде бағалау дағдыларын жетілдіру;
7) әдеби құбылыстарды контекстік қарау қабілеттерін, әдеби фактілерді салыстыру, ұқсастықтар жасау, әдеби параллельдер құру қабілетін жетілдіру;
8) болашақ кәсіби қызметтің мәні мен әлеуметтік маңыздылығын түсіну, оған тұрақты қызығушылық таныту.
4. Оқу пәнінің мазмұны 3 бөлімнен тұрады: "Мәтін бойынша түсіну және жауаптар беру", "Мәтінді талдау және түсіндіру", "Бағалау және салыстырмалы талдау".
"Мәтін бойынша түсіну және жауаптар беру" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) терминдерді түсіну;
2) көркем шығарманы түсіну;
3) жатқа оқу және дәйексөз;
4) жоспар құру;
5) қайталау;
6) сұрақтарға жауаптар.
"Мәтінді талдау және түсіндіру" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) жанр;
2) тақырып және идея;
3) композиция;
4) эпизодтарды талдау;
5) батырлардың сипаттамасы;
6) әр түрлі формадағы шығарманың көркемдік әлемі;
7) автордың көзқарасы;
8) көркемдік-бейнелеу құралдары;
9) шығармашылық жазу.
"Бағалау және салыстырмалы талдау" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) көркем шығарманы бағалау;
2) көркем шығарманы басқа өнер түрлерімен (хореография, кескіндеме, сәулет, музыка және т. б.) салыстыру
3) әдебиет туындыларын салыстыру;
4) мәлімдемелерді бағалау.
"Орыс әдебиеті" оқу пәнінің мазмұны оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған.
Оқу пәнінің мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:
- Артық адамдар;
- Біздің заманымыздың батылары;
- Адам және құқық;
- Отбасылық құндылықтар;
- Өзгеріс дәуіріндегі адам;
- Тоталитарлық режим дәуіріндегі адам;
- Адамдардың тағдырындағы соғыс;
- Моральдық таңдау тақырыбы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Занятия | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Раздел 1. Лишние люди. | |||
1.1. Образы "лишних людей" в русской литературе. | + | + | + |
Тема 1.1.1. А. С. Пушкин. "Евгений Онегин". | |||
Тема 1.1.2 А.С. Пушкин "Евгений Онегин". Жанр и композиция романа. | |||
Тема 1.1.3 Татьяна – любимая героиня Пушкина. | |||
Тема 1.1.4. И. А. Гончаров "Обломов". | |||
Раздел 2. Герой нашего времени. | |||
1.2. Образ современника в литературе XIX-XX вв. | + | + | + |
Тема 2.1.1. М. Ю. Лермонтов. "Герой нашего времени". | |||
Тема 2. 1.2 Человек трагической судьбы. | |||
Раздел 3. Человек и право. | |||
3.1. Вопросы нравственных ценностей в русской литературе. | + | + | + |
Тема 3.1.1. Ф. М. Достоевский. "Преступление и наказание". | |||
Тема 3.1.2. Теория Раскольникова. | |||
Тема 3.1.3. Н. А. Островский. "Бесприданница". Образ Ларисы Гадаловой. | |||
Тема 3.1.4. Тема торга и власти денег в произведении Н.А. Островского "Бесприданница". | |||
Раздел 4. Семейные ценности. | |||
4.1. "Мысль семейная" в русской литературе. | + | + | + |
Тема 4.1.1. Л. Н. Толстой. Роман-эпопея "Война и мир". | |||
Тема 4.1.2. Система образов в романе "Война и мир". | |||
Тема 4.1.3 А. В. Вампилов. "Старший сын". | |||
Раздел 5. Человек в эпоху перемен. | |||
5.1. Значимость культурных ценностей на примере произведений русской и мировой литературы. | + | + | + |
Тема 5.1.1. М.А. Шолохов "Донские рассказы". | |||
Тема 5.1.2. Роман "Тихий Дон" (обзор). | |||
Тема 5.1. 3. "Серебряный век" русской литературы. | |||
Тема 5.1.4. С.А. Есенин. Лирика. | |||
Тема 5.1.5. С.А. Есенин. Поэма "Анна Снегина". | |||
Тема 5.1.6. А. Блок Поэмы. Цикл "Стихи о Прекрасной Даме". | |||
Тема 5.1.7. А. Блок. Лирика. | |||
Раздел 6. Человек в эпоху тоталитарного режима. | |||
6.1. Восприятие социального заката как необходимость говорить правду о своем времени. | + | + | + |
Тема 6.1.1. А. Ахматова. Лирика. | |||
Тема 6.1.2. А. Ахматова. Поэма "Реквием". | |||
Тема 6.1.3. А. Рыбаков "Дети Арбата". | |||
Тема 6.1.4. Проблема нравственного выбора. | |||
Тема 6.1.5. М. Цветаева. Лирика. | |||
Раздел 7. Война в судьбах людей. | |||
7.1. Проблема нравственного выбора в экстремальных условиях. | + | + | + |
Тема 7.1.1. В. Быков "Сотников". | |||
Тема 7.1.2. В. Быков "Сотников". Образы Сотникова и Рыбака. | |||
Тема 7.1.3. Б.Л. Васильев "А зори здесь тихие". | |||
Тема 7.1.4. "У войны не женское лицо". | |||
Тема 7.1.5. Жизненная судьба писателя- фронтовика В.Л. Кондратьев. | |||
Тема 7.1.6. В.Л. Кондратьев повесть "Сашка". | |||
Тема 7.1.7. Твардовский. Военная лирика. | |||
Тема 7.1.8. А.Т. Твардовский "Василий Теркин". | |||
Тема 7.1.9.Н.А. Заболоцкий. "В этой роще березовой". | |||
Тема 7.1.10.Б. Окуджава Лирическая поэзия. | |||
Тема 7.1.11.Б. Окуджава "До свидания, мальчики". | |||
Тема 7.1.12. В.С. Высоцкий "Он не вернулся из боя". | |||
Тема 7.1.13. Е. Евтушенко "Хотят ли русские войны". | |||
Раздел 8. Тема нравственного выбора. | |||
8.1. Личность и современность. Тема свободы. | + | + | + |
Тема 8.1.1. А.В. Вампилов "Утиная охота". | |||
Тема 8.1.2. А.В. Вампилов "Утиная охота". | |||
Тема 8.1.3. Поэты-шестидесятники. Феномен "громкой" поэзии. | |||
Тема 8.1.4. Поэты-шестидесятники. А.А. Вознесенский. | |||
Тема 8.1.5. Лирика Р.И. Рождественского. | |||
Тема 8.1.6. Лирика Л.И. Мартынова. | |||
Тема 8.1.7.О. Сулейменов. Лирика. "Маме". | |||
Тема 8.1.8.О. Сулейменов. Лирика. Поэмы. | |||
Тема 8.1.9. Вечность и современность в поэзии Б.М. Канапьянова. | |||
Тема 8.1.10. Б.М. Канапьянов "Нить памяти". | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Лишние люди | Образы "лишних людей" в русской литературе | 1) Понимать содержание художественного произведения, его проблематику, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному. | 1)Понимает содержание художественного произведения, выражая своҰ отношение к услышанному или прочитанному. |
1) Понимать термины: золотой век, онегинская строфа, мотив, роман в стихах, фабула; |
1)Использует в литературоведческом анализе произведений термины: золотой век, онегинская строфа, мотив, роман в стихах, фабула; | ||
1) Характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей. |
1)Оставляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
1) Давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на текст произведения, выражая собственное мнение о теме и образах. |
1)Аргументирует авторскую позицию; | ||
Герой нашего времени | Образ современника в литературе XIX-XX вв. | 1) Понимать содержание художественного произведения, его проблематику, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному. |
1)Анализирует художественное произведение; |
1) Находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции. | 1)Воспроизводит наизусть цитаты из произведений М.Ю. Лермонтова. | ||
1) Определять роль композиции в раскрытии идеи произведения, образов героев; |
1)Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
1) Анализировать художественный мир произведения, представляя идею или взаимоотношения героев в различных формах представления информации (символы, формулы, законы, буктрейлеры). |
1) Высказывает свое отношение о значимости прочитанного произведения в творческих работах; | ||
Человек и | Вопросы нравственных ценностей в русской литературе | 1) Давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на текст произведения, выражая собственное мнение о теме и образах. |
1)Аргументирует авторскую позицию; |
1) Анализировать эпизоды, определяя их роль и место в композиции произведения, объяснять значение эпизода для раскрытия идейно-тематического замысла. |
1) Вычленяет тему и проблему произведения на основе его анализа; | ||
1) определять тематику и проблематику произведения, опираясь на художественные особенности текста. | 1)Вычленяет тему и проблему произведения на основе его анализа. | ||
1) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей. |
1)Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
1) Анализировать художественный мир произведения, представляя идею или взаимоотношения героев в различных формах представления информации (символы, формулы, законы, буктрейлеры). | 1) Презентует идейно-художественное своеобразие произведения через символы, формулы, законы, буктрейлеры. | ||
1) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, поясняя позицию автора примерами из текста. | 1)Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики. | ||
1) сопоставлять произведения (или фрагменты) русской, казахской и мировой литературы с точки зрения эстетического воздействия на читателя, объясняя общие и отличительные признаки. |
1)Сравнивает текст или его фрагменты с другими произведениями; | ||
Семейные ценности | "Мысль семейная" в русской литературе | 1) Понимать термины: золотой век, мотив, роман-эпопея, психологизм, фабула. | 1) Использует в литературоведческом анализе произведений термины: роман-эпопея, психологизм, фабула. |
1) Составлять план сочинения на литературные и свободные темы. | 1) Пишет сочинения на литературные темы, используя план. | ||
1) Пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание и используя образные средства. |
1)Передает содержание текста произведения или фрагмента путем творческого воспроизведения; | ||
1) Определять роль композиции в раскрытии идеи произведения, образов героев. | 1)Выявляет роль композиции в создании художественных образов произведения. | ||
1) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей. |
1)Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
Человек в эпоху перемен | Значимость культурных ценностей на примере произведений русской и мировой литературы | 1) Понимать термины: ретроспекция, серебряный век, имажинизм, символизм, акмеизм, футуризм. |
1)Различает литературоведческие термины, связанные с произведениями поэтов "серебряного века"; |
1) Давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на литературный материал, выражая собственное мнение о теме, проблеме, системе образов. |
1)Приводит доказательства в подтверждение собственных мыслей по прочитанному произведению; | ||
1) Определять жанр и его признаки (синкретический жанр), особенности лирики серебряного века. |
1)Выделяет и различает основные жанры лирики; | ||
1) Определять роль эпизода, его взаимосвязь с тематикой и проблематикой произведения на основе анализа художественных средств и приемов. |
1)Обосновывает роль и значение действующих лиц в структуре романа (поэмы); | ||
1) Определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением. | 1)Раскрывает авторское отношение к персонажам с опорой на текст произведения. | ||
1) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения. |
1)Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
1) Анализировать средства и приемы создания образов, художественного пространства и времени, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объяснять, с какой целью их использует автор. |
1)Обосновывает использование автором фигур речи и выразительных средств языка; | ||
Человек в эпоху тоталитарного режима | Восприятие социального заката как необходимость говорить правду о своем времени | 1) Понимать содержание художественного произведения и его роль в литературном процессе, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному; |
1) Анализирует художественное произведение; |
1) Самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с проблематикой и выражением авторской позиции. |
1)Воспроизводит наизусть цитаты, фрагменты, раскрывающие проблему произведения и авторское отношение к персонажам, идее произведения; | ||
1) Пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание, сохраняя авторское своеобразие. |
1)Раскрывает авторское отношение к персонажам с опорой на текст произведения; | ||
1) Определять жанр и его признаки (синкретический жанр), особенности военной поэзии, бардовской песни. |
1)Выделяет и различает основные литературные жанры и их признаки; | ||
1) Определять роль композиции в раскрытии авторского замысла (тематики, проблематики, образов героев). |
1)Различает композиционные элементы произведения; | ||
1) Характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения. |
1)Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; | ||
1) Писать творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения. |
1)Планирует и создает письменные работы на свободные темы с опорой на план; | ||
Война в судьбах людей | 1) Проблема нравственного выбора в экстремальных условиях | 1) Понимать содержание художественного произведения и его роль в литературном процессе, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному. |
1)Анализирует художественное произведение; |
1) Давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на литературный материал, выражая собственное мнение о теме, проблеме, системе образов. |
1)Строит доказательное высказывание с опорой на текст произведения; | ||
1) Самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с проблематикой и выражением авторской позиции. |
1)Воспроизводит наизусть цитаты, фрагменты, раскрывающие проблему произведения и авторское отношение к персонажам, идее произведения; | ||
1) Определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением. | 1) определяет воздействия произведения на читателя; Раскрывает авторское отношение к персонажам с опорой на текст произведения. | ||
1) Анализировать средства и приемы создания образов, художественного пространства и времени, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объяснять, с какой целью их использует автор. |
1)Обосновывает использование автором фигур речи и выразительных средств языка; | ||
1) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения. |
1)Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
1) Давать критическую оценку произведению с точки зрения нравственной и эстетической ценности, авторских приемов, объясняя собственное отношение к проблематике текста в форме устных и письменных высказываний. |
1) Определяет нравственную и эстетическую ценность произведения; | ||
Тема нравственного выбора | Личность и современность. Тема свободы | 1) Понимать термины: притча, "серьезная комедия", синдром, ретроспекция. |
1) Различает литературоведческие термины, связанные с произведениями А. Вампилова, О. Сулейменова; |
1) Писать творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения; | 1) Пишет эссе, сочинения на литературные темы, используя план. Планирует и создает письменные работы на свободные темы с опорой на план. | ||
1) пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание, сохраняя авторское своеобразие. | |||
1) Определять тематику и проблематику произведения, опираясь на художественные особенности текста. |
1) Выявляет тему и проблему произведения на основе его анализа; | ||
1) Сравнивать художественное произведение с произведениями других видов искусства, характеризуя сходства и различия, влияющие на целостное восприятие образов, оценивая степень эмоционального воздействия. |
1)Выделяет художественные особенности текста; | ||
1) Характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения. |
1)Составляет характеристику действующих лиц произведения; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 27- қосымша |
Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Орыс тілі және әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Орыс тілі және әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу - ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс тілі және орыс әдебиеті" оқу пәнін оқытудың мақсаты – көп деңгейлі тілдік құралдар жүйесін меңгеруге, орыс әдеби тілінің ережелері мен нормаларын, сөйлеу этикеті ережелерін сақтауға негізделген сөйлеу іс-әрекетінің дағдыларын жетілдіру, агроөнеркәсіптік салада қолданылатын білім алушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға ықпал ету.
Орыс тілін меңгеру, орыс және әлемдік әдебиеттермен танысу білім алушыларға тез өзгеретін әлемнің жағдайына бейімделуге, оқу және болашақ кәсіби қызметтегі ситуациялық-сөйлеу мінез-құлқын сәтті реттеуге; өз пікірін білдіру және негіздеу үшін әртүрлі ақпарат көздері мен заманауи ақпараттық технологияларды пайдалануға көмектеседі.
3. Оқу пәнін іске асыру мынадай міндеттерді қарастырады:
1) өмірдің әлеуметтік-мәдени, әлеуметтік-экономикалық, ғылыми-техникалық, білім беру және кәсіптік салаларында қарым-қатынас жасау үшін қажетті тыңдау, сөйлеу, оқу, жазу дағдыларын дамыту;
2) орыс тілінің нормалары мен ережелеріне сәйкес тілдік жүйенің бірліктері, оларды біріктіру, жұмыс істеу ережелері, синтаксистік құрылымдарды құрастыру дағдылары мен біліктіліктеі туралы білімді жетілдіру, сондай-ақ теориялық-әдеби ұғымдарды білу;
3) көркем мәтінді талдау, әдеби шығарманың түрі мен жанрын анықтау, бейнелеу - экспрессивті құралдардың рөлін сипаттау, шығарманың идеясы мен проблематикасын тұжырымдау қабілетін дамыту;
4) оқығанына өз көзқарасын білдіру, авторлық ұстанымын анықтау қабілетін дамыту;
5) орыс әдеби тілінің нормаларын ескере отырып, тиісті тақырыпқа үйлесімді мәтін (ауызша және жазбаша) құру дағдыларын жетілдіру;
6) ақпаратты іздеу, өңдеу және тіркеумен байланысты дағдылар мен біліктіліктерді жетілдіру;
7) басқа пәндерден алынған ақпаратты оқу және жазу, зерттеу дағдылары, талдау, синтездеу, бағалау, түсіндіру дағдылары негізінде білім алушылардың дағдыларын қалыптастыруға бағытталған сыни ойлау дағдыларын жетілдіру;
8) коммуникативтік міндеттерге сәйкес оқытудың әртүрлі түрлерін пайдалану;
9) білім алушылардың сөздік қорын кәсіби жоғары арнаулы лексикамен байыту;
10) ақпараттық-коммуникациялық және компьютерлік технологияларды пайдалану дағдыларын жетілдіру;
11) Қазақстанда және шетелде тұратын түрлі этностардың тілдері мен мәдениеттеріне толерантты қатынасты қалыптастыру.
4. Пәннің мазмұны 9 бөлімнен тұрады: "Туризм. Экотуризм", "Человек и Родина", "Наука и этика", "Планета. Земля. Океаны", "Литература и искусство", "Тақырып социального неравенства в СМИ и литературе", "Торговля и помощь. Справедливая торговля", "Значение труда в жизни человека и общества", "Показатель развития общества: экология, биоресурсы".
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім,бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Введение. В мире языка и литературы. | |||
Раздел 1. Туризм. Экотуризм. | |||
1.1. Созерцание природы, духовное обогащение, сохранение природного наследия в литературе. | + | + | + |
Тема 1.1.1. А.С. Пушкин. "Монастырь на Казбеке". Тексты смешанных типов, разных жанров, стилей и подстилей (статья, пресс-релиз, репортаж, аннотация). | |||
Тема 1.1.2. В.С. Высоцкий. "Гимн морю и горам". | |||
Тема 1.1.3. А. К. Толстой. "Растянулся на просторе". | |||
Тема 1.1.4. Текст – рассуждение "IT-технологии в туризме". Сложные прилагательные, прилагательные в краткой форме, причастия. Н и НН в разных частях речи. | |||
Раздел 2. Человек и Родина. | |||
2.1. Соотношение образов Человека и Родины в литературных произведениях. | + | + | + |
Тема 2.1.1. М.Ю. Лермонтов "Родина". | |||
Тема 2.1.2. Ч. Айтматов "Буранный полустанок". | |||
Тема 2.1.3.Тема памяти и манкуртизма. Именные части речи в различных формах. Особенности хронотопа. Аннотация.Правописание Ь и Ъ. | |||
Тема 2.1.4. Г. Бельгер "Дедушка Сергали". | |||
Тема 2.1.5. Г. Бельгер "Для меня казахское слово Ел священно". Публицистический стиль. | |||
Тема 2.1.6. М. Семашко "Емшан". Сравнительный анализ произведений А. Майкова и М.Семашко. | |||
Тема 2.1.7. К. Паустовский "Бескорыстие". Однородные члены предложения. | |||
Тема 2.1.8. Патриотический акт "Мәңгілік ел". | |||
Раздел 3. Наука и этика. | |||
3.1. Литературные формы философствования на тему нравственности и научно-технического прогресса. | + | + | + |
Тема 3.1.1. М. А. Булгаков "Собачье сердце". | |||
Тема 3.1.2. Научные открытия ХХI века. Правописание суффиксов. | |||
Тема 3.1.3. А. Беляев "Голова профессора Доуэля". Анализ произведения "Голова профессора Доуэля". Стили речи. | |||
Тема 3.1.4. Исследовательская работа "Техническое развитие и совершенствование производства". | |||
Раздел 4. Планета. Земля. Океаны. | |||
4.1. Наш дом – Планета Земля. | + | + | + |
Тема 4.1.1. В.В. Маяковский "Атлантический океан". | |||
Тема 4.1.2. А. Сент-Экзюпери. Философская сказка-притча "Маленький принц". Художественные особенности произведения "Маленький принц". | |||
Раздел 5. Литература и искусство. | |||
5.1. Связь литературы с другими видами искусства. | + | + | + |
Тема 5.1.1. А.С. Пушкин "Моцарт и Сальери". Анализ произведения "Моцарт и Сальери". | |||
Тема 5.1.2. А.И. Куприн "Гранатовый браслет". Литературный хронограф. Полные и краткие причастия. | |||
Тема 5.1.3. В. М. Гаршин "Художники". Местоимения. Разряды местоимений. | |||
Тема 5.1.4. О. Сулейменов "Махамбету" и А. Вознесенский. | |||
Раздел 6. Тема социального неравенства в СМИ и литературе. | |||
6.1. Социальное неравенство: литературные аргументы | + | + | + |
Тема 6.1.1. А.П. Чехов "Толстый и тонкий". Степени сравнения прилагательных. | |||
Тема 6.1.2. Н. А. Островский "Бесприданница". Образ Ларисы Огудаловой. | |||
Тема 6.1.3. Тема торга и власти денег. Композиция и экранизация пьесы. НЕ с глаголами и наречиями. | |||
Тема 6.1.4. Н. В. Гоголь "Шинель" | |||
Тема 6.1.5. И.С. Тургенев "Два богача". Основная мысль произведения. | |||
Раздел 7. Торговля и помощь. Справедливая торговля. | |||
7.1. Торговля как вечный двигатель. | + | + | + |
Тема 7.1.1. О. Бальзак "Гобсек". Составное именное сказуемое. | |||
Раздел 8. Значение труда в жизни человека и общества. | |||
8.1. Смысл жизни в литературных произведениях. | + | + | + |
Тема 8.1.1. А. П. Платонов "Песчаная учительница". Глагол. | |||
Тема 8.1.2. М.Е. Салтыков - Щедрин "Повесть о том, как один мужик двух генералов прокормил". Жанры литературной сказки. | |||
Тема 8.1.3. М.Е. Салтыков – Щедрин. "Дикий помещик". | |||
Тема 8.1.4. Промышленность как основа формирования рынка труда и трудового потенциала. | |||
Тема 8.1.5. Значение труда в сфере технического обеспечения производства. | |||
Раздел 9. Показатель развития общества: экология, биоресурсы. | + | + | + |
9.1. Проблемы экологии и искусство. | |||
Тема 9.1.1. Р. Сейсенбаев "День, когда рухнул мир". Правописание наречий. | |||
Тема 9.1.2. М. А. Дудин. Стихотворение "Берегите землю!" Правописание наречий. Защита экологии – дело каждого из нас. | |||
Тема 9.1.3. Современные технологии переработки биоресурсов. | |||
Раздел 10. Свободное время как показатель развития общества. | |||
10.1. Герой времени в произведениях современных писателей. | + | + | + |
Тема 10.1.1. И. А. Гончаров "Обломов". Цитата. Конструкция с союзом -как-. | |||
Тема 10.1.2. Символика в романе "Обломов". Художественный стиль. | |||
Раздел 11. Человек и история. | |||
11.1. Отражении истории в литературном произведении. | + | + | + |
Тема 11.1.1. А. С. Пушкин "Евгений Онегин". Композиция романа. | |||
Тема 11.1.2. Сюжет "Евгений Онегина" как отражение исторической эпохи. Композиция романа. Сложносочиненные предложения. | |||
Тема 11.1.3. О. Сулейменов "Одна война закончилась другой…". | |||
Тема 11.1.4. А. Ахматова "Реквием". | |||
Тема 11.1.5. Поэма "Реквием" - памятник страшной эпохи сталинского режима. Частица. | |||
Раздел 12. Энергия будущего. Энергия слова . | |||
12.1. Пространство и время в искусстве. | + | + | + |
Тема 12.1.1. К. Алтайский "Казахские мотивы". Второстепенные члены предложения. | |||
Тема 12.1.2. С. Назарова "Мой зеленоглазый аруах". Великая сила воспитания слова. Бессоюзные сложные предложения. | |||
Тема 12.1.3. В. С. Высоцкий "Баллада о времени". Морфема. | |||
Тема 12.1.4. О. Сабинина "Что такое ЭКСПО". Научный стиль. | |||
Тема 12.1.5. Выставка технических достижений. Все самое интересное о выставке ЭКСПО-2017 в Астане. Научный стиль. | |||
Раздел 13. Мир и безопасность. | |||
13.1. Примеры мужества и стойкости в литературе. | + | + | + |
Тема 13.1.1 Л. Н. Толстой "Война и мир" (обзор с чтением глав о Бородинском сражении). Правописание наречий. | |||
Тема 13.1.2. Стихотворения А. А. Суркова, К. М. Симонова, М. В. Исаковского, Ю. В. Друниной. Поэзия, опаленная войной. | |||
Тема 13.1.3. Казахстан в мире художественной литературы. Ж. Жабаев. | |||
Тема 13.1.4. Поэты и писатели Казахстана о Великой Отечественной войне. Поэзия, опаленная войной. Служебные части речи. | |||
Тема 13.1.5. Исследовательская работа "Декларация об использовании технического прогресса в интересах мира и на благо человечества. | |||
Раздел 14. Театр и кино в современном мире. | |||
14.1. Литературные произведения в театральном и кинематографическом искусствах. | + | + | + |
Тема 14.1.1. А. П. Чехов "ВишнҰвый сад". Жанр и композиция. Особенности конфликта. "Вишневый сад" на театральной сцене Сложносочиненные предложения. | |||
Тема 14.1.2. Символика в пьесе "Вишневый сад". | |||
Раздел 15. Высшая ценность – права человека. | |||
15.1. Идейное богатство и художественная ценность произведений казахстанской и русской литературы. | + | + | + |
Тема 15.1.1. О.О. Сулейменов "Дикое поле". Правописание наречий. | |||
Тема 15.1.2. Ю.О. Домбровский "Хранитель древностей". | |||
Тема 15.1.3. Ч. Айтматов "Легенда о Манкурте". | |||
Раздел 16. Современное общество: миграция. | |||
16.1. Содержательно-тематические особенности произведений миграционной литературы. | + | + | + |
Тема 16.1.1. В. В. Набоков "Родина". | |||
Тема 16.1.2. Н. А. Тэффи "Ностальгия". Имя прилагательное. | |||
Тема 16.1.3. М.И. Цветаева "Родина". | |||
Тема 16.1.4 П. Васильев "Переселенцы". Сложное предложение. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Туризм. Экотуризм | А.С. Пушкин. "Монастырь на Казбеке". Тексты смешанных типов, разных жанров, стилей и подстилей (статья, пресс-релиз, репортаж, аннотация) |
1) Определять основную мысль текста, выявляя детали, подтверждающие ее; |
1) Определяет основную мысль текста, детали, подтверждающие ее; |
Алматы - туристический центр Казахстана. Имя числительное | 1) Излагать сжато информацию прослушанного, и/или аудиовизуального текста, в том числе материалы СМИ, перефразируя исходный материал и сохраняя основную мысль. |
1) Излагает информацию, сохраняя основную мысль; | |
В.С. Высоцкий. "Гимн морю и горам" | 1) Создавать тексты различных типов и жанров, публицистического стиля (заметка, пресс-релиз). Соблюдать пунктационные нормы. |
1) Составляет текст-рассуждение по теме и идее стихотворения; | |
А. К. Толстой. "Растянулся на просторе" | 1) Понимать основную и детальную информацию текстов разных жанров. | 1) Составляет вывод о роли пейзажа в стихотворении, дает оценку событиям. | |
KITF-2019. Текст – рассуждение. Сложные прилагательные, прилагательные в краткой форме, причастия. Н и НН в разных частях речи | 1) Использовать лексику, публицистического стиля в соответствии с целью и ситуацией общения. |
1) Определяет типы текстов; | |
Человек и Родина | М.Ю. Лермонтов "Родина" |
1) Определять основную мысль текста, выявляя детали, подтверждающие ее; |
1) Выявляет особенности и роль лексических и синтаксических средств при передаче основной мысли; |
Ч. Айтматов "Буранный полустанок" | 1) Определять основную мысль текста, выявляя детали, подтверждающие ее. |
1) Определяет тему, идею романа "Буранный полустанок"; | |
Тема памяти и манкуртизма. Именные части речи в различных формах. Особенности хронотопа. Аннотация.Правописание Ь и Ъ |
1) Анализировать содержание художественных произведений; |
1) Объясняет тему манкуртизма в художественной литературе; | |
Г. Бельгер "Дедушка Сергали" |
1) Анализировать содержание художественных произведений; |
1) Формулирует выводы на тему малой родины; | |
Г. К. Бельгер. "Для меня казахское слово ел священно". Публицистический стиль | 1) Создавать тексты смешанных тексты публицистического стилей (статья, аннотация, репортаж). | 1) Определяет и применяет на практике публицистический стиль речи. | |
М. Семашко "Емшан". Сравнительный анализ произведений А. Майкова и М.Семашко | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями. |
1) Определяет тему и идею произведения; | |
К. Паустовский "Бескорыстие". Однородные члены предложения | 1) Определять основную мысль текста, выявляя позицию и выражая собственное отношение. |
1) Определяет тему и идею произведения; | |
Патриотический акт "Мәңгілік ел" | 1) Пересказывать тексты, адаптируя содержание для определенной целевой аудитории с использованием средств для привлечения внимания. |
1) Объясняет значение текста; | |
Наука и этика | М. А. Булгаков "Собачье сердце" | 1) Анализировать отражение в художественной литературе темы "наука и этика". |
1) Оценивает события, описанные в повести; |
Научные открытия ХХI века. Правописание суффиксов Н и НН в прилагательных, причастиях и наречиях | 1) Формулировать практические вопросы по прочитанному тексту и отвечать на них, используя внетекстовую информацию для подтверждения своей точки зрения |
1) Самостоятельно подбирает дополнительный материал; | |
А. Беляев "Голова профессора Доуэля". Анализ произведения "Голова профессора Доуэля". Стили речи | 1) Владеть словарным запасом, включающим общенаучную, узкоспециальную лексику социальнокультурной, учебно-профессиональной, общественно-политической сфер. |
1) Рассматривает тему медицинских экспериментов в произведении; | |
Планета. Земля. Океаны | В.В. Маяковский "Атлантический океан". Склонение числительных | 1) Анализировать отражение в художественной литературе темы "Планета. Земля. Океаны". |
1) Объясняет идейно- тематическое своеобразие стихотворения; |
А. Сент-Экзюпери. Литературный хронограф. Философская сказка-притча "Маленький принц". Художественные особенности произведения "Маленький принц" |
1) Анализировать отражение темы "планета земля. океаны" в художественной литературе; |
1) Выделяет художественные особенности произведения "Маленький принц"; | |
Литература и искусство | А.С. Пушкин "Моцарт и Сальери". Анализ произведения "Моцарт и Сальери" | 1) Сопоставлять художественные произведения и формулировать свою точку зрения по изученным темам. |
1) Проводит сравнительный анализ характерам главных героев; |
А.И. Куприн "Гранатовый браслет". Литературный хронограф. Полные и краткие причастия |
1) Выделяет тему и идею повести; | ||
В. М. Гаршин "Художники". Местоимения. Разряды местоимений |
1) Составляет характеристику персонажей; | ||
Казахстанский компонент. О. Сулейменов "Махамбету" и А. Вознесенский | 1) Проводит сопоставительный анализ стихотворений, дает оценку. | ||
Тема социального неравенства в СМИ и литературе | А.П. Чехов "Толстый и тонкий". Степени сравнения прилагательных |
1) Анализировать тему социального неравенства в литературе; |
1) Пишет рассуждение, используя прием "Попс формулы"; |
Н. А. Островский "Бесприданница". Образ Ларисы Огудаловой | 1) Анализировать тему социального неравенства в литературе. |
1) Анализирует поступки героев пьесы; | |
Н. В. Гоголь "Шинель" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, определяя роль композиции, изобразительно-выразительных средств, деталей в раскрытии основной мысли. |
1) Составляет выступление о смысле жизни героя | |
И.С. Тургенев "Два богача". Основная мысль произведения | 1) Формулировать вопросы по прочитанному тексту и отвечать на них, используя внетекстовую информацию для подтверждения своей точки зрения. |
1) Извлекает основную мысль рассказа в прозе; | |
Торговля и помощь. Справедливая торговля | О. Бальзак "Гобсек". Составное именное сказуемое | 1) Выявить значение торговых отношений в общественной жизни. |
1) Показывает актуальность произведения; |
Значение труда в жизни человека и общества | А. П. Платонов "Песчаная учительница". Глагол |
1) Проанализировать отражение темы труда в художественной литературе; |
1) Характеризует главную героиню; |
М.Е. Салтыков - Щедрин "Повесть о том, как один мужик двух генералов прокормил". Жанры литературной сказки |
1) Извлекать необходимую информацию из различных источников, определяя факт и мнение; |
1) Анализирует полученную информацию; | |
Показатель развития общества: экология, биоресурсы | Р. Сейсенбаев "День, когда рухнул мир". Правописание наречий |
1) Пересказывать содержание текста, демонстрируя собственное понимание проблематики и связывая прочитанное/ услышанное с собственным опытом; |
1) Передает содержание текста; |
М. А. Дудин. Стихотворение "Берегите землю!" Правописание наречий. Защита экологии – дело каждого из нас |
1) Понимать скрытый смысл текстов, определяя позицию автора; |
1) Определяет главную информацию через художественно-изобразительные средства; | |
Свободное время как показатель развития общества | И. А. Гончаров "Обломов". Цитата. Конструкция с союзом как |
1) Извлекать необходимую информацию из разных источников, критически оценивая аргументы, содержащиеся в ней; |
1) Определяет основную мысль текста, выявляя авторскую позицию и выражая свое отношение; |
Человек и история | А. С. Пушкин "Евгений Онегин". Сюжет "Евгений Онегина" как отражение исторической эпохи. Композиция романа. Сложносочиненные предложения | 1) Создать творческие тексты смешанных типов (описания, повествования) с явно или скрыто выраженной авторской позицией. |
1) Создает творческие текст-повествование с явно выраженной или скрытой авторской позицией; |
О. Сулейменов "Одна война закончилась другой…" | 1) Определять основную мысль текста, выявляя авторскую позицию, выражая свое отношение. |
1) Определяет основную мысль текста, выявляя авторскую позицию; | |
А. Ахматова "Реквием". Поэма "Реквием" - памятник страшной эпохи сталинского режима. Частица | 1) Прогнозировать содержание всего текста, опираясь на заключительные фразы, выводы текста. |
1) Прогнозирует причины и следствия по предложенной проблеме; | |
Энергия будущего. Энергия слова | К. Алтайский "Казахские мотивы". Второстепенные члены предложения. | 1) Владеть словарным запасом, включающим общенаучную и узкоспециальную лексику социально-культурной, учебно-профессиональной, общественно-политической сфер. |
1) Понимает лексическое значение слов профессиональной сферы; |
С. Назарова "Мой зеленоглазый аруах". Бессоюзные сложные предложения | 1) Извлекать необходимую информацию из разных источников, критически оценивая аргументы, содержащиеся в ней. |
1) Определяет основную мысль текста; | |
В. С. Высоцкий "Баллада о времени". Морфема. | 1) Определять основную мысль прослушанного, прочитанного и/или аудиовизуальноготекста, в том числе материалы СМИ, перефразируя исходный материал и сохраняя основную мысль. |
1) Анализирует проблематику прочитанного текста; | |
О. Сабинина "Что такое ЭКСПО". Все самое интересное о выставке ЭКСПО-2017 в Астане. Научный стиль |
1) Синтезирует информацию, полученную из различных источников; | ||
Мир и безопасность | Л. Н. Толстой "Война и мир" (обзор с чтением глав о Бородинском сражении). Правописание наречий | 1) Владеть разными видами чтения Соблюдать орфографические нормы (правописание частиц, наречий, предлогов и союзов). |
1) Использует стратегии просмотрового, выборочного, аналитического чтения; |
Главные герои романаЛ. Н. Толстого "Война и мир" | 1) Владеет разными видами и стратегиями чтения в зависимости от цели и задач. |
1) Характеризует героя (определяет приемы изображения: речь, поступки и т.д.); | |
Стихотворения А. А. Суркова, К. М. Симонова, |
1) Владеть разными видами чтения; |
1) Владеет разными видами чтения; | |
Казахстан в мире художественной литературы. Ж. Жабаев |
1) Владеть разными видами чтения; |
1) Владеет разными видами чтения; | |
А. Сурков. Фронтовик, поэт, журналист |
1) Определяет информацию, объединяющие иллюстрированные тексты; | ||
К. Симонов Военная лирика |
1) Владеть разными видами чтения; |
1) Определяет информацию, объединяющие иллюстрированные тексты; | |
Театр и кино в современном мире | А. П. Чехов "ВишнҰвый сад". Жанр и композиция. Особенности конфликта. Сложносочиненные предложения |
1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств; |
1) Анализирует содержание, определяя роль композиции, изобразительно-выразительных средств, деталей в раскрытии основной мысли; |
Символика в пьесе "Вишневый сад" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств. |
1) Применяет приемы ассоциативного обучения; | |
Высшая ценность – права человека | О.О. Сулейменов "Дикое поле". Правописание наречий |
1) Участвовать в деловой беседе, решая проблему и достигая договоренности; |
1) Участвует в беседе, находя пути решения проблемы; |
Ю.О. Домбровский "Хранитель древностей" |
1) Участвовать в деловой беседе, решая проблему и достигая договоренности; |
1) Участвует в деловой беседе; | |
Ю. Домбровский "Алматинская повесть". Аннотация | 1) Создавать тексты смешанных типов, тексты научного и публицистического стилей (статья, аннотация, репортаж). |
1) Составляет аннотацию; | |
Ч. Айтматов "И дольше века длится день". Тема исторической памяти. Монолог | 1) Создавать развернутое монологическое высказывание для публичного выступления, удерживая внимание и взаимодействуя с аудиторией. |
1) Владеет разными видами и стратегиями чтения в зависимости от цели и задач; | |
Ч. Айтматов "Легенда о Манкурте" |
1) Пересказывать тексты, адаптируя содержание для определенной целевой аудитории с использованием средств для привлечения внимания; |
1)Пересказывает текст, адаптируя содержание для определенной целевой аудитории и используя средства привлечения внимания; | |
Современное общество: миграция | В. В. Набоков "Родина" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств. |
1) Определяет особенности произведения: время написания, актуальность, история создания; |
Н. А. Тэффи "Ностальгия". Имя прилагательное | 1) Сравнивать цели, целевую аудиторию, авторскую позицию, жанровые и стилистические особенности текстов. |
1) Сравнивает цели текстов; | |
М.И. Цветаева "Родина" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств. |
1) Анализирует содержание стихотворения; | |
П. Васильев "Переселенцы". Сложное предложение | 1) Использовать неполные предложения, сложные союзные и бессоюзные предложения. |
1) Владеет словарным запасом, включающим лексику социальнокультурной, общественно политической сфер (иммиграция и эмиграция); |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 28- қосымша |
Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Шетел тілі" оқу пәнін оқытудың мақсаты – тілдік дағдылардың жоғары деңгейін қалыптастыру, сонымен қатар кәсіби шеберлікті мыналар арқылы дамыту: талдау, бағалау және шығармашылық ойлауға ықпал ететін әртүрлі тапсырмалар; ауызша және жазбаша дереккөздердің кең ауқымымен танысу; шет тілін оқыту үдерісінде негізгі әдістемелік-педагогикалық технологияларды оқып үйрену.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) шет тілін меңгеру негізінде оның қазақ және әлем әдебиетімен және мәдениетімен байланысын ескере отырып, табысты әлеуметтік бейімделуге ықпал ететін білім, білік және дағдыларды қалыптастыру;
2) оқытылатын тілдегі әдебиеттер арқылы отансүйгіштікке, азаматтыққа, белсенді өмірлік ұстанымға тәрбиелеу;
3) қазіргі әлемнің жаһандануы жағдайында шет тілін үйренудің құндылығы туралы түсінік қалыптастыру; мәдениетаралық коммуникация тұрғысынан өз елін, оның мәдениетін көрсете білу;
4) сыни тұрғыдан ойлау, салыстыру, жалпылау, ұқсастықтар мен себеп-салдар байланыстарын орнату дағдыларын жетілдіру, контекстен кең ауқымды бейтаныс лексиканы түсіну; тиісті деңгейде еркін сөйлеу, дәлдік, сөз екпіні, интонация және стиль;
5) қарым-қатынас міндетіне сәйкес сөйлеу құралдарын өзінің сезімін, ойы мен қажеттіліктерін білдіру үшін пайдалануға, өз қызметін жоспарлауға және реттеуге; ауызша және жазбаша сөйлеуді, монологтық контекстік сөйлеуді меңгеру;
6) білім алушылардың тілді ойлау, ой елегінен өткізу, өз ойын жеткізу және басқа пәндер бойынша оқу құралы, сондай-ақ сауаттылығын арттыру құралы ретінде тануға және пайдалануға мүмкіндік беру; лингвистикалық, мәдени және әлеуметтік компоненттерді біріктіруді қамтитын тілді үйрену үдерісіне қосу;
7) шет тілін колледжде және одан тыс жерлерде қолдану үшін студенттерге пайдалы гипотеза жасау және пікірлер, түсініктемелер және жауаптар беру үшін құрдастарымен өзара әрекеттесу; ағылшын тілінде сөйлейтіндермен және ағылшын тілінде сөйлемейтіндермен сәтті қарым-қатынас жасау;
8) оқу бағдарламасына сәйкес тақырыптар, салалар және жағдайлар шеңберінде оқытылатын тіл елдерінің мәдениетімен, дәстүрлерімен және шындықтарымен танысу арқылы әлеуметтік-мәдени құзыреттілігін қалыптастыру.
4. Пәннің мазмұны келесі бөлімдерден тұрады: Legend or Truth, Controversial Issues, Virtual reality, Outer Space, Stress and Fear, Art and Creativity, Reading for Pleasure, Different Ways of Living, Amazing places, Work and inventions, Future Career Perspectives.
Мазмұны: Тыңдау және сөйлеу дағдыларын шығармашылық есептерді шешу және топтық жұмыс үшін пайдаланыңыз, құрдастарыңызға сындарлы кері байланыс беріңіз. Әртүрлі көзқарастарды құрметтеу. Алынған кері байланысты бағалаңыз және сындарлы жауап беріңіз, жеке оқу мақсаттарын қою үшін кері байланысты пайдаланыңыз. Басқаларға түсінікті ақпаратты ұйымдастырыңыз және беріңіз. Сөйлеу немесе жазу кезінде логикалық дәлелді құрастырыңыз және қорғаңыз. Оқу және талқылау арқылы мәдениетаралық сезімталдықты дамыту. Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдаланыңыз. Пікірталас немесе жазуды дүниетанымдардың ауқымын көрсету және зерттеу құралы ретінде пайдаланыңыз.
Есту. Еркін пікірталастың негізгі мазмұнын, жалпы және оқу бағдарламаларының алуан түрлі тақырыптары бойынша мұғалімнің қолдауынсыз ұзақ талқылауда нақты ақпарат пен дәлелдің егжей-тегжейлерін түсіну, оның ішінде таныс емес тақырыптардың шектеулі саны бойынша талқылау.
Жалпы және оқу бағдарламаларының үлкен саны бойынша еркін пікірталас барысында, оның ішінде шектеулі сандағы таныс емес тақырыптар бойынша пікірталас кезінде спикер(лердің) көзқарасын немесе пікірін мойындау. Еркін талқылау контекстінен мағынаны анықтау. Бірқатар жалпы және оқу бағдарламалары бойынша спикерлердің көзқарастары мен айқын келісу дәрежесі. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымы бойынша еркін пікірталастағы дәлелдердегі қайшылықтарды анықтау.
Сөйлеу. Ресми және бейресми сөйлеу мәнерлерін пайдалану, әртүрлі жалпы және оқу бағдарламалары бойынша ақпарат алу үшін қиын сұрақтар қою және оларға жауап беру. Өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіру және негіздеу, жалпы және тәрбиелік тақырыптардың саны артып келе жатқан пікірталас мазмұнының әртүрлілігі аясында басқа адамдардың пікірлерін бағалау және түсініктеме беру. Әртүрлі жалпы және білім беру тақырыптары бойынша гипотезаларды ұсыну мақсатында құрдастарымен өзара әрекеттесу. Пікірталастың ағымын басқару және пікірталас кезінде перефраза және түзету арқылы тілді өзгерту. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымында сәйкес арнайы сөздік пен синтаксисті пайдалану.
Оқу. Көлемді мәтіндердің негізгі идеясын түсіну, таныс тақырыптар бойынша, оқу бағдарламасының тақырыптары мен таныс емес тақырыптар бойынша әртүрлі стильдер мен жанрлардағы көлемді мәтіндерден нақты ақпарат пен бөлшектерді тану. Әртүрлі жалпы тақырыптар мен оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша жақынырақ оқуға лайық мәтіндердің мазмұнын анықтау үшін ұзақ мәтіндерді қайталап оқу. Таныс және бейтаныс тақырыптар бойынша, сонымен қатар оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша әртүрлі көркем әдебиет мәтіндерін, ғылыми және публицистикалық әдебиеттерді оқу. Оқу бағдарламасындағы әртүрлі таныс және тақырыптар бойынша, сондай-ақ кейбір таныс емес тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердің мазмұнына негізделген қорытынды жасаңыз. Оқу бағдарламасынан таныс тақырыптар мен тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердің авторының көзқарасы мен пікірін анықтау. Әртүрлі жалпы тақырыптар мен оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша ұзақ мәтіндерді (абзац аралығы) әзірлеу үлгілері. Мағынаны нақтылау және терең түсіну үшін таныс және бейтаныс қағаз және сандық ақпараттық ресурстардың кең ауқымын пайдалану. Дәлелдердің сәйкессіздігін анықтау, оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы тақырыптар мен тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердегі ақпаратты салыстыру, талдау және синтездеу.
Хат. Тақырыпқа және жанрға сәйкес және әртүрлі жазба жанрларында дұрыс жазылған сөздік қорын пайдаланып, мәтін деңгейінде жеке жоспарлау, жазу, өңдеу және түзету. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымы бойынша өсіп келе жатқан жазба жанрларының тиісті деңгейіне жету үшін сөйлеу мәнерін пайдаланып грамматикалық дұрыс жазу. Логикалық дәлелдерді оқытушының қолдауымен және қажет болған жағдайда, жалпы және оқу бағдарламасына таныс тақырыптар бойынша жазбаша жанрлардың үлкен санының ішінде мысалдар мен себептермен тұжырымдаңыз. Таныс жалпы және оқу бағдарламалары бойынша әртүрлі байланыстыратын сөздерді қолданып, мәтін деңгейінде үйлесімді жазу. Бірқатар жалпы және оқу бағдарламалары бойынша мәтін деңгейінде сәйкес жоспарды өз бетінше қолдану. Әртүрлі мүмкіндіктер арқылы сөйлесудегі жаңалықтар мен сезімдерді жеткізу және оларға жауап беру. Жазбаша жұмыстардағы тыныс белгілерінің дұрыстығы жоғары мәтін деңгейінде қойылуы.
Ағылшын тілін қолдану. Күрделі және күрделі зат есімнің сан алуан тіркестерінің, есептік және саналмайтын зат есімдерге арналған жиынтық көрсеткіштердің алуан түрлілігі, сонымен қатар есімдік сөз тіркестері, күрделі сын есімдердің алуан түрлері, сын есімдердің жіктік жалғауы, салыстырмалы құрылымдары және күшейткіш сын есімдердің әртүрлі ортақ мағынада қолданылуы. оқу жоспарынан таныс тақырыптар мен тақырыптар, анықтауыш және алдын ала анықтау құрылымдарының алуан түрлілігі, сұрақ түрлерінің кең ауқымы, салыстырмалы, демонстративті, белгісіз, сан есімдіктері, сонымен қатар оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы таныс тақырыптар мен тақырыптар бойынша рефлексивті есімдік құрылымдары. Уақыт септіктерінің көмегімен белсенді және пассивті дауыста тамаша үздіксіз формалардың, сонымен қатар бірқатар жетілген формалардың қолданылуы, келер және келер үздіксіз шақтағы белсенді және пассивті дауыстардың әртүрлі формалары, хабарлы сөйлемдер мен жанама сөйлеудегі осы, өткен және өткен кемел шақтағы белсенді және пассивті дауыстардың алуан түрлі формалары, белсенді және пассивті дауыстардың формалары оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы тақырыптар мен таныс тақырыптар үшін қазіргі үздіксіз және өткен үздіксіз шақтарда. Әртүрлі жанама сөйлеу мәлімдемелері мен сұрау формаларын белгілі жалпы және оқу тақырыптары бойынша қолдану, тұрақты және тұрақсыз үстеулерге қатысты үстеу құрылымдары, превербальды, кейінгі және шектен тыс үстеулер, модальды етістіктердің өткен шақ формаларының көбеюі, соның ішінде must have, can’t have, might have өткен шақ туралы болжам мен қорытындыны, зат есім мен сын есімнің алдындағы көсемшелерді, зат есімнен, сын есім мен етістіктен кейінгі тәуелдік жалғауларды айту. Көбейген етістіктер мен сын есімдерден кейін инфинитивтік формалардың, көптеген етістіктер мен көсемшелерден кейін герунд формаларының, көптеген көсемше және фразалық етістіктердің қолданылуы. Әртүрлі таныс жалпы және оқу бағдарламалары бойынша кәсіподақтардың алуан түрлілігі. Конструкциялар If / if only шартты сөйлемнің үшінші түрінде сабақтас құрмалас сөйлемнің қолданылуы, оның ішінде әртүрлі жалпы және оқу бағдарламалары бойынша таныс тақырыптар.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырып атаулары | Сағаттар саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Unit 1. Legend or Truth. | + | + | + |
Subunit. Survival. | |||
Theme 1. Introduction. | |||
Theme 2. Legend or truth. Life skills: the world around you: being a tourist (storytelling). | |||
Theme 3. Economics. General Information. Making a presentation. | |||
Theme 4. Defining Economics (History, Geography). | |||
Theme 5. Degrees of Adjectives. Buildings. | |||
Theme 6. Reading the text “Microeconomics and Macroeconomics”, comparing ideas. | |||
Theme 7. Progress Check 1 (Test). | |||
Unit 2. Controversial Issues. | + | + | + |
Subunit. The environment. | |||
Theme 1. Discussing pros and cons of immigration. | |||
Theme 2. Topic Vocabulary. | |||
Theme 3. Cities and houses. Moving to the MEGACITIES. | |||
Theme 4. Expressing opinions about gender equality issues. | |||
Theme 5. Managing your budget. | |||
Theme 6. Money and Its Function (Discussion). | |||
Theme 7. Progress Check 2 (writing an opinion essay). | |||
Unit 3. Virtual reality. | + | + | + |
Subunit. The future. | |||
Theme 1. Art supplies. Digital art. | |||
Theme 2. Innovations in architecture. | |||
Theme 3. Advantages of the Web. | |||
Theme 4. High technologies. | |||
Theme 5. CLIL. Project work “Virtual Reality Exhibition”. | |||
Theme 6. Progress Check 3 (Presentation). | |||
Unit 4. Outer Space. | + | + | + |
Subunit. Space and space exploration. | |||
Theme 1. Things you didn’t know about space. | |||
Theme 2. Space Exploration. Reading and listening comprehension with focus on teaching intonation (word stress and weak vowels). | |||
Theme 3. A sci-fi video review. Reported Speech. | |||
Theme 4. A sci-fi film review. Listening. Around the World in eighty days. | |||
Theme 5. Discussion (question-answers). | |||
Theme 6. Progress Check 4 (Vocabulary review). | |||
Unit 5. Stress and Fear. | + | + | + |
Subunit. Fear and phobias. | |||
Theme 1. Writing an article on “Building your confidence”. | |||
Theme 2. How can I improve my self-esteem? Discussion. | |||
Theme 3. Giving advice on how to reduce stress (psychology). Simple Passive Voice Tenses. | |||
Theme 4. Analysing and describing phobias and frightening situations. Grammar in context. | |||
Theme 5.Writing an email giving advice. | |||
Theme 6. Progress Check 5 (Grammar revision). | |||
Unit 6. Principles of Management. | + | + | + |
Subunit. Levels and Types of Managers. | |||
Theme 1. Who are Managers? Levels and Types of Managers (Mind-map). | |||
Theme 2. Use of English. Relative clauses, determiners and quantifiers. The Functions of Managers. | |||
Theme 3. Organizational Structure. | |||
Theme 4. A portrait of an effective manager. | |||
Theme 5. Preparing a Business Plan. | |||
Theme 6. Progress Check 6 (Test). | |||
Unit 7. Reading for Pleasure. | + | + | + |
Subunit. Types of fiction books. | |||
Theme 1. My best romance book. | |||
Theme 2. A biography of my favourite author. | |||
Theme 3. Pros and cons of reading a book. Writing a blog post. | |||
Unit 8. Different Ways of Living. | + | + | + |
Subunit. People around the world. | |||
Theme 1. Grammar in context. Conditional sentences. | |||
Theme 2. Shop clothes for women and men. | |||
Theme 3. Discussing whether money brings happiness. Skimming reading. | |||
Theme 4. Progress Check 8 (Writing an opinion essay). | |||
Unit 9. Amazing places. | + | + | + |
Subunit. Holiday activities, situations and accommodation. | |||
Theme 1. Grammar in context. Active and Passive Voice Perfect forms. | |||
Theme 2. Describing photos from holiday. | |||
Theme 3. Future Continuous Tense. A future city design. | |||
Theme 4. Dream House: Design a home. | |||
Theme 5. Places I’d like to visit. Presentation. | |||
Theme 6. Progress Check 9 (Test). | |||
Unit 10. Work and inventions. | + | + | + |
Various occupations. | |||
Theme 1. Investigating the world of work. Some Advice to a Communicator: Oral and Written Communication. | |||
Theme 2. Considering success in business. | |||
Unit 11. Future Career Perspectives. | + | + | + |
Subunit. Thoughts around us. | |||
Theme 1. Opinions about future career. Discussion. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Legend or Truth | Subunit . Survival |
1) Басқаларға ақпаратты ұйымдастыру және анық ұсыну; |
1) Ақпаратты басқаларға нақты ұсынуды қалыптастырады және қамтамасыз етеді; |
Theme 1. Introduction | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша қолдау көрсетілмейтін кеңейтілген әңгімелерде, соның ішінде бейтаныс тақырыптардың шектеулі ауқымындағы әңгімелерде нақты ақпаратты қабылдау. |
1) Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын көрсетеді; | |
Theme 2. Legend or truth. Life skills: the world around you: being a tourist (storytelling) |
1)Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша қолдау көрсетілмейтін кеңейтілген презентациядағы аргументтің егжей-тегжейлерін негіздеңіз, оның ішінде таныс емес тақырыптардың шектеулі ауқымында сөйлеу; |
1) Білім алушылармен араласады, сұрақтар құрастырады; | |
Theme 3. Economics. General Information. Making a presentation | 1) Шығармашылық және бірлескен мәселелерді топта шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдалану. |
1) Дұрыс тыңдалған ақпаратты қайталайды; | |
Theme 4. Architecture on the Ancient Kazakh land (History, Geography) | 1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану. | 1) Таныс жалпы және оқу тақырыптарының кең ауқымы бойынша әртүрлі салыстырмалы үстеу құрылымдарын қолданады. | |
Theme 5. Degrees of Adjectives. Buildings |
1) Тұрақты және тұрақсыз үстеулермен әртүрлі салыстырмалы үстеулерді қолдану; |
1) Әдебиет бойынша бұрын алған білімдерін жаттығады; | |
Theme 6. Reading the text “Microeconomics and Macroeconomics”, comparing ideas | 1) Таныс ортақ тақырыптар мен оқу бағдарламалары бойынша жазу жанрларының кең ауқымына мысалдар мен дәлелдер арқылы қажет болған жағдайда дәйекті дәлелдерді талдау. | 1) Таныс тақырыптарда мысалдар мен дәлелдер келтіре отырып, бірізді жазуды дамытады. | |
Controversial Issues | Subunit. The environment | 1)Шығармашылық есептерді шешу және топта бірлесіп жұмыс істеу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын қолдану. |
1) Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын дамытады; |
Theme 1. Discussing pros and cons of immigration | 1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану. |
1) Формальды және бейресми тіл регистрлерін контексте түсіндіреді; | |
Theme 2. Topic Vocabulary |
1) Зат есімдер мен сын есімдердің алдында әртүрлі көсемше тіркестерін қолдану; | 1) Көркем сөздің нақты жоспарын жасайды; мәтінді жазады, жазба жобасын тексереді. | |
Theme 3. Cities and houses. Moving to the MEGACITIES |
1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану; | 1) Рефлексия эссе жазу үшін сәйкес рубрикаларды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Theme 4. Expressing opinions about gender equality issues | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымы бойынша мәтін деңгейіндегі жұмысты өз бетінше жоспарлау, жазу, өңдеу және түзету. | 1) Өз пікірін білдіреді, жолдастарымен пікірталасқа түседі. | |
Theme 5. Managing your budget | 1)Мәтінді талдау, жазылғанға автордың көзқарасын білдіру жолдарын анықтау, проблемалық сұраққа толық дәлелді жауап беру, мәтінге сілтеме жасау және тақырып бойынша өзіндік пікірін айту. | 1) Мәтінді талдау, жазылғанға автордың көзқарасын білдіру жолдарын анықтау, проблемалық сұраққа толық дәлелді жауап беру, мәтінге сілтеме жасау және тақырып бойынша өзіндік пікірін айтады. | |
Theme 6. Money and Its Function (Discussion) | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша, оның ішінде бейтаныс тақырыптардың шектеулі ауқымында сөйлеуді қоса алғанда, қолдау көрсетілмейтін кеңейтілген баяндамада спикер(лердің) көзқарасын немесе пікірін тану. | 1) Тізбектелген аргументтерді байланыстырушы сөздер арқылы ауызша айтады. | |
Virtual Reality | Subunit. The future |
1) Сөйлеу және тыңдау дағдыларын топтарда шығармашылық және бірлескен мәселелерді шешу үшін пайдалану; |
1)Дұрыс тыңдаған ақпаратты қайталайды; |
Theme 1. Art supplies. Digital art |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдалану; |
1)Шығармашылық және бірлескен мәселелерді топта шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады; | |
Theme 2. Innovations in architecture |
1) Жалпы және білім беру тақырыптарының кең ауқымы бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіру және негіздеу; |
1) Кітапқа шолу жазу үшін сәйкес рубрикаларды, үлгілерді өзгертеді және байланыстыратын сөздерді, жалғаулықтарды, күрделі сын есімдерді қолданады. | |
Theme 3. Advantages of the Web | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша сөйлеу мәнмәтіндерінің әртүрлілігінде басқалардың көзқарастарын бағалаңыз және оларға түсініктеме беру; |
1)Интернетті пайдаланудың артықшылықтарын түсіндіреді; | |
Theme 4. High technologies | 1) Жалпы және білім беру тақырыптарының кең ауқымы бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіру және негіздеу; кең ауқымды жалпы және білім беру тақырыптары бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіру және негіздеу. | 1) Шығармашылық есептерді шешу және топта бірлесіп жұмыс істеу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады. | |
Theme 5. CLIL. Project work “Virtual Reality Exhibition” | 1) Бұрын алған білімдерін басқа пәндерде (пәнаралық байланыс, CLIL) қолдану. | 1) Басқа пәндермен байланысып, зерттеу жүргізеді. | |
Outer Space | Subunit. Space and space exploration | 1) Автордың өзіндік ерекшелігін сақтай отырып, мазмұнын шығармашылықпен қайта ойластырып, мәтінді қайталау. | 1) Мәтін мазмұнын шығармашылық жаңғырту арқылы жеткізеді. |
Theme 1. Things you didn’t know about space | 1)Шығармашылық және топта бірлесіп тапсырмаларды шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын меңгеру. |
1) Тақырып бойынша гипотеза жасау үшін иммиграцияны қолдайтын және оған қарсы дәлелдерді құрбыларымен талқылайды; | |
Theme 2. Space Exploration. Reading and listening comprehension with focus on teaching intonation (word stress and weak vowels) |
1) Қолдау көрсетілмейтін кеңейтілген жалпы және оқу тақырыптары, соның ішінде таныс емес тақырыптардың шектеулі ауқымы бойынша әңгімелер туралы толық ақпаратты түсіндіру; |
1) Сөйлеу және тыңдау дағдыларын топта шығармашылық және бірлескен мәселелерді шешу үшін пайдаланады; | |
Theme 3. A sci-fi video review. Reported Speech |
1)Фильмді көргеннен кейін шолу эссе жазу кезінде айдар мен үлгіні талдау дағдыларын қолдану; | 1) Шолу эссе жазу үшін сәйкес тақырыптарды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Theme 4. A sci-fi film review. Listening. Around the World in eighty days. | 1) Шығармашылық есептерді шешу және топта бірлесіп жұмыс істеу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдалану. | 1) Тыңдалым, айтылым дағдыларына жаттықтыру, естігені туралы ойларын жеткізеді. | |
Theme 5. Discussion (question-answers) | 1) Жалпы және білім беру тақырыптарының кең ауқымы бойынша өзіңіздің және басқалардың көзқарасын түсіндіріп, негіздеу. | 1) Өз көзқарасын ауызша білдіреді. | |
Stress and Fear | Subunit. Fear and phobias |
1) Жеке оқу мақсаттарын қою үшін кері байланысты пайдалану; |
1) Шығармашылық және бірлескен мәселелерді топта шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады; |
Theme 1. Writing an article on “Building your confidence” | 1) Белгілі ортақ тақырыптар мен оқу бағдарламалары бойынша жазу жанрларының кең ауқымына мысалдар мен дәлелдер арқылы қажет болған жағдайда дәйекті жазба дәлелдерін көрсету. |
1) Тиісті шақ құрылымдарын қолдана отырып, тиісті жазу дағдыларын көрсетеді; | |
Theme 2. How can I improve my self-esteem? Discussion | 1) Білім алушылардың кері байланысын бағалау және сындарлы жауап беру. |
1) Білім алушылардың пікіріне сындарлы жауап береді; | |
Theme 3. Giving advice on how to reduce stress (psychology). Simple Passive Voice Tenses. |
1)Мәтін бойынша мәнді анықтау; |
1) Мәтін мазмұнын шығармашылық қайта жаңғырту арқылы жеткізеді; | |
Theme 4. Analysing and describing phobias and frightening situations. Grammar in context. | 1) Әртүрлі жағдайларда фобияларды талдаңыз және сипаттау. | 1) Кеңес электрондық поштасын жазу үшін сәйкес тақырыптарды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Theme 5. Writing an email giving advice. | 1) Фобиямен күресу үшін кеңес хатын құрастыру. | 1) Жазбаша пікірін білдіреді. | |
Unit 6. Principles of Management | Subunit. Levels and Types of Managers |
1) Skimming Reading бағдарламасын меңгеру; |
1) Қажетті ақпаратты бөлектеу үшін оқу дағдыларын пайдаланады (Skimming Reading); |
Theme 1. Who are Managers? Levels and Types of Managers (Mind-map) |
1) Бірқатар жалпы және оқу бағдарламалары бойынша сөйлеушілердің әртүрлі көзқарастарын қабылдау; |
1) Мәтін мазмұнын шығармашылық қайта жаңғырту арқылы жеткізеді; | |
Theme 2. Use of English. Relative clauses, determiners and quantifiers. The Functions of Managers | 1) Белсенді және пассивті қарапайым қазіргі және өткен шақтардың кең ауқымын, сондай-ақ жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша әңгімелесуде қарапайым өткен шақтарды қолдану. |
1) Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын көрсетеді; | |
Theme 3. Organizational Structure |
1) Мақала жазу үшін тақырыптар мен үлгілерді талдау дағдыларын қолдану; | 1) Мақала жазу үшін сәйкес тақырыптарды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Theme 4. A portrait of an effective manager | 1) Жеке оқу мақсаттарын қою үшін кері байланысты пайдалану. | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіреді. | |
Theme 5. Preparing a Business Plan | 1) Тақырып бойынша өз пікіріңізді жазбаша білдіру. | 1) Мәтінді оқиды және оқу тақырыптарының ауқымы бойынша өз ойларын жазбаша түрде жеткізеді. | |
Reading for Pleasure | Subunit. Types of fiction books | 1) Бейнелерді, көркемдік кеңістік пен уақытты, көрнекі құралдар мен фигураларды жасаудың құралдары мен тәсілдерін талдаңыз, автордың оларды пайдалану мақсатын түсіндіру. |
1) Шығармадағы көркемдік кеңістік пен уақытты құру жолдарын көрсетеді; |
Theme 1. My best romance book | 1) Тақырып бойынша өз пікірді ауызша және жазбаша түрде білдіру. | 1) Мәтінді оқиды және оқу тақырыптарының ауқымы бойынша өз ойларын ауызша және жазбаша түрде жеткізеді. | |
Theme 2. A biography of my favourite author | 1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану. | 1) Негізгі проблемалық нүктелерді анықтайды. | |
Theme 3. Pros and cons of reading a book. Writing a blog post | 1) Үздіксіз формаларды және әртүрлі қарапайым тамаша белсенді және пассивті формаларды, соның ішінде шақ үстеулерін қолдану, осы уақытқа дейін, соңғы кездері, менің бүкіл өмірім, таныс жалпы және оқу тақырыптарының кең ауқымы бойынша. | 1) Мәтінді оқиды және оқу тақырыптарының ауқымы бойынша өз ойларын ауызша және жазбаша түрде жеткізеді. | |
Different Ways of Living | Subunit. People around the world | 1)Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдалану. |
1) Тақырыптың нақты ақпараты мен маңызды сәттерін анықтайды; |
Theme 1. Grammar in context. Conditional sentences | 1) Іf (if) тек шартты сөйлемнің үшінші түрінде ғана қолдану. | 1) Мәтін мазмұнын шығармашылық қайта жаңғырту арқылы жеткізеді. | |
Theme 2. Shop clothes for women and men |
1) Дағдыларды меңгеру Skimming Reading; |
1)Тиісті ақпаратты бөлектеу үшін оқу дағдыларын пайдаланады (Skimming Reading); | |
Theme 3. Discussing whether money brings happiness. Skimming reading. | 1) Рефлексия эссе жазу кезінде тақырыптар мен үлгілерді талдау дағдыларын қолдану. | 1) Рефлексия эссе жазу үшін сәйкес айдарларды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Amazing places | Subunit. Holiday activities, situations and accommodation |
1) Топта шығармашылық және бірлескен есептерді шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын көрсету; |
1) Тақырып бойынша гипотеза жасау үшін иммиграцияны қолдайтын және оған қарсы дәлелдерді құрбыларымен талқылайды; |
Theme 1. Grammar in context. Active and Passive Voice Perfect forms | 1) Белсенді және пассивті қарапайым қазіргі және өткен шақтардың кең ауқымын, сондай-ақ жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша әңгімелесуде қарапайым өткен шақтарды қолдану. |
1)Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын көрсетеді; | |
Theme 2. Describing photos from holiday | 1) Тақырып бойынша өз пікірін ауызша және жазбаша түрде білдіру. | 1) Сәйкес зерттеу дағдыларын көрсетеді. | |
Theme 3. Future Continuous Tense. A future city design | 1) Әртүрлі болашақ белсенді және пассивті, сондай-ақ болашақ үздіксіз формаларды кең ауқымды таныс жалпы және оқу бағдарламалары бойынша қолдану. | 1) Дәлелді эссе жазу үшін сәйкес тақырыптарды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Theme 4. Dream House: Design a home |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдалану; |
1) Сөйлеу және тыңдау дағдыларын топта шығармашылық және бірлескен мәселелерді шешу үшін пайдаланады; | |
Theme 5. Places I’d like to visit. Presentation |
1)Тарихтан бұрын алған білімдерін қолдану; |
1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіреді; | |
Work and inventions | Various occupations |
1)Шығармашылық және топта бірлесіп тапсырмаларды шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын меңгеру; |
1) Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын көрсетеді; |
Theme 1. Investigating the world of work. Fashion vs Architecture | 1) Алған білімдерін таныс және бейтаныс жағдайларда қолдану. |
1) Өтілген тақырып бойынша грамматикалық және лексикалық материалды меңгереді; | |
Theme 2. Considering success in business | 1) Тақырып бойынша пікірді ауызша және жазбаша түрде білдіру. | 1) Зерттеу және қажетті ақпаратты табу дағдыларын қолданады. | |
Future Career Perspectives | Subunit. Thoughts around us |
1) Проблемалық сұраққа толық дәлелді жауап беру; |
1) Мәтін бойынша демонстрациялық сөйлем құрастырады; |
Theme 1. Opinions about future career. Discussion |
1)Тақырыпты ашудың толықтығы мен тереңдігі тұрғысынан ауызша және жазбаша мәлімдемелерді бағалайды; |
1) Шығармашылық есептерді шешу және топта бірлесіп жұмыс істеу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 29-қосымша |
Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің мақсаты – отандық тарихтың негізгі оқиғалары мен процестерін оқыту негізінде тарихи санаға, азаматтылық пен отансүйгіштік қасиеттерге ие, тарихи білім мен дағдыларды оқу және қоғамдық іс-әрекеттерде тиімді және шығармашылықпен қолдана алатын тұлға қалыптастыру.
3. "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің міндеттері:
1) Қазақстан аумағындағы қоғамның әртүрлі тарихи кезеңдеріндегі этникалық, әлеуметтік, экономикалық, саяси және мәдени дамуының негізгі мәселелері туралы білім қалыптастыру;
2) тарихи қалыптасқан мәдени, ұлттық дәстүр, әлеуметтік және адамгершілік нормаларды білім алушылардың түсінуі негізінде оларда азаматтылық пен қазақстандық бірегейлікті, дүниетанымдық ұстанымдарды тәрбиелеу;
3) әлемдік тарихи процестегі Қазақстанның орны мен рөлі туралы жалпы тұтас түсінік қалыптастыру;
4) тарихи оқиғалар, құбылыстарды тарихи заңдылықтарды ескере отырып зерттеу, оқиғалар мен тұлғаларға қатысты пікірлер мен берілген бағаларды салыстыру және сыни тұрғыдан талдау дағдыларын дамыту, өткен кезеңмен қазіргі уақытқа қатысты пікірталастық мәселелерге өзіндік көзқарасты қалыптастыру;
5) өлке тарихын зерделеу, өлкетанулық жұмыстарды жүргізу дағдыларын дамыту;
6) әртүрлі тарихи деректермен жұмыс істеу, тарихи ақпаратты іздеу және жүйелеу дағдыларын дамыту;
7) әртүрлі деректерді қолдана отырып, жобалық, зерттеу әрекетін және тарихи реконструкция дағдыларын дамыту;
8) қазіргі кездегі саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени процестерді түсіну үшін тарихи білімдерін қолдана білу дағдыларын қалыптастыру;
9) коммуникативтік дағдыларды қалыптастыру, оның ішінде, өз ойын ауызша және жазбаша түрде анық білдіру, командада жұмыс істей алу, түрлі деректерден алынған ақпараттарды қолдану.
4. Оқу бағдарламасы тарихи ойлаудың негізгі дағдыларын қалыптастыруға бағытталған: тарихи дереккөздерді түсіндіру, уақыт пен кеңістіктегі бағдар, тарихи талдау және түсіндіру дағдылары.
Тарихи ойлау дағдыларын қалыптастыру, сондай-ақ "Қазақстан тарихы" пәні бойынша оқыту мақсаттарын тиімді іске асыру: 1) өзгеріс пен сабақтастық; 2) себеп пен салдар; 3) дәлел; 4) ұқсастық пен айырмашылық; 5) маңыздылық; 6) интерпретация.
Пәннің мазмұны 8 бөлімнен тұрады:
1) өркениет: даму ерекшеліктері. Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы. "Орталық Азия" ұғымының тарихи және географиялық аспектілері. Орталық Азияның дәстүрлі өркениеттерін зерттеу тарихы. Орталық Азия өркениеттері пайда болуының факторлары. Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтарының ерекшеліктері. Ұлы Дала өркениеті. "Ұлы Дала" ұғымының тарихи-географиялық сипаттамасы. Ұлы дала өркениетінің қайнар көзі және қалыптасуының ерекшеліктері (энеолит, қола дәуірі). Қазақстан аумағындағы ежелгі археологиялық мәдениеттердің ерекшеліктері. Ерте көшпенділер дәуіріндегі Ұлы Дала өркениеті. Ұлы Дала ежелгі мәдениеттерінің сабақтастығы және өзара байланысы. Ерте көшпенділер өркениетінің әлемдік тарихи процестер барысына әсері. Орталық Азия және әлемдік өркениет. Орталық Азия халықтарының әлемдік материалдық мәдениеттің дамуына қосқан үлесі. Орталық Азия халықтарының әлемдік рухани мәдениеттің дамуына қосқан үлесі;
2) этникалық және әлеуметтік процестер. Қазақ халқының шығу тегі. "Антропогенез", "этногенез", "этнос" ұғымдары. Қазақстан аумағындағы этногенез және этникалық процестер. Қазақ этносының қалыптасуы – көп ғасырлық этникалық процестердің нәтижесі. Мәдени-генетикалық код - ұлттың негізі. Дәстүрлі қазақ қоғамы: этникалық құрылымы және әлеуметтік ұйымдасуы. Қазақтарда ру-тайпалық құрылым қалыптасуының тарихи шарттары. Қазақтардың ру-тайпалық құрылымының эволюциясы. Туыстық принциптердің және рулық құрылымның функционалдық маңызы. "Ауызша тарихнама", "шежіре", "ру", "тайпа", "ата-жұрт", "атамекен", "ел" ұғымы. Қазақтардың ру-тайпалық ұйымдасуының біріктіруші рөлі. Дәстүрлі қазақ қоғамының әлеуметтік жіктелуі. "Ақсүйек", "қарасүйек", "хан", "сұлтан", "би", "батыр" ұғымдары. Дәстүрлі қазақ қоғамындағы әлеуметтік институттардың қызметі;
3) мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан. Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттер. Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттердің саяси ұйымдасуы. "Мемлекет", "билік", "саяси ұйым" ұғымдары. Ұлы Дала көшпенділерінің империялары. Түркі империясы - көшпенділер мемлекеттілігінің классикалық үлгісі. Ұлы Түрік қағанатының қалыптасуы мен дамуы. Түркі империясының мұрагерлері. Мемлекеттік құрылым түрлерінің сабақтастығы. Ерте және дамыған орта ғасырлардағы түркі мемлекеттерінің геосаяси белсенділігі. Түркі әлемінің қалыптасуы мен дамуындағы түркі империясының рөлі. Шыңғысхан империясы және оның мұрагерлері. Шыңғысханның әлем тарихындағы рөлі. Қазақстан аумағында ұлыс жүйесінің дамуы. XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердің геосаяси белсенділігі және олардың Еуразиядағы тарихи процестердің барысына әсер етуі. Қазақ хандығы – Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет. Ақ Орда мен Қазақ хандығының тарихи сабақтастығы. Қазақ хандығының құрылуы – Қазақстан аумағындағы тарихи процестердің заңды нәтижесі. Қазақ хандарының Қазақ мемлекетінің қалыптасуы мен нығаюындағы рөлі. Қазақ хандығының саяси институттары. Мемлекеттік құрылым түрлерінің сабақтастығы. Бабаларымыздың ұлан-ғайыр аумақты қорғап сақтаудағы рөлі. Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттіліктің қайта жаңғыртылуы. Қазақстанның мемлекеттік егемендігінен айрылуы. Қазақ халқының мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру үшін жүргізген ұлт-азаттық күресі. Түркістан (Қоқан) және Алаш автономиясы түрінде мемлекеттік егемендіктің қалпына келтірілуі. Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі. "Автономдық кеңес республикасы", "Кеңес одағы республикасы", "унитарлы мемлекет" ұғымдары. Кеңестік кезеңдегі Қазақстанның қоғамдық-саяси дамуының жетістіктері мен қайшылықтары. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуы. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуындағы Тұңғыш Президент Н.Ә. Назарбаевтың рөлі. Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігінің қалпына келтірілуі – тарихи процестердің заңды нәтижесі. Қазақстан Республикасының мемлекеттік стратегиялары мен бағдарламалары;
4) мәдениеттің дамуы. Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті – дала өркениетінің мұрасы. Қазақ халқының материалдық мәдениеті және қолданбалы қолөнері. "Мәдениет", "дала өркениеті", "материалдық мәдениет", "рухани мәдениет", "қолданбалы өнер", "мәдени мұра" ұғымдары. Қазақстандағы тарихи-этнографиялық процестердің эволюциясы және сабақтастығы. Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы. "Әдет-ғұрып" "рәсім", "салт-дәстүр", "діл (менталитет)" ұғымдары. Қазақ халқының рухани-адамгершілік құндылықтары: әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер. Туған жерге, оның мәдениеті мен салт-дәстүріне құрмет көрсету- шынайы патриотизмнің көрінісі. Дала өркениеті тарихымен мәдениетінің ескерткіштері. Тарихи және мәдени ескерткіштердің классификациясы. Қазақстанның рухани құндылықтары – ұлттық бірегейліктің негізі. Қазақ халқының әдеби және музыкалық мұрасы: бастауы, дәстүрі, қазіргі уақыттағы дамуы. Кеңестік кезеңдегі Қазақстанның мәдениеті. Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтар. Жаңа бағыттар мен жанрлар. Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет. Қазақстандық мәдениеттің дамуы. Жаңа бағыттар мен жанрлар. Халықаралық мәдени кеңістікке кірігу процесі;
5) өркениет: экономикалық даму ерекшеліктері. Қазақтардың тіршілігін қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі. Қазақстан аумағындағы көшпелі мал шаруашылығы және егіншілік. Қазақстан халқының тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінің қалыптасуына және дамуына табиғи-географиялық факторлардың әсері. "Тіршілікті қамтамасыз ету жүйесі", "қоныстану жүйесі", "экожүйе" ұғымдары. Дәстүрлі шаруашылық қызмет түрлерінің классификациясы. Қазақ халқының тіршілікті қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесіндегі кәсіптері мен қолөнері. Қазақтардың қолөнері мен кәсіптерінің этнографиялық зерттелуі. Дала мен қала: өзара қарым-қатынас және өзара әсері. Ұлы Жібек жолының Қазақстан аумағындағы бағыттары мен жолдары. Қазақстан аумағында қалалардың пайда болуы мен дамуындағы Ұлы Жібек жолының рөлі. Отырықшы және көшпенді халықтардың экономикалық және мәдени өзара қарым-қатынасы және өзара әсері. Қазақстанның қазіргі замандағы әлеуметтік-экономикалық дамуы. "Экономикалық жүйе", "дәстүрлі (аграрлы) экономика", "жоспарлы (социалистік) экономика" ұғымдары. ХХ ғасырда Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық даму бағыттарын анықтаған факторлар. Қазақстан Республикасы экономикасының даму кезеңдері. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық даму болашағы;
6) саяси-құқықтық процестер. Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасу тарихы. "Аграрлық саясат", "көші-қон саясаты", "моноэтностық құрам" ұғымдары. Қазақстан аумағындағы халықтың этникалық құрамының өзгеру кезеңдері. Кеңестік кезеңде Қазақстандағы полиэтникалық қоғамның қалыптасуы. "Депортация", "арнайы қоныс аударылғандар", "полиэтникалық қоғам", "ұлттық саясат", "интернационализм" ұғымдары. Кеңестік кезеңдегі Қазақстан этностарының өзара мәдени әсерлері. Қазақстан Республикасының этносаралық қатынастар саласындағы саясаты. "Көші-қон", "эмиграция", "иммиграция", "репатриант", "диаспора", "ирридента" ұғымдары. Қазақстан Республикасының көші-қон саясатының негізгі бағыттары мен басымдықтары. Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық моделі. Қазақстанның саяси-әлеуметтік және мәдени өміріндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі;
7) қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Қазақстандағы әлеуметтік-саяси ойдың эволюциясы. Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанда қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Қазақ хандығы дәуіріндегі қоғамдық-саяси ойдың дамуы. "Зар заман" ағымы өкілдерінің идеологиялық құндылықтары. ХІХ ғасырдағы қазақ ағартушыларының қоғамдық-саяси көзқарастары. "Алаш" – қоғамдық ой және ұлттық идея. "Алаш" ұлттық идеясының тұжырымдамалық негіздері. Қазақ мемлекеттілігінің даму жолдары туралы ұлттық зиялылардың қоғамдық-саяси көзқарастары ("Алаш" қозғалысы және қазақ революционер-демократтарының саяси көзқарастары). "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізі. Қазақстан қоғамының жалпыұлттық құндылықтары. "Мәңгілік Ел" идеясының біріктіруші құндылықтарының маңыздылығы. Мемлекеттің идеология саласындағы саясаты;
8) білім мен ғылымның дамуы. Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы. Ортағасырлық Қазақстандағы ғылымның дамуы. Ортағасырлық Қазақстанның көрнекті ғалымдары мен ойшылдары. XVIII-XX ғасырлардағы Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы. XVIII-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы зерттеулер. Зерттеушілердің Қазақстандағы ғылымды дамытуға қосқан үлесі. XIX ғасырда Қазақстанда оқу орындарының пайда болуы мен дамуы. XIX ғасырда -ХХ ғасырдың басында Қазақстанда өмір сүрген білім беру мекемелерінің ерекшеліктері. Кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен қайшылықтары. Сауатсыздықты жою. Мектептік, кәсіби және жоғары білім беру. Кеңестік білім беру жүйесінің реформалары. Қазақстан ғылымын дамытудағы Қазақ КСР Ғылым академиясының рөлі. Қазақстанның көрнекті ғалымдары. Кеңестік саяси жүйе жағдайында Қазақстан ғылымы дамуының қиындықтары және қарама-қайшылықтары. Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы білім және ғылым жүйесі. Тәуелсіздік жылдарындағы Қазақстан Республикасының білім және ғылым жүйесінің дамуы: жетістіктері, проблемалары және болашағы. Қазақстан Республикасы білім беру жүйесінің жаңғыртылуы. Қазақстанның әлемдік білім және ғылым кеңістігіне кірігуі. Қазақстан Республикасының білім және ғылым саласындағы стратегиялары мен бағдарламалары. Қазақстан Республикасының "Болашақ" халықаралық білім беру бағдарламасы. Қазақстан Республикасының инновациялық ғылыми және білім беру ұйымдары.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырып атаулары | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
теориялық | практикалық | ||
1 бөлім. Өркениет: даму ерекшеліктері. | |||
1.1.Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы. | + | + | + |
1.11-тақырып. Орталық Азия: ұғымының тарихи және географиялық аспектілері. | |||
Тақырып 1.1.2.Орталық Азияның дәстүрлі өркениеттерін зерттеу тарихы. | |||
Тақырып 1.1.3. Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтары. | |||
1.2."Ұлы Дала" өркениеті. | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. "Ұлы Дала" ұғымының тарихи-географиялық сипаттамасы. | |||
Тақырып 1.2.2. Ұлы дала өркениетінің қайнар көзі және қалыптасуының ерекшеліктері (энеолит, қола дәуірі). | |||
Тақырып 1.2.3. Ерте көшпенділер дәуіріндегі Ұлы Дала өркениеті. | |||
1.3.Орталық Азия және әлемдік өркениет. | |||
Тақырып 1.3.1. Әлемдік мәдениеттің дамуына Орталық Азия халықтарының қосқан үлесі | |||
Тақырып 1.3.2. Зерттеу жұмысы. Әлемдік өркениет тарихындағы Ұлы Дала | |||
2 бөлім. Этникалық және әлеуметтік процестер | |||
2.1. Қазақ халқының шығу тегі. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Қазақстандағы этногенез және этникалық процестер. | |||
2.2. Дәстүрлі қазақ қоғамы: этникалық құрылымы және әлеуметтік ұйымдасуы | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Қазақтардың ру-тайпалық құрылымы қалыптасуының тарихи шарттары. | |||
Тақырып 2.2.2. Дәстүрлі қазақ қоғамының әлеуметтік жіктелуінің ерекшеліктері. | |||
Тақырып 2.2.3. Зерттеу жұмысы. Дәстүрлі қазақ қоғамының этноәлеуметтік ұйымдасуы. | |||
3 бөлім. Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан. | |||
3.1. Қазақстан территориясындағы ерте мемлекеттер. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттердің саяси ұйымдасуы. | |||
3.2. Ұлы Дала көшпенділерінің империялары. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Түркі империясы - көшпенділер мемлекеттілігінің классикалық үлгісі. Түркі империясының мұрагерлері. | |||
Тақырып 3.2.2. Шыңғысхан империясы және оның мұрагерлері. | |||
3.3. Қазақ хандығы - Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет. | + | + | + |
Тақырып 3.3.1. Ақ Орда - Қазақ хандығының негізі. | |||
Тақырып 3.3.2. Қазақ хандығы: мемлекеттің саяси институттары. | |||
3.4. Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттіліктің қайта жаңғыртылуы. | + | + | + |
Тақырып 3.4.1. Мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру жолындағы қазақ халқының күресі. | |||
Тақырып 3.4.2. Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі. | |||
Тақырып 3.4.3. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуы. | |||
3.4.4. Зерттеу жұмысы. Қазақ мемлекеттілігінің эволюциясы. | |||
4 бөлім. Мәдениеттің дамуы. | |||
4.1. Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті - дала өркениетінің мұрасы. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Қазақ халқының материалдық мәдениеті және қолданбалы қолөнері. | |||
Тақырып 4.1.2. Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы. | |||
Тақырып 4.1.3. Әлеуметтік-экономикалық дамудың қазақтардың дәстүрлі дүниетанымының қалыптастырудағы орны. | |||
Тақырып 4.1.4. Қазақ халқының дәстүрлі шаруашылық-мәдени типтері. | |||
Тақырып 4.1.5. Қазақ халқының әдеби және музыкалық мұрасы. | |||
4.2. Кеңестік кезеңдегі Қазақстан мәдениеті. | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтар. | |||
4.3. Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет. | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Мәдениеттің қазіргі кезеңдегі дамуы. | |||
Тақырып 4.3.2. Зерттеу жұмысы. Мәдениет және дәстүр – ұлттың генетикалық коды | |||
5 бөлім. Өркениет: экономикалық даму ерекшеліктері. | |||
5.1. Қазақтардың тіршілікті қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Қазақстанда көшпелі мал шаруашылығы және егіншіліктің дамуы. | |||
Тақырып 5.1.2. Қолөнер мен кәсіптер. | |||
5.2. Дала мен қала: өзара қарым-қатынас және өзара әсері. | |||
Тақырып 5.2.1. Қазақстан қала мәдениетінің дамуындағы Ұлы Жібек жолының рөлі. | |||
Тақырып 5.2.2. Ұлы Жібек жолының әлеуметтік-мәдени маңызы. Х ғ.-ХІІ ғ. қала мәдениетінің дамуы. | |||
Тақырып 5.2.3. Экономикалық және мәдени өзара қарым-қатынас және өзара әсері. | |||
5.3. ХVІІІ –ХІХ ғғ.Қазақстанның әлеуметтік – экономикалық дамуы. | |||
Тақырып 5.3.1. ХХ ғасырдың басындағы қазақтың дәстүрлі шаруашылығының күйреуі. | |||
Тақырып 5.3.2. ХХ ғасырдағы Қазақстан экономикасының дамуы. | |||
Тақырып 5.3.3. Қазақстан Республикасының экономикалық даму бағыты. | |||
Тақырып 5.3.4. Зерттеу жұмысы. Әртүрлі тарихи кезеңдердегі Қазақстанның экономикалық даму ерекшеліктері. | |||
6 бөлім. Саяси-құқықтық процестер. | |||
6.1. Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасу тарихы. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Қазақстан халқының моноэтникалық құрамының өзгеруі (XVIII ғасыр - XX ғасырдың басы). | |||
Тақырып 6.1.2. Кеңестік кезеңде Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасуы. | |||
6.2 Қазақстан Республикасының этносаралық қатынастар саласындағы саясаты. | |||
Тақырып 6.2.1. Қазақстан Республикасының көші-қон саясаты | |||
Тақырып 6.2.2. Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық үлгісі. | |||
Тақырып 6.2.3. Қазақстанның қоғамдық-саяси және мәдени өміріндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі. | |||
Тақырып 6.2.4. Зерттеу жұмысы. Қазақстан этностары: тарихы мен тағдыры. | |||
7 бөлім. Қоғамдық-саяси ойдың дамуы. | |||
7.1. Қазақстандағы әлеуметтік-саяси ойдың эволюциясы. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Қоғамдық-саяси ойдың бастауы және дамуы. | |||
Тақырып 7.1.2. Қазақ хандығы дәуіріндегі қоғамдық-саяси ойдың дамуы. | |||
Тақырып 7.1.3. "Зарзаман" ағымы өкілдерінің идеологиялық құндылықтары. | |||
Тақырып 7.1.4. ХІХ ғасырдағы қазақ ағартушыларының қоғамдық-саяси көзқарастары. | |||
7.2. "Алаш" –қоғамдық ой және ұлттық идея. | + | + | + |
Тақырып 7.2.1. "Алаш" ұлттық идеясының тұжырымдамалық негіздері. | |||
Тақырып 7.2.2. "Алаш" қозғалысы және қазақ революционер-демократтарының саяси көзқарастары. | |||
7.3. "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы - ХХІ ғасырдағы Қазақстан қоғамын біріктіруші негіз. | |||
Тақырып 7.3.1. "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізі. | |||
Тақырып 7.3.2. Қазақстан қоғамының жалпыұлттық құндылықтары. | |||
Тақырып 7.3.3. Зерттеу жұмысы.Қоғамдық-саяси ойдың біріктіруші рөлі. | |||
8 бөлім. Білім мен ғылымның дамуы. | |||
8.1. Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Ортағасырлық Қазақстандағы ғылымның дамуы. | |||
8.2. XVIII-XX ғасырлардағы Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы. | |||
Тақырып 8.2.1. XVIII-ХХ ғасырдың басында Қазақстандағы зерттеулер. | |||
Тақырып 8.2.2. XIX - ХХ ғасырдың басында Қазақстандағы оқу орындарының қызметі. | |||
Тақырып 8.2.3. ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан аумағындағы ғылыми мекемелер мен кешенді зерттеулер. | |||
Тақырып 8.2.4. Кеңестік кезеңдегі халық ағарту ісі. | |||
Тақырып 8.2.5. Кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен қайшылықтары. | |||
Тақырып 8.2.6. Қазақ КСР Ғылым Академиясы – КСРО-ның ірі ғылыми орталығы. | |||
8.3. Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы білім және ғылым жүйесі. | |||
Тақырып 8.3.1. Қазақстан Республикасы білім беру жүйесіндегі өзгерістер және зияткерлік білім. | |||
Тақырып 8.3.2. Қазақстан Республикасы білімімен ғылымы дамуының мәселелері мен болашағы. | |||
Тақырып 8.3.3. Зерттеу жұмысы. Білім мен ғылымға үлес қосқан менің өлкемнің тұлғалары. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Өркениет: даму ерекшеліктері | Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы | 1)"Орталық Азия" ұғымын аймақтың тарихи және географиялық ерекшеліктерін сипаттау үшін пайдалану. |
1) "Орталық Азия" ұғымының тарихи және географиялық ерекшеліктерін талдайды; |
1) Әлемдік өркениеттегі Орталық Азияның рөлі туралы ғалымдардың пікірлері негізінде қорытынды жасау. |
1) Орта Азияның әлемдік өркениетке қосқан рөлін анықтайды; | ||
1) Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтарының ерекшеліктерін сипаттау. |
1) Орта Азияның ежелгі өркениетінің ерекшеліктерін анықтайды; | ||
"Ұлы Дала" өркениеті. | 1)Ұлы дала өркениетінің пайда болуы мен қалыптасу ерекшеліктерін түсіндіру. |
1)"Ұлы Дала" тарихи-географиялық аймағын анықтайды; | |
1) Қазақстан аумағындағы ежелгі археологиялық мәдениеттердің ерекшеліктерін сипаттау. |
1) Ұлы дала өркениетінің пайда болуы мен қалыптасу ерекшеліктерін анқтайды (энеолит, қола дәуірі); | ||
Орталық Азия және әлемдік өркениет | 1) Орталық Азия халықтарының материалдық мәдениет жетістіктерін талдау арқылы адамзаттың дамуына қосқан үлесін анықтау. |
1) Отырықшы-егіншілік және көшпелі өркениет арасындағы сауда-экономикалық байланысты сипаттайды; | |
Этника | Қазақ халқының шығу тегі | 1) Этникалық процестердің сабақтастығын анықтай отырып, Қазақстан аумағындағы этногенездің кезеңдерін айқындау. |
1) Қазақстандағы этникалық процестерді түсіндіру үшін "антропогенез", "этногенез", "этнос" ұғымдарын пайдаланады; |
Дәстүрлі қазақ қоғамы: этникалық құрылымы және әлеуметтік ұйымдасуы | 1) Тарихи кезеңдерді талдау негізінде қазақтардың ру-тайпалық ұйымдасу түрінің қалыптасу алғышарттарын талдау. |
1) Қазақтардың этникалық құрылымын сипаттау үшін "ру", "тайпа", "жүз", "ата-жұрт", "ата-мекен" ұғымдарын пайдаланады; | |
1) Дәстүрлі қазақ қоғамындағы әлеуметтік институттардың функционалдық рөлін ашып көрсету. |
1)Қазақтардың әлеуметтік жіктелуіне тән ерекшеліктерді анықтау үшін "ақсүйек", "қарасүйек ", "хан", "сұлтан", "би", "батыр" ұғымдарын пайдаланады; | ||
Мемлекет соғыс және революциялар тарихынан |
Қазақстан территория | 1) Қазақстанда мемлекеттіліктің қалыптасуының тарихи кезеңдерін түсіндіру. |
1) Қазақстан территориясындағы ерте мемлекеттерді анықтайды; |
Ұлы Дала көшпенділе | 1) Деректерді талдау негізінде түркі мемлекеттерінің дамуын зерттеу, мемлекет құрылысындағы сабақтастықты анықтау. | 1)1) Түркі империясының саяси-экономикалық даму ерекшелігін түсіндіреді. | |
1) Қазақстан аумағында ұлыс жүйесінің дамуын зерттеу. | 2)1) Мемлекет құрылысындағы сабақтастықты анықтай отырып, Қазақстан аумағында ұлыс жүйесінің ерекшелігін талдайды | ||
1) XIII -XV ғасырлардағы мемлекеттердің геосаяси белсенділігін сипаттау арқылы, олардың Еуразиядағы тарихи процестердің барысына әсер ету дәрежесін анықтау. | 1) XIII-XVғ.ғ. мемлекеттердің Еуразиядағы басты тарихи оқиғалардағы белсенділігін сипаттайды. | ||
Қазақ хандығы - Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет | 1) Қазақстанда мемлекеттіліктің қалыптасуының тарихи кезеңдерін түсіндіру. | 1) Қазақстанда мемлекеттіліктің қалыптасуының тарихи кезеңдері мен ерекшеліктерін сипаттайды. | |
1)Қазақ хандығының құрылуын Қазақстан аумағындағы тарихи процестердің заңды нәтижесі ретінде зерттеу. | 1)Қазақ хандығының құрылуын Қазақстан аумағындағы тарихи процестердің заңды нәтижесі ретінде тұжырымдайды. | ||
1) Мемлекет құрылысындағы сабақтастықты анықтай отырып, Қазақ хандығының саяси институттарының ерекшеліктерін зерттеу. | 1) Қазақ хандығының саяси институттары мен ерте көшпелі мемлекеттерін салыстырмалы талдау негізінде көшпелі өркениеттердің мемлекеттік құрылымы нысандарының сабақтастығын дәлелдейді. | ||
Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттілік | 1) Қазақстанның мемлекеттік егемендігінен айрылуының себеп-салдарын анықтау. |
1) Қазақстанның мемлекеттік егемендігінен айрылуының себеп-салдарын анықтайды; | |
1) Мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру жолындағы қазақ халқының күресін зерттеу. | 1) Қазақ халқының ұлт-азаттық көтерілістерінің кезеңдерін сипаттайды. | ||
1) Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі кезеңіндегі қоғамдық-саяси дамуындағы жетістіктері мен қарама-қайшылықтарын талдау. |
1) "Автономдық кеңес республикасы", "кеңес одағы республикасы", "унитарлы мемлекет" ұғымдарын пайдалану арқылы Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрін талдау; | ||
1) Мемлекеттік стратегиялар мен бағдарламалардың мазмұнын зерттей отырып Қазақстан Республикасының даму бағдарларын болжау. |
1) Мемлекеттік стратегиялар мен бағдарламалардың мазмұнын саралай келе қазіргі кезеңдегі қол жеткізген табыстар мен салыстырады; | ||
Мәдениеттің дамуы | Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті - дала өркениетінің мұрасы | 1) Қазақ халқының материалдық мәдениеті және қолданбалы қолөнердегі жеткен жетістіктерін талдау. |
1) "Мәдениет", "дала өркениеті", "материалдық мәдениет", "рухани мәдениет", "қолданбалы өнер", "мәдени мұра" ұғымдарын пайдалану арқылы қазақ халқының мәдени жетістіктерін сипаттайды; |
1) Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы Ұлы Дала өркениетінің жалғасы екендігін дәлелдеу. | 1) "Әдет-ғұрып" "рәсім", "салт-дәстүр", "діл (менталитет)" ұғымдарын пайдалану арқылы қазақ халқының дәстүрлі дүниетанымын анықтайды. | ||
1) Әлеуметтік-экономикалық дамудың қазақтардың дәстүрлі дүниетанымының қалыптастырудағы орнын анықтау. | 1) Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымының қалыптасуына көшпелі өркениеттің тигізген әсерін талдайды. | ||
1) Қазақстан жеріндегі дәстүрлі шаруашылық-мәдени типтердің ерекшелігін сипаттау. | 1) Қазақтың дәстүрлі шаруашылық-мәдени типтерін сипаттайды. | ||
1) Қазақ әдебиеті мен музыкалық мұрасының маңызды жетістіктерін халықтың рухани -адамгершілік құндылықтары тұрғысынан сипаттау. |
1) Қазақ халқының мәдени мұрасындағы ауыз әдебиетінің маңызын анықтайды; | ||
Кеңестік кезеңдегі Қазақстан мәдениеті | 1) Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтарды талдау. |
1) Кеңестік дәуірдегі Қазақстан мәдениеті саласындағы жаңа бағыттарды және жанрларды анықтайды; | |
Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет | 1)Мәдениеттің қазіргі кезеңдегі дамуы сипаттау. |
1) Қазақстан Республикасының мәдениет саласындағы жаңа бағыттарын және жанрларды сипаттайды; | |
Өркениет: экономикалық дамудың ерекшеліктері |
Қазақтардың тіршілікті қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі | 1) Қазақстанда көшпелі мал шаруашылығы және егіншіліктің дамуы ерекшеліктерін айқындау. |
1) Қазақстан халқының тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінің қалыптасуына және дамуына табиғи-географиялық факторлардың әсерін зерттейді; |
1) Қазақ қолөнері мен кәсібінің дамуын этнографиялық материалдар негізінде сипаттау. |
1) Қазақ қолөнері мен кәсібінің дамуын этнографиялық материалдар негізінде талдайды; | ||
1) Қазақстандағы қала мәдениетінің дамуына Ұлы Жібек жолының тигізген рөлін талдау. |
1) Картаны пайдаланып, Ұлы Жібек жолының Қазақстан аумағындағы бағыттары мен жолдарын зерттейді; | ||
1) Отырықшы және көшпелі өркениет арасындағы өзара байланыстарды сипаттау. |
1) Сауда-экономикалық қарым-қатынастар жүйесінде көшпелі және отырықшы халықтың өзара қарым-қатынасын сипаттайды; | ||
1) Көшпелі және отырықшы мәдениеттің өзара байланысын сипаттау. |
1) Сауда-экономикалық қатынастар жүйесіндегі отырықшы және көшпелі халықтың мәдениетінің өзара әсерін сипаттайды; | ||
1) ХVІІІ –ХІХ ғғ. Қазақстандағы әлеуметтік – экономикалық дамуын сипаттайтын факторларды талдау. |
1) Қазақстанның XVIII-XIX ғасырдағы әлеуметтік-экономикалық даму бағыттарын айқындайтын оң және теріс факторларды айқындайды; | ||
1) ХХ ғасырдың басындағы қазақтың дәстүрлі шаруашылығының күйреу себебін анықтау. |
1) Дәстүрлі мал шаруашылығының бұзылуына Ресейдің отарлау саясатының тигізген әсерін талдайды; | ||
Қазақстанның қазіргі замандағы әлеуметтік- экономикалық дамуы | 1) ХХ ғасырдағы Қазақстан экономикасының дамуы бағыттарын айқындайтын факторларды талдау. |
1)"Экономикалық жүйе", "дәстүрлі (аграрлы) экономика", "жоспарлы (социалистік) экономика" ұғымдарын пайдалана отырып, Қазақстанның экономикалық даму ерекшеліктеріне талдау жасау; | |
1)Қазақстан Республикасының экономикасының дамуы кезеңдері мен ерекшеліктерін талдау. |
1)Қазақстан Республикасы экономикасының даму кезеңдерін талдайды, олардың қазіргі кездегі ерекшеліктерін анықтайды; | ||
Саяси-құқықтық процестер | Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасу тарихы | 1)Қазақстанның этникалық құрамының өзгеру кезеңдерін зерттеу. |
1) "Аграрлық саясат", "көші-қонсаясаты", "моноэтностық құрам" ұғымдарын пайдалана отырып, Қазақстанның этникалық құрамының өзгеру үрдісіне талдау жасайды; |
1)Кеңестік кезеңдегі Қазақстанның полиэтникалық қоғамның қалыптасуы ерекшелігін сипаттау. |
1)Қазақстанның этникалық құрамының өзгеру себептерін талдайды; | ||
Қазақстан Республикасы | 1)Қазақстан Республикасының көші-қон саясаты талдау. |
1)Көші-қон саясатының ерекшеліктерін анықтау үшін "көші-қон", "эмиграция", "иммиграция", "репатриант", "диаспора", "ирридента" ұғымдарын пайдаланады; | |
1)Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық моделін талдау. | 1) Мемлекеттік стратегияларды және бағдарламаларды зерттеу негізінде ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық үлгісіне баға береді. | ||
1)Қазақстанның саяси-әлеуметтік және мәдени өміріндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі айқындау. | 1)Ұлттық бірлікті және қазақстандық бірегейлікті нығайтудағы Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлін анықтайды. | ||
Қоғамдық-саяси ойдың дамуы | Қазақстандағы әлеуметтік-саяси ойдың эволюциясы | 1)Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанның тарихи тұлғаларының қоғамдық-саяси идеяларын талдау. |
1) Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанның тарихи тұлғаларының қоғамдық-саяси идеяларын анықтайды; |
1)Қазақ хандығы дәуіріндегі тарихи тұлғалардың қоғамдық-саяси идеяларын талдау. | 1)Қазақ хандығы дәуіріндегі тарихи тұлғалардың қоғамдық-саяси идеяларының мемлекеттің біртұтастығын сақтаудағы рөлін зерттейді. | ||
1)"Зарзаман" ағымы өкілдерінің идеологиялық құндылықтарын анықтау. | 1) Қазақ ұлттық мемлекеттілігінің тарихи тағдыры туралы "Зар-заман" өкілдері идеяларының маңыздылығын зерттейді. | ||
1)ХІХ ғасырдағы қазақ ағартушыларының қоғамдық-саяси көзқарастарын талдау. | 1)Қазақстандағы қоғамдық-саяси ойдың дамуына тарихи қайраткерлердің қосқан үлесіне баға береді. | ||
"Алаш" –қоғамдық ой және ұлттық идея | 1)"Алаш" ұлттық идеясының тарихи негіздерін анықтау. |
1) Қазақ зиялыларының қоғамдағы рөлі мен қызметін талдайды; | |
1) "Алаш" қозғалысы және қазақ революционер-демократтарының саяси көзқарастарын талдау. |
1)"Алаш" қозғалысының ұлттық сананың оянуына тигізген әсерін анықтайды; | ||
1)Алашорда автономиясының ұлттық демократиялық бағытын сипаттау. |
1)Әлихан Бөкейханның саяси көшбасшылық қызмет зерттейді; | ||
1)Алашорда үкіметінің мемлекеттік бағдарламасын талдау. | 1)Алашорда үкіметінің мемлекеттік бағдарламасын талдай отырып, ұлттық мемлекеттің формасын, білім берудегі негізгі бағыттарды анықтайды. | ||
"Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы - ХХІ ғасырдағы Қазақстан қоғамын біріктіруші негіз |
1)"Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізін анықтау; |
1)"Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізін анықтайды; | |
Білім мен ғылымның дамуы | Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы | 1)Ғылымның дамуына Қазақстандағы ортағасырлық ғалымдардың қосқан үлесін зерттеу. | 1) Ортағасырлық ойшылдардың Қазақстанның ғылыми білімін дамытуға қосқан үлесін бағалайды. |
XVIII-XX ғасырлардағы Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы | 1)XVIII-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы зерттеулерлердің негізгі бағыттарына талдау жасау. |
1)XVIII-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы ғылыми зерттеулердің негізгі бағыттарын анықтайды; | |
1)XIX-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан аумағында оқу орындардың дамуындағы өзгерістер мен сабақтастықты анықтау. |
1)XIX-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан аумағында оқу орындардың бағыттарын анықтайды; | ||
1)ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан аумағында жүргізілген ғылыми экспедициялардың мақсаты мен маңызын сипаттау. |
1)ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан аумағында жүргізілген ғылыми экспедициялардың өлкенің әлеуметтік-экономикалық дамуына тигізген әсерін анықтайды; | ||
1)Қазақстандағы кеңестік халық ағарту ісінің жүргізілу бағыттарын анықтау. |
1)Дала өлкесіндегі ауылдық мектептердегі білім беруді сипаттайды. | ||
1)Кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен қайшылықтарын талдау. |
1)Қазақстандағы кеңестік білім беру жүйесінің даму кезеңдерін сипаттайды; | ||
1)Қазақстан ғылымын дамытудағы Қазақ КСР Ғылым академиясының рөлін анықтау. |
1)Қаз КСР Ғылым Академиясының Қазақстан ғылымының дамуына қосқан үлесіне баға береді; | ||
Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы білім және ғылым жүйесі | 1)Қазақстан Республикасының білім және ғылым жүйесін жаңартудың алғышарттары мен маңызын талдау. |
1)Қазақстан Республикасының стратегиялары мен бағдарламаларын зерттеу негізінде білім және ғылым жүйесін жаңартудың алғышарттары мен маңызын талдайды; | |
1)Қазақстан Республикасы білім беру жүйесіндегі өзгерістер және зияткерлік білім берудің негізгі бағыттарын сипаттайды. | 1)Қазақстан Республикасының білім және ғылымының әлемдік білім және ғылым кеңістігіндегі интеграциялануының негізгі бағыттарын сипаттайды. | ||
1)Қазақстан Республикасы білімімен ғылымы дамуының мәселелері мен болашағы, әлемдік ғылымның даму бағытын сипаттау. | 1)Әлемдік білім және ғылым кеңістігіне ену үшін инновациялық ғылыми жаңалықтарды қазақстандық білім беру жүйесіне енгізудің маңыздылығын бағалайды. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 30-қосымша |
Әлеуметтік- экономикалық бағыттың бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Дене шынықтыру" пәнін оқытудың мақсаты - болашақ мамандардың кәсіби іс-әрекетінің әлеуметтік-экономикалық бағыты бойынша кәсіби қолданбалы дене мәдениетін қалыптастыру үдерісін жетілдіру болып табылады.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді шешуді көздейді:
1) әлеуметтік-экономикалық саланың кәсібі туралы, қаржылық және басқа операцияларды сәтті орындау үшін қажетті физикалық және психикалық қасиеттер туралы, болашақ кәсіби қызмет жағдайында жоғары жұмыс қабілеттілігін көрсету үшін қолданбалы біліммен қамтамасыз ету;
2) төзімділікке, жылдамдыққа, күшке, ептілік пен икемділікке ықпал ететін білім алушылардың қозғалыс дағдыларын дамыту;
3) патриотизм, құрмет, жауапкершілік және өзара түсіністік сезімін тәрбиелеу;
4) білім алушыларды өмір бойы салауатты өмір салтын ұстануға ынталандыру және одан әрі алған дағдыларын қолдану;
5) жалпы адамзаттық мәдениеттің бір бөлігі ретінде дене шынықтыру туралы идеяны қалыптастыру;
6) дене шынықтырумен өз бетінше айналысуға, оларды демалу, жаттығу, жұмысқа қабілеттілігін арттыру, денсаулықты нығайту мақсатында саналы түрде қолдануға қажеттілік пен дағдыға тәрбиелеу;
7) жарыс қызметін ұйымдастыру арқылы оқу процесінде практикалық дағдылар мен теориялық білімдермен алмасу және салауатты бәсекелестікті дамыту;
8) теорияны зерделеу кезінде АКТ қолдану (ойын спорты ережелері, тактиканы үйрену, тестілеу және т. б.);
9) болжанатын (болашақ) кәсіпті таңдау кезінде жеке кәсіптік-қолданбалы дене шынықтыру даярлығына бағдарлану.
"Дене шынықтыру" пәнін өткізу барысында келесі пәндермен пәнаралық байланыстар жүзеге асырылады:
1) "Қазақ тілі", "Орыс тілі", "Ағылшын тілі": дене шынықтыру саласындағы терминдермен сөздік қорын толықтыру;
2) "Физика": "механикалық жұмыс", "ауаға төзімділік", "дене салмағы", "біркелкі емес және біркелкі сырғанау", "қуат" ұғымдары туралы алынған білімді пайдалану;
3) "Алгебра және анализ бастамалары", "геометрия": ұзындықты, биіктікті, жылдамдықты, қашықтықты, уақытты өлшеу, ұзындық пен биіктікке секіру кезінде жүгіруді есептеу;
4) "Биология": темекі шегу мен алкогольдің ағзаға, зат алмасуға теріс әсері туралы материалды пайдалану;
5) "Қазақстан тарихы", "Дүниежүзі тарихы": олимпиадалық қозғалыс тарихы; қазақтың ұлттық спорт түрлерінің пайда болу тарихы;
6) "География": жер бедерін білу, түрлі белгілер бойынша, карта бойынша жер бедерін бағдарлай білу;
7) "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық": саптық жаттығуларды пайдалану; кедергілер жолақтарынан өту; өмірлік маңызды қозғалыс дағдылары мен дағдыларына үйрету, оларды күрделілігі әртүрлі жағдайларда қолдану; патриотизмге, өз Отанына деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу.
4. Оқу пәнінің мазмұны 12 бөлімнен тұрады:
1) Дене шынықтыру туралы білім
2) Жеңіл атлетика
3) Спорттық ойындар. Футбол
4) Спорттық ойындар. Волейбол
5) Спорттық ойындар. Баскетбол
6) Спорттық ойындар. Үстел теннисі
7) Гимнастика
8) Ұлттық спорт түрлері.
9) Қысқы спорт түрлері. Шаңғы спорты. Конькимен жүгіру.
10) Жүзу
11) Туризм
12) Белсенді дем алу құралдары.
Пәннің негізгі мазмұны:
1 бөлім. "Дене шынықтыру" пәніндегі қауіпсіздік техникасы. Гиподинамия. Қозғалыс белсенділігі тапшылығының алдын алу. Жаман әдеттер. Олардың адам денсаулығына әсері. Салауатты және отырықшы өмір салты: сипаттамалары. Кәсіби және қолданбалы дене шынықтыру.
2 бөлім. Жеңіл атлетика.
Қауіпсіздік техникасы. Қысқа қашықтыққа жүгіру. Төменгі мәре. Орта қашықтыққа жүгіру. Жоғары бастама. Ұзақ қашықтыққа жүгіру. Аяқтау техникасы. Орнынан ұзындыққа секіру техникасы. Жүгіруден ұзындыққа секіру техникасы. Эстафеталық жүгіру. Эстафеталық таяқшаны беру техникасы.
2 бөлім. Спорттық ойындар. Футбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойынның негізгі ережелері. Ойыншылардың алаң бойымен қозғалысы. Допқа иелік ету техникасының негізгі элементтерін дамыту. Допқа иелік ету. Шабуылдағы және қорғаныстағы ойыншылардың жеке әрекеттері. Ойыншылардың командалық әрекеттері. Футболдағы ойыншылардың тактикалық әрекеттерінің негіздері. Екі жақты ойын. Футбол ойынына төрешілік ету.
4 бөлім. Спорттық ойындар. Волейбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойынның негізгі ережелері. Ойыншылардың қозғалысы. Волейбол алаңы. Допты жоғарыдан беру. Допты төменнен беру. Допты беру. Жоғарыдан допты қабылдау. Шабуыл әрекеттері. Қорғаныс ойыны. Допты екі қолмен жоғарыдан қабылдау және беру дағдыларын жетілдіру. Оқыту ойыны волейбол. Қозғалыс дағдыларын жетілдіру. Екі жақты ойын. Волейбол ойынына төрешілік ету.
5 бөлім. Спорттық ойындар. Баскетбол. Стритбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойын ережесі. Ойыншылардың алаңдағы қозғалысы. Шабуыл техникасы. Қорғаныс техникасы. Қозғалыста допты беру. Допты ұстап алу және соғу. Еркін лақтыру. Баскетбол ойынына төрешілік ету.
6 бөлім. Спорттық ойындар. Үстел теннисі
Қауіпсіздік ережесі. Ойын ережесі. Ойын кезіндегі тұрыс пен қозғалыс. Беру және алу. Ойынның Тактикалық әрекеттері.
7 бөлім. Гимнастика
Қауіпсіздік ережесі. Жаттығу кезіндегі сақтандырудың рөлі. Гимнастиканың түрлері. Жауынгерлік жаттығулардың элементтері. Жалпы дамыту жаттығулары. Гигиеналық гимнастика бойынша жаттығулар (таңертеңгілік жаттығулар, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру үзілісі). Сауықтыру гимнастикасының элементтері Жұмыс күнінде қолданылатын арнайы гимнастикалық жаттығулар кешендері. Гигиеналық гимнастика бойынша жаттығулар (таңертеңгілік жаттығулар, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру үзілісі). Спорттық жабдықтарды (гимнастикалық таяқ, құрсау, фитбол) пайдаланатын сыртқы тарату құрылғылары. Сауықтыру гимнастикасының элементтері. Акробатикалық жаттығулар. Гимнастикалық құрал-жабдықтардағы жаттығулар. Көркем гимнастика элементтері. Фитнес жаттықтыру аймақтарының түрлері (йога, стрейтинг, пилатес, табата және т.б.). Жеңіл атлетикалық гимнастиканың элементтері. Тепе-теңдік пен вестибулярлық тұрақтылыққа арналған жаттығулар.
8 бөлім. Ұлттық спорт түрлері. Асық ату. Бестас. Тоғызқұмалақ. Қазақша-күрес. Ұлттық ойындардың түрлері. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. Ойын техникасы. Ойынның тактикалық әрекеттері.
9 бөлім. Қысқы спорт түрлері. Шаңғы спорты. Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Қозғалыс түрлері. Бұрылу түрлері. Көтерілу түрлері. Жартылай конькимен сырғанау. Қолмен итерусіз конькимен сырғанау. Ауыспалы конькимен сырғанау. Бір мезгілде бір сатылы конькимен сырғанау. Тиісті іс-шараларға арналған жылыту және қалпына келтіру әдістері. Қашықтықты өту тактикасының негіздері. Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Сырғанаудың негізгі әдістері. Бұрылыстар. Тежеу. Артқа сырғанау. Сырғанау.
10 бөлім. Жүзу. Қауіпсіздік техникасы. Құрлықтағы жүзушілерге арналған арнайы жаттығулар. Құрғақ жүзу. Жүзу техникасын қою. Денені айналдыру және тыныс алу. Сырғанау және тепе-теңдік. Жүзу стильдері. Артпен жүзу. Жүзу. Брасс. Жүзу. Соңғы жүзу 50 м. еркін стильде.
11 бөлім. Туризм.
Туристік сапарларды ұйымдастыру, жоспарлау және өткізу. Турлар, турпакеттер, экскурсиялық бағдарламалар және туристік қызметтің басқа да өнімдерін әзірлеу. Қазақстандағы туризм.Туризм ережелері. Түйіндер. Өткелдер. Жарақат кезіндегі алғашқы көмек. Шатыр орнату. Карталар. Компас. Өрт түрлері.
12 бөлім. Белсенді демалыс құралдары.
Кәсіби емес спортпен шұғылдану. Салауатты өмір салтын ұстану принциптері. Фитнес мәдениеті.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту;
5) Жұмыс жаттығуларының бағдарламаларын әзірлеу кезінде жергілікті климаттық жағдайларды ескере отырып, қысқы спорт түрлерін рекреациялық жүгірумен және басқа аэробтық жаттығулармен ауыстыру ұсынылады;
6) Жүзумен айналысу мүмкіндігі болмаған жағдайда, жүзу бағдарламасын іске асыруға бөлінген уақыт педагогикалық кеңестің шешімімен спорттық ойындар, гимнастика бойынша дағдыларды одан әрі жетілдіруге пайдаланылады.
6. Оқу жүктемесінің көлемі 120 сағатты (5 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырып атаулары | Сағат саны | |||
Барлығы | Сабақтар | |||
теориялық | практикалық | |||
1 бөлім. Дене шынықтыру туралы білім | ||||
1. 1. Дене шынықтыру туралы | + | + | + | |
1 | Тақырып 1.1 "Дене шынықтыру" пәніндегі қауіпсіздік техникасы. | |||
2 | Тақырып 1.2 Гиподинамия. Қозғалыс белсенділігі тапшылығының алдын алу. | |||
3 | Тақырып 1.3 Салауатты және отырықшы өмір салты: сипаттамалары. Кәсіби және қолданбалы дене шынықтыру. | |||
4 | Тақырып 1.4 Жаман әдеттер. Олардың адам денсаулығына әсері. | |||
2 бөлім. Жеңіл атлетика | ||||
2.1. Жеңіл атлетика жаттығулары | + | + | + | |
5 | Тақырып 2.1 Қауіпсіздік техникасы. Қысқа қашықтыққа жүгіру | |||
6 | Тақырып 2.2 Төменгі старт | |||
7 | Тақырып 2.3 Орта қашықтыққа жүгіру | |||
8 | Тақырып 2.4 Жоғары старт | |||
9 | Тақырып 2.5 Ұзақ қашықтыққа жүгіру | |||
10 | Тақырып 2.6 Мәреге жету техникасы | |||
11 | Тақырып 2.7 Ұзындыққа секіру техникасы | |||
12 | Тақырып 2.8 Жүгіруден ұзындыққа секіру техникасы | |||
13 | Тақырып 2.9 Граната лақтыру. | |||
14 | Тақырып 2.10 Эстафеталық жүгіру. Эстафеталық таяқшаны беру техникасы. | |||
3 бөлім. Спорттық ойындар. Футбол | ||||
3.1. Футбол ойынның негізгі ережелері | + | + | + | |
15 | Тақырып 3.1 Қауіпсіздік техникасы. Ойынның негізгі ережелері. | |||
16 | Тақырып 3.2 Ойыншылардың алаң бойымен қозғалысы. Допты иелену техникасының негізгі элементтерін дамыту. | |||
17 | Тақырып 3.3 Допты иелену. | |||
18 | Тақырып 3.4 Ойыншылардың шабуыл мен қорғаныстағы жеке әрекеттері | |||
19 | Тақырып 3.5 Ойыншылардың командалық әрекеттері. Футболдағы ойыншылардың тактикалық әрекеттерінің негіздері. | |||
20 | Тақырып 3.6 Екі жақты ойын. Төрелік ойындар футбол. | |||
4 Бөлім. Спорттық ойындар. Волейбол | ||||
4.1. Волейбол ойынның негізгі ережелері | + | + | + | |
21 | Тақырып 4.1 Қауіпсіздік техникасы. Ойынның негізгі ережелері | |||
22 | Тақырып 4.2 Ойыншылардың қозғалысы. | |||
23 | Тақырып 4.3 Волейболшының ұстанымы. | |||
24 | Тақырып 4.4 Допты жоғарыдан беру | |||
25 | Тақырып 4.5 Допты төменнен беру | |||
26 | Тақырып 4.6 Допты беру | |||
27 | Тақырып 4.7 Допты берудегі қабылдау. | |||
28 | Тақырып 4.8 Шабуыл әрекеттері | |||
29 | Тақырып 4.9 қорғаныстағы ойын | |||
30 | Тақырып 4.10 Допты жоғарыдан екі қолмен қабылдау және беру дағдыларын жетілдіру. Оқу волейбол ойыны | |||
31 | Тақырып 4.11 қозғалыс дағдыларын жетілдіру. Екі жақты ойын | |||
32 | 4.12 Волейбол ойындарына төрелік | |||
5-бөлім. Спорттық ойындар. Баскетбол | ||||
5.1. Баскетбол ойынның негізгі ережелері | + | + | + | |
33 | Тақырып 5.1 Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері | |||
34 | Тақырып 5.2 Ойыншылардың қозғалысы | |||
35 | Тақырып 5.3 Шабуылда ойнау техникасы | |||
36 | Тақырып 5.4 Қорғаудағы ойын техникасы | |||
37 | Тақырып 5.5 Допты қозғалыста беру | |||
38 | Тақырып 5.6 Допты ұстап алу және қағу | |||
39 | Тақырып 5.7 Еркін лақтыру | |||
40 | Тақырып 5.8 Баскетбол ойынына төрешілік ету. | |||
6 бөлім. Спорттық ойындар. Үстел теннисі | ||||
6.1. Үстел теннисінің негізгі ережелері | + | + | + | |
41 | Тақырып 6.1 үстел теннисі. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері | |||
42 | Ойын кезіндегі тұрыс пен қозғалыс | |||
43 | Тақырып 6.3 Берулер мен қабылдаулар | |||
7 бөлім Гимнастика | ||||
7.1. Гимнастикалық жаттығулар | + | + | + | |
44 | Тақырып 7.1 Қауіпсіздік техникасы. Гимнастика түрлері | |||
45 | Тақырып 7.2 Саптық жаттығулардың элементтері | |||
46 | Тақырып 7.3 жалпы дамыту жаттығулары. Гигиеналық гимнастиканы оқыту (таңертеңгі гимнастика, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру паузасы) | |||
47 | Тақырып 7.4 Сауықтыру гимнастикасының элементтері | |||
48 | Тақырып 7.5 Арнайы қолданбалы жаттығулар | |||
49 | Тақырып 7.6 Акробатикалық жаттығулар | |||
50 | Тақырып 7.7 Гимнастикалық құрал-жабдықтардағы жаттығулар. | |||
51 | Тақырып 7.8 Ритмикалық гимнастиканың элементтері. Түрлері фитнес - тренинг бағыттары (йога, созылу, пилатес, табата және т. б.) | |||
52 | Тақырып 7.9 Өндірістік гимнастиканың элементтері | |||
53 | Тақырып 7.10 Спорттық гимнастика элементтері | |||
54 | Тақырып 7.11 Сауықтыру гимнастикасының элементтері | |||
8 бөлім. Ұлттық спорт түрлері | ||||
8.1. Ұлттық ойындардағы қауіпсіздік ережелері мен әдістері | + | + | + | |
55 | Тақырып 8.1 Тоғызқұмалақ. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері | |||
56 | Тақырып 8.2 Тоғызқұмалақ шабуылдың техникалық-тактикалық әрекеттері | |||
57 | Тақырып 8.3 Тоғызқұмалақ. Қорғаудың техникалық-тактикалық әрекеттері | |||
58 | Тақырыбы 8.4 Асық ату. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері | |||
59 | Тақырыбы 8.5 Асық ату.Техникалық-тактикалық іс-әрекеттер | |||
60 | Тақырып 8.6 Бестас. Ойын ережелері | |||
61 | Тақырып 8.7 Ашық ойындардағы Ұлттық ойындардың элементтері | |||
62 | Тақырыбы 8.8 Қазақша-күрес. Негізгі ережелер. | |||
63 | Тақырыбы 8.9 қазақша-күрес техникасы. | |||
9 бөлім. Қысқы спорт түрлері | ||||
9.1. Қысқы спорт түрлеріндегі қауіпсіздік ережелері мен техникасы | + | + | + | |
64 | Тақырып 9.1 Шаңғы спорты. Қауіпсіздік техникасы. Бір мезгілде екі сатылы конькимен сырғанау | |||
65 | Тақырып 9.2 Шаңғы спорты. Жартылай конькимен жүгіру | |||
66 | Тақырып 9.3 Шаңғы спорты. Қолмен итерусіз конькимен сырғанау | |||
67 | Тақырып 9.4 Шаңғы спорты. Ауыспалы конькимен сырғанау | |||
68 | Тақырып 9.5 Шаңғы спорты. Бір мезгілде бір сатылы конькимен сырғанау | |||
69 | Тақырып 9.6 Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Конькимен сырғанаудың негізгі әдістері | |||
70 | Тақырып 9.7 Конькимен жүгіру. Бұрылыстар | |||
71 | Тақырып 9.8 Конькимен жүгіру. Тежеу | |||
72 | Тақырып 9.9 Конькимен жүгіру. Артқа сырғанау | |||
73 | Тақырып 9.10 Конькимен жүгіру. Айналмалы сырғанау | |||
10 Бөлім. Жүзу | ||||
10.1. Жүзудегі негізгі ережелер | + | + | + | |
74 | Тақырып 10.1 Қауіпсіздік техникасы. Құрлықтағы жүзушілерге арналған арнайы жаттығулар | |||
75 | Тақырып 10.2 Құрғақ жүзу | |||
76 | Тақырыбы 10.3 Жүзу техникасын қою | |||
77 | Тақырып 10.4 Өзекті айналдыру және тыныс алу | |||
78 | Тақырып 10.5 Сырғанау және тепе-теңдік | |||
79 | Тақырып 10.6 Жүзу стильдері | |||
80 | Тақырып 10.7 кеудемен жүзу– | |||
81 | Тақырып 10.8 Шалқалап жүзу | |||
82 | Тақырып 10.9 Жүзу. Брасс | |||
83 | Тақырып 10.10 Жүзу. Соңғы жүзу 50 м. еркін стильде | |||
11-бөлім. Туризм | ||||
11.1. Дене шынықтыру жүйесіндегі туризм | + | + | + | |
84 | Тақырып 11.1 Туризм. Туризм ережелері. | |||
85 | Тақырып 11.2 Туристік сапарларды ұйымдастыру, жоспарлау және өткізу. | |||
86 | Тақырып 11.3 Турлар, турпакеттер, экскурсиялық бағдарламалар және туристік қызметтің басқа да өнімдерін әзірлеу. | |||
87 | Тақырып 11.4 Қазақстандағы туризм. | |||
12-бөлім. Белсенді туризм құралдары. | ||||
12.1 Cпорт түрлерімен кәсіби емес айналысу. | + | + | + | |
88 | 12.1 Cалауатты өмір салтын ұстану принциптері. | |||
89 | 12.2 Фитнес мәдениеті. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Дене шынықтыру туралы білім | Дене шынықтыру туралы |
1) Дене шынықтыру сабақтарында қауіпсіздік техникасын, дәрігерге дейінгі алғашқы көмек көрсетудің негіздері мен қағидаттарын түсіндіру; |
1) Дене шынықтыру сабақтарында қауіпсіздік техникасы қағидаларын тізімдейді; |
3) кәсіптік аурулардың алдын алу үшін дене жаттығуларын анықтау; |
1) Рационалды тәуліктік режим, оның денсаулық пен өнімділікке әсері. шынығу және тамақтану және тамақтану режимі туралы, жеке гигиена ережелерін біледі және орындайды; | ||
4) салауатты өмір салты және оның құрамдас бөліктері туралы түсінікке ие болу. |
1) Дене жаттығулары арқылы кәсіптік аурулардың алдын алу бойынша жаттығуларды анықтайды және орындайды; | ||
Жеңіл атлетика | Жеңіл атлетика жаттығулары | 1) Дене шынықтыру пәнінде жеңіл атлетиканың қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіруі. Жалпы дамыту және арнайы жүгіру жаттығуларын орындау. |
1) Дене шынықтыру пәнінде жеңіл атлетиканың қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Орта және алыс қашықтықтарға жүгіруде техникалық-тактикалық дайындықты меңгеруге міндетті. |
1) Қысқа, орта және ұзақ қашықтыққа жүгіру фазаларын ажыратады; | ||
3) Орнынан ұзындыққа секіру техникасын және жүгіруден ұзындыққа секіру техникасын меңгеру. |
1) Орнынан ұзындыққа секіру және жүгіруден ұзындыққа секіру фазаларын ажыратады; | ||
4) Граната лақтыру техникасын және ядроны итеру техникасын меңгеру. |
1) Граната лақтыру фазаларын және ядроның итеру фазаларын анықтайды; | ||
5) Эстафеталық таяқшаны беру техникасын меңгеру. | 1) Эстафеталық таяқшаны беру техникасын түсіндіреді және орындайды. | ||
Спорттық ойындар. Футбол | Футбол ойынның негізгі ережелері | 1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру. Футбол спорт түрлері бойынша ойын ережелерін түсіну. |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Футбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Футболдағы техникалық әрекеттерді ажыратады (қозғалу, допқа ие болу, қорғаныс пен шабуылда әрекет ету қақпасына соғу); | ||
3) Футболдағы ережелерді түсіндіріп, ойында төрелік ете білу. | 1) Футболдағы ережелерді түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі. | ||
Спорттық ойындар. Волейбол |
Волейбол ойынның негізгі ережелері |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Волейбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Волейболдағы техникалық әрекеттерді ажыратады (қозғалыстар, берілістер, допты қабылдау, қорғаныстағы және шабуылдардағы әрекеттер); | ||
3) Волейбол ережелерін түсіндіріп, ойында төрелік ете білу | 1) Волейбол ережелерін түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі. | ||
Спорттық ойындар. Баскетбол | 1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру. Спорт (баскетбол) бойынша ойын ережелерін түсіну. |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; | |
2) Баскетбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Баскетболдағы техникалық әрекеттерді (қозғалыс, жүргізу, Пас беру, сақинаға лақтыру, қорғаныстағы және шабуылдағы әрекеттер, финттер) ажыратады; | ||
3) Баскетбол ережелерін түсіндіріп, ойында төрелік ете білу | 1) Баскетбол ережелерін түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі | ||
Үстел теннисінің негізгі ережелері | 1) Үстел теннисі ойынына техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Үстел теннисіндегі техникалық әрекеттерді ажыратады (стендтер мен қозғалыстар, алаңдар мен тәсілдер, қорғаныстағы және шабуылдағы әрекеттер); | |
Гимнастикалық жаттығулар | 1) Дене шынықтыру пәнінде гимнастика бойынша қауіпсіздік техникасын түсіндіруге міндетті. Сауықтыру гимнастикасының элементтерін орындау. |
1) Дене шынықтыру пәнінде гимнастикадағы қауіпсіздік техникасын түсіндіреді; | |
1) Гимнастикада негізгі саптық, жалпы дамыту, қолданбалы және акробатикалық жаттығуларды орындауға міндетті. |
1) Ритмикалық гимнастика элементтерін, өндірістік гимнастика элементтерін, спорттық гимнастика элементтерін және сауықтыру гимнастикасы элементтерін ажыратады және орындайды; | ||
3) Гимнастикалық снарядтарда негізгі жаттығуларды орындау. |
1) Орындалатын қозғалыс әрекеттерінің күрделілік деңгейлерін айқындайды; | ||
Ұлттық спорт түрлері | Ұлттық ойындардағы қауіпсіздік ережелері мен әдістері | 1) Дене шынықтыру пәнінде ұлттық спорт түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы мен ойын ережесін түсіндіру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде ұлттық спорт түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Ұлттық спорт түрлерінде техникалық-тактикалық іс-қимылдарды орындау. |
1) Тоғызқұмалақ ойынындағы техникалық-тактикалық іс-қимылдарды ажыратады; | ||
Қысқы спорт түрлері | Қысқы спорт түрлеріндегі қауіпсіздік ережелері мен техникасы | 1) Дене шынықтыру пәнінде шаңғы және конькимен жүгіру спортынан қауіпсіздік техникасын түсіндіру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде қысқы спорт түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Шаңғымен жүру техникасын түсіндіру. |
1) Шаңғымен жүру техникасын ажыратады: конькимен және жартылай конькимен, көлденең және бір мезгілде конькимен сырғанау; | ||
Жүзу | Жүзудегі негізгі ережелер | 1) Дене шынықтыру пәнінде бассейнде және құрлықта қауіпсіздік техникасын түсіндіру. Жүзушілерге арналған арнайы жаттығуларды меңгеру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде бассейнде және құрлықта қауіпсіздік техникасы қағидаларын тізімдейді; |
2) Жүзу техникасын меңгеру. |
1) Жүзу стильдерін ажыратады; | ||
Туризм | Дене шынықтыру жүйесіндегі туризм |
1) туризм және оның ережелері туралы түсіндіру. |
1) Туризм түрлерін және оның ережелері туралы біледі және ажыратады; |
Белсенді демалыс құралдары | Cпорт түрлерімен кәсіби емес айналысу. | 1) Салауатты өмір салты дағдыларына ие болу. | 1) "Фитнес-мәдениет" ұғымын, оның сипаттамаларын түсіндіреді |
4-тарау. Білім алушылардың дене дайындығы деңгейлерінің кестесі
(ұлдар)
Сынақ түрлері | Дене шынықтыру деңгейлері | |||||
Х (орташа) | төмен | орташадан төмен | орташа | орташадан жоғары | жоғары | |
Жүгіру 30 м | 4,9 | 5,6 | 5,5 – 5,3 | 5,2 – 4,6 | 4,5 -4,3 | 4,2 |
Орнынан ұзындыққа секіру | 213 | 190 | 191 - 201 | 202 – 224 | 225 - 235 | 236 |
допты екі қолмен бастың үстінен лақтыру | 611,0 | 434,0 | 435,0 - 522,0 | 523,0 – 699,0 | 700,0 – 785,0 | 786,0 |
Шаттл жүгірісі | 8,3 | 9,1 | 9,0 – 8,7 | 8,6 –7,8 | 7,7 -7,4 | 7,3 |
Қылқалам динамометриясы (оң жақ) | 42,0 | 33,0 | 34,0 –37,0 | 38,0 -46,0 | 47,0 – 50,0 | 51,0 |
(қыздар)
Сынақ түрлері | Дене шынықтыру деңгейлері | |||||
Х (орташа) | төмен | орташадан төмен | орташа | орташадан жоғары | жоғары | |
Орнынан ұзындыққа секіру | 5,4 | 6,3 | 6,2 – 5,9 | 5,8 – 5,0 | 4,9 -4,6 | 4,5 |
допты екі қолмен бастың үстінен лақтыру | 170,0 | 146 | 147 -160 | 161 – 181 | 182 – 194 | 195 |
Шаттл жүгірісі | 497,0 | 372,0 | 373,0 – 434,0 | 435,0 – 559,0 | 560,0 – 621,0 | 622,0 |
Қылқалам динамометриясы (оң жақ) | 9,1 | 10,0 | 9,9 – 9,6 | 9,5 –8,6 | 8,5 –8,1 | 8,0 |
Орнынан ұзындыққа секіру | 26,0 | 19,5 | 20,0 –22,5 | 23,0 -29,0 | 29,5 – 32,0 | 32,5 |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 31-қосымша |
Әлеуметтік- экономикалық бағыттың "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың бағыттың "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу -ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәнін оқыту мақсаты – білім алушыға мемлекетті қорғау негіздері туралы ойының қалыптасуын, Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінің арналуын және түрлері мен ерекшеліктерін түсіндіру, әскери қызметтің маңызын, Қазақстан Республикасының әр азаматының қасиетті парызы және міндетін оқыту.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) әскери анттың, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жарғыларының негізгі талаптары туралы білімін қалыптастыру;
2) әскери бөлімдердің қару-жарағы мен әскери техникасы, жеке құрамның өмірі мен орналасуымен таныстыру;
3) қажетті әскери білім мен практикалық дағдыларды ақпараттық технологияны пайдалана отырып робототехникада, дөңгелекті машиналарды жүргізудің негіздері және төтенше жағдайда адам өмірі қауіпсіздігі негіздерінде қалыптастыру;
4) жастарға қазақстандық патриотизм мен Отанына деген адалдық сезімін дарытуға тәрбиелеу;
5) әскери істерге байланысты мамандық кәсібіне оң көз-қараста тәрбиелеу;
6) жеке қауіпсіздік және қоршаған ортаның қауіпсіздігі мәселелеріне саналы және жауапты қарым-қатынасты қалыптастыру.
4. "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәні 12 бөлімнен тұрады: "Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері – мемлекеттің әскери қауіпсіздігінің кепілі", "Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құрылымдарының жалпыәскери жарғылары", "Тактикалық дайындық", "Атыс дайындығы", "Саптық дайындық", "Әскери топография", "Әскери роботты техникалардың негіздері", "Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері", "Әскери қызметтің құқықтық негіздері", "Атыс дайындығы" (2), "Технологиялық дайындық", "Өмір қауіпсіздігінің негіздері" және "Оқу-далалық (лагерлік) жиыны".
Бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды құрастыру кезінде білім алушылардыңң белгілі бір кәсіби дағдыларын қалыптастыру үшін тақырыпты тереңдетіп оқытатын кадрларды даярлау бағытының кәсіби ерекшелігі ескерілді.
"Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәнінің негізгі мазмұны:
1) Білім алушылардың алғашқы әскери және технологиялық дайындықтарының пәнінің мақсаты, міндеттері және мазмұны;
2) Мемлекет қорғанысының конституциялық негіздері – Мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі Қазақстан Республикасы Конституциясының негізгі ережелері. Мемлекеттің қорғаныс қабілеті, қауіпсіздігі, қоғамдық тәртіпті сақтау жөніндегі әлеуметтік-экономикалық саясатының негізгі бағыттары. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері, олардың құрамы мен тағайындалуы.;
3) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері. Әскери бөлімнің жауынгерлік туы. Әскери анттың әскери қызметкерлерге қоятын талаптары. Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының қасиетті борышы және міндеттері;
4) Экстремизм және терроризмнің ұлттық қауіпсіздікке тигізетін салдары – Экстремизм түрлері: саяси, діни, экономикалық және экологиялық. Қазіргі әлемдегі экстремизмнің, лаңкестіктің әлеуметтік-экономикалық және саяси себептері.;
5) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары, олардың әскери ұжым қызметі мен тұрмыс-тіршілігіндегі маңызы. Әскери қызметкерлердің жалпы міндеттері. Әскери атақ және айыру белгілері;
6) Әскери қызметкерлер және олардың өзара қарым-қатынастары –Бастықтар және бағыныштылар, аға және кіші әскерилер, олардың құқықтары мен міндеттері. Әскери әдептілік ережесі және әскери қызметкерлердің тәртібі. Бұйрық, оны беру жəне орындау тәртібі. Бастықтарға жəне шені жоғарылармен тілдесу ережелері;
7) Әскери тәртіп, оның мәні мен мағынасы – Әскери тәртіп, марапаттау және жазалау. Әскери тәртіпті сақтау бойынша әскери қызметшілердің міндеттері. Сарбаздарға көрсетілетін марапат түрлері. Сарбаздарға берілетін тәртіптік жазалар;
8) Мотоатқыштар бөлімшесін ұйымдастыру және ұрыстық мүмкіндіктері – Бөлімшені ұйымдастыру. Штаттық қарулану және ұрыстық техникасы. Бөлімшенің ұрыстық мүмкіндіктері;
9) Калашников автоматы және қол пулеметі – Қару және патрондарды қолдану кезіндегі қауіпсіздік шаралары. Калашников автоматы және қол пулеметінің атқаратын қызметі, ұрыстық қасиеті, жалпы құрылысы және жұмыс істеуі;
10) Калашников автоматын (қол пулеметін) жартылай бөлшектеу жəне жинақтау – Автоматты жартылай бөлшектеу және жинақтау; Калашников автоматының атқаратын қызметі, бөлшектері мен механизмдерінің, патронының құрылысы;
11) Калашников автоматын (қол пулеметін) атуға дайындау –Автоматтың керек жарақтары. Автоматтың атудан кейінгі тазалау және майлау тәртібі. Автоматты сақтау. Автоматтың оқтарын тексеру және атысқа дайындау. Ату кезіндегі кідірістер және оны жою амалдары;
12) Жарықшақты қол гранаталары – Жарықшақты қол гранаталарының (РГД-5, РГН, Ф-1, РГО) атқаратын қызметі және ұрыстық қасиеті. Гранаталар мен тұтандырғыштың құрылысы. Гранатаны лақтырған кездегі бөлшектері мен механизмдерінің жұмысы. Гранатаны лақтыруға дайындау;
13) Сап және оның элементтері. Саптық тұрыс – Сап және оның элементтері. Алдын-ала және орындауға берілетін пәрмендер. Сапқа тұрғанға дейінгі және саптағы сарбаздың міндеттері Саптық тұрыс. "Сапқа тұр!", "Түзел!", "Тік тұр!", "Еркін тұр!", "Реттел!", "Тоқтат!", "Бас киімдеріңді (киімді) ШЕШ!", "Бас киімдеріңді (бас киімді) КИ!" пәрмендерін орындау;
14) Бір орында орындалатын бұрылулар. Саптық және жорықтық адым – Бір қатарлы саптан екі қатарлы сапқа және қайтадан бір қатарлы сапқа тұру. Саптық және жорықтық адым;
15) Жергілікті жерде картасыз бағдарлау – Бағдарлау туралы түсінік. Компаспен, аспан денелерінің және жергілікті заттар бойынша көкжиек тұстарын анықтау. Өзінің орналасқан жері туралы мәлімдеу;
16) Магнитті азимутты анықтау – Азимут және оны анықтау. Жергілікті жерде бағдарлаудың заманауи дербес жабдықтары. Спутниктік-навигациялық жүйелер туралы жалпы мәліметтер: GPS (Global Positional System), ГЛОНАСС, Galileo;
17) Әскери роботты техникалардың негіздері – Роботтар туралы жалпы мәліметтер. Роботтарды әскери істе пайдалануы;
18) Роботты басқару алгоритмі – Роботтың қозғалу траекториясын жоспарлау. Роботтар тобын ұжымдық басқару үлгісі және алгоритмдері;
19) Роботтарға арналған тапсырмалар – Роботтардың атқара алатын қызметтері. Жекелеген тактикалық міндеттерді шешу: жергілікті жерлерде бағдарлау, роботтардың қиын жағдайларда қызмет ету тәртібі;
20) Шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысы – Шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысын (оқу орындарын) ұйымдастырудың құрылымы және оның міндеттері. Азаматтық қорғанысының əскери емес құрылымдар қызметі жəне жабдықталуы;
21) Ядролық қару және оның сипаттамасы – Ядролық жарылыстардың түрлері. Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторлары және олардан қорғану тәсілдері. Ядролық зақымдау ошағы және оның сипаттамасы. Әлеуметтік-экономикалық салдары. Нейтронды оқ-дәрілердің зақымдаушы әсерінің ерекшеліктері;
22) Химиялық қару – Химиялық қару және оны қолдану белгілері. Улаушы заттар, олардың улағыш қасиеті және олардан қорғану тәсілдері туралы қысқаша түсінік. Химиялық зақымдау ошағы, алғашқы және екінші зақымдау аймақтары;
23) Биологиялық (бактериологиялық) қару – Биологиялық (бактериологиялық) қару, оның зақымдаушы әсері, қолдану белгілерін анықтау. Бактериологиялық құралдар, олардың улағыш әсері және олардан қорғану құралдары туралы қысқаша сипаттама. Бактериологиялық зақымдау ошағы, оның сипаттамасы. Бактериологиялық зақымдау ошағында жүргізілетін іс-шаралар. Карантин және обсервация;
24) Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары – Жалпыәскери газтұмылдырық, оның атқаратын қызметі және құрылысы. Азаматтық газтұмылдырықтар құрылысының ерекшеліктері. Сауыт-қорғанысты (маска) таңдау, жарамдылығын тексеру, газтұмылдырықты жинау және қалтаға салу. Газтұмылдырықты алып жүру және пайдалану тәртібі, зақымдалған адамға газтұмылдырық кигізу тәсілдері. Жарамсыз газтұмылдырықты пайдалану. Тыныс алу мүшелерін қорғаудың қарапайым құралдары;
25) Теріні қорғаудың жеке құралдары – Теріні қорғауға арналған қарапайым құралдар, қосымша герметизациялау және сіңдіру арқылы олардың қорғаныс қасиеттерін арттыру. Арнайы қорғаныс киімінің (Л-1 жеңіл қорғаныс кеудеше, сүзгілі қорғаныс киімі, жалпыәскери қорғаныс жабдығы) атқаратын қызметімен және оларды пайдалану ережелерімен танысу;
26) Ұжымдық қорғану құралдары – Радиацияға қарсы тасалар мен панаханалар, олардың қорғау қасиеттері, жалпы құрылысы және іштей жабдықталуы. Қарапайым паналар;
27) Эвакуациялау жəне халықты белгілеп шоғырландыру – Азаматтық қорғаныс дабылы және ол бойынша әрекет ету тәртібі. Эвакуациялау және орналастыру тәсілдері мен тәртібі. Эвакуацияланаушылардың міндеттері, олардың керек-жарақтары, қажетті жеке мүліктері, құжаттары мен азық-түліктері. Эвакуация бекетіндегі тəртіп, жүру бағыты жəне орналасатын орынға келу ережелер тәртібі;
28) Террорлық қауіп-қатер кезіндегі адамдардың қауіпсіздігі – Террорлық актілер бойынша қауіп-қатер төнген және террор болған кездегі азаматтардың атқаратын әрекеттері. Түрлі деңгейдегі қауіп-қатер төнген кезде әрекет ету тәртібі. Лаңкестік қауіпінің алдын алуда ақпараттық технологияның тиімділігі;
29) Табиғи апат аймақтарындағы адамдардың әрекеттері – Табиғи апаттар, зілзалалар, олардың сипаттамалары және келтіруі мүмкін салдары. Табиғи апаттар және зілзалалар кезіндегі адамдардың әрекет ету тәртібі. Адамдардың табиғи апат салдарын жоюға, сондай-ақ құтқару жұмыстарын жүргізуге қатысуы;
30) Жарақат алу, қан ағу және күйік шалу кезінде көрсетілетін алғашқы көмек – Жарақат және олардың асқыну себептері туралы түсінік. Қансырау түрлері және олардың сипаттары. Күйік шалу себептері және олардың ауырлық деңгейлері. Естен танудың себебі. Жарақат алу және қансыраған кезде көрсетілетін алғашқы көмек. Асептика және антисептика туралы түсінік;
31) Түрлі қайғылы оқиға орын алған жағдайда көрсетілетін алғашқы көмек – Сүйектің сынуы және оларды анықтау туралы түсінік. Соғып алу, шығып кету, буынның созылуы және оларды анықтау белгілері. Шина салудың негізгі ережелері. Түрлі қайғылы оқиға орын алған кезде алғашқы көмек көрсету тәсілдері; Үсік шалу, күнге күю және жылудың әсері, олардың алдын алу және көрсетілетін алғашқы көмек. Электр тогы соққан кезде көрсетілетін алғашқы көмек және көмек көрсеткен кезде сақтауы керек қауіпсіздік шаралары;
32) Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік қызметінің ерекше түрі – Әскери қызметті өткеру қажеттілігі. Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттері туралы заңдар. Қарулы Күштерді жасақтау үшін техникалық-технологиялық бағыттар бойынша азаматтарды даярлау;
33) Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттерін сақтау – Әскери есепке алу, әскери қызметке даярлау, әскери қызметке кірісу. Әскери қызметті өткерудің әлеуметтік және экономикалық ынталандырулары. Азаматтардың әскери міндеттері туралы Қазақстан Республикасының заңдары. Әскери қызметшілердің әлеуметтік-экономикалық құқықтары.;
34) Ату негіздері – Атыс құбылысы. Оқтың бастапқы ұшу жылдамдығы. Қарудың тебілісі. Траекторияның пайда болуы. Оқтың тесіп өту және қиратқыш әрекеті. Тура атудың практикалық маңызы;
35) Ату ережесі – Арақашықтықты мыңдық формула арқылы анықтау тәсілдері. Көздеу (дәлдеу) элементтері. Қозғалмайтын нысандар бойынша көздеу нүктесін және көздеуішті тағайындау;
36) Дөңгелекті машиналарды жүргізу негіздері мен ережелері – Қазақстан Республикасының жол жүру саласындағы заңдары мен өзге де құқықтық актілері. Көлік құралдарының санаттары. Жүргізушінің жұмыс орны;
37) Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері – Қазақстан Республикасы Жол қозғалысы ережелерінде қамтылған негізгі ұғымдар мен терминдер. Жүргізушілердің, жаяу жүргіншілер мен жолаушылардың міндеттері. Жүргізушінің өзімен бірге болуы тиіс құжаттары;
38) Бағдаршамдар мен реттеушінің сигналдары – Бағдаршам мен реттеушінің сигналдары. Арнайы сигналдарды қолдану. Авариялық сигнал беру және авариялық тоқтату белгісін қолдану. Маневрлеу. Көлік құралдарын жолдың жүру бөлігіне қою;
39) Жол белгілері – Ескерту белгілері. Басымдық белгілері. Тыйым салу белгілері. Алдын ала жазылатын белгілер. Ақпараттық-көрсеткіш белгілері. Сервис белгілері. Қосымша ақпарат белгілері (тақтайшалар);
40) Жол таңбалары және олардың сипаттамалары – Таңбалардың жіктелуі. Көлденең және тік таңбалардың талаптарына сәйкес жүргізушілердің іс-әрекеті. Көлік құралдарын пайдалануға жіберу жөніндегі негізгі ережелері;
41) Қауіпсіздік негіздері және қауіптерді жіктеу – Қауіптердің негізгі ұғымдары мен жіктелуі. Техника қауіпсіздігі, еңбекті қорғау және қоршаған ортаны қорғау қауіпсіздігі;
42) Қоршаған орта мен адамның қауіпсіздігі – Физикалық, химиялық және биологиялық факторлар арқылы адам денсаулығына әсер ету;
43) Әртүрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету – Электрлік және тұрмыстық газбен қауіпсіз жұмыс жүргізу. Тұрмыстық химия құралдарын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шаралары. Компьютерді пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шаралары;
44) Техногендік сипаттағы қауіптілік – Өнеркәсіптік апаттар (авариялар), олардың қысқаша сипаттамасы және ықтимал салдары. Жарылыстық-өрт қаупі бар нысандардағы апаттар (авариялар). Гидродинамикалық апаттар;
45) Экологиялық қауіпсіздік – Ауа және су құрамының ластануы. Минералды тыңайтқыштар мен пестицидтерді пайдалану. Топырақтың ластануы;
46) Табиғи жағдайда автономды өмір сүру-ерікті және мәжбүрлі автономия. Өмір сүру тәсілдері. Қажетті авариялық қор;
47) Криминогендік жағдайларда өзін-өзі қауіпсіз ұстау негіздері – Көшедегі қауіпсіздік. Қоғамдық орындардағы қауіпсіздік. Адамдар көп жиналатын жерлердегі қауіпсіздік;
48) Террористік акт қаупі кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету – Жарылыс қаупі пайда болған жағдайдағы тәртіп ережелері. Кепілдікке алынған жағдайда;
49) Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері – Киберқауіпсіздіктің негізгі ұғымдары. Әлеуметтік желілерде қауіпсіз қарым-қатынас жасау ережелері. Ашық қол жетімді Wi-fi желілерін қауіпсіз пайдалану ережелері;
50) Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету – Алғашқы көмек көрсету ерекшеліктері. Көмектің түрлері. Зардап шеккендерді зақымдану ошақтарынан эвакуациялау тәртібі;
51) Әскери бөлімнің (бөлімшенің) қару-жарағы және әскери техникасы –Әскери бөлімнің (бөлімшенің) қарулануымен және әскери техникасымен, олардың атқаратын қызметтерімен, техникалық-тактикалық сипаттамаларымен танысу. Қарулану түрлері мен әскери техникаларды іс жүзінде көрсетуді;
52) Бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі – Бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі. Ұрыстағы сарбаздың міндеттері. Бөлімшені басқаруды;
53) Қорғанудың дербес құралдарын қолдануға жаттығу – Нормативтерді орындау: газтұмылдырықты кию, респираторды кию, "зақымдалушыға" газтұмылдырықты кигізу, жалпыәскери қорғаныс жабдығын кию. Дербес қобдиша және химиялық улануға қарсы пакет, олардың атқаратын қызметтері және пайдалану тәртібі;
54) Ұрыстағы сарбаздың әрекеттері – Сарбаздың ұрыс кезінде жаяу әрекет ете отырып қозғалу тәсілдері. Ядролық жарылыс кезіндегі әрекетті;
55) Қорғаныстағы сарбаз – Ату позициясына (атыс жүргізуге арналған орынға) орналасу. Оқпана қазу және оны бүркемелеу. Қарсылас ядролық қару қолданғанда, атысқа дайындық басталғанда, әуе қарсыласы туралы дабыл қағылғанда, радиоактивті, химиялық және бактериологиялық зақымдау туралы дабыл қағылғанда орындалатын әрекеттер. Қарсыластың танкілері мен жаяу әскерлері түрлі бағыттан шабуылдаған кезде тойтарыс беру. Әуе нысандары бойынша оқ атуды;
56) Шабуылдағы сарбаз – Шабуылға дайындалған кезде орындалатын әрекеттер. Жүріп келе жатып шабуылдау кезіндегі сарбаздың колоннада қозғалуы және бөлімшенің ұрыстық сапындағы өз орнын алуы. Өткелдердегі кедергілерден өту және шабуылдау. Траншеядағы жауды ату, граната лақтыру, қоян-қолтық ұрыс арқылы жою тәсілдері. Шабуыл кезінде радиоактивті (улаушы) заттармен зақымдалған жергілікті жерде әрекет етуді;
57) Бақылаушы сарбаз – Бақылау жүргізуге арналған орынды таңдау, оны жабдықтау және бүркемелеу. Нысандарды анықтау және бақылау нәтижелері туралы мәлімдеме жасау. Жергілікті жердің үлгісін құру және нысандарды үлгіде белгілеу;
58) Шолушы сарбаз – Шолушы болып тағайындалған сарбаздың әрекеттері. Шолушылардың қозғалу, жергілікті жерді және заттарды шолу тәсілдері. Бақылау нәтижелері туралы мәлімдеу;
59) Калашников автоматын жартылай бөлшектеу жəне жинақтау жаттығулары – Автоматты жартылай бөлшектеу жəне жинақтау, автоматтың бөлшектері мен механизмдерінің оқтауға дейінгі орналасу қалпын және ату кезіндегі бөлшек механизмдерінің жұмыс істеуімен танысу;
60) Атуға ыңғайлануға жаттығу (АК-74, пневматикалық винтовка) – Оқжатарды патрондармен оқтау және оқжатарды сөмкеге салу. Атуға ыңғайлану (атуға қажет қалыпты қабылдау және автоматты оқтау). Ату (қарауыл мен өткізгішті орнату, иыққа тіреу, көздеу, шүріппені басу және ату кезінде автоматты мықтап ұстау). Атуды тоқтату, оқжатарды алу және атып болған соң автоматты тексеру;
61) Қол гранаталарын лақтыру – Жарықшақты қол гранаталарын және танкіге қарсы гранаталарды лақтыру;
62) Автоматтан (пневматикалық винтовкадан) ату – Автоматтан (пневматикалық винтовкадан) іс жүзінде ату;
63) Әскери бөлімнің (бөлімшенің) орналасуы, өмірі және күнделікті тұрмыс-тіршілігі – Әскери бөлімнің (бөлімшенің) тарихы. Әскери қызметшілердің орналасуы. Ақпараттық-тәрбие жұмысына арналған бөлме. Қару сақтауға арналған бөлме. Сарбаз асханасы, спорт базасы, оқу қалашықтары;
64) Рота бойынша тәуліктік кезекшінің міндеттері – Ротаның тəуліктік нарядының атқаратын қызметтері, құрамы жəне қарулануы, рота бойынша күндізгі кезекшінің атқаратын міндеттері. Өзінің кезекті міндетін атқаратын күндізгі кезекшінің бекетін жабдықтау жəне жарақтандыру, тікелей бастықтары келген кездегі, "Жиын" белгісі берілгенде, дабыл жəне өрт болған жағдайдағы күндізгі кезекшінің əрекеттері. Бос ауысымдағы күндізгі кезекшінің əрекеттері, күндізгі кезекшінің телефон бойынша мəлімдеме беру тəртібі. Ротаға басқа ротаның əскери қызметшілер келген кездегі, рота аумағынан мүліктерді шығару кезіндегі күндізгі кезекшінің əрекеттері;
65) Сақшының міндеттері – Қарауылдық қызметке тағайындалу және қарауылдың атқаратын міндеттері. Бекет және оны жабдықтау, жарақтандыру. Бекетке шабуыл жасалған кездегі сақшының әрекеттерін. Қаруды қолдану тәртібі;
66) Бекеттегі сақшының орындайтын әрекеттері – Қаруды оқтау тәртібі. Бекетте тұрған сақшы қаруының орналасу қалпы. Бекетті тапсырған және қабылдаған, бекетте өрт болған және өзінің немесе көрші бекет маңында тәртіп бұзушылық орын алған жағдайдағы сақшының әрекеттері;
67) Әскери сәлемдесу – Бір орында және қозғалыс кезінде орындалатын әскери сәлемдесу;
68) Саптан шығу және сапқа қайта тұру – Саптан шығу және сапқа қайта тұру. Бастыққа келу және одан кету;
69) Саптық тәсілдер және қарумен орындалатын іс-қимылдар – "Автоматты кеудеге!", "Белдікке!", "Қаруды қой!", "Қаруға!", "Қаруды!" тәсілдерін орындау;
70) Бөлімшенің сабы – Бөлімшені өрістетілген сапқа және жорықтық сапқа тұрғызу. Бөлімшені өрістетілген саптан жорықтыққа сапқа тұрғызу және қайтадан өрістетілген сапқа тұрғызу. Бөлімшенің жинақталуы және жазылуы;
71) Азимут бойынша қозғалыс – Көкжиек тұстарын және магнитті азимутты анықтауға жаттығу. Азимут бойынша қозғалыс.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі 96 сағатты (4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлы | Сабақтар | ||
теориялық | практикалық | ||
Кіріспе сабағы. | + | + | |
Білім алушылардың алғашқы әскери және технологиялық дайындықтарының пәнінің мақсаты, міндеттері және мазмұны. | |||
1 Бөлім. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері – мемлекеттік қауіпсіздіктің кепілі. | |||
Тақырып 1.1. Мемлекет қорғанысының конституциялық негіздері. | + | + | |
Тақырып 1.2. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері. | |||
Тақырып 1.3. Экстремизм және терроризмнің ұлттық қауіпсіздікке тигізетін салдары. | |||
2 Бөлім. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары. | + | + | |
Тақырып 2.1. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары. | |||
Тақырып 2.2. Әскери қызметкерлер және олардың өзара қарым-қатынастары. | |||
Тақырып 2.3. Әскери тәртіп, оның мәні мен мағынасы. | |||
3 Бөлім. Тактикалық дайындық. | + | + | |
Тақырып 3.1. Мотоатқыштар Бөлімшесін ұйымдастыру және ұрыстық мүмкіндіктері. | |||
4 Бөлім. Атыс дайындығы. | + | + | + |
Тақырып 4.1. Калашников автоматы және қол пулеметі. | |||
Тақырып 4.2. Калашников автоматын (қол пулеметін) жартылай бөлшектеу жəне жинақтау. | |||
Тақырып 4.3. Калашников автоматын (қол пулеметін) атуға дайындау. | |||
Тақырып 4.4. Жарықшақты қол гранаталары. | |||
5 Бөлім. Саптық дайындық. | + | + | |
Тақырып 5.1. Сап және оның элементтері. Саптық тұрыс. | |||
Тақырып 5.2. Бір орында орындалатын бұрылулар. Саптық және жорықтық адым. | |||
6 Бөлім. Әскери топография. | + | + | |
Тақырып 6.1. Жергілікті жерде картасыз бағдарлау. | |||
Тақырып 6.2. Магнитті азимутты анықтау. | |||
7 Бөлім. Әскери роботты техникалардың негіздері. | + | + | |
Тақырып 7.1. Әскери роботты техникалардың негіздері. | |||
Тақырып 7.2. Роботты басқару алгоритмі. | |||
Тақырып 7.3. Роботтарға арналған тапсырмалар. | |||
8 Бөлім. Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері. | + | + | + |
Тақырып 8.1. Шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысы. | |||
Тақырып 8.2. Ядролық қару және оның сипаттамасы. | |||
Тақырып 8.3. Химиялық қару. | |||
Тақырып 8.4. Биологиялық (бактериологиялық) қару. | |||
Тақырып 8.5. Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары. | |||
Тақырып 8.6. Теріні қорғаудың жеке құралдары. | |||
Тақырып 8.7. Ұжымдық қорғану құралдары. | |||
Тақырып 8.8. Эвакуациялау жəне халықты белгілеп шоғырландыру. | |||
Тақырып 8.9. Террорлық қауіп-қатер кезіндегі адамдардың қауіпсіздігі. | |||
Тақырып 8.10. Табиғи апат аймақтарындағы адамдардың әрекеттері. | |||
Тақырып 8.11. Жарақат алу, қан ағу және күйік шалу кезінде көрсетілетін алғашқы көмек. | |||
Тақырып 8.12. Түрлі қайғылы оқиға орын алған жағдайда көрсетілетін алғашқы көмек. | |||
9 Бөлім. Әскери қызметтің құқықтық негіздері. | + | + | |
Тақырып 9.1. Әскери қызмет. | |||
Тақырып 9.2. Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттерін сақтау. | |||
10-Бөлім. Атыс дайындығы (2). | + | + | + |
Тақырып 10.1. Ату негіздері. | |||
Тақырып 10.2 Ату ережесі. | |||
11 Бөлім. Технологиялық дайындық. | + | + | |
Тақырып 11.1 Дөңгелекті машиналарды жүргізу негіздері мен ережелері. | |||
Тақырып 11.2. Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері. | |||
Тақырып 11.3. Бағдаршамдар мен реттеушінің сигналдары. | |||
Тақырып 11.4. Жол белгілері. | |||
Тақырып 11.5. Жол таңбалары және олардың сипаттамалары. | |||
12 Бөлім. Өмір қауіпсіздігі негіздері. | + | + | |
Тақырып 12.1. Қауіпсіздік негіздері және қауіптерді жіктеу. | |||
Тақырып 12.2 Қоршаған орта мен адамның қауіпсіздігі. | |||
Тақырып 12.3. Әртүрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету. | |||
Тақырып 12.4.Техногендік сипаттағы қауіптілік. | |||
Тақырып 12.5. Экологиялық қауіпсіздік. | |||
Тақырып 12.6. Табиғи жағдайда автономды өмір сүру. | |||
Тақырып 12.7. Криминогендік жағдайларда өзін-өзі қауіпсіз ұстау негіздері. | |||
Тақырып 12.8. Террористік акт қаупі кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету. | |||
Тақырып 12.9. Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері. | |||
Тақырып 12.10. Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету. | |||
Оқу-далалық (лагерьлік) жиындар. | |||
1 Бөлім. Тактикалық дайындық. | + | + | |
Тақырып 1.1 Әскери Бөлімнің (Бөлімшенің) қару-жарағы және әскери техникасы. | |||
Тақырып 1.2. Бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі. | |||
Тақырып 1.3. Қорғанудың дербес құралдарын қолдануға жаттығу. | |||
Тақырып 1.4. Ұрыстағы сарбаздың әрекеттері. | |||
Тақырып 1.5. Қорғаныстағы сарбаз. | |||
Тақырып 1.6. Шабуылдағы сарбаз. | |||
Тақырып 1.7. Бақылаушы сарбаз. | |||
Тақырып 1.8. Шолушы сарбаз. | |||
2 Бөлім. Атыс дайындығы. | + | + | |
Тақырып 2.1. Калашников автоматын жартылай бөлшектеу жəне жинақтау жаттығулары. | |||
Тақырып 2.2. Атуға ыңғайлануға жаттығу (АК-74, пневматикалық винтовка). | |||
Тақырып 2.3. Қол гранаталарын лақтыру. | |||
Тақырып 2.4. Автоматтан (пневматикалық винтовкадан) ату. | |||
3 Бөлім. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары. | + | + | |
Тақырып 3.1. Әскери Бөлімнің (Бөлімшенің) орналасуы, өмірі және күнделікті тұрмыс-тіршілігі. | |||
Тақырып 3.2. Рота бойынша тәуліктік кезекшінің міндеттері. | |||
Тақырып 3.3. Сақшының міндеттері. | |||
Тақырып 3.4. Бекеттегі сақшының орындайтын әрекеттері. | |||
4 Бөлім. Саптық дайындық. | + | + | |
Тақырып 4.1. Әскери сәлемдесу. | |||
Тақырып 4.2. Саптан шығу және сапқа қайта тұру. | |||
Тақырып 4.3. Саптық тәсілдер және қарумен орындалатын іс-қимылдар. | |||
Тақырып 4.4. Бөлімшенің сабы. | |||
5 Бөлім. Әскери топография. | + | + | |
Тақырып 5.1. Азимут бойынша қозғалыс. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлімнің атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Кіріспе сабақ | Білім алушылардың Бастапқы әскери және технологиялық даярлығының мақсаттары, міндеттері мен мазмұны. | 1) Білім алушылардың Бастапқы әскери және технологиялық даярлығының мақсаттары, міндеттері мен мазмұны. |
1) Бастапқы әскери және технологиялық даярлықтың мақсаттары мен міндеттерін айқындайды; |
Өнер Қазақстан Республикасы Қарулы Күштеріндегі идеологиялық жұмыстың құралы ретінде. | 1) Заңнамамен Қарулы Күштерге жүктелген міндеттерді ойдағыдай шешуге моральдық-психологиялық дайындықты қалыптастырудағы әр түрлі өнер түрлерінің рөлі туралы түсінікке ие болу. | 1) Қарулы Күштердегі идеологиялық жұмыстың негізгі міндеттерін атайды. | |
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері – мемлекеттің әскери қауіпсіздігінің кепілі |
Конституция |
1) Қазақстан Республикасы қорғанысының конституциялық негіздері туралы білімдді дамыту; | 1) Қазақстан Республикасы Конституциясының 36 бабын түсіндіреді. |
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері, олардың құрамы мен мақсаты |
1) Еліміздің Қарулы Күштерінің қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлі мен маңызын түсіну; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің ұйымдық құрылымын түсіндіреді және құрамын ажыратады; | |
| Экстремизм мен терроризм ұлттық қауіпсіздікке қатер ретінде |
Ұлттық қауіпсіздікке қауіп төндіретін факторларды талдау. |
1) Экстремизм мен терроризмнің түрлерін, оларға тән белгілерін атайды; |
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Әскери жарғыларының жалпы негіздері мен құқықтық ережелерін білу; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері жарғыларының түрлерін атайды; | |
Әскери қызметкерлер және олардың арасындағы қарым-қатынас |
1) Талаптар туралы, тиісті әскери тәртіпті, оқу-тәрбие процесін және Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Әскери қызметкерлер әзірлігін тиісті деңгейде ұстау жөніндегі жарғыларын қамтамасыз ету; | 1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштеріндегі әскери тәртіп туралы жарғыларының баптарын айқындайды. | |
Тактикалық дайындық. |
Әскери тәртіп, оның мәні мен маңызы | 1) Жеке тұлғалық қасиеттер: ерік-жігерді, тәртіпті, ұйымшылдықты, парыз сезімін, алғашқы әскери-технологиялық дайындықты меңгеруде саналы көзқарасты қалыптастыру. | 1) Жарғы талаптарын қолданады. |
1) Жауды жеңудің ең маңызды құралы ретінде ұрыс теориясы мен практикасының мәселелерін меңгеру; |
1) Қазіргі заманғы ұрысты іске асыру мен оның ерекшеліктерін және түрлерін сипаттайды; | ||
Өрт жаттығулары | Калашников автоматы және жеңіл пулеметі | 1) Ұрыс жағдайында атыс қаруын қолдануды, ұрыс әрекеттерін ұйымдастыруда бастапқы дағдыларды бекітуді, жалпы ұрыс негіздерін меңгеруде негізгі тактикалық дайындық міндеттерін меңгеру. | 1) Алған білімдерін ұрыс кезінде өздеріне оқпана қазу, бақылау мен атыс жүргізу үшін арнайы жер таңдау, кез-келге жерде қозғалыс жасауда тәжірибелік дағдыларын көрсету кезінде қолданады. |
1) Калашников автоматы және қол пулеметі | 1) Граната және оқ-дәрілермен, қарумен жұмыс жасаған кездегі негізгі қауіпсіздік ережелері мен қарастырып отырған қарудың бөлшектерін білу. |
1) Атыс қаруынан атыс жүргізу негіздерін сипаттайды. | |
Қолды бөлшектеу гранаталары - Қолды бөлшектеу гранаталарының мақсаты, жауынгерлік қасиеттері (РГД-5, РГН, Ф-1, РГО). |
1) РГД-5, Ф-1, РГО, РГН гранаталарының қасиеттерін меңгеру; | 1) Қару, граната және оқ-дәрілермен жұмыс істеу кезінде қауіпсіздік шараларын сақтайды. | |
Саптық дайындық | Сап және оның элементтері | 1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құрылымдарының саптық жарғыларының жалпы негіздері мен талаптарын орындау және білу. |
1) Сапқа тұрғызу, қозғалыс жасау үшін пәрмендер береді, сап элеметтерін анықтайды; |
Орнында бұрылу. Сап және марш қадамы |
1) Жүйенің негізгі элементтерін және олардың анықтамаларын білу; |
1) Берілген бұйрыққа бойынша іс-әрекет жасайды; | |
Әскери топография. | Жерге бағдарлау |
1) Бейтаныс рельефте бағдарлаудың негізгі тәсілдерін меңгеру; |
1) Құлабыз (компас) және жергілікті нысандар бойынша көкжиек тұстарын анықтайды; |
Магниттік азимутты анықтау | 1) Жерде бағдарлау әдістерін меңгеру. |
1) Қару-жарақ пен техниканы ұрыста тиімді пайдалану үшін әскери топографияны білудің маңыздылығын түсіндіреді; | |
Әскери роботты техникалардың негіздері. | 1) Әскери роботты техникалардың негіздері. Роботтарды басқару алгоритмі |
1) Робототехниканың негізгі даму бағыттары мен роботтардың ерекшелік белгілерін білу; |
1) Роботтарды әскери істерде қолдану мүмкіндіктерін ашады; |
Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері | Кәсіпкерлік объектіні азаматтық қорғау |
1) Қазақстан Республикасының халқын табиғи апаттардың, ірі авариялардың, апаттардың және терроризм актілерінің зардаптарынан қорғау бойынша бейбіт және соғыс уақытында жүргізілетін негізгі іс-шараларды меңгеру; | 1) Азаматтық қорғаныстың, оқу орнындағы азаматтық қорғауды ұйымдастырудың және әскери емес құрамаларды ұйымдастырудың мақсаттары мен міндеттерін ашады. |
Ядролық қару және олардың сипаттамасы | 1) Ядролық қарудың түрлері және оны қолданудың зардаптары туралы жақсы қалыптасқан білімге ие болу. | 1) Ядролық қарудың сипаттамалары, оның түрлері және зақымдаушы факторлары туралы білімдерін көрсетеді. | |
Химиялық қару | 1) Химиялық қарудың түрлері мен түрлерін білу. |
1) Химиялық қаруға қатысты халықаралық құжаттарды білуді көрсету; | |
Биологиялық (бактериологиялық) қарулар. |
1) Биологиялық (бактериологиялық) қаруды қолданудың негізгі әдістерін меңгеру; |
1) Бактериологиялық қарудың ерекшеліктерін атайды; | |
Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары. Теріге арналған жеке қорғаныс құралдары. | 1) Жаппай қырып-жоятын қаруды қолдану және техногендік апаттар жағдайында тыныс алу мүшелерін жеке қорғаудың заманауи түрлері туралы білімді меңгеру. |
1) Респираторды, противогазды қолдану дағдыларын көрсетеді; | |
Ұжымдық қорғаныс құралдары. | 1) Ұжымдық қорғаныс құралдарының түрлері мен түрлерін білу. |
1) Жаппай қырып-жою қаруын қолдану және техногендік апаттар жағдайында тері қорғау құралдарының мақсаты мен жіктелуі туралы білімін көрсетеді; | |
Халықты эвакуациялау және тарату | 1) Халықты эвакуациялау және таратуды ұйымдастыру ережелерін білу. |
1) Халықты эвакуациялау және тарату әдістері мен тәртібін атайды; | |
Террорлық қауіп жағдайында халықтың қауіпсіздігі | 1) Террористік қауіп жағдайында халықтың қауіпсіздік шаралары туралы білу. |
1) террористік қауіптілік деңгейлерін анықтайды; | |
Табиғи апат аймақтарындағы халықтың әрекеті |
1) Жау шабуылы қаупі, азаматтық қорғаныстың дабылы, әртүрлі төтенше жағдайлар мен террористік қауіп-қатер кезінде халықты шебер әрекеттерге дайындаудың маңыздылығын мойындау; |
1) Әлеуметтік желілерде қауіпсіз байланыс, ашық қолжетімді желілерді пайдалану ережелерін талдайды; | |
Жаралар, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы көмек. | 1) Жарақат, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы медициналық көмек көрсету ережелерін білу. |
1) Жарақат, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы медициналық көмек көрсету ережелері туралы білімін көрсетеді; | |
Түрлі жазатайым оқиғаларға алғашқы көмек көрсету. | 1) Жалпы ережелерді және әртүрлі жазатайым оқиғаларға алғашқы көмек көрсету шараларының кешенін білу. |
1) Жазатайым жағдайларда алғашқы медициналық көмек көрсету туралы білімдерін көрсетеді; | |
Әскери қызметтің құқықтық негіздері. | Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік қызметінің ерекше түрі. |
1) Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери қызметі туралы Заңының талаптарын меңгеру; |
1) "Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы" Заңының баптарын түсіндіреді; |
1) Әскери қызметшiнiң мәртебесi, оның құқықтары мен мiндеттерi туралы түсiну; |
1) Әскерге шақыру бойынша және келісім-шарт бойынша әскери қызметтің мерзімдерін атайды; | ||
Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери борышының мазмұны | 1) Әскери міндеттілер мен мерзімді әскери міндеттілерді әскери есепке алудың мақсаты мен ережелерін түсіну. | 1) Әскери қызметтің мазмұны бойынша білімі мен түсінігін көрсетеді. | |
Өрт жаттығулары | Түсіру негіздері |
1) Қарастырылып отырған қарудың материалдық бөлігін, онымен жұмыс істеу кезіндегі негізгі қауіпсіздік шараларын, оқ-дәрілер мен гранаталарды білу; |
1) Атқыш қарудан ату негіздерін сипаттайды; |
Түсіру ережелері |
1) Диапазонды қалай анықтау керектігі туралы түсінікке ие болу; |
1) Тұрақты нысаналарды ату кезінде қашықтықты анықтайды; | |
Технологиялық дайындық | Доңғалақты көліктерді басқару негіздері мен ережелері |
1) Қазақстан Республикасының жол жүрісі саласындағы заңдары мен өзге де құқықтық актілерін білу; |
1) Доңғалақты көлік құралдарын жүргізудің негіздері мен ережелерін сипаттайды; |
Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері |
1) Жолда жүру ережелерін білу; |
1) Жүргізушілер мен жаяу жүргіншілердің міндеттерін түсіндіреді; | |
Бағдаршам және жол диспетчері |
1) Бағдаршам мен жол диспетчерінің сигналдарын білу; |
1) Арнайы сигналдарды қолдану ережелерін түсіндіреді; | |
Жол белгілері | 1) Жол белгілерінің жіктелуін білу. | 1) Жол белгілерінің мағынасын түсіндіреді. | |
Жол белгілері және олардың сипаттамалары | 1) Көлік құралдарын пайдалануға жіберудің негізгі ережелерін білу. | 1) Көлденең және тік таңбалау талаптарына сәйкес жүргізушілердің әрекеттерінің мәнін ашады. | |
Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері | Қауіпсіздік негіздері және қауіптілік классификациясы |
1) Қауіпсіз өмір сүру негіздері туралы түсіну; |
1) Қауіптердің негізгі ұғымдары мен жіктелуін ашады; |
Қоршаған орта және адам қауіпсіздігі |
1) Қоғам мен табиғаттың өзара әрекеттесу формалары туралы түсініктері болу; |
1) Табиғи ресурстарды үнемді тұтыну туралы білімдерін көрсетеді; | |
Түрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету | 1) Жаттығу электр және тұрмыстық газбен қауіпсіз жұмыс істеу. |
1) Тұрмыстық химияны пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шараларын атайды; | |
Техногендік қауіптер |
1) Техногендік қауіптер туралы түсінікке ие болу; |
1) Өндірістегі жазатайым оқиғалардың түрлерін анықтайды; | |
Экологиялық қауіпсіздік |
1) Экологиялық қауіпсіздіктің объектілері, мақсаттары мен міндеттері туралы түсінікке ие болу; |
1) Ауа мен судың ластануының себептері мен салдары туралы білімдерін көрсетеді; | |
Табиғи жағдайда автономды тіршілік ету | 1) Табиғи ортада адамның ерікті және мәжбүрлі дербестігінің себептері мен ерекше жағдайлары туралы түсінікке ие болу. |
1) Табиғи ортада тіршілік етудің қарапайым тәсілдері туралы білімдерін көрсетеді; | |
Криминогендік жағдайларда қауіпсіз мінез-құлық негіздері | 1) Көшеде, қоғамдық орындарда орын алуы мүмкін криминогендік жағдайлар туралы түсінікке ие болу; мінез-құлық ережелері. |
1) Көшеде қауіпсіз жүріс-тұрыс туралы білімдерін көрсетеді; | |
Террорлық шабуыл кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету | 1) Террористік акт қаупі төнген жағдайда қауіпсіз мінез-құлық ережелерін білу. |
1) Жарылыс қаупі кезінде өзін-өзі ұстау ережелері туралы білімін көрсетеді; | |
Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері | 1) Киберқауіпсіздіктің негізгі түсініктерін білу. |
1) Әлеуметтік желілерде қауіпсіз қарым-қатынас ережелерін түсіндіреді; | |
Жаппай қырып-жою кезіндегі алғашқы көмек | 1) Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету ерекшеліктері туралы түсінікке ие болу. |
1) Алғашқы көмек көрсету туралы білімдерін көрсетеді; | |
тактикалық дайындық | Әскери бөлімнің (бөлімшенің) қару-жарағы мен әскери техникасы |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери техникасы мен қару-жарағы туралы білімі болу; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің және шет мемлекеттердің әскери техникасы мен қару-жарақтарының сипаттамаларын салыстырады; |
Бөлімнің жауынгерлік және марш тәртібі | 1) Отрядтың ұрыс және жорық тәртібі туралы түсінікке ие болу. |
1) Жауынгердің әр түрлі ұрыс түрлеріндегі іс-әрекет тәртібі туралы білімін көрсетеді; | |
Жеке қорғаныс құралдарын пайдалануды үйрету | 1) Жеке қорғаныс құралдарын пайдалану мақсаты мен тәртібін білу. | 1) Противогазды, респираторды, "зардап шеккендерге" противогазды кию, қолды біріктірілген қорғаныс жинағы, нормаларын орындайды. | |
Жауынгердің ұрыстағы іс-әрекеттері - Жаяу операция кезіндегі жауынгердің ұрыстағы қозғалыс тәсілдері | 1) Жаяу әрекет кезінде жауынгерді ұрыста жылжыту тәсілдерін әзірлеу. | 1) Ядролық жарылыстың шығу тәртібін түсіндіреді. | |
Қорғаныстағы жауынгер. | 1) Қорғаныстағы жауынгердің іс-әрекеті туралы білімдерін дамыту; қарсыластың ядролық қаруын қолдану, атыс даярлығын бастау, әуе жауы туралы, радиоактивті, химиялық және бактериологиялық ластану туралы ескерту сигналдары кезіндегі әрекеттерін білу. |
1) Өздігінен қазу және камуфляж жасау тәртібін көрсетеді; | |
Шабуылдағы солдат |
1) Шабуыл кезіндегі жауынгердің іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту; |
1) Шабуылға дайындалу тәртібін көрсетеді; қозғалыстағы шабуыл кезінде жауынгерді колоннада ілгерілету және оның отрядтың ұрыс тәртібінде орнын алу; өткелдердегі кедергілерді еңсеру және шабуыл жасау; | |
Солдат-бақылаушы | 1) "Солдат-бақылаушы" позициясындағы іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту. |
1) Бақылау орнын таңдау ережелері, оның жабдықталуы және камуфляжы туралы білімін көрсетеді; | |
Патрульдегі солдат | 1) Патрульдегі жауынгердің іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту. | 1) Сақшылардың қозғалысы, аумақты және жергілікті объектілерді тексеру ережелерін түсіндіреді. | |
өрт жаттығулары | Калашников автоматын толық емес бөлшектеу және құрастыру бойынша оқыту | 1) Калашников автоматының құрылымы туралы жақсы қалыптасқан білімге ие болу. |
1) Қаруды тексереді, бөлшектейді және құрастырады; |
Атуға дайындық жаттығулары (АК-74, пневматикалық мылтық) | 1) Пневматикалық мылтықпен жұмыс істеу ережелерін әзірлеу. | 1) Журналды патрондармен жабдықтау және сөмкеге салу нормаларын орындайды. | |
Қол гранаталарын лақтыру. Қол сынықтарын және танкке қарсы гранаталарды лақтыру | 1) Қол сынықтарын және танкке қарсы гранаталарды лақтыру тәсілдерін білу. |
1) Гранатаны қашықтыққа лақтыру нормаларын орындайды; | |
Автоматтан ату (пневматикалық мылтық) | 1) Пневматикалық мылтықтан (пневматикалық винтовкадан) практикалық ату ережесін әзірлеу. |
1) Түсірілімге дайындық тәртібін көрсетеді, ату, атуды тоқтату; | |
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары | Әскери бөлімнің (бөлімнің) әскери қызметшілерінің тұруы, тұрмысы және тұрмысы |
1) Әскери бөлімдердің оқу-материалдық базасы туралы білімі болуы; |
1) Әскери бөлімдердің материалдық базасын көрсетеді; |
Кәсіпорындағы тәртіп сақшыларының міндеттері |
1) Ротаның күнделікті жасақтарының мақсаты, құрамы және қарулануы туралы білімге ие болу; |
1) Серіктестік үшін тәртіптік міндеттерді тізеді және орындайды; | |
Күзетші міндеттері |
1) Қарауыл қызметінің мақсаты мен міндеттері, қарауылдың міндеттері туралы түсінікке ие болу; |
1) Посттың мақсатын, оның жабдықтары мен жабдықтарын түсіндіреді; | |
Поштадағы қарауылдың іс-әрекеті |
1) Қаруды оқтау тәртібін білу; |
1) Посттағы қарауылдағы қарудың орнын түсіндіреді және көрсетеді; | |
Бұрғылау | Әскери сәлемдесу | 1) Әскери сәлемдесу тәсілдерін орнында және қозғалыста меңгерту. | 1) Әскери сәлемдесу арқылы жауынгерлік дағдыларын көрсетеді. |
Пайдаланудан шығару және қызметке қайтару | 1) Жауынгерлік дағдыларды меңгеру. | 1) Кезекшілікке шығу және қайта оралу тәртібін көрсетеді. | |
Жауынгерлік техника және қарумен қозғалыс | 1) Ұрыс техникасын меңгеру. | 1) Қарумен техника мен қимылдарды көрсетеді. | |
Құрылыс бөлімдері | 1) Бөлім құру ережелері мен тәртібін білу. | 1) Бөлімді қалай құру және қайта құру керектігін түсіндіреді және көрсетеді. | |
Әскери топография | Горизонттың қабырғалары мен магниттік азимуттарды анықтауға жаттықтыру |
1) Горизонттың қабырғалары мен магниттік азимутты анықтау; |
1) Картасыз бейтаныс рельефте бағдарлаудың негізгі жолдарын түсіндіреді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 32 - қосымша |
Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Химия" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білім берудің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Химия " пәні пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Химия" пәнін оқытудың мақсаты білім алушыларға заттар және олардың түрленуі, заттардың қасиеттерінің олардың құрамы мен құрылысына тәуелділігін түсіндіретін заңдар мен теориялар туралы білім жүйесін беру, білім алушыларге мүмкіндік беру. өмірде қауіпсіз пайдалану үшін химиялық процестер, заңдылықтар және олардың заңдылықтары туралы түсінік алу, ақпаратты сыни бағалау және шешім қабылдау.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) практикаға бағытталған білімдерді, химия ғылымының тұжырымдамаларын, теориялары мен заңдылықтарын игеру;
2) табиғатта, зертханада, өндірісте және күнделікті өмірде болып жатқан химиялық құбылыстарды бақылап, түсіндіре білуді меңгеру;
3) практикалық сабақтарда қауіпсіздік ережелерін сақтай отырып, заттармен және зертханалық жабдықтармен жұмыс істеу дағдыларын дамыту;
4) химиялық эксперимент жүргізу барысында білім алушылардың танымдық қызығушылықтары мен интеллектуалдық қабілеттерін дамыту, химиялық білімді өз бетінше меңгеру қажеттілігін дамыту;
5) жаратылыстанудың іргелі құрамдас бөліктерінің бірі және жалпы адамзаттық мәдениеттің элементі ретінде химияға көзқарасты тәрбиелеу;
6) химияның әлеуметтік мәнін, гуманистік бағыттылығын, оның адамзат алдында тұрған мәселелерді шешудегі өсіп келе жатқан рөлін ашу;
7) химиялық құбылыстар мен заттардың қасиеттерін түсіндіру, оларды күнделікті өмірде, ауыл шаруашылығы мен өндірісте қауіпсіз пайдалану, адам денсаулығы мен қоршаған ортаға зиян келтіретін құбылыстардың алдын алу үшін алған теориялық білімдерін пайдалану;
8) адам қызметінің объектілеріне немесе құралдарына құнды және сыни көзқарас тәжірибесін қалыптастыру, оның қоршаған әлемге қатысты көрінісі, қоғамның әрбір мүшесінің өмірлік мәселелерін шешуге ықпал ететін негізгі және пәндік құзыреттерді қалыптастыру.
4. Оқу пәнінің мазмұны 5 бөлімнен тұрады:
1) заттардың бөлшектері;
2) химиялық реакциялардың заңдылықтары;
3) химиялық реакциялардың энергетикасы;
4) химия және қоршаған орта;
5) химия және өмір.
1 бөлім. "Заттардың бөлшектері" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Атомның құрамы мен құрылысы;
2) Атомда электрондардың қозғалысы және таралуы.
2 бөлім. "Химиялық реакциялардың жүру заңдылықтары" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) химиялық элементтердің периодтық заңы мен периодтық жүйесі;
2) тотығу-тотықсыздану реакциялары.
3 бөлім. "Химиялық реакциялар энергетикасы" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) химиялық реакциялардың жылдамдығы;
2) химиялық тепе-теңдік;
4 бөлім. "Химия және қоршаған орта" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Жер химиясы;
2) көміртек және оның қосылыстары.
5 бөлім. "Химия және өмір" бөлімі "Биохимия" бөлімшесінен тұрады:
"Химия" пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Атомның құрамы мен құрылысы". Атом – күрделі бөлшек, радиоактивтілік, энергетикалық деңгейлері және кванттық сандар мен орбитальдардың ішкі деңгейлері; "Орташа салыстырмалы атомдық массаны есептеу" тақырыбына есептер шығару. Радиоактивтіліктің табиғаты және радиоактивті изотоптардың қолданылуы;
2) "Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы" кванттық сандардың сипаттамалары мен мәндері; алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық конфигурациясын құрастыру.
3) "Химиялық байланыстың түрлері". Химиялық элементтердің электртерістігі, валенттілігі және тотығу дәрежесі, химиялық байланыс, иондық байланыс. Металл байланысы. Сутектік байланыс. Кристалл торлары. Коваленттік байланыс, коваленттік байланыстың қасиеттері, байланыстың электртерістігі мен полярлығы, иондық байланыс, электрон жұптарының тебілу теориясы, металдық байланыс, сутектік байланыс. Химияның негізгі стехиометриялық заңдары; салыстырмалы атомдық және молекулалық массасы, зат мөлшері;
№1 зертханалық жұмыс: "Ковалентті байланысы бар заттардың (N2, O2, алмаз) модельдерін құрастыру".
5) "Тотығу-тотықсыздану реакциялары". Тотығу-тотықсыздану реакциялары, гальваникалық элементтер, электролиз.
6) "Химиялық реакция жылдамдығы". Химиялық реакциялардың жылдамдығына концентрацияның әсері, химиялық реакциялар жылдамдығына қысымның әсері, химиялық реакциялардың жылдамдығына температураның әсері, катализ.
№2 зертханалық жұмыс: "Химиялық реакция жылдамдығына әртүрлі катализаторлардың әсер ету тиімділігін зерттеу".
7) "Химиялық тепе-теңдік". Тепе-теңдікке әртүрлі факторлардың әсері, Ле Шателье-Браун принципі, тепе-теңдік константасы, өндірістік процестердегі химиялық тепе-теңдік.
№3 зертханалық жұмыс: "Әртүрлі факторлардың әсерінен динамикалық тепе-теңдіктің ығысуын зерттеу".
"Тепе-теңдік константасын және тепе-теңдік концентрациясын табу" тақырыбына есептер шығару.
8) "Периодтық заң және периодтық жүйе", 17-топ элементтері". Галогендердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтары, галогендердің тотығу-тотықсыздану қасиеттері, сулы ерітіндідегі галогенид иондарын анықтау, галогендер мен олардың қосылыстарының қолданылуы; 2 (ІІ) топтың элементтері". 2 (II) топтағы элементтердің физикалық қасиеттері, 2 (II) топтағы элементтердің химиялық қасиеттері, табиғи карбонаттар; Қазіргі заманғы аналитикалық әдістер. Азот және аммиак молекулаларының құрылымы мен қасиеттері; Азотты тыңайтқыштардың өнеркәсіптік өндірісі; Күкірт қышқылын алудың байланыс әдісі; Азот оксидтері мен нитраттардың және күкірт диоксидінің қоршаған ортаға әсері; Металдар мен қорытпаларды алу. Шойын және болат өндірісі Өтпелі металдардың жалпы сипаттамасы. күрделі қосылыстар. "14 (IV) топтың элементтері". 14 (IV) топ элементтерінің қасиеттерін, 14 (IV) топ элементтерінің химиялық қасиеттерін және олардың қосылыстарын, 14 (IV) топ элементтерінің оксидтерінің қасиеттерін, болылу формаларын өзгерту табиғатта және жай заттарды алу әдістерінде; "Азот және күкірт". Азот молекуласының, аммиак және аммоний тұздарының құрылымы мен қасиеттерінің ерекшеліктері, азот тыңайтқыштарының өнеркәсіптік өндірісі, азот оксидтері мен нитраттарының қоршаған ортаға әсері, күкіртті сутегі мен сульфидтер, күкірт диоксиді, қоршаған ортаға әсері және қолданылуы, алудың байланыс әдісі. күкірт қышқылы. Металдар мен қорытпаларды алу, өнеркәсіпте электролизді қолдану, металдар өндірісінде қоршаған ортаны қорғау мәселелері; Көрнекілік: "Күкірт және азот қышқылдарының тотығу қасиеттері";
9) "Жер химиясы" "Жасыл химияның" 12 қағидасы, атмосфераның, гидросфераның, литосфераның ластануы, жердің озон қабатының бұзылуы, жаһандық жылыну. "Өтпелі металдар". Өтпелі металдардың жалпы сипаттамасы; өтпелі металдардың, комплексті қосылыстардың биологиялық рөлі; "Жаңа заттар мен материалдарды әзірлеу". Жаңа материалдарды, физиологиялық белсенділігі бар табиғи және синтетикалық қосылыстарды жасау, дәрілік заттардың дамуы және синтезі, нанокөміртекті бөлшектердің нанотехнологиялық құрылымы, жаңа полимерлерді игеру, жаңа материалдардың практикалық маңызы. Бояулардың негізі ретінде металдардың оксидтері мен тұздары және күрделі қосылыстар.
10) "Көміртек және оның қосылыстарының химиясы" Органикалық химияға кіріспе. Органикалық заттардың құрамы мен құрылымы, функционалдық топтары, гомологиялық қатарлары, алифатты қосылыстардың IUPAC номенклатурасы, изомерия түрлері, алкандар, алкандардың жану өнімдері, алкандардың орынбасу реакциясының бос радикалды механизмі, галогендеу. Қанықпаған көмірсутектер. Алкендердің құрамы, құрылысы және реакциялық қабілеті , стереоизомериясы; Галогеноалкандар. Галоалкандарды дайындау; Спирттер: бір атомды, көп атомды. Спирттердің жіктелуі және химиялық қасиеттері, этил спиртінің өнеркәсіптік өндірісі. Бензол молекуласының құрылысы, бензол және оның гомологтарын алу, бензол және оның гомологтарының химиялық қасиеттері; Фенол, оның құрылымы және қасиеттері. Карбонилді қосылыстардың құрылымы мен номенклатурасы, альдегидтер мен кетондардың, карбон қышқылдарының алынуы және қасиеттері, эфирлену реакциясы, күрделі эфирлер мен сабындар; Сабын және синтетикалық жуғыш заттар.
Макромолекулалық қосылыстар, полимерлену реакциялары, поликонденсация реакциялары, полиамидтер мен полиэфирлер, қолданылуы, пластмассалардың қоршаған ортаға әсері; Көмір. Көмірді кокстеу. Көмір - металды қалпына келтіретін агент және кескіндемедегі пигмент. Пластмассалардың қолданылуы және қоршаған ортаға әсері. жоғары молекулалық қосылыстар. Поликонденсация реакциялары. Полиамидтер және полиэфирлер. Жаңа заттар мен материалдарды игеру. Нанотехнология. Пластмассалар мен талшықтарды тану
№4 зертханалық жұмыс: "Полимерлер және олардың қасиеттері";
№1 практикалық жұмыс: "Пластиктер мен талшықтарды тану";
12) "Органикалық синтез". Органикалық қосылыстардағы негізгі функционалдық топтар, органикалық заттардың генетикалық байланысы;
№5 зертханалық жұмыс: "Байланыстың қанықпауына сапалық реакциялар".
№6 зертханалық жұмыс "Спирттердің суда ерігіштігі, спирттердің жануы, бір атомды және көп атомды спирттерге сапалық реакциялары".
"Жану өнімдері және гомологтық қатарлар бойынша заттың молекулалық формуласын анықтау" тақырыбына есептер шығару.
13) "Биохимия". Көмірсулардың жіктелуі және олардың құрылысы, қасиеттері және көмірсулардың қолданылуы; Аминдер және аминқышқылдары. Аминдердің жіктелуі мен номенклатурасы, аминдердің физикалық, химиялық қасиеттері және алынуы, амин қышқылдарының құрамы, құрылымы, биологиялық рөлі, аминқышқылдарының физикалық және химиялық қасиеттері; пептидтік байланыс; ақуыздың түзілуі; Ақуыздар, ақуыздар молекулаларының құрылымдары, полипептидтердің құрылымын анықтау, ферменттердің, нуклеин қышқылдарының рөлі мен қолданылуы: ДНҚ, РНҚ, биологиялық маңызды элементтердің құрамы мен құрылымы, қоршаған ортаның ауыр металдармен ластануы, ауыр металдардың белоктарға әсері.
№7 зертханалық жұмыс: "Глюкозаның альдегидті спирт ретіндегі химиялық қасиеттері. Крахмалға сапалы реакция";
№ 8 зертханалық жұмыс: "Аммиак және аминдер молекулаларының модельдерін құрастыру";
№9 зертханалық жұмыс: аминқышқылдарының молекулаларын құрастыру және ассиметриялық көміртек атомын анықтау
№10 зертханалық жұмыс: "Амин қышқылдарының қасиеттері";
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сағаттар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Заттың бөлшектері. | |||
1.1 Атомның құрамы және құрылысы. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Атомдар құрылысының қазіргі теориясы, атомдағы электрондардың қозғалысы. | |||
1.2. Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы. | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы. | |||
1.3. Химиялық байланыстың түрлері. | |||
Тақырып 1.3.1. Химиялық элементтердің электртерістігі, валенттілігі және тотығу дәрежесі. | |||
Тақырып 1.3.2. Химиялық байланыс. | |||
Тақырып 1.3.3. Иондық байланыс. Металл байланысы. Сутектік байланыс. Кристалдық торлар. | |||
2 бөлім Химиялық реакциялардың заңдылықтары. | |||
2.1. Тотығу-тотықсыздану реакциялары. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Тотығу-тотықсыздану процестері. | |||
3 бөлім Химиялық реакциялардың энергиясы. | |||
3.1. Химиялық реакциялардың жылдамдығы. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Химиялық реакциялар және олардың классификациясы. | |||
Тақырып 3.1.2. Химиялық реакциялардың жылдамдығына жағдайлардың әсері. Катализ. | |||
3.2. Химиялық тепе-теңдік. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Химиялық тепе-теңдік. Тепе-теңдікке әртүрлі факторлардың әсері. | |||
4 бөлім Химиялық реакциялардың заңдылықтары. | |||
4.1. Периодтық заң және периодтық жүйе. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Қазіргі зерттеулердегі аналитикалық әдістер. | |||
Тақырып 4.1.2. Топтың элементтері (VIIA). | |||
Тақырып 4.1.3. Галогендердің қасиеттерін зерттеу және сулы ерітіндідегі галогенид иондарын анықтау. | |||
Тақырып 4.1.4. Элементтері ( V IA). | |||
Тақырып 4.1.5. Элементтер ( V A) тобы. | |||
Тақырып 4.1.6. Топтың элементтері (IVA). | |||
Тақырып 4.1.7. Табиғаттағы болмыс формалары және жай заттарды алу жолдары. | |||
Тақырып 4.1.8. Азот және аммиак молекулаларының құрылымы мен қасиеттері. | |||
Тақырып 4.1.9. Азот тыңайтқыштарының өнеркәсіптік өндірісі. | |||
Тақырып 4.1.10. Күкірт қышқылын алудың контактілі әдісі. | |||
Тақырып 4.1.11. Азот оксидтері мен нитраттардың және күкірт диоксидінің қоршаған ортаға әсері. | |||
Тақырып 4.1.12. Металдар мен қорытпаларды алу. | |||
Тақырып 4.1.13. Шойын және болат өндірісі. | |||
Тақырып 4.1.14. Өтпелі металдардың жалпы сипаттамасы. "Өнердегі металдар". | |||
Тақырып 4.1.15. Күрделі қосылыстар. | |||
5 бөлім. Химия және қоршаған орта. | |||
5.1. Жер химиясы. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Химиялық өндірістің ғылыми принциптері. | |||
Тақырып 5.1.2. Металл өндірісіндегі экологиялық проблемалар. | |||
Тақырып 5.1.3. "Жасыл химияның" 12 қағидасы. | |||
5.2. Көміртек және оның қосылыстарының химиясы. | + | + | + |
Тақырып 5.2.1. Органикалық химияға кіріспе. | |||
Тақырып 5.2.2. Органикалық заттардың классификациясы. | |||
Тақырып 5.2.3. Көмірсутектерді шектеңіз. | |||
Тақырып 5.2.4. Қанықпаған көмірсутектер. Алкендер. | |||
Тақырып 5.2.5. Полимерлену реакциясы. Полиэтилен өндірісі. | |||
Тақырып 5.2.6. Органикалық заттардың молекулаларының модельдерін құру. | |||
Тақырып 5.2.7. Байланыстың қанықпауына сапалық реакциялар. | |||
Тақырып 5.2.8. Алкадиендер. Алкиндер. | |||
Тақырып 5.2.9. Ароматты қосылыстар. | |||
Тақырып 5.2.10. Гетероциклді қосылыстар. | |||
Тақырып 5.2.11. Көмірсутектердің көздері. Табиғи газ. Мұнайға серік газдар. | |||
Тақырып 5.2.12. Мұнай. Мұнай өнімдерін өңдеу. Бензин және октан туралы түсінік. | |||
Тақырып 5.2.13. Құрамында оттегі бар органикалық қосылыстар. Спирттер бір атомды, көп атомды. | |||
Тақырып 5.2.14. Фенолдар. | |||
Тақырып 5.2.15. Карбонил қосылыстары. Альдегидтер және кетондар. | |||
Тақырып 5.2.16. Карбон қышқылдары. | |||
Тақырып 5.2.17. Майлар. | |||
Тақырып 5.2.18. Сабын және синтетикалық жуғыш заттар. | |||
Тақырып 5.2.19. Макромолекулалық қосылыстар. | |||
Тақырып 5.2.20. Поликонденсация реакциялары. Полиамидтер және полиэфирлер. | |||
Тақырып 5.2.21. Пластмассалардың қолданылуы және қоршаған ортаға әсері. | |||
Тақырып 5.2.22. Пластмассалар мен талшықтарды тану. | |||
Тақырып 5.2.23. Жаңа заттар мен материалдарды игеру. | |||
Тақырып 5.2.24. Нанотехнология. | |||
Тақырып 5.2.25. Химия ғылымының дамуы және халық шаруашылығын химияландыру. | |||
6 бөлім. Химия және өмір. | |||
6.1. Биохимия. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Көмірсулар: моно, ди, полисахаридтер. | |||
Тақырып 6.1.2. Альдегидті спирт ретіндегі глюкозаның химиялық қасиеттері. Крахмалға сапалық реакция. | |||
Тақырып 6.1.3. Аминдер. Амин қышқылдары. | |||
Тақырып 6.1.4. Қоршаған ортаны химиялық ластанудан қорғау. | |||
Тақырып 6.1.5. Белоктар, құрылысы, қасиеттері. | |||
Тақырып 6.1.6. Ферменттердің рөлі және қолданылуы. | |||
Тақырып 6.1.7. Нуклеин қышқылдарының құрылысы. | |||
Тақырып 6.1.8. Белоктардың денатурациясы және түс реакциялары. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Заттардың бөлшектері | Атомның құрамы мен құрылысы | 1) Атом құрылысының қазіргі теориясын және зат бөлшектері мен атомның маңызды сипаттамаларын түсіндіру. |
1) Атом құрылысының қазіргі теориясының негізгі ережелерін атайды; |
1) Радиоактивтіліктің табиғатын түсіндіру. |
1) Радиоактивтіліктің табиғатын және изотоптардың ыдырау себебін анықтайды; | ||
Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы | 1) Электрондық конфигурацияларды түсіндіру. |
1) Кванттық сандар мен атомдық орбитальдардың сипаттамалары мен мәндерін көрсетеді; | |
Химиялық реакциялардың заңдылықтары | Периодтық заң және периодтық жүйе тотығу-тотықсыздану реакциялары | 1) Периодтық заң мен химиялық элементтердің периодтық жүйесін заңның графикалық көрінісі ретінде түсіндіру. |
1) Периодтық заңның физикалық мағынасын түсіндіреді; |
Заттардың бөлшектері | Химиялық байланыстың түрлері. | 1) Периодтар мен топтардағы элементтер қасиеттерінің өзгеру периодтылығы туралы түсініктерді түсіндіру. |
1) Периодтар мен топтар бойынша химиялық элементтердің оксидтерінің, гидроксидтерінің және сутегі қосылыстарының қышқылдық-негіздік қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіреді; |
1) Коваленттік байланыстың түзілу механизмдерін сипаттау. |
1) Коваленттік полюсті және ковалентті полюссіз байланыстардың қасиеттерін сипаттайды; | ||
Химиялық байланыстың түрлері | 1) Иондық, металдық, сутектік байланыстың түзілу механизмдерін түсіндіру. |
1) Қарама-қарсы зарядталған иондардың электростатикалық тартылуы нәтижесінде иондық байланыстың түзілуін көрсетеді; | |
1) Заттардың кристалдық торларының түрлерін ажырату. |
1) Заттардың кристалдық торларының әртүрлі түрлерін атайды; | ||
Химиялық реакциялардың заңдылықтары | Периодтық заң және периодтық жүйе тотығу-тотықсыздану реакциялары | 1) Периодтық заң мен химиялық элементтердің периодтық жүйесін заңның графикалық көрінісі ретінде түсіндіру. |
1) Периодтық заңның физикалық мағынасын түсіндіреді; |
1) Периодтар мен топтардағы элементтердің қасиеттерінің өзгеруінің периодтылығы туралы түсініктерді түсіндіру. |
1) Периодтар мен топтар бойынша химиялық элементтердің оксидтерінің, гидроксидтерінің және сутегі қосылыстарының қышқылдық-негіздік қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіреді; | ||
Тотығу-тотықсыздану реакциялары | 1) Элементтердің тотығу дәрежесін анықтау. |
1) Электрондық баланс әдісі арқылы тотығу және тотықсыздану теңдеулерін құрастырады; | |
Химиялық реакциялардың энергетикасы | Химиялық реакцияның жылдамдығы | 1) Химиялық реакцияның жылдамдығын анықтау. |
1) Химиялық реакцияның жылдамдығы туралы ұғымды тұжырымдайды; |
Химиялық реакциялардың энергетикасы | Химиялық тепе-теңдік | 1) Қайтымды химиялық реакциялардағы химиялық тепе-теңдікті анықтау. |
1) Қайтымды реакция, химиялық тепе-теңдік ұғымдарын ашады; |
Химиялық реакциялардың заңдылықтары | Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Химияның аналитикалық әдістеріне сипаттама беру. | 1) Қазіргі химия зерттеулеріндегі аналитикалық әдістерді атайды; |
Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Топтағы галогендердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіру. |
1) Галогендерді периодтық жүйеде орналасуы бойынша сипаттайды; | |
Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Практикалық жұмысты орындау. | 1) Галогенді иондарды тәжірибелік тану жұмыстарын жүргізеді; 2) суды залалсыздандыру үшін хлорды қолдануды түсіндіру және бұл процестің артықшылықтары мен кемшіліктерін бағалайды; 3) галогендер мен олардың қосылыстарының физиологиялық рөлін анықтайды. | |
1) Топ элементтерінің (ІВА) физикалық-химиялық қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіру. |
1) Көміртектің, кремнийдің және олардың қосылыстарының физика-химиялық қасиеттерін сипаттайды; 2) карбонатты, силикат иондарына сапалық реакцияларды түсіндіреді; | ||
1) Табиғатта пайда болу формаларын және 14 (IVA) топ элементтерінің жай заттарын алу әдістерін түсіндіру. |
1) Табиғатта 14 (IVA) топ элементтерінің жай заттарда таралуы және қолданылуы болуын сипаттайды; | ||
1) Азот және аммиак молекулаларының құрылысы мен қасиеттерін түсіндіру. |
1) Молекуланың құрылымына сүйене отырып, азоттың реакциялық қабілетінің төмендігін түсіндіреді; | ||
1) Азотты тыңайтқыштарды өнеркәсіптік өндіру технологиясын ашу. |
1) Азотты тыңайтқыштардың өсімдіктерге әсерін сипаттайды; | ||
Химия және қоршаған орта | Топ 17 (7А)элементтері | 1) Топтағы галогендердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын білу. |
1) Галогендердің периодтық жүйеде орналасуына сипаттама береді; |
(IIA) 2-топ элементтері | 1) Периодтық жүйенің 2 (IIA) тобының элементтеріне сипаттама беру. |
1) 2-топ элементтерінің физикалық қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсінеді (ІІА); | |
Эксперименттік есептерді шешу | 1) Практикалық жұмысты орындау. |
1) Химиядан эксперименттік есептерді шығару дағдыларын көрсетеді; | |
Жер химиясы | 1) Күкірт қышқылын алудың контактілік әдісін ашуу. |
1) Күкірт қышқылының өнеркәсіп үшін маңызын негіздейді; | |
Жер химиясы | 1) Практикалық жұмысты орындау. |
1 ) Азот оксидтерінің атмосфераға, нитраттардың топырақ пен су ресурстарына әсерін талдайды; | |
1) Металдар мен қорытпаларды алу әдістерін түсіндіру. |
1) Қазақстандағы мыс, мырыш, темір, хром және олардың қосылыстарының кен орындарын атайды; | ||
1) Шойын мен болат өндіру технологиясы мен өндірісінің негіздерін білу. |
1) Шойын өндіру кезінде болатын химиялық және технологиялық процестерді атайды; | ||
1) Өтпелі металдарға сипаттама беру. |
1) және ұғымын ашады өтпелі металдардың қасиеттері; | ||
Жер химиясы | 1) Күрделі қосылыстарды түсіндіру. |
1) Ішкі үйлестіру сферасы, сыртқы үйлестіру сферасы ұғымдарын түсіндіреді; | |
1) Химиялық өндірістің негізгі ғылыми принциптерін түсіндіру. |
1) Химиялық өндірістің негізгі принциптерін атайды; | ||
1) Металл өндірісіндегі экологиялық мәселелерді түсіндіру. |
1) Қазақстандағы химия өнеркәсібінің әртүрлі салаларындағы экологиялық проблемаларды болжайды; | ||
1) Жасыл химияның 12 қағидасын түсіндіру. |
1) "Жасыл химияның" 12 қағидасын атайды және түсіндіреді; | ||
Химия және қоршаған орта | Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | 1) Көміртек және оның қосылыстарының туындылары ретінде органикалық химия негіздерін түсіндіру. |
1) Органикалық заттарды бейорганикалық заттардан ажыратады; |
1) Органикалық заттардың құрамы мен құрылысын түсіндіру. |
1) Изомерлердің формулаларын құрастыру: құрылымдық, байланыс орындары, функционалдық топтар және классаралық; | ||
1) Органикалық заттардың классификациясын білу. |
1) Спирттердің, альдегидтердің және кетондардың, карбон қышқылдарының, күрделі эфирлердің функционалдық топтарының құрылымын сипаттайды; | ||
1) Қаныққан көмірсутектерді түсіндіру. |
1) Алкандардың жану өнімдерін атаңыз және олардың қоршаған ортаға әсерін бағалайды; | ||
1) Қанықпаған көмірсутектерді түсіндіру. |
1) Қанықпаған көмірсутектердің гомологтық қатарын құрайды; | ||
1) Полимерлену реакцияларын және полиэтилен өндірісін сипаттау. |
1) Полимерлену реакцияларын құрастырады (полиэтилен, полипропилен, поливинилхлорид); | ||
1) Практикалық жұмысты орындау. |
1) Органикалық заттардың молекулаларының модельдерін жинайды; | ||
1) Практикалық жұмысты орындау. |
1) Байланыстың қанықпауына сапалық реакциялар жүргізеді; | ||
1) Алкадиендер мен алкиндер туралы білім алу. |
1) Алкадиендер мен алкиндердің құрылысын, қасиеттерін түсіндіреді; | ||
1) Ароматты қосылыстарға сипаттама беру. |
1) Бензол молекуласының құрылысын электрондардың делокализациясы тұрғысынан түсіндіреді; | ||
Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | 1) Гетероциклді қосылыстарға сипаттама беру. |
1) Гетероциклді қосылыстардың молекуласының құрылымын ашады; | |
1) Көмірсутектердің қайнар көздерін білу. |
1) Көміртекті қосылыстарды отын ретінде пайдалануды ашады; | ||
1) Табиғи газды, мұнайға серік газдардың жылу энергиясының көздері ретінде сипаттау. |
1) Мұнай серік және табиғи газдардың шығу тегін түсіндіреді; | ||
1) Тас көмірдің шығу тегі мен кокстеу процесін түсіндіру. |
1) Құрамында көміртегі бар қосылыстарды отын ретінде қолдану аймақтарын атайды; | ||
Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | 1) Галоалкандарды алу реакцияларының механизмін түсіндіру. |
1) Галоалкандардың органикалық синтез үшін маңызын түсіндіреді; | |
1) Құрамында оттегі бар органикалық қосылыстар, бір атомды және көп атомды спирттер туралы түсінік беру. |
1) Спирттерді алу әдістері мен қолдану аймақтарын атайды; | ||
1) Практикалық жұмысты орындау. |
1) Спирттерді сипаттайтын реакция теңдеулерін құрастырады химиялық қасиеттері; | ||
1) Фенолдар, олардың құрылысы мен қасиеттерін түсіндіру. |
1) Фенолдарды алу әдістерін атайды; | ||
1) Альдегидтер мен кетондарды түсіндіру. |
1) Альдегидтер мен кетондардың құрылымдық формулаларын құрастырады; | ||
Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | 1) Карбон қышқылдарын түсіндіру. |
1) Карбон қышқылдарының құрылымдық формулаларын құрастырады және оларды халықаралық номенклатура бойынша атайды; | |
1) Күрделі эфирлердің, сабындардың және майлардың құрылысын түсіндіру. |
1) Эфирлердің құрылымдық формулаларын құрастырады және оларды халықаралық номенклатура бойынша атайды; | ||
1) Сабын өндірісі және оның синтетикалық жуғыш заттарды қоршаған ортаға қолданылуын түсіндіру. |
1) Сабын, синтетикалық жуғыш заттарды өндіру әдістерін сипаттайды; | ||
1) Макромолекулалық қосылыстардың химиясын түсіндіру. |
1) Пластмассалар мен талшықтарды тәжірибе жүзінде таниды; | ||
1) Поликонденсация, полиамидтер мен полиэфирлерді алу реакцияларын түсіндіру. |
1) Поликонденсация реакциясын анықтайды; | ||
1) Пластмассалардың қолданылуы мен қоршаған ортаға әсерін бағалау. |
1) Пластмассаларды қолдану аймақтарын атайды; | ||
1) Практикалық жұмысты орындау. |
1) Химиялық реагенттерге қатысты пластмассалардың салыстырмалы инерттілігін тәжірибе жүзінде дәлелдейді; | ||
Көміртек және оның қосылыстары химиясы | 1) Жаңа заттар мен материалдарды қалай жасау керектігін түсіндіру. |
1) Заманауи әдістер арқылы жаңа материалдарды алу жолдарын түсіндіреді; | |
1) Нанотехнологияны қазіргі ғылым саласы ретінде түсіндіру. |
1) "Нанобөлшек", "нанохимия" ұғымдарының физикалық мағынасын түсіндіреді; | ||
Химия және өмір | Биохимия бөлімшелері | 1) Көмірсулар класын түсіндіру. |
1) Глюкоза, фруктоза, рибоза, дезоксирибоза, сахароза, крахмал және целлюлоза молекулаларының формулаларын ажыратады; |
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Глюкозада функционалдық топтардың болуын тәжірибе жүзінде анықтайды; | ||
1) Аминдер туралы білімдерін түсіндіру. |
1) Аминдердің классификациясы мен номенклатурасын ашады; | ||
1) Аминқышқылдарды қосылыстардың ең маңызды класы ретінде түсіндіру. |
1) Амин қышқылдарының тривиальды және жүйелі атауларын санайды; | ||
1) Ақуыз молекуласының түзілуін, құрылымын және пептидтік байланыстарын білу. |
1) Ақуыз гидролизінің өнімдерін атайды; | ||
1) Ферменттердің рөлі мен қолданылуын түсіндіру. |
1) Ферменттердің рөлін түсіндіреді; | ||
1) Дезоксирибонуклеин қышқылдарының (ДНҚ) және рибонуклеин қышқылдарының (РНҚ) құрылысын түсіндіру. |
1) Нуклеин қышқылдарының құрылысын және олардың жіктелуін сипаттайды; | ||
1) Практикалық жұмысты орындау. |
1) Ақуыз денатурациялану қасиетін түсіндіреді; | ||
Биохимия | 1) Альдегидті спирт ретіндегі глюкозаның химиялық қасиеттері. Крахмалға сапалық реакция практикалық жұмысты орындау. |
1) Глюкозада функционалдық топтардың болуын тәжірибе жүзінде анықтайды; | |
Биохимия |
1) Аминдер туралы білім алу; |
1) Аминдердің жіктелуін және номенклатурасын біледі; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 35- қосымша |
Әлеуметтік- экономикалық бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Техникалық- технологиялық бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу- ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Биология" пәнін оқытудың мақсаты білім алушылардың қазіргі заманғы биологиялық білімі мен дағдыларын дамыту; оны ұйымдастырудың әртүрлі деңгейлеріндегі өмірдің мәнін, дамуы мен көрінісін түсіну; өмірдің маңыздылығын ең жоғары құндылық ретінде түсінетін жан-жақты дамыған тұлғаны дайындау болып табылады.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) адамның табиғаттағы рөлін оның даму заңдылықтарын түсіну негізінде айқындайтын маңызды биологиялық білім мен іскерлікті кеңейту;
2) табиғаттың дамуы мен жұмыс істеу заңдарын жаңа білім алу, оларды одан әрі кеңейту және тереңдету үшін негіз және құрал ретінде қолдану;
3) білім жүйесін және ғылыми дүниетаным негіздерін меңгеру процесінде шығармашылық дербестік пен сыни ойлауды, зерттеу дағдыларын қалыптастыру;
4) этикалық мәселелермен және қоғамның әлеуметтік өміріне және еңбек қызметіне жеке қатысумен байланысты дербес шешімдер қабылдауға дайын бола отырып, қоршаған шындықты еркін бағдарлауға мүмкіндік беретін бастамашыл тұлғаның сапасын дамыту;
5) білім алушыларда білім беруді жалғастыру және өзін-өзі тәрбиелеу үшін қажетті зияткерлік дағдыларды дамыту.
4. Оқу пәнінің мазмұны 4 бөлімнен тұрады:
1 бөлім.Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі;
2 бөлім.Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму;
3 бөлім. Организмдер және қоршаған орта.
4 бөлім. Қолданбалы интеграцияланған ғылымдар.
5 бөлім. "Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі" бөлімі келесі бөлімдерді қамтиды:
1) тірі организмдердің әртүрлілігі;
2) тамақтану;
3) заттардың тасымалы;
4) тыныс алу;
5) бөлу;
6) қозғалыс;
7) үйлестіру және реттеу.
6 бөлім. "Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму" бөлімі келесі бөлімдерді қамтиды:
1) көбею;
2) жасушалық цикл;
3) өсу және даму;
4) тұқым қуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары;
5) селекция негіздері;
6) эволюциялық даму.
7. Организмдер және қоршаған орта бөлімі келесі бөлімдерді қамтиды:
1) биосфера, экожүйе, популяция;
2) экология және адамның қоршаған ортаға әсері.
8 бөлім. Қолданбалы интеграцияланған ғылымдар бөлімі келесі бөлімдерді қамтиды:
1) молекулалық биология және биохимия;
2) жасуша биологиясы;
3) биотехнология;
4) биомедицина және биоинформатика.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырып атаулары | Сағаттар саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. "Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар". | |||
1.1. Молекулалық биология және биохимия. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Судың Жердегі тіршілік үшін маңызы. | |||
Тақырып 1.1.2. Көмірсулардың жіктелуі. Химиялық құрылым. | |||
Тақырып 1.1.3. Липидтердің құрылымдық компоненттері. Майлардың қасиеттері мен функциялары. | |||
Тақырып 1.1.4. Ақуыздардың құрамы мен қызметі бойынша жіктелуі. | |||
Тақырып 1.1.5. Биологиялық объектілердегі ақуыздардың мөлшері. Жануарлардың тамақтануында ақуыздардың рөлі. | |||
Тақырып 1.1.6. Дезоксирибонуклеин қышқылы молекуласының құрылымы. | |||
Тақырып 1.1.7. Рибонуклеин қышқылы молекулаларының құрылымы мен қызметі. | |||
Тақырып 1.1.8. Дезоксирибонуклеин қышқылы мен рибонуклеин қышқылы молекулаларының құрылымындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтар. | |||
Тақырып 1.1.9. Антиген мен антидене арасындағы өзара әрекеттесу механизмі. | |||
Тақырып 1.1.10. Генетикалық кодтың қасиеттері: үштік, деградация, әмбебаптық, сәйкессіздік. | |||
Тақырып 1.1.11. Көгілдір биоэкономика. Су ресурстарын тиімді пайдалану жолдары. Жер бетіндегі су көздерін ажыратыңыз, оларды пайдалану және үнемдеу жолдарын анықтаңыз. | |||
1.2 Жасуша биологиясы. | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Жасушадағы органоидтардың құрылымы мен функцияларының ерекшеліктері. | |||
Тақырып 1.2.2. Жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері мен функциялары арасындағы байланыс. | |||
1.3. Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі. Тамақтану | + | + | + |
Тақырып 1.3.1. Хлоропласттың құрылымдық компоненттері және олардың қызметі. Фотосинтез пигменттері. №3 Зертханалық жұмыс "әртүрлі өсімдіктер жасушаларындағы фотосинтез пигменттерінің мазмұнын зерттеу" | |||
Тақырып 1.3.2. Фотосинтездің жарық және қараңғы фазалары | |||
Тақырып 1.3.3. Фотосинтез жылдамдығына әсер ететін факторлар. Фотосинтездің шектеуші факторлары | |||
1.4. Заттарды тасымалдау | + | + | + |
Тақырып 1.4.1. Диффузия жылдамдығына бетінің көлеміне қатынасының әсері. Эритроциттер жасушаларының бетінің көлеміне қатынасының мәні. | |||
Тақырып 1.4.2. Пассивті тасымалдау механизмі: мембраналық арналар арқылы қарапайым диффузия, жеңілдетілген диффузия. | |||
1.5. Тыныс алу | + | + | + |
Тақырып 1.5.1. Аденозинтрифосфор қышқылының құрылымы мен қызметі | |||
Тақырып 1.5.2. Аденозинтрифосфор қышқылының синтезі: глюкозаның аэробты және анаэробты ыдырау кезеңдері | |||
Тақырып 1.5.3. Метаболизм түрлері. Энергия алмасу кезеңдері | |||
Тақырып 1.5.4. Митохондриялардың құрылымдық компоненттері және олардың қызметі. Митохондрия құрылымы мен жасушалық тыныс алу процестерінің байланысы | |||
1.6. Бөлу | + | + | + |
Тақырып 1.6.1. Су алмасуын реттеу. Мақсатты органдар. Әрекет әсері. Гипофункция. Гиперфункция | |||
Тақырып 1.6.2. Адам ағзасындағы қан мен басқа сұйықтықтарды жасанды тазарту. Диализ принципі. Диализ әдістері: перитонеальді, гемодиализ | |||
Тақырып 1.6.3. Созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі. Бүйрек трансплантациясы және диализ. Артықшылықтары мен кемшіліктері | |||
2 бөлім. Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму. | + | + | + |
Өсімдіктер мен жануарлардағы Гаметогенез. Гаметалар. Гаметогенез кезеңдері. Өсімдіктердегі Спорогенез және гаметогенез | |||
Қатерлі ісіктердің пайда болуы. | |||
Қатерлі ісікке дейінгі жағдайлардың пайда болуына ықпал ететін факторлар | |||
Қартаю. Қартаю процесі туралы теориялар | + | + | + |
2.4 тұқым қуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары | |||
Тақырып 2.4.1 Модификациялық өзгергіштік. Белгілердің өзгергіштігінің вариациялық қатарлары. "Модификациялық өзгергіштікті зерттеу, Вариациялық қатар мен қисық сызықты құру"модельдеу | |||
Тақырып 2.4.2 Белгілердің тұқым қуалауының цитологиялық негіздері. Дигибридті крест кезінде хромосомалардың тәуелсіз таралуы. Жынысқа байланысты мұрагерлік. Мәселелерді шешу | |||
Тақырып 2.4.3 Өздігінен және индукцияланған мутациялар. Гендік, хромосомалық, геномдық, мутациялар. "Модельдеу адамның хромосомалық жиынтығының кариограммасын құру. Геномдық мутацияларды зерттеу" | |||
Тақырып 2.4.4 "Адам геномы" әлемдік жобасы. Адамның геномдық дезоксирибонуклеин қышқылының реттілігі. Жоба аясында жүргізілген зерттеулердің биологиялық маңызы | |||
2.6 Эволюциялық даму | + | + | + |
Тақырып 2.6.1 Тұқым қуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланыс. Тұқым қуалайтын өзгергіштік эволюцияның негізі болып табылады. Комбинативті өзгергіштік, мутациялар. Табиғи сұрыптау. Өмір үшін күрес. Гендік Дрейф. Популяция толқындары | |||
Тақырып 2.6.2 Эволюцияның дәлелі. Салыстырмалы-анатомиялық, молекулалық-генетикалық, эмбриологиялық, палеонтологиялық, биогеографиялық, биохимиялық дәлелдер | |||
Тақырып 2.6.3 Түрлену механизмдері. Спецификацияның оқшаулау механизмдері. Спецификациядағы репродуктивті оқшаулаудың рөлі. Полиплоидия және будандастыру | |||
2.5 Селекция негіздері. | + | + | + |
Тақырып 2.6.4 Өнімділікті арттыруға арналған заманауи ауылшаруашылық технологиялары. Жоғары өнімді ауыл шаруашылығының жаңа балама жолдары | |||
1. Тірі организмдердің алуан түрлілігі | + | + | + |
1.1 Тірі организмдердің әртүрлілігі | |||
1.7 Үйлестіру және реттеу | + | + | + |
Тақырып 1.7.1 Орталық жүйке жүйесінің құрылымы. Мидың құрылымы мен қызметі. Жұлынның құрылымы мен қызметі | |||
Тақырып 1.7.2 Механорецепторлардың түрлері. Пачини денелерінің мысалында тітіркендіргіштердің өзгеруіне механорецепторлардың реакциясы | |||
Тақырып 1.7.3 Биологиядағы басқару жүйелері. Биологиядағы "басқару жүйесі" ұғымы. Көмірқышқыл газы/глюкоза температурасын / деңгейін реттеу мысалындағы кері байланыс принципі | |||
Тақырып 1.7.4 Инсулин мен эстроген мысалында гормондардың мақсатты жасушаларға әсер ету механизмі | |||
Тақырып 1.7.5 Өсу заттары. Өсу заттарының өсімдікке әсер ету механизмі. Ауксин мен гиббереллиннің әсері. | |||
1.6 Қозғалыс | + | + | + |
Тақырып 1.6.1 Жолақты бұлшықет тінінің құрылымы. Миофибрилланың құрылымы (саркомерлер, актин, миозин және тағыда басқа). Бұлшықет талшығының жиырылу механизмі | |||
Тақырып 1.6.1 Жылдам және баяу бұлшықет талшықтарының құрылымы, орналасуы және жалпы қасиеттері | |||
4.4 "Биомедицина және биоинформатика" | + | + | + |
Тақырып 4.4.1 Биомеханиканы робототехникада қолдану. Инженерлік Биомеханика (экзоскелетондар, робототехника және тағыда басқа). Медициналық Биомеханика (протездеу және тағыда басқа) | |||
Тақырып 4.4.2 Жүрек автоматикасы механизмі. Жүректегі қозу жылдамдығы. Жүрек бұлшықетінің жиырылуы. Электрокардиография, оның диагностикалық маңызы | |||
Тақырып 4.4.3 Электромагниттік және дыбыстық толқындардың адам ағзасына әсер ету ерекшеліктері | |||
Тақырып 4.4.4 "Биоинформатика" Ұғымы. Зерттеуде биоинформатика құралдарын қолдану | |||
Тақырып 4.4.5 Экстракорпоральды ұрықтандыру әдісі және оның маңызы. Экстракорпоральды ұрықтандырудың этикалық аспектілері | |||
Тақырып 4.4.6 Моноклоналды антиденелердің маңызы. Моноклоналды антиденелер өндірісі. Моноклоналды антиденелермен ауруларды диагностикалау және емдеу | |||
4.3 Биотехнология | + | + | + |
Тақырып 4.3.1 Өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, медицинада, тұрмыста микроорганизмдерді пайдаланудың оң және теріс жақтары. Гендік инженерияның маңызы. | |||
Тақырып 4.3.2 Полимеразды тізбекті реакцияны (ПТР) қолдану. Полимеразды тізбекті реакцияның сот сараптамасындағы, әке болуды анықтаудағы, медициналық диагностикадағы, жекелендірілген медицинадағы, генді клондаудағы, дезоксирибонуклеин қышқылының реттілігіндегі, мутагенездегі маңызы | |||
Тақырып 4.3.2 Пайдаланудың оң және теріс жақтары генетикалық түрлендірілген организмдерді қолданудың этикалық мәселелерін талқылау. Қолданудың этикалық мәселелері генетикалық түрлендірілген организмдерді қолданудың этикалық мәселелерін талқылау | |||
Тақырып 4.3.3 Грам позитивті және грам теріс бактериялардың құрылымдық ерекшеліктері | |||
Тақырып 4.3.4 "Рекомбинантты дезоксирибонуклеин қышқылы" ұғымы. Рекомбинантты дезоксирибонуклеин қышқылдарын алу әдістері. Рекомбинантты дезоксирибонуклеин қышқылдарын қолдану. "Клондау" ұғымы | |||
Тақырып 4.3.5 Организмдерді клондау әдістері | |||
Ферменттерді медицинада, химияда және өнеркәсіпте қолдану | |||
3. Организмдер және қоршаған орта | + | + | + |
Тақырып 3.1 Биосфера, экожүйе, популяция | |||
Тақырып 3.2 Биоәртүрлілік пен экожүйенің тұрақтылығы арасындағы байланыс. Түрлердің биоалуантүрлілігі. Харди-Вайнбергтің генетикалық тепе-теңдік заңы. Өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлерін сақтау | |||
Тақырып 3.3 Жергілікті экожүйе организмдерінің көптігі мен таралуын анықтауда әртүрлі статистикалық әдістерді қолдану. Жергілікті экожүйенің биоәртүрлілігін анықтаудағы кездейсоқ іріктеудің мәні. | + | + | + |
3.2 Экология және адамның қоршаған ортаға әсері | |||
Тақырып 3.2.1 Жаһандық жылыну: себептері, салдары,шешімдері. Модельдеу: "климаттың ғаламдық жылынуын компьютерлік модельдеу" | |||
Тақырып 3.2.2 Қазақстан Республикасының экологиялық проблемалары және оларды шешу жолдары | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар |
Молекулалық биология және биохимия |
1) Бейорганикалық және органикалық заттардың өмір үшін маңызы мен қызметін бағалау; |
1) Судың жердегі тіршілік үшін іргелі маңыздылығын өз аймағының мысалында түсіндіреді; |
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Тамақтану |
1)фотосинтез процестерінің ерекшеліктерін және хлоропласт функцияларын талдау; |
1) хлоропласттың құрылымы мен қызметі арасындағы байланысты орнатады; |
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Заттарды тасымалдау |
1) заттарды тасымалдаудың әртүрлі түрлерін жүйелеу; |
1) пассивті және белсенді тасымалдау механизмдерін салыстырады; |
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Тыныс алу |
1) Аденозинтрифосфаттың (АТФ) мәнін түсіндіріңіз; |
1) аденозинтрифосфаттың (АТФ) құрылымы мен функцияларын; метаболизм түрлерін; энергия алмасу кезеңдерін; Кребс циклін сипаттайды; |
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Бөліну |
1) Адамның қанын тазарту процесінде бүйрек қызметін талдау; |
1) зәрді сүзу және қалыптастыру механизмін түсіндіреді; |
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Жасушалық цикл. Өсу және көбею |
1) Тірі организмдердің көбеюі мен дамуындағы жасушалық циклдің маңыздылығын анықтау; |
1) Дайын микропрепараттардың көмегімен митоз фазаларын зерттейді; |
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Өсу және даму | 1) Медицинада бағаналы жасушаларының практикалық қолданылуын түсіндіріңіз |
1)бағаналы жасушаларының пайда болу процесін түсіндіреді; |
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Тұқым қуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары |
1) Міндеттерді шешу арқылы тұқым қуалаушылықтың негізгі заңдылықтарын түсіндіру; |
1) модификациялық өзгергіштік заңдылықтарын зерттейді; |
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы мен қызметі және эволюциялық дамуы |
Эволюциялық даму. |
1) Эволюция теориясының негізгі ережелерін түсіндіру; |
1) тұқым қуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіреді; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Үйлестіру және реттеу |
1) Үйлестіру және реттеу механизмін түсіндіру; |
1)биологиядағы басқару жүйелерін сипаттау; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Қозғалыс |
1) Микрографта жолақты бұлшықет тінінің ультрақұрылымын түсіндіру; |
1) жолақты бұлшықеттердің ультрақұрылымын түсіндіреді; |
Прикладные и интегрированные науки |
Биомедицина и | 1) Понимать интеграцию биологии, физики, механики и информатики. |
1) робототехникада биомеханиканың қолданылуын ашады; |
1) биоинформатиканың рөлі мен әдістерін сипаттау. | 1) экстракорпоральды ұрықтандыру (ЭКҰ) әдісінің маңыздылығын түсіндіреді; ауруларды диагностикалау мен емдеуде моноклоналды антиденелерді қолдану. | ||
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Биотехнология | 1) адам өміріндегі биотехнологияның рөлі мен маңыздылығын бағалау. |
1) артықшылықтары мен кемшіліктерін атайды биотехнологияда қолданылатын тірі организмдер; генетикалық түрлендірілген организмдерді (ГМО) қолданудың этикалық мәселелері; медицинада, химияда және өнеркәсіпте ферменттерді қолдану мүмкіндігі; |
1) Микроорганизмдерді анықтау бойынша экспериментті жоспарлау, нәтижелерді сипаттау және қорытындыларды тұжырымдау. |
1) микробиологиялық зерттеулердің кезеңдерін сипаттайды және түсіндіреді; өсімдіктердің микроклоналды көбею әдістері; | ||
Организмдер және қоршаған орта | Биосфера, экожүйе, популяция | 1) Экологиялық міндеттер мен экологиялық жағдайларды шешу. |
1) биоәртүрлілік пен экожүйенің тұрақтылығы арасындағы байланысты орнатады; |
1) Жергілікті экожүйенің биоалуантүрлілігі бойынша презентациялар жасайды. | |||
Организмдер және қоршаған орта | Экология және адамның қоршаған ортаға әсері |
1) Адамның қоршаған ортаға әсерін талдау; |
1) жаһандық климаттың жылынуының салдарын болжайды; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 34- қосымша |
Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Дүниежүзі тарихы" пәнін оқыту мақсаты – дүниежүзі тарихының негізгі оқиғалары мен процестерін оқу негізінде тарихи санасы қалыптасқан, азаматтық-патриоттық қасиеттерге ие, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды құрметтейтін, тарихи білім мен дағдыларын оқу процесінде және әлеуметтік жағдайда белсенді әрі шығармашылықпен қолдана алатын тұлға қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) әртүрлі тарихи кезеңдегі қоғамдағы негізгі этникалық, әлеуметтік, экономикалық, саяси, мәдени мәселелер туралы білімдерді қалыптастыру;
2) тарихи кезеңдер бойы адамзат қалыптастырған патриотизмді, толеранттылықты, гуманистік ғұрыптар мен демократиялық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеу;
3) әлемдік-тарихи процесс туралы толық біртұтас білім қалыптастыру;
4) оқиғалар мен құбылыстарды тарихи себептілігі, салыстырмалылығы мен әртүрлі көзқарастар, тарихи оқиғалар және тұлғаларға баға беруде сыни тұрғыдан зерттеу барысында, өткен және қазіргі таңдағы пікірталастық мәселелерге білім алушы тарапынан өзіндік көзқарас білдіруді дамыту;
5) тарихи деректердің әртүрлі типтерімен жұмыс жасау, іздеу және тарихи материалды жіктеу дағдыларын дамыту;
6) әртүрлі деректерді қолдана отырып жобалық, зерттеу әрекетін және тарихи реконструкция дағдыларын дамыту;
7) қазіргі кездегі саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени мәселелерді ұғыну үшін тарихи білімдері мен дағдыларынқолдана білу қабілетін дамыту;
8) коммукативтік дағдыларды дамыту: өз ойын ауызша және жазбаша түрде анық жеткізе білу, топта жұмыс жасау, әртүрлі деректерден алынған ақпараттарды пайдалану.
9) Білім алушыларды кәсіптік бағдарлау бойынша оқу-дағдылары мен қабілеттерін дамыту.
4. "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша тарихи ойлау дағдыларын қалыптастыру және оқыту мақсаттарын тиімді жүзеге асыру төмендегі тарихи концептілерге (түсініктерге) негізделеді:
1) дәлел;
2) өзгеріс пен сабақтастық;
3) себеп пен салдар;
4) ұқсастық пен айырмашылық;
5) маңыздылық;
6) интерпретация.
Пәннің мазмұны 8 бөлімнен тұрады: "Өркениет: даму ерекшеліктері", "Этникалық және әлеуметтік процестер", "Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан", "Мәдениеттің дамуы", "Өркениет: даму ерекшеліктері", "Саяси-құқықтық процестер", "Қоғамдық-саяси ойдың дамуы", "Білім мен ғылымның дамуы".
1 бөлім. өркениет: даму ерекшеліктері. Өркениет: зерттеудің теориялары мен тәсілдері. "Өркениет" түсінігі. "Өркениет" түсінігін зерттеудегі негізгі тәсілдер. Өркениеттердің жіктелуі. Өркениеттің дәстүрлі (аграрлы) түрі: отырықшы-егіншілік, көшпелі. Өркениет дамуының индустриалдық және постиндустриалдық кезеңдері. Қазіргі заманғы өркениеттің дамуына ақпараттық технологиялардың ықпалы. Әлем өркениеттерінің тарихы. Ежелгі әлем өркениеттері (Ежелгі Египет, Ежелгі Месопотамия, Ежелгі Қытай, Ежелгі Үндістан, Ежелгі Греция, Ежелгі Рим). Ежелгі діни наным-сенімдер (синтоизм, индуизм, иудаизм, зороастризм, манихейлік, даосизм). Ежелгі философиялық ілімдер (Платон, Сократ, Аристотель, Конфуций, Лао Цзы). Африка (бушмендер, нубийлер, Гана, Мали, Сунгай), Америка (майя, инктер, ацтектер) және Австралия мен Океанияның (полинезиялық, Таити аралының тайпалары, гавайлықтар) дәстүрлі өркениеттері. Әлемдік діндер және өркениеттің дамуы (буддизм, христиандық, ислам). Қазіргі заманғы әлемдік діндердің даму тенденциялары. Қазіргі заманғы деструктивті діни ұйымдар мен ағымдар. Өркениеттердің өзара әрекеттесуі. Өркениеттердің сауда-экономика саласындағы өзара әрекеттесулері (Ұлы жібек жолы, халықаралық ұйымдар: Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ), Халықаралық валюта қоры (ХВҚ), Мұнай экспорттаушы елдер ұйымы(МЭЕҰ), Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ), Еуразиялық Экономикалық Одақ (ЕАЭО) және тағы басқалар. Өркениеттердің дипломатиялық саладағы өзара әрекеттесулері. Дипломатия өркениеттердің өзара жақындасу факторы ретінде. Өркениеттердің өзара әрекеттесуінің әскери-саяси аспектісі (жаулаушылық соғыстар, отарлық экспансия, әскери-саяси одақтар, дүниежүзілік соғыстар, қырғи-қабақ соғыс, жергілікті қақтығыстар, этносаралық қақтығыстар). Мәдениеттер диалогі (мәдениеттердің өзара әрекеттесуі мен өзара ықпалдары);
2 бөлім. этникалық және әлеуметтік процестер. Антропогенез және этногенез. Адамның пайда болуы туралы теориялар (діни, ғарыштық, эволюциялық). "Этнос", "этногенез", "ұлт" ұғымдары. Этностардың пайда болуына байланысты теориялар. Әлемнің этникалық картасы: өткен заман және қазіргі уақытта (ұлттық мемлекеттердің қалыптасуы мен ыдырауы, "ұлттық сана", этностардың ассимиляциясы, шағын этностардың проблемалары). Әлем тарихындағы этносаралық қатынастар. Ұлтаралық қатынастар: мәселелер және қарама-қайшылықтар. Ұлтаралық қақтығыстардың себептері мен салдарлары (ұлтшылдық, шовинизм, нәсілдік кемсітушілік, нацизм). Этностардың бейбіт өзара әрекеттесуінің тәсілдері (халықаралық интеграция, Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ), Еуропа Одағы (ЕО), Түркі мәдениетін және өнерін дамыту халықаралық ұйымы(ТҮРКСОЙ), Еуразиялық Экономикалық Одақ (ЕАЭО), Ислам Ынтымақтастық Ұйымы (ИЫҰ), Қазақстан халқы Ассамблеясы және тағы басқалар). Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары. Социогез туралы теориялардың әртүрлілігі (формациялық тәсіл, өркениеттік тәсіл және тағы басқалар). Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары (қоғам ұйымдасуының қандық-туыстық, көршілік-аумақтық, макроэтникалық қағидалары). Қазіргі қоғамның әлеуметтік стратификациясы;
3 бөлім. мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан. Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер. "Мемлекет", "билік", "басқару институты" ұғымдары. Мемлекеттің пайда болу теориялары (Аристотель, Платон, Конфуций, Ф. Аквинский, Н. Макиавелли, Дж. Локк, Т. Гоббс, Т. Джефферсон, Ф. Энгельс және тағы басқалар). Мемлекет формаларының эволюциясы: ежелгі заманнан бүгінгі күнге дейін (монархия, республика, теократиялық мемлекеттер). Саяси режимдердің типтері (тоталитарлық, авторитарлық, демократиялық). Әлем тарихының барысына әсер еткен әскери - саяси оқиғалар. Антикалық дәуірдегі әлемдік империяларының қалыптасуы (Парсы империясы, Александр Македонский империясы, Рим империясы). Ғұндардың жаулап алушылық жорықтары Батыс Рим империясының ыдырауы мен антикалық кезеңінен орта ғасырларға көшу процесінің бір факторы ретінде. Араб шапқыншылықтары мен Крест жорықтары (Араб халифаты мен кресшілер мемлекеттерінің құрылуы мен ыдырауы). Еуразия картасының өзгеруіне Шыңғысхан жорықтарының әсері (Моңғол империясы, Алтын Орда, Әмір Темір империясы, Мәскеу мемлекеті, Құбылай мемлекеті, Ильханат). Еуропаның өзгеруіне Наполеон жорықтарының әсері (капиталистік дамудың жеделдетілуі, Еуропада либералдық әлеуметтік идеялардың таратылуы). Дүниежүзілік соғыстар және халықаралық қатынастар жүйесі: Версаль - Вашингтон, Ялта - Потсдам жүйелері. Революциялар қоғам өзгеруінің бір факторы ретінде. Буржуазиялық революциялар индустриалды қоғам қалыптасуының катализаторы ретінде (XVII ғасырдағы Ағылшын буржуазиялық революциясы, XVIII ғасырдағы Француз буржуазиялық революцияы, АҚШ-ғы тәуелсіздік үшін соғыс, Еуропадағы 1848 жылғы "ұлттар көктемі"). Социалистік революция әлеуметтік теңдік идеяларын жүзеге асырудың радикалды тәсілі ретінде (1917 жылғы Қазан Социалистік революциясы, Қытайдағы 1946-1949 жылдардағы Азаматтық соғыс, 1959 жылғы Куба революциясы). Социалистік революциялар нәтижесіндегі қоғамдық құрылымының өзгеруі. Қазіргі заманның революциялары: себептері мен салдарлары (Шығыс Еуропадағы 1989-1990 жылдардағы "барқыт революциясы", Таяу Шығыстағы 2010-2011 жылдардағы "Араб көктемі", бұрынғы Кеңес Одағы елдеріндегі "түрлі-түсті революциялар"). Қоғам проблемаларын революциялық жолмен шешудің салдарлары;
4 бөлім. мәдениеттің дамуы. Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары. Адамзаттың тарихи-мәдени мұрасын сақтап қалуға бағытталған ЮНЕСКО-ның қызметі. ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мұрасының тізімі. Әлемнің ең ірі мұражайлары: адамзаттың тарихи зердесінің қазынасы (Эрмитаж, Лувр, Британ мұражайы, Метрополитен, Жапония Ұлттық мұражайы, Египет мұражайы, Уффици галереясы, Қазақстан Республикасының Ұлттық мұражайы және тағы басқалар). Әлем халықтарының тарихи-мәдени мұрасын зерттеу және сақтау барысындағы мұражайлардың рөлі. Өнер – қоғам дамуының көрінісі. Тарихи процестер аясындағы өнердің бағыттары мен стильдері (абстракционизм, модернизм, постмодернизм, авангардизм, футуризм, кубизм, сюрреализм, экспрессионизм, гиперреализм, хайтек стилі және тағы басқалар). Өнердің бағыттары мен стильдерінің дамуына қоғамдық процестердің тигізетін әсері. Қазіргі кездегі өнердің даму тенденциялары. Бұқаралық мәдениет және оның қазіргі қоғамға тигізетін әсері (кино, радио, теледидар, интернет, спорт, музыка, қазіргі заманғы әдебиет, қазіргі заманғы бейнелеу өнері). Қазіргі қоғамның рухани-адамгершілік құндылықтары. Жалпыадамзаттық моральдық құндылықтардың қалыптасуы (діни және философиялық идеялар, ұлттық әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер, фольклор, дәстүрлі музыка мен әдебиет, отбасылық құндылықтар). Тарихи оқиғалар аясындағы құндылықтардың өзгеруі (ұлттық мемлекеттердің қалыптасуы, дүниежүзілік соғыстар, қырғи-қабақ соғыстың аяқталуы). Қоғамның адамгершілік құндылықтарды қайта бағалауына ықпал еткен ХХ ғасырдың тарихи оқиғалары. Жаһандану жағдайындағы рухани-адамгершілік құндылықтардың өзгеру мәселесі (прагматизм, рационализм, шектен тыс дарашылдық, нигилизм, конформизм, әлеуметтік апатия, тұтынушылық психология, діни фанатизм, неофашизм, бейресми жастар ұйымдары);
5 бөлім. өркениеттер: даму ерекшеліктері. Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық. Экономика және экономикалық жүйелердің типтері ("экономика" және "экономикалық жүйе" ұғымдары). Елдердің экономикалық дамуының ерекшеліктері. Дәстүрлі (аграрлық) экономика. Нарықтық экономика (либералды экономика). Жоспарлы (социалистік) экономика. Аралас экономика. Табиғи және географиялық факторлардың мемлекеттердің экономикалық дамуына тигізетін әсері. Табиғи және географиялық факторларға байланысты елдердің экономикалық мамандандырылуы (Парсы шығанағы елдері, Канада, Австралия, Түркия, Бразилия және тағы басқалар). Мемлекеттердің экономикалық дамуындағы табиғи-географиялық шектеуші факторларға төтеп берудің тарихи мысалдары (Жапония, Израиль, Сингапур, Малайзия және тағы басқалар). Қазіргі кезеңде әлем елдерінің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. Мемлекеттердің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. Қазіргі кезеңдегі мемлекеттердің біркелкі емес экономикалық даму мәселелері (бұрынғы отарлардың экономикалық дамуы, неоколониализм, шикізатқа бағытталған экономикалар). Мемлекеттер мен аймақтардың кедейшілік пен экономикалық артта қалушылыққа төтеп берудегі халықаралық ұйымдардың рөлі;
6 бөлім. саяси-құқықтық процестер. Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам. Құқықтық мемелекет ұғымы, принциптері мен қалыптасуының тарихи алғышарттары (мемлекеттік билікті бөлу принципі, заңның үстемдігі, құқықтар мен бостандықтардың кепілдігі). Құқықтық мемлекет принциптерінің жүзеге асырылуының тарихи тәжірибесі (Адам мен азаматтың құқықтары туралы декларациясы, АҚШ-тың тәуелсіздік туралы декларациясы, АҚШ-та құлдықты жою туралы Заң, Жалпыға бірдей адам құқықтарының декларациясы, Қазақстан Республикасының Конституциясы). Азаматтық қоғамның түсінігі мен жалпы сипаттамасы (Үкіметтік емес ұйымдар, лоббизм, қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар). Мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесінің қазіргі заманғы даму тенденциялары. Үкіметтік емес ұйымдар және олардың азаматтық қоғамның қалыптасуы мен дамуындағы рөлі. Әлемнің қазіргі саяси жүйесі. Әлемнің саяси жүйесінің өзгеруі. Халықаралық қатынастардағы Ялта-Потсдам жүйесінің ыдырау себептері. Әлемнің биполярлы жүйесінің ерешеліктері. Әлем құрылысының постбиполярлық жүйесі. "Постбиполярлы жүйе", "көпвекторлы саясат", "бірполярлы әлем" ұғымдары. Халықаралық қатынастардың қазіргі замандағы тенденциялары. Қазіргі кезеңдегі бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау мәселесі. Халықаралық қауіпсіздіктің қазіргі кездегі қауіп-қатерлері (сепаратизм, ланкестік, фундаментализм, экстремизм, босқындар мәселесі, ірі мемлекеттердің қарсыласуы). Бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтаудағы мемлекеттердің бірлескен әрекеттері. Халықаралық және аймақтық ұйымдары: Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ), Еуропадағы Қауіпсіздік және Ынтымақтастық Ұйымы (ЕҚЫҰ), НАТО, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ), Азиядағы Өзара Ықпалдастық және Сенім Шаралары жөніндегі Кеңес (АӨСШК), Ұжымдық Қауіпсіздік туралы Шарт Ұйымы (ҰҚШҰ) және тағы басқалар;
7 бөлім. қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Жаңа замандағы және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы. Жаңа замандағы және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың дамуының негізгі бағыттары (либерализм, ұлтшылдық, социал-демократия, марксизм, экзистенциализм, прагматизм, позитивизм). ХХ ғасырдағы бостандық пен әділеттілік үшін күресушілер. Бостандық пен азаматтық құқықтар үшін күрес. М. Ганди және оның бейбіт жолмен қарсыласу идеясы (сатьяграха, свараджа, свадеши). Мартин Лютер Кингтің ұлы арманы (нәсілдік кемсітушілік, сегрегация, азаматтық құқықтар үшін күрес).
Н. Манделла – апартеидке қарсы күресуші (апартеид, азаматтық құқықтар).
ХХ ғасырдағы – ХХI ғасырдың басындағы көрнекті саясаткер-реформаторлар. Мемлекет тархындағы тұлғаның ролі. Мұстафа Кемал Ататүрік – Түрік Республикасының негізін қалаушысы (зайырлы мемлекет, этатизм). Франклин Делано Рузвельт және оның "жаңа бағыты". Ф. Рузвельттің бейбіт және соғыс кезіндегі ішкі және сыртқы саясатының ерекшеліктері. Шарль де Голль: Франция ұлылығының қайта өрлеуі (голлизм, Бесінші республика). Дэн Сяопин – көрнекті Қитай реформаторы ("қытайлық ерекшелігі бар социализм", "бір ел – екі жүйе"). Ли Куан Ю, Махатхир Мохаммад: "үшінші әлемнен бірінші әлемге" ("экономикалық ғажайып", "азиялық серпініс", жаңа индустриалды елдер). Н.Ә.Назарбаев және модернизацияның қазақстандық моделі. "Қазақстан - 2030", "Қазақстан - 2050" даму стратегиялары, "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы. Мемлекет тарихының өтпелі кезеңдеріндегі реформалардың маңыздылығы.
8 бөлім. білім мен ғылымның дамуы. Білім алу жалпы адамзаттық құндылық ретінде. Жазу мен кітап бастыру – адамзаттың ұлы жетістіктері (пиктография, иероглифтер, сына жазу, руникалық жазу, кітап бастыру және тағы басқалары). Мектептегі білім беру: ежелгі кезеңнен бүгінгі күнге дейін (гимнасия, палестра, академия, спарталық мектеп, схоластика, жеті "еркін өнер", мектебтер, медреселер, жексенбілік мектептер, қолөнер мектептері және тағы басқалар). Мектептегі білім берудің заманауи модельдері. Жоғары білім беру жүйесі: тарих пен қазіргі кезең (Кордова, Прага, Оксфорд, Кембридж, Сорбонна университеттері және тағы басқалары). Ағартушылық пен ғылымды өрістетудегі алғашқы университеттердің рөлі. Жоғарғы білім берудің заманауи модельдері. Ғылыми-техникалық прогресс. Ғылыми-техникалық прогрестің тарихи кезеңдері. "Өнеркәсіп төңкерісі", "ғылыми-техникалық революция" ұғымдары. Қазіргі кездегі өркениеттің дамуындағы ғылыми-техникалық революцияның маңыздылығын бағалау. Ғылыми-техникалық прогресс және қазіргі заманның жаһандық мәселелері. Қазіргі кездегі ғылыми технологиялар. Қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар. Қоғамның дамуына ақпараттық технологиялардың әсері. Қазіргі ғылымның перспективалық салалары (робототехника, космонавтика, гендік инженерия).
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырып атаулары | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | практикалық | ||
1 бөлім. Өркениет: даму ерекшеліктері. | |||
1.1. Өркениет: зерттеудің теориялары мен әдістері. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1 "Өркениет" түсінігі. | |||
1.2. Өркениеттердің жіктелуі. | |||
Тақырып 1.2.1. Өркениеттің дәстүрлі (аграрлық）түрі: көшпелі және отырықшы-егіншілік. | |||
Тақырып 1.2.2. Өркениеттің индустриалдық даму кезеңі. Өркениеттің постиндустриалды даму кезеңі. | |||
1.3. Әлем өркениеттерінің тарихы. | + | + | + |
Тақырып 1.3.1. Ежелгі әлем өркениеті. | |||
Тақырып 1.3.2. Ежелгі өркениеттердің әлеуметтік-экономикалық дамуы. | |||
Тақырып 1.3.3. Африка, Америка, Австралия және Океанияның дәстүрлі өркениеттері. | |||
Тақырып 1.3.4. Әлемдік діндер және өркениеттердің дамуы. | |||
1.4. Өркениеттердің өзара әрекеттесуі. | + | + | + |
Тақырып 1.4.1. Өркениеттер әрекеттестігінің сауда-экономикалық саласы. | |||
Тақырып 1.4.2. Өркениеттер әрекеттестігінің дипломатиялық саласы. | |||
Тақырып 1.4.3. Өркениеттер әрекеттестігінің әскери-саяси саласы. | |||
Тақырып 1.4.4. Мәдениеттер диалогі. | |||
2 бөлім. Этникалық және әлеуметтік процестер. | |||
2.1. Антропогенез және этногенез. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Адамның шығу тегі теориялары. | |||
Тақырып 2.1.2. Этностардың пайда болуы туралы теориялар. | |||
Тақырып 2.1.3. Әлемнің этникалық картасы: өткен заманда және қазіргі уақытта. | |||
2.2. Әлем тарихындағы этносаралық қатынастар. | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Этносаралық қатынастар: проблемалары және қарама-қайшылықтары. | |||
Тақырып 2.2.2. Этносаралық қатынастар: бейбіт өзара әрекеттестік тәсілдері. | |||
2.3. Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары. | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Социогенез туралы теориялардың алуан түрлілігі. | |||
Тақырып 2.3.2. Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары. | |||
3 бөлім. Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан. | |||
3.1. Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Мемлекет түсінігі. Мемлекеттің пайда болу теориялары. | |||
Тақырып 3.1.2. Мемлекет формаларының эволюциясы: ежелгі кезеңнен бүгінгі күнге дейін. | |||
Тақырып 3.1.3. Саяси режимдердің типтері. | |||
3.2. Әлем тарихының барысына әсер еткен әскери -саяси оқиғалар. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Антикалық кезеңдегі әлемдік империялардың қалыптасуы. | |||
Тақырып 3.2.2. Ғұндардың жаулап алушылық жорықтары ежелгі заманнан орта ғасырларға өтудің бір факторы ретінде. | |||
Тақырып 3.2.3. Араб шапқыншылықтары мен Крест жорықтары. | |||
Тақырып 3.2.4. Еуразия картасының өзгеруіне Шыңғысхан жорықтарының ықпалы. | |||
Тақырып 3.2.5. Еуропаның өзгеруіне Наполеон жорықтарының әсері. | |||
Тақырып 3.2.6. ХХ ғасырдағы дүниежүзілік соғыстардың халықаралық қатынастар жүйесіне әсері. | |||
Тақырып 3.2.7. Бірінші дүниежүзілік соғыстың экономикалық нәтижелері. | |||
Тақырып 3.2.8. Екінші дүниежүзілік соғыстың әлеуметтік экономикалық салдары. | |||
3.3. Революциялар қоғам өзгеруінің бір факторы ретінде. | + | + | + |
Тақырып 3.3.1. Буржуазиялық революциялар – индустриалды қоғамның құрылуының катализаторы. | |||
Тақырып 3.3.2. Социалистік революция әлеуметтік теңдік идеяларын жүзеге асырудың радикалды әдісі ретінде. | |||
Тақырып 3.3.3. Қазіргі кездегі революциялар: себептері мен салдары. | |||
4 бөлім. Мәдениеттің дамуы. | |||
4.1. Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Адамзаттың тарихи-мәдени мұрасын сақтап қалудағы ЮНЕСКО-ның қызметі. | |||
Тақырып 4.1.2. Әлемнің ең ірі мұражайлары: адамзаттың тарихи зердесінің қазынасы. | |||
4.2. Өнер – қоғам дамуының бейнесі. | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Тарихи процестер контекстіндегі өнердің бағыттары мен стильдері. | |||
Тақырып 4.2.2. Заманауи өнердің даму тенденциялары. | |||
4.3. Қазіргі қоғамның рухани-адамгершілік құндылықтары. | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Жалпыадамзаттық адамгершілік құндылықтардың қалыптасуы. | |||
Тақырып 4.3.2. Тарихи оқиғалар контекстіндегі құндылықтардың өзгеруі. | |||
Тақырып 4.3.3. Жаһандану жағдайындағы рухани-адамгершілік құндылықтардың өзгеру мәселесі. | |||
5 бөлім. Өркениет: даму ерекшеліктері. | |||
5.1. Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Экономика және экономикалық жүйелердің типтері. | |||
Тақырып 5.1.2. Дәстүрлі (аграрлық) экономика. | |||
Тақырып 5.1.3. Нарықтық экономика. | |||
Тақырып 5.1.4. Жоспарлы социалистік экономика. | |||
Тақырып 5.1.5. Экономиканың аралас түрлері. | |||
5.2. Мемлекеттің экономикалық дамуына табиғи-географиялық фактордың әсері. | + | + | + |
Тақырып 5.2.1. Табиғи географиялық факторларға қарай мемлекеттердің шаруашылық мамандандырылуы. | |||
Тақырып 5.2.2. Мемлекеттердің экономикалық дамуындағы табиғи-географиялық шектеуші факторларға төтеп берудің тарихи мысалдары. | |||
5.3. Қазіргі кезеңде әлем елдерінің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. | + | + | + |
Тақырып 5.3.1. Мемлекеттердің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. | |||
Тақырып 5.3.2. Жекелеген мемлекеттер мен аймақтардың кедейшілікке және экономикалық артта қалушылыққа төтеп беру жолдары. | |||
6 бөлім. Саяси-құқықтық процестер. | |||
6.1. Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Құқықтық мемлекет түсінігі. | |||
Тақырып 6.1.2. Құқықтық мемлекет принциптерінің жүзеге асырылуының тарихи тәжірибесі. | |||
Тақырып 6.1.3. Азаматтық қоғам түсінігі және жалпы сипаттамасы. | |||
Тақырып 6.1.4. Азаматтық қоғамдағы үкіметтік емес ұйымдар | |||
6.2. Әлемнің қазіргі саяси жүйесі. | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Әлемнің саяси жүйесінің өзгеруі. | |||
Тақырып 6.2.2. Әлем құрылысының постбиполярлық жүйесі. | |||
6.3. Қазіргі кездегі бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау мәселесі. | + | + | + |
Тақырып 6.3.1. Халықаралық қауіпсіздікке төнген қазіргі кездегі қауіп-қатерлер. | |||
Тақырып 6.3.2. Бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтауда мемлекеттердің бірлескен әрекеттері. | |||
7 бөлім. Қоғамдық-саяси ойдың дамуы. | |||
7.1. Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың дамуының негізгі бағыттары. | |||
7.2. ХХ ғасырдағы бостандық пен әділеттілік үшін күресушілер. | |||
Тақырып 7.2.1. М. Ганди және оның бейбіт жолмен қарсыласу идеясы. | |||
Тақырып 7.2.2. Мартин Лютер Кингтің ұлы арманы. | |||
Тақырып 7.2.3. Н. Мандела –апартеидке қарсы күресуші. | |||
7.3. ХХ ғасырдағы – ХХI ғасырдың басындағы көрнекті саясаткер-реформаторлар. | + | + | + |
Тақырып 7.3.1. Мұстафа Кемал Ататүрік –Түрік Республикасының негізін қалаушы. | |||
Тақырып 7.3.2. Франклин Делано Рузвельт және оның "жаңа бағыты" | |||
Тақырып 7.3.3. Шарль де Голль: Франция ұлылығының қайта жаңғыруы | |||
Тақырып 7.3.4. Дэн Сяопин – көрнекті қытай реформаторы. | |||
Тақырып 7.3.5. Ли Куан Ю и Махатхир Мохаммад: "үшінші әлемнен бірінші әлемге". | |||
Тақырып 7.3.6. Н.Назарбаев және модернизацияның қазақстандық моделі. | |||
8 бөлім. Білім мен ғылымның дамуы. | |||
8.1. Білім алу бүкіл адамзаттық құндылық ретінде. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Жазу мен кітап бастыру – адамзаттың ұлы жетістіктері. | |||
Тақырып 8.1.2. Мектептегі білім беру: ежелгі заманнан бүгінгі күнге дейін. | |||
Тақырып 8.1.3. Жоғары білім беру жүйесі: өткені мен бүгіні. | |||
8.2. Ғылыми-техникалық прогресс. | + | + | + |
Тақырып 8.2.1. Ғылыми-техникалық прогресстің тарихи кезеңдері Ғылыми-техникалық прогресс және оның экономикалық өсуге әсері. | |||
Тақырып 8.2.2. Ғылыми-техникалық прогресс және қазіргі заманның жаһандық проблемалары. | |||
8.3. Қазіргі заманғы ғылыми технологиялар. | + | + | + |
Тақырып 8.3.1. Қазіргі кездегі ақпараттық технологиялар. | |||
Тақырып 8.3.2. Қазіргі ғылымның перспективті салалары. | |||
Тақырып 8.3.3. Баспа ісінің тарихы. Полиграфиялық өндірістегі қазіргі заманғы әдістер. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Тарау атауы | Бөлім атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Өркениет: даму ерекшеліктері | Өркениет: зерттеудің теориялары мен әдістері |
1) Тарихи оқиғаларды, процестер мен құбылыстарды түсіндіру үшін "өркениет", "өркениет типі" терминдерін қолдану; |
1) "Өркениет" ұғымын анықтаудағы ғалымдардың пікірлерін талдайды; |
Өркениеттердің жіктелуі |
1) Әлем өркениеттерінің тарихы мен олардың өзара әрекеттесуін түсіндіру; |
1) Өркениеттің түрлерін сипаттайды; | |
1) Өркениеттің индустриалды түрінің ерекшеліктерін түсіндіру; |
1) Өркениеттің индустриалды және постиндустриалды түрлерін сипаттайды; | ||
Әлем өркениеттерінің тарихы |
1) Ежелгі өркениеттердің ерекшеліктерін, оларға тән белгілерін салыстырмалы талдау негізінде анықтау; |
1) Ежелгі өркениеттердің дамуына діни сенімдердің әсерін анықтайды; | |
2) Локальді өркениеттердің ерекшеліктерін, оларға тән белгілерін салыстырмалы талдау негізінде анықтау. |
1) Дәстүрлі өркениет ошақтарын атайды және орналасқан жерін картадан көрсетеді; | ||
1) Әлемдік діндер іліміндегі жалпы адамгершілік құндылықтарды анықтау; |
1) Әлемдік діндердің философиялық негіздерін анықтайды; | ||
Өркениеттердің өзара әрекеттесуі | 1) Себеп-салдарлық байланысты анықтай отырып, әлемдік сауданың өркениет дамуындағы рөлін анықтау. |
1) Әлемдік экономиканың дамуындағы халықаралық ұйымдардың рөлін анықтайды; | |
2) Қазіргі өркениеттің дамуындағы дипломатияның рөлін анықтау. |
1) Өркениеттерді жақындастыру факторы ретінде дипломатияның маңызын анықтайды; | ||
3) Отаршыл экспансия мен қазіргі замандағы жаһандық мәселелердің себеп-салдарлық байланысын анықтау. |
1) Ежелгі және орта ғасырлардағы жаулап алушылық жорықтардың себептерін анықтайды; | ||
4) Өркениеттердің жетістіктерін зерттей отырып, мәдениеттердің өзара әрекеттестігі мен өзара ықпалын сипаттау. |
1) Мәдениеттердің өзара ықпалдастығының өркениетті деңгейін талдайды; | ||
5) Адамзат тарихындағы жаулап алушылық жорықтар, отаршыл экспансия және жаһандық мәселелердің себептерін, байланысын бағалау. |
1) Ежелгі және орта ғасырлардағы жаулап алушылық жорықтардың себептерін, отаршыл экспансия мен қазіргі замандағы жаһандық мәселелердің себеп-салдарлық байланысын анықтайды; | ||
Этникалық және әлеуметтік процестер |
Антропогенез және этногенез | 1) Антропологиялық, этникалық және әлеуметтік үдерістердің байланыстарын анықтау. |
1) Тарихи оқиғаларды, процестер мен құбылыстарды түсіндіру үшін "этнос", "этногенез", "ұлт", "социогенез", "формациялық әдіс", "өркениеттік әдіс" ұғымдарын қолданады; |
1) Ұлтаралық қатынастардың сипатын, интеграциялық процестердің тиімділігін негіздеу. |
1) Тарихи оқиғаларды талдау негізінде қазіргі кездегі ұлтаралық қатынастардың сипатын түсіндіреді; | ||
1) Этникалық және мәдени әртүрлілікті, антропогенездің әртүрлі теорияларын тұжырымдау. |
1) Қазіргі қоғамның әлеуметтік стратификациясын зерттейді; | ||
Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан |
Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер | 1) Бірінші және екінші дүниежүзілік соғыстар мен буржуазиялық революциялардың себептері мен салдарларын тұжырымдау. |
1) Тарихи оқиғалар мен процестерді түсіндіру үшін "мемлекет", "билік", "басқару институты" терминдерін қолданады; |
1) Антика дәуіріндегі империялардың, араб шапқыншылықтары мен крест жорықтарының және моңғол шапқыншылығының себептері мен салдарын салыстыру, пікір білдіру; |
1) Мемлекеттердің тарихи формаларына тән белгілерін анықтайды; | ||
1) Тарихи дамудың заңдылығын, революциялардың жағымды және жағымсыз салдарларын бағалау. |
1)Тарихи деректердің негізінде антикалық дәуірден орта ғасырларға өту заңдылығын тұжырымдайды; | ||
Мәдениеттің дамуы |
Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары | 1) ЮНЕСКО-ның Әлемдік мұра нысандар тізімі ескерткіштерінің мысалында тарихи-мәдени мұраның маңыздылығын анықтау. | 2) ЮНЕСКО қызметін мысалға ала отырып тарихи-мәдени мұраны сақтау жолдарын түсіндіреді; |
1) Тарихи-мәдени мұраны сақтау жолдарын, әлем мұражайларының ерекшеліктерін, құндылықтарын айқындау; |
1) Әлемнің ең ірі мұражайларының ерекшеліктерін анықтайды. | ||
1) ХХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХІ ғасырдың басындағы мәдениеттегі тың құбылыстарды түсіндіру; |
1) Қоғамдағы өзгерістерді түсіну үшін "абстракционизм", "модернизм", "постмодернизм", "авангардизм", "футуризм", "кубизм", "сюрреализм", "экспрессионизм", "гиперреализм", "хайтек" терминдерін қолданады; | ||
1) XX ғасырдың тарихи оқиғаларының себеп салдарын, байланыстыру, ерекшеліктерін анықтау. |
1) Қоғамның моральдық құндылықтарын қайта бағалауға септігін тигізген XX ғасырдың тарихи оқиғаларының ерекшеліктерін талдайды; | ||
Өркениет: даму ерекшеліктері |
Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық | 1) Экономикалық жүйелердің тарихи типтерін, табиғи-географиялық фактордың әсерін анықтау, қазіргі кезеңдегі әлем елдерінің экономикалық жіктелуін түсіндіру. |
1) Мемлекеттердің экономикалық даму ерекшеліктерін талдау үшін "экономика" және "экономикалық жүйе" ұғымдарын қолданады; |
1) Нарықтык экономиканың ерекшелігін саралау, табиғи-географиялық фактордың маңызын, рөлін бағалау. |
1) Әртүрлі елдердің мысалында нарықтық экономикаға тән ерекшеліктерді талдайды; | ||
1) Аралас экономиканың ерекшелігін және дамушы мемлекеттердің, аймақтардың артта қалушылығына көмектесудегі халықаралық ұйымдардың рөлін бағалау. |
1) Экономиканың аралас түріне тән белгілерді анықтай отырып, оған көшудің себептерін талдайды; | ||
Саяси-құқықтық процестер |
Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам | 1) Әлемнің қазіргі саяси жүйесі бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау бағытындағы мемлекеттердің саяси дамуын болжау. |
1) Құқықтық мемлекеттің қалыптасуының алғышарттарын зерттейді; |
1) Мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесінің дамуының қазіргі тенденцияларын түсіндіру. |
1) Мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесінің дамуының қазіргі тенденцияларын түсіндіру үшін "азаматтық қоғам" ұғымын қолданады; | ||
1) Қазіргі кездегі халықаралық қатынастардың даму тенденцияларын, халықаралық ұйымдардың қызметін талдау. |
1) Тарихи оқиғалар, процестер мен құбылыстарды талдау негізінде қазіргі кездегі халықаралық қатынастардың даму тенденцияларын түсіндіреді; | ||
Қоғамдық-саяси ойдың дамуы |
Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы | 1) Азаматтық құқықтар үшін күресте тұлғаның белсенді азаматтық позициясының маңыздылығын, қоғамдық-саяси өмірдегі тұлғаның рөлін бағалау. |
1) Қоғамдық-саяси ойдың дамуы үшін Ағартушылық дәуір идеяларының маңыздылығын пікір білдіреді; |
1) Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық саяси ойдың дамуы, ХХ және ХХІ ғасырдың көрнекті саясаткер-реформаторлар туралы баяндау. |
1) Тарихи оқиғаларды түсіндіру үшін "этатизм", "зайырлы мемлекет" ұғымдарын қолданады; | ||
1) Тәуелсіз Қазақстанның негізін қалаған Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың еңбегін, еліміздің стратегиялық бағдарламаларының негізгі бағыттарын тұжырымдау. |
1) Қазақстандық модернизация үлгісін құрастыру және жүзеге асырудағы Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президентінің рөлін бағалайды; | ||
Білім мен ғылымның дамуы |
Білім алу бүкіл адамзаттық құндылық ретінде |
1) Елдердің әлеуметтік-экономикалық дамуындағы білімнің маңыздылығын анықтаңыз; |
1) Тарихи даму контекстіндегі әлем халықтарының жазу түрлерін жіктейді; |
1) Білім құндылығы, ғылыми-техникалық прогресс, ғылыми технологиялардың дамуын болжау. |
1) Адамзат тарихы контекстінде мектептегі білім берудің дамуындағы өзгерістер мен сабақтастықтарды сипаттайды; | ||
1) Қазіргі заманның жаһандық мәселелерін шешу үшін ғылым мен техниканың заманауи түрлері дамуының маңызын тұжырымдау; |
1) Қазіргі заманның жаһандық мәселелерінің туындауына ғылыми-техникалық прогресстің әсерін зерттейді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 35 - қосымша |
Әлеуметтік – экономикалық бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Әлеуметтік – экономикалық бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "География" пәнін оқыту мақсаты - білім алушылардың қоғам мен географиялық кеңістіктің барлық деңгейлерінде туындаған геоэкологиялық, геоэкономикалық, әлеуметтік, геосаяси және ғаламдық проблемаларды шешуге бағытталған географиялық білімдерін, біліктері мен дағдыларын қолдану үшін жағдай жасау.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың бойында географиялық кеңістіктік ойлауды, географиялық мәдениет пен тілді дамыту;
2) геоэкологиялық, геосаяси, геоэкономикалық, әлеуметтік үдерістер мен құбылыстарды зерттеу үшін ғаламдық, аймақтық және жергілікті ұстанымдардың түсінуін дамыту;
3) білім алушыларға картографияны, геоэкологияны, геоэкономиканы, геосаясатты, елтану мен адамзаттың ғаламдық проблемаларын зерттеу барысында геокеңістіктік деректерді өңдеудің заманауи әдістерін қолдану үшін жағдай жасау;
4) білім алушының бойында қазіргі дүниенің географиялық көрінісін іс-әрекеттер арқылы зерттеп-тану барысында құндылықтар жүйесін қалыптастыру.
4. Пәннің мазмұны 7 бөлімнен тұрады: "Географиялық зерттеу әдістері", "Картография және геоинформатика", "Табиғатты пайдалану және геоэкология", "Геоэкономика", "Геосаясат", "Елтану", "Адамзаттың ғаламдық проблемалары".
1 бөлім. "Географиялық зерттеу әдістері" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) жалпы географиялық әдістер;
2) өзекті географиялық зерттеу әдістері;
2 бөлім. "Картография және геоинформатика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) картография;
2) заманауи картографиялық әдістер;
3) геоинформатика негіздері;
3 бөлім. "Табиғатты пайдалану және геоэкология" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) табиғатты пайдалану;
2) геоэкологиялық зерттеу әдістері;
3) табиғатты пайдалануды реттеу;
4) геологиялық зерттеулер негіздері;
4 бөлім. "Геоэкономика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) геоэкономика негіздері, геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі;
2) шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары;
3) дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы;
4) дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері;
5) дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері;
6) экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе;
7) Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті;
8) Геоэкономикалық даму стратегиялары.
5 бөлім. "Геосаясат" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) геосаясат негіздері, геосаясаттың өзектілігі;
2) дүниежүзінің геосаяси кеңістігі;
3) геосаясаттағы географиялық факторлар;
4) мемлекеттік аумақтың морфологиясы;
5) мемлекеттік шекара;
6) заманауи геосаяси үдерістер;
7) Қазақстанның геосаяси жағдайы;
8) Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі;
9) Қазақстанның геосаяси интеграциясы;
6 бөлім. "Елтану" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) дүниежүзі аймақтары, кешенді географиялық аудандастыру;
2) дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері, салыстырмалы елтану;
3) дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны;
4) дүниежүзі елдерін салыстыру;
7 бөлім. "Адамзаттың ғаламдық проблемалары" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) ғаламдық мәселелерді шешу;
2) ғаламдық мәселелерді шешу жолдары.
"География" пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Географиялық зерттеу әдістері". Жалпы географиялық әдістер; география бойынша зерттеу тақырыбын таңдау; географиялық мониторинг әдістері; географиядағы салыстыру әдістері; географиядағы сандық әдістер; географиялық сараптама әдістері; географиялық аудандастыру әдістері. Өзекті географиялық зерттеу әдістері; Географиялық сараптаманың алгоритмі және түрлері; эксперттік бағалау әдістері; географиядағы модельдеу әдістері.
2) "Картография және геоинформатика". Картография; заманауи картографиялық әдістер; геоинформатика негіздері; географиялық мәліметтер базасы; географиялық деректерді визуализациялау. Құрылыс және архитектура индустриясында заманауи картографиялық әдістерді қолдану жолдары. Заманауи картографиялық әдістер; карталардың сандық моделі. Геоинформатика негіздері; геоақпараттық жүйелердің геоақпараттық әдістері мен технологияларының ерекшеліктері; геоақпараттық жүйелер технологияларының басқа ғылымдармен және өндіріс салаларымен байланысы; геоақпараттық жүйелер технологиясын архитектура мен құрылыс жұмыстарында қолдану, болашақ дизайнерлерді кәсіби даярлаудағы графикалық қызмет және компьютерлік технологиялар, баспа-полиграфия ісінде геоақпараттық жүйелерді қолдану.
3) "Табиғатты пайдалану және геоэкология". Табиғатты пайдалану; табиғатты пайдалану түрлері; табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға әсерін бағалау; табиғатты тиімді пайдаланудың қағидаттары. Геоэкологиялық зерттеу әдістері; геоэкологияның зерттеу пәні мен өзектілігі; геосфералардың ластануы; геоэкологиялық аудандастыру; геоэкологиядағы антропогендік факторлар; ғаламдық экологиялық мәселелер; геоэкологиялық үдерістерде географиялық қабық заңдылықтарының рөлін анықтау; ғаламдық экологиялық мәселелерді шешудегі әлемдік тәжірибе; экологиялық мәселелерді шешудегі инновациялық технологиялар; Қазақстанның экологиялық мәселелері. Табиғатты пайдалануды реттеу; табиғатты пайдалану үдерістерін шаруашылық және тұтыну салаларында реттеу; мұнай-газ саласындағы табиғатты пайдалануды реттеу механизмі; мемлекеттік және жергілікті табиғатты пайдаланудың заңнамалық аспектілері; жергілікті күн тәртібі – XXI ғасыр, әлеуметтік, экологиялық және экономикалық тиімділік; табиғатты пайдалануды жергілікті басқару; "Экологиялық із" және тұрақты даму; Қазақстан Республикасы қолөнер шаруашылығында табиғи ресурстарды тиімді пайдалану. Геологиялық зерттеулер негіздері; табиғатты пайдалану тұжырымдамасы; қоршаған ортаның антропогендік өзгерістері; табиғатты пайдалану; қоршаған ортаның сапасын бағалау; экология және адам денсаулығы, дүниежүзіндегі қоршаған орта сапасының кеңістік сипаты; өнеркәсіптік өндірістің антропогендік факторларының қоршаған ортаға әсерін талдау (жеңіл өнеркәсіп, мамандық бойынша); дүниежүзі халқының саны – маңызды геоэкологиялық фактор; геоэкологиялық индикаторлар; 3кологиялық менеджмент; тұрақты дамуға көшу.
4) "Геоэкономика". Геоэкономика негіздері, геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі; геоэкономика негіздері, геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі; геоэкономика бағытының мақсаты мен міндеттері, негізгі түсініктері; елдер мен аймақтардың экономикалық дамуындағы географиялық кеңістіктің рөлі. Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары; шаруашылықты ұйымдастырудың аумақтық факторлары; дүниежүзілік шаруашылық салаларын заманауи орналастыру факторлары. Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы; дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымы; Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері; дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы және модельдері; дамыған елдердегі шаруашылықтың (жеңіл өнеркәсіптің, соның ішінде тоқыма, киім, аяқ киім және былғары өнеркәсіптерінің) аумақтық құрылымы; дамушы елдердегі шаруашылықтың (жеңіл өнеркәсіптің, соның ішінде тоқыма, киім, аяқ киім және былғары өнеркәсіптерінің) аумақтық құрылымы. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері; дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстыру; дүниежүзі елдерін экономикалық даму деңгейі бойынша жіктеу, дамыған елдер; дамыған елдердің әлеуметтік-экономикалық даму модельдері; өтпелі экономика елдері; дамушы елдердің топтары. Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе; дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегиялары; Қазақстан Республикасының экономикалық даму стратегиясының мақсатты көрсеткіштері. Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті; Қазақстан экономикасының салалық құрылымы; Қазақстан аймақтарының экономикасы; экономикалық-географиялық аудандастырудың теориясы мен практикасы; инвестициялық тартымдылық – Қазақстан экономикасының даму механизмі. Қазақстан аймақтарының экономикалық дамуын теңестіру; мамандану және әртараптандыру – аймақтық экономиканың даму әлеуеті; Қазақстанның өнеркәсіптерінің мамандануы мен әртараптандыруы. (тоқыма, киім тігу, аяқ киім және былғары өнеркәсіптері бойынша талдау). Геоэкономикалық даму стратегиялары; қосылған құны жоғары тауарлар өндірісі; Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктері; Қазақстанның кластерлік бастамалары; импортты алмастыру арқылы отандық өндірушілерді қолдау; Бренд-менеджмент – тауарлар мен қызметтерді танымал ету шарты.
5) "Геосаясат". Геосаясат негіздері, геосаясаттың өзектілігі; геосаясаттың мақсаты мен міндеттері, зерттеу пәні, негізгі категориялары; негізгі геосаяси объектілері мен субъектілері, геосаяси ықпал көрсетудің негізгі құралдары. Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі; қазіргі заманғы дүниежүзінің геосаяси кеңістігі; Азиядағы геосаяси кеңістік; Еуропадағы геосаяси кеңістік; Америкадағы геосаяси кеңістік. Геосаясаттағы географиялық факторлар; геосаясаттағы физикалық-географиялық және экономикалық факторлардың маңызы; геосаясаттағы әлеуметтік және демографиялық факторлардың маңызы; геосаясаттағы саяси, әскери және технологиялық факторлардың маңызы. Мемлекеттік аумақтың морфологиясы; мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері; мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері бойынша жіктеу. Мемлекеттік шекара; мемлекеттік шекаралардың функциясы, түрлері, анықтау және белгілеу шаралары, динамикасы; Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекаралары, көрші мемлекеттермен қарым қатынасы, басты көрсеткіштері мен динамикасы.Заманауи геосаяси үдерістер; қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістер. Қазақстанның геосаяси жағдайы; Қазақстанның геосаяси жағдайы. Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі; Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсер ететін факторлар. Қазақстанның геосаяси интеграциясы; Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстары.
6) "Елтану". Дүниежүзі аймақтары, кешенді географиялық аудандастыру; дүниежүзі физикалық- географиялық аудандастыру; заманауи бейнелеу өнерінің ерекшеліктері, Қазақ театр өнерінің қалыптасуы; дүниежүзі саяси-географиялық аудандастыру, геосаяси аудандар; дүниежүзі тарихи – географиялық аудандастыру. Дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері, салыстырмалы елтану; дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштер; жиынтық ішкі өнім көрсеткішін есептеу; дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын демографиялық көрсеткіштер; дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын әлеуметтік көрсеткіштер; дүниежүзі елдерінде ақпараттық технологиялардың даму ерекшеліктері; жиынтық көрсеткіштер бойынша есептелінетін дүниежүзі елдерінің индекстері мен рейтингі; ғаламдық бәсекеге қабілеттілік индексі. Дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны; ғарыштық түсірілімнен Қазақстанның Жер серіктен түсірілген картасына дейін; мемлекеттердің географиялық жағдайы: мүмкіндіктер мен қатерлер; Азия жүрегіндегі Ұлы дала елі. Дүниежүзі елдерін салыстыру; Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік рейтингі; қолданбалы елтану ақпаратының маңыздылығы, субъектілері мен тұтынушылары.
7) "Адамзаттың ғаламдық проблемалары". Ғаламдық мәселелерді шешу; адамзат дамуындағы мәселелер және оларды анықтау критерийлері; бейбітшілікті сақтау мәселелері; энергетика және шикізат мәселелері; дамушы елдердегі ғаламдық мәселелер; дүниежүзілік мұхит мәселелері; геглобалистика. Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары; адамзаттың ғаламдық проблемаларын шешудегі әлемдік тәжірибе; ғаламдық проблемалардың Қазақстан аумағындағы көріністері.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ Бөлім, бөлімше және тақырып атаулары | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
теориялық | практикалық | ||
1 бөлім.Географиялық зерттеу әдістері. | |||
1.1 Жалпы географиялық әдістер. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Географиядан зерттеу тақырыбын таңдау. | |||
Тақырып 1.1.2. Географиялық мониторинг әдістері. | |||
Тақырып 1.1.3. Географиядағы салыстыру әдістері. | |||
1.2. Өзекті географиялық зерттеу әдістері. | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Географиялық сараптаманың алгоритмі және түрлері. | |||
Тақырып 1.2.2. Эксперттік бағалау әдістері. | |||
Тақырып 1.2.3. Географиядағы модельдеу әдістері. | |||
2 бөлім. Картография және геоинформатика. | |||
2.1. Картография. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Заманауи картографиялық әдістер. | |||
Тақырып 2.1.2. Геоинформатика негіздері. | |||
Тақырып 2.1.3. Географиялық деректер базасы. Географиялық деректерді визуализациялау. | |||
Тақырып 2.1.4. Құрылыс және техника индустриясында заманауи картографиялық әдістерді қолдану жолдары. | |||
2.2. Заманауи картографиялық әдістер. | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Карталардың сандық моделі. | |||
2.3. Геоинформатика негіздері. | + | + | + |
Тақырып 2.3.2. Геоақпараттық жүйелер технологияларының басқа ғылымдармен және өндіріс салаларымен байланысы. Техникалық мамандықтарда геоақпараттық жүйелер технологиясын қолдану. | |||
3 бөлім. Табиғатты пайдалану және геоэкология. | |||
3.1. Табиғатты пайдалану. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Табиғатты пайдалану түрлері. | |||
Тақырып 3.1.2. Табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға әсерін бағалау. | |||
Тақырып 3.1.3. Табиғатты тиімді пайдаланудың қағидаттары, оқыту және тәрбиелік мәні. | |||
3.2. Геоэкологиялық зерттеу әдістері. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Геоэкологияның зерттеу пәні мен өзектілігі. | |||
Тақырып 3.2.2. Геосфералардың ластануы. | |||
Тақырып 3.2.3. Геоэкологиялық аудандастыру. | |||
Тақырып 3.2.4. Геоэкологиядағы антропогендік факторлар. | |||
Тақырып 3.2.5. Ғаламдық экологиялық мәселелер. | |||
Тақырып 3.2.6. Геоэкологиялық үдерістерде географиялық қабық заңдылықтарының рөлін анықтау. | |||
Тақырып 3.2.7. Ғаламдық экологиялық мәселелерді шешудегі әлемдік тәжірибе. | |||
Тақырып 3.2.8. Экологиялық мәселелерді шешудегі инновациялық технологиялар. | |||
Тақырып 3.2.9. Қазақстанның экологиялық мәселелері, экологиялық мәдениетті қалыптастыру. | |||
3.3. Табиғатты пайдалануды реттеу. | + | + | + |
Тақырып 3.3.1. Табиғатты пайдалану үдерістерін шаруашылық және тұтыну салаларында реттеу. | |||
Тақырып 3.3.2. Мұнай-газ саласындағы табиғатты пайдалануды реттеу механизмі. | |||
Тақырып 3.3.3. Мемлекеттік және жергілікті табиғатты пайдаланудың заңнамалық аспектілері. | |||
Тақырып 3.3.4. Жергілікті күн тәртібі – XXI ғасыр. Әлеуметтік, экологиялық және экономикалық тиімділік. | |||
Тақырып 3.3.5. Табиғатты пайдалануды жергілікті басқару. | |||
Тақырып 3.3.6. "Экологиялық із" және тұрақты даму. | |||
Тақырып 3.3.7. Қазақстан Республикасы қолөнер шаруашылығында табиғи ресурстарды тиімді пайдалану. | |||
3.4. Геологиялық зерттеулер негіздері. | + | + | + |
Тақырып 3.4.1. Табиғатты пайдалану тұжырымдамасы. | |||
Тақырып 3.4.2. Қоршаған ортаны инженерлік қорғау. | |||
Тақырып 3.4.3. Өндірістік экология. | |||
Тақырып 3.4.4. Өндірістік экологияландыру технологиялары. | |||
Тақырып 3.4.5. Экология және адам денсаулығы. Дүниежүзіндегі қоршаған орта сапасының кеңістік сипаты. | |||
Тақырып 3.4.6. Өнеркәсіптік өндірістің антропогендік факторларының қоршаған ортаға әсерін талдау. | |||
Тақырып 3.4.7. Өндірістік экологиялық бақылау жүргізу жүйесі. | |||
4 бөлім. Геоэкономика. | |||
4.1. Геоэкономика негіздері. Геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Геоэкономика бағытының мақсаты мен міндеттері, негізгі түсініктері. | |||
Тақырып 4.1.2. Елдер мен аймақтардың экономикалық дамуындағы географиялық кеңістіктің рөлі. | |||
4.2. Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары. | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Шаруашылықты ұйымдастырудың аумақтық факторлары. | |||
Тақырып 4.2.2. Дүниежүзілік шаруашылық салаларын заманауи орналастыру факторлары. | |||
4.3. Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы. | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымы. | |||
4.4. Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері. | + | + | + |
Тақырып 4.4.1. Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы және модельдері. | |||
Тақырып 4.4.2. Дамыған елдердегі шаруашылықтың. | |||
Тақырып 4.4.3. Дамушы елдердегі шаруашылықтың аумақтық құрылымы | |||
4.5. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері. | + | + | + |
Тақырып 4.5.1. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстыру. | |||
Тақырып 4.5.2. Дүниежүзі елдерін экономикалық даму деңгейі бойынша жіктеу. Дамыған елдер. | |||
4.6. Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе. | + | + | + |
Тақырып 4.6.1. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегиялары. | |||
Тақырып 4.6.2. Қазақстан Республикасының экономикалық даму стратегиясының мақсатты көрсеткіштері. | |||
4.7. Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті. | + | + | + |
Тақырып 4.7.1. Қазақстан экономикасының салалық құрылымы. | |||
Тақырып 4.7.2. Қазақстан аймақтарының экономикасы. | |||
Тақырып 4.7.3. Экономикалық-географиялық аудандастырудың теориясы мен практикасы. | |||
Тақырып 4.7.4. Инвестициялық тартымдылық – Қазақстан экономикасының даму механизмі. Қазақстан аймақтарының экономикалық дамуын теңестіру. | |||
Тақырып 4.7.5. Мамандану және әртараптандыру – аймақтық экономиканың даму әлеуеті. | |||
Тақырып 4.7.6. Қазақстанның өнеркәсіптерінің мамандануы мен әртараптандыруы. | |||
4.8. Геоэкономикалық даму стратегиялары. | + | + | + |
Тақырып 4.8.1. Қосылған құны жоғары тауарлар өндірісі. | |||
Тақырып 4.8.2. Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктері. | |||
5 бөлім. Геосаясат. | |||
5.1. Геосаясат негіздері. Геосаясаттың өзектілігі. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Геосаясаттың мақсаты мен міндеттері. Зерттеу пәні, негізгі категориялары. | |||
Тақырып 5.1.1. Негізгі геосаяси объектілері мен субъектілері. Геосаяси ықпал көрсетудің негізгі құралдары. | |||
5.2. Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі. | + | + | + |
Тақырып 5.2.1 Қазіргі заманғы дүниежүзінің геосаяси кеңістігі. | |||
5.3. Геосаясаттағы географиялық факторлар. | + | + | + |
Тақырып 5.3.1 Геосаясаттағы физикалық-географиялық және экономикалық факторлардың маңызы. | |||
5.4. Мемлекеттік аумақтың морфологиясы. | + | + | + |
Тақырып 5.4.1 Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері. | |||
Тақырып 5.4.2 Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері бойынша жіктеу. | |||
5.5. Мемлекеттік шекара. | + | + | + |
Тақырып 5.5.1 Мемлекеттік шекаралардың функциясы, түрлері, анықтау және белгілеу шаралары, динамикасы. | |||
Тақырып 5.5.2 Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекаралары. Көрші мемлекеттермен қарым қатынасы, басты көрсеткіштері мен динамикасы. | |||
5.6. Заманауи геосаяси үдерістер. | + | + | + |
Тақырып 5.6.1 Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістер. | |||
5.7. Қазақстанның геосаяси жағдайы. | + | + | + |
Тақырып 5.7.1 Қазақстанның геосаяси жағдайы. | |||
5.8. Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі. | + | + | + |
Тақырып 5.8.1 Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсер ететін факторлар. | |||
5.9. Қазақстанның геосаяси интеграциясы. | + | + | + |
Тақырып 5.9.1 Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстары. | |||
6 бөлім. Елтану. | |||
6.1. Дүниежүзі аймақтары. Кешенді географиялық аудандастыру. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1 Дүниежүзі физикалық- географиялық аудандастыру. | |||
Тақырып 6.1.2 Дүниежүзі тарихи-мәдени аудандастыру. | |||
6.2. Дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері. Салыстырмалы елтану. | + | + | + |
Тақырып 6.2.1 Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштер. | |||
Тақырып 6.2.2 Жиынтық ішкі өнім көрсеткішін есептеу. | |||
6.3. Дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны. | + | + | + |
Тақырып 6.3.1 Ғарыштық түсірілімнен Қазақстанның Жер серіктен түсірілген картасына дейін. | |||
Тақырып 6.3.2 Мемлекеттердің географиялық жағдайы: мүмкіндіктер мен қатерлер. | |||
Тақырып 6.3.3 Азия жүрегіндегі Ұлы дала елі. | |||
6.4. Дүниежүзі елдерін салыстыру. | + | + | + |
Тақырып 6.4.1 Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік рейтингі. | |||
Тақырып 6.4.2 Қолданбалы елтану ақпаратының маңыздылығы, субъектілері мен тұтынушылары. | |||
7 бөлім. Адамзаттың ғаламдық проблемалары. | |||
7.1. Ғаламдық мәселелерді шешу. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1 Адамзат дамуындағы мәселелер және оларды анықтау критерийлері. | |||
Тақырып 7.1.2 Бейбітшілікті сақтау мәселелері. | |||
7.2. Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары. | + | + | + |
Тақырып 7.2.1 Адамзаттың ғаламдық проблемаларын шешудегі әлемдік тәжірибе. | |||
Тақырып 7.2.2 Ғаламдық проблемалардың Қазақстан аумағындағы көріністері. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Географиялық зерттеу әдістері | Жалпы географиялық әдістер |
1) Жалпы географиялық зерттеу әдістерін |
1) Зерттеу тақырыбына сәйкес географиялық мониторинг әдісінің элементтерін сандық |
Өзекті географиялық зерттеу әдістері |
1) Зерттеу тақырыбындағы өзекті географиялық әдістерді тиімді және сауатты пайдалану; |
1) Зерттеу тақырыбына сәйкес эксперттік модельдеуді бағалау әдістерін қолданады; | |
Картография және геоинформатика | Картография |
1) Заманауи картографиялық әдістерге сипаттама бере отырып |
1) Картографиялық әдістерді қолдана отырып электронды карталармен жұмыс істейді; |
Геоинформатика негіздері | 1) Геоинформатика негіздері игере отырып Геоақпараттық жүйелер технологияларының ерекшеліктерін, басқада зерттеулерімен байланыстарын түсіндіру. | 1)Компьютерлік бағдарламалардың артықшылықтарын салыстырып географиялық деректерді жинақтап, таңдаулы мамандықтары бойынша геоинформатиканы қолданады. | |
Табиғатты пайдалану және геоэкология | Табиғатты пайдалану |
1) Табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға тигізетін әсерін анықтап, бағалап тиімді пайдаланудың қағидаттарын білу; |
1) Табиғатты пайдалану және мамамдық арасындағы қажеттілікті түсінеді; |
Геоэкологиялық зерттеу әдістері |
1) Геоэкологиялық зерттеу пәнінің өзектілігін түсіну; |
1) Геоэкологиялық үдерістерде географиялық қабық заңдылықтарының рөлін анықтайды; | |
Табиғатты пайдалануды реттеу |
1) Мемлекеттік және жергілікті табиғатты пайдаланудың заңнамалық аспектілерімен танысу және әлеуметтік, экологиялық және экономикалық тиімділікті жіктеу; |
1) Табиғатты пайдалану түрлерінің нормаларға сәйкестігін анықтайды; | |
Геологиялық зерттеулер негіздері |
1)Қоршаған ортаның антропогендік өзгерістерін талдап, орта сапасының көрсеткіштерін жіктеу және бағалау; |
1) Табиғатқа әсер етуші антропогендік өзгерістердің адамзат қоғамының қоршаған ортамен өзара әрекеттесуінің тарихи аспектілерін, табиғатты пайдалану жолдарын біледі; | |
Геоэкономика | Геоэкономика негіздері. Геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі |
1) Геоэкономика бағытының мақсаты мен міндеттері, негізгі түсініктерін сипаттау; |
1) Геоэкономиканың мақсаттары мен міндеттерін, негізгі категорияларын түсінеді; |
Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары | 1) Шаруашылықты ұйымдастырудың негізгі факторларын айқындау және заманауи орналасу факторларын сипаттау. | 1) Шаруашылықтың түрлі салаларындағы кәсіпорындарды орналастыру факторлары мен шарттарының жиынтығын талдайды. | |
Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы | 1) Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымын білу. | 1) Шекаралас елдерінің шаруашылық құрылымын салыстырмалы түрде Қазақстан экономикасымен байланысын біледі. | |
Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері |
1)Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы мен модельдерімен танысу; |
1)Дүниежүзі шаруашылығының аумақтық модельдерімен танысу; | |
Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері | 1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерімен танысу, даму деңгейі бойынша жіктеу, сипаттама беру. | 1)Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстырады, жіктейді және сипаттай алады, Қазақстаның экономикасын әлемдегі орнын біледі. | |
Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе | 1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегияларын мақсатты көрсеткіштерін талдау. | 1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегияларына баға береді және мақсатты көрсеткіштерін біледі. | |
Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті |
1) Қазақстан экономикасының салалық құрылымын сипаттау; |
1) Тиімді шаруашылық құрылымын, салаларының арақатынасын, аумақтық құрылымын және экономикалық дамудың тиімді көрсеткіштерін айқындайды; | |
Геоэкономикалық даму стратегиялары |
1) Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктеріне сипаттама беру; |
1) Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктердің қызметін біледі; | |
Геосаясат | Геосаясат негіздері. Геосаясаттың өзектілігі |
1) Геосаясаттың мақсаты мен міндеттерін білу. негізгі; |
1) Қазіргі геосаясаттың негізгі мақсаттары мен мәнін түсінеді; |
Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі |
1) Қазіргі заманғы дүниежүзінің геосаяси кеңістігіне баға беру. |
1) Дүниежүзінің геосаяси кеңістігінің алуан-түрлілігімен танысып, оны талдайды; | |
Геосаясаттағы географиялық факторлар |
1) Геосаясаттағы физикалық-географиялық және экономикалық факторлардың маңызын түсіну; |
1)Физикалық-географиялық, экономикалық, әлеуметтік, демографиялық, саяси, әскери, технологиялық факторлардың геосаясатындағы рөлін бағалайды; | |
Мемлекеттік аумақтың морфологиясы | 1) Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктерін сипаттау және жіктеу. | 1) Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктерін талдайды және ерекшеліктері бойынша жіктей алады. | |
Мемлекеттік шекара |
1) Мемлекеттік шекаралардың функциясын, түрлерін, анықтау және белгілеу; |
1) Мемлекеттік шекараны анықтау және өткізу жөніндегі функцияларды, түрлерді, іс-шараларды талдайды; | |
Заманауи геосаяси үдерістер | 1) Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістерге сипаттама беру. | 1) Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістердің ерекшеліктерін айқындап, оларды сипаттай алады. | |
Қазақстанның геосаяси жағдайы | 1) Қазақстанның геосаяси жағдайына түсініктеме беру. | 1) Қазақстан Республикасының геосаяси жағдайына кешенді баға береді. | |
Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі | 1) Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсерететін факторларды анықтап, талдау жасау. | 1)Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне ықпал ететін факторларды айқындайды. | |
Қазақстанның геосаяси интеграциясы | 1) Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстарын оқып-үйреніп, оларды күшейту жолдарымен танысу. |
1) Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстарын оқып-үйренеді, оларды күшейту жолдарын біледі; | |
Елтану | Дүниежүзі аймақтары. Кешенді географиялық аудандастыру. |
1) Дүниежүзінің түрлі белгілері бойынша физикалық- географиялық аудандарға бөлінуін картадан көрсете білі және талдау; |
1) Әлемнің физикалық-географиялық, тарихи-мәдени, саяси-географиялық және геосаяси аудандарға бөлінуін түсіндіреді; |
Дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері. Салыстырмалы елтану |
1) Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштермен танысу; |
1) Әлем елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштерді айқындайды; | |
Дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны | 1) Қазақстанның географиялық аймақтар картасындағы орнының өзгеруін анықтау, жағдайы мен қатерлерін болжау. |
1) Қазақстанның физикалық-географиялық, тарихи-географиялық және геосаяси аймақтарындағы жағдайын айқындай алады; | |
Дүниежүзі елдерін салыстыру |
1) Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік рейтингін түсіну және баға беру; |
1) Көрсеткіштер жиынтығы бойынша анықталатын индекстер мен рейтингтердегі Қазақстанның орнының динамикасын біледі (таңдау бойынша бір рейтинг мысалында) ; | |
Адамзаттың ғаламдық проблемалары | Ғаламдық мәселелерді шешу |
1) Адамзат дамуындағы мәселелер және олардың критерийлерін анықтау; |
1) Адамзаттың дамуындағы ғаламдық проблемаларды жіктейді, біледі және айқындайды; |
Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары |
1) Адамзаттың ғаламдық мәселелерін шешудегі әлемдік тәжірибесін саралау, анықтау; |
1) Адамзаттың ғаламдық мәселелерін шешуде әлемдік тәжірибені түсінеді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 36- қосымша |
Әлеуметтік - экономикалық бағыттың "Графика мен жобалау" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Әлеуметтік - экономикалық бағыттың "Графика мен жобалау" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Графика және жобалау" пәнін оқытудың мақсаты білім алушыларды проекциялау әдістерімен, графикалық модельдеу заңдылықтарымен және кескіндер теориясының негіздерімен таныстыру, жобалық және шығармашылық іс-әрекеттің дамуына әсері, графикалық мәдениетін қалыптастыруына әсер ету. және заманауи және дәстүрлі графикалық құралдарды қолдану дағдылары және оларды практикалық қызметте қолдану үшін жағдай жасау.
3. Оқу пәнін жүзеге асыру үшін келесі міндеттерді құрайды:
1) білім алушылардың бойында графикалық кескіннің бастапқы функциясы таным құралы, визуалды ақпарат беру құралы деген түсініктің қалыптасуына ықпал ету;
2) проекциялау әдістері заңдылықтары туралы білімдерінің, ақпартты көрсету, құру және берудің дәстүрлі және қазіргі құрал – жабдықтары туралы түсініктердің білімін қалыптастыруға ықпал ету;
3) білім алушылардың әр түрлі графикалық іс – әрекетпен байланысты интеллектуалды қабілеттері мен зерттеу дағдыларын дамыту және кеңейтуге, бейнелі, кеңістік, логиклық, абстрактілі және шығармашылық ойлау қабілеттерін дамытуға ықпал ету;
4) білім алушылардың жобалау, графикалық моделдеу мен макеттеу әдістерін меңгерулеріне ықпал ету, сонымен қатар барлық оқу қызметтерінде АКТ қолдану дағдыларын қалыптастыру (жобалау, зерттеу, көрсетілім), графикалық формада ақпаратты оқу және визуализациялау дағдыларын қалыптастыру және дамыту;
5) шығармашылық жобалау үрдісінде эстетикалық талғамдарын дамыту.
4. Әлеуметтік – экономикалық бағытына арналған "Графика және жобалау" пәнінің үлгілік оқу бағдарламасында 8 бөлім қарастырылған:
1) "Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары";
2) "Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау";
3) "Кескіндерді түрлендіру";
4) "Пішін қалыптастыру және құрылымдау";
5) "Пішінді түрлендіру";
6) "Техникалық, сәулет– құрылыс және ақпараттық графика элементтері";
7) "Жобалау. Жоба графикасы";
8) "Шығармашылық тапсырмалар".
"Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары" I -бөлімі келесідей бөлімшелері қамтиды:
1) Ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің ролі;
2) Ақпаратты визуализациялау құралдары;
3) Сызбаны орындаудағы негізгі ережелер;
4) Сызбадағы геометриялық құрылым.
"Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау" II - бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Проекциялау әдістері;
2) Графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құрастыру әдістері;
3) Нәрселердің сызбаларын орындау және оқу;
4) Қима мен тіліктер.
"Кескіндерді түрлендіру" III-бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру.
"Пішін қалыптастыру және құрылымдау" IV- бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру зандылықтары;
2) Беттердің жазбасы;
3) Пішін құрылымдау.
"Пішінді түрлендіру" V-бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Нәрсенің немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіру.
"Техникалық, сәулет– құрылыс және ақпараттық графика элементтері" VI-бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Стандарттау;
2) Тетіктерді біріктіру, құрастыру сызбасы;
3) Сәулет-құрылыс графикасының элементтері;
4) Инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар.
"Жобалау және жобалау графикасы" VII- бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Жобалау әдістері, жобалаудың негізгі кезеңдері;
2) Жобалық ұсыныстарды визуалдау.
"Шығармашылық тапсырмалар" VIII-бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар;
2) Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар.
"Графика және жобалау" пәнінің негізгі мазмұны
1) "Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары". Кескіндердің ақпараттық визуализациялаудың рөлі мен кескін тарихы, адам қызметінің әртүрлі салаларындағы (ғылымда, техникада және өнерде) кескіндердің рөлі туралы түсінік берe. Графикалық кескіндерді орындау әдістері; ақпаратты визуализациялау құралдары; негізгі сызу құралдары; олармен жұмыс істеу тәсілдері және жұмыс орнын ұйымдастыру; сонымен қатар сызбаны орындаудағы негізгі ережелер; сызық түрлері; сызбаны жобалау ережелері; стандарт, формат, масштаб, негізгі жазба; практикалық жұмыс: сызба сызықтарының түрлері, сызба қаріптері, сызбағы өлшемдерді түсіру; сызбалардағы геометриялық конструкциялар; кесіндіні, шеңберді және бұрышты тең бөліктерге бөлу; түйіндесуді орындау жайында түсінік беру. Компьютерлік графиканың негізгі түрлері; растрлық және векторлық графикаға арналған бағдарламалар; 2D кескіндерді жасауға арналған бағдарламалық қамтамасыз ету; 2D кескіндерді жасау; растрлық және векторлық графиканың түсті модельдері; растрлық және векторлық графиканың графикалық операциялары; графикалық редактордың мүмкіндіктерін пайдалана отырып, сызбаны жобалау; примитивтерді (кітапханаларды) пайдаланып 2D объектілерін құру; примитивтерді қолданып геометриялық құрылымдар жасау; 2D нысандарын қажетті пішімде сақтау, 2D нысанында кескіндерді басып шығару.
2) "Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау". Проекция, проекциялаудың негізгі әдістері; екі және үш проекциялық жазықтықтағы тікбұрышты проекция; графикалық кескіндерді құрастырудың негізгі тәсілдері; аксонометриялық проекциялар; техникалық сызба және эскиз; заттардың (геометриялық денелердің) сызбаларын оқу және сызу; сызбаға өлшемдерді түсіру; сызбалардағы шарттылықтар мен ықшамдаулар; сызбаны оқу және сызу. Қималар мен тіліктер; қималар мен тіліктердің түрлері; сызбалардағы қималар мен тіліктерді қолдану ережелері. Компьютерлік графиканың көмегімен көлемді модельдеудің негізгі әдістері; 3D моделін құрудың негізгі кезеңдері; 3D модельдерді құруға арналған растрлық және векторлық бағдарламалардың мүмкіндіктері (аксонометриялық проекция, техникалық сурет); көлемді модельдеу операциялары негізінде 3D моделін құру; 3D модельдің визуализация түрлерін анықтау; 3D модельдерді құру әдістерін таңдау; 3D модельдің текстурасы мен фактурасы; 2D объектінің қималары мен тіліктерін орындау үшін бағдарламалық құралды таңдау; қималар мен тіліктерді сызу үшін көлемді модельдеу әдістерін қарастыру.
3) "Кескіндерді түрлендіру". Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру (графикалық жұмыс); Кескіндерді қайта құру (графикалық жұмыс). Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру (графикалық редакторда жұмыс).
4) "Пішін қалыптастыру және құрылымдау". Геометриялық денелердің пішінін құрылымдау заңдылықтары; геометриялық денелердің (заттардың) жазбасы; заттардың (геометриялық денелердің) пішіндерін құрылымдау; нысанның пішінін өзгерту; объектінің кеңістіктегі орны мен бөліктерін түрлендіру. Компьютерлік графиканың көмегімен геометриялық денелердің (заттардың) жазбасын орындау; пішін құрылымдау; "құрылымдау" - ұғымын талдау; берілген параметрлер бойынша нысанның пішінін құрылымдау.
5) "Пішінді түрлендіру". Заттың кеңістіктегі орнын өзгерту арқылы пішінін түрлендіру, объект бөліктерінің кеңістіктегі қатынасын өзгертумен пішінді түрлендіруді жүзеге асырады; Бөлшектерді ығыстыру және өшіру әдістері арқылы 3D моделін түрлендіру; бөлшектерді жылжыту арқылы 3D моделін түрлендіру.
6) "Техникалық, сәулет– құрылыс және ақпараттық графика элементтері". Стандарттау; стандарттау жайында жалпы мағлұматтар, өзара алмастыру, бөлшектер мен құрастыру бірліктерінің жалпы түсініктері; құрастыру сызбасы; бөлшектерді қосу; ажыратылатын және ажыратылмайтын қосылыстар; құрастыру сызбасын орындау және рәсімдеу ережелері; архитектуралық құрылыс графика - элементтері; құрылыс сызбалары туралы жалпы мәліметтер (жоспар, бас жоспар, қасбет, тілік); қарапайым құрылыс сызбаларын орындау және оқу. Құрастыру сызбасының 3D моделі; графикалық бағдарламалар кітапханасымен жұмыс істеу; графикалық редактордағы құрылыс сызбалары; инфографика (схемалар, графиктер, диаграммалар). Әр түрлі қызмет салаларындағы инфографика.
7) "Жобалау. Жоба графикасы". Жобалау әдістері; жобалаудың негізгі кезеңдері; жобаланған объектілерге қойылатын талаптар (функционалдық, эстетикалық); жобалық ұсыныстарды визуализациялау; графикалық құжаттар; техникалық құжаттаманың құрамы және олардың ерекшеліктері; шығармашылық идеяларды визуализациялау; жобалық ұсыныстарға арналған графикалық визуализация құралдары (эскиз, сызба, макет).
8) "Шығармашылық тапсырмалар". Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар; шығармашылық тапсырмалардың ерекшеліктері; идеядан жобаға дейінгі тапсырмалар; жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар; техника/дизайн/ сәулет салалары бойынша жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмаларды түрлі графика құралдарымен (қолмен орындалатың/ компьютерлік графика/ макеттеу) орындау; берілген тақырып бойынша шығармашылық жоба; жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар; киригами техникасы арқылы мәзірдің қызмет көрсету формасының түрлерін жасау; киригами техникасы арқылы сәулет нысанын салу; маркетингтік зерттеулер әдістерін туризм өнімдері мен қызметтерін жылжытуға бағытталған көрме сөресін модельдеу; "Жер шары" туристік орталық кіру алаңының дизайнын әзірлеу; әлуметтің маңызы бар нысандардың бірінің демалыс аймағын жобалау; әлеуметтік саланы, әлеуметтік психологияны ұйымдастыру және басқаруға бағытталған бағдарламалар презентациясы алаңының дизайнын әзірлеу; шаштараз және косметологиялық қызметтер жанрамасының дизайнын әзірлеу; менің арманымдағы үй" жобасын әзірлеу.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 48-72 сағатты (2-3 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімшелер және - тақырыптардың атаулары | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
теориялық | практикалық | ||
1 бөлім. Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары. | |||
1.1. Ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің ролі. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Кескіннің мәні мен тарихы. | |||
Тақырып 1.1.2. Графикалық кескінді орындау әдістері. | |||
Тақырып 1.1.3. Компьютерлік графиканың негізгі түрлері. | |||
1.2. Ақпаратты визуализациялау құралдары. | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Сызу аспаптары мен құрал жабдықтары. | |||
Тақырып 1.2.2. Жұмыс орнын ұйымдастыру және сызу құралдарымен жұмыс істеудің тиімді әдістері. | |||
Тақырып 1.2.3. 2D кескінін құру үшін БҚ (бағдарламамен қамтамасыз ету). | |||
Тақырып 1.2.4. 2D кескіндерді құруға арналған графикалық редакторлар. | |||
Тақырып 1.2.5. Векторлық және растырлық графикадағы түстік модельдерді талдау. | |||
Тақырып 1.2.6. 2D нысандарды құруға арналған графикалық операцияларды қолдану. | |||
1.3. Сызбаны орындаудағы негізгі ережелер. | + | + | + |
Тақырып 1.3.1. Стандарттар туралы түсінік. КҚБЖ. Пішімдер және негізгі жазулар. | |||
Тақырып 1.3.2. Сызба сызықтарының түрлері. | |||
Тақырып 1.3.3. Сызба қаріптері. | |||
Тақырып 1.3.4. Сызбаға өлшемдерді түсірудің негізгі ережілері. | |||
Тақырып 1.3.5. Сызбаны рәсімдеу ережелері (пішім, масштаб, негізгі жазба). | |||
1.4. Сызбадағы геометриялық құрылым. | + | + | + |
Тақырып 1.4.1. Параллель және өзара перпендикуляр түзулерді салу. Кесіндіні және бұрыштарды, шеңберлерді тең бөліктерге бөлу. | |||
Тақырып 1.4.2. Түйіндесу. Түйіндесудің түрлері. | |||
Тақырып 1.4.3. 2D объектінің примитивтерін пайдаланып қаржы нарығының негізгі ұғымдары мен функцияларын ажыратып тізімін құру. | |||
Тақырып 1.4.4. 2D нысандарының примитивтерін пайдалана отырып есеп регистрлеріндегі бухгалтерлік есеп пен салықтық есеп арасындағы айырмашылықты болжап мәтін жасау. | |||
Тақырып 1.4.5. 2D нысандарды әзірлеу кезінде қолданылатын құжат-үлгілер, клип-арттар, кiтапханалар. | |||
2 бөлім. Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау. | |||
2.1. Проекциялау әдістері. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Проекциялаудың негізгі әдістері. Екі және үш жазықтыққа тік бұрыштап проекциялау. | |||
Тақырып 2.1.2. Техникалық сызбаларда нәрселердің кескіндерін орындау ережелері. Сызбадағы негізгі, қосымша және жергілікті көріністер. | |||
2.2. Графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құрастыру әдістері. | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Аксонометриялық проекциялар тулалы жалпы мағлұмат. | |||
Тақырып 2.2.2. Көпбұрыштар мен айналу денелерінің аксонометриялық проекциялары. | |||
Тақырып 2.2.3. Техникалық сурет. Нобай туралы түсінік. | |||
Тақырып 2.2.4. 3D моделін құрудың негізгі кезеңдері. | |||
Тақырып 2.2.5. Қарапайым геометриялық денелердің 3D моделін салу. | |||
Тақырып 2.2.6. 3D моделін құрудағы расторлық және векторлық бағдарлама мүмкіндіктері. | |||
Тақырып 2.2.7. Көлемді моделдеу операциясының негізіне сүйеніп 3D моделін құру. | |||
2.3. Нәрселердің сызбаларын орындау және оқу. | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Сызбаларға өлшемдерді түсіру. Сызбаны орындау кезіндегі шарттылықтар мен ықшамдаулар. | |||
Тақырып 2.3.2. 3D моделдердің визуалдау түрлерін анықтау. | |||
Тақырып 2.3.3. 3D моделдерін тұрғызу тәсілдерін таңдау. | |||
Тақырып 2.3.4. 3D моделдерін текстурасы мен фактурасы. | |||
2.4. Қима мен тіліктер. | + | + | + |
Тақырып 2.4.1. Тіліктер туралы жалпы мағлұмат. | |||
Тақырып 2.4.2. Қарапайым және күрделі тіліктер. | |||
Тақырып 2.4.3. Көрініс пен тілікті біріктіру. | |||
Тақырып 2.4.4. Қималар. Тіліктер мен қималардың айырмашылығы. | |||
Тақырып 2.4.5. 2D нысанның тілігін және қимасын орындау үшін БЖ(бағдарламалық жасақтаманы) таңдау. | |||
3 бөлім. Кескіндерді түрлендіру. | |||
3.1. Кескіндердің түрі құрамын түрлендіру мен. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Кескіндерді қайта құру. | |||
Тақырып 3.1.2. Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру . | |||
4 бөлім. Пішін қалыптастыру және құрылымдау. | |||
4.1. Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру зандылықтары. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Нәрсе және оның пішімі туралы ұғым. | |||
Тақырып 4.1.2. Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру зандылықтары. | |||
4.2. Беттердің жазбасы. | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Жазбалар туралы мәліметтер. Геометриялық дене беттерінің жазбасы. | |||
Тақырып 4.2.2. Қағаз модельдің жазбасы: алғыс хат және құттықтау хаты, сертификат, конверт және ашық құттықтау хат. | |||
4.3. Пішін құрылымдауы. | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Пішін құрылымдауы. | |||
5 бөлім. Нәрсенің пішінін түрлендіруі. | |||
5.1. Нәрсенің немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіруі. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Нәрсенің пішінін түрлендіруі. | |||
5.1.2-тақырып. Кескіндер арқылы заттардың формаларын түрлендіруі. | |||
6 бөлім. Техникалық, сәулет – құрылыс және ақпараттық графика элементтері. | |||
6.1. Стандарттау. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Стандарттау. Бұйым, бөлшек және оның элементтері. | |||
6.2. Тетіктерді біріктіру Құрастыру сызбасы. | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Біріктірулер туралы жалпы мәлімет. Ажырайтын біріктірулер. | |||
Тақырып 6.2.2. Бұранда туралы жалпы мәлімет. Бұранданы кескіндеу және сызбада белгілеуі. | |||
Тақырып 6.2.3. Бұрандалы біріктірулер. Ажырамайтын біріктірулер. | |||
Тақырып 6.2.4. Құрастыру сызбалары және бөлшектеу туралы жалпы түсінік. | |||
Тақырып 6.2.5. Құрастыру бiрлiгінің 3D-моделі. | |||
6.3. Сәулет-құрылыс графикасының элементтері. | + | + | + |
Тақырып 6.3.1. Құрылыс сызбалары туралы жалпы мағлұмат. | |||
Тақырып 6.3.2. Ғимараттың жоспары, қасбеті мен тілігі. | |||
Тақырып 6.3.3. Құрылыс сызбаларындағы шартты белгілер. | |||
Тақырып 6.3.4. Құрылыс сызбаларын оқу және орындау. | |||
Тақырып 6.3.5. Құрылыс сызбаларының элементтері. | |||
6.4. Инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар. | |||
Тақырып 6.4.1. Инфографика туралы жалпы мәлімет. Әр түрлі саладағы инфографика. | |||
7 бөлім. Жобалау және жобалау графикасы. | |||
7.1. Жобалау әдістері. Жобалаудың негізгі кезеңдері. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Жобалау әдістері. Жобалау үрдісінің кезендері. | |||
Тақырып 7.1.2. Жобалау нысандарға қойылатын талаптар . | |||
7.2. Жобалық ұсыныстарды визуалдау. | |||
Тақырып 7.2.1. Графикалық құжаттар. Спецификация, есеп жүргізу және түсіндірме жазба. | |||
Тақырып 7.2.2. Шығармашылық идеяларды визуалдау. Электрондық техникалық құжаттардың түрлері. | |||
8 бөлім. Шығармашылық тапсырмалар. | |||
8.1. Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Шығармашылық тапсырмалардың ерекшеліктері. | |||
8.2. Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар. | + | + | + |
Тақырып 8.2.1. Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар. | |||
Тақырып 8.2.2. Киригами техникасы арқылы мәзірдің қызмет көрсету формасының түрлерін жасау. | |||
Тақырып 8.2.3. Киригами техникасы арқылы сәулет нысанын салу. | |||
Тақырып 8.2.4. Маркетингтік зерттеулер әдістерін туризм өнімдері мен қызметтерін жылжытуға бағытталған көрме сөресін модельдеу. | |||
Тақырып 8.2.5. "Жер шары" туристік орталық кіру алаңының дизайнын әзірлеу. | |||
Тақырып 8.2.6. Әлуметтің маңызы бар нысандардың бірінің демалыс аймағын жобалау. | |||
Тақырып 8.2.7. Әлеуметтік саланы, әлеуметтік психологияны ұйымдастыру және басқаруға бағытталған бағдарламалар презентациясы алаңының дизайнын әзірлеу. | |||
Тақырып 8.2.8. Шаштараз және косметологиялық қызметтер жанрамасының дизайнын әзірлеу. | |||
Тақырып 8.2.9. "Менің арманымдағы үй" жобасын әзірлеу. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
1.Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары | Ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің ролі |
1) Бейнелеудегі, адам өміріндегі және қызметінің әртүрлі салаларындағы ақпаратты берудегі бейнелеудің рөлін түсіндіру; |
1) "Графика", "карталар", "схема", "диаграмма", "сызбалар", "сызбалар" ұғымдарын айқындайды; |
Ақпаратты визуализациялау құралдары |
1) Графикалық жұмыстарды орындау кезінде сызу құралдарымен және құрылғылармен жұмыс істеудің практикалық дағдыларын көрсету; |
1) Мақсаты бойынша және талаптарға сәйкес сызу құралдары мен жабдықтарын дұрыс пайдалана алады; | |
Сызбаны орындаудағы негізгі ережелер | 1) Сызбаны стандарт бойынша ресімдеу және орындау ережелерін сақтауға. |
1) ГОСТ стандарттарын түрлері бойынша жіктейді; | |
Сызбадағы геометриялық құрылым |
1)сызбаларда геометриялық құрылыстарды әртүрлі құралдармен орындау; |
1)Циркуль мен тікбұрышты бұрыштықтарды қолданып шеңберді екі немесе одан да көп тең бөліктерге бөледі; | |
2.Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау | Проекциялау әдістері |
1) Проекциялау әдістері мен тәсілдерін біледі және түсіну; |
1)Проекциялаудың негізгі әдістері (орталық проекциялау, аксонометриялық проекциялау, тікбұрышты проекциялау, сандық өлшемдік проекция) түсіндіреді; |
Графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құру |
1) Жазық геометриялық денелер мен көлемді пішіндердің (аксонометрия) бейнеленуін біледі және түсіну; |
1)"Аксонометрия", "аксонометриялық проекциялар", "изометрия", "диметрия", "триметрия" ұғымдарын түсіндіреді және анықтайды; | |
Нәрселердің сызбаларын орындау және оқу |
1) Нәрселердің геометриялық пішінінің қасиеттерін ескере отырып, өлшем қою туралы білімдерін және өлшемдерді түсіру шеберлігін көрсете білу; |
1)Заттардың геометриялық пішінін талдайды және сызбаларға өлшемдерді түсіреді; | |
Қима мен тіліктер |
1) Сызбалардағы қималар мен тіліктерді қолданудың мақсатын білу; |
1)Тіліктердің барлық түрін анықтайды, сонымен қатар оның арналуын және сызбада сызылу жолдарын біледі; | |
3.Кескіндерді түрлендіру | Кескіндерді қайта құру |
1) Проекциялау әдістерін өзгерту арқылы заттардың сызбаларын орындау; |
1)"Қайта құру" түсінігіне анықтама береді және талдайды; |
4.Пішін қалыптастыру және құрылымдау | Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру зандылықтары |
1) Геометриялық денелерді және басқа да заттарды кескіндеудің негізгі заңдылықтары мен принциптерін меңгеру; |
1)Геометриялық денелерді кескіндеу заңдылықтары мен әдістерін түсінеді және анықтайды; |
Беттердің жазбасы |
1) Жазылатын және жазылмайтын беттердің кескін ерекшеліктерін білу және түсіну; |
1)"Жазба" терминінің қолданылуын талдайды және анықтайды; | |
Пішін құрылымдау | 1) Құрылымдау және жобалау, техникалық жобаны құру кезеңдері туралы бастапқы мәліметтерді алу. |
1)"Құрылымдау" түсінігіне талдау жасайды; | |
5. Нәрсенің пішінін түрлендіру | Нәрсенің немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіру |
1) Қосу және кесіп алу тәсілін қолданып нәрсенің пішінін түрлендіру; |
1)Заттың кеңістіктегі орын өзгерту арқылы пішін түрлендіруді орындайды; |
6.Техникалық, сәулет – құрылыс және ақпараттық графика элементтері | Стандарттау | 1) Стандарттау, өзара алмастыру, бұйым, бөлшек және оның құраушы элементтері туралы жалпы түсініктерді меңгеру. |
1)"Стандарттау", "өзара алмастыру", "біріктіру", "құрастыру сызбасы" жалпы ұғымдарын анықтайды; |
Тетіктерді біріктіру Құрастыру сызбасы. |
1) Ажырайтын және ажырамайтын біріктірулер және оларды бейнелеу ережелерін білу; |
1)Құрастыру сызбалары туралы жалпы ақпарат береді; | |
Сәулет-құрылыс графикасының элементтері |
1) Сәулет-құрылыс сызбасының ерекшеліктерін және оның мақсатын білу; |
1)Құрылыс сызбалары туралы жалпы мәліметтерді, сәулет-құрылыс сызбасының ерекшеліктерін және оның мақсатын анықтайды; | |
Инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар | 1) Инфографика, сұлба, графикалар және диаграммалар жөнінде жалпы мағлұматтарды білу. |
1)"Инфографика", "зерттеу", "эскиз", "бағаналы диаграмма" ұғымдарына анықтама береді; | |
7. Жобалау және жобалау графикасы | Жобалау әдістері | 1) Әр түрлі саладағы жобалау әдістерімен танысу және кезеңдерін анықтау. |
1)"Жоба", "жобалау", "жобалау әдістері", "жобалау кезеңдері" ұғымдарын талдайды және анықтайды; |
Жобалық ұсыныстарды визуалдау | 1) Техникалық құжаттаманың түрлері мен құрамын, олардың ерекшеліктері мен айырмашылықтарын білу. |
1)Графикалық құжаттарды, техникалық құжаттаманың құрамын және олардың ерекшеліктерін таниды және анықтайды; | |
8. Шығармашылық тапсырмалар | Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар | 1) Жобалаудың мақсаттары мен міндеттерін, кезеңдерін анықтау. | 1) Жобалау қызметін таңдау мен жобалаудың маңыздылығын талдайды және айқындайды. |
Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар | 1) Әр түрлі графикалық құралдарды( қолмен/ компьютерлік графика/ макеттеу)қолдана отырып, инженерлік / дизайн / сәулет саласындағы жобалау және жобалау элементтерімен тапсырмаларды орындау |
1) Жобалау қызметін таңдау мен жобалаудың маңыздылығын талдай және анықтай алады, әр түрлі графикалық құралдарды қолдана отырып (қолмен/ компьютерлік графика/ макет) берілген тақырып бойынша шығармашылық жоба жасайды; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 37-қосымша |
Әлеуметтік – экономикалық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Әлеуметтік - экономикалық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Физика" оқу пәнін оқытудың мақсаты - білім алушыларда ғылыми дүниетаным негіздерін, әлемнің жаратылыстану-ғылыми бейнесін тұтас қабылдауды, өмірлік маңызды практикалық міндеттерді шешу үшін табиғат құбылыстарын байқау, талдау және сақтап қалу қабілетін қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді қарастырады:
1) білім алушыларда ғылыми дүниетаным негіздерін, әлемнің жаратылыстану-ғылыми бейнесін тұтас қабылдауды, өмірлік маңызды практикалық міндеттерді шешу үшін табиғат құбылыстарын байқау, талдау және жазу қабілетін қалыптастыру;
2) қазіргі заманғы физикалық бейнесінің негізінде білім алушылардың әлемнің іргелі физикалық заңдары мен қағидаттарын, табиғатты ғылыми тану әдістері туралы білімдерін игеруіне көметесу;
3) білім алушылардың интеллектуалдық, ақпараттық, коммуникативтік және рефлексивті мәдениетін, физикалық эксперимент пен зерттеуді орындау дағдыларын дамытуға ықпал ету;
4) білім алушыларда физика жалпыадамзаттық мәдениеттің элементі болып табылатыны туралы, физиканың дамуы қоғам, техника және басқа да ғылымдардың дамуымен байланысы туралы түсініктерді қалыптастыруға ықпал ету;
5) білім алушылардың күнделікті өмірде, білім алу барысында меңгерген физикалық білімдерін пайдалануға ықпал ету;
6) білім алушыларда заттардың әртүрлі физикалық құбылыстары мен қасиеттерін, физикалық терминдерді, физикалық білімді, зияткерлік және жалпы ғылымға қатысты мәдениет деңгейін түсінуді дамыту.
Физиканы оқуға деген қызығушылықты, шығармашылық қабілеттер мен мотивацияны дамыту үшін физикалық білімді игерудің барлық кезеңдерінде тапсырмаларды тиімді пайдалануға болады.
Оқу пәнінің мазмұны 9 бөлімді қамтиды:
1) механика;
2) жылу физикасы;
3) электр және магнетизм;
4) тербелістер;
5) толқындар;
6) оптика;
7) кванттық физика;
8) нанотехнология және наноматериалдар;
9) космология.
"Механика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) кинематика;
2) динамика;
3) статика және гидростатика
4) сақталу заңдары;
5) гидродинамика.
"Жылу физикасы" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) молекулалық физика;
2) газ заңдары;
3) термодинамика негіздері;
4) сұйық және қатты денелер.
"Электр және магнетизм" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) электростатика;
2) тұрақты ток;
3) әртүрлі ортадағы электр тогы.
4) магнит өрісі;
5) электромагниттік индукция.
"Тербелістер" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) механикалық тербелістер;
2) электромагниттік тербелістер;
3) айнымалы ток.
"Толқындар" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) электромагниттік толқындар.
"Оптика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) толқындық оптика;
2) геометриялық оптика.
"Кванттық физика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) атомдық және кванттық физика;
2) атом ядросының физикасы.
"Физика" оқу пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Кинематика".
Дене қозғалысы кинематикасының негізгі теңдеулері мен графиктері; салыстырмалы қозғалыс, қисық сызықты қозғалыс кинематикасы;
2) "Динамика".
Күштер; күштерді қосу; Ньютон заңдары; бүкіл әлемдік тартылыс заңы; гравитациялық өрістегі дене қозғалысы;
3) "Статика және гидростатика".
Массалар центрі; тепе-теңдік түрлері, қатынас ыдыстар; Паскаль заңы, атмосфералық қысым, Торричелли тәжірибесі.
4) "Сақталу заңдары".
Механикадағы импульс және энергияның сақталу заңдары, серпінді және серпінсіз соқтығысулар;
5) "Гидродинамика".
Газдар мен сұйықтардың ламинарлық және турбуленттік ағысы, денелердің тұтқыр сұйықтағы қозғалысы;
6) "Молекулалық физика".
Молекулалық кинетикалық теориясының негiзгi қағидалары, термодинамикалық параметрлер; кристалл және кристалл емес заттар, қатты денелердің, сұйықтар мен газдардың моделі, молекулалық-кинетикалық теорияның негізгі теңдеуі;
7) "Газ заңдары".
Идеал газ күйінің теңдеуі; изопроцестер; адиабаталық процесс;
8) "Термодинамика негiздерi".
Идеал газдың ішкі энергиясы, термодинамикалық жұмыс, жылу мөлшері, жылусыйымдылық, термодинамиканың бірінші заңы, термодинамиканың бірінші заңын әртүрлі процестерге қолдану, адиабаталық процесс, термодинамиканың екінші заңы, жылу қозғалтқыштары;
9) "Сұйық және қатты денелер".
Қаныққан және қанықпаған бу, ауаның ылғалдылығы, шық нүктесі, сұйықтың беттік керілуі, жұғу, қылтүтіктік құбылыстар;
10) "Электростатика".
Электр заряды, Кулон заңы, электр өрісі, электр өрісінің кернеулігі, біртекті электр өрісіндегі электр өрісінің кернеулігі мен потенциалдар арасындағы байланыс, электрсыйымдылық; конденсаторлар; сыйымдылықтың өлшем бірлігі және электр өрісінің энергиясы;
11) "Тұрақты ток".
Электр тогы, ток көзінің элерктр қозғаушы күші мен ішкі кедергісі; толық тізбек үшін Ом заңы, электр тогының жұмысы мен қуаты, ток көзінің пайдалы әсер коэффициенті, пайдаланылған энергия құны;
12) "Әртүрлі ортадағы электр тогы".
Металдардағы электр тогы; асқын өткізгіштік, жартылай өткiзгiштердегi электр тогы, жартылай өткізгішті құралдар, электролит ерiтiндiлерiндегi электр тогы, электролиз заңы, газдардағы және вакуумдегi электр тогы;
13) "Магнит өрісі".
Магнит өрісі; тогы бар өткізгіштердің әсері, Ампер тәжірибесі, магнит индукциясының векторы; бұрғы ережесі; Ампер күші; зарядталған бөлшектердің магнит өрісіндегі қозғалысы; заттардың магниттік қасиеттері; жасанды магниттер; соленоид;
14) "Электромагниттiк индукция".
Магнит ағыны, электромагниттiк индукция, электромагниттiк индукция заңы; Ленц ережесі; магнит өрісінің энергиясы; электрқозғалтқыш және тұрақты токтың электрогенераторы;
15) "Механикалық тербелістер".
Гармоникалық тербелістердің теңдеулері мен графиктері;
16) "Электромагниттік тербелістер".
Еркін және еріксіз электромагниттік тербелістер; механикалық тербелістер мен электромагниттік тербелістер арасындағы ұқсастық;
17) "Айнымалы ток".
Айнымалы ток генераторы; еріксіз электромагниттік тербелістер; айнымалы ток; электр тізбегіндегі кернеу резонансы; Қазақстандағы және дүние жүзіндегі электр энергиясын өндіру және қолдану;
18) "Электромагниттік толқындар".
Электромагниттік толқындардың жұтылуы мен шығарылуы; радиобайланыс; детекторлы радиоқабылдағыш; аналогты-сандық түрлендірулер; байланыс арналары; байланыс құралдары;
19) "Толқындық оптика".
Жарықтың интерференциясы; жарықтың дифракциясы; дифракциялық торлар; жарықтың поляризациясы;
20) "Геометриялық оптика".
Геометриялық оптика заңдары, жазықпараллель пластинадан шағылу, толық ішкі шағылу; оптика-талшықты тасымалдаушылар, оптикалық құралдар;
21) "Атомдық және кванттық физика".
Жарықтың корпускулярлық-толқындық табиғатының біртұтастығы; сәулеленудің түрлері; спектрлер; спектрлік құралдар; спектрлік анализ; инфракызыл және ультракүлгін сәулелену; рентген сәулелері; электромагниттік сәулелену шкаласы; фотоэффект; фотоэффектіні қолдану; жарық қысымы; жарықтың химиялық әсері; лазерлер; голография; фотография; томография;
22) "Атом ядросының физикасы".
Табиғи радиоактивтілік; радиоактивті ыдырау заңы; атомдық ядро; ядроның нуклондық моделі; изотоптар; ядродағы нуклондардың байланыс энергиясы; ядролық реакциялар; жасанды радиоактивтілік; ауыр ядролардық бөлінуі; тізбекті ядролық реакция; сындық масса; радиоактивті сәулелердің биологиялық әсері; радиациядан қорғану; ядролық реактор; ядролық энергетика; термоядролық реакциялар;
23) "Нанотехнология және наноматериалдар".
Нанотехнологияның негізгі жетістіктері, өзекті мәселелелері және дамуы; наноматериалдар;
24) "Космология".
Жұлдыздар әлемі; жұлдызға дейінгі қашықтық; айнымалы жұлдыздар; біздің Галактика; басқа Галактикалардың ашылуы; квазарлар; Үлкен жарылыс теориясы; қызыл ығысу және Галактикаға дейінгі қашықтықты анықтау; қара құрдым; Әлемнің ұлғаюы; Әлемнің эволюциясының негізгі кезеңдері; әлемнің моделдері; өмір және Әлем туралы ойлар; қара материя; нетронды жұлдыздар; аса жаңа жұлдыздар; Герцшпрунг-Рассел диаграммасы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты сағат көлемін және пәннің мазмұнын өзгерту 25% - дан аспайды.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ р/с | Бөлім, бөлімше және тақырыптар атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | |||
1 бөлім. Механика. | ||||
1.1 Кинематика. | + | + | + | |
Тақырып 1.1.1. Дене қозғалысы кинематикасының теңдеулері мен графиктері. | ||||
1.2. Динамика. | + | + | + | |
Тақырып 1.2.1. Күштер. Күштерді қосу. Ньютон заңдары Бүкіл әлемдік тартылыс заңы | ||||
1.3. Статика және гидростатика. | + | + | + | |
Тақырып 1.3.1. Массалар центрі. Тепе-теңдік түрлері. Қатынас ыдыстар. Гидравликалық пресс. Паскаль заңын қолдану Торичелли тәжірибесі. | ||||
1.4. Сақталу заңдары. | + | + | + | |
Тақырып 1.4.1. Механикадағы импульс пен энергияның сақталу заңдары. | ||||
1.5. Гидродинамика. | + | + | + | |
Тақырып 1.5.1. Сұйықтар кинематикасы. | ||||
Тақырып 1.5.2. № 1 Зертханалық жұмыс: "Тұтқырлығы әртүрлі сұйықта қозғалатын кішкентай шардың қозғалысын зерттеу". | ||||
2 бөлім. Жылу физикасы. | ||||
2.1. Молекулалық физика. | + | + | + | |
Тақырып 2.1.1. Молекулалық кинетикалық теорияның негіздері қағидалары. Термодинамикалық параметрлер Кристалл және кристалл емес заттар. | ||||
2.2. Газ заңдары. | + | + | + | |
Тақырып 2.2.1. Идеал газ күйінің теңдеуі Изопроцестер. Адиабаталық процесс. | ||||
2.3. Термодинамика негiздерi. | + | + | + | |
2.3.1. Термодинамика заңдарын қолдану Жылу қозғалтқыштары. | ||||
2.4. Сұйық және қатты денелер. | + | + | + | |
Тақырып 2.4.1. Ауаның ылғалдылығы, шық нүктесі Сұйықтың беттік керілуі. Жұғу, қылтүтіктік құбылыстар. | ||||
3 бөлім. Электр және магнетизм. | ||||
3.1. Электростатика. | + | + | + | |
Тақырып 3.1.1. Электр өрісі. Электрсыйымдылық. Конденсаторлар. Сыйымдылықтың өлшем бірлігі және электр мөлшері. | ||||
3.2. Тұрақты электр тогы. | + | + | + | |
Тақырып 3.2.1. Ток көзінің элерктр қозғаушы күші мен ішкі кедергісі. Кернеу және потенциалдар айырмасы. Толық тізбек үшін Ом заңы. Электр тогының жұмысы мен қуаты. | ||||
3.3. Әртүрлі ортадағы электр тогы. | + | + | + | |
Тақырып 3.3.1. Металдардағы, жартылай өткізгіштердегі, электролиттердегі, газдар мен вакуумдағы электр тогы. | ||||
Тақырып 3.3.2. № 2 зертханалық жұмыс: "Электролиттердегі электр тогының пайда болу шарттарын зерттеу". | ||||
3.4. Магнит өрiсi. | + | + | + | |
Тақырып 3.4.1. Магнит өрісі. Магнит индукциясының векторы. Бұрғы ережесі. Ампер күші, Лоренц күші. Заттың магниттік қасиеттері. Жасанды магниттер. Соленоид. | ||||
3.5. Электромагниттiк индукция. | + | + | + | |
Тақырып 3.5.1. Электромагниттiк индукция заңы. Электромагниттік құралдар. Магниттік-резонанстық томография. | ||||
4 бөлім . Тербелістер. | ||||
4.1. Механикалық тербелістер. | + | + | + | |
4.1.1. Механикалық гармоникалық тербелістердің теңдеулері мен графиктері. | ||||
4.2. Электромагниттік тербелістер. | + | + | + | |
Тақырып 4.2.1. Еркін және еріксіз электромагниттік тербелістер. | ||||
4.3. Айнымалы ток. | + | + | + | |
Тақырып 4.3.1. Айнымалы ток генераторы. Еріксіз электромагниттік тербелістер. Айнымалы ток. Айнымалы ток тізбегіндегі резонанс. Электр энергиясын өндіру, тасымалдау және қолдану, трансформатор. Қазақстандағы және дүние жүзіндегі электр энергиясын өндіру және қолдану. | ||||
Тақырып 4.3.2. № 3 Зертханалық жұмыс: "Трансформатор орамасындағы орам санын анықтау" | ||||
Бөлім 5. Толқындар. | ||||
5.1. Электромагниттік толқындар. | + | + | + | |
Тақырып 5.1.1. Электромагниттік толқындардың жұтылуы мен шығарылуы. Радиобайланыс. Аналогты-сандық түрлендірулер. Байланыс арналары. Байланыс құралдары. | ||||
6 бөлім. Оптика. | ||||
6.1. Толқындық оптика. | + | + | + | |
Тақырып 6.1.1. Жарықтың интерференциясы Жарықтың дифракциясы | ||||
Тақырып 6.1.2. Дифракциялық торлар № 4 Зертханалық жұмыс: "Дифракциялық тордың көмегімен жарықтың толқын ұзындығын анықтау". | ||||
6.2. Геометриялық оптика. | + | + | + | |
Тақырып 6.2.1 Геометриялық оптика заңдары. Оптикалық құралдар. | ||||
Тақырып 6.2.2. № 6 Зертханалық жұмыс: "Шынының сыну көрсеткішін жазық паралель пластинаның көмегімен анықтау". | ||||
7 бөлім. Кванттық физика. | ||||
7.1. Атомдық және кванттық физика. | + | + | + | |
Тақырып 7.1.1. Жарықтың корпускулярлық-толқындық табиғатының біртұтастығы. Спектрлік талдау. Электромагниттік сәулелену шкаласы. Фотоэффектіні қолдану. Жарықтың химиялық әсері. Рентгендік сәулелену. Лазерлер. | ||||
7. 2. Атом ядросының физикасы. | + | + | + | |
Тақырып 7.2.1. Табиғи радиоактивтілік. Радиоактивті ыдырау заңы. Ядролық реакциялар. Ауыр ядролардық бөлінуі. Тізбекті ядролық реакция. Радиоактивті сәулелердің биологиялық әсері. Радиациядан қорғану. Ядролық реактор. Ядролық энергетика. | ||||
Тақырып 7.2.2. №7 Зертханалық жұмыс: "Жартылай ыдырау периодын анықтау". | ||||
8 бөлім. Нанотехнология және наноматериалдар. | ||||
8.1. Нанотехнология и наноматериалы. | + | + | + | |
Тақырып 8.1.1. Нанотехнологияның негізгі жетістіктері, өзекті мәселелер және даму кезеңдері. Наноматериалдар. | ||||
9 бөлім. Космология. | ||||
9.1. Космология. | + | + | + | |
Тақырып 9.1.1. Жұлдыздар әлемі. Жұлдыздық шамалар. Жұлдыздардың классификациясы. Қашықтықты анықтау. Күңгірт энергия. Әлемнің үдеуі мен ұлғаюы. Үлкен жарылыс теориясы. Қызыл ығысу. | ||||
Тақырып 9.1.2. Физикалық практикум. | ||||
3-тарау. Оқыту нәтижелері мен бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | бағалау критерийлері |
Механика | Кинематика. Динамика. Статика және гидростатика. Сақталу заңдары. Гидродинамика | 1) Механикалық қозғалыс заңдарын білу және табиғатта, техникада механикалық қозғалысты сипаттау және түсіндіруде қолдану. |
1)Кинематика теңдеулерін есеп шығару барысында қолданады; |
Жылу физикасы |
Молекулалық физика. | 1)Газдардың негізгі қасиетін түсіндіруде молекулалық кинетикалық теориясын білу және қолдана алу. |
1) Молекулалық кинетикалық теория негізгі қағидалары мен идеал газды сипаттайды, Газ заңдарын есептерді шығаруда қолданады; |
Электр және магнетизм |
Электростатика |
1)Біртекті және біртекті емес электростатикалық өрістердегі құбылыстарды сипаттай білу және гравитациялық өрісті сипаттаушы шамалармен сәйкестендіру; |
1)Электр өрісінің қозғалыстағы зарядтарға әсерін сипаттайды, Толық тізбек үшін Ом заңын қолданады; |
Тербелістер |
Механикалық тербелістер. | 1)Механикалық тербелістер мен электромагниттік тербелістер арасындағы ұқсастықтарды ажырату. |
1)Механикалық тербелістер мен электромагниттік тербелістерді сәйкестендіреді, еркін және еріксіз тербелістердің пайда болу шарттарын сипаттайды; |
Толқындар | Электромагниттік толқындар | 1)Электромагниттік толқынның таралу механизмімен танысу. |
1)Электромагниттік толқындардың пайда болу шарттарын түсіндіреді және олардың қасиеттерін сипаттайды; |
Оптика |
Толқындық оптика. | 1)Геометриялық оптика заңдарын түсіндіре білу, жарықтың толқындық қасиетін сипаттау. Нақты есептерде Гюйгенс және Френель принциптерін қолдану. |
1)Жарық толқындарының интерференциясы және дифракциясы пайда болу шарттарын сипаттайды; |
Кванттық физика |
Атомдық және кванттық физика. |
1)Жарық көздерін топтастыра білу, Стефан-Больцман, Вин және Планк формуласын абсолют қара дененің жарықталынуын сипаттауда қолдана білу; |
1)Электромагнитік сәулеленудің корпускулярлық-толқындық табиғатын дәлелдейтін мысалдар келтіреді; |
Нанотехнология және наноматериалдар | Нанотехнология и наноматериалы | 1)Нанотехнологияның негізгі жетістікерін білу. | 1)Наноматериалдардың физикалық қасиеттерін және оларды алудың жолдарын сипаттайды және қолданылуын атайды. |
Космология | Космология | 1)Жалпы Ғаламның қасиеттері мен эволюциясын білу. | 1)Жұлдызды аспан мен негізгі қағидаларды жұлдыздар бойынша бағдарлауды сипаттайды, Хаббл заңын қолданып, Әлемнің жасын анықтайды. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 38-қосымша |
Әлеуметтік – экономикалық бағыттың "Жаһандық құзыреттілік" курсы бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Жаһандық құзыреттілік" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Жаһандық құзыреттілік" курсын оқытудың мақсаты - мінез-құлық мәдениетінің стандарттарына сәйкес келетін және жаһандық құзыреттілікке ие бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру. "Жаһандық құзыреттілік" курсы білім алушылардың құндылық бағдарларын, коммуникативтік дағдыларын, этикалық нормаларын және мінез-құлық көзқарастарын қалыптастыруға ықпал етеді.
3. Курс бағдарламасын іске асыру мынадай міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың сыни және талдамалық ойлауын, олардың коммуникативтік және зерттеу дағдыларын дамыту;
2) жергілікті, жаһандық проблемалар мен мәдениетаралық өзара іс-қимыл мәселелерін түсінуді дамыту;
3) ақпаратты тану, талдау, бағалау және дәлелдерді тұжырымдау қабілетін қалыптастыру;
4) білім алушылардың жаһандық оқиғалар мен олардың себептері мен салдарлары туралы талдамалық бағалау түсінігін қалыптастыру;
5) білім алушының өзіндік мәдени бірегейлігін түсінуге және әлемнің мәдени әртүрлілігін түсінуге ықпал ететін құндылықтар жүйесін қалыптастыру;
6) қаржылық, экологиялық мәдениетті дамыту;
7) нақты өмірмен байланысты зерттеу арқылы өз ойлауын құра білу қабілетін қалыптастыру.
4. Курстың мазмұны 5 бөлімнен тұрады: "Жаһандық құзыреттілік", "Қаржылық сауаттылық", "Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу", "Әртүрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну, тиімді мәдениетаралық өзара іс-қимылға қатысу", "Әлеуметтік-экономикалық бағыттың мамандандырылған құрамы".
1 бөлім. "Жаһандық құзыреттілік" бөлімі келесі бөлімшелерден қамтиды:
1) Жаһандық құзыреттілік дегеніміз не.
2) Жаһандық құзыреттілік мәдениеті.
3) Жаһандық құзыреттілікті қолдану.
4) Жаһандық құзыреттілікті дамыту жолдары.
2 бөлім. "Қаржылық сауаттылық" бөлімі келесі бөлімшелерден қамтиды:
1) Жеке қаржыдағы кірістер.
2) Жеке қаржыдағы шығыстар.
3) Отбасылық бюджет.
4) Жинақ және жинақтау.
3 бөлім. "Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу" бөліміне келесі бөлімшелер кіреді:
1) Қарым-қатынас мәдениеті.
2) Қақтығыстар. Ұғым. Түрлері. Шешу жолдары.
3) Әлеуметтік мәселелер.
4) Экологиялық қақтығыстар.
5) Климаттың өзгеруі. Ауа мен судың ластануы.
4 бөлім. "Әртүрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну, тиімді мәдениетаралық өзара әрекеттесуге қатысу" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік.
2) Мәдени бірегейлікті қалыптастыру.
3) Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық байланыс.
4) Басқа адамның көзқарасын түсіну және қабылдау қабілеті.
5 бөлім. "Әлеуметтік-экономикалық бағыттың мамандандырылған құрамы".
5. "Жаһандық құзыреттілік" курсының негізгі мазмұны:
1) "Жаһандық құзыреттілік дегеніміз не". Жаһандық құзыреттіліктің анықтамасы, түрлері; функционалдық сауаттылықты қалыптастыру; аналитикалық және сыни ойлауды дамыту; жергілікті, жаһандық және мәдениетаралық мәселелерді зерттеу қабілеті; дүниетаным мен басқалардың көзқарасын түсіну; әртүрлі мәдениеттердің өкілдерімен Ашық, орынды және тиімді өзара іс-қимылға қатысу; ұжымдық әл-ауқат пен тұрақты дамуға жәрдемдесу.
2) "Жаһандық құзыреттілік мәдениеті". Жаһандық проблемалар мен мәдениетаралық айырмашылықтарды түсіну; басқаларға құрметпен қарауды қалыптастыру; әр адамның адамдық қадір-қасиетін тану; басқа адамдардың сенімдерін түсіну және тану қабілеті; күнделікті өмірде, жұмыста жаһандық құзыреттілік мәдениетін көрсету; жаһандық құзыреттілік мәдениетін дамытуды қолдау; кәсіби даму және жаһандық құзыреттілік мәдениеті.
3) "Жаһандық құзыреттілікті қолдану". Жаһандық құзыреттілікті дамытуға ықпал ететін дәстүрлер мен құндылықтар; отбасы мен Қоғамдастық арасындағы серіктестік; алған білімдерін өмірде қолдану дағдылары; жоспарлау және шешім қабылдау; әлеуметтік жауапкершілік пен әділеттілік; салауатты өмір салтын ұстану және қауіпсіз мінез-құлық дағдылары; зерттеу, жобалау, еріктілік жұмыс дағдылары.
4) "Жаһандық құзыреттілікті дамыту жолдары". Зерттеулер жүргізу, дәлелге немесе мәселеге қатысты ақпарат пен дәлелдемелерді іріктеу; баламалы көзқарастарды талқылау; қоғамның қазіргі заманғы проблемаларын талдау; инновациялық идеяларды дамыту және насихаттау; өзі және басқа адамдар үшін өмір сүру жағдайларын жақсарту үшін шаралар қабылдау.
5) "Жеке қаржыдағы кірістер". Белсенді және пассивті кірістер; жеке табысты арттыру тәсілдері; ақша функциялары; еңбекті бағалау әдістері мен нысандары; ұлттық және шетел валютасы.
6) "Жеке қаржыдағы шығыстар". Қалта ақшасын тиімді пайдалану; ірі сатып алулар; эмоционалды сатып алулар; ипотека; тұрғын үй несиесі; несиелендіру (жеке тұлғалардың банкроттығы); отбасылық іс-шараларды қалай бюджеттеуге болады.
7) "Отбасылық бюджет". Отбасылық бюджеттің кірістері; отбасылық бюджеттің міндетті шығыстары; отбасылық бюджеттің міндетті емес шығыстары; отбасылық бюджеттің түрлері; отбасылық бюджетті жоспарлау; отбасының қаржылық мақсаттары; отбасылық бюджетті жүргізу ережелері.
8) "Жинақ және жинақтау". Қаржылық қауіпсіздік жастығы; жинақтау тәсілдері; ақшалай жинақтар: банкте, жылжымайтын мүлікте; қаржылық алаяқтық түрлері; қаржы пирамидасы; қаржылық байлық; Инвестициялар; қаржылық тәуекелдердің түрлері.
9) "Қарым-қатынас мәдениеті". Қарым-қатынас мәдениеті; гуманизм, адамдарға құрмет, сыпайылық, ізгі ниет және төзімділік; өз пікірін басқаларға таңа алмау мүмкіндігі; нәзіктік, коммуникативті құзыреттілік; іскерлік әңгіме мәдениеті; қарым-қатынас стандарттары мен принциптері; мәдени әртүрлілік, мәдениетаралық қарым-қатынас.
10) "Қақтығыстар. Ұғым. Түрлері. Шешу жолдары". Тұлғаішілік қақтығыстар: мотивациялық, моральдық, рөлдік және бейімделу; тұлғааралық қақтығыстар; топаралық қақтығыстар; қақтығыстардың себептері; қақтығыстарды шешу жолдары; жанжалды шешу стратегиялары; медиация; алаңдаушылық деңгейін төмендету.
11) "Әлеуметтік мәселелер". Қоғамның әлеуметтік мәселелері; әлеуметтік проблемалардың түрлері (шығу тегі бойынша, қамту дәрежесі бойынша, қарым-қатынас деңгейі, сипаты және саласы бойынша және т.б.); әлеуметтік проблемаларды, олардың себептері мен салдарын бағалап түсіну; қазіргі қоғамның өңірлік, ұлттық және жаһандық әлеуметтік мәселелері және оларды шешу; әлеуметтік теңсіздік.
12) "Экологиялық қақтығыстар". Экологиялық қақтығыстардың себептері; экологиялық қақтығыстардың түрлері; экологиялық қақтығыстарды реттеу тәсілдері; экологиялық белсенділік; әлеуметтік-экологиялық қақтығыстар және оларды жеке, аймақтық, ұлттық және жаһандық тұрғыдан шешу.
13) "Климаттың өзгеруі". Ауа мен судың ластануы". Экологиялық қауіптер; халықтың өсуі, қоршаған ортаның деградациясы; Тұщы су тапшылығы; климаттың өзгеруінің салдары: жаппай көші-қон және қақтығыстар қауіпсіздіктің төмен деңгейі.
14) "Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік". Өзін елдің азаматы ретінде сезінуге, өз Отанына тиесілігін сезінуге және оның мүдделеріне қызмет етуге дайын болуға мүмкіндік беретін жеке қасиеттер; әлеуметтік жауапкершілік; жеке қасиеттер: адалдық, әдептілік, әдептілік, ізгі ниет, ұжымда жұмыс істей білу; құқықтық мәдениет.
15) "Мәдени бірегейлікті қалыптастыру". Мәдени бірегейлікті қалыптастыру және дамыту ерекшеліктері; ұлттық бірегейлік; көпмәдениеттілік; қоғам мен мәдени бірегейлікті қамтамасыз етудің негізі ретінде тіл;
16) "Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық коммуникация". Дүниетаным мен басқалардың көзқарасын түсіну және құрметтеу; көпмәдениетті проблемаларды сыни талдау дағдысы; көпмәдениетті қоғамдағы оң және тиімді өзара іс-қимыл; жергілікті және жаһандық проблемаларды шешуге қатысатын елдің және әлемнің белсенді азаматтарын қалыптастыру.
17) "Әлеуметтік-экономикалық бағыттың мамандандырылған құрамы". Мамандықтағы жаһандық құзыреттілік. Қызметкерлерге ақы төлеу және көтермелеу үшін еңбекті бағалау әдістері мен формалары. Ақпаратты шоғырландыру және құрылымдау, кәсіби мансапты тиімді дамыту үшін ең бастысы. Ақпаратты талдау, өз көзқарасын айта және дәлелдей білу. Өзін-өзі ұйымдастыру және уақытты жоспарлау дағдысы. Қызмет көрсету саласы. Этикалық нормаларды сақтау. Шешім қабылдау процесі. Жобалар мен процестерді тиімді басқару.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 24 сағатты (1 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атаулары | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Жаһандық құзыреттілік. | |||
1.1 Жаһандық құзыреттілік мәдениеті. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1.Жаһандық құзыреттілік дегеніміз не. | |||
Тақырып 1.1.2. Жаһандық құзыреттілік мәдениеті. | |||
Тақырып 1.1.3. Жаһандық құзыреттілікті қолдану. | |||
Тақырып 1.1.4. Жаһандық құзыреттілікті дамыту жолдары. | |||
2 бөлім. Қаржылық сауаттылық. | |||
2.1 Жеке қаржыдағы кірістер. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Белсенді табыс. | |||
Тақырып 2.1.2. Пассивті табыс. | |||
Тақырып 2.1.3 Жеке табысты арттыру жолдары. | |||
Тақырып 2.1.4 Ақша функциялары. | |||
Тақырып 2.1.5. Еңбекті бағалаудың әдістері мен формалары. | |||
Тақырып 2.1.6. Ұлттық және шетел валютасы. | |||
2.2 Жеке қаржы шығындары. | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Қалта ақшасын тиімді пайдалану. | |||
Тақырып 2.2.2. Ірі сатып алулар. | |||
Тақырып 2.2.3. Эмоционалды сатып алу. | |||
Тақырып 2.2.4. Ипотека. Тұрғын үй несиесі. | |||
Тақырып 2.2.5. Кредиттеу (жеке тұлғалардың банкроттығы). | |||
Тақырып 2.2.6. Отбасылық іс-шаралардың бюджетін қалай құруға болады. | |||
2.3. Отбасылық бюджет. | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Отбасылық бюджеттің кірістері. | |||
Тақырып 2.3.2. Отбасылық бюджеттің міндетті шығындары. | |||
Тақырып 2.3.3. Отбасылық бюджеттің қосымша шығындары. | |||
Тақырып 2.3.4. Отбасылық бюджеттің түрлері. | |||
Тақырып 2.3.5. Отбасылық бюджетті жоспарлау. Отбасының қаржылық мақсаттары. | |||
Тақырып 2.3.6. Отбасылық бюджетті жүргізу ережелері. | |||
2.4. Жинақ және жинақтау. | + | + | + |
Тақырып 2.4.1. Қаржылық қауіпсіздік жастығы. | |||
Тақырып 2.4.2. Жинақтарды құру жолдары. | |||
Тақырып 2.4.3. Ақша жинақтары: банкте, жылжымайтын мүлікте. | |||
Тақырып 2.4.4. Қаржылық алаяқтық түрлері. Қаржы пирамидасы. | |||
Тақырып 2.4.5. Қаржылық байлық. | |||
Тақырып 2.4.6. Инвестициялар. Қаржылық тәуекелдердің түрлері. | |||
3 бөлім. Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу. | |||
3.1 Мәселелер түрі. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Қарым-қатынас мәдениеті. | |||
Тақырып 3.1.2. Қақтығыстар. Ұғым. Түрлері. Шешу жолдары. | |||
Тақырып 3.1.3. Әлеуметтік мәселелер. | |||
Тақырып 3.1.4. Экологиялық қақтығыстар. | |||
Тақырып 3.1.5. Климаттың өзгеруі. Ауа мен судың ластануы. | |||
4 бөлім. Әр түрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну. | |||
4.1 Тиімді мәдениетаралық өзара іс-қимылға қатысу. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік. | |||
Тақырып 4.1.2. Мәдени бірегейлікті қалыптастыру. | |||
Тақырып 4.1.3. Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық байланыс. | |||
Тақырып 4.1.4. Басқа адамның көзқарасын түсіну және қабылдау қабілеті. | |||
5 бөлім. Әлеуметтік-экономикалық бағыттың мамандандырылған құрамы. | |||
5.1. Мамандықтағы жаһандық құзыреттер. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Мамандықтағы жаһандық құзыреттер. | |||
Тақырып 5.1.2. Ұйым қызметкерлеріне еңбекақы төлеу және көтермелеу жүйелері. | |||
Тақырып 5.1.3. Ақпараттың үлкен көлемімен жұмыс. | |||
Тақырып 5.1.4. Жобалар мен процестерді басқару. | |||
Тақырып 5.1.5. Қызмет көрсету саласы және менеджер этикасы. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Жаһандық құзыреттілік | Жаһандық құзыреттілік мәдениеті |
1) Жеке тұлғаны дамыту үшін жаһандық құзыреттердің маңыздылығын түсіну; | 1) Жаһандық құзыреттілікті сипаттайды. |
1) Зерттеу, жобалау, волонтерлік жұмыс дағдыларын қалыптастыру. | 1) Зерттеу нәтижелерін бағалауды қалыптастырады. | ||
Қаржылық сауаттылық | Жеке қаржыдағы кірістер |
1) Белсенді және пассивті кірістердің мәнін түсіну; | 1) Жеке табысқа әсер ететін факторларды айқындайды. |
Жеке қаржы шығындары | 1) Қалта ақшасын тиімді пайдалану дағдыларын қалыптастыру. | 1) Несиелендіру мәселесін түсінеді және қиындық тудыратын несиелерге жол бермейді. | |
Отбасылық бюджет |
1)Отбасы бюджетінің кірістері мен шығыстарын талдай білу; | 1) Отбасылық бюджетті жоспарлау кезеңдерін құрайды. | |
Жинақ және жинақтау | 1) Отбасының қаржылық қауіпсіздік жастығын қалыптастыру. |
1) Ақшалай жинақтау көздерінің тізбесін және олардың қажеттілігін негіздей отырып шығыстар тізімін жасайды; | |
Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу | Мәселелердің түрлері | 1) Эмпатия мен ынтымақтастық қабілетіне негізделген қарым-қатынас этикасын қалыптастыру. |
1) Басқа адамдардың сенімдерін түсінеді және қабылдайды; |
2) Жанжалдардың мәні мен себептерін түсіну. |
1) Жанжалды шешу алгоритмін құрайды; | ||
3) Аналитикалық және сыни ойлауды және жергілікті және жаһандық маңызы бар әлеуметтік мәселелерді бағалау дағдысын қалыптастыру. | 1)Әлеуметтік жобаны, волонтерлік акциялар мен бастамаларды бағалайды. | ||
1) Зерттеу және талдау жүргізу дағдыларын қалыптастыру экологиялық мәселелер бойынша дәлелдемелер | 1) Жергілікті және жаһандық деңгейде экологиялық қақтығыстарды шешу жолдарын ұсынады. | ||
Әр түрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну | Тиімді мәдениетаралық өзара іс-қимылға қатысу | 1) Азаматтық ұстанымын көрсете алады, өз көзқарасын қорғай алады. | 1) Әлеуметтік жауапкершіліктің маңыздылығын түсінеді. |
1) Қоғамдағы мәдени бірегейліктің маңыздылығын бағалау. |
1)Әр түрлі мәдениеттердің құндылығы туралы өзіндік көзқарасын дәлелдеу үшін дәлелдер келтіреді; | ||
1) Жаһандық мәселелер мен мәдениетаралық айырмашылықтарды анықтау; |
1) Мәдени, діни және басқа да айырмашылықтардың басқалардың көзқарастарына қалай әсер ететінін түсінеді; | ||
1) Мәселе бойынша дәлелдер, айғақтар, ақпаратты таңдай білу. | 1)Алынған ақпаратты, әртүрлі көзқарастарды сыни тұрғыдан бағалайды. | ||
Әлеуметтік-экономикалық бағыттың мамандандырылған құрамы | Мамандықтағы жаһандық мәселелер |
1) Әлеуметтік-экономикалық бағыт бойынша жаһандық құзыреттілікті сипаттау; | 1) Әлеуметтік-экономикалық бағыт бойынша жаһандық құзыреттердің қалыптасу матрицаларын әзірлеу. |
Ұйым қызметкерлеріне еңбекақы төлеу және көтермелеу жүйелері | 1) Қызметкерлерге ақы төлеу және көтермелеу үшін еңбекті бағалау әдістері мен нысандарын пайдалана білу. | 1) Бағыт бойынша персонал жұмысының тиімділігін бағалау критерийлері | |
Үлкен көлемдегі ақпаратпен жұмыс | 1) Ақпаратты шоғырландыра және құрылымдай білу. |
1) Үлкен көлемдегі ақпаратпен жұмыс істеу дағдысы бар; | |
Жобалар мен процестерді басқару | 1) Өзін-өзі ұйымдастыру және уақытты жоспарлау дағдыларына ие болу. |
1) Компания қызметінің басымдықтарын ажырата алады, қажетті ақпаратты пайдаланады және оны талдай алады; | |
Қызмет көрсету саласы және менеджер этикасы | 1) Этикалық нормативтерді, оның ішінде шешім қабылдау процестерінде сақтауға міндетті. | 1) Бағыт бойынша персонал жұмысының тиімділігін бағалау критерийлері. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 39-қосымша |
Техника- технологиялық бағыттың "Математика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың "Математика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Математика" оқу пәнін оқытудың мақсаты - техника-технологиялық бағыттың практикалық және кәсіби қызметінде қолдану үшін, білім беруді жалғастырудың сабақтас пәндерін зерделеу үшін, жалпыадамзаттық құндылықтар мен ұлттық мәдениеттің үздік дәстүрлері негізінде білім алушылардың зияткерлік дамуын қажетті математикалық білімді меңгеру.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) математика негіздерін сапалы меңгеру, тұлғаның зияткерлік қасиеттерін дамытуға бағытталған математикалық білімді, іскерліктер мен дағдыларды одан әрі қалыптастыру және дамыту үшін жағдайлар жасау;
2) математикалық тілді және негізгі математикалық заңдарды қолдануға, әртүрлі контексттердегі есептерді шешу үшін сандық қатынастар мен кеңістіктік формаларды зерттеуге ықпал жасау;
3) есептерді шешу мақсатында білім алушылардың білімдерін математикалық модельдер жасауға және керісінше нақты процестерді сипаттайтын математикалық модельдерді түсіндіруге бағыттау;
4) практикалық есептерді шешу кезінде қолайлы математикалық әдістерді таңдау, алынған нәтижелерді бағалау және олардың дұрыстығын анықтау үшін білім алушылардың логикалық және сыни ойлауын, шығармашылық қабілеттерін дамыту;
5) коммуникативтік дағдыларды, оның ішінде ақпаратты дәл және сауатты беру, сондай-ақ жариялымдар мен электрондық құралдарды қоса алғанда, әртүрлі көздерден алынған ақпаратты пайдалану қабілетін дамыту;
6) өз бетінше жұмыс істеу үшін де, командада жұмыс істеу үшін де қажет болатын тәуелсіздік, жауапкершілік, бастамашылдық, табандылық, толеранттылық сияқты жеке қасиеттерді дамыту;
7) математиканы оқыту процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану дағдыларын дамыту.
4. Оқу пәнінің мазмұны келесі бөлімдерден және тақырыптардан тұрады:
1) "Функция, оның қасиеттері және графигі". Функция және оның берілу жолдары. Функция графигін түрлендіру. Функцияның қасиеттері. Кері функция ұғымы. Күрделі функция.
2) "Тригонометриялық функциялар". Тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. Түрлендірулер арқылы тригонометриялық функциялардың графигін салу.
3) "Кері тригонометриялық функциялар". Арксинус, арккосинус, арктангенс, арктангенс. Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері.
4) "Тригонометриялық теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер". Қарапайым тригонометриялық теңдеулер. Тригонометриялық теңдеулер және олардың жүйелерін шешу әдістері. Тригонометриялық теңсіздіктер мен жүйелерді шешу.
5) "Ықтималдық". Комбинаторика элементтері және олардың ықтималдықтарды табуға қолданылуы. Ньютон биномын (натурал көрсеткішпен) жуықтап есептеулер үшін қолдану. Оқиғаның ықтималдығы және оның қасиеттері. Шартты ықтималдық. Ықтималдықтарды қосу және көбейту ережелері.
6) "Функцияның шегі және үзіліссіздік". Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі шегі. Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі үзіліссіздігі. Функция графигінің асимптоталары. Сан тізбегінің шегі. Шектерді табу.
7) "Туынды". Туындының анықтамасы. Функцияны дифференциалдау туралы түсінік. Туындыларды табу ережелері. Күрделі функцияның туындысы. Туындының физикалық және геометриялық мағынасы және оларды техника-технологиялық процестермен байланысты есептерде қолдану. Функция графигіне жүргізідген жанаманың теңдеуі.
8) "Туындыны қолдану". Функцияның өсу және кему шарттары. Функцияның кризистік және экстремум нүктелері. Функцияны туынды арқылы зерттеу және оның графигін салу. Кесіндідегі функцияның ең үлкен және ең кіші мәндері.
9) "Кездейсоқ шамалар және олардың сандық сипаттамалары". Кездейсоқ шамалар. Дискретті және үздіксіз кездейсоқ шамалар. Дискретті кездейсоқ шамалардың сандық сипаттамалары. Дискретті кездейсоқ шамалардың үлестірім түрлері.
10) "Алғашқы функция және интеграл". Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интегралдың қасиеттері. Қисық сызықты трапеция және оның ауданы. Анықталған интеграл.
11) "Дәреже мен түбірлер. Дәрежелік функция". n-ші дәрежелі түбір және оның қасиеттері. Рационал көрсеткішті дәреже. Рационал көрсеткішті дәрежесі бар өрнектерді түрлендіру. Иррационал өрнектерді түрлендіру. Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. Нақты көрсеткіші бар дәрежелік функциясының туындысы және интегралы.
12) "Иррационал теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер". Иррационал теңдеулер және олардың жүйелері. Иррационал теңсіздіктер мен жүйелер.
13) "Көрсеткіштік және логарифмдік функциялар". Көрсеткіштік функция, оның қасиеттері және графигі. Санның логарифмі және оның қасиеттері. Логарифмдік функция, оның қасиеттері және графигі. Көрсеткіштік функцияның туындысы және интегралы. Логарифмдік функцияның туындысы.
14) "Көрсеткіштік және логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер". Көрсеткіштік теңдеулер және олардың жүйелері. Көрсеткіштік теңсіздіктер және олардың жүйелері. Логарифмдік теңдеулер және олардың жүйелері. Логарифмдік теңсіздіктер мен жүйелер.
15) "Математикалық статистика элементтері". Бас жиынтық және таңдама. Дискретті және аралық вариациялық қатарлар. Кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын таңдамалар бойынша бағалау.
16) "Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы". Стереометрия аксиомалары және олардың салдарлары. Кеңістіктегі түзулердің өзара орналасуы. Түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы. Екі жазықтықтың өзара орналасуы.
17) "Кеңістіктегі перпендикулярлық". Түзу мен жазықтықтың перпендикулярлығы. Перпендикуляр және көлбеу. Үш перпендикуляр туралы теорема. Кеңістіктегі қашықтық. Кеңістіктегі бұрыштар. Жазықтықтардың перпендикулярлығы. Жазық фигураның жазықтыққа ортогональды проекциясы және оның ауданы.
18) "Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі және векторлар". Кеңістіктегі векторлар және оларға қолданылатын амалдар. Коллинеар және компланар векторлар. Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі. Кеңістіктегі вектордың координаталары. Координатасымен берілген векторларды қосу және азайту, координатасымен берілген векторды санға көбейту. Вектордың үш компланарлы емес векторларға жіктелуі. Екі нүктенің арақашықтығы. Кесіндіні берілген қатынаста бөлу. Кесіндінің ортасының координаталары. Векторлардың скаляр көбейтіндісі. Сфера теңдеуі. Кеңістіктегі түзудің теңдеуі.
19) "Кеңістіктегі түзу және жазықтық теңдеулерін қолдану". Кеңістіктегі түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы. Кеңістіктегі нүктеден жазықтыққа дейінгі қашықтық. Екі түзу арасындағы бұрышты, кеңістіктегі түзу мен жазықтық арасындағы бұрышты табу.
20) "Көпжақтар". Көпжақты бұрыш, геометриялық дене туралы түсінік. Дұрыс көпжақтар ұғымы. Призма және оның элементтері. Тік және дұрыс призмалар. Тікбұрышты параллелепипед және оның қасиеттері. Призманың бүйір және толық беттерінің ауданы. Пирамида және оның элементтері. Қиық пирамида. Пирамиданың бүйір және толық беттерінің ауданы. Қиық пирамиданың бүйір және толық беттерінің ауданы. Дұрыс көпжақтар.
21) "Айналу денелері және олардың элементтері". Цилиндр және оның элементтері. Цилиндрдің толық бүйір бетінің ауданы. Конус және оның элементтері. Конустың бүйір және толық бетінің ауданы. Қиық конус және оның элементтері. Қиық конустың бетінің ауданы. Сфера, шар және олардың элементтері. Сфераның бетінің ауданы. Сфераға жүргізілген жанама жазықтық. Айналу денелерін жазықтықпен қию.
22) "Денелердің көлемі". Дене көлемінің жалпы қасиеттері. Призманың көлемі. Пирамида мен қиық пирамиданың көлемі. Цилиндр көлемі. Конус пен қиық конустың көлемі. Шар және оның бөліктерінің көлемі. Кеңістіктіктегі фигуралардың ұқсастығы. Геометриялық денелердің комбинациясы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 120-144 сағатты (5-6 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2 тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Барлығы | Сағат саны | |
Сабақтар | |||
Теориялық | Тәжірибелік | ||
1 бөлім. Функция, оның қасиеттері және графиктері. | |||
1.1. Функция және оның қасиеттері. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1.Функция және оның берілу тәсілдері. Функция графигін түрлендіру. Техника-технологиялық процесте графиктерді сызып, қолдану. | |||
Тақырып 1.1.2.Функцияның қасиеттері. | |||
1.2. Функция түрлері. | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Кері функция ұғымы. | |||
Тақырып 1.2.2. Күрделі функция. | |||
2 бөлім. Тригонометриялық функциялар. | |||
2.1. Тригонометриялық функциялар және олардың графиктері | + | + | + |
Тақырып 2.1.1.Тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. | |||
Тақырып 2.1.2.Түрлендірулер арқылы тригонометриялық функциялардың графигін салу. Техника-технологиялық процесте тригонометриялық функциялардың графиктерін қолдану. | |||
2.2. Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Арксинус, арккосинус, арктангенс, арккотангенс. | |||
Тақырып 2.2.2. Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. | |||
2.3. Тригонометриялық теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер. | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Қарапайым тригонометриялық теңдеулер. | |||
Тақырып 2.3.2. Тригонометриялық теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
2.4. Тригонометриялық теңсіздіктер мен жүйелер.. | + | + | + |
Тақырып 2.4.1.Қарапайым тригонометриялық теңсіздіктер мпен жүйелерді шешу. | |||
3 бөлім. Дәреже мен түбірлер. Дәрежелік функция. | |||
3.1. Дәреже мен түбірлер. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. n-ші дәрежелі түбір және оның қасиеттері. Иррационал өрнектерді түрлендіру. | |||
Тақырып 3.1.2. Рационал көрсеткішті дәреже. Рационал көрсеткішті дәрежесі бар өрнектерді түрлендіру. | |||
3.2. Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1.Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. | |||
4. Иррационал теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер. | |||
4.1. Иррационал теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Иррационал теңдеулер және олардың жүйелері. | |||
Тақырып 4.1.2. Иррационал теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
Тақырып 4.1.3. Иррационал теңсіздіктер және олардың жүйелерін шешу әдістері. | |||
5 бөлім. Көрсеткіштік және логарифмдік функция. | |||
5.1. Көрсеткіштік функция. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Көрсеткіштік функция, оның қасиеттері және графигі. | |||
5.2. Логарифмдік функция. | + | + | + |
Тақырып 5.2.1. Санның логарифмі және оның қасиеттері. | |||
Тақырып 5.2.2. Логарифмдік функция, оның қасиеттері және графигі. | |||
6 бөлім. Көрсеткіштік, логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер. | |||
6.1. Көрсеткіштік теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Көрсеткіштік теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
Тақырып 6.1.2. Көрсеткіштік теңсіздіктер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
6.2. Логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер. | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Логарифмдік теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
Тақырып 6.2.2.Логарифмдік теңсіздіктер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
7бөлім. Функцияның шегі және үзіліссіздік . | |||
7.1. Функцияның шегі. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі шегі. | |||
Тақырып 7.1.2. Шектерді табу. | |||
7.2. Функцияның үзіліссіздігі және сан тізбегінің шегі. | + | + | + |
Тақырып 7.2.1. Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі үзіліссіздігі. Функция графигінің асимптоталары. | |||
Тақырып 7.2.2. Сан тізбегінің шегі. | |||
8 бөлім. Туынды және оның қолданылуы. | |||
8.1 Туынды. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1.Туындының анықтамасы. Функцияның дифференциалы туралы түсінік. Туындыларды табу ережелері. | |||
Тақырып 8.1.2. Нақты көрсеткіші бар дәрежелік функциясының туындысы. | |||
Тақырып 8.1.3. Күрделі функцияның туындысы. | |||
Тақырып 8.1.4. Тригонометриялық функциялардың туындылары. | |||
Тақырып 8.1.5. Көрсеткіштік және логарифмдік функциялардың туындылары. | |||
Тақырып 8.1.6.Туындының физикалық және геометриялық мағынасы. Техникалық-технологиялық процестерге байланысты есептерді шешу үшін туындыларды қолдану. Функция графигіне жүргізілген жанаманың теңдеуі. Туындының физикалық және геометриялық мағынасы және оларды техника-технологиялық процестермен байланысты есептерде қолдану. | |||
8.1 Туындының қолданылуы. | + | + | + |
Тақырып 8.2.1. Функцияның өсу және кему шарттары. Функцияның кризистік және экстремум нүктелері. Техникалық-технологиялық процестерге байланысты есептердегі максимум және минимум нүктелерін табуға есептер шығару. | |||
Тақырып 8.2.2. Функцияны туынды арқылы зерттеу және оның графигін салу. | |||
Тақырып 8.2.3.Кесіндідегі функцияның ең үлкен және ең кіші мәндері. | |||
9 бөлім. Алғашқы функция және интеграл. Анықталмаған интеграл. | |||
9.1. Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интегралдың қасиеттері. Таблицалық интегралдар. | |||
Тақырып 9.1.2. Айнымалыны ауыстыру және бөліктеп интегралдау әдісі. | |||
9.2. Анықталған интеграл. | + | + | + |
Тақырып 9.2.1. Қисық сызықты трапеция және оның ауданы. Анықталған интеграл. | |||
9.3. Геометриялық және физикалық есептерді шешуде анықталған интегралды қолдану. | + | + | + |
Тақырып 9.3.1.Анықталған интегралдың көмегімен жазық фигуралардың аудандарын есептеу. | |||
Тақырып 9.3.2.Анықталған интегралдың көмегімен айналу денелерінің көлемін есептеу. | |||
Тақырып 9.3.3. Техника-технологиялық бағыт бойынша геометриялық және физикалық есептерді шығаруда анықталған интегралды қолдану. | |||
10 бөлім. Математикалық статистика және ықтималдықтар теориясы. | |||
10.1. Ықтималдық. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1.Комбинаторика элементтері және олардың ықтималдықтарды табуға қолданылуы. Ньютон биномы (натурал көрсеткішпен) жуықтап есептеулер үшін қолдану. Орналастырулар, комбинациялар және қайталанулармен және қайталануларсыз ауыстырулар. Комбинаторлық есептерді шешу. | |||
Тақырып 10.1.2. Оқиғаның ықтималдығы және оның қасиеттері. Шартты ықтималдық. Ықтималдықтарды қосу және көбейту ережелері. | |||
10.2. Математикалық статистика элементтері. | + | + | + |
Тақырып 10.2.1. Бас жиынтық және таңдама. Дискретті және аралық вариациялық қатарлар. Кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын таңдамалар бойынша бағалау. | |||
Тақырып 10.2.2. Кездейсоқ шамалар. Дискретті және үздіксіз кездейсоқ шамалар. Дискретті кездейсоқ шамалардың сандық сипаттамалары. Дискретті кездейсоқ шамалардың үлестірім түрлері. Математикалық статистика элементтерін қолдана отырып, практикалық есептерді шешу. | |||
11 бөлім. Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы | + | + | + |
11.1. Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы. | + | + | + |
Тақырып 11.1.1. Стереометрия аксиомалары және олардың салдарлары. Кеңістіктегі екі түзудің өзара орналасуы. | |||
Тақырып 11.1.2. Түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы. . Техника-технологиялық бағыт бойынша есептерде кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуын қолдану. | |||
Тақырып 11.1.3. Екі жазықтықтың өзара орналасуы. | |||
11.2. Кеңістіктегі бұрыштар. | + | + | + |
Тақырып 11.2.1. Кеңістіктегі түзулер арасындағы бұрыш. Перпендикуляр және көлбеу. Түзу мен жазықтықтың перпендикулярлығы. | |||
Тақырып 11.2.2. Түзу мен жазықтық арасындағы бұрыш. Үш перпендикуляр туралы теорема. | |||
Тақырып 11.2.3. Екі жазықтықтың арасындағы бұрыш. Екі жақты бұрыш. Кеңістіктегі қашықтық. | |||
Тақырып 11.2.4. Жазықтықтардың перпендикулярлығы. Жазық фигураның жазықтықтағы ортогональ проекциясы және оның ауданы. Техника-технологиялық бағыт бойынша есептерде кеңістіктегі түзу мен жазықтықтың перпендикулярлығын қолдану. | |||
12 бөлім. Тікбұрышты координаталар жүйесі және кеңістіктегі векторлар. | |||
12.1. Кеңістіктегі векторлар. | + | + | + |
Тақырып 12.1.1. Кеңістіктегі векторлар және оларға қолданылатын амалдар. Коллинеар мен компланар векторлар. | |||
12.2. Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі. | + | + | + |
Тақырып 12.2.1.Кеңістіктегі вектордың координаталары. Координатасымен берілген векторларды қосу және азайту, координатасымен берілген векторды санға көбейту. | |||
Тақырып 12.2.2. Векторлардың скалярлық көбейтіндісі. Вектордың ұзындығы. Вектордың компланар емес үш векторға жіктелуі. Техника-технологиялық бағыттағы қолданбалы есептерді шешуде координаталар мен векторларды пайдалану. | |||
Тақырып 12.2.3. Екі нүктенің арақашықтығы. Кесіндіні берілген қатынаста бөлу. Кесіндніңі ортасының координаталары. Техника-технологиялық бағыт бойынша есептерде кеңістіктегі түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы қолдану. | |||
Тақырып 12.2.3.Сфера теңдеуі. Кеңістіктегі түзудің теңдеуі. | |||
13 бөлім. Көпжақтар және айналу денелері | |||
13.1. Көпжақтар. | + | + | + |
Тақырып 13.1.1. Көпжақты бұрыш, геометриялық дене туралы түсінік. Көпжақтар туралы ұғымы. Дұрыс көпжақтар. Техникалық-технологиялық процестегі көпжақтар. Дұрыс көпжақтар. Техникалық-технологиялық процесте дұрыс көпжақтарды қолдану. | |||
13.2. Призма және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 13.2.1.Призма, тікбұрышты параллелепипед және олардың қасиеттері. Куб. | |||
Тақырып 13.2.2. Призманың бүйір және толық беттерінің ауданы. | |||
13.3. Пирамида және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 13.3.1.Пирамида және оның элементтері. Қиық пирамида. Египет пирамидалары. | |||
Тақырып 13.3.2. Пирамиданың бүйір және толық беттерінің ауданы. Қиық пирамида бүйір және толық беттерінің ауданы . | |||
Тақырып 13.3.2.. Техника-технологиялық бейінде көпжақтардың қолданылуы. Техника-технологиялық бейіндегі көпжақтарды пайдаланып қолданбалы есептерді шығару. Көпжақтарды жазықтықпен қию. | |||
14. Айналу денелері және олардың элементтері. | |||
14.1. Цилиндр және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 14.1.1. Цилиндр және оның элементтері. Цилиндр бетінің ауданы. Цилиндр мен оның элементтерін техникалық-технологиялық процесте қолдану. | |||
14.2. Конус және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 14.2.1. Конус және оның элементтері. Конус бетінің ауданы. | |||
Тақырып 14.2.2. Киық конус және оның элементтері. Қиық конустың бетінің ауданы. Конус және оның элементтерін техникалық-технологиялық процесте қолдану. | |||
14.3. Сфера, шар және олардың элементтері. | + | + | + |
Тақырып 14.3.1. Сфера, шар және олардың элементтері. Техникалық- технологиялық процестегі шар мен сфераның элементтері. Сфера бетінің ауданы. | |||
Тақырып 14.3.2. Сфераға жанама жазықтық. Екі сфераның қиылысуы. Айналу денелерін жазықтықпен қию. | |||
15 бөлім. Денелердің көлемі. | |||
15.1. Денелер көлемінің жалпы қасиеттері. Көпжақтардың көлемі. | + | + | + |
Тақырып 15.1.1. Дене көлемі. Дене көлемінің жалпы қасиеттері. Призманың көлемі. | |||
Тақырып 15.1.2. Пирамиданың көлемі. Қиық пирамиданың көлемі. | |||
15.2. Айналу денелерінің көлемі. | + | + | + |
Тақырып 15.2.1. Цилиндр көлемі. | |||
Тақырып 15.2.2. Конустың көлемі. Қиық конустың көлемі. | |||
Тақырып 15.2.3. Шар және оның бөліктерінің көлемі. | |||
Тақырып 15.2.4. Кеңістіктіктегі фигуралардың ұқсастығы. Геометриялық денелердің комбинациясы. Техника-технологиялық бейіндегі қолданбалы есептерді шығару. | |||
3 тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлімнің атауы | Бөлімшенің атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Функция, оның қасиеттері және графигі | Функция және қасиеттері |
1) График салу және функцияларды зерттеу дағдыларын пысықтау үшін функция ұғымын, түрлерін сипаттау; |
1) Функция түрлерін және берілу тәсілдерін ажыратады; |
Функция түрлері |
1) f(G(x) күрделі функциясын таба білу; |
1) Функциялардың композициясын құрайды; | |
Тригонометриялық функциялар | Тригонометриялық функциялар және олардың графигі |
1) Тригонометриялық функцияларды түсіндіру; |
1) Тригонометриялық функцияларды анықтайды; |
Кері тригонометриялық функциялар |
1) Кері тригонометриялық функцияларды түсіндіру; |
1) Арксинус, арккосинус, арктангенс, арккотангенс мәндерін анықтайды; | |
Тригонометриялық теңдеулер мен жүйелер |
1) Тригонометриялық теңдеулерді шешу; |
1) Тригонометриялық теңдеулерді шешуге арналған формулаларды атайды; | |
Тригонометриялық теңсіздіктер мен жүйелер | 1) Қарапайым тригонометриялық теңсіздіктерді және теңсіздіктер жүйесін шешу. |
1) Тригонометриялық теңсіздіктерді шешудің формулаларын атайды; | |
Дәреже мен түбірлер | Дәрежелік функция | 1) Алгебралық өрнектерді түрлендіру. |
1) n дәрежесінің түбірін және n дәрежесінің арифметикалық түбірін анықтауда сәйкестікті белгілейді; |
Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. | 1) Дәрежелік функцияның графигін құру |
1) График құру дағдыларын пысықтау үшін дәрежелік функцияның қасиеттерін пайдаланады; | |
Иррационал теңдеулер мен жүйелер | 1) Иррационал теңдеулер мен теңдеулер жүйесін шешу алгоритмін игеру. |
1) Иррационал теңдеу анықтамасының мазмұнын түсіндіреді және иррационал теңдеудің анықталу облысын табады; | |
Иррационалд теңсіздіктер мен жүйелер | 1) Иррационалд теңсіздіктер мен теңсіздіктер жүйелерін шешу алгоритмін игеру. |
1) Иррационал теңсіздіктердің анықталу облысын табады; | |
Көрсеткіштік және логарифмдік функция | Көрсеткіштік функция | 1) График бойынша көрсеткіштік функцияның қасиеттерін сипаттау. |
1) Көрсеткіштік функциясының анықтамасын түсіндіреді және оның графигін салады; |
Логарифмдік функция |
1) Логарифмі бар өрнектердің мәндерін есептеу. |
1) Санның логарифмін, ондық және натурал логарифмнің мәндерін анықтайды; | |
Көрсеткіштік, логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер | Көрсеткіштік теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер | 1) Көрсеткіштік теңдеулер, теңсіздіктер мен жүйелерді шешу. |
1) Көрсеткіштік теңдеуді шешу алгоритмін қолданады; |
Логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер | 1) Логарифмдік теңдеулерді, теңсіздіктер және жүйелерді шешу |
1) Логарифмдік теңдеуді шешу алгоритмін қолданады; | |
Функция шегі және шексіздік | Функцияның шегі | 1) Нүктедегі және аралықтағы функцияның шегін анықтау |
1) Функцияның шегін нүктеде, шексіздікте есептейді; |
Функцияның үзіліссіздігі және сан тізбегінің шегі | 1) Функция графигінің асимптоталарын салу |
1) Функцияның шексіздік қасиеттерін қолданады; | |
Туынды және оның қолданылуы | Туынды |
1) Функциялардың туындыларын есептеу; |
1) Анықтама бойынша функцияның туындысын табады; |
Туындыны қолдану |
1) Функцияларды монотондылыққа зерттеу; |
1) Алгоритм бойынша функцияның графигіне қатысты теңдеу құрайды; | |
Алғашқы функция және интеграл | Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. | 1) Алғашқы функция және анықталмаған интегралды табу |
1) Алғашқы функция және анықталмаған интеграл ұғымының мазмұнын ашады; |
Анықталған интеграл. |
1) Анықталған интегралды есептеу; |
1) Қисық трапецияның ауданын табу үшін Ньютон-Лейбниц формуласын қолданады; | |
Математикалық статистика және ықтималдықтар теориясы | Ықтималдық |
1) Комбинаторлық есептерді ықтимал нұсқаларды жүйелі түрде таңдау және көбейту ережесін қолдану арқылы шешу; |
1) Ньютон биномын (натурал көрсеткішпен) есептеу үшін қолданады; |
Математикалық статистика элементтері |
1) Дискретті кездейсоқ шаманың дисперсияның және математикалық күтілім арасындағы байланысты, орташа квадраттық ауытқуды түсіндіру; |
1) Дискретті кездейсоқ шама, дисперсия, математикалық күтілім және орташа квадраттық (стандартты) ауытқу арасындағы байланысты түсіндіреді, кездейсоқ шамаларды таңдама мәліметтері бойынша сипаттайды; | |
Кездейсоқ шамалар |
1) Дискретті, үздіксіз кездейсоқ |
1) Дискретті және үздіксіз кездейсоқ шамаларды салыстырады; | |
Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы | Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы |
1) Стереометрия аксиомалары және олардың салдарларын түсіндіру; |
1) Стереометрия аксиомаларының мазмұнын, олардың салдарларын түсіндіреді; |
Кеңістіктегі бұрыштар |
1) Кеңістіктегі екі түзу арасындағы бұрыш, түзу мен жазықтық арасындағы бұрыш ұғымын игеру; |
1) Кеңістіктегі перпендикулярдың, көлбеу және көлбеу проекцияның мағынасын ашады; | |
Тікбұрышты координаталар жүйесі және кеңістіктегі векторлар | Кеңістіктегі векторлар |
1) Вектордың анықтамасын және кеңістіктегі векторлармен амалдарды меңгеру; |
1) Жазықтықта және кеңістікте векторды бейнелейді, оны сипаттайды; |
Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі |
1) Векторлардың коллинеарлық және компланарлық шарттарын меңгеру; |
1) Кеңістіктегі векторлардың коллинеарлығы мен компланарлығын анықтайды; | |
Көпжақтар және айналу денелері | Көпжақтар |
1) Көпжақтар, дұрыс көпжақтар, призма, параллелепипед, куб, пирамида, қиық пирамида ұғымын игеру; |
1) Көпжақтар және олардың элементтері туралы түсінік береді; |
Призма және оның элементтері |
1) Призма мен оның элементтерінің анықтамасын меңгеру; | 1) Есептерді шығару кезінде призманың бүйір және толық бетінің ауданының формулаларын қолданады. | |
Пирамида және оның элементтері |
1) Пирамида, қиық пирамида және олардың элементтерінің анықтамасын меңгеру; | 1) Есептерді шешу кезінде пирамиданың және қиық пирамиданың бүйір және толық бетінің ауданы формулаларын қолданады. | |
Айналу денелері және оның элементтері | Цилиндр және оның элементтері |
1) Айналу денесінің түрлерін анықтау (цилиндр); |
1) Цилиндр және оның элементтерін анықтайды; |
Конус және оның элементтері. |
1) Айналу денесінің түрлерін анықтау (конус, қиық конус); |
1) Конус, қиық конус және олардың элементтерін анықтайды; | |
Сфера, шар және оның элементтері |
1) Айналу денесінің түрлерін (сфера, шар және олардың элементтері) анықтау; |
1) Сфера, шар және олардың элементтерін анықтайды; | |
Дене көлемі | Денелер көлемінің жалпы қасиеттері. Көпжақтардың көлемі | 1) Призма, пирамида және қиық пирамиданың көлемін анықтауды игеру. | 1) Призма, пирамида және қиық пирамиданың көлемін табу формуласын қолданады. |
Айналу денелерінің көлемі | 1) Цилиндр, конус, қиық конус, шардың көлемін анықтауды игеру. |
1) Цилиндр, конус, қиық конус, шардың көлемін табу формуласын қолданады; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 40-қосымша |
Техника-технологиялық бағыттың "Информатика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың "Информатика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. Оқу пәнін оқытудың мақсаты "Информатика " – білім алушылардың техника-технологиялық бағытта кәсіби салада заманауи ақпараттық технологиялар мен бағдарламаларды пайдалану дағдыларын қалыптастыру.
3. Оқу пәнін жүзеге асыру келесі міндеттерді қамтиды:
1) білім алушыларда ақпараттық процестердің қоғамдағы рөлі, салада ақпараттық технологияларды қолданудың техникалық мүмкіндіктері мен перспективалары туралы түсінік қалыптастыру;
2) білім алушыларға компьютердің негізгі принциптері туралы түсінік беру;
3) білім алушылардың технологиялық ойлауын қалыптастыру, шығармашылық қабілеттерін, есте сақтау, кеңістіктік қиялдау, қиялдау, қол моторикасын дамыту, білім алушылардың көзін жетілдіру.
4) талдау, абстракциялау, модельдеу және бағдарламалау арқылы білім алушыларды әртүрлі есептерді шығаруға үйрету;
5) білім алушылардың логикалық, алгоритмдік, сондай-ақ есептеуіш ойлауын дамыту, оның ішінде жалпылау және ұқсастық, есепті құрамдас бөліктерге бөлу және ортақ заңдылықтарды бөліп көрсету, тапсырмаларды шешудің тиімді және ұтымды жолдарын табу;
6) білім алушылар арасында ақпараттық мәдениетті қалыптастыру – жалпы қабылданған ережелерді сақтауға және жеке адамның және бүкіл қазақстандық қоғамның мүдделері үшін әрекет етуге;
7) пән аясында білім алушылардың академиялық тілді меңгеруіне және терминологиялық сөздік қорын байытуына ықпал ету;
8) білім алушыларда есептеу платформасы негізінде басқарылатын электрондық құрылғыларды әзірлеу, құрастыру және бағдарламалау принциптерімен және әдістерімен таныстыру;
9) заманауи бағдарламалау ортасында бағдарламалау дағдыларын дамыту;
10) практикалық қолдану арқылы білімді тереңдету, оқуға деген ынтасын арттыру;
11) ғылыми-техникалық әзірлемелерге қызығушылықты дамыту;
12) білім алушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту.
4. Оқу пәнінің мазмұны 7 бөлімнен тұрады:
1) денсаулық және қауіпсіздік;
2) аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету;
3) мәліметтерді ұсыну;
4) ақпараттық процестер мен жүйелер;
5) ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру;
6) қосымшаларды әзірлеу;
7) компьютерлік желілер және ақпараттық қауіпсіздік.
1 бөлім. "Денсаулық және қауіпсіздік" келесі тақырыптарлы қамтиды: Жұмыс орнының эргономикасы. Компьютерді пайдаланудың кемшіліктері Вирусқа қарсы қауіпсіздік. Интернеттегі қауіпсіздік және желідегі этикет.
2 бөлім. "Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету" келесі тақырыптарды қамтиды: Аппараттық қамтамасыз ету, мобильді құрылғылардың сипаты және сипаттамалары; Бағдарламалық қамтамасыз ету, виртуалды машиналар; Техника-технологиялық бағытта виртуалды машиналарды пайдалану мүмкіндігі; Техника-технологиялық бағыттағы бағдарламалық қамтамасыз ету мысалдары.
3 бөлім. "Деректерді көрсету" келесі тақырыптарды қамтиды: Сандық санау жүйелері; Сандарды бір санау жүйесінен екіншісіне түрлендіру; Логикалық амалдар мен өрнектер; Ақиқат кестесі және оны құру; Компьютерлік логика және логикалық схемалар элементтері; Ақпаратты кодтау.
4 бөлім. "Ақпараттық процестер мен жүйелер" келесі тақырыптарды қамтиды: Bigdata (bigdata) (үлкен деректер); Мәліметтер қорының негізгі түсініктері, реляциялық мәліметтер базасы, мәліметтер қорындағы бастапқы кілт; SQL деректер қорын әзірлеу: деректер типтері, бір кестелік және көп кестелік деректер қорлары; Формалар, есептер; Құрылымдық сұраныстар: конструкторлық режимде таңдаулы сұраныстарды құру, SQL, веб-беттерде мәліметтер қорымен байланыс; Техника-технологиялық бағытта деректер қорын құру және пайдалану мысалдары; Ақпараттық технологияның дамуындағы заманауи процестер, машиналық оқыту принциптері, нейрондық желілер; Жасанды интеллект, жасанды интеллект ауқымы; Техника-технологиялық бағытта жасанды интеллект қолдану мүмкіндіктері; Блокчейн технологиясы (блокчейн); Бұлтты технологиялар, мақсаты, классификациясы; Бұлтты технологиялар қызметтері, техника-технологиялық бағытта бұлтты технологияларды қолдану салалары; заттар интернеті, жұмыс принциптері, даму перспективалары; Қазақстандағы цифрландыру процесінің заманауи үрдістері, Қазақстанның техника-технологиялық бағытын цифрландыру; Электрондық цифрлық қолтаңба және сертификат, мақсаты, қолдану алгоритмі; электрондық үкімет порталы, электрондық үкімет порталында техникалық-технологиялық салада көрсетілетін қызмет түрлері; цифрлық сауаттылық. Ақпаратты құқықтық қорғау.
5 бөлім. "Ақпараттық объектілерді құру және түрлендір" келесі тақырыптарды қамтиды: Виртуалды және толықтырылған шындық, виртуалды шындықтағы адам; VR және AR технологияларын техника-технологиялық салада қолдану; 3D панораманы құру және (виртуалды саяхат); Техника -технологиялық бағыттағы 3D панорама; HTML құжаты , сайттың негізгі беті; Веб-сайт беттерін жобалау үшін каскадтық стиль кестелерін (CSS) пайдалану; Сайтты толтыру (контент), веб-беттегі мультимедиялық; техника-технологиялық салаға арналған шаблондар мен веб-сайт дизайны; Веб-сайтты жариялау және жылжыту.
6 бөлім. "Қосымшаларды әзірлеу" келесі тақырыптарды қамтиды: Қолдану функциялары мен процедуралары; Файлдармен, сызықтармен жұмыс істеу; сұрыптау әдістері; Графиктер бойынша іздеу алгоритмдерін; Мобильді қосымшалар; Мобильді қосымша интерфейсі, мобильді қосымша интерфейсіне қойылатын талаптар; Мобильді қосымшаларды құрастырушылар және мобильді қосымшаларды әзірлеу ортасы; Техника-технологиялық салада қолданылатын қосымшаларды әзірлеу; смарт үй, смарт үй құрылғыларын басқару бағдарламаларын әзірлеу; IT іске қосу. Техника-технологиялық стартапты қалай іске қосу керек; платформа Crowdfunding (краудфандинг), платформалар принципі; жобаны жылжыту және маркетинг.
7 бөлім. "Компьютерлік желілер және ақпараттық қауіпсіздік" келесі тақырыптарды қамтиды: Компьютерлік желілерді ұйымдастыру, желі компоненттері; IP мекенжайы, DNS, жеке виртуалды желілер; Ақпараттық қауіпсіздік, желіде жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары - парольдер, тіркелгілер, аутентификация, биометриялық аутентификация.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Барлығы | Сағат саны | |
Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім Денсаулық және қауіпсіздік. | |||
1.1. Эргономика және қауіпсіздік. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Жұмыс орнының эргономикасы. Компьютерді пайдаланудың жағымсыз жақтары. | |||
Тақырып 1.1.2. Вирусқа қарсы қауіпсіздік. Интернеттегі қауіпсіздік және желідегі этикет. | |||
2 бөлім Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету. | |||
2.1. Аппараттық құрал. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Аппараттық құрал. | |||
Тақырып 2.1.2 Мобильді құрылғылардың сипаты және сипаттамалары. | |||
2.2. Бағдарламалық қамтамасыз ету. | |||
Тақырып 2.1.3. Бағдарламалық қамтамасыз ету. | |||
Тақырып 2.1.4. Виртуалды машиналар. | |||
Тақырып 2.1.5. Техника-технологиялық бағытта виртуалды машиналарды қолдану мүмкіндіктері. | |||
Тақырып 2.1.6. Техника-технологиялық бағыттағы бағдарламалық қамтамасыз ету мысалдары. | |||
3 бөлім. Мәліметтерді ұсыну. | |||
3.1. Санау жүйелері. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Сандық санау жүйелері. | |||
Тақырып 3.1.2. Сандарды бір санау жүйесінен екінші санау жүйесіне ауыстыру. | |||
3.2. Компьютердің логикалық негіздері. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Логикалық амалдар мен өрнектер. | |||
Тақырып 3.2.2. Ақиқат кестесі және оны құру. | |||
Тақырып 3.2.3. Компьютерлік логиканың элементтері және логикалық схемалар. | |||
Тақырып 3.2.4. Ақпаратты кодтау. | |||
4 .өлім. Ақпараттық процестер мен жүйелер. | |||
4.1. Мәліметтер базасы. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Үлкен деректер (үлкен деректер). | |||
Тақырып 4.1.2. Мәліметтер қорының негізгі түсініктері. Реляциялық мәліметтер базасы. Мәліметтер қорындағы негізгі кілт. | |||
Тақырып 4.1.3. SQL деректер қорын әзірлеу: деректер типтері, бір кестелік және көп кестелік мәліметтер базасы. | |||
Тақырып 4.1.4. Пішіндер. Есептер. | |||
Тақырыпы 4.1.5. Құрылымдық сұраныстар: конструкторлық режимде таңдаулы сұраныстарды құру, SQL, веб-беттерде мәліметтер қорымен байланыс. | |||
Тақырып 4.1.6. Техника-технологиялық бағытта деректер қорын құру және пайдалану мысалдары. | |||
4.2. Ақпараттық процестер. | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Ақпараттық технологияның дамуындағы қазіргі заманғы процестер. Машиналық оқытудың принциптері. Нейрондық желілер. | |||
Тақырып 4.2.2. Жасанды интеллект. Жасанды интеллектіні қолдану саласы. | |||
Тақырып 4.2.3. Техника-технологиялық бағытта жасанды интеллектті қолдану мүмкіндіктері. | |||
Тақырып 4.2.4. Блокчейн технологиясы (блокчейн). | |||
Тақырыпы 4.2.5. Бұлтты технологиялар. Кездесу. Классификация. | |||
Тақырып 4.2.6. Бұлтты технология қызметтері. Техника-технологиялық бағытта бұлтты технологияларды қолдану салалары. | |||
Тақырып 4.2.7. Заттардың интернеті. Жұмыс принциптері, даму перспективалары. | |||
4.3. Қазақстандағы цифрландыру. | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Қазақстандағы цифрландыру процесінің заманауи тенденциялары. Қазақстанның техника-технологиялық бағытын цифрландыру. | |||
Тақырып 4.3.2. Электрондық цифрлық қолтаңба және сертификат. Мақсаты, қолдану алгоритмі. | |||
Тақырып 4.3.3. электрондық үкімет порталы. Электрондық үкімет порталында техника-технологиялық салада көрсетілетін қызмет түрлері. | |||
Тақырып 4.3.4. цифрлық сауаттылық. Ақпаратты құқықтық қорғау. | |||
5 бөлім. Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру. | |||
5.1. 3D модельдеу. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Виртуалды және толықтырылған шындық. Виртуалды шындықтағы адам. | |||
Тақырып 5.1.2. VR және AR технологияларын техника-технологиялық салада қолдану. | |||
Тақырып 5.1.3. 3D панорама жасау және (виртуалды саяхат). | |||
Тақырып 5.1.4. Техника-технологиялық бағыттағы 3D панорама. | |||
5.2. веб-дизайн. | + | + | + |
Тақырып 5.2.1. HTML құжаты. Сайттың басты беті. | |||
Тақырып 5.2.2. Веб-сайт беттерін стильдеу үшін каскадтық стиль кестелерін ( CSS) пайдалану. | |||
Тақырып 5.2.3. Сайтты толтыру (мазмұн). Веб-беттегі мультимедиа. | |||
Тақырып 5.2.4. Техника-технологиялық салаға арналған веб-сайт үлгілері мен дизайны. | |||
Тақырып 5.2.5. Веб-сайтты жариялау және жылжыту. | |||
6 бөлім. Қосымшаларды әзірлеу. | |||
6.1. Алгоритмдеу және бағдарламалау. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Қолдану функциялары мен процедуралары. | |||
Тақырып 6.1.2. Файлдармен жұмыс. Жолдар. | |||
Тақырып 6.1.3. Сұрыптау әдістері. | |||
Тақырып 6.1.4. Графикалық іздеу алгоритмдері. | |||
6.2. Мобильді қосымшалар. | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Мобильді қрсымшалар. | |||
Тақырып 6.2.2. Мобильді қосымша интерфейсі. Мобильді қосымшалардың интерфейсіне қойылатын талаптар. | |||
Тақырып 6.2.3. Мобильді осымшаларды құрастырушылар және мобильді қосымшаларды әзірлеу ортасы. | |||
Тақырып 6.2.4. Техника-технологиялық салада қолданылатын қосымшаларды әзірлеу. | |||
Тақырып 6.2.5. Ақылды үй, смарт үй құрылғыларын басқару бағдарламаларын әзірлеу. | |||
6.3. IT іске қосу. | + | + | + |
Тақырып 6.3.1. IT іске қосу. Техника-технологиялық стартапты қалай іске қосу керек. | |||
Тақырып 6.3.2. Краудфандинг платформасы (краудфандинг). Платформалардың принципі. | |||
Тақырып 6.3.3. Жобаны жылжыту және маркетинг. | |||
7 бөлім. Компьютерлік желілер және ақпараттық қауіпсіздік. | |||
7.1 Желі құрамдастары және қауіпсіздік. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Компьютерлік желілерді ұйымдастыру. Желі компоненттері. | |||
Тақырып 7.1.2. IP мекенжайы, DNS, жеке виртуалды желілер. | |||
Тақырып 7.1.3. Ақпараттық қауіпсіздік. Желінің қауіпсіздік шаралары – парольдер, тіркелгілер, аутентификация, биометриялық аутентификация. | |||
3 тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Денсаулық және қауіпсіздік | Эргономика және қауіпсіздік |
1) Әртүрлі электрондық құрылғылардың адам ағзасына әсерінен қорғау әдістерін қолдану; |
1) Әртүрлі электрондық құрылғылардың адам ағзасына әсерінен қорғау әдістерін тиімді пайдаланады; |
Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету | Аппараттық құрал |
1) Орталық өңдеу блогының құрамдас бөліктерінің функциялары мен жұмыс принципін білу; |
1) Процессордың жеке бөліктері ретінде функцияларды (басқару блогы), ALC (арифметикалық логикалық блок) және жады регистрін сипаттайды; |
Бағдарламалық қамтамасыз ету |
1) Виртуалды жадтың қолданылуын түсіндіру; |
1) Виртуалды машиналар қалай жұмыс істейтінін сипаттайды; | |
Мәліметтерді ұсыну | Санау жүйесі | 1) Сандарды бір санау жүйесінен екінші санау жүйесіне ауыстыру. | 1) Бүтін сандарды ондық жүйеден екілік, сегіздік, он алтылық және керісінше түрлендіреді. |
Компьютердің логикалық негіздері |
1) Компьютерлік логикалық схемаларда қолданылатын ЖӘНЕ, НЕМЕСЕ, КЕРІ негізгі элементтерін түсіну; |
1) Логикалық амалдарды (дизъюнкция, конъюнкция, инверсия) қолданады; | |
Ақпараттық процестер мен жүйелер | Мәліметтер қоры |
1) Мәліметтер қорының негізгі ұғымдарын сипаттау; |
1) "Реляциялық деректер қоры" түсінігін түсіндіреді; |
Ақпараттық процестер |
1) Техника-технологиялық салада жасанды интеллект саласында машиналық оқыту және блокчейн технологиясының қолданылуы мен жұмыс істеу принципін түсіндіру; |
1) Машиналық оқыту принциптерін, нейрондық желілерді (нейрондар мен синапстарды) түсіндіреді; | |
Қазақстандағы цифрландыру |
1) электрондық үкімет порталының функцияларын пайдалана отырып, Қазақстандағы цифрландырудың ағымдағы үрдістерін түсіндіру; |
1) Қазақстандағы цифрландыру үдерісіндегі ағымдағы үрдістерді талдайды; | |
Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру | 3D модельдеу | 1) Бірінші адамның көрінісі бар 3D панораманы (виртуалды тур) жасау. |
1) Виртуалды толықтырылған шындықтың адамның психикалық және физикалық денсаулығына әсерін түсіндіреді; |
Веб-бағдарламалау |
1) HTML тегтері арқылы веб-сайтты әзірлеу; | 1) HTML және CSS тегтерін пайдалана отырып, техника-технологиялық салаға арналған веб-сайтты жасайды. | |
Қосымшаларды әзірлеу | Алгоритмдеу және бағдарламалау | 1) Программалық кодты, функцияларды және процедураларды пайдаланып есепті шешу алгоритмін құру; |
1) Функциялар мен процедураларды пайдаланып программалау тілінде код жазады; |
Мобильді қосымшалар |
1) "Ақылды үй" жобасының сұрыптау алгоритмін құру; |
1) Конструкторда ыңғайлы мобильді қосымша интерфейсін жасайды; | |
Startup | 1) Startup тұжырымдамасын және краудфандинг платформасының қалай жұмыс істейтінін сипаттау. |
1) Startup тұжырымдамасын сипаттайды; | |
Компьютерлік желілер және ақпараттық қауіпсіздік | Желі құрамдастары және қауіпсіздік |
1) Желілік компоненттердің жұмысын сипаттау (желі түйіндері, маршрутизаторлар, коммутаторлар); |
1) IP (i-pi) тіркеуі мен қызметтерін және мекенжайды ұсынуды түсіндіреді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 41- қосымша |
Техника-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1 тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ тілі" пәнін оқытудың мақсаты – ана тілін қадірлейтін, қоғамдық мәнін түсінетін тұлға қалыптастыру, сондай-ақ қазақ әдеби тілі нормаларын сақтап, дұрыс қолдана білуге, еркін сөйлесуге және сауатты жазуға үйрету.
3. "Қазақ тілі" оқу пәнін оқытудың негізгі міндеттері:
1) қазақ тілін ана тілі ретінде тани отырып, өмірлік қажеттіліктерінде коммуникативтік әрекеттер түрінде (тыңдалым, оқылым, айтылым, жазылым) сауаттылықпен қолдану дағдыларын қалыптастырады;
2) білім алушылардың қазақ тілін күнделікті өмірде өзі еркімен қолданып жүрген қарым-қатынас құралынан енді оны тілдік заңдылықтар негізінде танып-білу дағдыларын қалыптастырады;
3) қазақ тілі жүйесін құраушы кіші жүйелерді, тіл бірліктерін және олардың табиғатын танып біледі;
4) тіл бірліктерінің қарым-қатынас құралы болу, ойды білдіру, таным құралы болу, ақпаратты сақтау құралы болу қасиеттерін функционалдық-коммуникативтік бағдарда танып біледі, соған лайықты машықтар мен дағдыларды қалыптастырады;
5) "Қазақ тілі" пәні бағдарламасы білім алушының тіл сауаттылығы мен сөйлеу сауаттылығын, сөз байлығын, басқалармен еркін қарым-қатынасқа түсу қабілетін дамытуды және ойлау қабілеті мен танымдық дағдыларын жетілдіруді көздейді.
Оқу бағдарламасының ерекшелігі – тек пәндік білімді қалыптастыруға ғана емес, сонымен қатар әртүрлі дағдыларды дамытуға ерекше көңіл бөлінеді.
Оқыту нәтижелері білім алушылардың бойында келесі негізгі құндылықтарды қалыптастыруға негізделген: патриотизм және азаматтық жауапкершілік, сыйластық, ынтымақтастық, еңбек пен шығармашылық, ашықтық, өмір бойы білім алу.
Оқу мақсаттары педагог пен білім алушыларға болашақ қадамдары жөнінде өзара ой бөлісуге, оларды жоспарлау мен бағалауға мүмкіндік беретін бірізділік пен сабақтастықты көрсететін 4 бөлімнен тұрады:
1) тыңдалым және айтылым;
2) оқылым;
3) жазылым;
4) әдеби тіл нормасы.
1 бөлім. "Тыңдалым және айтылым" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) болжау;
2) әртүрлі жанрдағы мәтіндерді талдау;
3) негізгі ойды анықтау;
4) тыңдалым материалы бойынша сұрақтар құрастыру және бағалау;
5) сөйлеу мәдениетін дамыту;
2 бөлім. "Оқылым" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) ақпаратты түсіну;
2) мәтіннің стильдік ерекшелігін тану;
3) мәтіннің жанрлық ерекшелігін ажырату;
4) мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау;
5) мәліметтерді өңдей білу;
6) әртүрлі ресурс көздерінен қажетті ақпарат алу.
3 бөлім. "Жазылым" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) әртүрлі ресурс көздерінен қажетті ақпарат алу;
2) жазба жұмыстарын әртүрлі формада ұсыну;
3) эссе жазу;
4) оқылым және тыңдалым материалдары негізінде жинақы мәтін жазу;
5) шығармашылық жұмыс;
6) мәтіндерді түзету және редакциялау.
4 бөлім. Әдеби тіл нормасы бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) орфография;
2) орфоэпия;
3) лексика;
4) грамматика;
5) пунктуация.
4. Қазақ тілі пәнінің үлгілік бағдарламасында 10 бөлім қарастырылған.
Олар: "Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Сөз мәдениеті", "Индустрияландыру: ұлттық өндіріс. Сөз мәдениеті", "Адамзат дамуының жаһандық мәселелері. Тілдік жүйе және норма", "Адам өмірін сақтау. Тілдік жүйе және норма", "Сәулет өнері. Тілдік жүйе және норма", "Қазақстан бүгінгі әлемде: Қазақстанның өткені мен келешегі", "Экология: ядролық және мұнай өндірістері", "Қазіргі қоғам: миграция және зияткерлік миграция", "Әлемді өзгерткен өнертабыстар", "Туризм: экотуризм".
Мазмұны:
1) тыңдалым және айтылым: мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру, тиісті ақпаратты анықтай білу, мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс, интервью, пікірталас, мақала, бейнебаян) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау, тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ғаламдық (отандық) мәселелермен байланыстыра білу, салыстыру, мәтінде көтерілген мәселені, автор позициясын (қоғамдық-саяси, ғылыми) талдай отырып, негізгі ойды анықтау, мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, талқылау сұрақтарын құрастыру және сыни тұрғыда бағалау, коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлеу, тыңдаушыларға ықпал ете білу, шешен сөйлеу; сөйлеу тілінің лексикалық, фонетикалық-морфологиялық, синтаксистік ерекшеліктерін ажыратып, орынды қолдану;
2) оқылым: әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау, таза ғылыми және публицистикалық стильдерін тілдік құралдар арқылы тану (терминдер, ұғымдар, шартты белгілер, синтаксистік құрылымы), әртүрлі стильдегі мәтіндердің жанрлық ерекшеліктерін таба білу, ауызекі сөйлеудің стильдік бедерін дұрыс қолдану, публицистикалық шығарма тілінің стильдік бедерін дұрыс қолдана білу, ресми іс-қағаздары тілінің сөз бедерін дұрыс қолдана білу, көркем әдебиет тілінің сөз бедерін дұрыс қолдана білу, әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, автор көзқарасын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау (фонетикалық деңгей, лексикалық деңгей, морфологиялық деңгей, синтаксистік деңгей негізінде), мәтіндегі негізгі ойды анықтау, берілген мәліметтер мен пікірлерді өңдеу және толықтыру, белгілі бір мақсат үшін оқылым стратегияларын жүйелі қолдана білу, Бұқаралық ақпарат құралдары (БАҚ), энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми еңбектерден деректерді ала білу, сілтеме жасау, дәйексөз келтіру жолдарын білу;
3) жазылым: жоспар түрлерін құру (күрделі, тезистік, тірек-схема түріндегі жоспар), ауызекі сөйлеу стилінде әлеуметтік жағдайларға сай мәтін құрастыру, ресми қарым-қатынас аясында ресми құжат түрлерін жазу: сенімхат, кепілхат, өтінім, тапсырыс, келісімшарт, еңбек шарты, шарт, еңбек келісімі, мәтіндер құрастыру, ғылыми стильдің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып, баяндама, мақала, лекция, баяндама тезистері, аннотация, түйіндеме, рецензия, мәтіндер құрастыру, публицистикалық стильдің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып, мақала, репортаж, сұхбат, ақпарат, информациялық хабар, очерк, памфлет жазу, көркем әдебиет стилінің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып мәтіндер құрастыру (таңдау бойынша), мәтін құрылымын сақтай отырып, әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазу, өзіндік тұжырым жасау, көтерілген мәселе бойынша академиялық тұрғыдан эссе жаза білу, мәселенің артықшылықтары мен кемшіліктерін талдап жазу, оқылым және тыңдалым материалдары бойынша түртіп жазудың (конспектілеудің) әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі ақпаратты іріктеу, әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, әңгіме, естелік, шығарма) ұсына білу, жазба жұмысын абзац пен бөліктерге бөлу, ойын (ақпарат, идея) дұрыс жүйелеп, логикалық және стильдік түзетулер енгізу, редакциялау;
4) әдеби тіл нормалары: мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді қазіргі орфографиялық нормаға сай жазу, сөздерді фонетикалық принцип негізінде жазу, сөздерді морфологиялық-фонематикалық принцип негізінде жазу, сөздерді тарихи-дәстүрлік принцип негізінде жазу, сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану, әлеуметтік-саяси шешендік қатынас аясында сөз әдебі мен сөйлеу мәнерін дұрыс қолдану, мәтін нормаларын сақтап жазу (мәтін құрылымы, абзац, мәтін бөліктері, тақырып), мәтін және мәтін үзінділері деңгейінде тыныс белгілерін қолдана білу.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2 тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Сөз мәдениеті. | |||
1.1. Қоғамдық құндылық. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Қоғам құндылығы – халықтың тілі, мәдениеті, салт-дәстүрі. Орфографиялық норма. Сөйлеу тілі. | |||
Тақырып 1.1.2. Ұлттық руханиятымыздың өзегі – тіл. Әдеби тіл. Дауысты дыбыстардың жазылуы. | |||
1.2. Қазақ халқының мәдениеті. | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Қазақ халқының салт-дәстүрлері. Әдеби тіл. Дауыссыз дыбыстардың жазылуы. | |||
Тақырып 1.2.2. Қолөнер – сырлы өнер. Тоқыма өнері. Бірге және бөлек жазылатын сөздер. | |||
Тақырып 1.2.3. Қазақ киносы – қазақ тарихы. Дефис арқылы жазылатын сөздер. Бас әріппен жазылатын сөздер. Тасымал. | |||
Тақырып 1.2.4. Қазақ театр өнерінің тарихы. Ауызекі сөйлеу стилі. Шылау және одағай сөздердің жазылуы. | |||
Тақырып 1.2.5. Сөйлеу шеберлігі және тіл мәдениеті. Қосымшалардың жазылуы. | |||
2 бөлім. Индустрияландыру: ұлттық өндіріс. Сөз мәдениеті. | |||
2.1. Теміржол қызметі. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Түрксіб теміржолы. Сөз дәлдігі. | |||
Тақырып 2.1.2. Тұлпар-Тальго. | |||
Тақырып 2.1.3. Алматы метросы. | |||
2.2 Қазақстан индустриясы. | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Қара көмір. Мыс кендері. Сөз дәлдігі. | |||
Тақырып 2.2.2. Мұнай индустриясы. Сөз дәлдігі. | |||
Тақырып 2.2.3. Әлемнің ірі индустриялық алпауыттары Қазақстанда. | |||
3 бөлім. Адамзат дамуының жаһандық мәселелері. Тілдік жүйе және норма. | |||
3.1 Жаһандық құзыреттер. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Ұлттық мәдениеттің жаһандану үрдісі. Тілдік норма. Ғылыми стиль. | |||
Тақырып 3.1.2. Экономикалық жаһандану. Сөзжасамдық тәсілдер . | |||
Тақырып 3.1.3. Аумақтық жаһандану. Сөзжасамның аналитикалық тәсілі. | |||
Тақырып 3.1.4. Ақпараттық- коммуникациялық жаһандану. Сөзжасамның лексика-семантикалық тәсілі. | |||
Тақырып 3.1.5. Адамзат дамуының жаһандық мәселелері. Әдеби тілдің сөзжасамдық нормалары. | |||
4 бөлім. Адам өмірін сақтау. Тілдік жүйе және норма. | |||
4.1 Қоғамның байлығы – адам. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Адам өмірін қорғау – басты міндет. Сөз тазалығы. | |||
Тақырып 4.1.2. Адамның денсаулығы – қоғам байлығы. Тіркестердің мағыналық байланысы. | |||
4.2 Қоршаған орта мен спорттың адам өміріне әсері. | |||
Тақырып 4.2.1. Адам өмірі және қоршаған орта. Сөйлем мүшелерінің орын тәртібі. Көркем әдебиет стилі. | |||
Тақырып 4.2.2. Спорттың адам өміріне пайдасы. Мәтіндегі сөйлемдердің орын тәртібі. | |||
5 бөлім. Сәулет өнері. Тілдік жүйе және норма. | |||
5.1. Қазақстан сәулет өнерінің дамуы. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Таңғажайып сәулет өнері. Тілдік жүйе және норма. Сөйлем және мәтін деңгейінде қойылатын тыныс белгілер .Үтір . | |||
Тақырып 5.1.2. Киіз үй – ғажап сәулет туындысы. Тырнақша. | |||
Тақырып 5.1.3. Дизайн өнерінің даму тарихы. Жақша. Нүктелі үтір. | |||
Тақырып 5.1.4. Қазақстан сәулет өнерінің көне ескерткіштері. Сызықша. Бастауыш пен баяндауыштың арасына қойылатын сызықша. | |||
Тақырып 5.1.5. Қазақтың танымал сәулетшілері. Ғылыми әдебиет тілінің сөз бедері. | |||
Тақырып 5.1.6. Заманауи сәулет туындылары | |||
6 бөлім. Қазақстан бүгінгі әлемде: Қазақстанның өткені мен келешегі. Шешендік сөздер. | |||
6.1. Уақыт өлшемі. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Ұлт тарихындағы кеңістік пен уақыт. Ғылыми стиль. | |||
Тақырып 6.1.2. Тіл – тарихтың айнасы. Әліпби. | |||
6.2. Қазақстанның талантты ұландары. | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Ел іші – өнер кеніші. Шешендік өнер негіздері. | |||
Тақырып 6.2.2. Қазақстанның алғашқы кәсіби суретшілері. Шешендік өнер тарихы. | |||
Тақырып 6.2.3. Сәндік өнер. Тоқыма дизайны. Ғылыми стиль. | |||
7 бөлім. Экология: ядролық және мұнай өндірістері. | |||
7.1 Экологиялық сауат. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Әлемдік экология мәселелері. Арал теңізінің экологиясы.Айтыс. | |||
Тақырып 7.1.2. Семей полигоны. Ядролық өндіріс – табиғатқа төнген қауіп. Сыни пікір. | |||
Тақырып 7.1.3. Атом өнеркәсібі. Сыни пікірдің өзіндік ерекшелігі. | |||
Тақырып 7.1.4. Мұнай өндірісі: пайдасы мен зияны. Мұнай қалдықтарының экологияға әсері. Дәйексөзге сілтеме жасау және пайдаланылған әдебиеттерді рәсімдеу талаптары. | |||
8 бөлім. Қазіргі қоғам: миграция және зияткерлік миграция. | |||
8.1. Миграцияның қоғамдық ортаға әсері. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Миграция – әлеуметтік құбылыс. Сөзталас. | |||
Тақырып 8.1.2. Әлем және Қазақстандағы миграция. Шешендік толғау. | |||
Тақырып 8.1.3. Зияткерлік миграция: пайдасы мен қаупі. Ресми ісқағаздары стилі мен оның тілдік ерекшеліктері. | |||
9 бөлім. Әлемді өзгерткен өнертабыстар. | |||
9.1. Өнерлі өрге жүзер. | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Әлемді өзгерткен ұлы жаңалықтар. Публицистикалық стильдің тілдік ерекшеліктері. | |||
Тақырып 9.1.2. Әлемді таңғалдырған өнертапқыш балалар. Рецензия. | |||
10 бөлім. Туризм: экотуризм. | |||
10.1. Туризмнің дамуының қоғамға пайдасы. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Туризм саласы: өткені мен бүгіні. Әңгіме және дөңгелек үстел. | |||
Тақырып 10.1.2. Экотуризмнің ерекшеліктері. Ой айқындылығы. Сөз дәлдігі. | |||
Тақырып 10.1.3. Қазақстандағы экотуризм. Пікірталас мәдениетіндегі сөз қолданыстар. | |||
11 бөлім. Цифрлық технологиялардың бүгіні мен болашағы. | + | + | + |
Тақырып 11.1.1. Сандық технология дегеніміз не? | |||
Тақырып 11.1.2. "Цифрлық Қазақстан". | |||
Тақырып 11.1.3. Цифрлық технологиялардың бүгіні мен болашағы. | |||
Тақырып 11.1.4. Ғылыми-техникалық прогресс. Жасанды интеллект. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Сөз мәдениеті | Қоғамдық құндылық |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру; |
1) Мәтіндерді оқып, болжам жасайды, негізгі ойды анықтайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені (қоғамдық- саяси) талдай отырып, негізі ойды анықтау және ғаламдық мәселелермен байланыстыру; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені талдайды, анықтайды; | ||
Қазақ халқының мәдениеті |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу; |
1) Көпшілік алдында сөйлеу әдебін сақтай отырып дұрыс сөйлей алады; | |
1) Ғылыми-көпшілік стильді тілдік құралдар арқылы тану (терминдер, тілдік оралымдар, өзге стиль элементтері). |
1) Ғылыми-көпшілік стильдің ерекшеліктерін, қолданылуын ажыратады; | ||
1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану. |
1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктерін: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолданады; | ||
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселеге баға беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей білу. |
1) Оқыған мәтін мазмұнын оқиға желісі арқылы ары қарай жалғастыра алады; | ||
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселеге баға беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей білу. |
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтайды; | ||
Индустрияландыру: ұлттық өндіріс. Сөз мәдениеті | Теміржол қызметі |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастыру және бағалау; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге сұрақтар құрастырады және бағалайды; | ||
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді талдау, негізгі үрдістерді анықтау; |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі (мәліметтерді талдайды; | ||
Қазақстан индустриясы |
1) Белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп, талғаммен қолдана білу; |
1) Белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп, талғаммен қолдана біледі; | |
1) Көпшілікке арналған дәрістің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Көпшілікке арналған дәрістің құрылымы мен рәсімделуін біледі; | ||
1) Мәтін құрылымын сақтай отырып, әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазу. |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырады; | ||
Адамзат дамуының жаһандық мәселелер. | Жаһандық құзыреттер |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (интервью) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
1) Көпшілікке арналған интервью құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Көпшілікке арналған интервью құрылымы мен рәсімделуін біледі; | ||
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу; |
1) коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтап сөйлей алады; | ||
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтап сөйлей алады; | ||
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс-қағаздар, публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау. |
1) Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдайды; | ||
Адам өмірін сақтау. Тілдік жүйе және тілдік норма | Қоғамның байлығы – адам |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (пікірталас) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастыру және бағалау; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастырады және бағалайды; | ||
Қоршаған орта мен спорттың адам өміріне әсері |
1) Көпшілікке арналған очерктің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Көпшілікке арналған очерктің құрылымы мен рәсімделуін біледі; | |
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми ісқағаздар, публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау. |
1) Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдайды; | ||
Сәулет өнері. Тілдік жүйе және норма | Қазақстан сәулет өнерінің дамуы |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (мақала) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлей біледі; | ||
1) Көпшілікке арналған мақаланың құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау. | 1) Көпшілікке арналған мақаланың құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдайды. | ||
1) Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу (аргументативті эссе); |
1) Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазады; | ||
1) Бұқаралық ақпарат құралдары (БАҚ), энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми еңбектерден деректерді ала білу, сілтеме жасау жолдарын білу; |
1) Бұқаралық ақпарат құралдары (БАҚ), энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми еңбектерден деректерді ала біледі, сілтеме жасау жолдарын біледі; | ||
1) Оқылым және тыңдалым материалдары бойынша түртіп жазудың (конспектілеудің) әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі ақпаратты іріктеу; |
1) Түртіп жазудың әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі ақпаратты іріктейді; | ||
Қазақстан бүгінгі әлемде: Қазақстанның өткені мен келешегі | Уақыт өлшемі |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені (қоғамдық-саяси, ғылыми) талдай отырып, негізі ойды анықтау және ғаламдық мәселелермен салыстыру; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені талдайды; | ||
Қазақстанның талантты ұландары |
1) Таза ғылыми стильді тілдік құралдар арқылы тану (терминдер, ұғымдар, шартты белгілер, синтаксистік құрылымы); |
1) Ғылыми стильді тілдік құралдар арқылы таниды; | |
1) Таза ғылыми стильдегі тезис, аннотацияның құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми стильдегі тезис, аннотацияның құрылымы мен рәсімделуін біледі; | ||
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау; |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі мәліметтерді салыстырып талдайды; | ||
Экология: ядролық және мұнай өндірістері | Экологиялық сауат |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, талқылау сұрақтарын құрастыру және сыни тұрғыда бағалау; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге талқылау сұрақтарын құрастырады; | ||
1) Таза ғылыми стильдегі дәрістің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми стильдегі дәрістің құрылымы мен рәсімделуін біледі; | ||
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс-қағаздар, публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі) мәтіндердің тақырыбын, автор көзқарасын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау; |
1) Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, автор көзқарасын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдайды; | ||
Қазіргі қоғам: миграция және зияткерлік миграция | Миграцияның қоғамдық ортаға әсері |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (интервью, мақала) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, талқылау сұрақтарын құрастыру және сыни тұрғыда бағалау; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге талқылау сұрақтарын құрастырады және сыни тұрғыда бағалайды; | ||
1) коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлеу, тыңдаушыларға ықпал ете білу, шешен сөйлеу; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлей біледі; | ||
Әлемді өзгерткен өнертабыстар | Өнерлі өрге жүзер |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтай біледі; |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (бейнебаян) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдайды; | ||
Туризм: экотуризм | Туризмнің дамуының қоғамға пайдасы |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (пікірталас) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдайды; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлеу, тыңдаушыларға ықпал ете білу, шешен сөйлеу; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлей біледі; | ||
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау; |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі мәліметтерді салыстырып талдайды; | ||
Цифрлық технологиялардың бүгіні мен болашағы |
Сандық технология дегеніміз не? | 1) Ғылыми-көпшілік субстильдің әртүрлі типтері мен жанрларының мәтіндерін жазу (мақала, эссенің әртүрлі түрлері, эссе, конспект). |
1) Ғылыми-публицистикалық әдебиеттерден алынған мәліметтерді салыстырады; |
1) Әртүрлі көздерден ақпаратты алу және синтездеу, әртүрлі көзқарастарды салыстыру. |
1) Тыңдалған материалдың сенімділігі, ақпараттың өзектілігі бойынша бағасын береді; | ||
1) Әртүрлі эссе түрлерін, соның ішінде сыни, ғылыми және публицистикалық әдебиеттерді талдай отырып, автормен келіспейтініңізді/келіспегеніңізді білдіріп, дәлелдеу. |
1) Эссенің әр түрін жазады. | ||
1) Әртүрлі көздерден ақпаратты алу және синтездеу, әртүрлі көзқарастарды салыстыру. |
1) Түрлі көздерден ақпарат алады; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 42-қосымша |
Техника-технологиялық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Техникалық-технологиялық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ әдебиеті" оқу бағдарламасының мақсаты: білім алушыларды креативті ойлауға бағыттау. Техника-технологиялық бағытта жазылған ақын-жазушылардың шығармаларының өзектілігін айқындап, ойларын ауызша еркін жеткізуіне және жаза білуіне қолдау көрсету, дәлелдер келтіру, салыстыру және анализ жасау, бағалау дағдыларын қалыптастыру. Білім алушылар әдеби жанрларға эксперимент жасау арқылы драмалық шығарманы проза тілімен, прозаны поэзия тілімен жазу тәсілдерін меңгере алады.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың сауаттылығын, олардың әдеби және эстетикалық талғамдары мен сезімдерін дамыту, ойлау қабілеттері мен танымдық және коммуникативтік дағдыларын қалыптастыру;
2) мәдениетаралық қарым-қатынастағы рөлін, қазақ халқының қалыптасқан тарихын әдебиеттің ғасырлар бойы жасаған өнердің бір түрі, тіл өнері арқылы бағалауды жетілдіру;
3) қазақ әдебиетінің құндылық ретіндегі болмысын, ұлттық мәдениеттегі маңызды орнын құрметтеуге, бағалауға баулу;
4) түрлі жағдайларға бейімделе білу және өздігінен шешім қабылдау дағдыларын қалыптастырады;
5) заманауи, ғылыми және қоғамдық дамуға сәйкес жазба және ауызекі сөйлеу дағдыларын дамыту және дүниетанымын жетілдіру.
4. Пәннің мазмұны келесі бөлімдерден тұрады: "түсіну және жауап беру", "анализ және интерпретация", "бағалау және салыстыру". Бағдарламаның бұл бөлімі пән бойынша күтілетін нәтижелерден тұрады.
1 бөлім. "Түсіну және жауап беру" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) көркем шығарма мазмұны мен пішіні;
2) әдеби шығарманың тұжырымдамасы;
3) көркем шығармадағы образ;
4) шығарма үзінділерімен жұмыс;
5) қазақ әдебиетіндегі ұлттық құндылықтардың әлемдегі орнын білу.
2 бөлім. "Анализ және интерпретация" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) әдеби шығарманың композициясы;
2) автор бейнесі;
3) көркем шығарманың тілі;
4) шығармашылық жұмыс;
5) қазақ және әлем әдебиетіндегі құндылықтар.
3 бөлім. "Бағалау және салыстыру" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) тарихи және көркемдік құндылығы;
2) заманауилығы мен жаңашылдығы;
3) әдеби эссе;
4) әдеби сын.
1) түсіну және жауап беру: әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну, әдеби шығарманың жанрлық ерекшелігін өзге жанрлармен салыстыра отырып талдау, көркем шығармадағы кейіпкерлер жүйесін жинақтау мен даралау арқылы өмір шындығын көрсету, көркем шығармалардан алған үзінділерді, қанатты сөздер мен дәйексөздерді шығармашылық жұмыстарда қолдану, ұлттық құндылықтардың маңыздылығын ғаламдық тақырыптағы контекстермен байланыстыру;
2) анализ және интерпретация: әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау, шығармадағы авторлық идеяның өмір шындығымен байланысы, шығарма идеясы мен көркемдегіш құралдардың байланысын ашу, әдеби туындыдағы көтерілген мәселелерге өзіндік көзқарас тұрғысынан шығармашылық жұмыс жазу, әлем және қазақ әдебиетіндегі ортақ құндылықтардың үндестігін талдау;
3) бағалау және салыстыру: шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау, көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырып бағалау, шығарманы көркемдік-эстетикалық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу, шығарманы идеялық жағынан мазмұндас туындылармен салыстыра отырып, әдеби сын жазу.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | |||
1 бөлім. Қалың елім, қазағым | + | + | + | |
1. | 1-тақырып. Абай шығармашылығы. "Сегіз аяқ" өлеңі | |||
2. | 2-тақырып. Абай "Қалың елім, қазағым, қайран жұртым", "Жүректе қайрат болмаса" өлеңдері | |||
3. | 3-тақырып. А.Құнанбаевтың он жетінші қарасөзі, отыз үшінші қарасөзі, отыз жетінші қарасөзі | |||
4. | 4-тақырып. "Масғұт" поэмасы | |||
2 бөлім. Қазақтың Қанышы | + | + | + | |
5. | 5-тақырып. М.Сәрсеке "Қаныш Сәтбаев" роман-эссе | |||
6. | 6-тақырып. М.Сәрсеке "Қаныш Сәтбаев", І бөлім. "Кенжетай" | |||
7. | 7-тақырып. М.Сәрсекенің "Қаныш Сәтбаев" роман эссесінің ІІ бөлімі. "Үлкен Жезқазған" | |||
8. | 8-тақырып. М.Сәрсекенің "Қаныш Сәтбаев" роман эссесінің ІІІ бөлімі. "Бәрі де майдан үшін" | |||
3 бөлім. Парасат пайымы | + | + | + | |
9. | 9-тақырып. Т. Жароков "Қырда туған құрыш" поэмасы | |||
10. | 10-тақырып. Т. Сұлтанбеков "Көшпелі алтын" ғылыми фантастикалық әңгімесі | |||
11. | 11-тақырып. Оразақын Асқар "Шетте жүрген бауырларға" өлеңі | |||
4 бөлім. Тарих тағылымы | + | + | + | |
12. | 12-тақырып. С. Сейфуллиннің шығармалары. "Жер қазғандар" повесі | |||
13. | 13-тақырып. Ш. Мұртаза. "Бесеудің хаты" драмасы | |||
14. | 13-тақырып. Ж.Бөдеш "Жалғыз" поэмасы | |||
5 бөлім. Кеңістік пен уақыт | + | + | + | |
15. | 14-тақырып. І.Жансүгіров "Түрксіб" драмасы | |||
16. | 15-тақырып. Ж.Әбдірашев "Дала, сенің ұлыңмын" өлеңі | |||
6 бөлім. Заман шындығы | + | + | + | |
17. | 16-тақырып. Б.Мұқай "Өмірзая" романы | |||
18. | 17-тақырып. Б. Жақып "Жан дауысы" поэмасы | |||
7 бөлім. Ғасырлық туынды | + | + | + | |
19. | 18-тақырып. М. Әуезов "Абай жолы" роман-эпопеясы 1, 2-том | |||
20. | 19-тақырып. М. Әуезов "Абай жолы" роман-эпопеясы 3, 4-том | |||
8 бөлім. Табиғат және адам | + | + | + | |
21. | 20-тақырып. Қ. Мырзалиев "Қызыл кітап" поэмасы | |||
22. | 21-тақырып. С. Балғабаев "Тойдан қайтқан қазақтар" комедиялық драмасы | |||
23. | 23-тақырып. Ә. Нұрпейісов "Соңғы парыз" роман-дилогиясы | |||
9 бөлім. Өндіріс игілігі | + | + | + | |
24. | 24-тақырып. Ғ. Мүсіреповтің шығармашылығы | |||
25. | 25-тақырып. Ғ. Мүсірепов "Оянған өлке" романы | |||
26. | 26-тақырып. Ғ. Мұстафиннің өмірі мен шығармалары | |||
27. | 27-тақырып. Ғ. Мұстафин "Қарағанды" романы | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Қалың елім, қазағым | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшелігін талдайды; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, өзіндік баға береді; | |
Қазақтың Қанышы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын талдайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
Парасат пайымы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын талдайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
Тарих тағылымы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
Кеңістік пен уақыт | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; | |
Зобалаң заман шындығы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; | |
Ғасырлық туынды | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; | |
Табиғат және адам | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру | 1) Көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырып бағалау. | 1) Көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырады, сыни баға береді. | |
Өндіріс игілігі | Түсіну және жауап беру |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру | 1) Көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырып бағалау. | 1) Көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырады, сыни баға береді. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 43 - қосымша |
Техника-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1 тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәнінің оқу мақсаты – қазақ тілі мен әдебиетін кіріктіріп оқыту негізінде білім алушылардың тілдік дағдыларын жетілдіру, тіл нормаларын сақтап, еркін сөйлеу және сауатты жазу дағдыларын дамыту, мемлекеттік тілге құрметпен қарауын қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушының мемлекеттік тілге деген құрмет сезімін қазақ халқының мәдениетімен танысу арқылы тәрбиелеу;
2) адамзаттық ойдағыдай кірігу үшін қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде оқыту;
3) қазақ тілі мен әдебиеті пәніне құндылық ретінде қарауды қалыптастыру;
4) коммуникативтік оқыту негізінде барлық сөйлеу әрекетінің түрлерін әлеуметтік ортада қолдану дағдыларын дамыту;
5) қазақ әдебиетінің стилистикалық және жанрлық ерекшеліктерін тану негізінде шығармашылық тұрғыда жұмыс істеу, сын тұрғысынан ойлау дағдыларын дамыту;
6) көпмәдени ортада лингвистикалық қажеттілікті іске асыруға дайын жеке тұлғаны тәрбиелеу;
7) білім деңгейі жоғары, ой-өрісі дамыған тұлғаны қалыптастыру.
4. Жалпы орта білім беру деңгейіндегі "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша білім алушылардың білім, білік және дағдыға қойылатын талаптары СEFR -Шет тілін меңгерудің жалпы еуропалық құзыреті деңгейлерін (B2-С1) негізге ала отырып айқындалған.
Пәннің мазмұны келесі бөлімдерден тұрады: "Еңбек нарығы және сұраныс", "Отандық өнеркәсіп өнімі Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті", "Ұлттық экологиялық мәдениет", "Мұхит – тіршілік мекені", "Ұлттық таным және мерекелер", "Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда", "Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне", "Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар", "Әлеуметтік теңсіздік: адам құқықтары және көмек", "Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы", "Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік", "Қоғам және заң", "Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік", "Экология. Мұнай және атомдық индустрия", "Тіл. Өнер. Әдебиет", "Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі", "Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі", "Ұлттық театр – өнер ордасы", "Туризм: Экотуризм", "Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі", "Жастар мәселесінің түйіткілдері", "Жастар мәселесінің түйіткілдері", "Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты", "Толеранттылық – ел бірлігі", "Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік", "Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші".
Мазмұны:
1) тыңдалым: мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тыңдалған мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды түртіп жазу және ақпараттарды жүйелеу, оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында және мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіну, көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау, мәтін бойынша автор позициясын және көтерілген мәселеге қарым-қатынасын, тыңдаушыға ықпал ету тәсілін талдай отырып, негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселе бойынша әртүрлі дереккөздерден алынған мәтіндерді тыңдау және салыстыру, өз ойын логикалық дұрыс, аргументті және айқын жеткізу;
2) айтылым: ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану, ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монолог пен диалогті үйлестіре қолдану, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушылармен қарым-қатынас орнату, сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану, кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау, көпшілік алдында сөз сөйлеуде маңызды орын алатын тілдік (вербалдық) және бейвербалдық элементтерді қолданып, сенімді және еркін сөйлеу, әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау;
3) оқылым: мәтіннен детальді ақпараттарды, факті мен көзқарасты, астарлы ойды анықтау, ақпараттың оқырманға әсерін және автор позициясын талқылау, ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (мақала, аннотация, үндеу, очерк, дәріс, баспасөз парағы) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау, әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру, ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндер (мақала, аннотация, үндеу, очерк, дәріс, баспасөз парағы) бойынша салыстырмалы (құрылымы, қызметі, мақсатты аудиториясы, оқырманға әсері) талдау жасау, қосымша ғылыми-анықтамалық ақпарат көздерінен алынған материалдар негізінде мәтін мазмұнына сыни тұрғыдан талдау жасау, мәтінді негізгі мәселеге баға бере отырып, өзіндік көзқарасын жүйелі, дәлелді жеткізу;
4) жазылым: ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала, аннотация, баспасөз парағы, тезис, үндеу жазу, қажетті ақпараттарды орынды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу ("келісу, келіспеу" эссесі, дискуссивті эссе, аргументативті эссе), шығармашылық жазба жұмыстарында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолданып жазу, тақырып бойынша мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді жинақтау, дереккөздерге сілтеме көрсетіп таныстыру (тірек-схема, менталды карта, презентация), кәсіби және публицистикалық бағыттағы мәтіндердегі басты лексикалық бірліктерді нақтылап, мәтіннің ақпараттық-маңызды фрагменттерін анықтап, (компрессия) жинақы мәтін құрастыру, мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазу; мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана білу;
5) тілдік бағдар: сөз таптары, ғылыми және кәсіби мәтіндер құрауда грамматикалық омонимдерді ажырата танып, ауызша және жазбаша дұрыс қолдану, сын есім сөздердің синонимдік қатарын стильдік ерекшеліктеріне сәйкес қолдану, мәтін құрауда сан есімнің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай қолдану, есімдіктердің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай қолдану, мәтіндерден көсемше оралымды сөйлемдерді анықтап, оларды ауызша және жазбаша мәтіндер құрауда орынды қолдану, үстеудің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай орынды қолдану, мәтін құрауда шылаудың мағыналық түрлерін стильдік қызметіне сай орынды қолдану, сөйлем, оқшау сөздердің қызметін білу, айқындауыш мүшелер (қосалқы, қосарлы, оңашаланған) жасалу жолдарын білу, жазба жұмыстарында орынды қолдану.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Еңбек нарығы және сұраныс | |||
1.1. Қазақстандағы еңбек нарығы | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Қазақстандағы еңбек нарығы: сұраныс пен ұсыныс | |||
Тақырып 1.1.2. Іскерлік әлемі. Келіссөз жүргізу әдебі | |||
Тақырып 1.1.3. Әлеуметтік сұраныс және отандық өнім | |||
1.2. Еңбек ер атандырады | |||
Тақырып 1.2.1. Балғабек Қыдырбекұлы – танымал жазушы. Еңбек ер атандырады. | |||
Тақырып 1.2.2. Нәтиже сабақ. Ел болашағы - білікті маман қолында (конференция сабақ). | |||
2 бөлім. Отандық өнеркәсіп өнімі | |||
2.1. Отандық өнімді пайдаланамыз | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Отандық өнімді пайдаланамыз | |||
Тақырып 2.1.2. Орталық Қазақстан – кенді аймақ | |||
Тақырып 2.1.3. Қарағанды – кеншілер қаласы. Ғабиден Мұстафин. "Қарағанды" романынан үзінді | |||
Тақырып 2.1.4. Нәтиже сабақ. Жарнама жасау. (сынақ сабақ) | |||
3 бөлім. Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті | |||
3.1. Қазақ киносы | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Қазақ киносының атасы | |||
Тақырып 3.1.2. Қазақстанның мәдени өмірі | |||
3.2. Қазақ театры | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Театр фестивальдары | |||
Тақырып 3.2.2. Дулат Исабеков "Әпке" шығармасы | |||
Тақырып 3.2.3. Нәтиже сабақ. "Қазақ киносының қазіргі келбеті" эссе жазу. | |||
4 бөлім. Ұлттық экологиялық мәдениет | |||
4.1. Ұлттық экология | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Ұлттық экология бастаулары | |||
Тақырып 4.1.2. Қадыр Мырза Әлі – философ ақын. "Аралым..." өлеңі | |||
4.2. Экологиялық мәдениет | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Экологиялық мәдениет және тыйым сөздер | |||
Тақырып 4.2.2. Экология және кәсіби маман мәдениеті | |||
Тақырып 4.2.3. Нәтиже сабақ. "Қазіргі экологияның өзекті мәселелері" (диспут сабақ) | |||
5 бөлім. Мұхит – тіршілік мекені | |||
5.1. Мұхит әлемі | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Мұхиттағы жануарлар әлемі. Мұхиттағы өсімдік әлемі | |||
5.2. Мұхиттағы экологиялық проблемалар | + | + | + |
Тақырып 5.2.1. Мұхит және экологиялық проблемалар | |||
Тақырып 5.2.2. Әбдіжәміл Нұрпейісов. "Қан мен тер" романы | |||
Тақырып 5.2.3. Нәтиже сабақ." Адамзат тағдырының жыршысы" (талқылау сабағы) | |||
6 бөлім. Ұлттық таным және мерекелер | |||
6.1. Ұлттық мерекелер | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Ұлттық мерекелер. Айт қабыл болсын! | |||
Тақырып 6.1.2. Жүсіпбек Аймауытов. "Әнші" әңгімесі. | |||
Тақырып 6.1.3. Нәтиже сабақ. "Қазақстандағы діни мерекелер". Интервью алу. | |||
7 бөлім. Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда | |||
7.1. Сауда тарихы | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Сауда тарихы. Ұлы Жібек жолы – сауда мәдениетінің өркендеу биігі | |||
Тақырып 7.1.2. Екіжақты келісімді сауда | |||
7.2. Сауда мәдениеті | + | + | + |
Тақырып 7.2.1. Сауда мәдениеті және тұтынушы құқығы | |||
Тақырып 7.2.2. Ыбырай Алтынсарин. "Дүние қалай етсең, табылады?" | |||
Тақырып 7.2.3. Нәтиже сабақ. "Ұлы Жібек жолы тарихы" Саяхат сабақ. | |||
8 бөлім. Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне | |||
8.1. Қазақстандағы бұқаралық ақпарат құралдары | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Радиоарналарды тыңдаймын | |||
Тақырып 8.1.2. Қазақтың тұңғыш журналист қыздары | |||
Тақырып 8.1.3. Қазақтың тұңғыш дикторы. | |||
8.2. Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік саясат | + | + | + |
Тақырып 8.2.1. Отбасы және гендерлік саясат | |||
Тақырып 8.2.2. Телефон – байланыс құралы | |||
Тақырып 8.2.3. Нәтиже сабақ. "Гендерлік саясат – мемлекет пен қоғам ісі" аргументативті эссе жазу. | |||
9 бөлім. Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар | |||
9.1. Қауіпті қалдықтар | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Тұрмыстық қалдықтар | |||
Тақырып 9.1.2. Өндірістік қалдықтар. Қауіпті қалдықтар | |||
9.2. Жер тағдыры - ел тағдыры | + | + | + |
Тақырып 9.2.1. Қайнар Олжай. "Жер мен аспан арасындағы дастан" | |||
Тақырып 9.2.2. Думан Рамазан. "Соңғы дем" әңгімесі. | |||
Тақырып 9.2.3. Нәтиже сабақ. "Жер тағдыры – ел тағдыры. Шағын мақала жазу. | |||
10 бөлім. Әлеуметтік теңсіздік: адам құқықтары және көмек | |||
10.1. Әлеуметтік теңсіздік | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Қоғамдағы әлеуметтік теңсіздіктің жіктелуі. Әлеуметтік теңсіздік және әлеуметтік топтар | |||
Тақырып 10.1.2. Жұмыссыздық және әлеуметтік теңсіздік | |||
10.2. Әлеуметтік теңсіздік тудыратын факторлар | + | + | + |
Тақырып 10.2.1. Ұлықбек Есдәулет – ақын, қайраткер. "Қара пима" поэмасы | |||
Тақырып 10.2.2. "Қара пима" – трагедиялық шығарма. | |||
Тақырып 10.2.3. Нәтиже сабақ. "Әлеуметтік теңсіздік тудыратын факторлар". Пікірталас-полилог ұйымдастыру. | |||
11 бөлім. Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы | |||
11.1. Зиянды әдеттер | + | + | + |
Тақырып 11.1.1. Нашақорлық – қоғамдық дерт. | |||
Тақырып 11.1.2. Темекі тарту – зиянды әдет. | |||
11.2. Салауатты өмір салты | + | + | + |
Тақырып 11.2.1. Бердібек Соқпақбаев. "Он алты жасар чемпион" (әңгіме) | |||
Тақырып 11.2.2. Саламатты өмір салтын ұстанамын. | |||
Тақырып 11.2.3. Нәтиже сабақ. "Дұрыс тамақтану – денсаулық кепілі". Аргументативті эссе. | |||
12 бөлім. Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік | |||
12.1. Сандық технология | + | + | + |
Тақырып 12.1.1. Сандық технология. Сандық теңсіздік. Электронды үкімет | |||
12.2. Интернеттің пайдасы мен зияны | + | + | + |
Тақырып 12.2.1. Мұхтар Шахановтың "Компьютербасты жарты адамдар" романындағы адам концепциясы | |||
Тақырып 12.2.2. "Өркениеттің адасуы" (романнан үзінді). | |||
Тақырып 12.2.3. Нәтиже сабақ. "Интернет кітапты алмастыра ала ма?" Дебат-сабақ. | |||
13 бөлім. Қоғам және заң | + | + | + |
13.1. Ата Заң | |||
Тақырып 13.1.1. "Тәртіпке бағынған ел құл болмайды" | |||
Тақырып 13.1.2. Ата Заң | |||
Тақырып 13.1.3. Ермек Өтетілеуұлы "Ата Заң " өлеңі | |||
13.2. Құқықбұзушылық және қылмыс | + | + | + |
Тақырып 13.2.1. Құқықбұзушылық, қылмыс жақсылыққа апармайды | |||
Тақырып 13.2.2. Тәртіпсіздік неден басталады? | |||
Тақырып 13.2.3. Нәтиже сабақ. "Заңды білу – заман талабы". Конференция сабақ. | |||
14 бөлім. Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік | |||
14.1. Әлеуметтік теңсіздік | + | + | + |
Тақырып 14.1.1. Әлеуметтік мәселе туралы не білесің? Лексика-грамматикалық омонимдер | |||
Тақырып 14.1.2. Отбасы – құндылық | |||
14.2. Қоғамның әлеуметтік құрылымы | + | + | + |
Тақырып14.2.1. Қоғамның әлеуметтік құрылымы | |||
Тақырып 14.2.2. Ерболат Әбікенұлы. "Пәтер іздеп жүр едік" әңгімесі | |||
Тақырып 14.2.3. Нәтиже сабақ. "Жігітті намыс өлтірер..." сұхбат сабақ. | |||
15 бөлім. Экология. Мұнай және атомдық индустрия | |||
15.1. Қазақстандағы мұнай өндірісі | + | + | + |
Тақырып 15.1.1. Табиғатты аяла | |||
Тақырып 15.1.2. "Жасыл ел" бағдарламасына қатысамын | |||
Тақырып 15.1.3. Мұнай – еліміздің шикізат байлығы | |||
Тақырып 15.1.4. Гүлжауһар Сейітжан. "Қара алтыны халқымның..." | |||
15.2. Қазақстандағы атом өнеркәсібі | |||
Тақырып 15.2.1. Атомдық индустрияның болашағы | |||
Тақырып 15.2.2. Туған өлкенің экологиясы. | |||
Тақырып 15.2.3. Нәтиже сабақ. "Қазақстандағы атом өнеркәсібі" пікірталас ұйымдастыру | |||
16 бөлім. Тіл. Өнер. Әдебиет. | |||
16.1. Өнер алды – қызыл тіл | + | + | + |
Тақырып 16.1.1. Екі тілді білген – екі адам | |||
Тақырып 16.1.2. Қазақ тілі – қандай тіл? | |||
Тақырып 16.1.3. Шешендік сөз өнері | |||
16.2. Әдебиет – өнер айнасы | + | + | + |
Тақырып 16.2.1. Қазақ поэзиясының сұлу сарайы. Ілияс Жансүгіров | |||
Тақырып 16.2.2. Ілияс Жансүгіров. "Күй" поэмасы (үзінді) | |||
Тақырып 16.2.3. Нәтиже сабақ. "Мен қазақ тілін үйреніп жүрмін" эссе жазу. | |||
17 бөлім. Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі | |||
17.1. Жұмыссыздық мәселесі | + | + | + |
Тақырып 17.1.1. Жұмыс және табыс. Жұмыс табу – мәселе. Сан есім | |||
Тақырып 17.1.2. Қоғамның әлеуметтік құрылымы | |||
Тақырып 17.1.3. Кедейлік неден туады? | |||
17.2. Еңбек етсең ерінбей | + | + | + |
Тақырып 17.2.1. Ыбырай Алтынсарин. "Атымтай Жомарт" әңгімесі | |||
Тақырып 17.2.2. Қазіргі заманның атымтайлары. | |||
Тақырып 17.2.3. Нәтиже сабақ. "Жұмыссыздық - әлеуметтік мәселеле". Рөлдік ойын | |||
18 бөлім. Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі | |||
18.1. Тәуелсіздік тарихы | + | + | + |
Тақырып 18.1.1. Ұлы даланың жеті қыры | |||
Тақырып 18.1.2. Атқа міну мәдениеті. Заманауи ат спорты | |||
Тақырып 18.1.3. Құсбегілік – ұлттық өнер | |||
18.2. Тәуелсіз ел келешегі | + | + | + |
Тақырып 18.2.1. Дүкенбай Досжан. "Төрт патшаны көрген кейуана" (хикаят). | |||
Тақырып 18.2.2. Нәтиже сабақ. "Жаңа Қазақстанның келешегі". Пікір алмасу. | |||
19 бөлім. Ұлттық театр – өнер ордасы | |||
19.1. Сахна –өмір айнасы | + | + | + |
Тақырып 19.1.1. Қазақ театрының қайнары. Көсемше | |||
Тақырып 19.1.2. Сахна – өмір айнасы | |||
Тақырып 19.1.3. Ұлттық өнердің тарландары | |||
Тақырып 19.1.4. Сәбит Оразбай. "Өмірдің өзі – театр" (үзінді) | |||
Тақырып 19.1.5. Нәтиже сабақ. "Өзің кездескің келетін театр тарланы". Шағын әңгіме құрастыру. | |||
20 бөлім. Туризм: Экотуризм | |||
20.1. Туризм | + | + | + |
Тақырып 20.1.1. Туризм тарихын білесің ба? Туризмнің түрі көп... Көсемше | |||
20.2. Қазақстандағы экотуризм | + | + | + |
Тақырып 20.2.1. Қазақстандағы экотуризмнің дамуы. Ойталқы | |||
Тақырып 20.2.2. Сені экстремалды туризм қызықтыра ма? | |||
Тақырып 20.2.3. Сәкен Сейфуллин. "Көкшетау" поэмасы | |||
Тақырып 20.2.4. Ілияс Жансүгіров. "Жетісу" суреттері. | |||
Тақырып 20.2.5. Нәтиже сабақ. "Қазақстанда экотуризм саласының даму мүмкіндіктері". Аргументативті эссе жазу. | |||
21 бөлім. Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі | |||
21.1. Отбасы құрылымы | + | + | + |
Тақырып 21.1.1. Әкеге қарап ұл өсер... Үстеудің мағыналық түрлері | |||
Тақырып 21.1.2. Асыл текті аналар | |||
21.2. Қазақ отбасыларындағы гендерлік мәселелер | + | + | + |
Тақырып 21.2.1. Гендер және тіл | |||
Тақырып 21.2.2. Қазақ отбасындағы гендерлік ерекшеліктер | |||
Тақырып 21.2.3. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы, 1-кітап. Қайтқанда | |||
Тақырып 21.2.4. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы, 2-кітап. Тайғақта. | |||
Тақырып 21.2.5. Нәтиже сабақ. "Атасын сыйлаған абыройға бөленер". Эссе жазу. | |||
22 бөлім. Жастар мәселесінің түйіткілдері | |||
22.1. Ел болашағы - жастар | + | + | + |
Тақырып 22.1.1. Ел болашағы. Шылаулар және мағыналық түрлері | |||
Тақырып 22.1.2. Талаптыға нұр жауар. Наноспутник жасаған жас ғалымдар. Септеулік шылаулар | |||
22.2. Жастар мәселесінің түйіткілдері. | + | + | + |
Тақырып 22.2.1. Жастар мәселесінің түйіткілдері. Демеулік шылаулар. | |||
Тақырып 22.2.2. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" (романнан үзінді), 3-кітап | |||
Тақырып 22.2.3. Нәтиже сабақ. "Бүгінгі жастарға сенуге бола ма?" презентация дайындау | |||
23 бөлім. Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты | |||
23.1. Жаһандық миграция | + | + | + |
Тақырып 23.1.1. "Жаһандық миграция" деген не? | |||
Тақырып 23.1.2. Иммиграция – үздіксіз процесс | |||
23.2. Қазақ халқының көші-қон тарихы | + | + | + |
Тақырып 23.2.1. Көші-қон тарихы | |||
Тақырып 23.2.2. Қабдеш Жұмаділов – қаламгер | |||
Тақырып 23.2.3. "Қаздар қайтып барады" повесі. | |||
Тақырып 23.2.4. Нәтиже сабақ. "Жаһандық миграция жағдайы". Баспасөз конференция сабағы. | |||
24 бөлім. Толеранттылық - ел бірлігі | |||
24.1. Толеранттылық – бейбітшілік кепілі | + | + | + |
Тақырып 24.1.1. Толеранттылық – бейбітшілік кепілі. Оқшау сөздер | |||
Тақырып 24.1.2. Береке басы бірлікте. Ел бірлігін сақтау – бабалар аманаты | |||
Тақырып 24.1.3. Сайын Мұратбеков – шығармашыл тұлға | |||
Тақырып 24.1.4. Сайын Мұратбеков. "Телі өскен ұл" повесі. | |||
Тақырып 24.1.5. Нәтиже сабақ. "Қазақстан – біздің ортақ үйіміз". Фотоколлаж дайындау. | |||
25 бөлім. Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік | |||
25.1. Отан қорғау - парыз | + | + | + |
Тақырып 25.1.1. Ұлттық қауіпсіздік қызметкері болғым келеді | |||
Тақырып 25.1.2. Отан қорғау – парызым | |||
Тақырып 25.1.3. Сағадат Нұрмағамбетов – халық қаһарманы | |||
25.2. Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігі | + | + | + |
Тақырып 25.2.1. Білім – мемлекеттің қауіпсіздігі | |||
Тақырып 25.2.2.Тыныштық – елге аманат | |||
Тақырып 25.2.3. Несіпбек Айтұлы. "Бәйтерек" поэмасы. | |||
Тақырып 25.2.4. Нәтиже сабақ. "Ұлт қауіпсіздігі – ұрпаққа қызмет". Диспут сабақ. | |||
26 бөлім. Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші | |||
26.1. Бос уақытты жоспарлау | + | + | + |
Тақырып 26.1.1. Бос уақытты жоспарлау. Уақыт – сыншы. Айқындауыш | |||
Тақырып 26.1.2. Демалыс мәдениеті | |||
Тақырып 26.1.3. Мұқағали Мақатаев. "Сағатым қайда, сағатым?" өлеңі. | |||
Тақырып 26.1.4. Нәтиже сабақ. "Бос уақыт". Ойкөкпар. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Еңбек нарығы және сұраныс | Қазақстандағы еңбек нарығы | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасап, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
Еңбек ер атандырады | 1) Стильдер ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазу. |
1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазады; | |
Отандық өнеркәсіп өнімі | Отандық өнімді пайдаланамыз | 1) Мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді тірек-схема, менталды карта, презентация түрінде ұсыну. |
1) Тақырып бойынша мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді жинақтап тірек-схема, менталды карта, жарнама, презентация қорғайды; |
Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті | Қазақ киносы | 1) Автордың көзқарасын (негізгі ойын) негіздейтін аргументтерді талдай отырып, астарлы ойды анықтау. Көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолдану. |
1) Драмалық шығарманы тыңдайды; |
Қазақ театры | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрау, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыға әсер ету. |
1) Мәтін мазмұны бойынша монолог және диалог құрастырады; | |
Ұлттық экологиялық мәдениет | Ұлттық экология | 1) Поэзиялық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1) Мәтіннің негізгі идеясын (ақпараттарды) қысқаша түртіп жазады (конспектілейді), жазбаға сүйеніп мәтін мазмұнын түсіндіреді; |
Экологиялық мәдениет | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрау. |
1) Сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданады; | |
Мұхит – тіршілік мекені | Мұхит әлемі | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қысқаша түртіп жазу (конспектілеу), жазбаға сүйеніп мәтін мазмұнын түсіндіру. |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (баспасөз парағы) құрылымы мен рәсімделуін, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін біледі; |
Мұхиттағы экологиялық проблемалар | 1) Мәтін ішіндегі күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Ұлттық таным және мерекелер | Ұлттық мерекелер | 1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1) Шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда | Сауда тарихы | 1) Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында қолданылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіндіреді. |
1) Қолданылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын талдайды; |
Сауда мәдениеті | 1) Мәтіндегі бөлімдердің, абзацтардың орналасу тәртібін, ақпараттың тақырыппен байланысын анықтау. |
1) Бөлімдердің, абзацтардың орналасу тәртібін, ақпараттың тақырыппен байланысын анықтайды, оған түсініктеме береді; | |
Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне | Қазақстандағы бұқаралық ақпарат құралдары | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік саясат | 1) Мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды анықтай отырып, факті мен көзқарасты ажырату, мәтін идеясымен байланысын анықтау. |
1) Негізгі және қосымша ақпараттарды анықтай отырып, факті мен көзқарасты ажыратады, мәтін идеясымен байланысын анықтайды; | |
Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар | Қауіпті қалдықтар | 1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1) Прозалық шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Жер тағдыры - ел тағдыры | 1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазу. |
1) Деректі ақпаратты толық анықтап, негізгі ойға өз көзқарасын білдіреді және оны бағалайды; | |
Әлеуметтік теңсіздік: адам құқықтары және көмек | Әлеуметтік теңсіздік | 1) Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында қолданылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын ажырату. |
1) Мәтіннен автордың көзқарасын (негізгі ойын) негіздейтін аргументтерді талдай отырып, астарлы ойды анықтайды; |
Әлеуметтік теңсіздік тудыратын факторлар | 1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселені талдау және кейіпкерлерді шынайы өмірмен салыстырып бағалау. |
1) ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрайды, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыға әсер етеді; | |
Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы | Зиянды әдеттер | 1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1) Шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Салауатты өмір салты | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік | Сандық технология | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру. |
1) Мәтін бойынша болжам жасайды, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
Интернеттің пайдасы мен зияны | 1) Пікірталастың "пікірталас -монолог", "пікірталас-диалог", "пікірталас-полилог" түрлерінде сенімді және еркін сөйлеу. |
1) Пікірталастың түрлері бойынша сенімді және еркін сөйлеу; | |
Қоғам және заң | Ата Заң | 1) Драмалық, прозалық, поэзиялық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1) Драмалық, прозалық, поэзиялық шығарманы тыңдайды, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Құқықбұзушылық және қылмыс | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1) Күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік | Әлеуметтік теңсіздік | 1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру. |
1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселені анықтайды және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырады; |
Қоғамның әлеуметтік құрылымы | 1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау. |
1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты анықтайды, қолданылу мақсатын талдайды; | |
Экология. Мұнай және атомдық индустрия | Қазақстандағы мұнай өндірісі | 1) Мәтін бойынша автор позициясын және көтерілген мәселеге қарым-қатынасын, тыңдаушыға ықпал ету тәсілін талдай отырып, негізгі ойды анықтау. |
1) Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында және мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіндіреді; |
Қазақстандағы атом өнеркәсібі | 1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау. |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдерді ажыратады, ауызша мәтін құрауда дұрыс қолданады; | |
Тіл. Өнер. Әдебиет. | Өнер алды – қызыл тіл | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау. |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қысқаша жазады (конспектілейді); |
Әдебиет – өнер айнасы | 1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1) Мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтайды; | |
Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі | Жұмыссыздық мәселесі | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қысқаша түртіп жазу (конспектілеу) және берілген ақпараттарды жүйелеу. |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қанықтайды, қысқаша түртіп жазды (конспектілейді); |
Еңбек етсең ерінбей | 1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (үндеу) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау. |
1) Берілген мәтіннің стилін анықтап, құрылымы мен рәсімделуін нақтылайды; | |
Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі | Тәуелсіздік тарихы | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау, негізгі ойды анықтау. |
1) Көркем шығарманы тыңдайды, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасайды; |
Тәуелсіз ел келешегі | 1) Ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монолог пен диалог құрастыру, көпшілік алдында сөз сөйлеуде сенімді және еркін сөйлеу. |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монолог пен диалог құрастырады; | |
Ұлттық театр – өнер ордасы | Сахна –өмір айнасы | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Туризм: Экотуризм | Туризм | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Қазақстандағы экотуризм | 1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану. |
1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолданады; | |
Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі | Отбасы құрылымы | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Қазақ отбасыларындағы гендерлік мәселелер | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелеу. |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелейді; | |
Жастар мәселесінің түйіткілдері | Ел болашағы - жастар | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау. |
1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттайды; |
Жастар мәселесінің түйіткілдері. | 1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтап, көтерілген мәселеге баға беру, өзіндік көзқарасын жүйелі, дәлелді жеткізу. |
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтап, көтерілген мәселеге баға береді, өзіндік көзқарасын жүйелі, дәлелді жеткізеді; | |
Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты | Жаһандық миграция | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелеу. |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелейді; |
Қазақ халқының көші-қон тарихы | 1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау. |
1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтап, олардың қолданылу мақсатын талдайды; | |
Толеранттылық – ел бірлігі | Толеранттылық – бейбітшілік кепілі | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау. |
1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасайды; |
Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік | 25.1 Отан қорғау - парыз | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігі | 1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру. |
1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға береді және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырады; | |
Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші | Бос уақытты жоспарлау | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтай біледі; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 44- қосымша |
Техникалық-технологиялық бағыттың "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Техникалық-технологиялық бағыттың "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс тілі" оқу пәнін оқытудың мақсаты - білім алушылардың құзыреттілігін (тілдік, лингвистикалық, коммуникативтік, мәдениеттану) дамыту, дүниетанымын қалыптастыру, оның көркемдік-эстетикалық дамуын, түрлі әлеуметтік-мәдени, әлеуметтік-экономикалық, әлеуметтік-құқықтық, ғылыми-техникалық, оқу-кәсіптік ақпараттарды салаларында пайдалану мүмкіндігіне; әлемдік білім беру кеңістігін дамыту жолдарын бағдарлауға көмектесу болып табылады.
"Орыс тілі" пәні әртүрлі деңгейдегі құралдарды пайдалану нормаларын ескере отырып, тіл туралы қалыптасқан білім негізінде сөйлеу қызметінің барлық түрлері (тыңдалым, айтылым, оқылым және жазылым) бойынша білім алушылардың функционалдық/оқу сауаттылығын жетілдіру, олардың кәсіби және қарым-қатынастың өзге де салаларында тиімді сөйлеу қызметін жандандыру арқылы шығармашылық белсенді тұлға болып дамуына ықпал ету.
Пәнді оқыту барсында қазіргі заманғы орыс әдеби тілі, оның қазіргі заманғы полиэтникалық және көптілді Қазақстан жағдайында нақты жұмыс істеуі қарастырылады.
3. Оқу пәнін іске асыру келесі міндеттерді қарастырады:
1) орыс тілі туралы білімді пайдалану, әдеби тіл нормаларын (орфоэпиялық, орфографиялық, лексикалық және грамматикалық) және әртүрлі деңгейдегі кәсіби, басқа салалардағы және коммуникациялық процестерде ауызша және жазбаша тілде сөйлеу этикеті ережелерін сақтау;
2) ақпаратты алудың ақпараттық іздеу, алу және түрлендіру дағдыларын жетілдіру;
3) сөздік қорын байыту және академиялық тілдің қолданылатын грамматикалық құралдарының шеңберін кеңейту;
4) сыни ойлау дағдыларын жетілдіру: алынған ақпаратты талдау, синтездеу, бағалау, түсіндіру;
5) коммуникативтік міндеттерге байланысты оқытудың әртүрлі түрлерін пайдалану;
6) тыңдау және сөйлеу дағдыларын жетілдіру;
7) көпшілік алдында сөйлеудің әртүрлі жанрларында монологиялық сөз құра білу, қарым-қатынас жағдайына сәйкес нормативтілік тұрғыдан тілдік құралдарды сыни тұрғыдан бағалау және таңдау қабілеттерін жетілдіру;
8) мәселені шешу жолдарын ұсына отырып, табысты диалогтік қарым-қатынас жасау, түрлі салаларда және коммуникативтік жағдайларда пікірталас жүргізу дағдыларын жетілдіру;
9) әр түрлі жанрдағы мәтіндерді жасау кезінде стилистикалық сауаттылықты жетілдіру; жеке авторлық стильді қалыптастыру; мәтінді түзету және редакциялау мүмкіндігін; жеке авторлық стильді қалыптастыру;
10) орыс тілінің ұлттық-мәдени ерекшелігі, орыс, қазақ және басқа да халықтардың мәдениеті туралы түсініктерді кеңейту;
11) тілге қарым-қатынас құралы, білім көзі, рухани-адамгершілік құндылық ретінде, қоғамда табысты әлеуметтенуге ықпал ететін тілдік капитал ретінде саналы қатынасты тәрбиелеу.
Грамматикалық материал сөйлеу тақырыптары аясында оқытылады. Тілді оқыту басқа пәндермен интеграция арқылы, әр түрлі пәндік салалардағы мәтіндерді қолдану, академиялық тілді дамыту арқылы жүзеге асырылады.
4. Оқу пәнінің мазмұны 4 бөлімнен тұрады:
1) тыңдалым және айтылым;
2) оқылым;
3) жазылым;
4) сөйлеу нормаларын сақтау.
Тыңдалым және айтылым: мәтіннің негізгі және егжей-тегжейлі ақпаратын түсіну; факт пен пікірдің айырмашылығы; автордың позициясына сыни көзқарас білдіру; вербалды емес қарым-қатынас құралдарын ескере отырып, негізгі ойды анықтау; мәтін авторының мақсаты мен ұстанымына сүйене отырып, негізгі ойды анықтау; мәтінде көтерілген мәселе бойынша мазмұнды болжау; пікірталасқа қатысу, өз ұстанымын дәлелдеу, мәселені шешудің әртүрлі жолдарын ұсыну; кеңейтілген монолог құру (берілген тақырып бойынша пайымдау, сендіру), қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени және оқу-ғылыми салалар шегінде кемінде 3 микротақырыпты қамту; тыңдалған материалды ақпараттың дұрыстығы, өзектілігі тұрғысынан бағалау, өз пікірін білдіру.
Оқылым: әр түрлі мәтіндердің негізгі, егжей-тегжейлі, жасырын ақпаратын түсіну, авторлық позицияны сыни бағалау; мәтінде қамтылған ақпараттың басқа көздерден алынған ақпарат/жеке тәжірибемен байланысы барын; мәтіннің негізгі ойының берілуіндегі ескертпелер, иллюстрациялар, субтитрлер, түс, қаріптердің әртүрлілігін, дыбыс пен графикалық кескіндерін, гиперсілтемелердің рөлін анықтау; мәтіндегі арнайы лексика, аббревиатура, перифраза, тұспалдау, эвфемизмдер және басқа да мәнерлілік құралдарының қолданылуын түсіну; әр түрлі жанрдағы мәтіндердің типтерін, белгілері мен тілдік ерекшеліктерін, ғылыми-танымал ішкі стильдегі мәтіндердің ерекшеліктерін (эссе, очерк, мақала), публицистикалық стильді (ескерту, пресс-релиз, жол очерктері) анықтау; оқылған мәтін бойынша зерттеу үшін сұрақтар мен идеяларды тұжырымдау; оқылған мәтінге байланысты сканерлеу және егжей-тегжейлі оқу әдістерін қолдану оқырман өзіне қоятын коммуникативті міндеттерді қарастыру; әртүрлі көздерден ақпаратты алу және синтездеу, әртүрлі көзқарастарды салыстыру; тақырыпты, негізгі ойды, проблеманы, мақсатты, мақсатты аудиторияны, автордың ұстанымын ескере отырып, мәтіндердің стилистикалық ерекшеліктерін (композициялық, тілдік және жанрлық) салыстыру; сөйлемнің, абзацтың мазмұнын түсіндіру, оны тақырыппен, негізгі идеямен, авторлық позициямен байланыстыру.
Жазылым: жоспардың әртүрлі түрлерін, оның ішінде атаулы және сұраулы түрлерін құрастыру; тыңдалған, оқылған және аудиовизуалды материалдың мазмұнын баяндау, негізгі ойды сақтай отырып, бастапқы материалды парафразалау; ақпаратты график, кесте, диаграмма, схема, инфографика, оның ішінде ақпараттық коммуникативті технологиялар (АКТ) көмегімен ұсыну; ғылыми-танымал ішкі стильдің мәтіндерін (эссе, мақала), публицистикалық стиль (ескерту, пресс-релиз, жол нобайы) жасау; мақсат, мақсатты аудиторияны және сөйлеу жағдайын ескере отырып, эссенің әртүрлі түрлерін, оның ішінде сыни эссе жазу, ғылыми және публицистикалық әдебиеттерді талдау, автормен келісімін/келіспеушілігін білдіру және негіздеу; оқырманға әсер ету құралдарын пайдалана отырып, әртүрлі жанрдағы мәтін-сипаттамалар мен мәтіндер-әңгімелер жазу; мақсат, мақсатты аудиторияны, жағдайды ескере отырып, мәтіндегі барлық кемшіліктерді түзету және редакциялау қарым-қатынас және оқырманға әсер ету.
Сөйлеу нормаларын сақтау: орфографиялық нормаларды сақтау; қарым-қатынастың мақсаты мен жағдайына сәйкес ресми іскерлік стильдің, публицистикалық және ғылыми стильдердің, стилистикалық фигуралардың лексикасын қолдану; сөзжасамдық және морфологиялық (абстрактілі семантика етістіктерін, қазіргі заманның жетілмеген етістіктерін қолдану) нормаларды сақтау; қарапайым, қарапайым күрделі және күрделі сөйлемдерде тыныс белгілерін қолдану.
5. Оқу пәнінің мазмұны 3 бөлімнен тұрады: "Мәтінді түсіну және жауап беру", "Мәтінді талдау және түсіндіру", "Бағалау және салыстырмалы талдау".
6. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
7. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағаттан (4-5 кредит) тұрады.
8. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырып атаулары | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Раздел 1. Толерантность и диалог межнациональных культур. | |||
1.1.Толерантность и диалог. Лексика и культура речи | + | + | + |
Тема 1.1.1. Диалог культур в Казахстане. Формирование пространства в диалоге культур. Собственная модель единства и согласия между этносами Казахстана. Фразеологизмы. Риторические фигуры | |||
Тема 1.1.2. Что такое толерантность. Толерантность и интолерантность. Виды интолерантности. Общественно-политическая лексика. Стилистические фигуры. | |||
Тема 1.1.3. Толерантность в современном мире. Лексика публицистического стиля. Жанры публицистического стиля. | |||
Тема 1.1.4. Толерантная личность. Толерантность – цивилизованная норма жизни. Использование стилистических фигур в речи | |||
Раздел 2. Физика в современном мире: возможное и невозможное в природе. | |||
2.1. Физика и природа. Лексика. Синтаксис и пунктуация | + | + | + |
Тема 2.1.1. Физика и природа. Специальная лексика. Сложные слова. Глаголы несовершенного вида настоящего времени. Предложения с вводными конструкциями | |||
Тема 2.1.2. Достижения современной физики в нашей жизни. Научные достижения казахстанских ученых в области физики. Производные предлоги. Узкоспециальные термины. Глаголы с абстрактным значением | |||
Тема 2.1.3. Сделайте свое открытие в физике. Современные открытия в физике, которые изменили мир. Роль физики в будущей моей профессии. Знаки препинания в предложениях с обособленными дополнениями | |||
Раздел 3. Настоящее и будущее цифровых технологий. | |||
3.1. Цифровые технологии. Лексика. Морфология. Синтаксис и пунктуация | + | + | + |
Тема 3.1.1. Что такое цифровые технологии? Настоящее и будущее цифровых технологии в Казахстане. | |||
Тема 3.1.2. Цифровые технологии в нашей жизни. Цифровая техника в моей будущей профессии. Знаки препинания в предложениях с обособленными обстоятельствами | |||
Тема 3.1.3. Цифровой Казахстан. Роль цифровизации в технико-технологическом направлении экономики. Знаки препинания в предложениях с обособленными обстоятельствами, определениями, выраженными существительными с предлогами | |||
Раздел 4. Биотехнологии для жизни. | |||
4.1. Что такое биотехнология? Лексика. Морфология. Синтаксис и пунктуация | |||
Тема 4.1.1. Что такое биотехнология? Этапы развития биотехнологии как наука. Морально-этические проблемы развития биотехнологии. Знаки препинания в сложносочиненных предложениях | |||
Тема 4.1.2. Направления биотехнологии. Развитие биотехнологии в Казахстане. Знаки препинания при уточняющих членах предложениях. | |||
Тема 4.1.3. Профессии в биотехнологии. Биотехнолог, нанотехнолог – профессии будущего. | |||
Раздел 5. Глобальные проблемы энергетики. | |||
5.1. Глобальные проблемы энергетики и пути их решений. Лексика. Морфология. Синтаксис и пунктуация | + | + | + |
Тема 5.1.1. Причины глобальных проблем энергетики. Развитие энергетики в Казахстане. ГРЭС в Казахстане. Знаки препинания в сложноподчиненных предложениях с придаточной определительной | |||
Тема 5.1.2. Пути решения глобальных проблем энергетики. Альтернативные источники энергии, применяемые в технике. Употребления производных предлогов в речи | |||
Тема 5.1.3. "Энергия будущего Казахстана". Современная электроэнергетика: тенденции и проблемы развития в Казахстане. Знаки препинания в сложноподчиненных предложениях с придаточной изъяснительной | |||
Раздел 6. Экология: нефтяная и ядерная промышленность. | |||
6.1. Экологические проблемы. Культура речи. Морфология. Синтаксис | + | + | + |
Тема 6.1.1. Экологические проблемы в нефтяной промышленности. Экологическая безопасность нефтяной промышленности Казахстана. Способы образования слов. | |||
Тема 6.1.2. Пути решения экологических проблем нефтяной промышленности. Императивные (побудительные) предложения | |||
Тема 6.1.3. Экологические проблемы ядерной промышленности. Экологические проблемы земли Казахстана. Казахстан без ядерного оружия. Глаголы несовершенного вида настоящего времени | |||
Раздел 7. Молодежная культура: проблемы молодого поколения. | |||
7.1. Молодежная культура в обществе. Фразеология и культура речи. Морфология. Синтаксис и пунктуация | + | + | + |
Тема 7.1.1. Молодежная культура в обществе. Молодежные программы в Казахстане. Саморазвитие – качество современной молодежи. Знаки препинания в бессоюзных сложных предложениях | |||
Тема 7.1.2. Проблемы поколения Z. Поколение Z – кто они, как их понимать и принимать? Безличные предложения. Прилагательные в превосходной степени | |||
Тема 7.1.3. Как реализовать себя в жизни. Речевая культура современной молодежи. Культура технической речи. Употребление безличных предложений. Крылатые фразы | |||
Тема 7.1.4. Проблема выбора профессии. Профессии технико-технологического направления в современном мире. Фразеологизмы, пословицы | |||
Раздел 8. Экономика и ее роль в обществе. | |||
8.1. Что такое экономика? Синтаксис и пунктуация | + | + | + |
Тема 8.1. Что такое экономика? Знаки препинания в предложениях с однородными, обособленными членами, вводными конструкциями | |||
Тема 8.2. Цифровая экономика Казахстана. Умный дом: реальность и перспектива. Знаки препинания в сложных предложениях | |||
Раздел 9. Наука и этика: киборги и клоны. | |||
9.1. Что такое этика науки? Развитие искусственного интеллекта. Лексика. Синтаксис и пунктуация. Стилистика | + | + | + |
Тема 9.1.1. Что такое этика науки? Развитие технических наук в Казахстане. Общенаучная лексика. Термины. Технические термины. Употребление пассивных конструкций | |||
Тема 9.1.2. Этика клонирования. Отношение общества к клонированию человека. Знаки препинания в сложных предложениях с разными видами связи | |||
Тема 9.3. Этические проблемы появления киборгов. Киборги: миф или реальность? Употребление терминов и общенаучной лексики. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Толерантность и диалог межнациональных культур | Толерантность и диалог. Лексика и культура речи | 1) Создавать тексты различных типов и жанров, публицистического стиля (заметка, пресс-релиз). |
1) Понимает основную и детальную информацию текстов разных жанров, различая факт и мнение; |
1) излагать содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала в виде развернутых и сжатых планов, полного или сжатого пересказа, тезисов, резюме, конспектов. |
1) Использует лексику, публицистического, научного стиля в соответствии с целью и ситуацией общения; | ||
Физика в современном мире: возможное и невозможное в природе | Физика и природа. Лексика. Синтаксис и пунктуация | 1) Участвовать в дебатах, аргументируя собственную позицию. |
1) Выделяет основную мысль, используя невербальные средства общения; |
1) Прогнозировать содержание по проблеме, поднимаемой в тексте; |
1) Определяет основную мысль, учитывая невербальные средства общения; | ||
1) создавать тексты различных типов и жанров публицистического стиля (заметка, резюме, пресс-релиз). |
1) Применяет перифразы, аллюзии, эвфемизмы и других средства выразительности в тексте; | ||
Настоящее и будущее цифровых технологий | Цифровые технологии. Морфология. Синтаксис и пунктуация | 1) Создавать тексты различных типов и жанров научно-популярного, научно-технического подстиля (статья, разные виды эссе, очерк, конспект). |
1) Сопоставляет информацию из научной, технической и публицистической литературы; |
1) Оценивать прослушанный материал с точки зрения достоверности, актуальности информации, выражая собственное мнение. |
1) Дает оценку прослушанному материалу с точки зрения достоверности, актуальности информации; | ||
1) Извлекать и синтезировать информацию из различных источников, сопоставлять разные точки зрения. |
1) Получает информацию из различных источников; | ||
1) Излагать содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала. | 1) Передает содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала в виде развернутых и сжатых планов, сжатого и полного пересказа, в виде тезисов и резюме, конспекта. | ||
Биотехнологии для жизни |
Что такое биотехнология? Лексика. Морфология. | 1) Оценивать прослушанный материал с точки зрения достоверности, актуальности информации, выражая собственное мнение. |
1) Дает оценку прослушанному материалу с точки зрения достоверности, актуальности информации; |
1) участвовать в дебатах, аргументируя собственную позицию. |
1) Выделяет основную мысль, используя невербальные средства общения; | ||
1) Извлекать и синтезировать информацию из различных источников. |
1) Использует информацию из различных источников; | ||
1) Интерпретировать содержание предложения, абзаца, соотнося его с темой, основной идеей, авторской позицией. |
1) Объясняет и сравнивает содержание предложения, абзаца с темой, основной идеей, авторской позицией; | ||
1) Писать разные виды эссе, творческие работы (фрагмент/фрагменты текста), являющиеся определҰнными композиционными элементами. |
1) Применяет средства ИКТ для передачи информации в виде графика, таблицы, диаграммы, схемы, инфографика; | ||
Глобальные проблемы энергетики | Глобальные проблемы энергетики и пути их решений. Лексика. Морфология. Синтаксис и пунктуация | 1) Строить развернутый монолог (рассуждение на заданную тему, убеждение), включающий не менее 3-х микротем в пределах технико-технологического направления; |
1) Дает оценку прослушанному материалу с точки зрения достоверности, актуальности информации; |
2) сравнивать стилистические особенности текстов (композиционные, языковые и жанровые) учитывая тему, основную мысль, проблему, цель, целевую аудиторию, позицию автора. |
3) создает тексты различных жанров научно-технического подстиля (статья, эссе, очерк, конспект), публицистического стиля (заметка, пресс-релиз); | ||
1) Писать тексты-описания и тексты-повествования в различных жанрах, используя средства воздействия на читателя. |
1) Определяет и выбирает средства воздействия на читателя при создании текстов различных жанров; | ||
1) Использовать лексику официально-делового стиля, публицистического и научно-технического стилей, стилистические фигуры в соответствии с целью и ситуацией общения. |
1) Употребляет лексику официально-делового стиля в соответствии с целью и ситуацией общения; | ||
Экология: нефтяная и ядерная промышленность | Экологические проблемы. Культура речи. Морфология | 1) Оценивать прослушанный материал с точки зрения достоверности, актуальности информации, выражая собственное мнение. |
1) Дает оценку прослушанному материалу с точки зрения достоверности, актуальности информации; |
1) Интерпретировать содержание предложения, абзаца, соотнося его с темой, основной идеей, авторской позицией. |
1) Передает содержание предложения, абзаца; | ||
1) Писать разные виды эссе, в том числе критическое, анализируя научную и публицистическую литературу, выражая и обосновывая свое согласие/несогласие с автором. |
1) Сопоставляет научно-техническую и публицистическую литературу; | ||
1) Понимать основную и детальную информацию текста, определяя позицию автора и скрытый смысл текста; определять целевую аудиторию, жанры. |
1) Различает основную и детальную информацию текста; | ||
1) Прогнозировать содержание текста по таблицам и схемам. |
1) Выносит суждение о содержании текста по таблицам; | ||
1) Понимать главную, детальную, скрытую информацию сплошных и несплошных текстов, критически оценивая авторскую позицию и скрытый смысл текста. |
1) Создает разные виды плана; | ||
1) Излагать содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала в виде развернутых и сжатых планов, тезисов, резюме, конспектов, аннотаций, сообщений, докладов. |
1) Передает содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала в виде развернутых планов, тезисов, конспектов резюме, аннотаций, сообщений, докладов; | ||
Молодежная культура: проблемы молодого поколения. Фразеология и культура речи |
Молодежная культура в обществе. Морфология. | 1) Строить развернутый монолог для публичного выступления технико-технологического направления. |
1) Применяет разные виды чтения в зависимости от коммуникативных задач, которые ставит перед собой читающий; |
1) Создавать тексты различных типов и стилей (аннотация, статья, репортаж, публичное выступление) уместно использовать цитирование. |
1) Составляет тексты различных типов и стилей (аннотация, статья, репортаж, публичное выступление); | ||
Экономика и ее роль в обществе | Что такое экономика? Синтаксис и пунктуация | 1) Определять типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров, стилей и подстилей. |
1) Понимает скрытый смысл текста; |
1) Участвовать в деловой беседе; |
1) Обсуждает пути решения проблемы в деловой беседе; | ||
1) Формулировать вопросы для исследования и гипотезы по прочитанному тексту. |
1) Составляет вопросы для исследования по прочитанному тексту; | ||
1) Создавать тексты различных типов и стилей. |
1) Составляет аннотацию, статью, репортаж, публичное выступления (по выбору обучающегося); | ||
1) Писать разные виды эссе, предлагая и обосновывая собственные пути решения данной проблемы; |
1) Исследует проблему, представленную в научной, технической, публицистической литературе; | ||
Наука и этика: киборги и клоны |
Что такое этика науки? Лексика. |
1) Строить развернутый монолог для публичного выступления в рамках технико-технологической и учебно-научной сфер; |
1) Употребляет специальную лексику в соответствии с целью и ситуацией общения; |
1) Прогнозировать содержание текста по таблицам и схемам. |
1) Выдвигает предположение о содержании текста по таблицам; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 45- қосымша |
Техника-технологиялық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс әдебиеті" пәнінің мақсаты - білім алушыларды орыс және әлемдік көркем әдебиеттің байлығымен таныстыру, олардың әдебиет туындылары мен онда көрініс тапқан өмір құбылыстарын эстетикалық қабылдау және бағалау қабілетін дамыту, эстетикалық талғамдарды, қажеттіліктерді, азаматтық идеялық-адамгершілік позицияны қалыптастыру.
Бұл пәнді оқыту тұлғаның интеллектуалды-адамгершілік және дүниетанымдық дамуына, озық заманауи технологияларды игеруге әсер етуі керек, олардың қолданылуы мен трансферті жеке кәсіби және мансаптық өсуді қамтамасыз ете алады.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді шешуді көздейді:
1) Орыс тілі туралы білімді қолдану, әдеби тілдің нормаларын (орфоэпиялық, орфографиялық, пунктуациялық, лексикалық, грамматикалық, стилистикалық) және қарым-қатынастың әртүрлі салалары мен жағдайларында ауызша және жазбаша тілде сөйлеу этикеті ережелерін сақтау;
2) қазіргі әлемнің жаһандануы жағдайында әдебиеттің рухани мұра ретіндегі құндылығын түсінуді қалыптастыру;
3) сыни талдау, салыстыру, жалпылау дағдыларын жетілдіру, ұқсастықтар мен себеп-салдарлық байланыстарды белгілеу, құбылыстарды жіктеу, шығармаларды талдау негізінде логикалық және сыни пайымдаулар, ойлар мен қорытындылар құру;
4) оқудың рухани және зияткерлік қажеттілігін қалыптастыру, әрбір білім алушының шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып, мәтінді сыни оқу және түсіндіру дағдыларын жетілдіру;
5) әр түрлі жанрдағы шығармалардың идеялық-көркемдік, әлеуметтік-тарихи және рухани-эстетикалық аспектілерін терең түсіну, талдау негізінде коммуникативтік дағдыларды дамыту;
6) зерттеу мәдениеті саласында құзыреттілігін көрсете отырып, шығарма, әдеби-сын мақалалардың мазмұнын ауызша немесе жазбаша түрде бағалау дағдыларын жетілдіру;
7) әдеби құбылыстарды контекстік қарау қабілеттерін, әдеби фактілерді салыстыру, ұқсастықтар жасау, әдеби параллельдер құру қабілетін жетілдіру;
8) болашақ кәсіби қызметтің мәні мен әлеуметтік маңыздылығын түсіну, оған тұрақты қызығушылық таныту.
4. Оқу пәнінің мазмұны 3 бөлімнен тұрады: "Мәтін бойынша түсіну және жауаптар беру", "Мәтінді талдау және түсіндіру", "Бағалау және салыстырмалы талдау".
1 бөлім. "Мәтін бойынша түсіну және жауаптар беру" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) терминдерді түсіну;
2) көркем шығарманы түсіну;
3) жатқа оқу және дәйексөз;
4) жоспар құру;
5) қайталау;
6) сұрақтарға жауаптар.
2 бөлім. "Мәтінді талдау және түсіндіру" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) жанр;
2) тақырып және идея;
3) композиция;
4) эпизодтарды талдау;
5) батырлардың сипаттамасы;
6) әр түрлі формадағы шығарманың көркемдік әлемі;
7) автордың көзқарасы;
8) көркемдік-бейнелеу құралдары;
9) шығармашылық жазу.
3 бөлім. "Бағалау және салыстырмалы талдау" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) көркем шығарманы бағалау;
2) көркем шығарманы басқа өнер түрлерімен (хореография, кескіндеме, сәулет, музыка және т. б.) салыстыру
3) әдебиет туындыларын салыстыру;
4) мәлімдемелерді бағалау.
4 бөлім. "Орыс әдебиеті" оқу пәнінің мазмұны оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған.
Оқу пәнінің мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:
- Артық адамдар;
- Біздің заманымыздың батырлары;
- Адам және құқық;
- Отбасылық құндылықтар;
- Өзгеріс дәуіріндегі адам;
- Тоталитарлық режим дәуіріндегі адам;
- Адамдардың тағдырындағы соғыс;
- Моральдық таңдау тақырыбы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2- тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Раздел 1. Лишние люди | |||
1.1. Образы "лишних людей" в русской литературе. | + | + | + |
Тема 1.1.1. А. С. Пушкин. "Евгений Онегин". | |||
Тема 1.1.2 А.С. Пушкин "Евгений Онегин". Жанр и композиция романа | |||
Тема 1.1.3 Татьяна – любимая героиня Пушкина. | |||
Тема 1.1.4. И. А. Гончаров "Обломов". | |||
Раздел 2. Герой нашего времени | |||
1.2. Образ современника в литературе XIX-XX вв. | + | + | + |
Тема 2.1.1. М. Ю. Лермонтов. "Герой нашего времени". | |||
Тема 2. 1.2 Человек трагической судьбы | |||
Раздел 3. Человек и право | |||
3.1. Вопросы нравственных ценностей в русской литературе | + | + | + |
Тема 3.1.1. Ф. М. Достоевский. "Преступление и наказание". | |||
Тема 3.1.2. Теория Раскольникова | |||
Тема 3.1.3. Н. А. Островский. "Бесприданница". Образ Ларисы Гадаловой | |||
Тема 3.1.4. Тема торга и власти денег в произведении Н.А. Островского "Бесприданница". | |||
Раздел 4. Семейные ценности | |||
4.1. "Мысль семейная" в русской литературе. | + | + | + |
Тема 4.1.1. Л. Н. Толстой. Роман-эпопея "Война и мир". | |||
Тема 4.1.2. Система образов в романе "Война и мир". | |||
Тема 4.1.3 А. В. Вампилов. "Старший сын". | |||
Раздел 5. Человек в эпоху перемен | |||
5.1. Значимость культурных ценностей на примере произведений русской и мировой литературы | + | + | + |
Тема 5.1.1. М.А. Шолохов "Донские рассказы" | |||
Тема 5.1.2. Роман "Тихий Дон" (обзор) | |||
Тема 5.1. 3. "Серебряный век" русской литературы. | |||
Тема 5.1.4. С.А. Есенин. Лирика. | |||
Тема 5.1.5. С.А. Есенин. Поэма "Анна Снегина". | |||
Тема 5.1.6. А. Блок Поэмы. Цикл "Стихи о Прекрасной Даме". | |||
Тема 5.1.7. А. Блок. Лирика | |||
Раздел 6. Человек в эпоху тоталитарного режима | |||
6.1. Восприятие социального заката как необходимость говорить правду о своем времени. | + | + | + |
Тема 6.1.1. А. Ахматова. Лирика. | |||
Тема 6.1.2. А. Ахматова. Поэма "Реквием". | |||
Тема 6.1.3. А. Рыбаков "Дети Арбата". | |||
Тема 6.1.4. Проблема нравственного выбора. | |||
Тема 6.1.5. М. Цветаева. Лирика. | |||
Раздел 7. Война в судьбах людей. | |||
7.1. Проблема нравственного выбора в экстремальных условиях. | + | + | + |
Тема 7.1.1. В. Быков "Сотников". | |||
Тема 7.1.2. В. Быков "Сотников". Образы Сотникова и Рыбака. | |||
Тема 7.1.3. Б.Л. Васильев "А зори здесь тихие". | |||
Тема 7.1.4. "У войны не женское лицо" | |||
Тема 7.1.5. Жизненная судьба писателя- фронтовика В.Л. Кондратьев. | |||
Тема 7.1.6. В.Л. Кондратьев повесть "Сашка". | |||
Тема 7.1.7. Твардовский. Военная лирика. | |||
Тема 7.1.8. А.Т. Твардовский "Василий Теркин" | |||
Тема 7.1.9.Н.А. Заболоцкий. "В этой роще березовой". | |||
Тема 7.1.10.Б. Окуджава Лирическая поэзия. | |||
Тема 7.1.11.Б. Окуджава "До свидания, мальчики" | |||
Тема 7.1.12. В.С. Высоцкий "Он не вернулся из боя" | |||
Тема 7.1.13. Е. Евтушенко "Хотят ли русские войны". | |||
Раздел 8. Тема нравственного выбора | |||
8.1. Личность и современность. Тема свободы | + | + | + |
Тема 8.1.1. А.В. Вампилов "Утиная охота". | |||
Тема 8.1.2. А.В. Вампилов "Утиная охота". | |||
Тема 8.1.3. Поэты-шестидесятники. Феномен "громкой" поэзии. | |||
Тема 8.1.4. Поэты-шестидесятники. А.А. Вознесенский. | |||
Тема 8.1.5. Лирика Р.И. Рождественского. | |||
Тема 8.1.6. Лирика Л.И. Мартынова. | |||
Тема 8.1.7.О. Сулейменов. Лирика. "Маме" | |||
Тема 8.1.8.О. Сулейменов. Лирика. Поэмы. | |||
Тема 8.1.9. Вечность и современность в поэзии Б.М. Канапьянова. | |||
Тема 8.1.10. Б.М. Канапьянов "Нить памяти" | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Лишние люди | Образы "лишних людей" в русской литературе | 1) Понимать содержание художественного произведения, его проблематику, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному. | 1) Понимает содержание художественного произведения, выражая своҰ отношение к услышанному или прочитанному. |
1) Понимать термины: золотой век, онегинская строфа, мотив, роман в стихах, фабула; |
1) Использует в литературоведческом анализе произведений термины: золотой век, онегинская строфа, мотив, роман в стихах, фабула; | ||
1) Характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей. |
1) Оставляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
1) Давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на текст произведения, выражая собственное мнение о теме и образах. |
1) Аргументирует авторскую позицию; | ||
Герой нашего времени | Образ современника в литературе XIX-XX вв. | 1) Понимать содержание художественного произведения, его проблематику, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному. |
1) Анализирует художественное произведение; |
1) Находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции. | 1) Воспроизводит наизусть цитаты из произведений М.Ю. Лермонтова. | ||
1) Определять роль композиции в раскрытии идеи произведения, образов героев; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
1) анализировать художественный мир произведения, представляя идею или взаимоотношения героев в различных формах представления информации (символы, формулы, законы, буктрейлеры). |
1) Высказывает свое отношение о значимости прочитанного произведения в творческих работах; | ||
Человек и право | Вопросы нравственных ценностей в русской литературе | 1) Давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на текст произведения, выражая собственное мнение о теме и образах. |
1) Аргументирует авторскую позицию; |
1) Анализировать эпизоды, определяя их роль и место в композиции произведения, объяснять значение эпизода для раскрытия идейно-тематического замысла. |
1) Вычленяет тему и проблему произведения на основе его анализа; | ||
1) Определять тематику и проблематику произведения, опираясь на художественные особенности текста. | 1) Вычленяет тему и проблему произведения на основе его анализа. | ||
1) Характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей. |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
1) Анализировать художественный мир произведения, представляя идею или взаимоотношения героев в различных формах представления информации (символы, формулы, законы, буктрейлеры). | 1) Презентует идейно-художественное своеобразие произведения через символы, формулы, законы, буктрейлеры. | ||
1) Определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, поясняя позицию автора примерами из текста. | 1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики. | ||
1) Сопоставлять произведения (или фрагменты) русской, казахской и мировой литературы с точки зрения эстетического воздействия на читателя, объясняя общие и отличительные признаки. |
1) Сравнивает текст или его фрагменты с другими произведениями; | ||
Семейные ценности | "Мысль семейная" в русской литературе. | 1) Понимать термины: золотой век, мотив, роман-эпопея, психологизм, фабула. | 1) Использует в литературоведческом анализе произведений термины: роман-эпопея, психологизм, фабула. |
2) Составлять план сочинения на литературные и свободные темы. | 2) Пишет сочинения на литературные темы, используя план. | ||
3) Пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание и используя образные средства. |
3) Передает содержание текста произведения или фрагмента путем творческого воспроизведения; | ||
4) Определять роль композиции в раскрытии идеи произведения, образов героев. | 1) Выявляет роль композиции в создании художественных образов произведения. | ||
5) Характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей. | 1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; 2) выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; 3) раскрывает авторское отношение к персонажам с опорой на текст произведения. | ||
Человек в эпоху перемен | Значимость культурных ценностей на примере произведений русской и мировой литературы | 1) Понимать термины: ретроспекция, серебряный век, имажинизм, символизм, акмеизм, футуризм. |
1) Различает литературоведческие термины, связанные с произведениями поэтов "серебряного века"; |
1) давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на литературный материал, выражая собственное мнение о теме, проблеме, системе образов. |
1) Приводит доказательства в подтверждение собственных мыслей по прочитанному произведению; | ||
1) Определять жанр и его признаки (синкретический жанр), особенности лирики серебряного века. |
1) Выделяет и различает основные жанры лирики; | ||
2) Определять роль эпизода, его взаимосвязь с тематикой и проблематикой произведения на основе анализа художественных средств и приемов. |
1) Обосновывает роль и значение действующих лиц в структуре романа (поэмы); | ||
3) Определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением. | 1) Раскрывает авторское отношение к персонажам с опорой на текст произведения. | ||
4) Характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения. |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
5) Анализировать средства и приемы создания образов, художественного пространства и времени, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объяснять, с какой целью их использует автор. |
1) Обосновывает использование автором фигур речи и выразительных средств языка; | ||
Человек в эпоху тоталитарного режима | Восприятие социального заката как необходимость говорить правду о своем времени | 1) Понимать содержание художественного произведения и его роль в литературном процессе, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному. |
1) Анализирует художественное произведение; |
2) Самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с проблематикой и выражением авторской позиции. |
1) Воспроизводит наизусть цитаты, фрагменты, раскрывающие проблему произведения и авторское отношение к персонажам, идее произведения; | ||
3) Пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание, сохраняя авторское своеобразие. |
1) Раскрывает авторское отношение к персонажам с опорой на текст произведения; | ||
4) Определять жанр и его признаки (синкретический жанр), особенности военной поэзии, бардовской песни. |
1) Выделяет и различает основные литературные жанры и их признаки; | ||
5) Определять роль композиции в раскрытии авторского замысла (тематики, проблематики, образов героев). |
1) Различает композиционные элементы произведения; | ||
6) Характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения. |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; | ||
7) Писать творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения. |
1) Планирует и создает письменные работы на свободные темы с опорой на план; | ||
Война в судьбах людей | 1) Проблема нравственного выбора в экстремальных условиях | 1) Понимать содержание художественного произведения и его роль в литературном процессе, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному. |
1) Анализирует художественное произведение; |
2) Давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на литературный материал, выражая собственное мнение о теме, проблеме, системе образов. |
1) Строит доказательное высказывание с опорой на текст произведения; | ||
3) Самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с проблематикой и выражением авторской позиции. |
1) Воспроизводит наизусть цитаты, фрагменты, раскрывающие проблему произведения и авторское отношение к персонажам, идее произведения; | ||
4) Определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением. |
1) определяет воздействия произведения на читателя; | ||
5) Анализировать средства и приемы создания образов, художественного пространства и времени, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объяснять, с какой целью их использует автор. |
1) Обосновывает использование автором фигур речи и выразительных средств языка; | ||
6) Характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения. |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
7) Давать критическую оценку произведению с точки зрения нравственной и эстетической ценности, авторских приемов, объясняя собственное отношение к проблематике текста в форме устных и письменных высказываний. |
1) Определяет нравственную и эстетическую ценность произведения; | ||
Тема нравственного выбора | Личность и современность. Тема свободы | 1) Понимать термины: притча, "серьезная комедия", синдром, ретроспекция. |
1) Различает литературоведческие термины, связанные с произведениями А. Вампилова, О. Сулейменова; |
2) Писать творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения; | 1) Пишет эссе, сочинения на литературные темы, используя план. Планирует и создает письменные работы на свободные темы с опорой на план. | ||
3) пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание, сохраняя авторское своеобразие. | |||
4) Определять тематику и проблематику произведения, опираясь на художественные особенности текста. |
1) Выявляет тему и проблему произведения на основе его анализа; | ||
5) Сравнивать художественное произведение с произведениями других видов искусства, характеризуя сходства и различия, влияющие на целостное восприятие образов, оценивая степень эмоционального воздействия. |
1) Выделяет художественные особенности текста; | ||
6) Характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения. |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 46- қосымша |
Техника-технологиялық бағыттың "Орыс тілі және әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың "Орыс тілі және әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс тілі және орыс әдебиеті" оқу пәнін оқытудың мақсаты – көп деңгейлі тілдік құралдар жүйесін меңгеруге, орыс әдеби тілінің ережелері мен нормаларын, сөйлеу этикеті ережелерін сақтауға негізделген сөйлеу іс-әрекетінің дағдыларын жетілдіру, өнеркәсіптік салада қолданылатын білім алушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға ықпал ету.
Орыс тілін меңгеру, орыс және әлемдік әдебиеттермен танысу білім алушыларға тез өзгеретін әлемнің жағдайына бейімделуге, оқу және болашақ кәсіби қызметтегі ситуациялық-сөйлеу мінез-құлқын сәтті реттеуге; өз пікірін білдіру және негіздеу үшін әртүрлі ақпарат көздері мен заманауи ақпараттық технологияларды пайдалануға көмектеседі.
3. Оқу пәнін іске асыру мынадай міндеттерді қарастырады:
1) өмірдің әлеуметтік-мәдени, әлеуметтік-экономикалық, ғылыми-техникалық, білім беру және кәсіптік салаларында қарым-қатынас жасау үшін қажетті тыңдау, сөйлеу, оқу, жазу дағдыларын дамыту;
2) орыс тілінің нормалары мен ережелеріне сәйкес тілдік жүйенің бірліктері, оларды біріктіру, жұмыс істеу ережелері, синтаксистік құрылымдарды құрастыру дағдылары мен біліктіліктеі туралы білімді жетілдіру, сондай-ақ теориялық-әдеби ұғымдарды білу;
3) көркем мәтінді талдау, әдеби шығарманың түрі мен жанрын анықтау, бейнелеу - экспрессивті құралдардың рөлін сипаттау, шығарманың идеясы мен проблематикасын тұжырымдау қабілетін дамыту;
4) оқығанына өз көзқарасын білдіру, авторлық ұстанымын анықтау қабілетін дамыту;
5) орыс әдеби тілінің нормаларын ескере отырып, тиісті тақырыпқа үйлесімді мәтін (ауызша және жазбаша) құру дағдыларын жетілдіру;
6) ақпаратты іздеу, өңдеу және тіркеумен байланысты дағдылар мен біліктіліктерді жетілдіру;
7) басқа пәндерден алынған ақпаратты оқу және жазу, зерттеу дағдылары, талдау, синтездеу, бағалау, түсіндіру дағдылары негізінде білім алушылардың дағдыларын қалыптастыруға бағытталған сыни ойлау дағдыларын жетілдіру;
8) коммуникативтік міндеттерге сәйкес оқытудың әртүрлі түрлерін пайдалану;
9) білім алушылардың сөздік қорын кәсіби жоғары арнаулы лексикамен байыту;
10) ақпараттық-коммуникациялық және компьютерлік технологияларды пайдалану дағдыларын жетілдіру;
11) Қазақстанда және шетелде тұратын түрлі этностардың тілдері мен мәдениеттеріне толерантты қатынасты қалыптастыру.
4. Пәннің мазмұны 9 бөлімнен тұрады: "Туризм. Экотуризм", "Человек и Родина", "Наука и этика", "Планета. Земля. Океаны", "Литература и искусство", "Тема социального неравенства в СМИ и литературе", "Торговля и помощь. Справедливая торговля", "Значение труда в жизни человека и общества", "Показатель развития общества: экология, биоресурсы".
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Введение. В мире языка и литературы | |||
Раздел 1. Туризм. Экотуризм | |||
1.1. Созерцание природы, духовное обогащение, сохранение природного наследия в литературе | + | + | + |
Тема 1.1.1. А.С. Пушкин. "Монастырь на Казбеке". | |||
Тема 1.1.2. В.С. Высоцкий. "Гимн морю и горам" | |||
Тема 1.1.3. А. К. Толстой. "Растянулся на просторе" | |||
Тема 1.1.4. Текст – рассуждение "IT-технологии в туризме". Сложные прилагательные, прилагательные в краткой форме, причастия. Н и НН в разных частях речи | |||
Раздел 2. Человек и Родина | |||
2.1. Соотношение образов Человека и Родины в литературных произведениях | + | + | + |
Тема 2.1.1. М.Ю. Лермонтов "Родина" | |||
Тема 2.1.2. Ч. Айтматов "Буранный полустанок" | |||
Тема 2.1.3.Тема памяти и манкуртизма. Именные части речи в различных формах. Особенности хронотопа. Аннотация.Правописание Ь и Ъ | |||
Тема 2.1.4. Г. Бельгер "Дедушка Сергали" | |||
Тема 2.1.5. Г. Бельгер "Для меня казахское слово Ел священно". Публицистический стиль | |||
Тема 2.1.6. М. Семашко "Емшан". Сравнительный анализ произведений А. Майкова и М.Семашко | |||
Тема 2.1.7. К. Паустовский "Бескорыстие". Однородные члены предложения | |||
Тема 2.1.8. Патриотический акт "Мәңгілік ел" | |||
Раздел 3. Наука и этика | |||
3.1. Литературные формы философствования на тему нравственности и научно-технического прогресса | + | + | + |
Тема 3.1.1. М. А. Булгаков "Собачье сердце" | |||
Тема 3.1.2. Научные открытия ХХI века. Правописание суффиксов | |||
Тема 3.1.3. А. Беляев "Голова профессора Доуэля". Анализ произведения "Голова профессора Доуэля". Стили речи | |||
Тема 3.1.4. Исследовательская работа "Техническое развитие и совершенствование производства". | |||
Раздел 4. Планета. Земля. Океаны | |||
4.1. Наш дом – Планета Земля | + | + | + |
Тема 4.1.1. В.В. Маяковский "Атлантический океан". Склонение числительных | |||
Тема 4.1.2. А. Сент-Экзюпери. Философская сказка-притча "Маленький принц". Художественные особенности произведения "Маленький принц" | |||
Раздел 5. Литература и искусство | |||
5.1. Связь литературы с другими видами искусства | + | + | + |
Тема 5.1.1. А.С. Пушкин "Моцарт и Сальери". Анализ произведения "Моцарт и Сальери" | |||
Тема 5.1.2. А.И. Куприн "Гранатовый браслет". Литературный хронограф. Полные и краткие причастия | |||
Тема 5.1.3. В. М. Гаршин "Художники". Местоимения. Разряды местоимений | |||
Тема 5.1.4. О. Сулейменов "Махамбету" и А. Вознесенский | |||
Раздел 6. Тема социального неравенства в СМИ и литературе | |||
6.1. Социальное неравенство: литературные аргументы | + | + | + |
Тема 6.1.1. А.П. Чехов "Толстый и тонкий". Степени сравнения прилагательных | |||
Тема 6.1.2. Н. А. Островский "Бесприданница". Образ Ларисы Огудаловой | |||
Тема 6.1.3. Тема торга и власти денег. Композиция и экранизация пьесы. НЕ с глаголами и наречиями | |||
Тема 6.1.4. Н. В. Гоголь "Шинель" | |||
Тема 6.1.5. И.С. Тургенев "Два богача". Основная мысль произведения | |||
Раздел 7. Торговля и помощь. Справедливая торговля | |||
7.1. Торговля как вечный двигатель | + | + | + |
Тема 7.1.1. О. Бальзак "Гобсек". Составное именное сказуемое | |||
Раздел 8. Значение труда в жизни человека и общества | |||
8.1. Смысл жизни в литературных произведениях | + | + | + |
Тема 8.1.1. А. П. Платонов "Песчаная учительница". Глагол | |||
Тема 8.1.2. М.Е. Салтыков - Щедрин "Повесть о том, как один мужик двух генералов прокормил". Жанры литературной сказки | |||
Тема 8.1.3. М.Е. Салтыков – Щедрин. "Дикий помещик". | |||
Тема 8.1.4. Промышленность как основа формирования рынка труда и трудового потенциала. | |||
Тема 8.1.5. Значение труда в сфере технического обеспечения производства. | |||
Раздел 9. Показатель развития общества: экология, биоресурсы | + | + | + |
9.1. Проблемы экологии и искусство | |||
Тема 9.1.1. Р. Сейсенбаев "День, когда рухнул мир". Правописание наречий | |||
Тема 9.1.2. М. А. Дудин. Стихотворение "Берегите землю!" Правописание наречий. Защита экологии – дело каждого из нас | |||
Тема 9.1.3. Современные технологии переработки биоресурсов | |||
Раздел 10. Свободное время как показатель развития общества | |||
10.1. Герой времени в произведениях современных писателей | + | + | + |
Тема 10.1.1. И. А. Гончаров "Обломов". Цитата. Конструкция с союзом -как- | |||
Тема 10.1.2. Символика в романе "Обломов". Художественный стиль. | |||
Раздел 11. Человек и история | |||
11.1. Отражении истории в литературном произведении | + | + | + |
Тема 11.1.1. А. С. Пушкин "Евгений Онегин". Композиция романа. | |||
Тема 11.1.2. Сюжет "Евгений Онегина" как отражение исторической эпохи. Композиция романа. Сложносочиненные предложения | |||
Тема 11.1.3. О. Сулейменов "Одна война закончилась другой…" | |||
Тема 11.1.4. А. Ахматова "Реквием". | |||
Тема 11.1.5. Поэма "Реквием" - памятник страшной эпохи сталинского режима. Частица | |||
Раздел 12. Энергия будущего. Энергия слова | |||
12.1. Пространство и время в искусстве | + | + | + |
Тема 12.1.1. К. Алтайский "Казахские мотивы". Второстепенные члены предложения. | |||
Тема 12.1.2. С. Назарова "Мой зеленоглазый аруах". Великая сила воспитания слова. Бессоюзные сложные предложения | |||
Тема 12.1.3. В. С. Высоцкий "Баллада о времени". Морфема. | |||
Тема 12.1.4. О. Сабинина "Что такое ЭКСПО". Научный стиль | |||
Тема 12.1.5. Выставка технических достижений. Все самое интересное о выставке ЭКСПО-2017 в Астане. Научный стиль | |||
Раздел 13. Мир и безопасность | |||
13.1. Примеры мужества и стойкости в литературе | + | + | + |
Тема 13.1.1 Л. Н. Толстой "Война и мир" (обзор с чтением глав о Бородинском сражении). Правописание наречий | |||
Тема 13.1.2. Стихотворения А. А. Суркова, К. М. Симонова, М. В. Исаковского, Ю. В. Друниной. Поэзия, опаленная войной | |||
Тема 13.1.3. Казахстан в мире художественной литературы. Ж. Жабаев | |||
Тема 13.1.4. Поэты и писатели Казахстана о Великой Отечественной войне. Поэзия, опаленная войной. Служебные части речи | |||
Тема 13.1.5. Исследовательская работа "Декларация об использовании технического прогресса в интересах мира и на благо человечества | |||
Раздел 14. Театр и кино в современном мире | |||
14.1. Литературные произведения в театральном и кинематографическом искусствах | + | + | + |
Тема 14.1.1. А. П. Чехов "ВишнҰвый сад". Жанр и композиция. Особенности конфликта. "Вишневый сад" на театральной сцене Сложносочиненные предложения | |||
Тема 14.1.2. Символика в пьесе "Вишневый сад" | |||
Раздел 15. Высшая ценность – права человека | |||
15.1. Идейное богатство и художественная ценность произведений казахстанской и русской литературы | + | + | + |
Тема 15.1.1. О.О. Сулейменов "Дикое поле". Правописание наречий | |||
Тема 15.1.2. Ю.О. Домбровский "Хранитель древностей" | |||
Тема 15.1.3. Ч. Айтматов "Легенда о Манкурте" | |||
Раздел 16. Современное общество: миграция | |||
16.1. Содержательно-тематические особенности произведений миграционной литературы | + | + | + |
Тема 16.1.1. В. В. Набоков "Родина" | |||
Тема 16.1.2. Н. А. Тэффи "Ностальгия". Имя прилагательное | |||
Тема 16.1.3. М.И. Цветаева "Родина" | |||
Тема 16.1.4 П. Васильев "Переселенцы". Сложное предложение | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Туризм. Экотуризм | А.С. Пушкин. "Монастырь на Казбеке". Тексты смешанных типов, разных жанров, стилей и подстилей (статья, пресс-релиз, репортаж, аннотация) |
1) Определять основную мысль текста, выявляя детали, подтверждающие ее; |
1) Определяет основную мысль текста, детали, подтверждающие ее; |
Алматы - туристический центр Казахстана. Имя числительное | 1) Излагать сжато информацию прослушанного, и/или аудиовизуального текста, в том числе материалы СМИ, перефразируя исходный материал и сохраняя основную мысль. |
1) Излагает информацию, сохраняя основную мысль; | |
В.С. Высоцкий. "Гимн морю и горам" | 1) Создавать тексты различных типов и жанров, публицистического стиля (заметка, пресс-релиз). Соблюдать пунктационные нормы. |
1) Составляет текст-рассуждение по теме и идее стихотворения; | |
А. К. Толстой. "Растянулся на просторе" | 1) Понимать основную и детальную информацию текстов разных жанров. | 1) Составляет вывод о роли пейзажа в стихотворении, дает оценку событиям. | |
KITF-2019. Текст – рассуждение. Сложные прилагательные, прилагательные в краткой форме, причастия. Н и НН в разных частях речи | 1) Использовать лексику, публицистического стиля в соответствии с целью и ситуацией общения. |
1) Определяет типы текстов; | |
Человек и Родина | М.Ю. Лермонтов "Родина" |
1) Определять основную мысль текста, выявляя детали, подтверждающие ее; |
1) Выявляет особенности и роль лексических и синтаксических средств при передаче основной мысли; |
Ч. Айтматов "Буранный полустанок" | 1) Определять основную мысль текста, выявляя детали, подтверждающие ее. |
1) Определяет тему, идею романа "Буранный полустанок"; | |
Тема памяти и манкуртизма. Именные части речи в различных формах. Особенности хронотопа. Аннотация.Правописание Ь и Ъ |
1) Анализировать содержание художественных произведений; |
1) Объясняет тему манкуртизма в художественной литературе; | |
Г. Бельгер "Дедушка Сергали" |
1) Анализировать содержание художественных произведений; |
1) Формулирует выводы на тему малой родины; | |
Г. К. Бельгер. "Для меня казахское слово ел священно". Публицистический стиль | 1) Создавать тексты смешанных тексты публицистического стилей (статья, аннотация, репортаж). | 1) Определяет и применяет на практике публицистический стиль речи. | |
М. Семашко "Емшан". Сравнительный анализ произведений А. Майкова и М.Семашко | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями. |
1) Определяет тему и идею произведения; | |
К. Паустовский "Бескорыстие". Однородные члены предложения | 1) Определять основную мысль текста, выявляя позицию и выражая собственное отношение. |
1) Определяет тему и идею произведения; | |
Патриотический акт "Мәңгілік ел" | 1) Пересказывать тексты, адаптируя содержание для определенной целевой аудитории с использованием средств для привлечения внимания. |
1) Объясняет значение текста; | |
Наука и этика | М. А. Булгаков "Собачье сердце" | 1) Анализировать отражение в художественной литературе темы "наука и этика". |
1) Оценивает события, описанные в повести; |
Научные открытия ХХI века. Правописание суффиксов Н и НН в прилагательных, причастиях и наречиях | 1) Формулировать практические вопросы по прочитанному тексту и отвечать на них, используя внетекстовую информацию для подтверждения своей точки зрения |
1) Самостоятельно подбирает дополнительный материал; | |
А. Беляев "Голова профессора Доуэля". Анализ произведения "Голова профессора Доуэля". Стили речи | 1) Владеть словарным запасом, включающим общенаучную, узкоспециальную лексику социальнокультурной, учебно-профессиональной, общественно-политической сфер. |
1) Рассматривает тему медицинских экспериментов в произведении; | |
Планета. Земля. Океаны |
В.В. Маяковский "Атлантический океан". | 1) Анализировать отражение в художественной литературе темы "Планета. Земля. Океаны". |
1) Объясняет идейно- тематическое своеобразие стихотворения; |
А. Сент-Экзюпери. Литературный хронограф. Философская сказка-притча "Маленький принц". Художественные особенности произведения "Маленький принц" |
1) Анализировать отражение темы "планета земля. океаны" в художественной литературе; |
1) Выделяет художественные особенности произведения "Маленький принц"; | |
Литература и искусство | А.С. Пушкин "Моцарт и Сальери". Анализ произведения "Моцарт и Сальери" | 1) Сопоставлять художественные произведения и формулировать свою точку зрения по изученным темам. |
1) Проводит сравнительный анализ характерам главных героев; |
А.И. Куприн "Гранатовый браслет". Литературный хронограф. Полные и краткие причастия |
1) Выделяет тему и идею повести; | ||
В. М. Гаршин "Художники". Местоимения. Разряды местоимений |
1) Составляет характеристику персонажей; | ||
Казахстанский компонент. О. Сулейменов "Махамбету" и А. Вознесенский | 1) Проводит сопоставительный анализ стихотворений, дает оценку. | ||
Тема социального неравенства в СМИ и литературе | А.П. Чехов "Толстый и тонкий". Степени сравнения прилагательных |
1) Анализировать тему социального неравенства в литературе; |
1) Пишет рассуждение, используя прием "ПОПС формулы" (позиция; объяснение; пример; следствие/суждение); |
Н. А. Островский "Бесприданница". Образ Ларисы Огудаловой | 1) Анализировать тему социального неравенства в литературе. |
1) Анализирует поступки героев пьесы; | |
Н. В. Гоголь "Шинель" Цитатный образ Башмачкина | 1) Анализировать содержание художественных произведений, определяя роль композиции, изобразительно-выразительных средств, деталей в раскрытии основной мысли. |
1) Составляет выступление о смысле жизни героя | |
И.С. Тургенев "Два богача". Основная мысль произведения | 1) Формулировать вопросы по прочитанному тексту и отвечать на них, используя внетекстовую информацию для подтверждения своей точки зрения. |
1) Извлекает основную мысль рассказа в прозе; | |
Торговля и помощь. Справедливая торговля | О. Бальзак "Гобсек". Составное именное сказуемое | 1) Выявить значение торговых отношений в общественной жизни. |
1) Показывает актуальность произведения; |
Значение труда в жизни человека и общества | А. П. Платонов "Песчаная учительница". Глагол |
1) Проанализировать отражение темы труда в художественной литературе; |
1) Характеризует главную героиню; |
М.Е. Салтыков - Щедрин "Повесть о том, как один мужик двух генералов прокормил". Жанры литературной сказки |
1) Извлекать необходимую информацию из различных источников, определяя факт и мнение; |
1) Анализирует полученную информацию; | |
Показатель развития общества: экология, биоресурсы | Р. Сейсенбаев "День, когда рухнул мир". Правописание наречий |
1) Пересказывать содержание текста, демонстрируя собственное понимание проблематики и связывая прочитанное/ услышанное с собственным опытом; |
1) Передает содержание текста; |
М. А. Дудин. Стихотворение "Берегите землю!" Правописание наречий. Защита экологии – дело каждого из нас |
1) Понимать скрытый смысл текстов, определяя позицию автора; |
1) Определяет главную информацию через художественно-изобразительные средства; | |
Свободное время как показатель развития общества | И. А. Гончаров "Обломов". Цитата. Конструкция с союзом как |
1) Извлекать необходимую информацию из разных источников, критически оценивая аргументы, содержащиеся в ней; |
1) Определяет основную мысль текста, выявляя авторскую позицию и выражая свое отношение; |
Человек и история | А. С. Пушкин "Евгений Онегин". Сюжет "Евгений Онегина" как отражение исторической эпохи. Композиция романа. Сложносочиненные предложения | 1) Создать творческие тексты смешанных типов (описания, повествования) с явно или скрыто выраженной авторской позицией. |
1) Создает творческие текст-повествование с явно выраженной или скрытой авторской позицией; |
О. Сулейменов "Одна война закончилась другой…" | 1) Определять основную мысль текста, выявляя авторскую позицию, выражая свое отношение. |
1) Определяет основную мысль текста, выявляя авторскую позицию; | |
А. Ахматова "Реквием". Поэма "Реквием" - памятник страшной эпохи сталинского режима. Частица | 1) Прогнозировать содержание всего текста, опираясь на заключительные фразы, выводы текста. |
1) Прогнозирует причины и следствия по предложенной проблеме; | |
Энергия будущего. Энергия слова | К. Алтайский "Казахские мотивы". Второстепенные члены предложения. | 1) Владеть словарным запасом, включающим общенаучную и узкоспециальную лексику социально-культурной, учебно-профессиональной, общественно-политической сфер. |
1) Понимает лексическое значение слов профессиональной сферы; |
С. Назарова "Мой зеленоглазый аруах". Бессоюзные сложные предложения | 1) Извлекать необходимую информацию из разных источников, критически оценивая аргументы, содержащиеся в ней. |
1) Определяет основную мысль текста; | |
В. С. Высоцкий "Баллада о времени". Морфема. | 1) Определять основную мысль прослушанного, прочитанного и/или аудиовизуальноготекста, в том числе материалы средства массовой информации, перефразируя исходный материал и сохраняя основную мысль. |
1) Анализирует проблематику прочитанного текста; | |
О. Сабинина "Что такое ЭКСПО". Все самое интересное о выставке ЭКСПО-2017 в Астане. Научный стиль |
1) Синтезирует информацию, полученную из различных источников; | ||
Мир и безопасность | Л. Н. Толстой "Война и мир" (обзор с чтением глав о Бородинском сражении). Правописание наречий | 1) Владеть разными видами чтения соблюдать орфографические нормы (правописание частиц, наречий, предлогов и союзов). |
1) Использует стратегии просмотрового, выборочного, аналитического чтения; |
Главные герои романа Л. Н. Толстого "Война и мир" | 1) Владеет разными видами и стратегиями чтения в зависимости от цели и задач. |
1) Характеризует героя (определяет приемы изображения: речь, поступки и т.д.); | |
Стихотворения А. А. Суркова, К. М. Симонова, М. В. Исаковского, Ю. В. Друниной |
1) Владеть разными видами чтения; |
1) Владеет разными видами чтения; | |
Казахстан в мире художественной литературы. Ж. Жабаев |
1) Владеть разными видами чтения; |
1) Владеет разными видами чтения; | |
А. Сурков. Фронтовик, поэт, журналист |
1) Определяет информацию, объединяющие иллюстрированные тексты; | ||
К. Симонов Военная лирика |
1) Владеть разными видами чтения; |
1) Определяет информацию, объединяющие иллюстрированные тексты; | |
Театр и кино в современном мире | А. П. Чехов "ВишнҰвый сад". Жанр и композиция. Особенности конфликта. Сложносочиненные предложения |
1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств; |
1) Анализирует содержание, определяя роль композиции, изобразительно-выразительных средств, деталей в раскрытии основной мысли; |
Символика в пьесе "Вишневый сад" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств. |
1) Применяет приемы ассоциативного обучения; | |
Высшая ценность – права человека | О.О. Сулейменов "Дикое поле". Правописание наречий |
1) Участвовать в деловой беседе, решая проблему и достигая договоренности; |
1) Участвует в беседе, находя пути решения проблемы; |
Ю.О. Домбровский "Хранитель древностей" |
1) Участвовать в деловой беседе, решая проблему и достигая договоренности; |
1) Участвует в деловой беседе; | |
Ю. Домбровский "Алматинская повесть". Аннотация | 1) Создавать тексты смешанных типов, тексты научного и публицистического стилей (статья, аннотация, репортаж). |
1) Составляет аннотацию; | |
Ч. Айтматов "И дольше века длится день". Тема исторической памяти. Монолог | 1) Создавать развернутое монологическое высказывание для публичного выступления, удерживая внимание и взаимодействуя с аудиторией |
1) Владеет разными видами и стратегиями чтения в зависимости от цели и задач; | |
Ч. Айтматов "Легенда о Манкурте" |
1) Пересказывать тексты, адаптируя содержание для определенной целевой аудитории с использованием средств для привлечения внимания; |
1) Пересказывает текст, адаптируя содержание для определенной целевой аудитории и используя средства привлечения внимания; | |
Современное общество: миграция | В. В. Набоков "Родина" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств. |
1) Определяет особенности произведения: время написания, актуальность, история создания; |
Н. А. Тэффи "Ностальгия". Имя прилагательное | 1) Сравнивать цели, целевую аудиторию, авторскую позицию, жанровые и стилистические особенности текстов. |
1) Сравнивает цели текстов; | |
М.И. Цветаева "Родина" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств. |
1) Анализирует содержание стихотворения; | |
П. Васильев "Переселенцы". Сложное предложение | 1) Использовать неполные предложения, сложные союзные и бессоюзные предложения. |
1) Владеет словарным запасом, включающим лексику социальнокультурной, общественно политической сфер (иммиграция и эмиграция); |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 47- қосымша |
Техника-технологиялық бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Шетел тілі" оқу пәнін оқытудың мақсаты – тілдік дағдылардың жоғары деңгейін қалыптастыру, сонымен қатар кәсіби шеберлікті мыналар арқылы дамыту: талдау, бағалау және шығармашылық ойлауға ықпал ететін әртүрлі тапсырмалар; ауызша және жазбаша дереккөздердің кең ауқымымен танысу; шет тілін оқыту үдерісінде негізгі технологияларды оқып үйрену.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) шет тілін меңгеру негізінде оның қазақ және әлем әдебиетімен және мәдениетімен байланысын ескере отырып, табысты әлеуметтік бейімделуге ықпал ететін білім, білік және дағдыларды қалыптастыру;
2) оқытылатын тілдегі әдебиеттер арқылы отансүйгіштікке, азаматтыққа, белсенді өмірлік ұстанымға тәрбиелеу;
3) қазіргі әлемнің жаһандануы жағдайында шет тілін үйренудің құндылығы туралы түсінік қалыптастыру; мәдениетаралық коммуникация тұрғысынан өз елін, оның мәдениетін көрсете білу;
4) сыни тұрғыдан ойлау, салыстыру, жалпылау, ұқсастықтар мен себеп-салдар байланыстарын орнату дағдыларын жетілдіру, контекстен кең ауқымды бейтаныс лексиканы түсіну; тиісті деңгейде еркін сөйлеу, дәлдік, сөз екпіні, интонация және стиль;
5) қарым-қатынас міндетіне сәйкес сөйлеу құралдарын өзінің сезімін, ойы мен қажеттіліктерін білдіру үшін пайдалануға, өз қызметін жоспарлауға және реттеуге; ауызша және жазбаша сөйлеуді, монологтық контекстік сөйлеуді меңгеру;
6) білім алушылардың тілді ойлау, ой елегінен өткізу, өз ойын жеткізу және басқа пәндер бойынша оқу құралы, сондай-ақ сауаттылығын арттыру құралы ретінде тануға және пайдалануға мүмкіндік беру; лингвистикалық, мәдени және әлеуметтік компоненттерді біріктіруді қамтитын тілді үйрену үдерісіне қосу;
7) шет тілін колледжде және одан тыс жерлерде қолдану үшін студенттерге пайдалы гипотеза жасау және пікірлер, түсініктемелер және жауаптар беру үшін құрдастарымен өзара әрекеттесу; ағылшын тілінде сөйлейтіндермен және ағылшын тілінде сөйлемейтіндермен сәтті қарым-қатынас жасау;
8) оқу бағдарламасына сәйкес тақырыптар, салалар және жағдайлар шеңберінде оқытылатын тіл елдерінің мәдениетімен, дәстүрлерімен және шындықтарымен танысу арқылы әлеуметтік-мәдени құзыреттілігін қалыптастыру.
4. Пәннің мазмұны келесі бөлімдерден тұрады: IT: pros and cons, Natural Disasters, Virtual reality, Mining and Environment, Reading for pleasure, Electronics and automation, Breakthrough technologies, Energy X, Materials Production, Architecture and Construction, Work and inventions, Transport for Tomorrow
Мазмұны: Тыңдау және сөйлеу дағдыларын шығармашылық есептерді шешу және топтық жұмыс үшін пайдаланыңыз, құрдастарыңызға сындарлы кері байланыс беріңіз. Әртүрлі көзқарастарды құрметтеу. Алынған кері байланысты бағалаңыз және сындарлы жауап беріңіз, жеке оқу мақсаттарын қою үшін кері байланысты пайдаланыңыз. Басқаларға түсінікті ақпаратты ұйымдастырыңыз және беріңіз. Сөйлеу немесе жазу кезінде логикалық дәлелді құрастырыңыз және қорғаңыз. Оқу және талқылау арқылы мәдениетаралық сезімталдықты дамыту. Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдаланыңыз. Пікірталас немесе жазуды дүниетанымдардың ауқымын көрсету және зерттеу құралы ретінде пайдаланыңыз.
Есту. Еркін пікірталастың негізгі мазмұнын, жалпы және оқу бағдарламаларының алуан түрлі тақырыптары бойынша мұғалімнің қолдауынсыз ұзақ талқылауда нақты ақпарат пен дәлелдің егжей-тегжейлерін түсіну, оның ішінде таныс емес тақырыптардың шектеулі саны бойынша талқылау.
Жалпы және оқу бағдарламаларының үлкен саны бойынша еркін пікірталас барысында, оның ішінде шектеулі сандағы таныс емес тақырыптар бойынша пікірталас кезінде спикер(лердің) көзқарасын немесе пікірін мойындау. Еркін талқылау контекстінен мағынаны анықтау. Бірқатар жалпы және оқу бағдарламалары бойынша спикерлердің көзқарастары мен айқын келісу дәрежесі. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымы бойынша еркін пікірталастағы дәлелдердегі қайшылықтарды анықтау.
Сөйлеу. Ресми және бейресми сөйлеу мәнерлерін пайдалану, әртүрлі жалпы және оқу бағдарламалары бойынша ақпарат алу үшін қиын сұрақтар қою және оларға жауап беру. Өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіру және негіздеу, жалпы және тәрбиелік тақырыптардың саны артып келе жатқан пікірталас мазмұнының әртүрлілігі аясында басқа адамдардың пікірлерін бағалау және түсініктеме беру. Әртүрлі жалпы және білім беру тақырыптары бойынша гипотезаларды ұсыну мақсатында құрдастарымен өзара әрекеттесу. Пікірталастың ағымын басқару және пікірталас кезінде перефраза және түзету арқылы тілді өзгерту. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымында сәйкес арнайы сөздік пен синтаксисті пайдалану.
Оқу. Көлемді мәтіндердің негізгі идеясын түсіну, таныс тақырыптар бойынша, оқу бағдарламасының тақырыптары мен таныс емес тақырыптар бойынша әртүрлі стильдер мен жанрлардағы көлемді мәтіндерден нақты ақпарат пен бөлшектерді тану. Әртүрлі жалпы тақырыптар мен оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша жақынырақ оқуға лайық мәтіндердің мазмұнын анықтау үшін ұзақ мәтіндерді қайталап оқу. Таныс және бейтаныс тақырыптар бойынша, сонымен қатар оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша әртүрлі көркем әдебиет мәтіндерін, ғылыми және публицистикалық әдебиеттерді оқу. Оқу бағдарламасындағы әртүрлі таныс және тақырыптар бойынша, сондай-ақ кейбір таныс емес тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердің мазмұнына негізделген қорытынды жасаңыз. Оқу бағдарламасынан таныс тақырыптар мен тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердің авторының көзқарасы мен пікірін анықтау. Әртүрлі жалпы тақырыптар мен оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша ұзақ мәтіндерді (абзац аралығы) әзірлеу үлгілері. Мағынаны нақтылау және терең түсіну үшін таныс және бейтаныс қағаз және сандық ақпараттық ресурстардың кең ауқымын пайдалану. Дәлелдердің сәйкессіздігін анықтау, оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы тақырыптар мен тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердегі ақпаратты салыстыру, талдау және синтездеу.
Хат. Тақырыпқа және жанрға сәйкес және әртүрлі жазба жанрларында дұрыс жазылған сөздік қорын пайдаланып, мәтін деңгейінде жеке жоспарлау, жазу, өңдеу және түзету. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымы бойынша өсіп келе жатқан жазба жанрларының тиісті деңгейіне жету үшін сөйлеу мәнерін пайдаланып грамматикалық дұрыс жазу. Логикалық дәлелдерді оқытушының қолдауымен және қажет болған жағдайда, жалпы және оқу бағдарламасына таныс тақырыптар бойынша жазбаша жанрлардың үлкен санының ішінде мысалдар мен себептермен тұжырымдаңыз. Таныс жалпы және оқу бағдарламалары бойынша әртүрлі байланыстыратын сөздерді қолданып, мәтін деңгейінде үйлесімді жазу. Бірқатар жалпы және оқу бағдарламалары бойынша мәтін деңгейінде сәйкес жоспарды өз бетінше қолдану. Әртүрлі мүмкіндіктер арқылы сөйлесудегі жаңалықтар мен сезімдерді жеткізу және оларға жауап беру. Жазбаша жұмыстардағы тыныс белгілерінің дұрыстығы жоғары мәтін деңгейінде қойылуы.
Ағылшын тілін қолдану. Күрделі және күрделі зат есімнің сан алуан тіркестерінің, есептік және саналмайтын зат есімдерге арналған жиынтық көрсеткіштердің алуан түрлілігі, сонымен қатар есімдік сөз тіркестері, күрделі сын есімдердің алуан түрлері, сын есімдердің жіктік жалғауы, салыстырмалы құрылымдары және күшейткіш сын есімдердің әртүрлі ортақ мағынада қолданылуы. оқу жоспарынан таныс тақырыптар мен тақырыптар, анықтауыш және алдын ала анықтау құрылымдарының алуан түрлілігі, сұрақ түрлерінің кең ауқымы, салыстырмалы, демонстративті, белгісіз, сан есімдіктері, сонымен қатар оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы таныс тақырыптар мен тақырыптар бойынша рефлексивті есімдік құрылымдары. Уақыт септіктерінің көмегімен белсенді және пассивті дауыста тамаша үздіксіз формалардың, сонымен қатар бірқатар жетілген формалардың қолданылуы, келер және келер үздіксіз шақтағы белсенді және пассивті дауыстардың әртүрлі формалары, хабарлы сөйлемдер мен жанама сөйлеудегі осы, өткен және өткен кемел шақтағы белсенді және пассивті дауыстардың алуан түрлі формалары, белсенді және пассивті дауыстардың формалары оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы тақырыптар мен таныс тақырыптар үшін қазіргі үздіксіз және өткен үздіксіз шақтарда. Әртүрлі жанама сөйлеу мәлімдемелері мен сұрау формаларын белгілі жалпы және оқу тақырыптары бойынша қолдану, тұрақты және тұрақсыз үстеулерге қатысты үстеу құрылымдары, превербальды, кейінгі және шектен тыс үстеулер, модальды етістіктердің өткен шақ формаларының көбеюі, соның ішінде must have, can’t have, might have өткен шақ туралы болжам мен қорытындыны, зат есім мен сын есімнің алдындағы көсемшелерді, зат есімнен, сын есім мен етістіктен кейінгі тәуелдік жалғауларды айту. Көбейген етістіктер мен сын есімдерден кейін инфинитивтік формалардың, көптеген етістіктер мен көсемшелерден кейін герунд формаларының, көптеген көсемше және фразалық етістіктердің қолданылуы. Әртүрлі таныс жалпы және оқу бағдарламалары бойынша кәсіподақтардың алуан түрлілігі. Конструкциялар If / if only шартты сөйлемнің үшінші түрінде сабақтас құрмалас сөйлемнің қолданылуы, оның ішінде әртүрлі жалпы және оқу бағдарламалары бойынша таныс тақырыптар.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағаттар саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Unit 1. IT: pros and cons | |||
Subunit.IT technology | + | + | + |
Theme 1. Introduction | |||
Theme 2. Interesting facts about IT (storytelling) | |||
Theme 3 WWW Making PPT | |||
Theme 4. Writing an article “Meta” | |||
Theme 5. Progress Check 1 (Test) | |||
Unit 2. Natural Disasters | |||
Subunit. The Environment | + | + | + |
Theme 1. Environmental Issues | |||
Theme 2. Global Warming Topic Vocabulary | |||
Theme 3. Focus on Kazakhstan: reporting on the causes and consequences of natural disasters | |||
Unit 3. Virtual reality | |||
Subunit. The future | + | + | + |
Theme 1. Mobile applications | |||
Theme 2. Gamification (discussion) | |||
Theme 3. Advantages of the Web | |||
Theme 4. CLIL. Project work "Virtual Reality Exhibition" | |||
Theme 5. Progress Check 3 (Writing an article "History of "Apple"") | |||
Unit 4. Mining and Environment | |||
Subunit. Mining | + | + | + |
Theme 1. Mining and Sediments | |||
Theme 2. Advantages and disadvantages of Plastics | |||
Theme 3. A scientific video review. Reported Speech | |||
Theme 4. BOOPPPS. "Karachaganak Field" | |||
Theme 5. Progress Check 4 (Vocabulary review) | |||
Unit 5. Reading for pleasure | |||
Subunit. Reading Activity | + | + | + |
Theme 1. Reading a non-fiction text "What is "Gamification?" | |||
Theme 2. "Kanysh Satbaev" Skimming reading. | |||
Theme 3. Giving advice on how to reduce stress (psychology). Simple Passive Voice Tenses. | |||
Theme 4. Pros and cons of reading a book. Writing a blog post | |||
Unit 6. Electronics and automation | |||
Subunit. Electronics | + | + | + |
Theme 1. Functions of mechatronics (Mind-map) | |||
Theme 2. Use of English. Relative clauses, determiners and quantifiers. Creative people (Geology,Engineering,IT) | |||
Theme 3. Reading biographies of famous people | |||
Theme 4. The process of welding (Analysing video) | |||
Theme 5. Progress Check 6 (Test) | |||
Unit 7. Breakthrough technologies | |||
Subunit. Types of technologies | + | + | + |
Theme 1. Nanotechnology Making PPT | |||
Theme 2. Robotics | |||
Theme 3. Progress Check 4 (Vocabulary review) | |||
Unit 8. Energy X | |||
Subunit Things you did not know about Energy and Power | + | + | + |
Theme 1. Grammar in context. Conditional sentences | |||
Theme 2. A scientific video review (physics, biology, economics) | |||
Theme 3. "Solar Energy" Skimming reading. | |||
Theme 4. Progress Check 8 (Writing an opinion essay) | |||
Unit 9. Materials Production | |||
Subunit. Materials | + | + | + |
Theme 1. Grammar in context. Active and Passive Voice Perfect forms | |||
Theme 2. "Floor Materials" Skimming reading. | |||
Theme 3. Future Continuous Tense. A future city design | |||
Theme 4. Dream House: Design a home | |||
Theme 5 "Office Paper Production "Making PPT | |||
Theme 6. Progress Check 9 (Test) | |||
Unit 10. Work and inventions | |||
Various occupations | + | + | + |
Theme 1. Investigating the world of Digital Devices | |||
Theme 2. Considering success in oil business | |||
Unit 11. Architecture and Construction | |||
Subunit. Building materials | + | + | + |
Theme 1. "Cement" | |||
Theme 2. "Ancient architecture" Making PPT | |||
Theme 3. "The history of Engines’ Skimming reading. | |||
Theme 4. Progress Check 4 (Vocabulary review) | |||
Unit 12. Transport for Tomorrow | |||
Subunit. Transport | + | + | + |
Theme 1. "City Transport" Skimming reading. | |||
Theme 2. Aircraft (Analysing video) | |||
Theme 3. Producing information leaflets about "Car sharing" | |||
Theme 4. Writing an essay "Elon Musk Phenomenon" | |||
Theme 5. Making Transport Map of your town | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
IT: pros and cons | Subunit. IT technology |
1) Басқаларға ақпаратты ұйымдастыру және анық ұсыну; |
1) Ақпаратты басқаларға нақты ұсынуды қалыптастырады және қамтамасыз етеді; |
Theme 1. Introduction | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша қолдау көрсетілмейтін кеңейтілген әңгімелерде, соның ішінде бейтаныс тақырыптардың шектеулі ауқымындағы әңгімелерде нақты ақпаратты қабылдау. |
1) Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын көрсетеді; | |
Theme 2. Interesting facts about IT (storytelling) |
1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша қолдау көрсетілмейтін кеңейтілген презентациядағы аргументтің егжей-тегжейлерін негіздеу, оның ішінде таныс емес тақырыптардың шектеулі ауқымында сөйлеу; |
1) Білім алушылармен араласады, сұрақтар құрастырады; | |
Theme 3. WWW Making PPT |
1) Шығармашылық және бірлескен мәселелерді топта шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдалану; |
1) Дұрыс тыңдалған ақпаратты қайталайды; | |
Theme 4. Writing an article “Meta” | 1) Мақала жазу үшін тақырыптар мен үлгілерді талдау дағдыларын қолдану. | 1) Мақала жазу үшін сәйкес тақырыптарды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Theme 5. Progress Check 1 (Test) |
1) Тұрақты және тұрақсыз үстеулермен әртүрлі салыстырмалы үстеулерді қолдану; |
1) Әдебиет бойынша бұрын алған білімдерін жаттығады; | |
Natural Disasters | Subunit. The Environment | 1) Шығармашылық мәселелерді шешу және топта бірлесіп жұмыс істеу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын қолдану. |
1) Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын дамытады; |
Theme 1. Environmental Issues | 1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану. |
1) Формальды және бейресми тіл регистрлерін контексте түсіндіреді; | |
Theme 2. Global Warming Topic Vocabulary |
1) Зат есімдер мен сын есімдердің алдында әртүрлі көсемше тіркестерін қолдану; | 1) Көркем сөздің нақты жоспарын жасайды; мәтінді жазады, жазба жобасын тексереді. | |
Theme 3. Focus on Kazakhstan: reporting on the causes and consequences of natural disasters |
1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану; | 1) Рефлексия эссе жазу үшін сәйкес рубрикаларды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Virtual Reality | Subunit. The future |
1) Сөйлеу және тыңдау дағдыларын топтарда шығармашылық және бірлескен мәселелерді шешу үшін пайдалану; |
1) Дұрыс тыңдаған ақпаратты қайталайды; |
Theme 1. Mobile applications |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдалану; |
1) Шығармашылық және бірлескен мәселелерді топта шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады; | |
Theme 2. Gamification (discussion) | 1) кең ауқымды жалпы және білім беру тақырыптары бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіру және негіздеу. | 1) Өз сөзін қисынды және дәйекті түрде баяндайды. Мықты аргументтерді қолданады. Басқа біреудің сөзін құрылымдық түрде талдайды. | |
Theme 3. Advantages of the Web | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша сөйлеу мәнмәтіндерінің әртүрлілігінде басқалардың көзқарастарын бағалау және оларға түсініктеме беру. |
1) Интернетті пайдаланудың артықшылықтарын түсіндіреді; | |
Theme 5. CLIL. Project work “Virtual Reality Exhibition” | 1) Бұрын алған білімдерін басқа пәндерде (пәнаралық байланыс, CLIL) қолдану. | 1) Басқа пәндермен байланысып, зерттеу жүргізеді. | |
Mining and Environment | Subunit. Mining | 1) Автордың өзіндік ерекшелігін сақтай отырып, мазмұнын шығармашылықпен қайта ойластырып, мәтінді қайталау. |
1) Мәтін мазмұнын шығармашылық жаңғырту арқылы жеткізеді. |
Theme 1. Mining and Sediments | 1) Шығармашылық және топта бірлесіп тапсырмаларды шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын меңгеру. |
1) Белсенді сөздіктерді пайдалана отырып, мәтін бойынша демонстрациялық сөйлем құрастырады; | |
Theme 2. "Advantages and disadvantages of Plastics" Reading and listening comprehension with focus on teaching intonation (word stress and weak vowels) |
1) Қолдау көрсетілмейтін кеңейтілген жалпы және оқу тақырыптары, соның ішінде таныс емес тақырыптардың шектеулі ауқымы бойынша әңгімелер туралы толық ақпаратты түсіндіру; |
1) Сөйлеу және тыңдау дағдыларын топта шығармашылық және бірлескен мәселелерді шешу үшін пайдаланады; | |
Theme 3. A scientific video review. Reported Speech |
1) Фильмді көргеннен кейін шолу эссе жазу кезінде айдар мен үлгіні талдау дағдыларын қолдану; |
1) Шолу эссе жазу үшін сәйкес тақырыптарды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Theme 4. BOOPPPS. "Karachaganak Field" | 1) кең ауқымды жалпы және білім беру тақырыптары бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіру және негіздеу. |
1) Өз ойларын ауызша түрде жеткізеді. | |
Reading for pleasure | Subunit. Reading Activity | 1) Автор ерекшелігін сақтай және мазмұнды шығармашылықпен өзгерте отырып, мәтінді айтып беру. |
1) шығармашылық және бірлескен мәселелерді топта шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын қолданады; |
Theme 1. Reading a non-fiction text "What is “Gamification?" | 1) Белгілі ортақ тақырыптар мен оқу бағдарламалары бойынша жазу жанрларының кең ауқымына мысалдар мен дәлелдер арқылы қажет болған жағдайда дәйекті жазба дәлелдерін көрсету. |
1) Тиісті шақ құрылымдарын қолдана отырып, тиісті жазу дағдыларын көрсетеді; | |
Theme 2. "Kanysh Satbaev" Skimming reading. | 1) Білім алушылардың кері байланысын бағалау және сындарлы жауап беру. |
1) Білім алушылардың пікіріне сындарлы жауап береді; | |
Theme 3. Giving advice on how to reduce stress (psychology). Simple Passive Voice Tenses. |
1) Мәтін бойынша мәнді анықтау; |
1) Мәтін мазмұнын шығармашылық қайта жаңғырту арқылы жеткізеді; | |
Theme 4. Pros and cons of reading a book. Writing a blog post | 1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану. | 1) Пост жазу үшін сәйкес тақырыптарды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Electronics and automation | Subunit. Electronics |
1) Skimming Reading бағдарламасын меңгеру; |
1) Қажетті ақпаратты бөлектеу үшін оқу дағдыларын пайдаланады (Skimming Reading); |
Theme 1. Functions of mechatronics (Mind-map) |
1) Бірқатар жалпы және оқу бағдарламалары бойынша сөйлеушілердің әртүрлі көзқарастарын қабылдау; |
1) Мәтін мазмұнын шығармашылық қайта жаңғырту арқылы жеткізеді; | |
Theme 2. Use of English. Relative clauses, determiners and quantifiers. Creative people (Geology,Engineering,IT ) | 1) Белсенді және пассивті қарапайым қазіргі және өткен шақтардың кең ауқымын, сондай-ақ жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша әңгімелесуде қарапайым өткен шақтарды қолдану. |
1) Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын көрсетеді; | |
Theme 3. Reading biographies of famous people in IT |
1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану; | 1) тақырып бойынша кеңейтілген мәтіндердегі мағынаны контекстен түсіндіреді. | |
Theme 4. The process of welding (Analyzing video) | 1) Жеке оқу мақсаттарын қою үшін кері байланысты пайдалану. | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіреді. | |
Breakthrough technologies | Subunit. Types of technologies | 1) Бейнелерді, көркемдік кеңістік пен уақытты, көрнекі құралдар мен фигураларды жасаудың құралдары мен тәсілдерін талдаңыз, автордың оларды пайдалану мақсатын түсіндіру. |
1) Шығармадағы көркемдік кеңістік пен уақытты құру жолдарын көрсетеді; |
Theme 1 Nanotechnology Making PPT |
1) Тақырып бойынша өз пікірді ауызша және жазбаша түрде білдіру. |
1) Қажетті ақпаратты бөлектеу үшін оқу дағдыларын пайдаланады (Skimming Reading); | |
Theme 2 Robotics | 1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану. |
1) Негізгі проблемалық мәселелерді анықтайды; | |
Energy X | Subunit. Things you did not know about Energy and Power | 1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдалану. |
1) Тақырыптың нақты ақпараты мен маңызды сәттерін анықтайды; |
Theme 1. Grammar in context. Conditional sentences | 1) Іf (if) тек шартты сөйлемнің үшінші түрінде ғана қолдану. | 1) Мәтін мазмұнын шығармашылық қайта жаңғырту арқылы жеткізеді. | |
Theme 2. A scientific video review (physics, biology, economics) |
1) Дағдыларды меңгеру Skimming Reading; |
1) Тиісті ақпаратты бөлектеу үшін оқу дағдыларын пайдаланады (Skimming Reading); | |
Theme 3. "Solar Energy" Skimming reading | 1) Топта шығармашылық және бірлескен есептерді шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын көрсету. | 1) Тиісті ақпаратты бөлектеу үшін оқу дағдыларын пайдаланады (Skimming Reading). | |
Materials Production | Subunit. Materials |
1) Топта шығармашылық және бірлескен есептерді шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын көрсету; |
1) Тақырып бойынша гипотеза жасау үшін қолдайтын және оған қарсы дәлелдерді құрбыларымен талқылайды; |
Theme 1. Grammar in context. Active and Passive Voice Perfect forms | 1) Белсенді және пассивті қарапайым қазіргі және өткен шақтардың кең ауқымын, сондай-ақ жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша әңгімелесуде қарапайым өткен шақтарды қолдану. |
1) Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын көрсетеді; | |
Theme 2. "Floor Materials" Skimming reading | 1) Тақырып бойынша өз пікірін ауызша және жазбаша түрде білдіру. |
1) Сәйкес зерттеу дағдыларын көрсетеді; | |
Theme 3. Future Continuous Tense. A future city design | 1) Әртүрлі болашақ белсенді және пассивті, сондай-ақ болашақ үздіксіз формаларды кең ауқымды таныс жалпы және оқу бағдарламалары бойынша қолдану. | 1) Дәлелді эссе жазу үшін сәйкес тақырыптарды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Theme 4. Dream House: Design a home |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдалану; |
1) Сөйлеу және тыңдау дағдыларын топта шығармашылық және бірлескен мәселелерді шешу үшін пайдаланады; | |
Theme 5. “Office Paper Production “Making PPT |
1) бұрын алған білімдерін қолдану; |
1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіреді; | |
Work and inventions | Subunit. Various occupations |
1) Шығармашылық және топта бірлесіп тапсырмаларды шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын меңгеру; |
1) Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын көрсетеді; |
Theme 1. Investigating the world of Digital Devices | 1) Алған білімдерін таныс және бейтаныс жағдайларда қолдану. |
1) Өтілген тақырып бойынша грамматикалық және лексикалық материалды меңгереді; | |
Theme 2. Considering success in oil business | 1) Тақырып бойынша пікірді ауызша және жазбаша түрде білдіру. | 1) Зерттеу және қажетті ақпаратты табу дағдыларын қолданады. | |
Architecture and Construction | Subunit. Building materials |
1) Проблемалық сұраққа толық дәлелді жауап беру; |
1) Мәтін бойынша демонстрациялық сөйлем құрастырады; |
Theme 1. "Cement" |
1) Тақырыпты ашудың толықтығы мен тереңдігі тұрғысынан ауызша және жазбаша мәлімдемелерді бағалайды; |
1) Шығармашылық есептерді шешу және топта бірлесіп жұмыс істеу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады; | |
Theme 2. "Ancient architecture" Making PPT |
1) материалды зерттеу және баяндау дағдыларын меңгеру; |
1) Шығармашылық есептерді шешу және топта бірлесіп жұмыс істеу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады; | |
Theme 3. "The history of Engines’ Skimming reading" |
1) Дағдыларды меңгеру Skimming Reading; | 1) Тиісті ақпаратты бөлектеу үшін оқу дағдыларын пайдаланады (Skimming Reading); | |
Transport for Tomorrow | Subunit. Transport | 1) Тақырып бойынша пікірді ауызша және жазбаша түрде білдіру. |
1) Шығармашылық есептерді шешу және топта бірлесіп жұмыс істеу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады; |
Theme 1. “City Transport” Skimming reading |
1) Дағдыларды меңгеру Skimming Reading; |
1)Тиісті ақпаратты бөлектеу үшін оқу дағдыларын пайдаланады (Skimming Reading); | |
Theme 2. "Aircraft" (Analyzing video) | 1) Шығармашылық және топта бірлесіп тапсырмаларды шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын меңгеру. |
1) Шығармашылық есептерді шешу және топта бірлесіп жұмыс істеу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады; | |
Theme 3. Producing information leaflets about “Car sharing” | 1) Тақырып, мәселе бойынша өзіндік пікір айту. |
1) Зерттеу және қажетті ақпаратты табу дағдыларын қолданады; | |
Theme 4. Writing an essay "Elon Musk Phenomenon" |
1) эссе жазу кезінде айдар мен үлгіні талдау дағдыларын қолдану; |
1) Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын көрсетеді; | |
Theme 5. Making Transport Map of your town |
1) тақырып,мәселе бойынша өзіндік пікір айту; |
1) зерттеу және қажетті ақпаратты табу дағдыларын қолданады. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 48 - қосымша |
Техника-технологиялық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1 тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің мақсаты – отандық тарихтың негізгі оқиғалары мен процестерін оқыту негізінде тарихи санаға, азаматтылық пен отансүйгіштік қасиеттерге ие, тарихи білім мен дағдыларды оқу және қоғамдық іс-әрекеттерде тиімді және шығармашылықпен қолдана алатын тұлға қалыптастыру.
3. "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің міндеттері:
1) Қазақстан аумағындағы қоғамның әртүрлі тарихи кезеңдеріндегі этникалық, әлеуметтік, экономикалық, саяси және мәдени дамуының негізгі мәселелері туралы білім қалыптастыру;
2) тарихи қалыптасқан мәдени, ұлттық дәстүр, әлеуметтік және адамгершілік нормаларды білім алушылардың түсінуі негізінде оларда азаматтылық пен қазақстандық бірегейлікті, дүниетанымдық ұстанымдарды тәрбиелеу;
3) әлемдік тарихи процестегі Қазақстанның орны мен рөлі туралы жалпы тұтас түсінік қалыптастыру;
4) тарихи оқиғалар, құбылыстарды тарихи заңдылықтарды ескере отырып зерттеу, оқиғалар мен тұлғаларға қатысты пікірлер мен берілген бағаларды салыстыру және сыни тұрғыдан талдау дағдыларын дамыту, өткен кезеңмен қазіргі уақытқа қатысты пікірталастық мәселелерге өзіндік көзқарасты қалыптастыру;
5) өлке тарихын зерделеу, өлкетанулық жұмыстарды жүргізу дағдыларын дамыту;
6) әртүрлі тарихи деректермен жұмыс істеу, тарихи ақпаратты іздеу және жүйелеу дағдыларын дамыту;
7) әртүрлі деректерді қолдана отырып, жобалық, зерттеу әрекетін және тарихи реконструкция дағдыларын дамыту;
8) қазіргі кездегі саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени процестерді түсіну үшін тарихи білімдерін қолдана білу дағдыларын қалыптастыру;
9) коммуникативтік дағдыларды қалыптастыру, оның ішінде, өз ойын ауызша және жазбаша түрде анық білдіру, командада жұмыс істей алу, түрлі деректерден алынған ақпараттарды қолдану.
4. Оқу бағдарламасы тарихи ойлаудың негізгі дағдыларын қалыптастыруға бағытталған: тарихи дереккөздерді түсіндіру, уақыт пен кеңістіктегі бағдар, тарихи талдау және түсіндіру дағдылары.
Тарихи ойлау дағдыларын қалыптастыру, сондай-ақ "Қазақстан тарихы" пәні бойынша оқыту мақсаттарын тиімді іске асыру: 1) өзгеріс пен сабақтастық; 2) себеп пен салдар; 3) дәлел; 4) ұқсастық пен айырмашылық; 5) маңыздылық; 6) интерпретация.
Пәннің мазмұны 8 бөлімнен тұрады:
1) өркениет: даму ерекшеліктері. Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы. "Орталық Азия" ұғымының тарихи және географиялық аспектілері. Орталық Азияның дәстүрлі өркениеттерін зерттеу тарихы. Орталық Азия өркениеттері пайда болуының факторлары. Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтарының ерекшеліктері. Ұлы Дала өркениеті. "Ұлы Дала" ұғымының тарихи-географиялық сипаттамасы. Ұлы дала өркениетінің қайнар көзі және қалыптасуының ерекшеліктері (энеолит, қола дәуірі). Қазақстан аумағындағы ежелгі археологиялық мәдениеттердің ерекшеліктері. Ерте көшпенділер дәуіріндегі Ұлы Дала өркениеті. Ұлы Дала ежелгі мәдениеттерінің сабақтастығы және өзара байланысы. Ерте көшпенділер өркениетінің әлемдік тарихи процестер барысына әсері. Орталық Азия және әлемдік өркениет. Орталық Азия халықтарының әлемдік материалдық мәдениеттің дамуына қосқан үлесі. Орталық Азия халықтарының әлемдік рухани мәдениеттің дамуына қосқан үлесі;
2) этникалық және әлеуметтік процестер. Қазақ халқының шығу тегі. "Антропогенез", "этногенез", "этнос" ұғымдары. Қазақстан аумағындағы этногенез және этникалық процестер. Қазақ этносының қалыптасуы – көп ғасырлық этникалық процестердің нәтижесі. Мәдени-генетикалық код - ұлттың негізі. Дәстүрлі қазақ қоғамы: этникалық құрылымы және әлеуметтік ұйымдасуы. Қазақтарда ру-тайпалық құрылым қалыптасуының тарихи шарттары. Қазақтардың ру-тайпалық құрылымының эволюциясы. Туыстық принциптердің және рулық құрылымның функционалдық маңызы. "Ауызша тарихнама", "шежіре", "ру", "тайпа", "ата-жұрт", "атамекен", "ел" ұғымы. Қазақтардың ру-тайпалық ұйымдасуының біріктіруші рөлі. Дәстүрлі қазақ қоғамының әлеуметтік жіктелуі. "Ақсүйек", "қарасүйек", "хан", "сұлтан", "би", "батыр" ұғымдары. Дәстүрлі қазақ қоғамындағы әлеуметтік институттардың қызметі;
3) мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан. Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттер. Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттердің саяси ұйымдасуы. "Мемлекет", "билік", "саяси ұйым" ұғымдары. Ұлы Дала көшпенділерінің империялары. Түркі империясы - көшпенділер мемлекеттілігінің классикалық үлгісі. Ұлы Түрік қағанатының қалыптасуы мен дамуы. Түркі империясының мұрагерлері. Мемлекеттік құрылым түрлерінің сабақтастығы. Ерте және дамыған орта ғасырлардағы түркі мемлекеттерінің геосаяси белсенділігі. Түркі әлемінің қалыптасуы мен дамуындағы түркі империясының рөлі. Шыңғысхан империясы және оның мұрагерлері. Шыңғысханның әлем тарихындағы рөлі. Қазақстан аумағында ұлыс жүйесінің дамуы. XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердің геосаяси белсенділігі және олардың Еуразиядағы тарихи процестердің барысына әсер етуі. Қазақ хандығы – Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет. Ақ Орда мен Қазақ хандығының тарихи сабақтастығы. Қазақ хандығының құрылуы – Қазақстан аумағындағы тарихи процестердің заңды нәтижесі. Қазақ хандарының Қазақ мемлекетінің қалыптасуы мен нығаюындағы рөлі. Қазақ хандығының саяси институттары. Мемлекеттік құрылым түрлерінің сабақтастығы. Бабаларымыздың ұлан-ғайыр аумақты қорғап сақтаудағы рөлі. Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттіліктің қайта жаңғыртылуы. Қазақстанның мемлекеттік егемендігінен айрылуы. Қазақ халқының мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру үшін жүргізген ұлт-азаттық күресі. Түркістан (Қоқан) және Алаш автономиясы түрінде мемлекеттік егемендіктің қалпына келтірілуі. Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі. "Автономдық кеңес республикасы", "Кеңес одағы республикасы", "унитарлы мемлекет" ұғымдары. Кеңестік кезеңдегі Қазақстанның қоғамдық-саяси дамуының жетістіктері мен қайшылықтары. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуы. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуындағы Тұңғыш Президент Н.Ә. Назарбаевтың рөлі. Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігінің қалпына келтірілуі – тарихи процестердің заңды нәтижесі. Қазақстан Республикасының мемлекеттік стратегиялары мен бағдарламалары;
4) мәдениеттің дамуы. Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті – дала өркениетінің мұрасы. Қазақ халқының материалдық мәдениеті және қолданбалы қолөнері. "Мәдениет", "дала өркениеті", "материалдық мәдениет", "рухани мәдениет", "қолданбалы өнер", "мәдени мұра" ұғымдары. Қазақстандағы тарихи-этнографиялық процестердің эволюциясы және сабақтастығы. Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы. "Әдет-ғұрып" "рәсім", "салт-дәстүр", "діл (менталитет)" ұғымдары. Қазақ халқының рухани-адамгершілік құндылықтары: әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер. Туған жерге, оның мәдениеті мен салт-дәстүріне құрмет көрсету- шынайы патриотизмнің көрінісі. Дала өркениеті тарихымен мәдениетінің ескерткіштері. Тарихи және мәдени ескерткіштердің классификациясы. Қазақстанның рухани құндылықтары – ұлттық бірегейліктің негізі. Қазақ халқының әдеби және музыкалық мұрасы: бастауы, дәстүрі, қазіргі уақыттағы дамуы. Кеңестік кезеңдегі Қазақстанның мәдениеті. Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтар. Жаңа бағыттар мен жанрлар. Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет. Қазақстандық мәдениеттің дамуы. Жаңа бағыттар мен жанрлар. Халықаралық мәдени кеңістікке кірігу процесі;
5) өркениет: экономикалық даму ерекшеліктері. Қазақтардың тіршілігін қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі. Қазақстан аумағындағы көшпелі мал шаруашылығы және егіншілік. Қазақстан халқының тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінің қалыптасуына және дамуына табиғи-географиялық факторлардың әсері. "Тіршілікті қамтамасыз ету жүйесі", "қоныстану жүйесі", "экожүйе" ұғымдары. Дәстүрлі шаруашылық қызмет түрлерінің классификациясы. Қазақ халқының тіршілікті қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесіндегі кәсіптері мен қолөнері. Қазақтардың қолөнері мен кәсіптерінің этнографиялық зерттелуі. Дала мен қала: өзара қарым-қатынас және өзара әсері. Ұлы Жібек жолының Қазақстан аумағындағы бағыттары мен жолдары. Қазақстан аумағында қалалардың пайда болуы мен дамуындағы Ұлы Жібек жолының рөлі. Отырықшы және көшпенді халықтардың экономикалық және мәдени өзара қарым-қатынасы және өзара әсері. Қазақстанның қазіргі замандағы әлеуметтік-экономикалық дамуы. "Экономикалық жүйе", "дәстүрлі (аграрлы) экономика", "жоспарлы (социалистік) экономика" ұғымдары. ХХ ғасырда Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық даму бағыттарын анықтаған факторлар. Қазақстан Республикасы экономикасының даму кезеңдері. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық даму болашағы;
6) саяси-құқықтық процестер. Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасу тарихы. "Аграрлық саясат", "көші-қон саясаты", "моноэтностық құрам" ұғымдары. Қазақстан аумағындағы халықтың этникалық құрамының өзгеру кезеңдері. Кеңестік кезеңде Қазақстандағы полиэтникалық қоғамның қалыптасуы. "Депортация", "арнайы қоныс аударылғандар", "полиэтникалық қоғам", "ұлттық саясат", "интернационализм" ұғымдары. Кеңестік кезеңдегі Қазақстан этностарының өзара мәдени әсерлері. Қазақстан Республикасының этносаралық қатынастар саласындағы саясаты. "Көші-қон", "эмиграция", "иммиграция", "репатриант", "диаспора", "ирридента" ұғымдары. Қазақстан Республикасының көші-қон саясатының негізгі бағыттары мен басымдықтары. Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық моделі. Қазақстанның саяси-әлеуметтік және мәдени өміріндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі;
7) қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Қазақстандағы әлеуметтік-саяси ойдың эволюциясы. Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанда қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Қазақ хандығы дәуіріндегі қоғамдық-саяси ойдың дамуы. "Зар заман" ағымы өкілдерінің идеологиялық құндылықтары. ХІХ ғасырдағы қазақ ағартушыларының қоғамдық-саяси көзқарастары. "Алаш" – қоғамдық ой және ұлттық идея. "Алаш" ұлттық идеясының тұжырымдамалық негіздері. Қазақ мемлекеттілігінің даму жолдары туралы ұлттық зиялылардың қоғамдық-саяси көзқарастары ("Алаш" қозғалысы және қазақ революционер-демократтарының саяси көзқарастары). "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізі. Қазақстан қоғамының жалпыұлттық құндылықтары. "Мәңгілік Ел" идеясының біріктіруші құндылықтарының маңыздылығы. Мемлекеттің идеология саласындағы саясаты;
8) білім мен ғылымның дамуы. Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы. Ортағасырлық Қазақстандағы ғылымның дамуы. Ортағасырлық Қазақстанның көрнекті ғалымдары мен ойшылдары. XVIII-XX ғасырлардағы Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы. XVIII-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы зерттеулер. Зерттеушілердің Қазақстандағы ғылымды дамытуға қосқан үлесі. XIX ғасырда Қазақстанда оқу орындарының пайда болуы мен дамуы. XIX ғасырда -ХХ ғасырдың басында Қазақстанда өмір сүрген білім беру мекемелерінің ерекшеліктері. Кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен қайшылықтары. Сауатсыздықты жою. Мектептік, кәсіби және жоғары білім беру. Кеңестік білім беру жүйесінің реформалары. Қазақстан ғылымын дамытудағы Қазақ КСР Ғылым академиясының рөлі. Қазақстанның көрнекті ғалымдары. Кеңестік саяси жүйе жағдайында Қазақстан ғылымы дамуының қиындықтары және қарама-қайшылықтары. Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы білім және ғылым жүйесі. Тәуелсіздік жылдарындағы Қазақстан Республикасының білім және ғылым жүйесінің дамуы: жетістіктері, проблемалары және болашағы. Қазақстан Республикасы білім беру жүйесінің жаңғыртылуы. Қазақстанның әлемдік білім және ғылым кеңістігіне кірігуі. Қазақстан Республикасының білім және ғылым саласындағы стратегиялары мен бағдарламалары. Қазақстан Республикасының "Болашақ" халықаралық білім беру бағдарламасы. Қазақстан Республикасының инновациялық ғылыми және білім беру ұйымдары.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Өркениет: даму ерекшеліктері | |||
1.1 Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Орталық Азия: ұғымының тарихи және географиялық аспектілері. | |||
Тақырып 1.1.2. Орталық Азияның дәстүрлі өркениеттерін зерттеу тарихы. | |||
Тақырып 1.1.3. Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтары. | |||
1.2. "Ұлы Дала" өркениеті. | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. "Ұлы Дала" ұғымының тарихи-географиялық сипаттамасы | |||
Тақырып 1.2.2. Ұлы дала өркениетінің қайнар көзі және қалыптасуының ерекшеліктері (энеолит, қола дәуірі) | |||
Тақырып 1.2.3. Ерте көшпенділер дәуіріндегі Ұлы Дала өркениеті. | |||
1.3. Орталық Азия және әлемдік өркениет. | |||
Тақырып 1.3.1. Әлемдік мәдениеттің дамуына Орталық Азия халықтарының қосқан үлесі | |||
Зерттеу жұмысы. Әлемдік өркениет тарихындағы Ұлы Дала | |||
2 бөлім. Этникалық және әлеуметтік процестер | |||
2.1. Қазақ халқының шығу тегі. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Қазақстандағы этногенез және этникалық процестер. | |||
2.2. Дәстүрлі қазақ қоғамы: этникалық құрылымы және әлеуметтік ұйымдасуы | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Қазақтардың ру-тайпалық құрылымы қалыптасуының тарихи шарттары. | |||
Тақырып 2.2.2. Дәстүрлі қазақ қоғамының әлеуметтік жіктелуінің ерекшеліктері. | |||
Зерттеу жұмысы. Дәстүрлі қазақ қоғамының этноәлеуметтік ұйымдасуы | |||
3 бөлім. Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан | |||
3.1. Қазақстан территориясындағы ерте мемлекеттер | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттердің саяси ұйымдасуы | |||
3.2. Ұлы Дала көшпенділерінің империялары | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Түркі империясы - көшпенділер мемлекеттілігінің классикалық үлгісі. Түркі империясының мұрагерлері | |||
Тақырып 3.2.2. Шыңғысхан империясы және оның мұрагерлері | |||
3.3. Қазақ хандығы - Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет | + | + | + |
Тақырып 3.3.1. Ақ Орда - Қазақ хандығының негізі | |||
Тақырып 3.3.2. Қазақ хандығы: мемлекеттің саяси институттары | |||
3.4. Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттіліктің қайта жаңғыртылуы | + | + | + |
Тақырып 3.4.1. Мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру жолындағы қазақ халқының күресі. | |||
Тақырып 3.4.2. Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі. | |||
Тақырып 3.4.3. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуы. | |||
Зерттеу жұмысы. Қазақ мемлекеттілігінің эволюциясы | |||
4 бөлім. Мәдениеттің дамуы | |||
4.1. Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті - дала өркениетінің мұрасы. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Қазақ халқының материалдық мәдениеті және қолданбалы қолөнері | |||
Тақырып 4.1.2. Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы. | |||
Тақырып 4.1.3. Әлеуметтік-экономикалық дамудың қазақтардың дәстүрлі дүниетанымының қалыптастырудағы орны | |||
Тақырып 4.1.4. Тарихи және мәдени ескерткіштер | |||
Тақырып 4.1.5. Қазақ халқының әдеби және музыкалық мұрасы | |||
4.2. Кеңестік кезеңдегі Қазақстан мәдениеті | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтар. | |||
4.3. Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Мәдениеттің қазіргі кезеңдегі дамуы. | |||
Тақырып 4.3.2. Зерттеу жұмысы. Мәдениет және дәстүр – ұлттың генетикалық коды | |||
5 бөлім. Өркениет: экономикалық даму ерекшеліктері | |||
5.1. Қазақтардың тіршілікті қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Қазақстанда көшпелі мал шаруашылығы және егіншіліктің дамуы. | |||
Тақырып 5.1.2. Қолөнер мен кәсіптер. | |||
5.2. Дала мен қала: өзара қарым-қатынас және өзара әсері | |||
Тақырып 5.2.1. Қазақстан қала мәдениетінің дамуындағы Ұлы Жібек жолының рөлі. | |||
Тақырып 5.2.2. Экономикалық және мәдени өзара қарым-қатынас және өзара әсері. | |||
Тақырып 5.2.3. Х ғ.-ХІІ ғ. қала мәдениетінің дамуы | |||
Тақырып 5.2.4.ХVІІІ –ХІХ ғғ. Қазақстанның әлеуметтік – экономикалық дамуы | |||
Тақырып 5.2.5. ХХ ғасырдың басындағы қазақтың дәстүрлі шаруашылығының күйреуі | |||
Тақырып 5.2.6. ХХ ғасырдағы Қазақстан экономикасының дамуы | |||
Тақырып 5.2.7. Қазақстан Республикасының экономикалық даму бағыты | |||
Зерттеу жұмысы. Әртүрлі тарихи кезеңдердегі Қазақстанның экономикалық даму ерекшеліктері | |||
6 бөлім. Саяси-құқықтық процестер. | |||
6.1. Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасу тарихы | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Қазақстан халқының моноэтникалық құрамының өзгеруі (XVIII ғасыр - XX ғасырдың басы). | |||
Тақырып 6.1.2. Кеңестік кезеңде Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасуы. | |||
6.2. Қазақстан Республикасының этносаралық қатынастар саласындағы саясаты | |||
Тақырып 6.2.1. Қазақстан Республикасының көші-қон саясаты | |||
Тақырып 6.2.2. Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық үлгісі. | |||
Тақырып 6.2.3. Қазақстанның қоғамдық-саяси және мәдени өміріндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі. | |||
Зерттеу жұмысы. Қазақстан этностары: тарихы мен тағдыры | |||
7 бөлім. Қоғамдық-саяси ойдың дамуы. | |||
7.1. Қазақстандағы әлеуметтік-саяси ойдың эволюциясы | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Қоғамдық-саяси ойдың бастауы және дамуы. | |||
Тақырып 7.1.2. Қазақ хандығы дәуіріндегі қоғамдық-саяси ойдың дамуы. | |||
Тақырып 7.1.3. "Зарзаман" ағымы өкілдерінің идеологиялық құндылықтары | |||
Тақырып 7.1.4. ХІХ ғасырдағы қазақ ағартушыларының қоғамдық-саяси көзқарастары. | |||
7.2. "Алаш" –қоғамдық ой және ұлттық идея. | + | + | + |
Тақырып 7.2.1. "Алаш" ұлттық идеясының тұжырымдамалық негіздері | |||
Тақырып 7.2.2. "Алаш" қозғалысы және қазақ революционер-демократтарының саяси көзқарастары. | |||
7.3. "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы - ХХІ ғасырдағы Қазақстан қоғамын біріктіруші негіз | |||
Тақырып 7.3.1. "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізі. | |||
Тақырып 7.3.2. Қазақстан қоғамының жалпыұлттық құндылықтары. | |||
Зерттеу жұмысы. Қоғамдық-саяси ойдың біріктіруші рөлі | |||
8 бөлім. Білім мен ғылымның дамуы | |||
8.1. Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Ортағасырлық Қазақстандағы ғылымның дамуы | |||
8.2. XVIII-XX ғасырлардағы Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы | |||
Тақырып 8.2.1. XVIII-ХХ ғасырдың басында Қазақстандағы зерттеулер. | |||
Тақырып 8.2.2. XIX - ХХ ғасырдың басында Қазақстандағы оқу орындарының қызметі | |||
Тақырып 8.2.3. ХХ ғасырдың басындағы оқу орындары мен зайырлы мектептер | |||
Тақырып 8.2.4. Кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен қайшылықтары | |||
Тақырып 8.2.5. Кеңестік кезеңде Қазақстанның орта білім беру, кәсіптік және техникалық білім беру жүйесін дамыту | |||
Тақырып 8.2.6. Қазақ КСР Ғылым Академиясы – КСРО-ның ірі ғылыми орталығы | |||
8.3. Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы білім және ғылым жүйесі | |||
Тақырып 8.3.1. Қазақстан Республикасы білім беру жүйесіндегі өзгерістер | |||
Тақырып 8.3.2. Қазақстан Республикасы білімімен ғылымы дамуының мәселелері мен болашағы | |||
Зерттеу жұмысы. Білім мен ғылымға үлес қосқан менің өлкемнің тұлғалары. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы |
Бөлімше | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Өркениет: даму ерекшеліктері | Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы | 1) "Орталық Азия" ұғымын аймақтың тарихи және географиялық ерекшеліктерін сипаттау үшін пайдалану. |
1) "Орталық Азия" ұғымының тарихи және географиялық ерекшеліктерін талдайды; |
1) Әлемдік өркениеттегі Орталық Азияның рөлі туралы ғалымдардың пікірлері негізінде қорытынды жасау. |
1) Орта Азияның әлемдік өркениетке қосқан рөлін анықтайды; | ||
1) Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтарының ерекшеліктерін сипаттау. |
1) Орта Азияның ежелгі өркениетінің ерекшеліктерін анықтайды; | ||
"Ұлы Дала" өркениеті. | 1) Ұлы дала өркениетінің пайда болуы мен қалыптасу ерекшеліктерін түсіндіру. |
1) "Ұлы Дала" тарихи-географиялық аймағын анықтайды; | |
1) Қазақстан аумағындағы ежелгі археологиялық мәдениеттердің ерекшеліктерін сипаттау. |
1) Ұлы дала өркениетінің пайда болуы мен қалыптасу ерекшеліктерін анықтайды (энеолит, қола дәуірі); | ||
Орталық Азия және әлемдік өркениет | 1) Орталық Азия халықтарының материалдық мәдениет жетістіктерін талдау арқылы адамзаттың дамуына қосқан үлесін анықтау. |
1) Отырықшы-егіншілік және көшпелі өркениет арасындағы сауда-экономикалық байланысты сипаттайды; | |
Этникалық және әлеуметтік процестер | Қазақ халқының шығу тегі | 1) Этникалық процестердің сабақтастығын анықтай отырып, Қазақстан аумағындағы этногенездің кезеңдерін айқындау. |
1) Қазақстандағы этникалық процестерді түсіндіру үшін "антропогенез", "этногенез", "этнос" ұғымдарын пайдаланады; |
Дәстүрлі қазақ қоғамы: этникалық құрылымы және әлеуметтік ұйымдасуы | 1) Тарихи кезеңдерді талдау негізінде қазақтардың ру-тайпалық ұйымдасу түрінің қалыптасу алғышарттарын талдау. |
1) Қазақтардың этникалық құрылымын сипаттау үшін "ру", "тайпа", "жүз", "ата-жұрт", "ата-мекен" ұғымдарын пайдаланады; | |
1) Дәстүрлі қазақ қоғамындағы әлеуметтік институттардың функционалдық рөлін ашып көрсету. |
1) Қазақтардың әлеуметтік жіктелуіне тән ерекшеліктерді анықтау үшін "ақсүйек", "қарасүйек", "хан", "сұлтан", "би", "батыр" ұғымдарын пайдаланады; | ||
Мемлекет соғыс және революциялар тарихынан | Қазақстан территориясындағы ерте мемлекеттер | 1) Қазақстанда мемлекеттіліктің қалыптасуының тарихи кезеңдерін түсіндіру. |
1) Қазақстан территориясындағы ерте мемлекеттерді анықтайды; |
Ұлы Дала көшпенділерінің империялары | 1) Деректерді талдау негізінде түркі мемлекеттерінің дамуын зерттеу, мемлекет құрылысындағы сабақтастықты анықтау. | 1)1) Түркі империясының саяси-экономикалық даму ерекшелігін түсіндіреді. | |
1) XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердің геосаяси белсенділігін сипаттау арқылы, олардың Еуразиядағы тарихи процестердің барысына әсер ету дәрежесін анықтау. |
1) XIII-XVғ.ғ. мемлекеттердің Еуразиядағы басты тарихи оқиғалардағы белсенділігін сипаттайды; | ||
Қазақ хандығы - Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет | 1) Қазақстанда мемлекеттіліктің қалыптасуының тарихи кезеңдерін түсіндіру. |
1) Ақ Орда мен Қазақ хандығының тарихи сабақтастығы фактілерін анықтайды және талдайды; | |
1) Мемлекет құрылысындағы сабақтастықты анықтай отырып, Қазақ хандығының саяси институттарының ерекшеліктерін зерттеу. | 1) Қазақ хандығының саяси институттары мен ерте көшпелі мемлекеттерін салыстырмалы талдау негізінде көшпелі өркениеттердің мемлекеттік құрылымы нысандарының сабақтастығын дәлелдейді | ||
Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттіліктің қайта жаңғыртылуы | 1) Мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру жолындағы қазақ халқының күресін зерттеу. |
1) Қазақстанның мемлекеттік егемендігінен айрылуының себеп-салдарын анықтайды; | |
1) Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі кезеңіндегі қоғамдық-саяси дамуындағы жетістіктері мен қарама-қайшылықтарын талдау. |
1) "Автономдық кеңес республикасы", "кеңес одағы республикасы", "унитарлы мемлекет" ұғымдарын пайдалану арқылы Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрін талдау; | ||
1) Мемлекеттік стратегиялар мен бағдарламалардың мазмұнын зерттей отырып Қазақстан Республикасының даму бағдарларын болжау. |
1) Мемлекеттік стратегиялар мен бағдарламалардың мазмұнын саралай келе қазіргі кезеңдегі қол жеткізген табыстар мен салыстырады; | ||
Мәдениеттің дамуы | Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті - дала өркениетінің мұрасы | 1) Қазақ халқының материалдық мәдениеті және қолданбалы қолөнердегі жеткен жетістіктерін талдау. |
1) "Мәдениет", "дала өркениеті", "материалдық мәдениет", "рухани мәдениет", "қолданбалы өнер", "мәдени мұра" ұғымдарын пайдалану арқылы қазақ халқының мәдени жетістіктерін сипаттайды; |
1) Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы Ұлы Дала өркениетінің жалғасы екендігін дәлелдеу. | 1) "Әдет-ғұрып" "рәсім", "салт-дәстүр", "діл (менталитет)" ұғымдарын пайдалану арқылы қазақ халқының дәстүрлі дүниетанымын анықтайды. | ||
1) Қазақ халқының рухани адамгершілік құндылықтарын сипаттау. | 1) Қазақ халқының рухани адамгершілік құндылықтарын, салт дәстүрін зертеу. | ||
1) дала өркениетінің тарихы мен мәдениетінің көрнекті ескерткіштерін сипаттау. |
1) Дала өркениетінің тарихы мен мәдениетінің көрнекті ескерткіштерін зерттейді; | ||
1) Қазақ әдебиеті мен музыкалық мұрасының маңызды жетістіктерін халықтың рухани -адамгершілік құндылықтары тұрғысынан сипаттау. |
1) Қазақ халқының мәдени мұрасындағы ауыз әдебиетінің маңызын анықтайды; | ||
Кеңестік кезеңдегі Қазақстан мәдениеті | 1) Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтарды талдау. |
1) Кеңестік дәуірдегі Қазақстан мәдениеті саласындағы жаңа бағыттарды және жанрларды анықтайды; | |
Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет | 1) Мәдениеттің қазіргі кезеңдегі дамуы сипаттау. |
1) Қазақстан Республикасының мәдениет саласындағы жаңа бағыттарын және жанрларды сипаттайды; | |
Өркениет: экономикалық дамудың ерекшеліктері |
Қазақтардың тіршілікті қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі | 1) Қазақстанда көшпелі мал шаруашылығы және егіншіліктің дамуы ерекшеліктерін айқындау. |
1) Қазақстан халқының тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінің қалыптасуына және дамуына табиғи-географиялық факторлардың әсерін зерттейді; |
1) Қазақ қолөнері мен кәсібінің дамуын этнографиялық материалдар негізінде сипаттау. |
1) Қазақ қолөнері мен кәсібінің дамуын этнографиялық материалдар негізінде талдайды; | ||
1) Қазақстандағы қала мәдениетінің дамуына Ұлы Жібек жолының тигізген рөлін талдау. |
1) Картаны пайдаланып, Ұлы Жібек жолының Қазақстан аумағындағы бағыттары мен жолдарын зерттейді; | ||
1) Отырықшы және көшпелі өркениет арасындағы өзара байланыстарды сипаттау. |
1) Сауда-экономикалық қарым-қатынастар жүйесінде көшпелі және отырықшы халықтың өзара қарым-қатынасын сипаттайды; | ||
1) Көшпелі және отырықшы мәдениеттің өзара байланысын сипаттау. |
1) Сауда-экономикалық қатынастар жүйесіндегі отырықшы және көшпелі халықтың мәдениетінің өзара әсерін сипаттайды; | ||
1) Х-ХІІ ғасырлардағы Ұлы Жібек жолындағы қалалық мәдениеттің даму ерекшеліктерін талдау. |
1) картаны пайдалана отырып, Ұлы Жібек жолындағы қалалардың орналасуын айқындайды; | ||
1) ХVІІІ –ХІХ ғғ. Қазақстандағы әлеуметтік – экономикалық дамуын сипаттайтын факторларды талдау. |
1) Ресейдің отаршылдық саясаты кезеңіндегі аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуын талдайды; | ||
1) ХХ ғасырдың басындағы қазақтың дәстүрлі шаруашылығының күйреу себебін анықтау. |
1) Дәстүрлі мал шаруашылығының бұзылуына Ресейдің отарлау саясатының тигізген әсерін талдайды; | ||
Қазақстанның қазіргі замандағы әлеуметтік- экономикалық дамуы | 1) ХХ ғасырдағы Қазақстан экономикасының дамуы бағыттарын айқындайтын факторларды талдау. |
1) "Экономикалық жүйе", "дәстүрлі (аграрлы) экономика", "жоспарлы (социалистік) экономика" ұғымдарын пайдалана отырып, Қазақстанның экономикалық даму ерекшеліктеріне талдау жасау; | |
1) Қазақстан Республикасының экономикасының дамуы кезеңдері мен ерекшеліктерін талдау. |
1) Қазақстан Республикасы экономикасының даму кезеңдерін талдайды, олардың қазіргі кездегі ерекшеліктерін анықтайды; | ||
Саяси-құқықтық процестер | Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасу тарихы | 1) Қазақстанның этникалық құрамының өзгеру кезеңдерін зерттеу. |
1) "Аграрлық саясат", "көші-қонсаясаты", "моноэтностық құрам" ұғымдарын пайдалана отырып, Қазақстанның этникалық құрамының өзгеру үрдісіне талдау жасайды; |
1) кеңестік кезеңдегі Қазақстан этностарының мәдени өзара ықпалының ерекшеліктерін сипаттау. |
1) "Депортация", "арнайы қоныс аударушылар", "ұлттық саясат", "интернационализм", "толеранттылық" ұғымдарын пайдалана отырып, Қазақстанның полиэтникалық қоғамын қалыптастыру процесін түсіндіреді; | ||
Қазақстан Республикасының этносаралық қатынастар саласындағы саясаты | 1) Қазақстан Республикасының көші-қон саясаты талдау. |
1) Көші-қон саясатының ерекшеліктерін анықтау үшін "көші-қон", "эмиграция", "иммиграция", "репатриант", "диаспора", "ирридента" ұғымдарын пайдаланады; | |
1) Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық моделін талдау. | 1) Мемлекеттік стратегияларды және бағдарламаларды зерттеу негізінде ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық үлгісіне баға береді. | ||
1) Қазақстанның саяси-әлеуметтік және мәдени өміріндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі айқындау. | 1) Ұлттық бірлікті және қазақстандық бірегейлікті нығайтудағы Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлін анықтайды. | ||
Қоғамдық-саяси ойдың дамуы | Қазақстандағы әлеуметтік-саяси ойдың эволюциясы | 1) Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанның тарихи тұлғаларының қоғамдық-саяси идеяларын талдау. |
1) Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанның тарихи тұлғаларының қоғамдық-саяси идеяларын анықтайды; |
1) тарихи қайраткерлердің Қазақстанның қоғамдық-саяси ойының дамуына қосқан үлесін бағалау. |
1) Қазақ ұлттық мемлекеттілігінің тарихи тағдыры туралы "Зар-заман" өкілдері идеяларының маңыздылығын зерттейді; | ||
"Алаш" –қоғамдық ой және ұлттық идея | 1) "Алаш" ұлттық идеясының тарихи негіздерін анықтау. |
1) "Алаш" ұлттық идеясының біріктіруші рөлін айқындайды; | |
"Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы - ХХІ ғасырдағы Қазақстан қоғамын біріктіруші негіз |
1) "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізін анықтау; |
1) "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізін анықтайды; | |
Білім мен ғылымның дамуы | Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы | 1) Ғылымның дамуына Қазақстандағы ортағасырлық ғалымдардың қосқан үлесін зерттеу. |
1) Ортағасырлық ойшылдардың Қазақстанның ғылыми білімін дамытуға қосқан үлесін бағалайды; |
XVIII-XX ғасырлардағы Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы | 1) XIX-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан аумағында оқу орындардың дамуындағы өзгерістер мен сабақтастықты анықтау. |
1) ХІХ - ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан аумағындағы білім беру мекемелерінің дамуындағы өзгерістер мен сабақтастықты түсіндіреді; | |
1) ХХ ғасырдың басында зайырлы білім беру мен қазақ зиялыларының қалыптасу тарихын талдау. |
1) Дала өлкесінің ауылдық мектептерінде білім беруді сипаттайды; | ||
1) Кеңестік білім беру жүйесінің реформаларын және Қазақстандағы ғылымның дамуын талдау. |
1) Қазақстандағы кеңестік білім беру жүйесінің және ғылымның даму кезеңдерін сипаттайды; | ||
1) Қазақстандағы орта, кәсіптік және техникалық білім беру саласындағы кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен қайшылықтарын талдау. | 1) Қазақстандағы кәсіптік және техникалық білім беру саласындағы жетістіктер мен қайшылықтарды талдайды. | ||
Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы білім және ғылым жүйесі | 1) Әлемдік білім беру және ғылыми кеңістікке интеграциялау контекстінде Қазақстан Республикасының Білім және ғылымын дамытудың проблемалары мен перспективаларын талдау. |
1) Қазақстан Республикасының стратегиялары мен бағдарламаларын зерделеу негізінде білім және ғылым жүйесін жаңғыртудың алғышарттары мен маңызын айқындайды; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 49-қосымша |
Техника-технологиялық бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу -ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Дене шынықтыру" пәнін оқудың мақсаты – білім алушылардың оқу барысында алған теориялық білімдері мен практикалық дағдыларын техника-технологиялық бағыттағы маманның кәсіби құзыреттілігіне қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді шешуді көздейді:
1) кәсіби маңызды физикалық және психофизиологиялық қасиеттерді дамыту және жетілдіру, сондай-ақ қолайсыз орта факторларына болашақ мамандар ағзасының жалпы және спецификалық емес тұрақтылығын арттыру;
2) дене қасиеттерінің деңгейін, функционалдық даярлығын арттыру, дене дамуының негізгі көрсеткіштерін жақсарту;
3) төзімділікке, жылдамдыққа, күшке, ептілік пен икемділікке ықпал ететін білім алушылардың қозғалыс дағдыларын дамыту;
4) патриотизм, құрмет, жауапкершілік және өзара түсіністік сезімін тәрбиелеу;
5) білім алушыларды өмір бойы салауатты өмір салтын ұстануға ынталандыру және одан әрі алған дағдыларын қолдану;
6) жалпы адамзаттық мәдениеттің бір бөлігі ретінде дене шынықтыру туралы идеяны қалыптастыру;
7) дене шынықтырумен өз бетінше айналысуға, оларды демалу, жаттығу, жұмысқа қабілеттілігін арттыру, денсаулықты нығайту мақсатында саналы түрде қолдануға қажеттілік пен дағдыға тәрбиелеу;
8) жарыс қызметін ұйымдастыру арқылы оқу процесінде практикалық дағдылар мен теориялық білімдермен алмасу және салауатты бәсекелестікті дамыту;
9) теорияны зерделеу кезінде АКТ қолдану (ойын спорты ережелері, тактиканы үйрену, тестілеу және т. б.);
10) болжанатын (болашақ) кәсіпті таңдау кезінде жеке кәсіптік-қолданбалы дене шынықтыру даярлығына бағдарлану.
Дене шынықтыру пәнін өткізу барысында келесі пәндермен пәнаралық байланыстар жүзеге асырылады:
1) "Қазақ тілі", "Орыс тілі", "Ағылшын тілі": дене шынықтыру саласындағы терминдермен сөздік қорын толықтыру;
2) "Физика": "механикалық жұмыс", "ауаға төзімділік", "дене салмағы", "біркелкі емес және біркелкі сырғанау", "қуат" ұғымдары туралы алынған білімді пайдалану;
3) "Алгебра және анализ бастамалары", "геометрия": ұзындықты, биіктікті, жылдамдықты, қашықтықты, уақытты өлшеу, ұзындық пен биіктікке секіру кезінде жүгіруді есептеу;
4) "Биология": темекі шегу мен алкогольдің ағзаға, зат алмасуға теріс әсері туралы материалды пайдалану;
5) "Қазақстан тарихы", "Дүниежүзі тарихы": олимпиадалық қозғалыс тарихы; қазақтың ұлттық спорт түрлерінің пайда болу тарихы;
6) "География": жер бедерін білу, түрлі белгілер бойынша, карта бойынша жер бедерін бағдарлай білу;
7) "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық": саптық жаттығуларды пайдалану; кедергілер жолақтарынан өту; өмірлік маңызды қозғалыс дағдылары мен дағдыларына үйрету, оларды күрделілігі әртүрлі жағдайларда қолдану; патриотизмге, өз Отанына деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу.
4. Оқу пәнінің мазмұны 11 бөлімнен тұрады:
1) Дене шынықтыру туралы білім
2) Жеңіл атлетика
3) Спорттық ойындар. Футбол
4) Спорттық ойындар. Волейбол
5) Спорттық ойындар. Баскетбол
6) Спорттық ойындар. Үстел теннисі
7) Гимнастика, көркем гимнастика
8) ұлттық спорт түрлері.
9) Қысқы спорт түрлері. Шаңғы спорты. Конькимен жүгіру.
10) Жүзу
11) Туризм
12) Замануи фитнес-технологиялар.
Пәннің негізгі мазмұны:
1 бөлім. "Дене шынықтыру" пәндегі қауіпсіздік техникасы. Кәсіби-қолданбалы физикалық дайындық. Жаман әдеттер. Олардың адам денсаулығына әсері. Дене шынықтырудың рекреациялық және оңалту құралдары.
2 бөлім. Жеңіл атлетика.
Қауіпсіздік техникасы. Қысқа қашықтыққа жүгіру. Төменгі мәре. Орта қашықтыққа жүгіру. Жоғары бастама. Ұзақ қашықтыққа жүгіру. Аяқтау техникасы. Орнынан ұзындыққа секіру техникасы. Жүгіруден ұзындыққа секіру техникасы. Эстафеталық жүгіру. Эстафеталық таяқшаны беру техникасы.
3бөлім. Спорттық ойындар. Футбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойынның негізгі ережелері. Ойыншылардың алаң бойымен қозғалысы. Допқа иелік ету техникасының негізгі элементтерін дамыту. Допқа иелік ету. Шабуылдағы және қорғаныстағы ойыншылардың жеке әрекеттері. Ойыншылардың командалық әрекеттері. Футболдағы ойыншылардың тактикалық әрекеттерінің негіздері. Екі жақты ойын. Футбол ойынына төрешілік ету.
4 бөлім. Спорттық ойындар. Волейбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойынның негізгі ережелері. Ойыншылардың қозғалысы. Волейбол алаңы. Допты жоғарыдан беру. Допты төменнен беру. Допты беру. Жоғарыдан допты қабылдау. Шабуыл әрекеттері. Қорғаныс ойыны. Допты екі қолмен жоғарыдан қабылдау және беру дағдыларын жетілдіру. Оқыту ойыны волейбол. Қозғалыс дағдыларын жетілдіру. Екі жақты ойын. Волейбол ойынына төрешілік ету.
5 бөлім. Спорттық ойындар. Баскетбол. Стритбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойын ережесі. Ойыншылардың алаңдағы қозғалысы. Шабуыл техникасы. Қорғаныс техникасы. Қозғалыста допты беру. Допты ұстап алу және соғу. Еркін лақтыру. Баскетбол ойынына төрешілік ету.
6 бөлім. Спорттық ойындар. Үстел теннисі
Қауіпсіздік ережесі. Ойын ережесі. Ойын кезіндегі тұрыс пен қозғалыс. Беру және алу. Ойынның Тактикалық әрекеттері.
7 бөлім. Гимнастика
Қауіпсіздік техникасы. Жаттығуларды орындаудағы сақтандырудың рөлі. Гимнастика түрлері. Саптық жаттығулардың элементтері. Жалпы дамыту жаттығулары. Гигиеналық гимнастиканы оқыту (таңертеңгі гимнастика, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру паузасы). Сауықтыру гимнастикасының элементтері. Жұмыс күні режимінде қолданылатын арнайы гимнастикалық жаттығулар кешені. Гигиеналық гимнастиканы үйрету (таңертеңгі гимнастика, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру паузасы). Спорттық құралдарды (гимнастикалық таяқ, құрсау, фитбол) қолдана отырып жалпы дамыту жаттығулары. Сауықтыру гимнастикасының элементтері. Акробатикалық жаттығулар. Гимнастикалық снарядтардағы жаттығулар. Ритмикалық гимнастиканың элементтері. Түрлері фитнес - тренинг бағыттары (йога, созылу, пилатес, табата және тағы басқалар). Атлетикалық гимнастиканың элементтері. Тепе-теңдік және вестибулярлық тұрақтылық жаттығулары.
8 бөлім. Ұлттық спорт түрлері.
Асық ату. Бестас. Тоғызқұмалақ. Қазақша-күрес. Ұлттық ойындардың түрлері. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. Ойын техникасы. Ойынның тактикалық әрекеттері.
9 бөлім. Қысқы спорт түрлері.
Шаңғы спорты. Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Қозғалыс түрлері. Бұрылу түрлері. Көтерілу түрлері. Жартылай конькимен сырғанау. Қолмен итерусіз конькимен сырғанау. Ауыспалы конькимен сырғанау. Бір мезгілде бір сатылы конькимен сырғанау. Тиісті іс-шараларға арналған жылыту және қалпына келтіру әдістері. Қашықтықты өту тактикасының негіздері. Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Сырғанаудың негізгі әдістері. Бұрылыстар. Тежеу. Артқа сырғанау. Сырғанау.
10 бөлім. Жүзу.
Қауіпсіздік техникасы. Құрлықтағы жүзушілерге арналған арнайы жаттығулар. Құрғақ жүзу. Жүзу техникасын қою. Денені айналдыру және тыныс алу. Сырғанау және тепе-теңдік. Жүзу стильдері. Кеудемен алға жүзу. Артпен жүзу. Жүзу. Брасс. Жүзу. Еркін стильде 50 м. соңғы жүзу.
11 бөлім. Туризм.
Туризм ережелері. Түйіндер. Өткелдер. Жарақат кезіндегі алғашқы көмек. Шатыр орнату.
12 бөлім. Дене шынықтырудағы инновациялық технологиялар.
Замануи фитнес технологиялар. Түсінігі, дамуы және арнайы ерекшеліктері. Фитнес индустриясы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту;
5) жұмыс жаттығуларының бағдарламаларын әзірлеу кезінде жергілікті климаттық жағдайларды ескере отырып, қысқы спорт түрлерін рекреациялық жүгірумен және басқа аэробтық жаттығулармен ауыстыру ұсынылады;
6) жүзумен айналысу мүмкіндігі болмаған жағдайда, жүзу бағдарламасын іске асыруға бөлінген уақыт педагогикалық кеңестің шешімімен спорттық ойындар, гимнастика бойынша дағдыларды одан әрі жетілдіруге пайдаланылады.
6. Оқу жүктемесінің көлемі 120 сағатты (5 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Дене шынықтыру туралы білім. | |||
1.1. Жалпы мәдени және кәсіптік дайындықтағы дене шынықтыру. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. "Дене шынықтыру" пәндегі қауіпсіздік техникасы. | |||
Тақырып 1.1.2. Кәсіби-қолданбалы физикалық дайындық. | |||
Тақырып 1.1.3. Жаман әдеттер. Олардың адам денсаулығына әсері. | |||
Тақырып 1.1.4. Дене шынықтырудың рекреациялық және оңалту құралдары. | |||
2 бөлім. Жеңіл атлетика. | |||
2.1. Жеңіл атлетика жаттығулары. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Қауіпсіздік техникасы. Қысқа қашықтыққа жүгіру. | |||
Тақырып 2.1.2. Төменгі старт. | |||
Тақырып 2.1.3. Орта қашықтыққа жүгіру. | |||
Тақырып 2.1.4. Жоғары старт. | |||
Тақырып 2.1.5. Ұзақ қашықтыққа жүгіру. | |||
Тақырып 2.1.6. Мәреге жету техникасы. | |||
Тақырып 2.1.7. Ұзындыққа секіру техникасы. | |||
Тақырып 2.1.8. Жүгіруден ұзындыққа секіру техникасы. | |||
Тақырып 2.1.9. Граната лақтыру. | |||
Тақырып 2.1.10. Эстафеталық жүгіру. Эстафеталық таяқшаны беру техникасы. | |||
3 бөлім. Спорттық ойындар. Футбол. | |||
3.1. Футбол ойынның негізгі ережелері. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1 Қауіпсіздік техникасы. Ойынның негізгі ережелері. | |||
Тақырып 3.1.2 Ойыншылардың алаң бойымен қозғалысы. Допты иелену техникасының негізгі элементтерін дамыту. | |||
Тақырып 3.1.3 Допты иелену. | |||
Тақырып 3.1.4 Ойыншылардың шабуыл мен қорғаныстағы жеке әрекеттері. | |||
Тақырып 3.1.5 Ойыншылардың командалық әрекеттері. Футболдағы ойыншылардың тактикалық әрекеттерінің негіздері. | |||
Тақырып 3.1.6 Екі жақты ойын. Төрелік ойындар футбол. | |||
4 бөлім. Спорттық ойындар. Волейбол. | |||
4.1. Волейбол ойынның негізгі ережелері. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Қауіпсіздік техникасы. Ойынның негізгі ережелері. | |||
Тақырып 4.1.2. Ойыншылардың қозғалысы. | |||
Тақырып 4.1.3. Волейболшының ұстанымы. | |||
Тақырып 4.1.4. Допты жоғарыдан беру. | |||
Тақырып 4.1.5. Допты төменнен беру. | |||
Тақырып 4.1.6. Допты беру. | |||
Тақырып 4.1.7. Допты берудегі қабылдау. | |||
Тақырып 4.1.8. Шабуыл әрекеттері. | |||
Тақырып 4.1.9. Қорғаныстағы ойын. | |||
Тақырып 4.1.10. допты жоғарыдан екі қолмен қабылдау және беру дағдыларын жетілдіру. Оқу волейбол ойыны. | |||
Тақырып 4.1.11 қозғалыс дағдыларын жетілдіру. Екі жақты ойын. | |||
4.1.12 Волейбол ойындарына төрелік. | |||
5 бөлім. Спорттық ойындар. Баскетбол. | |||
5.1. Баскетбол ойынның негізгі ережелері. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 5.1.2. Ойыншылардың қозғалысы. | |||
Тақырып 5.1.3. Шабуылда ойнау техникасы. | |||
Тақырып 5.1.4. Қорғаудағы ойын техникасы. | |||
Тақырып 5.1.5. Допты қозғалыста беру. | |||
Тақырып 5.1.6. Допты ұстап алу және қағу. | |||
Тақырып 5.1.7. Еркін лақтыру. | |||
Тақырып 5.1.8. Баскетбол ойынына төрешілік ету. | |||
6 бөлім. Спорттық ойындар. Үстел теннисі. | |||
6.1. Үстел теннисінің негізгі ережелер. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. үстел теннисі. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 6.1.2. Ойын кезіндегі тұрыс пен қозғалыс. | |||
Тақырып 6.1.3. Берулер мен қабылдаулар. | |||
7 бөлім. Гимнастика. | |||
7.1. Гимнастикалық жаттығулар | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Қауіпсіздік техникасы. Гимнастика түрлері. | |||
Тақырып 7.1.2 Саптық жаттығулардың элементтері. | |||
Тақырып 7.1.3. Жалпы дамыту жаттығулары. Гигиеналық гимнастиканы оқыту (таңертеңгі гимнастика, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру паузасы). | |||
Тақырып 7.1.4. Сауықтыру гимнастикасының элементтері. Жұмыс күні режимінде қолданылатын арнайы гимнастикалық жаттығулар кешені. | |||
Тақырып 7.1.5. Гигиеналық гимнастиканы үйрету (таңертеңгі гимнастика, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру паузасы). | |||
Тақырып 7.1.6. Спорттық құралдарды (гимнастикалық таяқ, құрсау, фитбол) қолдана отырып жалпы дамыту жаттығулары. | |||
Тақырып 7.1.7. Сауықтыру гимнастикасының элементтері. Акробатикалық жаттығулар. | |||
Тақырып 7.1.8. Гимнастикалық снарядтардағы жаттығулар. | |||
Тақырып 7.1.9. Ритмикалық гимнастиканың элементтері. Фитнес - тренинг түрлерінің бағыттары (йога, созылу, пилатес, табата және тағы басқалар). | |||
Тақырып 7.1.10. Атлетикалық гимнастиканың элементтері. | |||
Тақырып 7.1.11. Тепе-теңдік және вестибулярлық тұрақтылық жаттығулары. | |||
8 бөлім. Ұлттық спорт түрлері. | |||
8.1. Ұлттық ойындардағы қауіпсіздік ережелері мен әдістері. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Тоғызқұмалақ. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 8.1.2. Тоғызқұмалақ шабуылдың техникалық-тактикалық әрекеттері. | |||
Тақырып 8.1.3. Тоғызқұмалақ. Қорғаудың техникалық-тактикалық әрекеттері. | |||
Тақырыбы 8.1.4. Асық ату. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырыбы 8.1.5. Асық ату.Техникалық-тактикалық іс-әрекеттер. | |||
Тақырып 8.1.6. Бестас. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 8.1.7. Ашық ойындардағы Ұлттық ойындардың элементтері. | |||
Тақырыбы 8.1.8. Қазақша-күрес. Негізгі ережелер. | |||
Тақырыбы 8.1.9. Қазақша-күрес техникасы. | |||
9 бөлім. Қысқы спорт түрлері. | |||
9.1. Қысқы спорт түрлеріндегі қауіпсіздік ережелері мен техникасы. | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Шаңғы спорты. Қауіпсіздік техникасы. Бір мезгілде екі сатылы конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.1.2. Шаңғы спорты. Жартылай конькимен жүгіру. | |||
Тақырып 9.1.3. Шаңғы спорты. Қолмен итерусіз конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.1.4. Шаңғы спорты. Ауыспалы конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.1.5. Шаңғы спорты. Бір мезгілде бір сатылы конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.1.6. Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Конькимен сырғанаудың негізгі әдістері. | |||
Тақырып 9.1.7. Конькимен жүгіру. Бұрылыстар. | |||
Тақырып 9.1.8. Конькимен жүгіру. Тежеу. | |||
Тақырып 9.1.9 .Конькимен жүгіру. Артқа сырғанау. | |||
Тақырып 9.1.10 Конькимен жүгіру. Айналмалы сырғанау. | |||
10 бөлім. Жүзу. | |||
10.1. Жүзудегі негізгі ережелер. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Қауіпсіздік техникасы. Құрлықтағы жүзушілерге арналған арнайы жаттығулар. | |||
Тақырып 10.1.2 . Құрғақ жүзу. | |||
Тақырыбы 10.1.3. Жүзу техникасын қою. | |||
Тақырып 10.1.4. Өзекті айналдыру және тыныс алу. | |||
Тақырып 10.1.5. Сырғанау және тепе-теңдік. | |||
Тақырып 10.1.6. Жүзу стильдері. | |||
Тақырып 10.1.7.Кеудемен алға жүзу. | |||
Тақырып 10.1.8. Артпен жүзу. | |||
Тақырып 10.1.9. Жүзу. Брасс. | |||
Тақырып 10.1.10. Жүзу. Еркін стильде 50 м. соңғы жүзу. | |||
11 бөлім. Туризм. | |||
11.1. Дене шынықтыру жүйесіндегі туризм. | + | + | + |
Тақырып 11.1.1. Туризм. Туризм ережелері. | |||
Тақырып 11.1.2. Түйіндер. Өткелдер. | |||
Тақырып 11.1.3. Жарақаттарға алғашқы көмек. Шатырды орнату. | |||
12 бөлім. Дене шынықтырудағы инновациялық технологиялар | |||
12.1. Замануи фитнес технологиялар | |||
Тақырып 12.1.1. Қазіргі заманғы фитнес технологиялар. Түсінігі, дамуы және арнайы ерекшеліктері. | |||
Тақырып 12.1.2. Фитнес индустриясы. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Дене шынықтыру туралы білім | Дене шынықтыру туралы |
1) дене шынықтыру сабақтарында қауіпсіздік техникасын, дәрігерге дейінгі алғашқы көмек көрсетудің негіздері мен қағидаттарын түсіндіру; |
1) дене шынықтыру сабақтарында қауіпсіздік техникасы қағидаларын тізімдейді; |
3) кәсіби аурулардың алдын алу үшін дене жаттығуларын анықтау. |
1) Физикалық аурулардың көмегімен кәсіби аурулар алдын алу үшін жаттығуларды анықтайды және орындайды; | ||
Жеңіл атлетика | Жеңіл атлетика жаттығулары |
1) Дене шынықтыру сабақтарында жеңіл атлетиканың қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіру; |
1) Дене шынықтыру пәнінде жеңіл атлетиканың қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
3) орта және алыс қашықтыққа жүгіруде техникалық-тактикалық дайындықты меңгеру; |
1) Қысқа, орта және ұзақ қашықтыққа жүгіру фазаларын ажыратады; | ||
4) Орнынан ұзындыққа секіру техникасын және жүгіруден ұзындыққа секіру техникасын меңгеру. |
1) Орнынан ұзындыққа секіру және жүгіруден ұзындыққа секіру фазаларын ажыратады; | ||
5) Граната лақтыру техникасын және ядроны итеру техникасын меңгеру. |
1) Граната лақтыру фазаларын және ядроның итеру фазаларын анықтайды; | ||
6) Эстафеталық таяқшаны беру техникасын меңгеру. | 1) Эстафеталық таяқшаны беру техникасын түсіндіреді және орындайды. | ||
Спорттық ойындар. Футбол | Футбол ойынның негізгі ережелері |
1) дене шынықтыру сабақтарында спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру; |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
3) Футбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру; |
1) Футболдағы техникалық әрекеттерді ажыратады (қозғалу, допқа ие болу, қорғаныс пен шабуылда әрекет ету қақпасына соғу); | ||
4) Футболдағы ережелерді түсіндіріп, ойында төрелік ете білу. | 1) Футболдағы ережелерді түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі. | ||
Спорттық ойындар. Волейбол | Волейбол ойынының негізгі ережелері |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру; |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
3) Волейбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Волейболдағы техникалық әрекеттерді ажыратады (қозғалыстар, берілістер, допты қабылдау, қорғаныстағы және шабуылдардағы әрекеттер); | ||
4) Волейбол ережелерін түсіндіріп, ойында төрелік ете білу. | 1) Волейбол ережелерін түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі. | ||
Спорттық ойындар. Баскетбол | Баскетбол ойынының негізгі ережелері |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру; |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
3) Баскетбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру; |
1) Баскетболдағы техникалық әрекеттерді (қозғалыс, жүргізу, Пас беру, сақинаға лақтыру, қорғаныстағы және шабуылдағы әрекеттер, финттер) ажыратады; | ||
4) баскетбол ережелерін түсіндіріп, ойында төрелік ете білу. | 1) Баскетбол ережелерін түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі. | ||
Спорттық ойындар. Үстел теннисі | Үстел теннисінің негізгі ережелері | 1) Үстел теннисі ойынына техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Үстел теннисіндегі техникалық әрекеттерді ажыратады (стендтер мен қозғалыстар, алаңдар мен тәсілдер, қорғаныстағы және шабуылдағы әрекеттер); |
Гимнастика, ритмикалық гимнастика | Гимнастикалық жаттығулар |
1) Дене шынықтыру пәнінде гимнастика бойынша қауіпсіздік техникасын түсіндіруге міндетті; |
1) Дене шынықтыру пәнінде гимнастикадағы қауіпсіздік техникасын түсіндіреді; |
3) аэробикалық гимнастика жаттығулары кешенінің негізгі элементтерін, гимнастикадағы саптық, жалпы дамыту, қолданбалы және акробатикалық жаттығуларды орындау;. |
1) Ритмикалық гимнастика элементтерін, өндірістік гимнастика элементтерін, спорттық гимнастика элементтерін және сауықтыру гимнастикасы элементтерін ажыратады және орындайды; | ||
4) Гимнастикалық снарядтарда негізгі жаттығуларды орындау. |
1) "Степ-тач", "Марш", "кросс-степ", "Грейн вайн" қадамдарын айқындайды; | ||
Ұлттық спорт түрлері | Ұлттық ойындардағы қауіпсіздік ережелері мен әдістері | 1) Дене шынықтыру пәнінде ұлттық спорт түрлері бойынша қауіпсіздік техникасы мен ойын ережесін түсіндіру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде ұлттық спорт түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Ұлттық спорт түрлерінде техникалық-тактикалық іс-қимылдарды орындау. |
1) Тоғызқұмалақ ойынындағы техникалық-тактикалық іс-қимылдарды ажыратады; | ||
Қысқы спорт түрлері | Қысқы спорт түрлеріндегі қауіпсіздік ережелері мен техникасы | 1) Дене шынықтыру пәнінде шаңғы және конькимен жүгіру спортынан қауіпсіздік техникасын түсіндіру; |
1) Дене шынықтыру пәнінде қысқы спорт түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) шаңғымен жүру техникасын түсіндіру. |
1) Шаңғымен жүру техникасын ажыратады: конькимен және жартылай конькимен, көлденең және бір мезгілде конькимен сырғанау; | ||
Жүзу | Жүзудегі негізгі ережелер |
1) Дене шынықтыру пәнінде бассейнде және құрлықта қауіпсіздік техникасын түсіндіру; |
1) Дене шынықтыру пәнінде бассейнде және құрлықта қауіпсіздік техникасы қағидаларын тізімдейді; |
3) Жүзу техникасын меңгеру. |
1) Жүзу стильдерін ажыратады; | ||
Туризм | Дене тәрбиесі жүйесіндегі Туризм |
1) Туризм саласының мүмкіндіктерін және оның ережелері туралы түсіндіру; |
1) Туризм түрлерін және оның ережелері туралы біледі және ажыратады; |
Дене шынықтырудағы инновациялық технологиялар | Замануи фитнес технологиялар |
1) Фитнес мәдениетінің даму тарихы туралы түсінікке ие болу; |
1) сауықтыру процесінің тиімділігін арттыру мүддесінде белгілі бір жолмен іске асырылатын іс-қимыл алгоритмін жасау дағдыларына ие; |
1) Фитнес технологиясының ерекшеліктері туралы түсінікке ие болу; | 1) Фитнес орталықтарының тренажерлерін, жабдықтарын егжей-тегжейлі жіктеуді және анықтауды береді. |
4-тарау. Білім алушылардың дене дайындығы деңгейлерінің кестесі (ұлдар)
Сынақ түрлері | Дене шынықтыру деңгейлері | |||||
Х (орташа) | төмен | орташадан төмен | орташа | орташадан жоғары | жоғары | |
Жүгіру 30 м | 4,9 | 5,6 | 5,5 – 5,3 | 5,2 – 4,6 | 4,5 -4,3 | 4,2 |
Орнынан ұзындыққа секіру | 213 | 190 | 191 - 201 | 202 – 224 | 225 - 235 | 236 |
Допты екі қолмен бастың үстінен лақтыру | 611,0 | 434,0 | 435,0 - 522,0 | 523,0 – 699,0 | 700,0 – 785,0 | 786,0 |
Шаттл жүгірісі 3х10 | 8,3 | 9,1 | 9,0 – 8,7 | 8,6 –7,8 | 7,7 -7,4 | 7,3 |
Қылқалам динамометриясы (оң жақ) | 42,0 | 33,0 | 34,0 –37,0 | 38,0 -46,0 | 47,0 – 50,0 | 51,0 |
(қыздар)
Сынақ түрлері | Дене шынықтыру деңгейлері | |||||
Х (орташа) | төмен | орташадан төмен | орташа | орташадан жоғары | жоғары | |
Орнынан ұзындыққа секіру | 5,4 | 6,3 | 6,2 – 5,9 | 5,8 – 5,0 | 4,9 -4,6 | 4,5 |
допты екі қолмен бастың үстінен лақтыру | 170,0 | 146 | 147 -160 | 161 – 181 | 182 – 194 | 195 |
Шаттл жүгірісі 3х10 | 497,0 | 372,0 | 373,0 – 434,0 | 435,0 – 559,0 | 560,0 – 621,0 | 622,0 |
Қылқалам динамометриясы (оң жақ) | 9,1 | 10,0 | 9,9 – 9,6 | 9,5 –8,6 | 8,5 –8,1 | 8,0 |
Орнынан ұзындыққа секіру | 26,0 | 19,5 | 20,0 –22,5 | 23,0 -29,0 | 29,5 – 32,0 | 32,5 |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 50-қосымша |
Техника-технологиялық бағыттың "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы)
1 тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың бағыттың "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу -ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәнін оқыту мақсаты – білім алушыға мемлекетті қорғау негіздері туралы ойының қалыптасуын, Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінің арналуын және түрлері мен ерекшеліктерін түсіндіру, әскери қызметтің маңызын, Қазақстан Республикасының әр азаматының қасиетті парызы және міндетін оқыту.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) әскери анттың, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жарғыларының негізгі талаптары туралы білімін қалыптастыру;
2) әскери бөлімдердің қару-жарағы мен әскери техникасы, жеке құрамның өмірі мен орналасуымен таныстыру;
3) қажетті әскери білім мен практикалық дағдыларды ақпараттық технологияны пайдалана отырып робототехникада, дөңгелекті машиналарды жүргізудің негіздері және төтенше жағдайда адам өмірі қауіпсіздігі негіздерінде қалыптастыру;
4) жастарға қазақстандық патриотизм мен Отанына деген адалдық сезімін дарытуға тәрбиелеу;
5) әскери істерге байланысты мамандық кәсібіне оң көз-қараста тәрбиелеу;
6) жеке қауіпсіздік және қоршаған ортаның қауіпсіздігі мәселелеріне саналы және жауапты қарым-қатынасты қалыптастыру.
4. "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәні 12 бөлімнен тұрады: "Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері – мемлекеттің әскери қауіпсіздігінің кепілі", "Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құрылымдарының жалпыәскери жарғылары", "Тактикалық дайындық", "Атыс дайындығы", "Саптық дайындық", "Әскери топография", "Әскери роботты техникалардың негіздері", "Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері", "Әскери қызметтің құқықтық негіздері", "Атыс дайындығы" (2), "Технологиялық дайындық", "Өмір қауіпсіздігінің негіздері" және "Оқу-далалық (лагерлік) жиыны".
Бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды құрастыру кезінде білім алушылардыңң белгілі бір кәсіби дағдыларын қалыптастыру үшін тақырыпты тереңдетіп оқытатын кадрларды даярлау бағытының кәсіби ерекшелігі ескерілді.
"Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәнінің негізгі мазмұны:
1) Білім алушылардың алғашқы әскери және технологиялық дайындықтарының пәнінің мақсаты, міндеттері және мазмұны;
2) Мемлекет қорғанысының конституциялық негіздері – Мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі Қазақстан Республикасы Конституциясының негізгі ережелері. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, олардың құрамы және атқаратын қызметтері. Техника-технологиялық бағыт бойынша және басқа мамандарды даярлау;
3) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері. Әскери бөлімнің жауынгерлік туы. Әскери анттың әскери қызметкерлерге қоятын талаптары. Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының қасиетті борышы және міндеттері;
4) Экстремизм және терроризмнің ұлттық қауіпсіздікке тигізетін салдары – Экстремизм түрлері: саяси, діни, экономикалық және экологиялық. Экстремизм, лаңкестік, оларға тән белгілер. Қазіргі әлемде лаңкестік қауіптердің күшеюінің себептері;
5) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары, олардың әскери ұжым қызметі мен тұрмыс-тіршілігіндегі маңызы. Әскери қызметкерлердің жалпы міндеттері. Әскери атақ және айыру белгілері;
6) Әскери қызметкерлер және олардың өзара қарым-қатынастары –Бастықтар және бағыныштылар, аға және кіші әскерилер, олардың құқықтары мен міндеттері. Әскери әдептілік ережесі және әскери қызметкерлердің тәртібі. Бұйрық, оны беру жəне орындау тәртібі. Бастықтарға жəне шені жоғарылармен тілдесу ережелері;
7) Әскери тәртіп, оның мәні мен мағынасы – Әскери тәртіп, марапаттау және жазалау. Әскери тәртіпті сақтау бойынша әскери қызметшілердің міндеттері. Сарбаздарға көрсетілетін марапат түрлері. Сарбаздарға берілетін тәртіптік жазалар;
8) Мотоатқыштар бөлімшесін ұйымдастыру және ұрыстық мүмкіндіктері – Бөлімшені ұйымдастыру. Штаттық қарулану және ұрыстық техникасы. Бөлімшенің ұрыстық мүмкіндіктері;
9) Калашников автоматы және қол пулеметі – Қару және патрондарды қолдану кезіндегі қауіпсіздік шаралары. Калашников автоматы және қол пулеметінің атқаратын қызметі, ұрыстық қасиеті, жалпы құрылысы және жұмыс істеуі;
10) Калашников автоматын (қол пулеметін) жартылай бөлшектеу жəне жинақтау – Автоматты жартылай бөлшектеу және жинақтау; Калашников автоматының атқаратын қызметі, бөлшектері мен механизмдерінің, патронының құрылысы;
11) Калашников автоматын (қол пулеметін) атуға дайындау –Автоматтың керек жарақтары. Автоматтың атудан кейінгі тазалау және майлау тәртібі. Автоматты сақтау. Автоматтың оқтарын тексеру және атысқа дайындау. Ату кезіндегі кідірістер және оны жою амалдары;
12) Жарықшақты қол гранаталары – Жарықшақты қол гранаталарының (РГД-5, РГН, Ф-1, РГО) атқаратын қызметі және ұрыстық қасиеті. Гранаталар мен тұтандырғыштың құрылысы. Гранатаны лақтырған кездегі бөлшектері мен механизмдерінің жұмысы. Гранатаны лақтыруға дайындау;
13) Сап және оның элементтері. Саптық тұрыс – Сап және оның элементтері. Алдын-ала және орындауға берілетін пәрмендер. Сапқа тұрғанға дейінгі және саптағы сарбаздың міндеттері Саптық тұрыс. "Сапқа тұр!", "Түзел!", "Тік тұр!", "Еркін тұр!", "Реттел!", "Тоқтат!", "Бас киімдеріңді (киімді) ШЕШ!", "Бас киімдеріңді (бас киімді) КИ!" пәрмендерін орындау;
14) Бір орында орындалатын бұрылулар. Саптық және жорықтық адым – Бір қатарлы саптан екі қатарлы сапқа және қайтадан бір қатарлы сапқа тұру. Саптық және жорықтық адым;
15) Жергілікті жерде картасыз бағдарлау – Бағдарлау туралы түсінік. Компаспен, аспан денелерінің және жергілікті заттар бойынша көкжиек тұстарын анықтау. Өзінің орналасқан жері туралы мәлімдеу;
16) Магнитті азимутты анықтау – Азимут және оны анықтау. Жергілікті жерде бағдарлаудың заманауи дербес жабдықтары. Спутниктік-навигациялық жүйелер туралы жалпы мәліметтер: GPS (Global Positional System), ГЛОНАСС, Galileo;
17) Әскери роботты техникалардың негіздері – Роботтар туралы жалпы мәліметтер. Роботтарды әскери істе пайдалануы;
18) Роботты басқару алгоритмі – Роботтың қозғалу траекториясын жоспарлау. Роботтар тобын ұжымдық басқару үлгісі және алгоритмдері;
19) Роботтарға арналған тапсырмалар – Роботтардың атқара алатын қызметтері. Жекелеген тактикалық міндеттерді шешу: жергілікті жерлерде бағдарлау, роботтардың қиын жағдайларда қызмет ету тәртібі;
20) Шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысы – Шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысын (оқу орындарын) ұйымдастырудың құрылымы және оның міндеттері. Азаматтық қорғанысының əскери емес құрылымдар қызметі жəне жабдықталуы;
21) Ядролық қару және оның сипаттамасы – Ядролық жарылыстардың түрлері. Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторлары және олардан қорғану тәсілдері. Ядролық зақымдау ошағы және оның сипаттамасы. Нейтронды оқ-дәрілердің зақымдаушы әсерінің ерекшеліктері;
22) Химиялық қару – Химиялық қару және оны қолдану белгілері. Улаушы заттар, олардың улағыш қасиеті және олардан қорғану тәсілдері туралы қысқаша түсінік. Химиялық зақымдау ошағы, алғашқы және екінші зақымдау аймақтары;
23) Биологиялық (бактериологиялық) қару – Биологиялық (бактериологиялық) қару, оның зақымдаушы әсері, қолдану белгілерін анықтау. Бактериологиялық құралдар, олардың улағыш әсері және олардан қорғану құралдары туралы қысқаша сипаттама. Бактериологиялық зақымдау ошағы, оның сипаттамасы. Бактериологиялық зақымдау ошағында жүргізілетін іс-шаралар. Карантин және обсервация;
24) Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары – Жалпыәскери газтұмылдырық, оның атқаратын қызметі және құрылысы. Азаматтық газтұмылдырықтар құрылысының ерекшеліктері. Сауыт-қорғанысты (маска) таңдау, жарамдылығын тексеру, газтұмылдырықты жинау және қалтаға салу. Газтұмылдырықты алып жүру және пайдалану тәртібі, зақымдалған адамға газтұмылдырық кигізу тәсілдері. Жарамсыз газтұмылдырықты пайдалану. Тыныс алу мүшелерін қорғаудың қарапайым құралдары;
25) Теріні қорғаудың жеке құралдары – Теріні қорғауға арналған қарапайым құралдар, қосымша герметизациялау және сіңдіру арқылы олардың қорғаныс қасиеттерін арттыру. Арнайы қорғаныс киімінің (Л-1 жеңіл қорғаныс кеудеше, сүзгілі қорғаныс киімі, жалпыәскери қорғаныс жабдығы) атқаратын қызметімен және оларды пайдалану ережелерімен танысу;
26) Ұжымдық қорғану құралдары – Радиацияға қарсы тасалар мен панаханалар, олардың қорғау қасиеттері, жалпы құрылысы және іштей жабдықталуы. Қарапайым паналар;
27) Эвакуациялау жəне халықты белгілеп шоғырландыру – Азаматтық қорғаныс дабылы және ол бойынша әрекет ету тәртібі. Эвакуациялау және орналастыру тәсілдері мен тәртібі. Эвакуацияланаушылардың міндеттері, олардың керек-жарақтары, қажетті жеке мүліктері, құжаттары мен азық-түліктері. Эвакуация бекетіндегі тəртіп, жүру бағыты жəне орналасатын орынға келу ережелер тәртібі;
28) Террорлық қауіп-қатер кезіндегі адамдардың қауіпсіздігі – Террорлық актілер бойынша қауіп-қатер төнген және террор болған кездегі азаматтардың атқаратын әрекеттері. Түрлі деңгейдегі қауіп-қатер төнген кезде әрекет ету тәртібі. Лаңкестік қауіпінің алдын алуда ақпараттық технологияның тиімділігі;
29) Табиғи апат аймақтарындағы адамдардың әрекеттері – Табиғи апаттар, зілзалалар, олардың сипаттамалары және келтіруі мүмкін салдары. Табиғи апаттар және зілзалалар кезіндегі адамдардың әрекет ету тәртібі. Адамдардың табиғи апат салдарын жоюға, сондай-ақ құтқару жұмыстарын жүргізуге қатысуы;
30) Жарақат алу, қан ағу және күйік шалу кезінде көрсетілетін алғашқы көмек – Жарақат және олардың асқыну себептері туралы түсінік. Қансырау түрлері және олардың сипаттары. Күйік шалу себептері және олардың ауырлық деңгейлері. Естен танудың себебі. Жарақат алу және қансыраған кезде көрсетілетін алғашқы көмек. Асептика және антисептика туралы түсінік;
31) Түрлі қайғылы оқиға орын алған жағдайда көрсетілетін алғашқы көмек – Сүйектің сынуы және оларды анықтау туралы түсінік. Соғып алу, шығып кету, буынның созылуы және оларды анықтау белгілері. Шина салудың негізгі ережелері. Түрлі қайғылы оқиға орын алған кезде алғашқы көмек көрсету тәсілдері; Үсік шалу, күнге күю және жылудың әсері, олардың алдын алу және көрсетілетін алғашқы көмек. Электр тогы соққан кезде көрсетілетін алғашқы көмек және көмек көрсеткен кезде сақтауы керек қауіпсіздік шаралары;
32) Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік қызметінің ерекше түрі – Әскери қызметті өткеру қажеттілігі. Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттері туралы заңдар. Қарулы Күштерді жасақтау үшін техникалық-технологиялық бағыттар бойынша азаматтарды даярлау;
33) Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттерін сақтау – Әскери есепке алу, әскери қызметке даярлау, әскери қызметке кірісу. Келісімшарт бойынша қызмет ететін техникалық мамандықтар бойынша мамандарды даярлаудың қағидалары. Әскери қызмет (баламалы, келісімшарт бойынша), запаста болу;
34) Ату негіздері – Атыс құбылысы. Оқтың бастапқы ұшу жылдамдығы. Қарудың тебілісі. Траекторияның пайда болуы. Оқтың тесіп өту және қиратқыш әрекеті. Тура атудың практикалық маңызы;
35) Ату ережесі – Арақашықтықты мыңдық формула арқылы анықтау тәсілдері. Көздеу (дәлдеу) элементтері. Қозғалмайтын нысандар бойынша көздеу нүктесін және көздеуішті тағайындау;
36) Дөңгелекті машиналарды жүргізу негіздері мен ережелері – Қазақстан Республикасының жол жүру саласындағы заңдары мен өзге де құқықтық актілері. Көлік құралдарының санаттары. Жүргізушінің жұмыс орны;
37) Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері – Қазақстан Республикасы Жол қозғалысы ережелерінде қамтылған негізгі ұғымдар мен терминдер. Жүргізушілердің, жаяу жүргіншілер мен жолаушылардың міндеттері. Жүргізушінің өзімен бірге болуы тиіс құжаттары;
38) Бағдаршамдар мен реттеушінің сигналдары – Бағдаршам мен реттеушінің сигналдары. Арнайы сигналдарды қолдану. Авариялық сигнал беру және авариялық тоқтату белгісін қолдану. Маневрлеу. Көлік құралдарын жолдың жүру бөлігіне қою;
39) Жол белгілері – Ескерту белгілері. Басымдық белгілері. Тыйым салу белгілері. Алдын ала жазылатын белгілер. Ақпараттық-көрсеткіш белгілері. Сервис белгілері. Қосымша ақпарат белгілері (тақтайшалар);
40) Жол таңбалары және олардың сипаттамалары – Таңбалардың жіктелуі. Көлденең және тік таңбалардың талаптарына сәйкес жүргізушілердің іс-әрекеті. Көлік құралдарын пайдалануға жіберу жөніндегі негізгі ережелері;
41) Қауіпсіздік негіздері және қауіптерді жіктеу – Қауіптердің негізгі ұғымдары мен жіктелуі. Техника қауіпсіздігі, еңбекті қорғау және қоршаған ортаны қорғау қауіпсіздігі;
42) Қоршаған орта мен адамның қауіпсіздігі – Физикалық, химиялық және биологиялық факторлар арқылы адам денсаулығына әсер ету;
43) Әртүрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету – Электрлік және тұрмыстық газбен қауіпсіз жұмыс жүргізу. Тұрмыстық химия құралдарын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шаралары. Компьютерді пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шаралары;
44) Техногендік сипаттағы қауіптілік – Өнеркәсіптік апаттар (авариялар), олардың қысқаша сипаттамасы және ықтимал салдары. Жарылыстық-өрт қаупі бар нысандардағы апаттар (авариялар). Гидродинамикалық апаттар;
45) Экологиялық қауіпсіздік – Ауа және су құрамының ластануы. Минералды тыңайтқыштар мен пестицидтерді пайдалану. Топырақтың ластануы;
46) Табиғи жағдайда автономды өмір сүру-ерікті және мәжбүрлі автономия. Өмір сүру тәсілдері. Қажетті авариялық қор;
47) Криминогендік жағдайларда өзін-өзі қауіпсіз ұстау негіздері – Көшедегі қауіпсіздік. Қоғамдық орындардағы қауіпсіздік. Адамдар көп жиналатын жерлердегі қауіпсіздік;
48) Террористік акт қаупі кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету – Жарылыс қаупі пайда болған жағдайдағы тәртіп ережелері. Кепілдікке алынған жағдайда;
49) Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері – Киберқауіпсіздіктің негізгі ұғымдары. Әлеуметтік желілерде қауіпсіз қарым-қатынас жасау ережелері. Ашық қол жетімді Wi-fi желілерін қауіпсіз пайдалану ережелері;
50) Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету – Алғашқы көмек көрсету ерекшеліктері. Көмектің түрлері. Зардап шеккендерді зақымдану ошақтарынан эвакуациялау тәртібі;
51) Әскери бөлімнің (бөлімшенің) қару-жарағы және әскери техникасы –Әскери бөлімнің (бөлімшенің) қарулануымен және әскери техникасымен, олардың атқаратын қызметтерімен, техникалық-тактикалық сипаттамаларымен танысу. Қарулану түрлері мен әскери техникаларды іс жүзінде көрсетуді;
52) Бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі – Бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі. Ұрыстағы сарбаздың міндеттері. Бөлімшені басқаруды;
53) Қорғанудың дербес құралдарын қолдануға жаттығу – Нормативтерді орындау: газтұмылдырықты кию, респираторды кию, "зақымдалушыға" газтұмылдырықты кигізу, жалпыәскери қорғаныс жабдығын кию. Дербес қобдиша және химиялық улануға қарсы пакет, олардың атқаратын қызметтері және пайдалану тәртібі;
54) Ұрыстағы сарбаздың әрекеттері – Сарбаздың ұрыс кезінде жаяу әрекет ете отырып қозғалу тәсілдері. Ядролық жарылыс кезіндегі әрекетті;
55) Қорғаныстағы сарбаз – Ату позициясына (атыс жүргізуге арналған орынға) орналасу. Оқпана қазу және оны бүркемелеу. Қарсылас ядролық қару қолданғанда, атысқа дайындық басталғанда, әуе қарсыласы туралы дабыл қағылғанда, радиоактивті, химиялық және бактериологиялық зақымдау туралы дабыл қағылғанда орындалатын әрекеттер. Қарсыластың танкілері мен жаяу әскерлері түрлі бағыттан шабуылдаған кезде тойтарыс беру. Әуе нысандары бойынша оқ атуды;
56) Шабуылдағы сарбаз – Шабуылға дайындалған кезде орындалатын әрекеттер. Жүріп келе жатып шабуылдау кезіндегі сарбаздың колоннада қозғалуы және бөлімшенің ұрыстық сапындағы өз орнын алуы. Өткелдердегі кедергілерден өту және шабуылдау. Траншеядағы жауды ату, граната лақтыру, қоян-қолтық ұрыс арқылы жою тәсілдері. Шабуыл кезінде радиоактивті (улаушы) заттармен зақымдалған жергілікті жерде әрекет етуді;
57) Бақылаушы сарбаз – Бақылау жүргізуге арналған орынды таңдау, оны жабдықтау және бүркемелеу. Нысандарды анықтау және бақылау нәтижелері туралы мәлімдеме жасау. Жергілікті жердің үлгісін құру және нысандарды үлгіде белгілеу;
58) Шолушы сарбаз – Шолушы болып тағайындалған сарбаздың әрекеттері. Шолушылардың қозғалу, жергілікті жерді және заттарды шолу тәсілдері. Бақылау нәтижелері туралы мәлімдеу;
59) Калашников автоматын жартылай бөлшектеу жəне жинақтау жаттығулары – Автоматты жартылай бөлшектеу жəне жинақтау, автоматтың бөлшектері мен механизмдерінің оқтауға дейінгі орналасу қалпын және ату кезіндегі бөлшек механизмдерінің жұмыс істеуімен танысу;
60) Атуға ыңғайлануға жаттығу (АК-74, пневматикалық винтовка) – Оқжатарды патрондармен оқтау және оқжатарды сөмкеге салу. Атуға ыңғайлану (атуға қажет қалыпты қабылдау және автоматты оқтау). Ату (қарауыл мен өткізгішті орнату, иыққа тіреу, көздеу, шүріппені басу және ату кезінде автоматты мықтап ұстау). Атуды тоқтату, оқжатарды алу және атып болған соң автоматты тексеру;
61) Қол гранаталарын лақтыру – Жарықшақты қол гранаталарын және танкіге қарсы гранаталарды лақтыру;
62) Автоматтан (пневматикалық винтовкадан) ату – Автоматтан (пневматикалық винтовкадан) іс жүзінде ату;
63) Әскери бөлімнің (бөлімшенің) орналасуы, өмірі және күнделікті тұрмыс-тіршілігі – Әскери бөлімнің (бөлімшенің) тарихы. Әскери қызметшілердің орналасуы. Ақпараттық-тәрбие жұмысына арналған бөлме. Қару сақтауға арналған бөлме. Сарбаз асханасы, спорт базасы, оқу қалашықтары;
64) Рота бойынша тәуліктік кезекшінің міндеттері – Ротаның тəуліктік нарядының атқаратын қызметтері, құрамы жəне қарулануы, рота бойынша күндізгі кезекшінің атқаратын міндеттері. Өзінің кезекті міндетін атқаратын күндізгі кезекшінің бекетін жабдықтау жəне жарақтандыру, тікелей бастықтары келген кездегі, "Жиын" белгісі берілгенде, дабыл жəне өрт болған жағдайдағы күндізгі кезекшінің əрекеттері. Бос ауысымдағы күндізгі кезекшінің əрекеттері, күндізгі кезекшінің телефон бойынша мəлімдеме беру тəртібі. Ротаға басқа ротаның əскери қызметшілер келген кездегі, рота аумағынан мүліктерді шығару кезіндегі күндізгі кезекшінің əрекеттері;
65) Сақшының міндеттері – Қарауылдық қызметке тағайындалу және қарауылдың атқаратын міндеттері. Бекет және оны жабдықтау, жарақтандыру. Бекетке шабуыл жасалған кездегі сақшының әрекеттерін. Қаруды қолдану тәртібі;
66) Бекеттегі сақшының орындайтын әрекеттері – Қаруды оқтау тәртібі. Бекетте тұрған сақшы қаруының орналасу қалпы. Бекетті тапсырған және қабылдаған, бекетте өрт болған және өзінің немесе көрші бекет маңында тәртіп бұзушылық орын алған жағдайдағы сақшының әрекеттері;
67) Әскери сәлемдесу – Бір орында және қозғалыс кезінде орындалатын әскери сәлемдесу;
68) Саптан шығу және сапқа қайта тұру – Саптан шығу және сапқа қайта тұру. Бастыққа келу және одан кету;
69) Саптық тәсілдер және қарумен орындалатын іс-қимылдар – "Автоматты кеудеге!", "Белдікке!", "Қаруды қой!", "Қаруға!", "Қаруды!" тәсілдерін орындау;
70) Бөлімшенің сабы – Бөлімшені өрістетілген сапқа және жорықтық сапқа тұрғызу. Бөлімшені өрістетілген саптан жорықтыққа сапқа тұрғызу және қайтадан өрістетілген сапқа тұрғызу. Бөлімшенің жинақталуы және жазылуы;
71) Азимут бойынша қозғалыс – Көкжиек тұстарын және магнитті азимутты анықтауға жаттығу. Азимут бойынша қозғалыс.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі 96 сағатты (4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
теориялық | практикалық | ||
Кіріспе сабағы. | + | + | |
Білім алушылардың алғашқы әскери және технологиялық дайындықтарының пәнінің мақсаты, міндеттері және мазмұны. | |||
1 Бөлім. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері – мемлекеттік қауіпсіздіктің кепілі. | |||
Тақырып 1.1. Мемлекет қорғанысының конституциялық негіздері. | + | + | |
Тақырып 1.2. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері. | |||
Тақырып 1.3. Экстремизм және терроризмнің ұлттық қауіпсіздікке тигізетін салдары. | |||
2 Бөлім. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары. | + | + | |
Тақырып 2.1. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары. | |||
Тақырып 2.2. Әскери қызметкерлер және олардың өзара қарым-қатынастары. | |||
Тақырып 2.3. Әскери тәртіп, оның мәні мен мағынасы. | |||
3 Бөлім. Тактикалық дайындық. | + | + | |
Тақырып 3.1. Мотоатқыштар Бөлімшесін ұйымдастыру және ұрыстық мүмкіндіктері. | |||
4 Бөлім. Атыс дайындығы. | + | + | + |
Тақырып 4.1. Калашников автоматы және қол пулеметі. | |||
Тақырып 4.2. Калашников автоматын (қол пулеметін) жартылай бөлшектеу жəне жинақтау. | |||
Тақырып 4.3. Калашников автоматын (қол пулеметін) атуға дайындау. | |||
Тақырып 4.4. Жарықшақты қол гранаталары. | |||
5 Бөлім. Саптық дайындық. | + | + | |
Тақырып 5.1. Сап және оның элементтері. Саптық тұрыс. | |||
Тақырып 5.2. Бір орында орындалатын бұрылулар. Саптық және жорықтық адым. | |||
6 Бөлім. Әскери топография. | + | + | |
Тақырып 6.1. Жергілікті жерде картасыз бағдарлау. | |||
Тақырып 6.2. Магнитті азимутты анықтау. | |||
7 Бөлім. Әскери роботты техникалардың негіздері. | + | + | |
Тақырып 7.1. Әскери роботты техникалардың негіздері. | |||
Тақырып 7.2. Роботты басқару алгоритмі. | |||
Тақырып 7.3. Роботтарға арналған тапсырмалар. | |||
8 Бөлім. Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері. | + | + | + |
Тақырып 8.1. Шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысы. | |||
Тақырып 8.2. Ядролық қару және оның сипаттамасы. | |||
Тақырып 8.3. Химиялық қару. | |||
Тақырып 8.4. Биологиялық (бактериологиялық) қару. | |||
Тақырып 8.5. Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары. | |||
Тақырып 8.6. Теріні қорғаудың жеке құралдары. | |||
Тақырып 8.7. Ұжымдық қорғану құралдары. | |||
Тақырып 8.8. Эвакуациялау жəне халықты белгілеп шоғырландыру. | |||
Тақырып 8.9. Террорлық қауіп-қатер кезіндегі адамдардың қауіпсіздігі. | |||
Тақырып 8.10. Табиғи апат аймақтарындағы адамдардың әрекеттері. | |||
Тақырып 8.11. Жарақат алу, қан ағу және күйік шалу кезінде көрсетілетін алғашқы көмек. | |||
Тақырып 8.12. Түрлі қайғылы оқиға орын алған жағдайда көрсетілетін алғашқы көмек. | |||
9 Бөлім. Әскери қызметтің құқықтық негіздері. | + | + | |
Тақырып 9.1. Әскери қызмет. | |||
Тақырып 9.2. Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттерін сақтау. | |||
10-Бөлім. Атыс дайындығы (2). | + | + | + |
Тақырып 10.1. Ату негіздері. | |||
Тақырып 10.2 Ату ережесі. | |||
11 Бөлім. Технологиялық дайындық. | + | + | |
Тақырып 11.1 Дөңгелекті машиналарды жүргізу негіздері мен ережелері. | |||
Тақырып 11.2. Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері. | |||
Тақырып 11.3. Бағдаршамдар мен реттеушінің сигналдары. | |||
Тақырып 11.4. Жол белгілері. | |||
Тақырып 11.5. Жол таңбалары және олардың сипаттамалары. | |||
12 Бөлім. Өмір қауіпсіздігі негіздері. | + | + | |
Тақырып 12.1. Қауіпсіздік негіздері және қауіптерді жіктеу. | |||
Тақырып 12.2 Қоршаған орта мен адамның қауіпсіздігі. | |||
Тақырып 12.3. Әртүрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету. | |||
Тақырып 12.4.Техногендік сипаттағы қауіптілік. | |||
Тақырып 12.5. Экологиялық қауіпсіздік. | |||
Тақырып 12.6. Табиғи жағдайда автономды өмір сүру. | |||
Тақырып 12.7. Криминогендік жағдайларда өзін-өзі қауіпсіз ұстау негіздері. | |||
Тақырып 12.8. Террористік акт қаупі кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету. | |||
Тақырып 12.9. Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері. | |||
Тақырып 12.10. Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету. | |||
Оқу-далалық (лагерьлік) жиындар. | |||
1 Бөлім. Тактикалық дайындық. | + | + | |
Тақырып 1.1 Әскери Бөлімнің (Бөлімшенің) қару-жарағы және әскери техникасы. | |||
Тақырып 1.2. Бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі. | |||
Тақырып 1.3. Қорғанудың дербес құралдарын қолдануға жаттығу. | |||
Тақырып 1.4. Ұрыстағы сарбаздың әрекеттері. | |||
Тақырып 1.5. Қорғаныстағы сарбаз. | |||
Тақырып 1.6. Шабуылдағы сарбаз. | |||
Тақырып 1.7. Бақылаушы сарбаз. | |||
Тақырып 1.8. Шолушы сарбаз. | |||
2 Бөлім. Атыс дайындығы. | + | + | |
Тақырып 2.1. Калашников автоматын жартылай бөлшектеу жəне жинақтау жаттығулары. | |||
Тақырып 2.2. Атуға ыңғайлануға жаттығу (АК-74, пневматикалық винтовка). | |||
Тақырып 2.3. Қол гранаталарын лақтыру. | |||
Тақырып 2.4. Автоматтан (пневматикалық винтовкадан) ату. | |||
3 Бөлім. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары. | + | + | |
Тақырып 3.1. Әскери Бөлімнің (Бөлімшенің) орналасуы, өмірі және күнделікті тұрмыс-тіршілігі. | |||
Тақырып 3.2. Рота бойынша тәуліктік кезекшінің міндеттері. | |||
Тақырып 3.3. Сақшының міндеттері. | |||
Тақырып 3.4. Бекеттегі сақшының орындайтын әрекеттері. | |||
4 Бөлім. Саптық дайындық. | + | + | |
Тақырып 4.1. Әскери сәлемдесу. | |||
Тақырып 4.2. Саптан шығу және сапқа қайта тұру. | |||
Тақырып 4.3. Саптық тәсілдер және қарумен орындалатын іс-қимылдар. | |||
Тақырып 4.4. Бөлімшенің сабы. | |||
5 Бөлім. Әскери топография. | + | + | |
Тақырып 5.1. Азимут бойынша қозғалыс. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлімнің атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Кіріспе сабақ | Білім алушылардың Бастапқы әскери және технологиялық даярлығының мақсаттары, міндеттері мен мазмұны. | 1) Білім алушылардың Бастапқы әскери және технологиялық даярлығының мақсаттары, міндеттері мен мазмұны. |
1) Бастапқы әскери және технологиялық даярлықтың мақсаттары мен міндеттерін айқындайды; |
Өнер Қазақстан Республикасы Қарулы Күштеріндегі идеологиялық жұмыстың құралы ретінде. | 1) Заңнамамен Қарулы Күштерге жүктелген міндеттерді ойдағыдай шешуге моральдық-психологиялық дайындықты қалыптастырудағы әр түрлі өнер түрлерінің рөлі туралы түсінікке ие болу. | 1) Қарулы Күштердегі идеологиялық жұмыстың негізгі міндеттерін атайды. | |
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері – мемлекеттің әскери қауіпсіздігінің кепілі | Конституция мемлекет қорғанысының жаңа негіздері |
1) Қазақстан Республикасы қорғанысының конституциялық негіздері туралы білімдді дамыту; | 1) Қазақстан Республикасы Конституциясының 36 бабын түсіндіреді. |
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері, олардың құрамы мен мақсаты |
1) Еліміздің Қарулы Күштерінің қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлі мен маңызын түсіну; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің ұйымдық құрылымын түсіндіреді және құрамын ажыратады; | |
| Экстремизм мен терроризм ұлттық қауіпсіздікке қатер ретінде | 1) Ұлттық қауіпсіздікке қауіп төндіретін факторларды талдау. |
1) Экстремизм мен терроризмнің түрлерін, оларға тән белгілерін атайды; |
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Әскери жарғыларының жалпы негіздері мен құқықтық ережелерін білу; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері жарғыларының түрлерін атайды; | |
Әскери қызметкерлер және олардың арасындағы қарым-қатынас |
1) Талаптар туралы, тиісті әскери тәртіпті, оқу-тәрбие процесін және Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Әскери қызметкерлер әзірлігін тиісті деңгейде ұстау жөніндегі жарғыларын қамтамасыз ету; | 1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштеріндегі әскери тәртіп туралы жарғыларының баптарын айқындайды. | |
Тактикалық дайындық. |
Әскери тәртіп, оның мәні мен маңызы | 1) Жеке тұлғалық қасиеттер: ерік-жігерді, тәртіпті, ұйымшылдықты, парыз сезімін, алғашқы әскери-технологиялық дайындықты меңгеруде саналы көзқарасты қалыптастыру. | 1) Жарғы талаптарын қолданады. |
1) Жауды жеңудің ең маңызды құралы ретінде ұрыс теориясы мен практикасының мәселелерін меңгеру; |
1) Қазіргі заманғы ұрысты іске асыру мен оның ерекшеліктерін және түрлерін сипаттайды; | ||
Өрт жаттығулары | Калашников автоматы және жеңіл пулеметі | 1) Ұрыс жағдайында атыс қаруын қолдануды, ұрыс әрекеттерін ұйымдастыруда бастапқы дағдыларды бекітуді, жалпы ұрыс негіздерін меңгеруде негізгі тактикалық дайындық міндеттерін меңгеру. | 1) Алған білімдерін ұрыс кезінде өздеріне оқпана қазу, бақылау мен атыс жүргізу үшін арнайы жер таңдау, кез-келге жерде қозғалыс жасауда тәжірибелік дағдыларын көрсету кезінде қолданады. |
1) Калашников автоматы және қол пулеметі | 1) Граната және оқ-дәрілермен, қарумен жұмыс жасаған кездегі негізгі қауіпсіздік ережелері мен қарастырып отырған қарудың бөлшектерін білу. |
1) Атыс қаруынан атыс жүргізу негіздерін сипаттайды. | |
Қолды бөлшектеу гранаталары - Қолды бөлшектеу гранаталарының мақсаты, жауынгерлік қасиеттері (РГД-5, РГН, Ф-1, РГО). |
1) РГД-5, Ф-1, РГО, РГН гранаталарының қасиеттерін меңгеру; | 1) Қару, граната және оқ-дәрілермен жұмыс істеу кезінде қауіпсіздік шараларын сақтайды. | |
Саптық дайындық | Сап және оның элементтері | 1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құрылымдарының саптық жарғыларының жалпы негіздері мен талаптарын орындау және білу. |
1) Сапқа тұрғызу, қозғалыс жасау үшін пәрмендер береді, сап элеметтерін анықтайды; |
Орнында бұрылу. Сап және марш қадамы |
1) Жүйенің негізгі элементтерін және олардың анықтамаларын білу; |
1) Берілген бұйрыққа бойынша іс-әрекет жасайды; | |
Әскери топография. | Жерге бағдарлау |
1) Бейтаныс рельефте бағдарлаудың негізгі тәсілдерін меңгеру; |
1) Құлабыз (компас) және жергілікті нысандар бойынша көкжиек тұстарын анықтайды; |
Магниттік азимутты анықтау | 1) Жерде бағдарлау әдістерін меңгеру. |
1) Қару-жарақ пен техниканы ұрыста тиімді пайдалану үшін әскери топографияны білудің маңыздылығын түсіндіреді; | |
Әскери роботты техникалардың негіздері. | 1) Әскери роботты техникалардың негіздері. Роботтарды басқару алгоритмі |
1) Робототехниканың негізгі даму бағыттары мен роботтардың ерекшелік белгілерін білу; |
1) Роботтарды әскери істерде қолдану мүмкіндіктерін ашады; |
Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері | Кәсіпкерлік объектіні азаматтық қорғау | 1) Қазақстан Республикасының халқын табиғи апаттардың, ірі авариялардың, апаттардың және терроризм актілерінің зардаптарынан қорғау бойынша бейбіт және соғыс уақытында жүргізілетін негізгі іс-шараларды меңгеру. | 1) Азаматтық қорғаныстың, оқу орнындағы азаматтық қорғауды ұйымдастырудың және әскери емес құрамаларды ұйымдастырудың мақсаттары мен міндеттерін ашады. |
Ядролық қару және олардың сипаттамасы | 1) Ядролық қарудың түрлері және оны қолданудың зардаптары туралы жақсы қалыптасқан білімге ие болу. | 1) Ядролық қарудың сипаттамалары, оның түрлері және зақымдаушы факторлары туралы білімдерін көрсетеді. | |
Химиялық қару | 1) Химиялық қарудың түрлері мен түрлерін білу. |
1) Химиялық қаруға қатысты халықаралық құжаттарды білуді көрсету; | |
Биологиялық (бактериологиялық) қарулар. |
1) Биологиялық (бактериологиялық) қаруды қолданудың негізгі әдістерін меңгеру; |
1) Бактериологиялық қарудың ерекшеліктерін атайды; | |
Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары. Теріге арналған жеке қорғаныс құралдары. | 1) Жаппай қырып-жоятын қаруды қолдану және техногендік апаттар жағдайында тыныс алу мүшелерін жеке қорғаудың заманауи түрлері туралы білімді меңгеру. |
1) Респираторды, противогазды қолдану дағдыларын көрсетеді; | |
Ұжымдық қорғаныс құралдары. | 1) Ұжымдық қорғаныс құралдарының түрлері мен түрлерін білу. |
1) Жаппай қырып-жою қаруын қолдану және техногендік апаттар жағдайында тері қорғау құралдарының мақсаты мен жіктелуі туралы білімін көрсетеді; | |
Халықты эвакуациялау және тарату | 1) Халықты эвакуациялау және таратуды ұйымдастыру ережелерін білу. |
1) Халықты эвакуациялау және тарату әдістері мен тәртібін атайды; | |
Террорлық қауіп жағдайында халықтың қауіпсіздігі | 1) Террористік қауіп жағдайында халықтың қауіпсіздік шаралары туралы білу. |
1) террористік қауіптілік деңгейлерін анықтайды; | |
Табиғи апат аймақтарындағы халықтың әрекеті |
1) Жау шабуылы қаупі, азаматтық қорғаныстың дабылы, әртүрлі төтенше жағдайлар мен террористік қауіп-қатер кезінде халықты шебер әрекеттерге дайындаудың маңыздылығын мойындау; |
1) Әлеуметтік желілерде қауіпсіз байланыс, ашық қолжетімді желілерді пайдалану ережелерін талдайды; | |
Жаралар, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы көмек. | 1) Жарақат, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы медициналық көмек көрсету ережелерін білу. |
1) Жарақат, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы медициналық көмек көрсету ережелері туралы білімін көрсетеді; | |
Түрлі жазатайым оқиғаларға алғашқы көмек көрсету. | 1) Жалпы ережелерді және әртүрлі жазатайым оқиғаларға алғашқы көмек көрсету шараларының кешенін білу. |
1) Жазатайым жағдайларда алғашқы медициналық көмек көрсету туралы білімдерін көрсетеді; | |
Әскери қызметтің құқықтық негіздері. | Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік қызметінің ерекше түрі. |
1) Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери қызметі туралы Заңының талаптарын меңгеру; |
1) "Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы" Заңының баптарын түсіндіреді; |
1) Әскери қызметшiнiң мәртебесi, оның құқықтары мен мiндеттерi туралы түсiну; |
1) Әскерге шақыру бойынша және келісім-шарт бойынша әскери қызметтің мерзімдерін атайды; | ||
Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери борышының мазмұны | 1) Әскери міндеттілер мен мерзімді әскери міндеттілерді әскери есепке алудың мақсаты мен ережелерін түсіну. | 1) Әскери қызметтің мазмұны бойынша білімі мен түсінігін көрсетеді. | |
Өрт жаттығулары | Түсіру негіздері |
1) Қарастырылып отырған қарудың материалдық бөлігін, онымен жұмыс істеу кезіндегі негізгі қауіпсіздік шараларын, оқ-дәрілер мен гранаталарды білу; |
1) Атқыш қарудан ату негіздерін сипаттайды; |
Түсіру ережелері |
1) Диапазонды қалай анықтау керектігі туралы түсінікке ие болу; |
1) Тұрақты нысаналарды ату кезінде қашықтықты анықтайды; | |
Технологиялық дайындық | Доңғалақты көліктерді басқару негіздері мен ережелері |
1) Қазақстан Республикасының жол жүрісі саласындағы заңдары мен өзге де құқықтық актілерін білу; |
1) Доңғалақты көлік құралдарын жүргізудің негіздері мен ережелерін сипаттайды; |
Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері |
1) Жолда жүру ережелерін білу; |
1) Жүргізушілер мен жаяу жүргіншілердің міндеттерін түсіндіреді; | |
Бағдаршам және жол диспетчері |
1) Бағдаршам мен жол диспетчерінің сигналдарын білу; |
1) Арнайы сигналдарды қолдану ережелерін түсіндіреді; | |
Жол белгілері | 1) Жол белгілерінің жіктелуін білу. | 1) Жол белгілерінің мағынасын түсіндіреді. | |
Жол белгілері және олардың сипаттамалары | 1) Көлік құралдарын пайдалануға жіберудің негізгі ережелерін білу. | 1) Көлденең және тік таңбалау талаптарына сәйкес жүргізушілердің әрекеттерінің мәнін ашады. | |
Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері | Қауіпсіздік негіздері және қауіптілік классификациясы |
1) Қауіпсіз өмір сүру негіздері туралы түсіну; |
1) Қауіптердің негізгі ұғымдары мен жіктелуін ашады; |
Қоршаған орта және адам қауіпсіздігі |
1) Қоғам мен табиғаттың өзара әрекеттесу формалары туралы түсініктері болу; |
1) Табиғи ресурстарды үнемді тұтыну туралы білімдерін көрсетеді; | |
Түрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету | 1) Жаттығу электр және тұрмыстық газбен қауіпсіз жұмыс істеу. |
1) Тұрмыстық химияны пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шараларын атайды; | |
Техногендік қауіптер |
1) Техногендік қауіптер туралы түсінікке ие болу; |
1) Өндірістегі жазатайым оқиғалардың түрлерін анықтайды; | |
Экологиялық қауіпсіздік |
1) Экологиялық қауіпсіздіктің объектілері, мақсаттары мен міндеттері туралы түсінікке ие болу; |
1) Ауа мен судың ластануының себептері мен салдары туралы білімдерін көрсетеді; | |
Табиғи жағдайда автономды тіршілік ету | 1) Табиғи ортада адамның ерікті және мәжбүрлі дербестігінің себептері мен ерекше жағдайлары туралы түсінікке ие болу. |
1) Табиғи ортада тіршілік етудің қарапайым тәсілдері туралы білімдерін көрсетеді; | |
Криминогендік жағдайларда қауіпсіз мінез-құлық негіздері | 1) Көшеде, қоғамдық орындарда орын алуы мүмкін криминогендік жағдайлар туралы түсінікке ие болу; мінез-құлық ережелері. |
1) Көшеде қауіпсіз жүріс-тұрыс туралы білімдерін көрсетеді; | |
Террорлық шабуыл кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету | 1) Террористік акт қаупі төнген жағдайда қауіпсіз мінез-құлық ережелерін білу. |
1) Жарылыс қаупі кезінде өзін-өзі ұстау ережелері туралы білімін көрсетеді; | |
Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері | 1) Киберқауіпсіздіктің негізгі түсініктерін білу. |
1) Әлеуметтік желілерде қауіпсіз қарым-қатынас ережелерін түсіндіреді; | |
Жаппай қырып-жою кезіндегі алғашқы көмек | 1) Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету ерекшеліктері туралы түсінікке ие болу. |
1) Алғашқы көмек көрсету туралы білімдерін көрсетеді; | |
тактикалық дайындық | Әскери бөлімнің (бөлімшенің) қару-жарағы мен әскери техникасы |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери техникасы мен қару-жарағы туралы білімі болу; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің және шет мемлекеттердің әскери техникасы мен қару-жарақтарының сипаттамаларын салыстырады; |
Бөлімнің жауынгерлік және марш тәртібі | 1) Отрядтың ұрыс және жорық тәртібі туралы түсінікке ие болу. |
1) Жауынгердің әр түрлі ұрыс түрлеріндегі іс-әрекет тәртібі туралы білімін көрсетеді; | |
Жеке қорғаныс құралдарын пайдалануды үйрету | 1) Жеке қорғаныс құралдарын пайдалану мақсаты мен тәртібін білу. | 1) Противогазды, респираторды, "зардап шеккендерге" противогазды кию, қолды біріктірілген қорғаныс жинағы, нормаларын орындайды. | |
Жауынгердің ұрыстағы іс-әрекеттері - Жаяу операция кезіндегі жауынгердің ұрыстағы қозғалыс тәсілдері | 1) Жаяу әрекет кезінде жауынгерді ұрыста жылжыту тәсілдерін әзірлеу. | 1) Ядролық жарылыстың шығу тәртібін түсіндіреді. | |
Қорғаныстағы жауынгер. | 1) Қорғаныстағы жауынгердің іс-әрекеті туралы білімдерін дамыту; қарсыластың ядролық қаруын қолдану, атыс даярлығын бастау, әуе жауы туралы, радиоактивті, химиялық және бактериологиялық ластану туралы ескерту сигналдары кезіндегі әрекеттерін білу. |
1) Өздігінен қазу және камуфляж жасау тәртібін көрсетеді; | |
Шабуылдағы солдат |
1) Шабуыл кезіндегі жауынгердің іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту; |
1) Шабуылға дайындалу тәртібін көрсетеді; қозғалыстағы шабуыл кезінде жауынгерді колоннада ілгерілету және оның отрядтың ұрыс тәртібінде орнын алу; өткелдердегі кедергілерді еңсеру және шабуыл жасау; | |
Солдат-бақылаушы | 1) "Солдат-бақылаушы" позициясындағы іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту. |
1) Бақылау орнын таңдау ережелері, оның жабдықталуы және камуфляжы туралы білімін көрсетеді; | |
Патрульдегі солдат | 1) Патрульдегі жауынгердің іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту. | 1) Сақшылардың қозғалысы, аумақты және жергілікті объектілерді тексеру ережелерін түсіндіреді. | |
өрт жаттығулары | Калашников автоматын толық емес бөлшектеу және құрастыру бойынша оқыту | 1) Калашников автоматының құрылымы туралы жақсы қалыптасқан білімге ие болу. |
1) Қаруды тексереді, бөлшектейді және құрастырады; |
Атуға дайындық жаттығулары (АК-74, пневматикалық мылтық) | 1) Пневматикалық мылтықпен жұмыс істеу ережелерін әзірлеу. | 1) Журналды патрондармен жабдықтау және сөмкеге салу нормаларын орындайды. | |
Қол гранаталарын лақтыру. Қол сынықтарын және танкке қарсы гранаталарды лақтыру | 1) Қол сынықтарын және танкке қарсы гранаталарды лақтыру тәсілдерін білу. |
1) Гранатаны қашықтыққа лақтыру нормаларын орындайды; | |
Автоматтан ату (пневматикалық мылтық) | 1) Пневматикалық мылтықтан (пневматикалық винтовкадан) практикалық ату ережесін әзірлеу. |
1) Түсірілімге дайындық тәртібін көрсетеді, | |
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары | Әскери бөлімнің (бөлімнің) әскери қызметшілерінің тұруы, тұрмысы және тұрмысы |
1) Әскери бөлімдердің оқу-материалдық базасы туралы білімі болуы; |
1) Әскери бөлімдердің материалдық базасын көрсетеді; |
Кәсіпорындағы тәртіп сақшыларының міндеттері |
1) Ротаның күнделікті жасақтарының мақсаты, құрамы және қарулануы туралы білімге ие болу; |
1) Серіктестік үшін тәртіптік міндеттерді тізеді және орындайды; | |
Күзетші міндеттері |
1) Қарауыл қызметінің мақсаты мен міндеттері, қарауылдың міндеттері туралы түсінікке ие болу; |
1) Посттың мақсатын, оның жабдықтары мен жабдықтарын түсіндіреді; | |
Поштадағы қарауылдың іс-әрекеті |
1) Қаруды оқтау тәртібін білу; |
1) Посттағы қарауылдағы қарудың орнын түсіндіреді және көрсетеді; | |
Бұрғылау | Әскери сәлемдесу | 1) Әскери сәлемдесу тәсілдерін орнында және қозғалыста меңгерту. | 1) Әскери сәлемдесу арқылы жауынгерлік дағдыларын көрсетеді. |
Пайдаланудан шығару және қызметке қайтару | 1) Жауынгерлік дағдыларды меңгеру. | 1) Кезекшілікке шығу және қайта оралу тәртібін көрсетеді. | |
Жауынгерлік техника және қарумен қозғалыс | 1) Ұрыс техникасын меңгеру. | 1) Қарумен техника мен қимылдарды көрсетеді. | |
Құрылыс бөлімдері | 1) Бөлім құру ережелері мен тәртібін білу. | 1) Бөлімді қалай құру және қайта құру керектігін түсіндіреді және көрсетеді. | |
Әскери топография | Горизонттың қабырғалары мен магниттік азимуттарды анықтауға жаттықтыру |
1) Горизонттың қабырғалары мен магниттік азимутты анықтау; |
1) Картасыз бейтаныс рельефте бағдарлаудың негізгі жолдарын түсіндіреді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 51- қосымша |
Техника-технологиялық бағыттағы "Химия" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1 тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың "Химия" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Химия" пәнін оқытудың мақсаты - білім алушыларға заттар және олардың түрленуі, заттардың қасиеттерінің олардың құрамы мен құрылысына тәуелділігін түсіндіретін заңдар мен теориялар туралы білім жүйесін беру, студенттерге мүмкіндік беру. өмірде қауіпсіз пайдалану үшін химиялық процестер, заңдылықтар және олардың заңдылықтары туралы түсінік алу, ақпаратты сыни бағалау және шешім қабылдау.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) заттар және олардың бір-бірімен әрекеттесу заңдылықтары (фактілер, ұғымдар, заңдар, теориялар) туралы білім жүйесін қалыптастыру;
2) интеллектуалдық-эксперименттік дағдылар мен дағдылар түріндегі белгілі әрекет әдістерін жүзеге асыру тәжірибесін қалыптастыру;
3) бұрын алған білімдері мен дағдыларын жаңа жағдайларда өз бетінше жүзеге асыруды талап ететін жаңа міндеттерді шешу үшін шығармашылық, ізденіс әрекетіндегі тәжірибені қалыптастыру, бұрыннан белгілі болғандардың негізінде әрекеттің жаңа әдістерін қалыптастыру;
4) адам іс-әрекетінің объектілеріне немесе құралдарына құнды және сыни көзқарас тәжірибесін қалыптастыру, оның қоршаған әлемге қатысты көрінісі, бұл жиынтықта "Химия" пәнінің негізгі және пәндік құзыреттерді қалыптастыруға ықпал ететін үлесі болып табылады қоғамның әрбір мүшесінің өмірлік мәселелерін шешу.
8) адам қызметінің объектілеріне немесе құралдарына құнды және сыни көзқарас тәжірибесін қалыптастыру, оның қоршаған әлемге қатысты көрінісі, қоғамның әрбір мүшесінің өмірлік мәселелерін шешуге ықпал ететін негізгі және пәндік құзыреттерді қалыптастыру.
4. Оқу пәнінің мазмұны 5 бөлімнен тұрады:
1) заттардың бөлшектері;
2) химиялық реакциялардың заңдылықтары;
3) химиялық реакциялардың энергиясы;
4) химия және қоршаған орта;
5) химия және өмір.
1 бөлім. "Заттардың бөлшектері" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Атомның құрамы мен құрылысы
2) Атомда электрондардың қозғалысы және таралуы;
3) Химиялық байланыстың түрлері
2 бөлім. "Химиялық реакциялардың жүру заңдылықтары" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) химиялық элементтердің периодтық заңы мен периодтық жүйесі;
2) тотығу-тотықсыздану реакциялары.
"Химиялық реакциялар энергетикасы" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) химиялық реакциялардың жылдамдығы;
2) химиялық тепе-теңдік;
3 бөлім. "Химия және қоршаған орта" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Жер химиясы;
2) көміртек және оның қосылыстары.
4 бөлім. "Химия және өмір" бөлімі "Биохимия" бөлімшесінен тұрады:
5 бөлім. "Химия" пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Атомның құрамы мен құрылысы". Атом – күрделі бөлшек, радиоактивтілік, энергия деңгейлері мен кванттық сандар мен орбитальдардың ішкі деңгейлері; "Орташа салыстырмалы атомдық массаны есептеу" тақырыбына есептер шығару. Радиоактивтіліктің табиғаты және радиоактивті изотоптардың қолданылуы
2) "Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы" кванттық сандардың сипаттамалары мен мәндері; алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық конфигурациясын құрастыру (сутектен криптонға дейін).
3) "Химиялық байланыстың түрлері". Химиялық элементтердің электртерістігі, валенттілігі және тотығу дәрежесі, химиялық байланыс, иондық байланыс. Металл байланысы. Сутектік байланыс. Кристалдық торлар. Коваленттік байланыс, коваленттік байланыстың қасиеттері, байланыстың электртерістігі мен полярлығы, иондық байланыс, электронды жұптың тежелу теориясы, металдық байланыс, сутектік байланыс. Химияның негізгі стехиометриялық заңдары; салыстырмалы атомдық және молекулалық массасы, зат мөлшері;
№1 зертханалық тәжірибе: "Ковалентті байланысы бар заттардың (N2, O2, алмаз) модельдерін құрастыру".
5) "Тотығу-тотықсыздану реакциялары" Тотығу-тотықсыздану реакциялары, гальваникалық элементтер, электролиз.
6) "Химиялық реакцияның жылдамдығы" концентрацияның химиялық реакциялардың жылдамдығына әсері, химиялық реакциялардың жылдамдығына қысымның әсері, химиялық реакциялардың жылдамдығына температураның әсері. Катализ.
№2 зертханалық тәжірибе: "Химиялық реакция жылдамдығына әртүрлі катализаторлардың әсер ету тиімділігін зерттеу";
6) "Химиялық баланс". Әртүрлі факторлардың тепе-теңдікке әсері, Ле Шателье-Браун принципі, тепе-теңдік константасы, өндірістік процестердегі химиялық тепе-теңдік;
№3 зертханалық тәжірибе: "Әртүрлі факторлардың әсерінен динамикалық тепе-теңдіктің ығысуын зерттеу";
"Тепе-теңдік константасын және тепе-теңдік концентрациясын табу" тақырыбына есептер шығару.
7) "Периодтық заң және периодтық жүйе" , Топ элементтері (VII А). Галогендердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтары, галогендердің тотығу-тотықсыздану қасиеттері, сулы ерітіндідегі галогенид иондарын анықтау, галогендер мен олардың қосылыстарының қолданылуы ; Топтың элементтері (IIA). Топ элементтерінің (IIA) физикалық қасиеттері, топ элементтерінің (IIA) химиялық қасиеттері, табиғи карбонаттар; Қазіргі зерттеулердегі аналитикалық әдістер; Азот және аммиак молекулаларының құрылымы мен қасиеттері; Азотты тыңайтқыштардың өнеркәсіптік өндірісі; Күкірт қышқылын алудың байланыс әдісі; Азот оксидтері мен нитраттардың және күкірт диоксидінің қоршаған ортаға әсері; Металдар мен қорытпаларды алу. Шойын және болат өндірісі. Өтпелі металдардың жалпы сипаттамасы. күрделі қосылыстар. "Топтың элементтері (IVA)". Топ элементтерінің (ІВА) қасиеттерінің өзгеруі, топ элементтерінің (ИВА) химиялық қасиеттерінің және олардың қосылыстарының, топ элементтерінің оксидтерінің (ІВА) қасиеттерінің, табиғатта пайда болу формалары мен қарапайым заттарды алу әдістері ; "Азот және күкірт". Азот, аммиак және аммоний тұзы молекуласының құрылымы мен қасиеттерінің ерекшеліктері, азот тыңайтқыштарының өнеркәсіптік өндірісі, азот оксидтері мен нитраттарының қоршаған ортаға әсері, күкіртсутек пен сульфидтер, күкірт диоксиді, қоршаған ортаға әсері және қолданылуы, байланыс әдісі. күкірт қышқылын түзеді. Металдар мен қорытпаларды алу, өнеркәсіпте электролизді қолдану, металдар өндірісінде қоршаған ортаны қорғау мәселелері; "Өтпелі металдар". Өтпелі металдардың жалпы сипаттамасы; өтпелі металдардың, комплексті қосылыстардың биологиялық рөлі; "Жаңа заттар мен материалдарды әзірлеу". Жаңа материалдарды, физиологиялық белсенділігі бар табиғи және синтетикалық қосылыстарды жасау және жасау, дәрілік заттардың дамуы және синтезі, нанокөміртекті бөлшектердің нанотехнологиялық құрылымы, жаңа полимерлерді игеру, жаңа материалдардың практикалық маңызы.
Көрнекілік: "Күкірт және азот қышқылдарының тотығу қасиеттері";
10) "Жер химиясы" "Жасыл химияның" 12 қағидасы, атмосфераның, гидросфераның, литосфераның ластануы, жердің озон қабатының бұзылуы, жаһандық жылыну.
11) "Көміртек және оның қосылыстарының химиясы" Органикалық химияға кіріспе. Органикалық заттардың құрамы мен құрылысы, функционалдық топтары, гомологиялық қатарлары, алифатты қосылыстардың IUPAC номенклатурасы, изомерия түрлері, алкандар, алкандардың жану өнімдері, алкандардың орын басу реакциясының бос радикалды механизмі, галогендеу. қанықпаған көмірсутектер. Алкендердің құрамы, құрылысы және әрекеттесуі, стереоизомериясы; Галогеноалкандар. Галоалкандарды дайындау; Спирттер: бір атомды, көп атомды. Спирттердің жіктелуі және химиялық қасиеттері, этил спиртінің өнеркәсіптік өндірісі. Бензол молекуласының құрылысы, бензол және оның гомологтарын алу, бензол және оның гомологтарының химиялық қасиеттері; Фенол, оның құрылымы және қасиеттері. Карбонилді қосылыстардың құрылымы мен номенклатурасы, альдегидтер мен кетондардың, карбон қышқылдарының алынуы және қасиеттері, эфирлену реакциясы, күрделі эфирлер мен сабындар;
Макромолекулалық қосылыстар, полимерлену реакциялары, поликонденсация реакциялары, полиамидтер мен полиэфирлер, қолданылуы, пластмассалардың қоршаған ортаға әсері;
№4 зертханалық жұмыс: "Полимерлер және олардың қасиеттері";
№1 практикалық жұмыс: "Пластиктер мен талшықтарды тану";
12) "Органикалық синтез". Органикалық қосылыстардағы негізгі функционалдық топтар, органикалық заттардың генетикалық байланысы;
№5 зертханалық тәжірибе: "Байланыстың қанықпауына сапалық реакциялар".
Зертханалық тәжірибе №6 "Спирттердің суда ерігіштігі, спирттердің жануы, бір атомды және көп атомды спирттерге сапалық реакциялары.
"Жану өнімдері және гомологтық қатарлар бойынша заттың молекулалық формуласын анықтау" тақырыбына есептер шығару.
13) " Биохимия ". Көмірсулардың жіктелуі және олардың құрылысы, қасиеттері және көмірсулардың қолданылуы; Аминдер және аминқышқылдары. Аминдердің жіктелуі мен номенклатурасы, аминдердің физикалық, химиялық қасиеттері және алынуы, амин қышқылдарының құрамы, құрылымы, биологиялық рөлі, аминқышқылдарының физикалық және химиялық қасиеттері; пептидтік байланыс; ақуыздың түзілуі; Белоктар, белок молекулаларының құрылымдары, полипептидтердің құрылымын анықтау, ферменттердің, нуклеин қышқылдарының рөлі мен қолданылуы: ДНҚ, РНҚ, биологиялық маңызды элементтердің құрамы мен құрылымы, қоршаған ортаның ауыр металдармен ластануы, ауыр металдардың белоктарға әсері. ;
№7 зертханалық жұмыс : "Глюкозаның альдегидті спирт ретіндегі химиялық қасиеттері. Крахмалға сапалы реакция";
№8 зертханалық жұмыс: "Аммиак және аминдер молекулаларының модельдерін құрастыру";
№9 зертханалық жұмыс: аминқышқылдарының молекулаларын құрастыру және ассиметриялық көміртек атомын анықтау
№10 зертханалық жұмыс: "Амин қышқылдарының қасиеттері";
5. Оқу жоспарларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, нысандарын, ұйымдастыру әдістерін және оқу процесін бақылау түрлерін таңдауға;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге сүйене отырып, пәннің бөлімдері мен тақырыптарының ретін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі оқытудың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96 -120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін орындау кезінде дәптер мен жазба жұмыстарын тексеру жоспарланады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Заттардың бөлшектері | |||
1.1 Атомның құрамы және құрылысы | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Атомның құрамы мен құрылысы. Атом – күрделі бөлшек. Радиоактивтілік. Ядролық реакциялар. | |||
1.2. Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы; | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы. Энергетикалық деңгейлер және ішкі деңгейлер. Кванттық сандар және орбитальдар. | |||
1.3 Химиялық байланыстың түрлері | + | + | + |
Тақырып 1.3.1. Химиялық байланыс. Электртерістігі және байланыс полярлығы. коваленттік байланыс. Коваленттік байланыстың қасиеттері. | |||
Тақырып 1.3.2. Иондық байланыс. Металл байланысы. Сутектік байланыс. Кристалдық торлар. Электрондық жұптардың тебілу теориясы. | |||
2 бөлім. Мерзімділік. Химиялық реакциялардың заңдылықтары | |||
2.1 Периодтық заң және химиялық элементтердің периодтық жүйесі | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Периодтық заң және периодтық жүйе. Периодтар мен топтардағы элементтердің қасиеттерінің өзгеру жиілігі. Периодтар мен топтардағы қосылыстардың қышқылдық-негіздік және тотығу-тотықсыздану қасиеттерінің өзгеру заңдылығы | |||
2.2. Заттардың массасының сақталу заңы | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Химияның стехиометриялық заңдары. Химияның негізгі стехиометриялық заңдары. Салыстырмалы атомдық және молекулалық массалар. Заттың мөлшері. | |||
2.3. Тотығу-тотықсыздану реакциялары | + | + | + |
Тотығу-тотықсыздану процестері. Электрондық баланс әдісі арқылы тотығу-тотықсыздану реакцияларының теңдеулерін құру | |||
Зертханалық жұмыс №1 Металл кернеулерінің электрохимиялық қатарын құру | |||
Стандартты электродтық потенциалдар. Потенциалдардың электрохимиялық қатары. Гальваникалық элементтер. Электролиз. | |||
3 бөлім. Химиялық реакциялардың энергиясы | |||
3.1. Химиялық реакциялардың жылдамдығы | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Ішкі энергия және энтальпия. Гесс заңы. Энтропия. Гиббс бос энергиясы. Химиялық реакцияның жылдамдығы. біртекті химиялық реакция. гетерогенді химиялық реакция | |||
Тақырып 3.1.2. Химиялық реакциялардың жылдамдығына жағдайлардың әсері. Катализ. Химиялық реакциялардың жылдамдығына концентрация мен қысымның әсері. Температураның химиялық реакция жылдамдығына әсері. Катализаторлар. Ингибиторлар | |||
3.2. Химиялық тепе-теңдік | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Химиялық тепе-теңдік. қайтымды реакциялар. химиялық тепе-теңдік. Тепе-теңдік константасы. Тепе-теңдікке әртүрлі факторлардың әсері. Ле Шателье-Браун принципі. Өндірістік процестердегі химиялық тепе-теңдік. Химиялық реакциялардың жылдамдығына әртүрлі факторлардың әсерін зерттеу. | |||
4 бөлім. Химия және қоршаған орта | |||
4.1. Ең маңызды p-элементтер және олардың қосылыстары | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Топтың 17 (7А) элементтері. Галогендер, галогендердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтары, қолданылуы | |||
Тақырып 4.1.2. Топтың 14 (IVA) элементтері. 14-ші (IVA) топ элементтерінің қасиеттерін өзгерту. 14-ші (IVA) топ элементтерінің және олардың қосылыстарының химиялық қасиеттері. | |||
Тақырып 4.1.3. Азот және аммиак молекулаларының құрылымы мен қасиеттері. Азот молекуласының құрылысы мен қасиеттерінің ерекшеліктері. Аммиак және аммоний тұздары. Аммиактың өнеркәсіптік өндірісі. | |||
Тақырып 4.1.4. Зертханалық жұмыс №3 "Аммиакты алу, аммиактың сулы ерітіндісінің қасиеттерін зерттеу . " | |||
Тақырып 4.1.5. Азот оксидтері мен нитраттардың және күкірт диоксидінің қоршаған ортаға экологиялық әсері. Азот оксидтерінің, нитраттардың және күкірт диоксидінің қоршаған ортаға зиянды әсері. | |||
4.2. Металдар мен олардың қорытпаларының жалпы сипаттамасы | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Металдар, химиялық элементтер және жай заттар. Металдардың физикалық және химиялық қасиеттері. | |||
Тақырып 4.2.2. Коррозиямен күресу себептері мен шаралары. | |||
Тақырып 4.2.3. 2 (IIA) топтың элементтері. 2 (ІІ) топ элементтерінің физикалық қасиеттері. 2 (II) топ элементтерінің химиялық қасиеттері. табиғи карбонаттар. | |||
Тақырып 4.2.4. Зертханалық жұмыс №2 Магний мен кальцийдің маңызды тұздарының үлгілерімен танысу. | |||
Тақырып 4.2.5. Металдар мен қорытпаларды алу. Металлургия. Металдарды алу әдістері. Қорытпалар. Құрамы, қасиеттері. | |||
Тақырып 4.2.6. Зертханалық жұмыс №4 "Түсті металдар қорытпаларының үлгілерімен танысу". | |||
Тақырып 4.2.7. Шойын және болат өндірісі. Шойын өндірісі. Процесс технологиясы. Болат өндірісі. Болат алу әдістері. | |||
Тақырып 4.2.8. Зертханалық жұмыс №5 "Темір және оның қорытпаларының үлгілерімен танысу" | |||
Тақырып 4.2.9. Өтпелі металдардың жалпы сипаттамасы. Өтпелі металдардың биологиялық рөлі. Өтпелі металдардың қасиеттері. | |||
Тақырып 4.2.10. Химиялық өндірістің ғылыми принциптері. | |||
Тақырып 4.2.11. Металл өндірісінде қоршаған ортаны қорғау мәселелері. Жердің деградациясы. Ауаны ластаушы заттар. Өнеркәсіптік дренаждар. | |||
Тақырып 4.2.12. "Жасыл химияның" 12 қағидасы. Атмосфераның, гидросфераның, литосфераның ластануы. Жердің озон қабатының бұзылуы. Жаһандық жылыну. | |||
4.3. Көміртек және оның қосылыстары | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Органикалық химияға кіріспе. Органикалық заттардың құрамы мен құрылысы. А.М. теориясы. Бутлеров. | |||
Тақырып 4.3.2. Органикалық заттардың классификациясы. Органикалық қосылыстардағы негізгі функционалдық топтар. Номенклатура. | |||
Тақырып 4.3.3. Көмірсутектерді шектеңіз. Алкандар. гомологтық қатар. Алкандардың номенклатурасы және изомериясы, қасиеттері. Циклоалкандар. | |||
Тақырып 4.3.4. Зертханалық жұмыс №6 Органикалық заттардың молекулаларының модельдерін құрастыру | |||
Тақырып 4.3.5. Қанықпаған көмірсутектер. Алкендер, құрамы, құрылысы, гомологтары және изомерлері. Алкендердің физикалық және химиялық қасиеттері. | |||
Тақырып 4.3.6. Полимерлену реакциясы. Полиэтилен өндірісі. Алкендердің реактивтілігі. Қолдану | |||
Тақырып 4.3.7. Зертханалық жұмыс №7 Байланыстың қанықпауына сапалық реакциялар. | |||
Тақырып 4.3.8. Алкадиендер. Резеңке және резеңке Alkyna. Ацетилен. Қазақ ғалымдарының органикалық химияның дамуына қосқан үлесі. | |||
Тақырып 4.3.9. Ароматты қосылыстар. Бензол молекуласының құрылысы және оның гомологтары. Бензолдың және оның гомологтарының химиялық қасиеттері. | |||
Тақырып 4.3.10. Көмірсутектердің көздері. Мұнай. Мұнай өнімдерін өңдеу. | |||
Тақырып 4.3.11. Табиғи газ. Ілеспе және мұнай газдары. Көмір. Көмірді кокстеу. | |||
Тақырып 4.3.12. Зертханалық жұмыс №8 "Мұнай өңдеу және көмір кокстеу өнімдерінің үлгілерімен танысу". | |||
Тақырып 4.3.13. Құрамында оттегі бар органикалық қосылыстар. Спирттер бір атомды, көп атомды. Спирттердің жіктелуі және химиялық қасиеттері. Этил спиртінің өнеркәсіптік өндірісі. Фенолдар. Фенолдардың құрылымы мен қасиеттері. | |||
Тақырып 4.3.14. Зертханалық жұмыс №9 Спирттердің суда ерігіштігі, спирттердің жануы, көп атомды спирттерге сапалық реакциялары. | |||
Тақырып 4.3.15. Карбонил қосылыстары. Альдегидтер және кетондар. Карбонилді қосылыстардың құрылымы мен номенклатурасы. Альдегидтер мен кетондардың алынуы және қасиеттері. | |||
Тақырып 4.3.16. Карбон қышқылдары. Карбон қышқылдарының құрылымы мен номенклатурасы. Карбон қышқылдарының алынуы және қасиеттері. | |||
Тақырып 4.3.17. Зертханалық жұмыс №10 "Сірке қышқылының химиялық қасиеттерін алу және зерттеу" | |||
Тақырып 4.3.18. Күрделі эфирлер мен сабындар. Майлар. | |||
Тақырып 4.3.19. Жоғары молекулалық қосылыстар. табиғи және синтетикалық полимерлер. Полимерлердің құрылымы. полимерлену реакциясы. Полиэтилен өндірісі | |||
Тақырып 4.3.20. Зертханалық жұмыс №11 Полимерлер және олардың қасиеттері | |||
Тақырып 4.3.21. Поликонденсация реакциялары. Полиамидтер және полиэфирлер. Поликонденсация реакциялары. Химиялық талшықтар. Техника-технологиялық процесте қолданылуы | |||
Тақырып 4.3.22. Пластмассалардың қолданылуы және қоршаған ортаға әсері. Қазақстандағы полимерлер өндірісі. Қолдану. Пластмассалардың қоршаған ортаға әсері | |||
Тақырып 4.3.23. Зертханалық жұмыс №12 "Пластиктер мен талшықтарды тану" | |||
Тақырып 4.3.24. Жаңа заттар мен материалдарды игеру. Жаңа материалдарды әзірлеу және жасау. Дәрілік заттардың дамуы және синтезі. | |||
Тақырып 4.3.25. Нанотехнология. Нанообъектілер. Өндіріс әдістері, нанокөміртекті бөлшектердің құрылымы. Наноматериалдарды алу әдістері. Жаңа полимерлердің дамуы. Жаңа материалдардың практикалық құндылығы. | |||
5 бөлім. Химия және өмір. | |||
5.1 Биохимия | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Көмірсулар. Көмірсулардың классификациясы. Көмірсулардың құрылымы. Көмірсулардың қасиеттері мен қолданылуы | |||
Тақырып 5.1.2. Зертханалық жұмыс №13 "Глюкозаның альдегидті спирт ретіндегі химиялық қасиеттері. Крахмалға сапалық реакция. | |||
Тақырып 5.1.3. Аминдер. Аминдердің жіктелуі және номенклатурасы. Аминдердің физикалық, химиялық қасиеттері. | |||
Тақырып 5.1.4. Зертханалық жұмыс №14 "Аммиак және аминдер молекулаларының модельдерін құрастыру" | |||
Тақырып 5.1.5. Белоктар, құрылысы, қасиеттері. пептидтік байланыс. Белоктың түзілуі. Белок молекулаларының құрылымдары. | |||
Тақырып 5.1.6. Нуклеин қышқылдарының құрылысы. Дезоксирибонуклеин қышқылдарының (ДНҚ) және рибонуклеин қышқылдарының (РНҚ) құрылымы. | |||
Тақырып 5.1.7. Зертханалық жұмыс №15 "Белоктардың денатурациясы және түс реакциялары" | |||
3-тарау Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижесі | Бағалау критерийлері |
Бөлшектер мен заттар | Атомның құрамы мен құрылысы | 1) Атом құрылысының қазіргі теориясын және зат бөлшектері мен атомның маңызды сипаттамаларын оқып үйрену. |
1) Атом құрылысының қазіргі теориясының негізгі ережелерін атайды; |
1) Радиоактивтіліктің табиғаты мен себебін түсіндіріңіз радиоактивті изотоптардың ыдырауы; |
1) Радиоактивтіліктің табиғатын және изотоптардың ыдырау себебін анықтайды; | ||
Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы; | 1) Периодтық жүйенің химиялық элементтерінің электрондық конфигурацияларын жаза білу. |
1) Кванттық сандар мен атомдық орбитальдардың сипаттамалары мен мәндерін көрсетеді; | |
Химиялық байланыстың түрлері | 1) Химиялық байланыстың табиғатын және оның түрлерін түсіндіру. |
1) Химиялық элементтің электртерістігі ұғымының физикалық мағынасын түсіндіреді; | |
1) Коваленттік байланыстың түзілу механизмдерін сипаттау. |
1) Алмасу және донор-акцепторлық механизмдер арқылы коваленттік байланыстың түзілуін түсіндіреді; | ||
1) Иондық, металдық, сутектік байланыстың түзілу механизмдерін түсіндіру. |
1) Қарама-қарсы зарядталған иондардың электростатикалық тартылуы нәтижесінде иондық байланыс түзілетінін түсінеді ; | ||
1) Заттардың кристалдық торларының түрлерін ажырату. |
1) Заттың кристалдық торының түрін анықтайды; | ||
Химиялық реакциялардың заңдылықтары | Периодтық заң және химиялық элементтердің периодтық жүйесі | 1) Периодтық заң мен химиялық элементтердің периодтық жүйесін, заңның графикалық көрінісі ретінде түсіндіру. |
1) Периодтық жүйенің құрылымын түсіндіреді; |
1) Периодтар мен топтардағы элементтер қасиеттерінің өзгеру периодтылығы, периодтар мен топтардағы қосылыстардың қышқылдық-негіздік және тотықсыздану-тотықсыздану қасиеттерінің өзгеру заңдылықтары туралы түсініктерді меңгеру. |
1) Химиялық элементтердің периодтар мен топтар бойынша қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын болжайды; | ||
Заттардың массасының сақталу заңы. | 1) Химияның негізгі стехиометриялық заңдарының тұжырымдары мен қолданылу шегін атаңыз: массаның сақталу заңы, көлемдік қатынас заңы, Авогадро заңы. |
1) Химияның стехиометриялық заңдарының тұжырымдалуын түсіндіреді; | |
Тотығу-тотықсыздану реакциялары | 1) Тотығу және тотықсыздану процестерін электрондардың қосылуы немесе бөлінуі ретінде қарастыруға болатынын түсіну. |
1) Химиялық реакцияларда элементтердің тотығу дәрежесі қалай өзгеретінін анықтай алады; | |
1) Метал кернеулерінің электрохимиялық қатары негізінде металдардың химиялық белсенділігін түсіндіру. |
1) Бекетов металдарының кернеулерінің электрохимиялық қатарындағы металдардың орналасуын түсіндіреді; | ||
1) Электролиттердің ерітінділеріндегі және балқымаларындағы электролиз процесін түсіндіру. |
1) Электролиттердің ерітінділері мен балқымаларындағы электродтарда түзілетін электролиз өнімдерін анықтайды; | ||
Химиялық реакциялардың энергиясы | Ішкі энергия және энтальпия | 1) Ішкі энергия мен энтальпияның өзгеруі жылулық әсер екенін түсіндіру; |
1) Химиялық реакцияларды жылу эффектісіне қарай жіктейді; |
Химиялық реакциялардың жылдамдығы | 1) Химиялық реакцияның жылдамдығын анықтауды түсіндіру және үйрету. |
1) Гомогенді және гетерогенді реакцияларды ажыратады; | |
1) Оқушыларға концентрацияның, қысымның, температураның және катализаторлардың химиялық реакциялардың жылдамдығына әсерін түсіндіру. |
1) Химиялық реакциялардың жылдамдығына әсер ететін факторларды ажыратады; | ||
химиялық тепе-теңдік. | 1) Қайтымды химиялық реакциялардағы химиялық тепе-теңдікті анықтау. |
1) Қайтымды реакция, химиялық тепе-теңдік ұғымдарын ашады; | |
Қышқылдар мен негіздердің теориялары. Аррениус теориясы. Льюис теориясы. Бронстад-Лоури теориясы. электролиттер. Бейэлектролиттер. | 1) Қышқылдар мен негіздердің белгілі теорияларын білу. |
1) Аррениус теориясын ашады, Льюис, Бронстад-Лоури теориясы; | |
Айналадағы химия |
Ең маңызды | 1) Топтағы галогендердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын қарастыру. |
1) Галогендердің периодтық жүйеде орналасуы бойынша сипаттамасын береді; |
1) Көміртектің, кремнийдің және олардың қосылыстарының физика-химиялық қасиеттерін қарастыру. |
1) Көміртектің, кремнийдің және олардың қосылыстарының физика-химиялық қасиеттерін сипаттайды; | ||
1) Азот және аммиак молекулаларының құрылысы мен қасиеттерін сипаттау. |
1) Периодтық жүйедегі орны бойынша азотты сипаттайды; | ||
1) Күкірт қышқылын алудың контактілік әдісін ашу. |
1) Күкірт қышқылының өнеркәсіп үшін маңызын негіздейді; | ||
1) Азот оксидтерінің, нитраттардың және күкірт диоксидінің қоршаған ортаға әсерін түсіндіру. |
1) Азот оксидтерінің атмосфераға, нитраттардың топырақ пен су ресурстарына әсерін талдайды; | ||
Металдар мен олардың қорытпаларының жалпы сипаттамасы | 1) Металл атомдарының құрылымдық ерекшеліктерін, сондай-ақ олар түзетін иондарды сипаттау. |
1) Металдарды химиялық элементтер ретінде сипаттайды, оның ішінде атом радиусы, иондану энергиясы, электронға жақындығы; | |
1) Коррозияның түрлерін, оның пайда болу себептерін қарастыру және оның металл конструкцияларының қызмет ету мерзіміне кері әсерін түсіндіру; |
1) Коррозияның түрлерін және оның пайда болу себептерін атайды | ||
1) Периодтық жүйенің 2 (IIA) тобының элементтеріне сипаттама беру. |
1) 2 (IIA) топ элементтерінің физикалық қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіреді; | ||
1) Металдар мен қорытпаларды алу әдістерін және олардың қолданылу аясын қарастыру. |
1) Металдарды алудың маңызды әдістерін талдайды: гидрометаллургия, пирометаллургия, электрометаллургия және олардың артықшылықтары мен кемшіліктеріне баға береді; | ||
1) Шойын мен болат өндірісінің технологиясы мен негіздерін білу. |
1) Шойын мен болатты алу әдістері мен қасиеттерін сипаттайды; | ||
1) Өтпелі металдарға сипаттама беру. |
1) ұғымын ашады және өтпелі металдардың қасиеттері; | ||
1) Химиялық өндірістің негізгі ғылыми принциптерін қарастыру. |
1) химиялық өндірістің негізгі принциптерін атайды; | ||
1) Металл өндірісінде қоршаған ортаны қорғау мәселелерін қарастыру. |
1) Қазақстандағы химия өнеркәсібінің әртүрлі салаларындағы экологиялық проблемаларды болжайды; | ||
1) Жасыл химияның 12 қағидасын білу. |
1) "Жасыл химияның" 12 қағидасын атайды және түсіндіреді; | ||
Химия және өмір | Биохимия | 1) Көмірсулар класын ассимиляциялау. |
1) Глюкоза, фруктоза, рибоза, дезоксирибоза, сахароза, крахмал және целлюлоза молекулаларының формулаларын ажыратады; |
1) Практикалық жұмысты орындау. |
1) Глюкозада функционалдық топтардың болуын тәжірибе жүзінде анықтайды; | ||
1) Аминдер туралы білу. |
1) аминдердің жіктелуін және номенклатурасын ашады; | ||
1) Аминқышқылдарды белоктардың ең маңызды класы ретінде білу. |
1) Амин қышқылдарының тривиальды және жүйелі атауларын санайды; | ||
1) Белок молекуласының түзілуін, құрылымын және пептидтік байланыстарын білу. |
1) Ақуыз гидролизінің өнімдерін атайды; | ||
1) Ферменттердің рөлі мен қолданылуын білу. |
1) Ферменттердің рөлін түсіндіреді; | ||
1) Дезоксирибонуклеин қышқылдарының (ДНҚ) және рибонуклеин қышқылдарының (РНҚ) құрылысын білу. |
1) Нуклеин қышқылдарының құрылысын және олардың жіктелуін сипаттайды; | ||
1) Практикалық жұмысты орындау. |
1) Белоктың денатурациялану қасиетін түсіндіреді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 52 қосымша |
Техника- технологиялық бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1 тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу- ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. Оқу пәнінің мақсаты: білім алушыларда қазіргі заманғы биологиялық білім мен дағдыларды дамыту; оны ұйымдастырудың әртүрлі деңгейлеріндегі өмірдің мәнін, дамуы мен көрінісін түсіну; тірі организмдерге тән негізгі заңдылықтарды түсіндіру арқылы практикалық дағдыларды қалыптастыру; өмірдің маңыздылығын ең жоғары құндылық ретінде түсінетін және техника-технологиялық бағыт саласында пәндік білімді қолданатын жан-жақты дамыған тұлғаны дайындау.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) техника-технологиялық бағыт саласындағы оның даму заңдарын түсіну негізінде адамның табиғаттағы рөлін айқындайтын маңызды биологиялық білім мен іскерлікті кеңейту;
2) табиғаттың дамуы мен жұмыс істеу заңдарын жаңа білім алу, оларды техника-технологиялық бағыт саласында одан әрі кеңейту және тереңдету үшін негіз және құрал ретінде қолдануға;
3) білім жүйесін және ғылыми дүниетаным негіздерін меңгеру процесінде шығармашылық дербестік пен сыни ойлауды, зерттеу дағдыларын қалыптастыруға;
4) этикалық мәселелермен және қоғамның әлеуметтік өміріне және аграрлық сектордың еңбек қызметіне жеке қатысумен байланысты дербес шешімдер қабылдауға дайын бола отырып, қоршаған шындыққа еркін бағдарлануға мүмкіндік беретін бастамашыл тұлғаның қасиеттерін дамытуға;
5) білім алушылардың бойында білім алуды және өзін-өзі тәрбиелеуді жалғастыру үшін қажетті зияткерлік дағдыларды дамытуға міндетті.
4. Оқу пәнінің мазмұны 19 бөлімнен тұрады: "Молекулалық биология және биохимия", "Жасуша биологиясы", "Тамақтану", "Заттарды тасымалдау"," тыныс алу", "Оқшаулау", "Жасушалық цикл", "Көбею", "Өсу және даму", "Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары","Эволюциялық даму", "Селекция негіздері", "Тірі ағзалардың әртүрлілігі", "Үйлестіру және реттеу", "Қозғалыс", "Биомедицина және биоинформатика", "Биотехнология", "Биосфера, экожүйе, популяция", "Экология және адамның қоршаған ортаға әсері".
Бөлімшелерді зерделеу мынадай оқыту мақсаттарына қол жеткізуді көздейді: 1.1. бөлім "Молекулалық биология және биохимия", оқыту мақсаттары: Жердегі тіршілік үшін судың іргелі маңыздылығын түсіндіру, көмірсуларды құрамы мен қызметі бойынша жіктеу; майлардың функцияларын сипаттау,; құрамы мен қасиеттері бойынша ақуыздарды сипаттау; тірі организмдер үшін ақуыздардың рөлін түсіндіру; транскрипция және трансляция кезеңдерін түсіндіру; генетикалық кодтың мәнін сипаттау; 1.2.бөлім "Жасуша биологиясы", оқыту мақсаттары: онкологиялық ісіктердің пайда болуына қоршаған орта жағдайының ерекшеліктерін, әсерін түсіндіру; 3.2. бөлім "Өсу және даму", оқыту мақсаттары бағаналы жасушалардың қасиеттерін сипаттау; 3.3.бөлім "Тұқымқуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары", оқыту мақсаттары: модификациялық өзгергіштікті зерттеу, белгілердің тұқым қуалауының цитологиялық негіздерін зерттеу; моногибридті және дигибридті қиылысуды салыстыру; белгілердің тұқым қуалаушылық заңдылықтарын түсіндіру, генетикалық мәселелерді шешу; эпистаздың, комплементарлылықтың, полимерияның маңыздылығын түсіндіру өсімдіктер мен жануарлардың жаңа сорттарын өсіру; Уго де Фриздің мутация теориясын зерттеу; физикалық мутагендер санының ұлғаюындағы Қазақстанның ядролық сынақтарының салдарын талдау; адамның геномдық мутацияларын зерттеу, адамның хромосомалық жиынтығының кариограммасын жасау; адамның хромосомалық ауруларын түсіндіру, техногендік ортаның адам мутацияларының пайда болуына әсерін талдау; мутациялардың дезоксирибонуклеин қышқылының репарациясымен, дезоксирибонуклеин қышқылының рекомбинациясымен, дезоксирибонуклеин қышқылының репликациясымен байланысын сипаттау; "Адам геномы" жобасының маңыздылығын талқылау; 4.1.бөлім" Эволюциялық даму", оқыту мақсаттары: тұқым қуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіру; эволюция дәлелдерін талдау; жердегі тіршіліктің қалыптасу кезеңдерін талдау; кладограммалар, филогенетикалық ағаштар жасау; түрлену тәсілдерін зерттеу, түрленуге техногендік факторлардың әсерін түсіндіру; селекция әдістерін зерделеу, Қазақстанда селекцияның дамуын талдау; жер бетіндегі тіршіліктің қалыптасу кезеңдерін талдау; өсімдік сорттары мен жануарлар тұқымдарын жақсарту; антропогенез кезеңдерін зерттеу; қазіргі кезеңде адамның, адам мен техниканың дамуындағы еңбектің рөлін түсіндіру; 5.1. бөлім "Үйлестіру және реттеу", оқыту мақсаттары: жүйке жасушаларының құрылымын сипаттау және түсіндіру; орталық жүйке жүйесі, отқа төзімді кезеңнің рөлін түсіндіру; техникада жұмыс істеу кезінде бас жарақаттарының алдын алуды зерттеу, омыртқаның зақымдануы кезінде алғашқы көмек көрсету тәсілдерін зерттеу; механорецепторлар тітіркендіргіштің өзгеруіне қалай жауап береді; холинергиялық синапстың құрылымы мен қызметі арасындағы байланысты орнату; биологиядағы басқару жүйелерін зерттеу, өсу заттарының әсер ету механизмін түсіндіру; 5.2.бөлім "Қозғалыс", оқыту мақсаттары: жолақты бұлшықет тінінің құрылымын зерттеу, бұлшықет талшықтарының жиырылу механизмін түсіндіру; жылдам және баяу бұлшықет талшықтарының құрылымын, локализациясын және жалпы қасиеттерін зерттеу; 6.1. бөлім "Биомедицина және биоинформатика", оқыту мақсаттары: сипаттау биомедицинаның рөлі, биониканың маңыздылығын түсіндіру, жердегі тірі организмдердің қозғалысының биомеханикасын зерттеу; жүрек автоматикасының механизмдерін түсіндіру, Жүректе болатын электрлік процестерді зерттеу; электромагниттік және дыбыстық толқындардың адам ағзасына әсер ету ерекшеліктерін талдау; "эпигенетика", "биоинформатика" ұғымдарын, оларды қолдану салаларын түсіндіру; экстракорпоральды ұрықтандыру әдісінің маңыздылығын түсіндіру; 6.2. бөлім "Биотехнология", оқыту мақсаттары: экономиканың әртүрлі салаларында микроорганизмдерді пайдалануды зерттеу, ауыл шаруашылығында микроорганизмдерді пайдалану туралы айту; полимеразды тізбекті реакциялар; гендік-инженерлік манипуляция кезеңдерін сипаттау; генетикалық түрлендірілген организмдерді қолданудың оң және теріс жақтарын талдау; микробиологиялық зерттеулердің кезеңдерін сипаттау; ГМО (генетикалық түрлендірілген организмдер) қолданудың оң және теріс жақтарын салыстыру; ашытылған сүт өнімдерінің микрофлорасын зерттеу; оң және теріс грам бактериялардың маңыздылығын зерттеу; "Рекомбинантты дезоксирибо-нуклеин қышқылы", "Клондау" ұғымдарын түсіндіру; клондау әдістерін зерттеу; ауыл шаруашылығында өнімділікті арттыру құралы ретінде клондау және гендік инженерия әрекеттерін талдау; "Микроклоналды көбею" ұғымын түсіндіру; медицинада, химияда және өнеркәсіпте ферменттердің қолданылуын зерттеу; техникада қолданылатын полимерлерді жасаудағы ферменттердің рөлін түсіндіру; 18.1. бөлім Биосфера, экожүйе, популяция, оқыту мақсаттары: тамақ тізбектерінде энергия беру схемаларын құру, Харди-Вайнбергтің генетикалық тепе-теңдік заңын түсіндіріңіз; жергілікті экожүйе организмдерінің саны мен таралуын анықтауда әртүрлі статистикалық әдістерді қолдануды түсіндіру; талдаудың статистикалық әдістерін пайдалана отырып, өз өңірінің экожүйесінің жай-күйін зерттеу; 19.1. бөлім "Экология және адамның қоршаған ортаға әсері", оқыту мақсаттары: жаһандық жылынудың салдарын талдау; Қазақстанның экологиялық проблемаларын зерделеу; техника мен технологиялардың дамуының экологиялық проблемалардың туындауына әсерін талдау Қазақстан; аграрлық секторды дамытудың өзара байланысын және елдің экологиялық жай-күйінің нашарлауын талдау, ел мен өңірдің экологиялық проблемаларын шешу жолдарын ұсыну.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағаттар саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. "Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар" | |||
1.1. Молекулалық биология және биохимия | + | + | + |
Тақырып 1.1.1 Судың Жердегі тіршілік үшін маңызы. Қазақстанның су ресурстары. Өнеркәсіптік кешенді дамытудағы судың рөлі. | |||
Тақырып 1.1.2. Көмірсулардың жіктелуі. Химиялық құрылым. Көмірсулар тірі ағзалар үшін энергия көзі, жануарлардың диетасындағы көмірсулар көзі ретінде. | |||
Тақырып 1.1.3. Төмендететін және төмендетпейтін қанттар. | |||
Тақырып 1.1.4. Липидтердің құрылымдық компоненттері. Майлардың қасиеттері мен функциялары. | |||
Тақырып 1.1.5. Ақуыздардың құрамы мен қызметі бойынша жіктелуі. | |||
Тақырып 1.1.6. Биологиялық объектілердегі ақуыздардың мөлшері. Жануарлардың тамақтануында ақуыздардың рөлі. № 3 Зертханалық жұмыс. "Биологиялық объектілердегі ақуыздардың құрамын анықтау" | |||
Тақырып 1.1.7. Антиденелердің құрылымы мен құрылымы. Антиденелердің ерекшелігі (белсенді Орталық). | |||
Тақырып 1.1.8. Антиген мен антидене арасындағы өзара әрекеттесу механизмі | |||
Тақырып 1.1.9. Ферменттердің бәсекеге қабілетті және бәсекеге қабілетсіз тежелуі. | |||
Тақырып 1.1.10. Дезоксирибонуклеин қышқылы молекуласының құрылымы | |||
Тақырып 1.1.11. Дезоксирибонуклеин қышқылының (ДНҚ) репликация механизмі. | |||
Тақырып 1.1.12. Рибонуклеин қышқылы молекулаларының құрылымы мен қызметі | |||
Тақырып 1.1.13. Дезоксирибонуклеин қышқылы мен рибонуклеин қышқылы молекулаларының құрылымындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтар | |||
Тақырып 1.1.14. Транскрипция. Трансляция кезеңдері. | |||
Тақырып 1.1.15. Генетикалық кодтың қасиеттері. | |||
1.2. Жасуша биологиясы | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Жасушадағы органоидтардың құрылымы мен функцияларының ерекшеліктері. | |||
Тақырып 1.2.2. Жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері мен функциялары арасындағы байланыс. № 5 зертханалық жұмыс. "Жасуша мембранасына әртүрлі факторлардың әсері" | |||
Тақырып 1.2.3. Бактериялар, саңырауқұлақтар, өсімдіктер мен жануарлар жасушаларының құрылымы мен қызметінің ерекшеліктері | |||
Тақырып 1.2.4. Жасушалардың негізгі компоненттерін анықтау. № 6 зертханалық жұмыс. "Микрофотографияны қолдана отырып, жасушалардың негізгі компоненттерін сипаттау" | |||
Тақырып 1.2.5. Органеллалардың сызықтық ұлғаюын есептеу. № 7 зертханалық жұмыс. "Микрометр мен объектмикрометрін қолдана отырып нақты жасуша өлшемін анықтау". Техника мен биологиядағы микрометр. | |||
2 бөлім. Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | |||
2.1. Тамақтану | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Ферменттердің белсенділігіне әсер ететін факторлар мен жағдайлар. № 8 зертханалық жұмыс. "Әр түрлі жағдайлардың ферменттердің белсенділігіне әсері" | |||
Тақырып 2.1.2. Хлоропласттың құрылымдық компоненттері және олардың қызметі. Rf Мәні. №9 зертханалық жұмыс. "Әртүрлі өсімдік жасушаларындағы фотосинтез пигменттерінің мазмұнын зерттеу" | |||
Тақырып 2.1.3. Фотосинтездің жарық фазасы. Фотофосфорлану. | |||
Тақырып 2.1.4. Фотосинтездің қараңғы фазасы. Кальвин Циклі | |||
Тақырып 2.1.5. Өсімдіктердің С3 және С4 жапырақтарының анатомиясы. | |||
Тақырып 2.1.6. Фотосинтез жылдамдығына әсер ететін факторлар. № 10 зертханалық жұмыс. "Фотосинтез қарқындылығына шектеу факторларының әсері" | |||
Тақырып 2.1.7. Химосинтез. Фотосинтез және химосинтез процестерін салыстыру. | |||
2.2. Заттарды тасымалдау | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Адамның гемоглобині мен миоглобинінің құрылымы мен қызметі. | |||
Тақырып 2.2.2. Диффузия жылдамдығының аудан көлемінің қатынасының әсері. Диффузияның технологиядағы және биологиялық процестердегі түсінігі мен рөлі. № 11 зертханалық жұмыс. "Аудан көлемінің жасуша көлеміне қатынасын анықтау" | |||
Тақырып 2.2.3. Өсімдіктердегі заттардың транслокация механизмі | |||
Тақырып 2.2.4. Заттарды тасымалдаудың симпластикалық, апопластикалық, вакуолярлық жолдары және олардың маңызы | |||
Тақырып 2.2.5. Пассивті тасымалдау механизмі. Жасуша мембранасы арқылы заттарды тасымалдау түрлері. | |||
Тақырып 2.2.6. Натрий-калий сорғысының мысалында белсенді тасымалдау механизмі. | |||
Тақырып 2.2.7. Су әлеуеті. Мембраналық потенциалды сақтаудағы белсенді тасымалдаудың рөлі. № 12 зертханалық жұмыс. "Тұздардың әртүрлі концентрациясы бар ерітінділердегі жасушалардың су потенциалын анықтау" | |||
2.3 Тыныс алу | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Аденозинтрифосфор қышқылының (АТФ) құрылымы мен қызметі. | |||
Тақырып 2.3.2. Аденозинтрифосфор қышқылының синтезі. Глюкозаның анаэробты және аэробты ыдырау кезеңдері | |||
Тақырып 2.3.3. Метаболизм түрлері. Энергия алмасу кезеңдері. | |||
Тақырып 2.3.4. Митохондриялардың құрылымдық компоненттері және олардың қызметі. | |||
Тақырып 2.3.5. Кребс Циклі. | |||
Тақырып 2.3.6. Биологиялық жүйелер үшін электрондық тасымалдау тізбегінің маңызы | |||
2.4 Бөліну | + | + | + |
Тақырып 2.4.1. Сіңіру және реабсорбция. Зәрдің пайда болуы | |||
Тақырып 2.4.2. Су алмасуын реттеу. Мақсатты органдар | |||
Тақырып 2.4.3. Жасанды қан тазарту | |||
Тақырып 2.4.4 Диализ әдістері | |||
Тақырып 2.4.5. Созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі. Бүйрек трансплантациясы және диализ. | |||
3 бөлім. Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | |||
3.1. Жасушалық цикл | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Митоз. "Пияз тамырының жасушаларындағы митоздық белсенділік деңгейін анықтау"зертханалық жұмысы | |||
Тақырып 3.1.2. Жануарлардағы гаметогенез. | |||
Тақырып 3.1.3. Өсімдіктердегі спорогенез және гаметогенез. | |||
Тақырып 3.1.4. Гаметогенез. Адам гаметогенезінің кезеңдері. | |||
Тақырып 3.1.5. Қатерлі ісіктердің пайда болуы. Қоршаған орта жағдайының қатерлі ісіктердің пайда болуына әсері | |||
Тақырып 3.1.6. Қартаю. Қартаю процесі туралы теориялар. | |||
3.2. Өсу және даму. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Бағаналы жасушалары: түсінігі мен қасиеттері. | |||
3.3. Тұқым қуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары | + | + | + |
Тақырып 3.3.1. Модификациялық өзгергіштік. № 13 зертханалық жұмыс. "Модификациялық өзгергіштікті зерттеу, вариациялық қатар мен қисық сызықты құру" | |||
Тақырып 3.3.2. Белгілердің тұқым қуалауының цитологиялық негіздері. Мәселелерді шешу | |||
Тақырып 3.3.3. Дигибридті крест | |||
Тақырып 3.3.4. Жынысқа байланысты тұқымқуалаушлық | |||
Тақырып 3.3.5. Көп аллелизм. Мәселелерді шешу | |||
Тақырып 3.3.6. Кроссинговер нәтижесінде белгілердің мұрагерлік заңдылықтарын бұзу | |||
Тақырып 3.3.7. Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясы. | |||
Тақырып 3.3.8. Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуі. | |||
Тақырып 3.3.9. Эпистаздың, комплементарлықтың, полимерияның өсімдіктер мен жануарлардың жаңа сорттарын өсірудегі маңызы | |||
Тақырып 3.3.10. Уго де Фриздің мутация теориясы. Физикалық мутагендер санының артуындағы Қазақстанның ядролық сынақтарының салдары. | |||
Тақырып 3.3.11. Адамның геномдық мутациясы. "Адамның хромосомалық жиынтығының кариограммасын құруды" модельдеу. Геномдық мутацияларды зерттеу | |||
Тақырып 3.3.12. Хромосомалардың қалыптан тыс санымен байланысты адамның хромосомалық аурулары. Мутациялардың пайда болуына техногендік ортаның әсері | |||
Тақырып 3.3.13. Дезоксирибонуклеин қышқылының өздігінен мутациясы | |||
Тақырып 3.3.14. Белгілердің тұқымқуалаушылығының дұрыстығын талдаудың статистикалық әдістері (X2 критерий, t-критерий). № 14 зертханалық жұмыс. "Белгілердің тұқым қуалаушылық сенімділігін талдау" | |||
Тақырып 3.3.15. "Адам геномы" жобасы | |||
4 бөлім. Эволюциялық даму. Селекция негіздері. Тірі организмдердің алуан түрлілігі. | |||
4.1. Эволюциялық даму. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Тұқым қуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланыс. Өсімдіктер мен жануарлардың ароморфоздары. | |||
Тақырып 4.1.2. Эволюцияның дәлелі. | |||
Тақырып 4.1.3. Жердегі тіршіліктің қалыптасу кезеңдері | |||
Тақырып 4.1.4. Филогенетикалық ағаштар. Кладограммалар. "Кладограмма құрастыру" модельдеу | |||
Тақырып 4.1.5. Спецификация әдістері. Түрлену механизмдері. Техногендік фактордың спецификацияға әсері | |||
Тақырып 4.1.6. Селекция әдістері арқылы ауылшаруашылық өсімдіктері мен жануарларын жақсарту жолдары. Қазақстанда селекцияны дамыту. | |||
Тақырып 4.1.7. Будандастыру, полиплоидия, жасанды мутагенез ауылшаруашылық өсімдіктері мен жануарларын жақсарту жолдары ретінде | |||
Тақырып 4.1.8. Антропогенез кезеңдері. Адамның дамуындағы еңбектің рөлі. Қазіргі кезеңдегі адам мен техника. | |||
5 бөлім. Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | |||
5.1. Үйлестіру және реттеу | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Жүйке жасушаларының құрылымы | |||
Тақырып 5.1.2. Мембраналық потенциал | |||
Тақырып 5.1.3. Рефрактерлік кезең және оның рөлі | |||
Тақырып 5.1.4. Орталық жүйке жүйесінің құрылымы | |||
Тақырып 5.1.5. Мидың құрылымы мен қызметі. Техникада жұмыс істеу кезінде бас жарақаттарының алдын алу | |||
Тақырып 5.1.6. Жұлынның құрылымы мен қызметі. Омыртқаның зақымдануына алғашқы көмек | |||
Тақырып 5.1.7. Механорецепторлардың түрлері. | |||
Тақырып 5.1.8. Холинергиялық синапстың құрылымы мен қызметі арасындағы байланыс. | |||
Тақырып 5.1.9. Биологиядағы басқару жүйелері | |||
Тақырып 5.1.10. Өсу заттары. Өсу заттарының өсімдікке әсер ету механизмі | |||
5.2. Қозғалыс | + | + | + |
Тақырып 5.2.1. Жолақты бұлшықет тінінің құрылымы | |||
Тақырып 5.2.2. Бұлшықет талшығының жиырылу механизмі. | |||
Тақырып 5.2.3. Жылдам және баяу бұлшықет талшықтарының құрылымы, орналасуы және жалпы қасиеттері | |||
6 бөлім. "Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар" | |||
6.1. Биомедицина және биоинформатика | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Биомеханиканы робототехникада қолдану. Бионика ғылым ретінде. "Жердегі тірі организмдердің қозғалысының биомеханикасын зерттеу" модельдеу | |||
Тақырып 6.1.2. Жүректің өткізгіш жүйесі. Жүрек автоматикасы механизмі. "Жүректе болатын электрлік процестерді зерттеу" модельдеу | |||
Тақырып 6.1.3. Электромагниттік және дыбыстық толқындардың адам ағзасына әсер ету ерекшеліктері | |||
Тақырып 6.1.4. "Эпигенетика" ұғымы | |||
Тақырып 6.1.5. "Биоинформатика" ұғымы | |||
Тақырып 6.1.6. Экстракорпоральды ұрықтандыру әдісі және оның маңызы | |||
6.2. Биотехнология | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Өнеркәсіпте, ауыл шаруашылықта, медицинада, тұрмыста микроағзаларды пайдаланудың оң және теріс жақтары. Ауыл шаруашылығында микроағзаларды қолдану | |||
Тақырып 6.2.2. Полимеразды тізбекті реакцияны (ПТР) қолдану | |||
Тақырып 6.2.3. Гендік-инженерлік манипуляция кезеңдері. | |||
Тақырып 6.2.4. Генетикалық түрлендірілген ағзаларды қолданудың оң және теріс жақтары | |||
Тақырып 6.2.5. Микробиологиялық зерттеулердің кезеңдері. | |||
Тақырып 6.2.6. № 15 зертханалық жұмыс. "Әр түрлі қоректік ортадағы ашытылған сүт өнімдерінің микрофлорасын зерттеу" | |||
Тақырып 6.2.7. Оң және теріс грам бактериялар. | |||
Тақырып 6.2.8. "Рекомбинантты дезоксирибонуклеин қышқылы" ұғымы. "Клондау" ұғымы | |||
Тақырып 6.2.9. Ағзаларды клондау әдістері | |||
Тақырып 6.2.10. Гендік инженерия ауыл шаруашылығындағы өнімділікті арттыру үшін өсімдіктер мен жануарларды өсіру құралдары ретінде | |||
Тақырып 6.2.11. "Микроклоналды көбею" ұғымы | |||
Тақырып 6.2.12. Ферменттерді медицинада, химияда және өнеркәсіпте қолдану. | |||
7 бөлім. Ағзалар және қоршаған орта | |||
7.1 Биосфера, экожүйе, популяция | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. "Азық-түлік тізбектерінде энергия беру схемаларын құру" модельдеу. Экологиялық міндеттер мен экологиялық жағдайларды шешу. | |||
Тақырып 7.1.2. Түрлердің биоалуантүрлілігі. Харди-Вайнбергтің генетикалық тепе-теңдік заңы. | |||
Тақырып 7.1.3. Жергілікті экожүйе организмдерінің көптігі мен таралуын анықтауда әртүрлі статистикалық әдістерді қолдану. | |||
Тақырып 7.1.4. № 16 зертханалық жұмысы "Статистикалық талдау әдістерін пайдалана отырып, өз өңірінің экожүйесінің жай-күйін зерттеу" | |||
7.2 Экология және адамның қоршаған ортаға әсері | + | + | + |
Тақырып 7.2.1. Жаһандық жылыну. | |||
Тақырып 7.2.2. Қазақстан Республикасының экологиялық проблемалары және оларды шешу жолдары. | |||
Тақырып 7.2.3. Техника мен технологиялардың дамуының Қазақстанның экологиялық проблемаларының туындауына әсері. | |||
Тақырып 7.2.4. Қазақстанның аграрлық секторын дамытудың экологияға әсері | |||
Тақырып 7.2.5. Қазақстандағы жердің шөлейттенуі, жердің құнарлылығын қалпына келтіру жолдары | |||
Тақырып 7.2.6. Қазақстанның су ресурстарының проблемалары, проблемаларды шешу жолдары | |||
Тақырып 7.2.7. Қазақстанның Қызыл кітабы | |||
Тақырып 7.2.8. "Қазақстанның экологиялық проблемаларын шешу нұсқаларын зерттеу" жобалық жұмысы | |||
Тақырып 7.2.9. Аймақтың техникалық прогресі дамуының әуе бассейніне әсері, мәселені шешу жолдары | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Молекулалық биология және биохимия |
1) Бейорганикалық және органикалық заттардың өмір үшін маңызы мен қызметін бағалау; |
1) Судың жердегі тіршілік үшін іргелі маңыздылығын өз аймағының мысалында түсіндіреді; |
1) Органикалық заттарды анықтау бойынша эксперименттер жүргізу. |
1) Белоктардың құрылымына әртүрлі жағдайлардың әсерін зерттейді; | ||
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Жасуша биологиясы | 1) Мембрананың жартылай өткізгіштігін зерттеу. |
1) Электронды микроскоппен көрінетін жасуша органоидтарының құрылымы мен функциясының ерекшеліктерін түсіндіреді; |
1) Прокариот пен эукариот жасушаларын салыстыру; |
1) Микрофотографияны қолдана отырып, жасушалардың негізгі компоненттерін анықтайды және сипаттайды; | ||
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Тамақтану |
1) Фотосинтез процестерінің ерекшеліктерін және хлоропласт функцияларын талдау; |
1) Хлоропласттың құрылымы мен қызметі арасындағы байланысты орнатады; |
1) Фотосинтезге әртүрлі факторлардың әсерін анықтау. | 1) Фотосинтездің шектеуші факторларын зерттейді және түсіндіреді. | ||
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Заттарды тасымалдау | 1) Заттарды тасымалдаудың әртүрлі түрлерін жүйелеу. |
1) Аудан бетінің жасуша көлеміне қатынасының мәнін есептейді; |
1) Заттарды тасымалдаудың әртүрлі түрлерінің механизмін түсіндіру; |
1) Жасуша мембранасы арқылы заттарды тасымалдаудың әртүрлі түрлерінің механизмін салыстырады; натрий-калий сорғысының мысалында белсенді тасымалдау механизмі; | ||
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Тыныс алу |
1) Аденозинтрифосфаттың (АТФ) мәнін түсіндіріңіз; |
1) аденозинтрифосфаттың (АТФ) құрылымы мен функцияларын; метаболизм түрлерін; энергия алмасу кезеңдерін; Кребс циклін сипаттайды; |
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Бөліну | 1) Адамның қанын тазарту процесінде бүйрек қызметін талдау. |
1) Зәрді сүзу және қалыптастыру механизмін түсіндіреді; |
1) Бүйрек функциясының бұзылу себептерін түсіндіру. |
1) Диализ механизмін түсіндіреді; | ||
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Жасушалық цикл. Өсу және көбею | 1) Тірі организмдердің көбеюі мен дамуындағы жасушалық циклдің маңыздылығын анықтау. |
1) Дайын микропрепараттардың көмегімен митоз фазаларын зерттейді; |
1) Онкологиялық аурулардың алдын алу шараларын түсіндіру. |
1) Жасушалардың бақыланбайтын бөлінуімен онкологиялық ісіктердің пайда болуын түсіндіреді; | ||
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Өсу және даму | 1) Медицинада бағаналы жасушаларының практикалық қолданылуын түсіндіріңіз |
1) Бағаналы жасушаларының пайда болу процесін түсіндіреді; |
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Тұқым қуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары |
1) Міндеттерді шешу арқылы тұқым қуалаушылықтың негізгі заңдылықтарын түсіндіру; |
1) Модификациялық өзгергіштік заңдылықтарын зерттейді; |
1) Мутациялардың себептері мен салдарын талдау. |
1) Уго де Фриз теориясының негізгі ережелерін; | ||
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы мен қызметі және эволюциялық дамуы |
Эволюциялық даму. | 1) Эволюция теориясының негізгі ережелерін түсіндіру; |
1) Тұқым қуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіреді; |
1) Эволюция механизмін түсіндіру; |
1) Техногендік фактордың спецификацияға әсерін талдайды; | ||
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметів | Үйлестіру және реттеу |
1) Үйлестіру және реттеу механизмін түсіндіру; |
1) Миелинді нейрондық аксондардағы әрекет потенциалының инициациясы мен берілуін сипаттайды және түсіндіреді; |
1) Биологиядағы басқару жүйелерін түсіндіру. |
1) Холинергиялық синапстың құрылымы мен функциясының өзара байланысын белгілейді; | ||
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Қозғалыс | 1) Микрографтардағы жолақты бұлшықет тінінің ультрақұрылымын интерпретациялау. |
1) Көлденең жолақты бұлшықеттердің ультрақұрылымын зерттейді; |
1) Бұлшықет қызметтерін салыстыру. | 1) Жылдам және баяу бұлшықет талшықтарының құрылымын, орналасуын және жалпы қасиеттерін байланыстырады. | ||
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Биомедицина және биоинформатика |
1) Биология, физика, механика және информатиканың интеграциясын түсіну; |
1) Робототехникада биомеханиканың қолданылуын зерттейді; |
1) Биоинформатиканың рөлі мен әдістерін сипаттау | 1) Экстракорпоральды ұрықтандыру (ЭКҰ) әдісінің маңыздылығын түсіндіреді; ауруларды диагностикалау мен емдеуде моноклоналды антиденелерді қолдану. | ||
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Биотехнология |
1) Адам өміріндегі биотехнологияның рөлі мен маңыздылығын бағалау; |
1) Артықшылықтары мен кемшіліктерін атайды |
1) Микроағзаларды анықтау бойынша экспериментті жоспарлау, нәтижелерді сипаттау және қорытындыларды тұжырымдау. |
1) Микробиологиялық зерттеулердің кезеңдерін сипаттайды және түсіндіреді; өсімдіктердің микроклоналды көбею әдістері; | ||
Ағзалар және қоршаған орта | Биосфера, экожүйе, популяция | 1) Экологиялық міндеттер мен экологиялық жағдайларды шешу. |
1) Биоәртүрлілік пен экожүйенің тұрақтылығы арасындағы байланысты орнатады; |
1) Экологиялық мәдениет негіздері туралы білімді қолдану; |
1) Жергілікті экожүйенің биоалуантүрлілігі бойынша презентациялар жасайды; | ||
Ағзалар және қоршаған орта | Экология және адамның қоршаған ортаға әсері |
1) Адамның қоршаған ортаға әсерін талдау; |
1) Жаһандық климаттың жылынуының салдарын болжайды; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 53- қосымша |
Техника-технологиялық бағыттың "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1 тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Дүниежүзі тарихы" пәнін оқыту мақсаты – дүниежүзі тарихының негізгі оқиғалары мен процестерін оқу негізінде тарихи санасы қалыптасқан, азаматтық-патриоттық қасиеттерге ие, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды құрметтейтін, тарихи білім мен дағдыларын оқу процесінде және әлеуметтік жағдайда белсенді әрі шығармашылықпен қолдана алатын тұлға қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) әртүрлі тарихи кезеңдегі қоғамдағы негізгі этникалық, әлеуметтік, экономикалық, саяси, мәдени мәселелер туралы білімдерді қалыптастыру;
2) тарихи кезеңдер бойы адамзат қалыптастырған патриотизмді, толеранттылықты, гуманистік ғұрыптар мен демократиялық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеу;
3) әлемдік-тарихи процесс туралы толық біртұтас білім қалыптастыру;
4) оқиғалар мен құбылыстарды тарихи себептілігі, салыстырмалылығы мен әртүрлі көзқарастар, тарихи оқиғалар және тұлғаларға баға беруде сыни тұрғыдан зерттеу барысында, өткен және қазіргі таңдағы пікірталастық мәселелерге білім алушы тарапынан өзіндік көзқарас білдіруді дамыту;
5) тарихи деректердің әртүрлі типтерімен жұмыс жасау, іздеу және тарихи материалды жіктеу дағдыларын дамыту;
6) әртүрлі деректерді қолдана отырып жобалық, зерттеу әрекетін және тарихи реконструкция дағдыларын дамыту;
7) қазіргі кездегі саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени мәселелерді ұғыну үшін тарихи білімдері мен дағдыларынқолдана білу қабілетін дамыту;
8) коммукативтік дағдыларды дамыту: өз ойын ауызша және жазбаша түрде анық жеткізе білу, топта жұмыс жасау, әртүрлі деректерден алынған ақпараттарды пайдалану.
9) Білім алушыларды кәсіптік бағдарлау бойынша оқу-дағдылары мен қабілеттерін дамыту.
10) Бастапқы білімді қайталау, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану.
4. "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша тарихи ойлау дағдыларын қалыптастыру және оқыту мақсаттарын тиімді жүзеге асыру төмендегі тарихи концептілерге (түсініктерге) негізделеді:
1) дәлел;
2) өзгеріс пен сабақтастық;
3) себеп пен салдар;
4) ұқсастық пен айырмашылық;
5) маңыздылық;
6) интерпретация.
Пәннің мазмұны 8 бөлімнен тұрады: "Өркениет: даму ерекшеліктері", "Этникалық және әлеуметтік процестер", "Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан", "Мәдениеттің дамуы", "Өркениет: даму ерекшеліктері", "Саяси-құқықтық процестер", "Қоғамдық-саяси ойдың дамуы", "Білім мен ғылымның дамуы".
1) өркениет: даму ерекшеліктері. Өркениет: зерттеудің теориялары мен тәсілдері. "Өркениет" түсінігі. "Өркениет" түсінігін зерттеудегі негізгі тәсілдер. Өркениеттердің жіктелуі. Өркениеттің дәстүрлі (аграрлы) түрі: отырықшы-егіншілік, көшпелі. Өркениет дамуының индустриалдық және постиндустриалдық кезеңдері. Қазіргі заманғы өркениеттің дамуына ақпараттық технологиялардың ықпалы. Әлем өркениеттерінің тарихы. Ежелгі әлем өркениеттері (Ежелгі Египет, Ежелгі Месопотамия, Ежелгі Қытай, Ежелгі Үндістан, Ежелгі Греция, Ежелгі Рим). Ежелгі діни наным-сенімдер (синтоизм, индуизм, иудаизм, зороастризм, манихейлік, даосизм). Ежелгі философиялық ілімдер (Платон, Сократ, Аристотель, Конфуций, Лао Цзы). Африка (бушмендер, нубийлер, Гана, Мали, Сунгай), Америка (майя, инктер, ацтектер) және Австралия мен Океанияның (полинезиялық, Таити аралының тайпалары, гавайлықтар) дәстүрлі өркениеттері. Әлемдік діндер және өркениеттің дамуы (буддизм, христиандық, ислам). Қазіргі заманғы әлемдік діндердің даму тенденциялары. Қазіргі заманғы деструктивті діни ұйымдар мен ағымдар. Өркениеттердің өзара әрекеттесуі. Өркениеттердің сауда-экономика саласындағы өзара әрекеттесулері (Ұлы жібек жолы, халықаралық ұйымдар: Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ), Халықаралық валюта қоры (ХВҚ), Мұнай экспорттаушы елдер ұйымы(МЭЕҰ), Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ), Еуразиялық Экономикалық Одақ (ЕАЭО) және тағы басқалар. Өркениеттердің дипломатиялық саладағы өзара әрекеттесулері. Дипломатия өркениеттердің өзара жақындасу факторы ретінде. Өркениеттердің өзара әрекеттесуінің әскери-саяси аспектісі (жаулаушылық соғыстар, отарлық экспансия, әскери-саяси одақтар, дүниежүзілік соғыстар, қырғи-қабақ соғыс, жергілікті қақтығыстар, этносаралық қақтығыстар). Мәдениеттер диалогі (мәдениеттердің өзара әрекеттесуі мен өзара ықпалдары);
2) этникалық және әлеуметтік процестер. Антропогенез және этногенез. Адамның пайда болуы туралы теориялар (діни, ғарыштық, эволюциялық). "Этнос", "этногенез", "ұлт" ұғымдары. Этностардың пайда болуына байланысты теориялар. Әлемнің этникалық картасы: өткен заман және қазіргі уақытта (ұлттық мемлекеттердің қалыптасуы мен ыдырауы, "ұлттық сана", этностардың ассимиляциясы, шағын этностардың проблемалары). Әлем тарихындағы этносаралық қатынастар. Ұлтаралық қатынастар: мәселелер және қарама-қайшылықтар. Ұлтаралық қақтығыстардың себептері мен салдарлары (ұлтшылдық, шовинизм, нәсілдік кемсітушілік, нацизм). Этностардың бейбіт өзара әрекеттесуінің тәсілдері (халықаралық интеграция, Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ), Еуропа Одағы (ЕО), Түркі мәдениетін және өнерін дамыту халықаралық ұйымы(ТҮРКСОЙ), Еуразиялық Экономикалық Одақ (ЕАЭО), Ислам Ынтымақтастық Ұйымы (ИЫҰ), Қазақстан халқы Ассамблеясы және тағы басқалар). Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары. Социогез туралы теориялардың әртүрлілігі (формациялық тәсіл, өркениеттік тәсіл және тағы басқалар). Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары (қоғам ұйымдасуының қандық-туыстық, көршілік-аумақтық, макроэтникалық қағидалары). Қазіргі қоғамның әлеуметтік стратификациясы;
3) мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан. Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер. "Мемлекет", "билік", "басқару институты" ұғымдары. Мемлекеттің пайда болу теориялары (Аристотель, Платон, Конфуций, Ф. Аквинский, Н. Макиавелли, Дж. Локк, Т. Гоббс, Т. Джефферсон, Ф. Энгельс және тағы басқалар). Мемлекет формаларының эволюциясы: ежелгі заманнан бүгінгі күнге дейін (монархия, республика, теократиялық мемлекеттер). Саяси режимдердің типтері (тоталитарлық, авторитарлық, демократиялық). Әлем тарихының барысына әсер еткен әскери - саяси оқиғалар. Антикалық дәуірдегі әлемдік империяларының қалыптасуы (Парсы империясы, Александр Македонский империясы, Рим империясы). Ғұндардың жаулап алушылық жорықтары Батыс Рим империясының ыдырауы мен антикалық кезеңінен орта ғасырларға көшу процесінің бір факторы ретінде. Араб шапқыншылықтары мен Крест жорықтары (Араб халифаты мен кресшілер мемлекеттерінің құрылуы мен ыдырауы). Еуразия картасының өзгеруіне Шыңғысхан жорықтарының әсері (Моңғол империясы, Алтын Орда, Әмір Темір империясы, Мәскеу мемлекеті, Құбылай мемлекеті, Ильханат). Еуропаның өзгеруіне Наполеон жорықтарының әсері (капиталистік дамудың жеделдетілуі, Еуропада либералдық әлеуметтік идеялардың таратылуы). Дүниежүзілік соғыстар және халықаралық қатынастар жүйесі: Версаль - Вашингтон, Ялта - Потсдам жүйелері. Революциялар қоғам өзгеруінің бір факторы ретінде. Буржуазиялық революциялар индустриалды қоғам қалыптасуының катализаторы ретінде (XVII ғасырдағы Ағылшын буржуазиялық революциясы, XVIII ғасырдағы Француз буржуазиялық революцияы, АҚШ-ғы тәуелсіздік үшін соғыс, Еуропадағы 1848 жылғы "ұлттар көктемі"). Социалистік революция әлеуметтік теңдік идеяларын жүзеге асырудың радикалды тәсілі ретінде (1917 жылғы Қазан Социалистік революциясы, Қытайдағы 1946-1949 жылдардағы Азаматтық соғыс, 1959 жылғы Куба революциясы). Социалистік революциялар нәтижесіндегі қоғамдық құрылымының өзгеруі. Қазіргі заманның революциялары: себептері мен салдарлары (Шығыс Еуропадағы 1989-1990 жылдардағы "барқыт революциясы", Таяу Шығыстағы 2010-2011 жылдардағы "Араб көктемі", бұрынғы Кеңес Одағы елдеріндегі "түрлі-түсті революциялар"). Қоғам проблемаларын революциялық жолмен шешудің салдарлары;
4) мәдениеттің дамуы. Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары. Адамзаттың тарихи-мәдени мұрасын сақтап қалуға бағытталған ЮНЕСКО-ның қызметі. ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мұрасының тізімі. Әлемнің ең ірі мұражайлары: адамзаттың тарихи зердесінің қазынасы (Эрмитаж, Лувр, Британ мұражайы, Метрополитен, Жапония Ұлттық мұражайы, Египет мұражайы, Уффици галереясы, Қазақстан Республикасының Ұлттық мұражайы және тағы басқалар). Әлем халықтарының тарихи-мәдени мұрасын зерттеу және сақтау барысындағы мұражайлардың рөлі. Өнер – қоғам дамуының көрінісі. Тарихи процестер аясындағы өнердің бағыттары мен стильдері (абстракционизм, модернизм, постмодернизм, авангардизм, футуризм, кубизм, сюрреализм, экспрессионизм, гиперреализм, хайтек стилі және тағы басқалар). Өнердің бағыттары мен стильдерінің дамуына қоғамдық процестердің тигізетін әсері. Қазіргі кездегі өнердің даму тенденциялары. Бұқаралық мәдениет және оның қазіргі қоғамға тигізетін әсері (кино, радио, теледидар, интернет, спорт, музыка, қазіргі заманғы әдебиет, қазіргі заманғы бейнелеу өнері). Қазіргі қоғамның рухани-адамгершілік құндылықтары. Жалпыадамзаттық моральдық құндылықтардың қалыптасуы (діни және философиялық идеялар, ұлттық әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер, фольклор, дәстүрлі музыка мен әдебиет, отбасылық құндылықтар). Тарихи оқиғалар аясындағы құндылықтардың өзгеруі (ұлттық мемлекеттердің қалыптасуы, дүниежүзілік соғыстар, қырғи-қабақ соғыстың аяқталуы). Қоғамның адамгершілік құндылықтарды қайта бағалауына ықпал еткен ХХ ғасырдың тарихи оқиғалары. Жаһандану жағдайындағы рухани-адамгершілік құндылықтардың өзгеру мәселесі (прагматизм, рационализм, шектен тыс дарашылдық, нигилизм, конформизм, әлеуметтік апатия, тұтынушылық психология, діни фанатизм, неофашизм, бейресми жастар ұйымдары);
5) өркениеттер: даму ерекшеліктері. Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық. Экономика және экономикалық жүйелердің типтері ("экономика" және "экономикалық жүйе" ұғымдары). Елдердің экономикалық дамуының ерекшеліктері. Дәстүрлі (аграрлық) экономика. Нарықтық экономика (либералды экономика). Жоспарлы (социалистік) экономика. Аралас экономика. Табиғи және географиялық факторлардың мемлекеттердің экономикалық дамуына тигізетін әсері. Табиғи және географиялық факторларға байланысты елдердің экономикалық мамандандырылуы (Парсы шығанағы елдері, Канада, Австралия, Түркия, Бразилия және тағы басқалар). Мемлекеттердің экономикалық дамуындағы табиғи-географиялық шектеуші факторларға төтеп берудің тарихи мысалдары (Жапония, Израиль, Сингапур, Малайзия және тағы басқалар). Қазіргі кезеңде әлем елдерінің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. Мемлекеттердің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. Қазіргі кезеңдегі мемлекеттердің біркелкі емес экономикалық даму мәселелері (бұрынғы отарлардың экономикалық дамуы, неоколониализм, шикізатқа бағытталған экономикалар). Мемлекеттер мен аймақтардың кедейшілік пен экономикалық артта қалушылыққа төтеп берудегі халықаралық ұйымдардың рөлі;
6) саяси-құқықтық процестер. Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам. Құқықтық мемелекет ұғымы, принциптері мен қалыптасуының тарихи алғышарттары (мемлекеттік билікті бөлу принципі, заңның үстемдігі, құқықтар мен бостандықтардың кепілдігі). Құқықтық мемлекет принциптерінің жүзеге асырылуының тарихи тәжірибесі (Адам мен азаматтың құқықтары туралы декларациясы, АҚШ-тың тәуелсіздік туралы декларациясы, АҚШ-та құлдықты жою туралы Заң, Жалпыға бірдей адам құқықтарының декларациясы, Қазақстан Республикасының Конституциясы). Азаматтық қоғамның түсінігі мен жалпы сипаттамасы (Үкіметтік емес ұйымдар, лоббизм, қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар). Мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесінің қазіргі заманғы даму тенденциялары. Үкіметтік емес ұйымдар және олардың азаматтық қоғамның қалыптасуы мен дамуындағы рөлі. Әлемнің қазіргі саяси жүйесі. Әлемнің саяси жүйесінің өзгеруі. Халықаралық қатынастардағы Ялта-Потсдам жүйесінің ыдырау себептері. Әлемнің биполярлы жүйесінің ерешеліктері. Әлем құрылысының постбиполярлық жүйесі. "Постбиполярлы жүйе", "көпвекторлы саясат", "бірполярлы әлем" ұғымдары. Халықаралық қатынастардың қазіргі замандағы тенденциялары. Қазіргі кезеңдегі бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау мәселесі. Халықаралық қауіпсіздіктің қазіргі кездегі қауіп-қатерлері (сепаратизм, ланкестік, фундаментализм, экстремизм, босқындар мәселесі, ірі мемлекеттердің қарсыласуы). Бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтаудағы мемлекеттердің бірлескен әрекеттері. Халықаралық және аймақтық ұйымдары: Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ), Еуропадағы Қауіпсіздік және Ынтымақтастық Ұйымы (ЕҚЫҰ), НАТО, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ), Азиядағы Өзара Ықпалдастық және Сенім Шаралары жөніндегі Кеңес (АӨСШК), Ұжымдық Қауіпсіздік туралы Шарт Ұйымы (ҰҚШҰ) және тағы басқалар;
7) қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Жаңа замандағы және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы. Жаңа замандағы және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың дамуының негізгі бағыттары (либерализм, ұлтшылдық, социал-демократия, марксизм, экзистенциализм, прагматизм, позитивизм). ХХ ғасырдағы бостандық пен әділеттілік үшін күресушілер. Бостандық пен азаматтық құқықтар үшін күрес. М. Ганди және оның бейбіт жолмен қарсыласу идеясы (сатьяграха, свараджа, свадеши). Мартин Лютер Кингтің ұлы арманы (нәсілдік кемсітушілік, сегрегация, азаматтық құқықтар үшін күрес).
Н. Мандела – апартеидке қарсы күресуші (апартеид, азаматтық құқықтар).
ХХ ғасырдағы – ХХI ғасырдың басындағы көрнекті саясаткер-реформаторлар. Мемлекет тархындағы тұлғаның ролі. Мұстафа Кемал Ататүрік – Түрік Республикасының негізін қалаушысы (зайырлы мемлекет, этатизм). Франклин Делано Рузвельт және оның "жаңа бағыты". Ф. Рузвельттің бейбіт және соғыс кезіндегі ішкі және сыртқы саясатының ерекшеліктері. Шарль де Голль: Франция ұлылығының қайта өрлеуі (голлизм, Бесінші республика). Дэн Сяопин – көрнекті Қитай реформаторы ("қытайлық ерекшелігі бар социализм", "бір ел – екі жүйе"). Ли Куан Ю, Махатхир Мохаммад: "үшінші әлемнен бірінші әлемге" ("экономикалық ғажайып", "азиялық серпініс", жаңа индустриалды елдер). Н.Ә.Назарбаев және модернизацияның қазақстандық моделі. "Қазақстан - 2030", "Қазақстан - 2050" даму стратегиялары, "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы. Мемлекет тарихының өтпелі кезеңдеріндегі реформалардың маңыздылығы.
8) білім мен ғылымның дамуы. Білім алу жалпы адамзаттық құндылық ретінде. Жазу мен кітап бастыру – адамзаттың ұлы жетістіктері (пиктография, иероглифтер, сына жазу, руникалық жазу, кітап бастыру және тағы басқалары). Мектептегі білім беру: ежелгі кезеңнен бүгінгі күнге дейін (гимнасия, палестра, академия, спарталық мектеп, схоластика, жеті "еркін өнер", мектебтер, медреселер, жексенбілік мектептер, қолөнер мектептері және тағы басқалар). Мектептегі білім берудің заманауи модельдері. Жоғары білім беру жүйесі: тарих пен қазіргі кезең (Кордова, Прага, Оксфорд, Кембридж, Сорбонна университеттері және тағы басқалары). Ағартушылық пен ғылымды өрістетудегі алғашқы университеттердің рөлі. Жоғарғы білім берудің заманауи модельдері. Ғылыми-техникалық прогресс. Ғылыми-техникалық прогрестің тарихи кезеңдері. "Өнеркәсіп төңкерісі", "ғылыми-техникалық революция" ұғымдары. Қазіргі кездегі өркениеттің дамуындағы ғылыми-техникалық революцияның маңыздылығын бағалау. Ғылыми-техникалық прогресс және қазіргі заманның жаһандық мәселелері. Қазіргі кездегі ғылыми технологиялар. Қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар. Қоғамның дамуына ақпараттық технологиялардың әсері. Қазіргі ғылымның перспективалық салалары (робототехника, космонавтика, гендік инженерия).
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | практикалық | ||
1 бөлім. Өркениет: даму ерекшеліктері | |||
1.1. Өркениет: зерттеудің теориялары мен әдістері | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. "Өркениет" түсінігі. | |||
1.2. Өркениеттердің жіктелуі | |||
Тақырып 1.2.1.Өркениеттің дәстүрлі (аграрлық）түрі: көшпелі және отырықшы-егіншілік | |||
Тақырып 1.2.2.Өркениеттің индустриалдық даму кезеңі. Өркениеттің постиндустриалды даму кезеңі | |||
Тақырып 1.2.3.Ақпараттық технологиялардың қазіргі өркениеттің дамуына әсері | |||
1.3. Әлем өркениеттерінің тарихы | + | + | + |
Тақырып 1.3.1.Ежелгі әлем өркениеті | |||
Тақырып 1.3.2.Африка, Америка, Австралия және Океанияның дәстүрлі өркениеттері | |||
Тақырып 1.3.3. Әлемдік діндер және өркениеттердің дамуы | |||
Тақырып 1.3.4. Әлем өркенеттерінде технологияның дамуы | |||
1.4. Өркениеттердің өзара әрекеттесуі | + | + | + |
Тақырып 1.4.1.Өркениеттер әрекеттестігінің сауда-экономикалық саласы | |||
Тақырып 1.4.2.Өркениеттер әрекеттестігінің дипломатиялық саласы | |||
Тақырып 1.4.3.Өркениеттер әрекеттестігінің әскери-саяси саласы | |||
Тақырып 1.4.5.Мәдениеттер диалогі | |||
2 бөлім. Этникалық және әлеуметтік процестер | |||
2.1. Антропогенез және этногенез | + | + | + |
Тақырып 2.1.1.Адамның шығу тегі теориялары | |||
Тақырып 2.1.2.Этностардың пайда болуы туралы теориялар. | |||
Тақырып 2.1.3.Әлемнің этникалық картасы: өткен заманда және қазіргі уақытта | |||
2.2. Әлем тарихындағы этносаралық қатынастар | + | + | + |
Тақырып 2.2.1.Этносаралық қатынастар: проблемалары және қарама-қайшылықтары | |||
Тақырып 2.2.2.Этносаралық қатынастар: бейбіт өзара әрекеттестік тәсілдері | |||
2.3. Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары | + | + | + |
Тақырып 2.3.1.Социогенез туралы теориялардың алуан түрлілігі. | |||
Тақырып 2.3.2.Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары | |||
3 бөлім. Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан | |||
3.1. Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер | + | + | + |
Тақырып 3.1.1.Мемлекет түсінігі. Мемлекеттің пайда болу теориялары | |||
Тақырып 3.1.2.Мемлекет формаларының эволюциясы: ежелгі кезеңнен бүгінгі күнге дейін | |||
Тақырып 3.1.3.Саяси режимдердің типтері | |||
3.2. Әлем тарихының барысына әсер еткен әскери -саяси оқиғалар | + | + | + |
Тақырып 3.2.1.Антикалық кезеңдегі әлемдік империялардың қалыптасуы | |||
Тақырып 3.2.2.Ғұндардың жаулап алушылық жорықтары ежелгі заманнан орта ғасырларға өтудің бір факторы ретінде | |||
Тақырып 3.2.3.Араб шапқыншылықтары мен Крест жорықтары | |||
Тақырып 3.2.4.Еуразия картасының өзгеруіне Шыңғысхан жорықтарының ықпалы | |||
Тақырып 3.2.5.Еуропаның өзгеруіне Наполеон жорықтарының әсері | |||
Тақырып 3.2.6.ХХ ғасырдағы дүниежүзілік соғыстардың халықаралық қатынастар жүйесіне әсері | |||
3.3. Революциялар қоғам өзгеруінің бір факторы ретінде | + | + | + |
Тақырып 3.3.1.Буржуазиялық революциялар – индустриалды қоғамның құрылуының катализаторы | |||
Тақырып 3.3.2.Социалистік революция әлеуметтік теңдік идеяларын жүзеге асырудың радикалды әдісі ретінде | |||
Тақырып 3.3.3.Қазіргі кездегі революциялар: себептері мен салдары | |||
4 бөлім. Мәдениеттің дамуы | |||
4.1. Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары | + | + | + |
Тақырып 4.1.1.Адамзаттың тарихи-мәдени мұрасын сақтап қалудағы ЮНЕСКО-ның қызметі | |||
Тақырып 4.1.2.Әлемнің ең ірі мұражайлары: адамзаттың тарихи зердесінің қазынасы | |||
4.2. Өнер – қоғам дамуының бейнесі | + | + | + |
Тақырып 4.2.1.Тарихи процестер контекстіндегі өнердің бағыттары мен стильдері | |||
Тақырып 4.2.2.Заманауи өнердің даму тенденциялары | |||
4.3. Қазіргі қоғамның рухани-адамгершілік құндылықтары | + | + | + |
Тақырып 4.3.1.Жалпыадамзаттық адамгершілік құндылықтардың қалыптасуы | |||
Тақырып 4.3.2.Тарихи оқиғалар контекстіндегі құндылықтардың өзгеруі | |||
Тақырып 4.3.3.Жаһандану жағдайындағы рухани-адамгершілік құндылықтардың өзгеру мәселесі | |||
5 бөлім. Өркениет: даму ерекшеліктері | |||
5.1. Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық | + | + | + |
Тақырып 5.1.1.Экономика және экономикалық жүйелердің типтері | |||
Тақырып 5.1.2.Дәстүрлі (аграрлық) экономика | |||
Тақырып 5.1.3.Нарықтық экономика | |||
Тақырып 5.1.4.Жоспарлы социалистік экономика | |||
Тақырып 5.1.5.Экономиканың аралас түрлері | |||
5.2. Мемлекеттің экономикалық дамуына табиғи-географиялық фактордың әсері | + | + | + |
Тақырып 5.2.1.Табиғи географиялық факторларға қарай мемлекеттердің шаруашылық мамандандырылуы | |||
Тақырып 5.2.2.Мемлекеттердің экономикалық дамуындағы табиғи-географиялық шектеуші факторларға төтеп берудің тарихи мысалдары | |||
5.3. Қазіргі кезеңде әлем елдерінің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі | + | + | + |
Тақырып 5.3.1.Мемлекеттердің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі | |||
Тақырып 5.3.2.Жекелеген мемлекеттер мен аймақтардың кедейшілікке және экономикалық артта қалушылыққа төтеп беру жолдары "Қытай кереметі": 1990 жылдардағы экономикалық даму тәжірибесі | |||
6 бөлім. Саяси-құқықтық процестер | |||
6.1. Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам | + | + | + |
Тақырып 6.1.1.Құқықтық мемлекет түсінігі | |||
Тақырып 6.1.2.Құқықтық мемлекет принциптерінің жүзеге асырылуының тарихи тәжірибесі | |||
Тақырып 6.1.3.Азаматтық қоғам түсінігі және жалпы сипаттамасы | |||
Тақырып 6.1.4.Азаматтық қоғамдағы үкіметтік емес ұйымдар | |||
6.2. Әлемнің қазіргі саяси жүйесі | + | + | + |
Тақырып 6.2.1.Әлемнің саяси жүйесінің өзгеруі | |||
Тақырып 6.2.2.Әлем құрылысының постбиполярлық жүйесі | |||
6.3. Қазіргі кездегі бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау мәселесі | + | + | + |
Тақырып 6.3.1.Халықаралық қауіпсіздікке төнген қазіргі кездегі қауіп-қатерлер | |||
Тақырып 6.3.2.Ғылым мен техниканың жетістіктері және олардың халықаралық қауіпсіздік пен қарусыздануға әсері | |||
Тақырып 6.3.3.Бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтауда мемлекеттердің бірлескен әрекеттері | |||
7 бөлім. Қоғамдық-саяси ойдың дамуы | |||
7.1. Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы | + | + | + |
Тақырып 7.1.1.Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың дамуының негізгі бағыттары | |||
7.2. ХХ ғасырдағы бостандық пен әділеттілік үшін күресушілер | |||
Тақырып 7.2.1.М. Ганди және оның бейбіт жолмен қарсыласу идеясы | |||
Тақырып 7.2.2.Мартин Лютер Кингтің ұлы арманы | |||
Тақырып 7.2.3. Н. Мандела –апартеидке қарсы күресуші | |||
7.3. ХХ ғасырдағы – ХХI ғасырдың басындағы көрнекті саясаткер-реформаторлар | + | + | + |
Тақырып 7.3.1.Мұстафа Кемал Ататүрік –Түрік Республикасының негізін қалаушы | |||
Тақырып 7.3.2.Франклин Делано Рузвельт және оның "жаңа бағыты" | |||
Тақырып 7.3.3.Шарль де Голль: Франция ұлылығының қайта жаңғыруы | |||
Тақырып 7.3.4.Дэн Сяопин – көрнекті қытай реформаторы | |||
Тақырып 7.3.5.Ли Куан Ю и Махатхир Мохаммад: "үшінші әлемнен бірінші әлемге" | |||
Тақырып 7.3.6.Н.Назарбаев және модернизацияның қазақстандық моделі | |||
8 бөлім. Білім мен ғылымның дамуы | |||
8.1. Білім алу бүкіл адамзаттық құндылық ретінде | + | + | + |
Тақырып 8.1.1.Жазу мен кітап бастыру – адамзаттың ұлы жетістіктері | |||
Тақырып 8.1.2.Мектептегі білім беру: ежелгі заманнан бүгінгі күнге дейін | |||
Тақырып 8.1.3.Жоғары білім беру жүйесі: өткені мен бүгіні | |||
8.2. Ғылыми-техникалық прогресс | + | + | + |
Тақырып 8.2.1.Ғылыми-техникалық прогресстің тарихи кезеңдері | |||
Тақырып 8.2.2.Тарихтағы ең маңызды техникалық жаңалықтар. | |||
Тақырып 8.2.3.Ғылыми-техникалық революция және оның салдары.. | |||
Тақырып 8.2.4.Елдердің ғылыми-техникалық әлеуеті | |||
Тақырып 8.2.5.Ғылыми-техникалық прогресс және қазіргі заманның жаһандық проблемалары | |||
Тақырып 8.2.6.Ғылымның, техниканың және өндіріс технологиясының ілгерілеуі | |||
8.3. Қазіргі заманғы ғылыми технологиялар | + | + | + |
Тақырып 8.3.1.Қазіргі кездегі ақпараттық технологиялар | |||
Тақырып 8.3.2.Қазіргі ғылымның перспективті салалары. | |||
Тақырып 8.3.3.Баспа ісінің тарихы. Полиграфиялық өндірістегі қазіргі заманғы әдістер. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Өркениет: даму ерекшеліктері | Өркениет: зерттеудің теориялары мен әдістері |
1) Тарихи оқиғаларды, процестер мен құбылыстарды түсіндіру үшін "өркениет", "өркениет типі" терминдерін қолдану; |
1) "Өркениет" ұғымын анықтаудағы ғалымдардың пікірлерін талдайды; |
Өркениеттердің жіктелуі |
1) Әлем өркениеттерінің тарихы мен олардың өзара әрекеттесуін түсіндіру; |
1) Өркениеттің түрлерін сипаттайды; | |
1) Өркениеттің индустриалды түрінің ерекшеліктерін түсіндіру; |
1) Өркениеттің индустриалды және постиндустриалды түрлерін сипаттайды; | ||
Әлем өркениеттерінің тарихы |
1) Ежелгі өркениеттердің ерекшеліктерін, оларға тән белгілерін салыстырмалы талдау негізінде анықтау; |
1) Ежелгі өркениеттердің дамуына діни сенімдердің әсерін анықтайды; | |
1) Локальді өркениеттердің ерекшеліктерін, оларға тән белгілерін салыстырмалы талдау негізінде анықтау. |
1) Дәстүрлі өркениет ошақтарын атайды және орналасқан жерін картадан көрсетеді; | ||
1) Әлемдік діндер іліміндегі жалпы адамгершілік құндылықтарды анықтау; |
1) Әлемдік діндердің философиялық негіздерін анықтайды; | ||
Өркениеттердің өзара әрекеттесуі | 1) Себеп-салдарлық байланысты анықтай отырып, әлемдік сауданың өркениет дамуындағы рөлін анықтау. |
1) Әлемдік экономиканың дамуындағы халықаралық ұйымдардың рөлін анықтайды; | |
1) Қазіргі өркениеттің дамуындағы дипломатияның рөлін анықтау. |
1) Өркениеттерді жақындастыру факторы ретінде дипломатияның маңызын анықтайды; | ||
1) Отаршыл экспансия мен қазіргі замандағы жаһандық мәселелердің себеп-салдарлық байланысын анықтау. |
1) Ежелгі және орта ғасырлардағы жаулап алушылық жорықтардың себептерін анықтайды; | ||
1) Өркениеттердің жетістіктерін зерттей отырып, мәдениеттердің өзара әрекеттестігі мен өзара ықпалын сипаттау. |
1) Мәдениеттердің өзара ықпалдастығының өркениетті деңгейін талдайды; | ||
1) Адамзат тарихындағы жаулап алушылық жорықтар, отаршыл экспансия және жаһандық мәселелердің себептерін, байланысын бағалау. |
1) Ежелгі және орта ғасырлардағы жаулап алушылық жорықтардың себептерін, отаршыл экспансия мен қазіргі замандағы жаһандық мәселелердің себеп-салдарлық байланысын анықтайды; | ||
Этникалық және әлеуметтік процестер |
Антропогенез және этногенез | 1) Антропологиялық, этникалық және әлеуметтік үдерістердің байланыстарын анықтау. |
1) Тарихи оқиғаларды, процестер мен құбылыстарды түсіндіру үшін "этнос", "этногенез", "ұлт", "социогенез", "формациялық әдіс", "өркениеттік әдіс" ұғымдарын қолданады; |
1) Ұлтаралық қатынастардың сипатын, интеграциялық процестердің тиімділігін негіздеу. |
1) Тарихи оқиғаларды талдау негізінде қазіргі кездегі ұлтаралық қатынастардың сипатын түсіндіреді; | ||
1) Этникалық және мәдени әртүрлілікті, антропогенездің әртүрлі теорияларын тұжырымдау. |
1) Қазіргі қоғамның әлеуметтік стратификациясын зерттейді; | ||
Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан |
Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер | 1) Бірінші және екінші дүниежүзілік соғыстар мен буржуазиялық революциялардың себептері мен салдарларын тұжырымдау. |
1) Тарихи оқиғалар мен процестерді түсіндіру үшін "мемлекет", "билік", "басқару институты" терминдерін қолданады; |
1) Антика дәуіріндегі империялардың, араб шапқыншылықтары мен крест жорықтарының және моңғол шапқыншылығының себептері мен салдарын салыстыру, пікір білдіру. |
1) Мемлекеттердің тарихи формаларына тән белгілерін анықтайды; | ||
1) Тарихи дамудың заңдылығын, революциялардың жағымды және жағымсыз салдарларын бағалау. |
1) Тарихи деректердің негізінде антикалық дәуірден орта ғасырларға өту заңдылығын тұжырымдайды; | ||
Мәдениеттің дамуы |
Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары | 1) ЮНЕСКО-ның Әлемдік мұра нысандар тізімі ескерткіштерінің мысалында тарихи-мәдени мұраның маңыздылығын анықтау. | 2) ЮНЕСКО қызметін мысалға ала отырып тарихи-мәдени мұраны сақтау жолдарын түсіндіреді; |
1) Тарихи-мәдени мұраны сақтау жолдарын, әлем мұражайларының ерекшеліктерін, құндылықтарын айқындау; |
1) Әлемнің ең ірі мұражайларының ерекшеліктерін анықтайды. | ||
1) ХХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХІ ғасырдың басындағы мәдениеттегі тың құбылыстарды түсіндіру; |
1) Қоғамдағы өзгерістерді түсіну үшін "абстракционизм", "модернизм", "постмодернизм", "авангардизм", "футуризм", "кубизм", "сюрреализм", "экспрессионизм", "гиперреализм", "хайтек" терминдерін қолданады; | ||
1) XX ғасырдың тарихи оқиғаларының себеп салдарын, байланыстыру, ерекшеліктерін анықтау. |
1) Қоғамның моральдық құндылықтарын қайта бағалауға септігін тигізген XX ғасырдың тарихи оқиғаларының ерекшеліктерін талдайды; | ||
4. Өркениет: даму ерекшеліктері |
Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық | 1) Экономикалық жүйелердің тарихи типтерін, табиғи-географиялық фактордың әсерін анықтау, қазіргі кезеңдегі әлем елдерінің экономикалық жіктелуін түсіндіру. |
1) Мемлекеттердің экономикалық даму ерекшеліктерін талдау үшін "экономика" және "экономикалық жүйе" ұғымдарын қолданады; |
1) Нарықтык экономиканың ерекшелігін саралау, табиғи-географиялық фактордың маңызын, рөлін бағалау. |
1) Әртүрлі елдердің мысалында нарықтық экономикаға тән ерекшеліктерді талдайды; | ||
1) Аралас экономиканың ерекшелігін және дамушы мемлекеттердің, аймақтардың артта қалушылығына көмектесудегі халықаралық ұйымдардың рөлін бағалау. |
1) Экономиканың аралас түріне тән белгілерді анықтай отырып, оған көшудің себептерін талдайды; | ||
Саяси-құқықтық процестер |
Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам | 1) Әлемнің қазіргі саяси жүйесі бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау бағытындағы мемлекеттердің саяси дамуын болжау. |
1) Құқықтық мемлекеттің қалыптасуының алғышарттарын зерттейді; |
1) Мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесінің дамуының қазіргі тенденцияларын түсіндіру. |
1) Мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесінің дамуының қазіргі тенденцияларын түсіндіру үшін "азаматтық қоғам" ұғымын қолданады; | ||
1) Қазіргі кездегі халықаралық қатынастардың даму тенденцияларын, халықаралық ұйымдардың қызметін талдау. |
1) Тарихи оқиғалар, процестер мен құбылыстарды талдау негізінде қазіргі кездегі халықаралық қатынастардың даму тенденцияларын түсіндіреді; | ||
Қоғамдық-саяси ойдың дамуы |
Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы | 1) Азаматтық құқықтар үшін күресте тұлғаның белсенді азаматтық позициясының маңыздылығын, қоғамдық-саяси өмірдегі тұлғаның рөлін бағалау. |
1) Қоғамдық-саяси ойдың дамуы үшін Ағартушылық дәуір идеяларының маңыздылығын пікір білдіреді; |
1) Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық саяси ойдың дамуы, ХХ және ХХІ ғасырдың көрнекті саясаткер-реформаторлар туралы баяндау. |
1) Тарихи оқиғаларды түсіндіру үшін "этатизм", "зайырлы мемлекет" ұғымдарын қолданады; | ||
1) Тәуелсіз Қазақстанның негізін қалаған Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың еңбегін, еліміздің стратегиялық бағдарламаларының негізгі бағыттарын тұжырымдау. |
1) Қазақстандық модернизация үлгісін құрастыру және жүзеге асырудағы Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президентінің рөлін бағалайды; | ||
Білім мен ғылымның дамуы |
Білім алу бүкіл адамзаттық құндылық ретінде | 1) Елдердің әлеуметтік-экономикалық дамуындағы білімнің маңыздылығын анықтау |
1) Тарихи даму контекстіндегі әлем халықтарының жазу түрлерін жіктейді; |
1) Әртүрлі мемлекеттердегі өнеркәсіп революциясының нәтижесін талдау. Білім құндылығы, ғылыми-техникалық прогресс, ғылыми технологиялардың дамуын болжау. |
1) Адамзат тарихы контекстінде мектептегі білім берудің дамуындағы өзгерістер мен сабақтастықтарды сипаттайды; | ||
1) Қазіргі заманның жаһандық мәселелерін шешу үшін ғылым мен техниканың заманауи түрлері дамуының маңызын тұжырымдау. |
1) Қазіргі заманның жаһандық мәселелерінің туындауына ғылыми-техникалық прогресстің әсерін зерттейді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 54 - қосымша |
Техника-технологиялық бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "География" пәнін оқыту мақсаты - білім алушылардың қоғам мен географиялық кеңістіктің барлық деңгейлерінде туындаған геоэкологиялық, геоэкономикалық, әлеуметтік, геосаяси және ғаламдық проблемаларды шешуге бағытталған географиялық білімдерін, біліктері мен дағдыларын қолдану үшін жағдай жасау.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың бойында географиялық кеңістіктік ойлауды, географиялық мәдениет пен тілді дамыту;
2) геоэкологиялық, геосаяси, геоэкономикалық, әлеуметтік үдерістер мен құбылыстарды зерттеу үшін ғаламдық, аймақтық және жергілікті ұстанымдардың түсінуін дамыту;
3) білім алушыларға картографияны, геоэкологияны, геоэкономиканы, геосаясатты, елтану мен адамзаттың ғаламдық проблемаларын зерттеу барысында геокеңістіктік деректерді өңдеудің заманауи әдістерін қолдану үшін жағдай жасау;
4) білім алушының бойында қазіргі дүниенің географиялық көрінісін іс-әрекеттер арқылы зерттеп-тану барысында құндылықтар жүйесін қалыптастыру.
4. Пәннің мазмұны 7 бөлімнен тұрады: "Географиялық зерттеу әдістері", "Картография және геоинформатика", "Табиғатты пайдалану және геоэкология", "Геоэкономика", "Геосаясат", "Елтану", "Адамзаттың ғаламдық проблемалары".
1 бөлім. "Географиялық зерттеу әдістері" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) жалпы географиялық әдістер;
2) өзекті географиялық зерттеу әдістері;
2 бөлім. "Картография және геоинформатика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) картография;
2) заманауи картографиялық әдістер;
3) геоинформатика негіздері;
3 бөлім. "Табиғатты пайдалану және геоэкология" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) табиғатты пайдалану;
2) геоэкологиялық зерттеу әдістері;
3) табиғатты пайдалануды реттеу;
4) геологиялық зерттеулер негіздері;
4. "Геоэкономика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) геоэкономика негіздері, геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі;
2) шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары;
3) дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы;
4) дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері;
5) дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері;
6) экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе;
7) Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті;
8) Геоэкономикалық даму стратегиялары.
5 бөлім. "Геосаясат" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) геосаясат негіздері, геосаясаттың өзектілігі;
2) дүниежүзінің геосаяси кеңістігі;
3) геосаясаттағы географиялық факторлар;
4) мемлекеттік аумақтың морфологиясы;
5) мемлекеттік шекара;
6) заманауи геосаяси үдерістер;
7) Қазақстанның геосаяси жағдайы;
8) Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі;
9) Қазақстанның геосаяси интеграциясы;
6 бөлім. "Елтану" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) дүниежүзі аймақтары, кешенді географиялық аудандастыру;
2) дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері, салыстырмалы елтану;
3) дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны;
4) дүниежүзі елдерін салыстыру;
7 бөлім. "Адамзаттың ғаламдық проблемалары" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) ғаламдық мәселелерді шешу;
2) ғаламдық мәселелерді шешу жолдары.
"География" пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Географиялық зерттеу әдістері". Жалпы географиялық әдістер; география бойынша зерттеу тақырыбын таңдау; географиялық мониторинг әдістері; географиядағы салыстыру әдістері. Зерттеудің өзекті географиялық әдістері; географиялық талдаудың алгоритмі мен түрлері; сараптамалық бағалау әдістері; географиядағы модельдеу әдістері.
2) "Картография және геоинформатика". Картография; заманауи картографиялық әдістер; Геоинформатика негіздері; географиялық мәліметтер базасы; географиялық деректерді визуализациялау; Құрылыс және техникалық индустрияда заманауи картографиялық әдістерді қолдану жолдары заманауи картографиялық әдістер; карталардың сандық моделі. Геоинформатика негіздері; геоақпараттық жүйелер технологияларының басқа ғылымдармен және өндіріс салаларымен байланысы; техникалық мамандықтарда геоақпараттық жүйелер технологиясын қолдану.
3) "Табиғатты пайдалану және геоэкология". Табиғат пайдалану; табиғат пайдалану түрлері; табиғат пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға әсерін бағалау. Геоэкологиялық зерттеу әдістері; геоэкологияны зерттеудің мәні мен өзектілігі; геосфералардың ластануы; геоэкологиялық аудандастыру; геоэкологиядағы антропогендік факторлар; Жаһандық экологиялық проблемалар; геоэкологиялық процестердегі географиялық қабық заңдылықтарының рөлін айқындау; Жаһандық экологиялық проблемаларды шешудегі әлемдік тәжірибе; экологиялық проблемаларды шешудегі инновациялық технологиялар; Қазақстанның экологиялық проблемалары. Табиғат пайдалануды реттеу; техникалық салалардағы табиғат пайдалану процестерін реттеу; Мұнай-газ саласындағы табиғат пайдалануды реттеу тетігі; мемлекеттік және жергілікті табиғат пайдаланудың заңнамалық аспектілері; жергілікті күн тәртібі-ХХІ ғасыр. Әлеуметтік, экологиялық және экономикалық тиімділік; табиғатты пайдалануды жергілікті басқару;" экологиялық із " және орнықты даму; Қазақстан Республикасында табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану. Геологиялық зерттеулердің негіздері; табиғатты пайдалану тұжырымдамасы; қоршаған ортаны өнеркәсіптік қорғау; Өнеркәсіптік экология; өнеркәсіптік экологияландыру технологиялары; техникалық саладағы экология және адам денсаулығы; өнеркәсіптік өндірістің антропогендік факторларының қоршаған ортаға әсерін талдау.
4) "Геоэкономика". Геоэкономика негіздері; зерттеу пәні және геоэкономиканың өзектілігі; геоэкономика бағытының мақсаттары мен міндеттері, негізгі ұғымдары; елдер мен өңірлердің экономикалық дамуындағы географиялық кеңістіктің рөлі. Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары; шаруашылықты ұйымдастырудың аумақтық факторлары; әлемдік экономика салаларының қазіргі заманғы орналасу факторлары. Әлемдік экономиканың құрылымы; әлем елдерінің экономикалық құрылымы. Әлемдік экономиканың аумақтық модельдері; әлемдік экономиканың аумақтық құрылымы мен модельдері; дамыған елдердегі экономиканың аумақтық құрылымы; дамушы елдердегі экономиканың аумақтық құрылымы. Әлем елдерінің Экономикалық даму көрсеткіштері; әлем елдерінің Экономикалық даму көрсеткіштерін салыстыру; әлем елдерінің экономикалық және техникалық даму деңгейі бойынша жіктелуі, дамыған елдер. Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе; әлем елдерінің Экономикалық даму стратегиялары; Қазақстан Республикасының Экономикалық даму стратегиясының нысаналы көрсеткіштері. Қазақстан Республикасы өңірлерінің геоэкономикалық жай-күйі мен әлеуеті; Қазақстандағы техникалық өндіріс экономикасының салалық құрылымы; Қазақстан өңірлерінің экономикасы; экономикалық-географиялық аудандастыру теориясы мен практикасы; инвестициялық тартымдылық-Қазақстан экономикасын дамыту тетігі, Қазақстан өңірлерінің экономикалық дамуын теңестіру; мамандандыру және әртараптандыру-өңірлік экономиканы дамыту әлеуеті; Қазақстан өнеркәсібін мамандандыру және әртараптандыру. Геоэкономикалық даму стратегиялары; қосылған құны жоғары тауарлар өндірісі; Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктері.
5) "Геосаясат". Геосаясат негіздері, геосаясаттың өзектілігі; әлемдік геосаяси кеңістік; геосаясаттың мақсаттары мен міндеттері, зерттеу пәні, негізгі категориялар; негізгі геосаяси объектілер мен субъектілер, геосаяси ықпалдың негізгі құралдары. Әлемнің геосаяси кеңістігі; қазіргі әлемнің геосаяси кеңістігі; Азиядағы геосаяси кеңістік; Еуропадағы геосаяси кеңістік; Америкадағы геосаяси кеңістік. Геосаясаттағы географиялық факторлар; геосаясаттағы физика-географиялық және экономикалық факторлардың маңызы; геосаясаттағы Әлеуметтік және демографиялық факторлардың маңызы; геосаясаттағы саяси, әскери және технологиялық факторлардың маңызы; негізгі геосаяси объектілер мен субъектілер, геосаяси ықпалдың негізгі құралдары. Мемлекеттік аумақтың морфологиясы; мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері; мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері бойынша жіктелуі. Мемлекеттік шекара; мемлекеттік шекараларды анықтау және белгілеу функциялары, түрлері, шаралары, динамикасы; Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекаралары, көрші мемлекеттермен қатынастар, негізгі көрсеткіштер мен динамика. Қазіргі геосаяси процестер; Қазіргі әлемдегі геосаяси процестер. Қазақстанның геосаяси жағдайы; Қазақстанның геосаяси жағдайы. Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі; Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсер ететін факторлар. Қазақстанның геосаяси интеграциясы; кешенді географиялық аудандастыру; Қазақстанның халықаралық және өңірлік ұйымдармен физикалық-географиялық аудандастырылуы.
6) "Елтану". Бейбітшілік, бейбітшілік аймақтары; дүниежүзілік тарихи-мәдени аудандастыру. Әлем елдерін салыстыру әдістері, салыстырмалы елтану; әлем елдерін салыстыру кезінде пайдаланылатын көрсеткіштер; жиынтық ішкі өнім көрсеткішін есептеу; әлем елдерін салыстыру кезінде пайдаланылатын демографиялық көрсеткіштер; әлем елдерін салыстыру кезінде пайдаланылатын әлеуметтік көрсеткіштер; әлем елдеріндегі ақпараттық технологияларды дамыту ерекшеліктері; жиынтық көрсеткіштер бойынша есептелетін әлем елдерінің индекстері мен рейтингтері; жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексі. Қазақстанның әлем өңірлерінің картасындағы орны; ғарыштық түсірілімнен Қазақстанның спутниктік картасына дейін; мемлекеттердің географиялық жағдайы: мүмкіндіктер мен қауіптер; Азияның жүрегіндегі ұлы дала елі. Әлем елдерін салыстыру; Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік рейтингі; қолданбалы елтану ақпаратының маңыздылығы, субъектілері мен тұтынушылары.
7) "Адамзаттың ғаламдық проблемалары". Ғаламдық мәселелерді шешу; адамзат дамуындағы мәселелер және оларды анықтау критерийлері; бейбітшілікті сақтау мәселелері; энергетика және шикізат мәселелері; дамушы елдердегі ғаламдық мәселелер; дүниежүзілік мұхит мәселелері; геглобалистика. Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары; адамзаттың ғаламдық проблемаларын шешудегі әлемдік тәжірибе; ғаламдық проблемалардың Қазақстан аумағындағы көріністері;
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
теориялық | практикалық | ||
1 бөлім.Географиялық зерттеу әдістері | |||
1.1 Жалпы географиялық әдістер | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Географиядан зерттеу тақырыбын таңдау. | |||
Тақырып 1.1.2. Географиялық мониторинг әдістері | |||
Тақырып 1.1.3. Географиядағы салыстыру әдістері. | |||
1.2. Өзекті географиялық зерттеу әдістері | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Географиялық сараптаманың алгоритмі және түрлері. | |||
Тақырып 1.2.2. Эксперттік бағалау әдістері. | |||
Тақырып 1.2.3. Географиядағы модельдеу әдістері. | |||
2 бөлім. Картография және геоинформатика | |||
2.1. Картография | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Заманауи картографиялық әдістер | |||
Тақырып 2.1.2. Геоинформатика негіздері. | |||
Тақырып 2.1.3. Географиялық деректер базасы. Географиялық деректерді визуализациялау. | |||
Тақырып 2.1.4. Құрылыс және техника индустриясында заманауи картографиялық әдістерді қолдану жолдары | |||
2.2. Заманауи картографиялық әдістер | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Карталардың сандық моделі. | |||
2.3. Геоинформатика негіздері | + | + | + |
Тақырып 2.3.2. Геоақпараттық жүйелер технологияларының басқа ғылымдармен және өндіріс салаларымен байланысы. Техникалық мамандықтарда геоақпараттық жүйелер технологиясын қолдану. | |||
3 бөлім. Табиғатты пайдалану және геоэкология | |||
3.1. Табиғатты пайдалану | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Табиғатты пайдалану түрлері | |||
Тақырып 3.1.2. Табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға әсерін бағалау | |||
3.2. Геоэкологиялық зерттеу әдістері | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Геоэкологияның зерттеу пәні мен өзектілігі | |||
Тақырып 3.2.2. Геосфералардың ластануы | |||
Тақырып 3.2.3. Геоэкологиялық аудандастыру | |||
Тақырып 3.2.4. Геоэкологиядағы антропогендік факторлар | |||
Тақырып 3.2.5. Ғаламдық экологиялық мәселелер | |||
Тақырып 3.2.6. Геоэкологиялық үдерістерде географиялық қабық заңдылықтарының рөлін анықтау. | |||
Тақырып 3.2.7. Ғаламдық экологиялық мәселелерді шешудегі әлемдік тәжірибе | |||
Тақырып 3.2.8. Экологиялық мәселелерді шешудегі инновациялық технологиялар | |||
Тақырып 3.2.9. Қазақстанның экологиялық мәселелері, экологиялық мәдениетті қалыптастыру | |||
3.3. Табиғатты пайдалануды реттеу | + | + | + |
Тақырып 3.3.1. Техникалық салалардағы табиғатты пайдалану процестерін реттеу | |||
Тақырып 3.3.2. Мұнай-газ саласындағы табиғатты пайдалануды реттеу механизмі | |||
Тақырып 3.3.3. Мемлекеттік және жергілікті табиғатты пайдаланудың заңнамалық аспектілері | |||
Тақырып 3.3.4. Жергілікті күн тәртібі – XXI ғасыр. Әлеуметтік, экологиялық және экономикалық тиімділік | |||
Тақырып 3.3.5. Табиғатты пайдалануды жергілікті басқару. | |||
Тақырып 3.3.6. "Экологиялық із" және тұрақты даму | |||
Тақырып 3.3.7. Қазақстан Республикасы қолөнер шаруашылығында табиғи ресурстарды тиімді пайдалану. | |||
3.4. Геологиялық зерттеулер негіздері | + | + | + |
Тақырып 3.4.1. Табиғатты пайдалану тұжырымдамасы | |||
Тақырып 3.4.2. Қоршаған ортаны қорғау | |||
Тақырып 3.4.3. Өндірістік экология | |||
Тақырып 3.4.4. Өндірістік экологияландыру технологиялары | |||
Тақырып 3.4.5. Техникалық саласындағы экология және адам денсаулығы. Әлемдегі қоршаған орта сапасының кеңістіктік сипаты | |||
Тақырып 3.4.6. Өнеркәсіптік өндірістің антропогендік факторларының қоршаған ортаға әсерін талдау | |||
4 бөлім. Геоэкономика | |||
4.1. Геоэкономика негіздері. Геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Геоэкономика бағытының мақсаты мен міндеттері, негізгі түсініктері | |||
Тақырып 4.1.2. Елдер мен аймақтардың экономикалық дамуындағы географиялық кеңістіктің рөлі | |||
4.2. Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Шаруашылықты ұйымдастырудың аумақтық факторлары | |||
Тақырып 4.2.2. Дүниежүзілік шаруашылық салаларын заманауи орналастыру факторлары | |||
4.3. Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымы | |||
4.4. Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері | + | + | + |
Тақырып 4.4.1. Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы және модельдері | |||
Тақырып 4.4.2. Дамыған елдердегі шаруашылықтың | |||
Тақырып 4.4.3. Дамушы елдердегі шаруашылықтың аумақтық құрылымы | |||
4.5. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері | + | + | + |
Тақырып 4.5.1. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстыру | |||
Тақырып 4.5.2. Дүниежүзі елдерін экономикалық және техникалық даму деңгейі бойынша жіктеу. Дамыған елдер. | |||
4.6. Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе | + | + | + |
Тақырып 4.6.1. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегиялары | |||
Тақырып 4.6.2. Қазақстан Республикасының экономикалық даму стратегиясының мақсатты көрсеткіштері | |||
4.7. Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті | + | + | + |
Тақырып 4.7.1. Қазақстан экономикасының салалық құрылымы | |||
Тақырып 4.7.2. Қазақстан аймақтарының экономикасы | |||
Тақырып 4.7.3. Экономикалық-географиялық аудандастырудың теориясы мен практикасы | |||
Тақырып 4.7.4. Инвестициялық тартымдылық-Қазақстандағы техникалық өндіріс экономикасын дамыту механизмі. | |||
Тақырып 4.7.5. Мамандану және әртараптандыру – аймақтық экономиканың даму әлеуеті | |||
Тақырып 4.7.6. Қазақстанның өнеркәсіптерінің мамандануы мен әртараптандыруы. | |||
4.8. Геоэкономикалық даму стратегиялары | + | + | + |
Тақырып 4.8.1. Қосылған құны жоғары тауарлар өндірісі | |||
Тақырып 4.8.2. Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктері | |||
5 бөлім. Геосаясат | |||
5.1. Геосаясат негіздері. Геосаясаттың өзектілігі | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Геосаясаттың мақсаты мен міндеттері. Зерттеу пәні, негізгі категориялары | |||
Тақырып 5.1.1. Негізгі геосаяси объектілері мен субъектілері. Геосаяси ықпал көрсетудің негізгі құралдары. | |||
5.2. Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі | + | + | + |
Тақырып 5.2.1 Қазіргі заманғы дүниежүзінің геосаяси кеңістігі | |||
5.3. Геосаясаттағы географиялық факторлар | + | + | + |
Тақырып 5.3.1 Геосаясаттағы физикалық-географиялық және экономикалық факторлардың маңызы | |||
5.4. Мемлекеттік аумақтың морфологиясы | + | + | + |
Тақырып 5.4.1 Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері | |||
Тақырып 5.4.2 Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері бойынша жіктеу | |||
5.5. Мемлекеттік шекара | + | + | + |
Тақырып 5.5.1 Мемлекеттік шекаралардың функциясы, түрлері, анықтау және белгілеу шаралары, динамикасы | |||
Тақырып 5.5.2 Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекаралары. Көрші мемлекеттермен қарым қатынасы, басты көрсеткіштері мен динамикасы | |||
5.6. Заманауи геосаяси үдерістер | + | + | + |
Тақырып 5.6.1 Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістер | |||
5.7. Қазақстанның геосаяси жағдайы | + | + | + |
Тақырып 5.7.1 Қазақстанның геосаяси жағдайы | |||
5.8. Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі | + | + | + |
Тақырып 5.8.1 Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсер ететін факторлар | |||
5.9. Қазақстанның геосаяси интеграциясы | + | + | + |
Тақырып 5.9.1 Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстары | |||
6 бөлім. Елтану | |||
6.1. Дүниежүзі аймақтары. Кешенді географиялық аудандастыру. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1 Дүниежүзі физикалық- географиялық аудандастыру | |||
Тақырып 6.1.2 Дүниежүзі тарихи-мәдени аудандастыру. | |||
6.2. Дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері. Салыстырмалы елтану | + | + | + |
Тақырып 6.2.1 Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштер | |||
Тақырып 6.2.2 Жиынтық ішкі өнім көрсеткішін есептеу | |||
6.3. Дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны | + | + | + |
Тақырып 6.3.1 Ғарыштық түсірілімнен Қазақстанның Жер серіктен түсірілген картасына дейін | |||
Тақырып 6.3.2 Мемлекеттердің географиялық жағдайы: мүмкіндіктер мен қатерлер | |||
Тақырып 6.3.3 Азия жүрегіндегі Ұлы дала елі | |||
6.4. Дүниежүзі елдерін салыстыру | + | + | + |
Тақырып 6.4.1 Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік рейтингі | |||
Тақырып 6.4.2 Қолданбалы елтану ақпаратының маңыздылығы, субъектілері мен тұтынушылары | |||
7 бөлім. Адамзаттың ғаламдық проблемалары | |||
7.1. Ғаламдық мәселелерді шешу | + | + | + |
Тақырып 7.1.1 Адамзат дамуындағы мәселелер және оларды анықтау критерийлері | |||
Тақырып 7.1.2 Бейбітшілікті сақтау мәселелері | |||
7.2. Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары | + | + | + |
Тақырып 7.2.1 Адамзаттың ғаламдық проблемаларын шешудегі әлемдік тәжірибе | |||
Тақырып 7.2.2 Ғаламдық проблемалардың Қазақстан аумағындағы көріністері | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Географиялық зерттеу әдістері | Жалпы географиялық әдістер | 1) Жалпы географиялық зерттеу әдістерін меңгеру. |
1) Зерттеу тақырыбына сәйкес географиялық мониторинг әдісінің элементтерін сандық |
Өзекті географиялық зерттеу әдістері |
1) Зерттеу тақырыбындағы өзекті географиялық әдістерді тиімді және сауатты пайдалану; |
1) Зерттеу тақырыбына сәйкес эксперттік модельдеуді бағалау әдістерін қолданады; | |
Картография және геоинформатика | Картография |
1) Заманауи картографиялық әдістерге сипаттама бере отырып геоинформатика негіздерімен таныстыру; |
1) Картографиялық әдістерді қолдана отырып электронды карталармен жұмыс істейді; |
Геоинформатика негіздері | 1) Геоинформатика негіздері игере отырып Геоақпараттық жүйелер технологияларының ерекшеліктерін, басқада зерттеулерімен байланыстарын түсіндіру. |
1) Компьютерлік бағдарламалардың артықшылықтарын салыстырып | |
Табиғатты пайдалану және геоэкология | Табиғатты пайдалану |
1) Табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға тигізетін әсерін анықтап, бағалап тиімді пайдаланудың қағидаттарын білу; |
1) Табиғатты пайдалану және мамамдық арасындағы қажеттілікті түсінеді; |
Геоэкологиялық зерттеу әдістері |
1) Геоэкологиялық зерттеу пәнінің өзектілігін түсіну; |
1) Геоэкологиялық үдерістерде географиялық қабық заңдылықтарының рөлін анықтайды; | |
Табиғатты пайдалануды реттеу |
1) Мемлекеттік және жергілікті табиғатты пайдаланудың заңнамалық аспектілерімен танысу және әлеуметтік, экологиялық және экономикалық тиімділікті жіктеу; |
1) Табиғатты пайдалану түрлерінің нормаларға сәйкестігін анықтайды; | |
Геологиялық зерттеулер негіздері |
1) Қоршаған ортаның антропогендік өзгерістерін талдап, орта сапасының көрсеткіштерін жіктеу және бағалау; |
1) Табиғатқа әсер етуші антропогендік өзгерістердің адамзат қоғамының қоршаған ортамен өзара әрекеттесуінің тарихи аспектілерін, табиғатты пайдалану жолдарын біледі; | |
Геоэкономика | Геоэкономика негіздері. Геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі |
1) Геоэкономика бағытының мақсаты мен міндеттері, негізгі түсініктерін сипаттау; |
1) Геоэкономиканың мақсаттары мен міндеттерін, негізгі категорияларын түсінеді; |
Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары | 1) Шаруашылықты ұйымдастырудың негізгі факторларын айқындау және заманауи орналасу факторларын сипаттау. | 1) Шаруашылықтың түрлі салаларындағы кәсіпорындарды орналастыру факторлары мен шарттарының жиынтығын талдайды. | |
Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы | 1) Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымын білу. | 1) Шекаралас елдерінің шаруашылық құрылымын салыстырмалы түрде Қазақстан экономикасымен байланысын біледі. | |
Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері |
1) Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы мен модельдерімен танысу; |
1) Дүниежүзі шаруашылығының аумақтық модельдерімен танысу; | |
Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері | 1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерімен танысу, даму деңгейі бойынша жіктеу, сипаттама беру. | 1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстырады, жіктейді және сипаттай алады, Қазақстаның экономикасын әлемдегі орнын біледі. | |
Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе |
1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегияларын. | 1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегияларына баға береді және мақсатты көрсеткіштерін біледі. | |
Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті |
1) Қазақстан экономикасының салалық құрылымын сипаттау; |
1) Тиімді шаруашылық құрылымын, салаларының арақатынасын, аумақтық құрылымын және экономикалық дамудың тиімді көрсеткіштерін айқындайды; | |
Геоэкономикалық даму стратегиялары |
1) Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктеріне сипаттама беру; |
1) Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктердің қызметін біледі; | |
Геосаясат | Геосаясат негіздері. Геосаясаттың өзектілігі |
1) Геосаясаттың мақсаты мен міндеттерін білу. негізгі; |
1) Қазіргі геосаясаттың негізгі мақсаттары мен мәнін түсінеді; |
Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі |
1) Қазіргі заманғы дүниежүзінің геосаяси кеңістігіне баға беру. |
1) Дүниежүзінің геосаяси кеңістігінің алуан-түрлілігімен танысып, оны талдайды; | |
Геосаясаттағы географиялық факторлар |
1) Геосаясаттағы физикалық-географиялық және экономикалық факторлардың маңызын түсіну; |
1) Физикалық-географиялық, экономикалық, әлеуметтік, демографиялық, саяси, әскери, технологиялық факторлардың геосаясатындағы рөлін бағалайды; | |
Мемлекеттік аумақтың морфологиясы | 1) Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктерін сипаттау және жіктеу. | 1) Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктерін талдайды және ерекшеліктері бойынша жіктей алады. | |
Мемлекеттік шекара |
1) Мемлекеттік шекаралардың функциясын, түрлерін, анықтау және белгілеу; |
1) Мемлекеттік шекараны анықтау және өткізу жөніндегі функцияларды, түрлерді, іс-шараларды талдайды; | |
Заманауи геосаяси үдерістер | 1) Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістерге сипаттама беру. | 1) Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістердің ерекшеліктерін айқындап, оларды сипаттай алады. | |
Қазақстанның геосаяси жағдайы | 1) Қазақстанның геосаяси жағдайына түсініктеме беру. | 1) Қазақстан Республикасының геосаяси жағдайына кешенді баға береді. | |
Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі | 1) Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсерететін факторларды анықтап, талдау жасау. | 1) Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне ықпал ететін факторларды айқындайды. | |
Қазақстанның геосаяси интеграциясы | 1) Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстарын оқып-үйреніп, оларды күшейту жолдарымен танысу. |
1) Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстарын оқып-үйренеді, оларды күшейту жолдарын біледі; | |
Елтану | Дүниежүзі аймақтары. Кешенді географиялық аудандастыру. |
1) Дүниежүзінің түрлі белгілері бойынша физикалық- географиялық аудандарға бөлінуін картадан көрсете білі және талдау; |
1) Әлемнің физикалық-географиялық, тарихи-мәдени, саяси-географиялық және геосаяси аудандарға бөлінуін түсіндіреді; |
Дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері. Салыстырмалы елтану |
1) Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштермен танысу; |
1) Әлем елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштерді айқындайды; | |
Дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны | 1) Қазақстанның географиялық аймақтар картасындағы орнының өзгеруін анықтау, жағдайы мен қатерлерін болжау. |
1) Қазақстанның физикалық-географиялық, тарихи-географиялық және геосаяси аймақтарындағы жағдайын айқындай алады; | |
Дүниежүзі елдерін салыстыру |
1) Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік рейтингін түсіну және баға беру; |
1) Көрсеткіштер жиынтығы бойынша анықталатын индекстер мен рейтингтердегі Қазақстанның орнының динамикасын біледі (таңдау бойынша бір рейтинг мысалында) ; | |
Адамзаттың ғаламдық проблемалары | Ғаламдық мәселелерді шешу |
1) Адамзат дамуындағы мәселелер және олардың критерийлерін анықтау; |
1) Адамзаттың дамуындағы ғаламдық проблемаларды жіктейді, біледі және айқындайды; |
Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары |
1) Адамзаттың ғаламдық мәселелерін шешудегі әлемдік тәжірибесін саралау, анықтау; |
1) Адамзаттың ғаламдық мәселелерін шешуде әлемдік тәжірибені түсінеді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 55- қосымша |
Техника-технологиялық бағыттың "Графика мен жобалау" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың "Графика мен жобалау" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Графика және жобалау" пәнін оқытудың мақсаты білім алушыларды проекциялау әдістерімен, графикалық модельдеу заңдылықтарымен және кескіндер теориясының негіздерімен таныстыру, жобалық және шығармашылық іс-әрекеттің дамуына әсері, графикалық мәдениетін қалыптастыруына әсер ету және заманауи және дәстүрлі графикалық құралдарды қолдану дағдылары және оларды практикалық қызметте қолдану үшін жағдай жасау.
3. Оқу пәнін жүзеге асыру үшін келесі міндеттерді құрайды:
1) білім алушылардың бойында графикалық кескіннің бастапқы функциясы таным құралы, визуалды ақпарат беру құралы деген түсініктің қалыптасуына ықпал ету;
2) проекциялау әдістері заңдылықтары туралы білімдерінің, ақпартты көрсету, құру және берудің дәстүрлі және қазіргі құрал – жабдықтары туралы түсініктердің білімін қалыптастыруға ықпал ету;
3) білім алушылардың әр түрлі графикалық іс – әрекетпен байланысты интеллектуалды қабілеттері мен зерттеу дағдыларын дамыту және кеңейтуге, бейнелі, кеңістік, логикалық, абстрактілі және шығармашылық ойлау қабілеттерін дамытуға ықпал ету;
4) білім алушылардың жобалау, графикалық моделдеу мен макеттеу әдістерін меңгерулеріне ықпал ету, сонымен қатар барлық оқу қызметтерінде АКТ қолдану дағдыларын қалыптастыру (жобалау, зерттеу, көрсетілім), графикалық формада ақпаратты оқу және визуализациялау дағдыларын қалыптастыру және дамыту;
5) шығармашылық жобалау үрдісінде эстетикалық талғамдарын дамыту.
4. Техника-технологиялық бағытына арналған "Графика және жобалау" пәнінің үлгілік оқу бағдарламасында 8 бөлім қарастырылған:
1) "Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары";
2) "Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау";
3) "Кескіндерді түрлендіру";
4) "Пішін қалыптастыру және құрылымдау";
5) "Пішінді түрлендіру";
6) "Техникалық, сәулет– құрылыс және ақпараттық графика элементтері";
7) "Жобалау. Жоба графикасы";
8) "Шығармашылық тапсырмалар".
"Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары" I -бөлімі келесідей бөлімшелері қамтиды:
1) Ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің ролі;
2) Ақпаратты визуализациялау құралдары;
3) Сызбаны орындаудағы негізгі ережелер;
4) Сызбадағы геометриялық құрылым.
"Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау" 2 -бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Проециялау әдістері;
2) Графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құрастыру әдістері;
3) Нәрселердің сызбаларын орындау және оқу;
4) Қима мен тіліктер.
"Кескіндерді түрлендіру" 3-бөлімі келесі бөлімшені қамтиды:
1) Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру.
"Пішін қалыптастыру және құрылымдау" 4- бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру заңдылықтары;
2) Беттердің жазбасы;
3) Пішін құрылымдау.
"Пішінді түрлендіру" 5-бөлімі келесі бөлімшені қамтиды:
1) Нәрсенің немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіру.
"Техникалық, сәулет– құрылыс және ақпараттық графика элементтері" 6-бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Стандарттау;
2) Тетіктерді біріктіру, құрастыру сызбасы;
3) Сәулет-құрылыс графикасының элементтері;
4) Инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар.
"Жобалау және жобалау графикасы" 7- бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Жобалау әдістері, жобалаудың негізгі кезеңдері;
2) Жобалық ұсыныстарды визуалдау.
"Шығармашылық тапсырмалар" 8-бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар;
2) Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар.
"Графика және жобалау" пәнінің негізгі мазмұны
1) "Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары". Кескіндердің ақпараттық визуализациялаудың рөлі мен кескін тарихы, адам қызметінің әртүрлі салаларындағы (ғылымда, техникада және өнерде) кескіндердің рөлі туралы түсінік беру. Графикалық кескіндерді орындау әдістері; ақпаратты визуализациялау құралдары; негізгі сызу құралдары; олармен жұмыс істеу тәсілдері және жұмыс орнын ұйымдастыру; сонымен қатар сызбаны орындаудағы негізгі ережелер; сызық түрлері; сызбаны жобалау ережелері; стандарт, формат, масштаб, негізгі жазба; практикалық жұмыс: сызба сызықтарының түрлері, сызба қаріптері, сызбағы өлшемдерді түсіру; сызбалардағы геометриялық конструкциялар; кесіндіні, шеңберді және бұрышты тең бөліктерге бөлу; түйіндесуді орындау жайында түсінік беру. Компьютерлік графиканың негізгі түрлері; растрлық, векторлық графика, үшөлшемді және фракталды графикаға арналған бағдарламалар; 2D кескіндерді жасауға арналған бағдарламалық қамтамасыз ету; 2D кескіндерді жасау; растрлық және векторлық графиканың түсті модельдері; растрлық және векторлық графиканың графикалық операциялары; графикалық редактордың мүмкіндіктерін пайдалана отырып, сызбаны жобалау; примитивтерді (кітапханаларды) пайдаланып 2D объектілерін құру; примитивтерді қолданып геометриялық құрылымдар жасау; 2D нысандарын қажетті пішімде сақтау, 2D нысанында кескіндерді басып шығару.
2) "Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау". Проекция, проециялаудың негізгі әдістері; екі және үш проекциялық жазықтықтағы тікбұрышты проекция; графикалық кескіндерді құрастырудың негізгі тәсілдері; аксонометриялық проекциялар; техникалық сызба және эскиз; заттардың (геометриялық денелердің) сызбаларын оқу және сызу; сызбаға өлшемдерді түсіру; сызбалардағы шарттылықтар мен ықшамдаулар; сызбаны оқу және сызу. Қималар мен тіліктер; қималар мен тіліктердің түрлері; сызбалардағы қималар мен тіліктерді қолдану ережелері. Компьютерлік графиканың көмегімен көлемді модельдеудің негізгі әдістері; 3D моделін құрудың негізгі кезеңдері; 3D модельдерді құруға арналған растрлық және векторлық бағдарламалардың мүмкіндіктері (аксонометриялық проекция, техникалық сурет); көлемді модельдеу операциялары негізінде 3D моделін құру; 3D модельдің визуализация түрлерін анықтау; 3D модельдерді құру әдістерін таңдау; 3D модельдің текстурасы мен фактурасы; 2D объектінің қималары мен тіліктерін орындау үшін бағдарламалық құралды таңдау; қималар мен тіліктерді сызу үшін көлемді модельдеу әдістерін қарастыру.
3) "Кескіндерді түрлендіру". Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру (графикалық жұмыс); Кескіндерді қайта құру (графикалық жұмыс). Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру (графикалық редакторда жұмыс).
4) "Пішін қалыптастыру және құрылымдау". Геометриялық денелердің пішінін құрылымдау заңдылықтары; геометриялық денелердің (заттардың) жазбасы; заттардың (геометриялық денелердің) пішіндерін құрылымдау; нысанның пішінін өзгерту; объектінің кеңістіктегі орны мен бөліктерін түрлендіру. Компьютерлік графиканың көмегімен геометриялық денелердің (заттардың) жазбасын орындау; пішін құрылымдау; "құрылымдау" - ұғымын талдау; берілген параметрлер бойынша нысанның пішінін құрылымдау.
5) "Пішінді түрлендіру". Заттың кеңістіктегі орнын өзгерту арқылы пішінін түрлендіру, объект бөліктерінің кеңістіктегі қатынасын өзгертумен пішінді түрлендіруді жүзеге асырады; Бөлшектерді ығыстыру және өшіру әдістері арқылы 3D моделін түрлендіру; бөлшектерді жылжыту арқылы 3D моделін түрлендіру.
6) "Техникалық, сәулет– құрылыс және ақпараттық графика элементтері". Стандарттау; стандарттау жайында жалпы мағлұматтар, өзара алмастыру, бөлшектер мен құрастыру бірліктерінің жалпы түсініктері; құрастыру сызбасы; бөлшектерді қосу; ажыратылатын және ажыратылмайтын қосылыстар; құрастыру сызбасын орындау және рәсімдеу ережелері; архитектуралық құрылыс графика - элементтері; құрылыс сызбалары туралы жалпы мәліметтер (жоспар, бас жоспар, қасбет, тілік); қарапайым құрылыс сызбаларын орындау және оқу. Құрастыру сызбасының 3D моделі; графикалық бағдарламалар кітапханасымен жұмыс істеу; графикалық редактордағы құрылыс сызбалары; инфографика (схемалар, графиктер, диаграммалар). Әр түрлі қызмет салаларындағы инфографика.
7) "Жобалау. Жоба графикасы". Жобалау әдістері; жобалаудың негізгі кезеңдері; жобаланған объектілерге қойылатын талаптар (функционалдық, эстетикалық); жобалық ұсыныстарды визуализациялау; графикалық құжаттар; техникалық құжаттаманың құрамы және олардың ерекшеліктері; шығармашылық идеяларды визуализациялау; жобалық ұсыныстарға арналған графикалық визуализация құралдары (эскиз, сызба, макет).
8) "Шығармашылық тапсырмалар". Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар; шығармашылық тапсырмалардың ерекшеліктері; идеядан жобаға дейінгі тапсырмалар; жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар; техника/дизайн/ сәулет салалары бойынша жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмаларды түрлі графика құралдарымен (қолмен орындалатың/ компьютерлік графика/ макеттеу) орындау; берілген тақырып бойынша шығармашылық жоба; жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар; Киригами техникасы арқылы ұлттық ою-өрнек жасау; Киригами техникасы арқылы қаріп композицияны құрастыру; Киригами техникасы арқылы сәулет нысанын орындау; Өндіріс материалдарға арналған көрме қабырға стенді мен сөрелерді модельдеу(шыны, қағаз, пластик, және ағаш); Табиғи материалдарды пайдалана отырып, кітаптарға, смартфонға және ноутбуктерге арналған тіреуішті модельдеу; Ерекше балаларды қалалық ортаға бейімдеу және тасымалдау үшін "Мәліметтер базасы мен ақпараттық желілерді құру" жобасын әзірлеу; Қайта өңделген экологиялық материалдарды қолдана отырып саябақ пен алаңға арналған орындықтардың дизайнын әзірлеу; Шағын сәулеттік композицияны жобалау; Баламалы энергия көздерін пайдалана отырып, аялдама дизайнын әзірлеу; Колледжге кіру алаңы мен демалыс аймағының дизайнын әзірлеу; Автоматтандыру және процестерді басқару арқылы халыққа қызмет көрсету орталығының жобасын әзірлеу; Супермаркет ғимаратында балаларға арналған ойын және демалыс аймағының жобасын әзірлеу; Баламалы энергия көздерін қолдана отырып, киіз үй жобасын әзірлеу; "Менің арманымдағы үй" жобасын әзірлеу.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
теориялық | практикалық | ||
1 бөлім. Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары | |||
1.1. Ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің ролі | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Кескіннің мәні мен тарихы | |||
Тақырып 1.1.2. Графикалық кескінді орындау әдістері | |||
Тақырып 1.1.3. Компьютерлік графиканың негізгі түрлері | |||
1.2. Ақпаратты визуализациялау құралдары | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Сызу аспаптары мен құрал жабдықтары | |||
Ттақырып 1.2.2. Жұмыс орнын ұйымдастыру және сызу құралдарымен жұмыс істеудің тиімді әдістері | |||
Тақырып 1.2.3. 2D кескінін құру үшін БҚ (бағдарламамен қамтамасыз ету) | |||
Тақырып 1.2.4. 2D кескіндерді құруға арналған графикалық редакторлар | |||
Тақырып 1.2.5. 2D нысандарын құруға арналған графикалық редактордың құралдары | |||
Тақырып 1.2.6. 2D нысандарын құруға арналған графикалық редакторы, жылдам пернелер | |||
Тақырып 1.2.7. Векторлық графикадағы түстік моделдерді талдау | |||
Тақырып 1.2.8. Растрлық графикадағы түстік моделдерді талдау | |||
Тақырып 1.2.9. 2D нысандарды құруға арналған графикалық операцияларды қолдану | |||
Тақырып 1.2.10. 2D нысандарын құру үшін "құру", "көшіру", "көшірме", "жою", "сақтау" графикалық операцияларын қолдану | |||
1.3. Сызбаны орындаудағы негізгі ережелер | + | + | + |
Тақырып 1.3.1. Стандарттар туралы түсінік. КҚБЖ | |||
Тақырып 1.3.2. Пішімдер және негізгі жазулар | |||
Тақырып 1.3.3. Сызба сызықтары | |||
Тақырып 1.3.4. Сызба сызықтарының негізгі тағайындалуы | |||
Тақырып 1.3.5. Сызба қаріптері | |||
Тақырып 1.3.6. Сызба қаріптері, Б (түріндегі) типіндегі қаріп | |||
Тақырып 1.3.7. Сызбаға өлшемдерді түсіру | |||
Тақырып 1.3.8. Сызбаны рәсімдеу ережелері (пішім, масштаб) | |||
Тақырып 1.3.9. Негізгі жазбаны рәсімдеу ережелері | |||
1.4. Сызбадағы геометриялық құрылым | + | + | + |
Тақырып 1.4.1. Параллель және өзара перпендикуляр түзулерді салу. Кесіндіні және бұрыштарды тең бөліктерге бөлу | |||
Тақырып 1.4.2. Циркуль арқылы шеңберді тең бөліктерге бөлу | |||
Тақырып 1.4.3. Бұрыштықтардың көмегімен шеңберді тең бөліктерге бөлу | |||
Тақырып 1.4.4. Түйіндесу. Түйіндесудің түрлері | |||
Тақырып 1.4.5. Бөлшектердің түйіндесуі | |||
Тақырып 1.4.6. 2D объектінің примитивтерін пайдаланып технологиялық карта құрылымы мен құжаттар тізімін құру | |||
Тақырып 1.4.7. 2D нысандарының примитивтерін пайдалана отырып, техникалық құжат мәтінін жасау | |||
Тақырып 1.4.8. 2D нысандарды әзірлеу кезінде қолданылатын құжат-үлгілер, клип-арттар, кiтапханалар | |||
Тақырып 1.4.9. Сұлба мен кесте құруға арналған құжат-үлгіні қолданып, 2D нысандарды әзірлеу | |||
Тақырып 1.4.10. Примитивтерді қолдана отырып, геометриялық құрылымдар орындау | |||
Тақырып 1.4.11. Бөлшектің геометриялық пішінін талдау | |||
2 бөлім. Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау | |||
2.1. Проециялау әдістері | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Проециялаудың негізгі әдістері | |||
Тақырып 2.1.2. Екі және үш жазықтыққа тік бұрыштап проекциялау | |||
Тақырып 2.1.3. Тік бұрышты проекциялар жүйесіндегі денелердің сызбасы | |||
Тақырып 2.1.4. Техникалық сызбаларда нәрселердің кескіндерін орындау ережелері | |||
Тақырып 2.1.5. Сызбадағы негізгі, қосымша және жергілікті көріністер | |||
2.2. Графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құрастыру әдістері | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Аксонометриялық проекциялар | |||
Тақырып 2.2.2. Көпбұрыштардың аксонометриялық проекциялары | |||
Тақырып 2.2.3. Айналу денелерінің аксонометриялық проекциялары | |||
Тақырып 2.2.4. Техникалық сурет | |||
Тақырып 2.2.5. Нобай туралы түсінік | |||
Тақырып 2.2.6. 3D моделін құрудың негізгі кезеңдері | |||
Тақырып 2.2.7. Қарапайым геометриялық денелердің 3D моделін салу | |||
Тақырып 2.2.8. 3D моделін құрудағы растрлық және векторлық бағдарлама мүмкіндіктері | |||
Тақырып 2.2.9. Көлемді моделдеу операциясының негізіне сүйеніп 3D моделін құру | |||
Тақырып 2.2.10. Көлемді модельдеу операцияларына негізделген 3D моделін түрлендіру және қайта құру | |||
2.3. Нәрселердің сызбаларын орындау және оқу | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Сызбаларға өлшемдерді түсіру | |||
Тақырып 2.3.2. Сызбаны орындау кезіндегі шарттылықтар мен ықшамдаулар | |||
Тақырып 2.3.3. 3D моделдердің визуалдау түрлерін анықтау | |||
Тақырып 2.3.4. 3D моделдерін орындау тәсілдерін таңдау | |||
Тақырып 2.3.5. 3D моделдерін текстурасы мен фактурасы | |||
2.4. Қима мен тіліктер | + | + | + |
Тақырып 2.4.1. Тіліктер туралы жалпы мағлұмат | |||
Тақырып 2.4.2. Қарапайым тіліктер | |||
Тақырып 2.4.3. Көрініс пен тілікті біріктіру | |||
Тақырып 2.4.4. Симметриялық бөлшектердегі тілік | |||
Тақырып 2.4.5. Күрделі тіліктер | |||
Тақырып 2.4.6. Қималар. Қималардың түрлері | |||
Тақырып 2.4.7. Тіліктер мен қималардың айырмашылығы | |||
Тақырып 2.4.8. Тілік және қиманы орындау кезіндегі шарттылықтар мен ықшамдаулар | |||
Тақырып 2.4.9. 2D нысанның тілігін орындау үшін БЖ (бағдарламалық жасақтаманы) таңдау | |||
Тақырып 2.4.10. 2D нысанның қимасын орындау үшін БЖ(бағдарламалық жасақтаманы) таңдау | |||
Тақырып 2.4.11. Тілікті орындауға арналған көлемді моделдеу тәсілдері | |||
Тақырып 2.4.12. Қиманы орындауға арналған көлемді моделдеу тәсілдері | |||
3 бөлім. Кескіндерді түрлендіру | |||
3.1. Кескіндерді қайта құру | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Кескіндерді қайта құру | |||
Тақырып 3.1.2. Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру | |||
4 бөлім. Пішін қалыптастыру және құрылымдау | |||
4.1. Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру заңдылықтары | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Нәрсе және оның пішімі туралы ұғым | |||
Тақырып 4.1.2. Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру заңдылықтары | |||
4.2. Беттердің жазбасы | |||
Тақырып 4.2.1. Жазбалар туралы мәліметтер | |||
Тақырып 4.2.2. Геометриялық дене беттерінің жазбасы | |||
Тақырып 4.2.3. Көпжақты беттердің жазбасы | |||
Тақырып 4.2.4. Айналмалы дене беттерінің жазбасы | |||
Тақырып 4.2.5. Техника-технологиялық жабдықтардың, құрылғылар және машина бөлшектерінің жазбасын әзірлеу | |||
4.3. Пішін құрылымдауы | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Пішін құрылымдауы | |||
5 -өлім. Нәрсенің пішінін түрлендіруі | |||
5.1 Нәрсенің немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіруі | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Нәрсенің пішінін түрлендіруі | |||
Тақырып 5.1.2. Кескіндер арқылы заттардың формаларын түрлендіруі | |||
6 бөлім. Техникалық, сәулет – құрылыс және ақпараттық графика элементтері | |||
6.1. Стандарттау | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Стандарттау | |||
Тақырып 6.1.2. Бұйым, бөлшек және оның элементтері | |||
6.2. Тетіктерді біріктіру Құрастыру сызбасы | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Біріктірулер туралы жалпы мәлімет. Ажырайтын біріктірулер | |||
Тақырып 6.2.2. Бұранда туралы жалпы мәлімет | |||
Тақырып 6.2.3. Бұранданы кескіндеу және сызбада белгілеуі | |||
Тақырып 6.2.4. Бұрандалы біріктірулер | |||
Тақырып 6.2.5. Ажырамайтын біріктірулер | |||
Тақырып 6.2.6. Құрастыру сызбалары туралы жалпы түсінік | |||
Тақырып 6.2.7. Бөлшектеу туралы түсінік | |||
Тақырып 6.2.8. Құрастырылатын бұйым тетіктерінің нобайын орындау | |||
Тақырып 6.2.9. Құрастыру бiрлiгінің 3D-моделі | |||
Тақырып 6.2.10. "Негіз" 3D моделінің қасиеттерін орындау | |||
6.3. Сәулет-құрылыс графикасының элементтері | + | + | + |
Тақырып 6.3.1. Құрылыс сызбалары туралы жалпы мағлұмат | |||
Тақырып 6.3.2. Ғимараттың жоспары, қасбеті мен тілігі | |||
Тақырып 6.3.3. Құрылыс сызбаларындағы шартты белгілер | |||
Тақырып 6.3.4. Құрылыс сызбаларын оқу және орындау | |||
Тақырып 6.3.5. Құрылыс сызбаларының элементтері | |||
6.4. Инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар | + | + | + |
Тақырып 6.4.1. Инфографика туралы жалпы мәлімет | |||
Тақырып 6.4.2. Әр түрлі саладағы инфографика | |||
7 бөлім. Жобалау және жобалау графикасы | |||
7.1. Жобалау әдістері. Жобалаудың негізгі кезеңдері | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Жобалау әдістері | |||
Тақырып 7.1.2. Жобалау үрдісінің кезеңдері | |||
Тақырып 7.1.3. Жобалау нысандарға қойылатын талаптар | |||
Тақырып 7.1.4. Жобаланатын объекттерге қойылатын талаптар | |||
7.2. Жобалық ұсыныстарды визуалдау | + | + | + |
Тақырып 7.2.1. Графикалық құжаттар | |||
Тақырып 7.2.2. Спецификация, есеп жүргізу және түсіндірме жазба | |||
Тақырып 7.2.3. Шығармашылық идеяларды визуалдау | |||
Тақырып 7.2.4. Электрондық техникалық құжаттардың түрлері | |||
8 бөлім. Шығармашылық тапсырмалар | |||
8.1. Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Шығармашылық тапсырмалардың ерекшеліктері | |||
8.2. Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар | + | + | + |
Тақырып 8.2.1. Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар | |||
Тақырып 8.2.2. Киригами техникасы арқылы ұлттық ою-өрнек жасау | |||
Тақырып 8.2.3. Киригами техникасы арқылы қаріптік композицияны құрастыру | |||
Тақырып 8.2.4. Киригами техникасы арқылы сәулет нысанын орындау | |||
Тақырып 8.2.5. Өндіріс материалдарға арналған көрме қабырға стенді мен сөрелерді моделдеу (шыны, қағаз, пластик, және ағаш) | |||
Тақырып 8.2.6. Табиғи материалдарды пайдалана отырып, кітаптарға, смартфонға және ноутбуктерге арналған тіреуішті моделдеу | |||
Тақырып 8.2.7. Ерекше балаларды қалалық ортаға бейімдеу және тасымалдау үшін "Мәліметтер базасы мен ақпараттық желілерді құру" жобасын әзірлеу | |||
Тақырып 8.2.8. Қайта өңделген экологиялық материалдарды қолдана отырып саябақ пен алаңға арналған орындықтардың дизайнын әзірлеу | |||
Тақырып 8.2.9. Шағын сәулеттік композицияны жобалау | |||
Тақырып 8.2.10. Баламалы энергия көздерін пайдалана отырып, аялдама дизайнын әзірлеу | |||
Тақырып 8.2.11. Колледжге кіру алаңы мен демалыс аймағын дизайнын әзірлеу | |||
Тақырып 8.2.12. Автоматтандыру және процестерді басқару арқылы халыққа қызмет көрсету орталығының жобасын әзірлеу | |||
Тақырып 8.2.13. Супермаркет ғимаратында балаларға арналған ойын және демалыс аймағының жобасын әзірлеу | |||
Тақырып 8.2.14. Баламалы энергия көздерін қолдана отырып, киіз үй жобасын әзірлеу | |||
Тақырып 8.2.15. "Менің арманымдағы үй" жобасын әзірлеу | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары | Ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің рөлі |
1) Бейнелеудегі, адам өміріндегі және қызметінің әртүрлі салаларындағы ақпаратты берудегі бейнелеудің рөлін түсіндіру; |
1) "Графика", "карталар", "схема", "диаграмма", "сызбалар", "сызбалар" ұғымдарын айқындайды; |
Ақпаратты визуализациялау құралдары |
1) Графикалық жұмыстарды орындау кезінде сызу құралдарымен және құрылғылармен жұмыс істеудің практикалық дағдыларын көрсету; |
1) мақсаты бойынша және талаптарға сәйкес сызу құралдары мен жабдықтарын дұрыс пайдалана алады; | |
Сызбаны орындаудағы негізгі ережелер | 1) Сызбаны стандарт бойынша ресімдеу және орындау ережелерін сақтау. |
1) МЕСТ стандарттарын түрлері бойынша жіктейді; | |
Сызбадағы геометриялық құрылым |
1) Сызбаларда геометриялық құрылыстарды әртүрлі құралдармен орындау; |
1) Циркульдің көмегімен кесіндіні екі немесе одан да көп тең бөліктерге бөледі; | |
Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау | Проециялау әдістері |
1) Проекциялау әдістері мен тәсілдерін білу және түсіну; |
1) Проециялаудың негізгі әдістерін (орталық проекциялау, аксонометриялық проекциялау, тікбұрышты проекциялау, сандық өлшемдік проекция) түсіндіреді; |
Графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құру |
1) Жазық геометриялық денелер мен көлемді пішіндердің (аксонометрия) бейнеленуін білу және түсіну; |
1) "Аксонометрия", "аксонометриялық проекциялар", "изометрия", "диметрия", "триметрия" ұғымдарын түсіндіреді және анықтайды; | |
Нәрселердің сызбаларын орындау және оқу |
1) Нәрселердің геометриялық пішінінің қасиеттерін ескере отырып, өлшем қою туралы білімдерін және өлшемдерді түсіру шеберлігін көрсете білу; |
1) Заттардың геометриялық пішінін талдайды және сызбаларға өлшемдерді түсіреді; | |
Қима мен тіліктер |
1) Сызбалардағы қималар мен тіліктерді қолданудың мақсатын білу; |
1) Тіліктердің барлық түрін анықтайды, сонымен қатар оның арналуын және сызбада сызылу жолдарын біледі; | |
Кескіндерді түрлендіру | Кескіндерді қайта құру |
1) Проекциялау әдістерін өзгерту арқылы заттардың сызбаларын орындау; |
1) "Қайта құру" түсінігіне анықтама береді және талдайды; |
Пішін қалыптастыру және құрылымдау | Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру заңдылықтары |
1) Геометриялық денелерді және басқа да заттарды кескіндеудің негізгі заңдылықтары мен принциптерін меңгеру; |
1) Геометриялық денелерді кескіндеу заңдылықтары мен әдістерін түсінеді және анықтайды; |
Беттердің жазбасы |
1) Жазылатын және жазылмайтын беттердің кескін ерекшеліктерін білу және түсіну; |
1) "Жазба" терминінің қолданылуын талдайды және анықтайды; | |
Пішін құрылымдау | 1) Құрылымдау және жобалау, техникалық жобаны құру кезеңдері туралы бастапқы мәліметтерді алу. |
1) "Құрылымдау" түсінігіне талдау жасайды; | |
Нәрсенің пішінін түрлендіру | Нәрсенің немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіру |
1) Қосу және кесіп алу тәсілін қолданып нәрсенің пішінін түрлендіру; |
1) Заттың кеңістіктегі орын өзгерту арқылы пішін түрлендіруді орындайды; |
Техникалық, сәулет – құрылыс және ақпараттық графика элементтері | Стандарттау | 1) Стандарттау, өзара алмастыру, бұйым, бөлшек және оның құраушы элементтері туралы жалпы түсініктерді меңгеру. |
1) "Стандарттау", "өзара алмастыру", "біріктіру", "құрастыру сызбасы" жалпы ұғымдарын анықтайды; |
Тетіктерді біріктіру Құрастыру сызбасы. |
1) Ажырайтын және ажырамайтын біріктірулер және оларды бейнелеу ережелерін білу; |
1) құрастыру сызбалары туралы жалпы ақпарат береді; | |
Сәулет-құрылыс графикасының элементтері |
1) Сәулет-құрылыс сызбасының ерекшеліктерін және оның мақсатын білу; |
1) Құрылыс сызбалары туралы жалпы мәліметтерді, сәулет-құрылыс сызбасының ерекшеліктерін және оның мақсатын анықтайды; | |
Инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар | 1) Инфографика, сұлба, графикалар және диаграммалар жөнінде жалпы мағлұматтарды білу. |
1) "Инфографика", "зерттеу", "эскиз", "бағаналы диаграмма" ұғымдарына анықтама береді; | |
Жобалау және жобалау графикасы | Жобалау әдістері | 1) Әр түрлі саладағы жобалау әдістерімен танысу және кезеңдерін анықтау. |
1) "Жоба", "жобалау", "жобалау әдістері", "жобалау кезеңдері" ұғымдарын талдайды және анықтайды; |
Жобалық ұсыныстарды визуалдау | 1) Техникалық құжаттаманың түрлері мен құрамын, олардың ерекшеліктері мен айырмашылықтарын білу. |
1) Графикалық құжаттарды, техникалық құжаттаманың құрамын және олардың ерекшеліктерін таниды және анықтайды; | |
Шығармашылық тапсырмалар | 8.1 Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар | 1) Алдыға қойылған мақсаты мен міндеттерін, жобалау кезеңдерін анықтау. |
1) Жобалық іс- шараларға дайындықты анықтауға арналған тапсырмаларды анықтайды; |
Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар | 1) Техника/дизайн/ сәулет салалары бойынша жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмаларды түрлі графика құралдарымен (қолмен орындалатың/компьютерлік графика/ макеттеу) орындау. |
1) Жобалық іс-әрекетті таңдайды мен жобалаудың маңыздылығын талдайды және анықтай алады; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 56 - қосымша |
Техника-технологиялық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1 тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу -ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Физика" оқу пәнін оқытудың мақсаты - білім алушыларда ғылыми дүниетаным негіздерін, әлемнің жаратылыстану-ғылыми бейнесін тұтас қабылдауды, өмірлік маңызды практикалық міндеттерді шешу үшін табиғат құбылыстарын байқау, талдау және жазу қабілетін қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) білім алушыларда ғылыми дүниетаным негіздерін, әлемнің жаратылыстану-ғылыми бейнесін тұтас қабылдауды, өмірлік маңызды практикалық міндеттерді шешу үшін табиғат құбылыстарын байқау, талдау және жазу қабілетін қалыптастыру;
2) білім алушылардың әлемнің қазіргі заманғы физикалық бейнесінің негізінде жатқан іргелі физикалық заңдар мен қағидаттар, табиғатты ғылыми тану әдістері туралы білімдерін игеруіне жәрдемдесу;
3) білім алушылардың интеллектуалдық, ақпараттық, коммуникативтік және рефлексивті мәдениетін, физикалық эксперимент пен зерттеуді орындау дағдыларын дамытуға ықпал ету;
4) білім алушыларда физика жалпыадамзаттық мәдениеттің элементі болып табылатыны туралы, Физика дамуының қоғам, техника және басқа да ғылымдардың дамуымен байланысы туралы түсініктерді қалыптастыруға ықпал етуге;
5) білім алушылардың күнделікті өмірде, оқуда және одан әрі еңбек қызметінде проблемалық жағдайларды шешу үшін үйренген физикалық білімдерін пайдалануға игеруіне ықпал етуге;
6) білім алушыларда заттардың әртүрлі физикалық құбылыстары мен қасиеттерін, физикалық терминдерді, физикалық білімді, зияткерлік және жалпы өнерге қатысты мәдениет деңгейін түсінуді дамыту.
Физиканы оқуға деген қызығушылықты, шығармашылық қабілеттер мен мотивацияны дамыту үшін физикалық білімді игерудің барлық кезеңдерінде тапсырмаларды тиімді пайдалануға болады. Бағдарламада зертханалық жұмыстарды жүргізуге оқу уақытының 10% дейін бөлінеді.
Бағдарламада материалды зерттеудегі сабақтастық, математика, биология, химия, география, тарихпен пәнаралық байланыс қарастырылған.
4. Оқу пәнінің мазмұны 9 бөлімді қамтиды:
1) Механика;
2) Жылу физикасы;
3) Электр және магнетизм;
4) Тербелістер;
5) Толқындар;
6) Оптика;
7) Кванттық физика;
8) Нанотехнология және наноматериалдар;
9) Космология.
1 бөлім. "Механика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Кинематика;
2) Динамика;
3) Статика және гидростатика
4) Сақталу заңдары;
5) Гидродинамика.
2 бөлім. "Молекулалық физика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Молекулалық физика;
2) Газ заңдары;
3) Термодинамика негіздері;
4) Сұйық және қатты денелер.
"Электр және магнетизм" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Электростатика;
2) Тұрақты ток;
3) Әртүрлі ортадағы электр тогы.
4) Магнит өрісі;
5) Электромагниттік индукция.
3 бөлім. "Тербелістер" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Механикалық тербелістер;
2) Электромагниттік тербелістер;
3) Айнымалы ток.
4 бөлім. "Толқындар" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Электромагниттік толқындар.
5 бөлім. "Оптика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Толқындық оптика;
2) Геометриялық оптика.
6 бөлім. "Кванттық физика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Атомдық және кванттық физика;
2) Атом ядросының физикасы.
7 бөлім. "Физика" оқу пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Кинематика".
Дене қозғалысы кинематикасының негізгі теңдеулері мен графиктері; салыстырмалы қозғалыс, қисық сызықты қозғалыс кинематикасы;
2) "Динамика".
Күштер; күштерді қосу; Ньютон заңдары; бүкіл әлемдік тартылыс заңы; гравитациялық өрістегі дене қозғалысы;
3) "Статика және гидростатика".
Массалар центрі; тепе-теңдік түрлері, қатынас ыдыстар; Паскаль заңы, атмосфералық қысым, Торричелли тәжірибесі.
4) "Сақталу заңдары".
Механикадағы импульс және энергияның сақталу заңдары, серпімді және серпімсіз соқтығысулар;
5) "Гидродинамика".
Газдар мен сұйықтардың ламинарлық және турбуленттік ағысы, денелердің тұтқыр сұйықтағы қозғалысы;
6) "Молекулалық физика".
Молекулалық кинетикалық теориясының негiзгi қағидалары, термодинамикалық параметрлер; кристалл және кристалл емес заттар, қатты денелердің, сұйықтар мен газдардың моделі, молекулакинетикалық теорияның негізгі теңдеуі;
7) "Газ заңдары".
Идеал газ күйінің теңдеуі; изопроцестер; адиабаталық процесс;
8) "Термодинамика негiздерi".
Идеал газдың ішкі энергиясы, термодинамикалық жұмыс, жылу мөлшері, жылусыйымдылық, термодинамиканың бірінші заңы, термодинамиканың бірінші заңын әртүрлі процестерге қолдану, адиабаталық процесс, термодинамиканың екінші заңы, жылу қозғалтқыштары;
9) "Сұйық және қатты денелер".
Қаныққан және қанықпаған бу, ауаның ылғалдылығы, шық нүктесі, сұйықтың беттік керілуі, жұғу, қылтүтіктік құбылыстар;
10) "Электростатика".
Электр заряды, Кулон заңы, электр өрісі, электр өрісінің кернеулігі, біртекті электр өрісіндегі электр өрісінің кернеулігі мен потенциалдар арасындағы байланыс, электрсыйымдылық; конденсаторлар; сыйымдылықтың өлшем бірлігі және электр өрісінің энергиясы;
11) "Тұрақты ток".
Электр тогы, ток көзінің элерктр қозғаушы күші мен ішкі кедергісі; толық тізбек үшін Ом заңы, электр тогының жұмысы мен қуаты, ток көзінің пайдалы әсер коэффициенті, пайдаланылған энергия құны;
12) "Әртүрлі ортадағы электр тогы".
Металдардағы электр тогы; асқын өткізгіштік, жартылай өткiзгiштердегi электр тогы, жартылай өткізгішті құралдар, электролит ерiтiндiлерiндегi электр тогы, электролиз заңы, газдардағы және вакуумдегi электр тогы;
13) "Магнит өрісі".
Магнит өрісі; тогы бар өткізгіштердің әсері, Ампер тәжірибесі, магнит индукциясының векторы; бұрғы ережесі; Ампер күші; зарядталған бөлшектердің магнит өрісіндегі қозғалысы; заттардың магниттік қасиеттері; жасанды магниттер; соленоид;
14) "Электромагниттiк индукция".
Магнит ағыны, электромагниттiк индукция, электромагниттiк индукция заңы; Ленц ережесі; магнит өрісінің энергиясы; электрқозғалтқыш және тұрақты токтың электрогенераторы;
15) "Механикалық тербелістер".
Гармоникалық тербелістердің теңдеулері мен графиктері;
"Электромагниттік тербелістер".
Еркін және еріксіз электромагниттік тербелістер;
"Айнымалы ток".
Айнымалы ток генераторы; еріксіз электромагниттік тербелістер; айнымалы ток; электр тізбегіндегі кернеу резонансы; Қазақстандағы және дүние жүзіндегі электр энергиясын өндіру және қолдану;
16) "Электромагниттік толқындар".
Электромагниттік толқындардың жұтылуы мен шығарылуы; радиобайланыс; детекторлы радиоқабылдағыш; аналогты-сандық түрлендірулер; байланыс арналары; байланыс құралдары;
17) "Толқындық оптика".
Жарықтың интерференциясы; жарықтың дифракциясы; дифракциялық торлар; жарықтың поляризациясы;
18) "Геометриялық оптика".
Геометриялық оптика заңдары, жазықпараллель пластинадан шағылу, толық ішкі шағылу; оптика-талшықты тасымалдаушылар, оптикалық құралдар;
19) "Атомдық және кванттық физика".
Жарықтың корпускулярлықтолқындық табиғатының біртұтастығы; сәулеленудің түрлері; спектрлер; спектрлік құралдар; спектрлік анализ; инфракызыл және ультракүлгін сәулелену; рентген сәулелері; электромагниттік сәулелену шкаласы; фотоэффект; фотоэффектіні қолдану; жарық қысымы; жарықтың химиялық әсері; лазерлер; голография; фотография; томография;
20) "Атом ядросының физикасы".
Табиғи радиоактивтілік; радиоактивті ыдырау заңы; атомдық ядро; ядроның нуклондық моделі; изотоптар; ядродағы нуклондардың байланыс энергиясы; ядролық реакциялар; жасанды радиоактивтілік; ауыр ядролардық бөлінуі; тізбекті ядролық реакция; сындық масса; радиоактивті сәулелердің биологиялық әсері; радиациядан қорғану; ядролық реактор; ядролық энергетика; термоядролық реакциялар;
21) "Нанотехнология және наноматериалдар".
Нанотехнологияның негізгі жетістіктері, өзекті мәселелелері және дамуы; наноматериалдар;
22) "Космология".
Жұлдыздар әлемі; жұлдызға дейінгі қашықтық; айнымалы жұлдыздар; біздің Галактика; басқа Галактикалардың ашылуы; квазарлар; Үлкен жарылыс теориясы; қызыл ығысу және Галактикаға дейінгі қашықтықты анықтау; қара құрдым; Әлемнің ұлғаюы; Әлемнің эволюциясының негізгі кезеңдері; әлемнің моделдері; өмір және Әлем туралы ойлар; қара материя; нетронды жұлдыздар; аса жаңа жұлдыздар; Герцшпрунг-Рассел диаграммасы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2- тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | |||
Барлығы | Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | |||
1 бөлім. Механика | ||||
1.1 Кинематика | + | + | + | |
Дене қозғалысы кинематикасының теңдеулері мен графиктері. | ||||
№1 практикалық жұмыс. Траекторияның қисықтық радиусын анықтау, тангенциалды, центрге тартқыш және қисық қозғалыс кезінде дененің толық үдеуі | ||||
1.2. Динамика | + | + | + | |
Күштер. Күштерді қосу. Ньютон заңдары. Бүкіл әлемдік тартылыс заңы. | ||||
№2 зертханалық жұмыс. Бір-біріне бұрышпен бағытталған күштерді қосу. | ||||
1.3. Статика және гидростатика. | + | + | + | |
Массалар центрі. Тепе-теңдік түрлері. Қатынас сосудтары. Паскаль заңын қолдану. Торичелли тәжірибесі. Атмосфералық қысым. | ||||
1.4. Сақталу заңдары | + | + | + | |
Механикалық энергия мен импульстың сақталу заңдары. Серпімді және серпімді емес соққы. | ||||
№ 2 практикалық жұмыс. Механикалық жұмыстың пайдалы әсер коэффициентін анықтау. | ||||
1.5. Гидродинамика. | + | + | + | |
Сұйықтықтар мен газдардың ламинарлы және турбулентті ағымы; тұтқыр сұйықтықтағы дененің қозғалысы. | ||||
№ 3 зертханалық жұмыс. Тұтқырлығы әртүрлі сұйықта қозғалатын шардың қозғалысын зерттеу. | ||||
2 бөлім. Жылу физикасы | ||||
2.1. Молекулалық физика | + | + | + | |
Молекулалық кинетикалық теорияның негіздері қағидалары. Термодинамикалық параметрлер Кристалл және кристалл емес заттар; қатты, сұйық және газ модельдері; термодинамикалық параметрлер; идеалды газ. | ||||
2.2. Газ заңдары. | + | + | + | |
Идеал газ күйінің теңдеуі Изопроцестер. Адиабаталық процесс. | ||||
№3 практикалық жұмыс. Бөлмедегі ауа массасын анықтау. | ||||
2.3. Термодинамика негiздерi | + | + | + | |
Термодинамиканың бірінші заңы; адиабаталық процесс; термодинамиканың екінші заңы. | ||||
№4 практикалық жұмыс. Судың жылу сыйымдылығын анықтау. | ||||
2.4. Сұйық және қатты денелер | + | + | + | |
Қаныққан және қанықпаған бу; ауаның ылғалдылығы; заттың критикалық күйі. | ||||
№6 практикалық жұмыс. Серіппенің қаттылығын анықтау. | ||||
3 бөлім. Электр және магнетизм | ||||
3.1. Электростатика | + | + | + | |
Электр өрісінің кернеулігі; потенциал; электр өрісінің потенциалдар айырмасы. | ||||
№7 практикалық жұмыс. Біріктірілген қосылған конденсаторлар тізбегінің эквивалентті сыйымдылығын есептеу және Еlectronic Workbench 5.12 (EWB) бағдарламасында сынау. | ||||
3.2. Тұрақты электр тогы | + | + | + | |
Электр тогы. Электр қозғаушы күш және ток көзінің ішкі кедергісі. Толық тізбек үшін Ом заңы; электр тогының жұмысы мен қуаты; ток көзінің пайдалы әсер ету коэффициенті; тұтынылатын ток құны. | ||||
№8 практикалық жұмыс. Тұрмыстық техниканың жұмыс құны мен қуатын есептеу. | ||||
3.3. Әртүрлі ортадағы электр тогы | + | + | + | |
Металдардағы электр тогы; асқын өткізгіштік; жартылай өткізгіштердегі электр тогы; электролиттердің ерітінділері мен балқымаларындағы электр тогы; электролиз заңдары; газдардағы электр тогы; вакуумдағы электр тогы. | ||||
№8 зертханалық жұмыс. Электролиттердегі токтың пайда болу жағдайын зерттеу. | ||||
3.4. Магнит өрiсi | + | + | + | |
Магнит өрісі; өткізгіштердің токпен өзара әрекеттесуі; Ампер тәжірибелері; магниттік индукция векторы; бұрғы ережесі; Ампер күші; сол қол ережесі; магнит өрісіндегі зарядталған бөлшектің қозғалысы; заттың магниттік қасиеттері. | ||||
№ 12 практикалық жұмыс. Сол қол ережесін қолдану | ||||
3.5. Электромагниттiк индукция | + | + | + | |
Магнит ағыны; электромагниттік индукция құбылысы; электромагниттік индукция заңы; Ленц ережесі; магнит өрісінің энергиясы; электр қозғалтқыш және тұрақты ток генераторы. | ||||
4 бөлім. Тербелістер | ||||
4.1. Механикалық тербелістер | + | + | + | |
Гармоникалық тербелістердің теңдеулері мен графиктері. | ||||
№13 практикалық жұмыс. Математикалық маятник арқылы дененің еркін түсу үдеуін анықтау. | ||||
4.2. Электромагниттік тербелістер | + | + | + | |
Еркін және еріксіз электромагниттік тербелістер. | ||||
4.3. Айнымалы ток | + | + | + | |
Айнымалы ток генераторы; еріксіз электромагниттік тербелістер; электр тізбегіндегі кернеулердің резонансы; электр энергиясын өндіру, тасымалдау және қолдану, трансформатор; Қазақстанда және әлемде электр энергиясын өндіру және пайдалану. | ||||
№14 практикалық жұмыс. Айнымалы ток үшін R, L, C элементтерін тізбектей қосқанда толық кернеуді есептеу және векторлық диаграмма құру | ||||
5 бөлім. Толқындар | ||||
5.1. Электромагниттік толқындар | + | + | + | |
Электромагниттік толқындарды сәулелендіру және қабылдау; аналогтық-цифрлық түрлендірулер; байланыс арналары; байланыс құралдары. | ||||
№20 зертханалық жұмыс. Ауадағы дыбыс жылдамдығын анықтау. | ||||
6 бөлім. Оптика | ||||
6.1. Толқындық оптика | + | + | + | |
20 |
Жарықтың интерференциясы Жарықтың дифракциясы. | |||
№21 зертханалық жұмыс. Дифракциялық тордың көмегімен жарықтың толқын ұзындығын анықтау. | ||||
6.2. Геометриялық оптика | + | + | + | |
21 | Оптиканың геометриялық заңдары; жазық параллель пластинадағы сыну; толық ішкі шағылысу; оптикалық құралдар. | |||
№24 зертханалық жұмыс: Шынының сыну көрсеткішін анықтау. | ||||
7 бөлім. Кванттық физика | ||||
7.1. Атомдық және кванттық физика | + | + | + | |
22 | Жарықтың корпускулярлық-толқындық табиғатының біртұтастығы.; сәулелену түрлері; спектрлер; спектрлік аппараттар; спектрлік талдау; инфрақызыл және ультракүлгін сәулелену; рентген сәулелері; электромагниттік сәулелену шкаласы; фотоэффект; фотоэффект қолдану; Жарық қысымы; жарықтың химиялық әрекеті; лазерлер; голография; фотография, томография. | |||
№16 практикалық жұмыс. Электромагниттік сәулеленуден қорғау құралдарын есептеу | ||||
7. 2. Атом ядросының физикасы | + | + | + | |
23 | Табиғи радиоактивтілік; радиоактивті ыдырау заңы; атом ядросы; ядролық реакциялар; жасанды радиоактивтілік; ауыр ядролардың бөлінуі; тізбекті ядролық реакциялар; радиоактивті сәулелердің биологиялық әсері; радиациядан қорғану; ядролық реактор; ядролық энергетика; термоядролық реакциялар. | |||
№7 Зертханалық жұмыс: "Жартылай ыдырау периодын анықтау". | ||||
8 бөлім. Нанотехнология және наноматериалдар | ||||
8.1. Нанотехнология және наноматериалдар | + | + | + | |
24 | Нанотехнологияның негізгі жетістіктері, наноматериалдарды дамытудың өзекті мәселелері және даму кезеңдері. | |||
9 бөлім. Космология | ||||
9.1. Космология | + | + | + | |
25 | Жұлдыздар әлемі; жұлдыздарға дейінгі қашықтық; айнымалы жұлдыздар; біздің Галактика; басқа галактикалардың ашылуы квазарлар; Үлкен жарылыс теориясы; ғаламның кеңеюі; ғалам эволюциясының негізгі кезеңдері; ғаламның модельдері; ғаламдағы өмір мен ақыл; нейтрондық жұлдыздар. | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | ||||
3-тарау. Оқыту нәтижелері мен бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Механика | Кинематика. |
1) Есептерді шешуде кинематикалық теңдеулерді қолдану, қозғалыс графиктерін талдау; | 1) есептерді шешуде кинематикалық теңдеулерді қолданады және қозғалыс графиктерін талдайды, сондай-ақ қисық сызықты қозғалысты сипаттайтын шамаларды анықтайды. |
Динамика |
1) Ньютон заңдарын меңгеру және нәтиже күшін анықтау; |
1) Ньютон заңдарының мазмұнын ашады, нәтиже күшін анықтайды; | |
Статика және гидростатика |
1) абсолютті қатты дененің масса центрін анықтаңыз және тепе-теңдіктің әртүрлі түрлерін түсіндіріңіз; | 1) тепе-теңдіктің әртүрлі түрлерін және Паскаль заңының қолданылуын біледі. | |
Сақтау заңдары | 1) кез-келген мөлшердегі жабық жүйенің денелері үшін импульстің және толық механикалық энергияның сақталу заңдылықтарын түсіндіру: микроәлем бөлшектері үшін де, ғарыштық денелер үшін де. | 1) Иимпульс пен энергияны сақтау заңдарын есептерді шығаруда қолданады. | |
Гидродинамика |
1) күштердің әсерінен материалдық денелердің тепе-теңдік шарттарын және сұйықтар мен газдардың қозғалысын түсіну; |
1) Сұйықтар мен газдардың ламинарлы, турбулентті ағындарын түсіндіреді және сипаттайды; | |
Жылу физикасы | Молекулалық физика |
1) газдардың молекулалық-кинетикалық теориясының негіздерін түсіну; |
1) молекулалық-кинетикалық теорияның негізгі ережелерін және идеалды газ моделін сипаттайды; |
Газ заңдары |
1) термодинамикалық параметрлерді өзара байланыстыратын теңдеуді сипаттауз; | 1) Бойль-Мариотт, Гей-Люссак заңдарын, Чарльз Заңын түсіндіреді және осы заңдарды есетерді шешуде қолданады. | |
Термодинамика негіздері | 1) механикалық және ішкі энергиялардың өзара түрленуіне және ішкі энергияның бір денеден екінші денеге берілуіне байланысты құбылыстарды түсіндіру. | 1) термодинамиканың бірінші және екінші заңдарының мағынасын сипаттайды. | |
Сұйық және қатты заттар | 1) Сұйықтықтар мен газдардың механикалық қасиеттерін, олардың қозғалысын және олардағы қатты денелердің қозғалысын түсіндіру; |
1) ауаның салыстырмалы ылғалдылығын анықтау; | |
Электр және магнетизм | Электростатика | Біртекті және біртекті емес электростатикалық өрістердегі құбылыстарды сипаттай білу және гравитациялық өрісті сипаттаушы шамалармен сәйкестендіру. |
1) есептерді шығаруда: |
Тұрақты электр тогы |
1) Тұрақты электр тогы табиғатын түсіну және оның негізгі заңдылықтары мен сипаттамаларын білу, |
1) есептерді шығаруда: | |
Әртүрлі ортадағы электр тогы | 1) Әр түрлі ортада электр тогының пайда болу мәнін және олардың практикалық қолданылуын білу. |
1. Металдарда, жартылай өткізгіштерде, электролиттерде, газдарда және вакуумда электр тогының пайда болу принципін сипаттайды; | |
Магнит өрiсi | 1) Магнит өрісі құбылысының мәнін түсіну және оны қолданылу аясын және әрекет ету принципін білу. |
1) өткізгіштердің магнит өрісін сипаттайтын шаманы анықтайды және сол қол ережесін қолданады; 2)магнит өрісінің қозғалатын зарядталған бөлшектерге және ток өткізгішке әсерін сипаттайды; | |
Электромагниттiк индукция | 1. Электромагниттік индукция құбылысының мәнін және оның заңдарының мәнін білу, электромагниттік құрылғылардың жұмыс принципін түсіну. |
1) Есептерді шешуде электромагниттік индукция заңын қолданады; | |
Тербелістер | Механикалық тербелістер |
1) механикалық қозғалысты сипаттайтын физикалық шаманың мерзімді өзгерістерін түсіндіру; | 1) гармоникалық тербелістерді (x(t), v(t), a (t)) эксперименттік, аналитикалық және графикалық түрдесипаттайды. |
Электромагниттік тербелістер | 1) Еркін және еріксіз электромагниттік тербелістердің пайда болу жағдайларын сипаттау және механикалық және электромагниттік тербелістер арасында ұқсастықтарды құрастыру | 1) еркін және еріксіз тербелістердің пайда болу шарттарын біледі. | |
Айнымалы ток |
1) Айнымалы электр тогының табиғатын білу; |
1) Генератор мен трансформатордың жұмыс принциптерін зерттейді. | |
Толқындар | Электромагниттік толқындар | 1) жоғары жиілікті тербеліс көзінің электромагниттік толқындар арқылы қабылдағышпен сымсыз байланысымен қамтамасыз етілетін радиотехниканың негіздерін білу. |
1) электромагниттік толқындардың пайда болу шарттарын түсіндіреді және олардың қасиеттерін сипаттайды; |
Оптика | Толқындық оптика | 1) Оптикалық құбылыстардың табиғатын интерференция, дифракция, поляризация, дисперсия ретінде сипаттау. |
1) Жарық жылдамдығын анықтау әдістерін түсіндіреді |
Геометриялық оптика | 1) Мөлдір ортада жарық энергиясының таралу заңдылықтарын біледі және линзалар жүйесіндегі сәулелерді түсіндіреді. |
1) Жарықтың шағылысу және сыну заңдылықтарын біледі; | |
Кванттық физика | Атомдық және кванттық физика |
1) Спектрлік талдау әдісін және оны қолдану саласын сипаттау; |
1) Электромагнитік сәулеленудің корпускулярлық-толқындық табиғатын дәлелдейтін мысалдар келтіреді. |
Атом ядросының физикасы |
1) Радиоактивті ыдырау құбылыстарын (a, b және g) және жартылай ыдырау кезеңінің терминін түсіндіру; |
1) Графикалық тәсіл арқылы жартылай ыдырау периодын анықтайды; | |
Нанотехнология және наноматериалдар | Нанотехнология және наноматериалдар. | Нанотехнологияның негізгі жетістікерін білу. | Наноматериалдардың физикалық қасиеттерін және оларды алудың жолдарын сипаттайды және қолданылуын атайды. |
Космология | Космология | Жалпы Ғаламның қасиеттері мен эволюциясын білу. | 1) Жұлдызды аспан мен негізгі қағидаларды жұлдыздар бойынша бағдарлауды сипаттайды, 2)Хаббл заңын қолданып, Әлемнің жасын анықтайды. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 57-қосымша |
Техника – технологиялық бағыттың "Жаһандық құзыреттілік" курсы бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Техника-технологиялық бағыттың "Жаһандық құзыреттілік" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Жаһандық құзыреттілік" курсын оқытудың мақсаты - мінез-құлық мәдениетінің стандарттарына сәйкес келетін және жаһандық құзыреттілікке ие бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру. "Жаһандық құзыреттілір" курсы білім алушылардың құндылық бағдарларын, коммуникативтік дағдыларын, этикалық нормаларын және мінез-құлық көзқарастарын қалыптастыруға ықпал етеді.
3. Курс бағдарламасын іске асыру мынадай міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың сыни және талдамалық ойлауын, олардың коммуникативтік және зерттеу дағдыларын дамыту;
2) жергілікті, жаһандық проблемалар мен мәдениетаралық өзара іс-қимыл мәселелерін түсінуді дамыту;
3) ақпаратты тану, талдау, бағалау және дәлелдерді тұжырымдау қабілетін қалыптастыру;
4) білім алушылардың жаһандық оқиғалар мен олардың себептері мен салдарлары туралы талдамалық бағалау түсінігін қалыптастыру;
5) білім алушының өзіндік мәдени бірегейлігін түсінуге және әлемнің мәдени әртүрлілігін түсінуге ықпал ететін құндылықтар жүйесін қалыптастыру;
6) қаржылық, экологиялық мәдениетті дамыту;
7) нақты өмірмен байланысты зерттеу арқылы өз ойлауын құра білу қабілетін қалыптастыру.
4. Курстың мазмұны 5 бөлімнен тұрады: "Жаһандық құзыреттілік", "Қаржылық сауаттылық", "Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу", "Әртүрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну, тиімді мәдениетаралық өзара іс-қимылға қатысу", "Техника-технологиялық бағыттың арнайы құрамы".
1 бөлім. "Жаһандық құзыреттілік" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Жаһандық құзыреттілік дегеніміз не.
2) Жаһандық құзыреттілік мәдениеті.
3) Жаһандық құзыреттілікті қолдану.
4) Жаһандық құзыреттілікті дамыту жолдары.
2 бөлім. "Қаржылық сауаттылық" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Жеке қаржыдағы кірістер.
2) Жеке қаржыдағы шығыстар.
3) Отбасылық бюджет.
4) Жинақ және жинақтау.
3 бөлім. "Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу" бөліміне келесі бөлімшелер кіреді:
1) Қарым-қатынас мәдениеті.
2) Қақтығыстар. Түсінік. Түрлері. Шешу жолдары.
3) Әлеуметтік мәселелер.
4) Экологиялық қақтығыстар.
5) Климаттың өзгеруі. Ауа мен судың ластануы.
4 бөлім. "Әртүрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну, тиімді мәдениетаралық өзара әрекеттесуге қатысу" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік.
2) Мәдени бірегейлікті қалыптастыру.
3) Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық байланыс.
4) Басқа адамның көзқарасын түсіну және қабылдау қабілеті.
5 бөлім. "Техника-технологиялық бағыттың мамандандырылған компоненті" бөлімі мынадай бөлімшелерді қамтиды:
1) Мамандықтағы жаһандық құзыреттер.
2) Еңбекті бағалау әдістері мен формалары.
3) АТ жүйелерімен жұмыс.
4) Жобалар мен процестерді басқару.
5) Менеджердің әлеуметтік жауапкершілігі және этикасы.
5. "Жаһандық құзыреттілік" курсының негізгі мазмұны:
1) "Жаһандық құзыреттілік дегеніміз не". Жаһандық құзыреттіліктің анықтамасы, түрлері; функционалдық сауаттылықты қалыптастыру; аналитикалық және сыни ойлауды дамыту; жергілікті, жаһандық және мәдениетаралық мәселелерді зерттеу қабілеті; дүниетаным мен басқалардың көзқарасын түсіну; әртүрлі мәдениеттердің өкілдерімен Ашық, орынды және тиімді өзара іс-қимылға қатысу; ұжымдық әл-ауқат пен тұрақты дамуға жәрдемдесу.
2) "Жаһандық құзыреттілік мәдениеті". Жаһандық проблемалар мен мәдениетаралық айырмашылықтарды түсіну; басқаларға құрметпен қарауды қалыптастыру; әр адамның адамдық қадір-қасиетін тану; басқа адамдардың сенімдерін түсіну және тану қабілеті; күнделікті өмірде, жұмыста жаһандық құзыреттілік мәдениетін көрсету; жаһандық құзыреттілік мәдениетін дамытуды қолдау; кәсіби даму және жаһандық құзыреттілік мәдениеті.
3) "Жаһандық құзыреттілікті қолдану". Жаһандық құзыреттілікті дамытуға ықпал ететін дәстүрлер мен құндылықтар; отбасы мен қоғамдастық арасындағы серіктестік; алған білімдерін өмірде қолдану дағдылары; жоспарлау және шешім қабылдау; әлеуметтік жауапкершілік пен әділеттілік; салауатты өмір салтын ұстану және қауіпсіз мінез-құлық дағдылары; зерттеу, жобалау, еріктілік жұмыс дағдылары.
4) "Жаһандық құзыреттілікті дамыту жолдары". Зерттеулер жүргізу, дәлелге немесе мәселеге қатысты ақпарат пен дәлелдемелерді іріктеу; баламалы көзқарастарды талқылау; қоғамның қазіргі заманғы проблемаларын талдау; инновациялық идеяларды дамыту және насихаттау; өзі және басқа адамдар үшін өмір сүру жағдайларын жақсарту үшін шаралар қабылдау.
5) "Жеке қаржыдағы кірістер". Белсенді және пассивті кірістер; жеке табысты арттыру тәсілдері; ақша функциялары; еңбекті бағалау әдістері мен нысандары; ұлттық және шетел валютасы.
6) "Жеке қаржыдағы шығыстар". Қалта ақшасын тиімді пайдалану; ірі сатып алулар; эмоционалды сатып алулар; ипотека; тұрғын үй несиесі; несиелендіру (жеке тұлғалардың банкроттығы); отбасылық іс-шараларды қалай бюджеттеуге болады.
7) "Отбасылық бюджет". Отбасылық бюджеттің кірістері; отбасылық бюджеттің міндетті шығыстары; отбасылық бюджеттің міндетті емес шығыстары; отбасылық бюджеттің түрлері; отбасылық бюджетті жүргізу ережелері.
8) "Жинақ және жинақтау". Қаржылық қауіпсіздік жастығы; жинақтау тәсілдері; ақшалай жинақтар: банкте, жылжымайтын мүлікте; қаржылық алаяқтық түрлері; қаржы пирамидасы; қаржылық байлық; инвестициялар; қаржылық тәуекелдердің түрлері.
9) "Қарым-қатынас мәдениеті". Қарым-қатынас мәдениеті; гуманизм, адамдарға құрмет, сыпайылық, ізгі ниет және төзімділік; өз пікірін басқаларға таңа алмау мүмкіндігі; нәзіктік, коммуникативті құзыреттілік; іскерлік әңгіме мәдениеті; қарым-қатынас стандарттары мен принциптері; мәдени әртүрлілік, мәдениетаралық қарым-қатынас.
10) "Қақтығыстар. Ұғым. Түрлері. Шешу жолдары". Тұлғаішілік қақтығыстар: мотивациялық, моральдық, рөлдік және бейімделу; тұлғааралық қақтығыстар; топаралық қақтығыстар; қақтығыстардың себептері; қақтығыстарды шешу жолдары; жанжалды шешу стратегиялары; медиация; алаңдаушылық деңгейін төмендету.
11) "Әлеуметтік проблемалар". Қоғамның әлеуметтік мәселелері; әлеуметтік проблемалардың түрлері (шығу тегі бойынша, қамту дәрежесі бойынша, қарым-қатынас деңгейі, сипаты және саласы бойынша және тағы басқалар); әлеуметтік проблемаларды, олардың себептері мен салдарын бағалап түсіну; қазіргі қоғамның өңірлік, ұлттық және жаһандық әлеуметтік мәселелері және оларды шешу; әлеуметтік теңсіздік.
12) "Экологиялық қақтығыстар". Экологиялық қақтығыстардың себептері; экологиялық қақтығыстардың түрлері; экологиялық қақтығыстарды реттеу тәсілдері; экологиялық белсенділік; әлеуметтік-экологиялық қақтығыстар және оларды жеке, аймақтық, ұлттық және жаһандық тұрғыдан шешу.
13) "Климаттың өзгеруі". Ауа мен судың ластануы. Экологиялық қауіптер; халықтың өсуі, қоршаған ортаның деградациясы; Тұщы су тапшылығы; климаттың өзгеруінің салдары: жаппай көші-қон және қақтығыстар қауіпсіздіктің төмен деңгейі.
14) "Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік". Өзін елдің азаматы ретінде сезінуге, өз Отанына тиесілігін сезінуге және оның мүдделеріне қызмет етуге дайын болуға мүмкіндік беретін жеке қасиеттер; әлеуметтік жауапкершілік; жеке қасиеттер: адалдық, әдептілік, әдептілік, ізгі ниет, ұжымда жұмыс істей білу; құқықтық мәдениет.
15) "Мәдени бірегейлікті қалыптастыру". Мәдени бірегейлікті қалыптастыру және дамыту ерекшеліктері; ұлттық бірегейлік; көпмәдениеттілік; қоғам мен мәдени бірегейлікті қамтамасыз етудің негізі ретінде тіл;
16) "Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық коммуникация". Дүниетаным мен басқалардың көзқарасын түсіну және құрметтеу; көпмәдениетті проблемаларды сыни талдау дағдысы; көпмәдениетті қоғамдағы оң және тиімді өзара іс-қимыл; жергілікті және жаһандық проблемаларды шешуге қатысатын елдің және әлемнің белсенді азаматтарын қалыптастыру.
17) "Техника-технологиялық бағыттың арнайы құрамы". Мамандықтағы жаһандық құзыреттілік. Еңбекті бағалау әдістері мен формалары. Тұтынушылар мен тұтынушылардың қанағаттануын талдау. Клиенттермен және жабдықты жеткізушілермен келіссөздер. Қызметкерлердің жұмысын бағалау. АТ жүйелерімен жұмыс. Жобалар мен процестерді басқару. Жобалар бойынша коммуникациялар үшін бірыңғай ақпараттық кеңістік құру. Әлеуметтік жауапкершілік.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту..
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 24 сағатты (1 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Жаһандық құзыреттілік | |||
1.1 Жаһандық құзыреттілік мәдениеті | + | + | + |
Тақырып 1.1.1.Жаһандық құзыреттілік дегеніміз не | |||
Тақырып 1.1.2. Жаһандық құзыреттілік мәдениеті | |||
Тақырып 1.1.3. Жаһандық құзыреттілікті қолдану | |||
Тақырып 1.1.4. Жаһандық құзыреттілікті дамыту жолдары | |||
2 бөлім. Қаржылық сауаттылық | |||
2.1. Жеке қаржыдағы кірістер | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Белсенді табыс | |||
Тақырып 2.1.2. Пассивті табыс | |||
Тақырып 2.1.3 Жеке табысты арттыру жолдары | |||
Тақырып 2.1.4 Ақша функциялары | |||
Тақырып 2.1.5. Еңбекті бағалаудың әдістері мен формалары | |||
Тақырып 2.1.6. Ұлттық және шетел валютасы | |||
2.2. Жеке қаржы шығындары | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Қалта ақшасын тиімді пайдалану | |||
Тақырып 2.2.2. Ірі сатып алулар | |||
Тақырып 2.2.3. Эмоционалды сатып алу | |||
Тақырып 2.2.4. Ипотека. Тұрғын үй несиесі | |||
Тақырып 2.2.5. Кредиттеу (жеке тұлғалардың банкроттығы) | |||
Тақырып 2.2.6. Отбасылық іс-шаралардың бюджетін қалай құруға болады | |||
2.3. Отбасылық бюджет | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Отбасылық бюджеттің кірістері | |||
Тақырып 2.3.2. Отбасылық бюджеттің міндетті шығындары | |||
Тақырып 2.3.3. Отбасылық бюджеттің қосымша шығындары | |||
Тақырып 2.3.4. Отбасылық бюджеттің түрлері | |||
Тақырып 2.3.5. Отбасылық бюджетті жоспарлау. Отбасының қаржылық мақсаттары | |||
Тақырып 2.3.6. Отбасылық бюджетті жүргізу ережелері | |||
2.4. Жинақ және жинақтау | + | + | + |
Тақырып 2.4.1. Қаржылық қауіпсіздік жастығы | |||
Тақырып 2.4.2. Жинақтарды құру жолдары | |||
Тақырып 2.4.3. Ақша жинақтары: банкте, жылжымайтын мүлікте | |||
Тақырып 2.4.4. Қаржылық алаяқтық түрлері. Қаржы пирамидасы | |||
Тақырып 2.4.5. Қаржылық байлық | |||
Тақырып 2.4.6. Инвестициялар. Қаржылық тәуекелдердің түрлері | |||
3 бөлім. Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу | |||
3.1 Мәселелер түрі | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Қарым-қатынас мәдениеті | |||
Тақырып 3.1.2. Қақтығыстар. Ұғым. Түрлері. Шешу жолдары | |||
Тақырып 3.1.3. Әлеуметтік мәселелер | |||
Тақырып 3.1.4. Экологиялық қақтығыстар | |||
Тақырып 3.1.5. Климаттың өзгеруі. Ауа мен судың ластануы | |||
4 бөлім. Әр түрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну | |||
4.1 Тиімді мәдениетаралық өзара іс-қимылға қатысу | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік | |||
Тақырып 4.1.2. Мәдени бірегейлікті қалыптастыру | |||
Тақырып 4.1.3. Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық байланыс. | |||
Тақырып 4.1.4. Басқа адамның көзқарасын түсіну және қабылдау қабілеті | |||
5 бөлім. Техника-технологиялық бағыттың мамандандырылған құрамы | |||
5.1 Техника-технологиялық бағыттың арнайы құрамы | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Мамандықтағы жаһандық құзыреттіліктер | |||
Тақырып 5.1.2. Еңбекті бағалау түрлері мен формалары | |||
Тақырып 5.1.3. АТ- жүйелерімен жұмыс | |||
Тақырып 5.1.4. Жобалар мен үрдістерді басқару | |||
Тақырып 5.1.5. Менеджердің әлеуметтік жауапкершілігі мен этикасы | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Жаһандық құзыреттілік | Жаһандық құзыреттілік мәдениеті |
1) жеке тұлғаны дамыту үшін жаһандық құзыреттіліктің маңыздылығын түсіну; | 1) жаһандық құзыреттілікті сипаттайды. |
1) зерттеу, жобалау, волонтерлік жұмыс дағдыларын қалыптастыру. | 1) зерттеу нәтижелерін бағалауды қалыптастырады. | ||
Қаржылық сауаттылық | Жеке қаржыдағы кірістер |
1) белсенді және пассивті кірістердің мәнін түсіну; | 1) Жеке табысқа әсер ететін факторларды айқындайды. |
Жеке қаржы шығындары | 1) қалта ақшасын тиімді пайдалану дағдыларын қалыптастыру. | 1) несиелендіру мәселесін түсінеді және қиындық тудыратын несиелерге жол бермейді. | |
Отбасылық бюджет |
1) отбасы бюджетінің кірістері мен шығыстарын талдай білу; | 1) отбасылық бюджетті жоспарлау кезеңдерін құрайды. | |
Жинақ және жинақтау | 1) отбасының қаржылық қауіпсіздік жастығын қалыптастыру. |
1) ақшалай жинақтау көздерінің тізбесін және олардың қажеттілігін негіздей отырып шығыстар тізімін жасайды; | |
Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу | Мәселелердің түрлері | 1) эмпатия мен ынтымақтастық қабілетіне негізделген қарым-қатынас этикасын қалыптастыру. |
1) басқа адамдардың сенімдерін түсінеді және қабылдайды; |
2) жанжалдардың мәні мен себептерін түсіну. |
1) Жанжалды шешу алгоритмін құрайды; | ||
3) аналитикалық және сыни ойлауды және жергілікті және жаһандық маңызы бар әлеуметтік мәселелерді бағалау дағдысын қалыптастыру. | 1) әлеуметтік жобаны, волонтерлік акциялар мен бастамаларды бағалайды. | ||
1) зерттеу және талдау жүргізу дағдыларын қалыптастыру экологиялық мәселелер бойынша дәлелдемелер | 1) жергілікті және жаһандық деңгейде экологиялық қақтығыстарды шешу жолдарын ұсынады. | ||
Әр түрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну | Тиімді мәдениетаралық өзара іс-қимылға қатысу | 1) азаматтық ұстанымын көрсете алады, өз көзқарасын қорғай алады. | 1) әлеуметтік жауапкершіліктің маңыздылығын түсінеді. |
1) қоғамдағы мәдени бірегейліктің маңыздылығын бағалау. |
1) әр түрлі мәдениеттердің құндылығы туралы өзіндік көзқарасын дәлелдеу үшін дәлелдер келтіреді; | ||
1) жаһандық мәселелер мен мәдениетаралық айырмашылықтарды анықтау; |
1) мәдени, діни және басқа да айырмашылықтардың басқалардың көзқарастарына қалай әсер ететінін түсінеді; | ||
1) мәселе бойынша дәлелдер, айғақтар, ақпаратты таңдай білу. | 1) алынған ақпаратты, әртүрлі көзқарастарды сыни тұрғыдан бағалайды. | ||
Техника-технологиялық бағыттың мамандандырылған компоненті | Мамандықтағы жаһандық құзыреттілік | 1) техника-технологиялық бағыт бойынша жаһандық құзыреттерді сипаттауға міндетті. |
1) бағыт бойынша жаһандық құзыреттердің қалыптасу матрицаларын әзірлейді; |
Еңбекті бағалау әдістері мен формалары | 1) кәсіби мансапты тиімді дамыту үшін техника-технологиялық бағыт бойынша еңбекті бағалау әдістері мен нысандарын талдау | Бағыт бойынша персонал жұмысының тиімділігін бағалау критерийлері | |
АТ- жүйелермен жұмыс | 1) Компания бизнесін даму бағыттарын түсіну |
1) оларды автоматтандыру үшін бизнес-процестерді ұсына алады; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 58-қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Математика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Математика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Математика" пәнін оқытудың мақсаты - жалпы адамзаттық құндылықтар мен ұлттық мәдениеттің озық дәстүрлері негізінде білім алушылардың зияткерлік дамуын, білім беруді жалғастырудың сабақтас пәндерін зерделеу үшін көркемдік-технологиялық бағыттың практикалық және кәсіби қызметінде қолдану үшін қажетті математикалық білімді меңгеру.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) математика негіздерін сапалы меңгеру, тұлғаның зияткерлік қасиеттерін дамытуға бағытталған математикалық білімді, іскерліктер мен дағдыларды одан әрі қалыптастыру және дамыту үшін жағдайлар жасау;
2) математикалық тілді және негізгі математикалық заңдарды қолдануға, әртүрлі контексттердегі есептерді шешу үшін сандық қатынастар мен кеңістіктік формаларды зерттеуге ықпал жасау;
3) есептерді шешу мақсатында білім алушылардың білімдерін математикалық модельдер жасауға және керісінше нақты процестерді сипаттайтын математикалық модельдерді түсіндіруге бағыттау;
4) практикалық есептерді шешу кезінде қолайлы математикалық әдістерді таңдау, алынған нәтижелерді бағалау және олардың дұрыстығын анықтау үшін білім алушылардың логикалық және сыни ойлауын, шығармашылық қабілеттерін дамыту;
5) коммуникативтік дағдыларды, оның ішінде ақпаратты дәл және сауатты беру, сондай-ақ жариялымдар мен электрондық құралдарды қоса алғанда, әртүрлі көздерден алынған ақпаратты пайдалану қабілетін дамыту;
6) өз бетінше жұмыс істеу үшін де, командада жұмыс істеу үшін де қажет болатын тәуелсіздік, жауапкершілік, бастамашылдық, табандылық, толеранттылық сияқты жеке қасиеттерді дамыту;
7) математиканы оқыту процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану дағдыларын дамыту.
4. Оқу пәнінің мазмұны келесі бөлімдерден және тақырыптардан тұрады:
1) "Функция, оның қасиеттері және графигі". Функция және оның берілу тәсілдері. Функция графигін түрлендіру. Функцияның қасиеттері. Кері функция ұғымы. Күрделі функция.
2) "Тригонометриялық функциялар". Тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. Түрлендірулер арқылы тригонометриялық функциялардың графигін салу.
3) "Кері тригонометриялық функциялар". Арксинус, арккосинус, арктангенс, арккотангенс. Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері.
4) "Тригонометриялық теңдеулер мен теңсіздіктер". Тригонометриялық теңдеулер. Тригонометриялық теңдеулерді және олардың жүйелерін шешу әдістері. Тригонометриялық теңсіздіктерді шешу.
5) "Ықтималдық". Комбинаторика элементтері және олардың ықтималдықтарды табуға қолданылуы. Ньютон биномын (натурал көрсеткішпен) жуықтап есептеулер үшін қолдану. Оқиғаның ықтималдығы және оның қасиеттері. Шартты ықтималдық. Ықтималдықтарды қосу және көбейту ережелері.
6) "Функцияның шегі және үзіліссіздік". Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі шегі. Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі үзіліссіздігі. Функция графигінің асимптоталары. Сан тізбегінің шегі. Шектерді табу.
7) "Туынды". Туындының анықтамасы. Функцияның дифференциалы туралы түсінік. Туындыларды табу ережелері. Күрделі функцияның туындысы. Туындының физикалық және геометриялық мағынасы. Графикке жүргізілген жанаманың теңдеуі.
8) "Туындыны қолдану". Функцияның өсу және кему шарттары. Функцияның экстремум нүктелері. Функцияны туынды арқылы зерттеу және оның графигін салу. Кесіндідегі функцияның ең үлкен және ең кіші мәндері.
9) "Кездейсоқ шамалар және олардың сандық сипаттамалары". Кездейсоқ шамалар. Дискретті және үздіксіз кездейсоқ шамалар. Дискретті кездейсоқ шамалардың сандық сипаттамалары. Дискретті кездейсоқ шамалардың үлестірім түрлері.
10) "Алғашқы функция және интеграл". Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интегралдың қасиеттері. Анықталған интеграл. Қисық сызықты трапеция және оның ауданы. Геометриялық және физикалық есептерді шығаруда анықталған интегралды қолдану.
11) "Дәреже мен түбірлер. Дәрежелік функция". n-ші дәрежелі түбір және оның қасиеттері. Рационал көрсеткішті дәреже. Рационал көрсеткішті дәрежесі бар өрнектерді түрлендіру. Иррационал өрнектерді түрлендіру. Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. Нақты көрсеткіші бар дәрежелік функцияның туындысы және интегралы.
12) "Иррационал теңдеулер мен теңсіздіктер". Иррационал теңдеулер және олардың жүйелері. Иррационал теңсіздіктер.
13) "Көрсеткіштік және логарифмдік функциялар". Көрсеткіштік функция, оның қасиеттері және графигі. Санның логарифмі және оның қасиеттері. Логарифмдік функция, оның қасиеттері және графигі. Көрсеткіштік функцияның туындысы және интегралы. Логарифмдік функцияның туындысы.
14) "Көрсеткіштік және логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер". Көрсеткіштік теңдеулер және олардың жүйелері. Көрсеткіштік теңсіздіктер. Логарифмдік теңдеулер және олардың жүйелері. Логарифмдік теңсіздіктер.
15) "Математикалық статистика элементтері". Бас жиынтық және таңдама. Дискретті және аралық вариациялық қатарлар. Кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын таңдама бойынша бағалау.
16) "Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы". Стереометрия аксиомалары және олардың салдарлары. Кеңістіктегі түзулердің өзара орналасуы. Түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы. Екі жазықтықтың өзара орналасуы.
17) "Кеңістіктегі перпендикулярлық". Түзу мен жазықтықтың перпендикулярлығы. Перпендикуляр және көлбеу. Үш перпендикуляр туралы теорема. Кеңістіктегі қашықтық. Кеңістіктегі бұрыштар. Жазықтықтардың перпендикулярлығы. Жазық фигураның жазықтықтағы ортогональды проекциясы және оның ауданы.
18) "Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі және векторлар". Кеңістіктегі векторлар және оларға қолданылатын амалдар. Коллинеар және компланар векторлар. Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі. Кеңістіктегі вектордың координаталары. Координатасымен берілген векторларды қосу және азайту, координатасымен берілген векторды санға көбейту. Вектордың үш компланарлы емес векторларға жіктелуі. Екі нүктенің арақашықтығы. Кесіндіні берілген қатынаста бөлу. Кесіндінің ортасының координаталары. Векторлардың скаляр көбейтіндісі. Сфера теңдеуі. Кеңістіктегі түзудің теңдеуі.
19) "Кеңістіктегі түзу және жазықтықтың теңдеуі". Кеңістіктегі түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы. Кеңістіктегі нүктеден жазықтыққа дейінгі қашықтық. Екі түзу арасындағы бұрышты, кеңістіктегі түзу мен жазықтық арасындағы бұрышты табу.
20) "Көпжақтар". Көпжақты бұрыш, геометриялық дене туралы түсінік. Дұрыс көпжақтар ұғымы. Призма және оның элементтері. Тік және дұрыс призмалар. Тікбұрышты параллелепипед және оның қасиеттері. Призманың бүйір және толық беттерінің ауданы. Пирамида және оның элементтері. Қиық пирамида. Пирамиданың бүйір және толық беттерінің ауданы. Қиық пирамида бетінің ауданы. Дұрыс көпжақтар. Дұрыс көпжақты жазықтықтпен қию.
21) "Айналу денелері және олардың элементтері". Цилиндр және оның элементтері. Цилиндрдің толық және бүйір бетінің ауданы. Конус және оның элементтері. Конустың бүйір және толық бетінің ауданы. Қиық конус және оның элементтері. Қиық конустың бетінің ауданы. Сфера, шар және олардың элементтері. Сфера бетінің ауданы. Сфераға жүргізілген жанама жазықтық. Айналу денелерін жазықтықпен қию.
22) "Денелердің көлемі". Дене көлемінің жалпы қасиеттері. Призманың көлемі. Пирамида мен қиық пирамиданың көлемі. Цилиндрдің көлемі. Конус пен қиық конустың көлемі. Шар және оның бөліктерінің көлемі. Кеңістіктіктегі фигуралардың ұқсастығы. Геометриялық денелердің комбинациясы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-144 сағатты (4-6 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімшелер және тақырыптардың атаулары | Барлығы | Сағат саны | |
Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Функция, оның қасиеттері және графиктері. | |||
1.1. Функция және оның қасиеттері. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Функция және оның берілу тәсілдері. Функция графигін түрлендіру. | |||
Тақырып 1.1.2. Функцияның қасиеттері. | |||
1.2. Функцияның түрлері. | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Кері функция ұғымы. | |||
Тақырып 1.2.2. Күрделі функция. | |||
2 бөлім. Тригонометриялық функциялар. | |||
2.1. Тригонометриялық функциялар және олардың графиктері. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. Музыкадағы кезеңділік. | |||
Тақырып 2.1.2. Түрлендірулер арқылы тригонометриялық функциялардың графигін салу. | |||
2.2. Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Арксинус, арккосинус, арктангенс, арккотангенс. | |||
Тақырып 2.2.2. Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. | |||
2.3. Тригонометриялық теңдеулер мен теңсіздіктер. | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Қарапайым тригонометриялық теңдеулер. | |||
Тақырып 2.3.2. Тригонометриялық теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
2.4. Тригонометриялық теңсіздіктер. | + | + | + |
Тақырып 2.4.1. Қарапайым тригонометриялық теңсіздіктерді шешу. | |||
3 бөлім. Дәреже мен түбірлер. Дәрежелік функция. | |||
3.1. Дәреже мен түбірлер. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. n-ші дәрежелі түбір және оның қасиеттері. Иррационал өрнектерді түрлендіру. | |||
Тақырып 3.1.2. Рационал көрсеткішті дәреже. Рационал көрсеткішті дәрежесі бар өрнектерді түрлендіру. | |||
3.2. Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. | |||
4. Иррационал теңдеулер мен теңсіздіктер. | |||
4.1. Иррационал теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Иррационал теңдеулер және олардың жүйелері. | |||
Тақырып 4.1.2. Иррационал теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
4.2. Иррационал теңсіздіктер. | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Иррационал теңсіздіктер және оларды шешу әдістері. | |||
5-бөлім. Көрсеткіштік және логарифмдік функция. | |||
5.1. Көрсеткіштік функция. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Көрсеткіштік функция, оның қасиеттері және графигі. | |||
5.2. Логарифмдік функция. | + | + | + |
Тақырып 5.2.1. Санның логарифмі және оның қасиеттері. Музыкадағы логарифмдер | |||
Тақырып 5.2.2. Логарифмдік функция, оның қасиеттері және графигі. Музыкадағы логарифмдік спираль. | |||
6 бөлім. Көрсеткіштік, логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер | |||
6.1. Көрсеткіштік теңдеулер мен теңсіздіктер | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Көрсеткіштік теңдеулер және олардың жүйелері. Математикалық модельді сипаттайтын қолданбалы жобаларда қолданылатын теңдеулер жүйесі. | |||
Тақырып 6.1.2. Көрсеткіштік теңсіздіктер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
6.2. Логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер. | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Логарифмдік теңдеулер мен жүйелері. | |||
Тақырып 6.2.2. Логарифмдік теңсіздіктер мен жүйелері. | |||
7 бөлім. Функцияның шегі және үзіліссіздік. | |||
7.1. Функцияның шегі. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі шегі. | |||
Тақырып 7.1.2. Шектерді табу. | |||
7.2. Функцияның үзіліссіздігі және сан тізбегінің шегі. | + | + | + |
Тақырып 7.2.1. Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі үзіліссіздігі. Функция графигінің асимптоталары. | |||
Тақырып 7.2.2. Сан тізбегінің шегі. | |||
8 бөлім. Туынды және оның қолданылуы. | |||
8.1.Туынды | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Туындының анықтамасы. Функцияның дифференциалы туралы түсінік. Туындыларды табу ережелері. | |||
Тақырып 8.1.2. Нақты көрсеткіші бар дәрежелік функцияның туындысы. | |||
Тақырып 8.1.3. Күрделі функцияның туындысы. | |||
Тақырып 8.1.4. Тригонометриялық функциялардың туындылары. | |||
Тақырып 8.1.5. Көрсеткіштік және логарифмдік функциялардың туындылары. | |||
Тақырып 8.1.6. Көркемөнер-технологиялық бағыт бойынша туынды тақырыптағы мәселелерді шешу. | |||
8.2.Туындыны қолдану. | + | + | + |
Тақырып 8.2.1. Функцияның өсу және кему шарттары. Экстремум нүктелері. | |||
Тақырып 8.2.2. Функцияны туынды арқылы зерттеу және оның графигін салу. | |||
Тақырып 8.2.3. Кесіндідегі функцияның ең үлкен және ең кіші мәндері. Функцияның ең үлкен (минималды) мәндерін табу үшін қолданбалы есептерді шешу. | |||
9 бөлім. Алғашқы функция және интеграл. Анықталмаған интеграл. | |||
9.1. Алғашқы функция және анықталмаған интеграл | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интегралдың қасиеттері. | |||
Тақырып 9.1.2. Элементар функциялардың интегралы. | |||
9.2. Анықталған интеграл. | + | + | + |
Тақырып 9.2.1. Қисық сызықты трапеция және оның ауданы. Анықталған интеграл. | |||
9.3. Геометриялық және физикалық есептерді шешуде анықталған интегралды қолдану. | + | + | + |
Тақырып 9.3.1. Анықталған интегралдың көмегімен жазық фигуралардың аудандарын есептеу. Студенттер саны бойынша кабинеттердің ауданын есептеу. | |||
Тақырып 9.3.2. Анықталған интегралдың көмегімен айналу денелерінің көлемін есептеу. | |||
10 бөлім. Математикалық статистика және ықтималдықтар теориясы. | |||
10.1. Ықтималдық. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Комбинаторика элементтері және олардың ықтималдықтарды табуға қолдану. | |||
Тақырып 10.1.2. Оқиғаның ықтималдығы және оның қасиеттері. Шартты ықтималдық. Ықтималдықтарды қосу және көбейту ережелері. Ықтималдық әдістерін қолдана отырып, практикалық есептерді шешу. | |||
10.2. Математикалық статистика элементтері | + | + | + |
Тақырып 10.2.1. Бас жиын және таңдама. Дискретті және интервалды вариациялық қатарлар. Кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын таңдамалар бойынша бағалау. | |||
Тақырып 10.2.2. Кездейсоқ шамалар. Дискретті және үзііліссіз кездейсоқ шамалар. Дискретті кездейсоқ шамалардың сандық сипаттамалары. Дискретті кездейсоқ шамалардың таралу түрлері. | |||
11 бөлім. Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы. | + | + | + |
11.1. Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы. | + | + | + |
Тақырып 11.1.1. Стереометрия аксиомалары және олардың салдарлары. Кеңістіктегі екі түзудің өзара орналасуы. Өнердегі параллельдік ұғымы. | |||
Тақырып 11.1.2. Түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы | |||
Тақырып 11.1.3. Екі жазықтықтың өзара орналасуы. | |||
11.2. Кеңістіктегі бұрыштар. | + | + | + |
Тақырып 11.2.1. Кеңістіктегі түзулер арасындағы бұрыш. Перпендикуляр және көлбеу. Түзу мен жазықтықтың перпендикулярлығы. | |||
Тақырып 11.2.2. Түзу мен жазықтық арасындағы бұрыш. Үш перпендикуляр туралы теорема. | |||
Тақырып 11.2.3. Екі жазықтықтың арасындағы бұрыш. Екі жақты бұрыш. Кеңістіктегі қашықтық. | |||
Тақырып 11.2.4. Жазықтықтардың перпендикулярлығы. Жазық фигураның жазықтықтағы ортогональ проекциясы және оның ауданы. | |||
12 бөлім. Тікбұрышты координаталар жүйесі және кеңістіктегі векторлар. | |||
12.1. Кеңістіктегі векторлар | + | + | + |
Тақырып 12.1.1. Кеңістіктегі векторлар және оларға қолданылатын амалдар. Коллинеар мен компланар векторлар. | |||
12.2. Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі. | + | + | + |
Тақырып 12.2.1. Кеңістіктегі вектордың координататалары. Координатасымен берілген векторларды қосу және азайту, координатасымен берілген векторды санға көбейту. | |||
Тақырып 12.2.2. Векторлардың скалярлық көбейтіндісі. Вектордың ұзындығы. Вектордың компланар емес үш векторға жіктелуі. | |||
Тақырып 12.2.3. Екі нүктенің арақашықтығы. Кесіндіні берілген қатынаста бөлу. Кесіндінің ортасының координаталары. | |||
Тақырып 12.2.4. Сфера теңдеуі. Кеңістіктегі түзудің теңдеуі. | |||
13 бөлім. Көпжақтар және айналу денелері. | |||
13.1. Көпжақтар. | + | + | + |
Тақырып 13.1.1. Көпжақты бұрыш, геометриялық дене туралы түсінік. Көпжақтар туралы ұғым. Дұрыс көпжақтар. Өнердегі көпжақтар. Көркем және технологиялық процесте дұрыс көп жақтады қолдану. Көпжақтардың жазықтықтпен көлденең қимасы. | |||
13.2. Призма және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 13.2.1. Призма, тікбұрышты параллелепипед және олардың қасиеттері. Куб. | |||
Тақырып 13.2.2. Призманың бүйір және толық беттерінің ауданы. | |||
13.3. Пирамида және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 13.1.1. Пирамида және оның элементтері. Қиық пирамида. Египет пирамидалары. | |||
Тақырып 13.3.2. Пирамиданың бүйір және толық беттерінің ауданы. Қиық пирамиданың бүйір және толық беттерінің ауданы. | |||
14. Айналу денелері және олардың элементтері. | |||
14.1. Цилиндр және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 14.1.1. Цилиндр және оның элементтері. Цилиндр бетінің ауданы. Архитектура және өнерде цилиндр мен оның элементерін қолдану. | |||
14.2. Конус және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 14.2.1. Конус және оның элементтері. Конус бетінің ауданы. Архитектура және өнерде конус және оның элементерін қолдану. | |||
Тақырып 14.2.2. Киық конус және оның элементтері. Қиық конус бетінің ауданы. | |||
14.3. Сфера, шар және олардың элементтері. | + | + | + |
Тақырып 14.3.1. Сфера, шар және олардың элементтері. Көркемдік-технологиялық процестегі шар мен сфераның элементтері. Сфераның бетінің ауданы. | |||
Тақырып 14.3.2. Сфераға жүргізілген жанама жазықтық. Жазықтықтағы айналу денелерінің қималары. | |||
15.1. Дене көлемі. | |||
15.1. Дене көлемінің жалпы қасиеттері. Көпжақтардың көлемі. | + | + | + |
Тақырып 15.1.1. Дененің көлемі. Дене көлемінің жалпы қасиеттері. Призманың көлемі. | |||
Тақырып 15.1.2. Пирамиданың көлемі. Қиық пирамиданың көлемі. | |||
15.2. Айналу денелерінің көлемі | + | + | + |
Тақырып 15.2.1. Цилиндрдің көлемі. | |||
Тақырып 15.2.2. Конустың көлемі. Қиық конустың көлемі. | |||
Тақырып 15.2.3. Шар және оның бөліктернің көлемі. | |||
Тақырып 15.2.4. Архитектурада қолданылатын көпжақтар және айналу денелері. Фигуралардың ұқсастығы. Геометриялық денелердің комбинациясы. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Функция түрлері | Функция, оның қасиеттері және графигі |
1) График құру және функцияларды зерттеу дағдыларын пысықтау үшін ұғымды, функция түрлерін сипаттау; |
1) Функцияның анықтамасын түсіндіреді; |
1) f(G(x) күрделі функциясын тану); |
1) Күрделі функция формуласының мазмұнын түсіндіреді; | ||
Тригонометриялық функциялар | Тригонометриялық функциялар және олардың графиктері |
1)Тригонометриялық функцияларды түсіндіру; |
1) Тригонометриялық функцияларды анықтайды; |
Кері тригонометриялық функциялар |
1) Кері тригонометриялық функцияларды түсіндіру; |
1) Арксинус, арккосинус, арктангенс, арккотангенс мәндерін анықтайды; | |
Тригонометриялық теңдеулер |
1) Тригонометриялық теңдеулерді шешу; |
1) Тригонометриялық теңдеулерді шешуге арналған формулаларды атайды; | |
Тригонометриялық теңсіздіктер |
1) Тригонометриялық теңсіздіктерді шешу; |
1) Тригонометриялық теңсіздіктерді шешудің формулаларын атайды; | |
Дәреже мен түбірлер. | Дәрежелік функция | 1) Алгебралық өрнектерді түрлендіру. |
1) |
Дәрежелі функция, оның қасиеттері және графигі | 1)Дәрежелі функцияның графигін салу. |
1) График құру дағдыларын пысықтау үшін дәрежелік функцияның қасиеттерін пайдаланады; | |
Иррационал теңдеулер мен жүйелер | 1) Иррационал теңдеулер мен теңдеулер жүйесін шешу алгоритмін игеру. |
1) Иррационал теңдеу анықтамасының мазмұнын түсіндіреді және иррационал теңдеудің анықталу облысын табады; | |
Иррационал теңсіздіктер мен жүйелер | 1) Иррационал теңсіздіктер мен теңсіздіктер жүйелерін шешу алгоритмін меңгеру. |
1) Иррационал теңсіздіктер, жүйелердің анықталу облысын табады; | |
Көрсеткіштік және логарифмдік функция | Көрсеткіштік функция | 1) График бойынша көрсеткіштік функцияның қасиеттерін сипаттау. |
1) Көрсеткіштік функцияның анықтамасын түсіндіреді және оның графигін салады; |
Логарифмдік функция |
1) Логарифмі бар өрнектердің мәндерін есептеу; |
1)Санның логарифмін, ондық және натурал логарифмнің мәндерін анықтайды; | |
Көрсеткіштік, логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер | Көрсеткіштік теңдеулер мен теңсіздіктер | 1) Көрсеткіштік теңдеулер, теңсіздіктер, теңдеулер мен теңсіздіктер жүйесін шешу; |
1) Көрсеткіштік теңдеуді шешу алгоритмін қолданады; 2) негізге байланысты көрсеткіштік функцияның қасиеттерін қолданады көрсеткіштік теңдеулер, теңсіздіктерді шешеді; |
Логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер | 1) Логарифмдік теңдеулер, теңсіздіктер мен олардың жүйелерін шешу. |
1) Логарифмдік теңдеуді шешу алгоритмін қолданады; | |
Функцияның шегі және үзіліссіздік | Функцияның шегі | 1) Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі шегін табу. |
1) Функцияның шегін нүктеде, шексіздікте есептейді; |
Функцияның үзіліссіздігі және сан тізбегінің шегі | 1) Функция графигінің асимптоталарын құру; |
1) Функцияның үзіліссіздік қасиеттерін қолданады; | |
Туынды және оның қолданылуы | Туынды |
1) Функциялардың туындыларын есептеу; |
1) Анықтама бойынша функцияның туындысын табады; |
Туындыны қолдану |
1) Функцияларды монотондылыққа зерттеу; |
1) Алгоритм бойынша функцияның графигіне жүргізілген жанаманың теңдеуін құрайды; | |
Алғашқы функция және интеграл | Алғашқы функция және анықталмаған интеграл | 1)Алғашқы функцияны және анықталмаған интегралды табу. |
1) алғашқы функция және анықталмаған интеграл ұғымының мазмұнын ашады; |
Анықталған интеграл |
1) Анықталған |
1)Қисық сызықты трапецияның ауданын табу үшін Ньютон-Лейбниц формуласын қолданады; | |
Математикалық статистика және ықтималдықтар теориясы | Ықтималдық |
1) Комбинаторлық есептерді ықтимал нұсқаларды жүйелі түрде таңдау және көбейту ережесін қолдану арқылы шешу; |
1)Ньютон Биномын (табиғи көрсеткішпен) есептеу үшін қолданады; |
Математикалық статистика элементтері |
1) Дискретті кездейсоқ шама, дисперсия және математикалық күтім арасындағы байланысты, орташа квадраттық (стандартты) ауытқуды түсіндіру; |
1) дискретті кездейсоқ шаманың математикалық күтімін есептейді; | |
|
1)Дискретті, үздіксіз кездейсоқ |
1) Дискретті және үздіксіз кездейсоқ шамаларды салыстырады; | |
Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы | Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы |
1)Стереометрия аксиомаларын және олардың салдарын түсіндіру; |
1) Стереометрия аксиомаларының мазмұнын, олардың салдарын түсіндіреді; |
Кеңістіктегі бұрыштар |
1) Кеңістіктегі екі түзу арасындағы бұрыш, түзу мен жазықтық арасындағы бұрыш ұғымын меңгеру; |
1) Кеңістіктегі перпендикулярдың, көлбеу және көлбеу проекцияның мағынасын ашады; | |
Тікбұрышты координаталар жүйесі және кеңістіктегі векторлар | Кеңістіктегі векторлар |
1) Вектордың анықтамасын және кеңістіктегі векторлармен амалдарды меңгеру; |
1) Жазықтықта және кеңістікте векторды бейнелейді, оны сипаттайды; |
Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі |
1) Векторлардың коллинеарлық және компланарлық шарттарын меңгеру; |
1) Кеңістіктегі векторлардың коллинеарлығы мен компланарлығын анықтайды; | |
Көпжақтар және айналу денелері | Көпжақтар |
1)Көпжақтар, дұрыс көпжақтар, призма, параллелепипед, куб, пирамида, қиық пирамида ұғымын білу; |
1) Көпжақтар мазмұнын ашады және олардың элементтерін түсіндіреді; |
Призма және оның элементтері |
1) Призма мен оның элементтерінің анықтамасын білу; | 1) Есептерді шешуде призманың бүйір және толық бетінің ауданының формулаларын қолданады. | |
Пирамида және оның элементтері |
1) Пирамида және қиық пирамида, олардың анықтамасы мен элементтерін меңгеру; | 1) Есептерді шешу кезінде пирамида және қиық пирамиданың бүйір және толық бетінің ауданы формулаларын қолданады. | |
Айналу денелері және олардың элементтері | Цилиндр және оның элементтері |
1)Айналу денесінің түрлерін анықтау (цилиндр); |
1) Цилиндр және оның элементтерін анықтайды; |
Конус және оның элементтері |
1) Айналу денесінің түрлерін анықтау (конус, қиық конус); |
1) конус, қиық конус және олардың элементтерін анықтайды; | |
Шар және оның элементтері |
1)Айналу денесінің түрлерін (шар, сфера және олардың элементтері) анықтау; |
1) Шар, сфера және олардың элементтерін анықтайды; | |
Дене көлемі | Денелер көлемінің жалпы қасиеттері. | 1) Призма, пирамида және қиық пирамиданың көлемін табу. | 1) Призма, пирамида көлемін табу және қысқарту формуласын қолданады. |
Айналу денелерінің көлемі | 1)Цилиндр, конус, қиық конус, шардың көлемін анықтауды меңгеру. |
1) Цилиндр, конус, қиық конус, шардың көлемін табу формуласын қолданады; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 59 - қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Информатика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Информатика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Информатика" оқу пәнін оқытудың мақсаты - білім алушылардың көркемдік-технологиялық бағытта кәсіби салада заманауи ақпараттық технологиялар мен бағдарламаларды пайдалану дағдыларын қалыптастыру болып табылады.
3. Оқу пәнін іске асыру мынадай міндеттерді көздейді:
1) білім алушыларда қоғамдағы ақпараттық процестердің рөлін, саладағы ақпараттық технологияларды пайдаланудың техникалық мүмкіндіктері мен перспективаларын түсінуді қалыптастыру;
2) білім алушыларды компьютерлер жұмысының базалық қағидаттарын түсінумен қамтамасыз ету;
3) білім алушылардың технологиялық ойлауын қалыптастыру, көркемдік-эстетикалық талғамын, шығармашылық қабілетін, есте сақтау қабілетін, кеңістіктік қиялын, қиялын, қол моторикасын дамыту, оқушылардың көз өлшегіштерін жетілдіру.
4) талдау, абстракциялау, модельдеу және бағдарламалау арқылы білім алушыларды әртүрлі есептерді шығаруға үйрету;
5) білім алушылардың логикалық, алгоритмдік, сондай-ақ есептеуіш ойлауын дамыту, оның ішінде жалпылау және ұқсастық, есепті құрамдас бөліктерге бөлу және ортақ заңдылықтарды бөліп көрсету, есептерді шешудің тиімді және ұтымды жолдарын табу;
6) білім алушыларда ақпараттық мәдениетті қалыптастыру-жалпы қабылданған ережелерді сақтау және жеке тұлға мен бүкіл қазақстандық қоғамның мүддесі үшін әрекет ету;
7) пән аясында студенттердің академиялық тілді меңгеруіне және терминологиялық сөздік қорын байытуына ықпал ету;
8) білім алушыларды есептеу платформасы негізінде басқарылатын электрондық құрылғыларды әзірлеу, құрастыру және бағдарламалау принциптері мен әдістерімен таныстыру;
9) заманауи бағдарламалау ортасында бағдарламалау дағдыларын дамыту;
10) практикалық қолдану арқылы білімді тереңдету, оқуға деген ынтасын арттыру;
11) ғылыми-техникалық әзірлемелерге қызығушылықты дамыту;
12) білім алушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту.
4. Оқу пәнінің мазмұны 7 бөлімнен тұрады:
1) Денсаулық және қауіпсіздік;
2) Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету;
3) Мәліметтерді ұсыну;
4) Ақпараттық процестер мен жүйелер;
5) Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру;
6) Қосымшаларды әзірлеу;
7) Компьютерлік желілер.
1 бөлім. "Денсаулық және қауіпсіздік" келесі тақырыптарды қамтиды: Жұмыс орнының эргономикасы. Компьютерді пайдаланудың кемшіліктері. Антивирустық қауіпсіздік. Онлайн қауіпсіздік және онлайн этикет.
2 бөлім. "Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету" мынадай тақырыптарды қамтиды: Аппараттық қамтамасыз ету, мобильді құрылғылардың сипаттамасы; Бағдарламалық қамтамасыз ету, виртуалды машиналар; Виртуалды машиналарды көркемдік-технологиялық бағытта пайдалану мүмкіндіктері; Көркемдік-технологиялық бағытқа арналған бағдарламалық қамтамасыз ету мысалдары.
3 бөлім. "Мәліметтерді ұсыну" келесі тақырыптарды қамтиды: Сандық жүйелер, сандарды бір санау жүйесінен екіншісіне түрлендіру; Логикалық операциялар, ақиқат кестесі және оны құру; Компьютерлік логика элементтері мен негіздері.
4 бөлім. "Ақпараттық процестер мен жүйелер" келесі тақырыптарды қамтиды: Мәліметтер базасының негізгі түсініктері, реляциялық мәліметтер базасы; Мәліметтер базасындағы бастапқы кілт; мәліметтер базасын құру, мәліметтер базасын, мәліметтер типтерін, бір кестелі және көп кестелі мәліметтер базасын құру; Формалар, есептеулер; Құрылымдық сұраныстар: дизайнер режимінде таңдау сұраныстарын құру, SQL, веб-парақшадағы мәліметтер базасымен байланыс; көркемдік-технологиялық бағытта мәліметтер базасын құру және пайдалану мысалдары; ақпараттық технологияларды дамытудағы заманауи процестер, машиналық оқыту принциптері, нейрондық желілер; жасанды интеллектті қолдану аясы. Көркемдік-технологиялық секторда жасанды интеллектті пайдалану мүмкіндіктері; Blockchain (блокчейн) технологиясы; Қазақстандағы цифрландыру процесінің заманауи үрдістері, Қазақстанның көркемдік-технологиялық секторын цифрландыру; электрондық цифрлық қолтаңба және сертификат; электрондық үкімет порталы, электрондық үкімет порталында көркемдік-технологиялық салада көрсетілетін қызметтер түрлері.
5 бөлім. "Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру" келесі тақырыптарды қамтиды: Виртуалды және кеңейтілген шындық, виртуалды шындықтағы адам; көркемдік-технологиялық салада VR және AR технологияларын қолдану, сандық сезімдерді модельдеу; 3D-панорама және (виртуалды саяхат) құру; көркемдік-технологиялық саладағы 3D панорама; дизайн теориясы, біздің өмірдегі дизайн, "жақсы дизайн" принциптері; сайт дизайнын жасау, сайттың басты беті; мазмұны, веб-парақшадағы мультимедиа; көркемдік-технологиялық саладағы сайттардың шаблондары мен дизайны; сайтты жариялау, сайтты ілгерілету.
6 бөлім. "Қосымшаларды әзірлеу" келесі тақырыптарды қамтиды: Пайдаланушылар функциялары мен процедуралары; файлдармен жұмыс; сұрыптау әдістері; графиктер және оларды алгоритмдерде қолдану; мобильді қосымшалар; мобильді қосымшаның интерфейсі; мобильді коннекторларды әзірлеу және орнату; көркемдік-технологиялық салада қолданылатын қосымшаларды әзірлеу; ақылды үй, ақылды үй құрылғыларын басқаруға арналған бағдарламаларды әзірлеу; IT-стартап. Көркемдік-технологиялық стартапты қалай бастау керек; Crowdfunding (краудфандинг) платформасы; жобаны ілгерілету және маркетинг.
7 бөлім. "Компьютерлік желілер" келесі тақырыптарды қамтиды: Компьютерлік желілерді ұйымдастыру; желілік компоненттер, IP-мекен-жай, DNS, жеке виртуалды желілер; ақпараттық қауіпсіздік, желіде жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндіктері:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 48-72 сағатты (2-3 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Бөлім, бөлімшелер және тақырыптардың атаулары | Барлығы | Сағат саны | |
Сабақтар | ||||
теориялық | практикалық | |||
1 бөлім. Денсаулық және қауіпсіздік | ||||
1.1 Эргономика және қауіпсіздік | + | + | + | |
1 | Тақырып 1.1.1. Жұмыс орнының эргономикасы. Компьютерді пайдаланудың кемшіліктері | |||
2 | Тақырып 1.1.2. Антивирустық қауіпсіздік. Онлайн қауіпсіздік және онлайн этикет | |||
2 бөлім. Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету | ||||
2.1 Аппараттық қамтамасыз ету | + | + | + | |
3 | Тақырып 2.1.1. Аппараттық құрал. Мобильді құрылғылардың сипаттамасы. | |||
2.2 Бағдарламалық қамтамасыз ету | ||||
4 | Тақырып 2.1.2. Бағдарламалық қамтамасыз ету. Виртуалды машиналар | |||
5 | Тақырып 2.1.3. Виртуалды машиналарды көркемдік-технологиялық бағытта пайдалану мүмкіндіктері | |||
6 | Тақырып 2.1.4. Көркемдік-технологиялық бағытқа арналған бағдарламалық қамтамасыз етудің мысалдары | |||
3 бөлім. Мәліметтерді ұсыну | ||||
3.1 Сандық жүйелер | + | + | + | |
7 | Тақырып 3.1.1. Сандық жүйелер. Сандарды бір санау жүйесінен екіншісіне түрлендіру | |||
3.2 Логика | + | + | + | |
8 | Тақырып 3.1.2. Логикалық операциялар. Ақиқат кестесі және оны құру | |||
9 | Тақырып 3.1.3. Компьютерлік логика элементтері және негіздері | |||
4 бөлім. Ақпараттық процестер мен жүйелер | ||||
4.1. Мәліметтер базасы | + | + | + | |
10 | Тақырып 4.1.1. Bigdata. Мәліметтер базасының негізгі түсініктері. Реляциялық мәліметтер базасы. | |||
11 | Тақырып 4.1.2. Мәліметтер базасындағы негізгі кілт | |||
12 | Тақырып 4.1.3. Деректер базасын әзірлеу. Деректер базасын, деректер түрлерін, бір кестелі және көп кестелі мәліметтер базасын құру. | |||
13 | Тақырып 4.1.4. Формалар. Есептеулер. | + | + | + |
14 | Тақырып 4.1.5. Сұраныстар. Құрылымдық сұраныстар: дизайнер режимінде таңдау сұраныстарын құру, SQL, веб-парақшадағы мәліметтер базасымен байланыс | |||
15 | Тақырып 4.1.6. Көркемдік-технологиялық бағытта мәліметтер базасын құру және пайдалану мысалдары | |||
4.2 Ақпараттық процестер | + | + | + | |
16 | Тақырып 4.2.1. Ақпараттық технологияларды дамытудағы заманауи процестер. Машиналық оқыту принциптері, нейрондық желілер. | |||
17 | Тақырып 4.2.2. Жасанды интеллекттің қолданылу аясы. Көркемдік-технологиялық секторда жасанды интеллектті пайдалану мүмкіндіктері | |||
18 | Тақырып 4.2.3. Blockchain (блокчейн) технологиясы | |||
4.3 Қазақстандағы цифрландыру | + | + | ||
19 | Тақырып 4.3.1. Қазақстандағы цифрландыру процесінің заманауи үрдістері. Қазақстанның көркемдік-технологиялық секторын цифрландыру | |||
20 | Тақырып 4.3.2. Электрондық цифрлық қолтаңба және сертификат | |||
21 | Тақырып 4.3.3. Электрондық үкімет порталы. Электрондық үкімет порталында көркемдік-технологиялық салада көрсетілетін қызметтер түрлері | |||
5 бөлім. Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру | ||||
5.1. 3D модельдеу | + | + | + | |
22 | Тақырып 5.1.1. Виртуалды және кеңейтілген шындық. Виртуалды шындықтағы адам. | |||
23 | Тақырып 5.1.2. VR және AR технологияларын көркемдік-технологиялық салада қолдану. Сандық сезімдерді модельдеу | |||
24 | Тақырып 5.1.3. 3D панорама және (виртуалды саяхат)құру | |||
25 | Тақырып 5.1.4. Көркемдік-технологиялық саладағы 3D панорама | |||
5.2. Web дизайны | + | + | + | |
26 | Тақырып 5.2.1. Дизайн теориясы. Біздің өміріміздегі дизайн. "Жақсы дизайн" принциптері. | |||
27 | Тақырып 5.2.2. Сайт дизайнын жасау. Сайттың басты беті | |||
28 | Тақырып 5.2.2. Мазмұны. Веб-парақшадағы мультимедиа | |||
29 | Тақырып 5.2.4. Көркемдік-технологиялық салаға арналған шаблондар мен сайт дизайны | |||
30 | Тақырып 5.2.5. Сайтты жариялау. Сайтты ілгерілету | |||
6 бөлім. Қосымшаларды әзірлеу | ||||
6.1. Алгоритмдеу және бағдарламалау | + | + | + | |
31 | Тақырып 6.1.1. Пайдаланушылар функциялары мен процедуралары | |||
32 | Тақырып 6.1.2. Файлдармен жұмыс | |||
33 | Тақырып 6.1.3. Сұрыптау әдістері | |||
34 | Тақырып 6.1.4. Графиктер және оларды алгоритмдерде қолдану | |||
6.2. Мобильді қосымшалар | ||||
35 | Тақырып 6.2.1 Мобильді қосымшалар | + | + | + |
36 | Тақырып 6.2.2. Мобильді қосымшаның интерфейсі | |||
37 | Тақырып 6.2.3. Мобильді коннекторларды әзірлеу және орнату | |||
38 | Тақырып 6.2.4. Көркемдік-технологиялық салада қолданылатын қосымшаларды әзірлеу | |||
39 | Тақырып 6.2.5. Ақылды үй, ақылды үй құрылғыларын басқаруға арналған бағдарламаларды әзірлеу. | |||
6.3. IT Startup | + | + | + | |
40 | Тақырып 6.3.1. IT-стартап. Көркемдік-технологиялық стартапты қалай бастау керек | |||
41 | Тақырып 6.3.2. Crowdfunding (краудфандинг) платформасы | |||
42 | Тақырып 6.3.3. Жобаны ілгерілету және маркетинг | + | + | + |
7-бөлім. Компьютерлік желілер. | ||||
7.1 Желілік компоненттер және қауіпсіздік | + | + | + | |
43 | Тақырып 7.1.1. Компьютерлік желілерді ұйымдастыру. | |||
44 | Тақырып 7.1.2. Желілік компоненттер, IP мекенжай, DNS, жеке виртуалды желілер | |||
45 | Тақырып 7.1.3. Ақпараттық қауіпсіздік. Желіде жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы |
Бөлімше | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
1 бөлім. Денсаулық және қауіпсіздік | Эргономика және қауіпсіздік |
1) Адам ағзасына түрлі электрондық құрылғылардың әсерінен қорғау тәсілдерін қолдану; |
1) Адам ағзасына түрлі электрондық құрылғылардың әсерінен қорғау әдістерін тиімді пайдаланады; |
2 бөлім. Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету | Аппараттық қамтамасыз ету |
1) Орталық процессор компоненттерінің функциялары мен жұмыс принципін біледі; |
1) Процессордың жеке бөліктері ретінде функцияларды (басқару құрылғысы), ALС (арифметикалық-логикалық құрылғы) және жад регистрін сипаттайды; |
Бағдарламалық қамтамасыз ету |
1) Виртуалды жадтың қолданылуын түсіндіреді; |
1) Виртуалды машиналардың жұмысын сипаттайды; | |
3 бөлім. Деректерді ұсыну | Санау жүйесі | 1) Нөмірлерді бір нөмірлеу жүйесінен екіншісіне ауыстыру. | 1) Оннан бүтін сандарды екілік, сегіздік, он алтылық сандарға түрлендіреді. |
Логика | 1) Компьютерлік логикалық схемаларда қолданылатын ЖӘНЕ, НЕМЕСЕ, КЕРІСІНШЕ негізгі элементтерді логикалық схемалар мен логикалық өрнектерді құруды түсінеді. |
1) Логикалық операцияларды (дизъюнкция, конъюнкция, инверсия) қолданады; | |
4 бөлім. Ақпараттық процестер мен жүйелер | Мәліметтер базасы |
1) Мәліметтер базасының негізгі ұғымдарын сипаттайды; 2) бір кестелік мәліметтер базасын жасайды; |
1) "Реляциялық мәліметтер базасы" ұғымын түсіндіреді; |
Ақпараттық процестер | 1) Көркемдік-технологиялық салада жасанды интеллектті қолдану саласындағы машиналық оқыту мен блокчейн технологиясының қолданылуы мен жұмыс принципін түсіндіреді. |
1) Машиналық оқыту принциптерін түсіндіреді, нейрондық желілер (нейрондар мен синапстар); | |
Қазақстандағы цифрландыру | 1) Электрондық үкімет порталының функцияларын пайдалана отырып, Қазақстандағы цифрландырудың қазіргі заманғы үрдістерін түсіндіреді; көркемдік-технологиялық салада көрсетілетін қызметтерді пайдаланады |
1) Қазақстандағы цифрландыру процесінің заманауи үрдістерін талдайды; | |
5-бөлім. Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру | 3D модельдеу | 1) Адамның көрінісі бар 3D панорама (виртуалды тур) жасайды. |
1) Виртуалды кеңейтілген шындықтың адамның психикалық және физикалық денсаулығына әсерін түсіндіреді; |
Web дизайн |
1) Веб-эргономиканың ерекшеліктерін ескере отырып, графикалық редакторды пайдалана отырып, сайттың дизайн-макетін әзірлейді; |
1) "Дизайн" және "пайдалану" ұғымдарын түсіндіреді; | |
6-бөлім. Қосымшаларды әзірлеу | Алгоритмдеу және бағдарламалау | 1) Бағдарламалық кодты, функцияларды және процедураларды қолдана отырып, есепті шешу алгоритмін жасайды |
1) Функциялар мен процедураларды қолдана отырып, кодты бағдарламалау тілінде жазады; |
Мобильді қосымшалар |
1) Сұрыптау алгоритмін жасайды; "Ақылды үй" жобасы, |
1) Конструкторда ыңғайлы мобильді қосымша интерфейсін жасайды; | |
IT Startup | 1) Startup тұжырымдамасын және краудфандинг платформасының жұмыс принциптерін сипаттайды. |
1) Startup тұжырымдамасын сипаттайды; | |
7-бөлім. Компьютерлік желілер | Желілік компоненттер және қауіпсіздік |
1) Желілік компоненттердің жұмысын сипаттайды (желілік түйіндер, маршрутизаторлар, коммутаторлар); |
1) IP (i-pi) тіркеуді және қызметтерді және мекен-жай ұсынуды түсіндіреді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 60- қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ тілі" пәнін оқытудың мақсаты – ана тілін қадірлейтін, қоғамдық мәнін түсінетін тұлға қалыптастыру, сондай-ақ қазақ әдеби тілі нормаларын сақтап, дұрыс қолдана білуге, еркін сөйлесуге және сауатты жазуға үйрету.
3. "Қазақ тілі" оқу пәнін оқытудың негізгі міндеттері:
1) қазақ тілін ана тілі ретінде тани отырып, өмірлік қажеттіліктерінде коммуникативтік әрекеттер түрінде (тыңдалым, оқылым, айтылым, жазылым) сауаттылықпен қолдану дағдыларын қалыптастырады;
2) білім алушылардың қазақ тілін күнделікті өмірде өзі еркімен қолданып жүрген қарым-қатынас құралынан енді оны тілдік заңдылықтар негізінде танып-білу дағдыларын қалыптастырады;
3) қазақ тілі жүйесін құраушы кіші жүйелерді, тіл бірліктерін және олардың табиғатын танып біледі;
4) тіл бірліктерінің қарым-қатынас құралы болу, ойды білдіру, таным құралы болу, ақпаратты сақтау құралы болу қасиеттерін функционалдық-коммуникативтік бағдарда танып біледі, соған лайықты машықтар мен дағдыларды қалыптастырады;
5) "Қазақ тілі" пәні бағдарламасы білім алушының тіл сауаттылығы мен сөйлеу сауаттылығын, сөз байлығын, басқалармен еркін қарым-қатынасқа түсу қабілетін дамытуды және ойлау қабілеті мен танымдық дағдыларын жетілдіруді көздейді.
Оқу бағдарламасының ерекшелігі – тек пәндік білімді қалыптастыруға ғана емес, сонымен қатар әртүрлі дағдыларды дамытуға ерекше көңіл бөлінеді.
Оқыту нәтижелері студенттердің бойында келесі негізгі құндылықтарды қалыптастыруға негізделген: патриотизм және азаматтық жауапкершілік, сыйластық, ынтымақтастық, еңбек пен шығармашылық, ашықтық, өмір бойы білім алу.
Оқу мақсаттары педагог пен білім алушыларға болашақ қадамдары жөнінде өзара ой бөлісуге, оларды жоспарлау мен бағалауға мүмкіндік беретін бірізділік пен сабақтастықты көрсететін 4 бөлімнен тұрады:
1) тыңдалым және айтылым;
2) оқылым;
3) жазылым;
4) әдеби тіл нормасы.
"Тыңдалым және айтылым" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) болжау;
2) әртүрлі жанрдағы мәтіндерді талдау;
3) негізгі ойды анықтау;
4) тыңдалым материалы бойынша сұрақтар құрастыру және бағалау;
5) сөйлеу мәдениетін дамыту;
"Оқылым" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) ақпаратты түсіну;
2) мәтіннің стильдік ерекшелігін тану;
3) мәтіннің жанрлық ерекшелігін ажырату;
4) мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау;
5) мәліметтерді өңдей білу;
6) әртүрлі ресурс көздерінен қажетті ақпарат алу.
"Жазылым" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) әртүрлі ресурс көздерінен қажетті ақпарат алу;
2) жазба жұмыстарын әртүрлі формада ұсыну;
3) эссе жазу;
4) оқылым және тыңдалым материалдары негізінде жинақы мәтін жазу;
5) шығармашылық жұмыс;
6) мәтіндерді түзету және редакциялау.
Әдеби тіл нормасы бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) орфография;
2) орфоэпия;
3) лексика;
4) грамматика;
5) пунктуация.
4. Қазақ тілі пәнінің үлгілік бағдарламасында 10 бөлім қарастырылған.
Олар: "Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Сөз мәдениеті", "Индустрияландыру: ұлттық өндіріс. Сөз мәдениеті", "Адамзат дамуының жаһандық мәселелері. Тілдік жүйе және норма", "Адам өмірін сақтау. Тілдік жүйе және норма", "Сәулет өнері. Тілдік жүйе және норма", "Қазақстан бүгінгі әлемде: Қазақстанның өткені мен келешегі", "Экология: ядролық және мұнай өндірістері", "Қазіргі қоғам: миграция және зияткерлік миграция", "Әлемді өзгерткен өнертабыстар", "Туризм: экотуризм".
Мазмұны:
1) тыңдалым және айтылым: мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру, тиісті ақпаратты анықтай білу, мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс, интервью, пікірталас, мақала, бейнебаян) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау, тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ғаламдық (отандық) мәселелермен байланыстыра білу, салыстыру, мәтінде көтерілген мәселені, автор позициясын (қоғамдық-саяси, ғылыми) талдай отырып, негізгі ойды анықтау, мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, талқылау сұрақтарын құрастыру және сыни тұрғыда бағалау, коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлеу, тыңдаушыларға ықпал ете білу, шешен сөйлеу; сөйлеу тілінің лексикалық, фонетикалық-морфологиялық, синтаксистік ерекшеліктерін ажыратып, орынды қолдану;
2) оқылым: әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау, таза ғылыми және публицистикалық стильдерін тілдік құралдар арқылы тану (терминдер, ұғымдар, шартты белгілер, синтаксистік құрылымы), әртүрлі стильдегі мәтіндердің жанрлық ерекшеліктерін таба білу, ауызекі сөйлеудің стильдік бедерін дұрыс қолдану, публицистикалық шығарма тілінің стильдік бедерін дұрыс қолдана білу, ресми іс-қағаздары тілінің сөз бедерін дұрыс қолдана білу, көркем әдебиет тілінің сөз бедерін дұрыс қолдана білу, әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, автор көзқарасын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау (фонетикалық деңгей, лексикалық деңгей, морфологиялық деңгей, синтаксистік деңгей негізінде), мәтіндегі негізгі ойды анықтау, берілген мәліметтер мен пікірлерді өңдеу және толықтыру, белгілі бір мақсат үшін оқылым стратегияларын жүйелі қолдана білу, бұқаралық ақпарат құралдары, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми еңбектерден деректерді ала білу, сілтеме жасау, дәйексөз келтіру жолдарын білу;
3) жазылым: жоспар түрлерін құру (күрделі, тезистік, тірек-схема түріндегі жоспар), ауызекі сөйлеу стилінде әлеуметтік жағдайларға сай мәтін құрастыру, ресми қарым-қатынас аясында ресми құжат түрлерін жазу: сенімхат, кепілхат, өтінім, тапсырыс, келісімшарт, еңбек шарты, шарт, еңбек келісімі, мәтіндер құрастыру, ғылыми стильдің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып, баяндама, мақала, лекция, баяндама тезистері, аннотация, түйіндеме, рецензия, мәтіндер құрастыру, публицистикалық стильдің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып, мақала, репортаж, сұхбат, ақпарат, информациялық хабар, очерк, памфлет жазу, көркем әдебиет стилінің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып мәтіндер құрастыру (таңдау бойынша), мәтін құрылымын сақтай отырып, әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазу, өзіндік тұжырым жасау, көтерілген мәселе бойынша академиялық тұрғыдан эссе жаза білу, мәселенің артықшылықтары мен кемшіліктерін талдап жазу, оқылым және тыңдалым материалдары бойынша түртіп жазудың (конспектілеудің) әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі ақпаратты іріктеу, әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, әңгіме, естелік, шығарма) ұсына білу, жазба жұмысын абзац пен бөліктерге бөлу, ойын (ақпарат, идея) дұрыс жүйелеп, логикалық және стильдік түзетулер енгізу, редакциялау;
4) әдеби тіл нормалары: мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді қазіргі орфографиялық нормаға сай жазу, сөздерді фонетикалық принцип негізінде жазу, сөздерді морфологиялық-фонематикалық принцип негізінде жазу, сөздерді тарихи-дәстүрлік принцип негізінде жазу, сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану, әлеуметтік-саяси шешендік қатынас аясында сөз әдебі мен сөйлеу мәнерін дұрыс қолдану, мәтін нормаларын сақтап жазу (мәтін құрылымы, абзац, мәтін бөліктері, тақырып), мәтін және мәтін үзінділері деңгейінде тыныс белгілерін қолдана білу.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4 жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұн
Бөлім, бөлімшелер және тақырыптардың атаулары | Барлығы | Сағат саны | |
Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | ||
1 Бөлім. Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Сөз мәдениеті. | |||
1.1.Қоғамдық құндылық. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Қоғам құндылығы – халықтың тілі, мәдениеті, салт-дәстүрі. Орфографиялық норма. Сөйлеу тілі. | |||
Тақырып 1.1.2. Ұлттық руханиятымыздың өзегі – тіл. Әдеби тіл. Дауысты дыбыстардың жазылуы. | |||
Тақырып 1.1.3. Қазақ халқының салт-дәстүрлері. Әдеби тіл. Дауыссыз дыбыстардың жазылуы. | |||
1.2. Қазақ халқының мәдениеті. | |||
Тақырып 1.2.1. Қолөнер – сырлы өнер. Тоқыма өнері. Бірге және бөлек жазылатын сөздер. | |||
Тақырып 1.2.2. Қазақ киносы – қазақ тарихы. Дефис арқылы жазылатын сөздер. Бас әріппен жазылатын сөздер. Тасымал | |||
Тақырып 1.2.3. Қазақ театр өнерінің тарихы. Ауызекі сөйлеу стилі. Шылау және одағай сөздердің жазылуы. | |||
Тақырып 1.2.4. Сөйлеу шеберлігі және тіл мәдениеті. Қосымшалардың жазылуы | |||
2 Бөлім. Индустрияландыру: ұлттық өндіріс. Сөз мәдениеті | |||
2.1. Теміржол қызметі. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Түрксіб теміржолы. Сөйлеу мәдениетінің зерттелуі. | |||
Тақырып 2.1.2. Тұлпар-Тальго. Ауызекі сөйлеу тілі. | |||
Тақырып 2.1.3. Алматы метросы. Сөз дәлдігі | |||
2.2. Қазақстан индустриясы. | |||
Тақырып 2.2.1. Қара көмір. Мыс кендері. Сөйлеу шеберлігіне қойылатын талаптар. | |||
Тақырып 2.2.2. Мұнай индустриясы. Сөз дәлдігі | |||
Тақырып 2.2.3. Әлемнің ірі индустриялық алпауыттары Қазақстанда. | |||
3 Бөлім. Адамзат дамуының жаһандық мәселелері. Тілдік жүйе және норма | |||
3.1. Жаһандық құзыреттер. | |||
Тақырып 3.1.1. Ұлттық мәдениеттің жаһандану үрдісі. Тілдік норма. Ғылыми стиль | |||
Тақырып 3.1.2. Экономикалық жаһандану. Сөзжасамдық тәсілдер. | |||
Тақырып 3.1.3. Аумақтық жаһандану. Сөзжасамның аналитикалық тәсілі. | |||
Тақырып 3.1.4. Ақпараттық- коммуникациялық жаһандану. Сөзжасамның лексика-семантикалық тәсілі. | |||
Тақырып 3.1.5. Адамзат дамуының жаһандық мәселелері. Әдеби тілдің сөзжасамдық нормалары. | |||
4 Бөлім. Адам өмірін сақтау. Тілдік жүйе және норма. | |||
4.1. Қоғамның байлығы – адам. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Адам өмірін қорғау – басты міндет. Сөз тазалығы. | |||
Тақырып 4.1.2. Адамның денсаулығы – қоғам байлығы. Тіркестердің мағыналық байланысы. | |||
4.2. Қоршаған орта мен спорттың адам өміріне әсері. | |||
Тақырып 4.2.1. Адам өмірі және қоршаған орта. Сөйлем мүшелерінің орын тәртібі. Көркем әдебиет стилі. | |||
Тақырып 4.2.2. Спорттың адам өміріне пайдасы. Мәтіндегі сөйлемдердің орын тәртібі. | |||
5 Бөлім. Сәулет өнері. Тілдік жүйе және норма. | |||
5.1. Қазақстан сәулет өнерінің дамуы. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1 Таңғажайып сәулет өнері. Тілдік жүйе және норма. Сөйлем және мәтін деңгейінде қойылатын тыныс белгілер.Үтір. | |||
Тақырып 5.1.2. Киіз үй – ғажап сәулет туындысы. Тырнақша. | |||
Тақырып 5.1.3. Дизайн өнерінің даму тарихы. Жақша. Нүктелі үтір. | |||
Тақырып 5.1.4. Қазақстан сәулет өнерінің көне ескерткіштері. Сызықша. Бастауыш пен баяндауыштың арасына қойылатын сызықша. | |||
Тақырып 5.1.5. Қазақтың танымал сәулетшілері. Ғылыми әдебиет тілінің сөз бедері. | |||
Тақырып 5.1.6. Заманауи сәулет туындылары. Ел астанасы – сәулет өнерінің жаңа тынысы. Қос нүкте. | |||
6 Бөлім. Қазақстан бүгінгі әлемде: Қазақстанның өткені мен келешегі. Шешендік сөздер. | |||
6.1. Уақыт өлшемі. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Ұлт тарихындағы кеңістік пен уақыт. Ғылыми стиль. | |||
Тақырып 6.1.2. Тіл – тарихтың айнасы. Әліпби. | |||
Тақырып 6.1.3. Ел іші – өнер кеніші. Шешендік өнер негіздері. | |||
6.2. Қазақстанның талантты ұландары. | |||
Тақырып 6.2.1. Қазақстанның алғашқы кәсіби суретшілері. Шешендік өнер тарихы. | |||
Тақырып 6.2.2. Сәндік өнер. Тоқыма дизайны. Ғылыми стиль. | |||
7 Бөлім Экология: ядролық және мұнай өндірістері. | |||
7.1. Экологиялық сауат. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Әлемдік экология мәселелері. Арал теңізінің экологиясы. Айтыс. | |||
Тақырып 7.1.2. Семей полигоны. Ядролық өндіріс – табиғатқа төнген қауіп. Сыни пікір. | |||
Тақырып 7.1.3. Атом өнеркәсібі. Сыни пікірдің өзіндік ерекшелігі. | |||
Тақырып 7.1.4. Мұнай өндірісі: пайдасы мен зияны. Мұнай қалдықтарының экологияға әсері. Дәйексөзге сілтеме жасау және пайдаланылған әдебиеттерді рәсімдеу талаптары. | |||
8 Бөлім. Қазіргі қоғам: миграция және зияткерлік миграция. | |||
8.1 Миграцияның қоғамдық ортаға әсері. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Миграция – әлеуметтік құбылыс. Сөзталас. | |||
Тақырып 8.1.2. Әлем және Қазақстандағы миграция. Шешендік толғау. | |||
Тақырып 8.1.3. Зияткерлік миграция: пайдасы мен қаупі. Ресми ісқағаздары стилі мен оның тілдік ерекшеліктері. | |||
Тақырып 8.1.4. Жастардың зияткерлік бағдарламасы. Стиль ерекшеліктері. | |||
9 Бөлім. Әлемді өзгерткен өнертабыстар. | |||
9.1. Әлемді өзгерткен ұлы жаңалықтар. | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Әлемді өзгерткен ұлы жаңалықтар. Публицистикалық стильдің тілдік ерекшеліктері. | |||
Тақырып 9.1.2. Әлемді таңғалдырған өнертапқыш балалар. Рецензия. | |||
Тақырып 9.1.3. Әлемге танылған қазақ өнерпаздары. Көркем әдебиет тілінің стилі. | |||
10 Бөлім. Туризм: экотуризм. | |||
10.1. Туризмнің дамуының қоғамға пайдасы. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Туризм саласы: өткені мен бүгіні. Әңгіме және дөңгелек үстел. | |||
Тақырып 10.1.2. Экотуризмнің ерекшеліктері. Ой айқындылығы. Жазбаша сөйлеу. | |||
Тақырып 10.1.3. Қазақстандағы экотуризм. Пікірталас мәдениетіндегі сөз қолданыстар. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Сөз мәдениеті. | 1.1. Қоғамдық құндылық. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру; |
1) Мәтіндерді оқып, болжам жасайды, негізгі ойды анықтайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені (қоғамдық- саяси) талдай отырып, негізі ойды анықтау және ғаламдық мәселелермен байланыстыру; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені талдайды, анықтайды; | ||
1.2. |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу; |
1) Көпшілік алдында сөйлеу әдебін сақтай отырып дұрыс сөйлей алады; | |
1) Ғылыми-көпшілік стильді тілдік құралдар арқылы тану (терминдер, тілдік оралымдар, өзге стиль элементтері). |
1) Ғылыми-көпшілік стильдің ерекшеліктерін, қолданылуын ажыратады; | ||
1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану; |
1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктерін: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолданады; | ||
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселеге баға беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей білу. |
1) Оқыған мәтін мазмұнын оқиға желісі арқылы ары қарай жалғастыра алады; | ||
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселеге баға беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей білу. |
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтайды; | ||
Индустрияландыру: ұлттық өндіріс. Сөз мәдениеті. | 2.1. Теміржол қызметі. |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастыру және бағалау; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге сұрақтар құрастырады және бағалайды; | ||
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді талдау, негізгі үрдістерді анықтау; |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі (мәліметтерді талдайды; | ||
2.2. Қазақстан индустриясы. |
1) Белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп, талғаммен қолдана білу; |
1) Белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп, талғаммен қолдана біледі; | |
1) Көпшілікке арналған дәрістің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Көпшілікке арналған дәрістің құрылымы мен рәсімделуін біледі; | ||
1) Мәтін құрылымын сақтай отырып, әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазу. |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырады; | ||
Адамзат дамуы | 3.1. Жаһандық құзыреттер. |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (интервью) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
1) Көпшілікке арналған интервью құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Көпшілікке арналған интервью құрылымы мен рәсімделуін біледі; | ||
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу; |
1) коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтап сөйлей алады; | ||
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтап сөйлей алады; | ||
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс-қағаздар, публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау. |
1) Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдайды; | ||
Адам өмірін сақтау. Тілдік жүйе және тілдік норма. | 4.1. Қоғамның байлығы – адам. |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (пікірталас) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастыру және бағалау; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастырады және бағалайды; | ||
4.2. Қоршаған орта мен спорттың адам өміріне әсері. |
1) Көпшілікке арналған очерктің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Көпшілікке арналған очерктің құрылымы мен рәсімделуін біледі; | |
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми ісқағаздар, публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау. |
1) Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдайды; | ||
Сәулет өнері. Тілдік жүйе және норма. | 5.1. Қазақстан сәулет өнерінің дамуы. |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (мақала) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлей біледі; | ||
1) Көпшілікке арналған мақаланың құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау. | 1) Көпшілікке арналған мақаланың құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдайды. | ||
1) Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу (аргументативті эссе); |
1) Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазады; | ||
1) Бұқаралық ақпарат құралдары, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми еңбектерден деректерді ала білу, сілтеме жасау жолдарын білу; |
1) Бұқаралық ақпарат құралдары, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми еңбектерден деректерді ала біледі, сілтеме жасау жолдарын біледі; | ||
1) Оқылым және тыңдалым материалдары бойынша түртіп жазудың (конспектілеудің) әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі ақпаратты іріктеу; |
1) Түртіп жазудың әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі ақпаратты іріктейді; | ||
Қазақстан бүгінгі әлемде: Қазақстанның өткені мен келешегі. | 6.1. Уақыт өлшемі. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені (қоғамдық-саяси, ғылыми) талдай отырып, негізі ойды анықтау және ғаламдық мәселелермен салыстыру; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені талдайды; | ||
6.2. Қазақстан |
1) Таза ғылыми стильді тілдік құралдар арқылы тану (терминдер, ұғымдар, шартты белгілер, синтаксистік құрылымы); |
1) Ғылыми стильді тілдік құралдар арқылы таниды; | |
1) Таза ғылыми стильдегі тезис, аннотацияның құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми стильдегі тезис, аннотацияның құрылымы мен рәсімделуін біледі; | ||
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау; |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі мәліметтерді салыстырып талдайды; | ||
Экология: ядролық және мұнай өндірістері. |
7.1. Экология |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, талқылау сұрақтарын құрастыру және сыни тұрғыда бағалау; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге талқылау сұрақтарын құрастырады; | ||
1) Таза ғылыми стильдегі дәрістің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми стильдегі дәрістің құрылымы мен рәсімделуін біледі; | ||
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс-қағаздар, публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі) мәтіндердің тақырыбын, автор көзқарасын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау; |
1) Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, автор көзқарасын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдайды; | ||
Қазіргі қоғам: миграция және зияткер |
8.1. Миграция |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (интервью, мақала) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, талқылау сұрақтарын құрастыру және сыни тұрғыда бағалау; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге талқылау сұрақтарын құрастырады және сыни тұрғыда бағалайды; | ||
1) коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлеу, тыңдаушыларға ықпал ете білу, шешен сөйлеу; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлей біледі; | ||
Әлемді өзгерткен өнертабыстар. | 9.1. Әлемді өзгерткен ұлы жаңалықтар. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтай біледі; |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (бейнебаян) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдайды; | ||
Туризм: экоту | 10.1. Туризмнің дамуының қоғамға пайдасы. |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (пікірталас) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдайды; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлеу, тыңдаушыларға ықпал ете білу, шешен сөйлеу; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлей біледі; | ||
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау; |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі мәліметтерді салыстырып талдайды; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 61-қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ әдебиеті" оқу пәнін оқытудың мақсаты – ұлтымыздың құнды мұралары арқылы білім алушылардың ой-танымын, ұлттық рухын, эстетикалық танымы мен талғамын дамыту, тұлғаның рухани-адамгершілік әлемін, танымдық-эмоционалдық зиятын, оқырмандық мәдениетін қалыптастыру. Олардың ойларын ауызша еркін жеткізуіне және жаза білуіне қолдау көрсету, дәлелдер келтіру, салыстыру және анализ жасау, бағалау дағдыларын қалыптастыру, креативті ойлауға бағыттау.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың сауаттылығын, олардың әдеби және эстетикалық талғамдары мен сезімдерін дамыту, ойлау қабілеттері мен танымдық және коммуникативтік дағдыларын қалыптастыру;
2) мәдениетаралық қарым-қатынастағы рөлін, қазақ халқының қалыптасқан тарихын әдебиеттің ғасырлар бойы жасаған өнердің бір түрі, тіл өнері арқылы бағалауды жетілдіру;
3) қазақ әдебиетінің құндылық ретіндегі болмысын, ұлттық мәдениеттегі маңызды орнын құрметтеуге, бағалауға баулу;
4) түрлі жағдайларға бейімделе білу және өздігінен шешім қабылдау дағдыларын қалыптастырады;
5) заманауи, ғылыми және қоғамдық дамуға сәйкес жазба және ауызекі сөйлеу дағдыларын дамыту және дүниетанымын жетілдіру.
4. Пәннің мазмұны келесі бөлімдерден тұрады: "түсіну және жауап беру", "анализ және интерпретация", "бағалау және салыстыру". Бағдарламаның бұл бөлімі пән бойынша күтілетін нәтижелерден тұрады.
"Түсіну және жауап беру" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) көркем шығарма мазмұны мен пішіні;
2) әдеби шығарманың тұжырымдамасы;
3) көркем шығармадағы образ;
4) шығарма үзінділерімен жұмыс;
5) қазақ әдебиетіндегі ұлттық құндылықтардың әлемдегі орнын білу.
"Анализ және интерпретация" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) әдеби шығарманың композициясы;
2) автор бейнесі;
3) көркем шығарманың тілі;
4) шығармашылық жұмыс;
5) қазақ және әлем әдебиетіндегі құндылықтар.
"Бағалау және салыстыру" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) тарихи және көркемдік құндылығы;
2) заманауилығы мен жаңашылдығы;
3) әдеби эссе;
4) әдеби сын.
1) Түсіну және жауап беру: әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну, әдеби шығарманың жанрлық ерекшелігін өзге жанрлармен салыстыра отырып талдау, көркем шығармадағы кейіпкерлер жүйесін жинақтау мен даралау арқылы өмір шындығын көрсету, көркем шығармалардан алған үзінділерді, қанатты сөздер мен дәйексөздерді шығармашылық жұмыстарда қолдану, ұлттық құндылықтардың маңыздылығын ғаламдық тақырыптағы контекстермен байланыстыру;
2) анализ және интерпретация: әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау, шығармадағы авторлық идеяның өмір шындығымен байланысы, шығарма идеясы мен көркемдегіш құралдардың байланысын ашу, әдеби туындыдағы көтерілген мәселелерге өзіндік көзқарас тұрғысынан шығармашылық жұмыс жазу, әлем және қазақ әдебиетіндегі ортақ құндылықтардың үндестігін талдау;
3) бағалау және салыстыру: шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау, көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырып бағалау, шығарманы көркемдік-эстетикалық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу, шығарманы идеялық жағынан мазмұндас туындылармен салыстыра отырып, әдеби сын жазу.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімшелер және тақырыптардың атаулары | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім.Қалың елім, қазағым | + | + | + |
Тақырып 1.1 Абай шығармашылығы. "Сегіз аяқ" өлеңі | |||
Тақырып 1.2 Абай "Қалың елім, қазағым, қайран жұртым" өлеңі | |||
Тақырып 1.3 А.Құнанбаевтың он жетінші қарасөзі, отыз үшінші қарасөзі, отыз жетінші қарасөзі | |||
Тақырып 1.4 Отыз екінші қарасөзі | |||
Тақырып 1.5. "Масғұт" поэмасы | |||
2 бөлім. Қазақтың Қанышы | + | + | + |
Тақырып 2.1 М.Сәрсеке. "Қаныш Сәтбаев" роман-эссе | |||
Тақырып 2.2 М.Сәрсеке. "Қаныш Сәтбаев", 1 бөлім. "Кенжетай" | |||
Тақырып 2.3 М.Сәрсекенің "Қаныш Сәтбаев" роман эссесінің 2 бөлімі. "Үлкен Жезқазған" | |||
Тақырып 2.4 М.Сәрсекенің "Қаныш Сәтбаев" роман эссесінің 3 бөлімі. "Бәрі де майдан үшін" | |||
3 Бөлім. Парасат пайымы | + | + | + |
Тақырып 3.1 А.Кемелбаева. "Шашты" әңгімесі | |||
Тақырып 3.2 Т.Сұлтанбеков. "Көшпелі алтын" ғылыми фантастикалық әңгіме | |||
Тақырып 3.3 Оразақын Асқар. "Шетте жүрген бауырларға" өлеңі | |||
4 бөлім. Тарих тағылымы | + | + | + |
Тақырып 4.1 Ш. Мұртаза. "Бесеудің хаты" драмасы | |||
Тақырып 4.2 Ж.Бөдеш "Жалғыз" поэмасы | |||
5 бөлім. Кеңістік пен уақыт | + | + | + |
Тақырып 5.1 О.Бөкей. "Атау кере" повесі | |||
Тақырып 5.2 Ж.Әбдірашев. "Дала, сенің ұлыңмын" өлеңі | |||
6 бөлім. Зобалаң заман шындығы | + | + | + |
Тақырып 6.1 Б.Мұқай."Өмірзая" романы | |||
Тақырып 6.2 Титақов Мұхтызар Төлекұлы "Мұрат үшін майдан" пьесасы | |||
7 бөлім. Ғасырлық туынды | + | + | + |
Тақырып 7.1 М. Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы 1, 2-том | |||
Тақырып 7.2 М. Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы 3, 4-том | |||
8 бөлім. Табиғат және адам | + | + | + |
Тақырып 8.1 Қ.Мырзалиев. "Қызыл кітап" поэмасы | |||
Тақырып 8.2 Ахмет Байтұрсынұлы "Адамдық диқаншысы" өлеңі. | |||
Тақырып 8.3 3-5-көрініс | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийі |
Қалың елім, қазағым | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшелігін талдайды; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, өзіндік баға береді; | |
2.Қазақ | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну, |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын талдайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
3.Парасат пайымы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын талдайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
Тарих тағылымы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
5. Кеңістік пен уақыт | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; | |
6. Зобалаң заман шындығы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; | |
7. Ғасырлық туынды | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; | |
Табиғат және адам | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру | Көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырып бағалау | Көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырады, сыни баға береді. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 62- қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәнінің оқу мақсаты – қазақ тілі мен әдебиетін кіріктіріп оқыту негізінде білім алушылардың тілдік дағдыларын жетілдіру, тіл нормаларын сақтап, еркін сөйлеу және сауатты жазу дағдыларын дамыту, мемлекеттік тілге құрметпен қарауын қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушының мемлекеттік тілге деген құрмет сезімін қазақ халқының мәдениетімен танысу арқылы тәрбиелеу;
2) адамзаттық ойдағыдай кірігу үшін қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде оқыту;
3) қазақ тілі мен әдебиеті пәніне құндылық ретінде қарауды қалыптастыру;
4) коммуникативтік оқыту негізінде барлық сөйлеу әрекетінің түрлерін әлеуметтік ортада қолдану дағдыларын дамыту;
5) қазақ әдебиетінің стилистикалық және жанрлық ерекшеліктерін тану негізінде шығармашылық тұрғыда жұмыс істеу, сын тұрғысынан ойлау дағдыларын дамыту;
6) көпмәдени ортада лингвистикалық қажеттілікті іске асыруға дайын жеке тұлғаны тәрбиелеу;
7) білім деңгейі жоғары, ой-өрісі дамыған тұлғаны қалыптастыру.
4. Жалпы орта білім беру деңгейіндегі "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша білім алушылардың білім, білік және дағдыға қойылатын талаптары СEFR -Шет тілін меңгерудің жалпы еуропалық құзыреті деңгейлерін (B2-С1) негізге ала отырып айқындалған.
4. Пәннің мазмұны келесі бөлімдерден тұрады: "Еңбек нарығы және сұраныс", "Отандық өнеркәсіп өнімі Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті", "Ұлттық экологиялық мәдениет", "Мұхит – тіршілік мекені", "Ұлттық таным және мерекелер", "Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда", "Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне", "Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар", "Әлеуметтік теңсіздік: адам құқықтары және көмек", "Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы", "Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік", "Қоғам және заң", "Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік", "Экология. Мұнай және атомдық индустрия", "Тіл. Өнер. Әдебиет", "Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі", "Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі", "Ұлттық театр – өнер ордасы", "Туризм: Экотуризм", "Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі", "Жастар мәселесінің түйіткілдері", "Жастар мәселесінің түйіткілдері", "Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты", "Толеранттылық-елбірлігі", "Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік", "Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші".
Мазмұны:
1) тыңдалым: мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тыңдалған мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды түртіп жазу және ақпараттарды жүйелеу, оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында және мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегісөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіну, көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау, мәтін бойынша автор позициясын және көтерілген мәселеге қарым-қатынасын, тыңдаушыға ықпал ету тәсілін талдай отырып, негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселе бойынша әртүрлі дереккөздерден алынған мәтіндерді тыңдау және салыстыру, өз ойын логикалық дұрыс, аргументті және айқын жеткізу;
2) айтылым: ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану, ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монолог пен диалогті үйлестіре қолдану, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушылармен қарым-қатынас орнату, сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану, кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау, көпшілік алдында сөз сөйлеуде маңызды орын алатын тілдік (вербалдық) және бейвербалдық элементтерді қолданып, сенімді және еркін сөйлеу, әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау;
3) оқылым: мәтіннен детальді ақпараттарды, факті мен көзқарасты, астарлы ойды анықтау, ақпараттың оқырманға әсерін және автор позициясын талқылау, ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (мақала, аннотация, үндеу, очерк, дәріс, баспасөз парағы) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау, әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру, ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндер (мақала, аннотация, үндеу, очерк, дәріс, баспасөз парағы) бойынша салыстырмалы (құрылымы, қызметі, мақсатты аудиториясы, оқырманға әсері) талдау жасау, қосымша ғылыми-анықтамалық ақпарат көздерінен алынған материалдар негізінде мәтін мазмұнына сыни тұрғыдан талдау жасау, мәтінді негізгі мәселеге баға бере отырып, өзіндік көзқарасын жүйелі, дәлелді жеткізу;
4) жазылым: ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала, аннотация, баспасөз парағы, тезис, үндеу жазу, қажетті ақпараттарды орынды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу ("келісу, келіспеу" эссесі, дискуссивті эссе, аргументативті эссе), шығармашылық жазба жұмыстарында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолданып жазу, тақырып бойынша мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді жинақтау, дереккөздерге сілтеме көрсетіп таныстыру (тірек-схема, менталды карта, презентация), кәсіби және публицистикалық бағыттағы мәтіндердегі басты лексикалық бірліктерді нақтылап, мәтіннің ақпараттық-маңызды фрагменттерін анықтап, (компрессия) жинақы мәтін құрастыру, мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазу; мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана білу;
5) тілдік бағдар: сөз таптары, ғылыми және кәсіби мәтіндер құрауда грамматикалық омонимдерді ажырата танып, ауызша және жазбаша дұрыс қолдану, сын есім сөздердің синонимдік қатарын стильдік ерекшеліктеріне сәйкес қолдану, мәтін құрауда сан есімнің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай қолдану, есімдіктердің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай қолдану, мәтіндерден көсемше оралымды сөйлемдерді анықтап,оларды ауызша және жазбаша мәтіндер құрауда орынды қолдану, үстеудің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай орынды қолдану, мәтін құрауда шылаудың мағыналық түрлерін стильдік қызметіне сай орынды қолдану, сөйлем, оқшау сөздердің қызметін білу, айқындауыш мүшелер (қосалқы, қосарлы, оңашаланған) жасалу жолдарын білу, жазба жұмыстарында орынды қолдану.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімшелер және тақырыптардың атаулары | Сағат саны | ||
Бар | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1.Бөлім. Еңбек нарығы және сұраныс. | |||
1.1. Қазақстандағы еңбек нарығы. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Қазақстандағы еңбек нарығы: сұраныс пен ұсыныс. | |||
Тақырып 1.1.2. Іскерлік әлемі. Келіссөз жүргізу әдебі. | |||
Тақырып 1.1.3. Әлеуметтік сұраныс және отандық өнім. | |||
1.2 Еңбек ер атандырады. | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Балғабек Қыдырбекұлы – танымал жазушы. Еңбек ер атандырады. | |||
Тақырып 1.2.2. Нәтиже сабақ. Ел болашағы - білікті маман қолында (конференция сабақ). | |||
2. Бөлім. Отандық өнеркәсіп өнімі. | |||
2.1. Отандық өнімді пайдаланамыз. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Отандық өнімді пайдаланамыз. | |||
Тақырып 2.1.2. Орталық Қазақстан – кенді аймақ . | |||
Тақырып 2.1.3 Қарағанды – кеншілер қаласы. Ғабиден Мұстафин. "Қарағанды" романынан үзінді. | |||
Тақырып 2.1.4. Нәтиже сабақ. Жарнама жасау. (сынақ сабақ). | |||
3. Бөлім. Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті. | |||
3.1 Қазақ киносы. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Қазақ киносының атасы. | |||
Тақырып 3.1.2. Қазақстанның мәдени өмірі. | |||
3.2 Қазақ театры. | |||
Тақырып 3.2.1 Театр фестивальдары. | |||
Тақырып 3.2.2. Дулат Исабеков "Әпке" шығармасы. | |||
Тақырып 3.2.3. Нәтиже сабақ. "Қазақ киносының қазіргі келбеті" эссе жазу. | |||
4. Бөлім. Ұлттық экологиялық мәдениет. | |||
4.1 Ұлттық экология. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Ұлттық экология бастаулары. | |||
Тақырып 4.1.2. Қадыр Мырза Әлі – философ ақын. "Аралым..." өлеңі. | |||
4.2 Экологиялық мәдениет. | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Экологиялық мәдениет және тыйым сөздер. | |||
Тақырып 4.2.2. Экология және кәсіби маман мәдениеті. | |||
Тақырып 4.2.3 Нәтиже сабақ. "Қазіргі экологияның өзекті мәселелері" (диспут сабақ). | |||
5. Бөлім. Мұхит – тіршілік мекені. | |||
5.1 Мұхит әлемі. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Мұхиттағы жануарлар әлемі. Мұхиттағы өсімдік әлемі. | |||
5.2 Мұхиттағы экологиялық проблемалар. | + | + | + |
Тақырып 5.2.1. Мұхит және экологиялық проблемалар. | |||
Тақырып 5.2.2. Әбдіжәміл Нүрпейісов. "Қан мен тер" романы. | |||
Тақырып 5.2.3. Нәтиже сабақ." Адамзат тағдырының жыршысы" (талқылау сабағы). | |||
6. Бөлім. Ұлттық таным және мерекелер. | |||
6.1 Ұлттық мерекелер. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Ұлттық мерекелер. Айт қабыл болсын! | |||
Тақырып 6.1.2. Жүсіпбек Аймауытов. "Әнші" әңгімесі. | |||
Тақырып 6.1.3. Нәтиже сабақ. "Қазақстандағы діни мерекелер". Интервью алу. | |||
7. Бөлім. Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда. | |||
7.1 Сауда тарихы. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Сауда тарихы. Ұлы Жібек жолы – сауда мәдениетінің өркендеу биігі. | |||
Тақырып 7.1.2. Екіжақты келісімді сауда. | |||
7.2 Сауда мәдениеті. | + | + | + |
Тақырып 7.2.1. Сауда мәдениеті және тұтынушы құқығы. | |||
Тақырып 7.2.2. Ыбырай Алтынсарин. "Дүние қалай етсең, табылады?". | |||
Тақырып 7.2.3. Нәтиже сабақ. "Ұлы Жібек жолы тарихы" Саяхат сабақ. | |||
8. Бөлім. Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне. | |||
8.1 Қазақстандағы бұқаралық ақпарат құралдары. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Радиоарналарды тыңдаймын. | |||
Тақырып 8.1.2. Қазақтың тұңғыш журналист қыздары. | |||
Тақырып 8.1.3. Қазақтың тұңғыш дикторы. | |||
8.2 Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік саясат. | + | + | + |
Тақырып 8.2.1. Отбасы және гендерлік саясат. | |||
Тақырып 8.2.2. Телефон – байланыс құралы. | |||
Тақырып 8.2.3. Нәтиже сабақ. "Гендерлік саясат – мемлекет пен қоғам ісі" аргументативті эссе жазу. | |||
9. Бөлім. Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар. | |||
9.1 Қауіпті қалдықтар. | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Тұрмыстық қалдықтар. | |||
Тақырып 9.1.2. Өндірістік қалдықтар. Қауіпті қалдықтар. | |||
9.2 Жер тағдыры- ел тағдыры. | + | + | + |
Тақырып 9.2.1. Қайнар Олжай. "Жер мен аспан арасындағы дастан" . | |||
Тақырып 9.2.2. Думан Рамазан. "Соңғы дем" әңгімесі. | |||
Тақырып 9.2.3. Нәтиже сабақ. "Жер тағдыры – ел тағдыры. Шағын мақала жазу. | |||
10. Бөлім. Әлеуметтік теңсіздік: адам құқықтары және көмек. | |||
10.1 Әлеуметтік теңсіздік. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Қоғамдағы әлеуметтік теңсіздіктің жіктелуі. Әлеуметтік теңсіздік және әлеуметтік топтар. | |||
Тақырып 10.1.2. Жұмыссыздық және әлеуметтік теңсіздік. | |||
10.2 Әлеуметтік теңсіздік тудыратын факторлар. | |||
Тақырып 10.2.1. Ұлықбек Есдәулет – ақын, қайраткер. "Қара пима" поэмасы. | |||
Тақырып 10.2.2. "Қара пима" – трагедиялық шығарма. | |||
Тақырып 10.2.3. Нәтиже сабақ. "Әлеуметтік теңсіздік тудыратын факторлар". Пікірталас-полилог ұйымдастыру. | |||
11. Бөлім. Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы. | |||
11.1 Зиянды әдеттер. | + | + | + |
Тақырып 11.1.1. Нашақорлық – қоғамдық дерт. | |||
Тақырып 11.1.2. Темекі тарту – зиянды әдет. | |||
11.2 Салауатты өмір салты. | |||
Тақырып 11.2.1. Бердібек Соқпақбаев. "Он алты жасар чемпион" (әңгіме). | |||
Тақырып 11.2.2. Саламатты өмір салтын ұстанамын. | |||
Тақырып 11.2.3. Нәтиже сабақ. "Дұрыс тамақтану – денсаулық кепілі". Аргументативті эссе. | |||
12. Бөлім. Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік. | |||
12.1 Сандық технология. | + | + | + |
Тақырып 12.1.1. Сандық технология. Сандық теңсіздік. Электронды үкімет. | |||
12.2 Интернеттің пайдасы мен зияны. | |||
Тақырып 12.2.1. Мұхтар Шахановтың "Компьютербасты жарты адамдар" романындағы адам концепциясы. | |||
Тақырып 12.2.2. "Өркениеттің адасуы" (романнан үзінді). | |||
Тақырып 12.2.3. Нәтиже сабақ. "Интернет кітапты алмастыра ала ма?" Дебат-сабақ. | |||
13. Бөлім. Қоғам және заң . | |||
13.1 Ата Заң. | + | + | + |
Тақырып 13.1.1. "Тәртіпке бағынған ел құл болмайды". | |||
Тақырып 13.1.2. Ата Заң. | |||
Тақырып 13.1.3. Ермек Өтетілеуұлы "Ата Заң " өлеңі. | |||
13.2 Құқықбұзушылық және қылмыс. | + | + | + |
Тақырып 13.2.1. Құқықбұзушылық, қылмыс жақсылыққа апармайды. | |||
Тақырып 13.2.2. Тәртіпсіздік неден басталады? | |||
Тақырып 13.2.3. Нәтиже сабақ. "Заңды білу – заман талабы". Конференция сабақ. | |||
14. Бөлім. Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік. | |||
14.1 Әлеуметтік теңсіздік. | + | + | + |
Тақырып 14.1.1. Әлеуметтік мәселе туралы не білесің? Лексика-грамматикалық омонимдер. | |||
Тақырып 14.1.2. Отбасы – құндылық. | |||
14.2 Қоғамның әлеуметтік құрылымы. | |||
Тақырып 14.2.1. Қоғамның әлеуметтік құрылымы. | |||
Тақырып 14.2.2. Ерболат Әбікенұлы. "Пәтер іздеп жүр едік" әңгімесі. | |||
Тақырып 14.2.3. Нәтиже сабақ. "Жігітті намыс өлтірер..." сұхбат сабақ. | |||
15. Бөлім. Экология. Мұнай және атомдық индустрия. | |||
15.1 Қазақстандағы мұнай өндірісі. | + | + | + |
Тақырып 15.1.1. Табиғатты аяла. | |||
Тақырып 15.1.2. "Жасыл ел" бағдарламасына қатысaмын. | |||
Тақырып 15.1.3. Мұнай – еліміздің шикізат байлығы. | |||
Тақырып 15.1.4. Гүлжауһар Сейітжан. "Қара алтыны халқымның...". | |||
15.2 Қазақстандағы атом өнеркәсібі. | + | + | + |
Тақырып 15.2.1. Атомдық индустрияның болашағы. | |||
Тақырып 15.2.2. Туған өлкенің экологиясы. | |||
Тақырып 15.2.3. Нәтиже сабақ. "Қазақстандағы атом өнеркәсібі" пікірталас ұйымдастыру. | |||
16. Бөлім.Тіл. Өнер. Әдебиет. | |||
16.1 Өнер алды – қызыл тіл. | + | + | + |
Тақырып 16.1.1. Екі тілді білген – екі адам. | |||
Тақырып 16.1.2. Қазақ тілі – қандай тіл? | |||
Тақырып 16.1.3 Шешендік сөз өнері. | |||
16.2 Әдебиет – өнер айнасы. | + | + | + |
Тақырып 16.2.1. Қазақ поэзиясының сұлу сарайы. Ілияс Жансүгіров. | |||
Тақырып 16.2.2. Ілияс Жансүгіров. "Күй" поэмасы (үзінді) . | |||
Тақырып 16.2.3. Нәтиже сабақ. "Мен қазақ тілін үйреніп жүрмін" эссе жазу. | |||
17. Бөлім. Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі. | |||
17.1 Жұмыссыздық мәселесі. | + | + | + |
Тақырып 17.1.1. Жұмыс және табыс. Жұмыс табу – мәселе. Сан есім. | |||
Тақырып 17.1.2. Қоғамның әлеуметтік құрылымы. | |||
Тақырып 17.1.3. Кедейлік неден туады? | |||
17.2 Еңбек етсең ерінбей. | + | + | + |
Тақырып 17.2.1. Ыбырай Алтынсарин. "Атымтай Жомарт" әңгімесі. | |||
Тақырып 17.2.2. Қазіргі заманның атымтайлары. | |||
Тақырып 17.2.3. Нәтиже сабақ. "Жұмыссыздық - әлеуметтік мәселеле". Рөлдік ойын. | |||
18. Бөлім. Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі. | |||
18.1 Тәуелсіздік тарихы. | + | + | + |
Тақырып 18.1.1. Ұлы даланың жеті қыры. | |||
Тақырып 18.1.2. Атқа міну мәдениеті. Заманауи ат спорты. | |||
Тақырып 18.1.3. Құсбегілік – ұлттық өнер. | |||
18.2 Тәуелсіз ел келешегі. | + | + | + |
Тақырып 18.2.1. Дүкенбай Досжан. "Төрт патшаны көрген кейуана" (хикаят). | |||
Тақырып 18.2.2. Нәтиже сабақ. "Жаңа Қазақстанның келешегі". Пікір алмасу. | |||
19. Бөлім. Ұлттық театр – өнер ордасы. | |||
19.1 Сахна –өмір айнасы. | + | + | + |
Тақырып 19.1.1. Қазақ театрының қайнары. Көсемше. | |||
Тақырып 19.1.2. Сахна – өмір айнасы. | |||
Тақырып 19.1.3. Ұлттық өнердің тарландары | |||
Тақырып 19.1.4. Сәбит Оразбай. "Өмірдің өзі – театр" (үзінді). | |||
Тақырып 19.1.5. Нәтиже сабақ. "Өзің кездескің келетін театр тарланы". Шағын әңгіме құрастыру. | |||
20. Бөлім.Туризм: Экотуризм. | |||
20.1 Туризм. | + | + | + |
Тақырып 20.1.1. Туризм тарихын білесің ба? Туризмнің түрі көп... Көсемше. | |||
20.2 Қазақстандағы экотуризм. | + | + | + |
Тақырып 20.2.1. Қазақстандағы экотуризмнің дамуы. Ойталқы. | |||
Тақырып 20.2.2. Сені экстремалды туризм қызықтыра ма? | |||
Тақырып 20.2.3. Сәкен Сейфуллин. "Көкшетау" поэмасы. | |||
Тақырып 20.2.4. Ілияс Жансүгіров. "Жетісу" суреттері. | |||
Тақырып 20.2.5. Нәтиже сабақ. "Қазақстанда экотуризм саласының даму мүмкіндіктері". Аргументативті эссе жазу. | |||
21. Бөлім.Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі. | |||
21.1 Отбасы құрылымы. | + | + | + |
Тақырып 21.1.1. Әкеге қарап ұл өсер... Үстеудің мағыналық түрлері. | |||
Тақырып 21.1.2. Асыл текті аналар. | |||
21.2 Қазақ отбасыларындағы гендерлік мәселелер. | |||
Тақырып 21.2. Гендер және тіл. | + | + | + |
Тақырып 21.2.1. Қазақ отбасындағы гендерлік ерекшеліктер. | |||
Тақырып 21.2.2. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы, 1-кітап. Қайтқанда. | |||
Тақырып 21.2.3. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы, 2-кітап. Тайғақта. | |||
Тақырып 21.2.4. Нәтиже сабақ. "Атасын сыйлаған абыройға бөленер". Эссе жазу. | |||
22 Бөлім. Жастар мәселесінің түйіткілдері. | |||
22.1 Ел болашағы – жастар. | + | + | + |
Тақырып 22.1.1. Ел болашағы. Шылаулар және мағыналық түрлері. | |||
Тақырып 22.1.2. Талаптыға нұр жауар. Наноспутник жасаған жас ғалымдар. Септеулік шылаулар. | |||
22.2 Жастар мәселесінің түйіткілдері. | + | + | + |
Тақырып 22.2.1. Жастар мәселесінің түйіткілдері. Демеулік шылаулар. | |||
Тақырып 22.2.2. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" (романнан үзінді), 3-кітап. | |||
Тақырып 22.2.3. Нәтиже сабақ. "Бүгінгі жастарға сенуге бола ма?" презентация дайындау. | |||
23. Бөлім. Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты. | |||
23.1 Жаһандық миграция. | + | + | + |
Тақырып 23.1.1. "Жаһандық миграция" деген не? | |||
Тақырып 23.1.2. Иммиграция – үздіксіз процесс. | |||
23.2 Қазақ халқының көші-қон тарихы. | + | + | + |
Тақырып 23.2.1. Көші-қон тарихы. | |||
Тақырып 23.2.2. Қабдеш Жұмаділов – қаламгер. | |||
Тақырып 23.2.3. "Қаздар қайтып барады" повесі. | |||
Тақырып 23.2.4. Нәтиже сабақ. "Жаһандық миграция жағдайы". Баспасөз конференция сабағы. | |||
24. Бөлім.Толеранттылық-ел бірлігі. | |||
24.1 . Толеранттылық – бейбітшілік кепілі. | + | + | + |
Тақырып 24.1.1. Толеранттылық – бейбітшілік кепілі. Оқшау сөздер. | |||
Тақырып 24.1.2. Береке басы бірлікте. Ел бірлігін сақтау – бабалар аманаты. | |||
Тақырып 24.1.3. Сайын Мұратбеков – шығармашыл тұлға. | |||
Тақырып 24.1.4. Сайын Мұратбеков. "Телі өскен ұл" повесі. | |||
Тақырып 24.1.5. Нәтиже сабақ. "Қазақстан – біздің ортақ үйіміз". Фотоколлаж дайындау. | |||
25. Бөлім.Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік. | |||
25.1 Отан қорғау – парыз. | + | + | + |
Тақырып 25.1.1. Ұлттық қауіпсіздік қызметкері болғым келеді. | |||
Тақырып 25.1.2. Отан қорғау – парызым. | |||
Тақырып 25.1.3. Сағадат Нұрмағамбетов – халық қаһарманы. | |||
25.2 Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігі. | + | + | + |
Тақырып 25.2.1. Білім – мемлекеттің қауіпсіздігі. | |||
Тақырып 25.2.2. Тыныштық – елге аманат. | |||
Тақырып 25.2.3. Несіпбек Айтұлы. "Бәйтерек" поэмасы. | |||
Тақырып 25.2.4. Нәтиже сабақ. "Ұлт қауіпсіздігі – ұрпаққа қызмет". Диспут сабақ. | |||
26. Бөлім. Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші. | |||
26.1 Бос уақытты жоспарлау | + | + | + |
Тақырып 26.1.1. Бос уақытты жоспарлау. Уақыт – сыншы. Айқындауыш. | |||
Тақырып 26.1.2. Демалыс мәдениеті. | |||
Тақырып 26.1.3. Мұқағали Мақатаев. "Сағатым қайда, сағатым?" өлеңі. | |||
Тақырып 26.1.4. Нәтиже сабақ. "Бос уақыт". Ойкөкпар. | |||
3 тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийі |
Еңбек нарығы және сұраныс | 1.1 Қазақстандағы еңбек нарығы | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасап, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
1.2 Еңбек ер атандырады | 1) Стильдер ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазу. |
1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазады; | |
Отандық өнеркәсіп өнімі | 2.1. Отандық өнімді пайдаланамыз | 1) Мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді тірек-схема, менталды карта, презентация түрінде ұсыну. |
1)Тақырып бойынша мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді жинақтап тірек-схема, менталды карта,жарнама, презентация қорғайды; |
Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті | 3.1 Қазақ киносы | 1) Автордың көзқарасын (негізгі ойын) негіздейтін аргументтерді талдай отырып, астарлы ойды анықтау. Көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолдану. |
1) Драмалық шығарманы тыңдайды; |
3.2 Қазақ театры | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрау, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыға әсер ету. |
1) Мәтін мазмұны бойынша монолог және диалог құрастырады; | |
Ұлттық экология | 4.1 Ұлттық экология | 1) Поэзиялық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1) Мәтіннің негізгі идеясын (ақпараттарды) қысқаша түртіп жазады (конспектілейді), жазбаға сүйеніп мәтін мазмұнын түсіндіреді; |
4.2 Экологиялық мәдениет | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрау. |
1)Сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданады; | |
Мұхит – тіршілік мекені | 5.1 Мұхит әлемі | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қысқаша түртіп жазу (конспектілеу), жазбаға сүйеніп мәтін мазмұнын түсіндіру. |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтін- дердің (баспасөз парағы) құрылымы мен рәсімделуін, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін біледі; |
5.2 Мұхиттағы экологиялық проблемалар | 1) Мәтін ішіндегі күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Ұлттық таным және мерекелер | 6.1 Ұлттық мерекелер | 1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1)Шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда | 7.1 Сауда тарихы |
1) Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында |
1)Қолданылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын талдайды; |
7.2 Сауда мәдениеті | 1) Мәтіндегі бөлімдердің, абзацтардың орналасу тәртібін, ақпараттың тақырыппен байланысын анықтау. |
1) Бөлімдердің, абзацтардың орналасу тәртібін, ақпараттың тақырыппен байланысын анықтайды, оған түсініктеме береді; | |
Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне | 8.1 Қазақстандағы бұқаралық ақпарат құралдары | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру. |
1)Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
8.2 Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік саясат | 1) Мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды анықтай отырып, факті мен көзқарасты ажырату, мәтін идеясымен байланысын анықтау. |
1)Негізгі және қосымша ақпараттарды анықтай отырып, факті мен көзқарасты ажыратады, мәтін идеясымен байланысын анықтайды; | |
Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар | 9.1 Қауіпті қалдықтар | 1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1)Прозалық шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
9.2 Жер тағдыры ел тағдыры | 1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазу. |
1)Деректі ақпаратты толық анықтап, негізгі ойға өз көзқарасын білдіреді және оны бағалайды; | |
Әлеуметтік теңсіздік: адам құқықтары және көмек | 10.1 Әлеуметтік теңсіздік |
1) Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында |
1)Мәтіннен автордың көзқарасын (негізгі ойын) негіздейтін аргументтерді талдай отырып, астарлы ойды анықтайды; |
10.2 Әлеуметтік теңсіздік тудыратын факторлар | 1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселені талдау және кейіпкерлерді шынайы өмірмен салыстырып бағалау. |
1) ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрайды, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыға әсер етеді; | |
Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы | 11.1 Зиянды әдеттер | 1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1) Шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
11.2 Салауатты өмір салты | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік | 12.1 Сандық технология | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру. |
1)Мәтін бойынша болжам жасайды, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
12.2 Интернеттің пайдасы мен зияны | 1) Пікірталастың "пікірталас -монолог", "пікірталас-диалог", "пікірталас-полилог" түрлерінде сенімді және еркін сөйлеу. |
1)Пікірталастың түрлері бойынша сенімді және еркін сөйлеу; | |
Қоғам және заң | 13.1 Ата Заң | 1) Драмалық, прозалық, поэзиялық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1)Драмалық, прозалық, поэзиялық шығарманы тыңдайды, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
13.2 Құқықбұзушылық және қылмыс | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1)Күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік | 14.1 Әлеуметтік теңсіздік | 1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру. |
1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселені анықтайды және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырады; |
14.2 Қоғамның әлеуметтік құрылымы | 1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау. |
1)Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты анықтайды, қолданылу мақсатын талдайды; | |
Экология. Мұнай және атомдық индустрия | 15.1 Қазақстандағы мұнай өндірісі | 1) Мәтін бойынша автор позициясын және көтерілген мәселеге қарым-қатынасын, тыңдаушыға ықпал ету тәсілін талдай отырып, негізгі ойды анықтау. |
1)Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында және мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіндіреді; |
15.2 Қазақстандағы атом өнеркәсібі | 1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау. |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдерді ажыратады, ауызша мәтін құрауда дұрыс қолданады; | |
Тіл. Өнер. Әдебиет. | 16.1 Өнер алды – қызыл тіл | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау. |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қысқаша жазады (конспектілейді); |
16.2 Әдебиет – өнер айнасы | 1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1)Мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтайды; 2) сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданады; | |
Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі | 17.1 Жұмыссыздық мәселесі | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қысқаша түртіп жазу (конспектілеу) және берілген ақпараттарды жүйелеу. |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қанықтайды, қысқаша түртіп жазды (конспектілейді); |
17.2 Еңбек етсең ерінбей | 1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (үндеу) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау. |
1)Берілген мәтіннің стилін анықтап, құрылымы мен рәсімделуін нақтылайды; | |
Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі | 18.1 Тәуелсіздік тарихы | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау, негізгі ойды анықтау. |
1)Көркем шығарманы тыңдайды, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасайды; |
18.2 Тәуелсіз ел келешегі | 1) Ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монолог пен диалог құрастыру, көпшілік алдында сөз сөйлеуде сенімді және еркін сөйлеу. |
1)Ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монолог пен диалог құрастырады; | |
Ұлттық театр – өнер ордасы | 19.1 Сахна –өмір айнасы | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1)Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Туризм: Экотуризм | 20.1 Туризм | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1)Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтайды; |
20.2 Қазақстандағы экотуризм | 1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану. |
1)Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолданады; | |
Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі | 21.1 Отбасы құрылымы | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтайды; |
21.2 Қазақ отбасыларындағы гендерлік мәселелер | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелеу. |
1)Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелейді; | |
Жастар мәселесінің түйіткілдері | 22.1 Ел болашағы - жастар | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау. |
1)Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттайды; |
22.2 Жастар мәселесінің түйіткілдері. | 1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтап, көтерілген мәселеге баға беру, өзіндік көзқарасын жүйелі, дәлелді жеткізу. |
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтап, көтерілген мәселеге баға береді, өзіндік көзқарасын жүйелі, дәлелді жеткізеді; | |
Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты | 23.1 Жаһандық миграция | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелеу. |
1)Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелейді; |
23.2 Қазақ халқының көші-қон тарихы | 1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау. |
1)Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтап, олардың қолданылу мақсатын талдайды; | |
Толерант тылық – ел бірлігі | 24.1 . Толеранттылық – бейбітшілік кепілі | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау. |
1)Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасайды; |
Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік | 25.1 Отан қорғау - парыз | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1)Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтайды; |
25.2 Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігі | 1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру. |
1)Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға береді және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырады; | |
Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші | 26.1 Бос уақытты жоспарлау | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1)Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтай біледі; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 63- қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы 1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде№ 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу - ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс тілі" оқу пәнін оқытудың мақсаты - білім алушылардың құзыреттілігін (тілдік, лингвистикалық, коммуникативтік, мәдениеттану) дамыту, дүниетанымын қалыптастыру, оның көркемдік-эстетикалық дамуын, түрлі әлеуметтік-мәдени, әлеуметтік-экономикалық, әлеуметтік-құқықтық, ғылыми-техникалық, оқу-кәсіптік ақпараттарды салаларында пайдалану мүмкіндігіне; әлемдік білім беру кеңістігін дамыту жолдарын бағдарлауға көмектесу болып табылады.
"Орыс тілі" пәні әртүрлі деңгейдегі құралдарды пайдалану нормаларын ескере отырып, тіл туралы қалыптасқан білім негізінде сөйлеу қызметінің барлық түрлері (тыңдалым, айтылым, оқылым және жазылым) бойынша білім алушылардың функционалдық/оқу сауаттылығын жетілдіру, олардың кәсіби және қарым-қатынастың өзге де салаларында тиімді сөйлеу қызметін жандандыру арқылы шығармашылық белсенді тұлға болып дамуына ықпал ету.
Пәнді оқыту барсында қазіргі заманғы орыс әдеби тілі, оның қазіргі заманғы полиэтникалық және көптілді Қазақстан жағдайында нақты жұмыс істеуі қарастырылады.
3. Оқу пәнін іске асыру келесі міндеттерді қарастырады:
1) орыс тілі туралы білімді пайдалану, әдеби тіл нормаларын (орфоэпиялық, орфографиялық, лексикалық және грамматикалық) және әртүрлі деңгейдегі кәсіби, басқа салалардағы және коммуникациялық процестерде ауызша және жазбаша тілде сөйлеу этикеті ережелерін сақтау;
2) ақпаратты алудың ақпараттық іздеу, алу және түрлендіру дағдыларын жетілдіру;
3) сөздік қорын байыту және академиялық тілдің қолданылатын грамматикалық құралдарының шеңберін кеңейту;
4) сыни ойлау дағдыларын жетілдіру: алынған ақпаратты талдау, синтездеу, бағалау, түсіндіру;
5) коммуникативтік міндеттерге байланысты оқытудың әртүрлі түрлерін пайдалану;
6) тыңдау және сөйлеу дағдыларын жетілдіру;
7) көпшілік алдында сөйлеудің әртүрлі жанрларында монологиялық сөз құра білу, қарым-қатынас жағдайына сәйкес нормативтілік тұрғыдан тілдік құралдарды сыни тұрғыдан бағалау және таңдау қабілеттерін жетілдіру;
8) мәселені шешу жолдарын ұсына отырып, табысты диалогтік қарым-қатынас жасау, түрлі салаларда және коммуникативтік жағдайларда пікірталас жүргізу дағдыларын жетілдіру;
9) әр түрлі жанрдағы мәтіндерді жасау кезінде стилистикалық сауаттылықты жетілдіру; жеке авторлық стильді қалыптастыру; мәтінді түзету және редакциялау мүмкіндігін; жеке авторлық стильді қалыптастыру;
10) орыс тілінің ұлттық-мәдени ерекшелігі, орыс, қазақ және басқа да халықтардың мәдениеті туралы түсініктерді кеңейту;
11) тілге қарым-қатынас құралы, білім көзі, рухани-адамгершілік құндылық ретінде, қоғамда табысты әлеуметтенуге ықпал ететін тілдік капитал ретінде саналы қатынасты тәрбиелеу.
Грамматикалық материал сөйлеу тақырыптары аясында оқытылады. Тілді оқыту басқа пәндермен интеграция арқылы, әр түрлі пәндік салалардағы мәтіндерді қолдану, академиялық тілді дамыту арқылы жүзеге асырылады.
4. Оқу пәнінің мазмұны 4 бөлімнен тұрады:
1) тыңдалым және айтылым;
2) оқылым;
3) жазылым;
4) сөйлеу нормаларын сақтау.
Тыңдалым және айтылым: мәтіннің негізгі және егжей-тегжейлі ақпаратын түсіну; факт пен пікірдің айырмашылығы; автордың позициясына сыни көзқарас білдіру; вербалды емес қарым-қатынас құралдарын ескере отырып, негізгі ойды анықтау; мәтін авторының мақсаты мен ұстанымына сүйене отырып, негізгі ойды анықтау; мәтінде көтерілген мәселе бойынша мазмұнды болжау; пікірталасқа қатысу, өз ұстанымын дәлелдеу, мәселені шешудің әртүрлі жолдарын ұсыну; кеңейтілген монолог құру (берілген тақырып бойынша пайымдау, сендіру), қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени және оқу-ғылыми салалар шегінде кемінде 3 микротақырыпты қамту; тыңдалған материалды ақпараттың дұрыстығы, өзектілігі тұрғысынан бағалау, өз пікірін білдіру.
Оқылым: әр түрлі мәтіндердің негізгі, егжей-тегжейлі, жасырын ақпаратын түсіну, авторлық позицияны сыни бағалау; мәтінде қамтылған ақпараттың басқа көздерден алынған ақпарат/жеке тәжірибемен байланысы барын; мәтіннің негізгі ойының берілуіндегі ескертпелер, иллюстрациялар, субтитрлер, түс, қаріптердің әртүрлілігін, дыбыс пен графикалық кескіндерін, гиперсілтемелердің рөлін анықтау; мәтіндегі арнайы лексика, аббревиатура, перифраза, тұспалдау, эвфемизмдер және басқа да мәнерлілік құралдарының қолданылуын түсіну; әр түрлі жанрдағы мәтіндердің типтерін, белгілері мен тілдік ерекшеліктерін, ғылыми-танымал ішкі стильдегі мәтіндердің ерекшеліктерін (эссе, очерк, мақала), публицистикалық стильді (ескерту, пресс-релиз, жол очерктері) анықтау; оқылған мәтін бойынша зерттеу үшін сұрақтар мен идеяларды тұжырымдау; оқылған мәтінге байланысты сканерлеу және егжей-тегжейлі оқу әдістерін қолдану оқырман өзіне қоятын коммуникативті міндеттерді қарастыру; әртүрлі көздерден ақпаратты алу және синтездеу, әртүрлі көзқарастарды салыстыру; тақырыпты, негізгі ойды, проблеманы, мақсатты, мақсатты аудиторияны, автордың ұстанымын ескере отырып, мәтіндердің стилистикалық ерекшеліктерін (композициялық, тілдік және жанрлық) салыстыру; сөйлемнің, абзацтың мазмұнын түсіндіру, оны тақырыппен, негізгі идеямен, авторлық позициямен байланыстыру.
Жазылым: жоспардың әртүрлі түрлерін, оның ішінде атаулы және сұраулы түрлерін құрастыру; тыңдалған, оқылған және аудиовизуалды материалдың мазмұнын баяндау, негізгі ойды сақтай отырып, бастапқы материалды парафразалау; ақпаратты график, кесте, диаграмма, схема, инфографика, оның ішінде ақпараттық-коммуникативтік технологиялар көмегімен ұсыну; ғылыми-танымал ішкі стильдің мәтіндерін (эссе, мақала), публицистикалық стиль (ескерту, пресс-релиз, жол нобайы) жасау; мақсат, мақсатты аудиторияны және сөйлеу жағдайын ескере отырып, эссенің әртүрлі түрлерін, оның ішінде сыни эссе жазу, ғылыми және публицистикалық әдебиеттерді талдау, автормен келісімін/келіспеушілігін білдіру және негіздеу; оқырманға әсер ету құралдарын пайдалана отырып, әртүрлі жанрдағы мәтін-сипаттамалар мен мәтіндер-әңгімелер жазу; мақсат, мақсатты аудиторияны, жағдайды ескере отырып, мәтіндегі барлық кемшіліктерді түзету және редакциялау қарым-қатынас және оқырманға әсер ету.
Сөйлеу нормаларын сақтау: орфографиялық нормаларды сақтау; қарым-қатынастың мақсаты мен жағдайына сәйкес ресми іскерлік стильдің, публицистикалық және ғылыми стильдердің, стилистикалық фигуралардың лексикасын қолдану; сөзжасамдық және морфологиялық (абстрактілі семантика етістіктерін, қазіргі заманның жетілмеген етістіктерін қолдану) нормаларды сақтау; қарапайым, қарапайым күрделі және күрделі сөйлемдерде тыныс белгілерін қолдану.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96 -120 сағаттан (3-4 кредиттан) тұрады.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімшелер және тақырыптардың атаулары | Сағат саны | ||
Бар | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Бөлім 1. Имидж Казахстана: современный и исторический обзор. Искусство и литература: различные формы художественного выражения. | |||
1.1. Культура речи. Морфология. Синтаксис. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Что такое имидж страны. Пассивные конструкции. Употребление возвратных глаголов в пассивных конструкциях. | |||
Тақырып 1.1.2. Имидж Казахстана в истории. Превосходная степень имен прилагательных. Устойчивые словосочетания. Изобразительно-выразительные средства. | |||
Тақырып 1.1.3. Имидж современного Казахстана. Употребление устойчивых словосочетаний, изобразительно-выразительных средств в тексте. | |||
1.2. Орфография. Словообразование и | |||
Тақырып 1.2.1. Что такое искусство. Художественное слово. Способы словообразования. Словообразование имен существительных, глаголов. Окказионализмы. Употребление форм числа имен существительных. | |||
Тақырып 1.2.2 Литература и живопись. Окказионализмы. | |||
Тақырып 1.2.3. Литература и музыка. Литература и танец. Императивные (побудительные) предложения. Словообразование имен прилагательных. | |||
Тақырып 1.2.4. Формирования художественного восприятия через искусство и литературу. Правописание слов и принципы русской орфографии. | |||
Бөлім 2. Этические нормы в научных открытиях. Человек и право. | |||
2.1. Лексика и культура речи. Словообразование и морфология. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Что такое этика науки? Этика клонирования. Этические проблемы появления киборгов. "Права" искусственно созданного человека. Специальная лексика. Термины. Стилистическая окраска слов. Лексика научно-популярного стиля. | |||
Тақырып 2.1.2. Что такое права и обязанности человека. Глаголы несовершенного вида настоящего времени. Употребление императивных (побудительных) предложений в речи. | |||
Тақырып 2.1.3. Конституция Республики Казахстан о правах и свободах человека. Употребление глаголов несовершенного вида настоящего времени. Способы образования. | |||
Тақырып 2.1.4. Научные исследования в архитектуре Казахстана. | |||
Бөлім 3. Tуризм: экотуризм. | |||
3.1. Синтаксис. Пунктуация. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Туристические маршруты по культурному наследию Казахстана. Знаки препинания в предложениях с однородными членами. | |||
Тақырып 3.1.2. Социально-культурная деятельность, народное художественное творчество и имидж Казахстана. Знаки препинания в предложениях с вводными конструкциями, с обособленными определениями и обстоятельствами. | |||
Бөлім 4. Экология души. | |||
4.1. Синтаксис. Пунктуация. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Экология души – путь в будущее человечества. Знаки препинания в сложных предложениях. | |||
Тақырып 4.1.2. Качественный уровень личного духовного развития человека. Знаки препинания в предложениях с вводными конструкциями, с обособленными обстоятельствами и дополнениями | |||
Тақырып 4.1.3. Воспитание высококультурной и творческой личности. Знаки препинания в предложениях с обособленными определениями, с однородными и неоднородными определениями | |||
Тақырып 4.1.4. Экология как единое целое природы и культуры. Знаки препинания в предложениях со вставными конструкциями, обособленными приложениями. | |||
Тақырып 4.1.5. Сохранение экологически культурной среды. Знаки препинания в предложениях с обособленными обстоятельствами, выраженными существительными с предлогами | |||
Бөлім 5. Свободное время как показатель развития общества. | |||
5.1. Орфография. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Свободное время. Основные правила орфографии. Принципы орфографии. | |||
Тақырып 5.1.2. Социальное развитие личности. Употребление прописных букв в словах. | |||
Тақырып 5.1.3. Организация досуга и проведения свободного времени для развития культуры общества. | |||
Бөлім 6. Толерантность и диалог межнациональных культур. Социальное неравенство как глобальная проблема общества. | |||
6.1. Лексика. Синтаксис. Стилистика. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Взаимодействие разных культур. Этнокультурное многообразие в Казахстане. Стилистически окрашенная лексика. Термины. Узкоспециальная терминология. Общенаучная лексика. Употребление общенаучной лексики | |||
Тақырып 6.1.2. Расслоение общества на социальные слои. Опорная схема. Пассивные конструкции с возвратными глаголами. | |||
Тақырып 6.1.3. Инструменты преодоления элитарного, социального и духовного неравевенства. Безличные предложения. Возвратные глаголы. | |||
6.1.4. Вклад системы образования в решение проблемы преодоления социального расслоения общества. | |||
Бөлім 7. Научно-технический прогресс: интеллект искусственный и естественный. | |||
7.1. Орфография. Синтаксис. Стилистика. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Применение искусственного интеллекта в промышленном дизайне. Орфографические нормы. Пассивные конструкции с краткими страдательными причастиями. | |||
Тақырып 7.1.2. Искусство в эпоху научно-технического прогресса. Публицистический стиль речи. Публичное выступление Синтаксические нормы публицистического стиля речи. Виды плана. Развернутый и сжатый план. | |||
Тақырып 7.1.3. Писатели об искусственных людях. Тексты различных типов и стилей. Аннотация. | |||
Тақырып 7.1.4. Искусственные люди в художественных произведениях. Типы, признаки и языковые особенности научного текста. | |||
Бөлім 8. Театр в современном мире. | |||
8.1. Стилистика. Культура речи. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Театр в истории казахского народа. К.С.Станиславский в мире театра России. Современный казахстанский театр. Театр в жизни города и страны. Изобразительно-выразительные средства. | |||
Тақырып 8.1.2. Театр – особенный вид искусства. Устойчивые словосочетания. | |||
Тақырып 8.1.3. Влияние инновационных технологий на современное искусство. Употребление изобразительно-выразительных средств в тексте.Фразеологизмы. Пословицы. | |||
Бөлім 9. Современное общество. Миграция. | |||
9.1. Стилистика и культура речи. | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Интеллектуальная миграция и еҰ влияние на мировой рынок труда. Фразеологизмы и фразеологические обороты. Крылатые слова и выражения. Фразеологизмы, заимствованные из других языков. | |||
Тақырып 9.1.2. Роль миграции в современной мировой культуре. Синонимия и антонимия фразеологизмов. Стилистическая окраска фразеологизмов. | |||
Тақырып 9.1.3. Как миграция влияет на культуру страны? Миграционные процессы в Казахстане. Пословицы и поговорки в составе фразеолгической системы русского языка. Изобразительно-выразительные средства языка | |||
Бөлім 10. Современная медицина ХХI века. | |||
10.1. Синтаксис и пунктуация. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Очевидное - невероятное. Медицина ХХI века: этические проблемы. Языковые особенности публицистического стиля. Обращение. Знаки препинания в простых предложениях с обращением. | |||
Тақырып 10.1.2. Технологии, изменившие современную медицину. Знаки препинания в сложноподчиненных предложениях с одним придаточным. | |||
Тақырып 10.1.3. Время без болезней. Как люди будут жить в таком мире? Как развитие технологий изменит наше мировоззрение? Знаки препинания в предложениях с вводными и вставными конструкциями. | |||
Бөлім 11. Молодежная культура: проблемы молодого поколения. | |||
11.1. Синтаксис и пунктуация. | + | + | + |
Тақырып 11.1.1 Искусство и молодежная культура. Знаки препинания в предложениях с обособленными членами. | |||
Тақырып 11.1.2. Культура речи молодежи. Культура общения. Знаки препинания в предложениях с вводными и вставными конструкциями. | |||
Тақырып 12.1.3. Хобби как средство культурной интеграции молодежи. Сложные предложения с разными видами связи. | |||
Тақырып 11.1.4. Молодежь: настоящее, будущее и прошлое. Молодежная культура: проблемы молодого поколения. Исторические капсулы, как вид связи поколений. Знаки препинания в сложных предложениях с разными видами связи. | |||
Тақырып 11.1.5. Культура досуга. Организация досуга "вчера" и "сегодня". | |||
Бөлім 12. Мир и безопасность. | |||
12.1. Орфография. | + | + | + |
Тақырып 12.1.1. Глобальная проблема безопасности в современном мире. Сохранение культурного наследия Казахстана. Основные правила русской орфографии. | |||
Тақырып 12.1.2. Безопасность мирового сообщества и личной безопасности человека. Правописание слов и принципы русской орфографии. | |||
Тақырып 12.1.3. Мир без войны. Безопасный мир: миф или реальность. Правописание глаголов, причастий, имен прилагательных. | |||
Бөлім 13. Историческое наследие и память. | |||
13.1. Синтаксис и пунктуация. | + | + | + |
Тақырып 13.1.1. Символы историко-культурного наследия и национального единства Казахстана. Знаки препинания в предложениях с вводными и вставными конструкциями. | |||
Тақырып 13.1.2. Если мы забудем свое прошлое... День Памяти жертв политических репрессий. Знаки препинания в предложениях с обособленными членами. Пассивные конструкции с краткими страдательными причастиями. | |||
Тақырып 13.1.3. Казахстан в списке "Всемирное наследие ЮНЕСКО". Ч. Айтматов "Манкурт". Знаки препинания в сложных предложениях. | |||
Тақырып 13.1.4. Не забывайте солдата. Кто не помнит своего прошлого, обречен на то, чтобы пережить его вновь. Знаки препинания в сложных предложениях с разными видами связи. | |||
Тақырып 13.1.5. Художественные аспекты формирования исторического сознания и исторической памяти. | |||
Бөлім 14. Образование и наука. | |||
14.1. Синтаксис и стилистика. | + | + | + |
Тақырып 14.1.1. Искусство и образование. Односоставное и двусоставное предложения. | |||
Тақырып 14.1.2. Язык специальности и профессиональная культура речи. Прямая, косвенная речь. Логико-смысловые отношения в предложении. | |||
Тақырып 14.1.3. Сущность и понятие компьютерных технологий в образовании. | |||
Тақырып 14.1.4. Перспективы художественно-технологического направления в образовании. Предложно-падежная сисТақырып. Совершенный и несовершенный виды глагола. | |||
Тақырып 14.1.5.Социокультурные и обучающие функции компьютерных программ. | |||
Тақырып 14.1.6. Способы учебного взаимодействия с компьютером на уроке русского языка. | |||
Тақырып 14.1.7. Достижения в области художественно-технологического направления. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Имидж Казахстана: современный и исторический обзор. Искусство и литература: различные формы художественного выражения. | Культура речи. Морфология. Синтаксис. Орфография. Стилистика. |
1) Прогнозировать содержание по проблеме, поднимаемой в тексте; |
1) Определяет основную и детальную информацию текста; |
Литература и живопись. Стилистика художественной речи | 1) Создавать тексты различных типов и жанров научно-популярного подстиля (статья, эссе, очерк, конспект), публицистического стиля (заметка, пресс-релиз, путевой очерк) |
1) Распознает типы и жанры научно-популярного подстиля и публицистического стиля; | |
Литература и музыка. Правописание слов и принципы русской орфографии | 1) Соблюдать орфографические нормы. |
1) Выделяет орфограммы в слове; | |
Литература и танец. Императивные (побудительные) предложения | 1) Понять применение аббревиации, перифразы, других средств выразительности в тексте; |
1) Распознает средства выразительности в тексте; | |
2) определять типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров, публицистического стиля (заметка, пресс-релиз); |
1) Усвоены типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров, публицистического стиля; | ||
3) использовать приемы просмотрового чтения, сканирования и детального чтения. |
1) Применяет приемы просмотрового чтения, сканирования и детального чтения; | ||
Наука и этика: киборги и клоны. Человек: права и обязанности. | Лексика и культура речи. Словообразование и морфология | 1) Определять основную мысль, учитывая невербальные средства общения; |
1) Владеет навыками невербального общения; |
2) прогнозировать содержание по проблеме, поднимаемой в тексте; |
1) Выделает основную проблему, поднимаемую в тексте; | ||
3) участвовать в дебатах, аргументируя собственную позицию и предлагая разные пути решения проблемы; |
1) Приводит аргументы в защиту собственной позиции во время дебатов; | ||
4) уметь применять перифразы, аллюзии, эвфемизмов и других средств выразительности в тексте; |
1) Находит и распознает средства выразительности речи в тексте; | ||
5) определять типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров публицистического стиля (заметка, пресс-релиз); |
1) Объясняет типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров, публицистического стиля; | ||
6) формулировать вопросы и идеи для исследования по прочитанному тексту; |
1) Составляет вопросы и идеи для исследования по прочитанному тексту; | ||
7) представлять информацию в виде графика, таблицы, диаграммы, инфографики, в том числе с помощью информационно-коммуникационных технологий; |
1) Конструирует график, таблицы, диаграммы, схемы, инфографик для передачи информации; | ||
8) создавать тексты различных типов и жанров публицистического стиля (заметка, пресс-релиз); |
1) Выявляет различия между жанрами публицистического стиля. Распознает жанры; | ||
9) писать творческие работы (фрагмент/фрагменты текста), являющиеся определенными композиционными элементами; |
1) Создает определенные композиционные фрагменты текста; | ||
10) соблюдать орфографические нормы; |
1) Знает орфографические нормы; | ||
11) использовать лексику научного стиля в соответствии с целью; |
1) Владеет научной лексикой; | ||
Что такое права и обязанности человека. Глаголы несовершенного вида настоящего времени. Употребление императивных (побудительных) предложений в речи. | 12) соблюдать словообразовательные и морфологические нормы (использование глаголов несовершенного вида настоящего времени); |
1) Использует словообразовательные и морфологические нормы; | |
13) использовать знаки препинания в простых, простых осложненных и сложных предложениях; |
1) Распознает виды предложений; | ||
14) осмыслять основную и детальную информацию текста, различая факт и мнение, определять целевую аудиторию, жанры (лекция, интервью, диспут, дискуссия); |
1) Осознает основную и детальную информацию текста; | ||
15) разбирать главную, детальную, скрытую информацию сплошных и несплошных текстов, соотнося заключенную информацию в тексте с информацией из других источников/личным опытом; |
1) Определяет главную, детальную, скрытую информацию сплошных и несплошных текстов; | ||
16) определять типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров научно-популярного подстиля (статья), публицистического стиля (путевой очерк); |
1) Называет типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров научно-популярного подстиля (статья), публицистического стиля (путевой очерк); | ||
Конституция Республики Казахстан о правах и свободах человека. | 17) излагать содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала в виде развернутых и сжатых планов, тезисов, резюме, конспектов; |
1) Передает содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала в виде развернутых и сжатых планов; | |
18) создавать тексты различных типов и жанров научно-популярного подстиля (статья, эссе), с учетом цели, целевой аудитории и речевой ситуации; |
1) Распознает типы и жанры научно-популярного стиля; | ||
19) писать разные виды эссе, в том числе критическое, анализируя научную и публицистическую литературу, выражая и обосновывая свое согласие/несогласие с автором. |
1) Создает разные виды эссе; | ||
Туризм: экотуризм. | Пунктуация. Знаки препинания в предложениях с однородными членами. | 1) Участвовать в дебатах, аргументируя собственную позицию и предлагая разные пути решения проблемы; |
1) Приводит аргументы в защиту собственной позиции во время дебатов; |
2) оценивать прослушанный материал с точки зрения достоверности, актуальности информации, выражая собственное мнение; |
1) Дает оценку прослушанному материалу с точки зрения достоверности, актуальности информации; | ||
3) применять специальную лексику, аббревиации, перифразы, аллюзии, эвфемизмов и других средств выразительности в тексте; |
1) Находит и распознает средства выразительности в тексте; | ||
4) извлекать и синтезировать информацию из различных источников, сопоставлять разные точки зрения; |
1) Получает информацию из различных источников; | ||
5) сравнивать стилистические особенности текстов (композиционные, языковые и жанровые), учитывая тему, основную мысль, проблему, цель, целевую аудиторию, позицию автора; |
1) Сопоставляет стилистические особенности текстов (композиционные, языковые и жанровые); | ||
Социально-культурная деятельность, народное художественное творчество и имидж Казахстана. Знаки препинания в предложениях с вводными конструкциями, с обособленными определениями и обстоятельствами. | 6) излагать содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала в виде развернутых и сжатых планов, полного или сжатого пере сказа, тезисов, резюме, конспектов; | 1) Передает содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала в виде развернутых, сжатых планов; полного пересказа; сжатого пересказа; тезисов; резюме; конспектов; | |
7) писать тексты-описания и тексты-повествования в различных жанрах, используя средства воздействия на читателя; |
1) Создает тексты-описания и тексты-повествования в различных жанрах; | ||
8) использовать знаки препинания в простых, простых осложненных (обособленными членами, вводными словами, вставными конструкциями) и сложных предложениях. |
1) Применяет знаки препинания в простых предложениях; | ||
Экология души. | Экология души – путь в будущее человечества. | 1) Оценивать прослушанный материал с точки зрения достоверности, актуальности информации, выражая собственное мнение; |
1) Дает оценку прослушанному материалу с точки зрения достоверности, актуальности информации; |
2) формулировать вопросы и идеи для исследования по прочитанному тексту. |
1) Составляет вопросы по прочитанному тексту; | ||
Качественный уровень личного духовного развития человека. | 1) Извлекать и синтезировать информацию из различных источников, сопоставлять разные точки зрения; |
1) Использует информацию из различных источников; | |
2) Интерпретировать содержание предложения, абзаца, соотнося его с темой, основной идеей, авторской позицией; |
1) Объясняет содержание предложения, абзаца; | ||
Воспитание высококультурной и творческой личности. | 3) использовать знаки препинания в предложениях с обособленными определениями, с однородными и неоднородными определениями; | 1) Применяет знаки препинания в простых предложениях. | |
4) писать разные виды эссе, в том числе критическое, анализируя научную и публицистическую литературу, выражая и обосновывая свое согласие/несогласие с автором; |
1) Создает разные виды эссе, в том числе критическое; | ||
Экология как единое целое природы и культуры. | 5) корректировать и редактировать все имеющиеся недочеты в тексте, учитывая цель, целевую аудиторию, ситуацию общения и воздействие на читателя; |
1) Распознает недочеты, имеющиеся в тексте; | |
Сохранение экологически культурной среды. | 6) использовать знаки препинания в простых, простых осложненных (обособленными членами, вводными словами, вставными конструкциями) и сложных предложениях. |
1) Применяет знаки препинания в простых предложениях; | |
Свободное время как показатель развития общества. | Свободное время и социальное развитие личности. | 1) Участвовать в дебатах, аргументируя собственную позицию и предлагая разные пути решения проблемы; |
1) Приводит аргументы в защиту собственной позиции во время дебатов; |
2) оценивать прослушанный материал с точки зрения достоверности, актуальности информации, выражая собственное мнение; |
1) Дает оценку прослушанному материалу с точки зрения достоверности, актуальности информации; | ||
3) выявлять роль примечаний, иллюстраций, подзаголовков в передаче основной мысли текста; |
1) Выделяет основную мысль текста; | ||
4) сравнивать стилистические особенности текстов (композиционные, языковые и жанровые) учитывая тему, основную мысль, проблему, цель, целевую аудиторию, позицию автора; |
1) Сопоставляет стилистические особенности текстов (композиционные, языковые и жанровые); | ||
5) писать тексты-описания и тексты-повествования в различных жанрах, используя средства воздействия на читателя; |
1) Создает тексты-описания и тексты-повествования в различных жанрах; | ||
6) соблюдать орфографические нормы; |
1) Знает правила орфографии; | ||
7) употреблять прописных букв в словах. | 1) Употребляет прописные буквы в словах. | ||
Толерантность и диалог межнациональных культур. Социальное неравенство как глобальная проблема общества. | Взаимодействие разных культур. Этнокультурное многообразие в Казахстане. | 1) Строить развернутый монолог (рассуждение на заданную тему, убеждение), включающий не менее 3-х микротем в пределах общественно-политической, социально-культурной и учебно-научной сфер; |
1) Составляет развҰрнутый монолог (рассуждение на заданную тему, убеждение) в пределах общественно-политической сферы общения; |
2) оценивать прослушанный материал с точки зрения достоверности, актуальности информации, выражая собственное мнение; |
1) Дает оценку прослушанному материалу с точки зрения достоверности, актуальности информации; | ||
3) использовать приемы просмотрового чтения, сканирования и детального чтения; |
1) Применяет приемы просмотрового чтения, сканирования и детального чтения; | ||
4) извлекать и синтезировать информацию из различных источников, сопоставлять разные точки зрения; |
1) Выбирает информацию из различных источников; | ||
5) интерпретировать содержание предложения, абзаца, соотнося его с темой, основной идеей, авторской позицией; |
1) Передает содержание предложения, абзаца; | ||
Расслоение общества на социальные слои. | 6) писать разные виды эссе, в том числе критическое, анализируя научную и публицистическую литературу, выражая и обосновывая свое согласие/несогласие с автором; |
1) Создает разные виды эссе, в том числе критическое; | |
7) составлять разные виды плана, в том числе план - опорная схема; |
1) Создает разные виды плана; | ||
Инструменты преодоления элитарного, социального и духовного неравенства. | 8) использовать лексику официально-делового стиля, публицистического и научного стилей, стилистические фигуры в соответствии с целью и ситуацией общения; |
1) Употребляет лексику официально-делового стиля в соответствии с целью и ситуацией общения; | |
9) прогнозировать содержание текста по таблицам и схемам; |
1) Выносит суждение о содержании текста по таблицам; | ||
10) распознавать, детальную, скрытую информацию сплошных и несплошных текстов, критически оценивая авторскую позицию и скрытый смысл текста; |
1) Определяет основную и детальную информацию текста; | ||
11) выявлять роль цвета, шрифтового многообразия, звука и графических изображений, гиперссылок в передаче основной мысли текста; |
1) Выделяет основную мысль текста; | ||
Вклад системы образования в решение проблемы преодоления социального расслоения общества. |
12) излагать содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала в виде развернутых и сжатых планов, тезисов, резюме, |
1) Передает содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала в виде развернутых планов, тезисов, конспектов резюме, аннотаций, сообщений, докладов; | |
13) соблюдать синтаксические нормы (при пассивных конструкциях с возвратными глаголами и краткими страдательными причастиями, в безличных предложениях), стилистические нормы. |
1) Употребляет синтаксические нормы в пассивных конструкциях с возвратными глаголами и краткими страдательными причастиями; | ||
Научно-технический прогресс: интеллект искусственный и естественный. | Применение искусственного интеллекта в промышленном дизайне. | 1) Определять основную мысль, опираясь на цель и позицию автора текста; |
1) Определяет авторскую позицию; |
2) строить развернутый монолог для публичного выступления в рамках общественно-политической, социально-культурной, социально-экономической и учебно-научной сфер; |
1) Составляет развҰрнутый монолог для публичного выступления в рамках общественно-политической сферы общения; | ||
3) определять типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров, стилей и подстилей (аннотация, научная статья, репортаж, публичное выступление) и их подстилей; | 1) Выделяет типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров, стилей и подстилей (аннотация, научная статья, репортаж, публичное выступление) и их подстилей; | ||
Искусство в эпоху научно-технического прогресса. | 4) использовать разные виды чтения в зависимости от коммуникативных задач, которые ставит перед собой читающий; |
1) Применяет разные виды чтения в зависимости от коммуникативных задач, которые ставит перед собой читающий; | |
5) составлять разные виды плана, в том числе план - опорная схема; |
1) Создает разные виды плана; | ||
Искусственные люди в художественных произведениях. | 6) уместно употреблять цитирование с учетом цели, целевой аудитории и речевой ситуации; |
1) Составляет тексты различных типов и стилей (аннотация, статья, репортаж, публичное выступление); | |
7) соблюдать орфографические нормы; | 1) Применяет орфографические нормы на письме | ||
8) соблюдать синтаксические нормы (при пассивных конструкциях с возвратными глаголами и краткими страдательными причастиями, в безличных предложениях), стилистические нормы. |
1) Применяет синтаксические нормы в пассивных конструкциях с возвратными глаголами и краткими страдательными причастиями; | ||
Театр в современном мире. | Театр в истории казахского народа. К.С. Станиславский в мире театра России. Современный казахстанский театр. Театр в жизни города и страны. | 1) Осознавать основную и детальную информацию текста, определяя позицию автора и скрытый смысл текста, целевую аудиторию; |
1) Выявляет позицию автора; |
2) определять основную мысль, опираясь на цель и позицию автора текста; |
1) Определяет авторскую позицию; | ||
Театр – особенный вид искусства. Аннотация. Известные театры мира. | 3) определять типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров, стилей и подстилей (аннотация, научная статья, репортаж, публичное выступление) и их подстилей; |
1) Объясняет типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров, публицистического стиля; | |
4) формулировать вопросы для исследования и гипотезы по прочитанному тексту; |
1) Составляет вопросы для исследования по прочитанному тексту; | ||
5) создавать тексты различных типов и стилей (аннотация, статья, репортаж, публичное выступление) уместно употреблять цитирование с учетом цели, целевой аудитории и речевой ситуации; |
1) Составляет тексты различных типов и стилей (аннотация, статья, репортаж, публичное выступление); | ||
Театр – искусство для неленивых и как технологии меняют современное искусство. | 6) писать разные виды эссе, в том числе аргументативное и дискуссионное, рассматривая и анализируя проблему, представленную в научной, публицистической литературе, предлагая и обосновывая собственные пути решения данной проблемы; |
1) Исследует проблему, представленную в научной, публицистической литературе; | |
Влияние инновационных технологий на современное искусство. | 7) использовать специальную лексику, различные изобразительно-выразительные средства языка, стилистические фигуры в соответствии с целью и ситуацией общения. |
1) Употребляет специальную лексику в соответствии с целью и ситуацией общения; | |
Современное общество. Миграция. | Интеллектуальная миграция и еҰ влияние на мировой рынок труда. | 1) Прогнозировать содержание текста по таблицам и схемам; |
1) Выдвигает предположение о содержании текста по таблицам; |
2) участвовать в деловой беседе, решая проблему и достигая договоренности; |
1) Обсуждает пути решения проблемы в деловой беседе; | ||
3) распознавать и учитывать главную, детальную, скрытую информацию сплошных и несплошных текстов, критически оценивая авторскую позицию и скрытый смысл текста; |
1) Определяет основную и детальную информацию текста; | ||
Роль миграции в современной мировой культуре. | 4) уметь применять изобразительно-выразительные средства, стилистических фигур и других приемов в тексте; | 1) Осознает и применяет изобразительно-выразительные средства, стилистические фигуры и другие приемы в тексте. | |
Миграционные процессы в Казахстане. | 5) представлять информацию в виде презентации, используя таблицы, схемы, графики, диаграммы аудиофайлы, фотографии, движущиеся картинки; | 1) Применяет презентации, таблицы, диаграммы, схемы, графики, диаграммы, аудиофайлы, движущиеся картинки в публичном выступлении. | |
6) использовать специальную лексику, различные изобразительно-выразительные средства языка, стилистические фигуры в соответствии с целью и ситуацией общения. |
1) употребляет специальную лексику в соответствии с целью и ситуацией общения; | ||
Современная медицина XXI века. | Медицина ХХI века: этические проблемы. | 1) Критически оценивать прослушанный материал с точки зрения убедительности; |
1) Дает критическую оценку услышанному |
2) выявлять роль цвета, шрифтового многообразия, звука и графических изображений, гиперссылок в передаче основной мысли текста; |
1) Выделяет основную мысль текста; | ||
3) определять типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров, стилей и подстилей (аннотация, научная статья, репортаж, публичное выступление); |
1) Объясняет типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров, | ||
Технологии, изменившие современную медицину. | 4) уметь применять изобразительно-выразительные средства, стилистических фигур и других приемов в тексте; |
1) Находит и распознает изобразительно-выразительные средства в тексте; | |
5) писать разные виды эссе анализируя проблему, предлагая и обосновывая собственные пути решения данной проблемы; |
1) Создает разные виды эссе, в том числе аргументативное и дискуссионное, используя сложноподчиненные предложениях с одним придаточным; | ||
Как развитие технологий изменит наше мировоззрение? | 7) корректировать и редактировать все имеющиеся недочеты в тексте, учитывая цель, целевую аудиторию и воздействие на читателя; | 1) Находит и исправляет все имеющиеся недочеты с учетом цели, целевой аудитории, ситуации общения и воздействия на читателя. | |
8) создавать тексты различных типов и стилей (аннотация, статья, репортаж, публичное выступление); |
1) Составляет тексты различных типов и стилей; | ||
10) использовать знаки препинания в простых, простых осложненных (обособленными членами, вводными словами и вставными конструкциями) и сложных предложениях с разными видами связи. |
1) Употребляет знаки препинания в простых предложениях; | ||
Молодежная культура: проблемы молодого поколения. | Искусство и молодежная культура. | 1) Оценивать прослушанный материал с точки зрения убедительности, критически оценивая его; |
1) Дает критическую оценку прослушанному материалу с точки зрения его убедительности; |
2) использовать. знаки препинания в простых предложениях; | 1) Использует знаки препинания в простых предложениях. | ||
Культура речи молодежи. Культура общения. |
3) использовать разные виды чтения в зависимости от коммуникативных задач, которые ставит перед собой читающий; |
1) Владеет различными приемами чтения; | |
Хобби как средство культурной интеграции молодежи. |
5) извлекать, информацию из различных источников, устанавливая взаимосвязи и делая обоснованные выводы; |
1) Получает информацию из различных источников; | |
Молодежь: настоящее, будущее и прошлое. Молодежная культура: проблемы молодого поколения. | 7) писать разные виды эссе, рассматривая и анализируя проблему, представленную в научной, публицистической литературе; |
1) Создает разные виды эссе; | |
Культура досуга. Организация досуга "вчера" и "сегодня". | 9) использовать знаки препинания в простых, простых осложненных (обособленными членами, вводными словами и вставными конструкциями) и сложных предложениях с разными видами связи. | 1) Применяет знаки препинания в сложных предложениях с разными видами связи. | |
Мир и безопасность. | Глобальная проблема безопасности в современном мире. Сохранение культурного наследия Казахстана. | 1) Строить развернутый монолог для публичного выступления в рамках общественно-политической, социально-культурной, социально-экономической и учебно-научной сфер; | 1) Составляет развҰрнутый монолог для публичного выступления в рамках различных сфер общения. |
2) оценивать прослушанный материал с точки зрения убедительности, критически оценивая его; | 1) Дает критическую оценку прослушанному материалу с точки зрения его убедительности, аргументируя свой ответ. | ||
3) формировать навыки правописания гласных и согласных в корне слова, разделительных Ъ и Ь; |
1) Выделяет навыками правописания гласных и согласных в корне слова; | ||
Безопасность мирового сообщества и личной безопасности человека. | 4) интерпретировать содержание фрагмента текста, соотнося его с темой, основной идеей, авторской позицией; |
1) Передает содержание фрагмента текста; | |
5) применять знания о правописании приставок, прописных и строчных букв; | 1) Употребляет прописные и строчные буквы, применяет знания о правописании приставок. | ||
Мир без войны. Безопасный мир: миф или реальность. |
6) корректировать и редактировать |
1) Находит недочеты в тексте; | |
8) соблюдать орфографические нормы. | 1) Использует орфографические нормы при письме. | ||
Историческое наследие и память. | Символы историко-культурного наследия и национального единства Казахстана. | 1) Оценивать прослушанный материал с точки зрения убедительности, критически оценивая его; |
1) Критически оценивает прослушанный материал с точки зрения убедительности, аргументирует свой ответ; |
Если мы забудем свое прошлое. День Памяти жертв политических репрессий. |
1) Создавать тексты различных типов и стилей; | 1) Использует и уместно применяет пассивные конструкции в безличных предложениях с учетом цели, целевой аудитории и речевой ситуации. | |
Казахстан в списке "Всемирное наследие ЮНЕСКО". | 3) писать тексты-описания и тексты-повествования в различных жанрах, используя приемы, отражающие убеждения, взгляды и чувства автора; | 1) Грамотно применяет знаки препинания в простых и простых осложненных предложениях с обособленными членами предложениях. | |
4) соблюдать нормы речевого этикета в речи. | 1) Употребляет приемы, отражающие убеждения, чувства и взгляды автора при создании текстов различных жанров |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 64- қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс әдебиеті" пәнінің мақсаты - білім алушыларды орыс және әлемдік көркем әдебиеттің байлығымен таныстыру, олардың әдебиет туындылары мен онда көрініс тапқан өмір құбылыстарын эстетикалық қабылдау және бағалау қабілетін дамыту, эстетикалық талғамдарды, қажеттіліктерді, азаматтық идеялық-адамгершілік позицияны қалыптастыру.
Бұл пәнді оқыту тұлғаның интеллектуалды-адамгершілік және дүниетанымдық дамуына, озық заманауи технологияларды игеруге әсер етуі керек, олардың қолданылуы мен трансферті жеке кәсіби және мансаптық өсуді қамтамасыз ете алады.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді шешуді көздейді:
1) Орыс тілі туралы білімді қолдану, әдеби тілдің нормаларын (орфоэпиялық, орфографиялық, пунктуациялық, лексикалық, грамматикалық, стилистикалық) және қарым-қатынастың әртүрлі салалары мен жағдайларында ауызша және жазбаша тілде сөйлеу этикеті ережелерін сақтау;
2) қазіргі әлемнің жаһандануы жағдайында әдебиеттің рухани мұра ретіндегі құндылығын түсінуді қалыптастыру;
3) сыни талдау, салыстыру, жалпылау дағдыларын жетілдіру, ұқсастықтар мен себеп-салдарлық байланыстарды белгілеу, құбылыстарды жіктеу, шығармаларды талдау негізінде логикалық және сыни пайымдаулар, ойлар мен қорытындылар құру;
4) оқудың рухани және зияткерлік қажеттілігін қалыптастыру, әрбір білім алушының шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып, мәтінді сыни оқу және түсіндіру дағдыларын жетілдіру;
5) әр түрлі жанрдағы шығармалардың идеялық-көркемдік, әлеуметтік-тарихи және рухани-эстетикалық аспектілерін терең түсіну, талдау негізінде коммуникативтік дағдыларды дамыту;
6) зерттеу мәдениеті саласында құзыреттілігін көрсете отырып, шығарма, әдеби-сын мақалалардың мазмұнын ауызша немесе жазбаша түрде бағалау дағдыларын жетілдіру;
7) әдеби құбылыстарды контекстік қарау қабілеттерін, әдеби фактілерді салыстыру, ұқсастықтар жасау, әдеби параллельдер құру қабілетін жетілдіру;
8) болашақ кәсіби қызметтің мәні мен әлеуметтік маңыздылығын түсіну, оған тұрақты қызығушылық таныту.
4. Оқу пәнінің мазмұны 3 бөлімнен тұрады: "Мәтін бойынша түсіну және жауаптар беру", "Мәтінді талдау және түсіндіру", "Бағалау және салыстырмалы талдау".
"Мәтін бойынша түсіну және жауаптар беру" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) терминдерді түсіну;
2) көркем шығарманы түсіну;
3) жатқа оқу және дәйексөз;
4) жоспар құру;
5) қайталау;
6) сұрақтарға жауаптар.
"Мәтінді талдау және түсіндіру" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) жанр;
2) тақырып және идея;
3) композиция;
4) эпизодтарды талдау;
5) батырлардың сипаттамасы;
6) әр түрлі формадағы шығарманың көркемдік әлемі;
7) автордың көзқарасы;
8) көркемдік-бейнелеу құралдары;
9) шығармашылық жазу.
"Бағалау және салыстырмалы талдау" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) көркем шығарманы бағалау;
2)көркем шығарманы басқа өнер түрлерімен (хореография, кескіндеме, сәулет, музыка және т. б.) салыстыру
3) әдебиет туындыларын салыстыру;
4) мәлімдемелерді бағалау.
"Орыс әдебиеті" оқу пәнінің мазмұны оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған.
Оқу пәнінің мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:
- Артық адамдар;
-Біздің заманымыздың батылары;
- Адам және құқық;
- Отбасылық құндылықтар;
-Өзгеріс дәуіріндегі адам;
-Тоталитарлық режим дәуіріндегі адам;
- Адамдардың тағдырындағы соғыс;
- Моральдық таңдау тақырыбы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | |||
Теориялық | Практикалық | ||
Бөлім 1. Лишние люди. | |||
1.1. Образы "лишних людей" в русской литературе. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. А.С. Пушкин "Евгений Онегин". Значение творчества А.С. Пушкина для русской литературы и культуры | |||
Тақырып 1.1.2. И.А. Гончаров "Обломов". | |||
Тақырып 1.1.3. Значение творчества А.С. Пушкина и И.А. Гончарова для русской литературы и культуры. | |||
Бөлім 2. Герой нашего времени. | |||
2.1. Образ современника в литературе XIX-XX вв. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. М.Ю. Лермонтов. "Герой нашего времени". | |||
Тақырып 2.1.2.Ч.Т.Айтматов "Плаха". | |||
Тақырып 2.1.4. Культурное воспитание через образы современников в литературе XIX-XX вв. | |||
Бөлім 3. Человек и право. | |||
3.1. Вопросы нравственных ценностей в русской литературе. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Ф.М. Достоевский "Преступление и наказание". | |||
Тақырып 3.1.2. Н.А. Островский "Бесприданница". | |||
Тақырып 3.1.3. Диалог литературы с другими видами искусства. | |||
Тақырып 3.1.4. Аспекты культурного и нравственного воспитания произведений Ф.М. Достоевского и Н.А. Островского. | |||
Бөлім 4. Семейные ценности. | |||
4.1. "Мысль семейная" в русской литературе. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Л.Н. Толстой. "Война и мир". | |||
Тақырып 4.1.2.Л.Н. Толстой и мировая литература. | |||
Тақырып 4.1.3. А.В. Вампилов "Старший сын". | |||
Тақырып 4.1.4. Интерпретация литературных произведений в кинематографе и телевидении. Мода, стиль, быт данной эпохи. | |||
Бөлім 5. Человек в эпоху перемен. | |||
5.1. Значимость культурных ценностей на примере произведений русской и мировой литературы. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Р. Бредбери "Улыбка". | |||
Тақырып 5.1.2. Б.Пастернак "Доктор Живаго". | |||
Тақырып 5.1.3. Роман-повествование о судьбах интеллигенции в эпоху советского тоталитаризма. | |||
Тақырып 5.1.4. С.Есенин. Лирика. | |||
Тақырып 5.1.5. С.Есенин. Поэма "Анна Снегина". | |||
Тақырып 5.1.6. А.Блок. Стихи из сборника "Страшный мир", цикл "Стихи о Прекрасной даме". | |||
Тақырып 5.1.7. А.Блок. Поэма "Двенадцать". | |||
Тақырып 5.1.8. Художественные произведения в содружестве с другими видами искусства (живопись, музыка), использование инструментов актерского мастерства при чтении лирических произведений. | |||
Бөлім 6. Человек в эпоху тоталитарного режима. | |||
6.1. Восприятие социального заката как необходимость говорить правду о своем времени. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. М.А. Булгаков. "Мастер и Маргарита". | |||
Тақырып 6.1.2. Образы Иешуа и Понтия Пилата в романе "Мастер и Маргарита". | |||
Тақырып 6.1.3. А.Рыбаков "Дети Арбата". | |||
Тақырып 6.1.4. Молодое поколение в романе А.Рыбакова "Дети Арбата". | |||
Тақырып 6.1.5. А.Ахматова. Лирика. "Реквием". | |||
Тақырып 6.1.6. Е.Замятин "Мы". | |||
Тақырып 6.1.7. Формирование и развитие духовности через восприятие исторических факторов. | |||
Бөлім 7. Война в судьбах людей. | |||
7.1. Проблема нравственного выбора в экстремальных условиях. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. В.Быков "Сотников". | |||
Тақырып 7.1.2. Тема Великой Отечественной войны в творчестве казахстанских авторов. Г. Мусрепов "Солдат из Казахстана". | |||
Тақырып 7.1.3. Б.Л.Васильев "А зори здесь тихие". | |||
Тақырып 7.1.4.Тема героизма, патриотизма и исторической пямяти в повести Б.Л.Васильева "А зори здесь тихие". | |||
Тақырып 7.1.5. В.Л. Кондратьев "Сашка". | |||
Тақырып 7.1.6. Е.М. Ремарк "Три товарища". | |||
Тақырып 7.1.7. Военная Тақырыптика в лирике Д.Самойлова. | |||
Тақырып 7.1.8. Н.А. Заболоцкий. Лирика. | |||
Тақырып 7.1.9. Е. Евтушенско. Стихи о войне. | |||
Тақырып 7.1.10. Военная Тақырыптика в лирике Б.Окуджавы и В.С. Высоцкого. | |||
Тақырып 7.1.11. А.Т.Твардовский "Василий Теркин". | |||
Тақырып 7.1.12. Аспекты духовно-нравственного воспитания в экстремальных условиях. | |||
Бөлім 8. Тема нравственного выбора | |||
8.1. Тақырып свободы. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. А.В. Вампилов "Утиная охота". | |||
Тақырып 8.1.2. О.Сулейменов – поэт и гражданин. Лирика. | |||
Тақырып 8.1.3. А.Горький "Старуха Изергиль". | |||
Тақырып 8.1.4. Педагогическое сопровождение процесса воспитания основ нравственной культуры. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Лишние люди | Значение творчества А.С. Пушкина и И.А. Гончарова для русской литературы и культуры | 1) Объяснять термины: золотой век, онегинская строфа, мотив, роман в стихах, психологизм, фабулу; |
1) Знает литературоведческие термины, связанные с произведениями А.С. Пушкина и |
2) понимать содержание художественного произведения, его проблематику, критически осмысливая, выражать свое отношение к прочитанному; |
1) Понимает художественное произведение; | ||
3) самостоятельно находить в тексте и выразительно декламировать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; |
1) Самостоятельно находить в тексте и | ||
4) давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на текст произведения, выражая собственное мнение о теме и образах. | 1) Дает развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на текст произведения, выражая собственное мнение о теме и образах. | ||
5) определять жанр и его признаки (роман-эпопея, роман в стихах, психологический роман и другие), особенности философской лирики; |
1) Определяет основные литературные жанры и их признаки; | ||
6) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей; | 1) Характеризует действующих лиц произведения. | ||
7) анализировать средства и приемы создания образов, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объяснять их воздействие на читателя. | 1) Анализирует изобразительно-выразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса и раскрывает их роль в произведении. | ||
Герой нашего времени | Образ современника в литературе XIX-XX вв. | 1) понимать содержание художественного произведения, его проблематику, выражать свое отношение к услышанному или прочитанному; | 1) Понимает содержание художественного произведения. |
2) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; |
1) Самостоятельно находить в тексте и выразительно читать цитаты из произведений | ||
3) составлять план сочинения на литературные и свободные темы; | 1) Создает письменные работы на свободные темы с опорой на план. | ||
4) пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание и используя образные средства; | 1) Пересказывает текст произведения или фрагмента путем творческого воспроизведения. | ||
5) определять роль композиции в раскрытии идеи произведения, образов героев; | 1) Определяет роль композиции в раскрытии идеи произведения, образов героев. | ||
6) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей; | 1) Характеризует действующих лиц произведения. | ||
7) анализировать художественный мир произведения, представляя идею или взаимоотношения героев в различных формах подачи информации (символы, формулы, законы, буктрейлеры); | 1) Анализирует художественный мир произведения, представляя идею или взаимоотношения героев в различных формах подачи информации (символы, формулы, законы, буктрейлеры). | ||
8) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, поясняя позицию автора примерами из текста; | 1) Раскрывает авторское отношение к персонажам с опорой на текст произведения. | ||
9) писать творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения. |
1) Создает эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации по прочитанным произведениям; | ||
Человек и право | Вопросы нравственных ценностей в русской литературе | 1) Самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; | 1) Самостоятельно находит в тексте и выразительно читать наизусть цитаты из произведений Ф.М.Достоевского, А.Н.Островского. |
2) давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на текст произведения, выражая собственное мнение о теме и образах; |
1) Дает развернутый ответ на вопрос, ссылаясь на текст произведения; | ||
3) определять тематику и проблематику произведения, опираясь на художественные особенности текста; | 1) Определяет тематику и проблематику произведения, опираясь на художественные особенности текста. | ||
4) анализировать эпизоды, определяя их роль и место в композиции произведения, объяснять значение эпизода для раскрытия идейно-тематического замысла; | 1) Анализирует значение эпизода, определяя его роль и место в композиции произведения. | ||
5) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей; | 1) Характеризует действующих лиц произведения. | ||
6) анализировать художественный мир произведения, представляя идею или взаимоотношения героев в различных формах представления информации (символы, формулы, законы, буктрейлеры); | 1) Анализирует художественный мир произведения. | ||
7) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, поясняя позицию автора примерами из текста; | 1) Определяет способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, поясняя позицию автора примерами из текста. | ||
8) понимать отражение художественных произведений в других видах искусства (архитектура в произведениях Пушкина; мода пушкинского времени и ее отражение в романе "Евгений Онегин"; герои М.Ю.Лермонтова – иконы моды и стиля; Петербургская архитектура в романе "Преступление и наказание"). | 1) понимает сходство и различие художественного произведения с произведениями других жанров искусства. | ||
Семейные ценности | "Мысль семейная" в русской литературе. | 1) Понимать термины: золотой век, мотив, роман-эпопея, психологизм, фабула; | 1) Понимает литературоведческие термины, связанные с произведениями Л.Толстого, А.Вампилова. |
2) составлять план сочинения на литературные и свободные темы; | 1) Составляет план и создает письменные работы на свободные темы. | ||
3) пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание и используя образные средства; | 1) Пересказывает текст произведения или эпизода. | ||
4) определять жанр и его признаки (роман-эпопея, роман в стихах, психологический роман и другие), особенности философской лирики; | 1) Определяет основные литературные жанры и их признаки. | ||
5) определять роль композиции в раскрытии идеи произведения, образов героев; | 1) Определяет роль композиции, особенности построения произведения, тему, идею. | ||
6) анализировать эпизоды, определяя их роль и место в композиции произведения, объяснять значение эпизода для раскрытия идейно-тематического замысла; | 1) Анализирует значение эпизода для раскрытия авторского замысла. | ||
7) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей; | 1) Дает характеристику действующих лиц произведения. | ||
8) анализировать средства и приемы создания образов, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объяснять их воздействие на читателя; | 1) Анализирует средства и приемы создания образов, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объясняет их воздействие на читателя. | ||
9) писать творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения; | 1) Пишет творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал. | ||
10) оценивать устные и письменные высказывания с точки зрения полноты и глубины раскрытия темы, композиционного и стилевого единства, фактологической точности и эмоционального воздействия на слушателя или читателя; | 1) Оценивает устные и письменные высказывания . | ||
11) иметь представление о литературных местах России, об усадебной культуре, интерьере, быте, стиле и моде (по произведением Л.Н. Толстого); |
1) Находить связь произведений Л.Н.Толстого с живописью; | ||
Человек в эпоху перемен. | Значимость культурных ценностей на примере произведений русской и мировой литературы | 1) понимать термины: ретроспекция, серебряный век, имажинизм, символизм, акмеизм, футуризм; | 1) Понимает литературоведческие термины, связанные с произведениями поэтов "серебряного века". |
2) давать оценку произведению с точки зрения эстетического воздействия на читателя, объясняя собственное отношение к идее, героям в форме устных и письменных высказываний; | 1) Дает оценку произведению. | ||
3) самостоятельно находить в тексте и выразительно декламировать цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; | 1) Самостоятельно находит в тексте и выразительно декламирует цитаты. | ||
4) давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на литературный материал, выражая собственное мнение о теме, проблеме, системе образов; | 1) Дает развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на литературный материал. | ||
5) определять жанр и его признаки (синкретический жанр), особенности лирики серебряного века; | 1) Определяет жанр и его признаки. | ||
6) определять роль эпизода, его взаимосвязь с тематикой и проблематикой произведения на основе анализа художественных средств и приемов; | 1) Определяет роль и значение эпизода в структуре произведения. | ||
7) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения; | 1) Характеризует героев произведения. | ||
8) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением; | 1) Определяет способы отношения автора к действующим лицам произведения. | ||
9) анализировать средства и приемы создания образов, художественного пространства и времени, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объяснять, с какой целью их использует автор. | 1) Анализирует средства и приемы создания образов, художественного пространства и времени. | ||
10) понимать интерпретацию художественного произведения в произведениях театрально-декорационного искусства, в кинематографе, архитектуре, других жанрах искусства. | 1) Понимает интерпретацию художественного произведения в произведениях театрально-декорационного и других видах искусства. | ||
Человек в эпоху тоталитарного режима | Тема тоталитаризма в русской литературе | 1) понимать содержание художественного произведения и его роль в литературном процессе, критически осмысливая, выражать свое отношение к услышанному или прочитанному; | 1) Понимает содержание художественного произведения и его роль в литературном процессе . |
2) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с проблематикой и выражением авторской позиции; | 1) Самостоятельно находит в тексте и выразительно цитирует фрагменты, связанные с проблематикой и выражением авторской позиции. | ||
3) составлять план эссе, критической статьи, сочинения на литературные и свободные темы; | 1) Создает письменные работы на свободные темы с опорой на план. | ||
4) пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание, сохраняя авторское своеобразие; | 1) Передает содержание произведения или фрагмента путем творческого воспроизведения. | ||
5) определять жанр и его признаки (синкретический жанр), особенности военной поэзии, бардовской песни; |
1) Определяет основные литературные жанры и их признаки; | ||
6) определять роль композиции в раскрытии авторского замысла (тематики, проблематики, образов героев); | 1) Определяет роль композиционных элементов произведения в раскрытии авторского замысла. | ||
7) определять роль эпизода, его взаимосвязь с тематикой и проблематикой произведения на основе анализа художественных средств и приемов; | 1) Определяет роль эпизода, его взаимосвязь с тематикой и проблематикой произведения. | ||
8) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения; | 1) Характеризует действующих лиц, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения. | ||
9) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением. | 1) Определяет способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением. | ||
10) писать творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал, выражая свое мнение об актуальности произведения. |
1) Создает эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации по прочитанным произведениям; | ||
Литература и искусство, театрально-декарационное искусство |
1) понимать экранизацию романа Булгакова "Мастер и Маргарита"; |
1) Понимает экранизацию романа Булгакова "Мастер и Маргарита"; | |
Война в судьбах людей | Тема Великой Отечественной войны в мировой литературе | 1) понимать содержание художественного произведения и его роль в литературном процессе, критически осмысливая, выражать свое отношение к услышанному или прочитанному; |
1) Понимает художественное произведение; |
2) самостоятельно находить в тексте и выразительно декламирует наизусть цитаты, фрагменты, связанные с проблематикой и выражением авторской позиции; | 1) Самостоятельно находит в тексте и выразительно декламирует наизусть цитаты, фрагменты. | ||
3) давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на литературный материал, выражая собственное мнение о теме, проблеме, системе образов; | 1) Дает развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос. | ||
4) определять тематику и проблематику произведения, опираясь на художественные особенности текста; | 1) Определяет тематику и проблематику произведения. | ||
5) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения; | 1) Характеризует героев произведения, определяя их роль. | ||
6) анализировать художественный мир произведения, представляя произведения в различных формах (инсценировка, буктрейлер); | 1) Анализирует художественный мир произведения. | ||
7) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением; | 1) Определяет способы выражения авторского отношения к героям. | ||
8) анализировать средства и приемы создания образов, художественного пространства и времени, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объяснять, с какой целью их использует автор; |
1) Анализирует способы создания в произведении художественного пространства и времени; | ||
9) давать критическую оценку произведению с точки зрения нравственной и эстетической ценности, авторских приемов, объясняя собственное отношение к проблематике текста в форме устных и письменных высказываний; |
1) Дает критическую оценку произведению с точки зрения нравственной и эстетической ценности; | ||
10) сопоставлять произведения (или фрагменты) русской, казахской и мировой литературы |
1) Сравнивает текст или его фрагменты с другими произведениями; | ||
1) понимать экранизации произведений Быкова "Сотников" и "А зори здесь тихие"; |
1) Понимает экранизации произведений Быкова "Сотников" и "А зори здесь тихие"; | ||
Тема нравственного выбора | Личность и современность | 1) понимать значение терминов: ретроспекция, серебряный век, имажинизм, символизм, акмеизм, футуризм; |
1) Понимает литературоведческие термины, связанные с произведениями А. Вампилова, |
2) составлять план эссе, критической статьи, сочинения на литературные и свободные темы; | 1) Планирует и создает письменные работы на свободные темы с опорой на план. | ||
3) пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание, сохраняя авторское своеобразие; |
1) Передает содержание произведения или фрагмента путем творческого воспроизведения; | ||
4) определять тематику и проблематику произведения, опираясь на художественные особенности текста; |
1) Определяет тематику и проблематику произведения; | ||
5) определять роль композиции в раскрытии авторского замысла (тематики, проблематики, образов героев); | 1) Определяет роль композиции в раскрытии авторского замысла (тематики, проблематики, образов героев). | ||
6) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения; | 1) Характеризует героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения. | ||
7) анализировать художественный мир произведения, представляя произведения в различных формах (инсценировка, буктрейлер); | 1) Анализирует художественный мир произведения, представляя произведения в различных формах (инсценировка, буктрейлер). | ||
8) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением. | 1) Определяет способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением. | ||
9) писать творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения; | 1) Пишет творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации). | ||
10) сравнивать художественное произведение с произведениями других видов искусства, характеризуя сходства и различия, влияющие на целостное восприятие образов, оценивая степень эмоционального воздействия; |
1) Сравнивает художественное произведение с произведениями других видов искусства; | ||
11) оценивать устные и письменные высказывания с точки зрения полноты и глубины раскрытия темы, композиционного и стилевого единства, фактологической точности и эмоционального воздействия. | 1) Оценивает устные и письменные высказывания с точки зрения полноты и глубины раскрытия темы. | ||
1) Интерпретировать произведения других видов искусства (хореографическое искусство, музыка, живопись, народное художественное творчество, архитектуре, дизайне одежды и быта) | 1) Интерпретирует произведения других видов искусства. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 65- қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Орыс тілі және әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Орыс тілі және әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу - ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс тілі және орыс әдебиеті" оқу пәнін оқытудың мақсаты – көп деңгейлі тілдік құралдар жүйесін меңгеруге, орыс әдеби тілінің ережелері мен нормаларын, сөйлеу этикеті ережелерін сақтауға негізделген сөйлеу іс-әрекетінің дағдыларын жетілдіру, агроөнеркәсіптік салада қолданылатын білім алушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға ықпал ету.
Орыс тілін меңгеру, орыс және әлемдік әдебиеттермен танысу білім алушыларға тез өзгеретін әлемнің жағдайына бейімделуге, оқу және болашақ кәсіби қызметтегі ситуациялық-сөйлеу мінез-құлқын сәтті реттеуге; өз пікірін білдіру және негіздеу үшін әртүрлі ақпарат көздері мен заманауи ақпараттық технологияларды пайдалануға көмектеседі.
3. Оқу пәнін іске асыру мынадай міндеттерді қарастырады:
1) өмірдің әлеуметтік-мәдени, әлеуметтік-экономикалық, ғылыми-техникалық, білім беру және кәсіптік салаларында қарым-қатынас жасау үшін қажетті тыңдау, сөйлеу, оқу, жазу дағдыларын дамыту;
2) орыс тілінің нормалары мен ережелеріне сәйкес тілдік жүйенің бірліктері, оларды біріктіру, жұмыс істеу ережелері, синтаксистік құрылымдарды құрастыру дағдылары мен біліктіліктеі туралы білімді жетілдіру, сондай-ақ теориялық-әдеби ұғымдарды білу;
3) көркем мәтінді талдау, әдеби шығарманың түрі мен жанрын анықтау, бейнелеу - экспрессивті құралдардың рөлін сипаттау, шығарманың идеясы мен проблематикасын тұжырымдау қабілетін дамыту;
4) оқығанына өз көзқарасын білдіру, авторлық ұстанымын анықтау қабілетін дамыту;
5) орыс әдеби тілінің нормаларын ескере отырып, тиісті тақырыпқа үйлесімді мәтін (ауызша және жазбаша) құру дағдыларын жетілдіру;
6) ақпаратты іздеу, өңдеу және тіркеумен байланысты дағдылар мен біліктіліктерді жетілдіру;
7) басқа пәндерден алынған ақпаратты оқу және жазу, зерттеу дағдылары, талдау, синтездеу, бағалау, түсіндіру дағдылары негізінде білім алушылардың дағдыларын қалыптастыруға бағытталған сыни ойлау дағдыларын жетілдіру;
8) коммуникативтік міндеттерге сәйкес оқытудың әртүрлі түрлерін пайдалану;
9) білім алушылардың сөздік қорын кәсіби жоғары арнаулы лексикамен байыту;
10) ақпараттық-коммуникациялық және компьютерлік технологияларды пайдалану дағдыларын жетілдіру;
11) Қазақстанда және шетелде тұратын түрлі этностардың тілдері мен мәдениеттеріне толерантты қатынасты қалыптастыру.
4. Пәннің мазмұны 9 бөлімнен тұрады: "Туризм. Экотуризм", "Человек и Родина", "Наука и этика", "Планета. Земля. Океаны", "Литература и искусство", "Тема социального неравенства в средствах массовой информации и литературе", "Торговля и помощь. Справедливая торговля", "Значение труда в жизни человека и общества", "Показатель развития общества: экология, биоресурсы".
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлімдердің, бөлімшелердің және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Введение. В мире языка и литературы. | |||
Бөлім 1. Туризм. Экотуризм. | |||
1.1. Созерцание природы, духовное обогащение, сохранение природного наследия в литературе. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. А.С. Пушкин. "Монастырь на Казбеке". | |||
Тақырып 1.1.2 Достопримечательности Алматы — крупнейшего туристического центра Казахстана. Экскурсии в лучшие педагогические университеты г. Алматы. Имя числительное. | |||
Тақырып 1.1.3 В.С. Высоцкий. "Гимн морю и горам". | |||
Тақырып 1.1.4 А. К. Толстой. "Растянулся на просторе". | |||
Тақырып 1.1.5. Эстетическое воспитание в процессе обучения. Текст – рассуждение. Сложные прилагательные, прилагательные в краткой форме, причастия. Н и НН в разных частях речи. | |||
Бөлім 2.Человек и Родина. | |||
2.1. Соотношение образов Человека и Родины в литературных произведениях. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. М.Ю. Лермонтов "Родина". | |||
Тақырып 2.1.2. Ч. Айтматов "Буранный полустанок". | |||
Тақырып 2.1.3. Тема памяти и манкуртизма в повести А.Кекильбаева "Кюй". Именные части речи в различных формах. Особенности хронотопа. Аннотация.Правописание Ь и Ъ. | |||
Тақырып 2.1.4. Г. Бельгер "Дедушка Сергали". | |||
Тақырып 2.1.5. Г. К. Бельгер. "Для меня казахское слово ел священно". Публицистический стиль. | |||
Тақырып 2.1.6. М. Семашко "Емшан". Сравнительный анализ произведений А. Майкова и М.Семашко. | |||
Тақырып 2.1.7. К. Паустовский "Бескорыстие". Однородные члены предложения. | |||
Тақырып 2.1.8. Казахстанский патриотизм. Повесть Б. Момышулы "Наша семья". | |||
Бөлім 3.Наука и этика. | |||
3.1. Литературные формы философствования на тему нравственности и научно-технического прогресса. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. М. А. Булгаков "Собачье сердце". | |||
Тақырып 3.1.2 А. Беляев "Голова профессора Доуэля". Анализ произведения "Голова профессора Доуэля". Стили речи. | |||
Тақырып 3.1.3 Педагоги-новаторы Казахстана. Назипа Кулжанова–выдающийся педагог Казахстана. Правописание суффиксов Н и НН в прилагательных, причастиях и наречиях. | |||
Тақырып 3.1.4 Государственная программа Казахстана "Білімді ұлт". Односоставные предложения. | |||
Бөлім 4. Планета. Земля. Океаны. | |||
4.1. Наш дом – Планета Земля. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. В.В. Маяковский "Атлантический океан". | |||
Тақырып 4.1.2. А. Сент-Экзюпери. Литературный хронограф. Философская сказка-притча "Маленький принц". Художественные особенности произведения "Маленький принц". | |||
Бөлім 5. Литература и искусство. | |||
5.5. Связь литературы с другими видами искусства. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. А.С. Пушкин "Моцарт и Сальери". Анализ произведения "Моцарт и Сальери". | |||
Тақырып 5.1.2. А.И. Куприн "Гранатовый браслет". Литературный хронограф. Причастие. Полные и краткие причастия. | |||
Тақырып 5.1.3. В. М. Гаршин "Художники". Местоимения. Разряды местоимений. | |||
Тақырып 5.1.4. О. Сулейменов "Махамбету" и А. Вознесенский. | |||
Бөлім 6. Тема социального неравенства в литературе. | |||
6.1. Социальное неравенство: литературные аргументы | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. А.П. Чехов "Толстый и тонкий". Степени сравнения прилагательных. | |||
Тақырып 6.1.2. Н. А. Островский "Бесприданница". Образ Ларисы Огудаловой. Тема торга и власти денег. Композиция и экранизация пьесы. Глагол. НЕ с глаголами и наречиями. | |||
Тақырып 6.1.3. Н. В. Гоголь "Шинель". | |||
Тақырып 6.1.4. И.С. Тургенев "Два богача". Основная мысль произведения. | |||
Тақырып 6.1.5. М.Ауезов "Происшествие на Караш-Караш" ("Выстрел на перевале"). | |||
Бөлім 7. Торговля и помощь. Справедливая торговля. | |||
7.1.Торговля как вечный двигатель. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. О. Бальзак "Гобсек". Философия Гобсека. Составное именное сказуемое. | |||
Тақырып 7.1.2. Великий шелковый путь. Торговые связи и денежное обращение кочевников. | |||
Бөлім 8. Значение труда в жизни человека и общества. | |||
8.1. Смысл жизни в литературных произведениях. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. А. П. Платонов "Песчаная учительница". Глагол. | |||
Тақырып 8.1.2. М.Е. Салтыков - Щедрин "Повесть о том, как один мужик двух генералов прокормил". Жанры литературной сказки. | |||
Тақырып 8.1.3. Воспитание трудолюбия – ведущая идея казахских пословиц. Труд как фактор народного воспитания. Текст-рассуждение. | |||
Тақырып 8.1.4. Педагогические династии. Собственные имена существительные. | |||
Бөлім 9. Показатель развития общества: экология, биоресурсы. | |||
9.1. Проблемы экологии и искусство. | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Р.Ш. Сейсенбаев "День, когда рухнул мир". Наречие.Правописание наречий. | |||
Тақырып 9.1.2. М. А. Дудин. Стихотворение "Берегите землю!" Защита экологии – дело каждого из нас. | |||
Тақырып 9.1.3. Экологические проблемы современности. Действительные и страдательные причастия. | |||
Бөлім 10. Свободное время как показатель развития общества. | |||
10.1 Герой времени в произведениях современных писателей. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. И. А. Гончаров "Обломов". Символика в романе "Обломов". Художественный стиль.Цитата. Конструкция с союзом как. | |||
Тақырып 10.1.2. Абай и Казахстан в XXI веке.Через века, Абай, мы слышим твоҰ Слово ... Художественный стиль. | |||
Бөлім 11. Человек и история. | |||
11.1. Отражении истории в литературном произведении. | + | + | + |
Тақырып 11.1.1. Сюжет "Евгений Онегина" как отражение исторической эпохи. Композиция романа. Сложносочиненные предложения. Образование молодой дворянки Ольги Лариной. | |||
Тақырып 11.1.2 О. Сулейменов "Одна война закончилась другой…". | |||
Тақырып 11.1.3. А. Ахматова "Реквием". Поэма "Реквием" - памятник страшной эпохи сталинского режима. | |||
Тақырып 11.1.4. Г. Мусрепов. Солдат из Казахстана. | |||
Бөлім 12. Энергия будущего. Энергия слова. | |||
12.1. Пространство и время в искусстве. | + | + | + |
Тақырып 12.1.1. К. Алтайский "Казахские мотивы". Второстепенные члены предложения. | |||
Тақырып 12.1.2. С. Назарова "Мой зеленоглазый аруах". Бессоюзные сложные предложения. | |||
Тақырып 12.1.3. В. С. Высоцкий "Баллада о времени". Морфема. | |||
Тақырып 12.1.4. В.А.Сухомлинский "Сердце отдаю детям". Педагогическое мастерство. Подстили научного стиля. | |||
Бөлім 13. Мир и безопасность. | |||
13.1. Примеры мужества и стойкости в литературе. | + | + | + |
Тақырып 13.1.1. Л. Н. Толстой "Война и мир" (обзор с чтением глав о Бородинском сражении). Нравственный аспект воспитания и самовоспитания в произведении Л.Н.Толстого "Война и мир" Правописание наречий. | |||
Тақырып 13.1.2. К. Симонов Военная лирика. Влияние произведений о войне на процесс формирования нравственных ценностей. | |||
Тақырып 13.1.3 М. В. Исаковский – талантливый поэт, тонкий лирик. Служебные части речи. | |||
Тақырып 13.1.4 Сара Кэмерон "Голодная степь". Уроки прошлого в памяти народа. Частица. | |||
Бөлім 14. Театр и кино в современном мире. | |||
14.1. Литературные произведения в театральном и кинематографическом искусствах. | + | + | + |
Тақырып 14.1.1. А. П. Чехов "ВишнҰвый сад". Жанр и композиция. Особенности конфликта. Сложносочиненные предложения. Символика в пьесе "Вишневый сад". | |||
Тақырып 14.1.2. Краткая история казахстанского кинематографа: от Шакена Айманова до Эмира Байгазина. | |||
Тақырып 14.1.3. Театр как средство воспитания. Простое предложение. | |||
Бөлім 15. Высшая ценность – права человека. | |||
15.1. Идейное богатство и художественная ценность произведений казахстанской и русской литературы. | + | + | + |
Тақырып 15.1.1. О.О. Сулейменов "Дикое поле". Правописание наречий. | |||
Тақырып 15.1.2. Ю.О. Домбровский "Хранитель древностей". | |||
Тақырып 15.1.3. Ю. Домбровский "Алматинская повесть". Аннотация. | |||
Тақырып 15.1.4. Уроки доброты. Рассказ В.Г.Распутина "Уроки французского". Правописание предлогов. | |||
Тақырып 15.1.5 Ч. Айтматов "И дольше века длится день". Тақырып исторической памяти. Монолог . | |||
Тақырып 15.1.6. Ч. Айтматов "Легенда о Манкурте". | |||
Бөлім 16. Современное общество: миграция. | |||
16.1. Содержательно-Тематические особенности произведений миграционной литературы. | + | + | + |
Тақырып 16.1.1. В. В. Набоков "Родина". | |||
Тақырып 16.1.2. Н. А. Тэффи "Ностальгия". Имя прилагательное. | |||
Тақырып 16.1.3. М.И. Цветаева "Родина". | |||
Тақырып 16.1.4. М.Макатаев "Родина моя". | |||
Тақырып 16.1.5. П. Васильев "Переселенцы". Сложное предложение. | |||
Бөлім 17. Педагог и компетенция. | |||
17.1. Педагогогическое мастерство | + | + | + |
Тақырып 17.1.1. Тургенев представляет оппозицию "духовный наставник" – "естественный учитель". Виды педагогической компетенции. Совершенный и несовершенный виды глагола. | |||
Тақырып 17.1.2. Педагогическое мастерство. Подстили научного стиля. | |||
Тақырып 17.1.3. Тулбокс педагога. Логико-смысловые отношения в предложении. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Наименование раздела | Наименование подразделов | Результаты обучения | Критерии оценивания |
Туризм. Экотуризм | Созерцание природы, духовное обогащение, сохранение природного наследия литературных произведениях | 1) Определять основную мысль текста по теме: достопримечательности Алматы — крупнейшего туристического центра Казахстана, Мир живой природы глазами казахстанских художников; |
1) Учитывает структуру текста; |
2) использовать |
1) Демонстрирует грамотное использование | ||
3) формулировать практические вопросы по прочитанному тексту; |
1) использует правильно термины; | ||
4) исследовать тему |
1) Создает тексты публицистического стиля (пресс-релиз); | ||
5) использовать правильно именные части речи в различных формах; |
1) Соблюдает пунктуационные нормы в сложных союзных и бессоюзных предложениях, в конструкциях с союзом "как", при обособленных членах предложения; | ||
6) осмыслить текст-рассуждение "Застывшие в камне: архитектура Казахстана". |
1) Определяет основную мысль текста; | ||
Человек и Родина | Соотношение образов Человека и Родины в литературных произведениях |
1) Демонстрировать основную мысль стихотворения М.Ю. Лермонтова "Родина", |
1) Определяет основную мысль текста; |
2) владеть стратегиями чтения текста по произведениям Ч. Айтматова; |
1) Определяет структурные, лексические и грамматические особенности текстов публицистического стиля (статья); | ||
4) обобщать информацию из различных источников; |
1) Создает тексты смешанных типов, тексты публицистического стиля (статья); | ||
8) использовать уместно сложные синтаксические конструкции с точки зрения их функционально-стилистических качеств; |
1) Соблюдает орфографические нормы (правописание Ь и Ъ); | ||
9) прогнозировать содержание всего текста; |
1) Формулирует проблемные вопросы; | ||
10) соблюдать речевые нормы; |
1) Составляет устные вопросы на основе прослушанного текста; | ||
11) поддерживать диалог на заданную тему; |
1) Участвует в диалоге на заданную тему; | ||
11) знакомство с авторскими размышлениям, мыслями о традициях и сокровищах культур разных этносов, проживающих на территории Казахстана; |
1) Отвечает на вопрос: почему Казахстан является сокровищницей традицией и культур разных этносов; | ||
Наука и этика | Литературные формы философствования на тему нравственности и научно-технического прогресса | 1) Демонстрировать знание детального содержания текста произведения М. А. Булгакова "Собачье сердце"; |
1) Определяет основную мысль произведения М. А. Булгакова "Собачье сердце"; |
2) анализировать содержание художественных произведений А. Беляева ("Голова профессора Доуэля"); |
1) Определяет роль композиции и сюжета, изобразительно-выразительных средств; | ||
3) создавать тексты смешанных типов, тексты научного (научно-популярного подстиля) стиля (статья, тезисы); |
1) Извлекает необходимую информацию из различных источников; | ||
4) ознакомиться с вкладом в науку Казахского академика – К.И. Сатпаева; |
1) Знает вклад в науку Казахского академика – | ||
Планета. Земля. Океаны | Наш дом – Планета Земля |
1) Понимать детально содержание текста из произведения |
1) Передает содержание текста произведения или эпизода; |
2) анализировать содержание художественных произведений; |
1) определяет новаторство языка В.В. Маяковского; | ||
3) осмыслить актуальность государственной программы "Культурное наследие" Казахстана; |
1) Имеет знание и понимание государственной программы "Культурное наследие" Казахстана; | ||
4) иметь понимание значений терминов: фольклорная культура, устное народное творчество, легенда, айтыс, былина, сказка, предания и поэма. |
1) Выражает личную оценку о фольклорной культуре Казахстана – Страна Великой степи; | ||
Литература и искусство |
Связь литературы с другими видами искусства. Архитектура, | 1) Осмысливать детально содержание текста произведения А.С. Пушкина "Моцарт и Сальери"; |
1) Показывает связь литературного произведения с другими видами искусства; |
2) анализировать содержание художественных произведений; |
1) Определяет роль композиции, изобразительно-выразительных средств, деталей в раскрытии основной мысли; | ||
3) участвовать в полемике; |
1) Строит развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос; | ||
4) имеет знание и понимание развития архитектуры, изобразительного и скульптурного искусств, казахстанских мастеров; |
1) Формулирует проблемные вопросы о развитии архитектуры, изобразительном искусстве и скульптурах казахстанских мастеров на примере произведения | ||
7) писать причинно-следственное эссе. |
1) Соблюдает пунктуационные нормы в сложных синтаксических конструкциях, тире в простом и сложном предложении; | ||
Тема социального неравенства в средствах массовой информации и литературе | Социальное неравенство: литературные аргументы |
1) Владеть стратегиями чтения художественного текста; |
1) Читает поэтические и прозаические произведения о проблеме социального неравенства в общественной жизни; |
1) Анализирует содержание художественных произведений ( |
1) Определяет роль композиции, сюжета, деталей в раскрытии основной мысли; | ||
1) Знакомство с высказываниями современников о социальной дифференциации казахского общества и социальном неравенстве в романе-эпопее М.О. Ауэзова "Путь Абая". |
1) Аргументирован | ||
1) Разработать проекты по творчеству писателей. |
1) Пишет текст-описание по картине | ||
Торговля и помощь. Справедливая торговля | Торговля как вечный двигатель |
1) Анализировать содержание художественного произведения |
1) Понимает детально содержание художественного произведения; |
2) ознакомиться с содержанием текстов |
1) Формулирует проблемные вопросы; | ||
3) участвует в полемике. |
1) Формулирует устное высказывание; | ||
Значение труда в жизни человека и общества | Смысл жизни в литературных произведениях |
1) Определять тематику и проблематику произведения |
1) Выделяет тематику и проблематику произведения; |
1) Презентует рассуждение о воспитании трудолюбия; | |||
Показатель развития общества: экология, биоресурсы | Проблемы экологии и искусство |
1) Знать общенаучную и узкоспециальную лексику учебно-профессиональной, общественно-политической сфер на примере произведения Р. Сейсенбаева |
1) Высказывает мнение об актуальности экологической проблемы современности; |
Свободное время как показатель развития общества | Герой времени в произведениях классиков |
1) Прогнозировать причины и следствия по предложенной проблеме в произведении |
1) Соблюдает речевые нормы; |
2) создавать развернутое монологическое высказывание для публичного выступления; |
1) Описывает свои впечатления от прочитанного; | ||
3) писать эссе о роли досуга в жизнедеятельности казахстанской молодежи и общества. |
1) Составляет план эссе; | ||
Человек и история | Отражении истории в литературном произведении |
1) Осознавать содержание художественного произведения |
1) Демонстрирует достаточное знание и понимание темы; |
3) излагать свою точку зрения о влиянии русской культуры и литературы на духовный и поэтический рост Абая; |
1) Применяет информацию из разных источников для подтверждения своей точки зрения о влиянии русской культуры и литературы на духовный и поэтический рост Абая; | ||
4) пересказывать текст произведения О. Сулейменова "Одна война закончилась другой…", эпизод. |
1) Творчески переосмысливает содержание произведение; | ||
5) сравнивать художественное произведение А. Ахматовой "Реквием" с произведениями других видов искусства; |
1) Участвует в полемике; | ||
6) осознавать содержание произведения С. Каменской "Голодная степь"; |
1) Определяет проблематику произведения С. Каменской "Голодная степь"; | ||
Энергия будущего. Энергия слова | Пространство и время в искусстве |
1) Определять основную мысль текста "Алтайские мотивы", выявляя авторскую позицию и выражая свое отношение; |
1) Создает тексты смешанных типов, тексты научного (научно-популярного подстиля) и публицистического стилей (статья, тезисы, интервью, пресс-релиз); |
3) владеть необходимым словарным запасом; | 1) Создает развернутое монологическое высказывание для публичного выступления на основе произведения "Мой зеленоглазый аруах". | ||
4) иметь знание понятий: балет, балетный спектакль; |
1) Различает понятия балет и балетный спектакль; | ||
6) писать творческие работы (повествования) с явно или скрыто выраженной авторской позицией; |
1) Соблюдает орфографические нормы (правописание предлогов и союзов); | ||
7) находить информацию о славных именах Казахстана; |
1) Использовать информацию о "Золотых людях", славных именах Казахстана; | ||
Мир и безопасность | Примеры мужества и стойкости в литературе |
1) Осмыслять содержание художественного произведения "Война и мир" и его роль в литературном процессе; |
1) Определяет содержание художественного произведения, его проблематику; |
2) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с проблематикой и выражением авторской позиции; | 1) определяет в тексте и выразительно читает наизусть цитаты, фрагменты, характеризующие образы Кутузова и Наполеона. | ||
3) характеризовать героев произведения; |
1) Дает характеристику героям произведения "Война и мир"; | ||
4) определять основную мысль текста, выявляя авторскую позицию и выражая свое отношение к поэзии, опаленной войной; | 1) Создает устные высказывания и аргументирует собственное отношение к поэзии писателей Казахстана о Великой Отечественной войне. | ||
5) находить информацию из разных источников о музеях, мемориалах, памятных местах Казахстана. |
1) Извлекает необходимую информацию из разных источников о музеях, мемориалах, памятных местах Казахстана; | ||
6) анализировать средства и приемы создания образов Ж. Жабаевым, художественного пространства и времени, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса. |
1) Выявляет средства и приемы создания образов, художественного пространства и времени, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса; | ||
7) знакомство с творчеством и произведением Г. Мусрепова "Солдат из Казахстана"; |
1) Знает о творчестве Габит Мусрепова; | ||
8) анализировать художественный мир произведений А. Суркова, К. Симонова; |
1) Определяет основные художественные особенности произведений А. Суркова, К. Симонова; | ||
9) иметь понимание об отношении М.В. Исаковского к героям его лирических произведений, их проблемам. |
1) Выявляет способы выражения авторского отношения к героям, к их проблемам; | ||
Театр и кино в современном мире | Литературные произведения в театральном и кинематографическом искусствах | 1) Определять основную мысль произведения А. П. Чехова "ВишнҰвый сад", жанр и композицию; |
1) Выявляет авторскую позицию и выражает свое отношение; |
2) пересказывать и интерпретировать текст произведения; |
1) Передает содержание текста произведения или эпизода, творчески переосмысливает содержание; | ||
3) осмыслять основное содержание прослушанных текстов о Шакене Айманове, Эмире Байгазине; |
1) Использует в речи слова: театр, спектакль, постановка, основоположник; | ||
5) находить информацию из разных источников о театре независимого Казахстана, о настоящем и будущем казахстанского театра. | 1) Может предоставить сравнительный анализ информации из разных источников о театре независимого Казахстана, о настоящем и будущем казахстанского театра. | ||
Высшая ценность – права человека | Идейное богатство и художественная ценность произведений казахстанской и русской литературы |
1) Иметь понимание содержания художественного произведения |
1) Объясняет содержание художественного произведения; |
2) самостоятельно находить в тексте "Хранитель древностей" |
1) Определяет в тексте "Хранитель древностей" | ||
3) составлять план эссе на свободные темы; |
1) Строит план эссе; | ||
4) расширять представление о духовных качествах людей на основе произведений Абая Кунанбаева; |
1) Сознает значение понятия "Честность"; | ||
6) определять роль эпизода, его взаимосвязь с тематикой и проблематикой произведения Ч. Айтматова "И дольше века длится день; |
1) Выделяет роль эпизода, его взаимосвязь с тематикой и проблематикой произведения; | ||
6) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам; |
1) Устанавливает способы выражения авторского отношения к героям, проблемам; | ||
7) знакомство с творчеством и романом Миржакыпа Дулатова "Несчастная Жамал"; |
1) Имеет знание о творчестве Миржакыпа Дулатова; | ||
Современное общество: миграция | Содержательно-тематические особенности произведений миграционной литературы |
1) Расширить словарный запас и коммуникативные компетенции; |
1) Различает термины: иммиграция, эмиграция; |
3) давать оценку произведению Н. А. Тэффи "Ностальгия" с точки зрения эстетического воздействия на читателя; |
1) Составляет устные вопросы нравственной и эстетической ценности, авторских приемов на примере произведения | ||
3) познакомиться с творчеством М. Макатаева и стихотворением "Родина моя"; |
1) Формулирует проблемные вопросы по творчеству М. Макатаева; | ||
4) определять роль эпизода, его взаимосвязь с тематикой и проблематикой произведения П. Васильева "Переселенцы" на основе анализа художественных средств и приемов; |
1) Устанавливает роль эпизода, его взаимосвязь с тематикой и проблематикой произведения; | ||
5) Находить информацию из разных источников о программе "Современная казахстанская культура в глобальном мире" | 1) Сравнивает информацию разных источников о программе "Современная казахстанская культура в глобальном мире" |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 66- қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Шетел тілі" оқу пәнін оқытудың мақсаты – тілдік дағдылардың жоғары деңгейін қалыптастыру, сонымен қатар кәсіби шеберлікті мыналар арқылы дамыту: талдау, бағалау және шығармашылық ойлауға ықпал ететін әртүрлі тапсырмалар; ауызша және жазбаша дереккөздердің кең ауқымымен танысу; шет тілін оқыту үдерісінде негізгі әдістемелік-педагогикалық технологияларды оқып үйрену.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) шет тілін меңгеру негізінде оның қазақ және әлем әдебиетімен және мәдениетімен байланысын ескере отырып, табысты әлеуметтік бейімделуге ықпал ететін білім, білік және дағдыларды қалыптастыру;
2) оқытылатын тілдегі әдебиеттер арқылы отансүйгіштікке, азаматтыққа, белсенді өмірлік ұстанымға тәрбиелеу;
3) қазіргі әлемнің жаһандануы жағдайында шет тілін үйренудің құндылығы туралы түсінік қалыптастыру; мәдениетаралық коммуникация тұрғысынан өз елін, оның мәдениетін көрсете білу;
4) сыни тұрғыдан ойлау, салыстыру, жалпылау, ұқсастықтар мен себеп-салдар байланыстарын орнату дағдыларын жетілдіру, контекстен кең ауқымды бейтаныс лексиканы түсіну; тиісті деңгейде еркін сөйлеу, дәлдік, сөз екпіні, интонация және стиль;
5) қарым-қатынас міндетіне сәйкес сөйлеу құралдарын өзінің сезімін, ойы мен қажеттіліктерін білдіру үшін пайдалануға, өз қызметін жоспарлауға және реттеуге; ауызша және жазбаша сөйлеуді, монологтық контекстік сөйлеуді меңгеру;
6) білім алушылардың тілді ойлау, ой елегінен өткізу, өз ойын жеткізу және басқа пәндер бойынша оқу құралы, сондай-ақ сауаттылығын арттыру құралы ретінде тануға және пайдалануға мүмкіндік беру; лингвистикалық, мәдени және әлеуметтік компоненттерді біріктіруді қамтитын тілді үйрену үдерісіне қосу;
7) шет тілін колледжде және одан тыс жерлерде қолдану үшін студенттерге пайдалы гипотеза жасау және пікірлер, түсініктемелер және жауаптар беру үшін құрдастарымен өзара әрекеттесу; ағылшын тілінде сөйлейтіндермен және ағылшын тілінде сөйлемейтіндермен сәтті қарым-қатынас жасау;
8) оқу бағдарламасына сәйкес тақырыптар, салалар және жағдайлар шеңберінде оқытылатын тіл елдерінің мәдениетімен, дәстүрлерімен және шындықтарымен танысу арқылы әлеуметтік-мәдени құзыреттілігін қалыптастыру.
4. Пәннің мазмұны келесі бөлімдерден тұрады: Legend or Truth, Controversial Issues, Virtual reality, Outer Space, Stress and Fear, Art and Creativity, Reading for Pleasure, Different Ways of Living, Amazing places, Work and inventions, Future Career Perspectives.
Мазмұны: Тыңдау және сөйлеу дағдыларын шығармашылық есептерді шешу және топтық жұмыс үшін пайдаланыңыз, құрдастарыңызға сындарлы кері байланыс беріңіз. Әртүрлі көзқарастарды құрметтеу. Алынған кері байланысты бағалаңыз және сындарлы жауап беріңіз, жеке оқу мақсаттарын қою үшін кері байланысты пайдаланыңыз. Басқаларға түсінікті ақпаратты ұйымдастырыңыз және беріңіз. Сөйлеу немесе жазу кезінде логикалық дәлелді құрастырыңыз және қорғаңыз. Оқу және талқылау арқылы мәдениетаралық сезімталдықты дамыту. Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдаланыңыз. Пікірталас немесе жазуды дүниетанымдардың ауқымын көрсету және зерттеу құралы ретінде пайдаланыңыз.
Есту. Еркін пікірталастың негізгі мазмұнын, жалпы және оқу бағдарламаларының алуан түрлі тақырыптары бойынша мұғалімнің қолдауынсыз ұзақ талқылауда нақты ақпарат пен дәлелдің егжей-тегжейлерін түсіну, оның ішінде таныс емес тақырыптардың шектеулі саны бойынша талқылау.
Жалпы және оқу бағдарламаларының үлкен саны бойынша еркін пікірталас барысында, оның ішінде шектеулі сандағы таныс емес тақырыптар бойынша пікірталас кезінде спикер(лердің) көзқарасын немесе пікірін мойындау. Еркін талқылау контекстінен мағынаны анықтау. Бірқатар жалпы және оқу бағдарламалары бойынша спикерлердің көзқарастары мен айқын келісу дәрежесі. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымы бойынша еркін пікірталастағы дәлелдердегі қайшылықтарды анықтау.
Сөйлеу. Ресми және бейресми сөйлеу мәнерлерін пайдалану, әртүрлі жалпы және оқу бағдарламалары бойынша ақпарат алу үшін қиын сұрақтар қою және оларға жауап беру. Өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіру және негіздеу, жалпы және тәрбиелік тақырыптардың саны артып келе жатқан пікірталас мазмұнының әртүрлілігі аясында басқа адамдардың пікірлерін бағалау және түсініктеме беру. Әртүрлі жалпы және білім беру тақырыптары бойынша гипотезаларды ұсыну мақсатында құрдастарымен өзара әрекеттесу. Пікірталастың ағымын басқару және пікірталас кезінде перефраза және түзету арқылы тілді өзгерту. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымында сәйкес арнайы сөздік пен синтаксисті пайдалану.
Оқу. Көлемді мәтіндердің негізгі идеясын түсіну, таныс тақырыптар бойынша, оқу бағдарламасының тақырыптары мен таныс емес тақырыптар бойынша әртүрлі стильдер мен жанрлардағы көлемді мәтіндерден нақты ақпарат пен бөлшектерді тану. Әртүрлі жалпы тақырыптар мен оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша жақынырақ оқуға лайық мәтіндердің мазмұнын анықтау үшін ұзақ мәтіндерді қайталап оқу. Таныс және бейтаныс тақырыптар бойынша, сонымен қатар оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша әртүрлі көркем әдебиет мәтіндерін, ғылыми және публицистикалық әдебиеттерді оқу. Оқу бағдарламасындағы әртүрлі таныс және тақырыптар бойынша, сондай-ақ кейбір таныс емес тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердің мазмұнына негізделген қорытынды жасаңыз. Оқу бағдарламасынан таныс тақырыптар мен тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердің авторының көзқарасы мен пікірін анықтау. Әртүрлі жалпы тақырыптар мен оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша ұзақ мәтіндерді (абзац аралығы) әзірлеу үлгілері. Мағынаны нақтылау және терең түсіну үшін таныс және бейтаныс қағаз және сандық ақпараттық ресурстардың кең ауқымын пайдалану. Дәлелдердің сәйкессіздігін анықтау, оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы тақырыптар мен тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердегі ақпаратты салыстыру, талдау және синтездеу.
Хат. Тақырыпқа және жанрға сәйкес және әртүрлі жазба жанрларында дұрыс жазылған сөздік қорын пайдаланып, мәтін деңгейінде жеке жоспарлау, жазу, өңдеу және түзету. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымы бойынша өсіп келе жатқан жазба жанрларының тиісті деңгейіне жету үшін сөйлеу мәнерін пайдаланып грамматикалық дұрыс жазу. Логикалық дәлелдерді оқытушының қолдауымен және қажет болған жағдайда, жалпы және оқу бағдарламасына таныс тақырыптар бойынша жазбаша жанрлардың үлкен санының ішінде мысалдар мен себептермен тұжырымдаңыз. Таныс жалпы және оқу бағдарламалары бойынша әртүрлі байланыстыратын сөздерді қолданып, мәтін деңгейінде үйлесімді жазу. Бірқатар жалпы және оқу бағдарламалары бойынша мәтін деңгейінде сәйкес жоспарды өз бетінше қолдану. Әртүрлі мүмкіндіктер арқылы сөйлесудегі жаңалықтар мен сезімдерді жеткізу және оларға жауап беру. Жазбаша жұмыстардағы тыныс белгілерінің дұрыстығы жоғары мәтін деңгейінде қойылуы.
Ағылшын тілін қолдану. Күрделі және күрделі зат есімнің сан алуан тіркестерінің, есептік және саналмайтын зат есімдерге арналған жиынтық көрсеткіштердің алуан түрлілігі, сонымен қатар есімдік сөз тіркестері, күрделі сын есімдердің алуан түрлері, сын есімдердің жіктік жалғауы, салыстырмалы құрылымдары және күшейткіш сын есімдердің әртүрлі ортақ мағынада қолданылуы. оқу жоспарынан таныс тақырыптар мен тақырыптар, анықтауыш және алдын ала анықтау құрылымдарының алуан түрлілігі, сұрақ түрлерінің кең ауқымы, салыстырмалы, демонстративті, белгісіз, сан есімдіктері, сонымен қатар оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы таныс тақырыптар мен тақырыптар бойынша рефлексивті есімдік құрылымдары. Уақыт септіктерінің көмегімен белсенді және пассивті дауыста тамаша үздіксіз формалардың, сонымен қатар бірқатар жетілген формалардың қолданылуы, келер және келер үздіксіз шақтағы белсенді және пассивті дауыстардың әртүрлі формалары, хабарлы сөйлемдер мен жанама сөйлеудегі осы, өткен және өткен кемел шақтағы белсенді және пассивті дауыстардың алуан түрлі формалары, белсенді және пассивті дауыстардың формалары оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы тақырыптар мен таныс тақырыптар үшін қазіргі үздіксіз және өткен үздіксіз шақтарда. Әртүрлі жанама сөйлеу мәлімдемелері мен сұрау формаларын белгілі жалпы және оқу тақырыптары бойынша қолдану, тұрақты және тұрақсыз үстеулерге қатысты үстеу құрылымдары, превербальды, кейінгі және шектен тыс үстеулер, модальды етістіктердің өткен шақ формаларының көбеюі, соның ішінде must have, can’t have, might have өткен шақ туралы болжам мен қорытындыны, зат есім мен сын есімнің алдындағы көсемшелерді, зат есімнен, сын есім мен етістіктен кейінгі тәуелдік жалғауларды айту. Көбейген етістіктер мен сын есімдерден кейін инфинитивтік формалардың, көптеген етістіктер мен көсемшелерден кейін герунд формаларының, көптеген көсемше және фразалық етістіктердің қолданылуы. Әртүрлі таныс жалпы және оқу бағдарламалары бойынша кәсіподақтардың алуан түрлілігі. Конструкциялар If / if only шартты сөйлемнің үшінші түрінде сабақтас құрмалас сөйлемнің қолданылуы, оның ішінде әртүрлі жалпы және оқу бағдарламалары бойынша таныс тақырыптар.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Бөлімдердің, бөлімшелердің және тақырыптардың атауы | Сағаттар саны | ||
Барлығы | Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | |||
Unit 1. Legend or Truth | + | + | + | |
Subunit. Survival | ||||
1. | Theme 1. Introduction | |||
2. | Theme 2. Legend or truth. Life skills: the world around you: being a tourist (storytelling) | |||
3. | Theme 3. Fashion and culture in Kazakhstan. Making a presentation | |||
4. | Theme 4. Architecture on the Ancient Kazakh land (History, Geography) | |||
5. | Theme 5. Degrees of Adjectives. Buildings | |||
6. | Theme 6. Writing the opinion essay “Culture of Kazakhstan Nowadays” | |||
7. | Theme 7. Progress Check 1 (Test) | |||
Unit 2. Controversial Issues | + | + | + | |
Subunit. The environment | ||||
8. | Theme 1. Discussing pros and cons of immigration | |||
9. | Theme 2. Topic Vocabulary | |||
10. | Theme 3. Cities and houses. Moving to the MEGACITIES. | |||
11. | Theme 4. Expressing opinions about gender equality issues | |||
12. | Theme 5. Managing your budget | |||
13. | Theme 6. What’s better: Theatre or Cinema? (Discussion) | |||
14. | Theme 7. Progress Check 2 (writing an opinion essay) | |||
Unit 3. Virtual reality | + | + | + | |
Subunit. The future | ||||
15. | Theme 1. Art supplies. Digital art | |||
16. | Theme 2. Innovations in architecture | |||
17. | Theme 3. Advantages of the Web | |||
18. | Theme 4. High technologies | |||
19. | Theme 5. CLIL. Project work “Virtual Reality Exhibition” | |||
20. | Theme 6. Progress Check 3 (Presentation) | |||
Unit 4. Outer Space | + | + | + | |
Subunit. Space and space exploration | ||||
21. | Theme 1. Things you didn’t know about space | |||
22. | Theme 2. Space Exploration. Reading and listening comprehension with focus on teaching intonation (word stress and weak vowels) | |||
23. | Theme 3. A sci-fi book review. Reported Speech | |||
24. | Theme 4. A sci-fi film review. Listening. Around the World in eighty days. | |||
25. | Theme 5. Discussion (question-answers) | |||
26. | Theme 6. Progress Check 4 (Vocabulary review) | |||
Unit 5. Stress and Fear | + | + | + | |
Subunit. Fear and phobias | ||||
27. | Theme 1. Writing an article on “Building your confidence” | |||
28. | Theme 2. How can I improve my self-esteem? Discussion | |||
29. | Theme 3. Giving advice on how to reduce stress (psychology). Simple Passive Voice Tenses. | |||
30. | Theme 4. Analysing and describing phobias and frightening situations. Grammar in context. | |||
31. | Theme 5.Writing an email giving advice. | |||
32. | Theme 6. Progress Check 5 (Grammar revision) | |||
Unit 6. Art and Creativity | + | + | + | |
Subunit. The arts | ||||
33. | Theme 1. Benefits of Creativity (Mind-map) | |||
34. | Theme 2. Use of English. Relative clauses, determiners and quantifiers. Creative people (Art, Literature, Theatre) | |||
35. | Theme 3. Reading biographies of famous people in Art | |||
36. | Theme 4. BOOPPPS. Creative musicians | |||
37. | Theme 5. Writing. Why do people dance? | |||
38. | Theme 6. Progress Check 6 (Test) | |||
Unit 7. Reading for Pleasure | + | + | + | |
Subunit. Types of fiction books | ||||
39. | Theme 1. My best romance book | |||
40. | Theme 2. A biography of my favourite author | |||
41. | Theme 3. Pros and cons of reading a book. Writing a blog post | |||
Unit 8. Different Ways of Living | + | + | + | |
Subunit. People around the world | ||||
42. | Theme 1. Grammar in context. Conditional sentences | |||
43. | Theme 2. Shop clothes for women and men | |||
44. | Theme 3. Discussing whether money brings happiness. Skimming reading. | |||
45. | Theme 4. Progress Check 8 (Writing an opinion essay) | |||
Unit 9. Amazing places | + | + | + | |
Subunit. Holiday activities, situations and accommodation | ||||
46. | Theme 1. Grammar in context. Active and Passive Voice Perfect forms | |||
47. | Theme 2. Describing photos from holiday | |||
48. | Theme 3. Future Continuous Tense. A future city design | |||
49. | Theme 4. Dream House: Design a home | |||
50. | Theme 5. Places I’d like to visit. Presentation | |||
51. | Theme 6. Progress Check 9 (Test) | |||
Unit 10. Work and inventions | + | + | + | |
Various occupations | ||||
52. | Theme 1. Investigating the world of work. Fashion vs Architecture | |||
53. | Theme 2. Considering success in business | |||
54. | Theme 3. My future profession. Presentation. | |||
3 тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Legend or Truth | Subunit . Survival |
1) Басқаларға ақпаратты ұйымдастыру және анық ұсыну; |
1) Ақпаратты басқаларға нақты ұсынуды қалыптастырады және қамтамасыз етеді; |
Theme 1. Introduction | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша қолдау көрсетілмейтін кеңейтілген әңгімелерде, соның ішінде бейтаныс тақырыптардың шектеулі ауқымындағы әңгімелерде нақты ақпаратты қабылдау. |
1) Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын көрсетеді; | |
Theme 2. Legend or truth. Life skills: the world around you: being a tourist (storytelling) |
1)Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша қолдау көрсетілмейтін кеңейтілген презентациядағы аргументтің егжей-тегжейлерін негіздеңіз, оның ішінде таныс емес тақырыптардың шектеулі ауқымында сөйлеу; |
1) Білім алушылармен араласады, сұрақтар құрастырады; | |
Theme 3. Fashion and culture in Kazakhstan. Making a presentation | 1) Шығармашылық және бірлескен мәселелерді топта шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдалану. |
1) Дұрыс тыңдалған ақпаратты қайталайды; | |
Theme 4. Architecture on the Ancient Kazakh land (History, Geography) | 1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану. | 1) Таныс жалпы және оқу тақырыптарының кең ауқымы бойынша әртүрлі салыстырмалы үстеу құрылымдарын қолданады. | |
Theme 5. Degrees of Adjectives. Buildings |
1) Тұрақты және тұрақсыз үстеулермен әртүрлі салыстырмалы үстеулерді қолдану; |
1) Әдебиет бойынша бұрын алған білімдерін жаттығады; | |
Theme 6. Writing the opinion essay “Culture of Kazakhstan Nowadays” | 1) Таныс ортақ тақырыптар мен оқу бағдарламалары бойынша жазу жанрларының кең ауқымына мысалдар мен дәлелдер арқылы қажет болған жағдайда дәйекті дәлелдерді талдау. | 1) Таныс тақырыптарда мысалдар мен дәлелдер келтіре отырып, бірізді жазуды дамытады. | |
Controversial Issues | Subunit. The environment | 1)Шығармашылық есептерді шешу және топта бірлесіп жұмыс істеу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын қолдану. |
1) Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын дамытады; |
Theme 1. Discussing pros and cons of immigration | 1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану. |
1) Формальды және бейресми тіл регистрлерін контексте түсіндіреді; | |
Theme 2. Topic Vocabulary |
1) Зат есімдер мен сын есімдердің алдында әртүрлі көсемше тіркестерін қолдану; | 1) Көркем сөздің нақты жоспарын жасайды; мәтінді жазады, жазба жобасын тексереді. | |
Theme 3. Cities and houses. Moving to the MEGACITIES. |
1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану. | 1) Рефлексия эссе жазу үшін сәйкес рубрикаларды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Theme 4. Expressing opinions about gender equality issues | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымы бойынша мәтін деңгейіндегі жұмысты өз бетінше жоспарлау, жазу, өңдеу және түзету. | 1) Өз пікірін білдіреді, жолдастарымен пікірталасқа түседі. | |
Theme 5. Managing your budget | 1)Мәтінді талдау, жазылғанға автордың көзқарасын білдіру жолдарын анықтау, проблемалық сұраққа толық дәлелді жауап беру, мәтінге сілтеме жасау және тақырып бойынша өзіндік пікірін айту. | 1) Мәтінді талдау, жазылғанға автордың көзқарасын білдіру жолдарын анықтау, проблемалық сұраққа толық дәлелді жауап беру, мәтінге сілтеме жасау және тақырып бойынша өзіндік пікірін айтады. | |
Theme 6. What’s better: Theatre or Cinema? (Discussion) | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша, оның ішінде бейтаныс тақырыптардың шектеулі ауқымында сөйлеуді қоса алғанда, қолдау көрсетілмейтін кеңейтілген баяндамада спикер(лердің) көзқарасын немесе пікірін тану. | 1) Тізбектелген аргументтерді байланыстырушы сөздер арқылы ауызша айтады. | |
Virtual Reality | Subunit. The future |
1) Сөйлеу және тыңдау дағдыларын топтарда шығармашылық және бірлескен мәселелерді шешу үшін пайдалану; |
1)Дұрыс тыңдаған ақпаратты қайталайды; |
Theme 1. Art supplies. Digital art |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдалану; |
1)Шығармашылық және бірлескен мәселелерді топта шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады; | |
Theme 2. Innovations in architecture |
1) Жалпы және білім беру тақырыптарының кең ауқымы бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіру және негіздеу; |
1) Кітапқа шолу жазу үшін сәйкес рубрикаларды, үлгілерді өзгертеді және байланыстыратын сөздерді, жалғаулықтарды, күрделі сын есімдерді қолданады. | |
Theme 3. Advantages of the Web | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша сөйлеу мәнмәтіндерінің әртүрлілігінде басқалардың көзқарастарын бағалаңыз және оларға түсініктеме беру; |
1)Интернетті пайдаланудың артықшылықтарын түсіндіреді; | |
Theme 4. High technologies | 1) Жалпы және білім беру тақырыптарының кең ауқымы бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіру және негіздеу; кең ауқымды жалпы және білім беру тақырыптары бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіру және негіздеу; | 1) Шығармашылық есептерді шешу және топта бірлесіп жұмыс істеу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады. | |
Theme 5. CLIL. Project work “Virtual Reality Exhibition” | 1) Бұрын алған білімдерін басқа пәндерде (пәнаралық байланыс, CLIL) қолдану. | 1) Басқа пәндермен байланысып, зерттеу жүргізеді. | |
Outer Space | Subunit. Space and space exploration | 1) Автордың өзіндік ерекшелігін сақтай отырып, мазмұнын шығармашылықпен қайта ойластырып, мәтінді қайталау. | 1) Мәтін мазмұнын шығармашылық жаңғырту арқылы жеткізеді. |
Theme 1. Things you didn’t know about space | 1)Шығармашылық және топта бірлесіп тапсырмаларды шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын меңгеру. |
1) Тақырып бойынша гипотеза жасау үшін иммиграцияны қолдайтын және оған қарсы дәлелдерді құрбыларымен талқылайды; | |
Theme 2. Space Exploration. Reading and listening comprehension with focus on teaching intonation (word stress and weak vowels) |
1) Қолдау көрсетілмейтін кеңейтілген жалпы және оқу тақырыптары, соның ішінде таныс емес тақырыптардың шектеулі ауқымы бойынша әңгімелер туралы толық ақпаратты түсіндіру; |
1) Сөйлеу және тыңдау дағдыларын топта шығармашылық және бірлескен мәселелерді шешу үшін пайдаланады; | |
Theme 3. A sci-fi book review. Reported Speech |
1) Кітапты оқығаннан кейін шолу, эссе жазу кезінде айдар мен үлгіні талдау дағдыларын қолдану; | 1) Шолу эссе жазу үшін сәйкес тақырыптарды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Theme 4. A sci-fi film review. Listening. Around the World in eighty days. | 1) Шығармашылық есептерді шешу және топта бірлесіп жұмыс істеу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдалану. | 1) Тыңдалым, айтылым дағдыларына жаттықтыру, естігені туралы ойларын жеткізеді. | |
Theme 5. Discussion (question-answers) | 1) Жалпы және білім беру тақырыптарының кең ауқымы бойынша өзіңіздің және басқалардың көзқарасын түсіндіріп, негіздеу. | 1) Өз көзқарасын ауызша білдіреді. | |
Stress and Fear | Subunit. Fear and phobias |
1) Жеке оқу мақсаттарын қою үшін кері байланысты пайдалану; |
1) Шығармашылық және бірлескен мәселелерді топта шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады; |
Theme 1. Writing an article on “Building your confidence” | 1) Белгілі ортақ тақырыптар мен оқу бағдарламалары бойынша жазу жанрларының кең ауқымына мысалдар мен дәлелдер арқылы қажет болған жағдайда дәйекті жазба дәлелдерін көрсету. |
1) Тиісті шақ құрылымдарын қолдана отырып, тиісті жазу дағдыларын көрсетеді; | |
Theme 2. How can I improve my self-esteem? Discussion | 1) Білім алушылардың кері байланысын бағалау және сындарлы жауап беру. |
1) Білім алушылардың пікіріне сындарлы жауап береді; | |
Theme 3. Giving advice on how to reduce stress (psychology). Simple Passive Voice Tenses. |
1)Мәтін бойынша мәнді анықтау; |
1) Мәтін мазмұнын шығармашылық қайта жаңғырту арқылы жеткізеді; | |
Theme 4. Analysing and describing phobias and frightening situations. Grammar in context. | 1) Әртүрлі жағдайларда фобияларды талдаңыз және сипаттау. | 1) Кеңес электрондық поштасын жазу үшін сәйкес тақырыптарды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Theme 5. Writing an email giving advice. | 1) Фобиямен күресу үшін кеңес хатын құрастыру. | 1) Жазбаша пікірін білдіреді. | |
Art and Creativity | Subunit. The arts |
1) Skimming Reading бағдарламасын меңгеру; |
1) Қажетті ақпаратты бөлектеу үшін оқу дағдыларын пайдаланады (Skimming Reading); |
Theme 1. Benefits of Creativity (Mind-map) |
1) Бірқатар жалпы және оқу бағдарламалары бойынша сөйлеушілердің әртүрлі көзқарастарын қабылдау; |
1) Мәтін мазмұнын шығармашылық қайта жаңғырту арқылы жеткізеді; | |
Theme 2. Use of English. Relative clauses, determiners and quantifiers. Creative people (Art, Literature, Theatre) |
1)Белсенді және пассивті қарапайым қазіргі және өткен шақтардың кең ауқымын, сондай-ақ жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша әңгімелесуде қарапайым өткен шақтарды қолдану; |
1)Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын көрсетеді; | |
Theme 3. Reading biographies of famous people in Art |
1) Мақала жазу үшін тақырыптар мен үлгілерді талдау дағдыларын қолдану; | 1) Мақала жазу үшін сәйкес тақырыптарды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Theme 4. BOOPPPS. Creative musicians | 1) Жеке оқу мақсаттарын қою үшін кері байланысты пайдалану. | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіреді. | |
Theme 5. Writing. Discover your style fashion. | 1) Тақырып бойынша өз пікіріңізді жазбаша білдіру. | 1) Мәтінді оқиды және оқу тақырыптарының ауқымы бойынша өз ойларын жазбаша түрде жеткізеді. | |
Reading for Pleasure | Subunit. Types of fiction books | 1) Бейнелерді, көркемдік кеңістік пен уақытты, көрнекі құралдар мен фигураларды жасаудың құралдары мен тәсілдерін талдаңыз, автордың оларды пайдалану мақсатын түсіндіру. |
1) Шығармадағы көркемдік кеңістік пен уақытты құру жолдарын көрсетеді; |
Theme 1. My best romance book | 1) Тақырып бойынша өз пікірді ауызша және жазбаша түрде білдіру. | 1) Мәтінді оқиды және оқу тақырыптарының ауқымы бойынша өз ойларын ауызша және жазбаша түрде жеткізеді. | |
Theme 2. A biography of my favourite author | 1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану. | 1) Негізгі проблемалық нүктелерді анықтайды. | |
Theme 3. Pros and cons of reading a book. Writing a blog post | 1) Үздіксіз формаларды және әртүрлі қарапайым тамаша белсенді және пассивті формаларды, соның ішінде шақ үстеулерін қолдану, осы уақытқа дейін, соңғы кездері, менің бүкіл өмірім, таныс жалпы және оқу тақырыптарының кең ауқымы бойынша. | 1) Мәтінді оқиды және оқу тақырыптарының ауқымы бойынша өз ойларын ауызша және жазбаша түрде жеткізеді. | |
Different Ways of Living | Subunit. People around the world | 1)Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдалану. |
1) Тақырыптың нақты ақпараты мен маңызды сәттерін анықтайды; |
Theme 1. Grammar in context. Conditional sentences | 1) Іf (if) тек шартты сөйлемнің үшінші түрінде ғана қолдану. | 1) Мәтін мазмұнын шығармашылық қайта жаңғырту арқылы жеткізеді. | |
Theme 2. Shop clothes for women and men |
1) Дағдыларды меңгеру Skimming Reading; |
1)Тиісті ақпаратты бөлектеу үшін оқу дағдыларын пайдаланады (Skimming Reading); | |
Theme 3. Discussing whether money brings happiness. Skimming reading. | 1) Рефлексия эссе жазу кезінде тақырыптар мен үлгілерді талдау дағдыларын қолдану. | 1) Рефлексия эссе жазу үшін сәйкес айдарларды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Amazing places | Subunit. Holiday activities, situations and accommodation |
1)Топта шығармашылық және бірлескен есептерді шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын көрсету; |
1) Тақырып бойынша гипотеза жасау үшін иммиграцияны қолдайтын және оған қарсы дәлелдерді құрбыларымен талқылайды; |
Theme 1. Grammar in context. Active and Passive Voice Perfect forms | 1) Белсенді және пассивті қарапайым қазіргі және өткен шақтардың кең ауқымын, сондай-ақ жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша әңгімелесуде қарапайым өткен шақтарды қолдану. |
1)Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын көрсетеді; | |
Theme 2. Describing photos from holiday | 1) Тақырып бойынша өз пікірін ауызша және жазбаша түрде білдіру. | 1) Сәйкес зерттеу дағдыларын көрсетеді. | |
Theme 3. Future Continuous Tense. A future city design | 1) Әртүрлі болашақ белсенді және пассивті, сондай-ақ болашақ үздіксіз формаларды кең ауқымды таныс жалпы және оқу бағдарламалары бойынша қолдану. | 1) Дәлелді эссе жазу үшін сәйкес тақырыптарды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Theme 4. Dream House: Design a home |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдалану; |
1) Сөйлеу және тыңдау дағдыларын топта шығармашылық және бірлескен мәселелерді шешу үшін пайдаланады; | |
Theme 5. Places I’d like to visit. Presentation |
1)Тарихтан бұрын алған білімдерін қолдану; |
1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіреді; | |
Work and inventions | Various occupations |
1)Шығармашылық және топта бірлесіп тапсырмаларды шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын меңгеру; |
1) Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын көрсетеді; |
Theme 1. Investigating the world of work. Fashion vs Architecture | 1) Алған білімдерін таныс және бейтаныс жағдайларда қолдану. |
1) Өтілген тақырып бойынша грамматикалық және лексикалық материалды меңгереді; | |
Theme 2. Considering success in business | 1) Тақырып бойынша пікірді ауызша және жазбаша түрде білдіру. | 1) Зерттеу және қажетті ақпаратты табу дағдыларын қолданады. | |
Theme 3. My future profession. Presentation | 1)Тақырыпты ашудың толықтығы мен тереңдігі тұрғысынан ауызша және жазбаша мәлімдемелерді бағалайды |
1) Шығармашылық есептерді шешу және топта бірлесіп жұмыс істеу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 67 - қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің мақсаты – отандық тарихтың негізгі оқиғалары мен процестерін оқыту негізінде тарихи санаға, азаматтылық пен отансүйгіштік қасиеттерге ие, тарихи білім мен дағдыларды оқу және қоғамдық іс-әрекеттерде тиімді және шығармашылықпен қолдана алатын тұлға қалыптастыру.
3. "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің міндеттері:
1) Қазақстан аумағындағы қоғамның әртүрлі тарихи кезеңдеріндегі этникалық, әлеуметтік, экономикалық, саяси және мәдени дамуының негізгі мәселелері туралы білім қалыптастыру;
2) тарихи қалыптасқан мәдени, ұлттық дәстүр, әлеуметтік және адамгершілік нормаларды білім алушылардың түсінуі негізінде оларда азаматтылық пен қазақстандық бірегейлікті, дүниетанымдық ұстанымдарды тәрбиелеу;
3) әлемдік тарихи процестегі Қазақстанның орны мен рөлі туралы жалпы тұтас түсінік қалыптастыру;
4) тарихи оқиғалар, құбылыстарды тарихи заңдылықтарды ескере отырып зерттеу, оқиғалар мен тұлғаларға қатысты пікірлер мен берілген бағаларды салыстыру және сыни тұрғыдан талдау дағдыларын дамыту, өткен кезеңмен қазіргі уақытқа қатысты пікірталастық мәселелерге өзіндік көзқарасты қалыптастыру;
5) өлке тарихын зерделеу, өлкетанулық жұмыстарды жүргізу дағдыларын дамыту;
6) әртүрлі тарихи деректермен жұмыс істеу, тарихи ақпаратты іздеу және жүйелеу дағдыларын дамыту;
7) әртүрлі деректерді қолдана отырып, жобалық, зерттеу әрекетін және тарихи реконструкция дағдыларын дамыту;
8) қазіргі кездегі саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени процестерді түсіну үшін тарихи білімдерін қолдана білу дағдыларын қалыптастыру;
9) коммуникативтік дағдыларды қалыптастыру, оның ішінде, өз ойын ауызша және жазбаша түрде анық білдіру, командада жұмыс істей алу, түрлі деректерден алынған ақпараттарды қолдану.
4. Оқу бағдарламасы тарихи ойлаудың негізгі дағдыларын қалыптастыруға бағытталған: тарихи дереккөздерді түсіндіру, уақыт пен кеңістіктегі бағдар, тарихи талдау және түсіндіру дағдылары.
Тарихи ойлау дағдыларын қалыптастыру, сондай-ақ "Қазақстан тарихы" пәні бойынша оқыту мақсаттарын тиімді іске асыру: 1) өзгеріс пен сабақтастық; 2) себеп пен салдар; 3) дәлел; 4) ұқсастық пен айырмашылық; 5) маңыздылық; 6) интерпретация.
Пәннің мазмұны 8 бөлімнен тұрады:
1) өркениет: даму ерекшеліктері. Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы. "Орталық Азия" ұғымының тарихи және географиялық аспектілері. Орталық Азияның дәстүрлі өркениеттерін зерттеу тарихы. Орталық Азия өркениеттері пайда болуының факторлары. Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтарының ерекшеліктері. Ұлы Дала өркениеті. "Ұлы Дала" ұғымының тарихи-географиялық сипаттамасы. Ұлы дала өркениетінің қайнар көзі және қалыптасуының ерекшеліктері (энеолит, қола дәуірі). Қазақстан аумағындағы ежелгі археологиялық мәдениеттердің ерекшеліктері. Ерте көшпенділер дәуіріндегі Ұлы Дала өркениеті. Ұлы Дала ежелгі мәдениеттерінің сабақтастығы және өзара байланысы. Ерте көшпенділер өркениетінің әлемдік тарихи процестер барысына әсері. Орталық Азия және әлемдік өркениет. Орталық Азия халықтарының әлемдік материалдық мәдениеттің дамуына қосқан үлесі. Орталық Азия халықтарының әлемдік рухани мәдениеттің дамуына қосқан үлесі; Ұлы даланың көне қалалары. Сақтардың ежелгі өнері. Зерттеу жұмысы: Әлемдік өркениет тарихындағы Ұлы дала
2) этникалық және әлеуметтік процестер. Қазақ халқының шығу тегі. "Антропогенез", "этногенез", "этнос" ұғымдары. Қазақстан аумағындағы этногенез және этникалық процестер. Қазақ этносының қалыптасуы – көп ғасырлық этникалық процестердің нәтижесі. Мәдени-генетикалық код - ұлттың негізі. Дәстүрлі қазақ қоғамы: этникалық құрылымы және әлеуметтік ұйымдасуы. Қазақтарда ру-тайпалық құрылым қалыптасуының тарихи шарттары. Қазақтардың ру-тайпалық құрылымының эволюциясы. Туыстық принциптердің және рулық құрылымның функционалдық маңызы. "Ауызша тарихнама", "шежіре", "ру", "тайпа", "ата-жұрт", "атамекен", "ел" ұғымы. Қазақтардың ру-тайпалық ұйымдасуының біріктіруші рөлі. Дәстүрлі қазақ қоғамының әлеуметтік жіктелуі. "Ақсүйек", "қарасүйек", "хан", "сұлтан", "би", "батыр" ұғымдары. Дәстүрлі қазақ қоғамындағы әлеуметтік институттардың қызметі;
3) мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан. Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттер. Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттердің саяси ұйымдасуы. "Мемлекет", "билік", "саяси ұйым" ұғымдары. Ұлы Дала көшпенділерінің империялары. Түркі империясы - көшпенділер мемлекеттілігінің классикалық үлгісі. Ұлы Түрік қағанатының қалыптасуы мен дамуы. Түркі империясының мұрагерлері. Мемлекеттік құрылым түрлерінің сабақтастығы. Ерте және дамыған орта ғасырлардағы түркі мемлекеттерінің геосаяси белсенділігі. Түркі әлемінің қалыптасуы мен дамуындағы түркі империясының рөлі. Шыңғысхан империясы және оның мұрагерлері. Шыңғысханның әлем тарихындағы рөлі. Қазақстан аумағында ұлыс жүйесінің дамуы. XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердің геосаяси белсенділігі және олардың Еуразиядағы тарихи процестердің барысына әсер етуі. Қазақ хандығы – Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет. Ақ Орда мен Қазақ хандығының тарихи сабақтастығы. Қазақ хандығының құрылуы – Қазақстан аумағындағы тарихи процестердің заңды нәтижесі. Қазақ хандарының Қазақ мемлекетінің қалыптасуы мен нығаюындағы рөлі. Қазақ хандығының саяси институттары. Мемлекеттік құрылым түрлерінің сабақтастығы. Бабаларымыздың ұлан-ғайыр аумақты қорғап сақтаудағы рөлі. Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттіліктің қайта жаңғыртылуы. Қазақстанның мемлекеттік егемендігінен айрылуы. Қазақ халқының мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру үшін жүргізген ұлт-азаттық күресі. Түркістан (Қоқан) және Алаш автономиясы түрінде мемлекеттік егемендіктің қалпына келтірілуі. Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі. "Автономдық кеңес республикасы", "Кеңес одағы республикасы", "унитарлы мемлекет" ұғымдары. Кеңестік кезеңдегі Қазақстанның қоғамдық-саяси дамуының жетістіктері мен қайшылықтары. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуы. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуындағы Тұңғыш Президент Н.Ә. Назарбаевтың рөлі. Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігінің қалпына келтірілуі – тарихи процестердің заңды нәтижесі. Қазақстан Республикасының мемлекеттік стратегиялары мен бағдарламалары;
4) мәдениеттің дамуы. Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті – дала өркениетінің мұрасы. Қазақ халқының материалдық мәдениеті және қолданбалы қолөнері. "Мәдениет", "дала өркениеті", "материалдық мәдениет", "рухани мәдениет", "қолданбалы өнер", "мәдени мұра" ұғымдары. Қазақстандағы тарихи-этнографиялық процестердің эволюциясы және сабақтастығы. Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы. "Әдет-ғұрып" "рәсім", "салт-дәстүр", "діл (менталитет)" ұғымдары. Қазақ халқының рухани-адамгершілік құндылықтары: әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер. Туған жерге, оның мәдениеті мен салт-дәстүріне құрмет көрсету- шынайы патриотизмнің көрінісі. Дала өркениеті тарихымен мәдениетінің ескерткіштері. Тарихи және мәдени ескерткіштердің классификациясы. Қазақстанның рухани құндылықтары – ұлттық бірегейліктің негізі. Қазақ халқының әдеби және музыкалық мұрасы: бастауы, дәстүрі, қазіргі уақыттағы дамуы. Кеңестік кезеңдегі Қазақстанның мәдениеті. Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтар. Білім мен ғылымның дамуы. Кеңестік кезеңдегі қазақ әдебиеті мен өнері. Театр мен кино өнерінің дамуы. Жаңа бағыттар мен жанрлар. Қазіргі Қазақстанның халықтық қолданбалы өнері Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет. Қазақстандық мәдениеттің дамуы. Жаңа бағыттар мен жанрлар. Халықаралық мәдени кеңістікке кірігу процесі;
5) өркениет: экономикалық даму ерекшеліктері. Қазақтардың тіршілігін қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі. Қазақстан аумағындағы көшпелі мал шаруашылығы және егіншілік. Қазақстан халқының тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінің қалыптасуына және дамуына табиғи-географиялық факторлардың әсері. "Тіршілікті қамтамасыз ету жүйесі", "қоныстану жүйесі", "экожүйе" ұғымдары. Дәстүрлі шаруашылық қызмет түрлерінің классификациясы. Қазақ халқының тіршілікті қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесіндегі кәсіптері мен қолөнері. Қазақтардың қолөнері мен кәсіптерінің этнографиялық зерттелуі. Дала мен қала: өзара қарым-қатынас және өзара әсері. Ұлы Жібек жолының Қазақстан аумағындағы бағыттары мен жолдары. Қазақстан аумағында қалалардың пайда болуы мен дамуындағы Ұлы Жібек жолының рөлі. Отырықшы және көшпенді халықтардың экономикалық және мәдени өзара қарым-қатынасы және өзара әсері. Қазақстанның қазіргі замандағы әлеуметтік-экономикалық дамуы. "Экономикалық жүйе", "дәстүрлі (аграрлы) экономика", "жоспарлы (социалистік) экономика" ұғымдары. ХХ ғасырда Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық даму бағыттарын анықтаған факторлар. Қазақстан Республикасы экономикасының даму кезеңдері. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық даму болашағы;
6) саяси-құқықтық процестер. Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасу тарихы. "Аграрлық саясат", "көші-қон саясаты", "моноэтностық құрам" ұғымдары. Қазақстан аумағындағы халықтың этникалық құрамының өзгеру кезеңдері. Кеңестік кезеңде Қазақстандағы полиэтникалық қоғамның қалыптасуы. "Депортация", "арнайы қоныс аударылғандар", "полиэтникалық қоғам", "ұлттық саясат", "интернационализм" ұғымдары. Кеңестік кезеңдегі Қазақстан этностарының өзара мәдени әсерлері. Қазақстан Республикасының этносаралық қатынастар саласындағы саясаты. "Көші-қон", "эмиграция", "иммиграция", "репатриант", "диаспора", "ирридента" ұғымдары. Қазақстан Республикасының көші-қон саясатының негізгі бағыттары мен басымдықтары. Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық моделі. Қазақстанның саяси-әлеуметтік және мәдени өміріндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі;
7) қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Қазақстандағы әлеуметтік-саяси ойдың эволюциясы. Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанда қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Қазақ хандығы дәуіріндегі қоғамдық-саяси ойдың дамуы. "Зар заман" ағымы өкілдерінің идеологиялық құндылықтары. ХІХ ғасырдағы қазақ ағартушыларының қоғамдық-саяси көзқарастары. "Алаш" – қоғамдық ой және ұлттық идея. "Алаш" ұлттық идеясының тұжырымдамалық негіздері. Қазақ мемлекеттілігінің даму жолдары туралы ұлттық зиялылардың қоғамдық-саяси көзқарастары ("Алаш" қозғалысы және қазақ революционер-демократтарының саяси көзқарастары). "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізі. Қазақстан қоғамының жалпыұлттық құндылықтары. "Мәңгілік Ел" идеясының біріктіруші құндылықтарының маңыздылығы. Мемлекеттің идеология саласындағы саясаты;
8) білім мен ғылымның дамуы. Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы. Ортағасырлық Қазақстандағы ғылымның дамуы. Ортағасырлық Қазақстанның көрнекті ғалымдары мен ойшылдары. XVIII-XX ғасырлардағы Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы. XVIII-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы зерттеулер. Зерттеушілердің Қазақстандағы ғылымды дамытуға қосқан үлесі. XIX ғасырда Қазақстанда оқу орындарының пайда болуы мен дамуы. XIX ғасырда -ХХ ғасырдың басында Қазақстанда өмір сүрген білім беру мекемелерінің ерекшеліктері. Кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен қайшылықтары. Сауатсыздықты жою. Мектептік, кәсіби және жоғары білім беру. Кеңестік білім беру жүйесінің реформалары. Қазақстан ғылымын дамытудағы Қазақ КСР Ғылым академиясының рөлі. Қазақстанның көрнекті ғалымдары. Кеңестік саяси жүйе жағдайында Қазақстан ғылымы дамуының қиындықтары және қарама-қайшылықтары. Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы білім және ғылым жүйесі. Тәуелсіздік жылдарындағы Қазақстан Республикасының білім және ғылым жүйесінің дамуы: жетістіктері, проблемалары және болашағы. Қазақстан Республикасы білім беру жүйесінің жаңғыртылуы. Қазақстанның әлемдік білім және ғылым кеңістігіне кірігуі. Қазақстан Республикасының білім және ғылым саласындағы стратегиялары мен бағдарламалары. Қазақстан Республикасының "Болашақ" халықаралық білім беру бағдарламасы. Қазақстан Республикасының инновациялық ғылыми және білім беру ұйымдары.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-93 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Бөлім 1. Өркениет: даму ерекшеліктері. | + | + | + |
1.1. Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы. | |||
Тақырып 1.1.1. Орталық Азия: ұғымының тарихи және географиялық аспектілері. | |||
Тақырып 1.1.2. Орталық Азияның дәстүрлі өркениеттерін зерттеу тарихы. | |||
Тақырып 1.1.2. Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтары. | |||
1.2. "Ұлы Дала" өркениеті. | |||
Тақырып 1.2.1. "Ұлы Дала" ұғымының тарихи-географиялық сипаттамасы. | |||
Тақырып 1.2.2. Ұлы дала өркениетінің қайнар көзі және қалыптасуының ерекшеліктері (энеолит, қола дәуірі). | |||
Тақырып 1.2.3. Ерте көшпенділер дәуіріндегі Ұлы Дала өркениеті. | + | + | + |
1.3. Орталық Азия және әлемдік өркениет. | |||
Тақырып 1.3.1. Әлемдік мәдениеттің дамуына Орталық Азия халықтарының қосқан үлесі. | |||
Тақырып 1.3.2. Ұлы Даланың ежелгі қалалары | |||
Тақырып 1.3.3. Сақтардың ежелгі өнері | |||
Зерттеу жұмысы. Әлемдік өркениет тарихындағы Ұлы Дала. | |||
Бөлім 2. Этникалық және әлеуметтік процестер. | |||
2.1. Қазақ халқының шығу тегі. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Қазақстандағы этногенез және этникалық процестер. | |||
Тақырып 2.1.2. Қазақтардың ру-тайпалық құрылымы қалыптасуының тарихи шарттары. | |||
Тақырып 2.1.3. Дәстүрлі қазақ қоғамының әлеуметтік жіктелуінің ерекшеліктері. | |||
Зерттеу жұмысы. Дәстүрлі қазақ қоғамының этноәлеуметтік ұйымдасуы. | |||
3-Бөлім. Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан. | |||
3.1. Қазақстан территориясындағы ерте мемлекеттер. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1.Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттердің саяси ұйымдасуы. | |||
3.2. Ұлы Дала көшпенділерінің империялары. | |||
Тақырып 3.2.1. Түркі империясы - көшпенділер мемлекеттілігінің классикалық үлгісі. Түркі империясының мұрагерлері. | |||
Тақырып 3.2.2. Шыңғысхан империясы және оның мұрагерлері. | |||
3.3. Қазақ хандығы - Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет. | + | + | + |
Тақырып 3.3.1. Ақ Орда - Қазақ хандығының негізі. | |||
Тақырып 3.3.2. Қазақ хандығы: мемлекеттің саяси институттары. | |||
3.4. Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттіліктің қайта жаңғыртылуы. | |||
Тақырып 3.4.1. Мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру жолындағы қазақ халқының күресі. | |||
Тақырып 3.4.2. Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі. | |||
Тақырып 3.4.3. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуы. | |||
Зерттеу жұмысы. Қазақ мемлекеттілігінің эволюциясы. | |||
4 Бөлім. Мәдениеттің дамуы. | + | + | + |
4.1. Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті - дала өркениетінің мұрасы. | |||
Тақырып 4.1.1.. Материалдық мәдениет. Киіз үй – қазақ халқының көшпенділерінің ең үлкен өнертабысы. | |||
Тақырып 4.1.2.. Қазақтың дәстүрлі қолөнері. | |||
Тақырып 4.1.3. Қазақтардың үй қолөнері. | |||
Тақырып 4.1.4. Өнер және қолөнер. | |||
Тақырып 4.1.5. Қазақ ою-өрнегінің символы. | |||
Тақырып 4.1.6. Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы. | |||
Тақырып 4.1.7. Тарихи және мәдени ескерткіштер. | |||
Тақырып 4.1.8. Мемлекеттік маңызы бар киелі нысандар. | |||
Тақырып 4.1.9. Қазақ халқының әдеби және музыкалық мұрасы. | |||
Тақырып 4.1.10. Қазақ халқының музыкалық аспаптары. | |||
4.1.11-тақырып. Қазақтың дәстүрлі мерекелері. | |||
4.2. Кеңестік кезеңдегі Қазақстан мәдениеті. | |||
Тақырып 4.2.1. Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтар. Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы | |||
Тақырып 4.2.2. Кеңестік кезеңдегі қазақ әдебиеті | |||
Тақырып 4.2.3. Қазақстандағы театрдың дамуы. | |||
Тақырып 4.2.4. Қазақ кинематографиясының қалыптасуы. Ш.Айманов. | |||
Тақырып 4.2.5. Музыкалық өнер. | |||
Тақырып 4.2.6. Қазақ бейнелеу өнерінің шығу тегі. Ә.Қастеев. | |||
4.3. Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет. | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Мәдениеттің қазіргі кезеңдегі дамуы. | |||
Тақырып 4.3.2. Қазақстандағы өнердің жаңа жанрлары. | |||
Тақырып 4.3.3. Қазіргі Қазақстанның халықтық қолданбалы өнері. | |||
Тақырып 4.3.4. Қазіргі Қазақстанның сәулет өнері. | |||
Зерттеу жұмысы. Мәдениет және дәстүр – ұлттың генетикалық коды. | |||
5 Бөлім. Өркениет: экономикалық даму ерекшеліктері. | |||
5.1. Қазақтардың тіршілікті қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі. | |||
Тақырып 5.1.1. Қазақстанда көшпелі мал шаруашылығы және егіншіліктің дамуы. | |||
Тақырып 5.1.2. Қолөнер мен кәсіптер. | + | + | + |
5.2. Дала мен қала: өзара қарым-қатынас және өзара әсері. | |||
Тақырып 5.2.1. Қазақстан қала мәдениетінің дамуындағы Ұлы Жібек жолының рөлі. | |||
Тақырып 5.2.2. Экономикалық және мәдени өзара қарым-қатынас және өзара әсері. | |||
Тақырып 5.2.3. Х ғ.-ХІІ ғ. қала мәдениетінің дамуы. | |||
Тақырып 5.2.4. ХVІІІ –ХІХ ғғ.Қазақстанның әлеуметтік – экономикалық дамуы. | |||
Тақырып 5.2.5. ХХ ғасырдың басындағы қазақтың дәстүрлі шаруашылығының күйреуі. | |||
Тақырып 5.2.6. ХХ ғасырдағы Қазақстан экономикасының дамуы. | + | + | + |
Тақырып 5.2.7. Қазақстан Республикасының экономикалық даму бағыты. | |||
Зерттеу жұмысы. Әртүрлі тарихи кезеңдердегі Қазақстанның экономикалық даму ерекшеліктері. | |||
6-Бөлім. Саяси-құқықтық процестер. | + | + | + |
6.1. Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасу тарихы. | |||
Тақырып 6.1.1. Қазақстан халқының моноэтникалық құрамының өзгеруі (XVIII ғасыр - XX ғасырдың басы). | |||
Тақырып 6.1.2. Кеңестік кезеңде Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасуы. | |||
6.2 Қазақстан Республикасының этносаралық қатынастар саласындағы саясаты. | |||
Тақырып 6.2.1. Қазақстан Республикасының көші-қон саясаты. | |||
Тақырып 6.2.2. Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық үлгісі. | |||
Тақырып 6.2.3. Қазақстанның қоғамдық-саяси және мәдени өміріндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі. | |||
Зерттеу жұмысы. | |||
7 Бөлім. Қоғамдық-саяси ойдың дамуы. | |||
7.1. Қазақстандағы әлеуметтік-саяси ойдың эволюциясы. | |||
Тақырып 7.1.1. Қоғамдық-саяси ойдың бастауы және дамуы. | |||
Тақырып. 7.1.2. Қазақ хандығы дәуіріндегі қоғамдық-саяси ойдың дамуы. | |||
Тақырып 7.1.3. "Зарзаман" ағымы өкілдерінің идеологиялық құндылықтары. | |||
Тақырып 7.1.4. ХІХ ғасырдағы қазақ ағартушыларының қоғамдық-саяси көзқарастары. | |||
7.2. "Алаш" –қоғамдық ой және ұлттық идея. | |||
Тақырып 7.2.1. "Алаш" ұлттық идеясының тұжырымдамалық негіздері. | |||
Тақырып 7.2.2. "Алаш" қозғалысы және қазақ революционер-демократтарының саяси көзқарастары. | |||
7.3. "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы - ХХІ ғасырдағы Қазақстан қоғамын біріктіруші негіз. | |||
Тақырып 7.3.1. "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізі. | |||
Тақырып. 7.3.2. Қазақстан қоғамының жалпыұлттық құндылықтары. | |||
Зерттеу жұмысы. | |||
8 Бөлім. Білім мен ғылымның дамуы. | |||
8.1. Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы. | |||
Тақырып 8.1.1. Ортағасырлық Қазақстандағы ғылымның дамуы. | |||
8.2. XVIII-XX ғасырлардағы Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы. | |||
Тақырып 8.2.1. XVIII-ХХ ғасырдың басында Қазақстандағы зерттеулер. | |||
Тақырып 8.2.2. XIX - ХХ ғасырдың басында Қазақстандағы оқу орындарының қызметі. | |||
Тақырып 8.2.3. ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан аумағындағы ғылыми мекемелер мен кешенді зерттеулер. | |||
Тақырып 8.2.4. Кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен қайшылықтары. | |||
Тақырып 8.2.5. Кеңестік кезеңде Қазақстанның орта білім беру, кәсіптік және техникалық білім беру жүйесін дамыту. | |||
Тақырып 8.2.6. Қазақ КСР Ғылым Академиясы – КСРО-ның ірі ғылыми орталығы. | |||
8.3. Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы білім және ғылым жүйесі. | |||
Тақырып 8.3.1. Қазақстан Республикасы білім беру жүйесіндегі өзгерістер. | |||
Тақырып 8.3.2. Қазақстан Республикасы білімімен ғылымы дамуының мәселелері мен болашағы. | |||
Зерттеу жұмысы. Білім мен ғылымға үлес қосқан менің өлкемнің тұлғалары. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы |
Бөлімше | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Өркениет: даму ерекшеліктері | Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы | 1) "Орталық Азия" ұғымын аймақтың тарихи және географиялық ерекшеліктерін сипаттау үшін пайдалану; |
1) Орталық Азияның тарихи-географиялық ерекшеліктерін сипаттайды; |
2) Ғалымдардың әлемдік өркениеттегі Орталық Азияның рөлі туралы көзқарастарын зерттеу; |
1) Орталық Азияның әлемдік тарихтағы рөлін зерттеген ғалымдардың көзқарастарын сипаттайды; | ||
3) Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтарының ерекшеліктерін сипаттау |
1) Ежелгі Орталық Азия өркениеттерінің ерекшеліктерін анықтайды; | ||
Ұлы Дала Өркениеті. | 4) Ұлы дала өркениетінің пайда болуы мен қалыптасу ерекшеліктерін талдау |
1) "Ұлы Даланың" географиялық ерекшеліктерін сипаттайды; | |
5) Қазақстан аумағындағы ежелгі археологиялық мәдениеттердің ерекшеліктерін сипаттау |
1) Кезеңдер бойынша (энеолит, қола дәуірі)Ұлы Даланың ежелгі өркениеттерінің ерекшеліктерін айқындайды; | ||
Орталық Азия және әлемдік өркениет. | 6) Орталық Азия халықтарының материалдық мәдениет жетістіктерін талдау арқылы адамзаттың дамуына қосқан үлесін анықтау; |
1)Отырықшы-егіншілік және көшпелі өркениет арасындағы сауда-экономикалық байланысты сипаттайды; | |
7) Орталық Азияның ежелгі қалалары мен елді мекендерінің ерекшеліктерін олардың құрылымын қазіргі қалалармен салыстыра отырып сипаттау; |
1) Орта Азияның ежелгі қалалары мен елді мекендерінің ерекшеліктерін анықтайды; | ||
8) сақ-сармат қорымдарының жәдігерлеріне талдау жасай отырып, оларды көркемдік құндылық ретінде бағалау. |
1) Сақ-сармат қорымдарының объектілеріне сипаттама береді; | ||
Этникалық және әлеуметтік процестер | Қазақ халқының шығу тегі. | 1)Этникалық процестердің сабақтастығын анықтай отырып, Қазақстан аумағындағы этногенездің кезеңдерін айқындау; |
1)Қазақстан аумағындағы этникалық процестерді түсіндіреді; |
Дәстүрлі қазақ қоғамы: этникалық құрылымы және әлеуметтік ұйымдасуы | 2)тарихи кезеңдерді талдау негізінде қазақтардың ру-тайпалық ұйымдасу түрінің қалыптасу алғышарттарын талдау; |
1) Дәстүрлі қазақ қоғамының этноәлеуметтік құрылымын сипаттайды; | |
3) дәстүрлі қазақ қоғамындағы әлеуметтік институттардың функционалдық рөлін ашып көрсету. |
1)Қазақтардың әлеуметтік жіктелуіне тән ерекшеліктерді анықтай айқындайды; | ||
Мемлекет | Қазақстан территория сындағы ерте мемлекеттер | 1) Қазақстанда мемлекеттіліктің қалыптасуының тарихи кезеңдерін талдау; |
1) Ерте көшпенділердегі мемлекеттілік белгілерін анықтайды; |
Ұлы дала көшпенділері | 2) Деректерді талдау негізінде түркі мемлекеттерінің дамуын зерттеу; |
1) Ерте және дамыған орта ғасырлардағы түркі мемлекеттерінің геосаяси белсенділігін талдайды; | |
3)XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердің геосаяси белсенділігін сипаттау арқылы, олардың Еуразиядағы тарихи процестердің барысына әсер ету дәрежесін анықтау; |
1) XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердің Еуразиядағы тарихи процестер барысына ықпалын айқындайды; | ||
Қазақ хандығы - Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет | 4)Қазақ хандығының құрылуын Қазақстан аумағындағы тарихи процестердің заңды нәтижесі ретінде негіздеу; |
1) Ақ Орда мен қазақ хандығының тарихи сабақтастығын анықтайды және талдайды; | |
5) Мемлекет құрылысындағы сабақтастықты анықтай отырып, Қазақ хандығының саяси институттарының ерекшеліктерін зерттеу; |
1) Қазақ хандығының саяси институттарының ерекшеліктерін талдайды; | ||
Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттілік | 6) Мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру жолындағы қазақ халқының күресін зерттеу; |
1) Қазақстанның мемлекеттік егемендігінен айрылуының себеп-салдарын анықтайды; | |
7) Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі кезеңіндегі қоғамдық-саяси дамуындағы жетістіктері мен қарама-қайшылықтарын талдау; |
1) Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрін сипаттайды; | ||
8) Қазақстан Республикасының даму перспективаларын болжай отырып, мемлекеттік стратегиялар мен бағдарламалардың мазмұнын зерттеу. |
1) Мемлекеттік стратегиялар мен бағдарламалардың мазмұнына және қазіргі кезеңде елдегі қол жеткізілген өзгерістер деңгейіне салыстырмалы талдау жүргізеді; | ||
Мәдениеттің дамуы | Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті-дала өркениетінің мұрасы. | 1) Қазақ халқының материалдық мәдениетінің маңызды жетістіктерін талдау; |
1) Қазақ халқының материалдық мәдениетінің жетістіктерін сипаттайды; |
2) көшпенділердің ең үлкен өнертабысы – киіз үйдің ерекшеліктерін сипаттайтын маңыздылығын анықтау; |
1) Көшпенділердің көшпелі тұрғын үйінің ерекшеліктерін сипаттайды; | ||
3) қазіргі кезеңдегі қолөнермен ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтай отырып, қазақтардың дәстүрлі қолөнеріне сипаттама беру; |
1) Қазақтардың дәстүрлі қолөнеріне сипаттама береді; | ||
4) көшпелі халықтың күнделікті тұрмысындағы тұрмыстық заттардың маңызын анықтау; |
1) Қазақ халқының тұрмыстық қолөнерінің түрлеріне сипаттама береді; | ||
5) қазақ халқының қолөнері мен тұрмыстық қолөнер бұйымдарын эстетикалық безендіру ерекшеліктерін сипаттау; |
1) Қазақ халқының қолөнері мен тұрмыстық бұйымдарын эстетикалық безендіру ерекшеліктерін сипаттайды; | ||
6) қазақтардың сәндік-қолданбалы өнері ою-өрнектерінің мотивтері мен мағынасын анықтау; |
1) Қазақ ою-өрнектерінің мотивтері мен ерекшеліктеріне салыстырмалы талдау жасайды; | ||
7) әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлерді зерттеу негізінде қазақ халқының рухани және адамгершілік құндылықтарын түсіндіру; |
1) Қазақ халқының дәстүрлі дүниетанымының ерекшеліктерін анықтайды; | ||
8) дала өркениетінің тарихы мен мәдениетінің көрнекті ескерткіштерін сипаттау; |
1) Тарих және мәдениет ескерткіштерін жіктейді; | ||
9) халықтың рухани-адамгершілік құндылықтарын бейнелейтін қазақ әдебиетінің жетістіктерін сипаттау; |
1) Қазақ халқының мәдени мұрасындағы ауызша халық шығармашылығының маңызын айқындайды; | ||
10) қазақ халқының дәстүрлі музыкалық мәдениетінің ерекшеліктерін сипаттау; |
1) Фольклор шығармалары мен зерттеушілердің еңбектерін талдау негізінде дәстүрлі музыка мәдениетінің шығу тегі мен ерекшеліктерін анықтайды; | ||
11) қазақтардың дәстүрлі мерекелерінің қазіргі жағдайда болуына мысалдар келтіре отырып, олардың мәнін анықтау; |
1) Қазақтың дәстүрлі мерекелерінің мәнін талдайды; | ||
Кеңестік кезеңдегі Қазақстан мәдениеті | 12) кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтарды талдау |
1) Кеңестік дәуірдегі Қазақстан мәдениеті саласындағы жаңа бағыттарды және жанрларды анықтайды; | |
13) кеңестік кезеңдегі Қазақстандағы білім мен ғылымның жетістіктерін талдау, олардың даму қиындықтарын анықтау; |
1) Кеңестік кезеңдегі Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуындағы жетістіктерді анықтайды; | ||
14) тоталитарлық жүйенің жазушылар мен ақындардың өмірі мен шығармашылығына ықпалын анықтай отырып, кеңестік кезеңдегі қазақ әдебиетінің жетістіктерін талдау; |
1) Кеңестік кезеңдегі қазақ әдебиетінің жетістіктерін сипаттайды; | ||
15) қазақ кәсіби театрының дамуын зерттеу арқылы өнер саласындағы жаңғыртуды талдау; |
1) Қазақ театрының шығу тегі мен даму ерекшеліктерін анықтайды; | ||
16) режиссер Ш.Аймановтың оның дамуына қосқан үлесін бағалай отырып, қазақ киносының пайда болу және даму процесін зерттеу; |
1) Қазақ киносының шығу тегі мен ерекшеліктерін анықтайды; | ||
17) композиторлар мен суретшілердің дамуына қосқан үлесін бағалай отырып, кеңестік кезеңдегі Қазақстанның музыка өнерінің жанрларын зерттеу; |
1) Кеңестік кезеңдегі Қазақстан өнеріндегі музыкалық жанрлардың дамуын талдайды; | ||
18) Ә.Қастеевтің қазақ бейнелеу өнерінің дүниеге келуіндегі рөлін анықтау; |
1) Қазақ авторларының бейнелеу өнері шығармаларындағы қоғамдық өмірдің көрінісін талдайды; | ||
Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет | 19) Қазақстан Республикасының мәдениет саласындағы жаңа бағыттары мен жанрларын сипаттау; |
1) Қазақстан мәдениетіндегі жаңа бағыттар мен жанрлардың ерекшеліктерін айқындайды; | |
20) Қазақстан Республикасының өнер саласындағы басымдықтарын талдайды; |
1) Қазақстандағы өнер саласындағы жаңғыртудың негізгі бағыттарын айқындайды; | ||
21) қазіргі Қазақстанның халық қолданбалы өнерінің даму перспективаларын айқындайды;; |
1) Өткен және қазырғы қазақ қоғамының халық қолөнерінің ұқсастықтары мен айырмашылықтарының салыстырмала талдау арқылы айқындайды; | ||
22) Қазіргі Қазақстанның қазақ сәулет өнерінің ерекшеліктерін анықтау. |
1) Тарихи-мәдени сәулет мұрасын сақтау жөніндегі мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын сипаттайды; | ||
Өркениет: экономикалық дамудың ерекшеліктері | Қазақтардың тіршілігін қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі. Дала мен қала: өзара қарым-қатынас және өзара әсері | 1) Көшпелі мал шаруашылығы мен егіншіліктің ерекшеліктерін анықтау; |
1) Қазақстан халқының тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінің қалыптасуы мен дамуына табиғи-географиялық фактордың әсерін айқындайды; |
2) Этнографиялық материалдар негізінде қазақтарда қолөнер мен кәсіптердің дамуын сипаттау; |
1) Этнографиялық материалдар негізінде қазақтарда қолөнер мен кәсіптердің дамуын талдайды; | ||
3) Қазақстандағы қала мәдениетінің дамуына Ұлы Жібек жолының тигізген рөлін талдау; |
1) Сауда қатынастарына қатысушы елдердің шаруашылық-мәдени алмасуы мен дипломатиясындағы Ұлы Жібек жолының маңыздылығын айқындайды; | ||
4) отырықшы және көшпелі өркениет арасындағы өзара байланыстарды сипаттау |
1) Сауда-экономикалық қарым-қатынастар жүйесінде көшпелі және отырықшы халықтың өзара қарым-қатынасын сипаттайды; | ||
Қазақстанның қазіргі замандағы әлеуметтік- экономикалық дамуы | 5) ХХ ғасырдағы Қазақстан экономикасының дамуы бағыттарын айқындайтын факторларды талдау |
1) Қазақстанның экономикалық даму ерекшеліктерін талдайды; | |
6) Қазақстан Республикасы экономикасының ерекшеліктерін анықтау арқылы, даму кезеңдерін талдау |
1) Қазіргі кезеңде Қазақстан экономикасының даму кезеңдері мен ерекшеліктерін сипаттайды; | ||
Саяси-құқықтық процестер |
Қазақстанда полиэтника |
1)Қазақстан территориясын |
1)Қазақстан аумағындағы халықтың этникалық құрамының өзгеру процесін түсіндіреді; |
2)кеңестік кезеңдегі Қазақстан этностарының мәдени өзара ықпалының ерекшеліктерін сипаттау; |
1) Қазақстанның полиэтникалық қоғамын қалыптастыру процесін түсіндіреді; | ||
Қазақстан Республикасының этносаралық қатынастар саласындағы саясаты | 3) этносаралық, конфессияаралық келісімнің қазақстандық моделін бағалау. |
1) Көші-қон саясатының ерекшеліктерін айқындайды; | |
| Қазақстанның қоғамдық-саяси ойдың эволюциясы | 1) Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанның тарихи тұлғаларының қоғамдық-саяси идеяларын талдау; |
1) Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанның тарихи тұлғаларының қоғамдық-саяси идеяларын анықтайды; |
2) тарихи тұлғалардың Қазақстанның қоғамдық-саяси ойының дамуына қосқан үлесін бағалау; |
1. "Зарзаман" өкілдерінің негізгі идеяларын түсіндіреді; | ||
"Алаш" – қоғамдық ой және ұлттық идея | 3) "Алаш" ұлттық идеясының тарихи негіздерін айқындау; |
1) "Алаш" ұлттық идеясының біріктіруші рөлін айқындайды; | |
"Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы - ХХІ ғасырдағы Қазақстан қоғамын біріктіруші негіз | 4) "Мәңгілік Ел" идеясының біріктірушілік құндылықтарының маңыздылығын анықтау. |
1) "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеяның негізгі құндылықтарын талдайды; | |
Білім мен ғылымның дамуы | Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы | 1)Ғылымның дамуына Қазақстандағы ортағасырлық ғалымдардың қосқан үлесін зерттеу; |
1) Ортағасырлық ойшылдардың Қазақстанның ғылыми білімін дамытуға қосқан үлесін бағалайды; |
XІХ-XX ғасырларда | 2) ХІХ - ХХ ғасырдың басында Қазақстан аумағында білім беру мекемелерінің дамуындағы өзгерістер мен сабақтастықты талдау; |
1) ХІХ - ХХ ғасырдың басында Қазақстан аумағында білім беру мекемелерінің дамуындағы өзгерістер мен сабақтастықты түсіндіреді; | |
3) Қазақстандағы кеңестік білім беру жүйесінің реформаларын және ғылымның дамуын талдау; |
1) Қазақстандағы кеңестік білім беру және ғылым жүйесін дамытудың негізгі кезеңдерін сипаттайды; | ||
Қазіргі кезеңдегі қазақстандық білім және ғылым жүйесі | 4) әлемдік білім беру және ғылыми кеңістікке интеграциялау контекстінде Қазақстан Республикасының білімі мен ғылымын дамытудың проблемалары мен перспективаларын талдау. |
1) Қазақстан Республикасының стратегиялары мен бағдарламаларын зерделеу негізінде білім және ғылым жүйесін жаңғыртудың алғышарттары мен маңызын айқындайды; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 68 - қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Дене шынықтыру" пәнін оқудың мақсаты – білім алушылардың оқу барысында алған теориялық білімдері мен практикалық дағдыларын көркемөнер-технологиялық бағыттағы маманның кәсіби құзыреттілігіне қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді шешуді көздейді:
1) білім алушыларда кәсіби маңызды психофизикалық қасиеттерді, арнайы білімді, дағдыларды қалыптастыру;
2) өмірлік және кәсіби мақсаттарға жету үшін үйде, отбасында және жұмыста дене шынықтыру және спорттық іс-шараларды шығармашылықпен пайдалану тәжірибесін жинақтау;
3) төзімділікке, жылдамдыққа, күшке, ептілік пен икемділікке ықпал ететін білім алушылардың қозғалыс дағдыларын дамыту;
4) патриотизм, құрмет, жауапкершілік және өзара түсіністік сезімін тәрбиелеу;
5) білім алушыларды өмір бойы салауатты өмір салтын ұстануға ынталандыру және одан әрі алған дағдыларын қолдану;
6) жалпы адамзаттық мәдениеттің бір бөлігі ретінде дене шынықтыру туралы идеяны қалыптастыру;
7) дене шынықтырумен өз бетінше айналысуға, оларды демалу, жаттығу, жұмысқа қабілеттілігін арттыру, денсаулықты нығайту мақсатында саналы түрде қолдануға қажеттілік пен дағдыға тәрбиелеу;
8) жарыс қызметін ұйымдастыру арқылы оқу процесінде практикалық дағдылар мен теориялық білімдермен алмасу және салауатты бәсекелестікті дамыту;
9) теорияны зерделеу кезінде ақпараттық-коммуникативтік технологияны қолдану (ойын спорты ережелері, тактиканы үйрену, тестілеу және т. б.);
10) болжанатын (болашақ) кәсіпті таңдау кезінде жеке кәсіптік-қолданбалы дене шынықтыру даярлығына бағдарлану.
Дене шынықтыру пәнің өткізу барысында келесі пәндермен пәнаралық байланыстар жүзеге асырылады:
1) "Қазақ тілі", "Орыс тілі", "Ағылшын тілі": дене шынықтыру саласындағы терминдермен сөздік қорын толықтыру;
2) "Физика": "механикалық жұмыс", "ауаға төзімділік", "дене салмағы", "біркелкі емес және біркелкі сырғанау", "қуат" ұғымдары туралы алынған білімді пайдалану;
3) "Алгебра және талдаудың басталуы", "геометрия": ұзындықты, биіктікті, жылдамдықты, қашықтықты, уақытты өлшеу, ұзындық пен биіктікке секіру кезінде жүгіруді есептеу;
4) "Биология": темекі шегу мен алкогольдің ағзаға, зат алмасуға теріс әсері туралы материалды пайдалану;
5) "Қазақстан тарихы", "Дүниежүзі тарихы": олимпиадалық қозғалыс тарихы; қазақтың ұлттық спорт түрлерінің пайда болу тарихы;
6) "География": жер бедерін білу, түрлі белгілер бойынша, карта бойынша жер бедерін бағдарлай білу;
7) "Бастапқы әскери және технологиялық дайындық": саптық жаттығуларды пайдалану; кедергілер жолақтарынан өту; өмірлік маңызды қозғалыс дағдылары мен дағдыларына үйрету, оларды күрделілігі әртүрлі жағдайларда қолдану; патриотизмге, өз Отанына деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу.
4. Оқу пәнінің мазмұны 11 бөлімнен тұрады:
1-бөлім. Дене шынықтыру туралы білім.
2-бөлім. Жеңіл атлетика.
3-бөлім. Спорттық ойындар. Футбол.
4-бөлім. Спорттық ойындар. Волейбол.
5-бөлім. Спорттық ойындар. Баскетбол.
6-бөлім. Спорттық ойындар. Үстел теннисі.
7-бөлім. Гимнастика, көркем гимнастика.
8-бөлім. Ұлттық спорт түрлері.
9-бөлім. Қысқы спорт түрлері. Шаңғы спорты. Конькимен жүгіру.
10-бөлім. Жүзу.
11-бөлім. Туризм.
12-бөлім. Фитнес мәдениет.
Пәннің негізгі мазмұны:
1-бөлім. "Дене шынықтыру" пәндегі қауіпсіздік техникасы. Дене шынықтыру және спортпен шұғылдану кезінде өзін-өзі бақылау. Қазақстанда дене шынықтыру мен спорттың даму тарихы. Жеке гигиена. Шынығу. Тамақтану және тамақтану режимі. Жаман әдеттер. Олардың адам денсаулығына әсері. Қазіргі қоғамдағы дене шынықтыру және спорт. Салауатты өмір салты және оның компоненттері. Жеке гигиена
2-бөлім. Жеңіл атлетика.
Қауіпсіздік техникасы. Қысқа қашықтыққа жүгіру. Төменгі мәре. Орта қашықтыққа жүгіру. Жоғары бастама. Ұзақ қашықтыққа жүгіру. Аяқтау техникасы. Орнынан ұзындыққа секіру техникасы. Жүгіруден ұзындыққа секіру техникасы. Эстафеталық жүгіру. Эстафеталық таяқшаны беру техникасы.
3-бөлім Спорттық ойындар. Футбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойынның негізгі ережелері. Ойыншылардың алаң бойымен қозғалысы. Допқа иелік ету техникасының негізгі элементтерін дамыту. Допқа иелік ету. Шабуылдағы және қорғаныстағы ойыншылардың жеке әрекеттері. Ойыншылардың командалық әрекеттері. Футболдағы ойыншылардың тактикалық әрекеттерінің негіздері. Екі жақты ойын. Футбол ойынына төрешілік ету.
4-бөлім. Спорттық ойындар. Волейбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойынның негізгі ережелері. Ойыншылардың қозғалысы. Волейбол алаңы. Допты жоғарыдан беру. Допты төменнен беру. Допты беру. Жоғарыдан допты қабылдау. Шабуыл әрекеттері. Қорғаныс ойыны. Допты екі қолмен жоғарыдан қабылдау және беру дағдыларын жетілдіру. Оқыту ойыны волейбол. Қозғалыс дағдыларын жетілдіру. Екі жақты ойын. Волейбол ойынына төрешілік ету.
5-бөлім. Спорттық ойындар. Баскетбол. Стритбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойын ережесі. Ойыншылардың алаңдағы қозғалысы. Шабуыл техникасы. Қорғаныс техникасы. Қозғалыста допты беру. Допты ұстап алу және соғу. Еркін лақтыру. Баскетбол ойынына төрешілік ету.
6-бөлім. Үстел теннисі
Қауіпсіздік ережесі. Ойын ережесі. Ойын кезіндегі тұрыс пен қозғалыс. Беру және алу. Ойынның Тактикалық әрекеттері.
7-бөлім. Гимнастика.
Қауіпсіздік техникасы. Жаттығуларды орындаудағы сақтандырудың рөлі. Жалпы дамыту жаттығулары. Гигиеналық гимнастиканы оқыту (таңертеңгі гимнастика, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру паузасы). Сауықтыру гимнастикасының элементтері. Аэробты гимнастика. Жаттығу кешенінің негізгі элементтері. Қауіпсіз техника. Ритмикалық гимнастика кешені: жылыту жаттығулары, қарқынды жаттығулар, қалпына келтіру. "Тік соққы жүктемесі": соққысыз, төмен соққы, жоғары соққы. "Степ-тач", "Марш", "Кросс-степ", "Грейн вайн". Күш жаттығуларының кешені. Гимнастикалық снарядтардағы жаттығулар.
8-бөлім. Ұлттық спорт түрлері. Асық ату. Бестас. Тоғызқұмалақ. Қазақша-күрес. Ұлттық ойындардың түрлері. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. Ойын техникасы. Ойынның тактикалық әрекеттері.
9-бөлім. Қысқы спорт түрлері. Шаңғы спорты. Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Қозғалыс түрлері. Бұрылу түрлері. Көтерілу түрлері. Жартылай конькимен сырғанау. Қолмен итерусіз конькимен сырғанау. Ауыспалы конькимен сырғанау. Бір мезгілде бір сатылы конькимен сырғанау. Тиісті іс-шараларға арналған жылыту және қалпына келтіру әдістері. Қашықтықты өту тактикасының негіздері. Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Сырғанаудың негізгі әдістері. Бұрылыстар. Тежеу. Артқа сырғанау. Сырғанау.
10-бөлім. Жүзу. Қауіпсіздік техникасы. Құрлықтағы жүзушілерге арналған арнайы жаттығулар. Құрғақ жүзу. Жүзу техникасын қою. Денені айналдыру және тыныс алу. Сырғанау және тепе-теңдік. Жүзу стильдері. Артпен жүзу. Жүзу. Брасс. Жүзу. Соңғы жүзу 50 м. еркін стильде.
11-бөлім. Туризм. Туризм ережелері. Түйіндер. Өткелдер. Жарақат кезіндегі алғашқы көмек. Шатыр орнату. Карталар. Компас. Өрт түрлері.
12-бөлім. Фитнес мәдениет. Фитнес мәдениетінің тарихы. Қазіргі фитнес мәдениеті. Фитнес сәні. Фитнес қозғалыс белсенділігінің заманауи түрі ретінде. Түрлі фитнес-тренинг бағыттары (йога, стретчинг, пилатес, табата және басқалар).
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту;
5) Жұмыс жаттығуларының бағдарламаларын әзірлеу кезінде жергілікті климаттық жағдайларды ескере отырып, қысқы спорт түрлерін рекреациялық жүгірумен және басқа аэробтық жаттығулармен ауыстыру ұсынылады;
6) Жүзумен айналысу мүмкіндігі болмаған жағдайда, жүзу бағдарламасын іске асыруға бөлінген уақыт педагогикалық кеңестің шешімімен спорттық ойындар, гимнастика бойынша дағдыларды одан әрі жетілдіруге пайдаланылады.
6. Оқу жүктемесінің көлемі 120 сағатты (5 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 Бөлім. Дене шынықтыру туралы білім. | |||
1.1. Жалпы мәдени және кәсіптік дайындықтағы дене шынықтыру. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Тұлға дамуы мен оны кәсіби іс-әрекетке дайындаудағы дене мәдениетінің әлеуметтік рөлі. | |||
Тақырып 1.1.2. Қазақстанда дене шынықтыру мен спорттың даму тарихы. | |||
Тақырып 1.1.3. Дене шынықтыру жалпы мәдениеттің негізгі бөлігі ретінде. | |||
Тақырып 1.1.4. Жаман әдеттер. Олардың адам денсаулығына әсері. | |||
Тақырып 1.1.5. Дене шынықтыру жалпы мәдениеттің негізгі бөлігі ретінде. | |||
Тақырып 1.1.6. Спорт және өнер. | |||
2 Бөлім. Жеңіл атлетика. | |||
2.1. Жеңіл атлетика жаттығулары. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Қауіпсіздік техникасы. Қысқа қашықтыққа жүгіру. | |||
Тақырып 2.1.2. Төменгі старт. | |||
Тақырып 2.1.3. Орта қашықтыққа жүгіру. | |||
Тақырып 2.1.4. Жоғары старт. | |||
Тақырып 2.1.5. Ұзақ қашықтыққа жүгіру. | |||
Тақырып 2.1.6. Мәреге жету техникасы. | |||
Тақырып 2.1.7. Ұзындыққа секіру техникасы. | |||
Тақырып 2.1.8. Жүгіруден ұзындыққа секіру техникасы. | |||
Тақырып 2.1.9. Граната лақтыру. | |||
Тақырып 2.1.10. Эстафеталық жүгіру. Эстафеталық таяқшаны беру техникасы. | |||
3 Бөлім. Спорттық ойындар. Футбол. | |||
3.1. Футбол ойынның негізгі ережелері. | + | + | + |
Тақырып 3.1 Қауіпсіздік техникасы. Ойынның негізгі ережелері. | |||
Тақырып 3.2 Ойыншылардың алаң бойымен қозғалысы. Допты иелену техникасының негізгі элементтерін дамыту. | |||
Тақырып 3.3 Допты иелену. | |||
Тақырып 3.4 Ойыншылардың шабуыл мен қорғаныстағы жеке әрекеттері. | |||
Тақырып 3.5 Ойыншылардың командалық әрекеттері. Футболдағы ойыншылардың тактикалық әрекеттерінің негіздері. | |||
Тақырып 3.6 Екі жақты ойын. Төрелік ойындар футбол. | |||
4 Бөлім. Спорттық ойындар. Волейбол. | |||
4.1. Волейбол ойынның негізгі ережелері. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Қауіпсіздік техникасы. Ойынның негізгі ережелері. | |||
Тақырып 4.1.2. Ойыншылардың қозғалысы. | |||
Тақырып 4.1.3. Волейболшының ұстанымы. | |||
Тақырып 4.1.4. Допты жоғарыдан беру. | |||
Тақырып 4.1.5. Допты төменнен беру. | |||
Тақырып 4.1.6. Допты беру. | |||
Тақырып 4.1.7. Допты берудегі қабылдау. | |||
Тақырып 4.1.8. Шабуыл әрекеттері. | |||
Тақырып 4.1.9. қорғаныстағы ойын. | |||
Тақырып 4.1.10. допты жоғарыдан екі қолмен қабылдау және беру дағдыларын жетілдіру. Оқу волейбол ойыны. | |||
Тақырып 4.1.11 қозғалыс дағдыларын жетілдіру. Екі жақты ойын. | |||
4.1.12 Волейбол ойындарына төрелік. | |||
5 Бөлім. Спорттық ойындар. Баскетбол. | |||
5.1. Баскетбол ойынның негізгі ережелері. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 5.1.2. Ойыншылардың қозғалысы. | |||
Тақырып 5.1.3. Шабуылда ойнау техникасы. | |||
Тақырып 5.1.4. Қорғаудағы ойын техникасы. | |||
Тақырып 5.1.5. Допты қозғалыста беру. | |||
Тақырып 5.1.6. Допты ұстап алу және қағу. | |||
Тақырып 5.1.7. Еркін лақтыру. | |||
Тақырып 5.1.8. Баскетбол ойынына төрешілік ету. | |||
6 Бөлім. Үстел теннисі. | |||
6.1. Үстел теннисінің негізгі ережелер. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. үстел теннисі. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 6.1.2. Ойын кезіндегі тұрыс пен қозғалыс. | |||
Тақырып 6.1.3. Берулер мен қабылдаулар. | |||
7 Бөлім. Гимнастика. | |||
7.1. Гимнастикалық жаттығулар | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Жалпы дамыту жаттығулары. Гигиеналық гимнастиканы оқыту (таңертеңгі гимнастика, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру паузасы) | |||
Тақырып 7.1.2. Сауықтыру гимнастикасының элементтері | |||
Тақырып 7.1.3. Аэробты гимнастика. Жаттығу кешенінің негізгі элементтері. Қауіпсіз техника. | |||
Тақырып 7.1.4. Ритмикалық гимнастика кешені: жылыту жаттығулары, қарқынды жаттығулар, қалпына келтіру. | |||
Тақырып 7.1.5. "Тік соққы жүктемесі": соққысыз, төмен соққы, жоғары соққы. | |||
Тақырып 7.1.6. "Степ-тач", "Марш", "Кросс-степ", "Грейн вайн". | |||
Тақырып 7.1.7. Күш жаттығуларының кешені. | |||
Тақырып 7.1.8. Гимнастикалық снарядтардағы жаттығулар. | |||
Тақырып 7.1.9. Өндірістік гимнастиканың элементтері | |||
Тақырып 7.1.10. Спорттық гимнастиканың элементтері | |||
Тақырып 7.1.11. Сауықтыру гимнастикасының элементтері | |||
8 Бөлім. Ұлттық спорт түрлері. | |||
8.1. Ұлттық ойындардағы қауіпсіздік ережелері мен әдістері. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Тоғызқұмалақ. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 8.1.2. Тоғызқұмалақ шабуылдың техникалық-тактикалық әрекеттері. | |||
Тақырып 8.1.3. Тоғызқұмалақ. Қорғаудың техникалық-тактикалық әрекеттері. | |||
Тақырыбы 8.1.4. Асық ату. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырыбы 8.1.5. Асық ату.Техникалық-тактикалық іс-әрекеттер. | |||
Тақырып 8.1.6. Бестас. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 8.1.7. Ашық ойындардағы Ұлттық ойындардың элементтері. | |||
Тақырыбы 8.1.8. қазақша-күрес. Негізгі ережелер. | |||
Тақырыбы 8.1.9. қазақша-күрес техникасы. | |||
9 Бөлім. Қысқы спорт түрлері. | |||
9.1. Қысқы спорт түрлеріндегі қауіпсіздік ережелері мен техникасы. | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Шаңғы спорты. Қауіпсіздік техникасы. Бір мезгілде екі сатылы конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.1.2. Шаңғы спорты. Жартылай конькимен жүгіру. | |||
Тақырып 9.1.3. Шаңғы спорты. Қолмен итерусіз конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.1.4. Шаңғы спорты. Ауыспалы конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.1.5. Шаңғы спорты. Бір мезгілде бір сатылы конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.1.6. Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Конькимен сырғанаудың негізгі әдістері. | |||
Тақырып 9.1.7. Конькимен жүгіру. Бұрылыстар. | |||
Тақырып 9.1.8. Конькимен жүгіру. Тежеу. | |||
Тақырып 9.1.9 .Конькимен жүгіру. Артқа сырғанау. | |||
Тақырып 9.1.10 Конькимен жүгіру. Айналмалы сырғанау. | |||
10 Бөлім. Жүзу. | |||
10.1. Жүзудегі негізгі ережелер. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Қауіпсіздік техникасы. Құрлықтағы жүзушілерге арналған арнайы жаттығулар. | |||
Тақырып 10.1.2 . Құрғақ жүзу. | |||
Тақырыбы 10.1.3. Жүзу техникасын қою. | |||
Тақырып 10.1.4. Өзекті айналдыру және тыныс алу. | |||
Тақырып 10.1.5. Сырғанау және тепе-теңдік. | |||
Тақырып 10.1.6. Жүзу стильдері. | |||
11-бөлім. Туризм. | |||
11.1. Дене шынықтыру жүйесіндегі туризм. | + | + | + |
Тақырып 11.1.1. Туризм. Туризм ережелері. Жарақаттарға алғашқы көмек. | |||
Тақырып 11.1.2. Шатырды орнату. Карталар. Компас. От жағу түрлері. | |||
12 бөлім. Фитнес мәдениеті. | |||
Фитнес индустриясы. | |||
Тақырып 12.1 Фитнес мәдениетінің даму тарихы. | |||
Тақырып 12.2 Заманауи фитнес мәдениеті. Фитнес сәні. | |||
Тақырып 12.3 Түрлері фитнес-тренинг бағыттары (йога, пилатес, табата және тағы басқалар). | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлімнің атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Дене шынықтыру туралы білім | Дене шынықтыру туралы білім |
1) Жеке тұлғаны дамытудағы және кәсіби қызметке дайындықтағы дене шынықтырудың рөлін түсіну; |
1) Жалпы мәдениет ұғымындағы дене шынықтырудың орнын түсіндіреді; |
2) Жеке гигиена, ұтымды тәуліктік режим, оның денсаулық пен жұмысқа қабілеттілікке әсері, қатаю туралы түсіндіру; |
1) Жеке гигиена қағидаларын, ұтымды тәуліктік режимді, оның денсаулық пен жұмысқа қабілеттілікке әсерін біледі және орындайды; | ||
1) Спорттың эстетикалық көрінісі туралы түсінікке ие болу. | 1) Спорт алаңдарын, снарядтарды, спорттық атрибуттарды, спортшылардың костюмдерін және т. б. эстетикалық безендіруді түсіндіреді. | ||
Жеңіл атлетика | Жеңіл атлетика жаттығулары |
1) Дене шынықтыру сабақтарында жеңіл атлетиканың қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіру; |
1) Дене шынықтыру пәнінде жеңіл атлетиканың қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
3) орта және алыс қашықтыққа жүгіруде техникалық-тактикалық дайындықты меңгеру; |
1) Қысқа, орта және ұзақ қашықтыққа жүгіру фазаларын ажыратады; | ||
4) Орнынан ұзындыққа секіру техникасын және жүгіруден ұзындыққа секіру техникасын меңгеру. |
1) Орнынан ұзындыққа секіру және жүгіруден ұзындыққа секіру фазаларын ажыратады; | ||
5) Граната лақтыру техникасын және ядроны итеру техникасын меңгеру. |
1) Граната лақтыру фазаларын және ядроның итеру фазаларын анықтайды; | ||
6) Эстафеталық таяқшаны беру техникасын меңгеру. | 1) Эстафеталық таяқшаны беру техникасын түсіндіреді және орындайды. | ||
Спорттық ойындар. Футбол | Футбол ойынның негізгі ережелері |
1) дене шынықтыру сабақтарында спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру; |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
3) Футбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру; |
1) Футболдағы техникалық әрекеттерді ажыратады (қозғалу, допқа ие болу, қорғаныс пен шабуылда әрекет ету қақпасына соғу); | ||
4) Футболдағы ережелерді түсіндіріп, ойында төрелік ете білу. | 1) Футболдағы ережелерді түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі. | ||
Спорттық ойындар. Волейбол | Волейбол ойынның негізгі ережелері |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру; |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
3) Волейбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Волейболдағы техникалық әрекеттерді ажыратады (қозғалыстар, берілістер, допты қабылдау, қорғаныстағы және шабуылдардағы әрекеттер); | ||
4) Волейбол ережелерін түсіндіріп, ойында төрелік ете білу. | 1) Волейбол ережелерін түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі. | ||
Спорттық ойындар. Баскетбол | Баскетбол ойынының негізгі ережелері |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру; |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
3) Баскетбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру; |
1) Баскетболдағы техникалық әрекеттерді (қозғалыс, жүргізу, Пас беру, сақинаға лақтыру, қорғаныстағы және шабуылдағы әрекеттер, финттер) ажыратады; | ||
4) баскетбол ережелерін түсіндіріп, ойында төрелік ете білу. | 1) Баскетбол ережелерін түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі. | ||
Спорттық ойындар. Үстел теннисі | Үстел теннисінің негізгі ережелері | 1) Үстел теннисі ойынына техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Үстел теннисіндегі техникалық әрекеттерді ажыратады (стендтер мен қозғалыстар, алаңдар мен тәсілдер, қорғаныстағы және шабуылдағы әрекеттер); |
Гимнастика, ритмикалық гимнастика | Гимнастикалық жаттығулар | 1) Дене шынықтыру пәнінде гимнастика бойынша қауіпсіздік техникасын түсіндіруге міндетті; 2) сауықтыру гимнастикасының элементтерін орындау; |
1) Дене шынықтыру пәнінде гимнастикадағы қауіпсіздік техникасын түсіндіреді; |
3) аэробты Гимнастика жаттығулары кешенінің негізгі элементтерін орындауға; гимнастикадағы саптық, жалпы дамыту, қолданбалы және акробатикалық жаттығуларға. |
1) Ритмикалық гимнастика элементтерін, өндірістік гимнастика элементтерін, спорттық гимнастика элементтерін және сауықтыру гимнастикасы элементтерін ажыратады және орындайды; | ||
4) Гимнастикалық снарядтарда негізгі жаттығуларды орындау. |
1) "Степ-тач", "Марш", "кросс-степ", "Грейн вайн"қадамдарын айқындайды; | ||
Ұлттық спорт түрлері | Ұлттық ойындардағы қауіпсіздік ережелері мен әдістері | 1) Дене шынықтыру пәнінде ұлттық спорт түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы мен ойын ережесін түсіндіру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде ұлттық спорт түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Ұлттық спорт түрлерінде техникалық-тактикалық іс-қимылдарды орындау. |
1) Тоғызқұмалақ ойынындағы техникалық-тактикалық іс-қимылдарды ажыратады; | ||
Қысқы спорт түрлері | Қысқы спорт түрлеріндегі қауіпсіздік ережелері мен техникасы | 1) Дене шынықтыру пәнінде шаңғы және конькимен жүгіру спортынан қауіпсіздік техникасын түсіндіру; |
1) Дене шынықтыру пәнінде қысқы спорт түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) шаңғымен жүру техникасын түсіндіру. |
1) Шаңғымен жүру техникасын ажыратады: конькимен және жартылай конькимен, көлденең және бір мезгілде конькимен сырғанау; | ||
Жүзу | Жүзудегі негізгі ережелер | 1) Дене шынықтыру пәнінде бассейнде және құрлықта қауіпсіздік техникасын түсіндіру; 2) жүзушілерге арналған арнайы жаттығуларды меңгеру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде бассейнде және құрлықта қауіпсіздік техникасы қағидаларын тізімдейді; |
3) Жүзу техникасын меңгеру. |
1) Жүзу стильдерін ажыратады; | ||
Туризм | Дене тәрбиесі жүйесіндегі Туризм |
1) Туризм саласының мүмкіндіктерін және оның ережелері туралы түсіндіру; |
1) Туризм түрлерін және оның ережелері туралы біледі және ажыратады; |
Фитнес мәдениеті | Фитнес индустрия |
1) Фитнес мәдениетінің даму тарихы туралы түсінікке ие болу; |
1) Қазіргі фитнес мәдениетінің бағыттарын түсіндіреді; |
4 тарау. Білім алушылардың дене дайындығы деңгейлерінің кестесі
(ұлдар)
Сынақ түрлері | Дене шынықтыру деңгейлері | |||||
Х (орташа) | төмен | орташадан төмен | орташа | орташадан жоғары | жоғары | |
Жүгіру 30 м | 4,9 | 5,6 | 5,5 – 5,3 | 5,2 – 4,6 | 4,5 -4,3 | 4,2 |
Орнынан ұзындыққа секіру | 213 | 190 | 191 - 201 | 202 – 224 | 225 - 235 | 236 |
Допты екі қолмен бастың үстінен лақтыру | 611,0 | 434,0 | 435,0 - 522,0 | 523,0 – 699,0 | 700,0 – 785,0 | 786,0 |
Шаттл жүгірісі | 8,3 | 9,1 | 9,0 – 8,7 | 8,6 –7,8 | 7,7 -7,4 | 7,3 |
Қылқалам динамометриясы (оң жақ) | 42,0 | 33,0 | 34,0 –37,0 | 38,0 -46,0 | 47,0 – 50,0 | 51,0 |
(қыздар)
Сынақ түрлері | Дене шынықтыру деңгейлері | |||||
Х (орташа) | төмен | орташадан төмен | орташа | орташадан жоғары | жоғары | |
Орнынан ұзындыққа секіру | 5,4 | 6,3 | 6,2 – 5,9 | 5,8 – 5,0 | 4,9 -4,6 | 4,5 |
допты екі қолмен бастың үстінен лақтыру | 170,0 | 146 | 147 -160 | 161 – 181 | 182 – 194 | 195 |
Шаттл жүгірісі | 497,0 | 372,0 | 373,0 – 434,0 | 435,0 – 559,0 | 560,0 – 621,0 | 622,0 |
Қылқалам динамометриясы (оң жақ) | 9,1 | 10,0 | 9,9 – 9,6 | 9,5 –8,6 | 8,5 –8,1 | 8,0 |
Орнынан ұзындыққа секіру | 26,0 | 19,5 | 20,0 –22,5 | 23,0 -29,0 | 29,5 – 32,0 | 32,5 |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 69 - қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәнін оқыту мақсаты – білім алушыға мемлекетті қорғау негіздері туралы ойының қалыптасуын, Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінің арналуын және түрлері мен ерекшеліктерін түсіндіру, әскери қызметтің маңызын, Қазақстан Республикасының әр азаматының қасиетті парызы және міндетін оқыту.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) әскери анттың, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жарғыларының негізгі талаптары туралы білімін қалыптастыру;
2) әскери бөлімдердің қару-жарағы мен әскери техникасы, жеке құрамның өмірі мен орналасуымен таныстыру;
3) қажетті әскери білім мен практикалық дағдыларды ақпараттық технологияны пайдалана отырып робототехникада, дөңгелекті машиналарды жүргізудің негіздері және төтенше жағдайда адам өмірі қауіпсіздігі негіздерінде қалыптастыру;
4) жастарға қазақстандық патриотизм мен Отанына деген адалдық сезімін дарытуға тәрбиелеу;
5) әскери істерге байланысты мамандық кәсібіне оң көз-қараста тәрбиелеу;
6) жеке қауіпсіздік және қоршаған ортаның қауіпсіздігі мәселелеріне саналы және жауапты қарым-қатынасты қалыптастыру.
4. Алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәні 12 бөлімнен тұрады: "Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері – мемлекеттің әскери қауіпсіздігінің кепілі", "Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құрылымдарының жалпыәскери жарғылары", "Тактикалық дайындық", "Атыс дайындығы", "Саптық дайындық", "Әскери топография", "Әскери роботты техникалардың негіздері", "Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері", "Әскери қызметтің құқықтық негіздері", "Атыс дайындығы" (2), "Технологиялық дайындық", "Өмір қауіпсіздігінің негіздері" және "Оқу-далалық (лагерлік) жиыны".
Бөлімдерді, кіші бөлімдер мен тақырыптарды құрастыру кезінде білім алушылардың Қарулы Күштердегі идеологиялық жұмыстың мәдени құрамдас бөлігінің мәнін қалыптастыру үшін тақырыптарды тереңдетіп оқытатын кадрларды даярлау бағытының кәсіби ерекшелігі, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің рәміздері мен белгілі бір кәсіби дағдылар үшін әскери атрибуттарды көркемдік-эстетикалық қабылдау ескерілді.
"Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәнінің негізгі мазмұны:
1) Білім алушылардың алғашқы әскери және технологиялық дайындықтарының пәнінің мақсаты, міндеттері және мазмұны;
2) Мемлекет қорғанысының конституциялық негіздері – Мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі Қазақстан Республикасы Конституциясының негізгі ережелері. Қорғаныс қабілеті, қауіпсіздік, қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету жөніндегі мемлекеттік саясаттың маңызды бағыттары. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, олардың құрамы және атқаратын қызметтері;
3) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері. Әскери бөлімнің жауынгерлік туы. Әскери анттың әскери қызметкерлерге қоятын талаптары. Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының қасиетті борышы және міндеттері;
4) Экстремизм және терроризмнің ұлттық қауіпсіздікке тигізетін салдары – Экстремизм түрлері: саяси, діни, экономикалық және экологиялық. Экстремизм, терроризм, оларға тән белгілері. Қазіргі әлемде лаңкестік қауіптердің күшеюінің себептері;
5) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары, олардың әскери ұжым қызметі мен тұрмыс-тіршілігіндегі маңызы. Әскери қызметкерлердің жалпы міндеттері. Әскери атақ және айыру белгілері;
6) Әскери қызметкерлер және олардың өзара қарым-қатынастары –Бастықтар және бағыныштылар, аға және кіші әскерилер, олардың құқықтары мен міндеттері. Әскери әдептілік ережесі және әскери қызметкерлердің тәртібі. Бұйрық, оны беру жəне орындау тәртібі. Бастықтарға жəне шені жоғарылармен тілдесу ережелері;
7) Әскери тәртіп, оның мәні мен мағынасы – Әскери тәртіп, марапаттау және жазалау. Әскери тәртіпті сақтау бойынша әскери қызметшілердің міндеттері. Сарбаздарға көрсетілетін марапат түрлері. Сарбаздарға берілетін тәртіптік жазалар;
8) Мотоатқыштар бөлімшесін ұйымдастыру және ұрыстық мүмкіндіктері – Бөлімшені ұйымдастыру. Штаттық қарулану және ұрыстық техникасы. Бөлімшенің ұрыстық мүмкіндіктері;
9) Калашников автоматы және қол пулеметі – Қару және патрондарды қолдану кезіндегі қауіпсіздік шаралары. Калашников автоматы және қол пулеметінің атқаратын қызметі, ұрыстық қасиеті, жалпы құрылысы және жұмыс істеуі;
10) Калашников автоматын (қол пулеметін) жартылай бөлшектеу жəне жинақтау – Автоматты жартылай бөлшектеу және жинақтау; Калашников автоматының атқаратын қызметі, бөлшектері мен механизмдерінің, патронының құрылысы;
11) Калашников автоматын (қол пулеметін) атуға дайындау –Автоматтың керек жарақтары. Автоматтың атудан кейінгі тазалау және майлау тәртібі. Автоматты сақтау. Автоматтың оқтарын тексеру және атысқа дайындау. Ату кезіндегі кідірістер және оны жою амалдары;
12) Жарықшақты қол гранаталары – Жарықшақты қол гранаталарының (РГД-5, РГН, Ф-1, РГО) атқаратын қызметі және ұрыстық қасиеті. Гранаталар мен тұтандырғыштың құрылысы. Гранатаны лақтырған кездегі бөлшектері мен механизмдерінің жұмысы. Гранатаны лақтыруға дайындау;
13) Сап және оның элементтері. Саптық тұрыс – Сап және оның элементтері. Алдын-ала және орындауға берілетін пәрмендер. Сапқа тұрғанға дейінгі және саптағы сарбаздың міндеттері Саптық тұрыс. "Сапқа тұр!", "Түзел!", "Тік тұр!", "Еркін тұр!", "Реттел!", "Тоқтат!", "Бас киімдеріңді (киімді) ШЕШ!", "Бас киімдеріңді (бас киімді) КИ!" пәрмендерін орындау;
14) Бір орында орындалатын бұрылулар. Саптық және жорықтық адым – Бір қатарлы саптан екі қатарлы сапқа және қайтадан бір қатарлы сапқа тұру. Саптық және жорықтық адым;
15) Жергілікті жерде картасыз бағдарлау – Бағдарлау туралы түсінік. Компаспен, аспан денелерінің және жергілікті заттар бойынша көкжиек тұстарын анықтау. Өзінің орналасқан жері туралы мәлімдеу;
16) Магнитті азимутты анықтау – Азимут және оны анықтау. Жергілікті жерде бағдарлаудың заманауи дербес жабдықтары. Жергілікті жердің спецификасы. Спутниктік-навигациялық жүйелер туралы жалпы мәліметтер: GPS (Global Positional System), ГЛОНАСС, Galileo;
17) Әскери роботты техникалардың негіздері – Роботтар туралы жалпы мәліметтер. Роботтарды әскери істе пайдалануы;
18) Роботты басқару алгоритмі – Роботтың қозғалу траекториясын жоспарлау. Роботтар тобын ұжымдық басқару үлгісі және алгоритмдері;
19) Роботтарға арналған тапсырмалар – Роботтардың атқара алатын қызметтері. Жекелеген тактикалық міндеттерді шешу: жергілікті жерлерде бағдарлау, роботтардың қиын жағдайларда қызмет ету тәртібі;
20) Шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысы – Шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысын (оқу орындарын) ұйымдастырудың құрылымы және оның міндеттері. Азаматтық қорғанысының əскери емес құрылымдар қызметі жəне жабдықталуы;
21) Ядролық қару және оның сипаттамасы – Ядролық жарылыстардың түрлері. Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторлары және олардан қорғану тәсілдері. Ядролық зақымдау ошағы және оның сипаттамасы. Әлеуметтік-технологиялық салдар. Нейтронды оқ-дәрілердің зақымдаушы әсерінің ерекшеліктері;
22) Химиялық қару – Химиялық қару және оны қолдану белгілері. Улаушы заттар, олардың улағыш қасиеті және олардан қорғану тәсілдері туралы қысқаша түсінік. Химиялық зақымдау ошағы, алғашқы және екінші зақымдау аймақтары;
23) Биологиялық (бактериологиялық) қару – Биологиялық (бактериологиялық) қару, оның зақымдаушы әсері, қолдану белгілерін анықтау. Бактериологиялық құралдар, олардың улағыш әсері және олардан қорғану құралдары туралы қысқаша сипаттама. Бактериологиялық зақымдау ошағы, оның сипаттамасы. Бактериологиялық зақымдау ошағында жүргізілетін іс-шаралар. Карантин және обсервация;
24) Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары – Жалпыәскери газтұмылдырық, оның атқаратын қызметі және құрылысы. Азаматтық газтұмылдырықтар құрылысының ерекшеліктері. Сауыт-қорғанысты (маска) таңдау, жарамдылығын тексеру, газтұмылдырықты жинау және қалтаға салу. Газтұмылдырықты алып жүру және пайдалану тәртібі, зақымдалған адамға газтұмылдырық кигізу тәсілдері. Жарамсыз газтұмылдырықты пайдалану. Тыныс алу мүшелерін қорғаудың қарапайым құралдары;
25) Теріні қорғаудың жеке құралдары – Теріні қорғауға арналған қарапайым құралдар, қосымша герметизациялау және сіңдіру арқылы олардың қорғаныс қасиеттерін арттыру. Арнайы қорғаныс киімінің (Л-1 жеңіл қорғаныс кеудеше, сүзгілі қорғаныс киімі, жалпыәскери қорғаныс жабдығы) атқаратын қызметімен және оларды пайдалану ережелерімен танысу;
26) Ұжымдық қорғану құралдары – Радиацияға қарсы тасалар мен панаханалар, олардың қорғау қасиеттері, жалпы құрылысы және іштей жабдықталуы. Қарапайым паналар;
27) Эвакуациялау жəне халықты белгілеп шоғырландыру – Азаматтық қорғаныс дабылы және ол бойынша әрекет ету тәртібі. Эвакуациялау және орналастыру тәсілдері мен тәртібі. Эвакуацияланаушылардың міндеттері, олардың керек-жарақтары, қажетті жеке мүліктері, құжаттары мен азық-түліктері. Эвакуация бекетіндегі тəртіп, жүру бағыты жəне орналасатын орынға келу ережелер тәртібі;
28) Террорлық қауіп-қатер кезіндегі адамдардың қауіпсіздігі – Террорлық актілер бойынша қауіп-қатер төнген және террор болған кездегі азаматтардың атқаратын әрекеттері. Түрлі деңгейдегі қауіп-қатер төнген кезде әрекет ету тәртібі. Лаңкестік қауіпінің алдын алуда ақпараттық технологияның тиімділігі;
29) Табиғи апат аймақтарындағы адамдардың әрекеттері – Табиғи апаттар, зілзалалар, олардың сипаттамалары және келтіруі мүмкін салдары. Табиғи апаттар және зілзалалар кезіндегі адамдардың әрекет ету тәртібі. Адамдардың табиғи апат салдарын жоюға, сондай-ақ құтқару жұмыстарын жүргізуге қатысуы;
30) Жарақат алу, қан ағу және күйік шалу кезінде көрсетілетін алғашқы көмек – Жарақат және олардың асқыну себептері туралы түсінік. Қансырау түрлері және олардың сипаттары. Күйік шалу себептері және олардың ауырлық деңгейлері. Естен танудың себебі. Жарақат алу және қансыраған кезде көрсетілетін алғашқы көмек. Асептика және антисептика туралы түсінік;
31) Түрлі қайғылы оқиға орын алған жағдайда көрсетілетін алғашқы көмек – Сүйектің сынуы және оларды анықтау туралы түсінік. Соғып алу, шығып кету, буынның созылуы және оларды анықтау белгілері. Шина салудың негізгі ережелері. Түрлі қайғылы оқиға орын алған кезде алғашқы көмек көрсету тәсілдері; Үсік шалу, күнге күю және жылудың әсері, олардың алдын алу және көрсетілетін алғашқы көмек. Электр тогы соққан кезде көрсетілетін алғашқы көмек және көмек көрсеткен кезде сақтауы керек қауіпсіздік шаралары;
32) Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік қызметінің ерекше түрі – Әскери қызметті өткеру қажеттілігі. Әскери қызметке ынталандыру. Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттері туралы заңдар;
33) Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттерін сақтау – Әскери есепке алу, әскери қызметке даярлау, әскери қызметке кірісу. Келісімшарт бойынша қызмет ететін әскери қызметшілерге берілетін кепілдіктер мен өтемақылар. Әскери қызмет (баламалы, келісімшарт бойынша), запаста болу;
34) Ату негіздері – Атыс құбылысы. Оқтың бастапқы ұшу жылдамдығы. Қарудың тебілісі. Траекторияның пайда болуы. Оқтың тесіп өту және қиратқыш әрекеті. Тура атудың практикалық маңызы;
35) Ату ережесі – Арақашықтықты мыңдық формула арқылы анықтау тәсілдері. Көздеу (дәлдеу) элементтері. Қозғалмайтын нысандар бойынша көздеу нүктесін және көздеуішті тағайындау;
36) Дөңгелекті машиналарды жүргізу негіздері мен ережелері – Қазақстан Республикасының жол жүру саласындағы заңдары мен өзге де құқықтық актілері. Көлік құралдарының санаттары. Жүргізушінің жұмыс орны;
37) Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері – Қазақстан Республикасы Жол қозғалысы ережелерінде қамтылған негізгі ұғымдар мен терминдер. Жүргізушілердің, жаяу жүргіншілер мен жолаушылардың міндеттері. Жүргізушінің өзімен бірге болуы тиіс құжаттары;
38) Бағдаршамдар мен реттеушінің сигналдары – Бағдаршам мен реттеушінің сигналдары. Арнайы сигналдарды қолдану. Авариялық сигнал беру және авариялық тоқтату белгісін қолдану. Маневрлеу. Көлік құралдарын жолдың жүру бөлігіне қою;
39) Жол белгілері – Ескерту белгілері. Басымдық белгілері. Тыйым салу белгілері. Алдын ала жазылатын белгілер. Ақпараттық-көрсеткіш белгілері. Сервис белгілері. Қосымша ақпарат белгілері (тақтайшалар);
40) Жол таңбалары және олардың сипаттамалары – Таңбалардың жіктелуі. Көлденең және тік таңбалардың талаптарына сәйкес жүргізушілердің іс-әрекеті. Көлік құралдарын пайдалануға жіберу жөніндегі негізгі ережелері;
41) Қауіпсіздік негіздері және қауіптерді жіктеу – Қауіптердің негізгі ұғымдары мен жіктелуі. Техника қауіпсіздігі, еңбекті қорғау және қоршаған ортаны қорғау қауіпсіздігі;
42) Қоршаған орта мен адамның қауіпсіздігі – Физикалық, химиялық және биологиялық факторлар арқылы адам денсаулығына әсер ету;
43) Әртүрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету – Электрлік және тұрмыстық газбен қауіпсіз жұмыс жүргізу. Тұрмыстық химия құралдарын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шаралары. Компьютерді пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шаралары;
44) Техногендік сипаттағы қауіптілік – Өнеркәсіптік апаттар (авариялар), олардың қысқаша сипаттамасы және ықтимал салдары. Жарылыстық-өрт қаупі бар нысандардағы апаттар (авариялар). Гидродинамикалық апаттар;
45) Экологиялық қауіпсіздік – Ауа және су құрамының ластануы. Минералды тыңайтқыштар мен пестицидтерді пайдалану. Топырақтың ластануы;
46) Табиғи жағдайда автономды өмір сүру-ерікті және мәжбүрлі автономия. Өмір сүру тәсілдері. Қажетті авариялық қор;
47) Криминогендік жағдайларда өзін-өзі қауіпсіз ұстау негіздері – Көшедегі қауіпсіздік. Қоғамдық орындардағы қауіпсіздік. Адамдар көп жиналатын жерлердегі қауіпсіздік;
48) Террористік акт қаупі кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету – Жарылыс қаупі пайда болған жағдайдағы тәртіп ережелері. Кепілдікке алынған жағдайда;
49) Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері – Киберқауіпсіздіктің негізгі ұғымдары. Әлеуметтік желілерде қауіпсіз қарым-қатынас жасау ережелері. Ашық қол жетімді Wi-fi желілерін қауіпсіз пайдалану ережелері;
50) Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету – Алғашқы көмек көрсету ерекшеліктері. Көмектің түрлері. Зардап шеккендерді зақымдану ошақтарынан эвакуациялау тәртібі;
51) Әскери бөлімнің (бөлімшенің) қару-жарағы және әскери техникасы –Әскери бөлімнің (бөлімшенің) қарулануымен және әскери техникасымен, олардың атқаратын қызметтерімен, техникалық-тактикалық сипаттамаларымен танысу. Қарулану түрлері мен әскери техникаларды іс жүзінде көрсетуді;
52) Бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі – Бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі. Ұрыстағы сарбаздың міндеттері. Бөлімшені басқаруды;
53) Қорғанудың дербес құралдарын қолдануға жаттығу – Нормативтерді орындау: газтұмылдырықты кию, респираторды кию, "зақымдалушыға" газтұмылдырықты кигізу, жалпыәскери қорғаныс жабдығын кию. Дербес қобдиша және химиялық улануға қарсы пакет, олардың атқаратын қызметтері және пайдалану тәртібі;
54) Ұрыстағы сарбаздың әрекеттері – Сарбаздың ұрыс кезінде жаяу әрекет ете отырып қозғалу тәсілдері. Ядролық жарылыс кезіндегі әрекетті;
55) Қорғаныстағы сарбаз – Ату позициясына (атыс жүргізуге арналған орынға) орналасу. Оқпана қазу және оны бүркемелеу. Қарсылас ядролық қару қолданғанда, атысқа дайындық басталғанда, әуе қарсыласы туралы дабыл қағылғанда, радиоактивті, химиялық және бактериологиялық зақымдау туралы дабыл қағылғанда орындалатын әрекеттер. Қарсыластың танкілері мен жаяу әскерлері түрлі бағыттан шабуылдаған кезде тойтарыс беру. Әуе нысандары бойынша оқ атуды;
56) Шабуылдағы сарбаз – Шабуылға дайындалған кезде орындалатын әрекеттер. Жүріп келе жатып шабуылдау кезіндегі сарбаздың колоннада қозғалуы және бөлімшенің ұрыстық сапындағы өз орнын алуы. Өткелдердегі кедергілерден өту және шабуылдау. Траншеядағы жауды ату, граната лақтыру, қоян-қолтық ұрыс арқылы жою тәсілдері. Шабуыл кезінде радиоактивті (улаушы) заттармен зақымдалған жергілікті жерде әрекет етуді;
57) Бақылаушы сарбаз – Бақылау жүргізуге арналған орынды таңдау, оны жабдықтау және бүркемелеу. Нысандарды анықтау және бақылау нәтижелері туралы мәлімдеме жасау. Жергілікті жердің үлгісін құру және нысандарды үлгіде белгілеу;
58) Шолушы сарбаз – Шолушы болып тағайындалған сарбаздың әрекеттері. Шолушылардың қозғалу, жергілікті жерді және заттарды шолу тәсілдері. Бақылау нәтижелері туралы мәлімдеу;
59) Калашников автоматын жартылай бөлшектеу жəне жинақтау жаттығулары – Автоматты жартылай бөлшектеу жəне жинақтау, автоматтың бөлшектері мен механизмдерінің оқтауға дейінгі орналасу қалпын және ату кезіндегі бөлшек механизмдерінің жұмыс істеуімен танысу;
60) Атуға ыңғайлануға жаттығу (АК-74, пневматикалық винтовка) – Оқжатарды патрондармен оқтау және оқжатарды сөмкеге салу. Атуға ыңғайлану (атуға қажет қалыпты қабылдау және автоматты оқтау). Ату (қарауыл мен өткізгішті орнату, иыққа тіреу, көздеу, шүріппені басу және ату кезінде автоматты мықтап ұстау). Атуды тоқтату, оқжатарды алу және атып болған соң автоматты тексеру;
61) Қол гранаталарын лақтыру – Жарықшақты қол гранаталарын және танкіге қарсы гранаталарды лақтыру;
62) Автоматтан (пневматикалық винтовкадан) ату – Автоматтан (пневматикалық винтовкадан) іс жүзінде ату;
63) Әскери бөлімнің (бөлімшенің) орналасуы, өмірі және күнделікті тұрмыс-тіршілігі – Әскери бөлімнің (бөлімшенің) тарихы. Әскери қызметшілердің орналасуы. Ақпараттық-тәрбие жұмысына арналған бөлме. Қару сақтауға арналған бөлме. Сарбаз асханасы, спорт базасы, оқу қалашықтары;
64) Рота бойынша тәуліктік кезекшінің міндеттері – Ротаның тəуліктік нарядының атқаратын қызметтері, құрамы жəне қарулануы, рота бойынша күндізгі кезекшінің атқаратын міндеттері. Өзінің кезекті міндетін атқаратын күндізгі кезекшінің бекетін жабдықтау жəне жарақтандыру, тікелей бастықтары келген кездегі, "Жиын" белгісі берілгенде, дабыл жəне өрт болған жағдайдағы күндізгі кезекшінің əрекеттері. Бос ауысымдағы күндізгі кезекшінің əрекеттері, күндізгі кезекшінің телефон бойынша мəлімдеме беру тəртібі. Ротаға басқа ротаның əскери қызметшілер келген кездегі, рота аумағынан мүліктерді шығару кезіндегі күндізгі кезекшінің əрекеттері;
65) Сақшының міндеттері – Қарауылдық қызметке тағайындалу және қарауылдың атқаратын міндеттері. Бекет және оны жабдықтау, жарақтандыру. Бекетке шабуыл жасалған кездегі сақшының әрекеттерін. Қаруды қолдану тәртібі;
66) Бекеттегі сақшының орындайтын әрекеттері – Қаруды оқтау тәртібі. Бекетте тұрған сақшы қаруының орналасу қалпы. Бекетті тапсырған және қабылдаған, бекетте өрт болған және өзінің немесе көрші бекет маңында тәртіп бұзушылық орын алған жағдайдағы сақшының әрекеттері;
67) Әскери сәлемдесу – Бір орында және қозғалыс кезінде орындалатын әскери сәлемдесу;
68) Саптан шығу және сапқа қайта тұру – Саптан шығу және сапқа қайта тұру. Бастыққа келу және одан кету;
69) Саптық тәсілдер және қарумен орындалатын іс-қимылдар – "Автоматты кеудеге!", "Белдікке!", "Қаруды қой!", "Қаруға!", "Қаруды!" тәсілдерін орындау;
70) Бөлімшенің сабы – Бөлімшені өрістетілген сапқа және жорықтық сапқа тұрғызу. Бөлімшені өрістетілген саптан жорықтыққа сапқа тұрғызу және қайтадан өрістетілген сапқа тұрғызу. Бөлімшенің жинақталуы және жазылуы;
71) Азимут бойынша қозғалыс – Көкжиек тұстарын және магнитті азимутты анықтауға жаттығу. Азимут бойынша қозғалыс.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемін және пәннің мазмұнын өзгерту 25% - дан аспайды;
6. Оқу жүктемесінің көлемі 96 сағатты (4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлы | Сабақтар | ||
теориялық | практикалық | ||
Кіріспе сабағы. | + | + | |
Білім алушылардың алғашқы әскери және технологиялық дайындықтарының пәнінің мақсаты, міндеттері және мазмұны. | |||
1 Бөлім. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері – мемлекеттік қауіпсіздіктің кепілі. | |||
Тақырып 1.1. Мемлекет қорғанысының конституциялық негіздері. | + | + | |
Тақырып 1.2. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері. | |||
Тақырып 1.3. Экстремизм және терроризмнің ұлттық қауіпсіздікке тигізетін салдары. | |||
2 Бөлім. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары. | + | + | |
Тақырып 2.1. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары. | |||
Тақырып 2.2. Әскери қызметкерлер және олардың өзара қарым-қатынастары. | |||
Тақырып 2.3. Әскери тәртіп, оның мәні мен мағынасы. | |||
3 Бөлім. Тактикалық дайындық. | + | + | |
Тақырып 3.1. Мотоатқыштар Бөлімшесін ұйымдастыру және ұрыстық мүмкіндіктері. | |||
4 Бөлім. Атыс дайындығы. | + | + | + |
Тақырып 4.1. Калашников автоматы және қол пулеметі. | |||
Тақырып 4.2. Калашников автоматын (қол пулеметін) жартылай бөлшектеу жəне жинақтау. | |||
Тақырып 4.3. Калашников автоматын (қол пулеметін) атуға дайындау. | |||
Тақырып 4.4. Жарықшақты қол гранаталары. | |||
5 Бөлім. Саптық дайындық. | + | + | |
Тақырып 5.1. Сап және оның элементтері. Саптық тұрыс. | |||
Тақырып 5.2. Бір орында орындалатын бұрылулар. Саптық және жорықтық адым. | |||
6 Бөлім. Әскери топография. | + | + | |
Тақырып 6.1. Жергілікті жерде картасыз бағдарлау. | |||
Тақырып 6.2. Магнитті азимутты анықтау. | |||
7 Бөлім. Әскери роботты техникалардың негіздері. | + | + | |
Тақырып 7.1. Әскери роботты техникалардың негіздері. | |||
Тақырып 7.2. Роботты басқару алгоритмі. | |||
Тақырып 7.3. Роботтарға арналған тапсырмалар. | |||
8 Бөлім. Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері. | + | + | + |
Тақырып 8.1. Шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысы. | |||
Тақырып 8.2. Ядролық қару және оның сипаттамасы. | |||
Тақырып 8.3. Химиялық қару. | |||
Тақырып 8.4. Биологиялық (бактериологиялық) қару. | |||
Тақырып 8.5. Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары. | |||
Тақырып 8.6. Теріні қорғаудың жеке құралдары. | |||
Тақырып 8.7. Ұжымдық қорғану құралдары. | |||
Тақырып 8.8. Эвакуациялау жəне халықты белгілеп шоғырландыру. | |||
Тақырып 8.9. Террорлық қауіп-қатер кезіндегі адамдардың қауіпсіздігі. | |||
Тақырып 8.10. Табиғи апат аймақтарындағы адамдардың әрекеттері. | |||
Тақырып 8.11. Жарақат алу, қан ағу және күйік шалу кезінде көрсетілетін алғашқы көмек. | |||
Тақырып 8.12. Түрлі қайғылы оқиға орын алған жағдайда көрсетілетін алғашқы көмек. | |||
9 Бөлім. Әскери қызметтің құқықтық негіздері. | + | + | |
Тақырып 9.1. Әскери қызмет. | |||
Тақырып 9.2. Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттерін сақтау. | |||
10-Бөлім. Атыс дайындығы (2). | + | + | + |
Тақырып 10.1. Ату негіздері. | |||
Тақырып 10.2 Ату ережесі. | |||
11 Бөлім. Технологиялық дайындық. | + | + | |
Тақырып 11.1 Дөңгелекті машиналарды жүргізу негіздері мен ережелері. | |||
Тақырып 11.2. Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері. | |||
Тақырып 11.3. Бағдаршамдар мен реттеушінің сигналдары. | |||
Тақырып 11.4. Жол белгілері. | |||
Тақырып 11.5. Жол таңбалары және олардың сипаттамалары. | |||
12 Бөлім. Өмір қауіпсіздігі негіздері. | + | + | |
Тақырып 12.1. Қауіпсіздік негіздері және қауіптерді жіктеу. | |||
Тақырып 12.2 Қоршаған орта мен адамның қауіпсіздігі. | |||
Тақырып 12.3. Әртүрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету. | |||
Тақырып 12.4.Техногендік сипаттағы қауіптілік. | |||
Тақырып 12.5. Экологиялық қауіпсіздік. | |||
Тақырып 12.6. Табиғи жағдайда автономды өмір сүру. | |||
Тақырып 12.7. Криминогендік жағдайларда өзін-өзі қауіпсіз ұстау негіздері. | |||
Тақырып 12.8. Террористік акт қаупі кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету. | |||
Тақырып 12.9. Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері. | |||
Тақырып 12.10. Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету. | |||
Оқу-далалық (лагерьлік) жиындар. | |||
1 Бөлім. Тактикалық дайындық. | + | + | |
Тақырып 1.1 Әскери Бөлімнің (Бөлімшенің) қару-жарағы және әскери техникасы. | |||
Тақырып 1.2. Бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі. | |||
Тақырып 1.3. Қорғанудың дербес құралдарын қолдануға жаттығу. | |||
Тақырып 1.4. Ұрыстағы сарбаздың әрекеттері. | |||
Тақырып 1.5. Қорғаныстағы сарбаз. | |||
Тақырып 1.6. Шабуылдағы сарбаз. | |||
Тақырып 1.7. Бақылаушы сарбаз. | |||
Тақырып 1.8. Шолушы сарбаз. | |||
2 Бөлім. Атыс дайындығы. | + | + | |
Тақырып 2.1. Калашников автоматын жартылай бөлшектеу жəне жинақтау жаттығулары. | |||
Тақырып 2.2. Атуға ыңғайлануға жаттығу (АК-74, пневматикалық винтовка). | |||
Тақырып 2.3. Қол гранаталарын лақтыру. | |||
Тақырып 2.4. Автоматтан (пневматикалық винтовкадан) ату. | |||
3 Бөлім. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары. | + | + | |
Тақырып 3.1. Әскери Бөлімнің (Бөлімшенің) орналасуы, өмірі және күнделікті тұрмыс-тіршілігі. | |||
Тақырып 3.2. Рота бойынша тәуліктік кезекшінің міндеттері. | |||
Тақырып 3.3. Сақшының міндеттері. | |||
Тақырып 3.4. Бекеттегі сақшының орындайтын әрекеттері. | |||
4 Бөлім. Саптық дайындық. | + | + | |
Тақырып 4.1. Әскери сәлемдесу. | |||
Тақырып 4.2. Саптан шығу және сапқа қайта тұру. | |||
Тақырып 4.3. Саптық тәсілдер және қарумен орындалатын іс-қимылдар. | |||
Тақырып 4.4. Бөлімшенің сабы. | |||
5 Бөлім. Әскери топография. | + | + | |
Тақырып 5.1. Азимут бойынша қозғалыс. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлімнің атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Кіріспе сабақ | Білім алушылардың Бастапқы әскери және технологиялық даярлығының мақсаттары, міндеттері мен мазмұны. | 1) Білім алушылардың Бастапқы әскери және технологиялық даярлығының мақсаттары, міндеттері мен мазмұны. |
1) Бастапқы әскери және технологиялық даярлықтың мақсаттары мен міндеттерін айқындайды; |
Өнер Қазақстан Республикасы Қарулы Күштеріндегі идеологиялық жұмыстың құралы ретінде. | 1) Заңнамамен Қарулы Күштерге жүктелген міндеттерді ойдағыдай шешуге моральдық-психологиялық дайындықты қалыптастырудағы әр түрлі өнер түрлерінің рөлі туралы түсінікке ие болу. | 1) Қарулы Күштердегі идеологиялық жұмыстың негізгі міндеттерін атайды. | |
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері – мемлекеттің әскери қауіпсіздігінің кепілі |
Конституция | 1) Қазақстан Республикасы қорғанысының конституциялық негіздері туралы білімдді дамыту. | 1) Қазақстан Республикасы Конституциясының 36 бабын түсіндіреді. |
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері, олардың құрамы мен мақсаты |
1) Еліміздің Қарулы Күштерінің қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлі мен маңызын түсіну; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің ұйымдық құрылымын түсіндіреді және құрамын ажыратады; | |
| Экстремизм мен терроризм ұлттық қауіпсіздікке қатер ретінде | 1) Ұлттық қауіпсіздікке қауіп төндіретін факторларды талдау. |
1) Экстремизм мен терроризмнің түрлерін, оларға тән белгілерін атайды; |
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Әскери жарғыларының жалпы негіздері мен құқықтық ережелерін білу; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері жарғыларының түрлерін атайды; | |
Әскери қызметкерлер және олардың арасындағы қарым-қатынас |
1) Талаптар туралы, тиісті әскери тәртіпті, оқу-тәрбие процесін және Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Әскери қызметкерлер әзірлігін тиісті деңгейде ұстау жөніндегі жарғыларын қамтамасыз ету; | 1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштеріндегі әскери тәртіп туралы жарғыларының баптарын айқындайды. | |
тактикалық дайындық |
Әскери тәртіп, оның мәні мен маңызы | 1) Жеке тұлғалық қасиеттер: ерік-жігерді, тәртіпті, ұйымшылдықты, парыз сезімін, алғашқы әскери-технологиялық дайындықты меңгеруде саналы көзқарасты қалыптастыру. | 1) Жарғы талаптарын қолданады. |
1) Жауды жеңудің ең маңызды құралы ретінде ұрыс теориясы мен практикасының мәселелерін меңгеру; |
1) Қазіргі заманғы ұрысты іске асыру мен оның ерекшеліктерін және түрлерін сипаттайды; | ||
өрт жаттығулары | Калашников автоматы және жеңіл пулеметі | 1) Ұрыс жағдайында атыс қаруын қолдануды, ұрыс әрекеттерін ұйымдастыруда бастапқы дағдыларды бекітуді, жалпы ұрыс негіздерін меңгеруде негізгі тактикалық дайындық міндеттерін меңгеру. | 1) Алған білімдерін ұрыс кезінде өздеріне оқпана қазу, бақылау мен атыс жүргізу үшін арнайы жер таңдау, кез-келге жерде қозғалыс жасауда тәжірибелік дағдыларын көрсету кезінде қолданады. |
1) Калашников автоматы және қол пулеметі | 1) Граната және оқ-дәрілермен, қарумен жұмыс жасаған кездегі негізгі қауіпсіздік ережелері мен қарастырып отырған қарудың бөлшектерін білу. |
1) Атыс қаруынан атыс жүргізу негіздерін сипаттайды. | |
Қолды бөлшектеу гранаталары - Қолды бөлшектеу гранаталарының мақсаты, жауынгерлік қасиеттері (РГД-5, РГН, Ф-1, РГО). |
1) | 1) Қару, граната және оқ-дәрілермен жұмыс істеу кезінде қауіпсіздік шараларын сақтайды. | |
Саптық дайындық | Сап және оның элементтері | 1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құрылымдарының саптық жарғыларының жалпы негіздері мен талаптарын орындау және білу. |
1) Сапқа тұрғызу, қозғалыс жасау үшін пәрмендер береді, сап элеметтерін анықтайды; |
Орнында бұрылу. Сап және марш қадамы |
1) Жүйенің негізгі элементтерін және олардың анықтамаларын білу; |
1) Берілген бұйрыққа бойынша іс-әрекет жасайды; | |
Әскери топография. | Жерге бағдарлау |
1) Бейтаныс рельефте бағдарлаудың негізгі тәсілдерін меңгеру; |
1) Құлабыз (компас) және жергілікті нысандар бойынша көкжиек тұстарын анықтайды; |
Магниттік азимутты анықтау | 1) Жерде бағдарлау әдістерін меңгеру. |
1) Қару-жарақ пен техниканы ұрыста тиімді пайдалану үшін әскери топографияны білудің маңыздылығын түсіндіреді; | |
Әскери роботты техникалардың негіздері. | 1) Әскери роботты техникалардың негіздері. Роботтарды басқару алгоритмі |
1) Робототехниканың негізгі даму бағыттары мен роботтардың ерекшелік белгілерін білу; |
1) Роботтарды әскери істерде қолдану мүмкіндіктерін ашады; |
Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері | Кәсіпкерлік объектіні азаматтық қорғау | 1) Қазақстан Республикасының халқын табиғи апаттардың, ірі авариялардың, апаттардың және терроризм актілерінің зардаптарынан қорғау бойынша бейбіт және соғыс уақытында жүргізілетін негізгі іс-шараларды меңгеру. | 1) Азаматтық қорғаныстың, оқу орнындағы азаматтық қорғауды ұйымдастырудың және әскери емес құрамаларды ұйымдастырудың мақсаттары мен міндеттерін ашады. |
Ядролық қару және олардың сипаттамасы | 1) Ядролық қарудың түрлері және оны қолданудың зардаптары туралы жақсы қалыптасқан білімге ие болу. | 1) Ядролық қарудың сипаттамалары, оның түрлері және зақымдаушы факторлары туралы білімдерін көрсетеді. | |
Химиялық қару | 1) Химиялық қарудың түрлері мен түрлерін білу. |
1) Химиялық қаруға қатысты халықаралық құжаттарды білуді көрсету; | |
Биологиялық (бактериологиялық) қарулар. |
1) Биологиялық (бактериологиялық) қаруды қолданудың негізгі әдістерін меңгеру; |
1) Бактериологиялық қарудың ерекшеліктерін атайды; | |
Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары. Теріге арналған жеке қорғаныс құралдары. | 1) Жаппай қырып-жоятын қаруды қолдану және техногендік апаттар жағдайында тыныс алу мүшелерін жеке қорғаудың заманауи түрлері туралы білімді меңгеру. |
1) Респираторды, противогазды қолдану дағдыларын көрсетеді; | |
Ұжымдық қорғаныс құралдары. | 1) Ұжымдық қорғаныс құралдарының түрлері мен түрлерін білу. |
1) Жаппай қырып-жою қаруын қолдану және техногендік апаттар жағдайында тері қорғау құралдарының мақсаты мен жіктелуі туралы білімін көрсетеді; | |
Халықты эвакуациялау және тарату | 1) Халықты эвакуациялау және таратуды ұйымдастыру ережелерін білу. |
1) Халықты эвакуациялау және тарату әдістері мен тәртібін атайды; | |
Террорлық қауіп жағдайында халықтың қауіпсіздігі | 1) Террористік қауіп жағдайында халықтың қауіпсіздік шаралары туралы білу. |
1) террористік қауіптілік деңгейлерін анықтайды; | |
Табиғи апат аймақтарындағы халықтың әрекеті |
1) Жау шабуылы қаупі, азаматтық қорғаныстың дабылы, әртүрлі төтенше жағдайлар мен террористік қауіп-қатер кезінде халықты шебер әрекеттерге дайындаудың маңыздылығын мойындау; |
1) Әлеуметтік желілерде қауіпсіз байланыс, ашық қолжетімді желілерді пайдалану ережелерін талдайды; | |
Жаралар, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы көмек. | 1) Жарақат, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы медициналық көмек көрсету ережелерін білу. |
1) Жарақат, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы медициналық көмек көрсету ережелері туралы білімін көрсетеді; | |
Түрлі жазатайым оқиғаларға алғашқы көмек көрсету. | 1) Жалпы ережелерді және әртүрлі жазатайым оқиғаларға алғашқы көмек көрсету шараларының кешенін білу. |
1) Жазатайым жағдайларда алғашқы медициналық көмек көрсету туралы білімдерін көрсетеді; | |
Әскери қызметтің құқықтық негіздері. | Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік қызметінің ерекше түрі. |
1) Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери қызметі туралы Заңының талаптарын меңгеру; |
1) "Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы" Заңының баптарын түсіндіреді; |
1) Әскери қызметшiнiң мәртебесi, оның құқықтары мен мiндеттерi туралы түсiну; |
1) Әскерге шақыру бойынша және келісім-шарт бойынша әскери қызметтің мерзімдерін атайды; | ||
Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери борышының мазмұны | 1) Әскери міндеттілер мен мерзімді әскери міндеттілерді әскери есепке алудың мақсаты мен ережелерін түсіну. | 1) Әскери қызметтің мазмұны бойынша білімі мен түсінігін көрсетеді. | |
Өрт жаттығулары | Түсіру негіздері |
1) Қарастырылып отырған қарудың материалдық бөлігін, онымен жұмыс істеу кезіндегі негізгі қауіпсіздік шараларын, оқ-дәрілер мен гранаталарды білу; |
1) Атқыш қарудан ату негіздерін сипаттайды; |
Түсіру ережелері |
1) Диапазонды қалай анықтау керектігі туралы түсінікке ие болу; |
1) Тұрақты нысаналарды ату кезінде қашықтықты анықтайды; | |
Технологиялық дайындық | Доңғалақты көліктерді басқару негіздері мен ережелері |
1) Қазақстан Республикасының жол жүрісі саласындағы заңдары мен өзге де құқықтық актілерін білу; |
1) Доңғалақты көлік құралдарын жүргізудің негіздері мен ережелерін сипаттайды; |
Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері |
1) Жолда жүру ережелерін білу; |
1) Жүргізушілер мен жаяу жүргіншілердің міндеттерін түсіндіреді; | |
Бағдаршам және жол диспетчері |
1) Бағдаршам мен жол диспетчерінің сигналдарын білу; |
1) Арнайы сигналдарды қолдану ережелерін түсіндіреді; | |
Жол белгілері | 1) Жол белгілерінің жіктелуін білу. | 1) Жол белгілерінің мағынасын түсіндіреді. | |
Жол белгілері және олардың сипаттамалары | 1) Көлік құралдарын пайдалануға жіберудің негізгі ережелерін білу. | 1) Көлденең және тік таңбалау талаптарына сәйкес жүргізушілердің әрекеттерінің мәнін ашады. | |
Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері | Қауіпсіздік негіздері және қауіптілік классификациясы |
1) Қауіпсіз өмір сүру негіздері туралы түсіну; |
1) Қауіптердің негізгі ұғымдары мен жіктелуін ашады; |
Қоршаған орта және адам қауіпсіздігі |
1) Қоғам мен табиғаттың өзара әрекеттесу формалары туралы түсініктері болу; |
1) Табиғи ресурстарды үнемді тұтыну туралы білімдерін көрсетеді; | |
Түрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету | 1) Жаттығу электр және тұрмыстық газбен қауіпсіз жұмыс істеу. |
1) Тұрмыстық химияны пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шараларын атайды; | |
Техногендік қауіптер |
1) Техногендік қауіптер туралы түсінікке ие болу; |
1) Өндірістегі жазатайым оқиғалардың түрлерін анықтайды; | |
Экологиялық қауіпсіздік |
1) Экологиялық қауіпсіздіктің объектілері, мақсаттары мен міндеттері туралы түсінікке ие болу; |
1) Ауа мен судың ластануының себептері мен салдары туралы білімдерін көрсетеді; | |
Табиғи жағдайда автономды тіршілік ету | 1) Табиғи ортада адамның ерікті және мәжбүрлі дербестігінің себептері мен ерекше жағдайлары туралы түсінікке ие болу. |
1) Табиғи ортада тіршілік етудің қарапайым тәсілдері туралы білімдерін көрсетеді; | |
Криминогендік жағдайларда қауіпсіз мінез-құлық негіздері | 1) Көшеде, қоғамдық орындарда орын алуы мүмкін криминогендік жағдайлар туралы түсінікке ие болу; мінез-құлық ережелері. |
1) Көшеде қауіпсіз жүріс-тұрыс туралы білімдерін көрсетеді; | |
Террорлық шабуыл кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету | 1) Террористік акт қаупі төнген жағдайда қауіпсіз мінез-құлық ережелерін білу. |
1) Жарылыс қаупі кезінде өзін-өзі ұстау ережелері туралы білімін көрсетеді; | |
Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері | 1) Киберқауіпсіздіктің негізгі түсініктерін білу. |
1) Әлеуметтік желілерде қауіпсіз қарым-қатынас ережелерін түсіндіреді; | |
Жаппай қырып-жою кезіндегі алғашқы көмек | 1) Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету ерекшеліктері туралы түсінікке ие болу. |
1) Алғашқы көмек көрсету туралы білімдерін көрсетеді; | |
тактикалық дайындық | Әскери бөлімнің (бөлімшенің) қару-жарағы мен әскери техникасы |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери техникасы мен қару-жарағы туралы білімі болу; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің және шет мемлекеттердің әскери техникасы мен қару-жарақтарының сипаттамаларын салыстырады; |
Бөлімнің жауынгерлік және марш тәртібі | 1) Отрядтың ұрыс және жорық тәртібі туралы түсінікке ие болу. |
1) Жауынгердің әр түрлі ұрыс түрлеріндегі іс-әрекет тәртібі туралы білімін көрсетеді; | |
Жеке қорғаныс құралдарын пайдалануды үйрету | 1) Жеке қорғаныс құралдарын пайдалану мақсаты мен тәртібін білу. | 1) Противогазды, респираторды, "зардап шеккендерге" противогазды кию, қолды біріктірілген қорғаныс жинағы, нормаларын орындайды. | |
Жауынгердің ұрыстағы іс-әрекеттері - Жаяу операция кезіндегі жауынгердің ұрыстағы қозғалыс тәсілдері | 1) Жаяу әрекет кезінде жауынгерді ұрыста жылжыту тәсілдерін әзірлеу. | 1) Ядролық жарылыстың шығу тәртібін түсіндіреді. | |
Қорғаныстағы жауынгер. | 1) Қорғаныстағы жауынгердің іс-әрекеті туралы білімдерін дамыту; қарсыластың ядролық қаруын қолдану, атыс даярлығын бастау, әуе жауы туралы, радиоактивті, химиялық және бактериологиялық ластану туралы ескерту сигналдары кезіндегі әрекеттерін білу. |
1) Өздігінен қазу және камуфляж жасау тәртібін көрсетеді; | |
Шабуылдағы солдат |
1) Шабуыл кезіндегі жауынгердің іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту; |
1) Шабуылға дайындалу тәртібін көрсетеді; қозғалыстағы шабуыл кезінде жауынгерді колоннада ілгерілету және оның отрядтың ұрыс тәртібінде орнын алу; өткелдердегі кедергілерді еңсеру және шабуыл жасау; | |
Солдат-бақылаушы | 1) "Солдат-бақылаушы" позициясындағы іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту. |
1) Бақылау орнын таңдау ережелері, оның жабдықталуы және камуфляжы туралы білімін көрсетеді; | |
Патрульдегі солдат | 1) Патрульдегі жауынгердің іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту. | 1) Сақшылардың қозғалысы, аумақты және жергілікті объектілерді тексеру ережелерін түсіндіреді. | |
өрт жаттығулары | Калашников автоматын толық емес бөлшектеу және құрастыру бойынша оқыту | 1) Калашников автоматының құрылымы туралы жақсы қалыптасқан білімге ие болу. |
1) Қаруды тексереді, бөлшектейді және құрастырады; |
Атуға дайындық жаттығулары (АК-74, пневматикалық мылтық) | 1) Пневматикалық мылтықпен жұмыс істеу ережелерін әзірлеу. | 1) Журналды патрондармен жабдықтау және сөмкеге салу нормаларын орындайды. | |
Қол гранаталарын лақтыру. Қол сынықтарын және танкке қарсы гранаталарды лақтыру | 1) Қол сынықтарын және танкке қарсы гранаталарды лақтыру тәсілдерін білу. |
1) Гранатаны қашықтыққа лақтыру нормаларын орындайды; | |
Автоматтан ату (пневматикалық мылтық) | 1) Пневматикалық мылтықтан (пневматикалық винтовкадан) практикалық ату ережесін әзірлеу. |
1) Түсірілімге дайындық тәртібін көрсетеді, | |
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары | Әскери бөлімнің (бөлімнің) әскери қызметшілерінің тұруы, тұрмысы және тұрмысы |
1) Әскери бөлімдердің оқу-материалдық базасы туралы білімі болуы; |
1) Әскери бөлімдердің материалдық базасын көрсетеді; |
Кәсіпорындағы тәртіп сақшыларының міндеттері |
1) Ротаның күнделікті жасақтарының мақсаты, құрамы және қарулануы туралы білімге ие болу; |
1) Серіктестік үшін тәртіптік міндеттерді тізеді және орындайды; | |
Күзетші міндеттері |
1) Қарауыл қызметінің мақсаты мен міндеттері, қарауылдың міндеттері туралы түсінікке ие болу; |
1) Посттың мақсатын, оның жабдықтары мен жабдықтарын түсіндіреді; | |
Поштадағы қарауылдың іс-әрекеті |
1) Қаруды оқтау тәртібін білу; |
1) Посттағы қарауылдағы қарудың орнын түсіндіреді және көрсетеді; | |
Бұрғылау | Әскери сәлемдесу | 1) Әскери сәлемдесу тәсілдерін орнында және қозғалыста меңгерту. | 1) Әскери сәлемдесу арқылы жауынгерлік дағдыларын көрсетеді. |
Пайдаланудан шығару және қызметке қайтару | 1) Жауынгерлік дағдыларды меңгеру. | 1) Кезекшілікке шығу және қайта оралу тәртібін көрсетеді. | |
Жауынгерлік техника және қарумен қозғалыс | 1) Ұрыс техникасын меңгеру. | 1) Қарумен техника мен қимылдарды көрсетеді. | |
Құрылыс бөлімдері | 1) Бөлім құру ережелері мен тәртібін білу. | 1) Бөлімді қалай құру және қайта құру керектігін түсіндіреді және көрсетеді. | |
Әскери топография | Горизонттың қабырғалары мен магниттік азимуттарды анықтауға жаттықтыру |
1) Горизонттың қабырғалары мен магниттік азимутты анықтау; |
1) Картасыз бейтаныс рельефте бағдарлаудың негізгі жолдарын түсіндіреді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 70- қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Химия" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Химия" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Химия" пәнін оқытудың мақсаты - білім алушыларға заттар және олардың түрленуі, заттардың қасиеттерінің олардың құрамы мен құрылысына тәуелділігін түсіндіретін заңдар мен теориялар туралы білім жүйесін беру, білім алушыларге мүмкіндік беру. өмірде қауіпсіз пайдалану үшін химиялық процестер, заңдылықтар және олардың заңдылықтары туралы түсінік алу, ақпаратты сыни бағалау және шешім қабылдау.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) практикаға бағытталған білімдерді, химия ғылымының тұжырымдамаларын, теориялары мен заңдылықтарын игеру;
2) табиғатта, зертханада, өндірісте және күнделікті өмірде болып жатқан химиялық құбылыстарды бақылап, түсіндіре білуді меңгеру;
3) практикалық сабақтарда қауіпсіздік ережелерін сақтай отырып, заттармен және зертханалық жабдықтармен жұмыс істеу дағдыларын дамыту;
4) химиялық эксперимент жүргізу барысында оқушылардың танымдық қызығушылықтары мен интеллектуалдық қабілеттерін дамыту, химиялық білімді өз бетінше меңгеру қажеттілігін дамыту;
5) жаратылыстанудың іргелі құрамдас бөліктерінің бірі және жалпы адамзаттық мәдениеттің элементі ретінде химияға көзқарасты тәрбиелеу;
6) химияның әлеуметтік мәнін, гуманистік бағыттылығын, оның адамзат алдында тұрған мәселелерді шешудегі өсіп келе жатқан рөлін ашу;
7) химиялық құбылыстар мен заттардың қасиеттерін түсіндіру, оларды күнделікті өмірде, ауыл шаруашылығы мен өндірісте қауіпсіз пайдалану, адам денсаулығы мен қоршаған ортаға зиян келтіретін құбылыстардың алдын алу үшін алған теориялық білімдерін пайдалану;
8) адам қызметінің объектілеріне немесе құралдарына құнды және сыни көзқарас тәжірибесін қалыптастыру, оның қоршаған әлемге қатысты көрінісі, қоғамның әрбір мүшесінің өмірлік мәселелерін шешуге ықпал ететін негізгі және пәндік құзыреттерді қалыптастыру.
4. Оқу пәнінің мазмұны 5 бөлімнен тұрады:
1) заттардың бөлшектері;
2) химиялық реакциялардың заңдылықтары;
3) химиялық реакциялардың энергетикасы;
4) химия және қоршаған орта;
5) химия және өмір.
"Заттардың бөлшектері" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Атомның құрамы мен құрылысы;
2) Атомда электрондардың қозғалысы және таралуы.
"Химиялық реакциялардың жүру заңдылықтары" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) химиялық элементтердің периодтық заңы мен периодтық жүйесі;
2) тотығу-тотықсыздану реакциялары.
"Химиялық реакциялар энергетикасы" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) химиялық реакциялардың жылдамдығы;
2) химиялық тепе-теңдік;
"Химия және қоршаған орта" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Жер химиясы;
2) көміртек және оның қосылыстары.
"Химия және өмір" бөлімі "Биохимия" бөлімшесінен тұрады:
"Химия" пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Атомның құрамы мен құрылысы". Атом – күрделі бөлшек, радиоактивтілік, энергетикалық деңгейлері және кванттық сандар мен орбитальдардың ішкі деңгейлері; "Орташа салыстырмалы атомдық массаны есептеу" тақырыбына есептер шығару. Радиоактивтіліктің табиғаты және радиоактивті изотоптардың қолданылуы;
2) "Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы" кванттық сандардың сипаттамалары мен мәндері; алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық конфигурациясын құрастыру.
3) "Химиялық байланыстың түрлері". Химиялық элементтердің электртерістігі, валенттілігі және тотығу дәрежесі, химиялық байланыс, иондық байланыс. Металл байланысы. Сутектік байланыс. Кристалл торлары. Коваленттік байланыс, коваленттік байланыстың қасиеттері, байланыстың электртерістігі мен полярлығы, иондық байланыс, электрон жұптарының тебілу теориясы, металдық байланыс, сутектік байланыс. Химияның негізгі стехиометриялық заңдары; салыстырмалы атомдық және молекулалық массасы, зат мөлшері;
№1 зертханалық жұмыс: "Ковалентті байланысы бар заттардың (N2, O2, алмаз) модельдерін құрастыру".
5) "Тотығу-тотықсыздану реакциялары". Тотығу-тотықсыздану реакциялары, гальваникалық элементтер, электролиз.
6) "Химиялық реакция жылдамдығы". Химиялық реакциялардың жылдамдығына концентрацияның әсері, химиялық реакциялар жылдамдығына қысымның әсері, химиялық реакциялардың жылдамдығына температураның әсері, катализ.
№2 зертханалық жұмыс: "Химиялық реакция жылдамдығына әртүрлі катализаторлардың әсер ету тиімділігін зерттеу".
7) "Химиялық тепе-теңдік". Тепе-теңдікке әртүрлі факторлардың әсері, Ле Шателье -Браун принципі, тепе-теңдік константасы, өндірістік процестердегі химиялық тепе-теңдік.
№ 3 зертханалық жұмыс: "Әртүрлі факторлардың әсерінен динамикалық тепе-теңдіктің ығысуын зерттеу".
"Тепе-теңдік константасын және тепе-теңдік концентрациясын табу" тақырыбына есептер шығару.
8) "Периодтық заң және периодтық жүйе", 17-топ элементтері". Галогендердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтары, галогендердің тотығу-тотықсыздану қасиеттері, сулы ерітіндідегі галогенид иондарын анықтау, галогендер мен олардың қосылыстарының қолданылуы; 2 (ІІ) топтың элементтері". 2 (II) топтағы элементтердің физикалық қасиеттері, 2 (II) топтағы элементтердің химиялық қасиеттері, табиғи карбонаттар; Қазіргі заманғы аналитикалық әдістер. Азот және аммиак молекулаларының құрылымы мен қасиеттері; Азотты тыңайтқыштардың өнеркәсіптік өндірісі; Күкірт қышқылын алудың байланыс әдісі; Азот оксидтері мен нитраттардың және күкірт диоксидінің қоршаған ортаға әсері; Металдар мен қорытпаларды алу. Шойын және болат өндірісі Өтпелі металдардың жалпы сипаттамасы. күрделі қосылыстар. "14 (IV) топтың элементтері". 14 (IV) топ элементтерінің қасиеттерін, 14 (IV) топ элементтерінің химиялық қасиеттерін және олардың қосылыстарын, 14 (IV) топ элементтерінің оксидтерінің қасиеттерін, болылу формаларын өзгерту табиғатта және жай заттарды алу әдістерінде; "Азот және күкірт". Азот молекуласының, аммиак және аммоний тұздарының құрылымы мен қасиеттерінің ерекшеліктері, азот тыңайтқыштарының өнеркәсіптік өндірісі, азот оксидтері мен нитраттарының қоршаған ортаға әсері, күкіртті сутегі мен сульфидтер, күкірт диоксиді, қоршаған ортаға әсері және қолданылуы, алудың байланыс әдісі. күкірт қышқылы. Металдар мен қорытпаларды алу, өнеркәсіпте электролизді қолдану, металдар өндірісінде қоршаған ортаны қорғау мәселелері; Көрнекілік: "Күкірт және азот қышқылдарының тотығу қасиеттері";
9) "Жер химиясы" "Жасыл химияның" 12 қағидасы, атмосфераның, гидросфераның, литосфераның ластануы, жердің озон қабатының бұзылуы, жаһандық жылыну. "Өтпелі металдар". Өтпелі металдардың жалпы сипаттамасы; өтпелі металдардың, комплексті қосылыстардың биологиялық рөлі; "Жаңа заттар мен материалдарды әзірлеу". Жаңа материалдарды, физиологиялық белсенділігі бар табиғи және синтетикалық қосылыстарды жасау, дәрілік заттардың дамуы және синтезі, нанокөміртекті бөлшектердің нанотехнологиялық құрылымы, жаңа полимерлерді игеру, жаңа материалдардың практикалық маңызы. Бояулардың негізі ретінде металдардың оксидтері мен тұздары және күрделі қосылыстар.
10) "Көміртек және оның қосылыстарының химиясы" Органикалық химияға кіріспе. Органикалық заттардың құрамы мен құрылымы, функционалдық топтары, гомологиялық қатарлары, алифатты қосылыстардың IUPAC номенклатурасы, изомерия түрлері, алкандар, алкандардың жану өнімдері, алкандардың орынбасу реакциясының бос радикалды механизмі, галогендеу. Қанықпаған көмірсутектер. Алкендердің құрамы, құрылысы және реакциялық қабілеті , стереоизомериясы; Галогеноалкандар. Галоалкандарды дайындау; Спирттер: бір атомды, көп атомды. Спирттердің жіктелуі және химиялық қасиеттері, этил спиртінің өнеркәсіптік өндірісі. Бензол молекуласының құрылысы, бензол және оның гомологтарын алу, бензол және оның гомологтарының химиялық қасиеттері; Фенол, оның құрылымы және қасиеттері. Карбонилді қосылыстардың құрылымы мен номенклатурасы, альдегидтер мен кетондардың, карбон қышқылдарының алынуы және қасиеттері, эфирлену реакциясы, күрделі эфирлер мен сабындар; Сабын және синтетикалық жуғыш заттар.
Макромолекулалық қосылыстар, полимерлену реакциялары, поликонденсация реакциялары, полиамидтер мен полиэфирлер, қолданылуы, пластмассалардың қоршаған ортаға әсері; Көмір. Көмірді кокстеу. Көмір - металды қалпына келтіретін агент және кескіндемедегі пигмент. Пластмассалардың қолданылуы және қоршаған ортаға әсері. жоғары молекулалық қосылыстар. Поликонденсация реакциялары. Полиамидтер және полиэфирлер. Жаңа заттар мен материалдарды игеру. Нанотехнология. Пластмассалар мен талшықтарды тану
№ 4 зертханалық жұмыс: "Полимерлер және олардың қасиеттері";
№1 практикалық жұмыс: "Пластиктер мен талшықтарды тану";
12) "Органикалық синтез". Органикалық қосылыстардағы негізгі функционалдық топтар, органикалық заттардың генетикалық байланысы;
№ 5 зертханалық жұмыс: "Байланыстың қанықпауына сапалық реакциялар".
№ 6 зертханалық жұмыс "Спирттердің суда ерігіштігі, спирттердің жануы, бір атомды және көп атомды спирттерге сапалық реакциялары".
"Жану өнімдері және гомологтық қатарлар бойынша заттың молекулалық формуласын анықтау" тақырыбына есептер шығару.
13) "Биохимия". Көмірсулардың жіктелуі және олардың құрылысы, қасиеттері және көмірсулардың қолданылуы; Аминдер және аминқышқылдары. Аминдердің жіктелуі мен номенклатурасы, аминдердің физикалық, химиялық қасиеттері және алынуы, амин қышқылдарының құрамы, құрылымы, биологиялық рөлі, аминқышқылдарының физикалық және химиялық қасиеттері; пептидтік байланыс; ақуыздың түзілуі; Ақуыздар, ақуыздар молекулаларының құрылымдары, полипептидтердің құрылымын анықтау, ферменттердің, нуклеин қышқылдарының рөлі мен қолданылуы: ДНҚ, РНҚ, биологиялық маңызды элементтердің құрамы мен құрылымы, қоршаған ортаның ауыр металдармен ластануы, ауыр металдардың белоктарға әсері.
№ 7 зертханалық жұмыс: "Глюкозаның альдегидті спирт ретіндегі химиялық қасиеттері. Крахмалға сапалы реакция";
№ 8 зертханалық жұмыс: "Аммиак және аминдер молекулаларының модельдерін құрастыру";
9-зертхана: аминқышқылдарының молекулаларын құрастыру және ассиметриялық көміртек атомын анықтау
№ 10 зертханалық жұмыс: "Амин қышқылдарының қасиеттері";
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
| Сағат саны | |||
Барлығы | Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | |||
Бөлім 1. Заттардың бөлшектері | ||||
1.1 Атомның құрамы және құрылысы | + | + | + | |
1 | Атомдар құрылысының қазіргі теориясы, атомдағы электрондардың қозғалысы | |||
1.2 Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы | + | + | + | |
2 | Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы | |||
1.3 Химиялық байланыстың түрлері | ||||
3 | Химиялық элементтердің электртерістігі, валенттілігі және тотығу дәрежесі | |||
4 | химиялық байланыс | |||
5 | Иондық байланыс. Металл байланысы. Сутектік байланыс. Кристалдық торлар | |||
2-бөлім Химиялық реакциялардың заңдылықтары | ||||
2.2 Тотығу-тотықсыздану реакциялары | + | + | + | |
6 | Тотығу-тотықсыздану процестері | |||
3-бөлім Химиялық реакциялардың энергиясы | ||||
3.1 Химиялық реакциялардың жылдамдығы | + | + | + | |
7 | Химиялық реакциялар және олардың классификациясы | |||
8 | Химиялық реакциялардың жылдамдығына жағдайлардың әсері. Катализ | |||
3.2 Химиялық тепе-теңдік | + | + | + | |
9 | Химиялық тепе-теңдік. Тепе-теңдікке әртүрлі факторлардың әсері. | |||
4-бөлім Химиялық реакциялардың заңдылықтары | ||||
3.3 Периодтық заң және периодтық жүйе | + | + | + | |
10 | Қазіргі зерттеулердегі аналитикалық әдістер | |||
11 | Топтың элементтері (VIIA). | |||
12 | Галогендердің қасиеттерін зерттеу және сулы ерітіндідегі галогенид иондарын анықтау | |||
13 | (V IA) тобының элементтері | |||
14 | (V A) тобының элементтері | |||
15 | (IVA) тоының элементтері. Мүсіндегі мәрмәр. Сәулет өнеріндегі әктас. | |||
16 | Табиғаттағы болмыс формалары және жай заттарды алу жолдары | |||
17 | Азот және аммиак молекулаларының құрылымы мен қасиеттері | |||
18 | Азот тыңайтқыштарының өнеркәсіптік өндірісі | |||
19 | Күкірт қышқылын алудың контактілі әдісі | |||
20 | Азот оксидтері мен нитраттардың және күкірт диоксидінің қоршаған ортаға әсері | |||
21 | Металдар мен қорытпаларды алу. Өнер туындыларын жасау үшін металдардың тарихи қолданылуы. | |||
22 | Шойын және болат өндірісі. | |||
23 | Өтпелі металдардың жалпы сипаттамасы | |||
24 | Күрделі қосылыстар | |||
4-бөлім. Химия және қоршаған орта | ||||
4.1 Жер химиясы | + | + | + | |
25 |
Химиялық өндірістің ғылыми принциптері | |||
26 | Металл өндірісіндегі экологиялық проблемалар | |||
27 | "Жасыл химияның" 12 қағидасы. | |||
4.2 Көмірсутек және оның қосылыстарының химиясы | + | + | + | |
28 | Органикалық химияға кіріспе | |||
29 | Органикалық заттардың классификациясы | |||
30 | Көмірсутектерді шектеңіз | |||
31 | Қанықпаған көмірсутектер. Алкендер | |||
32 | Полимерлену реакциясы. Полиэтилен өндірісі | |||
33 | Органикалық заттардың молекулаларының модельдерін құру | |||
34 | Байланыстың қанықпауына сапалық реакциялар | |||
35 | Алкадиендер. Алкиндер | |||
36 | Ароматты қосылыстар | |||
37 | Гетероциклді қосылыстар | |||
38 | Көмірсутектердің көздері. Табиғи газ. Мұнайға серік газдар. Мұнай. Мұнай өнімдерін қайта өңдеу | |||
39 | Көмір - металды қалпына келтіретін агент және кескіндемедегі пигмент. | |||
40 | Құрамында оттегі бар органикалық қосылыстар. Спирттер бір атомды, көп атомды | |||
41 | Фенолдар | |||
42 | Карбонил қосылыстары. Альдегидтер және кетондар | |||
43 | Карбон қышқылдары | |||
44 | Күрделі эфирлер | |||
45 | Майлар | |||
46 | Сабын және синтетикалық жуғыш заттар | |||
47 | Макромолекулалық қосылыстар | |||
48 | Поликонденсация реакциялары. Полиамидтер және полиэфирлер | |||
49 | Пластмассалардың қолданылуы және қоршаған ортаға әсері | |||
50 | Пластмассалар мен талшықтарды тану | |||
51 | Жаңа заттар мен материалдарды игеру | |||
52 | Нанотехнология | |||
5-бөлім. Химия және өмір | ||||
5.1 Биохимия | + | + | + | |
53 | Көмірсулар: моно, ди , полисахаридтер | |||
54 | Альдегидті спирт ретіндегі глюкозаның химиялық қасиеттері . Крахмалға сапалық реакция | |||
55 | Аминдер | |||
56 | Амин қышқылдары | |||
57 | Белоктар, құрылысы, қасиеттері | |||
58 | Ферменттердің рөлі және қолданылуы | |||
59 | Нуклеин қышқылдарының құрылысы | |||
60 | Белоктардың денатурациясы және түс реакциялары | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Заттар және бөлшектері | Атомның құрамы және құрылысы | 1) Атом құрылысының қазіргі теориясын және заттардың бөлшектері мен атомның маңызды сипаттамаларын түсіндіру. |
1) Атом құрылысының қазіргі теориясының негізгі ережелерін атайды; |
2) Радиоактивтіліктің табиғаты мен радиоактивті изотоптардың ыдырау |
1) Радиоактивтіліктің табиғатын және изотоптардың ыдырау себебін анықтайды; | ||
Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы | Периодтық жүйенің алғашқы 36 химиялық элементінің электрондық конфигурациясын түсіндіру. |
1) Кванттық сандар мен атомдық орбитальдардың сипаттамалары мен мәндерін санайды ; | |
Химиялық реакциялардың заңдылықтары |
Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Периодтық заң мен химиялық элементтердің периодтық жүйесін заңның графикалық көрінісі ретінде түсіндіру. |
1) Периодтық заңның физикалық мағынасын түсіндіреді; |
Заттар және бөлшектер | Химиялық байланыстың түрлері. | 1) Периодтар мен топтардағы элементтердің қасиеттерінің өзгеру периодтылығы туралы түсініктерді, периодтар мен топтардағы қосылыстардың қышқылдық-негіздік және тотығу-тотықсыздану қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіру. |
1) Периодтар мен топтар бойынша химиялық элементтердің оксидтерінің, гидроксидтерінің және сутегі қосылыстарының қышқылдық-негіздік қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіреді; |
1) Коваленттік байланыстың түзілу механизмдерін сипаттау. |
1) Коваленттік полюсті және ковалентті полюссіз байланыстардың қасиеттерін сипаттайды; | ||
Химиялық байланыстың түрлері | 1) Иондық, металдық, сутектік байланыстың түзілу механизмдерін түсіндіру. |
1) Қарама-қарсы зарядталған иондардың электростатикалық тартылуы нәтижесінде иондық байланыстың түзілуін көрсетеді; | |
2) Заттардың кристалдық торларының түрлерін ажырату. |
1) Заттардың кристалдық торларының әртүрлі түрлерін атайды; | ||
Химиялық реакциялардың заңдылықтары |
Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Периодтық заң мен химиялық элементтердің периодтық жүйесін заңның графикалық көрінісі ретінде түсіндіру. |
1) Периодтық заңның физикалық мағынасын түсіндіреді; |
1) Периодтар мен топтардағы элементтердің қасиеттерінің өзгеру периодтылығы туралы түсініктерді, периодтар мен топтардағы қосылыстардың қышқылдық-негіздік және тотығу-тотықсыздану қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіру. |
1) Периодтар мен топтар бойынша химиялық элементтердің оксидтерінің, гидроксидтерінің және сутегі қосылыстарының қышқылдық-негіздік қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіреді; 2) периодтық жүйедегі орны бойынша химиялық элементтер мен олардың қосылыстарының қасиеттерін болжайды; | ||
Тотығу-тотықсыздану реакциялары | 1) Элементтердің тотығу дәрежесін анықтау. |
1) Электрондық баланс әдісі арқылы тотығу және тотықсыздану теңдеулерін құрастырады; | |
Химиялық реакциялардың энергетикасы | Химиялық реакцияның жылдамдығы | 1) Химиялық реакцияның жылдамдығын анықтау. |
1) Химиялық реакцияның жылдамдығы туралы ұғымды тұжырымдайды; |
1) Практикалық жұмысты орындау | 1) Химиялық реакциялар үшін массалардың әсер ету заңын қолданады; 2) массаның әрекет ету заңын пайдалана отырып есептеулер жасайды; 3) қысым мен температураның химиялық реакция жылдамдығына әсерін түсіндіреді. | ||
Химиялық реакциялардың энергетикасы | Химиялық тепе-теңдік | Қайтымды химиялық реакциялардағы химиялық тепе-теңдікті анықтау. |
1) Қайтымды реакция, химиялық тепе-теңдік ұғымдарын ашады; |
Химиялық реакциялардың заңдылықтары | Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Химияның аналитикалық әдістеріне сипаттама беру. |
1) Қазіргі химия зерттеулеріндегі аналитикалық әдістерді атайды; |
Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Топтағы галогендердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіру. |
1) Галогендерді периодтық жүйеде орналасуы бойынша сипаттайды; | |
Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Галогенді иондарды тәжірибелік тану жұмыстарын жүргізеді; | |
1) Топ элементтерінің (IVА) физикалық-химиялық қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіру. |
1) Көміртектің, кремнийдің және олардың қосылыстарының физика-химиялық қасиеттерін сипаттайды; 2) карбонатты, силикат иондарына сапалық реакцияларды түсіндіреді; | ||
1) Табиғатта пайда болу формаларын және 14 (IVA)топ элементтерінің жай заттарын алу әдістерін түсіндіру. |
1) Табиғатта элементтердің болуын сипаттайды, | ||
1) Азот және аммиак молекулаларының құрылысы мен қасиеттерін түсіндіру. |
1) Молекуланың құрылымына сүйене отырып, азоттың реакциялық қабілетінің төмендігін түсіндіреді; | ||
1) Азотты тыңайтқыштарды өнеркәсіптік өндіру технологиясын ашу. |
1) Азотты тыңайтқыштардың өсімдіктерге әсерін сипаттайды; | ||
Айналамыздағы Химия | Жер химиясы | 1) Күкірт қышқылын алудың контактілік әдісін ашу. |
1) Күкірт қышқылының өнеркәсіп үшін маңызын негіздейді; |
Жер химиясы | 1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Азот оксидтерінің атмосфераға, нитраттардың топырақ пен су ресурстарына әсерін талдайды; | |
1) Металдар мен қорытпаларды алу әдістерін түсіндіру. |
1) Қазақстандағы мыс, мырыш, темір, хром және олардың қосылыстарының кен орындарын атайды; | ||
1) Шойын мен болат өндіру технологиясы мен өндірісінің негіздерін білу. |
1) Шойын өндіру кезінде болатын химиялық және технологиялық процестерді атайды; | ||
1) Өтпелі металдарға сипаттама беру. |
1) өтпелі металдардың қасиеттері және ұғымын ашады; | ||
Жер химиясы | 1) Күрделі қосылыстарды түсіндіру. |
1) Ішкі үйлестіру сферасы, сыртқы үйлестіру сферасы ұғымдарын түсіндіреді; | |
1) Химиялық өндірістің негізгі ғылыми принциптерін түсіндіру. |
1) Химиялық өндірістің негізгі принциптерін атайды; | ||
1) Металл өндірісіндегі экологиялық мәселелерді түсіндіру. |
1) Қазақстандағы химия өнеркәсібінің әртүрлі салаларындағы экологиялық проблемаларды болжайды; | ||
1) Жасыл химияның 12 қағидасын түсіндіру. |
1) "Жасыл химияның" 12 қағидасын атайды және түсіндіреді; | ||
Химия және қоршаған орта | Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | 1) Көміртек және оның қосылыстарының туындылары ретінде органикалық химия негіздерін түсіндіру. |
1) Органикалық заттарды бейорганикалық заттардан ажыратады; |
1) Органикалық заттардың құрамы мен құрылысын түсіндіру. |
1) Изомерлердің формулаларын құрастырады: құрылымдық, байланыс орындары, функционалдық топтар және классаралық; | ||
1) Органикалық заттардың классификациясын білу. |
1) Спирттердің, альдегидтердің және кетондардың, карбон қышқылдарының, күрделі эфирлердің функционалдық топтарының құрылымын сипаттайды; | ||
1) Қанықпаған көмірсутектерді түсіндіру. |
1)Алкандардың жану өнімдерін атаңыз және олардың қоршаған ортаға әсерін бағалайды; | ||
1) Қанықпаған көмірсутектерді түсіндіру. |
1) Қанықпаған көмірсутектердің гомологтық қатарын құрайды; | ||
1) Полимерлену реакцияларын және полиэтилен өндірісін сипаттау. |
1) Полимерлену реакцияларын құрастырады (полиэтилен, полипропилен, поливинилхлорид); | ||
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Органикалық заттардың молекулаларының модельдерін жинайды; | ||
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Байланыстың қанықпауына сапалық реакциялар жүргізеді; | ||
1) Алкадиендер мен алкиндер туралы білім алу. |
1) Алкадиендер мен алкиндердің құрылысын, қасиеттерін түсіндіреді; | ||
1) Ароматты қосылыстарға сипаттама беру. |
1) Бензол молекуласының құрылымын электрондардың делокализациясы тұрғысынан түсіндіреді; | ||
Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | 1) Гетероциклді қосылыстарға сипаттама беру. |
1) Гетероциклді қосылыстардың молекуласының құрылымын ашады; | |
1) Көмірсутектердің қайнар көздерін білу. |
1) Көміртекті қосылыстарды отын ретінде пайдалануды ашады; | ||
1) Табиғи газды, мұнайға серік газдарды жылу энергиясының көздері ретінде сипаттау. |
1) Мұнайға серік газдар мен табиғи газдардың шығу тегін түсіндіреді; | ||
1) Тас көмірдің шығу тегі мен кокстеу процесін түсіндіру. |
1) Құрамында көміртегі бар қосылыстарды отын ретінде қолдану аймақтарын атайды; | ||
Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | Галогеналкандарды алу реакцияларының механизмін түсіндіру. |
1) Галоалкандардың органикалық синтез үшін маңызын түсіндіреді ; | |
1) Құрамында оттегі бар органикалық қосылыстар, бір атомды және көп атомды спирттер туралы түсінік беру. |
1) Спирттерді алу әдістері мен қолдану аймақтарын атайды; | ||
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Спирттердің химиялық қасиеттері сипаттайтын реакция теңдеулерін құрастырады; | ||
1) Фенолдар, олардың құрылысы мен қасиеттерін түсіндіру. |
1) Фенолдарды алу әдістерін атайды; | ||
1) Альдегидтер мен кетондарды түсіндіру. |
1) Альдегидтер мен кетондардың құрылымдық формулаларын құрастырады; | ||
Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | 1) Карбон қышқылдарын түсіндіру. |
1) Карбон қышқылдарының құрылымдық формулаларын құрастырады және оларды халықаралық номенклатура бойынша атайды; | |
Күрделі эфирлердің, сабындардың және майлардың құрылысын түсіндіру. |
1) Эфирлердің құрылымдық формулаларын құрастырады және оларды халықаралық номенклатура бойынша атайды; | ||
1) Сабын өндірісі және оның синтетикалық жуғыш заттарды қоршаған ортаға қолданылуын түсіндіру. |
1) Сабын, синтетикалық жуғыш заттарды өндіру әдістерін сипаттайды; | ||
1) Макромолекулалық қосылыстардың химиясын түсіндіру. |
1) Пластмассалар мен талшықтарды тәжірибе жүзінде таниды; | ||
1) Поликонденсация, полиамидтер мен полиэфирлерді алу реакцияларын түсіндіру. |
1) Поликонденсация реакциясын анықтайды; | ||
1) Пластмассалардың қолданылуы мен қоршаған ортаға әсерін бағалау. |
1) Пластмассаларды қолдану аймақтарын атайды; | ||
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Химиялық реагенттерге қатысты пластмассалардың салыстырмалы инерттілігін тәжірибе жүзінде дәлелдейді; 2) пластмассалар мен талшықтарды қолдану аймақтарын атайды; | ||
Көміртек және оның қосылыстары химиясы | 1) Жаңа заттар мен материалдарды қалай жасау керектігін түсіндіру. |
1) Заманауи әдістер арқылы жаңа материалдарды алу жолдарын түсіндіреді; | |
1) Нанотехнологияны қазіргі ғылым саласы ретінде түсіндіру. |
1) "Нанохимия" ұғымының физикалық мағынасын түсіндіреді ; | ||
Химия және өмір | Биохимия | 1) Көмірсулар класын түсіндіру. |
1) Глюкоза, фруктоза, рибоза, дезоксирибоза, сахароза, крахмал және целлюлоза молекулаларының формулаларын ажыратады; |
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Глюкозада функционалдық топтардың болуын тәжірибе жүзінде анықтайды; | ||
1) Аминдер туралы білімдерін түсіндіру. |
1) Аминдердің классификациясы мен номенклатурасын ашады; | ||
1) Аминқышқылдарды қосылыстардың ең маңызды класы ретінде түсіндіру. |
1) Амин қышқылдарының тривиальды және жүйелі атауларын санайды; | ||
1) Белок молекуласының түзілуін, құрылымын және пептидтік байланыстарын білу. |
1) Ақуыз гидролизінің өнімдерін атайды; | ||
1) Ферменттердің рөлі мен қолданылуын түсіндіру. |
1) Ферменттердің рөлін түсіндіреді; | ||
1) Дезоксирибонуклеин қышқылдарының (ДНҚ) және рибонуклеин қышқылдарының (РНҚ) құрылысын түсіндіру. |
1) Нуклеин қышқылдарының құрылысын және олардың жіктелуін сипаттайды; | ||
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Белоктың денатурациялану қасиетін түсіндіреді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 71- қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Шетел тілі" оқу пәнін оқытудың мақсаты – білім алушылардың қазіргі заманғы биологиялық білімі мен дағдыларын дамыту; оны ұйымдастырудың әртүрлі деңгейлеріндегі өмірдің мәнін, дамуы мен көрінісін түсіну; өмірдің маңыздылығын ең жоғары құндылық ретінде түсінетін жан-жақты дамыған тұлғаны дайындау болып табылады.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) адамның табиғаттағы рөлін оның даму заңдылықтарын түсіну негізінде айқындайтын маңызды биологиялық білім мен дағдыны кеңейту;
2) жаңа білім алудың негізі мен құралы ретінде табиғаттың дамуы мен қызмет ету заңдылықтарын қолдану, оларды одан әрі кеңейту және тереңдету;
3) білім жүйесін және ғылыми дүниетаным негіздерін меңгеру процесінде шығармашылық дербестік пен сыни ойлауды, зерттеу дағдыларын қалыптастыру;
этикалық мәселелермен және қоғамның әлеуметтік өміріне және еңбек қызметіне жеке қатысумен байланысты дербес шешімдер қабылдауға дайын бола отырып, қоршаған шындықты еркін бағдарлауға мүмкіндік беретін бастамашыл тұлғаның сапасын дамыту;
5) білім алушыларда білім беруді жалғастыру және өзін-өзі тәрбиелеу үшін қажетті зияткерлік дағдыларды дамыту.
4. Пәнінің мазмұны 4 бөлімнен тұрады:
1. Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылысы және қызметі;
2.Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму;
3. Организмдер және қоршаған орта.
4. Қолданбалы интеграцияланған ғылымдар.
1. "Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі" бөлімі келесі бөлімдерді қамтиды:
1) тірі организмдердің әртүрлілігі;
2) тамақтану;
3) заттарды тасымалдау;
4) тыныс алу;
5) бөлінуі;
6) қозғалыс;
7) үйлестіру және реттеу.
2. "Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму" бөлімі келесі бөлімдерді қамтиды:
1) көбею;
2) жасушалық цикл;
3) өсу және даму;
4) тұқым қуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары;
5) селекция негіздері;
6) эволюциялық даму.
3. "Организмдер және қоршаған орта" бөлімі келесі бөлімдерді қамтиды:
1) биосфера, экожүйе, популяция;
2) экология және адамның қоршаған ортаға әсері.
4. "Қолданбалы интеграцияланған ғылымдар" бөлімі келесі бөлімдерді қамтиды:
1) молекулалық биология және биохимия;
2) жасуша биологиясы;
3) биотехнология;
4) биомедицина және биоинформатика.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Тарау, бөлім және тақырып атаулары | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | |||
теориялық | практикалық | |||
4. Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | ||||
4.1 молекулалық биология және биохимия | + | + | + | |
1 | Судың Жердегі тіршілік үшін маңызы. | |||
2 | Көмірсулардың жіктелуі. Химиялық құрылым. | |||
3 | Липидтердің құрылымдық компоненттері. Майлардың қасиеттері мен функциялары. | |||
4 | Ақуыздардың құрамы мен қызметі бойынша жіктелуі. № 1 зертханалық жұмыс "Ақуыздардың құрылымына әртүрлі жағдайлардың (температура, РН) әсері" | |||
5 | Биологиялық объектілердегі ақуыз мөлшері. № 2 зертханалық жұмыс. "Биологиялық объектілердегі ақуыздың құрамын анықтау" | |||
6 | Дезоксирибонуклеин қышқылы молекуласының құрылымы | |||
7 | Рибонуклеин қышқылы молекулаларының құрылымы мен қызметі | |||
8 | Дезоксирибонуклеин қышқылы мен рибонуклеин қышқылы молекулаларының құрылымындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтар | |||
9 | Антиген мен антидене арасындағы өзара әрекеттесу механизмі | |||
10 | Генетикалық кодтың қасиеттері: үштік, деградация, әмбебаптық, қабаттаспау | |||
4.2 Жасуша биологиясы | + | + | + | |
11 | Жасушадағы органоидтардың құрылымы мен функцияларының ерекшеліктері. Жасушаның негізгі компоненттері | |||
12 | Жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері мен функциялары арасындағы байланыс. | |||
1. Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | + | + | + | |
13 | Хлоропласттың құрылымдық компоненттері және олардың қызметі. Фотосинтез пигменттері. №3 Зертханалық жұмыс "Әртүрлі өсімдіктер жасушаларындағы фотосинтез пигменттерінің мазмұнын зерттеу" | |||
14 | Фотосинтездің жарық және қараңғы фазалары | |||
15 | Фотосинтез жылдамдығына әсер ететін факторлар. Фотосинтездің шектеуші факторлары | |||
1.2 Заттарды тасымалдау | + | + | + | |
16 | Диффузия жылдамдығына бетінің көлеміне қатынасының әсері. Эритроциттер жасушаларының бетінің көлеміне қатынасының мәні. | |||
17 | Пассивті тасымалдау механизмі: мембраналық арналар арқылы қарапайым диффузия, жеңілдетілген диффузия. Белсенді көлік механизмі | |||
1.4 Тыныс алу | + | + | + | |
18 | Аденозинтрифосфор қышқылының құрылымы мен қызметі | |||
19 | Аденозинтрифосфор қышқылының синтезі: глюкозаның аэробты және анаэробты ыдырау кезеңдері | |||
20 | Метаболизм түрлері. Энергия алмасу кезеңдері | |||
21 | Митохондриялардың құрылымдық компоненттері және олардың қызметі. Митохондрия құрылымы мен жасушалық тыныс алу процестерінің байланысы | |||
1.5 Бөлінуі | + | + | + | |
22 | Су алмасуын реттеу. Мақсатты органдар. Әрекет әсері. Гипофункция. Гиперфункция | |||
23 | Адам ағзасындағы қан мен басқа сұйықтықтарды жасанды тазарту. Диализ принципі. Диализ әдістері: перитонеальді, гемодиализ | |||
24 | Созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі. Бүйрек трансплантациясы және диализ. Артықшылықтары мен кемшіліктері | |||
2. Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму. | + | + | + | |
25 | Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметогенез. Гаметалар. Гаметогенез кезеңдері. Өсімдіктердегі Спорогенез және гаметогенез | |||
26 | Қатерлі ісіктердің пайда болуы. Қатерлі ісікке дейінгі жағдайлардың пайда болуына ықпал ететін факторлар | |||
27 | Қартаю. Қартаю процесі туралы теориялар | |||
2.4 Тұқым қуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары | + | + | + | |
28 | Модификациялық өзгергіштік. Белгілердің өзгергіштігінің вариациялық қатарлары. "Модификациялық өзгергіштікті зерттеу, Вариациялық қатар мен қисық сызықты құру" модельдеу | |||
29 | Белгілердің тұқым қуалауының цитологиялық негіздері. Дигибридті крест кезінде хромосомалардың тәуелсіз таралуы. Жынысқа байланысты мұрагерлік. Мәселелерді шешу | |||
30 | Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуі. Комплимент. Полимерия. Көп аллелизм | |||
31 | Өздігінен және индукцияланған мутациялар. Гендік, хромосомалық, геномдық, мутациялар. Модельдеу "Адамның хромосомалық жиынтығының кариограммасын құру. Геномдық мутацияларды зерттеу" | |||
32 | "Адам геномы" әлемдік жобасы. Адамның геномдық дезоксирибонуклеин қышқылының реттілігі. Жоба аясында жүргізілген зерттеулердің биологиялық маңызы | |||
2.6 Эволюциялық даму | + | + | + | |
33 | Тұқым қуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланыс. Тұқым қуалайтын өзгергіштік эволюцияның негізі болып табылады. Комбинативті өзгергіштік, мутациялар. Табиғи сұрыптау. Өмір үшін күрес. Гендік Дрейф. Популяция толқындары | |||
34 | Эволюцияның дәлелі. Салыстырмалы-анатомиялық, молекулалық-генетикалық, эмбриологиялық, палеонтологиялық, биогеографиялық, биохимиялық дәлелдер | |||
35 | Түрлену механизмдері. Спецификацияның оқшаулау механизмдері. Спецификациядағы репродуктивті оқшаулаудың рөлі. Полиплоидия және будандастыру | |||
2.5 Селекция негіздері. | + | + | + | |
36 | Өнімділікті арттыруға арналған заманауи ауылшаруашылық технологиялары. Жоғары өнімді ауыл шаруашылығының жаңа балама жолдары | |||
1. Тірі организмдердің алуан түрлілігі 1.1 тірі организмдердің әртүрлілігі | + | + | + | |
37 | Жердегі тіршіліктің қалыптасу кезеңдері. Филогенетикалық ағаштар. Кладограммалар. Кладограммалар мен филогенетикалық ағаштардың айырмашылықтары | |||
1.7 үйлестіру және реттеу | + | + | + | |
38 | Орталық жүйке жүйесінің құрылымы. Мидың құрылымы мен қызметі. Жұлынның құрылымы мен қызметі | |||
39 | Холинергиялық синапстың құрылымы мен қызметі арасындағы байланыс. Синаптикалық берілу механизмі | |||
40 | Механорецепторлардың түрлері. Пачини денелерінің мысалында тітіркендіргіштердің өзгеруіне механорецепторлардың реакциясы | |||
| Биологиядағы басқару жүйелері. Биологиядағы "Басқару жүйесі" ұғымы. Көмірқышқыл газы/глюкоза температурасын / деңгейін реттеу мысалындағы кері байланыс принципі | |||
42 | Биологиядағы басқару жүйелері. Биологиядағы "Басқару жүйесі" ұғымы. Көмірқышқыл газы/глюкоза температурасын / деңгейін реттеу мысалындағы кері байланыс принципі | |||
43 | Өсу заттары. Өсу заттарының өсімдікке әсер ету механизмі. Ауксин мен гиббереллиннің әсері. | |||
1.6 Қозғалыс | + | + | + | |
44 | Жолақты бұлшықет тінінің құрылымы. Миофибрилланың құрылымы (саркомерлер, актин, миозин және тағы басқалар). Бұлшықет талшығының жиырылу механизмі | |||
45 | Жылдам және баяу бұлшықет талшықтарының құрылымы, орналасуы және жалпы қасиеттері | |||
4.4 "Биомедицина және биоинформатика" | + | + | + | |
46 | Биомеханиканы робототехникада қолдану. Инженерлік Биомеханика (экзоскелетондар, робототехника және тағы басқалар). Медициналық Биомеханика (протездеу және тағы басқалар) | |||
47 | Жүрек автоматикасы механизмі. Жүректегі қозу жылдамдығы. Жүрек бұлшықетінің жиырылуы. Электрокардиография, оның диагностикалық маңызы | |||
48 | Электромагниттік және дыбыстық толқындардың адам ағзасына әсер ету ерекшеліктері | |||
49 | "Биоинформатика" ұғымы. Зерттеуде биоинформатика құралдарын қолдану | |||
50 | Экстракорпоральды ұрықтандыру әдісі және оның маңызы. Экстракорпоральды ұрықтандырудың этикалық аспектілері | |||
51 | Моноклоналды антиденелердің маңызы. Моноклоналды антиденелер өндірісі. Моноклоналды антиденелермен ауруларды диагностикалау және емдеу | |||
4.3 Биотехнология | + | + | + | |
52 | Өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, медицинада, тұрмыста микроорганизмдерді пайдаланудың оң және теріс жақтары. Гендік инженерияның маңызы. | |||
53 | Полимеразды тізбекті реакцияны (ПТР) қолдану. Полимеразды тізбекті реакцияның сот сараптамасындағы, әке болуды анықтаудағы, медициналық диагностикадағы, жекелендірілген медицинадағы, генді клондаудағы, дезоксирибонуклеин қышқылының реттілігіндегі, мутагенездегі маңызы | |||
54 | Пайдаланудың оң және теріс жақтары генетикалық түрлендірілген организмдерді қолданудың этикалық мәселелерін талқылау. Қолданудың этикалық мәселелері генетикалық түрлендірілген организмдерді қолданудың этикалық мәселелерін талқылау | |||
55 | Грам оң және грам теріс бактериялардың құрылымдық ерекшеліктері | |||
56 | "Рекомбинантты дезоксирибонуклеин қышқылы" ұғымы. Рекомбинантты дезоксирибонуклеин қышқылдарын алу әдістері. Рекомбинантты дезоксирибонуклеин қышқылдарын қолдану. "Клондау" ұғымы | |||
57 | Организмдерді клондау әдістері | |||
58 | Ферменттерді медицинада, химияда және өнеркәсіпте қолдану | |||
3. Организмдер және қоршаған орта | + | + | + | |
59 | Биоәртүрлілік пен экожүйенің тұрақтылығы арасындағы байланыс. Түрлердің биоалуантүрлілігі. Харди-Вайнбергтің генетикалық тепе-теңдік заңы. Өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлерін сақтау | |||
60 | Жергілікті экожүйе организмдерінің көптігі мен таралуын анықтауда әртүрлі статистикалық әдістерді қолдану. Жергілікті экожүйенің биоәртүрлілігін анықтаудағы кездейсоқ іріктеудің мәні. | |||
3.2 Экология және адамның қоршаған ортаға әсері | + | + | + | |
61 | Жаһандық жылыну: себептері, салдары,шешімдері. Модельдеу: "Климаттың ғаламдық жылынуын компьютерлік модельдеу" | |||
62 | Қазақстан Республикасының экологиялық проблемалары және оларды шешу жолдары | |||
63 | Қазақстанда жасыл технологияларды енгізу. Қалдықтарды кәдеге жарату және қайта өңдеу. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы |
Бөлімше | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Молекулалық биология және биохимия |
1) Бейорганикалық және органикалық заттардың тіршілік үшін маңызы мен қызметін бағалау; |
1) Судың Жердегі тіршілік үшін іргелі маңыздылығын түсіндіреді; |
Жасуша биологиясы |
1) Мембрананың жартылай өткізгіштігін зерттеу; | 1) Электронды микроскоппен көрінетін жасуша органоидтарының құрылымы мен қызметінің ерекшеліктерін түсіндіреді. | |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Тамақтану |
1) Фотосинтез процестерінің ерекшеліктерін және хлоропласт функцияларын талдау; |
1) Хлоропласттың құрылымы мен қызметі арасындағы байланысты орнатады; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Заттарды тасымалдау |
1) Заттарды тасымалдаудың әртүрлі түрлерін жүйелеу; |
1) Пассивті және белсенді тасымалдау механизмдерін салыстырады; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Тыныс алу |
1)Аденозинтрифосфаттың (АТФ) мәнін түсіндіру; |
1) Аденозинтрифосфаттың (АТФ) құрылымы мен қызметін сипаттайды; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Выделение |
1) Адамның қанын тазарту процесінде бүйрек қызметін талдау; |
1) Зәрді сүзу және қалыптастыру механизмін түсіндіреді; |
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Жасуша циклі. Өсу және көбею |
1) Тірі организмдердің көбеюі мен дамуындағы жасушалық циклдің маңыздылығын анықтау; |
1) Дайын микропрепараттар арқылы митоздың фазаларын зерттейді; |
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Өсу және даму |
1) Медицинада бағаналы жасушаларының |
1) Бағаналы жасушаларының мамандану процесін түсіндіреді; |
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Тұқым қуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары |
1) Міндеттерді шешу арқылы тұқым қуалаушылықтың негізгі заңдылықтарын түсіндіру; |
1) Модификациялық өзгергіштік заңдылықтарын зерттейді; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы мен қызметі және эволюциялық дамуы | Эволюциялық даму. Селекция негіздері. Тірі организмдердің алуан түрлілігі. |
1) Эволюция теориясының негізгі ережелерін түсіндіру; |
1) Тұқым қуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіреді; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Үйлестіру және реттеу |
1) Үйлестіру және реттеу механизмін түсіндіру; |
1) Биологиядағы басқару жүйелерін сипаттау; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Қозғалыс |
1) Микрографта жолақты бұлшықет тінінің ультрақұрылымын түсіндіру; |
1) Жолақты бұлшықеттердің ультрақұрылымын түсіндіреді; |
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Биомедицина және биоинформатика | 1) Биология, физика, механика және информатиканың интеграциясын түсіну. |
1) Робототехникада биомеханиканың қолданылуын ашады; |
1) Биоинформатиканың рөлі мен әдістерін сипаттау. | 1) Экстракорпоральды ұрықтандыру (ЭКҰ) әдісінің маңыздылығын түсіндіреді. | ||
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Биотехнология | 1) Адам өміріндегі биотехнологияның рөлі мен маңыздылығын бағалау. |
1) Биотехнологияда қолданылатын тірі организмдердің артықшылықтары мен кемшіліктерін атайды; |
1) Микроорганизмдерді анықтау бойынша экспериментті жоспарлау, нәтижелерді сипаттау және қорытындыларды тұжырымдау. |
1) Микробиологиялық зерттеулердің кезеңдерін сипаттайды және түсіндіреді; | ||
Тірі ағзалар және қоршаған орта | Биосфера, экожүйе, популяция | 1) Экологиялық міндеттер мен экологиялық жағдайларды шешу. |
1) Биоәртүрлілік пен экожүйенің тұрақтылығы арасындағы байланысты орнатады; |
1) Экологиялық мәдениет негіздері туралы білімді қолдану. | 1) Жергілікті экожүйенің биоалуантүрлілігі бойынша презентациялар жасайды. | ||
Тірі ағзалар және қоршаған орта | Экология және адамның қоршаған ортаға әсері | 1) Адамның қоршаған ортаға әсерін талдау. |
1) Жаһандық климаттың жылынуының салдарын болжайды; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 72- қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Дүние жүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Дүние жүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Дүние жүзі тарихы" пәнін оқыту мақсаты – дүниежүзі тарихының негізгі оқиғалары мен процестерін оқу негізінде тарихи санасы қалыптасқан, азаматтық-патриоттық қасиеттерге ие, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды құрметтейтін, тарихи білім мен дағдыларын оқу процесінде және әлеуметтік жағдайда белсенді әрі шығармашылықпен қолдана алатын тұлға қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) тарихи кезеңдегі қоғамдағы негізгі этникалық, әлеуметтік, экономикалық, саяси, мәдени мәселелер туралы білімдерді қалыптастыру;
2) тарихи кезеңдер бойы адамзат қалыптастырған патриотизмді, толеранттылықты, гуманистік ғұрыптар мен демократиялық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеу;
3) тарихи кезеңде өнердің алатын орнын, оның адамзат өміріндегі маңыздылығын, қоғамның алмасу үдерісінің өнерге әсерін анықтап, талдауға үйрету;
4) өнердегі жаңа үрдістер, құндылықтар мен стильдердің мәнін ажырата білуге , білім алушыларды талғампаздыққа тәрбиелеу;
5) білім алушыларды ежелгі өркениеттердің мәдени мұраларымен таныстырып, көзқарастарын кеңейту, оларды сақтап, қорғаудың маңыздылығын түсіндіру;
6) ЮНЕСКО ұйымының әлемдік мәдени мұраларды қорғаудағы қызметі жайлы түсінік беру;
7) әлемдік-тарихи процесс туралы толық біртұтас білім қалыптастыру;
8) оқиғалар мен құбылыстарды тарихи себептілігі, салыстырмалылығы мен әртүрлі көзқарастар, тарихи оқиғалар және тұлғаларға баға беруде сыни тұрғыдан зерттеу барысында, өткен және қазіргі таңдағы пікірталастық мәселелерге білім алушы тарапынан өзіндік көзқарас білдіруді дамыту;
9) тарихи деректердің әртүрлі типтерімен жұмыс жасау, іздеу және тарихи материалды жіктеу дағдыларын дамыту;
10) деректерді қолдана отырып жобалық, зерттеу әрекетін және тарихи реконструкция дағдыларын дамыту;
11) қазіргі кездегі саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени мәселелерді ұғыну үшін тарихи білімдері мен дағдыларын қолдана білу қабілетін дамыту;
12) коммуникативтік дағдыларды дамыту: өз ойын ауызша және жазбаша түрде анық жеткізе білу, топта жұмыс жасау, әртүрлі деректерден алынған ақпараттарды пайдалану.
4. "Дүние жүзі тарихы" пәні бойынша тарихи ойлау дағдыларын қалыптастыру және оқыту мақсаттарын тиімді жүзеге асыру төмендегі тарихи концептілерге (түсініктерге) негізделеді:
1) дәлел;
2) өзгеріс пен сабақтастық;
3) себеп пен салдар;
4) ұқсастық пен айырмашылық;
5) маңыздылық;
6) интерпретация.
Пәннің мазмұны 8 бөлімнен тұрады: "Өркениет: даму ерекшеліктері", "Этникалық және әлеуметтік процестер", "Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан", "Мәдениеттің дамуы", "Өркениет: даму ерекшеліктері", "Саяси-құқықтық процестер", "Қоғамдық-саяси ойдың дамуы", "Білім мен ғылымның дамуы".
1) өркениет: даму ерекшеліктері. Өркениет: зерттеудің теориялары мен тәсілдері. "Өркениет" және "әлемдік мәдениет" ұғымы. "Өркениет" түсінігін зерттеудегі негізгі тәсілдер. Өркениеттердің жіктелуі. Өркениеттің дәстүрлі (аграрлы) түрі: отырықшы-егіншілік, көшпелі мәдениет. Өркениет дамуының индустриалдық және постиндустриалдық кезеңдері. Қазіргі заманғы өркениеттің дамуына ақпараттық технологиялардың ықпалы. Әлем өркениеттерінің тарихы. Ежелгі әлем өркениеттері (Ежелгі Египет, Ежелгі Месопотамия, Ежелгі Қытай, Ежелгі Үндістан, Ежелгі Греция, Ежелгі Рим). Ежелгі діни наным-сенімдер (синтоизм, индуизм, иудаизм, зороастризм, манихейлік, даосизм). Ежелгі философиялық ілімдер (Платон, Сократ, Аристотель, Конфуций, Лао Цзы). Африка (бушмендер, нубийлер, Гана, Мали, Сунгай), Америка (майя, инктер, ацтектер) және Австралия мен Океанияның (полинезиялық, Таити аралының тайпалары, гавайлықтар) дәстүрлі өркениеттері. Әлемдік діндер және өркениеттің дамуы (буддизм, христиандық, ислам). Қазіргі заманғы әлемдік діндердің даму тенденциялары. Қазіргі заманғы деструктивті діни ұйымдар мен ағымдар. Өркениеттердің өзара әрекеттесуі. Өркениеттердің сауда-экономика саласындағы өзара әрекеттесулері (Ұлы жібек жолы, халықаралық ұйымдар: Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ), Халықаралық валюта қоры (ХВҚ), Мұнай экспорттаушы елдер ұйымы(МЭЕҰ), Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ), Еуразиялық Экономикалық Одақ (ЕАЭО) және тағы басқалар. Өркениеттердің дипломатиялық саладағы өзара әрекеттесулері. Дипломатия өркениеттердің өзара жақындасу факторы ретінде. Өркениеттердің өзара әрекеттесуінің әскери-саяси аспектісі (жаулаушылық соғыстар, отарлық экспансия, әскери-саяси одақтар, дүниежүзілік соғыстар, қырғи-қабақ соғыс, жергілікті қақтығыстар, этносаралық қақтығыстар). Мәдениеттер диалогі (мәдениеттердің өзара әрекеттесуі мен өзара ықпалдары);
2) этникалық және әлеуметтік процестер. Антропогенез және этногенез. Адамның пайда болуы туралы теориялар (діни, ғарыштық, эволюциялық). "Этнос", "этногенез", "ұлт" ұғымдары. Этностардың пайда болуына байланысты теориялар. Әлемнің этникалық картасы: өткен заман және қазіргі уақытта (ұлттық мемлекеттердің қалыптасуы мен ыдырауы, "ұлттық сана", этностардың ассимиляциясы, шағын этностардың проблемалары). Әлем тарихындағы этносаралық қатынастар. Ұлтаралық қатынастар: мәселелер және қарама-қайшылықтар. Ұлтаралық қақтығыстардың себептері мен салдарлары (ұлтшылдық, шовинизм, нәсілдік кемсітушілік, нацизм). Этностардың бейбіт өзара әрекеттесуінің тәсілдері (халықаралық интеграция, Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ), Еуропа Одағы (ЕО), Түркі мәдениетін және өнерін дамыту халықаралық ұйымы(ТҮРКСОЙ), Еуразиялық Экономикалық Одақ (ЕАЭО), Ислам Ынтымақтастық Ұйымы (ИЫҰ), Қазақстан халқы Ассамблеясы және тағы басқалар). Қоғамның-мәдени әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары. Социогез туралы теориялардың әртүрлілігі (формациялық тәсіл, өркениеттік тәсіл және тағы басқалар). Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары (қоғам ұйымдасуының қандық-туыстық, көршілік-аумақтық, макроэтникалық қағидалары). Қазіргі қоғамның әлеуметтік стратификациясы;
3) мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан. Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер. "Мемлекет", "билік", "басқару институты" ұғымдары. Мемлекеттің пайда болу теориялары (Аристотель, Платон, Конфуций, Ф. Аквинский, Н. Макиавелли, Дж. Локк, Т. Гоббс, Т. Джефферсон, Ф. Энгельс және тағы басқалар). Мемлекет формаларының эволюциясы: ежелгі заманнан бүгінгі күнге дейін (монархия, республика, теократиялық мемлекеттер). Саяси режимдердің типтері (тоталитарлық, авторитарлық, демократиялық). Әлем тарихының барысына әсер еткен әскери - саяси оқиғалар. Антикалық дәуірдегі әлемдік империяларының қалыптасуы (Парсы империясы, Александр Македонский империясы, Рим империясы). Ғұндардың жаулап алушылық жорықтары Батыс Рим империясының ыдырауы мен антикалық кезеңінен орта ғасырларға көшу процесінің бір факторы ретінде. Араб шапқыншылықтары мен Крест жорықтары (Араб халифаты мен кресшілер мемлекеттерінің құрылуы мен ыдырауы). Шыңғыс хан жорықтарының Еуразияның этномәдени дамуына әсері (Моңғол империясы, Алтын Орда, Әмір Темір империясы, Мәскеу мемлекеті, Құбылай мемлекеті, Ильханат). Наполеонның Еуропа мәдениетін өзгертуге бағытталған әскери жорықтарының салдары (еуропалық мәдениеттің бет-бейнесін өзгерту, Еуропада либералдық әлеуметтік идеялардың таралуы). Дүниежүзілік соғыстар және халықаралық қатынастар жүйесі: Версаль - Вашингтон, Ялта - Потсдам жүйелері. Революциялар қоғам өзгеруінің бір факторы ретінде. Буржуазиялық революциялар индустриалды қоғам қалыптасуының катализаторы ретінде (XVII ғасырдағы Ағылшын буржуазиялық революциясы, XVIII ғасырдағы Француз буржуазиялық революцияы, АҚШ-ғы тәуелсіздік үшін соғыс, Еуропадағы 1848 жылғы "ұлттар көктемі"). Социалистік революция әлеуметтік теңдік идеяларын жүзеге асырудың радикалды тәсілі ретінде (1917 жылғы Қазан Социалистік революциясы, Қытайдағы 1946-1949 жылдардағы Азаматтық соғыс, 1959 жылғы Куба революциясы). Социалистік революциялар нәтижесіндегі қоғамдық құрылымының өзгеруі. Қазіргі заманның революциялары: себептері мен салдарлары (Шығыс Еуропадағы 1989-1990 жылдардағы "барқыт революциясы", Таяу Шығыстағы 2010-2011 жылдардағы "Араб көктемі", бұрынғы Кеңес Одағы елдеріндегі "түрлі-түсті революциялар"). Қоғам проблемаларын революциялық жолмен шешудің салдарлары;
4) мәдениеттің дамуы. Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары. Адамзаттың тарихи-мәдени мұрасын сақтап қалуға бағытталған ЮНЕСКО-ның қызметі. ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мұрасының тізімі. Әлемнің ең ірі мұражайлары: адамзаттың тарихи зердесінің қазынасы (Эрмитаж, Лувр, Британ мұражайы, Метрополитен, Жапония Ұлттық мұражайы, Египет мұражайы, Уффици галереясы, Қазақстан Республикасының Ұлттық мұражайы және тағы басқалар). Әлем халықтарының тарихи-мәдени мұрасын зерттеу және сақтау барысындағы мұражайлардың рөлі. Өнер – қоғам дамуының көрінісі. Тарихи процестер аясындағы өнердің бағыттары мен стильдері (абстракционизм, модернизм, постмодернизм, авангардизм, футуризм, кубизм, сюрреализм, экспрессионизм, гиперреализм, хайтек стилі және тағы басқалар). Өнердің бағыттары мен стильдерінің дамуына қоғамдық процестердің тигізетін әсері. Қазіргі кездегі өнердің даму тенденциялары. Бұқаралық мәдениет және оның қазіргі қоғамға тигізетін әсері (кино, радио, теледидар, интернет, спорт, музыка, қазіргі заманғы әдебиет, қазіргі заманғы бейнелеу өнері). Қазіргі қоғамның рухани-адамгершілік құндылықтары. Жалпыадамзаттық моральдық құндылықтардың қалыптасуы (діни және философиялық идеялар, ұлттық әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер, фольклор, дәстүрлі музыка мен әдебиет, отбасылық құндылықтар). Тарихи оқиғалар аясындағы құндылықтардың өзгеруі (ұлттық мемлекеттердің қалыптасуы, дүниежүзілік соғыстар, қырғи-қабақ соғыстың аяқталуы). Қоғамның адамгершілік құндылықтарды қайта бағалауына ықпал еткен ХХ ғасырдың тарихи оқиғалары. Жаһандану жағдайындағы рухани-адамгершілік құндылықтардың өзгеру мәселесі (прагматизм, рационализм, шектен тыс дарашылдық, нигилизм, конформизм, әлеуметтік апатия, тұтынушылық психология, діни фанатизм, неофашизм, бейресми жастар ұйымдары);
5) өркениеттер: даму ерекшеліктері. Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық. Экономика және экономикалық жүйелердің типтері ("экономика" және "экономикалық жүйе" ұғымдары). Елдердің экономикалық дамуының ерекшеліктері. Дәстүрлі (аграрлық) экономика. Нарықтық экономика және оның мәдениеттің дамуына әсері. Жоспарлы (социалистік) экономика. Аралас экономика. Мәдени-географиялық фактордың мемлекеттердің экономикалық дамуына әсері. Табиғи және географиялық факторларға байланысты елдердің экономикалық мамандандырылуы (Парсы шығанағы елдері, Канада, Австралия, Түркия, Бразилия және тағы басқалар). Мемлекеттердің экономикалық дамуындағы табиғи-географиялық шектеуші факторларға төтеп берудің тарихи мысалдары (Жапония, Израиль, Сингапур, Малайзия және тағы басқалар). Қазіргі кезеңде әлем елдерінің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. Мемлекеттердің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. Қазіргі кезеңдегі мемлекеттердің біркелкі емес экономикалық даму мәселелері (бұрынғы отарлардың экономикалық дамуы, неоколониализм, шикізатқа бағытталған экономикалар). Мемлекеттер мен аймақтардың кедейшілік пен экономикалық артта қалушылыққа төтеп берудегі халықаралық ұйымдардың рөлі;
6) саяси-құқықтық процестер. Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам. Құқықтық мемелекет ұғымы, принциптері мен қалыптасуының мәдени-тарихи алғышарттары (мемлекеттік билікті бөлу принципі, заңның үстемдігі, құқықтар мен бостандықтардың кепілдігі). Құқықтық мемлекет принциптерінің жүзеге асырылуының тарихи тәжірибесі (Адам мен азаматтың құқықтары туралы декларациясы, АҚШ-тың тәуелсіздік туралы декларациясы, АҚШ-та құлдықты жою туралы Заң, Жалпыға бірдей адам құқықтарының декларациясы, Қазақстан Республикасының Конституциясы). Азаматтық қоғамның түсінігі мен жалпы сипаттамасы (Үкіметтік емес ұйымдар, лоббизм, қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар). Мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесінің қазіргі заманғы даму тенденциялары. Үкіметтік емес ұйымдар және олардың азаматтық қоғамның қалыптасуы мен дамуындағы рөлі. Әлемнің қазіргі саяси жүйесі. Әлемнің саяси жүйесінің өзгеруі. Халықаралық қатынастардағы Ялта-Потсдам жүйесінің ыдырау себептері. Әлемнің биполярлы жүйесінің ерешеліктері. Әлем құрылысының постбиполярлық жүйесі. "Постбиполярлы жүйе", "көпвекторлы саясат", "бірполярлы әлем" ұғымдары. Халықаралық қатынастардың қазіргі замандағы тенденциялары. Қазіргі кезеңдегі бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау мәселесі. Халықаралық қауіпсіздіктің қазіргі кездегі қауіп-қатерлері (сепаратизм, ланкестік, фундаментализм, экстремизм, босқындар мәселесі, ірі мемлекеттердің қарсыласуы). Бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтаудағы мемлекеттердің бірлескен әрекеттері. Халықаралық және аймақтық ұйымдары: Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ), Еуропадағы Қауіпсіздік және Ынтымақтастық Ұйымы (ЕҚЫҰ), НАТО, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ), Азиядағы Өзара Ықпалдастық және Сенім Шаралары жөніндегі Кеңес (АӨСШК), Ұжымдық Қауіпсіздік туралы Шарт Ұйымы (ҰҚШҰ) және тағы басқалар;
7) қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Жаңа замандағы және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы. Жаңа замандағы және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың дамуының негізгі бағыттары (либерализм, ұлтшылдық, социал-демократия, марксизм, экзистенциализм, прагматизм, позитивизм). ХХ ғасырдағы бостандық пен әділеттілік үшін күресушілер. Бостандық пен азаматтық құқықтар үшін күрес. М. Ганди және оның бейбіт жолмен қарсыласу идеясы (сатьяграха, свараджа, свадеши). Мартин Лютер Кингтің ұлы арманы (нәсілдік кемсітушілік, сегрегация, азаматтық құқықтар үшін күрес).
Н. Манделла – апартеидке қарсы күресуші (апартеид, азаматтық құқықтар).
ХХ ғасырдағы – ХХI ғасырдың басындағы көрнекті саясаткер-реформаторлар. Мемлекет тархындағы тұлғаның ролі. Мұстафа Кемал Ататүрік – Түрік Республикасының негізін қалаушысы (зайырлы мемлекет, этатизм). Франклин Делано Рузвельт және оның "жаңа бағыты". Ф. Рузвельттің бейбіт және соғыс кезіндегі ішкі және сыртқы саясатының ерекшеліктері. Шарль де Голль: Франция ұлылығының қайта өрлеуі (голлизм, Бесінші республика). Дэн Сяопин – көрнекті Қитай реформаторы ("қытайлық ерекшелігі бар социализм", "бір ел – екі жүйе"). Ли Куан Ю, Махатхир Мохаммад: "үшінші әлемнен бірінші әлемге" ("экономикалық ғажайып", "азиялық серпініс", жаңа индустриалды елдер). Н.Ә.Назарбаев және модернизацияның қазақстандық моделі. "Қазақстан - 2030", "Қазақстан - 2050" даму стратегиялары, "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы. Мемлекет тарихының өтпелі кезеңдеріндегі реформалардың маңыздылығы.
8) білім мен ғылымның дамуы. Білім алу жалпы адамзаттық құндылық ретінде. Жазу мен кітап бастыру – адамзаттың ұлы жетістіктері (пиктография, иероглифтер, сына жазу, руникалық жазу, кітап бастыру және тағы басқалары). Мектептегі білім беру: ежелгі кезеңнен бүгінгі күнге дейін (гимнасия, палестра, академия, спарталық мектеп, схоластика, жеті "еркін өнер", мектебтер, медреселер, жексенбілік мектептер, қолөнер мектептері және тағы басқалар). Мектептегі білім берудің заманауи модельдері. Жоғары білім беру жүйесі: тарих пен қазіргі кезең (Кордова, Прага, Оксфорд, Кембридж, Сорбонна университеттері және тағы басқалары). Ағартушылық пен ғылымды өрістетудегі алғашқы университеттердің рөлі. Жоғарғы білім берудің заманауи модельдері. Ғылыми-техникалық прогресс. Ғылыми-техникалық прогрестің тарихи кезеңдері. "Өнеркәсіп төңкерісі", "ғылыми-техникалық революция" ұғымдары. Қазіргі кездегі өркениеттің дамуындағы ғылыми-техникалық революцияның маңыздылығын бағалау. Ғылыми-техникалық прогресс және қазіргі заманның жаһандық мәселелері. Қазіргі кездегі ғылыми технологиялар. Қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар. Қоғамның дамуына ақпараттық технологиялардың әсері. Қазіргі ғылымның перспективалық салалары (робототехника, космонавтика, гендік инженерия).
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | практикалық | ||
1 Бөлім. Өркениет: даму ерекшеліктері. | |||
1.1. Өркениет: зерттеудің теориялары мен әдістері. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. "Өркениет" түсінігі. | |||
1.2. Өркениеттердің жіктелуі. | |||
Тақырып 1.2.1. Өркениеттің дәстүрлі (аграрлық）түрі: көшпелі және отырықшы-егіншілік. | |||
Тақырып 1.2.2. Өркениеттің индустриалдық даму кезеңі. Өркениеттің постиндустриалды даму кезеңі | |||
1.3. Әлем өркениеттерінің тарихы. | + | + | + |
Тақырып 1.3.1. Ежелгі әлем өркениеті. | |||
Тақырып 1.3.2. Африка, Америка, Австралия және Океанияның дәстүрлі өркениеттері. | |||
Тақырып 1.3.3. Әлемдік діндер және өркениеттердің дамуы. | |||
1.4. Өркениеттердің өзара әрекеттесуі. | + | + | + |
Тақырып 1.4.1. Өркениеттер әрекеттестігінің сауда-экономикалық саласы. | |||
Тақырып 1.4.2. Өркениеттер әрекеттестігінің дипломатиялық саласы. | |||
Тақырып 1.4.3. Өркениеттер әрекеттестігінің әскери-саяси саласы. | |||
Тақырып 1.4.4. Мәдениеттер диалогі. | |||
2 Бөлім. Этникалық және әлеуметтік процестер. | |||
2.1. Антропогенез және этногенез. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Адамның шығу тегі теориялары. | |||
Тақырып 2.1.2. Этностардың пайда болуы туралы теориялар. | |||
Тақырып 2.1.3. Әлемнің этникалық картасы: өткен заманда және қазіргі уақытта. | |||
2.2. Әлем тарихындағы этносаралық қатынастар. | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Этносаралық қатынастар: проблемалары және қарама-қайшылықтары. | |||
Тақырып 2.2.2. Этносаралық қатынастар: бейбіт өзара әрекеттестік тәсілдері. | |||
2.3. Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының мәдени-тарихи формалары. | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Социогенез туралы теориялардың алуан түрлілігі. | |||
Тақырып 2.3.2. Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары. | |||
3 Бөлім. Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан | |||
3.1. Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Мемлекет түсінігі. Мемлекеттің пайда болу теориялары. | |||
Тақырып 3.1.2. Мемлекет формаларының эволюциясы: ежелгі кезеңнен бүгінгі күнге дейін. | |||
Тақырып 3.1.3. Саяси режимдердің типтері. | |||
3.2. Әлем тарихының барысына әсер еткен әскери -саяси оқиғалар. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Антикалық дәуірдегі әлемдік империялардың мәдениеті. | |||
Тақырып 3.2.2. Ғұндардың жаулап алушылық жорықтары ежелгі заманнан орта ғасырларға өтудің бір факторы ретінде. | |||
Тақырып 3.2.3. Араб шапқыншылықтары мен Крест жорықтары. | |||
Тақырып 3.2.4. Еуразияның этномәдени дамуына Шыңғыс хан жорықтарының әсері. | |||
Тақырып 3.2.5. Наполеонның Еуропа мәдениетін өзгертуге әскери жорықтарының салдары. | |||
Тақырып 3.2.6. ХХ ғасырдағы дүниежүзілік соғыстардың халықаралық қатынастар жүйесіне әсері. | |||
3.3. Революциялар қоғам өзгеруінің бір факторы ретінде. | + | + | + |
Тақырып 3.3.1. Буржуазиялық революциялар – индустриалды қоғамның құрылуының катализаторы. | |||
Тақырып 3.3.2. Социалистік революция әлеуметтік теңдік идеяларын жүзеге асырудың радикалды әдісі ретінде. | |||
Тақырып 3.3.3. Қазіргі кездегі революциялар: себептері мен салдары. | |||
4 Бөлім. Мәдениеттің дамуы. | |||
4.1. Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Адамзаттың тарихи-мәдени мұрасын сақтап қалудағы ЮНЕСКО-ның қызметі. | |||
Тақырып 4.1.2. Әлемнің ең ірі мұражайлары: адамзаттың тарихи зердесінің қазынасы. Әлем халықтарының тарихи-мәдени мұрасын зерттеу мен сақтаудағы мұражайлардың рөлі. | |||
Тақырып 4.1.3. Әлем халықтарының тарихи-мәдени мұрасын зерттеу және сақтау барысындағы мұражайлардың рөлі. | |||
4.2. Өнер – қоғам дамуының бейнесі. | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Мәдени-тарихи процестер контекстіндегі өнер бағыттары мен стильдері. | |||
Тақырып 4.2.2. Заманауи өнердің даму тенденциялары. | |||
4.3. Қазіргі қоғамның рухани-адамгершілік құндылықтары. | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Жалпыадамзаттық адамгершілік құндылықтардың қалыптасуы. | |||
Тақырып 4.3.2. Мәдени-тарихи оқиғалар контекстіндегі құндылықтардың өзгеруі. Қоғамның адамгершілік құндылықтарын қайта бағалауына ықпал еткен ХХ ғасырдың мәдени-тарихи оқиғалары.. | |||
Тақырып 4.3.3. Жаһандану жағдайындағы рухани-адамгершілік құндылықтардың өзгеру мәселесі. | |||
5 Бөлім. Өркениет: даму ерекшеліктері. | |||
5.1. Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Экономика және экономикалық жүйелердің типтері. | |||
Тақырып 5.1.2. Дәстүрлі (аграрлық) экономика. | |||
Тақырып 5.1.3. Нарықтық экономика және оның мәдениеттің дамуына әсері. | |||
Тақырып 5.1.4. Жоспарлы социалистік экономика. | |||
Тақырып 5.1.5. Экономиканың аралас түрлері. | |||
5.2. Мемлекеттің экономикалық дамуына табиғи-географиялық фактордың әсері. | + | + | + |
Тақырып 5.2.1. Мәдени-географиялық факторларға байланысты мемлекеттердің түрлері. | |||
Тақырып 5.2.2. Мемлекеттердің экономикалық дамуындағы шектеулі табиғи-географиялық факторларды жеңудің мәдени-тарихи мысалдары. | |||
5.3. Қазіргі кезеңде әлем елдерінің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. | + | + | + |
Тақырып 5.3.1. Экономикалық даму деңгейі бойынша әлем елдерін саралау. | |||
Тақырып 5.3.2. Жекелеген мемлекеттер мен аймақтардың кедейшілікке және экономикалық артта қалушылыққа төтеп беру жолдары. | |||
6 Бөлім. Саяси-құқықтық процестер. | |||
6.1. Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Құқықтық мемлекет түсінігі. | |||
Тақырып 6.1.2. Құқықтық мемлекет принциптерінің жүзеге асырылуының тарихи тәжірибесі. | |||
Тақырып 6.1.3. Азаматтық қоғам түсінігі және жалпы сипаттамасы. | |||
Тақырып 6.1.4. Азаматтық қоғамдағы үкіметтік емес ұйымдардың рөлі. | |||
6.2. Әлемнің қазіргі саяси жүйесі. | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Әлемнің саяси жүйесінің өзгеруі. | |||
Тақырып 6.2.2. Әлем құрылысының постбиполярлық жүйесі. | |||
6.3. Қазіргі кездегі бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау мәселесі. | + | + | + |
Тақырып 6.3.1. Мәдени дамудағы халықаралық саясаттың қазіргі заманғы сын-қатерлері мен қауіптері. | |||
Тақырып 6.3.2. Бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтауда мемлекеттердің бірлескен әрекеттері. | |||
7 Бөлім. Қоғамдық-саяси ойдың дамуы. | |||
7.1. Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың дамуының негізгі бағыттары. | |||
7.2. ХХ ғасырдағы бостандық пен әділеттілік үшін күресушілер. | |||
Тақырып 7.2.1. М. Ганди және оның бейбіт жолмен қарсыласу идеясы | |||
Тақырып 7.2.2. Мартин Лютер Кингтің ұлы арманы | |||
Тақырып 7.2.3. Н. Мандела –апартеидке қарсы күресуші | |||
7.3. ХХ ғасырдағы – ХХI ғасырдың басындағы көрнекті саясаткер-реформаторлар | + | + | + |
Тақырып 7.3.1. Мұстафа Кемал Ататүрік –Түрік Республикасының негізін қалаушы. | |||
Тақырып 7.3.2. Франклин Делано Рузвельт және оның "жаңа бағыты". | |||
Тақырып 7.3.3. Шарль де Голль: Франция ұлылығының қайта жаңғыруы. | |||
Тақырып 7.3.4. Дэн Сяопин – көрнекті қытай реформаторы. | |||
Тақырып 7.3.5. Ли Куан Ю и Махатхир Мохаммад: "үшінші әлемнен бірінші әлемге". | |||
Тақырып 7.3.6. Н.Назарбаев және модернизацияның қазақстандық моделі. | |||
Тақырып 7.3.7. Тарихтағы тұлғаның ролі. Көрнекті саясаткер-реформаторлардың оқу-ағарту саласындағы саясаты. | |||
8 Бөлім. Білім мен ғылымның дамуы. | |||
8.1. Білім алу бүкіл адамзаттық құндылық ретінде. | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Жазу мен типография – адамзат мәдениетінің ең үлкен жетістігі. | |||
Тақырып 8.1.2. Құндылықтар-қатынастар, құндылықтар-сапа, құндылықтар-білім. | |||
Тақырып 8.1.3. Батыс еуропа елдеріндегі ХІХ-ХХ ғасырлардағы мектеп пен тəрбие. | |||
8.2. Ғылыми-техникалық прогресс. | + | + | + |
Тақырып 8.2.1. Ғылыми-техникалық прогрестің тарихи кезеңдері. Мәдениеттің, ғылымның, техниканың және өндіріс технологиясының дамуына технологиялық факторлардың әсері. | |||
Тақырып 8.2.2. Ғылыми-техникалық прогресс және қазіргі заманның жаһандық проблемалары. | |||
8.3. Қазіргі заманғы ғылыми технологиялар. | + | + | + |
Тақырып 8.3.1. Қазіргі кездегі ақпараттық технологиялар. | |||
Тақырып 8.3.2. Қазіргі ғылымның перспективті салалары. (робототехника, космонавтика, гендік инженерия және тағы басқалар). | |||
Тақырып 8.3.3. Баспа ісінің тарихы. Полиграфиялық өндірістегі қазіргі заманғы әдістер. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Тарау атауы | Бөлім атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
1. Өркениет: даму ерекшеліктері | Өркениет: зерттеудің теориялары мен әдістері |
1) Тарихи оқиғаларды, процестер мен құбылыстарды түсіндіру үшін "өркениет", "әлемдік мәдениет" терминдерін қолдану; |
1) "Өркениет", "әлемдік мәдениет" ұғымдардың анықтаудағы ғалымдардың пікірлерін талдайды; |
Өркениеттердің жіктелуі |
1) Әлем өркениеттерінің тарихы мен олардың өзара әрекеттесуін түсіндіру; |
1) Өркениеттің түрлерін сипаттайды; | |
1) Өркениеттің индустриалды түрінің ерекшеліктерін түсіндіру; |
1) Өркениеттің индустриалды және постиндустриалды түрлерін сипаттайды; | ||
2) Локальді өркениеттердің ерекшеліктерін, оларға тән белгілерін салыстырмалы талдау негізінде анықтау. |
1) Дәстүрлі өркениет ошақтарын атайды және орналасқан жерін картадан көрсетеді; | ||
1) Әлемдік діндер іліміндегі жалпы адамгершілік құндылықтарды анықтау; |
1) Әлемдік діндердің философиялық негіздерін анықтайды; | ||
Өркениеттердің өзара әрекеттесуі | 1) Себеп-салдарлық байланысты анықтай отырып, әлемдік сауданың өркениет дамуындағы рөлін анықтау. |
1) Әлемдік экономиканың дамуындағы халықаралық ұйымдардың рөлін анықтайды; | |
2) Қазіргі өркениеттің дамуындағы дипломатияның рөлін анықтау. |
1) Өркениеттерді жақындастыру факторы ретінде дипломатияның маңызын анықтайды; | ||
3) Отаршыл экспансия мен қазіргі замандағы жаһандық мәселелердің себеп-салдарлық байланысын анықтау. |
1) Ежелгі және орта ғасырлардағы жаулап алушылық жорықтардың себептерін анықтайды; | ||
4) Өркениеттердің жетістіктерін зерттей отырып, мәдениеттердің өзара әрекеттестігі мен өзара ықпалын сипаттау. |
1) Мәдениеттердің өзара ықпалдастығының өркениетті деңгейін талдайды; | ||
5) Адамзат тарихындағы жаулап алушылық жорықтар, отаршыл экспансия және жаһандық мәселелердің себептерін, байланысын бағалау. |
1) Ежелгі және орта ғасырлардағы жаулап алушылық жорықтардың себептерін, отаршыл экспансия мен қазіргі замандағы жаһандық мәселелердің себеп-салдарлық байланысын анықтайды; | ||
Этникалық және әлеуметтік процестер |
Антропогенез және этногенез | 1) Антропологиялық, этникалық және әлеуметтік үдерістердің байланыстарын анықтау. |
1) Тарихи оқиғаларды, процестер мен құбылыстарды түсіндіру үшін "этнос", "этногенез", "ұлт", "социогенез", "формациялық әдіс", "өркениеттік әдіс" ұғымдарын қолданады; |
1) Ұлтаралық қатынастардың сипатын, интеграциялық процестердің тиімділігін негіздеу. |
1) Тарихи оқиғаларды талдау негізінде қазіргі кездегі ұлтаралық қатынастардың сипатын түсіндіреді; | ||
1) Этникалық және мәдени |
1) Қазіргі қоғамның әлеуметтік стратификациясын зерттейді; | ||
Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан |
Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер | 1) Бірінші және екінші дүниежүзілік соғыстар мен буржуазиялық революциялардың себептері мен салдарларын тұжырымдау. |
1) Тарихи оқиғалар мен процестерді түсіндіру үшін "мемлекет", "билік", "басқару институты" терминдерін қолданады; |
1) Антика дәуіріндегі империялардың, араб шапқыншылықтары мен крест жорықтарының және моңғол шапқыншылығының себептері мен салдарын салыстыру, пікір білдіру. |
1) Мемлекеттердің тарихи формаларына тән белгілерін анықтайды; | ||
1) Тарихи дамудың заңдылығын, революциялардың жағымды және жағымсыз салдарларын бағалау. |
1)Тарихи деректердің негізінде антикалық дәуірден орта ғасырларға өту заңдылығын тұжырымдайды; | ||
Мәдениеттің дамуы |
Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары |
1) Тарихи-мәдени мұраны сақтау жолдарын, әлем мұражайларының ерекшеліктерін, құндылықтарын айқындау; |
1) Қоғамдағы өзгерістерді түсіну үшін "абстракцианизм", "модернизм", "постмодернизм", "авангардизм", "футуризм", "кубизм", "сюрреализм", "экспрессионизм", "гиперреализм", "хайтек" терминдерін қолданады; |
1) Көрнекті мәдениет қайраткерлерінің шығармашылығын, жалпыадамзаттық адамгершілік құндылықтардың маңызын түсіндіру; |
1) Әлем мәдениетінің көрнекті өкілдерінің шығармашылық туындыларын талдайды; | ||
14) XX ғасырдың тарихи оқиғаларының себеп салдарын, байланыстыру, ерекшеліктерін анықтау. |
1) Қоғамның моральдық құндылықтарын қайта бағалауға септігін тигізген XX ғасырдың тарихи оқиғаларының ерекшеліктерін талдайды; | ||
Өркениет: даму ерекшеліктері |
Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық | 1) Экономикалық жүйелердің тарихи типтерін, табиғи-географиялық фактордың әсерін анықтау, қазіргі кезеңдегі әлем елдерінің экономикалық жіктелуін түсіндіру. |
1) Мемлекеттердің экономикалық даму ерекшеліктерін талдау үшін "экономика" және "экономикалық жүйе" ұғымдарын қолданады; |
1) Нарықтык экономиканың ерекшелігін саралау, табиғи-географиялық фактордың маңызын, рөлін бағалау. |
1) Әртүрлі елдердің мысалында нарықтық экономикаға тән ерекшеліктерді талдайды; | ||
1) Аралас экономиканың ерекшелігін және дамушы мемлекеттердің, аймақтардың артта қалушылығына көмектесудегі халықаралық ұйымдардың рөлін бағалау. |
1) Экономиканың аралас түріне тән белгілерді анықтай отырып, оған көшудің себептерін талдайды; | ||
Саяси-құқықтық процестер |
Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам |
1) Әлемнің қазіргі саяси жүйесі бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау |
1) Құқықтық мемлекеттің қалыптасуының алғышарттарын зерттейді; |
1) Мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесінің дамуының қазіргі тенденцияларын түсіндіру. |
1) Мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесінің дамуының қазіргі тенденцияларын түсіндіру үшін "азаматтық қоғам" ұғымын қолданады; | ||
1) Қазіргі кездегі халықаралық қатынастардың даму тенденцияларын, халықаралық ұйымдардың қызметін талдау. |
1) Тарихи оқиғалар, процестер мен құбылыстарды талдау негізінде қазіргі кездегі халықаралық қатынастардың даму тенденцияларын түсіндіреді; | ||
Қоғамдық-саяси ойдың дамуы |
Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы |
1) Азаматтық құқықтар үшін күресте тұлғаның белсенді азаматтық позициясының маңыздылығын, |
1) Қоғамдық-саяси ойдың дамуы үшін Ағартушылық дәуір идеяларының маңыздылығын пікір білдіреді; |
1) Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық саяси ойдың дамуы, ХХ және ХХІ ғасырдың көрнекті саясаткер-реформаторлар туралы баяндау. |
1) Тарихи оқиғаларды түсіндіру үшін "этатизм", "зайырлы мемлекет" ұғымдарын қолданады; | ||
1) Тәуелсіз Қазақстанның негізін қалаған Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың еңбегін, еліміздің стратегиялық бағдарламаларының негізгі бағыттарын тұжырымдау. |
1) Қазақстандық модернизация үлгісін құрастыру және жүзеге асырудағы Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президентінің рөлін бағалайды; | ||
Білім мен ғылымның дамуы |
Білім алу бүкіл адамзаттық құндылық ретінде | 1) Әртүрлі мемлекеттердегі өнеркәсіп революциясының нәтижесін талдау. |
1) Тарихи даму контекстіндегі әлем халықтарының жазу түрлерін жіктейді; |
1) Білім құндылығы, ғылыми-техникалық прогресс, ғылыми технологиялардың дамуын болжау. |
1) Адамзат тарихы контекстінде мектептегі білім берудің дамуындағы өзгерістер мен сабақтастықтарды сипаттайды; | ||
1) Қазіргі заманның жаһандық мәселелерін шешу үшін ғылым мен техниканың заманауи түрлері дамуының маңызын тұжырымдау. |
1) Қазіргі заманның жаһандық мәселелерінің туындауына ғылыми-техникалық прогресстің әсерін зерттейді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 73 - қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "География" пәнін оқыту мақсаты - білім алушылардың қоғам мен географиялық кеңістіктің барлық деңгейлерінде туындаған геоэкологиялық, геоэкономикалық, әлеуметтік, геосаяси және ғаламдық проблемаларды шешуге бағытталған географиялық білімдерін, біліктері мен дағдыларын қолдану үшін жағдай жасау.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың бойында географиялық кеңістіктік ойлауды, географиялық мәдениет пен тілді дамыту;
2) геоэкологиялық, геосаяси, геоэкономикалық, әлеуметтік үдерістер мен құбылыстарды зерттеу үшін ғаламдық, аймақтық және жергілікті ұстанымдардың түсінуін дамыту;
3) білім алушыларға картографияны, геоэкологияны, геоэкономиканы, геосаясатты, елтану мен адамзаттың ғаламдық проблемаларын зерттеу барысында геокеңістіктік деректерді өңдеудің заманауи әдістерін қолдану үшін жағдай жасау;
4) білім алушының бойында қазіргі дүниенің географиялық көрінісін іс-әрекеттер арқылы зерттеп-тану барысында құндылықтар жүйесін қалыптастыру.
4. Пәннің мазмұны 7 бөлімнен тұрады: "Географиялық зерттеу әдістері", "Картография және геоинформатика", "Табиғатты пайдалану және геоэкология", "Геоэкономика", "Геосаясат", "Елтану", "Адамзаттың ғаламдық проблемалары".
1. "Географиялық зерттеу әдістері" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) жалпы географиялық әдістер;
2) өзекті географиялық зерттеу әдістері;
2. "Картография және геоинформатика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) картография;
2) заманауи картографиялық әдістер;
3) геоинформатика негіздері;
3. "Табиғатты пайдалану және геоэкология" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) табиғатты пайдалану;
2) геоэкологиялық зерттеу әдістері;
3) табиғатты пайдалануды реттеу;
4) геоэкологиялық зерттеулер негіздері;
4. "Геоэкономика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) геоэкономика негіздері, геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі;
2) шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары;
3) дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы;
4) дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері;
5) дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері;
6) экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе;
7) Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті;
8) Геоэкономикалық даму стратегиялары.
5. "Геосаясат" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) геосаясат негіздері, геосаясаттың өзектілігі;
2) дүниежүзінің геосаяси кеңістігі;
3) геосаясаттағы географиялық факторлар;
4) мемлекеттік аумақтың морфологиясы;
5) мемлекеттік шекара;
6) заманауи геосаяси үдерістер;
7) Қазақстанның геосаяси жағдайы;
8) Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі;
9) Қазақстанның геосаяси интеграциясы;
6. "Елтану" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) дүниежүзі аймақтары, кешенді географиялық аудандастыру;
2) дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері, салыстырмалы елтану;
3) дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны;
4) дүниежүзі елдерін салыстыру;
7. "Адамзаттың ғаламдық проблемалары" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) ғаламдық мәселелерді шешу;
2) ғаламдық мәселелерді шешу жолдары.
"География" пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Географиялық зерттеу әдістері". Жалпы географиялық әдістер; география бойынша зерттеу тақырыбын таңдау; географиялық мониторинг әдістері; географиядағы салыстыру әдістері; географиядағы сандық әдістер; географиялық сараптама әдістері; географиялық аудандастыру әдістері. Өзекті географиялық зерттеу әдістері; Географиялық сараптаманың алгоритмі және түрлері; эксперттік бағалау әдістері; географиядағы модельдеу әдістері.
2) "Картография және геоинформатика". Картография; заманауи картографиялық әдістер; геоинформатика негіздері; географиялық мәліметтер базасы; географиялық деректерді визуализациялау. Құрылыс және архитектура индустриясында заманауи картографиялық әдістерді қолдану жолдары. Заманауи картографиялық әдістер; карталардың сандық моделі. Геоинформатика негіздері; геоақпараттық жүйелердің геоақпараттық әдістері мен технологияларының ерекшеліктері; геоақпараттық жүйелер технологияларының басқа ғылымдармен және өндіріс салаларымен байланысы; геоақпараттық жүйелер технологиясын архитектура мен құрылыс жұмыстарында қолдану, болашақ дизайнерлерді кәсіби даярлаудағы графикалық қызмет және компьютерлік технологиялар, баспа-полиграфия ісінде геоақпараттық жүйелерді қолдану.
3) "Табиғатты пайдалану және геоэкология". Табиғатты пайдалану; табиғатты пайдалану түрлері; табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға әсерін бағалау; табиғатты тиімді пайдаланудың қағидаттары. Геоэкологиялық зерттеу әдістері; геоэкологияның зерттеу пәні мен өзектілігі; геосфералардың ластануы; геоэкологиялық аудандастыру; геоэкологиядағы антропогендік факторлар; ғаламдық экологиялық мәселелер; геоэкологиялық үдерістерде географиялық қабық заңдылықтарының рөлін анықтау; ғаламдық экологиялық мәселелерді шешудегі әлемдік тәжірибе; экологиялық мәселелерді шешудегі инновациялық технологиялар; Қазақстанның экологиялық мәселелері. Табиғатты пайдалануды реттеу; табиғатты пайдалану үдерістерін шаруашылық және тұтыну салаларында реттеу; мұнай-газ саласындағы табиғатты пайдалануды реттеу механизмі; мемлекеттік және жергілікті табиғатты пайдаланудың заңнамалық аспектілері; жергілікті күн тәртібі – XXI ғасыр, әлеуметтік, экологиялық және экономикалық тиімділік; табиғатты пайдалануды жергілікті басқару; "Экологиялық із" және тұрақты даму; Қазақстан Республикасы қолөнер шаруашылығында табиғи ресурстарды тиімді пайдалану. Геоэкологиялық зерттеулер негіздері; табиғатты пайдалану тұжырымдамасы; қоршаған ортаның антропогендік өзгерістері; табиғатты пайдалану; қоршаған ортаның сапасын бағалау; экология және адам денсаулығы, дүниежүзіндегі қоршаған орта сапасының кеңістік сипаты; өнеркәсіптік өндірістің антропогендік факторларының қоршаған ортаға әсерін талдау (жеңіл өнеркәсіп, мамандық бойынша); дүниежүзі халқының саны – маңызды геоэкологиялық фактор; геоэкологиялық индикаторлар; 3кологиялық менеджмент; тұрақты дамуға көшу.
4) "Геоэкономика". Геоэкономика негіздері, геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі; геоэкономика негіздері, геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі; геоэкономика бағытының мақсаты мен міндеттері, негізгі түсініктері; елдер мен аймақтардың экономикалық дамуындағы географиялық кеңістіктің рөлі. Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары; шаруашылықты ұйымдастырудың аумақтық факторлары; дүниежүзілік шаруашылық салаларын заманауи орналастыру факторлары. Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы; дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымы; Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері; дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы және модельдері; дамыған елдердегі шаруашылықтың (жеңіл өнеркәсіптің, соның ішінде тоқыма, киім, аяқ киім және былғары өнеркәсіптерінің) аумақтық құрылымы; дамушы елдердегі шаруашылықтың (жеңіл өнеркәсіптің, соның ішінде тоқыма, киім, аяқ киім және былғары өнеркәсіптерінің) аумақтық құрылымы. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері; дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстыру; дүниежүзі елдерін экономикалық даму деңгейі бойынша жіктеу, дамыған елдер; дамыған елдердің әлеуметтік-экономикалық даму модельдері; өтпелі экономика елдері; дамушы елдердің топтары. Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе; дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегиялары; Қазақстан Республикасының экономикалық даму стратегиясының мақсатты көрсеткіштері. Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті; Қазақстан экономикасының салалық құрылымы; Қазақстан аймақтарының экономикасы; экономикалық-географиялық аудандастырудың теориясы мен практикасы; инвестициялық тартымдылық – Қазақстан экономикасының даму механизмі. Қазақстан аймақтарының экономикалық дамуын теңестіру; мамандану және әртараптандыру – аймақтық экономиканың даму әлеуеті; Қазақстанның өнеркәсіптерінің мамандануы мен әртараптандыруы. (тоқыма, киім тігу, аяқ киім және былғары өнеркәсіптері бойынша талдау). Геоэкономикалық даму стратегиялары; қосылған құны жоғары тауарлар өндірісі; Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктері; Қазақстанның кластерлік бастамалары; импортты алмастыру арқылы отандық өндірушілерді қолдау; Бренд-менеджмент – тауарлар мен қызметтерді танымал ету шарты.
5) "Геосаясат". Геосаясат негіздері, геосаясаттың өзектілігі; геосаясаттың мақсаты мен міндеттері, зерттеу пәні, негізгі категориялары; негізгі геосаяси объектілері мен субъектілері, геосаяси ықпал көрсетудің негізгі құралдары. Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі; қазіргі заманғы дүниежүзінің геосаяси кеңістігі; Азиядағы геосаяси кеңістік; Еуропадағы геосаяси кеңістік; Америкадағы геосаяси кеңістік. Геосаясаттағы географиялық факторлар; геосаясаттағы физикалық-географиялық және экономикалық факторлардың маңызы; геосаясаттағы әлеуметтік және демографиялық факторлардың маңызы; геосаясаттағы саяси, әскери және технологиялық факторлардың маңызы. Мемлекеттік аумақтың морфологиясы; мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері; мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері бойынша жіктеу. Мемлекеттік шекара; мемлекеттік шекаралардың функциясы, түрлері, анықтау және белгілеу шаралары, динамикасы; Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекаралары, көрші мемлекеттермен қарым қатынасы, басты көрсеткіштері мен динамикасы.Заманауи геосаяси үдерістер; қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістер. Қазақстанның геосаяси жағдайы; Қазақстанның геосаяси жағдайы. Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі; Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсер ететін факторлар. Қазақстанның геосаяси интеграциясы; Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстары.
6) "Елтану". Дүниежүзі аймақтары, кешенді географиялық аудандастыру; дүниежүзі физикалық- географиялық аудандастыру; заманауи бейнелеу өнерінің ерекшеліктері, Қазақ театр өнерінің қалыптасуы; дүниежүзі саяси-географиялық аудандастыру, геосаяси аудандар; дүниежүзі тарихи – географиялық аудандастыру. Дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері, салыстырмалы елтану; дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштер; жиынтық ішкі өнім көрсеткішін есептеу; дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын демографиялық көрсеткіштер; дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын әлеуметтік көрсеткіштер; дүниежүзі елдерінде ақпараттық технологиялардың даму ерекшеліктері; жиынтық көрсеткіштер бойынша есептелінетін дүниежүзі елдерінің индекстері мен рейтингі; ғаламдық бәсекеге қабілеттілік индексі. Дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны; ғарыштық түсірілімнен Қазақстанның Жер серіктен түсірілген картасына дейін; мемлекеттердің географиялық жағдайы: мүмкіндіктер мен қатерлер; Азия жүрегіндегі Ұлы дала елі. Дүниежүзі елдерін салыстыру; Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік рейтингі; қолданбалы елтану ақпаратының маңыздылығы, субъектілері мен тұтынушылары.
7) "Адамзаттың ғаламдық проблемалары". Ғаламдық мәселелерді шешу; адамзат дамуындағы мәселелер және оларды анықтау критерийлері; бейбітшілікті сақтау мәселелері; энергетика және шикізат мәселелері; дамушы елдердегі ғаламдық мәселелер; дүниежүзілік мұхит мәселелері; геглобалистика. Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары; адамзаттың ғаламдық проблемаларын шешудегі әлемдік тәжірибе; ғаламдық проблемалардың Қазақстан аумағындағы көріністері; Жаңа Қазақстанның жаңғыру жолындағы жас маман рөлі.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Бөлімдердің, бөлімшелердің және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | |||
теориялық | практикалық | |||
1.Географиялық зерттеу әдістері | ||||
1.1 Жалпы географиялық әдістер | + | + | + | |
1 | Тақырып 1.1.1. Географиядан зерттеу тақырыбын таңдау. | |||
2 | Тақырып 1.1.2. Географиялық мониторинг әдістері | |||
3 | Тақырып 1.1.3. Географиядағы салыстыру әдістері. | |||
4 | Тақырып 1.1.4. Географиядағы сандық әдістер. | |||
5 | Тақырып 1.1.5. Географиялық сараптама әдістері. | |||
6-7 | Тақырып 1.1.6. Географиялық аудандастыру әдістері. | |||
1.2. Өзекті географиялық зерттеу әдістері | + | + | + | |
8 | Тақырып 1.2.1. Географиялық сараптаманың алгоритмі және түрлері. | |||
9 | Тақырып 1.2.2. Эксперттік бағалау әдістері. | |||
10 | Тақырып 1.2.3. Географиядағы модельдеу әдістері. | |||
2. Картография және геоинформатика | ||||
2.1. Картография | + | + | + | |
11 | Тақырып 2.1.1. Заманауи картографиялық әдістер | |||
12 | Тақырып 2.1.2. Геоинформатика негіздері. | |||
13-14 | Тақырып 2.1.3. Географиялық деректер базасы. Географиялық деректерді визуализациялау. | |||
15 | Тақырып 2.1.4. Құрылыс және архитектура индустриясында заманауи картографиялық әдістерді қолдану жолдары | |||
2.2. Заманауи картографиялық әдістер | + | + | + | |
16 | Тақырып 2.2.1. Карталардың сандық моделі. | |||
2.3. Геоинформатика негіздері | + | + | + | |
17 | Тақырып 2.3.1. Геоақпараттық әдістер мен геоақпараттық жүйелер технологияларының ерекшеліктері. | |||
18 | Тақырып 2.3.2. Геоақпараттық жүйелер технологияларының басқа ғылымдармен және өндіріс салаларымен байланысы. Геоақпараттық жүйелер технологиясын архитектура мен құрылыс жұмыстарында қолдану. Болашақ дизайнерлерді кәсіби даярлаудағы графикалық қызмет және компьютерлік технологиялар. Баспа-полиграфия ісінде геоақпараттық жүйелерді қолдану. | |||
3. Табиғатты пайдалану және геоэкология | ||||
3.1. Табиғатты пайдалану | + | + | + | |
19 | Тақырып 3.1.1. Табиғатты пайдалану түрлері | |||
20 | Тақырып 3.1.2. Табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға әсерін бағалау | |||
21 | Тақырып 3.1.3. Табиғатты тиімді пайдаланудың қағидаттары | |||
3.2. Геоэкологиялық зерттеу әдістері | + | + | + | |
22 | Тақырып 3.2.1. Геоэкологияның зерттеу пәні мен өзектілігі | |||
23 | Тақырып 3.2.2. Геосфералардың ластануы | |||
24 | Тақырып 3.2.3. Геоэкологиялық аудандастыру | |||
25 | Тақырып 3.2.4. Геоэкологиядағы антропогендік факторлар | |||
26 | Тақырып 3.2.5. Ғаламдық экологиялық мәселелер | |||
27 | Тақырып 3.2.6. Геоэкологиялық үдерістерде географиялық қабық заңдылықтарының рөлін анықтау. | |||
28 | Тақырып 3.2.7. Ғаламдық экологиялық мәселелерді шешудегі әлемдік тәжірибе | |||
29 | Тақырып 3.2.8. Экологиялық мәселелерді шешудегі инновациялық технологиялар | |||
30 | Тақырып 3.2.9. Қазақстанның экологиялық мәселелері | |||
3.3. Табиғатты пайдалануды реттеу | + | + | + | |
31 | Тақырып 3.3.1. Табиғатты пайдалану үдерістерін шаруашылық және тұтыну салаларында реттеу | |||
32 | Тақырып 3.3.2. Мұнай-газ саласындағы табиғатты пайдалануды реттеу механизмі | |||
33 | Тақырып 3.3.3. Мемлекеттік және жергілікті табиғатты пайдаланудың заңнамалық аспектілері | |||
34 | Тақырып 3.3.4. Жергілікті күн тәртібі – XXI ғасыр. Әлеуметтік, экологиялық және экономикалық тиімділік | |||
35 | Тақырып 3.3.5. Табиғатты пайдалануды жергілікті басқару. | |||
36 | Тақырып 3.3.6. "Экологиялық із" және тұрақты даму | |||
37 | Тақырып 3.3.7. Қазақстан Республикасы қолөнер шаруашылығында табиғи ресурстарды тиімді пайдалану. | |||
3.4. Геоэкологиялық зерттеулер негіздері | + | + | + | |
38 | Тақырып 3.4.1. Табиғатты пайдалану тұжырымдамасы | |||
39 | Тақырып 3.4.2. Қоршаған ортаның антропогендік өзгерістері | |||
40 | Тақырып 3.4.3. Табиғатты пайдалану | |||
41 | Тақырып 3.4.4. Қоршаған ортаның сапасын бағалау | |||
42 | Тақырып 3.4.5. Экология және адам денсаулығы. Дүниежүзіндегі қоршаған орта сапасының кеңістік сипаты | |||
43 | Тақырып 3.4.6. Өнеркәсіптік өндірістің антропогендік факторларының қоршаған ортаға әсерін талдау (жеңіл өнеркәсіп, мамандық бойынша) | |||
44 | Тақырып 3.4.7. Дүниежүзі халқының саны – маңызды геоэкологиялық фактор | |||
45 | Тақырып 3.4.8. Геоэкологиялық индикаторлар | |||
46 | Тақырып 3.4.9. Экологиялық менеджмент | |||
47 | Тақырып 3.4.10. Тұрақты дамуға көшу | |||
4 . Геоэкономика | ||||
4.1. Геоэкономика негіздері. Геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі | + | + | + | |
48 | Тақырып 4.1.1. Геоэкономика бағытының мақсаты мен міндеттері, негізгі түсініктері | |||
49 | Тақырып 4.1.2. Елдер мен аймақтардың экономикалық дамуындағы географиялық кеңістіктің рөлі | |||
4.2. Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары | + | + | + | |
50 | Тақырып 4.2.1. Шаруашылықты ұйымдастырудың аумақтық факторлары | |||
51 | Тақырып 4.2.2. Дүниежүзілік шаруашылық салаларын заманауи орналастыру факторлары | |||
4.3. Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы | + | + | + | |
52 | Тақырып 4.3.1. Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымы | |||
4.4. Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері | + | + | + | |
53 | Тақырып 4.4.1. Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы және модельдері | |||
54 | Тақырып 4.4.2. Дамыған елдердегі шаруашылықтың (жеңіл өнеркәсіптің, соның ішінде тоқыма, киім, аяқ киім және былғары өнеркәсіптерінің) аумақтық құрылымы. | |||
55 | Тақырып 4.4.3. Дамушы елдердегі шаруашылықтың (жеңіл өнеркәсіптің, соның ішінде тоқыма, киім, аяқ киім және былғары өнеркәсіптерінің) аумақтық құрылымы | |||
4.5. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері | + | + | + | |
56 | Тақырып 4.5.1. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстыру | |||
57 | Тақырып 4.5.2. Дүниежүзі елдерін экономикалық даму деңгейі бойынша жіктеу. Дамыған елдер. | |||
58 | Тақырып 4.5.3. Дамыған елдердің әлеуметтік-экономикалық даму модельдері | |||
59 | Тақырып 4.5.4. Өтпелі экономика елдері | |||
60 | Тақырып 4.5.5. Дамушы елдердің топтары | |||
4.6. Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе | + | + | + | |
61 | Тақырып 4.6.1. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегиялары | |||
62 | Тақырып 4.6.2. Қазақстан Республикасының экономикалық даму стратегиясының мақсатты көрсеткіштері | |||
4.7. Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті | + | + | + | |
63 | Тақырып 4.7.1. Қазақстан экономикасының салалық құрылымы | |||
64 | Тақырып 4.7.2. Қазақстан аймақтарының экономикасы | |||
65 | Тақырып 4.7.3. Экономикалық-географиялық аудандастырудың теориясы мен практикасы | |||
66 | Тақырып 4.7.4. Инвестициялық тартымдылық – Қазақстан экономикасының даму механизмі. Қазақстан аймақтарының экономикалық дамуын теңестіру | |||
67 | Тақырып 4.7.5. Мамандану және әртараптандыру – аймақтық экономиканың даму әлеуеті | |||
68 | Тақырып 4.7.6. Қазақстанның өнеркәсіптерінің мамандануы мен әртараптандыруы. (тоқыма, киім тігу, аяқ киім және былғары өнеркәсіптері бойынша талдау) | |||
4.8. Геоэкономикалық даму стратегиялары | + | + | + | |
69 | Тақырып 4.8.1. Қосылған құны жоғары тауарлар өндірісі | |||
70 | Тақырып 4.8.2. Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктері | |||
71 | Тақырып 4.8.3. Қазақстанның кластерлік бастамалары | |||
72 | Тақырып 4.8.4. Импортты алмастыру арқылы отандық өндірушілерді қолдау | |||
73 | Тақырып 4.8.5. Бренд-менеджмент – тауарлар мен қызметтерді танымал ету шарты | |||
5. Геосаясат | ||||
5.1. Геосаясат негіздері. Геосаясаттың өзектілігі | + | + | + | |
74 | Тақырып 5.1.1. Геосаясаттың мақсаты мен міндеттері. Зерттеу пәні, негізгі категориялары | |||
75 | Тақырып 5.1.1. Негізгі геосаяси объектілері мен субъектілері. Геосаяси ықпал көрсетудің негізгі құралдары. | |||
5.2. Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі | + | + | + | |
76 | Тақырып 5.2.1 Қазіргі заманғы дүниежүзінің геосаяси кеңістігі | |||
77 | Тақырып 5.2.2 Азиядағы геосаяси кеңістік | |||
78 | Тақырып 5.2.3 Еуропадағы геосаяси кеңістік | |||
79 | Тақырып 5.2.4 Америкадағы геосаяси кеңістік | |||
5.3. Геосаясаттағы географиялық факторлар | + | + | + | |
80 | Тақырып 5.3.1 Геосаясаттағы физикалық-географиялық және экономикалық факторлардың маңызы | |||
81 | Тақырып 5.3.2 Геосаясаттағы әлеуметтік және демографиялық факторлардың маңызы | |||
82-83 | Тақырып 5.3.3 Геосаясаттағы саяси, әскери және технологиялық факторлардың маңызы | |||
5.4. Мемлекеттік аумақтың морфологиясы | + | + | + | |
84 | Тақырып 5.4.1 Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері | |||
85 | Тақырып 5.4.2 Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері бойынша жіктеу | |||
5.5. Мемлекеттік шекара | + | + | + | |
86 | Тақырып 5.5.1 Мемлекеттік шекаралардың функциясы, түрлері, анықтау және белгілеу шаралары, динамикасы | |||
87 | Тақырып 5.5.2 Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекаралары. Көрші мемлекеттермен қарым қатынасы, басты көрсеткіштері мен динамикасы | |||
5.6. Заманауи геосаяси үдерістер | + | + | + | |
88 | Тақырып 5.6.1 Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістер | |||
5.7. Қазақстанның геосаяси жағдайы | + | + | + | |
89 | Тақырып 5.7.1 Қазақстанның геосаяси жағдайы | |||
5.8. Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі | + | + | + | |
90 | Тақырып 5.8.1 Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсер ететін факторлар | |||
5.9. Қазақстанның геосаяси интеграциясы | + | + | + | |
91 | Тақырып 5.9.1 Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстары | |||
6. Елтану | ||||
6.1. Дүниежүзі аймақтары. Кешенді географиялық аудандастыру. | + | + | + | |
92 | Тақырып 6.1.1 Дүниежүзі физикалық- географиялық аудандастыру | |||
93 | Тақырып 6.1.2 Дүниежүзі тарихи-мәдени аудандастыру. Қазақ мәдениетіндегі заманауи бейнелеу өнерінің ерекшеліктері. Қазақ театр өнерінің қалыптасуы. | |||
94 | Тақырып 6.1.3 Дүниежүзі саяси-географиялық аудандастыру. Геосаяси аудандар. | |||
95-96 | Тақырып 6.1.4 Дүниежүзі тарихи – географиялық аудандастыру | |||
6.2. Дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері. Салыстырмалы елтану | + | + | + | |
97 | Тақырып 6.2.1 Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштер | |||
98 | Тақырып 6.2.2 Жиынтық ішкі өнім көрсеткішін есептеу | |||
99 | Тақырып 6.2.3 Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын демографиялық көрсеткіштер | |||
100 | Тақырып 6.2.3 Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын әлеуметтік көрсеткіштер | |||
101 | Тақырып 6.2.4 Дүниежүзі елдерінде ақпараттық технологиялардың даму ерекшеліктері | |||
102 | Тақырып 6.2.5 Жиынтық көрсеткіштер бойынша есептелінетін дүниежүзі елдерінің индекстері мен рейтингі. | |||
103 | Тақырып 6.2.6 Ғаламдық бәсекеге қабілеттілік индексі | |||
6.3. Дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны | + | + | + | |
104 | Тақырып 6.3.1 Ғарыштық түсірілімнен Қазақстанның Жер серіктен түсірілген картасына дейін | |||
105 | Тақырып 6.3.2 Мемлекеттердің географиялық жағдайы: мүмкіндіктер мен қатерлер | |||
106 | Тақырып 6.3.3 Азия жүрегіндегі Ұлы дала елі | |||
6.4. Дүниежүзі елдерін салыстыру | + | + | + | |
107 | Тақырып 6.4.1 Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік рейтингі | |||
108-109 | Тақырып 6.4.2 Қолданбалы елтану ақпаратының маңыздылығы, субъектілері мен тұтынушылары | |||
7 тарау. Адамзаттың ғаламдық проблемалары | ||||
7.1. Ғаламдық мәселелерді шешу | + | + | + | |
110 | Тақырып 7.1.1 Адамзат дамуындағы мәселелер және оларды анықтау критерийлері | |||
111 | Тақырып 7.1.2 Бейбітшілікті сақтау мәселелері | |||
112 | Тақырып 7.1.3 Энергетика және шикізат мәселелері | |||
113 | Тақырып 7.1.4 Дамушы елдердегі ғаламдық мәселелер | |||
114 | Тақырып 7.1.5 Дүниежүзілік мұхит мәселелері | |||
115-116 | Тақырып 7.1.6 Геглобалистика | |||
7.2. Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары | + | + | + | |
117 | Тақырып 7.2.1 Адамзаттың ғаламдық проблемаларын шешудегі әлемдік тәжірибе | |||
118 | Тақырып 7.2.2 Ғаламдық проблемалардың Қазақстан аумағындағы көріністері | |||
119-120 | Тақырып 7.2.3 Жаңа Қазақстанның жаңғыру жолындағы жас маман рөлі. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы |
Бөлімше | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Географиялық зерттеу әдістері | Жалпы географиялық әдістер |
1) Жалпы географиялық зерттеу әдістерін |
1) Зерттеу тақырыбына сәйкес географиялық мониторинг әдісінің элементтерін сандық |
Өзекті географиялық зерттеу әдістері | 1) Зерттеу тақырыбындағы өзекті географиялық әдістерді тиімді және сауатты пайдалану. |
1) Зерттеу тақырыбына сәйкес эксперттік модельдеуді бағалау әдістерін қолданады; | |
Картография және геоинформатика | Картография |
1) Заманауи картографиялық әдістерге сипаттама бере отырып |
1) Картографиялық әдістерді қолдана отырып электронды карталармен жұмыс істейді; |
Геоинформатика негіздері | 1) Геоинформатика негіздері игере отырып Геоақпараттық жүйелер технологияларының ерекшеліктерін, басқада көркемдік-технология салаларымен байланыстырып түсіндіру. |
1)Компьютерлік бағдарламалардың артықшылықтарын салыстырып | |
Табиғатты пайдалану және геоэкология | Табиғатты пайдалану |
1) Табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға тигізетін әсерін анықтап, бағалап |
1) Табиғатты пайдалану және мамамдық арасындағы қажеттілікті түсінеді; |
Геоэкологиялық зерттеу әдістері |
1) Геоэкологиялық зерттеу пәнінің өзектілігін түсіну; |
1) Геоэкологиялық үдерістерде географиялық қабық заңдылықтарының рөлін анықтайды; | |
Табиғатты пайдалануды реттеу |
1) Мемлекеттік және жергілікті табиғатты пайдаланудың заңнамалық аспектілерімен танысу және әлеуметтік, экологиялық және экономикалық тиімділікті жіктеу; |
1) Табиғатты пайдалану түрлерінің нормаларға сәйкестігін анықтайды; | |
Геоэкологиялық зерттеулер негіздері |
1)Қоршаған ортаның антропогендік өзгерістерін талдап, |
1) Табиғатқа әсер етуші антропогендік өзгерістердің адамзат қоғамының қоршаған ортамен өзара әрекеттесуінің тарихи аспектілерін, табиғатты пайдалану жолдарын біледі; | |
Геоэкономика | Геоэкономика негіздері. Геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі |
1) Геоэкономика бағытының мақсаты мен міндеттері, негізгі түсініктерін сипаттау; |
1) Геоэкономиканың мақсаттары мен міндеттерін, негізгі категорияларын түсінеді; |
Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары |
1) Шаруашылықты ұйымдастырудың негізгі факторларын айқындау және | 1) Шаруашылықтың түрлі салаларындағы кәсіпорындарды орналастыру факторлары мен шарттарының жиынтығын талдайды. | |
Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы | 1) Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымын білу. | 1) Шекаралас елдерінің шаруашылық құрылымын салыстырмалы түрде Қазақстан экономикасымен байланысын біледі. | |
Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері |
1)Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы мен модельдерімен танысу; |
1)Дүниежүзі шаруашылығының аумақтық модельдерімен танысу; | |
Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері | 1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерімен танысу, даму деңгейі бойынша жіктеу, сипаттама беру. |
1)Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстырады, | |
Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе |
1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегияларын. | 1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегияларына баға береді және мақсатты көрсеткіштерін біледі. | |
Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті |
1) Қазақстан экономикасының салалық құрылымын сипаттау; |
1) Тиімді шаруашылық құрылымын, салаларының арақатынасын, аумақтық құрылымын және экономикалық дамудың тиімді көрсеткіштерін айқындайды; | |
Геоэкономикалық даму стратегиялары |
1) Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктеріне сипаттама беру; |
1) Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктердің қызметін біледі; | |
Геосаясат | Геосаясат негіздері. Геосаясаттың өзектілігі |
1) Геосаясаттың мақсаты мен міндеттерін білу. негізгі; |
1) Қазіргі геосаясаттың негізгі мақсаттары мен мәнін түсінеді; |
Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі |
1) Қазіргі заманғы дүниежүзінің геосаяси кеңістігіне баға беру. |
1) Дүниежүзінің геосаяси кеңістігінің алуан-түрлілігімен танысып, оны талдайды; | |
Геосаясаттағы географиялық факторлар |
1) Геосаясаттағы физикалық-географиялық және экономикалық факторлардың маңызын түсіну; |
1)Физикалық-географиялық, экономикалық, әлеуметтік, демографиялық, саяси, әскери, технологиялық факторлардың геосаясатындағы рөлін бағалайды; | |
Мемлекеттік аумақтың морфологиясы |
1) Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктерін сипаттау және | 1) Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктерін талдайды және ерекшеліктері бойынша жіктей алады. | |
Мемлекеттік шекара |
1) Мемлекеттік шекаралардың функциясын, түрлерін, анықтау және белгілеу; |
1) Мемлекеттік шекараны анықтау және өткізу жөніндегі функцияларды, түрлерді, іс-шараларды талдайды; | |
Заманауи геосаяси үдерістер | 1) Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістерге сипаттама беру. | 1) Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістердің ерекшеліктерін айқындап, оларды сипаттай алады. | |
Қазақстанның геосаяси жағдайы | 1) Қазақстанның геосаяси жағдайына түсініктеме беру. | 1) Қазақстан Республикасының геосаяси жағдайына кешенді баға береді. | |
Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі | 1) Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсерететін факторларды анықтап, талдау жасау. | 1)Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне ықпал ететін факторларды айқындайды. | |
Қазақстанның геосаяси интеграциясы | 1) Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстарын оқып-үйреніп, оларды күшейту жолдарымен танысу. |
1) Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстарын оқып-үйренеді, оларды күшейту жолдарын біледі; | |
Елтану | Дүниежүзі аймақтары. Кешенді географиялық аудандастыру. |
1) Дүниежүзінің түрлі белгілері бойынша физикалық- географиялық аудандарға бөлінуін картадан көрсете білі және талдау; |
1) Әлемнің физикалық-географиялық, тарихи-мәдени, саяси-географиялық және геосаяси аудандарға бөлінуін түсіндіреді; |
Дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері. Салыстырмалы елтану |
1) Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштермен танысу; |
1) Әлем елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштерді айқындайды; | |
Дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны | 1) Қазақстанның географиялық аймақтар картасындағы орнының өзгеруін анықтау, жағдайы мен қатерлерін болжау. |
1) Қазақстанның физикалық-географиялық, тарихи-географиялық және геосаяси аймақтарындағы жағдайын айқындай алады; | |
Дүниежүзі елдерін салыстыру |
1) Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік рейтингін түсіну және баға беру; |
1) Көрсеткіштер жиынтығы бойынша анықталатын индекстер мен рейтингтердегі Қазақстанның орнының динамикасын біледі (таңдау бойынша бір рейтинг мысалында) ; | |
Адамзаттың ғаламдық проблемалары | Ғаламдық мәселелерді шешу |
1) Адамзат дамуындағы мәселелер және олардың критерийлерін анықтау; |
1) Адамзаттың дамуындағы ғаламдық проблемаларды жіктейді, біледі және айқындайды; |
Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары |
1) Адамзаттың ғаламдық мәселелерін шешудегі әлемдік тәжірибесін саралау, анықтау; |
1) Адамзаттың ғаламдық мәселелерін шешуде әлемдік тәжірибені түсінеді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 74- қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Графика мен жобалау" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Графика мен жобалау" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Графика және жобалау" пәнін оқытудың мақсаты білім алушыларды проекциялау әдістерімен, графикалық модельдеу заңдылықтарымен және кескіндер теориясының негіздерімен таныстыру, жобалық және шығармашылық іс-әрекеттің дамуына әсері, графикалық мәдениетін қалыптастыруына әсер ету. және заманауи және дәстүрлі графикалық құралдарды қолдану дағдылары және оларды практикалық қызметте қолдану үшін жағдай жасау.
3. Оқу пәнін жүзеге асыру үшін келесі міндеттерді құрайды:
1) білім алушылардың бойында графикалық кескіннің бастапқы функциясы таным құралы, визуалды ақпарат беру құралы деген түсініктің қалыптасуына ықпал ету;
2) проекциялау әдістері заңдылықтары туралы білімдерінің, ақпартты көрсету, құру және берудің дәстүрлі және қазіргі құрал – жабдықтары туралы түсініктердің білімін қалыптастыруға ықпал ету;
3) білім алушылардың әр түрлі графикалық іс – әрекетпен байланысты интеллектуалды қабілеттері мен зерттеу дағдыларын дамыту және кеңейтуге, бейнелі, кеңістік, логиклық, абстрактілі және шығармашылық ойлау қабілеттерін дамытуға ықпал ету;
4) білім алушылардың жобалау, графикалық моделдеу мен макеттеу әдістерін меңгерулеріне ықпал ету, сонымен қатар барлық оқу қызметтерінде ақпараттық-коммуникативтік технологияны қолдану дағдыларын қалыптастыру (жобалау, зерттеу, көрсетілім), графикалық формада ақпаратты оқу және визуализациялау дағдыларын қалыптастыру және дамыту;
5) шығармашылық жобалау үрдісінде эстетикалық талғамдарын дамыту.
4. Көркемөнер - технологиялық бағытына арналған "Графика және жобалау" пәнінің үлгілік оқу бағдарламасында 8 бөлім қарастырылған:
1) "Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары";
2) "Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау";
3) "Кескіндерді түрлендіру";
4) "Пішін қалыптастыру және құрылымдау";
5) "Пішінді түрлендіру";
6) "Техникалық, сәулет– құрылыс және ақпараттық графика элементтері";
7) "Жобалау. Жоба графикасы";
8) "Шығармашылық тапсырмалар".
"Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары" I -бөлімі келесідей бөлімшелері қамтиды:
1) Ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің ролі;
2) Ақпаратты визуализациялау құралдары;
3) Сызбаны орындаудағы негізгі ережелер;
4) Сызбадағы геометриялық құрылым.
"Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау" II -бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Проекциялау әдістері;
2) Графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құрастыру әдістері;
3) Нәрселердің сызбаларын орындау және оқу;
4) Қима мен тіліктер.
"Кескіндерді түрлендіру" III-бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру.
"Пішін қалыптастыру және құрылымдау" IV- бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру зандылықтары;
2) Беттердің жазбасы;
3) Пішін құрылымдау.
"Пішінді түрлендіру" V-бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Нәрсенің немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіру.
"Техникалық, сәулет– құрылыс және ақпараттық графика элементтері" VI-бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Стандарттау;
2) Тетіктерді біріктіру, құрастыру сызбасы;
3) Сәулет-құрылыс графикасының элементтері;
4) Инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар.
"Жобалау және жобалау графикасы" VII- бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Жобалау әдістері, жобалаудың негізгі кезеңдері;
2) Жобалық ұсыныстарды визуалдау.
"Шығармашылық тапсырмалар" VIII-бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар;
2) Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар.
"Графика және жобалау" пәнінің негізгі мазмұны
1) "Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары". Кескіндердің ақпараттық визуализациялаудың рөлі мен кескін тарихы, адам қызметінің әртүрлі салаларындағы (ғылымда, техникада және өнерде) кескіндердің рөлі туралы түсінік берe. Графикалық кескіндерді орындау әдістері; ақпаратты визуализациялау құралдары; негізгі сызу құралдары; олармен жұмыс істеу тәсілдері және жұмыс орнын ұйымдастыру; сонымен қатар сызбаны орындаудағы негізгі ережелер; сызық түрлері; сызбаны жобалау ережелері; стандарт, формат, масштаб, негізгі жазба; практикалық жұмыс: сызба сызықтарының түрлері, сызба қаріптері, сызбағы өлшемдерді түсіру; сызбалардағы геометриялық конструкциялар; кесіндіні, шеңберді және бұрышты тең бөліктерге бөлу; түйіндесуді орындау жайында түсінік беру. Компьютерлік графиканың негізгі түрлері; растрлық және векторлық графикаға арналған бағдарламалар; 2D кескіндерді жасауға арналған бағдарламалық қамтамасыз ету; 2D кескіндерді жасау; растрлық және векторлық графиканың түсті модельдері; растрлық және векторлық графиканың графикалық операциялары; графикалық редактордың мүмкіндіктерін пайдалана отырып, сызбаны жобалау; примитивтерді (кітапханаларды) пайдаланып 2D объектілерін құру; примитивтерді қолданып геометриялық құрылымдар жасау; 2D нысандарын қажетті пішімде сақтау, 2D нысанында кескіндерді басып шығару.
2) "Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау". Проекция, проекциялаудың негізгі әдістері; екі және үш проекциялық жазықтықтағы тікбұрышты проекция; графикалық кескіндерді құрастырудың негізгі тәсілдері; аксонометриялық проекциялар; техникалық сызба және эскиз; заттардың (геометриялық денелердің) сызбаларын оқу және сызу; сызбаға өлшемдерді түсіру; сызбалардағы шарттылықтар мен ықшамдаулар; сызбаны оқу және сызу. Қималар мен тіліктер; қималар мен тіліктердің түрлері; сызбалардағы қималар мен тіліктерді қолдану ережелері. Компьютерлік графиканың көмегімен көлемді модельдеудің негізгі әдістері; 3D моделін құрудың негізгі кезеңдері; 3D модельдерді құруға арналған растрлық және векторлық бағдарламалардың мүмкіндіктері (аксонометриялық проекция, техникалық сурет); көлемді модельдеу операциялары негізінде 3D моделін құру; 3D модельдің визуализация түрлерін анықтау; 3D модельдерді құру әдістерін таңдау; 3D модельдің текстурасы мен фактурасы; 2D объектінің қималары мен тіліктерін орындау үшін бағдарламалық құралды таңдау; қималар мен тіліктерді сызу үшін көлемді модельдеу әдістерін қарастыру.
3) "Кескіндерді түрлендіру". Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру (графикалық жұмыс); Кескіндерді қайта құру (графикалық жұмыс). Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру (графикалық редакторда жұмыс).
4) "Пішін қалыптастыру және құрылымдау". Геометриялық денелердің пішінін құрылымдау заңдылықтары; геометриялық денелердің (заттардың) жазбасы; заттардың (геометриялық денелердің) пішіндерін құрылымдау; нысанның пішінін өзгерту; объектінің кеңістіктегі орны мен бөліктерін түрлендіру. Компьютерлік графиканың көмегімен геометриялық денелердің (заттардың) жазбасын орындау; пішін құрылымдау; "құрылымдау" - ұғымын талдау; берілген параметрлер бойынша нысанның пішінін құрылымдау.
5) "Пішінді түрлендіру". Заттың кеңістіктегі орнын өзгерту арқылы пішінін түрлендіру, объект бөліктерінің кеңістіктегі қатынасын өзгертумен пішінді түрлендіруді жүзеге асырады; Бөлшектерді ығыстыру және өшіру әдістері арқылы 3D моделін түрлендіру; бөлшектерді жылжыту арқылы 3D моделін түрлендіру.
6) "Техникалық, сәулет– құрылыс және ақпараттық графика элементтері". Стандарттау; стандарттау жайында жалпы мағлұматтар, өзара алмастыру, бөлшектер мен құрастыру бірліктерінің жалпы түсініктері; құрастыру сызбасы; бөлшектерді қосу; ажыратылатын және ажыратылмайтын қосылыстар; құрастыру сызбасын орындау және рәсімдеу ережелері; архитектуралық құрылыс графика - элементтері; құрылыс сызбалары туралы жалпы мәліметтер (жоспар, бас жоспар, қасбет, тілік); қарапайым құрылыс сызбаларын орындау және оқу. Құрастыру сызбасының 3D моделі; графикалық бағдарламалар кітапханасымен жұмыс істеу; графикалық редактордағы құрылыс сызбалары; инфографика (схемалар, графиктер, диаграммалар). Әр түрлі қызмет салаларындағы инфографика.
7) "Жобалау. Жоба графикасы". Жобалау әдістері; жобалаудың негізгі кезеңдері; жобаланған объектілерге қойылатын талаптар (функционалдық, эстетикалық); жобалық ұсыныстарды визуализациялау; графикалық құжаттар; техникалық құжаттаманың құрамы және олардың ерекшеліктері; шығармашылық идеяларды визуализациялау; жобалық ұсыныстарға арналған графикалық визуализация құралдары (эскиз, сызба, макет).
8) "Шығармашылық тапсырмалар". Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар; шығармашылық тапсырмалардың ерекшеліктері; идеядан жобаға дейінгі тапсырмалар; жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар; техника/дизайн/ сәулет салалары бойынша жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмаларды түрлі графика құралдарымен (қолмен орындалатың/ компьютерлік графика/ макеттеу) орындау; берілген тақырып бойынша шығармашылық жоба; жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар; киригами техникасы арқылы ұлттық ою-өрнек жасау; киригами техникасы арқылы мерекелік жалаулар мен ойыншықтарды құрастыру; киригами техникасы арқылы сәулет нысанын салу; гүл қоятын сөрені модельдеу; кітап қоятын сөрені модельдеу; кітапті безендіруге арналған қорапты модельдеу; ұялы телефонға арналған трансформер -сөренің дизайнын әзірлеу; ұялы телефонға арналған трансформатор- сөреге ою-өрнектерді қойып дизайнын әзірлеу; қазақтың қымыз құятын ұлттық ыдысының дизайнын әзірлеу; колледжге кіру алаңынын дизайнын әзірлеу; колледждің демалыс аймағын жобалау; кітап дүкені ғимаратының қасбетіне пандус жобасын әзірлеу; киіз үй жобасын әзірлеу; "менің арманымдағы үй" жобасын әзірлеу.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 48-72 сағатты (2-3 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Бөлім, бөлімшелер, тақырыптардың атаулары | Сағат саны | |||||
Барлығы | Сабақтар | ||||||
теориялық | практикалық | ||||||
1 бөлім. Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары | |||||||
1. 1 Ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің ролі | + | + | + | ||||
1 | 1-тақырып. Кескіннің мәні мен тарихы | ||||||
2 | 2- тақырып. Графикалық кескінді орындау әдістері | ||||||
3 | 3-тақырып. Компьютерлік графиканың негізгі түрлері | ||||||
1.2 Ақпаратты визуализациялау құралдары | + | + | + | ||||
4 | 4-тақырып. Сызу аспаптары мен құрал жабдықтары | ||||||
5 | 5-тақырып. Жұмыс орнын ұйымдастыру және сызу құралдарымен жұмыс істеудің тиімді әдістері | ||||||
6 | 6-тақырып. 2D кескінін құру үшін БҚ (бағдарламамен қамтамасыз ету) | ||||||
7 | 7-тақырып. 2D кескіндерді құруға арналған графикалық редакторлар | ||||||
8 | 8-тақырып. 2D нысандарын құруға арналған графикалық редактордың құралдары | ||||||
9 | 9-тақырып. 2D нысандарын құруға арналған графикалық редакторы, жылдам пернелер | ||||||
10 | 10-тақырып. Векторлық графикадағы түстік модельдерді талдау | ||||||
11 | 11-тақырып. Растрлық графикадағы түстік модельдерді талдау | ||||||
12 | 12-тақырып. 2D нысандарды құруға арналған графикалық операцияларды қолдану | ||||||
13 | 13-тақырып. 2D нысандарын құру үшін "құру", "көшіру", "көшірме", "жою", "сақтау" графикалық операцияларын қолдану | ||||||
1.3 Сызбаны орындаудағы негізгі ережелер | + | + | + | ||||
14 | 14-тақырып. Стандарттар туралы түсінік. КҚБЖ | ||||||
15 | 15-тақырып. Пішімдер және негізгі жазулар | ||||||
16 | 16-тақырып. Сызба сызықтары | ||||||
17 | 17-тақырып. Сызба сызықтарының негізгі тағайындалуы | ||||||
18 | 18-тақырып. Сызба қаріптері | ||||||
19 | 19-тақырып. Сызба қаріптері, Б (түріндегі) типіндегі қаріп | ||||||
20 | 20-тақырып. Сызбаға өлшемдерді түсіру | ||||||
21 | 21-тақырып. Сызбаны рәсімдеу ережелері (пішім, масштаб) | ||||||
22 | 22-тақырып. Негізгі жазбаны рәсімдеу ережелері | ||||||
1.4 Сызбадағы геометриялық құрылым | + | + | + | ||||
23 | 23- тақырып. Параллель және өзара перпендикуляр түзулерді салу. Кесіндіні және бұрыштарды тең бөліктерге бөлу | ||||||
24 | 24- тақырып. Циркуль арқылы шеңберді тең бөліктерге бөлу | ||||||
25 | 25- тақырып. Бұрыштақтардың көмегімен шеңберді тең бөліктерге бөлу | ||||||
26 | 26- тақырып. Түйіндесу. Түйіндесудің түрлері | ||||||
27 | 27- тақырып. Бөлшектердің түйіндесуі | ||||||
28 | 28- тақырып. 2D объектінің примитивтерін пайдаланып аудио және видео жазбаларының тізімін құру | ||||||
29 | 29- тақырып. 2D нысандарының примитивтерін пайдалана отырып фотосуреттер мен фильмдерден клиптерден түсініктеме мәтін жасау. | ||||||
30 | 30-тақырып. 2D нысандарды әзірлеу кезінде қолданылатын құжат-үлгілер, клип-арттар, кiтапханалар | ||||||
31 | 31- тақырып. Түйіндеме құруға арналған құжат-үлгіні қолданып, 2D нысандарды әзірлеу | ||||||
32 | 32- тақырып. Примитивтерді қолдана отырып, геометриялық құрылымдар орындау | ||||||
33 | 33- тақырып. Бөлшектің геометриялық пішінін талдау | ||||||
2 бөлім. Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау | |||||||
2.1 Проекциялау әдістері | + | + | + | ||||
34 | 1-тақырып. Проекциялаудың негізгі әдістері | ||||||
35 | 2-тақырып. Екі және үш жазықтыққа тік бұрыштап проекциялау | ||||||
36 | 3-тақырып. Тік бұрышты проекциялар жүйесіндегі денелердің сызбасы | ||||||
37 | 4-тақырып. Техникалық сызбаларда нәрселердің кескіндерін орындау ережелері | ||||||
38 | 5-тақырып. Сызбадағы негізгі, қосымша және жергілікті көріністер | ||||||
2.2 Графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құрастыру әдістері | + | + | + | ||||
39 | 6- тақырып. Аксонометриялық проекциялар | ||||||
40 | 7- тақырып. Көпбұрыштардың аксонометриялық проекциялары | ||||||
41 | 8- тақырып. Айналу денелерінің аксонометриялық проекциялары | ||||||
42 | 9-тақырып. Техникалық сурет | ||||||
43 | 10-тақырып. Нобай туралы түсінік | ||||||
44 | 11-тақырып. 3D моделін құрудың негізгі кезеңдері. | ||||||
45 | 12- тақырып. Қарапайым геометриялық денелердің 3D моделін салу | ||||||
46 | 13-тақырып. 3D моделін құрудағы расторлық және векторлық бағдарлама мүмкіндіктері | ||||||
47 | 14-тақырып. Көлемді моделдеу операциясының негізіне сүйеніп 3D моделін құру | ||||||
48 | 15- тақырып. Көлемді модельдеу операцияларына негізделген 3D моделін түрлендіру және қайта құру | ||||||
2.3 Нәрселердің сызбаларын орындау және оқу | + | + | + | ||||
49 | 16-тақырып. Сызбаларға өлшемдерді түсіру | ||||||
50 | 17-тақырып. Сызбаны орындау кезіндегі шарттылықтар мен ықшамдаулар | ||||||
51 | 18- тақырып. 3D моделдердің визуалдау түрлерін анықтау | ||||||
52 | 19-тақырып. 3D моделдерін тұрғызу тәсілдерін таңдау | ||||||
53 | 20-тақырып. 3D моделдерін текстурасы мен фактурасы | ||||||
2.4 Қима мен тіліктер | + | + | + | ||||
54 | 21- тақырып. Тіліктер туралы жалпы мағлұмат | ||||||
55 | 22- тақырып. Қарапайым тіліктер | ||||||
56 | 23- тақырып. Көрініс пен тілікті біріктіру | ||||||
57 | 24- тақырып. Симметриялық бөлшектердегі тілік | ||||||
58 | 25- тақырып. Күрделі тіліктер | ||||||
59 | 26- тақырып. Қималар. Қималардың түрлері | ||||||
60 | 27-тақырып. Тіліктер мен қималардың айырмашылығы | ||||||
61 | 28- тақырып. Тілік және қиманы орындау кезіндегі шарттылықтар мен ықшамдаулар | ||||||
62 | 29- тақырып. 2D нысанның тілігін орындау үшін БЖ(бағдарламалық жасақтаманы) таңдау | ||||||
63 | 30- тақырып. 2D нысанның қимасын орындау үшін БЖ(бағдарламалық жасақтаманы) таңдау | ||||||
64 | 31-тақырып. Тілікті орындауға арналған көлемді моделдеу тәсілдері | ||||||
65 | 32- тақырып. Қиманы орындауға арналған көлемді моделдеу тәсілдері | ||||||
3 бөлім. Кескіндерді түрлендіру | |||||||
3.1. Кескіндерді қайта құру | + | + | + | ||||
66 | 1-тақырып. Кескіндерді қайта құру | ||||||
67 | 2-тақырып. Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру | ||||||
4 бөлім. Пішін қалыптастыру және құрылымдау | |||||||
4.1 Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру зандылықтары | + | + | + | ||||
68 | 1- тақырып. Нәрсе және оның пішімі туралы ұғым | ||||||
69 | 2-тақырып. Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру зандылықтары | ||||||
4.2 Беттердің жазбасы | + | + | + | ||||
70 | 3-тақырып. Жазбалар туралы мәліметтер | ||||||
71 | 4-тақырып. Геометриялық дене беттерінің жазбасы | ||||||
72 | 5- тақырып. Көпжақты беттердің жазбасы | ||||||
73 | 6- тақырып. Айналмалы дене беттерінің жазбасы | ||||||
74 | 7- тақырып. Қағаз модельдің жазбасы: алғыс хат және құттықтау хаты, сертификат, конверт және ашық құттықтау хат | ||||||
4.3 Пішін құрылымдауы | + | + | + | ||||
75 | 8- тақырып. Пішін құрылымдауы | ||||||
5 бөлім. Нәрсенің пішінін түрлендіруі | |||||||
5.1 Нәрсенің немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіруі | + | + | + | ||||
76 | 1-тақырып. Нәрсенің пішінін түрлендіруі | ||||||
77 | 2-тақырып. Кескіндер арқылы заттардың формаларын түрлендіруі | ||||||
6 бөлім. Техникалық, сәулет – құрылыс және ақпараттық графика элементтері | |||||||
6.1 Стандарттау | + | + | + | ||||
78 | 1- тақырып. Стандарттау | ||||||
79 | 2-тақырып. Бұйым, бөлшек және оның элементтері. | ||||||
6.2 Тетіктерді біріктіру Құрастыру сызбасы. | + | + | + | ||||
80 | 3-тақырып. Біріктірулер туралы жалпы мәлімет. Ажырайтын біріктірулер | ||||||
81 | 4- тақырып. Бұранда туралы жалпы мәлімет | ||||||
82 | 5- тақырып. Бұранданы кескіндеу және сызбада белгілеуі | ||||||
83 | 6- тақырып. Бұрандалы біріктірулер | ||||||
84 | 7- тақырып. Ажырамайтын біріктірулер | ||||||
85 | 8-тақырып. Құрастыру сызбалары туралы жалпы түсінік | ||||||
86 | 9- тақырып. Бөлшектеу туралы түсінік | ||||||
87 | 10- тақырып. Құрастырылатын бұйымтетіктерінің нобайын орындау | ||||||
88 | 11- тақырып. Құрастыру бiрлiгінің 3D-моделі | ||||||
89 | 12- тақырып. "Негіз" 3D моделінің қасиеттерін орындау | ||||||
6.3 Сәулет-құрылыс графикасының элементтері |
| + | + | ||||
90 | 13-тақырып. Құрылыс сызбалары туралы жалпы мағлұмат | ||||||
91 | 14- тақырып. Ғимараттың жоспары, қасбеті мен тілігі | ||||||
92 | 15- тақырып. Құрылыс сызбаларындағы шартты белгілер | ||||||
93 | 16- тақырып. Құрылыс сызбаларын оқу және орындау | ||||||
94 | 17- тақырып. Құрылыс сызбаларының элементтері | ||||||
6.4 Инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар | |||||||
95 | 18-тақырып. Инфографика туралы жалпы мәлімет | ||||||
96 | 19- тақырып. Әр түрлі саладағы инфографика | ||||||
7 бөлім. Жобалау және жобалау графикасы | + | + | + | ||||
7.1 Жобалау әдістері. Жобалаудың негізгі кезеңдері | |||||||
97 | 1-тақырып. Жобалау әдістері | ||||||
98 | 2- тақырып. Жобалау үрдісінің кезендері. | ||||||
99 | 3-тақырып. Жобалау нысандарға қойылатын талаптар. | ||||||
100 | 4-тақырып. Жобаланатын обьектерге қойылатын талаптар | ||||||
7.2 Жобалық ұсыныстарды визуалдау | |||||||
101 | 5-тақырып. Графикалық құжаттар | ||||||
102 | 6-тақырып. Спецификация, есеп жүргізу және түсіндірме жазба. | ||||||
103 | 7-тақырып. Шығармашылық идеяларды визуалдау. | ||||||
104 | 8-тақырып. Электрондық техникалық құжаттардың түрлері. | ||||||
8 бөлім. Шығармашылық тапсырмалар | |||||||
8.1 Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар | + | + | + | ||||
105 | 1-тақырып. Шығармашылық тапсырмалардың ерекшеліктері | ||||||
8.2 Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар | + | + | + | ||||
106 | 2-тақырып. Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар | ||||||
107 | 3- тақырып. Киригами техникасы арқылы ұлттық ою-өрнек жасау | ||||||
108 | 4- тақырып. Киригами техникасы арқылы тігін бұйымдарын жобалауда лекалоларды құрастыру | ||||||
109 | 5- тақырып. Киригами техникасы арқылы сәулет нысанын салу | ||||||
110 | 6- тақырып. Былғарыдан жасалған бұйымдар қоятын сөрені модельдеу | ||||||
111 | 7- тақырып. Киім, аяқ киім қоятын сөрені модельдеу | ||||||
112 | 8- тақырып. Тоқылған ойыншықты безендіруге арналған қорапты модельдеу | ||||||
113 | 9- тақырып. Қолөнер туындыларына арналған трансформер -сөренің дизайнын әзірлеу | ||||||
114 | 10- тақырып. Қолөнер туындыларына арналған трансформатор- сөреге ою-өрнектерді қойып дизайнын әзірлеу. | ||||||
115 | 11- тақырып. Бас киімнің дизайнын әзірлеу | ||||||
116 | 12- тақырып. Колледжге кіру алаңынын дизайнын әзірлеу | ||||||
117 | 13- тақырып. Колледждің демалыс аймағын жобалау | ||||||
118 | 14- тақырып. Сән үйі ғимаратының қасбетіне пандус жобасын әзірлеу | ||||||
119 | 15- тақырып. Киіз үй жобасын әзірлеу | ||||||
120 | 16- тақырып. "Менің арманымдағы үй" жобасын әзірлеу | ||||||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары | Ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің ролі |
1) Бейнелеудегі, адам өміріндегі және қызметінің әртүрлі салаларындағы ақпаратты берудегі бейнелеудің рөлін түсіндіру; |
1) "графика", "карталар", "схема", "диаграмма", "сызбалар", "сызбалар" ұғымдарын айқындайды; |
Ақпаратты визуализациялау құралдары |
1) Графикалық жұмыстарды орындау кезінде сызу құралдарымен және құрылғылармен жұмыс істеудің практикалық дағдыларын көрсету; |
1) мақсаты бойынша және талаптарға сәйкес сызу құралдары мен жабдықтарын дұрыс пайдалана алады; | |
Сызбаны орындаудағы негізгі ережелер | 1) Сызбаны стандарт бойынша ресімдеу және орындау ережелерін сақтауға. |
1) ГОСТ стандарттарын түрлері бойынша жіктейді; | |
Сызбадағы геометриялық құрылым |
1)сызбаларда геометриялық құрылыстарды әртүрлі құралдармен орындау; әртүрлі конъюгацияларды, сопақшаларды және қисық сызықтарды салу тәсілдерін көрсету; |
1)Циркульдің көмегімен кесіндіні екі немесе одан да көп тең бөліктерге бөледі; | |
Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау | Проекциялау әдістері |
1) Проекциялау әдістері мен тәсілдерін біледі және түсіну; |
1)Проекциялаудың негізгі әдістері (орталық проекциялау, аксонометриялық проекциялау, тікбұрышты проекциялау, сандық өлшемдік проекция) түсіндіреді; |
Графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құру |
1) Жазық геометриялық денелер мен көлемді пішіндердің (аксонометрия) бейнеленуін біледі және түсіну; |
1)"Аксонометрия", "аксонометриялық проекциялар", "изометрия", "диметрия", "триметрия" ұғымдарын түсіндіреді және анықтайды; | |
Нәрселердің сызбаларын орындау және оқу |
1) Нәрселердің геометриялық пішінінің қасиеттерін ескере отырып, өлшем қою туралы білімдерін және өлшемдерді түсіру шеберлігін көрсете білу; |
1)Заттардың геометриялық пішінін талдайды және сызбаларға өлшемдерді түсіреді; | |
Қима мен тіліктер |
1) Сызбалардағы қималар мен тіліктерді қолданудың мақсатын білу; |
1)Тіліктердің барлық түрін анықтайды, сонымен қатар оның арналуын және сызбада сызылу жолдарын біледі; | |
Кескіндерді түрлендіру | Кескіндерді қайта құру |
1) Проекциялау әдістерін өзгерту арқылы заттардың сызбаларын орындау; |
1)"Қайта құру" түсінігіне анықтама береді және талдайды; |
Пішін қалыптастыру және құрылымдау | Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру зандылықтары |
1) Геометриялық денелерді және басқа да заттарды кескіндеудің негізгі заңдылықтары мен принциптерін меңгеру; |
1)Геометриялық денелерді кескіндеу заңдылықтары мен әдістерін түсінеді және анықтайды; |
Беттердің жазбасы |
1) Жазылатын және жазылмайтын беттердің кескін ерекшеліктерін білу және түсіну; |
1)"Жазба" терминінің қолданылуын талдайды және анықтайды; | |
Пішін құрылымдау | 1) Құрылымдау және жобалау, техникалық жобаны құру кезеңдері туралы бастапқы мәліметтерді алу. |
1)"Құрылымдау" түсінігіне талдау жасайды; | |
Нәрсенің пішінін түрлендіру | Нәрсенің немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіру |
1) Қосу және кесіп алу тәсілін қолданып нәрсенің пішінін түрлендіру; |
1)Заттың кеңістіктегі орын өзгерту арқылы пішін түрлендіруді орындайды; |
Техникалық, сәулет – құрылыс және ақпараттық графика элементтері | Стандарттау | 1) Стандарттау, өзара алмастыру, бұйым, бөлшек және оның құраушы элементтері туралы жалпы түсініктерді меңгеру. |
1)"Стандарттау", "өзара алмастыру", "біріктіру", "құрастыру сызбасы" жалпы ұғымдарын анықтайды; |
Тетіктерді біріктіру Құрастыру сызбасы. |
1) Ажырайтын және ажырамайтын біріктірулер және оларды бейнелеу ережелерін білу; |
1)құрастыру сызбалары туралы жалпы ақпарат береді; | |
Сәулет-құрылыс графикасының элементтері |
1) Сәулет-құрылыс сызбасының ерекшеліктерін және оның мақсатын білу. |
1)Құрылыс сызбалары туралы жалпы мәліметтерді, сәулет-құрылыс сызбасының ерекшеліктерін және оның мақсатын анықтайды; | |
Инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар | 1) Инфографика, сұлба, графикалар және диаграммалар жөнінде жалпы мағлұматтарды білу. |
1)"Инфографика", "зерттеу", "эскиз", "бағаналы диаграмма" ұғымдарына анықтама береді; | |
Жобалау және жобалау графикасы | Жобалау әдістері | 1) Әр түрлі саладағы жобалау әдістерімен танысу және кезеңдерін анықтау. |
1)"Жоба", "жобалау", "жобалау әдістері", "жобалау кезеңдері" ұғымдарын талдайды және анықтайды; |
Жобалық ұсыныстарды визуалдау | 1) Техникалық құжаттаманың түрлері мен құрамын, олардың ерекшеліктері мен айырмашылықтарын білу. |
1)Графикалық құжаттарды, техникалық құжаттаманың құрамын және олардың ерекшеліктерін таниды және анықтайды; | |
Шығармашылық тапсырмалар | Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар | 1) Жобалаудың мақсаттары мен міндеттерін, кезеңдерін анықтау. | 1) жобалау қызметін таңдау мен жобалаудың маңыздылығын талдайды және айқындайды. |
Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар | 1) Әр түрлі графикалық құралдарды( қолмен/ компьютерлік графика/ макеттеу)қолдана отырып, инженерлік / дизайн / сәулет саласындағы жобалау және жобалау элементтерімен тапсырмаларды орындау |
1) жобалау қызметін таңдау мен жобалаудың маңыздылығын талдай және анықтай алады, |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 75- қосымша |
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Физика" оқу пәнін оқытудың мақсаты - білім алушыларда ғылыми дүниетаным негіздерін, әлемнің жаратылыстану-ғылыми бейнесін тұтас қабылдауды, өмірлік маңызды практикалық міндеттерді шешу үшін табиғат құбылыстарын байқау, талдау және жазу қабілетін қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) білім алушыларда ғылыми дүниетаным негіздерін, әлемнің жаратылыстану-ғылыми бейнесін тұтас қабылдауды, өмірлік маңызды практикалық міндеттерді шешу үшін табиғат құбылыстарын байқау, талдау және жазу қабілетін қалыптастыру;
2) білім алушылардың әлемнің қазіргі заманғы физикалық бейнесінің негізінде жатқан іргелі физикалық заңдар мен қағидаттар, табиғатты ғылыми тану әдістері туралы білімдерін игеруіне жәрдемдесу;
3) білім алушылардың интеллектуалдық, ақпараттық, коммуникативтік және рефлексивті мәдениетін, физикалық эксперимент пен зерттеуді орындау дағдыларын дамытуға ықпал ету;
4) білім алушыларда физика жалпыадамзаттық мәдениеттің элементі болып табылатыны туралы, Физика дамуының қоғам, техника және басқа да ғылымдардың дамуымен байланысы туралы түсініктерді қалыптастыруға ықпал етуге;
5) білім алушылардың күнделікті өмірде, оқуда және одан әрі еңбек қызметінде проблемалық жағдайларды шешу үшін үйренген физикалық білімдерін пайдалануға игеруіне ықпал етуге;
6) білім алушыларда заттардың әртүрлі физикалық құбылыстары мен қасиеттерін, физикалық терминдерді, физикалық білімді, зияткерлік және жалпы өнерге қатысты мәдениет деңгейін түсінуді дамыту.
Физиканы оқуға деген қызығушылықты, шығармашылық қабілеттер мен мотивацияны дамыту үшін физикалық білімді игерудің барлық кезеңдерінде тапсырмаларды тиімді пайдалануға болады. Бұл ретте Бірліктердің Халықаралық жүйесін, оның негізгі және туындыларын, еселіктерін және үлестік бірліктерін қатаң пайдалану қажет. Бағдарламада зертханалық жұмыстарды жүргізуге Оқу уақытының 10% дейін бөлінеді.
Бағдарламада материалды зерттеудегі сабақтастық, математика, биология, химия, география, тарихпен пәнаралық байланыс қарастырылған.
4. Оқу пәнінің мазмұны 9 бөлімді қамтиды:
1) механика;
2) молекулалық физика;
3) электр және магнетизм;
4) тербелістер;
5) толқындар;
6) оптика;
7) кванттық физика;
8) нанотехнология және наноматериалдар;
9) космология.
"Механика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) кинематика;
2) динамика;
3) статика және гидростатика
4) сақталу заңдары;
5) гидродинамика.
"Молекулалық физика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) молекулалық физика;
2) газ заңдары;
3) термодинамика негіздері;
4) сұйық және қатты денелер.
"Электр және магнетизм" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) электростатика;
2) тұрақты ток;
3) әртүрлі ортадағы электр тогы.
4) магнит өрісі;
5) электромагниттік индукция.
"Тербелістер" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) механикалық тербелістер;
2) электромагниттік тербелістер;
3) айнымалы ток.
"Толқындар" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) электромагниттік толқындар.
11. "Оптика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) толқындық оптика;
2) геометриялық оптика.
"Кванттық физика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) атомдық және кванттық физика;
2) атом ядросының физикасы.
"Физика" оқу пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Кинематика".
Дене қозғалысы кинематикасының негізгі теңдеулері мен графиктері; салыстырмалы қозғалыс; қисық сызықты қозғалыс кинематикасы.
2) "Динамика".
Күштер; күштерді қосу; Ньютон заңдары; бүкіл әлемдік тартылыс заңы; гравитациялық өрістегі дене қозғалысы;
3) "Статика және гидростатика".
Массалар центрі; тепе-теңдік түрлері; қатынас ыдыстар; Паскаль заңы; атмосфералық қысым; Торричелли тәжірибесі.
4) "Сақталу заңдары".
Механикадағы импульс және энергияның сақталу заңдары; серпімді және серпімсіз соқтығысулар;
5) "Гидродинамика".
Газдар мен сұйықтардың ламинарлық және турбуленттік ағысы; денелердің тұтқыр сұйықтағы қозғалысы;
№ 1 Зертханалық жұмыс: "Тұтқыр сұйықта қозғалатын кішкентай шардың қозғалысын зерттеу".
6) "Молекулалық физика".
Молекулалық кинетикалық теориясының негiзгi қағидалары; термодинамикалық параметрлер; кристалл және кристалл емес заттар; қатты денелердің; сұйықтар мен газдардың моделі; молекулакинетикалық теорияның негізгі теңдеуі;
7) "Газ заңдары".
Идеал газ күйінің теңдеуі; изопроцестер; адиабаталық процесс.
8) "Термодинамика негiздерi".
Идеал газдың ішкі энергиясы; термодинамикалық жұмыс; жылу мөлшері; жылусыйымдылық; термодинамиканың бірінші заңы; термодинамиканың бірінші заңын әртүрлі процестерге қолдану; адиабаталық процесс; термодинамиканың екінші заңы; жылу қозғалтқыштары.
9) "Сұйық және қатты денелер".
Қаныққан және қанықпаған бу; ауаның ылғалдылығы; шық нүктесі; сұйықтың беттік керілуі; жұғу; қылтүтіктік құбылыстар.
10) "Электростатика".
Электр заряды; Кулон заңы; электр өрісі; электр өрісінің кернеулігі; біртекті электр өрісіндегі электр өрісінің кернеулігі мен потенциалдар арасындағы байланыс; электрсыйымдылық; конденсаторлар; сыйымдылықтың өлшем бірлігі және электр өрісінің энергиясы.
11) "Тұрақты ток".
Электр тогы; ток көзінің элерктр қозғаушы күші мен ішкі кедергісі; толық тізбек үшін Ом заңы; электр тогының жұмысы мен қуаты; ток көзінің пайдалы әсер коэффициенті; пайдаланылған энергия құны.
Практикалық жұмыс: "Тұрмыстық құралдардың тұтынатын қуаты мен жұмысын есептеу".
12) "Әртүрлі ортадағы электр тогы".
Металдардағы электр тогы; асқын өткізгіштік; жартылай өткiзгiштердегi электр тогы; жартылай өткізгішті құралдар; электролит ерiтiндiлерiндегi электр тогы; электролиз заңы; газдардағы және вакуумдегi электр тогы.
№ 2 Зертханалық жұмыс: "Электролиттердегі электр тогының пайда болуын зерттеу".
13) "Магнит өрісі".
Магнит өрісі; тогы бар өткізгіштердің әсері; Ампер тәжірибесі; магнит индукциясының векторы; бұрғы ережесі; Ампер күші; зарядталған бөлшектердің магнит өрісіндегі қозғалысы; заттардың магниттік қасиеттері; жасанды магниттер; соленоид.
14) "Электромагниттiк индукция".
Магнит ағыны; электромагниттiк индукция; электромагниттiк индукция заңы; Ленц ережесі; магнит өрісінің энергиясы; электрқозғалтқыш және тұрақты токтың электрогенераторы.
15) "Механикалық тербелістер".
Гармоникалық тербелістердің теңдеулері мен графиктері.
16) "Электромагниттік тербелістер".
Еркін және еріксіз электромагниттік тербелістер; механикалық тербелістер мен электромагниттік тербелістер арасындағы ұқсастық.
17) "Айнымалы ток".
Айнымалы ток генераторы; еріксіз электромагниттік тербелістер; айнымалы ток; электр тізбегіндегі кернеу резонансы; Қазақстандағы және дүние жүзіндегі электр энергиясын өндіру және қолдану.
№ 3 Зертханалық жұмыс: "Трансформатор орамасындағы орам санын анықтау".
18) "Электромагниттік толқындар".
Электромагниттік толқындардың жұтылуы мен шығарылуы; радиобайланыс; детекторлы радиоқабылдағыш; аналогты-сандық түрлендірулер; байланыс арналары; байланыс құралдары.
19) "Толқындық оптика".
Жарықтың интерференциясы; жарықтың дифракциясы; дифракциялық торлар; жарықтың поляризациясы.
№ 4 Зертханалық жұмыс: "Дифракциялық тордың көмегімен жарықтың толқын ұзындығын анықтау".
№ 5 Зертханалық жұмыс: "Поляризация құбылысын бақылау".
20) "Геометриялық оптика".
Геометриялық оптика заңдары; жазықпараллель пластинадан шағылу; толық ішкі шағылу; оптика-талшықты тасымалдаушылар; оптикалық құралдар.
№ 6 Зертханалық жұмыс: "Шынының сыну көрсеткішін анықтау".
21) "Атомдық және кванттық физика".
Жарықтың корпускулярлықтолқындық табиғатының біртұтастығы; сәулеленудің түрлері; спектрлер; спектрлік құралдар; спектрлік анализ; инфракызыл және ультракүлгін сәулелену; рентген сәулелері; электромагниттік сәулелену шкаласы; фотоэффект; фотоэффектіні қолдану; жарық қысымы; жарықтың химиялық әсері; лазерлер; голография; фотография; томография.
22) "Атом ядросының физикасы".
Табиғи радиоактивтілік; радиоактивті ыдырау заңы; атомдық ядро; ядроның нуклондық моделі; изотоптар; ядродағы нуклондардың байланыс энергиясы; ядролық реакциялар; жасанды радиоактивтілік; ауыр ядролардық бөлінуі; тізбекті ядролық реакция; сындық масса; радиоактивті сәулелердің биологиялық әсері; радиациядан қорғану; ядролық реактор; ядролық энергетика; термоядролық реакциялар.
№ 7 Зертханалық жұмыс: "Жартылай ыдырау периодын анықтау".
23) "Нанотехнология және наноматериалдар".
Нанотехнологияның негізгі жетістіктері; өзекті мәселелелері және дамуы; наноматериалдар.
24) "Космология".
Жұлдыздар әлемі; жұлдызға дейінгі қашықтық; айнымалы жұлдыздар; біздің Галактика; басқа Галактикалардың ашылуы; квазарлар; Үлкен жарылыс теориясы; қызыл ығысу және Галактикаға дейінгі қашықтықты анықтау; қара құрдым; Әлемнің ұлғаюы; Әлемнің эволюциясының негізгі кезеңдері; әлемнің моделдері; өмір және Әлем туралы ойлар; қара материя; нетронды жұлдыздар; аса жаңа жұлдыздар; Герцшпрунг-Рассел диаграммасы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2 -тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Бөлімдердің, бөлімшелердің және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Cабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | |||
1-бөлім. Механика | ||||
1.1 Кинематика | + | + | + | |
Дене қозғалысының кинематикасының графиктері мен теңдеулері. | ||||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | ||||
1.2. Динамика | + | + | + | |
1. |
Күштер; күштерді қосу; Ньютон заңдары Бүкіләлемдік тартылыс заңы | |||
Практикалық жұмыс (бейініге сәйкес) | ||||
1.3. Статика және гидростатика. | + | + | + | |
2. |
Масса орталығы. Баланс түрлері. | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) Субұрқақтар архитектурасы. | ||||
1.4. Сақталу заңдары | + | + | + | |
3. |
Импульстің және механикалық энергияның сақталу заңдары | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | ||||
1.5. Гидродинамика. | + | + | + | |
4. | Сұйықтар мен газдардың ламинарлы және турбулентті ағыны; дененің тұтқыр сұйықтықтағы қозғалысы. | |||
Практикалық жұмыс. | ||||
2-бөлім Молекулалық физика | ||||
2.1.Молекулалық физика | + | + | + | |
5. |
Газдардың молекулалық-кинетикалық теориясының негізгі ережелері. Кристалды және кристалды емес заттар;қатты денелердің, сұйықтардың және газдардың модельдері; термодинамикалық параметрлер; идеалды газ. | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | ||||
2.2. Газ заңдары. | + | + | + | |
6. | Идеал газдың күй теңдеуі. Изопроцестер. адиабаталық процесс. | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | ||||
2.3. Термодинамика негіздері | + | + | + | |
7. |
Идеал газдың ішкі энергиясы; термодинамикалық жұмыс. | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | ||||
2.4.Сұйықтар мен қатты заттар | + | + | + | |
9 |
Қаныққан және қанықпаған бу; ылғалдылық ауа; заттың критикалық күйі. | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | ||||
3-бөлім электр және магнетизм | ||||
3.1. Электростатика | + | + | + | |
10 |
Электр өрісінің кернеулігі; потенциал; электр өрісінің потенциалдар айырымы. | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | ||||
3.2. Тұрақты ток | + | + | + | |
11 | Электр тоғы. электр қозғаушы күш жәнеток көзінің ішкі кедергісі. Толық тізбек үшін Ом заңы; Электр тогының жұмысы мен қуаты; Ағымдағы көздің тиімділігі; ағымдағы құны. | |||
Практикалық жұмыс. | ||||
3.3. Әртүрлі ортадағы электр тогы | + | + | + | |
12 | Металдардағы электр тогы;асқын өткізгіштік; жартылай өткізгіштердегі электр тогы; электролит ерітінділеріндегі және балқымалардағы электр тогы; электролиз заңдылықтары; газдардағы электр тогы; вакуумдағы электр тогы. | |||
Практикалық жұмыс. | ||||
3.4. Магниттік өріс | + | + | + | |
13 | Магниттік өріс; өткізгіштердің токпен әрекеттесуі; Ампер тәжірибелері; магниттік индукция векторы; гимлет ережесі; Ампер қуаты; сол қол ережесі зарядталған бөлшектің магнит өрісіндегі қозғалысы; заттардың магниттік қасиеттері. | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | ||||
3.5.Электромагниттік индукция | + | + | + | |
14 | магнит ағыны; электромагниттік индукция құбылысы; электромагниттік индукция заңы; Ленц ережесі; магнит өрісінің энергиясы; электр қозғалтқышы және тұрақты ток генераторы. | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | ||||
4-бөлім Ауытқулар | ||||
4.1.Механикалық тербеліс | + | + | + | |
15 | Гармоникалық тербелістердің теңдеулері мен графиктері. | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | ||||
4.2.Электромагниттік тербеліс | + | + | + | |
16 | Еркін және еріксіз электромагниттік тербелістер | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | ||||
4.3. Айнымалы тоқ | + | + | + | |
17 | генератор; мәжбүрлі электромагниттік тербелістер; электр тізбегіндегі кернеу резонансы; өндіріс, трансформатор; Қазақстанда және әлемде электр энергиясын өндіру және пайдалану. | |||
18 |
Практикалық жұмыс | |||
5-бөлім Толқындар | ||||
5.1. Электромагниттік толқындар | + | + | + | |
19 | Электромагниттік толқындарды шығару және қабылдау; аналогты-цифрлық түрлендіргіш; қосылу арналары; байланыс құралдары. | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | ||||
6-бөлім Оптика | ||||
6.1.Толқындық оптика | + | + | + | |
20 | Жарық кедергісі; Жарықтың дифракциясы. Дифракциялық торлар; жарық поляризациясы. | |||
Практикалық жұмыс | ||||
6.2. оптика | + | + | + | |
21 | Оптиканың геометриялық заңдары; жазық-параллель пластинадағы сыну; толық ішкі рефлексия; оптикалық құрылғылар. | |||
Практикалық жұмыс. | ||||
7-бөлім Кванттық физика | ||||
7.1.Атомдық және кванттық физика | + | + | + | |
22 | Жарықтың корпускулалық-толқындық табиғатының бірлігі; сәулелену түрлері; спектрлер; спектрлік құрылғылар; спектрлік талдау; инфрақызыл және ультракүлгін сәулелену; рентген сәулелері; электромагниттік сәулелену шкаласы; фотоэффект; фотоэффектіні қолдану; жеңіл қысым; жарықтың химиялық әрекеті; лазерлер; голография; фотосурет, томография. | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | ||||
7.2. Атом ядросының физикасы | + | + | + | |
23 | Табиғи радиоактивтілік; радиоактивті ыдырау заңы; атом ядросы; ядролық реакциялар; жасанды радиоактивтілік; ауыр ядролардың бөлінуі; тізбекті ядролық реакциялар; радиоактивті сәулелердің биологиялық әсері; радиациялық қорғаныс; ядролық реактор; ядролық энергия; термоядролық реакциялар. | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | ||||
8-бөлімНанотехнология және наноматериалдар | ||||
8.1.Нанотехнология және наноматериалдар. | + | + | + | |
24 | Нанотехнологиядағы негізгі жетістіктер; наноматериалдарды дамытудың мәселелері мен перспективалары. | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | ||||
9-бөлім. Космология | ||||
9.1. Космология | + | + | + | |
25 | жұлдыздар әлемі; жұлдыздарға дейінгі қашықтық; айнымалы жұлдыздар; біздің галактика; басқа галактикалардың квазарларының ашылуы; үлкен жарылыс теориясы; ғаламның кеңеюі; Әлем эволюциясының негізгі кезеңдерін; ғаламның модельдері; ғаламдағы өмір мен ақыл; нейтрондық жұлдыздар, суперновалар. | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | ||||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Механика | Кинематика |
1) Есептер шығаруда кинематикалық теңдеулерді қолдану, қозғалыс графиктерін талдау; | 1) Есептерді шешуде кинематикалық теңдеулерді қолданады және қозғалыс графиктерін талдайды, сонымен қатар қисық сызықты қозғалысты сипаттайтын шамаларды анықтайды. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Бидің кванттық теориясы. Толқын механикасы |
1) Ньютон заңдарын түсіндіріп, нәтиже күшін анықтау; | 1) Билеушілердің ерікті жүйелеріне қатысты тыйымның маңызды принципін түсінеді және би теориясы - толқындық механика ұғымының мазмұнын ашады.. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Динамика |
1) Ньютон заңдарын біліп, нәтиже күшін анықтау; | 1) Ньютон заңдарының мазмұнын ашады, нәтиже күшін анықтайды және горизонтқа бұрышпен және тік лақтырылған дененің қозғалысы кезінде физикалық шамалардың өзгеруін сипаттайды. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Статика және гидростатика |
1) Абсолют қатты дененің массалар центрін анықтау және тепе-теңдіктің әртүрлі түрлерін түсіндіру; | 1) Абсолютті қатты дененің масса центрін анықтайды және тепе-теңдіктің әртүрлі түрлерін түсіндіреді, сонымен қатар Паскаль Заңын сипаттайды және оның қолданылуын түсіндіреді. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Сақталу заңдары | 1) Кез-келген мөлшердегі жабық жүйенің денелері үшін импульстің және толық механикалық энергияның сақталу заңдылықтарын түсіндіру: микроәлем бөлшектері үшін де, ғарыштық денелер үшін де. | 1) Мәселелерді шешуде импульс пен энергияның сақталу заңдарын түсіндіреді және қолданады. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Гидродинамика |
1) Күштердің әсерінен және сұйықтар мен газдардың қозғалысы кезіндегі материалдық денелердің тепе-теңдік шарттарын түсіну; | 1) Сұйықтар мен газдардың ламинарлы, турбулентті ағынын түсіндіреді және сипаттайды. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Молекулалық физика | Молекулалық физика |
1) Газдардың молекулалық-кинетикалық теориясының негіздерін түсіну; | 1) Молекулярлық-кинетикалық теорияның және идеал газ моделінің негізгі ережелерін сипаттайды. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Газ заңдары |
1) Термодинамикалық параметрлерге қатысты теңдеуді сипаттау; | 1) Бойль-Мариотта, Гей-Люссак заңдарын, Шарль заңын түсіндіреді және осы заңдарды есептерді шығаруда қолданады. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Термодинамика негіздері | 1) Механикалық және ішкі энергиялардың өзара түрленуімен және ішкі энергияның бір денеден екінші денеге ауысуымен байланысты құбылыстарды түсіндіру. | 1) Термодинамиканың бірінші және екінші заңдарының мағынасын сипаттайды. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Сұйық денелер |
1)Сұйықтар мен газдардың механикалық қасиеттерін, олардың қозғалысын және олардағы қатты заттардың қозғалысын түсіндіру; | 1) Ауаның салыстырмалы ылғалдылығын анықтайды және беттік керілудің табиғатын және күнделікті өмірдегі капиллярлық құбылыстардың рөлін түсіндіреді. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Электр және магнетизм | Электростатика |
1)Электр өрісінің қасиеттерін талқылап, оның қуат сипаттамасын анықтау; | 1) Электр өрісінің қасиеттерін түсіндіреді және оның күштік сипаттамасын анықтайды, электростатикалық өрістің заряд қозғалысына әсерін сипаттайды | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Тұрақты ток |
1) Тұрақты токтың заңдылықтарын түсіндіру; | 1) Толық тізбек үшін Ом заңын қолданады және тұрмыстық техниканың қуатынан жұмыс құнын практикалық есептеулер жүргізеді. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Әртүрлі ортадағы электр тогы. |
1) Әртүрлі орталарда электр тогының пайда болу принциптерін салыстыру; | 1) Әртүрлі ортадағы электр тогының әрекет ету принципін салыстырады және асқын өткізгіштік құбылысын және оның практикалық қолданылуын сипаттайды. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Магниттік өріс |
1) Қозғалатын зарядқа әсер ететін заттың түрін сипаттау (ток өткізгіштер, магниттік моменті бар денелер); | 1) Өткізгіштердің магнит өрісін сипаттайтын шаманы анықтайды және сол қол ережесін қолданады, сондай-ақ магнит өрісінің қозғалатын зарядталған бөлшектерге және Ток өткізгішке әсерін сипаттайды. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Электромагниттік индукция | 1) Электромагниттік индукция құбылысын сипаттау. | 1) Ленц ережесін және электромагниттік құрылғылардың жұмыс істеу принципін, сонымен қатар магнитті-резонансты бейнелеудің практикалық маңызын түсіндіреді. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ауытқулар | Механикалық тербеліс |
1) Механикалық қозғалысты сипаттайтын физикалық шамадағы периодтық өзгерістерді түсіндіру; | 1) Гармоникалық тербелістерді (x(t), v(t), a(t)) эксперименталды, аналитикалық және графикалық түрде сипаттайды. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Электромагниттік тербеліс | 1) Еркін және еріксіз электромагниттік тербелістердің пайда болу шарттарын сипаттау және механикалық электромагниттік тербелістердің ұқсастығын көрсету. | 1) Еркін және еріксіз тербелістердің пайда болу шарттарын сипаттайды. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Айнымалы тоқ |
1) Сыртқы, периодты түрде өзгеретін ЭҚК әсерінен болатын мәжбүрлі электромагниттік тербелістерді сипаттау; | 1) Период, жиілік сияқты физикалық шамаларды пайдалана отырып, айнымалы токты сипаттайды және резонанс жағдайын түсіндіреді, оның қолданылу аясын атайды. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Толқындар. | Электромагниттік толқындар |
1)Электромагниттік толқындардың пайда болу шарттарын түсіндіру және олардың қасиеттерін сипаттау; | 1) Электромагниттік толқындардың пайда болу шарттарын түсіндіреді және олардың қасиеттерін сипаттайды, сонымен қатар аналогтық сигналмен салыстырғанда сигналды цифрлық форматта берудің артықшылықтарын сипаттайды. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Оптика | Толқындық оптика |
1) Жарық толқындарының интерференциясы мен дифракциясын байқауға қажетті жағдайларды сипаттау; | 1) Жарық толқындарының интерференциясы мен дифракциясын байқауға қажетті жағдайларды сипаттайды, жарықтың поляризациясын тәжірибе жүзінде зерттейді. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Геометриялық оптика |
1) Шынының сыну көрсеткішін тәжірибе жүзінде анықтау; | 1) Жарық сигналдарын берудегі талшықты-оптикалық технологияның артықшылықтарын түсіндіреді; линзалар жүйесіндегі сәулелердің жүруін құрастырады және түсіндіреді (лупа, телескоп, микроскоп). | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Кванттық физика. | Атомдық және кванттық физика |
1) Спектрлік талдау әдісін және оның қолданылу саласын сипаттау; |
1) Спектрлік талдау әдісін және оның қолданылу саласын сипаттайды, | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Атом ядросының физикасы |
1) Радиоактивті ыдырау құбылыстарын (a, b және g) және жартылай ыдырау периоды терминін түсіндіру; | 1) Радиоактивті ыдырау құбылыстарын түсіндіреді (a,b және g) және радиоактивті материалдардың өңделуін, қолданылуын, сақталуын және қауіпсіздігін сипаттайды. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Нанотехнология және наноматериалдар | Нанотехнология және наноматериалдар |
1) Наноматериалдардың физикалық қасиеттерін, оларды алу және қолдану әдістерін түсіндіру; | 1) Наноматериалдардың физикалық қасиеттерін және оларды алу жолдарын түсіндіреді; Нанотехнологияның қолдану салаларын атайды. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Космология | Космология |
1) Қашықтықты анықтау үшін "стандартты шамдар" әдісін қолдануды сипаттау; | 1) Жұлдызды аспанды және жұлдыздар арқылы жүзудің негізгі принциптерін сипаттайды және қашықтықты анықтаудың жаңа әдістерін қолданады. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Жаһандық құзыреттілік" курсы бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы1-тарау. Жалпы ережелер1. Көркемөнер-технологиялық бағыттың "Жаһандық құзыреттілік" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді. 2. "Жаһандық құзыреттілік" курсын оқытудың мақсаты - мінез-құлық мәдениетінің стандарттарына сәйкес келетін және жаһандық құзыреттілікке ие бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру. "Жаһандық құзыреттілік" курсы білім алушылардың құндылық бағдарларын, коммуникативтік дағдыларын, этикалық нормаларын және мінез-құлық көзқарастарын қалыптастыруға ықпал етеді. 3. Курс бағдарламасын іске асыру мынадай міндеттерді көздейді: 1) білім алушылардың сыни және талдамалық ойлауын, олардың коммуникативтік және зерттеу дағдыларын дамыту; 2) жергілікті, жаһандық проблемалар мен мәдениетаралық өзара іс-қимыл мәселелерін түсінуді дамыту; 3) ақпаратты тану, талдау, бағалау және дәлелдерді тұжырымдау қабілетін қалыптастыру; 4) білім алушылардың жаһандық оқиғалар мен олардың себептері мен салдарлары туралы талдамалық бағалау түсінігін қалыптастыру; 5) білім алушының өзіндік мәдени бірегейлігін түсінуге және әлемнің мәдени әртүрлілігін түсінуге ықпал ететін құндылықтар жүйесін қалыптастыру; 6) қаржылық, экологиялық мәдениетті дамыту; 7) нақты өмірмен байланысты зерттеу арқылы өз ойлауын құра білу қабілетін қалыптастыру. 4. Курстың мазмұны 4 бөлімнен тұрады: "Жаһандық құзыреттілік", "Қаржылық сауаттылық", "Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу", "Әртүрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну, тиімді мәдениетаралық өзара іс-қимылға қатысу", "Аграрлық-технологиялық бағыттың мамандандырылған компоненті". "Жаһандық құзыреттілік" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды: 1) Жаһандық құзыреттер дегеніміз не. 2) Жаһандық құзыреттілік мәдениеті. 3) Жаһандық құзыреттерді қолдану. 4) Жаһандық құзыреттерді дамыту жолдары. "Қаржылық сауаттылық" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды: 1) Жеке қаржыдағы кірістер. 2) Жеке қаржыдағы шығыстар. 3) Отбасылық бюджет. 4) Жинақтау және жинақтау. "Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу" бөліміне келесі бөлімшелер кіреді: 1) Қарым-қатынас мәдениеті. 2) Қақтығыстар. Ұғым. Түрлері. Шешу жолдары. 3) Әлеуметтік мәселелер. 4) Экологиялық қақтығыстар. 5) Климаттың өзгеруі. Ауа мен судың ластануы. "Әртүрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну, тиімді мәдениетаралық өзара әрекеттесуге қатысу" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды: 1) Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік. 2) Мәдени бірегейлікті қалыптастыру. 3) Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық байланыс. 4) Басқа адамның көзқарасын түсіну және қабылдау қабілеті. "Аграрлық-технологиялық бағыттың мамандандырылған компоненті" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды: 1) Мамандықтағы жаһандық құзыреттер. 2) Кәсіби менеджмент. 3) Компанияның инновациялық саясаты. 4) Жобалар мен процестерді басқару. 5) Іскерлік мінез-құлықтың этикалық принциптері. 5. "Жаһандық құзыреттілік" курсының негізгі мазмұны: 1) "Жаһандық құзыреттілік дегеніміз не". Жаһандық құзыреттіліктің анықтамасы, түрлері; функционалдық сауаттылықты қалыптастыру; аналитикалық және сыни ойлауды дамыту; жергілікті, жаһандық және мәдениетаралық мәселелерді зерттеу қабілеті; дүниетаным мен басқалардың көзқарасын түсіну; әртүрлі мәдениеттердің өкілдерімен ашық, орынды және тиімді өзара іс-қимылға қатысу; ұжымдық әл-ауқат пен тұрақты дамуға жәрдемдесу. 2) "Жаһандық құзыреттілік мәдениеті". Жаһандық проблемалар мен мәдениетаралық айырмашылықтарды түсіну; басқаларға құрметпен қарауды қалыптастыру; әр адамның адамдық қадір-қасиетін тану; басқа адамдардың сенімдерін түсіну және тану қабілеті; күнделікті өмірде, жұмыста жаһандық құзыреттілік мәдениетін көрсету; жаһандық құзыреттілік мәдениетін дамытуды қолдау; кәсіби даму және жаһандық құзыреттілік мәдениеті. 3) "Жаһандық құзыреттілікті қолдану". Жаһандық құзыреттілікті дамытуға ықпал ететін дәстүрлер мен құндылықтар; отбасы мен қоғамдастық арасындағы серіктестік; алған білімдерін өмірде қолдану дағдылары; жоспарлау және шешім қабылдау; әлеуметтік жауапкершілік пен әділеттілік; салауатты өмір салтын ұстану және қауіпсіз мінез-құлық дағдылары; зерттеу, жобалау, еріктілік жұмыс дағдылары. 4) "Жаһандық құзыреттерді дамыту жолдары". Зерттеулер жүргізу, дәлелге немесе мәселеге қатысты ақпарат пен дәлелдемелерді іріктеу; баламалы көзқарастарды талқылау; қоғамның қазіргі заманғы проблемаларын талдау; инновациялық идеяларды дамыту және насихаттау; өзі және басқа адамдар үшін өмір сүру жағдайларын жақсарту үшін шаралар қабылдау. 5) "Жеке қаржыдағы кірістер". Белсенді және пассивті кірістер; жеке табысты арттыру тәсілдері; ақша функциялары; еңбекті бағалау әдістері мен нысандары; ұлттық және шетел валютасы. 6) "Жеке қаржыдағы шығыстар". Қалта ақшасын тиімді пайдалану; ірі сатып алулар; эмоционалды сатып алулар; ипотека; тұрғын үй несиесі; несиелендіру (жеке тұлғалардың банкроттығы); отбасылық іс-шараларды қалай бюджеттеуге болады. 7) "Отбасылық бюджет". Отбасы бюджетінің кірістері; отбасы бюджетінің міндетті шығыстары; отбасы бюджетінің міндетті емес шығыстары; отбасы бюджетінің түрлері; отбасы бюджетін жоспарлау; отбасының қаржылық мақсаттары; отбасы бюджетін жүргізу ережелері. 8) "Жинақ және жинақтау". Қаржылық қауіпсіздік жастығы; жинақтау тәсілдері; ақшалай жинақтар: банкте, жылжымайтын мүлікте; қаржылық алаяқтық түрлері; қаржы пирамидасы; қаржылық байлық; инвестициялар; қаржылық тәуекелдердің түрлері. 9) "Қарым-қатынас мәдениеті". Қарым-қатынас мәдениеті; гуманизм, адамдарға құрмет, сыпайылық, ізгі ниет және төзімділік; өз пікірін басқаларға таңа алмау мүмкіндігі; нәзіктік, коммуникативті құзыреттілік; іскерлік әңгіме мәдениеті; қарым-қатынас стандарттары мен принциптері; мәдени әртүрлілік, мәдениетаралық қарым-қатынас. 10) "Қақтығыстар. Түсінгі. Түрлері. Шешу жолдары". Тұлғаішілік қақтығыстар: мотивациялық, моральдық, рөлдік және бейімделу; тұлғааралық қақтығыстар; топаралық қақтығыстар; қақтығыстардың себептері; қақтығыстарды шешу жолдары; жанжалды шешу стратегиялары; медиация; алаңдаушылық деңгейін төмендету. 11) "Әлеуметтік проблемалар". Қоғамның әлеуметтік проблемалары; әлеуметтік проблемалардың түрлері (шығу тегі бойынша, қамту дәрежесі бойынша, қарым-қатынас деңгейі, сипаты және саласы бойынша және тағы басқалар); әлеуметтік проблемаларды, олардың себептері мен салдарын бағалап түсіну; қазіргі қоғамның өңірлік, ұлттық және жаһандық әлеуметтік проблемалар және оларды шешу; әлеуметтік теңсіздік. 12) "Экологиялық қақтығыстар". Экологиялық қақтығыстардың себептері; экологиялық қақтығыстардың түрлері; экологиялық қақтығыстарды реттеу тәсілдері; экологиялық белсенділік; әлеуметтік-экологиялық қақтығыстар және оларды жеке, аймақтық, ұлттық және жаһандық тұрғыдан шешу. 13) "Климаттың өзгеруі". Ауа мен судың ластануы. Экологиялық қауіптер; халықтың өсуі, қоршаған ортаның деградациясы; Тұщы су тапшылығы; климаттың өзгеруінің салдары: жаппай көші-қон және қақтығыстар қауіпсіздіктің төмен деңгейі. 14) "Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік". Өзін елдің азаматы ретінде сезінуге, өз Отанына тиесілігін сезінуге және оның мүдделеріне қызмет етуге дайын болуға мүмкіндік беретін жеке қасиеттер; әлеуметтік жауапкершілік; жеке қасиеттер: адалдық, әдептілік, әдептілік, ізгі ниет, ұжымда жұмыс істей білу; құқықтық мәдениет. 15) "Мәдени бірегейлікті қалыптастыру". Мәдени бірегейлікті қалыптастыру және дамыту ерекшеліктері; ұлттық бірегейлік; көпмәдениеттілік; қоғам мен мәдени бірегейлікті қамтамасыз етудің негізі ретінде тіл; 16) "Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық коммуникация". Дүниетаным мен басқалардың көзқарасын түсіну және құрметтеу; көпмәдениетті проблемаларды сыни талдау дағдысы; көпмәдениетті қоғамдағы оң және тиімді өзара іс-қимыл; жергілікті және жаһандық проблемаларды шешуге қатысатын елдің және әлемнің белсенді азаматтарын қалыптастыру. 17) Көркемөнер-технологиялық бағыттың мамандандырылған компоненті". Мамандықтағы жаһандық құзыреттілік. Жобалар мен процестерді тиімді басқару. Жобаны басқару жоспары (PMP). Ақпаратты талдау және өңдеу, өз көзқарасын дәлелдей білу. Дәлелді команда. Аванстық сенім. Кәсіби менеджмент. Қызметкерлермен жұмысты ұйымдастыру принциптері. Бизнес этикасы. Тиімді байланыс. Компанияның инновациялық саясаты. Стратегиялар. 5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар: 1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау; 2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен); 3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту; 4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту. 6. Оқу жүктемесі 24 сағатты (1 кредит) құрайды. 2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 77-қосымша |
Аграрлық-техникалық бағыттың "Математика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-техникалық бағыттың "Математика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Математика" пәнін оқытудың мақсаты - жалпы адамзаттық құндылықтар мен ұлттық мәдениеттің үздік дәстүрлері негізінде білім алушылардың зияткерлік дамуын, білім беруді жалғастырудың сабақтас пәндерін зерделеу үшін аграрлық-технологиялық бағыттың практикалық және кәсіби қызметінде қолдану үшін қажетті математикалық білімді меңгеру.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) математика негіздерін сапалы меңгеру, тұлғаның зияткерлік қасиеттерін дамытуға бағытталған математикалық білімді, іскерліктер мен дағдыларды одан әрі қалыптастыру және дамыту үшін жағдайлар жасау;
2) математикалық тілді және негізгі математикалық заңдарды қолдануға, әртүрлі контексттердегі есептерді шешу үшін сандық қатынастар мен кеңістіктік формаларды зерттеуге ықпал жасау;
3) есептерді шешу мақсатында білім алушылардың білімдерін математикалық модельдер жасауға және керісінше нақты процестерді сипаттайтын математикалық модельдерді түсіндіруге бағыттау;
4) практикалық есептерді шешу кезінде қолайлы математикалық әдістерді таңдау, алынған нәтижелерді бағалау және олардың дұрыстығын анықтау үшін білім алушылардың логикалық және сыни ойлауын, шығармашылық қабілеттерін дамыту;
5) коммуникативтік дағдыларды, оның ішінде ақпаратты дәл және сауатты беру, сондай-ақ жариялымдар мен электрондық құралдарды қоса алғанда, әртүрлі көздерден алынған ақпаратты пайдалану қабілетін дамыту;
6) өз бетінше жұмыс істеу үшін де, командада жұмыс істеу үшін де қажет болатын тәуелсіздік, жауапкершілік, бастамашылдық, табандылық, толеранттылық сияқты жеке қасиеттерді дамыту;
7) математиканы оқыту процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану дағдыларын дамыту.
4. Оқу пәнінің мазмұны келесі бөлімдерден және тақырыптардан тұрады:
1) "Функция, оның қасиеттері және графигі". Функция және оның берілу тәсілдері. Функция графигін түрлендіру. Функцияның қасиеттері. Кері функция ұғымы. Күрделі функция.
2) "Тригонометриялық функциялар". Тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. Түрлендірулер арқылы тригонометриялық функциялардың графигін салу.
3) "Кері тригонометриялық функциялар". Арксинус, арккосинус, арктангенс, арккотангенс. Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері.
4) "Тригонометриялық теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер". Қарапайым тригонометриялық теңдеулер. Тригонометриялық теңдеулер және олардың жүйелерін шешу әдістері. Тригонометриялық теңсіздіктер мен жүйелерді шешу.
5) "Ықтималдық". Комбинаторика элементтері және олардың ықтималдықтарды табуға қолданылуы. Ньютон биномын (натурал көрсеткішпен) жуықтап есептеулер үшін қолдану. Оқиғаның ықтималдығы және оның қасиеттері. Шартты ықтималдық. Ықтималдықтарды қосу және көбейту ережелері.
6) "Функцияның шегі және үзіліссіздік". Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі шегі. Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі үзіліссіздігі. Функция графигінің асимптоталары. Сан тізбегінің шегі. Шектерді табу.
7) "Туынды". Туындының анықтамасы. Функцияның дифференциалы туралы түсінік. Туындыларды табу ережелері. Күрделі функцияның туындысы. Туындының физикалық және геометриялық мағынасы. Функция графигіне жүргізілген жанаманың теңдеуі
8) "Туындыны қолдану". Функцияның өсу және кему шарттары. Функцияның экстремум нүктелері. Функцияны туынды арқылы зерттеу және оның графигін салу. Кесіндідегі функцияның ең үлкен және ең кіші мәндері.
9) "Кездейсоқ шамалар және олардың сандық сипаттамалары". Кездейсоқ шамалар. Дискретті және үздіксіз кездейсоқ шамалар. Дискретті кездейсоқ шамалардың сандық сипаттамалары. Дискретті кездейсоқ шамалардың үлестірім түрлері.
10) "Алғашқы функция және интеграл". Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интегралдың қасиеттері. Анықталған интеграл. Қисық сызықты трапеция және оның ауданы.
11) "Дәреже мен түбірлер. Дәрежелік функция". n-ші дәрежелі түбір және оның қасиеттері. Рационал көрсеткішті дәреже. Рационал көрсеткішті дәрежесі бар өрнектерді түрлендіру. Иррационал өрнектерді түрлендіру. Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. Нақты көрсеткіші бар дәрежелік функцияның туындысы және интегралы.
12) "Иррационал теңдеулер мен теңсіздіктер". Иррационал теңдеулер және олардың жүйелері. Иррационал теңсіздіктер мен жүйелер.
13) "Көрсеткіштік және логарифмдік функциялар". Көрсеткіштік функция, оның қасиеттері және графигі. Санның логарифмі және оның қасиеттері. Логарифмдік функция, оның қасиеттері және графигі. Көрсеткіштік функцияның туындысы және интегралы. Логарифмдік функцияның туындысы.
14) "Көрсеткіштік және логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер". Көрсеткіштік теңдеулер және олардың жүйелері. Көрсеткіштік теңсіздіктер. Логарифмдік теңдеулер және олардың жүйелері. Логарифмдік теңсіздіктер мен жүйелер.
15) "Математикалық статистика элементтері". Бас жиынтық және таңдама. Дискретті және аралық вариациялық қатарлар. Таңдама бойынша кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын бағалау.
16) "Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы". Стереометрия аксиомалары және олардың салдарлары. Кеңістіктегі түзулердің өзара орналасуы. Түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы. Екі жазықтықтың өзара орналасуы.
17) "Кеңістіктегі перпендикулярлық". Түзу мен жазықтықтың перпендикулярлығы. Перпендикуляр және көлбеу. Үш перпендикуляр туралы теорема. Кеңістіктегі қашықтық. Кеңістіктегі бұрыштар. Жазықтықтардың перпендикулярлығы. Жазық фигураның жазықтықтағы ортогональды проекциясы және оның ауданы.
18) "Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі және векторлар". Кеңістіктегі векторлар және оларға қолданылатын амалдар. Коллинеар және компланар векторлар. Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі. Кеңістіктегі вектордың координаталары. Координатасымен берілген векторларды қосу және азайту, координатасымен берілген векторды санға көбейту. Вектордың үш компланарлы емес векторларға жіктелуі. Екі нүктенің арақашықтығы. Кесіндіні берілген қатынаста бөлу. Кесіндінің ортасының координаталары.
19) "Кеңістіктегі түзу және жазықтықтың теңдеуі". Кеңістіктегі түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы. Кеңістіктегі нүктеден жазықтыққа дейінгі қашықтық. Екі түзу арасындағы бұрышты, кеңістіктегі түзу мен жазықтық арасындағы бұрышты табу.
20) "Көпжақтар". Көпжақты бұрыш, геометриялық дене туралы түсінік. Дұрыс көпжақтар ұғымы. Призма және оның элементтері. Тік және дұрыс призмалар. Тікбұрышты параллелепипед және оның қасиеттері. Призманың бүйір және толық беттерінің ауданы. Пирамида және оның элементтері. Қиық пирамида. Пирамиданың бүйір және толық беттерінің ауданы. Қиық пирамида бүйір және толық беттерінің ауданы. Жазықтықтағы дұрыс көпжақтың көлденең қимасы.
21) "Айналу денелері және олардың элементтері". Цилиндр және оның элементтері. Цилиндрдің толық және бүйір бетінің ауданы. Конус және оның элементтері. Конустың бүйір және толық бетінің ауданы. Қиық конус және оның элементтері. Қиық конустың бетінің ауданы. Сфера, шар және олардың элементтері. Сфера бетінің ауданы. Сфераға жүргізілген жанама жазықтық. Айналу денелерін жазықтықпен қию.
22) "Денелердің көлемі". Дене көлемінің жалпы қасиеттері. Призманың көлемі. Пирамида мен қиық пирамиданың көлемі. Цилиндрдің көлемі. Конус пен қиық конустың көлемі. Шар және оның бөліктерінің көлемі. Кеңістіктіктегі фигуралардың ұқсастығы. Геометриялық денелердің комбинациясы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыттары мен біліктілігіне байланысты 120-144 сағатты (5-6 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2 тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Барлығы | Сағат саны | |
Сабақтар | |||
Теориялық | Тәжірибелік | ||
1 бөлім. Функция, оның қасиеттері және графиктері | |||
1.1. Функция және оның қасиеттері. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Функция және оның берілу тәсілдері. Функция графигін түрлендіру. Аграрлық-технологиялық процесте қолданылатын графиктер. | |||
Тақырып 1.1.2. Функцияның қасиеттері. | |||
1.2. Функцияның түрлері | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Кері функция ұғымы. | |||
Тақырып 1.2.2. Күрделі функция. | |||
2 бөлім. Тригонометриялық функциялар | |||
2.1. Тригонометриялық функциялар және олардың графиктері | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. | |||
Тақырып 2.1.2. Түрлендірулер арқылы тригонометриялық функциялардың графигін салу. | |||
2.2. Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Арксинус, арккосинус, арктангенс, арккотангенс. | |||
Тақырып 2.2.2. Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. | |||
2.3. Тригонометриялық теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер. | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Қарапайым тригонометриялық теңдеулер мен теңдеулер жүйелері. | |||
Тақырып 2.3.2. Тригонометриялық теңдеулер мен теңдеулер жүйелерін шешу әдістері. | |||
2.4. Тригонометриялық теңсіздіктер мен жүйелер. | + | + | + |
Тақырып 2.4.1. Қарапайым тригонометриялық теңсіздіктер мен теңсіздіктер жүйелерін шешу. | |||
3 бөлім. Дәрежелер мен түбірлер. Дәрежелік функция | |||
3.1. Дәрежелер мен түбірлер. | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. n-ші дәрежелі түбір және оның қасиеттері. Иррационал өрнектерді түрлендіру. | |||
Тақырып 3.1.2. Рационал көрсеткішті дәреже. Рационал көрсеткішті дәрежесі бар өрнектерді түрлендіру. | |||
3.2. Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. | |||
4. Иррационал теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер. | |||
4.1. Иррационал теңдеулер мен теңдеулер жүйелерін шешу әдістері. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Иррационал теңдеулер және олардың жүйелері. | |||
Тақырып 4.1.2. Иррационал теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
4.2. Иррационал теңсіздіктер және олардың жүйелері. | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Иррационал теңсіздіктер және олардың жүйелерін шешу әдістері | |||
5-бөлім. Көрсеткіштік және логарифмдік функция | |||
5.1. Көрсеткіштік функция | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Көрсеткіштік функция, оның қасиеттері және графигі. | |||
5.2. Логарифмдік функция | + | + | + |
Тақырып 5.2.1. Санның логарифмі және оның қасиеттері. | |||
Тақырып 5.2.2. Логарифмдік функция, оның қасиеттері және графигі | |||
6 бөлім. Көрсеткіштік, логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер | |||
6.1. Көрсеткіштік теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Көрсеткіштік теңдеулер мен теңдеулер жүйелерін шешу әдістері. | |||
Тақырып 6.1.2. Көрсеткіштік теңсіздіктер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
6.2. Логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер. | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Логарифмдік теңдеулер мен теңдеулер жүйелерін шешу әдістері | |||
Тақырып 6.2.2. Логарифмдік теңсіздіктер мен теңсіздіктер жүйелерін шешу әдістері. | |||
7-бөлім. Функцияның шегі және үзіліссіздік | |||
7.1. Функцияның шегі | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі шегі. | |||
Тақырып 7.1.2. Шектерді табу. | |||
7.2. Функцияның үзіліссіздігі және сан тізбегінің шегі. | + | + | + |
Тақырып 7.2.1. Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі үзіліссіздігі. Функция графигінің асимптоталары. | |||
Тақырып 7.2.2. Сан тізбегінің шегі. | |||
8 бөлім. Туынды және оның қолданылуы | |||
8.1. Туынды | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Туындының анықтамасы. Функцияның дифференциалы туралы түсінік. Туындыларды табу ережелері. | |||
Тақырып 8.1.2. Нақты көрсеткіші бар дәрежелік функцияның туындысы. | |||
Тақырып 8.1.3. Күрделі функцияның туындысы. | |||
Тақырып 8.1.4.Тригонометриялық функциялардың туындылары. | |||
Тақырып 8.1.5. Көрсеткіштік және логарифмдік функциялардың туындылары. | |||
Тақырып 8.1.6. Туындының физикалық және геометриялық мағынасы. Функция графигіне жүргізілген жанаманың теңдеуі. Агротехнологиялық есептерді шығару үшін туындыларды қолдану. | |||
8.1. Туындының қолданылуы | + | + | + |
Тақырып 8.2.1. Функцияның өсу және кему шарттары. Кризистік нүктелер және экстремум нүктелері. | |||
Тақырып 8.2.2. Функцияны туынды арқылы зерттеу және оның графигін салу. | |||
Тақырып 8.2.3. Кесіндідегі функцияның ең үлкен және ең кіші мәндері. Аграрлық-технологиялық бағыт бойынша есептердегі максимум және минимум нүктелері. | |||
9 бөлім. Алғашқы функция және интеграл. Анықталмаған интеграл. | |||
9.1. Алғашқы функция және анықталмаған интеграл | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интегралдың қасиеттері. | |||
Тақырып 9.1.2. Элементар функциялардың интегралы | |||
9.2. Анықталған интеграл. | + | + | + |
Тақырып 9.2.1. Қисық сызықты трапеция және оның ауданы. Анықталған интеграл. | |||
9.3. Аграрлық-технологиялық бағыт бойынша геометриялық және физикалық есептерді шешуде анықталған интегралды қолдану | + | + | + |
Тақырып 9.3.1. Анықталған интегралдың көмегімен жазық фигуралардың аудандарын есептеу. | |||
Тақырып 9.3.2. Анықталған интегралдың көмегімен айналу денелерінің көлемін есептеу. | |||
10 бөлім. Математикалық статистика және ықтималдықтар теориясы | |||
10.1. Ықтималдық | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Комбинаторика элементтері және олардың ықтималдықтарды табуға қолдану. | |||
Тақырып 10.1.2.Оқиғаның ықтималдығы және оның қасиеттері. Шартты ықтималдық. Ықтималдықтарды қосу және көбейту ережелері. Ықтималдық әдістерін қолдана отырып, практикалық есептерді шешу. | |||
10.2. Математикалық статистика элементтері | + | + | + |
Тақырып 10.2.1. Бас жиынтық және таңдама. Дискретті және интервалдық қатарлар. Таңдама бойынша кездейсоқ шамалардың сандық сипаттамаларын бағалау. | |||
Тақырып 10.2.2. Кездейсоқ шамалар. Дискретті және үздіксіз кездейсоқ шамалар. Дискретті кездейсоқ шамалардың сандық сипаттамалары. Дискретті кездейсоқ шамалардың таралу түрлері. Математикалық статистика элементтерін қолдана отырып, аграрлық-технологиялық бағыттағы практикалық есептерді шешу. | |||
11-бөлім. Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы | + | + | + |
11.1. Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы. | + | + | + |
Тақырып 11.1.1.Стереометрия аксиомалары және олардың салдарлары. Кеңістіктегі екі түзудің өзара орналасуы. | |||
Тақырып 11.1.2.Түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы | |||
Тақырып 11.1.3. Екі жазықтықтың өзара орналасуы. | |||
11.2. Кеңістіктегі бұрыштар | + | + | + |
Тақырып 11.2.1.Кеңістіктегі түзулер арасындағы бұрыш. Перпендикуляр және көлбеу. Түзу мен жазықтықтың перпендикулярлығы. | |||
Тақырып 11.2.2. Түзу мен жазықтық арасындағы бұрыш. Үш перпендикуляр туралы теорема. | |||
Тақырып 11.2.3. Екі жазықтықтың арасындағы бұрыш. Екі жақты бұрыш. Кеңістіктегі қашықтық. | |||
Тақырып 11.2.4. Жазықтықтардың перпендикулярлығы. Жазық фигураның жазықтықтағы ортогональ проекциясы және оның ауданы. Аграрлық-технологиялық бағыт бойынша практикалық есептерді шығару. | |||
12 бөлім. Тікбұрышты координаталар жүйесі және кеңістіктегі векторлар | |||
12.1. Кеңістіктегі векторлар | + | + | + |
Тақырып 12.1.1. Кеңістіктегі векторлар және оларға қолданылатын амалдар. Коллинеар мен компланар векторлар. | |||
12.2. Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі. | + | + | + |
Тақырып 12.2.1. Кеңістіктегі вектордың координататалары. Координатасымен берілген векторларды қосу және азайту, координатасымен берілген векторды санға көбейту. | |||
Тақырып 12.2.2. Векторлардың скалярлық көбейтіндісі. Вектордың ұзындығы. Вектордың компланар емес үш векторға жіктелуі. | |||
Тақырып 12.2.3. Екі нүктенің арақашықтығы. Кесіндіні берілген қатынаста бөлу. Кесіндінің ортасының координаталары. Аграрлық-технологиялық бағыттағы қолданбалы есептерді шешуде координаталар мен векторларды пайдалану. | |||
Тақырып 12.2.4. Сфера теңдеуі. Кеңістіктегі түзудің теңдеуі. | |||
13 Бөлім. Көпжақтар және айналу денелері | |||
13.1. Көпжақтар | + | + | + |
Тақырып 13.1.1. Көпжақты бұрыш, геометриялық дене туралы түсінік. Көпжақтар туралы ұғымы. Аграрлық-технологиялық сектордағы көпжақтар. Дұрыс көпжақтар. Көпжақтарды жазықтықпен қию. Аграрлық-технологиялық процесте дұрыс көпжақтарды қолдану. | |||
13.2. Призма және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 13.2.1. Призма, тікбұрышты параллелепипед және олардың қасиеттері. Куб. | |||
Тақырып 13.2.2. Призманың бүйір және толық беттерінің ауданы. Аграрлық-технологиялық бейіндегі қолданбалы есептерді шығару | |||
13.3. Пирамида және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 13.3.1.Пирамида және оның элементтері. Қиық пирамида. Египет пирамидалары | |||
Тақырып 13.3.2. Пирамиданың бүйір және толық беттерінің ауданы. Қиық пирамиданың бүйір және толық беттерінің ауданы . Аграрлық-технологиялық бейіндегі қолданбалы есептерді шығару | |||
14. Айналу денелері және олардың элементтері | |||
14.1. Цилиндр және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 14.1.1. Цилиндр және оның элементтері. Цилиндр бетінің ауданы. Аграрлық-технологиялық секторда цилиндр мен оның элементтерін қолдану. | |||
14.2. Конус және оның элементтері. | + | + | + |
Тақырып 14.2.1. Конус және оның элементтері. Конус бетінің ауданы. Аграрлық-технологиялық секторда конус пен оның элементтерін қолдану. . | |||
Тақырып 14.2.2. Киық конус және оның элементтері. Қиық конус бетінің ауданы | |||
14.3. Сфера, шар және олардың элементтері | + | + | + |
Тақырып 14.3.1. Сфера, шар және олардың элементтері. Аграрлық-технологиялық процестегі шар мен сфераның элементтері. Сфера бетінің ауданы. | |||
Тақырып 14.3.2.Сфераға жанама жазықтық. Айналу денелерін жазықтықпен қию. | |||
Дене көлемі | |||
15.1. Денелер көлемінің жалпы қасиеттері. Көпжақтар көлемі | + | + | + |
Тақырып 15.1.1. Дене көлемі. Дене көлемінің жалпы қасиеттері. Призманың көлемі. | |||
Тақырып 15.1.2. Пирамиданың көлемі. Қиық пирамиданың көлемі. | |||
15.2. Айналу денелерінің көлемі | + | + | + |
Тақырып 15.1.1. Цилиндр көлемі. | |||
Тақырып 15.1.2. Конустың көлемі. Қиық конустың көлемі. | |||
Тақырып 15.1.3. Шар және оның бөліктерінің көлемі | |||
Тақырып 15.1.4. Кеңістіктіктегі фигуралардың ұқсастығы. Геометриялық денелердің комбинациясы. Аграрлық-технологиялық бейіндегі қолданбалы есептерді шығару. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлімнің атауы | Бөлімшенің атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Функция, оның қасиеттері және графигі | Функция және қасиеттері |
1) График салу және функцияларды зерттеу дағдыларын пысықтау үшін функция ұғымын, түрлерін сипаттау; |
1) Функция түрлерін және берілу тәсілдерін ажыратады; |
Функция түрлері |
1) f(G(x) күрделі функциясын таба білу; |
1) Функциялардың композициясын құрайды; | |
Тригонометриялық функциялар | Тригонометриялық функциялар және олардың графигі | 1) тригонометриялық функциялардың графиктері бойынша қасиеттерді оқу. |
1) графиктер салады және график бойынша тригонометриялық функциялардың қасиеттерін сипаттайды; |
Кері тригонометриялық функциялар | 1) Кері тригонометриялық функциялардың графиктері бойынша қасиеттерді оқу. |
1) Арксинус, арккосинус, арктангенс, арккотангенс мәндерін табады; | |
Тригонометриялық теңдеулер мен жүйелер | 1)Тригонометриялық теңдеулер мен теңдеулер жүйелерін шешу әдістерін білу; |
1) Тригонометриялық теңдеулерді шешуге арналған формулаларды қолданады; | |
Тригонометриялық теңсіздіктер мен жүйелер | 1) тригонометриялық теңсіздіктер және теңсіздіктер жүйелерін шешу әдістерін білу. |
1) тригонометриялық функциялардың графигін пайдаланып тригонометриялық теңсіздіктер мен теңсіздіктер жүйелерді шешу алгоритмін қолданады; | |
Дәрежелер мен түбірлер | Дәрежелік функция | 1) Алгебралық өрнектерді түрлендіру. |
1) n дәрежесінің түбірін және n дәрежесінің арифметикалық түбірін анықтауда сәйкестікті белгілейді; |
Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. | 1) Дәрежелік функцияның графигін құру |
1) График құру дағдыларын пысықтау үшін дәрежелік функциясының қасиеттерін пайдаланады; | |
Иррационал теңдеулер мен жүйелер | 1) Иррационал теңдеулер мен теңдеулер жүйесін шешу алгоритмін игеру, |
1) Иррационал теңдеу анықтамасын біледі және иррационал теңдеудің анықталу облысын табады; | |
Иррационалд теңсіздіктер мен жүйелер | 1) Иррационалд теңсіздіктер мен теңсіздіктер жүйелерін шешу алгоритмін игеру. |
1) Иррационал теңсіздік анықтамасын біледі және иррационал теңсіздіктің анықталу облысын табады; | |
Көрсеткіштік және логарифмдік функция | Көрсеткіштік функция | 1) График бойынша көрсеткіштік функцияның қасиеттерін сипаттау. |
1) Көрсеткіштік функциясының анықтамасын біледі және оның графигін салады; |
Логарифмдік функция |
1) Логарифмі бар өрнектердің мәндерін есептеу. |
1) Санның логарифмін, ондық және натурал логарифмнің мәндерін анықтайды; | |
Көрсеткіштік, логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер. | Көрсеткіштік теңдеулер мен теңсіздіктер, жүйелер. | 1) Көрсеткіштік теңдеулер мен теңсіздіктер, теңдеулер мен теңсіздіктер жүйесін шешу. |
1) Көрсеткіштік теңдеуді шешу алгоритмін қолданады; |
Логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер,жүйелер. | 1) Логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер, теңдеулер мен теңсіздіктер жүйесін шешу |
1) Логарифмдік теңдеуді шешу алгоритмін қолданады; | |
Функцияның шегі және үзіліссіздік | Функцияның шегі | 1) Нүктедегі және аралықтағы функцияның шегін анықтау |
1) Функцияның шегін нүктеде, шексіздікте есептейді; |
Функцияның үзіліссіздігі және сан тізбегінің шегі | 1) Функция графигінің асимптоталарын салу |
1) Функцияның үзіліссіздік қасиеттерін қолданады; | |
Туынды және оның қолданылуы | Туынды |
1) Функциялардың туындыларын есептеу; |
1) Анықтама бойынша функцияның туындысын табады; |
Туындыны қолдану |
1) Функцияларды монотондылыққа зерттеу; |
1) Алгоритм бойынша функцияның графигіне жүргізілген жанаманың теңдеуін құрайды; | |
Алғашқы функция және интеграл | Алғашқы функция және анықталмаған интеграл | 1) Алғашқы функция және анықталмаған интегралды табу |
1) Алғашқы функция және анықталмаған интеграл ұғымының мазмұнын ашады; |
Анықталған интеграл |
1) Анықталған интегралды есептеу; |
1) Қисық ссызықты трапецияның ауданын табу үшін Ньютон-Лейбниц формуласын қолданады; | |
Математикалық статистика және ықтималдықтар теориясы | Ықтималдық |
1) Комбинаторлық есептерді ықтималдық нұсқаларды жүйелі түрде таңдау және көбейту ережесін қолдану арқылы шешу; |
1)Ньютон биномын (натурал көрсеткішпен) есептеу үшін қолданады; |
Математикалық статистика элементтері |
1) Дискретті кездейсоқ шаманың дисперсиясы және математикалық күтімі арасындағы байланысты, орташа квадраттық ауытқуды түсіндіру; |
1) Дискретті кездейсоқ шама, дисперсия, математикалық күтім және орташа квадраттық (стандартты) ауытқу арасындағы байланысты түсіндіреді; | |
Кездейсоқ шамалар |
1) Дискретті, үздіксіз кездейсоқ |
1) Дискретті және үздіксіз кездейсоқ шамаларды салыстырады; | |
Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы | Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы |
1) Стереометрия аксиомалары және олардың салдарларын түсіндіру; |
1)Стереометрия аксиомаларының мазмұнын, олардың салдарларын түсіндіреді; |
Кеңістіктегі бұрыштар |
1) Кеңістіктегі екі түзу арасындағы бұрыш, түзу мен жазықтық арасындағы бұрыш ұғымын меңгеру; |
1) Кеңістіктегі перпендикулярдың, көлбеу және көлбеу проекцияның мағынасын ашады; | |
Тікбұрышты координаталар жүйесі және кеңістіктегі векторлар | Кеңістіктегі векторлар |
1) Вектордың анықтамасын және кеңістіктегі векторлармен амалдарды меңгеру; |
1) Жазықтықта және кеңістікте векторды бейнелейді, вектордың координаталары мен ұзындығын табады; |
Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі |
1) Векторлардың коллинеарлық және компланарлық шарттарын меңгеру; |
1) Кеңістіктегі векторлардың коллинеарлығы мен компланарлығын анықтайды; | |
Көпжақтар және айналу денелері | Көпжақтар |
1)Көпжақтар, дұрыс көпжақтар, призма, параллелепипед, куб, пирамида, қиық пирамида ұғымын игеру; |
1) Көпжақтар және олардың элементтерің анықтамасын біледі; |
Призма және оның элементтері |
1)Призма мен оның элементтерінің анықтамасын меңгеру; | 1) Есептерді шығару кезінде призманың бүйір және толық бетінің ауданының формулаларын қолданады; | |
Пирамида және оның элементтері |
1)Пирамида, қиық пирамида және олардың элементтерінің анықтамасын меңгеру; | 1) Есептерді шешу кезінде пирамиданың және қиық пирамиданың бүйір және толық бетінің ауданы формулаларын қолданады; | |
Айналу денелері және оның элементтері | Цилиндр және оның элементтері |
1) Айналу денесінің түрлерін анықтау (цилиндр); |
1) Цилиндр және оның элементтерін анықтамасын біледі; |
Конус және оның элементтері. |
1) Айналу денесінің түрлерін анықтау (конус, қиық конус); |
1) Конус, қиық конус және олардың элементтерін анықтамасын біледі; | |
Сфера, шар және оның элементтері |
1)Айналу денесінің түрлерін (сфера, шар және олардың элементтері) анықтау; |
1) Сфера, шар және олардың элементтерінің анықтамасын біледі; | |
Дене көлемі | Денелер көлемінің жалпы қасиеттері. Көпжақтардың көлемі | 1) Призма, пирамида және қиық пирамиданың көлемін анықтауды меңгеру. | 1) Призма, пирамида және қиық пирамиданың көлемін табу формуласын қолданады. |
Айналу денелерінің көлемі | 1)Цилиндр, конус, қиық конус, шардың көлемін анықтауды меңгеру. |
1) Цилиндр, конус, қиық конус, шардың көлемін табу формуласын қолданады; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 78-қосымша |
Аграрлық-технологиялық бағыттың "Информатика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-технологиялық бағыттың "Информатика" пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламасы бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. Оқу пәнін оқытудың мақсаты "Информатика" - аграрлық-технологиялық бағытта кәсіптік салада заманауи ақпараттық технологиялар мен бағдарламаларды қолдануда білім алушылардың дағдыларын қалыптастыру .
3. Оқу пәнін жүзеге асыру келесі міндеттерді қамтиды:
1) білім алушыларда ақпараттық процестердің қоғамдағы рөлі, салада ақпараттық технологияларды қолданудың техникалық мүмкіндіктері мен перспективалары туралы түсінік қалыптастыру;
2) білім алушыларға компьютердің негізгі принциптері туралы түсінік беру;
3) білім алушылардың технологиялық ойлауын қалыптастыру, шығармашылық қабілеттерін, есте сақтау, кеңістіктік қиялдау, қиялдау, қол моторикасын дамыту, білім алушылардың көзін жетілдіру;
4) талдау, абстракциялау, модельдеу және бағдарламалау арқылы білім алушыларды әртүрлі есептерді шығаруға үйрету ;
5) білім алушылардың логикалық, алгоритмдік, сондай-ақ есептеуіш ойлауын дамыту, оның ішінде жалпылау және ұқсастық, есепті құрамдас бөліктерге бөлу және ортақ заңдылықтарды бөліп көрсету, тапсырмаларды шешудің тиімді және ұтымды жолдарын табу;
6) білім алушылар арасында ақпараттық мәдениетті қалыптастыру – жалпы қабылданған ережелерді сақтауға және жеке адамның және бүкіл қазақстандық қоғамның мүдделері үшін әрекет етуге;
7) пән аясында білім алушылардың академиялық тілді меңгеруіне және терминологиялық сөздік қорын байытуына ықпал ету;
8) білім алушыларды есептеу платформасы негізінде басқарылатын электрондық құрылғыларды әзірлеу, құрастыру және бағдарламалау принциптерімен және әдістерімен таныстыру;
9) заманауи бағдарламалау ортасында бағдарламалау дағдыларын дамыту;
10) практикалық қолдану арқылы білімді тереңдету, оқуға деген ынтасын арттыру;
11) ғылыми-техникалық әзірлемелерге қызығушылықты дамыту;
12) білім алушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту.
4. Оқу пәнінің мазмұны 7 бөлімнен тұрады:
1) Денсаулық және қауіпсіздік;
2) Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету;
3) Мәліметтерді ұсыну
4) Ақпараттық процестер мен жүйелер
5) Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру
6) Қосымшаларды әзірлеу
7) Компьютерлік желілер және ақпараттық қауіпсіздік
1 бөлім. "Денсаулық және қауіпсіздік" бөлімі келесі тақырыптарды қамтиды: Жұмыс орнының эргономикасы. Компьютерді пайдаланудың кемшіліктері Вирусқа қарсы қауіпсіздік. Он-лайн қауіпсіздік және он-лайн этикет.
2 бөлім. "Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету" келесі тақырыптарды қамтиды: Аппараттық қамтамасыз ету, мобильді құрылғылардың сипаттамасы және сипаттамалары; Бағдарламалық қамтамасыз ету, виртуалды машиналар; Аграрлық-технологиялық бағытта виртуалды машиналарды қолдану мүмкіндіктері; Аграрлық-технологиялық бағыт бойынша бағдарламалық қамтамасыз ету үлгілері.
3 бөлім. "Деректерді көрсету" бөлімі келесі тақырыптарды қамтиды: Сандық жүйелер; Сандарды бір санау жүйесінен екіншісіне түрлендіру; Логикалық амалдар мен өрнектер; Ақиқат кестесі және оны құру; Компьютерлік логика және логикалық схемалар элементтері; Ақпаратты кодтау.
4 бөлім. "Ақпараттық процестер мен жүйелер" бөлімі келесі тақырыптарды қамтиды: Bigdata (бигдейта) (үлкен деректер); Мәліметтер қорының негізгі түсініктері, реляциялық мәліметтер базасы, мәліметтер қорындағы бастапқы кілт; SQL деректер қорын әзірлеу: деректер типтері, бір кестелік және көп кестелік деректер қорлары; Формалар, есептер; Құрылымдық сұраныстар: конструкторлық режимде таңдаулы сұраныстарды құру, SQL, веб-беттерде мәліметтер қорымен байланыс; Аграрлық-технологиялық бағытта деректер қорын құру және пайдалану мысалдары; Ақпараттық технологияның дамуындағы заманауи процестер, машиналық оқыту принциптері, нейрондық желілер; Жасанды интеллект, жасанды интеллект ауқымы; Аграрлық-технологиялық бағытта жасанды интеллект қолдану мүмкіндіктері; Blockchain (блокчейн) технологиясы; Бұлтты технологиялар, мақсаты, классификациясы; Бұлтты технологиялар қызметтері, Аграрлық-технологиялық бағытта бұлтты технологияларды қолдану салалары; заттар интернеті, жұмыс принциптері, даму перспективалары; Қазақстандағы цифрландыру процесінің заманауи үрдістері, Қазақстанның аграрлық-технологиялық бағытын цифрландыру; Электрондық цифрлық қолтаңба және сертификат, мақсаты, қолдану алгоритмі; Электрондық үкімет порталы, Аграрлық-технологиялық салада көрсетілетін қызмет түрлері электрондық үкімет порталында; цифрлық сауаттылық. Ақпаратты құқықтық қорғау.
5 бөлім. "Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру" бөлімі келесі тақырыптарды қамтиды: Виртуалды және толықтырылған шындық, виртуалды шындықтағы адам; Аграрлық-технологиялық салада VR және AR технологияларын қолдану; 3D панораманы құру және (виртуалды саяхат); Аграрлық-технологиялық бағыттағы 3D панорама; HTML құжаты , сайттың негізгі беті; Веб-сайт беттерін жобалау үшін каскадтық стиль кестелерін (CSS) пайдалану; Сайтты толтыру (контент), веб-беттегі мультимедиялық; Аграрлық-технологиялық салаға арналған шаблондар мен веб-сайт дизайны; Веб-сайтты жариялау және жылжыту.
6 бөлім. "Қосымшаларды әзірлеу" келесі тақырыптарды қамтиды: Теңшелетін функциялар мен процедуралар; Файлдармен, сызықтармен жұмыс істеу; сұрыптау әдістері; Графиктер бойынша іздеу алгоритмдері; Мобильді қосымшалар; Мобильді қосымша интерфейсі, мобильді қосымшалар интерфейсіне қойылатын талаптар; Мобильді қосымшаларды құрастырушылар және мобильді қосымшаларды әзірлеу ортасы; Аграрлық-технологиялық салада қолданылатын қосымшаларды әзірлеу; смарт үй, смарт үй құрылғыларын басқару бағдарламаларын әзірлеу; IT іске қосу. Аграрлық-технологиялық салада стартапты қалай іске қосу керек; платформа Crowdfunding (краудфандинг), платформалар принципі; жобаны жылжыту және маркетинг.
7 бөлім. "Компьютерлік желілер және ақпараттық қауіпсіздік" бөлімі келесі тақырыптарды қамтиды: Компьютерлік желілерді ұйымдастыру, желі компоненттері; IP мекенжайы, DNS, жеке виртуалды желілер; Ақпараттық қауіпсіздік, желіде жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары - парольдер, тіркелгілер, аутентификация, биометриялық аутентификация.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі оқыту бағыттары мен біліктілігіне байланысты 72 – 96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлімдер, бөлімшелер және тақырыптардың атауы | Барлығы | Сағат саны | |
Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Денсаулық және қауіпсіздік | |||
1.1 Эргономика және қауіпсіздік | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Жұмыс орнының эргономикасы. Компьютерді пайдаланудың жағымсыз жақтары | |||
Тақырып 1.1.2. Вирусқа қарсы қауіпсіздік. Интернеттегі қауіпсіздік және желідегі этикет | |||
2 бөлім Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету | |||
2.1. Аппараттық құрал | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Аппараттық құрал. | |||
Тақырып 2.1.2. Мобильді құрылғылардың сипаттамасы және сипаттамалары. | |||
2.2. Бағдарламалық қамтамасыз ету | |||
Тақырып 2.1.3. Бағдарламалық қамтамасыз ету. | |||
Тақырып 2.1.4. Виртуалды машиналар. | |||
Тақырып 2.1.5. Аграрлық-технологиялық бағытта виртуалды машиналарды қолдану мүмкіндіктері | |||
Тақырып 2.1.6. Аграрлық-технологиялық бағыт бойынша бағдарламалық қамтамасыз ету үлгілері | |||
3 бөлім. Мәліметтерді ұсыну | |||
3.1. Санау жүйелері | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Сандық санау жүйелері. | |||
Тақырып 3.1.2. Сандарды бір санау жүйесінен екінші санау жүйесіне ауыстыру | |||
3. Компьютердің логикалық негіздері | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Логикалық амалдар мен өрнектер. | |||
Тақырып 3.2.2. Ақиқат кестесі және оны құру. | |||
Тақырып 3.2.3. Компьютерлік логиканың элементтері және логикалық схемалар. | |||
3.2.6-тақырып. Ақпаратты кодтау. | |||
4-бөлім. Ақпараттық процестер мен жүйелер | |||
4.1. Мәліметтер базасы | + | + | + |
4.1.1-тақырып. үлкен деректер (үлкен деректер) | |||
4.1.2-тақырып. Мәліметтер қорының негізгі түсініктері. Реляциялық мәліметтер базасы. Мәліметтер қорындағы негізгі кілт. | |||
4.1.3-тақырып. SQL деректер қорын әзірлеу: деректер типтері, бір кестелік және көп кестелік мәліметтер базасы. | |||
4.1.4-тақырып. Пішіндер. Есептер. | |||
4.1.5-тақырып. Құрылымдық сұраныстар: конструкторлық режимде таңдаулы сұраныстарды құру, SQL, веб-беттерде мәліметтер қорымен байланыс. | |||
4.1.6-тақырып. Аграрлық-технологиялық бағытта мәліметтер қорын құру және пайдалану мысалдары. | |||
4.2 Ақпараттық процестер | + | + | + |
4.2.1-тақырып. Ақпараттық технологияның дамуындағы қазіргі заманғы процестер. Машиналық оқытудың принциптері. Нейрондық желілер. | |||
4.2.2-тақырып. Жасанды интеллект. Аграрлық-технологиялық бағыттағы жасанды интеллект ауқымы. | |||
4.2.3-тақырып. Аграрлық-технологиялық бағытта жасанды интеллект қолдану мүмкіндіктері. | |||
4.2.4-тақырып. Блокчейн технологиясы (блокчейн). | |||
4.2.5-тақырып. Бұлтты технологиялар. Кездесу. Классификация. | |||
4.2.6-тақырып. Бұлтты технология қызметтері. Аграрлық-технологиялық бағытта бұлтты технологияларды қолдану салалары | |||
4.2.7-тақырып. Заттардың интернеті. Жұмыс принциптері, даму перспективалары. | |||
4.3. Қазақстандағы цифрландыру | + | + | + |
4.3.1-тақырып. Қазақстандағы цифрландыру процесінің заманауи тенденциялары. Қазақстанның аграрлық-технологиялық бағытын цифрландыру . | |||
4.3.2-тақырып. Электрондық цифрлық қолтаңба және сертификат. Мақсаты, қолдану алгоритмі. | |||
4.3.3-тақырып. Электрондық үкімет порталы. Электрондық үкімет порталында аграрлық-технологиялық бағытта көрсетілетін қызмет түрлері . | |||
4.3.4-тақырып. Цифрлық сауаттылық. Ақпаратты құқықтық қорғау. | |||
5-бөлім. Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру | |||
5.1. 3D модельдеу | + | + | + |
5.1.1-тақырып. Виртуалды және толықтырылған шындық. Виртуалды шындықтағы адам. | |||
5.1.2-тақырып. Аграрлық-технологиялық салада VR және AR технологияларын қолдану. | |||
5.1.3-тақырып. 3D панорама және виртуалды саяхат жасау. | |||
5.1.4-тақырып. Аграрлық-технологиялық бағыттағы 3D панорама. Ауылшаруашылық жерлері мен егістіктерінің 3D панорамасы | |||
5.2. Веб- дизайн | + | + | + |
5.2.1-тақырып. HTML құжаты. Сайттың басты беті. | |||
5.2.2-тақырып. Веб-сайт беттерін стильдеу үшін каскадтық стиль кестелерін ( CSS) пайдалану. | |||
5.2.3-тақырып. Сайтты толтыру (мазмұн). Веб-беттегі мультимедиа. | |||
5.2.4-тақырып. Аграрлық-технологиялық салаға арналған веб-сайт үлгілері мен дизайны . | |||
5.2.5-тақырып. Веб-сайтты жариялау және жылжыту. | |||
6-бөлім. Қосымшаларды әзірлеу | |||
6.1. Алгоритмдеу және бағдарламалау | + | + | + |
6.1.1-тақырып. Теңшелетін функциялар мен процедуралар | |||
6.1.2-тақырып. Файлдармен жұмыс. Жолдар. | |||
6.1.3-тақырып. Сұрыптау әдістері | |||
6.1.4-тақырып. Графикалық іздеу алгоритмдері | |||
6.2. Мобильді қосымшалар | + | + | + |
6.2.1-тақырып. Мобильді қосымшалар | |||
6.2.2-тақырып. Мобильді қосымшалар интерфейсі. Мобильді қосымшалардың интерфейсіне қойылатын талаптар. | |||
6.2.3-тақырып. Мобильді қосымшаларды құрастырушылар және мобильді қосымшаларды әзірлеу ортасы. | |||
6.2.4-тақырып. Аграрлық-технологиялық бағытта қолданылатын қосымшаларды әзірлеу | |||
6.2.5-тақырып. Ақылды үй, смарт үй құрылғыларын басқару бағдарламаларын әзірлеу. | |||
6.3. IT іске қосу | + | + | + |
6.3.1-тақырып. IT іске қосу. Аграрлық-технологиялық бағытта стартапты қалай іске қосу керек. | |||
6.3.2-тақырып. Краудфандинг платформасы. Платформалардың принципі. | |||
6.3.3-тақырып. Жобаны жылжыту және маркетинг. | |||
7-бөлім. Компьютерлік желілер және ақпараттық қауіпсіздік | |||
7.1 Желі құрамдастары және қауіпсіздік | + | + | + |
7.1.1-тақырып. Компьютерлік желілерді ұйымдастыру. Желі компоненттері. | |||
7.1.2-тақырып. IP мекенжайы, DNS, жеке виртуалды желілер | |||
7.1.3-тақырып. Ақпараттық қауіпсіздік. Желінің қауіпсіздік шаралары – парольдер, тіркелгілер, аутентификация, биометриялық аутентификация. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Денсаулық және қауіпсіздік | Эргономика және қауіпсіздік |
1) Әртүрлі электрондық құрылғылардың адам ағзасына әсерінен қорғау әдістерін қолдану; |
1) Әртүрлі электрондық құрылғылардың адам ағзасына әсерінен қорғау әдістерін тиімді пайдаланады; |
Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету | Аппараттық құрал |
1) Орталық өңдеу блогының құрамдас бөліктерінің функциялары мен жұмыс істеу принципін білу; |
1) Процессордың жеке бөліктері ретінде функцияларды (басқару блогы), ALC (арифметикалық логикалық блок) және жады регистрін сипаттайды; |
Бағдарламалық қамтамасыз ету |
1) Виртуалды жадтың қолданылуын түсіндіру; |
1) виртуалды машиналардың жұмысын сипаттайды; | |
Мәліметтерді ұсыну | Белгілеу | 1) Сандарды бір санау жүйесінен екінші санау жүйесіне ауыстыру; | 1) Бүтін сандарды ондық жүйеден екілік, сегіздік, он алтылық және керісінше түрлендіреді. |
Компьютердің логикалық негіздері |
1) Компьютерлік логикалық схемаларда қолданылатын ЖӘНЕ, НЕМЕСЕ, КЕРІ негізгі элементтерін түсіну; |
1) Логикалық амалдарды (дизъюнкция, конъюнкция, инверсия) қолданады; | |
Ақпараттық процестер мен жүйелер | Мәліметтер базасы |
1) Мәліметтер қорының негізгі ұғымдарын сипаттау; |
1) "Реляциялық деректер қоры" түсінігін түсіндіреді; |
Ақпараттық процестер |
1) Аграрлық-технологиялық салада жасанды интеллект саласында машиналық оқыту және блокчейн технологиясының қолданылуы мен жұмыс істеу принципін түсіндіру ; |
1) Машиналық оқыту принциптерін, нейрондық желілерді (нейрондар мен синапстарды) түсіндіреді; | |
Қазақстандағы цифрландыру |
1) электрондық үкімет порталының функцияларын пайдалана отырып, Қазақстандағы цифрландырудың ағымдағы үрдістерін түсіндіру; |
1) Қазақстандағы цифрландыру үдерісіндегі ағымдағы үрдістерді талдайды; | |
Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру | 3D модельдеу | 1) Бірінші адам көрінісімен 3D панорама (виртуалды тур) жасау. |
1) Виртуалды толықтырылған шындықтың адамның психикалық және физикалық денсаулығына әсерін түсіндіреді; |
Веб- бағдарламалау |
1) HTML тегтерін пайдаланып веб-сайтты әзірлеу; | 1) HTML және CSS тегтерін пайдаланып Аграрлық-технологиялық салаға арналған веб-сайтты жасайды | |
Қосымшаларды әзірлеу | Алгоритмдеу және бағдарламалау | 1) Программалық кодты, функцияларды және процедураларды пайдаланып есепті шешу алгоритмін құру |
1) Функциялар мен процедураларды пайдаланып программалау тілінде код жазады; |
Мобильді қосымшалар |
1) Сұрыптау алгоритмін құру; "Ақылды үй" жобасы, |
1) Конструкторда ыңғайлы мобильді қосымша интерфейсін жасайды; | |
IT Startup | Стартап тұжырымдамасын және краудфандинг платформасының жұмыс істеу принциптерін ұсыну. |
Startup тұжырымдамасын сипаттайды ; | |
Компьютерлік желілер және ақпараттық қауіпсіздік | Желі компоненттері және қауіпсіздік |
1) Желілік құрамдастардың жұмысын бейнелеу (желілік түйіндер, маршрутизаторлар, коммутаторлар). |
1) IP (айпи) тіркеуін және қызметтерін және мекенжайды көрсетуді түсіндіреді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 79- қосымша |
Аграрлық-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ тілі" пәнін оқытудың мақсаты – ана тілін қадірлейтін, қоғамдық мәнін түсінетін тұлға қалыптастыру, сондай-ақ қазақ әдеби тілі нормаларын сақтап, дұрыс қолдана білуге, еркін сөйлесуге және сауатты жазуға үйрету.
3. "Қазақ тілі" оқу пәнін оқытудың негізгі міндеттері:
1) қазақ тілін ана тілі ретінде тани отырып, өмірлік қажеттіліктерінде коммуникативтік әрекеттер түрінде (тыңдалым, оқылым, айтылым, жазылым) сауаттылықпен қолдану дағдыларын қалыптастырады;
2) білім алушылардың қазақ тілін күнделікті өмірде өзі еркімен қолданып жүрген қарым-қатынас құралынан енді оны тілдік заңдылықтар негізінде танып-білу дағдыларын қалыптастырады;
3) қазақ тілі жүйесін құраушы кіші жүйелерді, тіл бірліктерін және олардың табиғатын танып біледі;
4) тіл бірліктерінің қарым-қатынас құралы болу, ойды білдіру, таным құралы болу, ақпаратты сақтау құралы болу қасиеттерін функционалдық-коммуникативтік бағдарда танып біледі, соған лайықты машықтар мен дағдыларды қалыптастырады;
5) "Қазақ тілі" пәні бағдарламасы білім алушының тіл сауаттылығы мен сөйлеу сауаттылығын, сөз байлығын, басқалармен еркін қарым-қатынасқа түсу қабілетін дамытуды және ойлау қабілеті мен танымдық дағдыларын жетілдіруді көздейді.
Оқу бағдарламасының ерекшелігі – тек пәндік білімді қалыптастыруға ғана емес, сонымен қатар әртүрлі дағдыларды дамытуға ерекше көңіл бөлінеді.
Оқыту нәтижелері студенттердің бойында келесі негізгі құндылықтарды қалыптастыруға негізделген: патриотизм және азаматтық жауапкершілік, сыйластық, ынтымақтастық, еңбек пен шығармашылық, ашықтық, өмір бойы білім алу.
Оқу мақсаттары педагог пен білім алушыларға болашақ қадамдары жөнінде өзара ой бөлісуге, оларды жоспарлау мен бағалауға мүмкіндік беретін бірізділік пен сабақтастықты көрсететін 4 бөлімнен тұрады:
1) тыңдалым және айтылым;
2) оқылым;
3) жазылым;
4) әдеби тіл нормасы.
"Тыңдалым және айтылым" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) болжау;
2) әртүрлі жанрдағы мәтіндерді талдау;
3) негізгі ойды анықтау;
4) тыңдалым материалы бойынша сұрақтар құрастыру және бағалау;
5) сөйлеу мәдениетін дамыту;
"Оқылым" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) ақпаратты түсіну;
2) мәтіннің стильдік ерекшелігін тану;
3) мәтіннің жанрлық ерекшелігін ажырату;
4) мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау;
5) мәліметтерді өңдей білу;
6) әртүрлі ресурс көздерінен қажетті ақпарат алу.
"Жазылым" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) әртүрлі ресурс көздерінен қажетті ақпарат алу;
2) жазба жұмыстарын әртүрлі формада ұсыну;
3) эссе жазу;
4) оқылым және тыңдалым материалдары негізінде жинақы мәтін жазу;
5) шығармашылық жұмыс;
6) мәтіндерді түзету және редакциялау.
Әдеби тіл нормасы бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) орфография;
2) орфоэпия;
3) лексика;
4) грамматика;
5) пунктуация.
4. Қазақ тілі пәнінің үлгілік бағдарламасында 10 бөлім қарастырылған.
Олар: "Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Сөз мәдениеті", "Индустрияландыру: ұлттық өндіріс. Сөз мәдениеті", "Адамзат дамуының жаһандық мәселелері. Тілдік жүйе және норма", "Адам өмірін сақтау. Тілдік жүйе және норма", "Сәулет өнері. Тілдік жүйе және норма", "Қазақстан бүгінгі әлемде: Қазақстанның өткені мен келешегі", "Экология: ядролық және мұнай өндірістері", "Қазіргі қоғам: миграция және зияткерлік миграция", "Әлемді өзгерткен өнертабыстар", "Туризм: экотуризм".
Мазмұны:
1) тыңдалым және айтылым: мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру, тиісті ақпаратты анықтай білу, мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс, интервью, пікірталас, мақала, бейнебаян) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау, тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ғаламдық (отандық) мәселелермен байланыстыра білу, салыстыру, мәтінде көтерілген мәселені, автор позициясын (қоғамдық-саяси, ғылыми) талдай отырып, негізгі ойды анықтау, мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, талқылау сұрақтарын құрастыру және сыни тұрғыда бағалау, коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлеу, тыңдаушыларға ықпал ете білу, шешен сөйлеу; сөйлеу тілінің лексикалық, фонетикалық-морфологиялық, синтаксистік ерекшеліктерін ажыратып, орынды қолдану;
2) оқылым: әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау, таза ғылыми және публицистикалық стильдерін тілдік құралдар арқылы тану (терминдер, ұғымдар, шартты белгілер, синтаксистік құрылымы), әртүрлі стильдегі мәтіндердің жанрлық ерекшеліктерін таба білу, ауызекі сөйлеудің стильдік бедерін дұрыс қолдану, публицистикалық шығарма тілінің стильдік бедерін дұрыс қолдана білу, ресми іс-қағаздары тілінің сөз бедерін дұрыс қолдана білу, көркем әдебиет тілінің сөз бедерін дұрыс қолдана білу, әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, автор көзқарасын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау (фонетикалық деңгей, лексикалық деңгей, морфологиялық деңгей, синтаксистік деңгей негізінде), мәтіндегі негізгі ойды анықтау, берілген мәліметтер мен пікірлерді өңдеу және толықтыру, белгілі бір мақсат үшін оқылым стратегияларын жүйелі қолдана білу, бұқаралық ақпарат құралдары, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми еңбектерден деректерді ала білу, сілтеме жасау, дәйексөз келтіру жолдарын білу;
3) жазылым: жоспар түрлерін құру (күрделі, тезистік, тірек-схема түріндегі жоспар), ауызекі сөйлеу стилінде әлеуметтік жағдайларға сай мәтін құрастыру, ресми қарым-қатынас аясында ресми құжат түрлерін жазу: сенімхат, кепілхат, өтінім, тапсырыс, келісімшарт, еңбек шарты, шарт, еңбек келісімі, мәтіндер құрастыру, ғылыми стильдің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып, баяндама, мақала, лекция, баяндама тезистері, аннотация, түйіндеме, рецензия, мәтіндер құрастыру, публицистикалық стильдің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып, мақала, репортаж, сұхбат, ақпарат, информациялық хабар, очерк, памфлет жазу, көркем әдебиет стилінің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып мәтіндер құрастыру (таңдау бойынша), мәтін құрылымын сақтай отырып, әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазу, өзіндік тұжырым жасау, көтерілген мәселе бойынша академиялық тұрғыдан эссе жаза білу, мәселенің артықшылықтары мен кемшіліктерін талдап жазу, оқылым және тыңдалым материалдары бойынша түртіп жазудың (конспектілеудің) әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі ақпаратты іріктеу, әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, әңгіме, естелік, шығарма) ұсына білу, жазба жұмысын абзац пен бөліктерге бөлу, ойын (ақпарат, идея) дұрыс жүйелеп, логикалық және стильдік түзетулер енгізу, редакциялау;
4) әдеби тіл нормалары: мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді қазіргі орфографиялық нормаға сай жазу, сөздерді фонетикалық принцип негізінде жазу, сөздерді морфологиялық-фонематикалық принцип негізінде жазу, сөздерді тарихи-дәстүрлік принцип негізінде жазу, сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану, әлеуметтік-саяси шешендік қатынас аясында сөз әдебі мен сөйлеу мәнерін дұрыс қолдану, мәтін нормаларын сақтап жазу (мәтін құрылымы, абзац, мәтін бөліктері, тақырып), мәтін және мәтін үзінділері деңгейінде тыныс белгілерін қолдана білу.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Сөз мәдениеті | |||
1.1 Қоғамдық құндылық | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Қоғам құндылығы – халықтың тілі, мәдениеті, салт-дәстүрі. Орфографиялық норма. Сөйлеу тілі | |||
Тақырып 1.1.2. Ұлттық руханиятымыздың өзегі – тіл. Әдеби тіл. Дауысты дыбыстардың жазылуы | |||
Тақырып 1.1.3. Қазақ халқының мәдениеті | + | + | + |
Тақырып 1.1.4. Қазақ халқының салт-дәстүрлері. Әдеби тіл. Дауыссыз дыбыстардың жазылуы. | |||
Тақырып 1.1.5. Қолөнер – сырлы өнер. Тоқыма өнері. Бірге және бөлек жазылатын сөздер | |||
Тақырып 1.1.6. Қазақ киносы – қазақ тарихы. Дефис арқылы жазылатын сөздер. Бас әріппен жазылатын сөздер. Тасымал | |||
Тақырып 1.1.7. Қазақ театр өнерінің тарихы. Ауызекі сөйлеу стилі. Шылау және одағай сөздердің жазылуы. | |||
Тақырып 1.1.8. Сөйлеу шеберлігі және тіл мәдениеті. Қосымшалардың жазылуы | |||
2 бөлім. Индустрияландыру: ұлттық өндіріс. Сөз мәдениеті | |||
2.1 Теміржол қызметі | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Түрксіб теміржолы. Сөз дәлдігі | |||
Тақырып 2.1.2. Тұлпар-Тальго. | |||
Тақырып 2.1.3. Алматы метросы. | |||
2.2 Қазақстан индустриясы | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Қара көмір. Мыс кендері. Сөз дәлдігі | |||
Тақырып 2.2.2. Мұнай индустриясы. Сөз дәлдігі | |||
Тақырып 2.2.3. Әлемнің ірі индустриялық алпауыттары Қазақстанда. | |||
3 бөлім. Адамзат дамуының жаһандық мәселелері. Тілдік жүйе және норма | |||
3.1 Жаһандық құзыреттер | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Ұлттық мәдениеттің жаһандану үрдісі. Тілдік норма. Ғылыми стиль | |||
Тақырып 3.1.2. Экономикалық жаһандану. Сөзжасамдық тәсілдер | |||
Тақырып 3.1.3. Аумақтық жаһандану. Сөзжасамның аналитикалық тәсілі | |||
Тақырып 3.1.4. Ақпараттық- коммуникациялық жаһандану. Сөзжасамның лексика-семантикалық тәсілі. | |||
Тақырып 3.1.5. Адамзат дамуының жаһандық мәселелері. Әдеби тілдің сөзжасамдық нормалары | |||
4 бөлім. Адам өмірін сақтау. Тілдік жүйе және норма | |||
4.1 Қоғамның байлығы – адам | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Адам өмірін қорғау – басты міндет. Сөз тазалығы. | |||
Тақырып 4.1.2. Адамның денсаулығы – қоғам байлығы. Тіркестердің мағыналық байланысы. | |||
4.2 Қоршаған орта мен спорттың адам өміріне әсері | |||
Тақырып 4.2.1. Адам өмірі және қоршаған орта. Сөйлем мүшелерінің орын тәртібі. Көркем әдебиет стилі | |||
Тақырып 4.2.2. Спорттың адам өміріне пайдасы. Мәтіндегі сөйлемдердің орын тәртібі | |||
5 бөлім. Сәулет өнері. Тілдік жүйе және норма | |||
5.1 Қазақстан сәулет өнерінің дамуы | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Таңғажайып сәулет өнері. Тілдік жүйе және норма. Сөйлем және мәтін деңгейінде қойылатын тыныс белгілер .Үтір | |||
Тақырып 5.1.2. Киіз үй – ғажап сәулет туындысы. Тырнақша | |||
Тақырып 5.1.3. Дизайн өнерінің даму тарихы. Жақша. Нүктелі үтір | |||
Тақырып 5.1.4. Қазақстан сәулет өнерінің көне ескерткіштері. Сызықша. Бастауыш пен баяндауыштың арасына қойылатын сызықша. | |||
Тақырып 5.1.5. Қазақтың танымал сәулетшілері. Ғылыми әдебиет тілінің сөз бедері | |||
Тақырып 5.1.6. Заманауи сәулет туындылары | |||
6 бөлім. Қазақстан бүгінгі әлемде: Қазақстанның өткені мен келешегі. Шешендік сөздер | |||
6.1 Уақыт өлшемі | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Ұлт тарихындағы кеңістік пен уақыт. Ғылыми стиль | |||
Тақырып 6.1.2. Тіл – тарихтың айнасы. Әліпби. | |||
6.2 Қазақстанның талантты ұландары | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Ел іші – өнер кеніші. Шешендік өнер негіздері. | |||
Тақырып 6.2.2. Қазақстанның алғашқы кәсіби суретшілері. Шешендік өнер тарихы | |||
Тақырып 6.2.3. Сәндік өнер. Тоқыма дизайны. Ғылыми стиль | |||
7 бөлім. Экология: ядролық және мұнай өндірістері | |||
7.1 Экологиялық сауаттылық | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Әлемдік экология мәселелері. Арал теңізінің экологиясы. Айтыс. | |||
Тақырып 7.1.2. Семей полигоны. Ядролық өндіріс – табиғатқа төнген қауіп. Сыни пікір. | |||
Тақырып 7.1.3. Атом өнеркәсібі. Сыни пікірдің өзіндік ерекшелігі. | |||
Тақырып 7.1.4. Мұнай өндірісі: пайдасы мен зияны. Мұнай қалдықтарының экологияға әсері. Дәйексөзге сілтеме жасау және пайдаланылған әдебиеттерді рәсімдеу талаптары | |||
8 бөлім. Қазіргі қоғам: миграция және зияткерлік миграция | |||
8.1 Миграцияның қоғамдық ортаға әсері | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Миграция – әлеуметтік құбылыс. Сөзталас | |||
Тақырып 8.1.2. Әлем және Қазақстандағы миграция. Шешендік толғау. | |||
Тақырып 8.1.3. Зияткерлік миграция: пайдасы мен қаупі. Ресми ісқағаздары стилі мен оның тілдік ерекшеліктері | |||
9 бөлім. Әлемді өзгерткен өнертабыстар | |||
9.1 Өнерлі өрге жүзер | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Әлемді өзгерткен ұлы жаңалықтар. Публицистикалық стильдің тілдік ерекшеліктері | |||
Тақырып 9.1.2. Әлемді таңғалдырған өнертапқыш балалар. Рецензия | |||
10 бөлім. Туризм: экотуризм | |||
10.1 Туризмнің дамуының қоғамға пайдасы | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Туризм саласы: өткені мен бүгіні. Әңгіме және дөңгелек үстел | |||
Тақырып 10.1.2. Экотуризмнің ерекшеліктері. Ой айқындылығы. Сөз дәлдігі | |||
Тақырып 10.1.3. Қазақстандағы экотуризм. Пікірталас мәдениетіндегі сөз қолданыстар | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Сөз мәдениеті | Қоғамдық құндылық |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру; |
1) Мәтіндерді оқып, болжам жасайды, негізгі ойды анықтайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені (қоғамдық- саяси) талдай отырып, негізі ойды анықтау және ғаламдық мәселелермен байланыстыру; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені талдайды, анықтайды; | ||
Қазақ халқының мәдениеті |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу; |
1) Көпшілік алдында сөйлеу әдебін сақтай отырып дұрыс сөйлей алады; | |
1) Ғылыми-көпшілік стильді тілдік құралдар арқылы тану (терминдер, тілдік оралымдар, өзге стиль элементтері). |
1) Ғылыми-көпшілік стильдің ерекшеліктерін, қолданылуын ажыратады; | ||
1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану; |
1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктерін: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолданады; | ||
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселеге баға беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей білу. |
1) Оқыған мәтін мазмұнын оқиға желісі арқылы ары қарай жалғастыра алады; | ||
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселеге баға беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей білу. |
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтайды; | ||
Индустрияландыру: ұлттық өндіріс. Сөз мәдениеті | Теміржол қызметі |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастыру және бағалау; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге сұрақтар құрастырады және бағалайды; | ||
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді талдау, негізгі үрдістерді анықтау; |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі (мәліметтерді талдайды; | ||
Қазақстан индустриясы |
1) Белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп, талғаммен қолдана білу; |
1) Белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп, талғаммен қолдана біледі; | |
1) Көпшілікке арналған дәрістің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Көпшілікке арналған дәрістің құрылымы мен рәсімделуін біледі; | ||
1) Мәтін құрылымын сақтай отырып, әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазу. |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырады; | ||
Адамзат дамуы | Жаһандық құзыреттер |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (интервью) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
1) Көпшілікке арналған интервью құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Көпшілікке арналған интервью құрылымы мен рәсімделуін біледі; | ||
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу; |
1) коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтап сөйлей алады; | ||
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтап сөйлей алады; | ||
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс-қағаздар, публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау. |
1) Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдайды; | ||
Адам өмірін сақтау. Тілдік жүйе және тілдік норма | Қоғамның байлығы – адам |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (пікірталас) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастыру және бағалау; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастырады және бағалайды; | ||
Қоршаған орта мен спорттың адам өміріне әсері |
1) Көпшілікке арналған очерктің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Көпшілікке арналған очерктің құрылымы мен рәсімделуін біледі; | |
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми ісқағаздар, публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау. |
1) Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдайды; | ||
Сәулет өнері. Тілдік жүйе және норма | Қазақстан сәулет өнерінің дамуы |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (мақала) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлей біледі; | ||
1) Көпшілікке арналған мақаланың құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау. | 1) Көпшілікке арналған мақаланың құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдайды. | ||
1) Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу (аргументативті эссе); |
1) Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазады; | ||
1) бұқаралық ақпарат құралдары, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми еңбектерден деректерді ала білу, сілтеме жасау жолдарын білу; |
1) бұқаралық ақпарат құралдары, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми еңбектерден деректерді ала біледі, сілтеме жасау жолдарын біледі; | ||
1) Оқылым және тыңдалым материалдары бойынша түртіп жазудың (конспектілеудің) әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі ақпаратты іріктеу; |
1) Түртіп жазудың әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі ақпаратты іріктейді; | ||
Қазақстан бүгінгі әлемде: Қазақстанның өткені мен келешегі | Уақыт өлшемі |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені (қоғамдық-саяси, ғылыми) талдай отырып, негізі ойды анықтау және ғаламдық мәселелермен салыстыру; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені талдайды; | ||
Қазақстан |
1) Таза ғылыми стильді тілдік құралдар арқылы тану (терминдер, ұғымдар, шартты белгілер, синтаксистік құрылымы); |
1) Ғылыми стильді тілдік құралдар арқылы таниды; | |
1) Таза ғылыми стильдегі тезис, аннотацияның құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми стильдегі тезис, аннотацияның құрылымы мен рәсімделуін біледі; | ||
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау; |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі мәліметтерді салыстырып талдайды; | ||
Экология: ядролық және мұнай өндіріс |
Экология |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, талқылау сұрақтарын құрастыру және сыни тұрғыда бағалау; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге талқылау сұрақтарын құрастырады; | ||
1) Таза ғылыми стильдегі дәрістің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми стильдегі дәрістің құрылымы мен рәсімделуін біледі; | ||
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс-қағаздар, публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі) мәтіндердің тақырыбын, автор көзқарасын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау; |
1) Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, автор көзқарасын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдайды; | ||
Қазіргі қоғам: миграция және зияткерлік миграция |
Миграция |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (интервью, мақала) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдайды; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, талқылау сұрақтарын құрастыру және сыни тұрғыда бағалау; |
1) Мәтінде көтерілген мәселеге талқылау сұрақтарын құрастырады және сыни тұрғыда бағалайды; | ||
1) коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлеу, тыңдаушыларға ықпал ете білу, шешен сөйлеу; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлей біледі; | ||
Әлемді өзгерткен өнертабыстар | Өнерлі өрге жүзер |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтай біледі; |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (бейнебаян) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдайды; | ||
Туризм: экотуризм | Туризмнің дамуының қоғамға пайдасы |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (пікірталас) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау; |
1) Арнайы мәтіндердегі мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдайды; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлеу, тыңдаушыларға ықпал ете білу, шешен сөйлеу; |
1) Коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлей біледі; | ||
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау; |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі мәліметтерді салыстырып талдайды; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 80-қосымша |
Аграрлық-технологиялық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-технологиялық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ әдебиеті" оқу пәнін оқытудың мақсаты – ұлтымыздың құнды мұралары арқылы білім алушылардың ой-танымын, ұлттық рухын, эстетикалық танымы мен талғамын дамыту, тұлғаның рухани-адамгершілік әлемін, танымдық-эмоционалдық зиятын, оқырмандық мәдениетін қалыптастыру. Олардың ойларын ауызша еркін жеткізуіне және жаза білуіне қолдау көрсету, дәлелдер келтіру, салыстыру және анализ жасау, бағалау дағдыларын қалыптастыру, креативті ойлауға бағыттау.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың сауаттылығын, олардың әдеби және эстетикалық талғамдары мен сезімдерін дамыту, ойлау қабілеттері мен танымдық және коммуникативтік дағдыларын қалыптастыру;
2) мәдениетаралық қарым-қатынастағы рөлін, қазақ халқының қалыптасқан тарихын әдебиеттің ғасырлар бойы жасаған өнердің бір түрі, тіл өнері арқылы бағалауды жетілдіру;
3) қазақ әдебиетінің құндылық ретіндегі болмысын, ұлттық мәдениеттегі маңызды орнын құрметтеуге, бағалауға баулу;
4) түрлі жағдайларға бейімделе білу және өздігінен шешім қабылдау дағдыларын қалыптастырады;
5) заманауи, ғылыми және қоғамдық дамуға сәйкес жазба және ауызекі сөйлеу дағдыларын дамыту және дүниетанымын жетілдіру.
4. Пәннің мазмұны келесі бөлімдерден тұрады: "түсіну және жауап беру", "анализ және интерпретация", "бағалау және салыстыру". Бағдарламаның бұл бөлімі пән бойынша күтілетін нәтижелерден тұрады.
"Түсіну және жауап беру" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) көркем шығарма мазмұны мен пішіні;
2) әдеби шығарманың тұжырымдамасы;
3) көркем шығармадағы образ;
4) шығарма үзінділерімен жұмыс;
5) қазақ әдебиетіндегі ұлттық құндылықтардың әлемдегі орнын білу.
"Анализ және интерпретация" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) әдеби шығарманың композициясы;
2) автор бейнесі;
3) көркем шығарманың тілі;
4) шығармашылық жұмыс;
5) қазақ және әлем әдебиетіндегі құндылықтар.
"Бағалау және салыстыру" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) тарихи және көркемдік құндылығы;
2) заманауилығы мен жаңашылдығы;
3) әдеби эссе;
4) әдеби сын.
1) Түсіну және жауап беру: әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну, әдеби шығарманың жанрлық ерекшелігін өзге жанрлармен салыстыра отырып талдау, көркем шығармадағы кейіпкерлер жүйесін жинақтау мен даралау арқылы өмір шындығын көрсету, көркем шығармалардан алған үзінділерді, қанатты сөздер мен дәйексөздерді шығармашылық жұмыстарда қолдану, ұлттық құндылықтардың маңыздылығын ғаламдық тақырыптағы контекстермен байланыстыру;
2) анализ және интерпретация: әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау, шығармадағы авторлық идеяның өмір шындығымен байланысы, шығарма идеясы мен көркемдегіш құралдардың байланысын ашу, әдеби туындыдағы көтерілген мәселелерге өзіндік көзқарас тұрғысынан шығармашылық жұмыс жазу, әлем және қазақ әдебиетіндегі ортақ құндылықтардың үндестігін талдау;
3) бағалау және салыстыру: шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау, көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырып бағалау, шығарманы көркемдік-эстетикалық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу, шығарманы идеялық жағынан мазмұндас туындылармен салыстыра отырып, әдеби сын жазу.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлімдер мен тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Қалың елім, қазағым | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Абай шығармашылығы. "Сегіз аяқ" өлеңі | |||
Тақырып 1.1.2. Абай "Қалың елім, қазағым, қайран жұртым" өлеңі | |||
Тақырып 1.1.3. "Лай суға май бітпес қой өткенге" өлеңі. | |||
Тақырып 1.1.4. А.Құнанбаевтың он жетінші қарасөзі | |||
Тақырып 1.1.5. Отыз екінші қарасөзі | |||
Тақырып 1.1.6. "Масғұт" поэмасы | |||
2 бөлім. Қазақтың Қанышы | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. М. Сәрсеке. "Қаныш Сәтбаев" роман-эссе | |||
Тақырып 2.1.2. М. Сәрсеке. "Қаныш Сәтбаев", І бөлім. "Кенжетай" | |||
Тақырып 2.1.3. М. Сәрсекенің "Қаныш Сәтбаев" роман эссесінің ІІ бөлімі. "Үлкен Жезқазған" | |||
Тақырып 2.1.4. М. Сәрсекенің "Қаныш Сәтбаев" роман эссесінің ІІІ бөлімі. "Бәрі де майдан үшін" | |||
3 бөлім. Парасат пайымы | + | + | + |
Тақырып 3.1.1.А. Кемелбаева. "Шашты" әңгімесі | |||
Тақырып 3.1.2. Тасқұл қарттың арманы | |||
Тақырып 3.1.3. Т. Сұлтанбеков. "Көшпелі алтын" ғылыми фантастикалық әңгіме | |||
Тақырып 3.1.4. Шайтантауға сапар | |||
Тақырып 3.1.5. Үңгірдегі сыр | |||
Тақырып 3.1.6. Оразақын Асқар. "Шетте жүрген бауырларға" өлеңі | |||
4 бөлім. Тарих тағылымы | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Ш. Мұртаза. "Бесеудің хаты" драмасы | |||
Тақырып 4.1.2. Үй толы тозақ ІҮ сурет | |||
Тақырып 4.1.3. Рысқұлов пен Мүсірепов | |||
Тақырып 4.1.4. Ж. Бөдеш "Жалғыз" поэмасы | |||
Тақырып 4.1.5. Бұл жалғанда кім жалғыз? | |||
5 бөлім. Кеңістік пен уақыт | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. О. Бөкей. "Атау кере" повесі | |||
Тақырып 5.1.2. Ж. Әбдірашев. "Дала, сенің ұлыңмын" өлеңі | |||
6 бөлім. Зобалаң заман шындығы | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Б.Мұқай."Өмірзая" романы | |||
Тақырып 6.1.2. Ерболат Әбікенұлы "Пәтер іздеп жүр едік" | |||
Тақырып 6.1.3. Лира Қоныс "Тиын" әңгімесі | |||
7 бөлім. Ғасырлық туынды | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. М. Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы 1, 2-том | |||
Тақырып 7.1.2. М. Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы 3, 4-том | |||
8 бөлім. Табиғат және адам | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Қ. Мырзалиев. "Қызыл кітап" поэмасы | |||
Тақырып 8.1.2. С. Балғабаев. "Тойдан қайтқан қазақтар" комедиялық драмасы1-2көрініс | |||
Тақырып 8.1.3. 3-5-көрініс | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Қалың елім, қазағым | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшелігін талдайды; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, өзіндік баға береді; | |
Қазақ | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну, |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын талдайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
Парасат пайымы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын талдайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
Тарих тағылымы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
Кеңістік пен уақыт | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; | |
Зобалаң заман шындығы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; | |
Ғасырлық туынды | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; | |
Табиғат және адам | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру | Көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырып бағалау | Көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырады, сыни баға береді. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 81- қосымша |
Аграрлық-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-технологиялық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәнінің оқу мақсаты – қазақ тілі мен әдебиетін кіріктіріп оқыту негізінде білім алушылардың тілдік дағдыларын жетілдіру, тіл нормаларын сақтап, еркін сөйлеу және сауатты жазу дағдыларын дамыту, мемлекеттік тілге құрметпен қарауын қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушының мемлекеттік тілге деген құрмет сезімін қазақ халқының мәдениетімен танысу арқылы тәрбиелеу;
2) адамзаттық ойдағыдай кірігу үшін қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде оқыту;
3) қазақ тілі мен әдебиеті пәніне құндылық ретінде қарауды қалыптастыру;
4) коммуникативтік оқыту негізінде барлық сөйлеу әрекетінің түрлерін әлеуметтік ортада қолдану дағдыларын дамыту;
5) қазақ әдебиетінің стилистикалық және жанрлық ерекшеліктерін тану негізінде шығармашылық тұрғыда жұмыс істеу, сын тұрғысынан ойлау дағдыларын дамыту;
6) көпмәдени ортада лингвистикалық қажеттілікті іске асыруға дайын жеке тұлғаны тәрбиелеу;
7) білім деңгейі жоғары, ой-өрісі дамыған тұлғаны қалыптастыру.
4. Жалпы орта білім беру деңгейіндегі "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша білім алушылардың білім, білік және дағдыға қойылатын талаптары СEFR -Шет тілін меңгерудің жалпы еуропалық құзыреті деңгейлерін (B2-С1) негізге ала отырып айқындалған.
4. Пәннің мазмұны келесі бөлімдерден тұрады: "Еңбек нарығы және сұраныс", "Отандық өнеркәсіп өнімі Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті", "Ұлттық экологиялық мәдениет", "Мұхит – тіршілік мекені", "Ұлттық таным және мерекелер", "Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда", "Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне", "Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар", "Әлеуметтік теңсіздік: адам құқықтары және көмек", "Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы", "Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік", "Қоғам және заң", "Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік", "Экология. Мұнай және атомдық индустрия", "Тіл. Өнер. Әдебиет", "Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі", "Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі", "Ұлттық театр – өнер ордасы", "Туризм: Экотуризм", "Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі", "Жастар мәселесінің түйіткілдері", "Жастар мәселесінің түйіткілдері", "Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты", "Толеранттылық – ел бірлігі", "Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік", "Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші".
Мазмұны:
1) тыңдалым: мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тыңдалған мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды түртіп жазу және ақпараттарды жүйелеу, оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында және мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіну, көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау, мәтін бойынша автор позициясын және көтерілген мәселеге қарым-қатынасын, тыңдаушыға ықпал ету тәсілін талдай отырып, негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселе бойынша әртүрлі дереккөздерден алынған мәтіндерді тыңдау және салыстыру, өз ойын логикалық дұрыс, аргументті және айқын жеткізу;
2) айтылым: ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану, ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монолог пен диалогті үйлестіре қолдану, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушылармен қарым-қатынас орнату, сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану, кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау, көпшілік алдында сөз сөйлеуде маңызды орын алатын тілдік (вербалдық) және бейвербалдық элементтерді қолданып, сенімді және еркін сөйлеу, әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау;
3) оқылым: мәтіннен детальді ақпараттарды, факті мен көзқарасты, астарлы ойды анықтау, ақпараттың оқырманға әсерін және автор позициясын талқылау, ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (мақала, аннотация, үндеу, очерк, дәріс, баспасөз парағы) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау, әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру, ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндер (мақала, аннотация, үндеу, очерк, дәріс, баспасөз парағы) бойынша салыстырмалы (құрылымы, қызметі, мақсатты аудиториясы, оқырманға әсері) талдау жасау, қосымша ғылыми-анықтамалық ақпарат көздерінен алынған материалдар негізінде мәтін мазмұнына сыни тұрғыдан талдау жасау, мәтінді негізгі мәселеге баға бере отырып, өзіндік көзқарасын жүйелі, дәлелді жеткізу;
4) жазылым: ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала, аннотация, баспасөз парағы, тезис, үндеу жазу, қажетті ақпараттарды орынды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу ("келісу, келіспеу" эссесі, дискуссивті эссе, аргументативті эссе), шығармашылық жазба жұмыстарында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолданып жазу, тақырып бойынша мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді жинақтау, дереккөздерге сілтеме көрсетіп таныстыру (тірек-схема, менталды карта, презентация), кәсіби және публицистикалық бағыттағы мәтіндердегі басты лексикалық бірліктерді нақтылап, мәтіннің ақпараттық-маңызды фрагменттерін анықтап, (компрессия) жинақы мәтін құрастыру, мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазу; мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана білу;
5) тілдік бағдар: сөз таптары, ғылыми және кәсіби мәтіндер құрауда грамматикалық омонимдерді ажырата танып, ауызша және жазбаша дұрыс қолдану, сын есім сөздердің синонимдік қатарын стильдік ерекшеліктеріне сәйкес қолдану, мәтін құрауда сан есімнің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай қолдану, есімдіктердің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай қолдану, мәтіндерден көсемше оралымды сөйлемдерді анықтап, оларды ауызша және жазбаша мәтіндер құрауда орынды қолдану, үстеудің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай орынды қолдану, мәтін құрауда шылаудың мағыналық түрлерін стильдік қызметіне сай орынды қолдану, сөйлем, оқшау сөздердің қызметін білу, айқындауыш мүшелер (қосалқы, қосарлы, оңашаланған) жасалу жолдарын білу, жазба жұмыстарында орынды қолдану.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыпдың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Еңбек нарығы және сұраныс | |||
1.1 Қазақстандағы еңбек нарығы | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Қазақстандағы еңбек нарығы: сұраныс пен ұсыныс | |||
Тақырып 1.1.2. Іскерлік әлемі. Келіссөз жүргізу әдебі | |||
Тақырып 1.1.3. Аграрлық-технологиялық сұраныс және отандық өнім | |||
1.2 Еңбек ер атандырады | |||
Тақырып 1.2.1. Балғабек Қыдырбекұлы – танымал жазушы. Еңбек ер атандырады. | |||
Тақырып 1.2.2. Кәсіпкерлік – табыс көзі. Кәсіпкерлік – шеберлік. | |||
2 бөлім. Отандық өнеркәсіп өнімі | + | + | + |
2.1. Отандық өнімді пайдаланамыз | |||
Тақырып 2.1.1. Отандық өнімді пайдаланамыз | |||
Тақырып 2.1.2. Орталық Қазақстан – кенді аймақ | |||
Тақырып 2.1.3. Қарағанды – кеншілер қаласы. Ғабиден Мұстафин. "Қарағанды" романынан үзінді | |||
Тақырып 2.1.4. Нәтиже сабақ. Аграрлық жарнама жасау. (сынақ сабақ) | |||
3 бөлім. Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті | |||
3.1 Қазақ киносы | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Қазақ киносының атасы | |||
Тақырып 3.1.2. Қазақстанның мәдени өмірі | |||
3.2 Қазақ театры | |||
Тақырып 3.2.1. Театр фестивальдары | |||
Тақырып 3.2.2. Дулат Исабеков "Әпке" шығармасы | |||
Тақырып 3.2.3. Нәтиже сабақ. "Қазақ киносының қазіргі даму кезеңі" эссе жазу. | |||
4 бөлім. Ұлттық экологиялық мәдениет | |||
4.1 Ұлттық экология | + | + | + |
Тақырып 4.1.1.Ұлттық экология бастаулары | |||
Тақырып 4.1.2. Қадыр Мырза Әлі – философ ақын. "Аралым..." өлеңі | |||
4.2 Экологиялық мәдениет | |||
Тақырып 4.2.1. Экологиялық мәдениет және тыйым сөздер | |||
Тақырып 4.2.2. Экологиялық және Аграрлық мәдениеті | |||
Тақырып 4.2.3.Нәтиже сабақ. "Қазіргі экологияның және агрономияның өзекті мәселелері" (диспут сабақ) | |||
5 бөлім. Мұхит – тіршілік мекені | |||
5.1 Мұхит әлемі | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Мұхиттағы жануарлар әлемі. Мұхиттағы өсімдік әлемі | |||
5.2 Мұхиттағы экологиялық проблемалар | |||
Тақырып 5.2.1. Мұхит және экологиялық проблемалар | |||
Тақырып 5.2.2. Әбдіжәміл Нүрпейісов. "Қан мен тер" романы | |||
Тақырып 5.2.3. Нәтиже сабақ. "Адамзат тағдырының жыршысы" (талқылау сабағы) | |||
6 бөлім. Ұлттық таным және мерекелер | |||
6.1 Ұлттық мерекелер | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Ұлттық мерекелер. Айт қабыл болсын! | |||
Тақырып 6.1.2. Жүсіпбек Аймауытов. "Әнші" әңгімесі. | |||
7 бөлім. Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда | + | + | + |
7.1 Сауда тарихы | |||
Тақырып 7.1.1. Сауда тарихы. Ұлы Жібек жолы – сауда мәдениетінің өркендеу биігі | |||
Тақырып 7.1.2. Екіжақты келісімді сауда | |||
7.2 Сауда мәдениеті | |||
Тақырып 7.2.1. Сауда мәдениеті және тұтынушы құқығы | |||
Тақырып 7.2.2. Ыбырай Алтынсарин. "Дүние қалай етсең, табылады?" | |||
Тақырып 7.2.3. Нәтиже сабақ. "Ұлы Жібек жолы тарихы" Саяхат сабақ. | |||
8 бөлім. Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне | |||
8.1 Қазақстандағы бұқаралық ақпарат құралдары | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Радиоарналарды тыңдаймын | |||
Тақырып 8.1.2. Қазақтың тұңғыш журналист қыздары | |||
Тақырып 8.1.3. Қазақтың тұңғыш дикторы. | |||
8.2 Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік саясат | |||
Тақырып 8.2.1. Отбасы және гендерлік саясат | |||
Тақырып 8.2.2. Аграрлық секторда - бұқаралық ақпарат құралдарды қолдану | |||
9 бөлім. Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар | |||
9.1 Қауіпті қалдықтар | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Тұрмыстық, аграрлық қалдықтар | |||
Тақырып 9.1.2. Өндірістік қалдықтар. Қауіпті қалдықтар | |||
9.2 Жер тағдыры ел тағдыры | |||
Тақырып 9.2.1. Қайнар Олжай. "Жер мен аспан арасындағы дастан" | |||
Тақырып 9.2.2. Думан Рамазан. "Соңғы дем" әңгімесі. | |||
10 бөлім. Әлеуметтік теңсіздік: адам құқықтары және көмек | |||
10.1 Әлеуметтік теңсіздік | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Қоғамдағы экономикалық-әлеуметтік теңсіздіктің жіктелуі. Әлеуметтік теңсіздік және әлеуметтік топтар | |||
Тақырып 10.1.2. Жұмыссыздық және әлеуметтік теңсіздік | |||
10.2 Әлеуметтік теңсіздік тудыратын факторлар | + | + | + |
Тақырып 10.2.1. Ұлықбек Есдәулет – ақын, қайраткер. "Қара пима" поэмасы | |||
Тақырып 10.2.2. "Қара пима" – трагедиялық шығарма. | |||
Тақырып 10.2.3. Нәтиже сабақ. "Әлеуметтік теңсіздік тудыратын факторлар". Пікірталас-полилог ұйымдастыру. | |||
11 бөлім. Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы | |||
11.1 Зиянды әдеттер | + | + | + |
Тақырып 11.1.1. Нашақорлық – қоғамдық дерт. | |||
Тақырып 11.1.2. Темекі тарту – зиянды әдет. | |||
11.2 Салауатты өмір салты | |||
Тақырып 11.2.1. Бердібек Соқпақбаев. "Он алты жасар чемпион" (әңгіме) | |||
Тақырып 11.2.2. Саламатты өмір салтын ұстанамын. | |||
Тақырып 11.2.3. Нәтиже сабақ. "Спорт – денсаулық кепілі". Аргументативті эссе. | |||
12 бөлім. Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік | |||
12.1 Сандық технология | + | + | + |
Тақырып 12.1.1. Сандық технология. Сандық теңсіздік. Электронды үкімет | |||
12.2 Интернеттің пайдасы мен зияны | |||
Тақырып 12.2.1. Мұхтар Шахановтың "Компьютербасты жарты адамдар" романындағы адам концепциясы | |||
Тақырып 12.2.2. "Өркениеттің адасуы" (романнан үзінді). | |||
Тақырып 12.2.3. Нәтиже сабақ. "Аграрлық секторда интернеттің пайдасы мен зияны?" Дебат-сабақ. | |||
13 бөлім. Қоғам және заң | |||
13.1 Ата Заң | + | + | + |
Тақырып 13.1.1. "Тәртіпке бағынған ел құл болмайды" | |||
Тақырып 13.1.2. Ата Заң | |||
Тақырып 13.1.3. Ермек Өтетілеуұлы "Ата Заң " өлеңі | |||
13.2 Құқықбұзушылық және қылмыс | |||
Тақырып 13.2.1. Құқықбұзушылық, қылмыс жақсылыққа апармайды | |||
Тақырып 13.2.2. Тәртіпсіздік неден басталады? | |||
14 бөлім. Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық теңсіздік | |||
14.1 Әлеуметтік теңсіздік | + | + | + |
Тақырып 14.1.1. Әлеуметтік мәселе туралы не білесің? Лексика-грамматикалық омонимдер | |||
Тақырып 14.1.2. Отбасы – құндылық | |||
14.2 Қоғамның әлеуметтік құрылымы | + | + | + |
Тақырып 14.2.1.. Қоғамның әлеуметтік құрылымы | |||
Тақырып 14.2.2. Ерболат Әбікенұлы. "Пәтер іздеп жүр едік" әңгімесі | |||
Тақырып 14.2.3. Нәтиже сабақ. "Шөлдің қамысы болмайды. Жаманның намысы болмайды...." сұхбат сабақ. | |||
15 бөлім. Экология. Мұнай және атомдық индустрия | |||
15.1 Қазақстандағы мұнай өндірісі | + | + | + |
Тақырып 15.1.1. Табиғатты аяла | |||
Тақырып 15.1.2. "Жасыл ел" бағдарламасына қатысaмын | |||
Тақырып 15.1.3. Мұнай – еліміздің шикізат байлығы | |||
Тақырып 15.1.4. Гүлжауһар Сейітжан. "Қара алтыны халқымның..." | |||
15.2 Қазақстандағы атом өнеркәсібі | + | + | + |
Тақырып 15.2.1. Атомдық индустрияның болашағы | |||
Тақырып 15.2.2. Туған өлкенің экологиясы. | |||
16 бөлім. Тіл. Өнер. Әдебиет. | |||
16.1 Өнер алды – қызыл тіл | + | + | + |
Тақырып 16.1.1. Екі тілді білген – екі адам | |||
Тақырып 16.1.2. Қазақ тілі – қандай тіл? | |||
Тақырып 16.1.3. Шешендік сөз өнері | |||
16.2 Әдебиет – өнер айнасы | + | + | + |
Тақырып 16.2.1. Қазақ поэзиясының сұлу сарайы. Ілияс Жансүгіров | |||
Тақырып 16.2.2. Ілияс Жансүгіров. "Күй" поэмасы (үзінді) | |||
Тақырып 16.2.3. Нәтиже сабақ. "Әдебиет-сөз өнері, тарих айнасы" эссе жазу. | |||
17 бөлім. Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі | |||
17.1 Жұмыссыздық мәселесі | + | + | + |
Тақырып 17.1.1. Жұмыс және табыс. Жұмыс табу – мәселе. Сан есім | |||
Тақырып 17.1.2. Қоғамның әлеуметтік-экономикалық құрылымы | |||
Тақырып 17.1.3. Кедейлік неден туады? | |||
17.2 Еңбек етсең ерінбей | |||
Тақырып 17.2.1. Ыбырай Алтынсарин. "Атымтай Жомарт" әңгімесі | |||
Тақырып 17.2.2. Қазіргі заманның атымтайлары. | |||
Тақырып 17.2.3. Нәтиже сабақ. "Еңбек етсең ерінбей". Рөлдік ойын | |||
18 бөлім. Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі | |||
18.1 Тәуелсіздік тарихы | + | + | + |
Тақырып 18.1.1. Ұлы даланың жеті қыры | |||
Тақырып 18.1.2. Атқа міну мәдениеті. Заманауи ат спорты | |||
Тақырып 18.1.3. Құсбегілік – ұлттық өнер | |||
18.2 Тәуелсіз ел келешегі | + | + | + |
Тақырып 18.2.1. Дүкенбай Досжан. "Төрт патшаны көрген кейуана" (хикаят). | |||
Тақырып 18.2.2. Нәтиже сабақ. "Жаңа Қазақстанның аграрлық келешегі". Пікір алмасу. | |||
19 бөлім. Ұлттық театр – өнер ордасы | |||
19.1 Сахна –өмір айнасы | + | + | + |
Тақырып 19.1.1. Қазақ театрының қайнары. Көсемше | |||
Тақырып 19.1.2. Сахна – өмір айнасы | |||
Тақырып 19.1.3. Ұлттық өнердің тарландары | |||
Тақырып 19.1.4. Сәбит Оразбай. "Өмірдің өзі – театр" (үзінді) | |||
20 бөлім. Туризм: Экотуризм | |||
20.1 Туризм | + | + | + |
Тақырып 20.1.1. Туризм тарихын білесің ба? Туризмнің түрі көп... Көсемше | |||
20.2 Қазақстандағы экотуризм | |||
Тақырып 20.2.1. Қазақстандағы экотуризмнің дамуы. Ойталқы | |||
Тақырып 20.2.2. Сені экстремалды туризм қызықтыра ма? | |||
Тақырып 20.2.3. Сәкен Сейфуллин. "Көкшетау" поэмасы | |||
Тақырып 20.2.4. Ілияс Жансүгіров. "Жетісу" суреттері. | |||
Тақырып 20.2.5. Нәтиже сабақ. "Қазақстанда аграрлық саласының даму мүмкіндіктері". Аргументативті эссе жазу. | |||
21 бөлім. Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі | |||
21.1 Отбасы құрылымы | + | + | + |
Тақырып 21.1.1. Әкеге қарап ұл өсер... Үстеудің мағыналық түрлері | |||
Тақырып 21.1.2. Асыл текті аналар | |||
21.2 Қазақ отбасыларындағы гендерлік мәселелер | + | + | + |
Тақырып 21.2.1. Гендер және тіл | |||
Тақырып 21.2.2. Қазақ отбасындағы гендерлік ерекшеліктер | |||
Тақырып 21.2.3. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы, 1-кітап. Қайтқанда | |||
Тақырып 21.2.4. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы, 2-кітап. Тайғақта. | |||
Тақырып 21.2.5. Нәтиже сабақ. "Ата-анасын сыйлаған абыройға бөленер". Эссе жазу. | |||
22 бөлім. Жастар мәселесінің түйіткілдері | |||
22.1 Ел болашағы - жастар | + | + | + |
Тақырып 22.1.1. Ел болашағы. Шылаулар және мағыналық түрлері | |||
Тақырып 22.1.2. Талаптыға нұр жауар. Наноспутник жасаған жас ғалымдар. Септеулік шылаулар | |||
22.2 Жастар мәселесінің түйіткілдері. | |||
Тақырып 22.2.1. Жастар мәселесінің түйіткілдері. Демеулік шылаулар. | |||
Тақырып 22.2.2. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" (романнан үзінді), 3-кітап | |||
23 бөлім. Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты | |||
23.1 Жаһандық миграция | + | + | + |
Тақырып 23.1.1. "Жаһандық миграция" деген не? | |||
Тақырып 23.1.2. Иммиграция – үздіксіз процесс | |||
23.2 Қазақ халқының көші-қон тарихы | + | + | + |
Тақырып 23.2.1. Көші-қон тарихы | |||
Тақырып 23.2.2. Қабдеш Жұмаділов – қаламгер | |||
Тақырып 23.2.3. "Қаздар қайтып барады" повесі. | |||
Тақырып 23.2.4. Нәтиже сабақ. "Жаһандық миграция жағдайы". Презентация жасау | |||
24 бөлім. Толеранттылық-ел бірлігі | |||
24.1. Толеранттылық – бейбітшілік кепілі | + | + | + |
Тақырып 24.1.1. Толеранттылық – бейбітшілік кепілі. Оқшау сөздер | |||
Тақырып 24.1.2. Береке басы бірлікте. Ел бірлігін сақтау – бабалар аманаты | |||
Тақырып 24.1.3. Сайын Мұратбеков – шығармашыл тұлға | |||
Тақырып 24.1.4. Сайын Мұратбеков. "Телі өскен ұл" повесі. | |||
Тақырып 24.1.5. Нәтиже сабақ. "Бейбітшілік кепілі". Фотоколлаж дайындау. | |||
25 бөлім. Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік | |||
25.1 Отан қорғау - парыз | + | + | + |
Тақырып 25.1.1. Ұлттық қауіпсіздік қызметкері болғым келеді | |||
Тақырып 25.1.2. Отан қорғау – парызым | |||
Тақырып 25.1.3. Сағадат Нұрмағамбетов – халық қаһарманы | |||
23.2 Қазақ халқының көші-қон тарихы | |||
Тақырып 25.2.1. Білім – мемлекеттің қауіпсіздігі | |||
Тақырып 25.2.2. Тыныштық – елге аманат | |||
Тақырып 25.2.3. Несіпбек Айтұлы. "Бәйтерек" поэмасы. | |||
Тақырып 25.2.4. Нәтиже сабақ. "Ұлт қауіпсіздігі – ұрпаққа қызмет". Диспут сабақ. | |||
26 бөлім. Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші | |||
26.1 Бос уақытты жоспарлау | + | + | + |
Тақырып 26.1.1. Бос уақытты жоспарлау. Уақыт – сыншы. Айқындауыш | |||
Тақырып 26.1.2. Демалыс мәдениеті | |||
Тақырып 26.1.3. Мұқағали Мақатаев. "Сағатым қайда, сағатым?" өлеңі. | |||
Тақырып 26.1.4. Нәтиже сабақ. "Бос уақытты жоспарлау". Ойкөкпар. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Еңбек нарығы және сұраныс | Қазақстандағы еңбек нарығы | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасап, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
Еңбек ер атандырады | 1) Стильдер ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазу. |
1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазады; | |
Отандық өнеркәсіп өнімі | Отандық өнімді пайдаланамыз | 1) Мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді тірек-схема, менталды карта, презентация түрінде ұсыну. |
1)Тақырып бойынша мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді жинақтап тірек-схема, менталды карта, жарнама, презентация қорғайды; |
Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті | Қазақ киносы | 1) Автордың көзқарасын (негізгі ойын) негіздейтін аргументтерді талдай отырып, астарлы ойды анықтау. Көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолдану. |
1) Драмалық шығарманы тыңдайды; |
Қазақ театры | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрау, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыға әсер ету. |
1) Мәтін мазмұны бойынша монолог және диалог құрастырады; | |
Ұлттық экология | Ұлттық экология | 1) Поэзиялық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1) Мәтіннің негізгі идеясын (ақпараттарды) қысқаша түртіп жазады (конспектілейді), жазбаға сүйеніп мәтін мазмұнын түсіндіреді; |
Экологиялық мәдениет | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрау. |
1)Сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданады; | |
Мұхит – тіршілік мекені | Мұхит әлемі | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қысқаша түртіп жазу (конспектілеу), жазбаға сүйеніп мәтін мазмұнын түсіндіру. |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (баспасөз парағы) құрылымы мен рәсімделуін, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін біледі; |
Мұхиттағы экологиялық проблемалар | 1) Мәтін ішіндегі күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Ұлттық таным және мерекелер | Ұлттық мерекелер | 1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1)Шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда | Сауда тарихы | 1) Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында қолданылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіндіреді. |
1)Қолданылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын талдайды; |
7.2 Сауда мәдениеті | 1) Мәтіндегі бөлімдердің, абзацтардың орналасу тәртібін, ақпараттың тақырыппен байланысын анықтау. |
1) Бөлімдердің, абзацтардың орналасу тәртібін, ақпараттың тақырыппен байланысын анықтайды, оған түсініктеме береді; | |
Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне | Қазақстандағы бұқаралық ақпарат құралдары | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру. |
1)Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік саясат | 1) Мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды анықтай отырып, факті мен көзқарасты ажырату, мәтін идеясымен байланысын анықтау. |
1)Негізгі және қосымша ақпараттарды анықтай отырып, факті мен көзқарасты ажыратады, мәтін идеясымен байланысын анықтайды; | |
Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар | Қауіпті қалдықтар | 1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1)Прозалық шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Жер тағдыры ел тағдыры | 1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазу. |
1)Деректі ақпаратты толық анықтап, негізгі ойға өз көзқарасын білдіреді және оны бағалайды; | |
Әлеуметтік теңсіздік: адам құқықтары және көмек | Әлеуметтік теңсіздік | 1) Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында қолданылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын ажырату. |
1)Мәтіннен автордың көзқарасын (негізгі ойын) негіздейтін аргументтерді талдай отырып, астарлы ойды анықтайды; |
Әлеуметтік теңсіздік тудыратын факторлар | 1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселені талдау және кейіпкерлерді шынайы өмірмен салыстырып бағалау. |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрайды, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыға әсер етеді; | |
Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы | Зиянды әдеттер | 1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1) Шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Салауатты өмір салты | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік | Сандық технология | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру. |
1)Мәтін бойынша болжам жасайды, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
Интернеттің пайдасы мен зияны | 1) Пікірталастың "пікірталас -монолог", "пікірталас-диалог", "пікірталас-полилог" түрлерінде сенімді және еркін сөйлеу. |
1)Пікірталастың түрлері бойынша сенімді және еркін сөйлеу; | |
Қоғам және заң | Ата Заң | 1) Драмалық, прозалық, поэзиялық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау. |
1)Драмалық, прозалық, поэзиялық шығарманы тыңдайды, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Құқықбұзушылық және қылмыс | 1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1)Күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік | Әлеуметтік теңсіздік | 1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру. |
1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселені анықтайды және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырады; |
Қоғамның әлеуметтік құрылымы | 1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау. |
1)Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты анықтайды, қолданылу мақсатын талдайды; | |
Экология. Мұнай және атомдық индустрия | Қазақстандағы мұнай өндірісі | 1) Мәтін бойынша автор позициясын және көтерілген мәселеге қарым-қатынасын, тыңдаушыға ықпал ету тәсілін талдай отырып, негізгі ойды анықтау. |
1)Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында және мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіндіреді; |
15.2 Қазақстандағы атом өнеркәсібі | 1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау. |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдерді ажыратады, ауызша мәтін құрауда дұрыс қолданады; | |
Тіл. Өнер. Әдебиет. | Өнер алды – қызыл тіл | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау. |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қысқаша жазады (конспектілейді); |
Әдебиет – өнер айнасы | 1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану. |
1)Мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтайды; | |
Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі | Жұмыссыздық мәселесі | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қысқаша түртіп жазу (конспектілеу) және берілген ақпараттарды жүйелеу. |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды) қанықтайды, қысқаша түртіп жазды (конспектілейді); |
Еңбек етсең ерінбей | 1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (үндеу) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау. |
1)Берілген мәтіннің стилін анықтап, құрылымы мен рәсімделуін нақтылайды; | |
Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі | Тәуелсіздік тарихы | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау, негізгі ойды анықтау. |
1)Көркем шығарманы тыңдайды, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасайды; |
Тәуелсіз ел келешегі | 1) Ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монолог пен диалог құрастыру, көпшілік алдында сөз сөйлеуде сенімді және еркін сөйлеу. |
1)Ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монолог пен диалог құрастырады; | |
Ұлттық театр – өнер ордасы | Сахна –өмір айнасы | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1)Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Туризм: Экотуризм | 20.1 Туризм | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1)Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтайды; |
20.2 Қазақстандағы экотуризм | 1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану. |
1)Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолданады; | |
Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі | Отбасы құрылымы | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Қазақ отбасыларындағы гендерлік мәселелер | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелеу. |
1)Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелейді; | |
Жастар мәселесінің түйіткілдері | Ел болашағы - жастар | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау. |
1)Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттайды; |
Жастар мәселесінің түйіткілдері. | 1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтап, көтерілген мәселеге баға беру, өзіндік көзқарасын жүйелі, дәлелді жеткізу. |
1) Мәтіндегі негізгі ойды анықтап, көтерілген мәселеге баға береді, өзіндік көзқарасын жүйелі, дәлелді жеткізеді; | |
Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты | Жаһандық миграция | 1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелеу. |
1)Мәтінді тыңдай отырып, негізгі берілген ақпараттарды жүйелейді; |
Қазақ халқының көші-қон тарихы | 1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау. |
1)Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтап, олардың қолданылу мақсатын талдайды; | |
Толеранттылық – ел бірлігі | Толеранттылық – бейбітшілік кепілі | 1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау. |
1)Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасайды; |
Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік | Отан қорғау - парыз | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу. |
1)Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Қазақстанның ұлттық қауіпсіздігі | 1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру. |
1)Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға береді және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырады; | |
Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші | Бос уақытты жоспарлау | 1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1)Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтай біледі; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 82- қосымша |
Аграрлық-технологиялық бағыттың "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-технологиялық бағыттың "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс тілі" оқу пәнін оқытудың мақсаты - білім алушылардың құзыреттілігін (тілдік, лингвистикалық, коммуникативтік, мәдениеттану) дамыту, дүниетанымын қалыптастыру, оның көркемдік-эстетикалық дамуын, түрлі әлеуметтік-мәдени, әлеуметтік-экономикалық, әлеуметтік-құқықтық, ғылыми-техникалық, оқу-кәсіптік ақпараттарды салаларында пайдалану мүмкіндігіне; әлемдік білім беру кеңістігін дамыту жолдарын бағдарлауға көмектесу болып табылады.
"Орыс тілі" пәні әртүрлі деңгейдегі құралдарды пайдалану нормаларын ескере отырып, тіл туралы қалыптасқан білім негізінде сөйлеу қызметінің барлық түрлері (тыңдалым, айтылым, оқылым және жазылым) бойынша білім алушылардың функционалдық/оқу сауаттылығын жетілдіру, олардың кәсіби және қарым-қатынастың өзге де салаларында тиімді сөйлеу қызметін жандандыру арқылы шығармашылық белсенді тұлға болып дамуына ықпал ету.
Пәнді оқыту барсында қазіргі заманғы орыс әдеби тілі, оның қазіргі заманғы полиэтникалық және көптілді Қазақстан жағдайында нақты жұмыс істеуі қарастырылады.
3. Оқу пәнін іске асыру келесі міндеттерді қарастырады:
1) орыс тілі туралы білімді пайдалану, әдеби тіл нормаларын (орфоэпиялық, орфографиялық, лексикалық және грамматикалық) және әртүрлі деңгейдегі кәсіби, басқа салалардағы және коммуникациялық процестерде ауызша және жазбаша тілде сөйлеу этикеті ережелерін сақтау;
2) ақпаратты алудың ақпараттық іздеу, алу және түрлендіру дағдыларын жетілдіру;
3) сөздік қорын байыту және академиялық тілдің қолданылатын грамматикалық құралдарының шеңберін кеңейту;
4) сыни ойлау дағдыларын жетілдіру: алынған ақпаратты талдау, синтездеу, бағалау, түсіндіру;
5) коммуникативтік міндеттерге байланысты оқытудың әртүрлі түрлерін пайдалану;
6) тыңдау және сөйлеу дағдыларын жетілдіру;
7) көпшілік алдында сөйлеудің әртүрлі жанрларында монологиялық сөз құра білу, қарым-қатынас жағдайына сәйкес нормативтілік тұрғыдан тілдік құралдарды сыни тұрғыдан бағалау және таңдау қабілеттерін жетілдіру;
8) мәселені шешу жолдарын ұсына отырып, табысты диалогтік қарым-қатынас жасау, түрлі салаларда және коммуникативтік жағдайларда пікірталас жүргізу дағдыларын жетілдіру;
9) әр түрлі жанрдағы мәтіндерді жасау кезінде стилистикалық сауаттылықты жетілдіру; жеке авторлық стильді қалыптастыру; мәтінді түзету және редакциялау мүмкіндігін; жеке авторлық стильді қалыптастыру;
10) орыс тілінің ұлттық-мәдени ерекшелігі, орыс, қазақ және басқа да халықтардың мәдениеті туралы түсініктерді кеңейту;
11) тілге қарым-қатынас құралы, білім көзі, рухани-адамгершілік құндылық ретінде, қоғамда табысты әлеуметтенуге ықпал ететін тілдік капитал ретінде саналы қатынасты тәрбиелеу.
Грамматикалық материал сөйлеу тақырыптары аясында оқытылады. Тілді оқыту басқа пәндермен интеграция арқылы, әр түрлі пәндік салалардағы мәтіндерді қолдану, академиялық тілді дамыту арқылы жүзеге асырылады.
4. Оқу пәнінің мазмұны 4 бөлімнен тұрады:
1) тыңдалым және айтылым;
2) оқылым;
3) жазылым;
4) сөйлеу нормаларын сақтау.
Тыңдалым және айтылым: мәтіннің негізгі және егжей-тегжейлі ақпаратын түсіну; факт пен пікірдің айырмашылығы; автордың позициясына сыни көзқарас білдіру; вербалды емес қарым-қатынас құралдарын ескере отырып, негізгі ойды анықтау; мәтін авторының мақсаты мен ұстанымына сүйене отырып, негізгі ойды анықтау; мәтінде көтерілген мәселе бойынша мазмұнды болжау; пікірталасқа қатысу, өз ұстанымын дәлелдеу, мәселені шешудің әртүрлі жолдарын ұсыну; кеңейтілген монолог құру (берілген тақырып бойынша пайымдау, сендіру), қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени және оқу-ғылыми салалар шегінде кемінде 3 микротақырыпты қамту; тыңдалған материалды ақпараттың дұрыстығы, өзектілігі тұрғысынан бағалау, өз пікірін білдіру.
Оқылым: әр түрлі мәтіндердің негізгі, егжей-тегжейлі, жасырын ақпаратын түсіну, авторлық позицияны сыни бағалау; мәтінде қамтылған ақпараттың басқа көздерден алынған ақпарат/жеке тәжірибемен байланысы барын; мәтіннің негізгі ойының берілуіндегі ескертпелер, иллюстрациялар, субтитрлер, түс, қаріптердің әртүрлілігін, дыбыс пен графикалық кескіндерін, гиперсілтемелердің рөлін анықтау; мәтіндегі арнайы лексика, аббревиатура, перифраза, тұспалдау, эвфемизмдер және басқа да мәнерлілік құралдарының қолданылуын түсіну; әр түрлі жанрдағы мәтіндердің типтерін, белгілері мен тілдік ерекшеліктерін, ғылыми-танымал ішкі стильдегі мәтіндердің ерекшеліктерін (эссе, очерк, мақала), публицистикалық стильді (ескерту, пресс-релиз, жол очерктері) анықтау; оқылған мәтін бойынша зерттеу үшін сұрақтар мен идеяларды тұжырымдау; оқылған мәтінге байланысты сканерлеу және егжей-тегжейлі оқу әдістерін қолдану оқырман өзіне қоятын коммуникативті міндеттерді қарастыру; әртүрлі көздерден ақпаратты алу және синтездеу, әртүрлі көзқарастарды салыстыру; тақырыпты, негізгі ойды, проблеманы, мақсатты, мақсатты аудиторияны, автордың ұстанымын ескере отырып, мәтіндердің стилистикалық ерекшеліктерін (композициялық, тілдік және жанрлық) салыстыру; сөйлемнің, абзацтың мазмұнын түсіндіру, оны тақырыппен, негізгі идеямен, авторлық позициямен байланыстыру.
Жазылым: жоспардың әртүрлі түрлерін, оның ішінде атаулы және сұраулы түрлерін құрастыру; тыңдалған, оқылған және аудиовизуалды материалдың мазмұнын баяндау, негізгі ойды сақтай отырып, бастапқы материалды парафразалау; ақпаратты график, кесте, диаграмма, схема, инфографика, оның ішінде ақпараттық-коммуникациялық технология көмегімен ұсыну; ғылыми-танымал ішкі стильдің мәтіндерін (эссе, мақала), публицистикалық стиль (ескерту, пресс-релиз, жол нобайы) жасау; мақсат, мақсатты аудиторияны және сөйлеу жағдайын ескере отырып, эссенің әртүрлі түрлерін, оның ішінде сыни эссе жазу, ғылыми және публицистикалық әдебиеттерді талдау, автормен келісімін/келіспеушілігін білдіру және негіздеу; оқырманға әсер ету құралдарын пайдалана отырып, әртүрлі жанрдағы мәтін-сипаттамалар мен мәтіндер-әңгімелер жазу; мақсат, мақсатты аудиторияны, жағдайды ескере отырып, мәтіндегі барлық кемшіліктерді түзету және редакциялау қарым-қатынас және оқырманға әсер ету.
Сөйлеу нормаларын сақтау: орфографиялық нормаларды сақтау; қарым-қатынастың мақсаты мен жағдайына сәйкес ресми іскерлік стильдің, публицистикалық және ғылыми стильдердің, стилистикалық фигуралардың лексикасын қолдану; сөзжасамдық және морфологиялық (абстрактілі семантика етістіктерін, қазіргі заманның жетілмеген етістіктерін қолдану) нормаларды сақтау; қарапайым, қарапайым күрделі және күрделі сөйлемдерде тыныс белгілерін қолдану.
5. Оқу пәнінің мазмұны 3 бөлімнен тұрады: "Мәтінді түсіну және жауап беру", "Мәтінді талдау және түсіндіру", "Бағалау және салыстырмалы талдау".
6. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
7. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96 -120 сағаттан (4-5 кредит) тұрады.
8. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылым мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырып атаулары | Сағаттар саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Раздел 1. Толерантность и диалог межнациональных культур. | |||
1.1.Толерантность и диалог. Лексика и культура речи | + | + | + |
Тема 1.1.1. Диалог культур в Казахстане. Формирование пространства в диалоге культур. Фразеологизмы. Риторические фигуры. Фразеологизмы на тему "дружба" и их значение. | |||
Тема 1.1.2. Что такое толерантность. Толерантность и интолерантность. Общественно-политическая лексика. Стилистические фигуры. | |||
Тема 1.1.3. Толерантность в современном мире. Толерантность и диалог межнациональных культур. Лексика публицистического стиля. Жанры публицистического стиля. | |||
Тема 1.1.4. Толерантная личность. Как стать толерантным человеком? Использование стилистических фигур в речи. | |||
Раздел 2. Физика в современном мире: возможное и невозможное в природе. | |||
2.1. Физика и природа. Современные открытия в физике, которые изменили мир. Лексика. Синтаксис и пунктуация | + | + | + |
Тема 2.1.1. Физика и природа. Специальная лексика. Сложные слова. Глаголы несовершенного вида настоящего времени. Предложения с вводными конструкциями | |||
Тема 2.1.2. Достижения современной физики в нашей жизни. Современные научные достижения в аграрно-технологическом секторе. Производные предлоги. Узкоспециальные термины. Глаголы с абстрактным значением | |||
Тема 2.1.3. Сделайте свое открытие в физике. Роль физики в будущей моей профессии. Знаки препинания в предложениях с обособленными дополнениями | |||
Раздел 3. Настоящее и будущее цифровых технологий. | |||
3.1. Цифровые технологии. Лексика. Морфология. Синтаксис и пунктуация | + | + | + |
Тема 3.1.1. Что такое цифровые технологии? Настоящее и будущее цифровых технологии в Казахстане. Знаки препинания в предложениях с обособленными определениями | |||
Тема 3.1.2. Цифровые технологии в нашей жизни. Цифровые технологии в аграрно-технологическом секторе экономики. Знаки препинания в предложениях с обособленными обстоятельствами | |||
Тема 3.1.3. Цифровой Казахстан. Роль цифровизации в моей будущей профессии. Знаки препинания в предложениях с обособленными обстоятельствами, определениями, выраженными существительными с предлогами | |||
Раздел 4. Биотехнологии для жизни. | |||
4.1. Что такое биотехнология? Лексика. Морфология. Синтаксис и пунктуация | |||
Тема 4.1.1. Что такое биотехнология? Зарождение биотехнологии. Проблемы развития биотехнологии. Знаки препинания в сложносочиненных предложениях | |||
Тема 4.1.2. Направления биотехнологии. Развитие биотехнологии в аграрно-технологическом секторе Казахстана. Знаки препинания при уточняющих членах предложениях. | |||
Тема 4.1.3. Профессии в биотехнологии. | |||
Раздел 5. Глобальные проблемы энергетики. | |||
5.1. Глобальные проблемы энергетики и пути их решений. Лексика. Морфология. Синтаксис и пунктуация | + | + | + |
Тема 5.1.1. Причины глобальных проблем энергетики. Проблемы использования энергии в аграрно-технологическом секторе Казахстана. Знаки препинания в сложноподчиненных предложениях с придаточной определительной | |||
Тема 5.1.2. Пути решения глобальных проблем энергетики. Источники энергии в аграрно-технологическом секторе Казахстана. Употребления производных предлогов в речи | |||
Тема 5.1.3. "Энергия будущего Казахстана". Современная электроэнергетика: способы, методы, тенденции в Казахстане. Знаки препинания в сложноподчиненных предложениях с придаточной изъяснительной | |||
Раздел 6. Экология: нефтяная и ядерная промышленность. | |||
6.1. Экологические проблемы. Культура речи. Морфология. Синтаксис | + | + | + |
Тема 6.1.1. Экологические проблемы в нефтяной промышленности. Экологические проблемы в нефтяной промышленности Казахстана. Способы образования слов. | |||
Тема 6.1.2. Пути решения экологических проблем нефтяной промышленности. Императивные (побудительные) предложения | |||
Тема 6.1.3. Экологические проблемы ядерной промышленности. Последствия Семипалатинского полигона. Глаголы несовершенного вида настоящего времени | |||
Раздел 7. Молодежная культура: проблемы молодого поколения. | |||
7.1. Молодежная культура в обществе. Культура речи и общения современной молодежи. Фразеология и культура речи. Морфология. Синтаксис и пунктуация | + | + | + |
Тема 7.1.1. Молодежная культура в обществе. Проблемы молодежи в современном обществе. Знаки препинания в бессоюзных сложных предложениях | |||
Тема 7.1.2. Проблемы поколения Z. Поколение Z – кто они, как их понимать и принимать? Безличные предложения. Прилагательные в превосходной степени | |||
Тема 7.1.3. Как реализовать себя в жизни. Саморазвитие – признак личностного роста человека. Употребление безличных предложений. Крылатые фразы | |||
Тема 7.1.4. Проблема выбора профессии. Правильно ли выбрал профессию? Моя профессия в будущем. Фразеологизмы, пословицы | |||
Раздел 8. Экономика и ее роль в обществе. | |||
8.1. Что такое экономика? Синтаксис и пунктуация | + | + | + |
Тема 8.1. Что такое экономика? Знаки препинания в предложениях с однородными, обособленными членами, вводными конструкциями | |||
Тема 8.2. Цифровая экономика Казахстана в аграрно-технологическом секторе. Знаки препинания в сложных предложениях | |||
Раздел 9. Наука и этика: киборги и клоны. | |||
9.1. Что такое этика науки? Лексика. Синтаксис и пунктуация. Стилистика | + | + | + |
Тема 9.1.1. Что такое этика науки? Общенаучная лексика. Термины. Технические термины. Употребление пассивных конструкций | |||
Тема 9.1.2. Этика клонирования. Отношение общества к клонированию животных. Знаки препинания в сложных предложениях с разными видами связи | |||
Тема 9.3. Этические проблемы появления киборгов. Киборги в нашей жизни – миф или реальность? Употребление терминов и общенаучной лексики | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Толерантность и диалог межнациональных культур. | Толерантность и диалог. Лексика и культура речи |
1)Создавать тексты различных типов и жанров, публицистического стиля (заметка, пресс-релиз); |
1)Понимает основную и детальную информацию текстов разных жанров; |
2) излагать содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала в виде развернутых и сжатых планов, полного или сжатого пересказа, тезисов, резюме, конспектов. |
1) Использует лексику, публицистического, научного стиля в соответствии с целью и ситуацией общения; | ||
Физика в современном мире: возможное и невозможное в природе. | Физика и природа. Лексика. Синтаксис и пунктуация | 1)Участвовать в дебатах, аргументируя собственную позицию; |
1)Выделяет основную мысль, используя невербальные средства общения; |
2)прогнозировать содержание по проблеме, поднимаемой в тексте; |
1)Определяет основную мысль, учитывая невербальные средства общения; | ||
4) создавать тексты различных типов и жанров публицистического стиля (заметка, резюме, пресс-релиз). |
1)Применяет разные виды средства выразительности в тексте; | ||
Настоящее и будущее цифровых технологий. | Цифровые технологии. Морфология. Синтаксис и пунктуация | 1) Создавать тексты различных типов и жанров научно-популярного, научно-технического подстиля (статья, разные виды эссе, очерк, конспект); |
1) Сопоставляет информацию из научной, технической и публицистической литературы; |
2) оценивать прослушанный материал с точки зрения достоверности, актуальности информации; |
1)Дает оценку прослушанному материалу; | ||
3)извлекать и синтезировать информацию из различных источников; |
1)Получает и объединяет информацию из различных источников; | ||
5) излагать содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала | 1)Передает содержание информации в виде развернутых и сжатых планов, сжатого и полного пересказа, в виде тезисов и резюме, конспекта. | ||
Биотехнологии для жизни. |
Что такое биотехнология? Лексика. Морфология. | 1) Оценивать прослушанный материал, выражая собственное мнение; |
1)Дает оценку прослушанному материалу с точки зрения достоверности, актуальности информации; |
2) участвовать в дебатах, аргументируя собственную позицию; |
1)Выделяет основную мысль, используя невербальные средства общения; | ||
3) извлекать и синтезировать информацию из различных источников; |
1)Исследует и использует информацию из различных источников; | ||
4) интерпретировать содержание предложения, абзаца, соотнося его с темой, основной идеей, авторской позицией; |
1) Объясняет и | ||
5) писать разные виды эссе, в том числе критическое, анализируя научно-техническую и публицистическую литературу, |
2) создает разные виды эссе, в том числе критическое; | ||
Глобальные проблемы энергетики. | Глобальные проблемы энергетики и пути их решений. Лексика. Морфология. Синтаксис и пунктуация | 1) Строить развернутый монолог (рассуждение на заданную тему, убеждение), включающий не менее 3-х микротем в пределах технико-технологического направления; |
1)Дает оценку прослушанному материалу с точки зрения достоверности, актуальности информации; |
2) Сравнивать стилистические особенности текстов; |
1) Сопоставляет стилистические особенности текстов (композиционные, языковые и жанровые); | ||
3) писать тексты-описания и тексты-повествования в различных жанрах, используя средства воздействия на читателя; |
1) Определяет и выбирает средства воздействия на читателя при создании текстов различных жанров; | ||
4) использовать лексику официально-делового стиля, публицистического и научно-технического стилей, стилистические фигуры в соответствии с целью и ситуацией общения. | 1)Выбирает и употребляет лексику официально-делового и научно-технического стиля в соответствии с целью и ситуацией общения. | ||
Экология: нефтяная и ядерная промышленность. | Экологические проблемы. Культура речи. Морфология | 1)Оценивать прослушанный материал выражая собственное мнение; |
1)Дает оценку прослушанному материалу с точки зрения достоверности, актуальности информации; |
1)2) интерпретировать содержание предложения, абзаца, соотнося его с темой, основной идеей, авторской позицией. |
1)Передает содержание предложения, абзаца; | ||
3) писать разные виды эссе, в том числе критическое, анализируя научную и публицистическую литературу, выражая и обосновывая свое согласие/несогласие с автором. |
1) Сопоставляет научно-техническую и публицистическую литературу; | ||
4) понимать основную и детальную информацию текста, определяя позицию автора и скрытый смысл текста; определять целевую аудиторию, жанры; |
1)Различает основную и детальную информацию текста; | ||
5) прогнозировать содержание текста по таблицам и схемам; |
1)Выносит суждение о содержании текста по таблицам; | ||
6) понимать главную, детальную, скрытую информацию сплошных и несплошных текстов, критически оценивая авторскую позицию и скрытый смысл текста; |
1)Создает разные виды плана; | ||
7) излагать содержание прослушанного, прочитанного и аудиовизуального материала в виде развернутых и сжатых планов, тезисов, резюме, конспектов, аннотаций, сообщений, докладов. |
1)Определяет роль цвета, шрифтового многообразия, звука и графических изображений, гиперссылок в передаче основной мысли текста; | ||
Молодежная культура: проблемы молодого поколения. Фразеология и культура речи |
Молодежная культура в обществе. Морфология. | 1)Строить развернутый монолог для публичного выступления аграрно-технологического направления; |
1)Применяет разные виды чтения в зависимости от коммуникативных задач, которые ставит перед собой читающий; |
2) создавать тексты различных типов и стилей (аннотация, статья, репортаж, публичное выступление) уместно употреблять цитирование с учетом цели, целевой аудитории и речевой ситуации; уместно использовать цитирование. |
1)Составляет тексты различных типов и стилей (аннотация, статья, репортаж, публичное выступление); | ||
Экономика и ее роль в обществе. | Что такое экономика? Синтаксис и пунктуация | 1) Определять типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров, стилей и подстилей (аннотация, научно-техническая статья, репортаж, публичное выступление) и их подстилей; |
1) Понимает скрытый смысл текста; |
2) участвовать в деловой беседе; |
1) Обсуждает пути решения проблемы в деловой беседе; | ||
3) формулировать вопросы для исследования и гипотезы по прочитанному тексту. | 1) составляет вопросы и выдвигает гипотезу для исследования по прочитанному тексту. | ||
4) создавать тексты различных типов и стилей. |
1)Составляет аннотацию, статью, репортаж, публичное выступления (по выбору обучающегося); | ||
5) писать разные виды эссе; |
1)исследует и извлекает информацию из различных источников, устанавливая взаимосвязи и делая обоснованные выводы (научные статьи, энциклопедия, средства массовой информации ); | ||
Наука и этика: киборги и клоны. |
Что такое этика науки? Лексика. |
1)Строить развернутый монолог для публичного выступления; |
1) Употребляет специальную лексику в соответствии с целью и ситуацией общения; |
4) Прогнозировать содержание текста по таблицам и схемам. |
1) Выдвигает предположение о содержании текста по таблицам; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 83-қосымша |
Аграрлық-технологиялық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-технологиялық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс әдебиеті" пәнінің мақсаты - білім алушыларды орыс және әлемдік көркем әдебиеттің байлығымен таныстыру, олардың әдебиет туындылары мен онда көрініс тапқан өмір құбылыстарын эстетикалық қабылдау және бағалау қабілетін дамыту, эстетикалық талғамдарды, қажеттіліктерді, азаматтық идеялық-адамгершілік позицияны қалыптастыру.
Бұл пәнді оқыту тұлғаның интеллектуалды-адамгершілік және дүниетанымдық дамуына, озық заманауи технологияларды игеруге әсер етуі керек, олардың қолданылуы мен трансферті жеке кәсіби және мансаптық өсуді қамтамасыз ете алады.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді шешуді көздейді:
1) Орыс тілі туралы білімді қолдану, әдеби тілдің нормаларын (орфоэпиялық, орфографиялық, пунктуациялық, лексикалық, грамматикалық, стилистикалық) және қарым-қатынастың әртүрлі салалары мен жағдайларында ауызша және жазбаша тілде сөйлеу этикеті ережелерін сақтау;
2) қазіргі әлемнің жаһандануы жағдайында әдебиеттің рухани мұра ретіндегі құндылығын түсінуді қалыптастыру;
3) сыни талдау, салыстыру, жалпылау дағдыларын жетілдіру, ұқсастықтар мен себеп-салдарлық байланыстарды белгілеу, құбылыстарды жіктеу, шығармаларды талдау негізінде логикалық және сыни пайымдаулар, ойлар мен қорытындылар құру;
4) оқудың рухани және зияткерлік қажеттілігін қалыптастыру, әрбір білім алушының шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып, мәтінді сыни оқу және түсіндіру дағдыларын жетілдіру;
5) әр түрлі жанрдағы шығармалардың идеялық-көркемдік, әлеуметтік-тарихи және рухани-эстетикалық аспектілерін терең түсіну, талдау негізінде коммуникативтік дағдыларды дамыту;
6) зерттеу мәдениеті саласында құзыреттілігін көрсете отырып, шығарма, әдеби-сын мақалалардың мазмұнын ауызша немесе жазбаша түрде бағалау дағдыларын жетілдіру;
7) әдеби құбылыстарды контекстік қарау қабілеттерін, әдеби фактілерді салыстыру, ұқсастықтар жасау, әдеби параллельдер құру қабілетін жетілдіру;
8) болашақ кәсіби қызметтің мәні мен әлеуметтік маңыздылығын түсіну, оған тұрақты қызығушылық таныту.
4. Оқу пәнінің мазмұны 3 бөлімнен тұрады: "Мәтін бойынша түсіну және жауаптар беру", "Мәтінді талдау және түсіндіру", "Бағалау және салыстырмалы талдау".
"Мәтін бойынша түсіну және жауаптар беру" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) терминдерді түсіну;
2) көркем шығарманы түсіну;
3) жатқа оқу және дәйексөз;
4) жоспар құру;
5) қайталау;
6) сұрақтарға жауаптар.
"Мәтінді талдау және түсіндіру" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) жанр;
2) тақырып және идея;
3) композиция;
4) эпизодтарды талдау;
5) батырлардың сипаттамасы;
6) әр түрлі формадағы шығарманың көркемдік әлемі;
7) автордың көзқарасы;
8) көркемдік-бейнелеу құралдары;
9) шығармашылық жазу.
"Бағалау және салыстырмалы талдау" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) көркем шығарманы бағалау;
2) көркем шығарманы басқа өнер түрлерімен (хореография, кескіндеме, сәулет, музыка және т. б.) салыстыру
3) әдебиет туындыларын салыстыру;
4) мәлімдемелерді бағалау.
"Орыс әдебиеті" оқу пәнінің мазмұны оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған.
Оқу пәнінің мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:
- Артық адамдар;
- Біздің заманымыздың батылары;
- Адам және құқық;
- Отбасылық құндылықтар;
- Өзгеріс дәуіріндегі адам;
- Тоталитарлық режим дәуіріндегі адам;
- Адамдардың тағдырындағы соғыс;
- Моральдық таңдау тақырыбы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Занятия | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Раздел 1. Лишние люди | |||
1.1 Образы "лишних людей" в русской литературе. | + | + | + |
Тема 1.1.1 А.С. Пушкин. "Евгений Онегин". | |||
Тема 1.1.2 Значение творчества А.С. Пушкина для мировой литературы и культуры | |||
Тема 1.1.3 И.А. Гончаров "Обломов". | |||
Раздел 2. Герой нашего времени | |||
2.1 Образ современника в литературе XIX-XX вв. | + | + | + |
Тема 2.1.1 М.Ю. Лермонтов. "Герой нашего времени". | |||
Тема 2.1.2 Ч.Т. Айтматов "Плаха". | |||
Тема 2.1.3 Актуальность романа "Плаха" в наши дни | |||
Раздел 3. Человек и право | |||
3.1 Вопросы нравственных ценностей в русской литературе | + | + | + |
Тема 3.1.1 Ф.М. Достоевский. "Преступление и наказание". | |||
Тема 3.1.2 Значение творчества Ф.М. Достоевского | |||
Тема 3.1.3 Н.А. Островский. "Бесприданница". | |||
Тема 10. Тема торга и власти денег в произведении Н.А. Островского "Бесприданница" | |||
Раздел 4. Семейные ценности | |||
4.1 "Мысль семейная" в русской литературе. | + | + | + |
Тема 4.1.1 Л. Н. Толстой. "Война и мир". | |||
Тема 4.1.2 Л.Н. Толстой и мировая литература. | |||
Тема 4.1.3 А. В. Вампилов. "Старший сын". | |||
Раздел 5. Человек в эпоху перемен | |||
5.1 Значимость культурных ценностей на примере произведений русской и мировой литературы | + | + | + |
Тема 5.1.1 Р. Брэдбери. "Улыбка". | |||
Тема 5.1.2 Б. Пастернак. "Доктор Живаго". | |||
Тема 5.1.3 Роман-повествование о судьбах интеллигенции в эпоху советского тоталитаризма. | |||
Тема 5.1.4 С.А. Есенин. Лирика. | |||
Тема 5.1.5 С. Есенин. Поэма "Анна Снегина". | |||
Тема 5.1.6 А. Блок. Стихи из сборника "Страшный мир", цикл "Стихи о прекрасной даме". | |||
Тема 5.1.7 А. Блок. Поэма "Двенадцать" | |||
Раздел 6. Человек в эпоху тоталитарного режима | |||
6.1 Восприятие социального заката как необходимость говорить правду о своем времени. | + | + | + |
Тема 6.1.1 М.А. Булгаков. "Мастер и Маргарита". | |||
Тема 6.1.2 Образы Иешуа и Понтия Пилата в романе "Мастер и Маргарита" | |||
Тема 6.1.3 А. Рыбаков. "Дети Арбата". | |||
Тема 24. Молодое поколение в романе А. Рыбакова "Дети Арбата". | |||
Тема 6.1.4 А. Ахматова. Лирика. | |||
Тема 6.1.5 А. Ахматова. "Реквием". | |||
Тема 6.1.6 Е. Замятин. "Мы". | |||
Тема 6.1. Восприятие социального заката как необходимость говорить правду о своем времени. | |||
Раздел 7. Война в судьбах людей. | |||
7.1 Проблема нравственного выбора в экстремальных условиях. | + | + | + |
Тема 7.1.1 В. Быков "Сотников". | |||
Тема 7.1.2 Военная драма в повести В. Быкова "Сотников". | |||
Тема 7.1.3 Тема Великой Отечественной войны в творчестве казахстанских авторов Г. Мусрепов "Солдат из Казахстана". | |||
Тема 7.1.4 Б.Л. Васильев "А зори здесь тихие". | |||
Тема 7.1.5 Тема героизма, патриотизма и исторической памяти в повести Б.Л. Васильева "А зори здесь тихие". | |||
Тема 7.1.6 В.Л. Кондратьев "Сашка". | |||
Тема 7.1.7 Е.М. Ремарк "Три товарища". | |||
Тема 7.1.8 Судьба "потерянного поколения" в романе "Три товарища". | |||
Тема 7.1.9 Военная тематика в лирике Д. Самойлова, Е. Евтушенко. | |||
Тема 7.1.10 Н.А. Заболоцкий. Лирика. | |||
Тема 7.1.11 Е. Евтушенко. Стихи о войне. | |||
Тема 7.1.12 Военная тематика в лирике Б. Окуджава. | |||
Тема 7.1.13 В.С. Высоцкий. Стихи о войне. | |||
Тема 7.1.14 А.Т. Твардовский "Василий Теркин". | |||
Раздел 8. Тема нравственного выбора | |||
8.1 Личность и современность. Тема свободы | + | + | + |
Тема 8.1.1 А.В. Вампилов "Утиная охота" | |||
Тема 8.1.2 Поэтика пьесы "Утиная охота". | |||
Тема 8.1.3 Стихотворения современных поэтов на тему нравственного выбора. | |||
Тема 8.1.4 О. Сулейменов – поэт и гражданин. Лирика. | |||
Тема 8.1.5 А. Горький "Старуха Изергиль" | |||
3 тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Лишние люди | Образы "лишних людей" в русской литературе. | 1) Понимать термины: золотой век, онегинская строфа, мотив, роман в стихах, психологизм, фабула; |
1) Различает литературоведческие термины, связанные с произведениями А.С. Пушкина; |
2) понимать содержание художественного произведения, его проблематику, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному; |
1) Анализирует художественное произведение; | ||
3) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; |
1) Аргументирует авторскую позицию; | ||
4) давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на текст произведения, выражая собственное мнение о теме и образах; |
1) Строит доказательное высказывание с опорой на текст произведения; | ||
5) определять жанр и его признаки (роман-эпопея, роман в стихах, психологический роман и другие), особенности философской лирики. |
1) Выделяет и различает основные литературные жанры и их признаки; | ||
6) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей. |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
Герой нашего времени | Образ современника в литературе XIX-XX вв. | 1) Понимать содержание художественного произведения, его проблематику, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному; |
1) Анализирует художественное произведение; |
2) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; |
1) Аргументирует авторскую позицию; | ||
3) составлять план сочинения на литературные и свободные темы; | 1) Пишет сочинения, письменные работы на литературные и свободные темы с опорой на план. | ||
4) пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание и используя образные средства; |
1) Передает содержание текста произведения или фрагмента путем творческого воспроизведения; | ||
5) определять роль композиции в раскрытии идеи произведения, образов героев; |
1) Выделяет особенности построения произведения, тему, идею; | ||
6) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
7) анализировать художественный мир произведения, представляя идею или взаимоотношения героев в различных формах представления информации; |
1) Определяет основные особенности художественного произведения; | ||
8) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, поясняя позицию автора примерами из текста; |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики. | ||
9) писать творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения; |
1) Создает эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации по прочитанным произведениям; | ||
10) сравнивать художественное произведение с произведениями других видов искусства, характеризуя сходства и различия, влияющие на целостное восприятие образов, оценивая степень эмоционального воздействия. |
1) Выделяет сходство и различие художественного произведения с произведениями других жанров искусства; | ||
Человек и право | Вопросы нравственных ценностей в русской литературе. | 1) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; |
1) Аргументирует авторскую позицию; |
2) давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на текст произведения, выражая собственное мнение о теме и образах; |
1) Строит доказательное высказывание с опорой на текст произведения; | ||
3) определять тематику и проблематику произведения, опираясь на художественные особенности текста; |
1) Выделяет художественные особенности текста; | ||
4) Анализировать эпизоды, определяя их роль и место в композиции произведения, объяснять значение эпизода для раскрытия идейно-тематического замысла; |
1) Интерпретирует значение эпизода для раскрытия авторского замысла; | ||
5) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
6) анализировать художественный мир произведения, представляя идею или взаимоотношения героев в различных формах представления информации (символы, формулы, законы, буктрейлеры); |
1) определяет основные особенности художественного произведения; | ||
7) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, поясняя позицию автора примерами из текста; |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; | ||
8) сопоставлять произведения (или фрагменты) русской, казахской и мировой литературы с точки зрения эстетического воздействия на читателя, объясняя общие и отличительные признаки. |
1) Сравнивает текст или его фрагменты с другими произведениями; | ||
Семейные ценности | "Мысль семейная" в русской литературе. | 1) понимать термины: золотой век, мотив, роман-эпопея, психологизм, фабула; |
1) Различает литературоведческие термины, связанные с произведениями Л. Толстого, А. Вампилова; |
2) составлять план сочинения на литературные и свободные темы; |
1) Пишет сочинения на литературные темы, используя план; | ||
3) пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание и используя образные средства; |
1) Передает содержание текста произведения или фрагмента путем творческого воспроизведения; | ||
4) определять жанр и его признаки (роман-эпопея, роман в стихах, психологический роман и другие), особенности философской лирики; |
1) Выделяет и различает основные литературные жанры и их признаки; | ||
5) определять роль композиции в раскрытии идеи произведения, образов героев; |
1) Выделяет особенности построения произведения, тему, идею; | ||
6) анализировать эпизоды, определяя их роль и место в композиции произведения, объяснять значение эпизода для раскрытия идейно-тематического замысла; |
1) Интерпретирует значение эпизода для раскрытия авторского замысла; | ||
7) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
8) анализировать средства и приемы создания образов, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объяснять их воздействие на читателя; |
1) Выделяет способы создания художественных образов произведения; | ||
9) писать творческие работы логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения; |
1) Применяет изобразительно-выразительные средства языка; | ||
10) сравнивать художественное произведение с произведениями других видов искусства, характеризуя сходства и различия, влияющие на целостное восприятие образов, оценивая степень эмоционального воздействия; |
1) Выделяет сходство и различие художественного произведения с произведениями других жанров искусства; | ||
11) оценивать устные и письменные высказывания (свои, одноклассников и другие) с точки зрения полноты и глубины раскрытия темы, композиционного и стилевого единства, фактологической точности и эмоционального воздействия на слушателя или читателя. |
1) Характеризует диалогические и монологические высказывания на основе раскрытия темы, понимания построения произведения, его стиля; | ||
Человек в эпоху перемен | Значимость культурных ценностей. | 1) Понимать термины: ретроспекция, серебряный век, имажинизм, символизм, акмеизм, футуризм; |
1) Различает литературоведческие термины, связанные с произведениями поэтов "серебряного века"; |
2) давать оценку произведению с точки зрения эстетического воздействия на читателя, объясняя собственное отношение к идее, героям в форме устных и письменных высказываний; |
1) Определяет нравственную и эстетическую ценность произведения; | ||
3) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; |
1) Аргументирует авторскую позицию; | ||
4) давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на литературный материал, выражая собственное мнение о теме, проблеме, системе образов; |
1) Строит доказательное высказывание с опорой на текст произведения; | ||
5) определять жанр и его признаки (синкретический жанр), особенности лирики серебряного века; |
1) Выделяет и различает основные жанры лирики; | ||
6) определять роль эпизода, его взаимосвязь с тематикой и проблематикой произведения на основе анализа художественных средств и приемов; |
1)Анализирует художественное произведение; | ||
7) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
8) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением; |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; | ||
9) анализировать средства и приемы создания образов, художественного пространства и времени, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объяснять, с какой целью их использует автор. |
1) Выделяет способы создания в произведении художественного пространства и времени; | ||
Человек в эпоху тоталитарного режима | Восприятие социального заката как необходимость говорить правду о своем времени. | 1) Понимать содержание художественного произведения и его роль в литературном процессе, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному; |
1) Анализирует художественное произведение; |
2) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с проблематикой и выражением авторской позиции; |
1) Определяет в произведении фразы и эпизоды, отражающие мнение автора; | ||
3) составлять план эссе, критической статьи, сочинения на литературные и свободные темы; |
1) Пишет сочинения на литературные темы, используя план; | ||
4) пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание, сохраняя авторское своеобразие; |
1) Передает содержание произведения или фрагмента путем творческого воспроизведения; | ||
5) определять жанр и его признаки (синкретический жанр); | 1) Выделяет и различает основные литературные жанры и их признаки; | ||
6) определять роль композиции в раскрытии авторского замысла (тематики, проблематики, образов героев); |
1) Различает композиционные элементы произведения; | ||
7) определять роль эпизода, его взаимосвязь с тематикой и проблематикой произведения на основе анализа художественных средств и приемов; |
1) Анализирует художественное произведение; | ||
8) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
9) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением; |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; | ||
10) писать творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения; |
1) Создает эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации по прочитанным произведениям; | ||
11) сравнивать художественное произведение с произведениями других видов искусства, характеризуя сходства и различия, влияющие на целостное восприятие образов, оценивая степень эмоционального воздействия. |
1) Выделяет сходство и различие художественного произведения с произведениями других жанров искусства; | ||
Война в судьбах людей | Проблема нравственного выбора в экстремальных условиях. | 1) Понимать содержание художественного произведения и его роль в литературном процессе, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному; |
1) Анализирует художественное произведение; |
2) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с проблематикой и выражением авторской позиции; |
1) Определяет в произведении фразы и эпизоды, отражающие мнение автора; | ||
3) давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на литературный материал, выражая собственное мнение о теме, проблеме, системе образов; |
1) Строит доказательное высказывание с опорой на текст произведения; | ||
4) определять тематику и проблематику произведения, опираясь на художественные особенности текста; |
1) Выделяет художественные особенности текста; | ||
5) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
6) анализировать художественный мир произведения, представляя произведения в различных формах (инсценировка, буктрейлер); |
1) Определяет основные особенности художественного произведения; | ||
7) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением; |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; | ||
8) анализировать средства и приемы создания образов, художественного пространства и времени, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объяснять, с какой целью их использует автор; |
1) Выделяет способы создания в произведении художественного пространства и времени; | ||
9) давать критическую оценку произведению с точки зрения нравственной и эстетической ценности, авторских приемов, объясняя собственное отношение к проблематике текста в форме устных и письменных высказываний; |
1) определяет нравственную и эстетическую ценность произведения; | ||
10) сопоставлять произведения (или фрагменты) русской, казахской и мировой литературы с точки зрения нравственной и эстетической ценности, объясняя общие и отличительные признаки, позицию авторов. |
1) Сравнивает текст или его фрагменты с другими произведениями; | ||
Тема нравственного выбора | Личность и современность. Тема свободы. | 1) Самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; |
1) Строит доказательное высказывание с опорой на текст произведения; |
2) составлять план эссе, критической статьи, сочинения на литературные и свободные темы; |
1) Пишет сочинения на литературные темы, используя план; | ||
3) пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание, сохраняя авторское своеобразие; |
1) Передает содержание произведения или фрагмента путем творческого воспроизведения; | ||
4) определяет тематику и проблематику произведения, опираясь на художественные особенности текста; |
1) Выделяет художественные особенности текста; | ||
5) определять роль композиции в раскрытии авторского замысла (тематики, проблематики, образов героев); |
1) Различает композиционные элементы произведения; | ||
6) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
7) анализировать художественный мир произведения, представляя произведения в различных формах (инсценировка, буктрейлер); |
1) Определяет основные особенности художественного произведения; | ||
8) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением. |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; | ||
9) писать творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения; |
1) Создает эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации по прочитанным произведениям; | ||
10) сравнивать художественное произведение с произведениями других видов искусства, характеризуя сходства и различия, влияющие на целостное восприятие образов, оценивая степень эмоционального воздействия; |
1) Выделяет сходство и различие художественного произведения с произведениями других жанров искусства; | ||
11) оценивать устные и письменные высказывания (свои, одноклассников и другие) с точки зрения полноты и глубины раскрытия темы, композиционного и стилевого единства, фактологической точности и эмоционального воздействия на слушателя или читателя. |
1) характеризует диалогические и монологические высказывания на основе раскрытия темы, понимания построения произведения, его стиля; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 84-қосымша |
Аграрлық-технологиялық бағыттың "Орыс тілі және әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-технологиялық бағыттың "Орыс тілі және әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс тілі және орыс әдебиеті" оқу пәнін оқытудың мақсаты – көп деңгейлі тілдік құралдар жүйесін меңгеруге, орыс әдеби тілінің ережелері мен нормаларын, сөйлеу этикеті ережелерін сақтауға негізделген сөйлеу іс-әрекетінің дағдыларын жетілдіру, агроөнеркәсіптік салада қолданылатын білім алушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға ықпал ету.
Орыс тілін меңгеру, орыс және әлемдік әдебиеттермен танысу білім алушыларға тез өзгеретін әлемнің жағдайына бейімделуге, оқу және болашақ кәсіби қызметтегі ситуациялық-сөйлеу мінез-құлқын сәтті реттеуге; өз пікірін білдіру және негіздеу үшін әртүрлі ақпарат көздері мен заманауи ақпараттық технологияларды пайдалануға көмектеседі.
3. Оқу пәнін іске асыру мынадай міндеттерді көздейді:
1) өмірдің әлеуметтік-мәдени, әлеуметтік-экономикалық, ғылыми-техникалық, аграрлық-техникалық, оқу-кәсіптік салаларында қарым-қатынас жасау үшін қажетті тыңдау, сөйлеу, оқу, жазу дағдыларын дамыту;
2) орыс тілінің нормалары мен ережелеріне сәйкес тілдік жүйенің бірліктері, оларды біріктіру, жұмыс істеу ережелері, синтаксистік құрылымдарды құрастыру дағдылары мен біліктіліктеі туралы білімді жетілдіру, сондай-ақ теориялық-әдеби ұғымдарды білу;
3) көркем мәтінді талдау, әдеби шығарманың түрі мен жанрын анықтау, бейнелеу - экспрессивті құралдардың рөлін сипаттау, шығарманың идеясы мен проблематикасын тұжырымдау қабілетін дамыту;
4) оқығанына өз көзқарасын білдіру, авторлық ұстанымын анықтау қабілетін дамыту;
5) орыс әдеби тілінің нормаларын ескере отырып, тиісті тақырыпқа үйлесімді мәтін (ауызша және жазбаша) құру дағдыларын жетілдіру;
6) ақпаратты іздеу, өңдеу және тіркеумен байланысты дағдылар мен біліктіліктерді жетілдіру;
7) басқа пәндерден алынған ақпаратты оқу және жазу, зерттеу дағдылары, талдау, синтездеу, бағалау, түсіндіру дағдылары негізінде білім алушылардың дағдыларын қалыптастыруға бағытталған сыни ойлау дағдыларын жетілдіру;
8) коммуникативтік міндеттерге сәйкес оқытудың әртүрлі түрлерін пайдалану;
9) білім алушылардың сөздік қорын кәсіби жоғары арнаулы лексикамен байыту;
10) ақпараттық-коммуникациялық және компьютерлік технологияларды пайдалану дағдыларын жетілдіру;
11) Қазақстанда және шетелде тұратын түрлі этностардың тілдері мен мәдениеттеріне толерантты қатынасты қалыптастыру.
4. Содержание учебной дисциплины состоит из 9 разделов: "Туризм. Экотуризм", "Человек и Родина", "Наука и этика", "Планета. Земля. Океаны", "Литература и искусство", "Тема социального неравенства в средствах массовой информации и литературе", "Торговля и помощь. Справедливая торговля", "Значение труда в жизни человека и общества", "Показатель развития общества: экология, биоресурсы".
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Введение. В мире языка и литературы | |||
Раздел 1. Туризм. Экотуризм | |||
1.1 Созерцание природы, духовное обогащение, сохранение природного наследия в литературе | + | + | + |
Тема 1.1.1. А.С. Пушкин. "Монастырь на Казбеке". Тексты смешанных типов, разных жанров, стилей и подстилей (статья, пресс-релиз, репортаж, аннотация) | |||
Тема 1.1.2. В.С. Высоцкий. "Гимн морю и горам" | |||
Тема 1.1.3. А.К. Толстой. "Растянулся на просторе" | |||
Тема 1.1.4. Текст – рассуждение. Сложные прилагательные, прилагательные в краткой форме, причастия. Н и НН в разных частях речи | |||
1.2 Агротуризм | + | + | + |
Тема 1.2.1. Развитие агротуризма в Казахстане. | |||
Тема 1.2.2. Разработка агротуристического маршрута. | |||
Раздел 2. Человек и Родина | |||
2.1 Соотношение образов Человека и Родины в литературных произведениях | + | + | + |
Тема 2.1.1. М.Ю. Лермонтов "Родина" | |||
Тема 2.1.2. Ч. Айтматов "Буранный полустанок" | |||
Тема 2.1.3. Тема памяти и манкуртизма. Именные части речи в различных формах. Особенности хронотопа. Аннотация. Правописание Ь и Ъ | |||
Тема 2.1.4. Г. Бельгер "Дедушка Сергали" | |||
Тема 2.1.5. Г. Бельгер "Для меня казахское слово "Ел" священно". Публицистический стиль | |||
Тема 2.1.6. М. Семашко "Емшан". Сравнительный анализ произведений А. Майкова и М. Семашко | |||
Тема 2.1.7. К. Паустовский "Бескорыстие". Однородные члены предложения | |||
Тема 2.1.8. Патриотический акт "Мәңгілік ел" | |||
Тема 2.1.9. Биография моей земли | |||
Раздел 3. Наука и этика | |||
3.1 Литературные формы философствования на тему нравственности и научно-технического прогресса | + | + | + |
Тема 3.1.1. М.А. Булгаков "Собачье сердце" | |||
Тема 3.1.2. Научные открытия ХХI века. Правописание суффиксов | |||
Тема 3.1.3. А. Беляев "Голова профессора Доуэля". Анализ произведения "Голова профессора Доуэля". Стили речи | |||
Тема 3.1.4. Видные деятели аграрно-технологической промышленности, сделавшие открытия в своей области | |||
Тема 3.1.5. Возрастание роли фундаментальной науки в развитии агропромышленного комплекса. | |||
Раздел 4. Планета. Земля. Океаны | |||
4.1 Наш дом – Планета Земля | + | + | + |
Тема 4.1.1. В.В. Маяковский "Атлантический океан". Склонение числительных | |||
Тема 4.1.2. А.Сент-Экзюпери. Литературный хронограф. Философская сказка-притча "Маленький принц". Художественные особенности произведения "Маленький принц" | |||
Тема 4.1.3. Земли сельскохозяйственного назначения | |||
Тема 4.1.4. Природно-ресурсный потенциал агропромышленного производства. | |||
Раздел 5. Литература и искусство | |||
5.1 Связь литературы с другими видами искусства | + | + | + |
Тема 5.1.1. А.С. Пушкин "Моцарт и Сальери". Анализ произведения "Моцарт и Сальери" | |||
Тема 5.1.2. А.И. Куприн "Гранатовый браслет". Литературный хронограф. Полные и краткие причастия | |||
Тема 5.1.3. В.М. Гаршин "Художники". Местоимения. Разряды местоимений | |||
Тема 5.1.4. О. Сулейменов "Махамбету" и | |||
Раздел 6. Тема социального неравенства в средствах массовой информации и литературе | |||
6.1 Социальное неравенство: литературные аргументы | + | + | + |
Тема 6.1.1. А.П. Чехов "Толстый и тонкий". Степени сравнения прилагательных | |||
Тема 6.1.2. Н.А. Островский "Бесприданница". Образ Ларисы Огудаловой | |||
Тема 6.1.3. Тема торга и власти денег. Композиция и экранизация пьесы. НЕ с глаголами и наречиями | |||
Тема 6.1.4. Н.В. Гоголь "Шинель". Цитатный образ Башмачкина | |||
Тема 6.1.5. И.С. Тургенев "Два богача". Основная мысль произведения | |||
Раздел 7. Торговля и помощь. Справедливая торговля | |||
7.1 Торговля как вечный двигатель | + | + | + |
Тема 7.1.1. О. Бальзак "Гобсек". Составное именное сказуемое | |||
7.2 Экономика агропромышленного сектора. | + | + | + |
Тема 7.2.1. Международное сотрудничество в сфере агропромышленного сектора. | |||
Тема 7.2.2. Роль агропромышленного сектора в экономике Казахстана | |||
Раздел 8. Значение труда в жизни человека и общества | |||
8.1 Смысл жизни в литературных произведениях | + | + | + |
Тема 8.1.1. А.П. Платонов "Песчаная учительница". Глагол | |||
Тема 8.1.2. М.Е. Салтыков- Щедрин "Повесть о том, как один мужик двух генералов прокормил". Жанры литературной сказки | |||
Тема 8.1.3. М.Е. Салтыков-Щедрин. "Дикий помещик". | |||
Тема 8.1.4. Профессия как нравственная опора человека. В мире профессии. История профессии. | |||
Тема 8.1.5. Промышленность как основа формирования рынка труда и трудового потенциала. | |||
Тема 8.1.6. Значение труда в сфере технического обеспечения аграрного производства. | |||
Раздел 9. Показатель развития общества: экология, биоресурсы | + | + | + |
9.1 Проблемы экологии и искусство | |||
Тема 9.1.1. Р. Сейсенбаев. "День, когда рухнул мир". Правописание наречий | |||
Тема 9.1.2. М.А. Дудин. Стихотворение "Берегите землю!" Правописание наречий. Защита экологии – дело каждого из нас | |||
Тема 9.1.3. Природные биоресурсы Казахстана | |||
Тема 9.1.4. Рациональное использование ресурсов агропромышленного назначения. | |||
Раздел 10. Свободное время как показатель развития общества | |||
10.1 Герой времени в произведениях современных писателей | + | + | + |
Тема 10.1.1. И.А. Гончаров "Обломов". Цитата. Конструкция с союзом -как- | |||
Тема 10.1.2 Символика в романе "Обломов". Художественный стиль. | |||
Раздел 11. Человек и история | |||
11.1 Отражении истории в литературном произведении | + | + | + |
Тема 11.1.1. А.С. Пушкин "Евгений Онегин". Композиция романа. | |||
Тема 11.1.2. Сюжет "Евгений Онегина" как отражение исторической эпохи. Композиция романа. Сложносочиненные предложения | |||
Тема 11.1.3. О. Сулейменов "Одна война закончилась другой…" | |||
Тема 11.1.4. А. Ахматова "Реквием". | |||
Тема 11.1.5. Поэма "Реквием" - памятник страшной эпохи сталинского режима. Частица | |||
Тема 11.1.6. Ш. Берсиев – величина своего времени | |||
Раздел 12. Энергия будущего. Энергия слова | |||
12.1 Пространство и время в искусстве | + | + | + |
Тема 12.1.1. К. Алтайский "Казахские мотивы". Второстепенные члены предложения. | |||
Тема 12.1.2. С. Назарова "Мой зеленоглазый аруах". Великая сила воспитания слова. Бессоюзные сложные предложения | |||
Тема 12.1.3. В.С. Высоцкий "Баллада о времени". Морфема. | |||
Тема 12.1.4. О. Сабинина "Что такое ЭКСПО". Все самое интересное о выставке ЭКСПО-2017 в Астане. Научный стиль | |||
12.2 Аграрно-технический прогресс | + | + | + |
Тема 12.2.1. Проблемы и перспективы развития агропромышленного комплекса. | |||
Тема 12.2.2. Агропромышленные технологии и инновации. | |||
Раздел 13. Мир и безопасность | |||
13.1 Примеры мужества и стойкости в литературе | + | + | + |
Тема 13.1.1. Л.Н. Толстой "Война и мир" (обзор с чтением глав о Бородинском сражении). Правописание наречий | |||
Тема 13.1.2. Стихотворения А.А. Суркова, К.М. Симонова, М. В. Исаковского, Ю.В. Друниной. Поэзия, опаленная войной | |||
Тема 13.1.3. Казахстан в мире художественной литературы. Ж. Жабаев | |||
Тема 13.1.4. Поэты и писатели Казахстана о Великой Отечественной войне. Поэзия, опаленная войной. Служебные части речи | |||
Раздел 14. Театр и кино в современном мире | |||
14.1 Литературные произведения в театральном и кинематографическом искусствах | + | + | + |
Тема 14.1.1. А. П. Чехов "ВишнҰвый сад". Жанр и композиция. Особенности конфликта. "Вишневый сад" на театральной сцене Сложносочиненные предложения | |||
Тема 14.1.2. Символика в пьесе "Вишневый сад" | |||
Раздел 15. Высшая ценность – права человека | |||
15.1 Идейное богатство и художественная ценность произведений казахстанской и русской литературы | + | + | + |
Тема 15.1.1. О.О. Сулейменов "Дикое поле". Правописание наречий | |||
Тема 15.1.2. Ю.О. Домбровский "Хранитель древностей" | |||
Тема 15.1.3. Ч. Айтматов "Легенда о Манкурте" | |||
Тема 15.1.4. Безопасность и охрана труда в агропромышленном комплексе. | |||
Раздел 16. Современное общество: миграция | |||
16.1 Содержательно-тематические особенности произведений миграционной литературы | + | + | + |
Тема 16.1.1. В. В. Набоков "Родина" | |||
Тема 16.1.2. Н.А. Тэффи "Ностальгия". Имя прилагательное | |||
Тема 16.1.3. М.И. Цветаева "Родина" | |||
Тема 16.1.4. П. Васильев "Переселенцы". Сложное предложение | |||
3 тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Туризм. Экотуризм, агротуризм | Созерцание природы, духовное обогащение, сохранение природного наследия в литературе |
1) Определять основную мысль текста, выявляя детали, подтверждающие ее; |
1) Представляет основную мысль текста, детали, подтверждающие ее; |
1) Излагать сжато информацию прослушанного, и/или аудиовизуального текста, в том числе материалы средства массовой информации, перефразируя исходный материал и сохраняя основную мысль. |
1) Представляет информацию, сохраняя основную мысль; | ||
1) Создавать тексты различных типов и жанров, публицистического стиля (заметка, пресс-релиз). |
1) Составляет текст-рассуждение по теме и идее стихотворения; | ||
1) Понимать основную и детальную информацию текстов разных жанров. | 1) Составляет вывод о роли пейзажа в стихотворении, дает оценку событиям. | ||
1) Использовать лексику, публицистического стиля в соответствии с целью и ситуацией общения. |
1) Определяет типы текстов; | ||
Человек и Родина | М.Ю. Лермонтов "Родина" |
1) Определять основную мысль текста, выявляя детали, подтверждающие ее; |
1) Выявляет особенности и роль лексических и синтаксических средств при передаче основной мысли; |
Ч. Айтматов "Буранный полустанок" |
1) Определять основную |
1) Определяет тему, идею романа "Буранный полустанок"; | |
Тема памяти и манкуртизма. Именные части речи в различных формах. Особенности хронотопа. Аннотация.Правописание Ь и Ъ |
1) Анализировать содержание художественных произведений; |
1) Объясняет тему манкуртизма в художественной литературе; | |
Г. Бельгер "Дедушка Сергали" |
1) Анализировать содержание художественных произведений; |
1) Формулирует выводы на тему малой родины; | |
Г.К. Бельгер. "Для меня казахское слово ел священно". Публицистический стиль |
1) Создавать тексты смешанных тексты | 1) Определяет и применяет на практике публицистический стиль речи. | |
М. Семашко "Емшан". Сравнительный анализ произведений А. Майкова и М.Семашко |
1) Анализировать содержание художественных произведений, |
1) Определяет тему и идею произведения; | |
К. Паустовский "Бескорыстие". Однородные члены предложения |
1) Определять основную мысль |
1) Определяет тему и идею произведения; | |
Патриотический акт "Мәңгілік ел" | 1) Пересказывать тексты, адаптируя содержание для определенной целевой аудитории с использованием средств для привлечения внимания. |
1) Объясняет значение текста; | |
Наука и этика | М.А. Булгаков "Собачье сердце" | 1) Анализировать отражение в художественной литературе темы "наука и этика". |
1) Оценивает события, описанные в повести; |
Научные открытия ХХI века. Правописание суффиксов Н и НН в прилагательных, причастиях и наречиях | 1) Формулировать практические вопросы по прочитанному тексту и отвечать на них, используя внетекстовую информацию для подтверждения своей точки зрения |
1) Самостоятельно подбирает дополнительный материал; | |
А. Беляев "Голова профессора Доуэля". Анализ произведения "Голова профессора Доуэля". Стили речи | 1) Владеть словарным запасом, включающим общенаучную, узкоспециальную лексику социальнокультурной, учебно-профессиональной, общественно-политической сфер. |
1) Рассматривает тему медицинских экспериментов в произведении; | |
Планета. Земля. Океаны |
В.В. Маяковский "Атлантический океан". | 1) Анализировать отражение в художественной литературе темы "Планета. Земля. Океаны". |
1) Объясняет идейно- тематическое своеобразие стихотворения; |
А. Сент-Экзюпери. Литературный хронограф. Философская сказка-притча "Маленький принц". Художественные особенности произведения "Маленький принц" |
1) Анализировать отражение темы "планета земля. океаны" в художественной литературе; |
1) Выделяет художественные особенности произведения "Маленький принц"; | |
Литература и искусство | А.С. Пушкин "Моцарт и Сальери". Анализ произведения "Моцарт и Сальери" | 1) Сопоставлять художественные произведения и формулировать свою точку зрения по изученным темам. |
1) Проводит сравнительный анализ характерам главных героев; |
А.И. Куприн "Гранатовый браслет". Литературный хронограф. Полные и краткие причастия |
1) Выделяет тему и идею повести; | ||
В. М. Гаршин "Художники". Местоимения. Разряды местоимений |
1) Составляет характеристику персонажей; | ||
Казахстанский компонент. О. Сулейменов "Махамбету" и А. Вознесенский | 1) Проводит сопоставительный анализ стихотворений, дает оценку. | ||
Тема социального неравенства в средствах массовой информации и литературе | А.П. Чехов "Толстый и тонкий". Степени сравнения прилагательных |
1) Анализировать тему социального неравенства в литературе; |
1) Пишет рассуждение, используя прием "ПОПС (позиция, объяснения, пример, следствия) формулы"; |
Н.А. Островский "Бесприданница". Образ Ларисы Огудаловой | 1) Анализировать тему социального неравенства в литературе. |
1) Анализирует поступки героев пьесы; | |
Н. В. Гоголь "Шинель" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, определяя роль композиции, изобразительно-выразительных средств, деталей в раскрытии основной мысли. |
1) Составляет выступление о смысле жизни героя | |
И.С. Тургенев "Два богача". Основная мысль произведения |
1) Формулировать вопросы по прочитанному тексту и отвечать на них, используя внетекстовую информацию для |
1) Извлекает основную мысль рассказа в прозе; | |
Торговля и помощь. Справедливая торговля | О. Бальзак "Гобсек". Составное именное сказуемое | 1) Выявить значение торговых отношений в общественной жизни. |
1) Показывает актуальность произведения; |
Значение труда в жизни человека и общества | А.П. Платонов "Песчаная учительница". Глагол |
1) Проанализировать отражение темы труда в художественной литературе; |
1) Характеризует главную героиню; |
М.Е. Салтыков - Щедрин "Повесть о том, как один мужик двух генералов прокормил". Жанры литературной сказки |
1) Извлекать необходимую информацию из различных источников, определяя факт и мнение; |
1) Анализирует полученную информацию; | |
Показатель развития общества: экология, биоресурсы | Р. Сейсенбаев "День, когда рухнул мир". Правописание наречий |
1) Пересказывать содержание текста, демонстрируя собственное понимание проблематики и связывая прочитанное/ услышанное с собственным опытом; |
1) Передает содержание текста; |
М.А. Дудин. Стихотворение "Берегите землю!" Правописание наречий. Защита экологии – дело каждого из нас |
1) Понимать скрытый смысл текстов, определяя позицию автора; |
1) Определяет главную информацию через художественно-изобразительные средства; | |
Свободное время как показатель развития общества | И.А. Гончаров "Обломов". Цитата. Конструкция с союзом как |
1) Извлекать необходимую информацию из разных источников, критически оценивая аргументы, содержащиеся в ней; |
1) Определяет основную мысль текста, выявляя авторскую позицию и выражая свое отношение; |
Человек и история | А.С. Пушкин "Евгений Онегин". Сюжет "Евгений Онегина" как отражение исторической эпохи. Композиция романа. Сложносочиненные предложения |
1) Создать творческие |
1) Создает творческие текст-повествование с явно выраженной или скрытой авторской позицией; |
О. Сулейменов "Одна война закончилась другой…" | 1) Определять основную мысль текста, выявляя авторскую позицию, выражая свое отношение. |
1) Определяет основную мысль текста, выявляя авторскую позицию; | |
А. Ахматова "Реквием". Поэма "Реквием" - памятник страшной эпохи сталинского режима. Частица | 1) Прогнозировать содержание всего текста, опираясь на заключительные фразы, выводы текста. |
1) Прогнозирует причины и следствия по предложенной проблеме; | |
Энергия будущего. Энергия слова | К. Алтайский "Казахские мотивы". Второстепенные члены предложения. | 1) Владеть словарным запасом, включающим общенаучную и узкоспециальную лексику социально-культурной, учебно-профессиональной, общественно-политической сфер. |
1) Понимает лексическое значение слов профессиональной сферы; |
С. Назарова "Мой зеленоглазый аруах". Бессоюзные сложные предложения | 1) Извлекать необходимую информацию из разных источников, критически оценивая аргументы, содержащиеся в ней. |
1) Определяет основную мысль текста; | |
В.С. Высоцкий "Баллада о времени". Морфема. | 1) Определять основную мысль прослушанного, прочитанного и/или аудиовизуальноготекста, в том числе материалы средства массовой информации, перефразируя исходный материал и сохраняя основную мысль. |
1) Анализирует проблематику прочитанного текста; | |
О. Сабинина "Что такое ЭКСПО". Все самое интересное о выставке ЭКСПО-2017 в Астане. Научный стиль |
1) Синтезирует информацию, полученную из различных источников; | ||
Мир и безопасность | Л.Н. Толстой "Война и мир" (обзор с чтением глав о Бородинском сражении). Правописание наречий |
1) Владеть разными видами чтения |
1) Использует стратегии просмотрового, выборочного, аналитического чтения; |
Главные герои романа Л.Н. Толстого "Война и мир" | 1) Владеет разными видами и стратегиями чтения в зависимости от цели и задач. |
1) Характеризует героя (определяет приемы изображения: речь, поступки и так далее); | |
Стихотворения А.А. Суркова, К.М. Симонова, М.В. Исаковского, Ю.В. Друниной |
1) Владеть разными видами чтения; |
1) Владеет разными видами чтения; | |
Казахстан в мире художественной литературы. Ж. Жабаев |
1) Владеть разными видами чтения; |
1) Владеет разными видами чтения; | |
А. Сурков. Фронтовик, поэт, журналист |
1) Определяет информацию, объединяющие иллюстрированные тексты; | ||
К. Симонов |
1) Владеть разными видами чтения; |
1) Определяет информацию, объединяющие иллюстрированные тексты; | |
Театр и кино в современном мире | А.П. Чехов "ВишнҰвый сад". Жанр и композиция. Особенности конфликта. Сложносочиненные предложения |
1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств; |
1) Анализирует содержание, определяя роль композиции, изобразительно-выразительных средств, деталей в раскрытии основной мысли; |
Символика в пьесе "Вишневый сад" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств. |
1) Применяет приемы ассоциативного обучения; | |
Высшая ценность – права человека | О.О. Сулейменов "Дикое поле". Правописание наречий |
1) Участвовать в деловой беседе, решая проблему и достигая договоренности; |
1) Участвует в беседе, находя пути решения проблемы; |
Ю.О. Домбровский "Хранитель древностей" |
1) Участвовать в деловой беседе, решая проблему и достигая договоренности; |
1) Участвует в деловой беседе; | |
Ю. Домбровский "Алматинская повесть". Аннотация | 1) Создавать тексты смешанных типов, тексты научного и публицистического стилей (статья, аннотация, репортаж). |
1) Составляет аннотацию; | |
Ч. Айтматов "И дольше века длится день". Тема исторической памяти. Монолог | 1) Создавать развернутое монологическое высказывание для публичного выступления, удерживая внимание и взаимодействуя с аудиторией |
1) Владеет разными видами и стратегиями чтения в зависимости от цели и задач; | |
Ч. Айтматов "Легенда о Манкурте" |
1) Пересказывать тексты, адаптируя содержание для определенной целевой аудитории с использованием средств для привлечения внимания; |
1)Пересказывает текст, адаптируя содержание для определенной целевой аудитории и используя средства привлечения внимания; | |
Современное общество: миграция | В.В. Набоков "Родина" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств. |
1) Определяет особенности произведения: время написания, актуальность, история создания; |
Н.А. Тэффи "Ностальгия". | 1) Сравнивать цели, целевую аудиторию, авторскую позицию, жанровые и стилистические особенности текстов. |
1) Сравнивает цели текстов; | |
М.И. Цветаева "Родина" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств. |
1) Анализирует содержание стихотворения; | |
П. Васильев "Переселенцы". Сложное предложение | 1) Использовать неполные предложения, сложные союзные и бессоюзные предложения. |
1) Владеет словарным запасом, включающим лексику социальнокультурной, общественно |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 85- қосымша |
Аграрлық-технологиялық бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-технологиялық бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Шетел тілі" оқу пәнін оқытудың мақсаты – тілдік дағдылардың жоғары деңгейін қалыптастыру, сонымен қатар кәсіби шеберлікті мыналар арқылы дамыту: талдау, бағалау және шығармашылық ойлауға ықпал ететін әртүрлі тапсырмалар; ауызша және жазбаша дереккөздердің кең ауқымымен танысу; шет тілін оқыту үдерісінде негізгі әдістемелік-педагогикалық технологияларды оқып үйрену.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) шет тілін меңгеру негізінде оның қазақ және әлем әдебиетімен және мәдениетімен байланысын ескере отырып, табысты әлеуметтік бейімделуге ықпал ететін білім, білік және дағдыларды қалыптастыру;
2) оқытылатын тілдегі әдебиеттер арқылы отансүйгіштікке, азаматтыққа, белсенді өмірлік ұстанымға тәрбиелеу;
3) қазіргі әлемнің жаһандануы жағдайында шет тілін үйренудің құндылығы туралы түсінік қалыптастыру; мәдениетаралық коммуникация тұрғысынан өз елін, оның мәдениетін көрсете білу;
4) сыни тұрғыдан ойлау, салыстыру, жалпылау, ұқсастықтар мен себеп-салдар байланыстарын орнату дағдыларын жетілдіру, контекстен кең ауқымды бейтаныс лексиканы түсіну; тиісті деңгейде еркін сөйлеу, дәлдік, сөз екпіні, интонация және стиль;
5) қарым-қатынас міндетіне сәйкес сөйлеу құралдарын өзінің сезімін, ойы мен қажеттіліктерін білдіру үшін пайдалануға, өз қызметін жоспарлауға және реттеуге; ауызша және жазбаша сөйлеуді, монологтық контекстік сөйлеуді меңгеру;
6) білім алушылардың тілді ойлау, ой елегінен өткізу, өз ойын жеткізу және басқа пәндер бойынша оқу құралы, сондай-ақ сауаттылығын арттыру құралы ретінде тануға және пайдалануға мүмкіндік беру; лингвистикалық, мәдени және әлеуметтік компоненттерді біріктіруді қамтитын тілді үйрену үдерісіне қосу;
7) шет тілін колледжде және одан тыс жерлерде қолдану үшін студенттерге пайдалы гипотеза жасау және пікірлер, түсініктемелер және жауаптар беру үшін сыныптастарымен өзара әрекеттесу; ағылшын тілінде сөйлейтіндермен және ағылшын тілінде сөйлемейтіндермен сәтті қарым-қатынас жасау;
8) оқу бағдарламасына сәйкес тақырыптар, салалар және жағдайлар шеңберінде оқытылатын тіл елдерінің мәдениетімен, дәстүрлерімен және шындықтарымен танысу арқылы әлеуметтік-мәдени құзыреттілігін қалыптастыру.
4. Пәннің мазмұны келесі бөлімдерден тұрады: History of the agricultural industry, Natural Disasters, Virtual reality, Organic and non-organic worlds, Reading for pleasure, Electronics and automation in Farming, Breakthrough technologies, Energy, Making connections in biology, Soil. Tillage, Investigate and report on Engines and devices/Science video, Work and inventions, STEM, Recent advances in technology, Transport: Yesterday, Today, Tomorrow
Мазмұны: Тыңдау және сөйлеу дағдыларын шығармашылық есептерді шешу және топтық жұмыс үшін пайдаланыңыз, сыныптастарымен сындарлы кері байланыс беру. Әртүрлі көзқарастарды құрметтеу. Алынған кері байланысты бағалаңыз және сындарлы жауап беріңіз, жеке оқу мақсаттарын қою үшін кері байланысты пайдаланыңыз. Басқаларға түсінікті ақпаратты ұйымдастырыңыз және беріңіз. Сөйлеу немесе жазу кезінде логикалық дәлелді құрастырыңыз және қорғаңыз. Оқу және талқылау арқылы мәдениетаралық сезімталдықты дамыту. Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдаланыңыз. Пікірталас немесе жазуды дүниетанымдардың ауқымын көрсету және зерттеу құралы ретінде пайдаланыңыз.
Есту. Еркін пікірталастың негізгі мазмұнын, жалпы және оқу бағдарламаларының алуан түрлі тақырыптары бойынша мұғалімнің қолдауынсыз ұзақ талқылауда нақты ақпарат пен дәлелдің егжей-тегжейлерін түсіну, оның ішінде таныс емес тақырыптардың шектеулі саны бойынша талқылау.
Жалпы және оқу бағдарламаларының үлкен саны бойынша еркін пікірталас барысында, оның ішінде шектеулі сандағы таныс емес тақырыптар бойынша пікірталас кезінде спикер(лердің) көзқарасын немесе пікірін мойындау. Еркін талқылау контекстінен мағынаны анықтау. Бірқатар жалпы және оқу бағдарламалары бойынша спикерлердің көзқарастары мен айқын келісу дәрежесі. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымы бойынша еркін пікірталастағы дәлелдердегі қайшылықтарды анықтау.
Сөйлеу. Ресми және бейресми сөйлеу мәнерлерін пайдалану, әртүрлі жалпы және оқу бағдарламалары бойынша ақпарат алу үшін қиын сұрақтар қою және оларға жауап беру. Өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіру және негіздеу, жалпы және тәрбиелік тақырыптардың саны артып келе жатқан пікірталас мазмұнының әртүрлілігі аясында басқа адамдардың пікірлерін бағалау және түсініктеме беру. Әртүрлі жалпы және білім беру тақырыптары бойынша гипотезаларды ұсыну мақсатында сыныптастарымен өзара әрекеттесу. Пікірталастың ағымын басқару және пікірталас кезінде перефраза және түзету арқылы тілді өзгерту. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымында сәйкес арнайы сөздік пен синтаксисті пайдалану.
Оқу. Көлемді мәтіндердің негізгі идеясын түсіну, таныс тақырыптар бойынша, оқу бағдарламасының тақырыптары мен таныс емес тақырыптар бойынша әртүрлі стильдер мен жанрлардағы көлемді мәтіндерден нақты ақпарат пен бөлшектерді тану. Әртүрлі жалпы тақырыптар мен оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша жақынырақ оқуға лайық мәтіндердің мазмұнын анықтау үшін ұзақ мәтіндерді қайталап оқу. Таныс және бейтаныс тақырыптар бойынша, сонымен қатар оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша әртүрлі көркем әдебиет мәтіндерін, ғылыми және публицистикалық әдебиеттерді оқу. Оқу бағдарламасындағы әртүрлі таныс және тақырыптар бойынша, сондай-ақ кейбір таныс емес тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердің мазмұнына негізделген қорытынды жасаңыз. Оқу бағдарламасынан таныс тақырыптар мен тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердің авторының көзқарасы мен пікірін анықтау. Әртүрлі жалпы тақырыптар мен оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша ұзақ мәтіндерді (абзац аралығы) әзірлеу үлгілері. Мағынаны нақтылау және терең түсіну үшін таныс және бейтаныс қағаз және сандық ақпараттық ресурстардың кең ауқымын пайдалану. Дәлелдердің сәйкессіздігін анықтау, оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы тақырыптар мен тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердегі ақпаратты салыстыру, талдау және синтездеу.
Хат. Тақырыпқа және жанрға сәйкес және әртүрлі жазба жанрларында дұрыс жазылған сөздік қорын пайдаланып, мәтін деңгейінде жеке жоспарлау, жазу, өңдеу және түзету. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымы бойынша өсіп келе жатқан жазба жанрларының тиісті деңгейіне жету үшін сөйлеу мәнерін пайдаланып грамматикалық дұрыс жазу. Логикалық дәлелдерді оқытушының қолдауымен және қажет болған жағдайда, жалпы және оқу бағдарламасына таныс тақырыптар бойынша жазбаша жанрлардың үлкен санының ішінде мысалдар мен себептермен тұжырымдаңыз. Таныс жалпы және оқу бағдарламалары бойынша әртүрлі байланыстыратын сөздерді қолданып, мәтін деңгейінде үйлесімді жазу. Бірқатар жалпы және оқу бағдарламалары бойынша мәтін деңгейінде сәйкес жоспарды өз бетінше қолдану. Әртүрлі мүмкіндіктер арқылы сөйлесудегі жаңалықтар мен сезімдерді жеткізу және оларға жауап беру. Жазбаша жұмыстардағы тыныс белгілерінің дұрыстығы жоғары мәтін деңгейінде қойылуы.
Ағылшын тілін қолдану. Күрделі және күрделі зат есімнің сан алуан тіркестерінің, есептік және саналмайтын зат есімдерге арналған жиынтық көрсеткіштердің алуан түрлілігі, сонымен қатар есімдік сөз тіркестері, күрделі сын есімдердің алуан түрлері, сын есімдердің жіктік жалғауы, салыстырмалы құрылымдары және күшейткіш сын есімдердің әртүрлі ортақ мағынада қолданылуы. оқу жоспарынан таныс тақырыптар мен тақырыптар, анықтауыш және алдын ала анықтау құрылымдарының алуан түрлілігі, сұрақ түрлерінің кең ауқымы, салыстырмалы, демонстративті, белгісіз, сан есімдіктері, сонымен қатар оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы таныс тақырыптар мен тақырыптар бойынша рефлексивті есімдік құрылымдары. Уақыт септіктерінің көмегімен белсенді және пассивті дауыста тамаша үздіксіз формалардың, сонымен қатар бірқатар жетілген формалардың қолданылуы, келер және келер үздіксіз шақтағы белсенді және пассивті дауыстардың әртүрлі формалары, хабарлы сөйлемдер мен жанама сөйлеудегі осы, өткен және өткен кемел шақтағы белсенді және пассивті дауыстардың алуан түрлі формалары, белсенді және пассивті дауыстардың формалары оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы тақырыптар мен таныс тақырыптар үшін қазіргі үздіксіз және өткен үздіксіз шақтарда. Әртүрлі жанама сөйлеу мәлімдемелері мен сұрау формаларын белгілі жалпы және оқу тақырыптары бойынша қолдану, тұрақты және тұрақсыз үстеулерге қатысты үстеу құрылымдары, превербальды, кейінгі және шектен тыс үстеулер, модальды етістіктердің өткен шақ формаларының көбеюі, соның ішінде must have, can’t have, might have өткен шақ туралы болжам мен қорытындыны, зат есім мен сын есімнің алдындағы көсемшелерді, зат есімнен, сын есім мен етістіктен кейінгі тәуелдік жалғауларды айту. Көбейген етістіктер мен сын есімдерден кейін инфинитивтік формалардың, көптеген етістіктер мен көсемшелерден кейін герунд формаларының, көптеген көсемше және фразалық етістіктердің қолданылуы. Әртүрлі таныс жалпы және оқу бағдарламалары бойынша кәсіподақтардың алуан түрлілігі. Конструкциялар If / if only шартты сөйлемнің үшінші түрінде сабақтас құрмалас сөйлемнің қолданылуы, оның ішінде әртүрлі жалпы және оқу бағдарламалары бойынша таныс тақырыптар.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2 тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | |||
Unit 1. History of the agricultural industry | + | + | + | |
1. | Lesson topic-1.1.1.Interesting facts about Agriculture of Kazakhstan | |||
2. | Lesson topic -1.1.2. Branches, problems, development | |||
3. | Lesson topic – 1.1.3.Writing an article “What role does agriculture play in human life?” | |||
Unit 2. Natural Disasters | + | + | + | |
4. | Lesson topic – 2.1.1.Environmental Issues in Agriculture | |||
5. | Lesson topic–2.1.2. Focus on Kazakhstan: reporting on the causes and consequences of natural disasters | |||
6. | Lesson topic – 2.1.3. Prediction and prevention of natural disasters | |||
Unit 3. Virtual Reality | + | + | + | |
7. | Lesson topic-3.1.1. Developing and evaluating for cars, tractors applications | |||
8. | Lesson topic – 3.1.2. Expressing and justifying opinions about 2D games | |||
9. | Lesson topic – 3.1.3. Writing an article “Using a drone in a farm | |||
Unit 4. Organic and Non-organic Worlds | + | + | + | |
10. | Lesson topic –4.1.1. Discussing the difference between organic and non-organic food | |||
11. | Lesson topic – 4.1.2. Types of the GMOs. Benefit or harm | |||
Unit 5. Reading for Pleasure | + | + | + | |
12. | Lesson topic -5.1.1. Learners read a Non-fiction Text | |||
Unit 6. Electronics and automation in Farming | + | + | + | |
13. | Lesson topic – 6.1.1. Investigate and report on the functions of mechatronics | |||
14. | Lesson topic – 6.1.2. Multiple intelligences self+study project | |||
15. | Lesson topic – 6.1.3. The role of mechanization and automation of agricultural production | |||
Unit 7. Breakthrough technologies | + | + | + | |
16. | Lesson topic – 7.1.1. Nanotechnology | |||
17. | Lesson topic – 7.1.2. Robotics in Farming | |||
18. | Lesson topic – 7.1.3. Innovative technologies of agricultural production of Kazakhstan | |||
Unit 8. Energy | + | + | + | |
19. | Lesson topic – 8.1.1. Using of the Solar Energy in Agriculture | |||
20. | Lesson topic – 8.1.2. Analysis of scientific film from different perspectives (physics, biology, economics) | |||
21. | Lesson topic – 8.1.3. Describing the process of cultivation grain crops. Features and interesting facts | |||
22. | Lesson topic –8.1.4. Independent project “The influence of solar energy on the growth and development of plants” | |||
Unit 9. Making connections in Biology | + | + | + | |
23. | Lesson topic – 9.1.1. Introductory lessons | |||
24. | Lesson topic – 9.1.2. “Pesticides and agrochemicals” | |||
25. | Lesson topic – 9.1.3. Journey biological understanding | |||
Unit 10. Soil. Tillage | + | + | + | |
26. | Lesson topic -10.1.1. Introduction to the topic | |||
27. | Lesson topic -10.1.2. Analyzing the specific features sowing of agricultural crops. | |||
28. | Lesson topic -10.1.3.Independent project “Seeds” | |||
29. | Lesson topic -10.1.4. Making PPT “Farms in the Future” | |||
30. | Lesson topic -10.1.5. Weeds. Protection of plants from weeds, pests and diseases. | |||
Unit 11. Investigate and report on Engines and devices/Science video | + | + | + | |
31. | Lesson topic -11.1.1. Introduction to the topic | |||
32. | Lesson topic -11.1.2. The History of Engines. Past tenses | |||
33. | Lesson topic -11.1.3. Presenting the information through the PPT | |||
34. | Lesson topic -11.1.4. Analysis of scientific film from different perspectives (physics, biology, economics) | |||
Unit 12. Work and inventions | + | + | + | |
35. | Lesson topic -12.1.1. Amazing technologies and inventions in agriculture | |||
36. | Lesson topic -12.1.2. Considering success in farming | |||
37. | Lesson topic -12.1.3. Comparing analyzing and ranking inventions. Design your own future car | |||
Unit 13. STEM | + | + | + | |
38. | Lesson topic -13.1.1. Intelligent energy storage | |||
39. |
Lesson topic -13.1.2. Discussing controversial issues | |||
40. | Lesson topic – 13.1.3. Analysis of scientific film from different perspectives (physics, biology, economics) | |||
Unit 14. Recent advances in technology | + | + | + | |
41. | Lesson topic – 14.1.1. A variety of technological, mobile and application tools for personal, educational and professional use educational and professional use | |||
42. | Lesson topic – 14.1.2. Options for future careers. Producing information leaflets | |||
43 | Lesson topic – 14.1.3. Recent Advances in Farming Technology | |||
Unit 15. Transport: Yesterday, Today, Tomorrow | + | + | + | |
44. | Lesson topic – 15.1.1. Introduction to the topic | |||
45. | Lesson topic – 15.1.2. Investigating the resources and processes involved in manufacturing vehicles | |||
46. | Lesson topic – 15.1.3. Analyzing the advantages and disadvantages of the use of agricultural machinery in crop production | |||
47. | Lesson topic – 15.1.4. Analysis of scientific film from different perspectives (physics, transport, economics) | |||
48 | Lesson topic – 15.1.5. Producing information leaflets about “Car sharing” | |||
3 тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
History of the agricultural industry | Interesting facts about Agriculture of Kazakhstan |
1) Қазақстандағы ауыл шаруашылығымен танысу арқылы курстың мазмұны мен негізгі міндеттерін қабылдау; |
1) Ауыл шаруашылығы алқаптарының маңыздылығы туралы нақты түсінеді; |
Branches, problems, development |
1) Аудио және бейне материалдарының мазмұнын түсіндіру; |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін сезімін көрсетеді; | |
Writing an article “What role does agriculture play in human life?” |
1) Жазуды рефлексия құралы ретінде қолдану; |
1) Жоспарды қолдана отырып, схемаға сәйкес тақырып бойынша мақала жазады; | |
Nature Disasters | Environmental Issues in Agriculture |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелерді білдіру үшін сезімді пайдалану; |
1) Мәтіннің негізгі ерекшеліктерін анықтайды; |
Focus on Kazakhstan: reporting on the causes and consequences of natural disasters |
1) Басқалардың пікірлерін бағалау және сындарлы жауап беру; |
1) Нақты ақпаратты және тақырыптың негізгі тұстарын анықтайды; | |
Prediction and prevention of natural disasters |
1)Жалпы және толық ақпаратты қабылдау; |
1) Белсенді лексиканы қолдана отырып, мәтінге сүйене отырып, дәлелді мәлімдеме жазады; | |
Virtual Reality | Developing and evaluating for cars, tractors applications |
1) Топтардағы мәселелерді шығармашылық және бірлесіп шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын қолдану; |
1) Дұрыс тыңдалған ақпаратты жаңғыртады; |
Expressing and justifying opinions about 2D games |
1) Тақырып бойынша өз пікірін ауызша және жазбаша түрде білдіру; |
1) Қажетті ақпаратты бөлектеу үшін оқу дағдыларын қолданады (skimming Reading); | |
Writing an article “Using a drone in a farm |
1) Мақала жазу үшін рубрикалар мен модельдерді талдау дағдыларын қолдану; | 1) Мақала жазу үшін тиісті айдарларды, модельдерді және байланыстырушы сөздерді өзгертеді. | |
Organic and Non-organic Worlds | Discussing the difference between organic and non-organic food |
1) Тақырып бойынша өз пікірін ауызша және жазбаша түрде білдіру; |
1) Сөйлеуде және жазуда тақырып бойынша белсенді лексиканы қолданады; |
Types of the GMOs. Benefit or harm |
1) Басқа пәндер бойынша бұрын алған білімдерін қолдану (пәнаралық байланыс, CLIL); |
1) Тақырыпқа және көтерілген мәселеге өз көзқарасын білдіреді; | |
Reading for | Learners read a Non-fiction Text | 1) Бейнелерді, көркемдік кеңістік пен уақытты, бейнелеу құралдары мен фигураларды құрудың құралдары мен тәсілдерін талдауға, автордың оларды қандай мақсатта қолданатынын түсіндіру. |
1) Шығармада көркемдік кеңістік пен уақытты құру тәсілдерін бөліп көрсетеді; |
Electronics and automation in Farming | Investigate and report on the functions of mechatronics |
1) Топтардағы мәселелерді шығармашылық және бірлесіп шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын меңгеру; |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін ойын көрсетеді; |
Multiple intelligences self-study project |
1) Материалды зерттеу және таныстыру дағдыларын меңгеру; |
1) Тиісті зерттеу дағдыларын көрсетеді; | |
The role of mechanization and automation of agricultural production |
1) Бейтаныс ақпаратты түсіндіру; |
1) Сөйлеу дағдыларын топта шығармашылық және бірлескен мәселелерді шешу үшін пайдаланады; | |
Break- | Nanotechnology |
1) Skimming Reading бағдарламасын меңгеру; |
1) Қажетті ақпаратты бөлектеу үшін оқу дағдыларын қолданады (Skimming Reading); |
Robotics in Farming |
1) Жалпы және оқу тақырыптарының кең ауқымы бойынша қолдау көрсетілмейтін кеңейтілген әңгімелерде нақты ақпарат пен негізгі ойларды бөліп көрсету; |
1) Тақырыпты талқылау үшін тиісті белсенді сөздік пен синтаксисті қолданады; | |
Innovative technologies of agricultural production of Kazakhstan |
1) Тақырыпты ашудың толықтығы мен тереңдігі тұрғысынан ауызша және жазбаша мәлімдемелерді (өздерінің және сыныптастарының) бағалау; |
1) Тақырыпты ашу негізінде диалогтық және монологиялық мәлімдемелерді сипаттайды; | |
Energy | Using of the Solar Energy in Agriculture |
1) Аудио және бейне материалдарының мазмұнын түсіндіру; |
1) Тақырып бойынша кеңейтілген мәтіндердегі мәнмәтіннен мағынаны түсіндіреді; |
Analysis of scientific film from different perspectives (physics, biology, economics) |
1) Басқа пәндер бойынша бұрын алған білімдерді қолдану (пәнаралық байланыс, CLIL); |
1) Топтардағы мәселелерді шығармашылық және бірлесіп шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын қолданады; | |
Describing the process of cultivation grain crops. Features and interesting facts |
1) Дәнді дақылдардың процестерін талдау және сипаттау; |
1) Тақырыптың нақты ақпараты мен негізгі тұстарын айқындайды; | |
Independent project “The influence of solar energy on the growth and development of plants” |
1) Материалды зерттеу және таныстыру дағдыларын меңгеру; |
1) Тиісті зерттеу дағдыларын көрсете біледі; | |
Making connections in Biology | Introductory lessons |
1) Алған білімдерін таныс және бейтаныс жағдайларда қолдану; |
1) Тақырып бойынша кеңейтілген мәтіндердегі мәнмәтіннен мағынаны түсіндіреді; |
Pesticides and agrochemicals |
1) Проблемалық сұраққа толық дәлелді жауап беру; |
1) Мәтінге сүйене отырып, дәлелді мәлімдеме жасау; | |
Journey biological understanding |
1) Басқа пәндер бойынша бұрын алған білімдерін қолдану (пәнаралық байланыс, CLIL); |
1) Логикалық дәйектілік пен дұрыстықты сақтай отырып, туындының мазмұнын баяндайды; | |
Soil. Tillage | Introduction to the topic |
1) Выделять конкретную информацию и основные моменты в неподдерживаемых расширенных разговорах по широкому кругу общих и учебных тем, включая разговоры по ограниченному кругу незнакомых тем; |
1) Тақырып бойынша гипотеза жасау үшін сыныптастарымен талқылайды; |
Analyzing the specific features sowing of agricultural crops |
1) Мәтінді талдау, жазылғанға авторлық қатынасты білдіру тәсілдерін анықтау, мәтінге сілтеме жасай отырып және тақырып бойынша өз пікірін білдіре отырып, проблемалық сұраққа толық дәлелді жауап беру; |
1) Белсенді лексиканы пайдалана отырып, мәтін бойынша демонстрациялық сөйлем құрастырады; | |
Independent project “Seeds” |
1) Материалды зерттеу және баяндау дағдыларын меңгеру; |
1) Биологиядан бұрын алған білімін қолданады; | |
Making PPT “Farms in the Future” |
1) Бұрын алған білімдерін басқа пәндерде қолдану (пәнаралық байланыс, CLIL); |
1) Тақырыпты ашу негізінде монологтық мәлімдемелерге мінездеме береді; | |
Weeds. Protection of plants from weeds, pests and diseases |
1) Тақырып, мәселе бойынша өзіндік пікір айту; |
1) Топта шығармашылық және бірлескен мәселелерді шешу үшін сөйлеу дағдыларын пайдаланады; | |
Investigate and report on Engines and devices/Science video | Introduction to the topic |
1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша қолдау көрсетілмейтін кеңейтілген сұхбаттардағы нақты ақпаратты және маңызды сәттерді, соның ішінде таныс емес тақырыптардың шектеулі ауқымындағы әңгімелерді бөлектеу; |
1) Тақырып бойынша гипотеза жасау үшін сыныптастарымен талқылайды; |
The History of Engines. Past tenses |
1) Бұрын алған білімдерін басқа пәндерде қолдану (пәнаралық байланыс, CLIL); |
1) Тақырыпты талқылау үшін сәйкес пәндік лексика мен синтаксисті имитациялайды және бейімдейді; | |
Presenting the information through the PPT |
1) Тарихтан бұрын алған білімдерін қолдану; |
1) Тарихтан бұрын алған білімін қолданады; | |
Analysis of scientific film from different perspectives (physics, biology, economics) |
1) Бұрын алған білімдерін басқа пәндерде қолдану (пәнаралық байланыс, CLIL); |
1) Топта шығармашылық және бірлескен мәселелерді шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 86 - қосымша |
Аграрлық-технологиялық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-технологиялық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің мақсаты – отандық тарихтың негізгі оқиғалары мен процестерін оқыту негізінде тарихи санаға, азаматтылық пен отансүйгіштік қасиеттерге ие, тарихи білім мен дағдыларды оқу және қоғамдық іс-әрекеттерде тиімді және шығармашылықпен қолдана алатын тұлға қалыптастыру.
3. "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің міндеттері:
1) Қазақстан аумағындағы қоғамның әртүрлі тарихи кезеңдеріндегі этникалық, әлеуметтік, экономикалық, саяси және мәдени дамуының негізгі мәселелері туралы білім қалыптастыру;
2) тарихи қалыптасқан мәдени, ұлттық дәстүр, әлеуметтік және адамгершілік нормаларды білім алушылардың түсінуі негізінде оларда азаматтылық пен қазақстандық бірегейлікті, дүниетанымдық ұстанымдарды тәрбиелеу;
3) әлемдік тарихи процестегі Қазақстанның орны мен рөлі туралы жалпы тұтас түсінік қалыптастыру;
4) тарихи оқиғалар, құбылыстарды тарихи заңдылықтарды ескере отырып зерттеу, оқиғалар мен тұлғаларға қатысты пікірлер мен берілген бағаларды салыстыру және сыни тұрғыдан талдау дағдыларын дамыту, өткен кезеңмен қазіргі уақытқа қатысты пікірталастық мәселелерге өзіндік көзқарасты қалыптастыру;
5) өлке тарихын зерделеу, өлкетанулық жұмыстарды жүргізу дағдыларын дамыту;
6) әртүрлі тарихи деректермен жұмыс істеу, тарихи ақпаратты іздеу және жүйелеу дағдыларын дамыту;
7) әртүрлі деректерді қолдана отырып, жобалық, зерттеу әрекетін және тарихи реконструкция дағдыларын дамыту;
8) қазіргі кездегі саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени процестерді түсіну үшін тарихи білімдерін қолдана білу дағдыларын қалыптастыру;
9) коммуникативтік дағдыларды қалыптастыру, оның ішінде, өз ойын ауызша және жазбаша түрде анық білдіру, командада жұмыс істей алу, түрлі деректерден алынған ақпараттарды қолдану.
4. Оқу бағдарламасы тарихи ойлаудың негізгі дағдыларын қалыптастыруға бағытталған: тарихи дереккөздерді түсіндіру, уақыт пен кеңістіктегі бағдар, тарихи талдау және түсіндіру дағдылары.
Тарихи ойлау дағдыларын қалыптастыру, сондай-ақ "Қазақстан тарихы" пәні бойынша оқыту мақсаттарын тиімді іске асыру: 1) өзгеріс пен сабақтастық; 2) себеп пен салдар; 3) дәлел; 4) ұқсастық пен айырмашылық; 5) маңыздылық; 6) интерпретация.
Пәннің мазмұны 8 бөлімнен тұрады:
1) өркениет: даму ерекшеліктері. Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы. "Орталық Азия" ұғымының тарихи және географиялық аспектілері. Орталық Азияның дәстүрлі өркениеттерін зерттеу тарихы. Орталық Азия өркениеттері пайда болуының факторлары. Орталық Азия өркениеттерінің желгі ошақтарының ерекшеліктері. Ұлы Дала өркениеті. "Ұлы Дала" ұғымының тарихи-географиялық сипаттамасы. Ұлы дала өркениетінің қайнар көзі және қалыптасуының ерекшеліктері (энеолит, қола дәуірі). Қазақстан аумағындағы ежелгі археологиялық мәдениеттердің ерекшеліктері. Ерте көшпенділер дәуіріндегі Ұлы Дала өркениеті. Ұлы Дала ежелгі мәдениеттерінің сабақтастығы және өзара байланысы. Ерте көшпенділер өркениетінің әлемдік тарихи процестер барысына әсері. Орталық Азия және әлемдік өркениет. Орталық Азия халықтарының әлемдік материалдық мәдениеттің дамуына қосқан үлесі. Орталық Азия халықтарының әлемдік рухани мәдениеттің дамуына қосқан үлесі;
2) этникалық және әлеуметтік процестер. Қазақ халқының шығу тегі. "Антропогенез", "этногенез", "этнос" ұғымдары. Қазақстан аумағындағы этногенез және этникалық процестер. Қазақ этносының қалыптасуы – көп ғасырлық этникалық процестердің нәтижесі. Мәдени-генетикалық код - ұлттың негізі. Дәстүрлі қазақ қоғамы: этникалық құрылымы және әлеуметтік ұйымдасуы. Қазақтарда ру-тайпалық құрылым қалыптасуының тарихи шарттары. Қазақтардың ру-тайпалық құрылымының эволюциясы. Туыстық принциптердің және рулық құрылымның функционалдық маңызы. "Ауызша тарихнама", "шежіре", "ру", "тайпа", "ата-жұрт", "атамекен", "ел" ұғымы. Қазақтардың ру-тайпалық ұйымдасуының біріктіруші рөлі. Дәстүрлі қазақ қоғамының әлеуметтік жіктелуі. "Ақсүйек", "қарасүйек", "хан", "сұлтан", "би", "батыр" ұғымдары. Дәстүрлі қазақ қоғамындағы әлеуметтік институттардың қызметі;
3) мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан. Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттер. Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттердің саяси ұйымдасуы. "Мемлекет", "билік", "саяси ұйым" ұғымдары. Ұлы Дала көшпенділерінің империялары. Түркі империясы - көшпенділер мемлекеттілігінің классикалық үлгісі. Ұлы Түрік қағанатының қалыптасуы мен дамуы. Түркі империясының мұрагерлері. Мемлекеттік құрылым түрлерінің сабақтастығы. Ерте және дамыған орта ғасырлардағы түркі мемлекеттерінің геосаяси белсенділігі. Түркі әлемінің қалыптасуы мен дамуындағы түркі империясының рөлі. Шыңғысхан империясы және оның мұрагерлері. Шыңғысханның әлем тарихындағы рөлі. Қазақстан аумағында ұлыс жүйесінің дамуы. XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердің геосаяси белсенділігі және олардың Еуразиядағы тарихи процестердің барысына әсер етуі. Қазақ хандығы – Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет. Ақ Орда мен Қазақ хандығының тарихи сабақтастығы. Қазақ хандығының құрылуы – Қазақстан аумағындағы тарихи процестердің заңды нәтижесі. Қазақ хандарының Қазақ мемлекетінің қалыптасуы мен нығаюындағы рөлі. Қазақ хандығының саяси институттары. Мемлекеттік құрылым түрлерінің сабақтастығы. Бабаларымыздың ұлан-ғайыр аумақты қорғап сақтаудағы рөлі. Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттіліктің қайта жаңғыртылуы. Қазақстанның мемлекеттік егемендігінен айрылуы. Қазақ халқының мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру үшін жүргізген ұлт-азаттық күресі. Түркістан (Қоқан) және Алаш автономиясы түрінде мемлекеттік егемендіктің қалпына келтірілуі. Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі. "Автономдық кеңес республикасы", "Кеңес одағы республикасы", "унитарлы мемлекет" ұғымдары. Кеңестік кезеңдегі Қазақстанның қоғамдық-саяси дамуының жетістіктері мен қайшылықтары. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуы. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуындағы Тұңғыш Президент Н.Ә. Назарбаевтың рөлі. Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігінің қалпына келтірілуі – тарихи процестердің заңды нәтижесі. Қазақстан Республикасының мемлекеттік стратегиялары мен бағдарламалары;
4) мәдениеттің дамуы. Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті – дала өркениетінің мұрасы. Қазақ халқының материалдық мәдениеті және қолданбалы қолөнері. "Мәдениет", "дала өркениеті", "материалдық мәдениет", "рухани мәдениет", "қолданбалы өнер", "мәдени мұра" ұғымдары. Қазақстандағы тарихи-этнографиялық процестердің эволюциясы және сабақтастығы. Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы. "Әдет-ғұрып" "рәсім", "салт-дәстүр", "діл (менталитет)" ұғымдары. Қазақ халқының рухани-адамгершілік құндылықтары: әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер. Туған жерге, оның мәдениеті мен салт-дәстүріне құрмет көрсету- шынайы патриотизмнің көрінісі. Дала өркениеті тарихымен мәдениетінің ескерткіштері. Тарихи және мәдени ескерткіштердің классификациясы. Қазақстанның рухани құндылықтары – ұлттық бірегейліктің негізі. Қазақ халқының әдеби және музыкалық мұрасы: бастауы, дәстүрі, қазіргі уақыттағы дамуы. Кеңестік кезеңдегі Қазақстанның мәдениеті. Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтар. Жаңа бағыттар мен жанрлар. Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет. Қазақстандық мәдениеттің дамуы. Жаңа бағыттар мен жанрлар. Халықаралық мәдени кеңістікке кірігу процесі;
5) өркениет: экономикалық даму ерекшеліктері. Қазақтардың тіршілігін қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі. Қазақстан аумағындағы көшпелі мал шаруашылығы және егіншілік. Қазақстан халқының тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінің қалыптасуына және дамуына табиғи-географиялық факторлардың әсері. "Тіршілікті қамтамасыз ету жүйесі", "қоныстану жүйесі", "экожүйе" ұғымдары. Дәстүрлі шаруашылық қызмет түрлерінің классификациясы. Қазақ халқының тіршілікті қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесіндегі кәсіптері мен қолөнері. Қазақтардың қолөнері мен кәсіптерінің этнографиялық зерттелуі. Дала мен қала: өзара қарым-қатынас және өзара әсері. Ұлы Жібек жолының Қазақстан аумағындағы бағыттары мен жолдары. Қазақстан аумағында қалалардың пайда болуы мен дамуындағы Ұлы Жібек жолының рөлі. Отырықшы және көшпенді халықтардың экономикалық және мәдени өзара қарым-қатынасы және өзара әсері. Қазақстанның қазіргі замандағы әлеуметтік-экономикалық дамуы. "Экономикалық жүйе", "дәстүрлі (аграрлы) экономика", "жоспарлы (социалистік) экономика" ұғымдары. ХХ ғасырда Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық даму бағыттарын анықтаған факторлар. Қазақстан Республикасы экономикасының даму кезеңдері. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық даму болашағы;
6) саяси-құқықтық процестер. Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасу тарихы. "Аграрлық саясат", "көші-қон саясаты", "моноэтностық құрам" ұғымдары. Қазақстан аумағындағы халықтың этникалық құрамының өзгеру кезеңдері. Кеңестік кезеңде Қазақстандағы полиэтникалық қоғамның қалыптасуы. "Депортация", "арнайы қоныс аударылғандар", "полиэтникалық қоғам", "ұлттық саясат", "интернационализм" ұғымдары. Кеңестік кезеңдегі Қазақстан этностарының өзара мәдени әсерлері. Қазақстан Республикасының этносаралық қатынастар саласындағы саясаты. "Көші-қон", "эмиграция", "иммиграция", "репатриант", "диаспора", "ирридента" ұғымдары. Қазақстан Республикасының көші-қон саясатының негізгі бағыттары мен басымдықтары. Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық моделі. Қазақстанның саяси-әлеуметтік және мәдени өміріндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі;
7) қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Қазақстандағы әлеуметтік-саяси ойдың эволюциясы. Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанда қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Қазақ хандығы дәуіріндегі қоғамдық-саяси ойдың дамуы. "Зар заман" ағымы өкілдерінің идеологиялық құндылықтары. ХІХ ғасырдағы қазақ ағартушыларының қоғамдық-саяси көзқарастары. "Алаш" – қоғамдық ой және ұлттық идея. "Алаш" ұлттық идеясының тұжырымдамалық негіздері. Қазақ мемлекеттілігінің даму жолдары туралы ұлттық зиялылардың қоғамдық-саяси көзқарастары ("Алаш" қозғалысы және қазақ революционер-демократтарының саяси көзқарастары). "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізі. Қазақстан қоғамының жалпыұлттық құндылықтары. "Мәңгілік Ел" идеясының біріктіруші құндылықтарының маңыздылығы. Мемлекеттің идеология саласындағы саясаты;
8) білім мен ғылымның дамуы. Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы. Ортағасырлық Қазақстандағы ғылымның дамуы. Ортағасырлық Қазақстанның көрнекті ғалымдары мен ойшылдары. XVIII-XX ғасырлардағы Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы. XVIII-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы зерттеулер. Зерттеушілердің Қазақстандағы ғылымды дамытуға қосқан үлесі. XIX ғасырда Қазақстанда оқу орындарының пайда болуы мен дамуы. XIX ғасырда -ХХ ғасырдың басында Қазақстанда өмір сүрген білім беру мекемелерінің ерекшеліктері. Кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен қайшылықтары. Сауатсыздықты жою. Мектептік, кәсіби және жоғары білім беру. Кеңестік білім беру жүйесінің реформалары. Қазақстан ғылымын дамытудағы Қазақ КСР Ғылым академиясының рөлі. Қазақстанның көрнекті ғалымдары. Кеңестік саяси жүйе жағдайында Қазақстан ғылымы дамуының қиындықтары және қарама-қайшылықтары. Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы білім және ғылым жүйесі. Тәуелсіздік жылдарындағы Қазақстан Республикасының білім және ғылым жүйесінің дамуы: жетістіктері, проблемалары және болашағы. Қазақстан Республикасы білім беру жүйесінің жаңғыртылуы. Қазақстанның әлемдік білім және ғылым кеңістігіне кірігуі. Қазақстан Республикасының білім және ғылым саласындағы стратегиялары мен бағдарламалары. Қазақстан Республикасының "Болашақ" халықаралық білім беру бағдарламасы. Қазақстан Республикасының инновациялық ғылыми және білім беру ұйымдары.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1-бөлім. Өркениет: даму ерекшеліктері | |||
1.1 Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Орталық Азия: ұғымының тарихи және географиялық аспектілері. | |||
Тақырып 1.1.2. Орталық Азияның дәстүрлі өркениеттерін зерттеу тарихы. | |||
Тақырып 1.1.3. Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтары. | |||
1.2 "Ұлы Дала" өркениеті. | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. "Ұлы Дала" ұғымының тарихи-географиялық сипаттамасы | |||
Тақырып 1.2.2. Ұлы дала өркениетінің қайнар көзі және қалыптасуының ерекшеліктері (энеолит, қола дәуірі) | |||
Тақырып 1.2.3. Ерте көшпенділер дәуіріндегі Ұлы Дала өркениеті. | |||
1.1.Орталық Азия және әлемдік өркениет. | |||
Тақырып 1.3.1. Әлемдік мәдениеттің дамуына Орталық Азия халықтарының қосқан үлесі | |||
Зерттеу жұмысы. Әлемдік өркениет тарихындағы Ұлы Дала | |||
2- бөлім. Этникалық және әлеуметтік процестер | |||
2.1. Қазақ халқының шығу тегі. | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Қазақстандағы этногенез және этникалық процестер. | |||
2.2. Дәстүрлі қазақ қоғамы: этникалық құрылымы және әлеуметтік ұйымдасуы | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Қазақтардың ру-тайпалық құрылымы қалыптасуының тарихи шарттары. | |||
Тақырып 2.2.2. Дәстүрлі қазақ қоғамының әлеуметтік жіктелуінің ерекшеліктері. | |||
Зерттеу жұмысы. Дәстүрлі қазақ қоғамының этноәлеуметтік ұйымдасуы | |||
3-бөлім. Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан | |||
3.1. Қазақстан территориясындағы ерте мемлекеттер | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттердің саяси ұйымдасуы | |||
3.2. Ұлы Дала көшпенділерінің империялары | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Түркі империясы - көшпенділер мемлекеттілігінің классикалық үлгісі. Түркі империясының мұрагерлері | |||
Тақырып 3.2.2. Шыңғысхан империясы және оның мұрагерлері | |||
3.3. Қазақ хандығы - Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет | + | + | + |
Тақырып 3.3.1. Ақ Орда - Қазақ хандығының негізі | |||
Тақырып 3.3.2. Қазақ хандығы: мемлекеттің саяси институттары | |||
3.4. Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттіліктің қайта жаңғыртылуы | + | + | + |
Тақырып 3.4.1. Мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру жолындағы қазақ халқының күресі. | |||
Тақырып 3.4.2. Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі. | |||
Тақырып 3.4.3. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуы. | |||
Зерттеу жұмысы. Қазақ мемлекеттілігінің эволюциясы | |||
4-бөлім. Мәдениеттің дамуы | |||
4.1. Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті - дала өркениетінің мұрасы. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Қазақ халқының материалдық мәдениеті және қолданбалы қолөнері | |||
Тақырып 4.1.2. Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы. | |||
Тақырып 4.1.3. Мал өнімдерінен дайындалатын ұлттық тағамдар | |||
Тақырып 4.1.4. Қазақ халқының салт-дәстүрлері, қонақжайлық | |||
Тақырып 4.1.5. Қазақ халқының дәстүрлі музыкалық мұрасы | |||
4.2. Кеңестік кезеңдегі Қазақстан мәдениеті | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтар. | |||
4.3. Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Мәдениеттің қазіргі кезеңдегі дамуы. | |||
Зерттеу жұмысы. Мәдениет және дәстүр – ұлттың генетикалық коды | |||
5- бөлім. Өркениет: экономикалық даму ерекшеліктері | |||
5.1. Қазақтардың тіршілікті қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Қазақстанда көшпелі мал шаруашылығы және егіншіліктің дамуы. | |||
Тақырып 5.1.2. Қолөнер мен кәсіптер. | |||
5.2. Дала мен қала: өзара қарым-қатынас және өзара әсері | |||
Тақырып 5.2.1. Қазақстан қала мәдениетінің дамуындағы Ұлы Жібек жолының рөлі. | |||
Тақырып 5.2.2. Экономикалық және мәдени өзара қарым-қатынас және өзара әсері | |||
Тақырып 5.2.3. Ортағасырлық қалалардағы көшпелі және отырықшы халықтар арасындағы сауда байланыстарының дамуы | |||
Тақырып 5.2.4. ХVІІІ –ХІХ ғғ.Қазақстандағы көшпелі мал шаруашылығы | |||
Тақырып 5.2.5. ХХ ғасырдың басындағы қазақтың дәстүрлі шаруашылығының күйреуі | |||
Тақырып 5.2.6.. ХХ ғасырдағы Қазақстан экономикасының дамуы | |||
Тақырып 5.2.7. Қазақстан Республикасының экономикалық даму бағыты | |||
Зерттеу жұмысы. Әртүрлі тарихи кезеңдердегі Қазақстанның экономикалық даму ерекшеліктері | |||
6-бөлім. Саяси-құқықтық процестер. | |||
6.1. Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасу тарихы | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Қазақстан халқының моноэтникалық құрамының өзгеруі (XVIII ғасыр - XX ғасырдың басы). | |||
Тақырып 6.1.2. Кеңестік кезеңде Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасуы. | |||
6.2 Қазақстан Республикасының этносаралық қатынастар саласындағы саясаты | |||
Тақырып 6.2.1. Қазақстан Республикасының көші-қон саясаты. | |||
Тақырып 6.2.2. Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық үлгісі. | |||
Тақырып 6.2.3. Қазақстанның қоғамдық-саяси және мәдени өміріндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі. | |||
Зерттеу жұмысы. Қазақстан этностары: тарихы мен тағдыры | |||
7 бөлім. Қоғамдық-саяси ойдың дамуы. | |||
7.1. Қазақстандағы әлеуметтік-саяси ойдың эволюциясы | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Қоғамдық-саяси ойдың бастауы және дамуы. | |||
Тақырып 7.1.2. Қазақ хандығы дәуіріндегі қоғамдық-саяси ойдың дамуы. | |||
Тақырып 7.1.3. "Зарзаман" ағымы өкілдерінің идеологиялық құндылықтары | |||
Тақырып 7.1.4. ХІХ ғасырдағы қазақ ағартушыларының қоғамдық-саяси көзқарастары. | |||
7.2. "Алаш" –қоғамдық ой және ұлттық идея. | + | + | + |
Тақырып 7.2.1. "Алаш" ұлттық идеясының тұжырымдамалық негіздері | |||
Тақырып 7.2.2. "Алаш" қозғалысы және қазақ революционер-демократтарының саяси көзқарастары. | |||
7.3. "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы - ХХІ ғасырдағы Қазақстан қоғамын біріктіруші негіз | |||
Тақырып 7.3.1. "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізі. | |||
Тақырып 7.3.2. Қазақстан қоғамының жалпыұлттық құндылықтары. | |||
Зерттеу жұмысы. Қоғамдық-саяси ойдың біріктіруші рөлі | |||
8-бөлім. Білім мен ғылымның дамуы | |||
8.1. Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Ортағасырлық Қазақстандағы ғылымның дамуы | |||
8.2. XVIII-XX ғасырлардағы Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы | |||
Тақырып 8.2.1. XVIII-ХХ ғасырдың басында Қазақстандағы зерттеулер. | |||
Тақырып 8.2.2. XIX - ХХ ғасырдың басында Қазақстандағы оқу орындарының қызметі | |||
Тақырып 8.2.3. ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан аумағындағы ашылған ауылшаруашылық мектептерінің қызметі | |||
Тақырып 8.2.4. Кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен қайшылықтары | |||
Тақырып 8.2.5. Алматы зоотехникалық-малдәрігерлік институты және Қазақ ауылшаруашылық институты | |||
Тақырып 8.2.6. Қазақ КСР Ғылым Академиясы – КСРО-ның ірі ғылыми орталығы | |||
8.3. Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы білім және ғылым жүйесі | |||
Тақырып 8.3.1. Қазақстан Республикасы білім беру жүйесіндегі өзгерістер | |||
Тақырып 8.3.2. Қазақстан Республикасы білімімен ғылымы дамуының мәселелері мен болашағы | |||
Зерттеу жұмысы. Білім мен ғылымға үлес қосқан менің өлкемнің тұлғалары. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Өркениет: даму ерекшеліктері | Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы | 1)"Орталық Азия" ұғымын аймақтың тарихи және географиялық ерекшеліктерін сипаттау үшін пайдалану; |
1) "Орталық Азия" ұғымының тарихи және географиялық ерекшеліктерін талдайды; |
2) Әлемдік өркениеттегі Орталық Азияның рөлі туралы ғалымдардың пікірлері негізінде қорытынды жасау; |
1) Орта Азияның әлемдік өркениетке қосқан рөлін анықтайды; | ||
3)Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтарының ерекшеліктерін сипаттау; |
1) Орта Азияның ежелгі өркениетінің ерекшеліктерін анықтайды; | ||
"Ұлы Дала" өркениеті. | 4)Ұлы дала өркениетінің пайда болуы мен қалыптасу ерекшеліктерін түсіндіру |
1)"Ұлы Дала" тарихи-географиялық аймағын анықтайды; | |
5)Қазақстан аумағындағы ежелгі археологиялық мәдениеттердің ерекшеліктерін сипаттау |
1) Ұлы дала өркениетінің пайда болуы мен қалыптасу ерекшеліктерін анықтайды (энеолит, қола дәуірі); | ||
Орталық Азия және әлемдік өркениет | 6)Орталық Азия халықтарының материалдық мәдениет жетістіктерін талдау арқылы адамзаттың дамуына қосқан үлесін анықтау; |
1)Отырықшы-егіншілік және көшпелі өркениет арасындағы сауда-экономикалық байланысты сипаттайды; | |
Этника | Қазақ халқының шығу тегі | 1)Этникалық процестердің сабақтастығын анықтай отырып, Қазақстан аумағындағы этногенездің кезеңдерін айқындау |
1)Қазақстандағы этникалық процестерді түсіндіру үшін "антропогенез", "этногенез", "этнос" ұғымдарын пайдаланады; |
Дәстүрлі қазақ қоғамы: этникалық құрылымы және әлеуметтік ұйымдасуы | 2)Тарихи кезеңдерді талдау негізінде қазақтардың ру-тайпалық ұйымдасу түрінің қалыптасу алғышарттарын талдау; |
1)Қазақтардың этникалық құрылымын сипаттау үшін "ру", "тайпа", "жүз", "ата-жұрт", "ата-мекен" ұғымдарын пайдаланады; | |
3) Дәстүрлі қазақ қоғамындағы әлеуметтік институттардың функционалдық рөлін ашып көрсету. |
1)Қазақтардың әлеуметтік жіктелуіне тән ерекшеліктерді анықтау үшін "ақсүйек", "қарасүйек ", "хан", "сұлтан", "би", "батыр" ұғымдарын пайдаланады; | ||
Мемлекет соғыс және революциялар тарихынан |
Қазақстан территория | 1)Қазақстанда мемлекеттіліктің қалыптасуының тарихи кезеңдерін талдау; |
1)Қазақстан территориясындағы ерте мемлекеттерді анықтайды; |
Ұлы Дала көшпенділерінің империялары | 2)Деректерді талдау негізінде түркі мемлекеттерінің дамуын зерттеу, мемлекет құрылысындағы сабақтастықты анықтау | 1)1)Түркі империясының саяси-экономикалық даму ерекшелігін түсіндіреді. | |
3)Қазақстан аумағында ұлыс жүйесінің дамуын зерттеу; | 2)1)Мемлекет құрылысындағы сабақтастықты анықтай отырып, Қазақстан аумағында ұлыс жүйесінің ерекшелігін талдайды | ||
4)XIII -XV ғасырлардағы мемлекеттердің геосаяси белсенділігін сипаттау арқылы, олардың Еуразиядағы тарихи процестердің барысына әсер ету дәрежесін анықтау | 1)XIII-XVғ.ғ. мемлекеттердің Еуразиядағы басты тарихи оқиғалардағы белсенділігін сипаттайды; | ||
Қазақ хандығы - Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет | 5)Қазақстанда мемлекеттіліктің қалыптасуының тарихи кезеңдерін түсіндіру | 1)Қазақстанда мемлекеттіліктің қалыптасуының тарихи кезеңдері мен ерекшеліктерін сипаттайды | |
6)Қазақ хандығының құрылуын Қазақстан аумағындағы тарихи процестердің заңды нәтижесі ретінде зерттеу | 1)Қазақ хандығының құрылуын Қазақстан аумағындағы тарихи процестердің заңды нәтижесі ретінде тұжырымдайды; | ||
7)Мемлекет құрылысындағы сабақтастықты анықтай отырып, Қазақ хандығының саяси институттарының ерекшеліктерін зерттеу | 1)Қазақ хандығының саяси институттары мен ерте көшпелі мемлекеттерін салыстырмалы талдау негізінде көшпелі өркениеттердің мемлекеттік құрылымы нысандарының сабақтастығын дәлелдейді | ||
Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттілік | 8)Қазақстанның мемлекеттік егемендігінен айрылуының себеп-салдарын анықтау; |
1)Қазақстанның мемлекеттік егемендігінен айрылуының себеп-салдарын анықтайды; | |
9)Мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру жолындағы қазақ халқының күресін зерттеу | 1) Қазақ халқының ұлт-азаттық көтерілістерінің кезеңдерін сипаттайды | ||
10)Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі кезеңіндегі қоғамдық-саяси дамуындағы жетістіктері мен қарама-қайшылықтарын талдау |
1)"Автономдық кеңес республикасы", "кеңес одағы республикасы", "унитарлы мемлекет" ұғымдарын пайдалану арқылы Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрін талдау; | ||
11)Мемлекеттік стратегиялар мен бағдарламалардың мазмұнын зерттей отырып Қазақстан Республикасының даму бағдарларын болжау |
1)Мемлекеттік стратегиялар мен бағдарламалардың мазмұнын саралай келе қазіргі кезеңдегі қол жеткізген табыстар мен салыстырады; | ||
Мәдениеттің дамуы | Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті - дала өркениетінің мұрасы | 1)Қазақ халқының материалдық мәдениеті және қолданбалы қолөнердегі жеткен жетістіктерін талдау |
1)"Мәдениет", "дала өркениеті", "материалдық мәдениет", "рухани мәдениет", "қолданбалы өнер", "мәдени мұра" ұғымдарын пайдалану арқылы қазақ халқының мәдени жетістіктерін сипаттайды; |
2)Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы Ұлы Дала өркениетінің жалғасы екендігін дәлелдеу | 1)"Әдет-ғұрып" "рәсім", "салт-дәстүр", "діл (менталитет)" ұғымдарын пайдалану арқылы қазақ халқының дәстүрлі дүниетанымын анықтайды. | ||
3) Мал шаруашылығы өнімдеріне байланысты қалыптасқан ұлттық тағамдардың тиімділігін түсіндіру | 1) Қазақ халқының ұлттық тағамдардың ерекшелігін айқындайды. | ||
4) Қазақ халқының қонақжайлылыққа байланысты әдет-ғұрыптарын талдау |
1) Қазақ халқының қонақжайлылықпен байланысты әдет-ғұрыптарын сипаттайды; | ||
5)Қазақ әдебиеті мен музыкалық мұрасының маңызды жетістіктерін халықтың рухани -адамгершілік құндылықтары тұрғысынан сипаттау |
1) Қазақ халқының мәдени мұрасындағы ауыз әдебиетінің маңызын анықтайды; | ||
Кеңестік кезеңдегі Қазақстан мәдениеті | 6)Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтарды талдау |
1) Кеңестік дәуірдегі Қазақстан мәдениеті саласындағы жаңа бағыттарды және жанрларды анықтайды; | |
Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет | 7)Мәдениеттің қазіргі кезеңдегі дамуы сипаттау |
1) Қазақстан Республикасының мәдениет саласындағы жаңа бағыттарын және жанрларды сипаттайды; | |
Өркениет: экономикалық дамудың ерекшеліктері |
Қазақтардың тіршілікті қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі | 1)Қазақстанда көшпелі мал шаруашылығы және егіншіліктің дамуы ерекшеліктерін айқындау |
1) Қазақстан халқының тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінің қалыптасуына және дамуына табиғи-географиялық факторлардың әсерін зерттейді; |
2)Қазақ қолөнері мен кәсібінің дамуын этнографиялық материалдар негізінде сипаттау |
1) Қазақ қолөнері мен кәсібінің дамуын этнографиялық материалдар негізінде талдайды; | ||
3)Қазақстандағы қала мәдениетінің дамуына Ұлы Жібек жолының тигізген рөлін талдау |
1)Картаны пайдаланып, Ұлы Жібек жолының Қазақстан аумағындағы бағыттары мен жолдарын зерттейді; | ||
4)Отырықшы және көшпелі өркениет арасындағы өзара байланыстарды сипаттау |
1)Сауда-экономикалық қарым-қатынастар жүйесінде көшпелі және отырықшы халықтың өзара қарым-қатынасын сипаттайды; | ||
1) Қазақ жеріндегі айырбастау саудасындағы негізгі өнімдерді айқындайды;; | |||
5)ХVІІІ –ХІХ ғғ. Қазақстандағы көшпелі мал шаруашылығының ерекшелігін талдау |
1)Қазақтардың өміріндегі XVIII-XIX ғасырдағы мал шаруашылығының орнын анықтайды; | ||
7)ХХ ғасырдың басындағы қазақтың дәстүрлі шаруашылығының күйреу себебін анықтау |
1)Дәстүрлі мал шаруашылығының бұзылуына Ресейдің отарлау саясатының тигізген әсерін талдайды; | ||
Қазақстанның қазіргі замандағы әлеуметтік- экономикалық дамуы | 8)ХХ ғасырдағы Қазақстан экономикасының дамуы бағыттарын айқындайтын факторларды талдау |
1)"Экономикалық жүйе", "дәстүрлі (аграрлы) экономика", "жоспарлы (социалистік) экономика" ұғымдарын пайдалана отырып, Қазақстанның экономикалық даму ерекшеліктеріне талдау жасау; | |
9)Қазақстан Республикасының экономикасының дамуы кезеңдері мен ерекшеліктерін талдау |
1)Қазақстан Республикасы экономикасының даму кезеңдерін талдайды, олардың қазіргі кездегі ерекшеліктерін анықтайды; | ||
6.Саяси-құқық | Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасу тарихы | 1)Қазақстанның этникалық құрамының өзгеру кезеңдерін зерттеу; |
1) "Аграрлық саясат", "көші-қон саясаты", "моноэтностық құрам" ұғымдарын пайдалана отырып, Қазақстанның этникалық құрамының өзгеру үрдісіне талдау жасайды; |
2)Кеңестік кезеңдегі Қазақстанның полиэтникалық қоғамның қалыптасуы ерекшелігін сипаттау |
1)Қазақстанның этникалық құрамының өзгеру себептерін талдайды; | ||
Қазақстан Республикасы | 3)Қазақстан Республикасының көші-қон саясаты талдау |
1)Көші-қон саясатының ерекшеліктерін анықтау үшін "көші-қон", "эмиграция", "иммиграция", "репатриант", "диаспора", "ирридента" ұғымдарын пайдаланады; | |
4)Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық моделін талдау | 1) Мемлекеттік стратегияларды және бағдарламаларды зерттеу негізінде ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық үлгісіне баға береді. | ||
5)Қазақстанның саяси-әлеуметтік және мәдени өміріндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі айқындау | 1)Ұлттық бірлікті және қазақстандық бірегейлікті нығайтудағы Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлін анықтайды. | ||
7.Қоғамдық-саяси ойдың дамуы | Қазақстандағы әлеуметтік-саяси ойдың эволюциясы | 1)Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанның тарихи тұлғаларының қоғамдық-саяси идеяларын талдау |
1) Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанның тарихи тұлғаларының қоғамдық-саяси идеяларын анықтайды; |
2)Қазақ хандығы дәуіріндегі тарихи тұлғалардың қоғамдық-саяси идеяларын талдау | 1)Қазақ хандығы дәуіріндегі тарихи тұлғалардың қоғамдық-саяси идеяларының мемлекеттің біртұтастығын сақтаудағы рөлін зерттейді. | ||
3)"Зарзаман" ағымы өкілдерінің идеологиялық құндылықтарын анықтау | 1) Қазақ ұлттық мемлекеттілігінің тарихи тағдыры туралы "Зар-заман" өкілдері идеяларының маңыздылығын зерттейді. | ||
4)ХІХ ғасырдағы қазақ ағартушыларының қоғамдық-саяси көзқарастарын талдау | 1)Қазақстандағы қоғамдық-саяси ойдың дамуына тарихи қайраткерлердің қосқан үлесіне баға береді. | ||
"Алаш" –қоғамдық ой және ұлттық идея | 5)"Алаш" ұлттық идеясының тарихи негіздерін анықтау |
1) Қазақ зиялыларының қоғамдағы рөлі мен қызметін талдайды; | |
6) "Алаш" қозғалысы және қазақ революционер-демократтарының саяси көзқарастарын талдау |
1)"Алаш" қозғалысының ұлттық сананың оянуына тигізген әсерін анықтайды; | ||
8)Алашорда үкіметінің мемлекеттік бағдарламасындағы жер мәселесін талдау |
1)Алашорда үкіметінің мемлекеттік бағдарламасындағы жер мәселесі шешімін талдайды; | ||
"Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы - ХХІ ғасырдағы Қазақстан қоғамын біріктіруші негіз |
9)"Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізін анықтау |
1)"Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізін анықтайды; | |
8.Білім мен ғылымның дамуы | Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы | 1)Ғылымның дамуына Қазақстандағы ортағасырлық ғалымдардың қосқан үлесін зерттеу | 1) Ортағасырлық ойшылдардың Қазақстанның ғылыми білімін дамытуға қосқан үлесін бағалайды |
XVIII-XX ғасырлардағы Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы | 2)XVIII-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы зерттеулерлердің негізгі бағыттарына талдау жасау |
1)XVIII-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы ғылыми зерттеулердің негізгі бағыттарын анықтайды; | |
3)XIX-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан аумағында оқу орындардың дамуындағы өзгерістер мен сабақтастықты анықтау |
1)XIX-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан аумағында оқу орындардың бағыттарын анықтайды; | ||
4) ХХ ғасырдың басында қазақ жерінде ашылған ауыл шаруашылығы мектептерінің қызметін талдау | 1) ХХ ғасырдың басында қазақ жерінде ауыл шаруашылығы мектептерін ашудағы Ресей империясының мақсаттарын айқындайды | ||
5)Кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен қайшылықтарын талдау |
1)Қазақстандағы кеңестік білім беру жүйесінің даму кезеңдерін сипаттайды; | ||
6)Алматы зоотехникалық және ветеринарлық институты мен Қазақ ауыл шаруашылығы институтын ашудың маңыздылығын айқындау |
1)Алматы зоотехникалық және ветеринарлық институтының кеңестік кезеңде ауыл шаруашылығы мамандарын даярлауға қосқан үлесін сипаттайды; | ||
7)Қазақстан ғылымын дамытудағы Қазақ КСР Ғылым академиясының рөлін анықтау |
1)Қаз КСР Ғылым | ||
Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы білім және ғылым жүйесі | 8)Қазақстан Республикасының білім және ғылым жүйесін жаңартудың алғышарттары мен маңызын талдау |
1)Қазақстан Республикасының стратегиялары мен бағдарламаларын зерттеу негізінде білім және ғылым жүйесін жаңартудың алғышарттары мен маңызын талдайды; | |
9)Қазақстан Республикасы білімімен ғылымы дамуының мәселелері мен болашағы, әлемдік ғылымның даму бағытын сипаттау | 1)Әлемдік білім және ғылым кеңістігіне ену үшін инновациялық ғылыми жаңалықтарды қазақстандық білім беру жүйесіне енгізудің маңыздылығын бағалайды. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 87 - қосымша |
Аграрлық-технологиялық бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-технологиялық бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Дене шынықтыру" пәнін оқытудың мақсаты - болашақ мамандардың кәсіби іс-әрекетінің агротехнологиялық бағыты бойынша кәсіби қолданбалы дене мәдениетін қалыптастыру үдерісін жетілдіру болып табылады.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді шешуді көздейді:
1) дене шынықтыру саласында теориялық білімдерді қалыптастыру және болашақ кәсіптік қызметке дайындық сапасын арттыру;
2) "агроном" және "инженер" мамандарының кәсіптік қызметінің қозғалыс ерекшеліктерін, олардың үлгілік сипаттамаларын анықтау;
3) төзімділікке, жылдамдыққа, күшке, ептілік пен икемділікке ықпал ететін білім алушылардың қозғалыс дағдыларын дамыту;
4) патриотизм, құрмет, жауапкершілік және өзара түсіністік сезімін тәрбиелеу;
5) білім алушыларды өмір бойы салауатты өмір салтын ұстануға ынталандыру және одан әрі алған дағдыларын қолдану;
6) жалпы адамзаттық мәдениеттің бір бөлігі ретінде дене шынықтыру туралы идеяны қалыптастыру;
7) дене шынықтырумен өз бетінше айналысуға, оларды демалу, жаттығу, жұмысқа қабілеттілігін арттыру, денсаулықты нығайту мақсатында саналы түрде қолдануға қажеттілік пен дағдыға тәрбиелеу;
8) жарыс қызметін ұйымдастыру арқылы оқу процесінде практикалық дағдылар мен теориялық білімдермен алмасу және салауатты бәсекелестікті дамыту;
9) теорияны зерделеу кезінде ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану (ойын спорты ережелері, тактиканы үйрену, тестілеу және т. б.);
10) болжанатын (болашақ) кәсіпті таңдау кезінде жеке кәсіптік-қолданбалы дене шынықтыру даярлығына бағдарлану.
"Дене шынықтыру" пәнін өткізу барысында келесі пәндермен пәнаралық байланыстар жүзеге асырылады:
1) "Қазақ тілі", "Орыс тілі", "Ағылшын тілі": дене шынықтыру саласындағы терминдермен сөздік қорын толықтыру;
2) "Физика": "механикалық жұмыс", "ауаға төзімділік", "дене салмағы", "біркелкі емес және біркелкі сырғанау", "қуат" ұғымдары туралы алынған білімді пайдалану;
3) "Алгебра және анализ бастамалары", "геометрия": ұзындықты, биіктікті, жылдамдықты, қашықтықты, уақытты өлшеу, ұзындық пен биіктікке секіру кезінде жүгіруді есептеу;
4) "Биология": темекі шегу мен алкогольдің ағзаға, зат алмасуға теріс әсері туралы материалды пайдалану;
5) "Қазақстан тарихы", "Дүниежүзі тарихы": олимпиадалық қозғалыс тарихы; қазақтың ұлттық спорт түрлерінің пайда болу тарихы;
6) "География": жер бедерін білу, түрлі белгілер бойынша, карта бойынша жер бедерін бағдарлай білу;
7) "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық": саптық жаттығуларды пайдалану; кедергілер жолақтарынан өту; өмірлік маңызды қозғалыс дағдылары мен дағдыларына үйрету, оларды күрделілігі әртүрлі жағдайларда қолдану; патриотизмге, өз Отанына деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу.
4. Оқу пәнінің мазмұны 12 бөлімнен тұрады:
1-бөлім. Дене шынықтыру туралы білім.
2-бөлім. Жеңіл атлетика.
3-бөлім. Спорттық ойындар. Футбол.
4-бөлім. Спорттық ойындар. Волейбол.
5-бөлім. Спорттық ойындар. Баскетбол.
6-бөлім. Спорттық ойындар. Үстел теннисі.
7-бөлім. Гимнастика.
8-бөлім. Ұлттық спорт түрлері.
9-бөлім. Қысқы спорт түрлері. Шаңғы спорты. Конькимен жүгіру.
10-бөлім. Жүзу.
11-бөлім. Туризм.
12-бөлім. Спорттық тағам.
Пәннің негізгі мазмұны:
1-бөлім. "Дене шынықтыру" пәніндегі қауіпсіздік техникасы. Дене шынықтыру және спортпен шұғылдану кезінде өзін-өзі бақылау. Қазақстанда дене шынықтыру мен спорттың даму тарихы. Жеке гигиена. Шынығу. Тамақтану және тамақтану режимі. Жаман әдеттер. Олардың адам денсаулығына әсері. Қазіргі қоғамдағы дене шынықтыру және спорт. Салауатты өмір салты және оның компоненттері. Жеке гигиена
2-бөлім. Жеңіл атлетика.
Қауіпсіздік техникасы. Қысқа қашықтыққа жүгіру. Төменгі мәре. Орта қашықтыққа жүгіру. Жоғары бастама. Ұзақ қашықтыққа жүгіру. Аяқтау техникасы. Орнынан ұзындыққа секіру техникасы. Жүгіруден ұзындыққа секіру техникасы. Эстафеталық жүгіру. Эстафеталық таяқшаны беру техникасы.
3-бөлім. Спорттық ойындар. Футбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойынның негізгі ережелері. Ойыншылардың алаң бойымен қозғалысы. Допқа иелік ету техникасының негізгі элементтерін дамыту. Допқа иелік ету. Шабуылдағы және қорғаныстағы ойыншылардың жеке әрекеттері. Ойыншылардың командалық әрекеттері. Футболдағы ойыншылардың тактикалық әрекеттерінің негіздері. Екі жақты ойын. Футбол ойынына төрешілік ету.
4-бөлім. Спорттық ойындар. Волейбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойынның негізгі ережелері. Ойыншылардың қозғалысы. Волейбол алаңы. Допты жоғарыдан беру. Допты төменнен беру. Допты беру. Жоғарыдан допты қабылдау. Шабуыл әрекеттері. Қорғаныс ойыны. Допты екі қолмен жоғарыдан қабылдау және беру дағдыларын жетілдіру. Оқыту ойыны волейбол. Қозғалыс дағдыларын жетілдіру. Екі жақты ойын. Волейбол ойынына төрешілік ету.
5-бөлім. Спорттық ойындар. Баскетбол. Стритбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойын ережесі. Ойыншылардың алаңдағы қозғалысы. Шабуыл техникасы. Қорғаныс техникасы. Қозғалыста допты беру. Допты ұстап алу және соғу. Еркін лақтыру. Баскетбол ойынына төрешілік ету.
6-бөлім. Спорттық ойындар. Үстел теннисі.
Қауіпсіздік ережесі. Ойын ережесі. Ойын кезіндегі тұрыс пен қозғалыс. Беру және алу. Ойынның Тактикалық әрекеттері.
7-бөлім. Гимнастика.
Қауіпсіздік ережесі. Жаттығу кезіндегі сақтандырудың рөлі. Гимнастиканың түрлері. Жауынгерлік жаттығулардың элементтері. Жалпы дамыту жаттығулары. Гигиеналық гимнастика бойынша жаттығулар (таңертеңгілік жаттығулар, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру үзілісі). Сауықтыру гимнастикасының элементтері Жұмыс күнінде қолданылатын арнайы гимнастикалық жаттығулар кешендері. Гигиеналық гимнастика бойынша жаттығулар (таңертеңгілік жаттығулар, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру үзілісі). Спорттық жабдықтарды (гимнастикалық таяқ, құрсау, фитбол) пайдаланатын сыртқы тарату құрылғылары. Сауықтыру гимнастикасының элементтері. Акробатикалық жаттығулар. Гимнастикалық құрал-жабдықтардағы жаттығулар. Көркем гимнастика элементтері. Фитнес жаттықтыру аймақтарының түрлері (йога, стрейтинг, пилатес, табата және тағы басқалар). Жеңіл атлетикалық гимнастиканың элементтері. Тепе-теңдік пен вестибулярлық тұрақтылыққа арналған жаттығулар.
8-бөлім. Ұлттық спорт түрлері. Асық ату. Бестас. Тоғызқұмалақ. Қазақша-күрес. Ұлттық ойындардың түрлері. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. Ойын техникасы. Ойынның тактикалық әрекеттері.
9-бөлім. Қысқы спорт түрлері. Шаңғы спорты. Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Қозғалыс түрлері. Бұрылу түрлері. Көтерілу түрлері. Жартылай конькимен сырғанау. Қолмен итерусіз конькимен сырғанау. Ауыспалы конькимен сырғанау. Бір мезгілде бір сатылы конькимен сырғанау. Тиісті іс-шараларға арналған жылыту және қалпына келтіру әдістері. Қашықтықты өту тактикасының негіздері. Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Сырғанаудың негізгі әдістері. Бұрылыстар. Тежеу. Артқа сырғанау. Сырғанау.
10-бөлім. Жүзу. Қауіпсіздік техникасы. Құрлықтағы жүзушілерге арналған арнайы жаттығулар. Құрғақ жүзу. Жүзу техникасын қою. Денені айналдыру және тыныс алу. Сырғанау және тепе-теңдік. Жүзу стильдері. Артпен жүзу. Жүзу. Брасс. Жүзу. Соңғы жүзу 50 м. еркін стильде.
11-бөлім. Туризм.
Туризм ережелері. Түйіндер. Өткелдер. Жарақат кезіндегі алғашқы көмек. Шатыр орнату. Карталар. Компас. Өрт түрлері.
12-бөлім. Спорттық тамақтану.
Спорттық тамақтану өнімдерін дамытудың қазіргі заманғы тенденциялары. Спортшыларға арналған өнімдер. Спорттық тамақтанудың негізгі компоненттерінің эргогендік тиімділігі.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту;
5) Жұмыс жаттығуларының бағдарламаларын әзірлеу кезінде жергілікті климаттық жағдайларды ескере отырып, қысқы спорт түрлерін рекреациялық жүгірумен және басқа аэробтық жаттығулармен ауыстыру ұсынылады;
6) Жүзумен айналысу мүмкіндігі болмаған жағдайда, жүзу бағдарламасын іске асыруға бөлінген уақыт педагогикалық кеңестің шешімімен спорттық ойындар, гимнастика бойынша дағдыларды одан әрі жетілдіруге пайдаланылады.
6. Оқу жүктемесінің көлемі 120 сағатты (5 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Тарау, бөлім және тақырып атаулары | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
теориялық | практикалық | ||
1 бөлім. Дене шынықтыру туралы білім. | |||
1. 1. Дене шынықтыру туралы. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Кәсіптік-қолданбалы дене шынықтыру, оның өңірлік және кәсіптік бағдары. | |||
Тақырып 1.1.2. Сабақтардағы қауіпсіздік техникасы дене шынықтыру. Дене шынықтыру және спортпен шұғылдану кезінде өзін-өзі бақылау | |||
Тақырып 1.1.3. Жеке гигиена. Қатаю. Тамақтану және тамақтану режимі. | |||
Тақырып 1.1.4. Жаман әдеттер. Олардың адам денсаулығына әсері. Салауатты өмір салты және оның компоненттері. | |||
1.2 дене шынықтыру мен спорттың даму тарихы | |||
Тақырып 1.2.1. Олимпиада ойындары және Олимпиада қозғалысы | |||
Тақырып 1.2.2. Шет елдердегі дене шынықтыру: тарихи және заманауи көзқарас. | |||
Тақырып 1.2.3. Кеңес дәуіріндегі және Егеменді Қазақстандағы дене шынықтыру және спорт. | |||
2 бөлім. Жеңіл атлетика. | |||
2.1. Жеңіл атлетика жаттығулары. | + | + | + |
Тақырып 2.1 Қауіпсіздік техникасы. Қысқа қашықтыққа жүгіру. | |||
Тақырып 2.2 Төменгі старт. | |||
Тақырып 2.3 Орта қашықтыққа жүгіру. | |||
Тақырып 2.4 Жоғары старт. | |||
Тақырып 2.5 Ұзақ қашықтыққа жүгіру. | |||
Тақырып 2.6 Мәреге жету техникасы. | |||
Тақырып 2.7 Ұзындыққа секіру техникасы. | |||
Тақырып 2.8 Жүгіруден ұзындыққа секіру техникасы. | |||
Тақырып 2.9 Граната лақтыру. | |||
Тақырып 2.10 Эстафеталық жүгіру. Эстафеталық таяқшаны беру техникасы. | |||
3 бөлім. Спорттық ойындар. Футбол. | |||
3.1. Футбол ойынның негізгі ережелері. | + | + | + |
Тақырып 3.1 Қауіпсіздік техникасы. Ойынның негізгі ережелері. | |||
Тақырып 3.2 Ойыншылардың алаң бойымен қозғалысы. Допты иелену техникасының негізгі элементтерін дамыту. | |||
Тақырып 3.3 Допты иелену. | |||
Тақырып 3.4 Ойыншылардың шабуыл мен қорғаныстағы жеке әрекеттері. | |||
Тақырып 3.5 Ойыншылардың командалық әрекеттері. Футболдағы ойыншылардың тактикалық әрекеттерінің негіздері. | |||
Тақырып 3.6 Екі жақты ойын. Төрелік ойындар футбол. | |||
4 бөлім. Спорттық ойындар. Волейбол. | |||
4.1. Волейбол ойынның негізгі ережелері | + | + | + |
Тақырып 4.1 Қауіпсіздік техникасы. Ойынның негізгі ережелері. | |||
Тақырып 4.2 Ойыншылардың қозғалысы. | |||
Тақырып 4.3 Волейболшының ұстанымы. | |||
Тақырып 4.4 Допты жоғарыдан беру. | |||
Тақырып 4.5 Допты төменнен беру. | |||
Тақырып 4.6 Допты беру. | |||
Тақырып 4.7 Допты берудегі қабылдау. | |||
Тақырып 4.8 Шабуыл әрекеттері. | |||
Тақырып 4.9 Қорғаныстағы ойын. | |||
Тақырып 4.10 Допты жоғарыдан екі қолмен қабылдау және беру дағдыларын жетілдіру. Оқу волейбол ойыны | |||
Тақырып 4.11 Қозғалыс дағдыларын жетілдіру. Екі жақты ойын. | |||
4.12 Волейбол ойындарына төрелік. | |||
5-бөлім. Спорттық ойындар. Баскетбол. | |||
5.1. Баскетбол ойынның негізгі ережелері . | + | + | + |
Тақырып 5.1 Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 5.2 Ойыншылардың қозғалысы. | |||
Тақырып 5.3 Шабуылда ойнау техникасы. | |||
Тақырып 5.4 Қорғаудағы ойын техникасы. | |||
Тақырып 5.5 Допты қозғалыста беру. | |||
Тақырып 5.6 Допты ұстап алу және қағу. | |||
Тақырып 5.7 Еркін лақтыру. | |||
Тақырып 5.8 Баскетбол ойынына төрешілік ету. | |||
6 бөлім. Спорттық ойындар. Үстел теннисі. | |||
6.1. Үстел теннисінің негізгі ережелері. | + | + | + |
Тақырып 6.1 үстел теннисі. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 6.2 Ойын кезіндегі тұрыс пен қозғалыс. | |||
Тақырып 6.3 Берулер мен қабылдаулар. | |||
7. бөлім Гимнастика. | |||
7.1. Гимнастикалық жаттығулар. | + | + | + |
Тақырып 7.1 Қауіпсіздік техникасы. Гимнастика түрлері. | |||
Тақырып 7.2 Саптық жаттығулардың элементтері. | |||
Тақырып 7.3 жалпы дамыту жаттығулары. Гигиеналық гимнастиканы оқыту (таңертеңгі гимнастика, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру паузасы). | |||
Тақырып 7.4 Сауықтыру гимнастикасының элементтері. | |||
Тақырып 7.5 қолданбалы жаттығулар. | |||
Тақырып 7.6 Акробатикалық жаттығулар. | |||
Тақырып 7.7 Гимнастикалық құрал-жабдықтардағы жаттығулар. | |||
Тақырып 7.8 Ритмикалық гимнастиканың элементтері. Түрлері фитнес - тренинг бағыттары (йога, созылу, пилатес, табата және т. б.). | |||
Тақырып 7.9 Өндірістік гимнастиканың элементтері. | |||
Тақырып 7.10 Спорттық гимнастика элементтері. | |||
Тақырып 7.11 Сауықтыру гимнастикасының элементтері. | |||
8 бөлім. Ұлттық спорт түрлері. | |||
8.1. Ұлттық ойындардағы қауіпсіздік ережелері мен әдістері. | + | + | + |
Тақырып 8.1 Тоғызқұмалақ. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 8.2 Тоғызқұмалақ шабуылдың техникалық-тактикалық әрекеттері. | |||
Тақырып 8.3 Тоғызқұмалақ. Қорғаудың техникалық-тактикалық әрекеттері. | |||
Тақырыбы 8.4 Асық ату. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырыбы 8.5 Асық ату.Техникалық-тактикалық іс-әрекеттер. | |||
Тақырып 8.6 Бестас. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 8.7 Ашық ойындардағы Ұлттық ойындардың элементтері. | |||
Тақырыбы 8.8 қазақша-күрес. Негізгі ережелер. | |||
Тақырыбы 8.9 қазақша-күрес техникасы. | |||
9 бөлім. Қысқы спорт түрлері. | |||
9.1.Қысқы спорт түрлеріндегі қауіпсіздік ережелері мен техникасы. | + | + | + |
Тақырып 9.1 Шаңғы спорты. Қауіпсіздік техникасы. Бір мезгілде екі сатылы конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.2 Шаңғы спорты. Жартылай конькимен жүгіру. | |||
Тақырып 9.3 Шаңғы спорты. Қолмен итерусіз конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.4 Шаңғы спорты. Ауыспалы конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.5 Шаңғы спорты. Бір мезгілде бір сатылы конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.6 Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Конькимен сырғанаудың негізгі әдістері. | |||
Тақырып 9.7 Конькимен жүгіру. Бұрылыстар. | |||
Тақырып 9.8 Конькимен жүгіру. Тежеу. | |||
Тақырып 9.9 Конькимен жүгіру. Артқа сырғанау. | |||
Тақырып 9.10 Конькимен жүгіру. Айналмалы сырғанау. | |||
10 Бөлім. Жүзу. | |||
10.1. Жүзудегі негізгі ережелер. | + | + | + |
Тақырып 10.1 қауіпсіздік техникасы. Құрлықтағы жүзушілерге арналған арнайы жаттығулар. | |||
Тақырып 10.2 Құрғақ жүзу. | |||
Тақырыбы 10.3 Жүзу техникасын қою. | |||
Тақырып 10.4 Өзекті айналдыру және тыныс алу. | |||
Тақырып 10.5 Сырғанау және тепе-теңдік. | |||
Тақырып 10.6 Жүзу стильдері. | |||
Тақырып 10.7 Кеудемен жүзу. | |||
Тақырып 10.8 Шалқалап жүзу. | |||
Тақырып 10.9 Жүзу. Брасс. | |||
Тақырып 10.10 Жүзу. Соңғы жүзу 50 м. еркін стильде. | |||
11-бөлім. Туризм. | |||
11.1. Дене шынықтыру жүйесіндегі Туризм. | + | + | + |
Тақырып 11.1 Туризм. Туризм ережелері. | |||
Тақырып 11.2 Түйіндер. Өткелдер. | |||
Тақырып 11.3 жарақаттарға алғашқы көмек. Шатырды орнату. | |||
Тақырып 11.4 Карталар. Компас. | |||
Тақырып 11.5 От жағу түрлері. | |||
12-бөлім. Спорттық тамақтану | |||
12.1. Спорттық тамақтану өнімдерін өндірудегі заманауи тенденциялар. | |||
Тақырып 12.1.1. Спортшылардың тамақтануының жалпы принциптері. | |||
Тақырып 12.1.2. Теңдестірілген тамақтану принциптері. | |||
Тақырып 12.1.3. Спортшылардың энергетикалық құндылығы және тамақ өнімдерінің сапалық құрамы. | |||
Тақырып 12.1.4. Тамақтану рационы. Қуат режимі. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Дене шынықтыру туралы білім | Дене шынықтыру туралы білім |
1) Дене шынықтыру пәнінде қауіпсіздік техникасын және салауатты өмір салтын ұстану қажеттілігін, дәрігерге дейінгі алғашқы көмек көрсетудің негіздері мен қағидаттарын түсіндіру; |
1) Дене шынықтыру пәнінде қауіпсіздік техникасы қағидаларын тізімдейді; |
2) Жеке гигиена, ұтымды тәуліктік режим, оның денсаулық пен жұмысқа қабілеттілікке әсері, шынығу, тамақтану рационы және тамақтану режимі туралы түсіндіру. Жаман әдеттерді және олардың адам денсаулығына әсерін анықтау. |
1) Рационалды тәуліктік режим, оның денсаулық пен өнімділікке әсері. шынығу және тамақтану және тамақтану режимі туралы, жеке гигиена ережелерін біледі және орындайды; | ||
3) Кәсіптік аурулардың алдын алу үшін дене жаттығуларын анықтау. Жарақаттанудың алдын алу үшін өндірістік гимнастиканың маңыздылығын түсіндіру. |
1) Дене жаттығулары арқылы кәсіптік аурулардың алдын алу бойынша жаттығуларды анықтайды және орындайды; | ||
Жеңіл атлетика | Жеңіл атлетика жаттығулары | 1) Дене шынықтыру пәнінде жеңіл атлетиканың қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіруі. Жалпы дамыту және арнайы жүгіру жаттығуларын орындау. |
1) Дене шынықтыру пәнінде жеңіл атлетиканың қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Орта және алыс қашықтықтарға жүгіруде техникалық-тактикалық дайындықты меңгеруге міндетті. |
1) Қысқа, орта және ұзақ қашықтыққа жүгіру фазаларын ажыратады; | ||
3) Орнынан ұзындыққа секіру техникасын және жүгіруден ұзындыққа секіру техникасын меңгеру. |
1) Орнынан ұзындыққа секіру және жүгіруден ұзындыққа секіру фазаларын ажыратады; | ||
4) Граната лақтыру техникасын және ядроны итеру техникасын меңгеру. |
1) Граната лақтыру фазаларын және ядроның итеру фазаларын анықтайды; | ||
5) Эстафеталық таяқшаны беру техникасын меңгеру. | 1) Эстафеталық таяқшаны беру техникасын түсіндіреді және орындайды. | ||
Спорттық ойындар. Футбол | Футбол ойынның негізгі ережелері | 1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру. Футбол спорт түрлері бойынша ойын ережелерін түсіну. |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Футбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Футболдағы техникалық әрекеттерді ажыратады (қозғалу, допқа ие болу, қорғаныс пен шабуылда әрекет ету қақпасына соғу); | ||
3) Футболдағы ережелерді түсіндіріп, ойында төрелік ете білу. | 1) Футболдағы ережелерді түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі. | ||
Спорттық ойындар. Волейбол | Волейбол ойынның негізгі ережелері |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Волейбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Волейболдағы техникалық әрекеттерді ажыратады (қозғалыстар, берілістер, допты қабылдау, қорғаныстағы және шабуылдардағы әрекеттер); | ||
3) Волейбол ережелерін түсіндіріп, ойында төрелік ете білу | 1) Волейбол ережелерін түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі. | ||
Спорттық ойындар. Баскетбол | Баскетбол ойынының негізгі ережелері | 1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру. Спорт (баскетбол) бойынша ойын ережелерін түсіну. |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Баскетбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Баскетболдағы техникалық әрекеттерді (қозғалыс, жүргізу, Пас беру, сақинаға лақтыру, қорғаныстағы және шабуылдағы әрекеттер, финттер) ажыратады; | ||
3) Баскетбол ережелерін түсіндіріп, ойында төрелік ете білу | 1) Баскетбол ережелерін түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі | ||
Үстел теннисінің негізгі ережелері | 1) Үстел теннисі ойынына техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Үстел теннисіндегі техникалық әрекеттерді ажыратады (стендтер мен қозғалыстар, алаңдар мен тәсілдер, қорғаныстағы және шабуылдағы әрекеттер); | |
Гимнастикалық жаттығулар |
1) Дене шынықтыру сабақтарында гимнастика бойынша қауіпсіздік техникасын түсіндіру; |
1) Дене шынықтыру пәнінде гимнастикадағы қауіпсіздік техникасын түсіндіреді; | |
3) Гимнастикада базалық саптық, жалпы дамытушылық, арнайы-қолданбалы жаттығуларды орындау. |
1) Ритмикалық гимнастика элементтерін, өндірістік гимнастика элементтерін, спорттық гимнастика элементтерін және сауықтыру гимнастикасы элементтерін ажыратады және орындайды; | ||
4) Гимнастикалық снарядтарда негізгі жаттығуларды орындау. |
1) Орындалатын қозғалыс әрекеттерінің күрделілік деңгейлерін айқындайды; | ||
Ұлттық спорт түрлері | Ұлттық ойындардағы қауіпсіздік ережелері мен әдістері | 1) Дене шынықтыру пәнінде ұлттық спорт түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы мен ойын ережесін түсіндіру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде ұлттық спорт түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Ұлттық спорт түрлерінде техникалық-тактикалық іс-қимылдарды орындау. |
1) Тоғызқұмалақ ойынындағы техникалық-тактикалық іс-қимылдарды ажыратады; | ||
Қысқы спорт түрлері | Қысқы спорт түрлеріндегі қауіпсіздік ережелері мен техникасы | 1) Дене шынықтыру пәнінде шаңғы және конькимен жүгіру спортынан қауіпсіздік техникасын түсіндіру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде қысқы спорт түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Шаңғымен жүру техникасын түсіндіру. |
1) Шаңғымен жүру техникасын ажыратады: конькимен және жартылай конькимен, көлденең және бір мезгілде конькимен сырғанау; | ||
Жүзу | Жүзудегі негізгі ережелер | 1) Дене шынықтыру пәнінде бассейнде және құрлықта қауіпсіздік техникасын түсіндіру. Жүзушілерге арналған арнайы жаттығуларды меңгеру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде бассейнде және құрлықта қауіпсіздік техникасы қағидаларын тізімдейді; |
2) Жүзу техникасын меңгеру. |
1) Жүзу стильдерін ажыратады; | ||
Туризм | Дене шынықтыру жүйесіндегі Туризм | 1) Туризм және оның ережелері туралы түсіндіру. Туризмдегі техниканы, тораптарды, өткелдерді ажыратыңыз. Жарақат алған кезде алғашқы көмек көрсету ережелері туралы түсіну. |
1) Туризм түрлерін және оның ережелері туралы біледі және ажыратады; |
Спорттық тамақтану | Спорттық тамақтану өнімдерін өндірудің қазіргі тенденциялары |
1) Теңдестірілген тамақтанудың жалпы принциптері туралы түсінікке ие болу; |
1) Теңдестірілген тамақтану принциптерін атайды және түсіндіреді; |
4-тарау. Білім алушылардың дене дайындығы деңгейлерінің кестесі
(ұлдар)
Сынақ түрлері | Дене шынықтыру деңгейлері | |||||
Х (орташа) | төмен | орташадан төмен | орташа | орташадан жоғары | жоғары | |
Жүгіру 30 м | 4,9 | 5,6 | 5,5 – 5,3 | 5,2 – 4,6 | 4,5 -4,3 | 4,2 |
Орнынан ұзындыққа секіру | 213 | 190 | 191 - 201 | 202 – 224 | 225 - 235 | 236 |
допты екі қолмен бастың үстінен лақтыру | 611,0 | 434,0 | 435,0 - 522,0 | 523,0 – 699,0 | 700,0 – 785,0 | 786,0 |
Шаттл жүгірісі | 8,3 | 9,1 | 9,0 – 8,7 | 8,6 –7,8 | 7,7 -7,4 | 7,3 |
Қылқалам динамометриясы (оң жақ) | 42,0 | 33,0 | 34,0 –37,0 | 38,0 -46,0 | 47,0 – 50,0 | 51,0 |
(қыздар)
Сынақ түрлері | Дене шынықтыру деңгейлері | |||||
Х (орташа) | төмен | орташадан төмен | орташа | орташадан жоғары | жоғары | |
Орнынан ұзындыққа секіру | 5,4 | 6,3 | 6,2 – 5,9 | 5,8 – 5,0 | 4,9 -4,6 | 4,5 |
допты екі қолмен бастың үстінен лақтыру | 170,0 | 146 | 147 -160 | 161 – 181 | 182 – 194 | 195 |
Шаттл жүгірісі | 497,0 | 372,0 | 373,0 – 434,0 | 435,0 – 559,0 | 560,0 – 621,0 | 622,0 |
Қылқалам динамометриясы (оң жақ) | 9,1 | 10,0 | 9,9 – 9,6 | 9,5 –8,6 | 8,5 –8,1 | 8,0 |
Орнынан ұзындыққа секіру | 26,0 | 19,5 | 20,0 –22,5 | 23,0 -29,0 | 29,5 – 32,0 | 32,5 |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 88-қосымша |
Аграрлық-технологиялық бағыттың "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-технологиялық бағыттың "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәніне арналған үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Қазақстан Республикасындағы бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" бұйрықтарына сәйкес (Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8170 болып тіркелген) және Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 бұйрығы "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" (Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 29031 болып тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленген.
2. "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәнін оқыту мақсаты – білім алушыға мемлекетті қорғау негіздері туралы ойының қалыптасуын, Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінің арналуын және түрлері мен ерекшеліктерін түсіндіру, әскери қызметтің маңызын, Қазақстан Республикасының әр азаматының қасиетті парызы және міндетін оқыту.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) әскери анттың, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жарғыларының негізгі талаптары туралы білімін қалыптастыру;
2) әскери бөлімдердің қару-жарағы мен әскери техникасы, жеке құрамның өмірі мен орналасуымен таныстыру;
3) қажетті әскери білім мен практикалық дағдыларды ақпараттық технологияны пайдалана отырып робототты техникалардың, дөңгелекті машиналарды жүргізудің негіздері және төтенше жағдайда адам өмірі қауіпсіздігі негіздерінде қалыптастыру;
4) жастарға қазақстандық патриотизм мен Отанына деген адалдық сезімін дарытуға тәрбиелеу;
5) әскери істерге байланысты мамандық кәсібіне оң көз-қараста тәрбиелеу;
6) жеке қауіпсіздік және қоршаған ортаның қауіпсіздігі мәселелеріне саналы және жауапты қарым-қатынасты қалыптастыру.
4. Алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәні 12 бөлімнен тұрады: "Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері – мемлекеттің әскери қауіпсіздігінің кепілі", "Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құрылымдарының жалпыәскери жарғылары", "Тактикалық дайындық", "Атыс дайындығы", "Саптық дайындық", "Әскери топография", "Әскери робототехниканың негіздері", "Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері", "Әскери қызметтің құқықтық негіздері", "Атыс дайындығы" (2), "Технологиялық дайындық", "Өмір қауіпсіздігінің негіздері" және "Оқу-далалық (лагерлік) жиыны".
Бөлімдерді, бөлімшелер және тақырыптарды құрастыру кезінде білім алушылардың белгілі бір кәсіби дағдыларын қалыптастыру үшін тақырыпты тереңдетіп оқытатын кадрларды даярлау бағытының кәсіби ерекшелігі ескерілді.
"Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәнінің негізгі мазмұны:
1) Білім алушылардың алғашқы әскери және технологиялық даярлығының мақсаттары, міндеттері мен мазмұны. Мемлекет қорғанысының конституциялық негіздері – Мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі Қазақстан Республикасы Конституциясының негізгі ережелері. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, олардың құрамы және атқаратын қызметтері. Әскери-техникалық және өзге де мамандарды даярлау.Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері. Әскери бөлімнің жауынгерлік туы. Әскери анттың әскери қызметкерлерге қоятын талаптары. Болашақ Отан қорғаушының жалпы және кәсіби мәдениеті Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының қасиетті борышы және міндеттері. Экстремизм және терроризмнің ұлттық қауіпсіздікке тигізетін салдары – экстремизм түрлері: саяси, діни, экономикалық және экологиялық. Экстремизм, терроризм, олардың тән белгілері. Қазіргі әлемде Террористік қауіптердің арту себептері.
2) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары, олардың әскери ұжым қызметі мен тұрмыс-тіршілігіндегі маңызы. Әскери қызметкерлердің жалпы міндеттері. Әскери атақ және айыру белгілері. Білім беру мекемелеріндегі гуманистік тәрбие. Әскери қызметкерлер және олардың өзара қарым-қатынастары –Бастықтар және бағыныштылар, аға және кіші әскерилер, олардың құқықтары мен міндеттері. Әскери әдептілік ережесі және әскери қызметкерлердің тәртібі. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жеке құрамымен тәрбие, әлеуметтік құқықтық, психологиялық-педагогикалық жұмысты ұйымдастыру тәртібі. Бұйрық, оны беру жəне орындау тәртібі. Бастықтарға жəне шені жоғарылармен тілдесу ережелері. Әскери тәртіп, оның мәні мен мағынасы – Әскери тәртіп, марапаттау және жазалау. Әскери қызметкерлердің әскери тәртіпті сақтау жөніндегі міндеттері. Сарбаздарға көрсетілетін марапат түрлері. Сарбаздарға берілетін тәртіптік жазалар. Білім алушыларды әскери қызметке даярлаудың құқықтық негіздері.
3) Мотоатқыштар бөлімшесін ұйымдастыру және ұрыстық мүмкіндіктері – Бөлімшені ұйымдастыру. Штаттық қарулану және ұрыстық техникасы. Бөлімшенің ұрыстық мүмкіндіктері. Әскери бөлімнің қару-жарағымен және жауынгерлік техникасымен танысу;
4) Калашников автоматы және қол пулеметі – Қару және патрондарды қолдану кезіндегі қауіпсіздік шаралары. Калашников автоматы және қол пулеметінің атқаратын қызметі, ұрыстық қасиеті, жалпы құрылысы және жұмыс істеуі. Қауіпсіздік және гигиена талаптары. Калашников автоматын (қол пулеметін) жартылай бөлшектеу жəне жинақтау – Автоматты жартылай бөлшектеу және жинақтау; Калашников автоматының атқаратын қызметі, бөлшектері мен механизмдерінің, патронының құрылысы. Калашников автоматын (қол пулеметін) атуға дайындау –Автоматтың керек жарақтары. Автоматтың атудан кейінгі тазалау және майлау тәртібі. Автоматты сақтау. Автоматтың оқтарын тексеру және атысқа дайындау. Ату кезіндегі кідірістер және оны жою амалдары. Жарықшақты қол гранаталары – Жарықшақты қол гранаталарының (РГД-5, РГН, Ф-1, РГО) атқаратын қызметі және ұрыстық қасиеті. Гранаталар мен тұтандырғыштың құрылысы. Гранатаны лақтырған кездегі бөлшектері мен механизмдерінің жұмысы. Гранатаны лақтыруға дайындау.
5) Сап және оның элементтері. Саптық тұрыс – Сап және оның элементтері. Алдын-ала және орындауға берілетін пәрмендер. Сапқа тұрғанға дейінгі және саптағы сарбаздың міндеттері Саптық тұрыс. "Сапқа тұр!", "Түзел!", "Тік тұр!", "Еркін тұр!", "Реттел!", "Тоқтат!", "Бас киімдеріңді (киімді) ШЕШ!", "Бас киімдеріңді (бас киімді) КИ!" пәрмендерін орындау. Бір орында орындалатын бұрылулар. Саптық және жорықтық адым – Бір қатарлы саптан екі қатарлы сапқа және қайтадан бір қатарлы сапқа тұру. Саптық және жорықтық адым.
6) Жергілікті жерде картасыз бағдарлау – Бағдарлау туралы түсінік. Компаспен, аспан денелерінің және жергілікті заттар бойынша көкжиек тұстарын анықтау. Өзінің орналасқан жері туралы мәлімдеу. Магнитті азимутты анықтау – Азимут және оны анықтау. Жергілікті жерде бағдарлаудың заманауи дербес жабдықтары. Жер бедерінің ерекшелігі. Спутниктік-навигациялық жүйелер туралы жалпы мәліметтер: GPS (Global Positional System), ГЛОНАСС, Galileo.
7) Әскери роботты техникалардың негіздері – Роботтар туралы жалпы мәліметтер. Әскери істе роботтарды қолданудағы техникалық қамтамасыз ету. Роботты басқару алгоритмі – Роботтың қозғалу траекториясын жоспарлау. Роботтар тобын ұжымдық басқару үлгісі және алгоритмдері. Роботтарға арналған тапсырмалар – Роботтардың атқара алатын қызметтері. Жекелеген тактикалық міндеттерді шешу: жергілікті жерлерде бағдарлау, роботтардың қиын жағдайларда қызмет ету тәртібі.
8) Шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысы – Шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысын (оқу орындарын) ұйымдастырудың құрылымы және оның міндеттері. Азаматтық қорғанысының əскери емес құрылымдар қызметі жəне жабдықталуы. Ядролық қару және оның сипаттамасы – Ядролық жарылыстардың түрлері. Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторлары және олардан қорғану тәсілдері. Ядролық зақымдау ошағы және оның сипаттамасы. Әлеуметтік-технологиялық салдары. Нейтронды оқ-дәрілердің зақымдаушы әсерінің ерекшеліктері. Химиялық қару – Химиялық қару және оны қолдану белгілері. Улаушы заттар, олардың улағыш қасиеті және олардан қорғану тәсілдері туралы қысқаша түсінік. Химиялық зақымдау ошағы, алғашқы және екінші зақымдау аймақтары.
9) Биологиялық (бактериологиялық) қару – Биологиялық (бактериологиялық) қару, оның зақымдаушы әсері, қолдану белгілерін анықтау. Бактериологиялық құралдар, олардың улағыш әсері және олардан қорғану құралдары туралы қысқаша сипаттама. Бактериологиялық зақымдау ошағы, оның сипаттамасы. Бактериологиялық зақымдау ошағында жүргізілетін іс-шаралар. Карантин және обсервация. Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары – Жалпыәскери газтұмылдырық, оның атқаратын қызметі және құрылысы. Азаматтық газтұмылдырықтар құрылысының ерекшеліктері. Сауыт-қорғанысты (маска) таңдау, жарамдылығын тексеру, газтұмылдырықты жинау және қалтаға салу. Газтұмылдырықты алып жүру және пайдалану тәртібі, зақымдалған адамға газтұмылдырық кигізу тәсілдері. Жарамсыз газтұмылдырықты пайдалану. Тыныс алу мүшелерін қорғаудың қарапайым құралдары. Теріні қорғаудың жеке құралдары – теріні қорғауға арналған қарапайым құралдар, қосымша герметизациялау және сіңдіру арқылы олардың қорғаныс қасиеттерін арттыру. Арнайы қорғаныс киімінің (Л-1 жеңіл қорғаныс кеудеше, сүзгілі қорғаныс киімі, жалпыәскери қорғаныс жабдығы) атқаратын қызметімен және оларды пайдалану ережелерімен танысу. Ұжымдық қорғану құралдары – радиацияға қарсы тасалар мен панаханалар, олардың қорғау қасиеттері, жалпы құрылысы және іштей жабдықталуы. Қарапайым паналар. Эвакуациялау жəне халықты белгілеп шоғырландыру – Азаматтық қорғаныс дабылы және ол бойынша әрекет ету тәртібі. Эвакуациялау және орналастыру тәсілдері мен тәртібі. Эвакуацияланаушылардың міндеттері, олардың керек-жарақтары, қажетті жеке мүліктері, құжаттары мен азық-түліктері. Эвакуация бекетіндегі тəртіп, жүру бағыты жəне орналасатын орынға келу ережелер тәртібі. Террорлық қауіп-қатер кезіндегі адамдардың қауіпсіздігі – террорлық актілер бойынша қауіп-қатер төнген және террор болған кездегі азаматтардың атқаратын әрекеттері. Түрлі деңгейдегі қауіп-қатер төнген кезде әрекет ету тәртібі. Лаңкестік қауіпінің алдын алуда ақпараттық технологияның тиімділігі. Табиғи апат аймақтарындағы адамдардың әрекеттері – Табиғи апаттар, зілзалалар, олардың сипаттамалары және келтіруі мүмкін салдары. Табиғи апаттар және зілзалалар кезіндегі адамдардың әрекет ету тәртібі. Адамдардың табиғи апат салдарын жоюға, сондай-ақ құтқару жұмыстарын жүргізуге қатысуы. Жарақат алу, қан ағу және күйік шалу кезінде көрсетілетін алғашқы көмек – жарақат және олардың асқыну себептері туралы түсінік. Қансырау түрлері және олардың сипаттары. Күйік шалу себептері және олардың ауырлық деңгейлері. Естен танудың себебі. Жарақат алу және қансыраған кезде көрсетілетін алғашқы көмек. Асептика және антисептика туралы түсінік. Түрлі қайғылы оқиға орын алған жағдайда көрсетілетін алғашқы көмек – сүйектің сынуы және оларды анықтау туралы түсінік. Соғып алу, шығып кету, буынның созылуы және оларды анықтау белгілері. Шина салудың негізгі ережелері. Түрлі қайғылы оқиға орын алған кезде алғашқы көмек көрсету тәсілдері; Үсік шалу, күнге күю және жылудың әсері, олардың алдын алу және көрсетілетін алғашқы көмек. Электр тогы соққан кезде көрсетілетін алғашқы көмек және көмек көрсеткен кезде сақтауы керек қауіпсіздік шаралары.
10) Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік қызметінің ерекше түрі – Әскери қызметті өткеру қажеттілігі. Қарулы Күштерді жасақтау үшін техникалық-технологиялық бағыттар бойынша азаматтарды даярлау. Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттері туралы заңдар. Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттерін сақтау – Әскери есепке алу, әскери қызметке даярлау, әскери қызметке кірісу. Келісімшарт бойынша қызмет өткеретін техникалық мамандықтар бойынша даярлау қағидалары. Әскери қызмет (баламалы, келісімшарт бойынша), запаста болу.
11) Технологиялық дайындық: Ату негіздері – Атыс құбылысы. Оқтың бастапқы ұшу жылдамдығы. Қарудың тебілісі. Траекторияның пайда болуы. Оқтың тесіп өту және қиратқыш әрекеті. Тура атудың практикалық маңызы. Ату ережесі – Арақашықтықты мыңдық формула арқылы анықтау тәсілдері. Көздеу (дәлдеу) элементтері. Қозғалмайтын нысандар бойынша көздеу нүктесін және көздеуішті тағайындау. Дөңгелекті машиналарды жүргізу негіздері мен ережелері – Қазақстан Республикасының жол жүру саласындағы заңдары мен өзге де құқықтық актілері. Көлік құралдарының санаттары. Жүргізушінің жұмыс орны. Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері – Қазақстан Республикасы Жол қозғалысы ережелерінде қамтылған негізгі ұғымдар мен терминдер. Жүргізушілердің, жаяу жүргіншілер мен жолаушылардың міндеттері. Жүргізушінің өзімен бірге болуы тиіс құжаттары. Бағдаршамдар мен реттеушінің сигналдары – Бағдаршам мен реттеушінің сигналдары. Арнайы сигналдарды қолдану. Авариялық сигнал беру және авариялық тоқтату белгісін қолдану. Маневрлеу. Көлік құралдарын жолдың жүру бөлігіне қою. Жол белгілері – Ескерту белгілері. Басымдық белгілері. Тыйым салу белгілері. Алдын ала жазылатын белгілер. Ақпараттық-көрсеткіш белгілері. Сервис белгілері. Қосымша ақпарат белгілері (тақтайшалар). Жол таңбалары және олардың сипаттамалары – Таңбалардың жіктелуі. Көлденең және тік таңбалардың талаптарына сәйкес жүргізушілердің іс-әрекеті. Көлік құралдарын пайдалануға жіберу жөніндегі негізгі ережелері.
12) Қауіпсіздік негіздері және қауіптерді жіктеу – Қауіптердің негізгі ұғымдары мен жіктелуі. Техника қауіпсіздігі, еңбекті қорғау және қоршаған ортаны қорғау қауіпсіздігі. Қоршаған орта мен адамның қауіпсіздігі – Физикалық, химиялық және биологиялық факторлар арқылы адам денсаулығына әсер ету. Әртүрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету – Электрлік және тұрмыстық газбен қауіпсіз жұмыс жүргізу. Тұрмыстық химия құралдарын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шаралары. Компьютерді пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шаралары. Техногендік сипаттағы қауіптілік – Өнеркәсіптік апаттар (авариялар), олардың қысқаша сипаттамасы және ықтимал салдары. Жарылыстық-өрт қаупі бар нысандардағы апаттар (авариялар). Гидродинамикалық апаттар. Экологиялық қауіпсіздік – Ауа және су құрамының ластануы. Минералды тыңайтқыштар мен пестицидтерді пайдалану. Топырақтың ластануы. Экологиялық қауіпсіздікті сақтау ережелері. Табиғи жағдайда автономды өмір сүру-ерікті және мәжбүрлі автономия. Өмір сүру тәсілдері. Қажетті авариялық қор. Криминогендік жағдайларда өзін-өзі қауіпсіз ұстау негіздері – Көшедегі қауіпсіздік. Қоғамдық орындардағы қауіпсіздік. Адамдар көп жиналатын жерлердегі қауіпсіздік. Террористік акт қаупі кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету – Жарылыс қаупі пайда болған жағдайдағы тәртіп ережелері. Кепілдікке алынған жағдайда. Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері – Киберқауіпсіздіктің негізгі ұғымдары. Әлеуметтік желілерде қауіпсіз қарым-қатынас жасау ережелері. Ашық қол жетімді Wi-fi желілерін қауіпсіз пайдалану ережелері. Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету – Алғашқы көмек көрсету ерекшеліктері. Көмектің түрлері. Зардап шеккендерді зақымдану ошақтарынан эвакуациялау тәртібі.
Оқу-далалық (лагерьлік) жиындар.
1) Тактикалық дайындық: Әскери бөлімнің (бөлімшенің) қару-жарағы және әскери техникасы – Әскери бөлімнің (бөлімшенің) қарулануымен және әскери техникасымен, олардың атқаратын қызметтерімен, техникалық-тактикалық сипаттамаларымен танысу. Қарулану түрлері мен әскери техникаларды іс жүзінде көрсету. Қару-жарақ, техника мен мүлік және техникалық құжаттама. Бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі – Бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі. Ұрыстағы сарбаздың міндеттері. Бөлімшені басқаруды. Қорғанудың дербес құралдарын қолдануға жаттығу – Нормативтерді орындау: газтұмылдырықты кию, респираторды кию, "зақымдалушыға" газтұмылдырықты кигізу, жалпыәскери қорғаныс жабдығын кию. Дербес қобдиша және химиялық улануға қарсы пакет, олардың атқаратын қызметтері және пайдалану тәртібі. Ұрыстағы сарбаздың әрекеттері – Сарбаздың ұрыс кезінде жаяу әрекет ете отырып қозғалу тәсілдері. Әскери істе модельдеуді қолдану. Ядролық жарылыс кезіндегі әрекетті. Қорғаныстағы сарбаз – Ату позициясына (атыс жүргізуге арналған орынға) орналасу. Оқпана қазу және оны бүркемелеу. Қарсылас ядролық қару қолданғанда, атысқа дайындық басталғанда, әуе қарсыласы туралы дабыл қағылғанда, радиоактивті, химиялық және бактериологиялық зақымдау туралы дабыл қағылғанда орындалатын әрекеттер. Қарсыластың танкілері мен жаяу әскерлері түрлі бағыттан шабуылдаған кезде тойтарыс беру. Әуе нысандары бойынша оқ ату. Шабуылдағы сарбаз – Шабуылға дайындалған кезде орындалатын әрекеттер. Жүріп келе жатып шабуылдау кезіндегі сарбаздың колоннада қозғалуы және бөлімшенің ұрыстық сапындағы өз орнын алуы. Өткелдердегі кедергілерден өту және шабуылдау. Траншеядағы жауды ату, граната лақтыру, қоян-қолтық ұрыс арқылы жою тәсілдері. Шабуыл кезінде радиоактивті (улаушы) заттармен зақымдалған жергілікті жерде әрекет етуді. Бақылаушы сарбаз – Бақылау жүргізуге арналған орынды таңдау, оны жабдықтау және бүркемелеу. Нысандарды анықтау және бақылау нәтижелері туралы мәлімдеме жасау. Жергілікті жердің үлгісін құру және нысандарды үлгіде белгілеу. Шолушы сарбаз – Шолушы болып тағайындалған сарбаздың әрекеттері. Шолушылардың қозғалу, жергілікті жерді және заттарды шолу тәсілдері. Бақылау нәтижелері туралы мәлімдеу.
2) Атыс дайындығы: Калашников автоматын жартылай бөлшектеу жəне жинақтау жаттығулары – Автоматты жартылай бөлшектеу жəне жинақтау, автоматтың бөлшектері мен механизмдерінің оқтауға дейінгі орналасу қалпын және ату кезіндегі бөлшек механизмдерінің жұмыс істеуімен танысу. Атуға ыңғайлануға жаттығу (АК-74, пневматикалық винтовка) – Оқжатарды патрондармен оқтау және оқжатарды сөмкеге салу. Атуға ыңғайлану (атуға қажет қалыпты қабылдау және автоматты оқтау). Ату (қарауыл мен өткізгішті орнату, иыққа тіреу, көздеу, шүріппені басу және ату кезінде автоматты мықтап ұстау). Атуды тоқтату, оқжатарды алу және атып болған соң автоматты тексеру. Қол гранаталарын лақтыру – Жарықшақты қол гранаталарын және танкіге қарсы гранаталарды лақтыру. Автоматтан (пневматикалық винтовкадан) ату – Автоматтан (пневматикалық винтовкадан) іс жүзінде ату.
3) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары: Әскери бөлімнің (бөлімшенің) орналасуы, өмірі және күнделікті тұрмыс-тіршілігі – Әскери бөлімнің (бөлімшенің) тарихы. Әскери қызметшілердің орналасуы. Ақпараттық-тәрбие жұмысына арналған бөлме. Қару сақтауға арналған бөлме. Сарбаз асханасы, спорт базасы, оқу қалашықтары. Рота бойынша тәуліктік кезекшінің міндеттері – Ротаның тəуліктік нарядының атқаратын қызметтері, құрамы жəне қарулануы, рота бойынша күндізгі кезекшінің атқаратын міндеттері. Өзінің кезекті міндетін атқаратын күндізгі кезекшінің бекетін жабдықтау жəне жарақтандыру, тікелей бастықтары келген кездегі, "Жиын" белгісі берілгенде, дабыл жəне өрт болған жағдайдағы күндізгі кезекшінің əрекеттері. Бос ауысымдағы күндізгі кезекшінің əрекеттері, күндізгі кезекшінің телефон бойынша мəлімдеме беру тəртібі. Ротаға басқа ротаның əскери қызметшілер келген кездегі, рота аумағынан мүліктерді шығару кезіндегі күндізгі кезекшінің əрекеттері. Сақшының міндеттері – Қарауылдық қызметке тағайындалу және қарауылдың атқаратын міндеттері. Бекет және оны жабдықтау, жарақтандыру. Бекетке шабуыл жасалған кездегі сақшының әрекеттерін. Қаруды қолдану тәртібі. Бекеттегі сақшының орындайтын әрекеттері – Қаруды оқтау тәртібі. Бекетте тұрған сақшы қаруының орналасу қалпы. Бекетті тапсырған және қабылдаған, бекетте өрт болған және өзінің немесе көрші бекет маңында тәртіп бұзушылық орын алған жағдайдағы сақшының әрекеттері.
4) Саптық дайындық: Әскери сәлемдесу – Бір орында және қозғалыс кезінде орындалатын әскери сәлемдесу. Саптан шығу және сапқа қайта тұру – Саптан шығу және сапқа қайта тұру. Бастыққа келу және одан кету. Саптық тәсілдер және қарумен орындалатын іс-қимылдар – "Автоматты кеудеге!", "Белдікке!", "Қаруды қой!", "Қаруға!", "Қаруды!" тәсілдерін орындау. Бөлімшенің сабы – Бөлімшені өрістетілген сапқа және жорықтық сапқа тұрғызу. Бөлімшені өрістетілген саптан жорықтыққа сапқа тұрғызу және қайтадан өрістетілген сапқа тұрғызу. Бөлімшенің жинақталуы және жазылуы.
5) Әскери топография: Азимут бойынша қозғалыс – Көкжиек тұстарын және магнитті азимутты анықтауға жаттығу. Азимут бойынша қозғалыс.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі 96 сағатты (4 кредит) құрайды.
2 тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлы | Сабақтар | ||
теориялық | практикалық | ||
Кіріспе сабағы. | + | + | |
Білім алушылардың алғашқы әскери және технологиялық дайындықтарының мақсаты, міндеттері және мазмұны. | |||
1 бөлім. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері – мемлекеттік қауіпсіздіктің кепілі. | |||
Тақырып 1.1. Мемлекет қорғанысының конституциялық негіздері. | + | + | |
Тақырып 1.2. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері. | |||
Тақырып 1.3. Экстремизм және терроризмнің ұлттық қауіпсіздікке тигізетін салдары. | |||
2 бөлім. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары. | + | + | |
Тақырып 2.1. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары. | |||
Тақырып 2.2. Әскери қызметкерлер және олардың өзара қарым-қатынастары. | |||
Тақырып 2.3. Әскери тәртіп, оның мәні мен мағынасы. | |||
3 бөлім. Тактикалық дайындық. | + | + | |
Тақырып 3.1. Мотоатқыштар Бөлімшесін ұйымдастыру және ұрыстық мүмкіндіктері. | |||
4 бөлім. Атыс дайындығы. | + | + | + |
Тақырып 4.1. Калашников автоматы және қол пулеметі. | |||
Тақырып 4.2. Калашников автоматын (қол пулеметін) жартылай бөлшектеу жəне жинақтау. | |||
Тақырып 4.3. Калашников автоматын (қол пулеметін) атуға дайындау. | |||
Тақырып 4.4. Жарықшақты қол гранаталары. | |||
5 бөлім. Саптық дайындық. | + | + | |
Тақырып 5.1. Сап және оның элементтері. Саптық тұрыс. | |||
Тақырып 5.2. Бір орында орындалатын бұрылулар. Саптық және жорықтық адым. | |||
6 бөлім. Әскери топография. | + | + | |
Тақырып 6.1. Жергілікті жерде картасыз бағдарлау. | |||
Тақырып 6.2. Магнитті азимутты анықтау. | |||
7 бөлім. Әскери роботты техникалардың негіздері. | + | + | |
Тақырып 7.1. Әскери роботты техникалардың негіздері. | |||
Тақырып 7.2. Роботты басқару алгоритмі. | |||
Тақырып 7.3. Роботтарға арналған тапсырмалар. | |||
8 бөлім. Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері. | + | + | + |
Тақырып 8.1. Шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысы. | |||
Тақырып 8.2. Ядролық қару және оның сипаттамасы. | |||
Тақырып 8.3. Химиялық қару. | |||
Тақырып 8.4. Биологиялық (бактериологиялық) қару. | |||
Тақырып 8.5. Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары. | |||
Тақырып 8.6. Теріні қорғаудың жеке құралдары. | |||
Тақырып 8.7. Ұжымдық қорғану құралдары. | |||
Тақырып 8.8. Эвакуациялау жəне халықты белгілеп шоғырландыру. | |||
Тақырып 8.9. Террорлық қауіп-қатер кезіндегі адамдардың қауіпсіздігі. | |||
Тақырып 8.10. Табиғи апат аймақтарындағы адамдардың әрекеттері. | |||
Тақырып 8.11. Жарақат алу, қан ағу және күйік шалу кезінде көрсетілетін алғашқы көмек. | |||
Тақырып 8.12. Түрлі қайғылы оқиға орын алған жағдайда көрсетілетін алғашқы көмек. | |||
9 бөлім. Әскери қызметтің құқықтық негіздері. | + | + | |
Тақырып 9.1. Әскери қызмет. | |||
Тақырып 9.2. Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттерін сақтау. | |||
10-бөлім. Атыс дайындығы (2). | + | + | + |
Тақырып 10.1. Ату негіздері. | |||
Тақырып 10.2 Ату ережесі. | |||
11 бөлім. Технологиялық дайындық. | + | + | |
Тақырып 11.1 Дөңгелекті машиналарды жүргізу негіздері мен ережелері. | |||
Тақырып 11.2. Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері. | |||
Тақырып 11.3. Бағдаршамдар мен реттеушінің сигналдары. | |||
Тақырып 11.4. Жол белгілері. | |||
Тақырып 11.5. Жол таңбалары және олардың сипаттамалары. | |||
12 Бөлім. Өмір қауіпсіздігі негіздері. | + | + | |
Тақырып 12.1. Қауіпсіздік негіздері және қауіптерді жіктеу. | |||
Тақырып 12.2 Қоршаған орта мен адамның қауіпсіздігі. | |||
Тақырып 12.3. Әртүрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету. | |||
Тақырып 12.4.Техногендік сипаттағы қауіптілік. | |||
Тақырып 12.5. Экологиялық қауіпсіздік. | |||
Тақырып 12.6. Табиғи жағдайда автономды өмір сүру. | |||
Тақырып 12.7. Криминогендік жағдайларда өзін-өзі қауіпсіз ұстау негіздері. | |||
Тақырып 12.8. Террористік акт қаупі кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету. | |||
Тақырып 12.9. Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері. | |||
Тақырып 12.10. Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету. | |||
Оқу-далалық (лагерьлік) жиындар. | |||
1 бөлім. Тактикалық дайындық. | + | + | |
Тақырып 1.1 Әскери Бөлімнің (Бөлімшенің) қару-жарағы және әскери техникасы. | |||
Тақырып 1.2. Бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі. | |||
Тақырып 1.3. Қорғанудың дербес құралдарын қолдануға жаттығу. | |||
Тақырып 1.4. Ұрыстағы сарбаздың әрекеттері. | |||
Тақырып 1.5. Қорғаныстағы сарбаз. | |||
Тақырып 1.6. Шабуылдағы сарбаз. | |||
Тақырып 1.7. Бақылаушы сарбаз. | |||
Тақырып 1.8. Шолушы сарбаз. | |||
2 бөлім. Атыс дайындығы. | + | + | |
Тақырып 2.1. Калашников автоматын жартылай бөлшектеу жəне жинақтау жаттығулары. | |||
Тақырып 2.2. Атуға ыңғайлануға жаттығу (АК-74, пневматикалық винтовка). | |||
Тақырып 2.3. Қол гранаталарын лақтыру. | |||
Тақырып 2.4. Автоматтан (пневматикалық винтовкадан) ату. | |||
3 бөлім. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары. | + | + | |
Тақырып 3.1. Әскери Бөлімнің (Бөлімшенің) орналасуы, өмірі және күнделікті тұрмыс-тіршілігі. | |||
Тақырып 3.2. Рота бойынша тәуліктік кезекшінің міндеттері. | |||
Тақырып 3.3. Сақшының міндеттері. | |||
Тақырып 3.4. Бекеттегі сақшының орындайтын әрекеттері. | |||
4 бөлім. Саптық дайындық. | + | + | |
Тақырып 4.1. Әскери сәлемдесу. | |||
Тақырып 4.2. Саптан шығу және сапқа қайта тұру. | |||
Тақырып 4.3. Саптық тәсілдер және қарумен орындалатын іс-қимылдар. | |||
Тақырып 4.4. Бөлімшенің сабы. | |||
5 б | + | + | |
Тақырып 5.1. Азимут бойынша қозғалыс. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлімнің атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Кіріспе | 1) Білім алушыларды әскери қызметке даярлаудың оқу-тәрбие процесі. Педагогикалық құбылыс ретінде әскери қызметке дайындық | 1) Алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәнін ұйымдастырудағы құқықтық негіздер және алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәнінің мақсаты мен міндеттерін білу. |
1) Алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәнінің мақсаты мен міндетін анықтайды; |
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері – мемлекеттің әскери қауіпсіздігінің кепілі |
Конституция |
1) Алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәнінде білім алушылардың міндеттері мен құқықтарын білу; |
1) Алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәнінде білім алушылардың міндеттері мен құқықтарын атайды; |
Конституция | 1) Қазақстан Республикасы қорғанысының конституциялық негіздері туралы білімдді дамыту. | 1) Қазақстан Республикасы Конституциясының 36 бабын түсіндіреді. | |
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері, олардың құрамы мен мақсаты |
1) Еліміздің Қарулы Күштерінің қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлі мен маңызын түсіну; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің ұйымдық құрылымын түсіндіреді және құрамын ажыратады; | |
| Экстремизм мен терроризм ұлттық қауіпсіздікке қатер ретінде | 1) Ұлттық қауіпсіздікке қауіп төндіретін факторларды талдау. |
1) Экстремизм мен терроризмнің түрлерін, оларға тән белгілерін атайды; |
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Әскери жарғыларының жалпы негіздері мен құқықтық ережелерін білу; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері жарғыларының түрлерін атайды; | |
Әскери қызметкерлер және олардың арасындағы қарым-қатынас |
1) Талаптар туралы, тиісті әскери тәртіпті, оқу-тәрбие процесін және Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Әскери қызметкерлер әзірлігін тиісті деңгейде ұстау жөніндегі жарғыларын қамтамасыз ету; | 1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштеріндегі әскери тәртіп туралы жарғыларының баптарын айқындайды. | |
тактикалық дайындық |
Әскери тәртіп, оның мәні мен маңызы | 1) Жеке тұлғалық қасиеттер: ерік-жігерді, тәртіпті, ұйымшылдықты, парыз сезімін, алғашқы әскери-технологиялық дайындықты меңгеруде саналы көзқарасты қалыптастыру. | 1) Жарғы талаптарын қолданады. |
1) Жауды жеңудің ең маңызды құралы ретінде ұрыс теориясы мен практикасының мәселелерін меңгеру; |
1) Қазіргі заманғы ұрысты іске асыру мен оның ерекшеліктерін және түрлерін сипаттайды; | ||
өрт жаттығулары | Калашников автоматы және жеңіл пулеметі | 1) Ұрыс жағдайында атыс қаруын қолдануды, ұрыс әрекеттерін ұйымдастыруда бастапқы дағдыларды бекітуді, жалпы ұрыс негіздерін меңгеруде негізгі тактикалық дайындық міндеттерін меңгеру. | 1) Алған білімдерін ұрыс кезінде өздеріне оқпана қазу, бақылау мен атыс жүргізу үшін арнайы жер таңдау, кез-келге жерде қозғалыс жасауда тәжірибелік дағдыларын көрсету кезінде қолданады. |
1) Калашников автоматы және қол пулеметі | 1) Граната және оқ-дәрілермен, қарумен жұмыс жасаған кездегі негізгі қауіпсіздік ережелері мен қарастырып отырған қарудың бөлшектерін білу. |
1) Атыс қаруынан атыс жүргізу негіздерін сипаттайды. | |
Қолды бөлшектеу гранаталары - Қолды бөлшектеу гранаталарының мақсаты, жауынгерлік қасиеттері (РГД-5, РГН, Ф-1, РГО). |
1) РГД-5, Ф-1, РГО, РГН гранаталарының қасиеттерін меңгеру; | 1) Қару, граната және оқ-дәрілермен жұмыс істеу кезінде қауіпсіздік шараларын сақтайды. | |
Саптық дайындық | Сап және оның элементтері | 1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құрылымдарының саптық жарғыларының жалпы негіздері мен талаптарын орындау және білу. |
1) Сапқа тұрғызу, қозғалыс жасау үшін пәрмендер береді, сап элеметтерін анықтайды; |
Орнында бұрылу. Сап және марш қадамы |
1) Жүйенің негізгі элементтерін және олардың анықтамаларын білу; |
1) Берілген бұйрыққа бойынша іс-әрекет жасайды; | |
Әскери топография. | Жерге бағдарлау |
1) Бейтаныс рельефте бағдарлаудың негізгі тәсілдерін меңгеру; |
1) Құлабыз (компас) және жергілікті нысандар бойынша көкжиек тұстарын анықтайды; |
Магниттік азимутты анықтау | 1) Жерде бағдарлау әдістерін меңгеру. |
1) Қару-жарақ пен техниканы ұрыста тиімді пайдалану үшін әскери топографияны білудің маңыздылығын түсіндіреді; | |
Әскери роботты техникалардың негіздері. | 1) Әскери роботты техникалардың негіздері. Роботтарды басқару алгоритмі |
1) Робототехниканың негізгі даму бағыттары мен роботтардың ерекшелік белгілерін білу; |
1) Роботтарды әскери істерде қолдану мүмкіндіктерін ашады; |
Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері | Кәсіпкерлік объектіні азаматтық қорғау | 1) Қазақстан Республикасының халқын табиғи апаттардың, ірі авариялардың, апаттардың және терроризм актілерінің зардаптарынан қорғау бойынша бейбіт және соғыс уақытында жүргізілетін негізгі іс-шараларды меңгеру. | 1) Азаматтық қорғаныстың, оқу орнындағы азаматтық қорғауды ұйымдастырудың және әскери емес құрамаларды ұйымдастырудың мақсаттары мен міндеттерін ашады. |
Ядролық қару және олардың сипаттамасы | 1) Ядролық қарудың түрлері және оны қолданудың зардаптары туралы жақсы қалыптасқан білімге ие болу. | 1) Ядролық қарудың сипаттамалары, оның түрлері және зақымдаушы факторлары туралы білімдерін көрсетеді. | |
Химиялық қару | 1) Химиялық қарудың түрлері мен түрлерін білу. |
1) Химиялық қаруға қатысты халықаралық құжаттарды білуді көрсету; | |
Биологиялық (бактериологиялық) қарулар. |
1) Биологиялық (бактериологиялық) қаруды қолданудың негізгі әдістерін меңгеру; |
1) Бактериологиялық қарудың ерекшеліктерін атайды; | |
Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары. Теріге арналған жеке қорғаныс құралдары. | 1) Жаппай қырып-жоятын қаруды қолдану және техногендік апаттар жағдайында тыныс алу мүшелерін жеке қорғаудың заманауи түрлері туралы білімді меңгеру. |
1) Респираторды, противогазды қолдану дағдыларын көрсетеді; | |
Ұжымдық қорғаныс құралдары. | 1) Ұжымдық қорғаныс құралдарының түрлері мен түрлерін білу. |
1) Жаппай қырып-жою қаруын қолдану және техногендік апаттар жағдайында тері қорғау құралдарының мақсаты мен жіктелуі туралы білімін көрсетеді; | |
Халықты эвакуациялау және тарату | 1) Халықты эвакуациялау және таратуды ұйымдастыру ережелерін білу. |
1) Халықты эвакуациялау және тарату әдістері мен тәртібін атайды; | |
Террорлық қауіп жағдайында халықтың қауіпсіздігі | 1) Террористік қауіп жағдайында халықтың қауіпсіздік шаралары туралы білу. |
1) террористік қауіптілік деңгейлерін анықтайды; | |
Табиғи апат аймақтарындағы халықтың әрекеті |
1) Жау шабуылы қаупі, азаматтық қорғаныстың дабылы, әртүрлі төтенше жағдайлар мен террористік қауіп-қатер кезінде халықты шебер әрекеттерге дайындаудың маңыздылығын мойындау; |
1) Әлеуметтік желілерде қауіпсіз байланыс, ашық қолжетімді желілерді пайдалану ережелерін талдайды; | |
Жаралар, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы көмек. | 1) Жарақат, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы медициналық көмек көрсету ережелерін білу. |
1) Жарақат, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы медициналық көмек көрсету ережелері туралы білімін көрсетеді; | |
Түрлі жазатайым оқиғаларға алғашқы көмек көрсету. | 1) Жалпы ережелерді және әртүрлі жазатайым оқиғаларға алғашқы көмек көрсету шараларының кешенін білу. |
1) Жазатайым жағдайларда алғашқы медициналық көмек көрсету туралы білімдерін көрсетеді; | |
Әскери қызметтің құқықтық негіздері. | Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік қызметінің ерекше түрі. |
1) Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери қызметі туралы Заңының талаптарын меңгеру; |
1) "Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы" Заңының баптарын түсіндіреді; |
1) Әскери қызметшiнiң мәртебесi, оның құқықтары мен мiндеттерi туралы түсiну; |
1) Әскерге шақыру бойынша және келісім-шарт бойынша әскери қызметтің мерзімдерін атайды; | ||
Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери борышының мазмұны | 1) Әскери міндеттілер мен мерзімді әскери міндеттілерді әскери есепке алудың мақсаты мен ережелерін түсіну. | 1) Әскери қызметтің мазмұны бойынша білімі мен түсінігін көрсетеді. | |
Өрт жаттығулары | Түсіру негіздері |
1) Қарастырылып отырған қарудың материалдық бөлігін, онымен жұмыс істеу кезіндегі негізгі қауіпсіздік шараларын, оқ-дәрілер мен гранаталарды білу; |
1) Атқыш қарудан ату негіздерін сипаттайды; |
Түсіру ережелері |
1) Диапазонды қалай анықтау керектігі туралы түсінікке ие болу; |
1) Тұрақты нысаналарды ату кезінде қашықтықты анықтайды; | |
Технологиялық дайындық | Доңғалақты көліктерді басқару негіздері мен ережелері |
1) Қазақстан Республикасының жол жүрісі саласындағы заңдары мен өзге де құқықтық актілерін білу; |
1) Доңғалақты көлік құралдарын жүргізудің негіздері мен ережелерін сипаттайды; |
Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері |
1) Жолда жүру ережелерін білу; |
1) Жүргізушілер мен жаяу жүргіншілердің міндеттерін түсіндіреді; | |
Бағдаршам және жол диспетчері |
1) Бағдаршам мен жол диспетчерінің сигналдарын білу; |
1) Арнайы сигналдарды қолдану ережелерін түсіндіреді; | |
Жол белгілері | 1) Жол белгілерінің жіктелуін білу. | 1) Жол белгілерінің мағынасын түсіндіреді. | |
Жол белгілері және олардың сипаттамалары | 1) Көлік құралдарын пайдалануға жіберудің негізгі ережелерін білу. | 1) Көлденең және тік таңбалау талаптарына сәйкес жүргізушілердің әрекеттерінің мәнін ашады. | |
Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері | Қауіпсіздік негіздері және қауіптілік классификациясы |
1) Қауіпсіз өмір сүру негіздері туралы түсіну; |
1) Қауіптердің негізгі ұғымдары мен жіктелуін ашады; |
Қоршаған орта және адам қауіпсіздігі |
1) Қоғам мен табиғаттың өзара әрекеттесу формалары туралы түсініктері болу; |
1) Табиғи ресурстарды үнемді тұтыну туралы білімдерін көрсетеді; | |
Түрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету | 1) Жаттығу электр және тұрмыстық газбен қауіпсіз жұмыс істеу. |
1) Тұрмыстық химияны пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шараларын атайды; | |
Техногендік қауіптер |
1) Техногендік қауіптер туралы түсінікке ие болу; |
1) Өндірістегі жазатайым оқиғалардың түрлерін анықтайды; | |
Экологиялық қауіпсіздік |
1) Экологиялық қауіпсіздіктің объектілері, мақсаттары мен міндеттері туралы түсінікке ие болу; |
1) Ауа мен судың ластануының себептері мен салдары туралы білімдерін көрсетеді; | |
Табиғи жағдайда автономды тіршілік ету | 1) Табиғи ортада адамның ерікті және мәжбүрлі дербестігінің себептері мен ерекше жағдайлары туралы түсінікке ие болу. |
1) Табиғи ортада тіршілік етудің қарапайым тәсілдері туралы білімдерін көрсетеді; | |
Криминогендік жағдайларда қауіпсіз мінез-құлық негіздері | 1) Көшеде, қоғамдық орындарда орын алуы мүмкін криминогендік жағдайлар туралы түсінікке ие болу; мінез-құлық ережелері. |
1) Көшеде қауіпсіз жүріс-тұрыс туралы білімдерін көрсетеді; | |
Террорлық шабуыл кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету | 1) Террористік акт қаупі төнген жағдайда қауіпсіз мінез-құлық ережелерін білу. |
1) Жарылыс қаупі кезінде өзін-өзі ұстау ережелері туралы білімін көрсетеді; | |
Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері | 1) Киберқауіпсіздіктің негізгі түсініктерін білу. |
1) Әлеуметтік желілерде қауіпсіз қарым-қатынас ережелерін түсіндіреді; | |
Жаппай қырып-жою кезіндегі алғашқы көмек | 1) Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету ерекшеліктері туралы түсінікке ие болу. |
1) Алғашқы көмек көрсету туралы білімдерін көрсетеді; | |
тактикалық дайындық | Әскери бөлімнің (бөлімшенің) қару-жарағы мен әскери техникасы |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери техникасы мен қару-жарағы туралы білімі болу; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің және шет мемлекеттердің әскери техникасы мен қару-жарақтарының сипаттамаларын салыстырады; |
Бөлімнің жауынгерлік және марш тәртібі | 1) Отрядтың ұрыс және жорық тәртібі туралы түсінікке ие болу. |
1) Жауынгердің әр түрлі ұрыс түрлеріндегі іс-әрекет тәртібі туралы білімін көрсетеді; | |
Жеке қорғаныс құралдарын пайдалануды үйрету | 1) Жеке қорғаныс құралдарын пайдалану мақсаты мен тәртібін білу. | 1) Противогазды, респираторды, "зардап шеккендерге" противогазды кию, қолды біріктірілген қорғаныс жинағы, нормаларын орындайды. | |
Жауынгердің ұрыстағы іс-әрекеттері - Жаяу операция кезіндегі жауынгердің ұрыстағы қозғалыс тәсілдері | 1) Жаяу әрекет кезінде жауынгерді ұрыста жылжыту тәсілдерін әзірлеу. | 1) Ядролық жарылыстың шығу тәртібін түсіндіреді. | |
Қорғаныстағы жауынгер. | 1) Қорғаныстағы жауынгердің іс-әрекеті туралы білімдерін дамыту; қарсыластың ядролық қаруын қолдану, атыс даярлығын бастау, әуе жауы туралы, радиоактивті, химиялық және бактериологиялық ластану туралы ескерту сигналдары кезіндегі әрекеттерін білу. |
1) Өздігінен қазу және камуфляж жасау тәртібін көрсетеді; | |
Шабуылдағы солдат |
1) Шабуыл кезіндегі жауынгердің іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту; |
1) Шабуылға дайындалу тәртібін көрсетеді; қозғалыстағы шабуыл кезінде жауынгерді колоннада ілгерілету және оның отрядтың ұрыс тәртібінде орнын алу; өткелдердегі кедергілерді еңсеру және шабуыл жасау; | |
Солдат-бақылаушы | 1) "Солдат-бақылаушы" позициясындағы іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту. |
1) Бақылау орнын таңдау ережелері, оның жабдықталуы және камуфляжы туралы білімін көрсетеді; | |
Патрульдегі солдат | 1) Патрульдегі жауынгердің іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту. | 1) Сақшылардың қозғалысы, аумақты және жергілікті объектілерді тексеру ережелерін түсіндіреді. | |
өрт жаттығулары | Калашников автоматын толық емес бөлшектеу және құрастыру бойынша оқыту | 1) Калашников автоматының құрылымы туралы жақсы қалыптасқан білімге ие болу. |
1) Қаруды тексереді, бөлшектейді және құрастырады; |
Атуға дайындық жаттығулары (АК-74, пневматикалық мылтық) | 1) Пневматикалық мылтықпен жұмыс істеу ережелерін әзірлеу. | 1) Журналды патрондармен жабдықтау және сөмкеге салу нормаларын орындайды. | |
Қол гранаталарын лақтыру. Қол сынықтарын және танкке қарсы гранаталарды лақтыру | 1) Қол сынықтарын және танкке қарсы гранаталарды лақтыру тәсілдерін білу. |
1) Гранатаны қашықтыққа лақтыру нормаларын орындайды; | |
Автоматтан ату (пневматикалық мылтық) | 1) Пневматикалық мылтықтан (пневматикалық винтовкадан) практикалық ату ережесін әзірлеу. |
1) Түсірілімге дайындық тәртібін көрсетеді, ату, атуды тоқтату; | |
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары | Әскери бөлімнің (бөлімнің) әскери қызметшілерінің тұруы, тұрмысы және тұрмысы |
1) Әскери бөлімдердің оқу-материалдық базасы туралы білімі болуы; |
1) Әскери бөлімдердің материалдық базасын көрсетеді; |
Кәсіпорындағы тәртіп сақшыларының міндеттері |
1) Ротаның күнделікті жасақтарының мақсаты, құрамы және қарулануы туралы білімге ие болу; |
1) Серіктестік үшін тәртіптік міндеттерді тізеді және орындайды; | |
Күзетші міндеттері |
1) Қарауыл қызметінің мақсаты мен міндеттері, қарауылдың міндеттері туралы түсінікке ие болу; |
1) Посттың мақсатын, оның жабдықтары мен жабдықтарын түсіндіреді; | |
Поштадағы қарауылдың іс-әрекеті |
1) Қаруды оқтау тәртібін білу; |
1) Посттағы қарауылдағы қарудың орнын түсіндіреді және көрсетеді; | |
Бұрғылау | Әскери сәлемдесу | 1) Әскери сәлемдесу тәсілдерін орнында және қозғалыста меңгерту. | 1) Әскери сәлемдесу арқылы жауынгерлік дағдыларын көрсетеді. |
Пайдаланудан шығару және қызметке қайтару | 1) Жауынгерлік дағдыларды меңгеру. | 1) Кезекшілікке шығу және қайта оралу тәртібін көрсетеді. | |
Жауынгерлік техника және қарумен қозғалыс | 1) Ұрыс техникасын меңгеру. | 1) Қарумен техника мен қимылдарды көрсетеді. | |
Құрылыс бөлімдері | 1) Бөлім құру ережелері мен тәртібін білу. | 1) Бөлімді қалай құру және қайта құру керектігін түсіндіреді және көрсетеді. | |
Әскери топография | Горизонттың қабырғалары мен магниттік азимуттарды анықтауға жаттықтыру |
1) Горизонттың қабырғалары мен магниттік азимутты анықтау; |
1) Картасыз бейтаныс рельефте бағдарлаудың негізгі жолдарын түсіндіреді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 89- қосымша |
Аграрлық-технологиялық бағыттың "Химия" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-технологиялық бағыттың "Химия" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Химия" пәнін оқытудың мақсаты - білім алушыларға заттар және олардың түрленуі, заттардың қасиеттерінің олардың құрамы мен құрылысына тәуелділігін түсіндіретін заңдар мен теориялар туралы білім жүйесін беру, студенттерге мүмкіндік беру. өмірде қауіпсіз пайдалану үшін химиялық процестер, заңдылықтар және олардың заңдылықтары туралы түсінік алу, ақпаратты сыни бағалау және шешім қабылдау.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) практикаға бағытталған білімдерді, химия ғылымының тұжырымдамаларын, теориялары мен заңдылықтарын игеру;
2) табиғатта, зертханада, өндірісте және күнделікті өмірде болып жатқан химиялық құбылыстарды бақылап, түсіндіре білуді меңгеру;
3) практикалық сабақтарда қауіпсіздік ережелерін сақтай отырып, заттармен және зертханалық жабдықтармен жұмыс істеу дағдыларын дамыту;
4) химиялық эксперимент жүргізу барысында оқушылардың танымдық қызығушылықтары мен интеллектуалдық қабілеттерін дамыту, химиялық білімді өз бетінше меңгеру қажеттілігін дамыту;
5) жаратылыстанудың іргелі құрамдас бөліктерінің бірі және жалпы адамзаттық мәдениеттің элементі ретінде химияға көзқарасты тәрбиелеу;
6) химияның әлеуметтік мәнін, гуманистік бағыттылығын, оның адамзат алдында тұрған мәселелерді шешудегі өсіп келе жатқан рөлін ашу;
7) химиялық құбылыстар мен заттардың қасиеттерін түсіндіру, оларды күнделікті өмірде, ауыл шаруашылығы мен өндірісте қауіпсіз пайдалану, адам денсаулығы мен қоршаған ортаға зиян келтіретін құбылыстардың алдын алу үшін алған теориялық білімдерін пайдалану;
8) адам қызметінің объектілеріне немесе құралдарына құнды және сыни көзқарас тәжірибесін қалыптастыру, оның қоршаған әлемге қатысты көрінісі, қоғамның әрбір мүшесінің өмірлік мәселелерін шешуге ықпал ететін негізгі және пәндік құзыреттерді қалыптастыру.
4. Оқу пәнінің мазмұны 5 бөлімнен тұрады:
1) заттардың бөлшектері;
2) химиялық реакциялардың заңдылықтары;
3) химиялық реакциялардың энергетикасы;
4) химия және қоршаған орта;
5) химия және өмір.
"Заттардың бөлшектері" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Атомның құрамы мен құрылысы;
2) Атомда электрондардың қозғалысы және таралуы.
"Химиялық реакциялардың жүру заңдылықтары" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) химиялық элементтердің периодтық заңы мен периодтық жүйесі;
2) тотығу-тотықсыздану реакциялары.
"Химиялық реакциялар энергетикасы" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) химиялық реакциялардың жылдамдығы;
2) химиялық тепе-теңдік;
"Химия және қоршаған орта" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Жер химиясы;
2) көміртек және оның қосылыстары.
"Химия және өмір" бөлімі "Биохимия" бөлімшесінен тұрады:
"Химия" пәнінің негізгі мазмұны:
"Химия" пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Атомның құрамы мен құрылысы". Атом – күрделі бөлшек, радиоактивтілік, энергия деңгейлері және кванттық сандар мен орбитальдардың ішкі деңгейлері; "Орташа салыстырмалы атомдық массаны есептеу" тақырыбына есептер шығару. Радиоактивтіліктің табиғаты және радиоактивті изотоптардың қолданылуы
2) "Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы" кванттық сандардың сипаттамалары мен мәндері; алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық конфигурациясын құрастыру (сутектен криптонға дейін).
3) "Химиялық байланыстың түрлері". Химиялық элементтердің электртерістігі, валенттілігі және тотығу дәрежесі, химиялық байланыс, иондық байланыс. Металл байланысы. Сутектік байланыс. Кристалдық торлар. Коваленттік байланыс, коваленттік байланыстың қасиеттері, байланыстың электртерістігі мен полярлығы, иондық байланыс, электронды жұптың тежелу теориясы, металдық байланыс, сутектік байланыс. Химияның негізгі стехиометриялық заңдары; салыстырмалы атомдық және молекулалық массасы, зат мөлшері;
№1 зертханалық тәжірибе: "Ковалентті байланысы бар заттардың (N2, O2, алмаз) модельдерін құрастыру".
4) "Тотығу-тотықсыздану реакциялары" Тотығу-тотықсыздану реакциялары, гальваникалық элементтер, электролиз.
5) "Химиялық реакцияның жылдамдығы" концентрацияның химиялық реакциялардың жылдамдығына әсері, химиялық реакциялардың жылдамдығына қысымның әсері, химиялық реакциялардың жылдамдығына температураның әсері. Катализ.
№2 зертханалық тәжірибе: "Химиялық реакция жылдамдығына әртүрлі катализаторлардың әсер ету тиімділігін зерттеу";
6) "Химиялық баланс". Тепе-теңдікке әртүрлі факторлардың әсері, Ле Шателье -Браун принципі , тепе-теңдік константасы, өндірістік процестердегі химиялық тепе-теңдік;
№3 зертханалық тәжірибе: "Әртүрлі факторлардың әсерінен динамикалық тепе-теңдіктің ығысуын зерттеу";
"Тепе-теңдік константасын және тепе-теңдік концентрациясын табу" тақырыбына есептер шығару.
7) "Периодтық заң және периодтық жүйе" , Топ элементтері (VII А). Галогендердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтары, галогендердің тотығу-тотықсыздану қасиеттері, сулы ерітіндідегі галогенид иондарын анықтау, галогендер мен олардың қосылыстарының қолданылуы ; Топтың элементтері (IIA). Топ элементтерінің (IIA) физикалық қасиеттері, топ элементтерінің (IIA) химиялық қасиеттері, табиғи карбонаттар; Қазіргі зерттеулердегі аналитикалық әдістер; Азот және аммиак молекулаларының құрылымы мен қасиеттері; Азотты тыңайтқыштардың өнеркәсіптік өндірісі; Күкірт қышқылын алудың байланыс әдісі; Азот оксидтері мен нитраттардың және күкірт диоксидінің қоршаған ортаға әсері; Металдар мен қорытпаларды алу. Шойын және болат өндірісі. Өтпелі металдардың жалпы сипаттамасы. күрделі қосылыстар. "Топтың элементтері (IVA)". Топ элементтерінің (ІВА) қасиеттерінің өзгеруі, топ элементтерінің (IVA) және олардың қосылыстарының химиялық қасиеттерінің, топ элементтерінің оксидтерінің ( ИВА) қасиеттерінің, табиғатта пайда болу формаларының және қарапайым заттарды алу әдістерінің өзгеруі. "Азот және күкірт". Азот молекуласының, аммиак және аммоний тұздарының құрылымы мен қасиеттерінің ерекшеліктері, азот тыңайтқыштарының өнеркәсіптік өндірісі, азот оксидтері мен нитраттарының қоршаған ортаға әсері, күкіртті сутегі мен сульфидтер, күкірт диоксиді, қоршаған ортаға әсері және қолданылуы, алудың байланыс әдісі. күкірт қышқылы. Металдар мен қорытпаларды алу, өнеркәсіпте электролизді қолдану, металдар өндірісінде қоршаған ортаны қорғау мәселелері; "Өтпелі металдар". Өтпелі металдардың жалпы сипаттамасы; өтпелі металдардың, комплексті қосылыстардың биологиялық рөлі; "Жаңа заттар мен материалдарды әзірлеу". Жаңа материалдарды, физиологиялық белсенділігі бар табиғи және синтетикалық қосылыстарды жасау және жасау, дәрілік заттардың дамуы және синтезі, нанокөміртекті бөлшектердің нанотехнологиялық құрылымы, жаңа полимерлерді игеру, жаңа материалдардың практикалық маңызы.
Көрнекілік: "Күкірт және азот қышқылдарының тотығу қасиеттері";
10) "Жер химиясы" "Жасыл химияның" 12 қағидасы, атмосфераның, гидросфераның, литосфераның ластануы, жердің озон қабатының бұзылуы, жаһандық жылыну.
11) "Көміртек және оның қосылыстарының химиясы" Органикалық химияға кіріспе. Органикалық заттардың құрамы мен құрылымы, функционалдық топтары, гомологиялық қатарлары, алифатты қосылыстардың IUPAC номенклатурасы, изомерия түрлері, алкандар, алкандардың жану өнімдері, алкандардың орынбасу реакциясының бос радикалды механизмі, галогендеу. қанықпаған көмірсутектер. Алкендердің құрамы, құрылысы және реакциялық қабілеті, стереоизомериясы; Галогеноалкандар . Галоалкандарды дайындау; Спирттер: бір атомды, көп атомды. Спирттердің жіктелуі және химиялық қасиеттері, этил спиртінің өнеркәсіптік өндірісі. Бензол молекуласының құрылысы, бензол және оның гомологтарын алу, бензол және оның гомологтарының химиялық қасиеттері; Фенол, оның құрылымы және қасиеттері. Карбонилді қосылыстардың құрылымы мен номенклатурасы, альдегидтер мен кетондардың, карбон қышқылдарының алынуы және қасиеттері, эфирлену реакциясы, күрделі эфирлер мен сабындар;
Макромолекулалық қосылыстар, полимерлену реакциялары, поликонденсация реакциялары, полиамидтер мен полиэфирлер, қолданылуы, пластмассалардың қоршаған ортаға әсері;
№4 зертханалық жұмыс: "Полимерлер және олардың қасиеттері";
№1 практикалық жұмыс: "Пластиктер мен талшықтарды тану";
12) "Органикалық синтез". Органикалық қосылыстардағы негізгі функционалдық топтар, органикалық заттардың генетикалық байланысы;
№5 зертханалық тәжірибе: "Байланыстың қанықпауына сапалық реакциялар".
№6 зертханалық тәжірибе "Спирттердің суда ерігіштігі, спирттердің жануы, бір атомды және көп атомды спирттерге сапалық реакциялары.
"Жану өнімдері және гомологтық қатарлар бойынша заттың молекулалық формуласын анықтау" тақырыбына есептер шығару.
13) "Биохимия". Көмірсулардың жіктелуі және олардың құрылысы, қасиеттері және көмірсулардың қолданылуы; Аминдер және аминқышқылдары. Аминдердің жіктелуі мен номенклатурасы, аминдердің физикалық, химиялық қасиеттері және алынуы, амин қышқылдарының құрамы, құрылымы, биологиялық рөлі, аминқышқылдарының физикалық және химиялық қасиеттері; пептидтік байланыс; ақуыздың түзілуі; Ақуыздар, ақуыз молекулаларының құрылымдары, полипептидтердің құрылымын анықтау, ферменттердің, нуклеин қышқылдарының рөлі мен қолданылуы: ДНҚ, РНҚ, биологиялық маңызды элементтердің құрамы мен құрылымы, қоршаған ортаның ауыр металдармен ластануы, ауыр металдардың ақуыздарға әсері. ;
№7 зертханалық жұмыс: "Глюкозаның альдегидті спирт ретіндегі химиялық қасиеттері. Крахмалға сапалы реакция";
№8 зертханалық жұмыс: "Аммиак және аминдер молекулаларының модельдерін құрастыру";
№9 зертханалық жұмыс: аминқышқылдарының молекулаларын құрастыру және ассиметриялық көміртек атомын анықтау
№10 зертханалық жұмыс: "Амин қышқылдарының қасиеттері";
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі оқытудың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96 -120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін орындау кезінде дәптер мен жазба жұмыстарын тексеру жоспарланады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлімдер, бөлімшелер және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Заттардың бөлшектері | |||
1.1. Атомның құрамы мен құрылысы | + | + | + |
Тақырып 1.1.1 Атомдар құрылысының қазіргі теориясы, атомдағы электрондардың қозғалысы | |||
1.2. Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы | + | + | + |
Тақырып 1.2.1 Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы | |||
1.3. Химиялық байланыстың түрлері | + | + | + |
Тақырып 1.3.1 Химиялық элементтердің электртерістігі, валенттілігі және тотығу дәрежесі | |||
Тақырып 1.3.2. Химиялық байланыс | |||
Тақырып 1.3.3. Иондық байланыс. Металл байланысы. Сутектік байланыс. Кристалдық торлар | |||
2 бөлім Химиялық реакциялардың заңдылықтары | |||
2.2. Тотығу-тотықсыздану реакциялары | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Тотығу-тотықсыздану процестері | |||
3 бөлім Химиялық реакциялардың энергиясы | |||
3.1. Химиялық реакциялардың жылдамдығы | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Химиялық реакциялар және олардың классификациясы | |||
Тақырып 3.1.2. Химиялық реакциялардың жылдамдығына жағдайлардың әсері. Катализ | |||
3.2. Химиялық тепе-теңдік | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Химиялық баланс. Тепе-теңдікке әртүрлі факторлардың әсері. | |||
2-бөлім Химиялық реакциялардың заңдылықтары | |||
2.1. Периодтық заң және периодтық жүйе | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Қазіргі зерттеулердегі аналитикалық әдістер | |||
Тақырып 2.1.2 (VIIA) тобының элементтері | |||
Тақырып 2.1.3 Галогендердің қасиеттерін зерттеу және сулы ерітіндідегі галогенид иондарын анықтау. | |||
Тақырып 2.1.4 (VIA) тобының элементтері. | |||
Тақырып 2.1.5 (VА) тобының элементтері. | |||
Тақырып 2.1.6 (IVA) тобының элементтері. | |||
Тақырып 2.1.7 Табиғатта қарапайым заттарды болу формалары және алу жолдары | |||
Тақырып 2.1.8 Азот және аммиак молекулаларының құрылымы мен қасиеттері | |||
Тақырып 2.1.9 Азот тыңайтқыштарының өнеркәсіптік өндірісі | |||
Тақырып 2.1.10 Күкірт қышқылын алудың контактілі әдісі | |||
Тақырып 2.1.11 Азот оксидтері мен нитраттар мен күкірт диоксидінің қоршаған ортаға әсері. | |||
Тақырып 2.1.12 Металдар мен қорытпаларды алу. | |||
Тақырып 2.1.13 Шойын және болат өндірісі | |||
Тақырып 2.1.14 Өтпелі металдардың жалпы сипаттамасы. | |||
Тақырып 2.1.15 Күрделі қосылыстар | |||
4 бөлім. Химия және қоршаған орта | |||
4.1. Жер химиясы | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Химиялық өндірістің ғылыми принциптері | |||
Тақырып 4.1.2 Металл өндірісінде қоршаған ортаны қорғау мәселелері | |||
Тақырып 4.1.3 "Жасыл химияның" 12 қағидасы. | |||
4.2. Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | + | + | + |
Тақырып 4.2.1 Органикалық химияға кіріспе | |||
Тақырып 4.2.2 Органикалық заттардың классификациясы | |||
Тақырып 4.2.3 Қаныққан көмірсутектер | |||
Тақырып 4.2.4 Қанықпаған көмірсутектер. Алкендер | |||
Тақырып 4.2.5 Полимерлену реакциясы. Полиэтилен өндірісі | |||
Тақырып 4.2.6. Қанықпаған көмірсутектер. | |||
Тақырып 4.2.7 Байланыстың қанықпауына сапалық реакциялар | |||
Тақырып 4.2.8 Алкадиендер. Алкиндер | |||
Тақырып 4.2.9. Ароматты қосылыстар | |||
Тақырып 4.2.10. Гетероциклді қосылыстар | |||
Тақырып 4.2.11 Көмірсутектердің көздері. Табиғи газ. Мұнайға серік газдар. Мұнай. Мұнай өнімдерін қайта өңдеу | |||
Тақырып 4.2.12 Көмір. Көмірді кокстеу | |||
Тақырып 4.2.13 Құрамында оттегі бар органикалық қосылыстар. Спирттер бір атомды, көп атомды | |||
Тақырып 4.2.14 Фенолдар | |||
Тақырып 4.2.15 Карбонилді қосылыстар. Альдегидтер және кетондар | |||
Тақырып 4.2.16. Карбон қышқылдары | |||
Тақырып 4.2.17 Күрделі эфирлер | |||
Тақырып 4.2.18 Майлар | |||
Тақырып 4.2.19 Сабын және синтетикалық жуғыш заттар | |||
Тақырып 4.2.20. Жоғары молекулалық қосылыстар | |||
Тақырып 4.2.21 Поликонденсация реакциялары. Полиамидтер және полиэфирлер | |||
Тақырып 4.2.22 Пластмассалардың қолданылуы және қоршаған ортаға әсері | |||
Тақырып 4.2.23. Пластмассалар мен талшықтарды тану | |||
Тақырып 4.2.24 Жаңа заттар мен материалдарды игеру | |||
Тақырып 4.2.25 Нанотехнология | |||
5 бөлім. Химия және өмір | |||
5.1. Биохимия | + | + | + |
Тақырып 5.1.1 Көмірсулар: моно, ди , полисахаридтер | |||
Тақырып 5.1.2 Альдегидті спирт ретіндегі глюкозаның химиялық қасиеттері . Крахмалға сапалық реакция | |||
Тақырып 5.1.3 Аминдер | |||
Тақырып 5.1.4 Аминқышқылдары | |||
Тақырып 5.1.5 Ақуыздар, құрылысы, қасиеттері | |||
Тақырып 5.1.6 Ферменттердің рөлі және қолданылуы | |||
Тақырып 5.1.7 Нуклеин қышқылдарының құрылысы | |||
Тақырып 5.1.8 Ақуыздардың денатурациясы және түс реакциялары | |||
3-тарау Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Бөлшектер мен заттар | Атомның құрамы мен құрылысы | 1) Атом құрылысының қазіргі теориясы және зат бөлшектері мен атомның маңызды сипаттамалары туралы түсінікке ие болу. |
1) Атом құрылысының қазіргі теориясының негізгі ережелерін атайды; |
2) Радиоактивті изотоптардың ыдырауы мен радиоактивтіліктің табиғаты мен себебін түсіндіру. |
1) Радиоактивтіліктің табиғатын және изотоптардың ыдырау себебін анықтайды; | ||
Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы | 1) Периодтық жүйенің алғашқы 36 химиялық элементінің электрондық конфигурациясын жаза білу. |
1) Кванттық сандар мен атомдық орбитальдардың сипаттамалары мен мәндерін тізеді; | |
Химиялық реакциялардың заңдылықтары |
Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Периодтық заң мен химиялық элементтердің периодтық жүйесін, заңның графикалық көрінісі ретінде білу. |
1) Периодтық заңның физикалық мағынасын түсіндіреді; |
Бөлшектер мен заттар | Химиялық байланыстың түрлері. | 1) Периодтар мен топтардағы элементтердің қасиеттерінің өзгеру периодтылығы, периодтар мен топтардағы қосылыстардың қышқылдық-негіздік және тотықсыздану-тотықсыздану қасиеттерінің өзгеру заңдылықтары туралы түсініктерді меңгеру. |
1) Периодтар мен топтар бойынша химиялық элементтердің оксидтерінің, гидроксидтерінің және сутегі қосылыстарының қышқылдық-негіздік қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіреді; |
2) Коваленттік байланыстың түзілу механизмдерін сипаттау. |
1) Коваленттік полюсті және ковалентті полюссіз байланыстардың қасиеттерін сипаттайды; | ||
Химиялық байланыстың түрлері | 1) Иондық, металдық, сутектік байланыстың түзілу механизмдерін білу. |
1) Қарама-қарсы зарядталған иондардың электростатикалық тартылуы нәтижесінде иондық байланыстың түзілуін көрсетеді; | |
2) Заттардың кристалдық торларының түрлерін ажырату. |
1) Заттардың кристалдық торларының әртүрлі түрлерін атайды; | ||
Химиялық реакциялардың заңдылықтары | Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Периодтық заң мен химиялық элементтердің периодтық жүйесін, заңның графикалық көрінісі ретінде білу. |
1) Периодтық заңның физикалық мағынасын түсіндіреді; |
2) Периодтар мен топтардағы элементтер қасиеттерінің өзгеру периодтылығы, периодтар мен топтардағы қосылыстардың қышқылдық-негіздік және тотықсыздану-тотықсыздану қасиеттерінің өзгеру заңдылықтары туралы түсініктерді меңгеру. |
1) Периодтар мен топтар бойынша химиялық элементтердің оксидтерінің, гидроксидтерінің және сутегі қосылыстарының қышқылдық-негіздік қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіреді; | ||
Тотығу-тотықсыздану реакциялары | №2 практикалық жұмысты орындау |
1) Заттардың химиялық формулалары бойынша элементтердің тотығу дәрежесін анықтайды; | |
Химиялық реакциялардың энергиясы | Химиялық реакцияның жылдамдығы | 1) Химиялық реакцияның жылдамдығын білу және анықтау. |
1) Химиялық реакцияның жылдамдығы туралы ұғымды тұжырымдайды; |
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) химиялық реакциялар үшін массаның әсер ету заңын қолданады; | ||
Химиялық реакциялардың энергиясы | Химиялық тепе-теңдік | 1)Қайтымды химиялық реакциялардағы химиялық тепе-теңдікті анықтау. |
1) Қайтымды реакция, химиялық тепе-теңдік ұғымдарын ашады; |
Химиялық реакциялардың заңдылықтары | Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Химияның қазіргі аналитикалық әдістеріне сипаттама беру. |
1) Қазіргі химия зерттеулеріндегі аналитикалық әдістерді атайды; |
Периодтық заң және периодтық жүйе | 2) Топтағы галогендердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын білу. |
1) Галогендерді периодтық жүйеде орналасуы бойынша сипаттайды; | |
Периодтық заң және периодтық жүйе |
3) Практикалық жұмысты орындау; |
1) (VIА) элементтерінің жалпы сипаттамасы бойынша жұмыс жүргізеді; | |
5) Күкірт қышқылын алудың контактілік әдісін ашу. |
1) Күкірт қышқылының өнеркәсіп үшін маңызын негіздеу; | ||
1) Периодтық жүйенің негізгі топшасы (VA) элементтеріне сипаттама беру. |
1) Азоттың төмен реактивтілігін молекуланың құрылымына сүйене отырып түсіндіреді; | ||
3) Азот тыңайтқыштарының өнеркәсіптік өндірісінің технологиясын ашу. |
1) Азотты тыңайтқыштардың өсімдіктерге әсерін сипаттайды; | ||
1) Топ элементтерінің (ІVА) физикалық-химиялық қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын білу. |
1) Көміртектің, кремнийдің және олардың қосылыстарының физика-химиялық қасиеттерін сипаттайды; | ||
2) Табиғатта пайда болу формаларын және топ элементтерінің қарапайым заттарын алу әдістерін (IVА) білу. |
1) Мүліктің табиғатындағы элементтердің орналасуын сипаттайды және (IVA) топтың элементтерін пайдаланады; | ||
Жер химиясы | 2) Практикалық жұмысты орындау |
1) Азот оксидтерінің атмосфераға, нитраттардың топыраққа әсерін талдайды; | |
3) Металдар мен қорытпаларды алу әдістерін білу. |
1) Қазақстандағы мыс, мырыш, темір, хром және олардың қосылыстарының кен орындарын атайды; | ||
4) Шойын мен болат өндіру технологиясы мен өндірісінің негіздерін білу. |
1) Шойын өндіру кезінде болатын химиялық және технологиялық процестерді атайды; | ||
5) Өтпелі металдарға сипаттама беру. |
1) Өтпелі металдардың ұғымын және қасиеттері ашады. | ||
Жер химиясы | 6) Комплексті қосылыстарды білу. |
1) Ішкі үйлестіру саласы, сыртқы үйлестіру саласы ұғымдарын түсіндіреді; | |
Химиялық өндірістің негізгі ғылыми принциптерін білу. |
1) Химиялық өндірістің негізгі принциптерін атайды; | ||
8) Металл өндірісіндегі қоршаған ортаны қорғау мәселелерін білу. |
1) Қазақстандағы химия өнеркәсібінің әртүрлі салаларындағы экологиялық проблемаларды болжайды; | ||
9) Жасыл химияның 12 қағидасын білу. |
1) "Жасыл химияның" 12 қағидасын атайды және түсіндіреді; | ||
Химия және қоршаған орта | Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | 1) Көміртек және оның қосылыстарының туындылары ретінде органикалық химия негіздерін білу. |
1) Органикалық заттарды бейорганикалық заттардан ажыратады; |
1) Органикалық заттардың құрамы мен құрылысын білу. |
1) Изомерлердің формулаларын құрастырады: қосылыстың құрылымдық формулалары мен функционалдық топтары; | ||
2) Органикалық заттардың классификациясын білу. |
1) спирттердің, альдегидтердің және кетондардың, карбон қышқылдарының, күрделі эфирлердің функционалды топтарының құрылымын сипаттайды; | ||
3) Қаныққан көмірсутектерді білу. |
1)Алкандардың жану өнімдерін атайды және олардың қоршаған ортаға әсерін бағалайды; | ||
4) Қанықпаған көмірсутектерді білу. |
1) Қанықпаған көмірсутектердің гомологтық қатарын құрайды; | ||
5) Полимерлену реакциялары мен полиэтилен өндірісін сипаттау. |
1) Полимерлену реакцияларын құрайды (полиэтилен, полипропилен, поливинилхлорид); | ||
6) Практикалық жұмысты орындау. |
1) Органикалық заттардың молекулаларының үлгілерін жинайды; | ||
7) Практикалық жұмысты орындау. |
1) Байланыстың қанықпауына сапалық реакциялар жүргізеді; | ||
8) Алкадиендер мен алкиндер туралы білім алу. |
1) Алкадиендер мен алкиндердің құрылысын, қасиеттерін түсіндіреді ; | ||
9) Ароматты қосылыстарға сипаттама беру. |
1) Делокализациясы тұрғысынан бензол молекуласының құрылымын түсіндіреді; | ||
Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | 1) Гетероциклді қосылыстарға сипаттама беру. |
1) Гетероциклді қосылыстардың молекуласының құрылысын ашады; | |
2) Көмірсутектердің қайнар көздерін білу. |
1) Көміртекті қосылыстарды отын ретінде пайдалануды ашады; | ||
3) Табиғи газды, мұнайға серік газдардың жылу энергиясының көздері ретінде сипаттау. |
1) Мұнайға серік газдар мен табиғи газдардың шығу тегін түсіндіреді; | ||
4) Тас көмірдің шығу тегі мен кокстеу процесін білу. |
1) Құрамында көміртегі бар қосылыстардың отын ретінде қолдану аймақтарын атайды; | ||
Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | 1)Галоалкандарды алу реакцияларының механизмін білу . |
1) Галогеналкандардың органикалық синтез үшін маңызын түсіндіреді ; | |
2) Құрамында оттегі бар органикалық қосылыстарды, бір атомды және көп атомды спирттерді білу. |
1) спирттерді алу әдістері мен қолдану аймақтарын тізіп көрсетеді; | ||
3) Практикалық жұмысты орындау |
1) Спирттердің химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін құрастырады; | ||
3) Фенолдарды, олардың құрылысы мен қасиеттерін білу. |
1) Фенолдарды алу әдістерін атайды; | ||
4) Альдегидтер мен кетондарды білу. |
1) Альдегидтер мен кетондардың құрылымдық формулаларын IUPAC номенклатурасы бойынша (IUPAC-Халықаралық таза және қолданбалы химия одағы) құрастырады; | ||
Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | 1) Карбон қышқылдарын білу. |
1) Карбон қышқылдарының құрылымдық формулаларын құрастыру және оларды халықаралық номенклатура бойынша атайды; | |
2) Күрделі эфирлер мен сабындарды, майларды білу. |
1) Эфирлердің құрылымдық формулаларын құрастырады және оларды халықаралық номенклатура бойынша атайды; | ||
3) Сабындар мен синтетикалық жуғыш заттарды білу. |
1) Сабын, синтетикалық жуғыш заттарды өндіру әдістерін сипаттайды; | ||
4) Макромолекулалық қосылыстардың химиясын білу. |
1) Пластмассалар мен талшықтарды тәжірибе жүзінде таниды; | ||
5) Поликонденсация, полиамидтер мен полиэфирлерді алу реакцияларын меңгеру. |
1) Поликонденсация реакциясын анықтайды; | ||
6) Пластмассалардың қолданылуын және қоршаған ортаға әсерін бағалау. |
1) Агротехнологиялық бағытта пластмассаларды қолдану аймақтарын атайды; | ||
7) Практикалық жұмысты орындау |
1) Химиялық реагенттерге қатысты пластмассалардың салыстырмалы инерттілігін тәжірибе жүзінде дәлелдейді; | ||
Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | 1) Жаңа заттар мен материалдарды қалай жасау керектігін білу. |
1) Заманауи әдістерді қолдана отырып, жаңа материалдарды алу жолдарын түсіндіреді; | |
2) Қазіргі ғылым саласы ретінде нанотехнология туралы білу. |
1) Нанохимия " ұғымдарының физикалық мағынасын түсіндіреді ; | ||
Химия және өмір | Биохимия | 1) Көмірсулар класын меңгеру. |
1) Глюкоза, фруктоза, рибоза, дезоксирибоза, сахароза, крахмал және целлюлоза молекулаларының формулаларын ажыратады; |
2) Практикалық жұмысты орындау |
1) Глюкозада функционалдық топтардың болуын эксперименталды түрде анықтайды; | ||
3) Аминдер туралы білу. |
1) Аминдердің жіктелуін және номенклатурасын ашады; | ||
4) Аминқышқылдарды ақуыздардың ең маңызды класы ретінде білу. |
1) Аминқышқылдарының тривиальды және жүйелі атауларын санайды; | ||
5) Ақуыз молекуласының түзілуін, құрылымын және пептидтік байланыстарын білу. |
1) Ақуыз гидролизінің өнімдерін атайды; | ||
6) Ферменттердің рөлі мен қолданылуын білу. |
1) Ферменттердің рөлін түсіндіреді; | ||
7) Дезоксирибонуклеин қышқылдарының (ДНҚ) және рибонуклеин қышқылдарының (РНҚ) құрылысын білу. |
1) Нуклеин қышқылдарының құрылысын және олардың классификациясын сипаттайды; | ||
8) Практикалық жұмысты орындау |
1) Ақуыздың денатурациялану қасиетін түсіндіреді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 90-қосымша |
Аграрлық-техникалық бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1 тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-техникалық бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу- ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. Оқу пәнінің мақсаты: білім алушыларда қазіргі заманғы биологиялық білім мен дағдыларды дамыту; оны ұйымдастырудың әртүрлі деңгейлеріндегі өмірдің мәнін, дамуы мен көрінісін түсіну; тірі организмдерге тән негізгі заңдылықтарды түсіндіру арқылы практикалық дағдыларды қалыптастыру; өмірдің маңыздылығын ең жоғары құндылық ретінде түсінетін және аграрлық-техникалық бағыт саласында пәндік білімді қолданатын жан-жақты дамыған тұлғаны дайындау.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) аграрлық-техникалық бағыт саласындағы оның даму заңдарын түсіну негізінде адамның табиғаттағы рөлін айқындайтын маңызды биологиялық білім мен іскерлікті кеңейту;
2) табиғаттың дамуы мен жұмыс істеу заңдарын жаңа білім алу, оларды аграрлық-техникалық бағыт саласында одан әрі кеңейту және тереңдету үшін негіз және құрал ретінде қолдануға;
3) білім жүйесін және ғылыми дүниетаным негіздерін меңгеру процесінде шығармашылық дербестік пен сыни ойлауды, зерттеу дағдыларын қалыптастыруға;
4) этикалық мәселелермен және қоғамның әлеуметтік өміріне және аграрлық сектордың еңбек қызметіне жеке қатысумен байланысты дербес шешімдер қабылдауға дайын бола отырып, қоршаған шындыққа еркін бағдарлануға мүмкіндік беретін бастамашыл тұлғаның қасиеттерін дамытуға;
5) білім алушылардың бойында білім алуды және өзін-өзі тәрбиелеуді жалғастыру үшін қажетті зияткерлік дағдыларды дамытуға міндетті.
4. Оқу пәнінің мазмұны 19 бөлімнен тұрады: "Молекулалық биология және биохимия", "Жасуша биологиясы", "Тамақтану", "Заттарды тасымалдау", "Тыныс алу", "Оқшаулау", "Жасушалық цикл", "Көбею", "Өсу және даму", "Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары", "Эволюциялық даму", "Селекция негіздері", "Тірі организмдердің әртүрлілігі", "Үйлестіру және реттеу", "Қозғалыс", "Биомедицина және биоинформатика", "Биотехнология", "Биосфера, экожүйе, популяция", "Экология және адамның қоршаған ортаға әсері".
Бөлімшелерді зерделеу мынадай оқыту мақсаттарына қол жеткізуді көздейді: 1.1. бөлім "Молекулалық биология және биохимия", оқыту мақсаттары: Жердегі тіршілік үшін судың іргелі маңыздылығын түсіндіру, көмірсуларды құрамы мен қызметі бойынша жіктеу; майлардың функцияларын сипаттау,; құрамы мен қасиеттері бойынша ақуыздарды сипаттау; тірі организмдер үшін ақуыздардың рөлін түсіндіру; транскрипция және трансляция кезеңдерін түсіндіру; генетикалық кодтың мәнін сипаттау; 1.2.бөлім "Жасуша биологиясы", оқыту мақсаттары: онкологиялық ісіктердің пайда болуына қоршаған орта жағдайының ерекшеліктерін, әсерін түсіндіру; 3.2. бөлім "Өсу және даму", оқыту мақсаттары бағаналы жасушалардың қасиеттерін сипаттау; 3.3.бөлім "Тұқымқуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары", оқыту мақсаттары: модификациялық өзгергіштікті зерттеу, белгілердің тұқым қуалауының цитологиялық негіздерін зерттеу; моногибридті және дигибридті қиылысуды салыстыру; белгілердің тұқым қуалаушылық заңдылықтарын түсіндіру, генетикалық мәселелерді шешу; эпистаздың, комплементарлылықтың, полимерияның маңыздылығын түсіндіру өсімдіктер мен жануарлардың жаңа сорттарын өсіру; Уго де Фриздің мутация теориясын зерттеу; физикалық мутагендер санының ұлғаюындағы Қазақстанның ядролық сынақтарының салдарын талдау; адамның геномдық мутацияларын зерттеу, адамның хромосомалық жиынтығының кариограммасын жасау; адамның хромосомалық ауруларын түсіндіру, техногендік ортаның адам мутацияларының пайда болуына әсерін талдау; мутациялардың дезоксирибонуклеин қышқылының репарациясымен, дезоксирибонуклеин қышқылының рекомбинациясымен, дезоксирибонуклеин қышқылының репликациясымен байланысын сипаттау; "Адам геномы" жобасының маңыздылығын талқылау; 4.1.бөлім "Эволюциялық даму", оқыту мақсаттары: тұқым қуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіру; эволюция дәлелдерін талдау; жердегі тіршіліктің қалыптасу кезеңдерін талдау; кладограммалар, филогенетикалық ағаштар жасау; түрлену тәсілдерін зерттеу, түрленуге техногендік факторлардың әсерін түсіндіру; селекция әдістерін зерделеу, Қазақстанда селекцияның дамуын талдау; жер бетіндегі тіршіліктің қалыптасу кезеңдерін талдау; өсімдік сорттары мен жануарлар тұқымдарын жақсарту; антропогенез кезеңдерін зерттеу; қазіргі кезеңде адамның, адам мен техниканың дамуындағы еңбектің рөлін түсіндіру; 5.1. бөлім "Үйлестіру және реттеу", оқыту мақсаттары: жүйке жасушаларының құрылымын сипаттау және түсіндіру; орталық жүйке жүйесі, отқа төзімді кезеңнің рөлін түсіндіру; техникада жұмыс істеу кезінде бас жарақаттарының алдын алуды зерттеу, омыртқаның зақымдануы кезінде алғашқы көмек көрсету тәсілдерін зерттеу; механорецепторлар тітіркендіргіштің өзгеруіне қалай жауап береді; холинергиялық синапстың құрылымы мен қызметі арасындағы байланысты орнату; биологиядағы басқару жүйелерін зерттеу, өсу заттарының әсер ету механизмін түсіндіру; 5.2.бөлім "Қозғалыс", оқыту мақсаттары: жолақты бұлшықет тінінің құрылымын зерттеу, бұлшықет талшықтарының жиырылу механизмін түсіндіру; жылдам және баяу бұлшықет талшықтарының құрылымын, локализациясын және жалпы қасиеттерін зерттеу; 6.1. бөлім "Биомедицина және биоинформатика", оқыту мақсаттары: сипаттау биомедицинаның рөлі, биониканың маңыздылығын түсіндіру, жердегі тірі организмдердің қозғалысының биомеханикасын зерттеу; жүрек автоматикасының механизмдерін түсіндіру, Жүректе болатын электрлік процестерді зерттеу; электромагниттік және дыбыстық толқындардың адам ағзасына әсер ету ерекшеліктерін талдау; "эпигенетика", "биоинформатика" ұғымдарын, оларды қолдану салаларын түсіндіру; экстракорпоральды ұрықтандыру әдісінің маңыздылығын түсіндіру; 6.2. бөлім "Биотехнология", оқыту мақсаттары: экономиканың әртүрлі салаларында микроорганизмдерді пайдалануды зерттеу, ауыл шаруашылығында микроорганизмдерді пайдалану туралы айту; полимеразды тізбекті реакциялар; гендік-инженерлік манипуляция кезеңдерін сипаттау; генетикалық түрлендірілген организмдерді қолданудың оң және теріс жақтарын талдау; микробиологиялық зерттеулердің кезеңдерін сипаттау; ГМО (генетикалық түрлендірілген организмдер) қолданудың оң және теріс жақтарын салыстыру; ашытылған сүт өнімдерінің микрофлорасын зерттеу; грам-позитивті және грам-теріс бактериялардың маңыздылығын зерттеу; "Рекомбинантты дезоксирибо-нуклеин қышқылы", "Клондау" ұғымдарын түсіндіру; клондау әдістерін зерттеу; ауыл шаруашылығында өнімділікті арттыру құралы ретінде клондау және гендік инженерия әрекеттерін талдау; "Микроклоналды көбею" ұғымын түсіндіру; медицинада, химияда және өнеркәсіпте ферменттердің қолданылуын зерттеу; техникада қолданылатын полимерлерді жасаудағы ферменттердің рөлін түсіндіру; 18.1. бөлім биосфера, экожүйе, популяция, оқыту мақсаттары: тамақ тізбектерінде энергия беру схемаларын құру, Харди-Вайнбергтің генетикалық тепе-теңдік заңын түсіндіріңіз; жергілікті экожүйе организмдерінің саны мен таралуын анықтауда әртүрлі статистикалық әдістерді қолдануды түсіндіру; талдаудың статистикалық әдістерін пайдалана отырып, өз өңірінің экожүйесінің жай-күйін зерттеу; 19.1. бөлім "Экология және адамның қоршаған ортаға әсері", оқыту мақсаттары: жаһандық жылынудың салдарын талдау; Қазақстанның экологиялық проблемаларын зерделеу; техника мен технологиялардың дамуының Қазақстанның экологиялық проблемаларының туындауына әсерін талдау; аграрлық секторды дамытудың өзара байланысын және елдің экологиялық жай-күйінің нашарлауын талдау, ел мен өңірдің экологиялық проблемаларын шешу жолдарын ұсыну.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыттары мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағаттар саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | |||
1.1. Молекулалық биология және биохимия | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Судың Жердегі тіршілік үшін маңызы. Қазақстанның су ресурстары. Агроөнеркәсіптік кешенді дамытудағы судың рөлі. | |||
Тақырып 1.1.2. Көмірсулардың жіктелуі. Химиялық құрылым. Көмірсулар тірі ағзалар үшін энергия көзі, жануарлардың диетасындағы көмірсулар көзі ретінде. | |||
Тақырып 1.1.3. Төмендететін және төмендетпейтін қанттар. | |||
Тақырып 1.1.4. Липидтердің құрылымдық компоненттері. Майлардың қасиеттері мен функциялары. | |||
Тақырып 1.1.5. Ақуыздардың құрамы мен қызметі бойынша жіктелуі. | |||
Тақырып 1.1.6. Биологиялық объектілердегі ақуыздардың мөлшері. Жануарлардың тамақтануында ақуыздардың рөлі. | |||
Тақырып 1.1.7. Антиденелердің құрылымы мен құрылымы. Антиденелердің ерекшелігі (белсенді орталық). | |||
Тақырып 1.1.8.Антиген мен антидене арасындағы өзара әрекеттесу механизмі | |||
Тақырып 1.1.9. Ферменттердің бәсекеге қабілетті және бәсекеге қабілетсіз тежелуі. | |||
Тақырып 1.1.10. Дезоксирибонуклеин қышқылы молекуласының құрылымы | |||
Тақырып 1.1.11. Дезоксирибонуклеин қышқылының (ДНҚ) репликация механизмі. | |||
Тақырып 1.1.12. Рибонуклеин қышқылы молекулаларының құрылымы мен қызметі | |||
Тақырып 1.1.13. Дезоксирибонуклеин қышқылы мен рибонуклеин қышқылы молекулаларының құрылымындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтар | |||
Тақырып 1.1.14. Транскрипция. Трансляция кезеңдері. | |||
Тақырып 1.1.15. Генетикалық кодтың қасиеттері. | |||
1.2. Жасуша биологиясы | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Жасушадағы органоидтардың құрылымы мен функцияларының ерекшеліктері. | |||
Тақырып 1.2.2. Жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері мен функциялары арасындағы байланыс. | |||
Тақырып 1.2.3. Бактериялар, саңырауқұлақтар, өсімдіктер мен жануарлар жасушаларының құрылымы мен қызметінің ерекшеліктері | |||
Тақырып 1.2.4. Жасушалардың негізгі компоненттерін анықтау. | |||
Тақырып 1.2.5. Органеллалардың сызықтық ұлғаюын есептеу. | |||
2 бөлім. Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | |||
2.1. Тамақтану | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Ферменттердің белсенділігіне әсер ететін факторлар мен жағдайлар. | |||
Тақырып 2.1.2. Хлоропласттың құрылымдық компоненттері және олардың қызметі. Rf Мәні. | |||
Тақырып 2.1.3. Фотосинтездің жарық фазасы. Фотофосфорлану. | |||
Тақырып 2.1.4. Фотосинтездің қараңғы фазасы. Кальвин циклі | |||
Тақырып 2.1.5. Өсімдіктердің С3 және С4 жапырақтарының анатомиясы. | |||
Тақырып 2.1.6. Фотосинтез жылдамдығына әсер ететін факторлар. | |||
Тақырып 2.1.7. Химосинтез. Фотосинтез және химосинтез процестерін салыстыру. | |||
2.2. Заттарды тасымалдау | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Адамның гемоглобині мен миоглобинінің құрылымы мен қызметі. | |||
Тақырып 2.2.2. Диффузия жылдамдығының аудан көлемінің қатынасының әсері. Диффузияның технологиядағы және биологиялық процестердегі түсінігі мен рөлі. | |||
Тақырып 2.2.3. Өсімдіктердегі заттардың транслокация механизмі | |||
Тақырып 2.2.4. Заттарды тасымалдаудың симпластикалық, апопластикалық, вакуолярлық жолдары және олардың маңызы | |||
Тақырып 2.2.5. Пассивті тасымалдау механизмі. Жасуша мембранасы арқылы заттарды тасымалдау түрлері. | |||
Тақырып 2.2.6. Натрий-калий сорғысының мысалында белсенді тасымалдау механизмі. | |||
Тақырып 2.2.7. Су әлеуеті. Мембраналық потенциалды сақтаудағы белсенді тасымалдаудың рөлі. | |||
2.3. Тыныс алу | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Аденозинтрифосфор қышқылының (АТФ) құрылымы мен қызметі. | |||
Тақырып 2.3.2. Аденозинтрифосфор қышқылының синтезі. Глюкозаның анаэробты және аэробты ыдырау кезеңдері | |||
Тақырып 2.3.3. Метаболизм түрлері. Энергия алмасу кезеңдері. | |||
Тақырып 2.3.4. Митохондриялардың құрылымдық компоненттері және олардың қызметі. | |||
Тақырып 2.3.5. Кребс циклі. | |||
Тақырып 2.3.6. Биологиялық жүйелер үшін электрондық тасымалдау тізбегінің маңызы | |||
2.4. Бөліну | + | + | + |
Тақырып 2.4.1. Сіңіру және реабсорбция. Зәрдің пайда болуы | |||
Тақырып 2.4.2. Су алмасуын реттеу. Мақсатты органдар | |||
Тақырып 2.4.3. Жасанды қан тазарту | |||
Тақырып 2.4.4. Диализ әдістері | |||
Тақырып 2.4.5. Созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі. Бүйрек трансплантациясы және диализ. | |||
3 бөлім. Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | |||
3.1. Жасушалық цикл | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Митоз. | |||
Тақырып 3.1.2. Жануарлардағы гаметогенез. | |||
Тақырып 3.1.3. Өсімдіктердегі спорогенез және гаметогенез. | |||
Тақырып 3.1.4. Гаметогенез. Адам гаметогенезінің кезеңдері. | |||
Тақырып 3.1.5. Қатерлі ісіктердің пайда болуы. Қоршаған орта жағдайының қатерлі ісіктердің пайда болуына әсері | |||
Тақырып 3.1.6. Қартаю. Қартаю процесі туралы теориялар. | |||
3.2. Өсу және даму. | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Бағаналы жасушалары: түсінігі мен қасиеттері. | |||
3.3. Тұқым қуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары | + | + | + |
Тақырып 3.3.1. Модификациялық өзгергіштік. | |||
Тақырып 3.3.2. Белгілердің тұқым қуалауының цитологиялық негіздері. Мәселелерді шешу | |||
Тақырып 3.3.3. Дигибридті крест | |||
Тақырып 3.3.4. Жынысқа байланысты тұқымқуалаушлық | |||
Тақырып 3.3.5.Көп аллелизм. Мәселелерді шешу | |||
Тақырып 3.3.6. Кроссинговер нәтижесінде белгілердің мұрагерлік заңдылықтарын бұзу | |||
Тақырып 3.3.7. Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясы. | |||
Тақырып 3.3.8 Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуі. | |||
Тақырып 3.3.9. Эпистаздың, комплементарлықтың, полимерияның өсімдіктер мен жануарлардың жаңа сорттарын өсірудегі маңызы | |||
Тақырып 3.3.10. Уго де Фриздің мутация теориясы. Физикалық мутагендер санының артуындағы Қазақстанның ядролық сынақтарының салдары. | |||
Тақырып 3.3.11. Адамның геномдық мутациясы. "Адамның хромосомалық жиынтығының кариограммасын құруды" модельдеу. Геномдық мутацияларды зерттеу | |||
Тақырып 3.3.12.Хромосомалардың қалыптан тыс санымен байланысты адамның хромосомалық аурулары. Мутациялардың пайда болуына техногендік ортаның әсері | |||
Тақырып 3.3.13. Дезоксирибонуклеин қышқылының өздігінен мутациясы | |||
Тақырып 3.3.14. Белгілердің тұқымқуалаушылығының дұрыстығын талдаудың статистикалық әдістері | |||
Тақырып 3.3.15. "Адам геномы" жобасы | |||
4 бөлім. Эволюциялық даму. Селекция негіздері. Тірі организмдердің алуан түрлілігі. | |||
4.1. Эволюциялық даму. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Тұқым қуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланыс. Өсімдіктер мен жануарлардың ароморфоздары. | |||
Тақырып 4.1.2. Эволюцияның дәлелі. | |||
Тақырып 4.1.3. Жердегі тіршіліктің қалыптасу кезеңдері | |||
Тақырып 4.1.4. Филогенетикалық ағаштар. Кладограммалар. "Кладограмма құрастыру" модельдеу | |||
Тақырып 4.1.5. Спецификация әдістері. Түрлену механизмдері. Техногендік фактордың спецификацияға әсері | |||
Тақырып 4.1.6. Селекция әдістері арқылы ауылшаруашылық өсімдіктері мен жануарларын жақсарту жолдары. Қазақстанда селекцияны дамыту. | |||
Тақырып 4.1.7. Будандастыру, полиплоидия, жасанды мутагенез ауылшаруашылық өсімдіктері мен жануарларын жақсарту жолдары ретінде | |||
Тақырып 4.1.8. Антропогенез кезеңдері. Адамның дамуындағы еңбектің рөлі. Қазіргі кезеңдегі адам мен техника. | |||
5 бөлім. Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | |||
5.1. Үйлестіру және реттеу | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Жүйке жасушаларының құрылымы | |||
Тақырып 5.1.2. Мембраналық потенциал | |||
Тақырып 5.1.3. Рефрактерлік кезең және оның рөлі | |||
Тақырып 5.1.4. Орталық жүйке жүйесінің құрылымы | |||
Тақырып 5.1.5. Мидың құрылымы мен қызметі. Техникада жұмыс істеу кезінде бас жарақаттарының алдын алу | |||
Тақырып 5.1.6. Жұлынның құрылымы мен қызметі. Омыртқаның зақымдануына алғашқы көмек | |||
Тақырып 5.1.7. Механорецепторлардың түрлері. | |||
Тақырып 5.1.8. Холинергиялық синапстың құрылымы мен қызметі арасындағы байланыс. | |||
Тақырып 5.1.9. Биологиядағы басқару жүйелері | |||
Тақырып 5.1.10. Өсу заттары. Өсу заттарының өсімдікке әсер ету механизмі | |||
5.2. Қозғалыс | + | + | + |
Тақырып 5.2.1. Жолақты бұлшықет тінінің құрылымы | |||
Тақырып 5.2.2. Бұлшықет талшығының жиырылу механизмі. | |||
Тақырып 5.2.3. Жылдам және баяу бұлшықет талшықтарының құрылымы, орналасуы және жалпы қасиеттері | |||
6 бөлім. Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | |||
6.1. Биомедицина және биоинформатика | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Биомеханиканы робототехникада қолдану. Бионика ғылым ретінде. "Жердегі тірі организмдердің қозғалысының биомеханикасын зерттеу" модельдеу | |||
Тақырып 6.1.2. Жүректің өткізгіш жүйесі. Жүрек автоматикасы механизмі. "Жүректе болатын электрлік процестерді зерттеу" модельдеу | |||
Тақырып 6.1.3. Электромагниттік және дыбыстық толқындардың адам ағзасына әсер ету ерекшеліктері | |||
Тақырып 6.1.4. "Эпигенетика" ұғымы | |||
Тақырып 6.1.5. "Биоинформатика" ұғымы | |||
Тақырып 6.1.6. Экстракорпоральды ұрықтандыру әдісі және оның маңызы | |||
6.2. Биотехнология | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, медицинада, тұрмыста микроағзаларды пайдаланудың оң және теріс жақтары. Ауыл шаруашылығында микроағзаларды қолдану | |||
Тақырып 6.2.2. Полимеразды тізбекті реакцияны (ПТР) қолдану | |||
Тақырып 6.2.3. Гендік-инженерлік манипуляция кезеңдері. | |||
Тақырып 6.2.4. Генетикалық түрлендірілген ағзаларды қолданудың оң және теріс жақтары | |||
Тақырып 6.2.5.Микробиологиялық зерттеулердің кезеңдері. | |||
Тақырып 6.2.6. № 16 зертханалық жұмыс. "Әр түрлі қоректік ортадағы ашытылған сүт өнімдерінің микрофлорасын зерттеу" | |||
Тақырып 6.2.7. Оң және теріс грам бактериялар. | |||
Тақырып 6.2.8. "Рекомбинантты дезоксирибонуклеин қышқылы" ұғымы. "Клондау" ұғымы | |||
Тақырып 6.2.9. Ағзаларды клондау әдістері | |||
Тақырып 6.2.10. Гендік инженерия ауыл шаруашылығындағы өнімділікті арттыру үшін өсімдіктер мен жануарларды өсіру құралдары ретінде | |||
Тақырып 6.2.11. "Микроклоналды көбею" ұғымы | |||
Тақырып 6.2.12.Ферменттерді медицинада, химияда және өнеркәсіпте қолдану. | |||
18-19 бөлім. Ағзалар және қоршаған орта | |||
18.1 Биосфера, экожүйе, популяция | + | + | + |
Тақырып 18.1.1. "Азық-түлік тізбектерінде энергия беру схемаларын құру" модельдеу. Экологиялық міндеттер мен экологиялық жағдайларды шешу. | |||
Тақырып 18.1.2. Түрлердің биоалуантүрлілігі. Харди-Вайнбергтің генетикалық тепе-теңдік заңы. | |||
Тақырып 18.1.3. Жергілікті экожүйе организмдерінің көптігі мен таралуын анықтауда әртүрлі статистикалық әдістерді қолдану. | |||
Тақырып 18.1.4. № 17 зертханалық жұмыс "Статистикалық талдау әдістерін пайдалана отырып, өз өңірінің экожүйесінің жай-күйін зерттеу" | |||
19.1 Экология және адамның қоршаған ортаға әсері | + | + | + |
Тақырып 19.1.1. Жаһандық жылыну. | |||
Тақырып 19.1.2. Қазақстан Республикасының экологиялық проблемалары және оларды шешу жолдары. | |||
Тақырып 19.1.3. Техника мен технологиялардың дамуының Қазақстанның экологиялық проблемаларының туындауына әсері. | |||
Тақырып 19.1.4. Қазақстанның аграрлық секторын дамытудың экологияға әсері | |||
Тақырып 19.1.5. Қазақстандағы жердің шөлейттенуі, жердің құнарлылығын қалпына келтіру жолдары | |||
Тақырып 19.1.6. Қазақстанның су ресурстарының проблемалары, проблемаларды шешу жолдары | |||
Тақырып 19.1.7. Қазақстанның Қызыл кітабы | |||
Тақырып 19.1.8. "Қазақстанның экологиялық проблемаларын шешу нұсқаларын зерттеу" жобалық жұмысы | |||
Тақырып 19.1.9. Аймақтың техникалық прогресі дамуының әуе бассейніне әсері, мәселені шешу жолдары | |||
3 тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Молекулалық биология және биохимия |
1) Бейорганикалық және органикалық заттардың өмір үшін маңызы мен қызметін бағалау; |
1) Судың жердегі тіршілік үшін іргелі маңыздылығын өз аймағының мысалында түсіндіреді; |
1) органикалық заттарды анықтау бойынша эксперименттер жүргізу. |
1) Белоктардың құрылымына әртүрлі жағдайлардың әсерін зерттейді; | ||
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Жасуша биологиясы | 1) мембрананың жартылай өткізгіштігін зерттеу. |
1) Электронды микроскоппен көрінетін жасуша органоидтарының құрылымы мен функциясының ерекшеліктерін түсіндіреді; |
2) прокариот пен эукариот жасушаларын салыстыру; |
1) Микрофотографияны қолдана отырып, жасушалардың негізгі компоненттерін анықтайды және сипаттайды; | ||
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Тамақтану |
1)фотосинтез процестерінің ерекшеліктерін және хлоропласт функцияларын талдау; |
1) Хлоропласттың құрылымы мен қызметі арасындағы байланысты орнатады; |
1) фотосинтезге әртүрлі факторлардың әсерін анықтау. | 1) Фотосинтездің шектеуші факторларын зерттейді және түсіндіреді. | ||
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Заттарды тасымалдау | 1) заттарды тасымалдаудың әртүрлі түрлерін жүйелеу. |
1) Аудан бетінің жасуша көлеміне қатынасының мәнін есептейді; |
2)заттарды тасымалдаудың әртүрлі түрлерінің механизмін түсіндіру; |
1) Жасуша мембранасы арқылы заттарды тасымалдаудың әртүрлі түрлерінің механизмін салыстырады; натрий-калий сорғысының мысалында белсенді тасымалдау механизмі; | ||
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Тыныс алу |
1)аденозинтрифосфаттың (АТФ) мәнін түсіндіріңіз; |
1) Аденозинтрифосфаттың (АТФ) құрылымы мен функцияларын; метаболизм түрлерін; энергия алмасу кезеңдерін; Кребс циклін сипаттайды; |
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Бөліну | 1) адамның қанын тазарту процесінде бүйрек қызметін талдау. |
1) Зәрді сүзу және қалыптастыру механизмін түсіндіреді; |
2) бүйрек функциясының бұзылу себептерін түсіндіру. |
1) Диализ механизмін түсіндіреді; | ||
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Жасушалық цикл. Өсу және көбею | 1) тірі организмдердің көбеюі мен дамуындағы жасушалық циклдің маңыздылығын анықтау. |
1) Дайын микропрепараттардың көмегімен митоз фазаларын зерттейді; |
2) онкологиялық аурулардың алдын алу шараларын түсіндіру. |
1) Жасушалардың бақыланбайтын бөлінуімен онкологиялық ісіктердің пайда болуын түсіндіреді; | ||
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Өсу және даму | 1) медицинада бағаналы жасушаларының практикалық қолданылуын түсіндіріңіз |
1)Бағаналы жасушаларының пайда болу процесін түсіндіреді; |
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Тұқым қуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары |
1) міндеттерді шешу арқылы тұқым қуалаушылықтың негізгі заңдылықтарын түсіндіру; |
1) Модификациялық өзгергіштік заңдылықтарын зерттейді; |
4) мутациялардың себептері мен салдарын талдау. |
1) Уго де Фриз теориясының негізгі ережелерін; | ||
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы мен қызметі және эволюциялық дамуы |
Эволюциялық даму. | 1) эволюция теориясының негізгі ережелерін түсіндіру; |
1) Тұқым қуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіреді; |
2) эволюция механизмін түсіндіру; |
1) Техногендік фактордың спецификацияға әсерін талдайды; | ||
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Үйлестіру және реттеу |
1) үйлестіру және реттеу механизмін түсіндіру; |
1) Миелинді нейрондық аксондардағы әрекет потенциалының инициациясы мен берілуін сипаттайды және түсіндіреді; |
2) биологиядағы басқару жүйелерін түсіндіру. |
1) Холинергиялық синапстың құрылымы мен функциясының өзара байланысын белгілейді; | ||
Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Қозғалыс | 1) микрографтардағы жолақты бұлшықет тінінің ультрақұрылымын интерпретациялау. |
1) Көлденең жолақты бұлшықеттердің ультрақұрылымын зерттейді; |
1) Бұлшықет қызметтерін салыстыру | 1) жЖлдам және баяу бұлшықет талшықтарының құрылымын, орналасуын және жалпы қасиеттерін байланыстырады. | ||
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Биомедицина және биоинформатика |
1) биология, физика, механика және информатиканың интеграциясын түсіну; |
1) Робототехникада биомеханиканың қолданылуын зерттейді; |
1) биоинформатиканың рөлі мен әдістерін сипаттау | 1) Экстракорпоральды ұрықтандыру (ЭКҰ) әдісінің маңыздылығын түсіндіреді; ауруларды диагностикалау мен емдеуде моноклоналды антиденелерді қолдану. | ||
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Биотехнология |
1) адам өміріндегі биотехнологияның рөлі мен маңыздылығын бағалау; |
1) Артықшылықтары мен кемшіліктерін атайды биотехнологияда қолданылатын тірі организмдер; генетикалық түрлендірілген ағзаларды (ГМО) қолданудың этикалық мәселелері; медицинада, химияда және өнеркәсіпте ферменттерді қолдану мүмкіндігі; |
1)микроағзаларды анықтау бойынша экспериментті жоспарлау, нәтижелерді сипаттау және қорытындыларды тұжырымдау. |
1) Микробиологиялық зерттеулердің кезеңдерін сипаттайды және түсіндіреді; өсімдіктердің микроклоналды көбею әдістері; | ||
Ағзалар және қоршаған орта | Биосфера, экожүйе, популяция | 1) экологиялық міндеттер мен экологиялық жағдайларды шешу. |
1) Биоәртүрлілік пен экожүйенің тұрақтылығы арасындағы байланысты орнатады; |
1) Экологиялық мәдениет негіздері туралы білімді қолдану; |
1) Жергілікті экожүйенің биоалуантүрлілігі бойынша презентациялар жасайды; | ||
Ағзалар және қоршаған орта | Экология және адамның қоршаған ортаға әсері |
1) адамның қоршаған ортаға әсерін талдау; |
1) Жаһандық климаттың жылынуының салдарын болжайды; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 91- қосымша |
Аграрлық-технологиялық бағыттың "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-технологиялық бағыттың "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Дүниежүзі тарихы" пәнін оқыту мақсаты – дүниежүзі тарихының негізгі оқиғалары мен процестерін оқу негізінде тарихи санасы қалыптасқан, азаматтық-патриоттық қасиеттерге ие, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды құрметтейтін, тарихи білім мен дағдыларын оқу процесінде және әлеуметтік жағдайда белсенді әрі шығармашылықпен қолдана алатын тұлға қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) әртүрлі тарихи кезеңдегі қоғамдағы негізгі этникалық, әлеуметтік, экономикалық, саяси, мәдени мәселелер туралы білімдерді қалыптастыру;
2) тарихи кезеңдер бойы адамзат қалыптастырған патриотизмді, толеранттылықты, гуманистік ғұрыптар мен демократиялық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеу;
3) әлемдік-тарихи процесс туралы толық біртұтас білім қалыптастыру;
4) оқиғалар мен құбылыстарды тарихи себептілігі, салыстырмалылығы мен әртүрлі көзқарастар, тарихи оқиғалар және тұлғаларға баға беруде сыни тұрғыдан зерттеу барысында, өткен және қазіргі таңдағы пікірталастық мәселелерге білім алушы тарапынан өзіндік көзқарас білдіруді дамыту;
5) тарихи деректердің әртүрлі типтерімен жұмыс жасау, іздеу және тарихи материалды жіктеу дағдыларын дамыту;
6) әртүрлі деректерді қолдана отырып жобалық, зерттеу әрекетін және тарихи реконструкция дағдыларын дамыту;
7) қазіргі кездегі саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени мәселелерді ұғыну үшін тарихи білімдері мен дағдыларын қолдана білу қабілетін дамыту;
8) коммуникативтік дағдыларды дамыту: өз ойын ауызша және жазбаша түрде анық жеткізе білу, топта жұмыс жасау, әртүрлі деректерден алынған ақпараттарды пайдалану.
4. "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша тарихи ойлау дағдыларын қалыптастыру және оқыту мақсаттарын тиімді жүзеге асыру төмендегі тарихи концептілерге (түсініктерге) негізделеді:
1) дәлел;
2) өзгеріс пен сабақтастық;
3) себеп пен салдар;
4) ұқсастық пен айырмашылық;
5) маңыздылық;
6) интерпретация.
Пәннің мазмұны 8 бөлімнен тұрады: "Өркениет: даму ерекшеліктері", "Этникалық және әлеуметтік процестер", "Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан", "Мәдениеттің дамуы", "Өркениет: даму ерекшеліктері", "Саяси-құқықтық процестер", "Қоғамдық-саяси ойдың дамуы", "Білім мен ғылымның дамуы".
1) өркениет: даму ерекшеліктері. Өркениет: зерттеудің теориялары мен тәсілдері. "Өркениет" түсінігі. "Өркениет" түсінігін зерттеудегі негізгі тәсілдер. Өркениеттердің жіктелуі. Өркениеттің дәстүрлі (аграрлы) түрі: отырықшы-егіншілік, көшпелі. Өркениет дамуының индустриалдық және постиндустриалдық кезеңдері. Қазіргі заманғы өркениеттің дамуына ақпараттық технологиялардың ықпалы. Әлем өркениеттерінің тарихы. Ежелгі әлем өркениеттері (Ежелгі Египет, Ежелгі Месопотамия, Ежелгі Қытай, Ежелгі Үндістан, Ежелгі Греция, Ежелгі Рим). Ежелгі діни наным-сенімдер (синтоизм, индуизм, иудаизм, зороастризм, манихейлік, даосизм). Ежелгі философиялық ілімдер (Платон, Сократ, Аристотель, Конфуций, Лао Цзы). Африка (бушмендер, нубийлер, Гана, Мали, Сунгай), Америка (майя, инктер, ацтектер) және Австралия мен Океанияның (полинезиялық, Таити аралының тайпалары, гавайлықтар) дәстүрлі өркениеттері. Әлемдік діндер және өркениеттің дамуы (буддизм, христиандық, ислам). Қазіргі заманғы әлемдік діндердің даму тенденциялары. Қазіргі заманғы деструктивті діни ұйымдар мен ағымдар. Өркениеттердің өзара әрекеттесуі. Өркениеттердің сауда-экономика саласындағы өзара әрекеттесулері (Ұлы жібек жолы, халықаралық ұйымдар: Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ), Халықаралық валюта қоры (ХВҚ), Мұнай экспорттаушы елдер ұйымы (МЭЕҰ), Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ), Еуразиялық Экономикалық Одақ (ЕАЭО) және тағы басқалар. Өркениеттердің дипломатиялық саладағы өзара әрекеттесулері. Дипломатия өркениеттердің өзара жақындасу факторы ретінде. Өркениеттердің өзара әрекеттесуінің әскери-саяси аспектісі (жаулаушылық соғыстар, отарлық экспансия, әскери-саяси одақтар, дүниежүзілік соғыстар, қырғи-қабақ соғыс, жергілікті қақтығыстар, этносаралық қақтығыстар). Мәдениеттер диалогі (мәдениеттердің өзара әрекеттесуі мен өзара ықпалдары);
2) этникалық және әлеуметтік процестер. Антропогенез және этногенез. Адамның пайда болуы туралы теориялар (діни, ғарыштық, эволюциялық). "Этнос", "этногенез", "ұлт" ұғымдары. Этностардың пайда болуына байланысты теориялар. Әлемнің этникалық картасы: өткен заман және қазіргі уақытта (ұлттық мемлекеттердің қалыптасуы мен ыдырауы, "ұлттық сана", этностардың ассимиляциясы, шағын этностардың проблемалары). Әлем тарихындағы этносаралық қатынастар. Ұлтаралық қатынастар: мәселелер және қарама-қайшылықтар. Ұлтаралық қақтығыстардың себептері мен салдарлары (ұлтшылдық, шовинизм, нәсілдік кемсітушілік, нацизм). Этностардың бейбіт өзара әрекеттесуінің тәсілдері (халықаралық интеграция, Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ), Еуропа Одағы (ЕО), Түркі мәдениетін және өнерін дамыту халықаралық ұйымы(ТҮРКСОЙ), Еуразиялық Экономикалық Одақ (ЕАЭО), Ислам Ынтымақтастық Ұйымы (ИЫҰ), Қазақстан халқы Ассамблеясы және тағы басқалар). Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары. Социогез туралы теориялардың әртүрлілігі (формациялық тәсіл, өркениеттік тәсіл және тағы басқалар). Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары (қоғам ұйымдасуының қандық-туыстық, көршілік-аумақтық, макроэтникалық қағидалары). Қазіргі қоғамның әлеуметтік стратификациясы;
3) мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан. Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер. "Мемлекет", "билік", "басқару институты" ұғымдары. Мемлекеттің пайда болу теориялары (Аристотель, Платон, Конфуций, Ф. Аквинский, Н. Макиавелли, Дж. Локк, Т. Гоббс, Т. Джефферсон, Ф. Энгельс және тағы басқалар). Мемлекет формаларының эволюциясы: ежелгі заманнан бүгінгі күнге дейін (монархия, республика, теократиялық мемлекеттер). Саяси режимдердің типтері (тоталитарлық, авторитарлық, демократиялық). Әлем тарихының барысына әсер еткен әскери - саяси оқиғалар. Антикалық дәуірдегі әлемдік империяларының қалыптасуы (Парсы империясы, Александр Македонский империясы, Рим империясы). Ғұндардың жаулап алушылық жорықтары Батыс Рим империясының ыдырауы мен антикалық кезеңінен орта ғасырларға көшу процесінің бір факторы ретінде. Араб шапқыншылықтары мен Крест жорықтары (Араб халифаты мен кресшілер мемлекеттерінің құрылуы мен ыдырауы). Еуразия картасының өзгеруіне Шыңғысхан жорықтарының әсері (Моңғол империясы, Алтын Орда, Әмір Темір империясы, Мәскеу мемлекеті, Құбылай мемлекеті, Ильханат). Еуропаның өзгеруіне Наполеон жорықтарының әсері (капиталистік дамудың жеделдетілуі, Еуропада либералдық әлеуметтік идеялардың таратылуы). Дүниежүзілік соғыстар және халықаралық қатынастар жүйесі: Версаль - Вашингтон, Ялта - Потсдам жүйелері. Революциялар қоғам өзгеруінің бір факторы ретінде. Буржуазиялық революциялар индустриалды қоғам қалыптасуының катализаторы ретінде (XVII ғасырдағы Ағылшын буржуазиялық революциясы, XVIII ғасырдағы Француз буржуазиялық революциясы, АҚШ-ғы тәуелсіздік үшін соғыс, Еуропадағы 1848 жылғы "ұлттар көктемі"). Социалистік революция әлеуметтік теңдік идеяларын жүзеге асырудың радикалды тәсілі ретінде (1917 жылғы Қазан Социалистік революциясы, Қытайдағы 1946-1949 жылдардағы Азаматтық соғыс, 1959 жылғы Куба революциясы). Социалистік революциялар нәтижесіндегі қоғамдық құрылымының өзгеруі. Қазіргі заманның революциялары: себептері мен салдарлары (Шығыс Еуропадағы 1989-1990 жылдардағы "барқыт революциясы", Таяу Шығыстағы 2010-2011 жылдардағы "Араб көктемі", бұрынғы Кеңес Одағы елдеріндегі "түрлі-түсті революциялар"). Қоғам проблемаларын революциялық жолмен шешудің салдарлары;
4) мәдениеттің дамуы. Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары. Адамзаттың тарихи-мәдени мұрасын сақтап қалуға бағытталған ЮНЕСКО-ның қызметі. ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мұрасының тізімі. Әлемнің ең ірі мұражайлары: адамзаттың тарихи зердесінің қазынасы (Эрмитаж, Лувр, Британ мұражайы, Метрополитен, Жапония Ұлттық мұражайы, Египет мұражайы, Уффици галереясы, Қазақстан Республикасының Ұлттық мұражайы және тағы басқалар). Әлем халықтарының тарихи-мәдени мұрасын зерттеу және сақтау барысындағы мұражайлардың рөлі. Өнер – қоғам дамуының көрінісі. Тарихи процестер аясындағы өнердің бағыттары мен стильдері (абстракционизм, модернизм, постмодернизм, авангардизм, футуризм, кубизм, сюрреализм, экспрессионизм, гиперреализм, хайтек стилі және тағы басқалар). Өнердің бағыттары мен стильдерінің дамуына қоғамдық процестердің тигізетін әсері. Қазіргі кездегі өнердің даму тенденциялары. Бұқаралық мәдениет және оның қазіргі қоғамға тигізетін әсері (кино, радио, теледидар, интернет, спорт, музыка, қазіргі заманғы әдебиет, қазіргі заманғы бейнелеу өнері). Қазіргі қоғамның рухани-адамгершілік құндылықтары. Жалпыадамзаттық моральдық құндылықтардың қалыптасуы (діни және философиялық идеялар, ұлттық әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер, фольклор, дәстүрлі музыка мен әдебиет, отбасылық құндылықтар). Тарихи оқиғалар аясындағы құндылықтардың өзгеруі (ұлттық мемлекеттердің қалыптасуы, дүниежүзілік соғыстар, қырғи-қабақ соғыстың аяқталуы). Қоғамның адамгершілік құндылықтарды қайта бағалауына ықпал еткен ХХ ғасырдың тарихи оқиғалары. Жаһандану жағдайындағы рухани-адамгершілік құндылықтардың өзгеру мәселесі (прагматизм, рационализм, шектен тыс дарашылдық, нигилизм, конформизм, әлеуметтік апатия, тұтынушылық психология, діни фанатизм, неофашизм, бейресми жастар ұйымдары);
5) өркениеттер: даму ерекшеліктері. Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық. Экономика және экономикалық жүйелердің типтері ("экономика" және "экономикалық жүйе" ұғымдары). Елдердің экономикалық дамуының ерекшеліктері. Дәстүрлі (аграрлық) экономика. Нарықтық экономика (либералды экономика). Жоспарлы (социалистік) экономика. Аралас экономика. Табиғи және географиялық факторлардың мемлекеттердің экономикалық дамуына тигізетін әсері. Табиғи және географиялық факторларға байланысты елдердің экономикалық мамандандырылуы (Парсы шығанағы елдері, Канада, Австралия, Түркия, Бразилия және тағы басқалар). Мемлекеттердің экономикалық дамуындағы табиғи-географиялық шектеуші факторларға төтеп берудің тарихи мысалдары (Жапония, Израиль, Сингапур, Малайзия және тағы басқалар). Қазіргі кезеңде әлем елдерінің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. Мемлекеттердің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. Қазіргі кезеңдегі мемлекеттердің біркелкі емес экономикалық даму мәселелері (бұрынғы отарлардың экономикалық дамуы, неоколониализм, шикізатқа бағытталған экономикалар). Мемлекеттер мен аймақтардың кедейшілік пен экономикалық артта қалушылыққа төтеп берудегі халықаралық ұйымдардың рөлі;
6) саяси-құқықтық процестер. Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам. Құқықтық мемелекет ұғымы, принциптері мен қалыптасуының тарихи алғышарттары (мемлекеттік билікті бөлу принципі, заңның үстемдігі, құқықтар мен бостандықтардың кепілдігі). Құқықтық мемлекет принциптерінің жүзеге асырылуының тарихи тәжірибесі (Адам мен азаматтың құқықтары туралы декларациясы, АҚШ-тың тәуелсіздік туралы декларациясы, АҚШ-та құлдықты жою туралы Заң, Жалпыға бірдей адам құқықтарының декларациясы, Қазақстан Республикасының Конституциясы). Азаматтық қоғамның түсінігі мен жалпы сипаттамасы (Үкіметтік емес ұйымдар, лоббизм, қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар). Мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесінің қазіргі заманғы даму тенденциялары. Үкіметтік емес ұйымдар және олардың азаматтық қоғамның қалыптасуы мен дамуындағы рөлі. Әлемнің қазіргі саяси жүйесі. Әлемнің саяси жүйесінің өзгеруі. Халықаралық қатынастардағы Ялта-Потсдам жүйесінің ыдырау себептері. Әлемнің биполярлы жүйесінің ерешеліктері. Әлем құрылысының постбиполярлық жүйесі. "Постбиполярлы жүйе", "көпвекторлы саясат", "бірполярлы әлем" ұғымдары. Халықаралық қатынастардың қазіргі замандағы тенденциялары. Қазіргі кезеңдегі бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау мәселесі. Халықаралық қауіпсіздіктің қазіргі кездегі қауіп-қатерлері (сепаратизм, ланкестік, фундаментализм, экстремизм, босқындар мәселесі, ірі мемлекеттердің қарсыласуы). Бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтаудағы мемлекеттердің бірлескен әрекеттері. Халықаралық және аймақтық ұйымдары: Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ), Еуропадағы Қауіпсіздік және Ынтымақтастық Ұйымы (ЕҚЫҰ), НАТО, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ), Азиядағы Өзара Ықпалдастық және Сенім Шаралары жөніндегі Кеңес (АӨСШК), Ұжымдық Қауіпсіздік туралы Шарт Ұйымы (ҰҚШҰ) және тағы басқалар;
7) қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Жаңа замандағы және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы. Жаңа замандағы және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың дамуының негізгі бағыттары (либерализм, ұлтшылдық, социал-демократия, марксизм, экзистенциализм, прагматизм, позитивизм). ХХ ғасырдағы бостандық пен әділеттілік үшін күресушілер. Бостандық пен азаматтық құқықтар үшін күрес. М. Ганди және оның бейбіт жолмен қарсыласу идеясы (сатьяграха, свараджа, свадеши). Мартин Лютер Кингтің ұлы арманы (нәсілдік кемсітушілік, сегрегация, азаматтық құқықтар үшін күрес). Н. Мандела – апартеидке қарсы күресуші (апартеид, азаматтық құқықтар).
ХХ ғасырдағы – ХХI ғасырдың басындағы көрнекті саясаткер-реформаторлар. Мемлекет тархындағы тұлғаның ролі. Мұстафа Кемал Ататүрік – Түрік Республикасының негізін қалаушысы (зайырлы мемлекет, этатизм). Франклин Делано Рузвельт және оның "жаңа бағыты". Ф. Рузвельттің бейбіт және соғыс кезіндегі ішкі және сыртқы саясатының ерекшеліктері. Шарль де Голль: Франция ұлылығының қайта өрлеуі (голлизм, Бесінші республика). Дэн Сяопин – көрнекті Қитай реформаторы ("қытайлық ерекшелігі бар социализм", "бір ел – екі жүйе"). Ли Куан Ю, Махатхир Мохаммад: "үшінші әлемнен бірінші әлемге" ("экономикалық ғажайып", "азиялық серпініс", жаңа индустриалды елдер). Н.Ә.Назарбаев және модернизацияның қазақстандық моделі. "Қазақстан - 2030", "Қазақстан - 2050" даму стратегиялары, "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы. Мемлекет тарихының өтпелі кезеңдеріндегі реформалардың маңыздылығы.
8) білім мен ғылымның дамуы. Білім алу жалпы адамзаттық құндылық ретінде. Жазу мен кітап бастыру – адамзаттың ұлы жетістіктері (пиктография, иероглифтер, сына жазу, руникалық жазу, кітап бастыру және тағы басқалары). Мектептегі білім беру: ежелгі кезеңнен бүгінгі күнге дейін (гимнасия, палестра, академия, спарталық мектеп, схоластика, жеті "еркін өнер", мектебтер, медреселер, жексенбілік мектептер, қолөнер мектептері және тағы басқалар). Мектептегі білім берудің заманауи модельдері. Жоғары білім беру жүйесі: тарих пен қазіргі кезең (Кордова, Прага, Оксфорд, Кембридж, Сорбонна университеттері және тағы басқалары). Ағартушылық пен ғылымды өрістетудегі алғашқы университеттердің рөлі. Жоғарғы білім берудің заманауи модельдері. Ғылыми-техникалық прогресс. Ғылыми-техникалық прогрестің тарихи кезеңдері. "Өнеркәсіп төңкерісі", "ғылыми-техникалық революция" ұғымдары. Қазіргі кездегі өркениеттің дамуындағы ғылыми-техникалық революцияның маңыздылығын бағалау. Ғылыми-техникалық прогресс және қазіргі заманның жаһандық мәселелері. Қазіргі кездегі ғылыми технологиялар. Қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар. Қоғамның дамуына ақпараттық технологиялардың әсері. Қазіргі ғылымның перспективалық салалары (робототехника, космонавтика, гендік инженерия).
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Өркениет: даму ерекшеліктері | |||
1.1. Өркениет: зерттеудің теориялары мен әдістері | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. "Өркениет" түсінігі. | |||
1.2. Өркениеттердің жіктелуі | |||
Тақырып 1.2.1. Өркениеттің дәстүрлі (аграрлық）түрі: көшпелі және отырықшы-егіншілік | |||
Тақырып 1.2.2. Өркениеттің индустриалдық даму кезеңі. Өркениеттің постиндустриалды даму кезеңі | |||
1.3. Әлем өркениеттерінің тарихы | + | + | + |
Тақырып 1.3.1. Ежелгі әлем өркениеті | |||
Тақырып 1.3.2. Ежелгі өркениеттердің экономикалық қызметі. Ежелгі өркениеттердің шаруашылық жүйесі. | |||
Тақырып 1.3.3. Африка, Америка, Австралия және Океанияның дәстүрлі өркениеттері | |||
Тақырып 1.3.4. Әлемдік діндер және өркениеттердің дамуы | |||
1.4. Өркениеттердің өзара әрекеттесуі | + | + | + |
Тақырып 1.4.1. Өркениеттер әрекеттестігінің сауда-экономикалық саласы | |||
Тақырып 1.4.2. Өркениеттер әрекеттестігінің дипломатиялық саласы | |||
Тақырып 1.4.3. Өркениеттер әрекеттестігінің әскери-саяси саласы | |||
Тақырып 1.4.4. Мәдениеттер диалогі | |||
2 бөлім. Этникалық және әлеуметтік процестер | |||
2.1. Антропогенез және этногенез | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Адамның шығу тегі теориялары | |||
Тақырып 2.2.1. Этностардың пайда болуы туралы теориялар. Әлемнің этникалық картасы: өткен заманда және қазіргі уақытта | |||
2.2. Әлем тарихындағы этносаралық қатынастар | |||
Тақырып 2.2.1. Ұлтаралық қатынастар: проблемалары және қарама-қайшылықтары | |||
Тақырып 2.2.1. Ұлтаралық қатынастар: бейбіт өзара әрекеттестік тәсілдері | |||
2.3. Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Социогенез туралы теориялардың алуан түрлілігі. | |||
Тақырып 2.3.2. Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары | |||
Тақырып 2.3.3. Зерттеу жұмысы. Ұлы Жібек жолы | |||
3 бөлім. Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан | |||
3.1. Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Мемлекет түсінігі. Мемлекеттің пайда болу теориялары. Мемлекет формаларының эволюциясы: ежелгі кезеңнен бүгінгі күнге дейін | |||
Тақырып 3.1.2. Саяси режимдердің типтері | |||
3.2. Әлем тарихының барысына әсер еткен әскери -саяси оқиғалар | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Антикалық кезеңдегі әлемдік империялардың қалыптасуы | |||
Тақырып 3.2.2. Ғұндардың жаулап алушылық жорықтары ежелгі заманнан орта ғасырларға өтудің бір факторы ретінде | |||
Тақырып 3.2.3. Араб шапқыншылықтары мен Крест жорықтары | |||
Тақырып 3.2.4. Еуразия картасының өзгеруіне Шыңғысхан жорықтарының ықпалы | |||
Тақырып 3.2.5. Еуропаның өзгеруіне Наполеон жорықтарының әсері | |||
Тақырып 3.2.6. ХХ ғасырдағы дүниежүзілік соғыстардың халықаралық қатынастар жүйесіне әсері | |||
Тақырып 3.2.7. Ұлы Отан соғысындағы ауыл шаруашылығы | |||
3.3. Революциялар қоғам өзгеруінің бір факторы ретінде | + | + | + |
Тақырып 3.3.1. Буржуазиялық революциялар – индустриалды қоғамның құрылуының катализаторы | |||
Тақырып 3.3.2. Социалистік революция әлеуметтік теңдік идеяларын жүзеге асырудың радикалды әдісі ретінде | |||
Тақырып 3.3.3. Қазіргі кездегі революциялар: себептері мен салдары | |||
Тақырыбы 3.3.4. Зерттеу жұмысы: ҰОС жылдарындағы аграрлық шаруашылықтың жұмысы туралы | |||
4 бөлім. Мәдениеттің дамуы | |||
4.1. Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары | + | + | + |
Адамзаттың тарихи-мәдени мұрасын сақтап қалудағы ЮНЕСКО-ның қызметі. Әлемнің ең ірі мұражайлары: адамзаттың тарихи зердесінің қазынасы | |||
4.2. Өнер – қоғам дамуының бейнесі | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Тарихи процестер контекстіндегі өнердің бағыттары мен стильдері. Заманауи өнердің даму тенденциялары | |||
4.3. Қазіргі қоғамның рухани-адамгершілік құндылықтары | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Жалпыадамзаттық адамгершілік құндылықтардың қалыптасуы | |||
Тақырып 4.3.2. Тарихи оқиғалар контекстіндегі құндылықтардың өзгеруі. Жаһандану жағдайындағы рухани-адамгершілік құндылықтардың өзгеру мәселесі | |||
Тақырып 4.3.3. Зерттеу жұмысы: мәдениет адамзаттың рухани-адамгершілік құндылықтарының көрінісі ретінде | |||
5 бөлім. Өркениет: даму ерекшеліктері | |||
5.1. Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық | |||
Тақырып 5.1.1. Экономика және экономикалық жүйелердің типтері | |||
Тақырып 5.1.2. Дәстүрлі (аграрлық) экономика. Нарықтық экономика | |||
Тақырып 5.1.3. Жоспарлы социалистік экономика. Экономиканың аралас түрлері | |||
5.2. Мемлекеттің экономикалық дамуына табиғи-географиялық фактордың әсері | + | + | + |
Тақырып 5.2.1. Табиғи географиялық факторларға қарай мемлекеттердің шаруашылық мамандандырылуы | |||
Тақырып 5.2.2. Мемлекеттердің экономикалық дамуындағы табиғи-географиялық шектеуші факторларға төтеп берудің тарихи мысалдары | |||
Тақырып 5.2.3. Ауыл шаруашылығын дамытудағы табиғи-географиялық факторларды еңсеру тәсілдері | |||
5.3 Тың және тыңайған жерлерді игеру саясаты | + | + | + |
Тақырып 5.3.1. Тың игеру қарсаңында КСРО ауыл шаруашылығы | |||
Тақырып 5.3.2. Жаңа жерлерді игеру науқанының себептері мен мақсаты | |||
Тақырып 5.3.2. Башқұртстан, Алтай және Қазақстандағы тың компаниясы | |||
Тақырып 5.3.3. Тың игеру дәуірінің нәтижелері | |||
5.4. Жаңа тарих кезеңіндегі елдердің әлеуметтік-экономикалық дамуы | + | + | + |
Тақырып 5.4.1. Мемлекеттердің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі | |||
Тақырып 5.4.2. Жекелеген мемлекеттер мен аймақтардың кедейшілікке және экономикалық артта қалушылыққа төтеп беру жолдары | |||
Тақырып 5.4.3. Зерттеу жұмысы. Әлемдік тәжірибені талдау негізінде Қазақстанның шектеуші табиғи-географиялық факторларын еңсеру перспективалары | |||
6 бөлім. Саяси-құқықтық процестер | |||
6.1. Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Құқықтық мемлекет түсінігі. Құқықтық мемлекет принциптерінің жүзеге асырылуының тарихи тәжірибесі | |||
Тақырып 6.1.2. Азаматтық қоғам түсінігі және жалпы сипаттамасы. Азаматтық қоғамдағы үкіметтік емес ұйымдар | |||
6.2. Қазіргі кездегі бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау мәселесі | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Халықаралық қауіпсіздікке төнген қазіргі кездегі қауіп-қатерлер | |||
Тақырып 6.2.2. Бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтауда мемлекеттердің бірлескен әрекеттері | |||
Тақырып 6.2.3. Зерттеу жұмысы: ұлттық қауіпсіздіктің шарты ретінде азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету | |||
7 бөлім. Қоғамдық-саяси ойдың дамуы | |||
7.1. Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың дамуының негізгі бағыттары | |||
7.2. ХХ ғасырдағы бостандық пен әділеттілік үшін күресушілер | + | + | + |
Тақырып 7.2.1. М. Ганди және оның бейбіт жолмен қарсыласу идеясы | |||
Тақырып 7.2.2. Мартин Лютер Кингтің ұлы арманы | |||
Тақырып 7.2.3. Н. Мандела –апартеидке қарсы күресуші | |||
7.3. ХХ ғасырдағы – ХХI ғасырдың басындағы көрнекті саясаткер-реформаторлар | + | + | + |
Тақырып 7.3.1. Мұстафа Кемал Ататүрік –Түрік Республикасының негізін қалаушы | |||
Тақырып 7.3.2. Франклин Делано Рузвельт және оның "жаңа бағыты" | |||
Тақырып 7.3.3. Шарль де Голль: Франция ұлылығының қайта жаңғыруы | |||
Тақырып 7.3.4. Дэн Сяопин – көрнекті қытай реформаторы | |||
Тақырып 7.3.5. Ли Куан Ю и Махатхир Мохаммад: "үшінші әлемнен бірінші әлемге" | |||
Тақырып 7.3.6. Н.Назарбаев және модернизацияның қазақстандық моделі | |||
8 бөлім. Білім мен ғылымның дамуы | |||
8.1. Білім алу бүкіл адамзаттық құндылық ретінде | + | + | + |
Жазу мен кітап бастыру – адамзаттың ұлы жетістіктері | |||
Мектептегі білім беру: ежелгі заманнан бүгінгі күнге дейін | |||
Жоғары білім беру жүйесі: өткені мен бүгіні. Жоғары білімнің заманауи модельдері | |||
8.2. Ғылыми-техникалық прогресс | + | + | + |
Өндірістік революция. Ғылыми-техникалық прогресс және қазіргі заманның жаһандық проблемалары | |||
8.3. Қазіргі заманғы ғылыми технологиялар | + | + | + |
Қазіргі кездегі ақпараттық технологиялар. Қазіргі ғылымның перспективті салалары. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Өркениет: даму ерекшеліктері | Өркениет: зерттеудің теориялары мен әдістері |
1) Тарихи оқиғаларды, процестер мен құбылыстарды түсіндіру үшін "өркениет", "өркениет типі" терминдерін қолдану; |
1) "Өркениет" ұғымын анықтаудағы ғалымдардың пікірлерін талдайды; |
Өркениеттердің жіктелуі |
1) Әлем өркениеттерінің тарихы мен олардың өзара әрекеттесуін түсіндіру; |
1) Өркениеттің түрлерін сипаттайды; | |
1) Өркениеттің индустриалды түрінің ерекшеліктерін түсіндіру; |
1) Өркениеттің индустриалды және постиндустриалды түрлерін сипаттайды; | ||
Әлем өркениеттерінің тарихы |
1) Ежелгі өркениеттердің ерекшеліктерін, оларға тән белгілерін салыстырмалы талдау негізінде анықтау; |
1) Ежелгі өркениеттердің дамуына діни сенімдердің әсерін анықтайды; | |
4) Локальді өркениеттердің ерекшеліктерін, оларға тән белгілерін салыстырмалы талдау негізінде анықтау. |
1) Дәстүрлі өркениет ошақтарын атайды және орналасқан жерін картадан көрсетеді; | ||
1) Әлемдік діндер іліміндегі жалпы адамгершілік құндылықтарды анықтау; |
1) Әлемдік діндердің философиялық негіздерін анықтайды; | ||
Өркениеттердің өзара әрекеттесуі |
1) Себеп-салдарлық байланысты анықтай отырып, әлемдік сауданың өркениет дамуындағы рөлін анықтау; |
1) Әлемдік экономиканың дамуындағы халықаралық ұйымдардың рөлін анықтайды; | |
3) қазіргі өркениеттің дамуындағы дипломатияның рөлін анықтау; |
1) Өркениеттерді жақындастыру факторы ретінде дипломатияның маңызын анықтайды; | ||
4) отаршыл экспансия мен қазіргі замандағы жаһандық мәселелердің себеп-салдарлық байланысын анықтау; |
1) Ежелгі және орта ғасырлардағы жаулап алушылық жорықтардың себептерін анықтайды; | ||
5) өркениеттердің жетістіктерін зерттей отырып, мәдениеттердің өзара әрекеттестігі мен өзара ықпалын сипаттау. |
1) Мәдениеттердің өзара ықпалдастығының өркениетті деңгейін талдайды; | ||
6) Адамзат тарихындағы жаулап алушылық жорықтар, отаршыл экспансия және жаһандық мәселелердің себептерін, байланысын бағалау. |
1) Ежелгі және орта ғасырлардағы жаулап алушылық жорықтардың себептерін, отаршыл экспансия мен қазіргі замандағы жаһандық мәселелердің себеп-салдарлық байланысын анықтайды; | ||
Этникалық және әлеуметтік процестер |
Антропогенез және этногенез | 1) Антропологиялық, этникалық және әлеуметтік үдерістердің байланыстарын анықтау. |
1) Тарихи оқиғаларды, процестер мен құбылыстарды түсіндіру үшін "этнос", "этногенез", "ұлт", "социогенез", "формациялық әдіс", "өркениеттік әдіс" ұғымдарын қолданады; |
1) Ұлтаралық қатынастардың сипатын, интеграциялық процестердің тиімділігін негіздеу. |
1) Тарихи оқиғаларды талдау негізінде қазіргі кездегі ұлтаралық қатынастардың сипатын түсіндіреді; | ||
1) Этникалық және мәдени әртүрлілікті, антропогенездің әртүрлі теорияларын тұжырымдау. |
1) Қазіргі қоғамның әлеуметтік стратификациясын зерттейді; | ||
Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан |
Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер |
1) ерте империялар, дүниежүзілік соғыстардың пайда болуының себеп-салдарлық байланыстарын орнату; |
1) Тарихи оқиғалар мен процестерді түсіндіру үшін "мемлекет", "билік", "басқару институты" терминдерін қолданады; |
1) Антика дәуіріндегі империялардың, араб шапқыншылықтары мен крест жорықтарының және моңғол шапқыншылығының себептері мен салдарын салыстыру, пікір білдіру. |
1) Мемлекеттердің тарихи формаларына тән белгілерін анықтайды; | ||
1) Тарихи дамудың заңдылығын, революциялардың жағымды және жағымсыз салдарларын бағалау. |
1)Тарихи деректердің негізінде антикалық дәуірден орта ғасырларға өту заңдылығын тұжырымдайды; | ||
Мәдениеттің дамуы |
Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары | 1) ЮНЕСКО-ның Әлемдік мұра нысандар тізімі ескерткіштерінің мысалында тарихи-мәдени мұраның маңыздылығын анықтау. |
1) ЮНЕСКО қызметін мысалға ала отырып тарихи-мәдени мұраны сақтау жолдарын түсіндіреді; |
1) көрнекті мәдениет қайраткерлерінің шығармашылығы туралы, жалпыадамзаттық адамгершілік құндылықтардың маңызы туралы білімге ие болуға; |
1) Қоғамдағы өзгерістерді түсіну үшін "абстракционизм", "модернизм", "постмодернизм", "авангардизм", "футуризм", "кубизм", "сюрреализм", "экспрессионизм", "гиперреализм", "хайтек" терминдерін қолданады; | ||
1) деректерді талдау негізінде адамзаттың рухани-адамгершілік құндылықтарын қалыптастыру көздерін анықтау; |
1) Қоғамның моральдық құндылықтарын қайта бағалауға септігін тигізген XX ғасырдың тарихи оқиғаларының ерекшеліктерін талдайды; | ||
Өркениет: даму ерекшеліктері |
Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық |
1) мемлекеттердің экономикалық даму ерекшеліктерін талдау үшін "экономика" және "экономикалық жүйе" ұғымдарын пайдалану; |
1) Тарихи типтердің белгілерін түсіндіре отырып, экономикалық жүйелерді жіктейді; |
1) нарықтық экономиканың ерекшелігін саралау, табиғи-географиялық фактордың маңыздылығын, рөлін бағалау; |
1) шаруашылық жүйеге әсер ететін факторларды анықтайды; | ||
1) білім алушыларда Башқұртстан, Алтай және Қазақстанның тыңайған және тыңайған жерлерін игеру процесі туралы бейнелі түсінік қалыптастыруды қамтамасыз ету |
1) тың және тыңайған жерлерді көтеру процесі туралы білімді, осы процесті тудырған жағдайларды, қорытындыларды қалыптастырады; | ||
1) аралас экономиканың ерекшелігін және дамушы мемлекеттер, өңірлерге көмек көрсетуде халықаралық ұйымдардың рөлін бағалау. |
1) алғышарттар негізінде мемлекеттерді экономикалық даму деңгейі бойынша жіктейді; | ||
Саяси-құқықтық процестер |
Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам |
1) мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесін дамытудың қазіргі заманғы үрдістерін түсіндіру үшін "құқықтық мемлекет" ұғымын пайдалану; |
1) мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесін дамытудың қазіргі заманғы үрдістерін түсіндіреді; |
1) әлемнің биполярлық жүйесінің ерекшеліктерін сипаттау; |
1) Әлемнің биполярлық жүйесінің ерекшеліктерін сипаттайды; | ||
1) тарихи оқиғалар мен процестерді түсіндіру үшін "сепаратизм", "терроризм", "фундаментализм", "экстремизм", "көші-қон", "босқын" терминдерін қолдану; |
1) сепаратизм, экстремизм және халықаралық терроризмнің таралуының себептері мен салдарын айқындайды; | ||
Қоғамдық-саяси ойдың дамуы |
Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы | 1) Азаматтық құқықтар үшін күресте тұлғаның белсенді азаматтық позициясының маңыздылығын, қоғамдық-саяси өмірдегі тұлғаның рөлін бағалау. |
1) Қоғамдық-саяси ойдың дамуы үшін Ағартушылық дәуір идеяларының маңыздылығын пікір білдіреді; |
1) Үндістанның ұлттық тәуелсіздікке қол жеткізудегі бейбіт текетірес идеяларының маңыздылығын анықтау; |
1) "гандизм" ұғымын Үндістанның қоғамдық-саяси даму идеологиясы ретінде түсіндіреді; | ||
1) тарихи оқиғаларды түсіндіру үшін "статизм", "зайырлы мемлекет" ұғымдарын түсіну; |
1) Мемлекет тарихы кезеңіндегі реформаның маңыздылығын бағалайды; | ||
Білім мен ғылымның дамуы |
Білім алу бүкіл адамзаттық құндылық ретінде |
1) адамзат өркениетінің дамуындағы жазу мен басып шығарудың маңыздылығын анықтау; |
1) тарихи даму контекстінде әлем халықтарының жазу түрлерін жіктейді; |
1) білімнің құндылығын, ғылыми-техникалық прогресті, ғылыми технологиялардың дамуын болжауды түсіну; |
1) мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық дамуын талдау үшін "өндірістік революция", "ғылыми-техникалық революция" ұғымдарын пайдаланады; | ||
1) ақпараттық технологиялардың қоғамның дамуына әсерін зерттеу; |
1) робототехника мен космонавтиканың мемлекеттердің бәсекеге қабілеттілік дәрежесіне әсерін зерделейді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 92 - қосымша |
Аграрлық-технологиялық бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-технологиялық бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "География" пәнін оқыту мақсаты - білім алушылардың қоғам мен географиялық кеңістіктің барлық деңгейлерінде туындаған геоэкологиялық, геоэкономикалық, әлеуметтік, геосаяси және ғаламдық проблемаларды шешуге бағытталған географиялық білімдерін, біліктері мен дағдыларын қолдану үшін жағдай жасау.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың бойында географиялық кеңістіктік ойлауды, географиялық мәдениет пен тілді дамыту;
2) геоэкологиялық, геосаяси, геоэкономикалық, әлеуметтік үдерістер мен құбылыстарды зерттеу үшін ғаламдық, аймақтық және жергілікті ұстанымдардың түсінуін дамыту;
3) білім алушыларға картографияны, геоэкологияны, геоэкономиканы, геосаясатты, елтану мен адамзаттың ғаламдық проблемаларын зерттеу барысында геокеңістіктік деректерді өңдеудің заманауи әдістерін қолдану үшін жағдай жасау;
4) білім алушының бойында қазіргі дүниенің географиялық көрінісін іс-әрекеттер арқылы зерттеп-тану барысында құндылықтар жүйесін қалыптастыру.
4. Пәннің мазмұны 7 бөлімнен тұрады: "Географиялық зерттеу әдістері", "Картография және геоинформатика", "Табиғатты пайдалану және геоэкология", "Геоэкономика", "Геосаясат", "Елтану", "Адамзаттың ғаламдық проблемалары".
"География" пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Географиялық зерттеу әдістері". Жалпы географиялық әдістер; география бойынша зерттеу тақырыбын таңдау; географиялық мониторинг әдістері; географиядағы салыстыру әдістері; географиядағы сандық әдістер; географиялық сараптама әдістері; географиялық аудандастыру әдістері. Өзекті географиялық зерттеу әдістері; Географиялық сараптаманың алгоритмі және түрлері; эксперттік бағалау әдістері; географиядағы модельдеу әдістері.
2) "Картография және геоинформатика". Картография; заманауи картографиялық әдістер; геоинформатика негіздері; географиялық мәліметтер базасы; географиялық деректерді визуализациялау. Құрылыс және архитектура индустриясында заманауи картографиялық әдістерді қолдану жолдары. Заманауи картографиялық әдістер; карталардың сандық моделі. Геоинформатика негіздері; геоақпараттық жүйелердің геоақпараттық әдістері мен технологияларының ерекшеліктері; геоақпараттық жүйелер технологияларының басқа ғылымдармен және өндіріс салаларымен байланысы; геоақпараттық жүйелер технологиясын архитектура мен құрылыс жұмыстарында қолдану, болашақ дизайнерлерді кәсіби даярлаудағы графикалық қызмет және компьютерлік технологиялар, баспа-полиграфия ісінде геоақпараттық жүйелерді қолдану.
3) "Табиғатты пайдалану және геоэкология". Табиғатты пайдалану; табиғатты пайдалану түрлері; табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға әсерін бағалау; табиғатты тиімді пайдаланудың қағидаттары. Геоэкологиялық зерттеу әдістері; геоэкологияның зерттеу пәні мен өзектілігі; геосфералардың ластануы; геоэкологиялық аудандастыру; геоэкологиядағы антропогендік факторлар; ғаламдық экологиялық мәселелер; геоэкологиялық үдерістерде географиялық қабық заңдылықтарының рөлін анықтау; ғаламдық экологиялық мәселелерді шешудегі әлемдік тәжірибе; экологиялық мәселелерді шешудегі инновациялық технологиялар; Қазақстанның экологиялық мәселелері. Табиғатты пайдалануды реттеу; табиғатты пайдалану үдерістерін шаруашылық және тұтыну салаларында реттеу; мұнай-газ саласындағы табиғатты пайдалануды реттеу механизмі; мемлекеттік және жергілікті табиғатты пайдаланудың заңнамалық аспектілері; жергілікті күн тәртібі – XXI ғасыр, әлеуметтік, экологиялық және экономикалық тиімділік; табиғатты пайдалануды жергілікті басқару; "Экологиялық із" және тұрақты даму; Қазақстан Республикасы қолөнер шаруашылығында табиғи ресурстарды тиімді пайдалану. Геологиялық зерттеулер негіздері; табиғатты пайдалану тұжырымдамасы; қоршаған ортаның антропогендік өзгерістері; табиғатты пайдалану; қоршаған ортаның сапасын бағалау; экология және адам денсаулығы, дүниежүзіндегі қоршаған орта сапасының кеңістік сипаты; өнеркәсіптік өндірістің антропогендік факторларының қоршаған ортаға әсерін талдау (жеңіл өнеркәсіп, мамандық бойынша); дүниежүзі халқының саны – маңызды геоэкологиялық фактор; геоэкологиялық индикаторлар; 3кологиялық менеджмент; тұрақты дамуға көшу.
4) "Геоэкономика". Геоэкономика негіздері, геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі; геоэкономика негіздері, геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі; геоэкономика бағытының мақсаты мен міндеттері, негізгі түсініктері; елдер мен аймақтардың экономикалық дамуындағы географиялық кеңістіктің рөлі. Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары; шаруашылықты ұйымдастырудың аумақтық факторлары; дүниежүзілік шаруашылық салаларын заманауи орналастыру факторлары. Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы; дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымы; Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері; дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы және модельдері; дамыған елдердегі шаруашылықтың (жеңіл өнеркәсіптің, соның ішінде тоқыма, киім, аяқ киім және былғары өнеркәсіптерінің) аумақтық құрылымы; дамушы елдердегі шаруашылықтың (жеңіл өнеркәсіптің, соның ішінде тоқыма, киім, аяқ киім және былғары өнеркәсіптерінің) аумақтық құрылымы. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері; дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстыру; дүниежүзі елдерін экономикалық даму деңгейі бойынша жіктеу, дамыған елдер; дамыған елдердің әлеуметтік-экономикалық даму модельдері; өтпелі экономика елдері; дамушы елдердің топтары. Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе; дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегиялары; Қазақстан Республикасының экономикалық даму стратегиясының мақсатты көрсеткіштері. Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті; Қазақстан экономикасының салалық құрылымы; Қазақстан аймақтарының экономикасы; экономикалық-географиялық аудандастырудың теориясы мен практикасы; инвестициялық тартымдылық – Қазақстан экономикасының даму механизмі. Қазақстан аймақтарының экономикалық дамуын теңестіру; мамандану және әртараптандыру – аймақтық экономиканың даму әлеуеті; Қазақстанның өнеркәсіптерінің мамандануы мен әртараптандыруы. (тоқыма, киім тігу, аяқ киім және былғары өнеркәсіптері бойынша талдау). Геоэкономикалық даму стратегиялары; қосылған құны жоғары тауарлар өндірісі; Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктері; Қазақстанның кластерлік бастамалары; импортты алмастыру арқылы отандық өндірушілерді қолдау; Бренд-менеджмент – тауарлар мен қызметтерді танымал ету шарты.
5) "Геосаясат". Геосаясат негіздері, геосаясаттың өзектілігі; геосаясаттың мақсаты мен міндеттері, зерттеу пәні, негізгі категориялары; негізгі геосаяси объектілері мен субъектілері, геосаяси ықпал көрсетудің негізгі құралдары. Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі; қазіргі заманғы дүниежүзінің геосаяси кеңістігі; Азиядағы геосаяси кеңістік; Еуропадағы геосаяси кеңістік; Америкадағы геосаяси кеңістік. Геосаясаттағы географиялық факторлар; геосаясаттағы физикалық-географиялық және экономикалық факторлардың маңызы; геосаясаттағы әлеуметтік және демографиялық факторлардың маңызы; геосаясаттағы саяси, әскери және технологиялық факторлардың маңызы. Мемлекеттік аумақтың морфологиясы; мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері; мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері бойынша жіктеу. Мемлекеттік шекара; мемлекеттік шекаралардың функциясы, түрлері, анықтау және белгілеу шаралары, динамикасы; Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекаралары, көрші мемлекеттермен қарым қатынасы, басты көрсеткіштері мен динамикасы. Заманауи геосаяси үдерістер; қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістер. Қазақстанның геосаяси жағдайы; Қазақстанның геосаяси жағдайы. Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі; Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсер ететін факторлар. Қазақстанның геосаяси интеграциясы; Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстары.
6) "Елтану". Дүниежүзі аймақтары, кешенді географиялық аудандастыру; дүниежүзі физикалық- географиялық аудандастыру; заманауи бейнелеу өнерінің ерекшеліктері, Қазақ театр өнерінің қалыптасуы; дүниежүзі саяси-географиялық аудандастыру, геосаяси аудандар; дүниежүзі тарихи – географиялық аудандастыру. Дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері, салыстырмалы елтану; дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштер; жиынтық ішкі өнім көрсеткішін есептеу; дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын демографиялық көрсеткіштер; дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын әлеуметтік көрсеткіштер; дүниежүзі елдерінде ақпараттық технологиялардың даму ерекшеліктері; жиынтық көрсеткіштер бойынша есептелінетін дүниежүзі елдерінің индекстері мен рейтингі; ғаламдық бәсекеге қабілеттілік индексі. Дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны; ғарыштық түсірілімнен Қазақстанның Жер серіктен түсірілген картасына дейін; мемлекеттердің географиялық жағдайы: мүмкіндіктер мен қатерлер; Азия жүрегіндегі Ұлы дала елі. Дүниежүзі елдерін салыстыру; Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік рейтингі; қолданбалы елтану ақпаратының маңыздылығы, субъектілері мен тұтынушылары.
7) "Адамзаттың ғаламдық проблемалары". Ғаламдық мәселелерді шешу; адамзат дамуындағы мәселелер және оларды анықтау критерийлері; бейбітшілікті сақтау мәселелері; энергетика және шикізат мәселелері; дамушы елдердегі ғаламдық мәселелер; дүниежүзілік мұхит мәселелері; геглобалистика. Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары; адамзаттың ғаламдық проблемаларын шешудегі әлемдік тәжірибе; ғаламдық проблемалардың Қазақстан аумағындағы көріністері; Жаңа Қазақстанның жаңғыру жолындағы жас маман рөлі.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Географиялық зерттеу әдістері | |||
1.1 Жалпы географиялық әдістер | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Географиядан зерттеу тақырыбын таңдау. | |||
Тақырып 1.1.2. Географиялық мониторинг әдістері | |||
Тақырып 1.1.3. Географиядағы салыстыру әдістері. | |||
Тақырып 1.1.4. Географиядағы сандық әдістер. | |||
Тақырып 1.1.5. Географиялық сараптама әдістері. | |||
Тақырып 1.1.6. Географиялық аудандастыру әдістері. | |||
1.2. Өзекті географиялық зерттеу әдістері | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Географиялық сараптаманың алгоритмі және түрлері. | |||
Тақырып 1.2.2. Эксперттік бағалау әдістері. | |||
Тақырып 1.2.3. Географиядағы модельдеу әдістері. | |||
Тақырып 1.2.4. Зерттеу әдістері | |||
2 бөлім. Картография және геоинформатика | |||
2.1. Картография | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Заманауи картографиялық әдістер | |||
Тақырып 2.1.2. Геоинформатика негіздері. | |||
Тақырып 2.1.3. Географиялық деректер базасы. Географиялық деректерді визуализациялау. | |||
Тақырып 2.1.4. Аграрлық секторда заманауи картографиялық әдістерді қолдану жолдары | |||
2.2. Заманауи картографиялық әдістер | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Карталардың сандық моделі. | |||
2.3. Геоинформатика негіздері | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Геоақпараттық әдістер мен геоақпараттық жүйелер технологияларының ерекшеліктері. | |||
Тақырып 2.3.2. Аграрлық секторда ГАЖ-технологияларды қолдану (ауыл шаруашылығында GPS-трекерлерді, отын шығыны датчиктерін, агрометеорологиялық станцияларды, тұқымдар мен тыңайтқыштарды сараланған енгізу). Ауыл шаруашылығын материалдық-техникалық базамен, қайта өңдеу өнеркәсібімен және ауыл шаруашылығымен қамтамасыз етуге маманданған саладағы болашақ мамандарды кәсіптік даярлаудағы графикалық қызметтер және компьютерлік технологиялар. Көлік-технологиялық машиналар мен кешендерді пайдалану бойынша ГАЖ пайдалану | |||
3 бөлім. Табиғатты пайдалану және геоэкология | |||
3.1. Табиғатты пайдалану | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Табиғатты пайдалану түрлері | |||
Тақырып 3.1.2. Табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға әсерін бағалау | |||
Тақырып 3.1.3. Жер ресурстарын пайдалану тиімділігін арттыру | |||
3.2. Геоэкологиялық зерттеу әдістері | + | + | + |
Тақырып 3.2.1. Геоэкологияның зерттеу пәні мен өзектілігі | |||
Тақырып 3.2.2. Геосфералардың ластануы | |||
Тақырып 3.2.3. Геоэкологиялық аудандастыру | |||
Тақырып 3.2.4. Геоэкологиядағы антропогендік факторлар | |||
Тақырып 3.2.5. Ғаламдық экологиялық мәселелер | |||
Тақырып 3.2.6. Экологиялық гидропоникада жылыжайда арзан жемді автоматтандырылған өсіру технологиясы, тұзды жерлерге арналған кремний органикалық мелиоративтік тыңайтқыштарды алудың биотехнологиясы. | |||
Тақырып 3.2.7. Бәсекеге қабілетті экологиялық қауіпсіз технологиялар мен азық-түлік өнімдерін өндіру шеңберінде табиғатты ұтымды пайдалану | |||
Тақырып 3.2.8. Қазақстан Республикасының аграрлық өндірісінде табиғи ресурстарды тиімді пайдалану | |||
Тақырып 3.2.9. Қазақстанның экологиялық мәселелері, экологиялық мәдениетті қалыптастыру | |||
3.3. Табиғатты пайдалануды реттеу | + | + | + |
Тақырып 3.3.1. Табиғатты пайдалану үдерістерін шаруашылық және тұтыну салаларында реттеу | |||
Тақырып 3.3.2. Мұнай-газ саласындағы табиғатты пайдалануды реттеу механизмі | |||
Тақырып 3.3.3. Мемлекеттік және жергілікті табиғатты пайдаланудың заңнамалық аспектілері | |||
Тақырып 3.3.4. Жергілікті күн тәртібі – XXI ғасыр. Әлеуметтік, экологиялық және экономикалық тиімділік | |||
Тақырып 3.3.5. Табиғатты пайдалануды жергілікті басқару. | |||
Тақырып 3.3.6. "Экологиялық із" және тұрақты даму | |||
Тақырып 3.3.7. Қазақстан Республикасы қолөнер шаруашылығында табиғи ресурстарды тиімді пайдалану. | |||
3.4. Геологиялық зерттеулер негіздері | + | + | + |
Тақырып 3.4.1. Табиғатты пайдалану тұжырымдамасы | |||
Тақырып 3.4.2. Қоршаған ортаның антропогендік өзгерістері | |||
Тақырып 3.4.3. Табиғатты пайдалану | |||
Тақырып 3.4.4. Қоршаған ортаның сапасын бағалау | |||
Тақырып 3.4.5. Экология және адам денсаулығы. Дүниежүзіндегі қоршаған орта сапасының кеңістік сипаты | |||
Тақырып 3.4.6. Өнеркәсіптік өндірістің антропогендік факторларының қоршаған ортаға әсерін талдау | |||
Тақырып 3.4.7. Дүниежүзі халқының саны – маңызды геоэкологиялық фактор | |||
Тақырып 3.4.8. Геоэкологиялық индикаторлар | |||
Тақырып 3.4.9. Экологиялық менеджмент | |||
Тақырып 3.4.10. Тұрақты дамуға көшу | |||
4 бөлім. Геоэкономика | |||
4.1. Геоэкономика негіздері. Геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Геоэкономика бағытының мақсаты мен міндеттері, негізгі түсініктері | |||
Тақырып 4.1.2. Дамыған және дамушы елдердегі экономиканың аумақтық құрылымы (мал шаруашылығы және Өсімдік шаруашылығы). | |||
4.2. Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары | + | + | + |
Тақырып 4.2.1. Шаруашылықты ұйымдастырудың аумақтық факторлары | |||
Тақырып 4.2.2. Дүниежүзілік шаруашылық салаларын заманауи орналастыру факторлары | |||
4.3. Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымы | |||
4.4. Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері | + | + | + |
Тақырып 4.4.1. Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы және модельдері | |||
Тақырып 4.4.2. Дамыған елдердегі шаруашылықтың | |||
Тақырып 4.4.3. Дамушы елдердегі шаруашылықтың аумақтық құрылымы | |||
4.5. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері | + | + | + |
Тақырып 4.5.1. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстыру | |||
Тақырып 4.5.2. Қазақстанның өнеркәсіп салаларын мамандандыру және әртараптандыру. (ауыл шаруашылығы қызметін талдау: жеміс-жидек өсіру, көкөніс өсіру, жылыжай және питомник шаруашылығы, астық пен тұқым өсіруге байланысты қызмет, өнеркәсіптік және ірі ауыл шаруашылығы, ауыл шаруашылығына көмекші қызмет). | |||
Тақырып 4.5.3. Дамыған елдердің әлеуметтік-экономикалық даму модельдері | |||
Тақырып 4.5.4. Өтпелі экономика елдері | |||
Тақырып 4.5.5. Дамушы елдердің топтары | |||
4.6. Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе | + | + | + |
Тақырып 4.6.1. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегиялары | |||
Тақырып 4.6.2. Қазақстан Республикасының экономикалық даму стратегиясының мақсатты көрсеткіштері | |||
4.7. Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті | + | + | + |
Тақырып 4.7.1. Қазақстан экономикасының салалық құрылымы | |||
Тақырып 4.7.2. Қазақстан аймақтарының экономикасы | |||
Тақырып 4.7.3. Экономикалық-географиялық аудандастырудың теориясы мен практикасы | |||
Тақырып 4.7.4. Инвестициялық тартымдылық – Қазақстан экономикасының даму механизмі. Қазақстан аймақтарының экономикалық дамуын теңестіру | |||
Тақырып 4.7.5. Мамандану және әртараптандыру – аймақтық экономиканың даму әлеуеті | |||
Тақырып 4.7.6. Қазақстанның өнеркәсіптерінің мамандануы мен әртараптандыруы. | |||
4.8. Геоэкономикалық даму стратегиялары | + | + | + |
Тақырып 4.8.1. Қосылған құны жоғары тауарлар өндірісі | |||
Тақырып 4.8.2. Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктері | |||
Тақырып 4.8.3. Қазақстанның кластерлік бастамалары | |||
Тақырып 4.8.4. Импортты алмастыру арқылы отандық өндірушілерді қолдау | |||
Тақырып 4.8.5. Бренд-менеджмент – тауарлар мен қызметтерді танымал ету шарты | |||
5 бөлім. Геосаясат | |||
5.1. Геосаясат негіздері. Геосаясаттың өзектілігі | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Геосаясаттың мақсаты мен міндеттері. Зерттеу пәні, негізгі категориялары | |||
Тақырып 5.1.1. Негізгі геосаяси объектілері мен субъектілері. Геосаяси ықпал көрсетудің негізгі құралдары. | |||
5.2. Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі | + | + | + |
Тақырып 5.2.1 Қазіргі заманғы дүниежүзінің геосаяси кеңістігі | |||
Тақырып 5.2.2 Азиядағы геосаяси кеңістік | |||
Тақырып 5.2.3 Еуропадағы геосаяси кеңістік | |||
Тақырып 5.2.4 Америкадағы геосаяси кеңістік | |||
5.3. Геосаясаттағы географиялық факторлар | + | + | + |
Тақырып 5.3.1 Геосаясаттағы физикалық-географиялық және экономикалық факторлардың маңызы | |||
Тақырып 5.3.2 Геосаясаттағы әлеуметтік және демографиялық факторлардың маңызы | |||
Тақырып 5.3.3 Геосаясаттағы саяси, әскери және технологиялық факторлардың маңызы | |||
5.4. Мемлекеттік аумақтың морфологиясы | + | + | + |
Тақырып 5.4.1 Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері | |||
Тақырып 5.4.2 Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері бойынша жіктеу | |||
5.5. Мемлекеттік шекара | + | + | + |
Тақырып 5.5.1 Мемлекеттік шекаралардың функциясы, түрлері, анықтау және белгілеу шаралары, динамикасы | |||
Тақырып 5.5.2 Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекаралары. Көрші мемлекеттермен қарым қатынасы, басты көрсеткіштері мен динамикасы | |||
5.6. Заманауи геосаяси үдерістер | + | + | + |
Тақырып 5.6.1 Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістер | |||
5.7. Қазақстанның геосаяси жағдайы | + | + | + |
Тақырып 5.7.1 Қазақстанның геосаяси жағдайы | |||
5.8. Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі | + | + | + |
Тақырып 5.8.1 Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсер ететін факторлар | |||
5.9. Қазақстанның геосаяси интеграциясы | + | + | + |
Тақырып 5.9.1 Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстары | |||
6 бөлім. Елтану | |||
6.1. Дүниежүзі аймақтары. Кешенді географиялық аудандастыру. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1 Дүниежүзі физикалық- географиялық аудандастыру | |||
Тақырып 6.1.2 Дүниежүзі тарихи-мәдени аудандастыру. | |||
Тақырып 6.1.3 Дүниежүзі саяси-географиялық аудандастыру. Геосаяси аудандар. | |||
Тақырып 6.1.4 Дүниежүзі тарихи – географиялық аудандастыру | |||
6.2. Дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері. Салыстырмалы елтану | + | + | + |
Тақырып 6.2.1 Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштер | |||
Тақырып 6.2.2 Жиынтық ішкі өнім көрсеткішін есептеу | |||
Тақырып 6.2.3 Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын демографиялық көрсеткіштер | |||
Тақырып 6.2.3 Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын әлеуметтік көрсеткіштер | |||
Тақырып 6.2.4 Дүниежүзі елдерінде ақпараттық технологиялардың даму ерекшеліктері | |||
Тақырып 6.2.5 Жиынтық көрсеткіштер бойынша есептелінетін дүниежүзі елдерінің индекстері мен рейтингі. | |||
Тақырып 6.2.6 Ғаламдық бәсекеге қабілеттілік индексі | |||
6.3. Дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны | + | + | + |
Тақырып 6.3.1 Ғарыштық түсірілімнен Қазақстанның Жер серіктен түсірілген картасына дейін | |||
Тақырып 6.3.2 Мемлекеттердің географиялық жағдайы: мүмкіндіктер мен қатерлер | |||
Тақырып 6.3.3 Азия жүрегіндегі Ұлы дала елі | |||
6.4. Дүниежүзі елдерін салыстыру | + | + | + |
Тақырып 6.4.1 Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік рейтингі | |||
Тақырып 6.4.2 Қолданбалы елтану ақпаратының маңыздылығы, субъектілері мен тұтынушылары | |||
7 бөлім. Адамзаттың ғаламдық проблемалары | |||
7.1. Ғаламдық мәселелерді шешу | + | + | |
Тақырып 7.1.1 Адамзат дамуындағы мәселелер және оларды анықтау критерийлері | |||
Тақырып 7.1.2 Бейбітшілікті сақтау мәселелері | |||
Тақырып 7.1.3 Энергетика және шикізат мәселелері | |||
Тақырып 7.1.4 Дамушы елдердегі ғаламдық мәселелер | |||
Тақырып 7.1.5 Дүниежүзілік мұхит мәселелері | |||
Тақырып 7.1.6 Геглобалистика | |||
7.2. Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары | + | + | + |
Тақырып 7.2.1 Адамзаттың ғаламдық проблемаларын шешудегі әлемдік тәжірибе | |||
Тақырып 7.2.2 Ғаламдық проблемалардың Қазақстан аумағындағы көріністері | |||
Тақырып 7.2.3 Жаңа Қазақстанның жаңғыру жолындағы ғылымының орны. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Географиялық зерттеу әдістері | Жалпы географиялық әдістер | 1) Жалпы географиялық зерттеу әдістерін меңгеру. | 1) Зерттеу тақырыбына сәйкес географиялық мониторинг әдісінің элементтерін сандық салыстырмалы, әдістерді қолданады. |
Өзекті географиялық зерттеу әдістері |
1) Зерттеу тақырыбындағы өзекті географиялық әдістерді тиімді және сауатты пайдалану; |
1) Зерттеу тақырыбына сәйкес эксперттік модельдеуді бағалау әдістерін қолданады; | |
Картография және геоинформатика | Картография |
1) Заманауи картографиялық әдістерге сипаттама бере отырып геоинформатика негіздерімен таныстыру; |
1) Картографиялық әдістерді қолдана отырып электронды карталармен жұмыс істейді; |
Геоинформатика негіздері | 1) Геоинформатика негіздері игере отырып Геоақпараттық жүйелер технологияларының ерекшеліктерін, басқада зерттеулерімен байланыстарын түсіндіру. | 1)Компьютерлік бағдарламалардың артықшылықтарын салыстырып географиялық деректерді жинақтап, таңдаулы мамандықтары бойынша геоинформатиканы қолданады. | |
Аграрлық секторда заманауи картографиялық әдістерді қолдану жолдары | 1) Аграрлық секторда (мал шаруашылығы, өсімдік шаруашылығы, балық шаруашылығы және тағы басқалар) қазіргі заманғы картографиялық әдістерді қолдану |
1) Өзі таңдаған мамандықтар (мал шаруашылығы , өсімдік шаруашылығы, балық аулау және тағы басқалар) салаларында геоинформатиканы қолданады; | |
Табиғатты пайдалану және геоэкология | Табиғатты пайдалану |
1) Табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға тигізетін әсерін анықтап, бағалап тиімді пайдаланудың қағидаттарын білу; |
1) Табиғатты пайдалану және мамамдық арасындағы қажеттілікті түсінеді; |
Геоэкологиялық зерттеу әдістері |
1) Геоэкологиялық зерттеу пәнінің өзектілігін түсіну; |
1) Геоэкологиялық үдерістерде географиялық қабық заңдылықтарының рөлін анықтайды; | |
Табиғатты пайдалануды реттеу |
1) Мемлекеттік және жергілікті табиғатты пайдаланудың заңнамалық аспектілерімен танысу және әлеуметтік, экологиялық және экономикалық тиімділікті жіктеу; |
1) Табиғатты пайдалану түрлерінің нормаларға сәйкестігін анықтайды; | |
Геологиялық зерттеулер негіздері |
1)Қоршаған ортаның антропогендік өзгерістерін талдап, орта сапасының көрсеткіштерін жіктеу және бағалау; |
1) Табиғатқа әсер етуші антропогендік өзгерістердің адамзат қоғамының қоршаған ортамен өзара әрекеттесуінің тарихи аспектілерін, табиғатты пайдалану жолдарын біледі; | |
Экологиялық таза өндірістерді жобалау | 1) Табиғатты қорғау іс-шараларының тиімділігін анықтау және бағалау (жергілікті / өңірлік компонент негізінде) |
1) Шаруашылық және тұтыну салалары бойынша табиғат пайдалануды реттеу тетігін талдайды; | |
Шаруашылық және тұтыну салаларындағы табиғатты пайдалану процестерін реттеу | 1)Шаруашылық және тұтыну салаларындағы табиғат пайдалану процестерін реттеуді зерделеу. |
1) Тұрақты даму тұжырымдамасының принциптерін бөліп көрсетеді; | |
Геоэкономика | Геоэкономика негіздері. Геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі |
1) Геоэкономика бағытының мақсаты мен міндеттері, негізгі түсініктерін сипаттау; |
1) Геоэкономиканың мақсаттары мен міндеттерін, негізгі категорияларын түсінеді; |
Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары | 1) Шаруашылықты ұйымдастырудың негізгі факторларын айқындау және заманауи орналасу факторларын сипаттау. | 1) Шаруашылықтың түрлі салаларындағы кәсіпорындарды орналастыру факторлары мен шарттарының жиынтығын талдайды. | |
Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы | 1) Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымын білу. |
1) Шекаралас елдерінің шаруашылық құрылымын салыстырмалы түрде Қазақстан экономикасымен байланысын біледі; | |
Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері |
1)Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы мен модельдерімен танысу; |
1)Дүниежүзі шаруашылығының аумақтық модельдерімен танысу; | |
Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері | 1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерімен танысу, даму деңгейі бойынша жіктеу, сипаттама беру. | 1)Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстырады, жіктейді және сипаттай алады, Қазақстаның экономикасын әлемдегі орнын біледі. | |
Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе | 1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегияларын. мақсатты көрсеткіштерін талдау. | 1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегияларына баға береді және мақсатты көрсеткіштерін біледі. | |
Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті |
1) Қазақстан экономикасының салалық құрылымын сипаттау; |
1) Тиімді шаруашылық құрылымын, салаларының арақатынасын, аумақтық құрылымын және экономикалық дамудың тиімді көрсеткіштерін айқындайды; | |
Геоэкономикалық даму стратегиялары |
1) Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктеріне сипаттама беру; |
1) Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктердің қызметін біледі; | |
Геосаясат | Геосаясат негіздері. Геосаясаттың өзектілігі |
1) Геосаясаттың мақсаты мен міндеттерін білу. негізгі; |
1) Қазіргі геосаясаттың негізгі мақсаттары мен мәнін түсінеді; |
Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі |
1) Қазіргі заманғы дүниежүзінің геосаяси кеңістігіне баға беру. |
1) Дүниежүзінің геосаяси кеңістігінің алуан-түрлілігімен танысып, оны талдайды; | |
Геосаясаттағы географиялық факторлар |
1) Геосаясаттағы физикалық-географиялық және экономикалық факторлардың маңызын түсіну; |
1)Физикалық-географиялық, экономикалық, әлеуметтік, демографиялық, саяси, әскери, технологиялық факторлардың геосаясатындағы рөлін бағалайды; | |
Мемлекеттік аумақтың морфологиясы | 1) Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктерін сипаттау және жіктеу. | 1) Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктерін талдайды және ерекшеліктері бойынша жіктей алады. | |
Мемлекеттік шекара |
1) Мемлекеттік шекаралардың функциясын, түрлерін, анықтау және белгілеу; |
1) Мемлекеттік шекараны анықтау және өткізу жөніндегі функцияларды, түрлерді, іс-шараларды талдайды; | |
Заманауи геосаяси үдерістер | 1) Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістерге сипаттама беру. | 1) Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістердің ерекшеліктерін айқындап, оларды сипаттай алады. | |
Қазақстанның геосаяси жағдайы | 1) Қазақстанның геосаяси жағдайына түсініктеме беру. | 1) Қазақстан Республикасының геосаяси жағдайына кешенді баға береді. | |
Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі | 1) Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсер ететін факторларды анықтап, талдау жасау. | 1)Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне ықпал ететін факторларды айқындайды. | |
Қазақстанның геосаяси интеграциясы | 1) Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстарын оқып-үйреніп, оларды күшейту жолдарымен танысу. |
1) Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстарын оқып-үйренеді, оларды күшейту жолдарын біледі; | |
Елтану | Дүниежүзі аймақтары. Кешенді географиялық аудандастыру. |
1) Дүниежүзінің түрлі белгілері бойынша физикалық- географиялық аудандарға бөлінуін картадан көрсете білі және талдау; |
1) Әлемнің физикалық-географиялық, тарихи-мәдени, саяси-географиялық және геосаяси аудандарға бөлінуін түсіндіреді; |
Дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері. Салыстырмалы елтану |
1) Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштермен танысу; |
1) Әлем елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштерді айқындайды; | |
Дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны | 1) Қазақстанның географиялық аймақтар картасындағы орнының өзгеруін анықтау, жағдайы мен қатерлерін болжау. |
1) Қазақстанның физикалық-географиялық, тарихи-географиялық және геосаяси аймақтарындағы жағдайын айқындай алады; | |
Дүниежүзі елдерін салыстыру |
1) Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік рейтингін түсіну және баға беру; |
1) Көрсеткіштер жиынтығы бойынша анықталатын индекстер мен рейтингтердегі Қазақстанның орнының динамикасын біледі (таңдау бойынша бір рейтинг мысалында) ; | |
Адамзаттың ғаламдық проблемалары | Ғаламдық мәселелерді шешу |
1) Адамзат дамуындағы мәселелер және олардың критерийлерін анықтау; |
1) Адамзаттың дамуындағы ғаламдық проблемаларды жіктейді, біледі және айқындайды; |
Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары |
1) Адамзаттың ғаламдық мәселелерін шешудегі әлемдік тәжірибесін саралау, анықтау; |
1) Адамзаттың ғаламдық мәселелерін шешуде әлемдік тәжірибені түсінеді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 93- қосымша |
Аграрлық-технологиялық бағыттың "Графика мен жобалау" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-технологиялық бағыттың "Графика мен жобалау" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Графика және жобалау" пәнін оқытудың мақсаты білім алушыларды проекциялау әдістері, графикалық модельдеу заңдылықтары және кескіндер теориясының негіздерімен таныстыру, жобалық және шығармашылық іс-әрекеттің дамуына, графикалық мәдениетін қалыптастыруына әсер ету, заманауи және дәстүрлі графикалық құралдарды қолдану дағдылары мен оларды практикалық қызметте қолдану үшін жағдай жасау.
3. Оқу пәнін жүзеге асыру келесі міндеттерді қарастырады:
1) білім алушылардың бойында графикалық кескіннің бастапқы функциясы таным құралы, визуалды ақпарат беру құралы деген түсініктің қалыптасуына ықпал ету;
2) проекциялау әдістері заңдылықтары туралы білім, ақпаратты көрсету, құру және берудің дәстүрлі және қазіргі құрал-жабдықтары туралы түсініктердің білімін қалыптастыруға ықпал ету;
3) білім алушылардың әр түрлі графикалық іс-әрекетпен байланысты интеллектуалды қабілеттері мен зерттеу дағдыларын дамыту және кеңейтуге, бейнелі, кеңістік, логикалық, абстрактілі және шығармашылық ойлау қабілеттерін дамытуға ықпал ету;
4) білім алушылардың жобалау, графикалық моделдеу мен макеттеу әдістерін меңгерулеріне ықпал ету, сонымен қатар барлық оқу қызметтерінде АКТ қолдану дағдыларын қалыптастыру (жобалау, зерттеу, көрсетілім), графикалық формада ақпаратты оқу және визуализациялау дағдыларын қалыптастыру және дамыту;
5) шығармашылық жобалау үрдісінде эстетикалық талғамдарын дамыту.
4. Аграрлық-технологиялық бағытына арналған "Графика және жобалау" пәнінің үлгілік оқу бағдарламасында 8 бөлім қарастырылған:
1) ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары;
2) кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау;
3) кескіндерді түрлендіру;
4) пішін қалыптастыру және құрылымдау;
5) пішінді түрлендіру;
6) техникалық, сәулет– құрылыс және ақпараттық графика элементтері;
7) жобалау. Жоба графикасы;
8) шығармашылық тапсырмалар.
1 бөлім. "Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары" келесідей бөлімшелері қамтиды:
1) ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің ролі;
2) ақпаратты визуализациялау құралдары;
3) сызбаны орындаудағы негізгі ережелер;
4) сызбадағы геометриялық құрылым.
2 бөлім. "Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау" келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) проекциялау әдістері;
2) графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құрастыру әдістері;
3) заттардың сызбаларын орындау және оқу;
4) қима мен тіліктер.
3 бөлім. "Кескіндерді түрлендіру" келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру.
4 бөлім. "Пішін қалыптастыру және құрылымдау" келесі бөлімшелерден тұрады:
1) геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру заңдылықтары;
2) беттердің жазбасы;
3) пішін құрылымдау.
5 бөлім. "Пішінді түрлендіру" келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) заттың немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіру.
6 бөлім. "Техникалық, сәулет–құрылыс және ақпараттық графика элементтері" келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) стандарттау;
2) тетіктерді біріктіру, құрастыру сызбасы;
3) сәулет-құрылыс графикасының элементтері;
4) инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар.
7 бөлім. "Жобалау және жобалау графикасы" келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) жобалау әдістері, жобалаудың негізгі кезеңдері;
2) жобалық ұсыныстарды визуалдау.
8 бөлім. "Шығармашылық тапсырмалар" келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар;
2) жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар.
"Графика және жобалау" пәнінің негізгі мазмұны
1) "Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары". Кескіндер, ақпараттық визуализациялаудың рөлі мен кескін тарихы, адам қызметінің әртүрлі салаларындағы (ғылымда, техникада және өнерде) кескіндердің рөлі туралы түсінік беру. Графикалық кескіндерді орындау әдістері; ақпаратты визуализациялау құралдары; негізгі сызу құралдары; олармен жұмыс істеу тәсілдері және жұмыс орнын ұйымдастыру; сонымен қатар сызбаны орындаудағы негізгі ережелер; сызық түрлері; сызбаны жобалау ережелері; стандарт, формат, масштаб, негізгі жазба; практикалық жұмыс: сызба сызықтарының түрлері, сызба қаріптері, сызбағы өлшемдерді түсіру; сызбалардағы геометриялық конструкциялар; кесіндіні, шеңберді және бұрышты тең бөліктерге бөлу; түйіндесуді орындау жайында түсінік беру. Компьютерлік графиканың негізгі түрлері; растрлық және векторлық графикаға арналған бағдарламалар; 2D кескіндерді жасауға арналған бағдарламалық қамтамасыз ету; 2D кескіндерді жасау; растрлық және векторлық графиканың түсті модельдері; растрлық және векторлық графиканың графикалық операциялары; графикалық редактордың мүмкіндіктерін пайдалана отырып, сызбаны жобалау; примитивтерді (кітапханаларды) пайдаланып 2D объектілерін құру; примитивтерді қолданып геометриялық құрылымдар жасау; 2D нысандарын қажетті пішімде сақтау, 2D нысанында кескіндерді басып шығару.
2) "Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау". Проекция, проекциялаудың негізгі әдістері; екі және үш проекциялық жазықтықтағы тікбұрышты проекция; графикалық кескіндерді құрастырудың негізгі тәсілдері; аксонометриялық проекциялар; техникалық сызба және эскиз; заттардың (геометриялық денелердің) сызбаларын оқу және сызу; сызбаға өлшемдерді түсіру; сызбалардағы шарттылықтар мен ықшамдаулар; сызбаны оқу және сызу. Қималар мен тіліктер; қималар мен тіліктердің түрлері; сызбалардағы қималар мен тіліктерді қолдану ережелері. Компьютерлік графиканың көмегімен көлемді модельдеудің негізгі әдістері; 3D моделін құрудың негізгі кезеңдері; 3D модельдерді құруға арналған растрлық және векторлық бағдарламалардың мүмкіндіктері (аксонометриялық проекция, техникалық сурет); көлемді модельдеу операциялары негізінде 3D моделін құру; 3D модельдің визуализация түрлерін анықтау; 3D модельдерді құру әдістерін таңдау; 3D модельдің текстурасы мен фактурасы; 2D объектінің қималары мен тіліктерін орындау үшін бағдарламалық құралды таңдау; қималар мен тіліктерді сызу үшін көлемді модельдеу әдістерін қарастыру.
3) "Кескіндерді түрлендіру". Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру (графикалық жұмыс); Кескіндерді қайта құру (графикалық жұмыс). Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру (графикалық редакторда жұмыс).
4) "Пішін қалыптастыру және құрылымдау". Геометриялық денелердің пішінін құрылымдау заңдылықтары; геометриялық денелердің (заттардың) жазбасы; заттардың (геометриялық денелердің) пішіндерін құрылымдау; нысанның пішінін өзгерту; объектінің кеңістіктегі орны мен бөліктерін түрлендіру. Компьютерлік графиканың көмегімен геометриялық денелердің (заттардың) жазбасын орындау; пішін құрылымдау; "құрылымдау" - ұғымын талдау; берілген параметрлер бойынша нысанның пішінін құрылымдау.
5) "Пішінді түрлендіру". Заттың кеңістіктегі орнын өзгерту арқылы пішінін түрлендіру, объект бөліктерінің кеңістіктегі қатынасын өзгертумен пішінді түрлендіруді жүзеге асырады; Бөлшектерді ығыстыру және өшіру әдістері арқылы 3D моделін түрлендіру; бөлшектерді жылжыту арқылы 3D моделін түрлендіру.
6) "Техникалық, сәулет-құрылыс және ақпараттық графика элементтері". Стандарттау; стандарттау жайында жалпы мағлұматтар, өзара алмастыру, бөлшектер мен құрастыру бірліктерінің жалпы түсініктері; құрастыру сызбасы; бөлшектерді қосу; ажыратылатын және ажыратылмайтын қосылыстар; құрастыру сызбасын орындау және рәсімдеу ережелері; архитектуралық құрылыс графика - элементтері; құрылыс сызбалары туралы жалпы мәліметтер (жоспар, бас жоспар, қасбет, тілік); қарапайым құрылыс сызбаларын орындау және оқу. Құрастыру сызбасының 3D моделі; графикалық бағдарламалар кітапханасымен жұмыс істеу; графикалық редактордағы құрылыс сызбалары; инфографика (схемалар, графиктер, диаграммалар). Әр түрлі қызмет салаларындағы инфографика.
7) "Жобалау. Жоба графикасы". Жобалау әдістері; жобалаудың негізгі кезеңдері; жобаланған объектілерге қойылатын талаптар (функционалдық, эстетикалық); жобалық ұсыныстарды визуализациялау; графикалық құжаттар; техникалық құжаттаманың құрамы және олардың ерекшеліктері; шығармашылық идеяларды визуализациялау; жобалық ұсыныстарға арналған графикалық визуализация құралдары (эскиз, сызба, макет).
8) "Шығармашылық тапсырмалар". Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар; шығармашылық тапсырмалардың ерекшеліктері; идеядан жобаға дейінгі тапсырмалар; жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар; техника/дизайн/ сәулет салалары бойынша жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмаларды түрлі графика құралдарымен (қолмен орындалатың/ компьютерлік графика/ макеттеу) орындау; берілген тақырып бойынша шығармашылық жоба; жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар; киригами техникасы арқылы ауыл шаруашылық техникасы бөлшектерінің өткерме ойықтарын жасау; киригами техникасы арқылы ауыл шаруашылық дақылдары мен жануарлардың 3D моделін құрастыру; киригами техникасы арқылы сәулет нысанын салу; ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу және сақтау машиналарын модельдеу; ауыл шаруашылық заттарының көрме -сөресін модельдеу; топырақ өңдейтін соқаны модельдеу; сүт өнімдеріне арналған трансформер сөренің дизайнын әзірлеу; сүт өнімдеріне арналған трансформатор сөреге ою-өрнектерді қойып дизайнын әзірлеу, бау - бақша өнімдерінен жиналған букет дизайнын әзірлеу; колледжге кіру алаңының дизайнын әзірлеу; колледждің демалыс аймағын жобалау; ет өнімдерін өндіретін кәсіп орын ғимаратының қасбетіне пандус жобасын әзірлеу; "менің арманымдағы үй" жобасын әзірлеу.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары | |||
1. 1 Ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің ролі | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Кескіннің мәні мен тарихы | |||
Тақырып 1.1.2. Графикалық кескінді орындау әдістері | |||
Тақырып 1.1.3. Компьютерлік графиканың негізгі түрлері | |||
1.2 Ақпаратты визуализациялау құралдары | + | + | + |
Тақырып 1.2.1. Сызу аспаптары мен құрал жабдықтары | |||
Тақырып 1.2.2. Жұмыс орнын ұйымдастыру және сызу құралдарымен жұмыс істеудің тиімді әдістері | |||
Тақырып 1.2.3. 2D кескінін құру үшін БҚ (бағдарламамен қамтамасыз ету) | |||
Тақырып 1.2.4. 2D кескіндерді құруға арналған графикалық редакторлар | |||
Тақырып 1.2.5. Векторлық және растрлық графикадағы түстік модельдерді талдау | |||
Тақырып 1.2.6. 2D нысандарын құру үшін "құру", "көшіру", "көшірме", "жою", "сақтау" графикалық операцияларын қолдану | |||
1.3 Сызбаны орындаудағы негізгі ережелер | + | + | + |
Тақырып 1.3.1. Стандарттар туралы түсінік. КҚБЖ | |||
Тақырып 1.3.2. Пішімдер және негізгі жазулар | |||
Тақырып 1.3.3. Сызба сызықтары | |||
Тақырып 1.3.4.. Сызба қаріптері | |||
Тақырып 1.3.5. Сызбаға өлшемдерді түсірудің негізгі ережелері | |||
Тақырып 1.3.6. Сызбаны рәсімдеу ережелері (пішім, масштаб) | |||
Тақырып 1.3.7. Негізгі жазбаны рәсімдеу ережелері | |||
1.4 Сызбадағы геометриялық құрылым | + | + | + |
Тақырып 1.4.1. Параллель және өзара перпендикуляр түзулерді салу. Кесіндіні және бұрыштарды тең бөліктерге бөлу | |||
Тақырып 1.4.2. Шеңберлерді тең бөліктерге бөлу | |||
Тақырып 1.4.3.Түйіндесу. Түйіндесудің түрлері | |||
Тақырып 1.4.4. 2D нысандарының примитивтерін пайдалана отырып, техникалық сызбаларға мәтін жазу | |||
Тақырып 1.4.5. 2D объектінің примитивтерін пайдаланып аграрлық-технологиялық жабдықтар, аппарттар мен машиналардың тізімін құру | |||
Тақырып 1.4.6. 2D нысандарды әзірлеу кезінде қолданылатын құжат-үлгілер, клип-арттар, кiтапханалар | |||
Тақырып 1.4.7. Примитивтерді қолдана отырып, геометриялық құрылымдар орындау | |||
2 бөлім. Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау | |||
2.1 Проециялау әдістері | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Проециялаудың негізгі әдістері | |||
Тақырып 2.1.2. Екі және үш жазықтыққа тік бұрыштап проециялау | |||
Тақырып 2.1.3.Тік бұрыштап проекциялар жүйесіндегі денелердің сызбасы | |||
Тақырып 2.1.4.Техникалық сызбаларда заттардың кескіндерін орындау ережелері | |||
2.2 Графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құрастыру әдістері | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Аксонометриялық проекциялар туралы жалпы мағлүмат | |||
Тақырып 2.2.2. Көпбұрыштар мен айналу денелерінің аксонометриялық проекциялары | |||
Тақырып 2.2.3. Техникалық сурет | |||
Тақырып 2.2.4. Нобай туралы түсінік | |||
Тақырып 2.2.5. 3D моделін құрудың негізгі кезеңдері | |||
Тақырып 2.2.6. Қарапайым геометриялық денелердің 3D моделін салу | |||
Тақырып 2.2.7. 3D моделін құрудағы растрлық және векторлық бағдарлама мүмкіндіктері | |||
Тақырып 2.2.8..Көлемді моделдеу операциясының негізіне сүйеніп 3D моделін құру | |||
2.3 Заттардың сызбаларын орындау және оқу | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Сызбаларға өлшемдерді түсіру | |||
Тақырып 2.3.2. Сызбаны орындау кезіндегі шарттылықтар мен ықшамдаулар | |||
Тақырып 2.3.3. 3D моделдердің визуалдау түрлерін анықтау | |||
Тақырып 2.3.4. 3D моделдерін тұрғызу тәсілдерін таңдау | |||
Тақырып 2.3.5. 3D моделдерін текстурасы мен фактурасы | |||
2.4 Қима мен тіліктер | + | + | + |
Тақырып 2.4.1. Тіліктер туралы жалпы мағлұмат | |||
Тақырып 2.4.2. Қарапайым тіліктер | |||
Тақырып 2.4.3. Көрініс пен тілікті біріктіру | |||
Тақырып 2.4.4. Қималар. Қималардың түрлері | |||
Тақырып 2.4.5. Тіліктер мен қималардың айырмашылығы | |||
Тақырып 2.4.6. 2D нысанның тілігін орындау үшін БЖ (бағдарламалық жасақтаманы) таңдау | |||
Тақырып 2.4.7. Тілікті және қиманы орындауға арналған көлемді моделдеу тәсілдері | |||
3 бөлім. Кескіндерді түрлендіру | |||
3.1. Кескіндерді қайта құру | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Кескіндерді қайта құру | |||
Тақырып 3.1.2. Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру | |||
4 бөлім. Пішін қалыптастыру және құрылымдау | |||
4.1 Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру заңдылықтары | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Зат және оның пішімі туралы ұғым | |||
Тақырып 4.1.2. Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру заңдылықтары | |||
4.2 Беттердің жазбасы | + | + | + |
Тақырып 4.2.1.Жазбалар туралы мәліметтер | |||
Тақырып 4.2.2.Геометриялық дене беттерінің жазбасы | |||
Тақырып 4.2.3. Аграрлық-технологиялық жабдықтар, аппараттар мен машиналардың бөлшектерінің жазбасы | |||
4.3 Пішін құрылымдауы | + | + | + |
Тақырып 4.3.1. Пішін құрылымдауы | |||
5 бөлім. Заттың пішінін түрлендіру | |||
5.1 Заттың немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіруі | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Заттың пішінін түрлендіруі | |||
Тақырып 5.1.2. Кескіндер арқылы заттардың формаларын түрлендіру | |||
6 бөлім. Техникалық, сәулет – құрылыс және ақпараттық графика элементтері | |||
6.1 Стандарттау | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Стандарттау | |||
Тақырып 6.1.2. Бұйым, бөлшек және оның элементтері. | |||
6.2 Тетіктерді біріктіру. Құрастыру сызбасы. | + | + | + |
Тақырып 6.2.1. Біріктірулер туралы жалпы мәлімет. Ажырайтын біріктірулер | |||
Тақырып 6.2.2. Бұранда туралы жалпы мәлімет | |||
Тақырып 6.2.3. Бұранданы кескіндеу және сызбада белгілеуі | |||
Тақырып 6.2.4. Бұрандалы біріктірулер | |||
Тақырып 6.2.5. Ажырамайтын біріктірулер | |||
Тақырып 6.2.6. Құрастыру сызбалары туралы жалпы түсінік | |||
Тақырып 6.2.7.Құрастырылатын бұйым тетіктерінің нобайын орындау | |||
Тақырып 6.2.8. Құрастыру бiрлiгінің 3D-моделі | |||
6.3 Сәулет-құрылыс графикасының элементтері | + | + | + |
Тақырып 6.3.1. Құрылыс сызбалары туралы жалпы мағлұмат | |||
Тақырып 6.3.2. Ғимараттың жоспары, қасбеті мен тілігі | |||
Тақырып 6.3.3. Құрылыс сызбаларындағы шартты белгілер | |||
Тақырып 6.3.4. Құрылыс сызбаларын оқу және орындау | |||
Тақырып 6.3.5. Құрылыс сызбаларының элементтері | |||
6.4 Инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар | |||
Тақырып 6.4.1. Әр түрлі саладағы инфографика | |||
7 бөлім. Жобалау және жобалау графикасы | + | + | + |
7.1 Жобалау әдістері. Жобалаудың негізгі кезеңдері | |||
Тақырып 7.1.1. Жобалау әдістері | |||
Тақырып 7.1.2. Жобалау үрдісінің кезеңдері. | |||
Тақырып 7.1.3. Жобалау нысандарға қойылатын талаптар. | |||
Тақырып 7.1.4. Жобаланатын объекттерге қойылатын талаптар | |||
7.2 Жобалық ұсыныстарды визуалдау | |||
Тақырып 7.2.1. Графикалық құжаттар | |||
Тақырып 7.2.2. Спецификация, есеп жүргізу және түсіндірме жазба. | |||
Тақырып 7.2.3. Шығармашылық идеяларды визуалдау. | |||
Тақырып 7.2.4. Электрондық техникалық құжаттардың түрлері. | |||
8 бөлім. Шығармашылық тапсырмалар | |||
8.1 Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Шығармашылық тапсырмалардың ерекшеліктері | |||
8.2 Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар | + | + | + |
Тақырып 8.2.1. Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар | |||
Тақырып 8.2.2. Киригами техникасы арқылы ауыл шаруашылық техникасы бөлшектерінің өткерме ойықтарын жасау | |||
Тақырып 8.2.3. Киригами техникасы арқылы ауыл шаруашылық дақылдары мен жануарлардың 3D моделін құрастыру | |||
Тақырып 8.2.4. Киригами техникасы арқылы сәулет нысанын салу | |||
Тақырып 8.2.5. Ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу және сақтау машиналарын модельдеу | |||
Тақырып 8.2.6. Ауыл шаруашылық заттарының көрме -сөресін модельдеу | |||
Тақырып 8.2.7. Топырақ өңдейін соқаны модельдеу | |||
Тақырып 8.2.8. Сүт өнімдеріне арналған трансформер сөренің дизайнын әзірлеу | |||
Тақырып 8.2.9. Сүт өнімдеріне арналған трансформатор сөреге ою-өрнектерді қойып дизайнын әзірлеу | |||
Тақырып 8.2.10. Бау - бақша өнімдерінен жиналған букет дизайнын әзірлеу | |||
Тақырып 8.2.11. Колледжге кіру алаңының дизайнын әзірлеу | |||
Тақырып 8.2.12. Колледждің демалыс аймағын жобалау | |||
Тақырып 8.2.13. Ет өнімдерін өндіретін кәсіпорын ғимаратының қасбетіне пандус жобасын әзірлеу | |||
Тақырып 8.2.14. "Менің арманымдағы үй" жобасын әзірлеу | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары | Ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің ролі |
1) Бейнелеудегі, адам өміріндегі және қызметінің әртүрлі салаларындағы ақпаратты берудегі бейнелеудің рөлін түсіндіру; |
1) "графика", "карталар", "схема", "диаграмма", "сызбалар", "сызбалар" ұғымдарын айқындайды; |
Ақпаратты визуализациялау құралдары |
1) Графикалық жұмыстарды орындау кезінде сызу құралдарымен және құрылғылармен жұмыс істеудің практикалық дағдыларын көрсету; |
1) Мақсаты бойынша және талаптарға сәйкес сызу құралдары мен жабдықтарын дұрыс пайдалана алады; | |
Сызбаны орындаудағы негізгі ережелер | 1) Сызбаны стандарт бойынша ресімдеу және орындау ережелерін сақтауға. |
1) ГОСТ стандарттарын түрлері бойынша жіктейді; | |
Сызбадағы геометриялық құрылым |
1)сызбаларда геометриялық құрылыстарды әртүрлі құралдармен орындау; әртүрлі конъюгацияларды, сопақшаларды және қисық сызықтарды салу тәсілдерін көрсету; |
1)Циркульдің көмегімен кесіндіні екі немесе одан да көп тең бөліктерге бөледі; | |
Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау | Проециялау әдістері |
1) Проециялау әдістері мен тәсілдерін біледі және түсіну; |
1)Проекциялаудың негізгі әдістері (орталық проекциялау, аксонометриялық проекциялау, тікбұрышты проекциялау, сандық өлшемдік проекция) түсіндіреді; |
Графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құру әдістері |
1) Жазық геометриялық денелер мен көлемді пішіндердің (аксонометрия) бейнеленуін біледі және түсіну; |
1)"Аксонометрия", "аксонометриялық проекциялар", "изометрия", "диметрия", "триметрия" ұғымдарын түсіндіреді және анықтайды; | |
Заттың сызбаларын орындау және оқу |
1) Заттардың геометриялық пішінінің қасиеттерін ескере отырып, өлшем қою туралы білімдерін және өлшемдерді түсіру шеберлігін көрсете білу; |
1)Заттардың геометриялық пішінін талдайды және сызбаларға өлшемдерді түсіреді; | |
Қима мен тіліктер |
1) Сызбалардағы қималар мен тіліктерді қолданудың мақсатын білу; |
1)Тіліктердің барлық түрін анықтайды, сонымен қатар оның арналуын және сызбада сызылу жолдарын біледі; | |
Кескіндерді түрлендіру | Кескіндердің түрі мен құрамын қайта құру | 1) Проециялау әдістерін өзгерту арқылы заттардың сызбаларын орындау. |
1)"Қайта құру" түсінігіне анықтама береді және талдайды; |
Пішін қалыптастыру және құрылымдау | Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру зандылықтары |
1) Геометриялық денелерді және басқа да заттарды кескіндеудің негізгі заңдылықтары мен принциптерін меңгеру; |
1)Геометриялық денелерді кескіндеу заңдылықтары мен әдістерін түсінеді және анықтайды; |
Беттердің жазбасы |
1) Жазылатын және жазылмайтын беттердің кескін ерекшеліктерін білу және түсіну; |
1)"Жазба" терминінің қолданылуын талдайды және анықтайды; | |
Пішін құрылымдау | 1) Құрылымдау және жобалау, техникалық жобаны құру кезеңдері туралы бастапқы мәліметтерді алу. |
1)"Құрылымдау" түсінігіне талдау жасайды; | |
Заттың пішінін түрлендіру | Заттың немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіру | 1) Қосу және кесіп алу тәсілін қолданып заттың пішінін түрлендіру. |
1)Заттың кеңістіктегі орын өзгерту арқылы пішін түрлендіруді орындайды; |
Техникалық, сәулет – құрылыс және ақпараттық графика элементтері | Стандарттау | 1) Стандарттау, өзара алмастыру, бұйым, бөлшек және оның құраушы элементтері туралы жалпы түсініктерді меңгеру. |
1)"Стандарттау", "өзара алмастыру", "біріктіру", "құрастыру сызбасы" жалпы ұғымдарын анықтайды; |
Тетіктерді біріктіру Құрастыру сызбасы. |
1) Ажырайтын және ажырамайтын біріктірулер және оларды бейнелеу ережелерін білу; |
1)Құрастыру сызбалары туралы жалпы ақпарат береді; | |
Сәулет-құрылыс графикасының элементтері |
1) Сәулет-құрылыс сызбасының ерекшеліктерін және оның мақсатын білу; |
1)Құрылыс сызбалары туралы жалпы мәліметтерді, сәулет-құрылыс сызбасының ерекшеліктерін және оның мақсатын анықтайды; | |
Инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар | 1) Инфографика, сұлба, графикалар және диаграммалар жөнінде жалпы мағлұматтарды білу. |
1)"Инфографика", "зерттеу", "эскиз", "бағаналы диаграмма" ұғымдарына анықтама береді; | |
Жобалау және жобалау графикасы | Жобалау әдістері | 1) Әр түрлі саладағы жобалау әдістерімен танысу және кезеңдерін анықтау. |
1)"Жоба", "жобалау", "жобалау әдістері", "жобалау кезеңдері" ұғымдарын талдайды және анықтайды; |
Жобалық ұсыныстарды визуалдау | 1) Техникалық құжаттаманың түрлері мен құрамын, олардың ерекшеліктері мен айырмашылықтарын білу. |
1)Графикалық құжаттарды, техникалық құжаттаманың құрамын және олардың ерекшеліктерін таниды және анықтайды; | |
Шығармашылық тапсырмалар | Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар | 1) Жобалаудың мақсаттары мен міндеттерін, кезеңдерін анықтау. | 1) Жобалау қызметін таңдау мен жобалаудың маңыздылығын талдайды және айқындайды. |
Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар | 1) Әр түрлі графикалық құралдарды( қолмен/ компьютерлік графика/ макеттеу)қолдана отырып, инженерлік / дизайн / сәулет саласындағы жобалау және жобалау элементтерімен тапсырмаларды орындау |
1) жобалау қызметін таңдау мен жобалаудың маңыздылығын талдай және анықтай алады, |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 94 - қосымша |
Аграрлық-технологиялық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1 тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-технологиялық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Физика" оқу пәнін оқытудың мақсаты - білім алушыларда ғылыми дүниетаным негіздерін, әлемнің жаратылыстану-ғылыми бейнесін тұтас қабылдауды, өмірлік маңызды практикалық міндеттерді шешу үшін табиғат құбылыстарын байқау, талдау және жазу қабілетін қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) білім алушыларда ғылыми дүниетаным негіздерін, әлемнің жаратылыстану-ғылыми бейнесін тұтас қабылдауды, өмірлік маңызды практикалық міндеттерді шешу үшін табиғат құбылыстарын байқау, талдау және жазу қабілетін қалыптастыру;
2) білім алушылардың әлемнің қазіргі заманғы физикалық бейнесінің негізінде жатқан іргелі физикалық заңдар мен қағидаттар, табиғатты ғылыми тану әдістері туралы білімдерін игеруіне жәрдемдесу;
3) білім алушылардың интеллектуалдық, ақпараттық, коммуникативтік және рефлексивті мәдениетін, физикалық эксперимент пен зерттеуді орындау дағдыларын дамытуға ықпал ету;
4) білім алушыларда физика жалпыадамзаттық мәдениеттің элементі болып табылатыны туралы, Физика дамуының қоғам, техника және басқа да ғылымдардың дамуымен байланысы туралы түсініктерді қалыптастыруға ықпал етуге;
5) білім алушылардың күнделікті өмірде, оқуда және одан әрі еңбек қызметінде проблемалық жағдайларды шешу үшін үйренген физикалық білімдерін пайдалануға игеруіне ықпал етуге;
6) білім алушыларда заттардың әртүрлі физикалық құбылыстары мен қасиеттерін, физикалық терминдерді, физикалық білімді, зияткерлік және жалпы өнерге қатысты мәдениет деңгейін түсінуді дамыту.
Физиканы оқуға деген қызығушылықты, шығармашылық қабілеттер мен мотивацияны дамыту үшін физикалық білімді игерудің барлық кезеңдерінде тапсырмаларды тиімді пайдалануға болады. Бағдарламада зертханалық жұмыстарды жүргізуге оқу уақытының 10% дейін бөлінеді.
Бағдарламада материалды зерттеудегі сабақтастық, математика, биология, химия, география, тарихпен пәнаралық байланыс қарастырылған.
4. Оқу пәнінің мазмұны 9 бөлімді қамтиды:
1) Механика;
2) Молекулалық физика;
3) Электр және магнетизм;
4) Тербелістер;
5) Толқындар;
6) Оптика;
7) Кванттық физика;
8) Нанотехнология және наноматериалдар;
9) Космология.
"Механика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Кинематика;
2) Динамика;
3) Статика және гидростатика
4) Сақталу заңдары;
5) Гидродинамика.
"Молекулалық физика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Молекулалық физика;
2) Газ заңдары;
3) Термодинамика негіздері;
4) Сұйық және қатты денелер.
"Электр және магнетизм" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Электростатика;
2) Тұрақты ток;
3) Әртүрлі ортадағы электр тогы.
4) Магнит өрісі;
5) Электромагниттік индукция.
"Тербелістер" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Механикалық тербелістер;
2) Электромагниттік тербелістер;
3) Айнымалы ток.
"Толқындар" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Электромагниттік толқындар.
11. "Оптика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Толқындық оптика;
2) Геометриялық оптика.
"Кванттық физика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Атомдық және кванттық физика;
2) Атом ядросының физикасы.
"Физика" оқу пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Кинематика".
Дене қозғалысы кинематикасының негізгі теңдеулері мен графиктері; салыстырмалы қозғалыс, қисық сызықты қозғалыс кинематикасы;
2) "Динамика".
Күштер; күштерді қосу; Ньютон заңдары; бүкіл әлемдік тартылыс заңы; гравитациялық өрістегі дене қозғалысы;
3) "Статика және гидростатика".
Массалар центрі; тепе-теңдік түрлері, қатынас ыдыстар; Паскаль заңы, атмосфералық қысым, Торричелли тәжірибесі.
4) "Сақталу заңдары".
Механикадағы импульс және энергияның сақталу заңдары, серпімді және серпімсіз соқтығысулар;
5) "Гидродинамика".
Газдар мен сұйықтардың ламинарлық және турбуленттік ағысы, денелердің тұтқыр сұйықтағы қозғалысы;
6) "Молекулалық физика".
Молекулалық кинетикалық теориясының негiзгi қағидалары, термодинамикалық параметрлер; кристалл және кристалл емес заттар, қатты денелердің, сұйықтар мен газдардың моделі, молекулакинетикалық теорияның негізгі теңдеуі;
7) "Газ заңдары".
Идеал газ күйінің теңдеуі; изопроцестер; адиабаталық процесс;
8) "Термодинамика негiздерi".
Идеал газдың ішкі энергиясы, термодинамикалық жұмыс, жылу мөлшері, жылусыйымдылық, термодинамиканың бірінші заңы, термодинамиканың бірінші заңын әртүрлі процестерге қолдану, адиабаталық процесс, термодинамиканың екінші заңы, жылу қозғалтқыштары;
9) "Сұйық және қатты денелер".
Қаныққан және қанықпаған бу, ауаның ылғалдылығы, шық нүктесі, сұйықтың беттік керілуі, жұғу, қылтүтіктік құбылыстар;
10) "Электростатика".
Электр заряды, Кулон заңы, электр өрісі, электр өрісінің кернеулігі, біртекті электр өрісіндегі электр өрісінің кернеулігі мен потенциалдар арасындағы байланыс, электрсыйымдылық; конденсаторлар; сыйымдылықтың өлшем бірлігі және электр өрісінің энергиясы;
11) "Тұрақты ток".
Электр тогы, ток көзінің элерктр қозғаушы күші мен ішкі кедергісі; толық тізбек үшін Ом заңы, электр тогының жұмысы мен қуаты, ток көзінің пайдалы әсер коэффициенті, пайдаланылған энергия құны;
12) "Әртүрлі ортадағы электр тогы".
Металдардағы электр тогы; асқын өткізгіштік, жартылай өткiзгiштердегi электр тогы, жартылай өткізгішті құралдар, электролит ерiтiндiлерiндегi электр тогы, электролиз заңы, газдардағы және вакуумдегi электр тогы;
13) "Магнит өрісі".
Магнит өрісі; тогы бар өткізгіштердің әсері, Ампер тәжірибесі, магнит индукциясының векторы; бұрғы ережесі; Ампер күші; зарядталған бөлшектердің магнит өрісіндегі қозғалысы; заттардың магниттік қасиеттері; жасанды магниттер; соленоид;
14) "Электромагниттiк индукция".
Магнит ағыны, электромагниттiк индукция, электромагниттiк индукция заңы; Ленц ережесі; магнит өрісінің энергиясы; электрқозғалтқыш және тұрақты токтың электрогенераторы;
15) "Механикалық тербелістер".
Гармоникалық тербелістердің теңдеулері мен графиктері;
"Электромагниттік тербелістер".
Еркін және еріксіз электромагниттік тербелістер;
"Айнымалы ток".
Айнымалы ток генераторы; еріксіз электромагниттік тербелістер; айнымалы ток; электр тізбегіндегі кернеу резонансы; Қазақстандағы және дүние жүзіндегі электр энергиясын өндіру және қолдану;
16) "Электромагниттік толқындар".
Электромагниттік толқындардың жұтылуы мен шығарылуы; радиобайланыс; детекторлы радиоқабылдағыш; аналогты-сандық түрлендірулер; байланыс арналары; байланыс құралдары;
17) "Толқындық оптика".
Жарықтың интерференциясы; жарықтың дифракциясы; дифракциялық торлар; жарықтың поляризациясы;
18) "Геометриялық оптика".
Геометриялық оптика заңдары, жазық параллель пластинадан шағылу, толық ішкі шағылу; оптика-талшықты тасымалдаушылар, оптикалық құралдар;
19) "Атомдық және кванттық физика".
Жарықтың корпускулярлық толқындық табиғатының біртұтастығы; сәулеленудің түрлері; спектрлер; спектрлік құралдар; спектрлік анализ; инфракызыл және ультракүлгін сәулелену; рентген сәулелері; электромагниттік сәулелену шкаласы; фотоэффект; фотоэффектіні қолдану; жарық қысымы; жарықтың химиялық әсері; лазерлер; голография; фотография; томография;
20) "Атом ядросының физикасы".
Табиғи радиоактивтілік; радиоактивті ыдырау заңы; атомдық ядро; ядроның нуклондық моделі; изотоптар; ядродағы нуклондардың байланыс энергиясы; ядролық реакциялар; жасанды радиоактивтілік; ауыр ядролалық бөлінуі; тізбекті ядролық реакция; сындық масса; радиоактивті сәулелердің биологиялық әсері; радиациядан қорғану; ядролық реактор; ядролық энергетика; термоядролық реакциялар;
21) "Нанотехнология және наноматериалдар".
Нанотехнологияның негізгі жетістіктері, өзекті мәселелері және дамуы; наноматериалдар;
22) "Космология".
Жұлдыздар әлемі; жұлдызға дейінгі қашықтық; айнымалы жұлдыздар; біздің Галактика; басқа Галактикалардың ашылуы; квазарлар; Үлкен жарылыс теориясы; қызыл ығысу және Галактикаға дейінгі қашықтықты анықтау; қара құрдым; Әлемнің ұлғаюы; Әлемнің эволюциясының негізгі кезеңдері; әлемнің моделдері; өмір және Әлем туралы ойлар; қара материя; нетронды жұлдыздар; аса жаңа жұлдыздар; Герцшпрунг-Рассел диаграммасы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2 тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Механика | |||
1.1 Кинематика | + | + | + |
Тақырып 1.1.1 Дене қозғалысы кинематикасының теңдеулері мен графиктері. | |||
№1 зертханалық жұмыс. Көлбеу ойық бойымен қозғалатын дененің үдеуін анықтау. | |||
1.2. Динамика | + | + | + |
Тақырып 1.2.1 Күштер. Күштерді қосу. Ньютон заңдары. Бүкіл әлемдік тартылыс заңы. | |||
№2 зертханалық жұмыс. Бір-біріне бұрышпен бағытталған күштерді қосу. | |||
1.3. Статика және гидростатика. | + | + | + |
Тақырып 1.3.1 Массалар центрі. Тепе-теңдік түрлері. Қатынас сосудтары. Паскаль заңын қолдану. Торичелли тәжірибесі. Атмосфералық қысым. | |||
1.4. Сақталу заңдары | + | + | + |
Тақырып 1.4.1 Механикалық энергия мен импульстың сақталу заңдары. Серпімді және серпімді емес соққы. | |||
№ 1 практикалық жұмыс. Механикалық жұмыстың пайдалы әсер коэффициентін анықтау. | |||
1.5. Гидродинамика. | + | + | + |
Тақырып 1.5.1 Сұйықтықтар мен газдардың ламинарлы және турбулентті ағымы; тұтқыр сұйықтықтағы дененің қозғалысы. | |||
№ 3 зертханалық жұмыс. Тұтқырлығы әртүрлі сұйықта қозғалатын шардың қозғалысын зерттеу. | |||
2 бөлім. Жылу физикасы | |||
2.1. Молекулалық физика | + | + | + |
Тақырып 2.1.1 Молекулалық кинетикалық теорияның негіздері қағидалары. Термодинамикалық параметрлер Кристалл және кристалл емес заттар; қатты, сұйық және газ модельдері; термодинамикалық параметрлер; идеалды газ. | |||
2.2. Газ заңдары. | + | + | + |
Тақырып 2.2.1 Идеал газ күйінің теңдеуі Изопроцестер. Адиабаталық процесс. | |||
№2 практикалық жұмыс. Бөлмедегі ауа массасын анықтау. | |||
2.3. Термодинамика негiздерi | + | + | + |
Тақырып 2.3.1 Термодинамиканың бірінші заңы; адиабаталық процесс; термодинамиканың екінші заңы. | |||
№3 практикалық жұмыс. Судың жылу сыйымдылығын анықтау. | |||
2.4. Сұйық және қатты денелер | + | + | + |
Тақырып 2.4.1 Қаныққан және қанықпаған бу; ауаның ылғалдылығы; заттың критикалық күйі. | |||
№5 практикалық жұмыс. Серіппенің қаттылығын анықтау. | |||
3 бөлім. Электр және магнетизм | |||
3.1. Электростатика | + | + | + |
Тақырып 3.1.1 Электр өрісінің кернеулігі; потенциал; электр өрісінің потенциалдар айырмасы. | |||
3.2. Тұрақты электр тогы | + | + | + |
Тақырып 3.2.1 Электр тогы. Электр қозғаушы күш және ток көзінің ішкі кедергісі. Толық тізбек үшін Ом заңы; электр тогының жұмысы мен қуаты; ток көзінің пайдалы әсер ету коэффициенті; тұтынылатын ток құны. | |||
№6 практикалық жұмыс. Тұрмыстық техниканың жұмыс құны мен қуатын есептеу. | |||
3.3. Әртүрлі ортадағы электр тогы | + | + | + |
Тақырып 3.3.1 Металдардағы электр тогы; асқын өткізгіштік; жартылай өткізгіштердегі электр тогы; электролиттердің ерітінділері мен балқымаларындағы электр тогы; электролиз заңдары; газдардағы электр тогы; вакуумдағы электр тогы. | |||
№8 зертханалық жұмыс. Электролиттердегі токтың пайда болу жағдайын зерттеу. | |||
3.4. Магнит өрiсi | + | + | + |
Тақырып 3.4.1 Магнит өрісі; өткізгіштердің токпен өзара әрекеттесуі; Ампер тәжірибелері; магниттік индукция векторы; бұрғы ережесі; Ампер күші; сол қол ережесі; магнит өрісіндегі зарядталған бөлшектің қозғалысы; заттың магниттік қасиеттері. | |||
№ 6 практикалық жұмыс. Сол қол ережесін қолдану | |||
3.5. Электромагниттiк индукция | + | + | + |
Тақырып 3.5.1 Магнит ағыны; электромагниттік индукция құбылысы; электромагниттік индукция заңы; Ленц ережесі; магнит өрісінің энергиясы; электр қозғалтқыш және тұрақты ток генераторы. | |||
4 бөлім. Тербелістер | |||
4.1. Механикалық тербелістер | + | + | + |
Тақырып 4.1.1 Гармоникалық тербелістердің теңдеулері мен графиктері. | |||
№7 практикалық жұмыс. Математикалық маятник арқылы дененің еркін түсу үдеуін анықтау. | |||
4.2. Электромагниттік тербелістер | + | + | + |
Тақырып 4.2.1 Еркін және еріксіз электромагниттік тербелістер. | |||
4.3. Айнымалы ток | + | + | + |
Тақырып 4.3.1 Айнымалы ток генераторы; еріксіз электромагниттік тербелістер; электр тізбегіндегі кернеулердің резонансы; электр энергиясын өндіру, тасымалдау және қолдану, трансформатор; Қазақстанда және әлемде электр энергиясын өндіру және пайдалану. | |||
№10 зертханалық жұмыс. Трансформатор орамаларындағы орам санын анықтау. | |||
5 бөлім. Толқындар | |||
5.1. Электромагниттік толқындар | + | + | + |
Тақырып 5.1.1 Электромагниттік толқындарды сәулелендіру және қабылдау; аналогтық-цифрлық түрлендірулер; байланыс арналары; байланыс құралдары. | |||
№14 зертханалық жұмыс. Ауадағы дыбыс жылдамдығын анықтау. | |||
6 бөлім. Оптика | |||
6.1. Толқындық оптика | + | + | + |
Тақырып 6.1.1 Жарықтың интерференциясы Жарықтың дифракциясы. | |||
№15 зертханалық жұмыс. Дифракциялық тордың көмегімен жарықтың толқын ұзындығын анықтау. | |||
6.2. Геометриялық оптика | + | + | + |
Тақырып 6.2.1 Оптиканың геометриялық заңдары; жазық параллель пластинадағы сыну; толық ішкі шағылысу; оптикалық құралдар. | |||
№17 зертханалық жұмыс: Шынының сыну көрсеткішін анықтау. | |||
7 бөлім. Кванттық физика | |||
7.1. Атомдық және кванттық физика | + | + | + |
Тақырып 7.1.1 Жарықтың корпускулярлық-толқындық табиғатының біртұтастығы.; сәулелену түрлері; спектрлер; спектрлік аппараттар; спектрлік талдау; инфрақызыл және ультракүлгін сәулелену; рентген сәулелері; электромагниттік сәулелену шкаласы; фотоэффект; фотоэффект қолдану; Жарық қысымы; жарықтың химиялық әрекеті; лазерлер; голография; фотография, томография. | |||
№8 практикалық жұмыс. Электромагниттік сәулеленуден қорғау құралдарын есептеу | |||
7.2. Атом ядросының физикасы | + | + | + |
Тақырып 7.1.1 Табиғи радиоактивтілік; радиоактивті ыдырау заңы; атом ядросы; ядролық реакциялар; жасанды радиоактивтілік; ауыр ядролардың бөлінуі; тізбекті ядролық реакциялар; радиоактивті сәулелердің биологиялық әсері; радиациядан қорғану; ядролық реактор; ядролық энергетика; термоядролық реакциялар. | |||
№19 Зертханалық жұмыс. Жартылай ыдырау периодын анықтау. | |||
8 бөлім. Нанотехнология және наноматериалдар | |||
8.1. Нанотехнология және наноматериалдар | + | + | + |
Тақырып 8.1.1 Нанотехнологияның негізгі жетістіктері, наноматериалдарды дамытудың өзекті мәселелері және даму кезеңдері. | |||
9 бөлім. Космология | |||
9.1. Космология | + | + | + |
Тақырып 9.1.1 Жұлдыздар әлемі; жұлдыздарға дейінгі қашықтық; айнымалы жұлдыздар; біздің Галактика; басқа галактикалардың ашылуы квазарлар; Үлкен жарылыс теориясы; ғаламның кеңеюі; ғалам эволюциясының негізгі кезеңдері; ғаламның модельдері; ғаламдағы өмір мен ақыл; нейтрондық жұлдыздар. | |||
Практикалық жұмыс (бейіні бойынша) | |||
3 тарау.Оқыту нәтижелері мен бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Механика | Кинематика. |
1) Есептерді шешуде кинематикалық теңдеулерді қолдану, қозғалыс графиктерін талдау; | 1) Есептерді шешуде кинематикалық теңдеулерді қолданады және қозғалыс графиктерін талдайды, сондай-ақ қисық сызықты қозғалысты сипаттайтын шамаларды анықтайды. |
Динамика |
1) Ньютон заңдарын меңгеру және күшті анықтау; |
1) Ньютон заңдарының мазмұнын ашады; | |
Статика және гидростатика |
1) абсолютті қатты дененің масса центрін анықтаңыз және тепе-теңдіктің әртүрлі түрлерін түсіндіріңіз; | 1) Тепе-теңдіктің әртүрлі түрлерін және Паскаль заңының қолданылуын біледі. | |
Сақтау заңдары | 1) кез-келген мөлшердегі жабық жүйенің денелері үшін импульстің және толық механикалық энергияның сақталу заңдылықтарын түсіндіру: микроәлем бөлшектері үшін де, ғарыштық денелер үшін де. | 1)Импульс пен энергияны сақтау заңдарын есептерді шығаруда қолданады. | |
Гидродинамика |
1) күштердің әсерінен материалдық денелердің тепе-теңдік шарттарын және сұйықтар мен газдардың қозғалысын түсіну; |
1) Сұйықтар мен газдардың ламинарлы, турбулентті ағындарын түсіндіреді және сипаттайды; | |
Жылу физикасы | Молекулалық физика |
1) газдардың молекулалық-кинетикалық теориясының негіздерін түсіну; |
1) Молекулалық-кинетикалық теорияның негізгі ережелерін және идеалды газ моделін сипаттайды; |
Газ заңдары |
1) термодинамикалық параметрлерді өзара байланыстыратын теңдеуді сипаттау; | 1) Бойль-Мариотт, Гей-Люссак заңдарын, Чарльз Заңын түсіндіреді және осы заңдарды есептерді шешуде қолданады. | |
Термодинамика негіздері | 1) механикалық және ішкі энергиялардың өзара түрленуіне және ішкі энергияның бір денеден екінші денеге берілуіне байланысты құбылыстарды түсіндіру. | 1) Термодинамиканың бірінші және екінші заңдарының мағынасын сипаттайды. | |
Сұйық және қатты заттар | 1) Сұйықтықтар мен газдардың механикалық қасиеттерін, олардың қозғалысын және олардағы қатты денелердің қозғалысын түсіндіру; |
1) Ауаның салыстырмалы ылғалдылығын анықтау; | |
Электр және магнетизм | Электростатика | Біртекті және біртекті емес электростатикалық өрістердегі құбылыстарды сипаттай білу және гравитациялық өрісті сипаттаушы шамалармен сәйкестендіру. |
1) Есептерді шығаруда: |
Тұрақты электр тогы |
1) Тұрақты электр тогы табиғатын түсіну және оның негізгі заңдылықтары мен сипаттамаларын білу, |
1) Есептерді шығаруда: | |
Әртүрлі ортадағы электр тогы | 1)Әр түрлі ортада электр тогының пайда болу мәнін және олардың практикалық қолданылуын білу. |
1)Металдарда, жартылай өткізгіштерде, электролиттерде, газдарда және вакуумда электр тогының пайда болу принципін сипаттайды; | |
Магнит өрiсi | 1) Магнит өрісі құбылысының мәнін түсіну және оны қолданылу аясын және әрекет ету принципін білу. |
1) Өткізгіштердің магнит өрісін сипаттайтын шаманы анықтайды және сол қол ережесін қолданады; | |
Электромагниттiк индукция | 1.Электромагниттік индукция құбылысының мәнін және оның заңдарының мәнін білу, электромагниттік құрылғылардың жұмыс принципін түсіну. |
1) Есептерді шешуде электромагниттік индукция заңын қолданады; | |
Тербелістер | Механикалық тербелістер |
1) механикалық қозғалысты сипаттайтын физикалық шаманың мерзімді өзгерістерін түсіндіру; | 1) Гармоникалық тербелістерді (x(t), v(t), a (t)) эксперименттік, аналитикалық және графикалық түрде сипаттайды. |
Электромагниттік тербелістер | 1) Еркін және еріксіз электромагниттік тербелістердің пайда болу жағдайларын сипаттау және механикалық және электромагниттік тербелістер арасында ұқсастықтарды құрастыру | 1) Еркін және еріксіз тербелістердің пайда болу шарттарын біледі. | |
Айнымалы ток |
1) Айнымалы электр тогының табиғатын білу; |
1) Генератор мен трансформатордың жұмыс принциптерін зерттейді. | |
Толқындар | Электромагниттік толқындар | 1) жоғары жиілікті тербеліс көзінің электромагниттік толқындар арқылы қабылдағышпен сымсыз байланысымен қамтамасыз етілетін радиотехниканың негіздерін білу. |
1) Электромагниттік толқындардың пайда болу шарттарын түсіндіреді және олардың қасиеттерін сипаттайды; |
Оптика | Толқындық оптика | 1) Оптикалық құбылыстардың табиғатын интерференция, дифракция, поляризация, дисперсия ретінде сипаттау. |
1) Жарық жылдамдығын анықтау әдістерін түсіндіреді |
Геометриялық оптика | 1) Мөлдір ортада жарық энергиясының таралу заңдылықтарын біледі және линзалар жүйесіндегі сәулелерді түсіндіреді. |
1) Жарықтың шағылысу және сыну заңдылықтарын біледі; | |
Кванттық физика | Атомдық және кванттық физика |
1) Спектрлік талдау әдісін және оны қолдану саласын сипаттау; |
1) Электромагниттік сәулеленудің корпускулярлық-толқындық табиғатын дәлелдейтін мысалдар келтіреді. |
Атом ядросының физикасы |
1) Радиоактивті ыдырау құбылыстарын (a, b және g) және жартылай ыдырау кезеңінің терминін түсіндіру; |
1)Графикалық тәсіл арқылы жартылай ыдырау периодын анықтайды; | |
Нанотехнология және наноматериалдар | Нанотехнология және наноматериалдар. | Нанотехнологияның негізгі жетістіктерін білу. | 1) Наноматериалдардың физикалық қасиеттерін және оларды алудың жолдарын сипаттайды және қолданылуын атайды. |
Космология | Космология | Жалпы Ғаламның қасиеттері мен эволюциясын білу. |
1)Жұлдызды аспан мен негізгі қағидаларды жұлдыздар бойынша бағдарлауды сипаттайды, |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 95-қосымша |
Аграрлық-технологиялық бағыттың "Жаһандық құзыреттілік" курсы бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Аграрлық-технологиялық бағыттың "Жаһандық құзыреттілік" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Жаһандық құзыреттілік" курсын оқытудың мақсаты - мінез-құлық мәдениетінің стандарттарына сәйкес келетін және жаһандық құзыреттілікке ие бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру. "Жаһандық құзыреттілік" курсы білім алушылардың құндылық бағдарларын, коммуникативтік дағдыларын, этикалық нормаларын және мінез-құлық көзқарастарын қалыптастыруға ықпал етеді.
3. Курс бағдарламасын іске асыру мынадай міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың сыни және талдамалық ойлауын, олардың коммуникативтік және зерттеу дағдыларын дамыту;
2) жергілікті, жаһандық проблемалар мен мәдениетаралық өзара іс-қимыл мәселелерін түсінуді дамыту;
3) ақпаратты тану, талдау, бағалау және дәлелдерді тұжырымдау қабілетін қалыптастыру;
4) білім алушылардың жаһандық оқиғалар мен олардың себептері мен салдарлары туралы талдамалық бағалау түсінігін қалыптастыру;
5) білім алушының өзіндік мәдени бірегейлігін түсінуге және әлемнің мәдени әртүрлілігін түсінуге ықпал ететін құндылықтар жүйесін қалыптастыру;
6) қаржылық, экологиялық мәдениетті дамыту;
7) нақты өмірмен байланысты зерттеу арқылы өз ойлауын құра білу қабілетін қалыптастыру.
4. Курстың мазмұны 5 бөлімнен тұрады: "Жаһандық құзыреттілік", "Қаржылық сауаттылық", "Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу", "Әртүрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну, тиімді мәдениетаралық өзара іс-қимылға қатысу", "Аграрлық-технологиялық бағыттың мамандандырылған компоненті".
"Жаһандық құзыреттілік" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Жаһандық құзыреттер дегеніміз не.
2) Жаһандық құзыреттілік мәдениеті.
3) Жаһандық құзыреттерді қолдану.
4) Жаһандық құзыреттерді дамыту жолдары.
"Қаржылық сауаттылық" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Жеке қаржыдағы кірістер.
2) Жеке қаржыдағы шығыстар.
3) Отбасылық бюджет.
4) Жинақтау және жинақтау.
"Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу" бөліміне
келесі бөлімшелер кіреді:
1) Қарым-қатынас мәдениеті.
2) Қақтығыстар. Ұғым. Түрлері. Шешу жолдары.
3) Әлеуметтік мәселелер.
4) Экологиялық қақтығыстар.
5) Климаттың өзгеруі. Ауа мен судың ластануы.
"Әртүрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну, тиімді мәдениетаралық өзара әрекеттесуге қатысу" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік.
2) Мәдени бірегейлікті қалыптастыру.
3) Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық байланыс.
4) Басқа адамның көзқарасын түсіну және қабылдау қабілеті.
"Аграрлық-технологиялық бағыттың мамандандырылған компоненті" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Мамандықтағы жаһандық құзыреттер.
2) Кәсіби менеджмент.
3) Компанияның инновациялық саясаты.
4) Жобалар мен процестерді басқару.
5) Іскерлік мінез-құлықтың этикалық принциптері.
5. "Жаһандық құзыреттілік" курсының негізгі мазмұны:
1) "Жаһандық құзыреттілік дегеніміз не". Жаһандық құзыреттіліктің анықтамасы, түрлері; функционалдық сауаттылықты қалыптастыру; аналитикалық және сыни ойлауды дамыту; жергілікті, жаһандық және мәдениетаралық мәселелерді зерттеу қабілеті; дүниетаным мен басқалардың көзқарасын түсіну; әртүрлі мәдениеттердің өкілдерімен ашық, орынды және тиімді өзара іс-қимылға қатысу; ұжымдық әл-ауқат пен тұрақты дамуға жәрдемдесу.
2) "Жаһандық құзыреттілік мәдениеті". Жаһандық проблемалар мен мәдениетаралық айырмашылықтарды түсіну; басқаларға құрметпен қарауды қалыптастыру; әр адамның адамдық қадір-қасиетін тану; басқа адамдардың сенімдерін түсіну және тану қабілеті; күнделікті өмірде, жұмыста жаһандық құзыреттілік мәдениетін көрсету; жаһандық құзыреттілік мәдениетін дамытуды қолдау; кәсіби даму және жаһандық құзыреттілік мәдениеті.
3) "Жаһандық құзыреттілікті қолдану". Жаһандық құзыреттілікті дамытуға ықпал ететін дәстүрлер мен құндылықтар; отбасы мен қоғамдастық арасындағы серіктестік; алған білімдерін өмірде қолдану дағдылары; жоспарлау және шешім қабылдау; әлеуметтік жауапкершілік пен әділеттілік; салауатты өмір салтын ұстану және қауіпсіз мінез-құлық дағдылары; зерттеу, жобалау, еріктілік жұмыс дағдылары.
4) "Жаһандық құзыреттерді дамыту жолдары". Зерттеулер жүргізу, дәлелге немесе мәселеге қатысты ақпарат пен дәлелдемелерді іріктеу; баламалы көзқарастарды талқылау; қоғамның қазіргі заманғы проблемаларын талдау; инновациялық идеяларды дамыту және насихаттау; өзі және басқа адамдар үшін өмір сүру жағдайларын жақсарту үшін шаралар қабылдау.
5) "Жеке қаржыдағы кірістер". Белсенді және пассивті кірістер; жеке табысты арттыру тәсілдері; ақша функциялары; еңбекті бағалау әдістері мен нысандары; ұлттық және шетел валютасы.
6) "Жеке қаржыдағы шығыстар". Қалта ақшасын тиімді пайдалану; ірі сатып алулар; эмоционалды сатып алулар; ипотека; тұрғын үй несиесі; несиелендіру (жеке тұлғалардың банкроттығы); отбасылық іс-шараларды қалай бюджеттеуге болады.
7) "Отбасылық бюджет". Отбасы бюджетінің кірістері; отбасы бюджетінің міндетті шығыстары; отбасы бюджетінің міндетті емес шығыстары; отбасы бюджетінің түрлері; отбасы бюджетін жоспарлау; отбасының қаржылық мақсаттары; отбасы бюджетін жүргізу ережелері.
8) "Жинақ және жинақтау". Қаржылық қауіпсіздік жастығы; жинақтау тәсілдері; ақшалай жинақтар: банкте, жылжымайтын мүлікте; қаржылық алаяқтық түрлері; қаржы пирамидасы; қаржылық байлық; инвестициялар; қаржылық тәуекелдердің түрлері.
9) "Қарым-қатынас мәдениеті". Қарым-қатынас мәдениеті; гуманизм, адамдарға құрмет, сыпайылық, ізгі ниет және төзімділік; өз пікірін басқаларға таңа алмау мүмкіндігі; нәзіктік, коммуникативті құзыреттілік; іскерлік әңгіме мәдениеті; қарым-қатынас стандарттары мен принциптері; мәдени әртүрлілік, мәдениетаралық қарым-қатынас.
10) "Қақтығыстар. Түсінгі. Түрлері. Шешу жолдары". Тұлғаішілік қақтығыстар: мотивациялық, моральдық, рөлдік және бейімделу; тұлғааралық қақтығыстар; топаралық қақтығыстар; қақтығыстардың себептері; қақтығыстарды шешу жолдары; жанжалды шешу стратегиялары; медиация; алаңдаушылық деңгейін төмендету.
11) "Әлеуметтік проблемалар". Қоғамның әлеуметтік проблемалары; әлеуметтік проблемалардың түрлері (шығу тегі бойынша, қамту дәрежесі бойынша, қарым-қатынас деңгейі, сипаты және саласы бойынша және тағы басқалар); әлеуметтік проблемаларды, олардың себептері мен салдарын бағалап түсіну; қазіргі қоғамның өңірлік, ұлттық және жаһандық әлеуметтік проблемалар және оларды шешу; әлеуметтік теңсіздік.
12) "Экологиялық қақтығыстар". Экологиялық қақтығыстардың себептері; экологиялық қақтығыстардың түрлері; экологиялық қақтығыстарды реттеу тәсілдері; экологиялық белсенділік; әлеуметтік-экологиялық қақтығыстар және оларды жеке, аймақтық, ұлттық және жаһандық тұрғыдан шешу.
13) "Климаттың өзгеруі". Ауа мен судың ластануы. Экологиялық қауіптер; халықтың өсуі, қоршаған ортаның деградациясы; Тұщы су тапшылығы; климаттың өзгеруінің салдары: жаппай көші-қон және қақтығыстар қауіпсіздіктің төмен деңгейі.
14) "Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік". Өзін елдің азаматы ретінде сезінуге, өз Отанына тиесілігін сезінуге және оның мүдделеріне қызмет етуге дайын болуға мүмкіндік беретін жеке қасиеттер; әлеуметтік жауапкершілік; жеке қасиеттер: адалдық, әдептілік, әдептілік, ізгі ниет, ұжымда жұмыс істей білу; құқықтық мәдениет.
15) "Мәдени бірегейлікті қалыптастыру". Мәдени бірегейлікті қалыптастыру және дамыту ерекшеліктері; ұлттық бірегейлік; көпмәдениеттілік; қоғам мен мәдени бірегейлікті қамтамасыз етудің негізі ретінде тіл;
16) "Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық коммуникация". Дүниетаным мен басқалардың көзқарасын түсіну және құрметтеу; көпмәдениетті проблемаларды сыни талдау дағдысы; көпмәдениетті қоғамдағы оң және тиімді өзара іс-қимыл; жергілікті және жаһандық проблемаларды шешуге қатысатын елдің және әлемнің белсенді азаматтарын қалыптастыру.
17) "Аграрлық-технологиялық бағыттың мамандандырылған компоненті". Мамандықтағы жаһандық құзыреттілік. Жобалар мен процестерді тиімді басқару. Жобаны басқару жоспары (ЖБЖ). Ақпаратты талдау және өңдеу, өз көзқарасын дәлелдей білу. Дәлелді команда. Аванстық сенім. Кәсіби менеджмент. Қызметкерлермен жұмысты ұйымдастыру принциптері. Бизнес этикасы. Тиімді байланыс. Компанияның инновациялық саясаты. Стратегиялар.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыттары мен біліктілігіне байланысты 24 сағатты (1 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағаттар саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Жаһандық құзыреттілік | |||
1.1 Жаһандық құзыреттілік мәдениеті | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Жаһандық құзыреттілік дегеніміз не | |||
Тақырып 1.1.2. Жаһандық құзыреттілік мәдениеті | |||
Тақырып 1.1.3. Жаһандық құзыреттілікті қолдану | |||
Тақырып 1.1.4. Жаһандық құзыреттілікті дамыту жолдары | |||
2 бөлім. Қаржылық сауаттылық | |||
2.1 Жеке қаржыдағы кірістер | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Белсенді табыс | |||
Тақырып 2.1.2. Пассивті табыс | |||
Тақырып 2.1.3. Жеке табысты арттыру жолдары | |||
Тақырып 2.1.4 Ақша функциялары | |||
Тақырып 2.1.5. Еңбекті бағалаудың әдістері мен формалары | |||
Тақырып 2.1.6. Ұлттық және шетел валютасы | |||
2.2 Жеке қаржы шығындары | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Қалта ақшасын тиімді пайдалану | |||
Тақырып 2.2.2. Ірі сатып алулар | |||
Тақырып 2.2.3. Эмоционалды сатып алу | |||
Тақырып 2.2.4. Ипотека. Тұрғын үй несиесі | |||
Тақырып 2.2.5. Кредиттеу (жеке тұлғалардың банкроттығы) | |||
Тақырып 2.2.6. Отбасылық іс-шаралардың бюджетін қалай құруға болады | |||
2.3. Отбасылық бюджет | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Отбасылық бюджеттің кірістері | |||
Тақырып 2.3.2. Отбасылық бюджеттің міндетті шығыстары | |||
Тақырып 2.3.3. Отбасылық бюджеттің қосымша шығындары | |||
Тақырып 2.3.4. Отбасылық бюджеттің түрлері | |||
Тақырып 2.3.5. Отбасылық бюджетті жоспарлау. Отбасының қаржылық мақсаттары | |||
Тақырып 2.3.6. Отбасылық бюджетті жүргізу ережелері | |||
2.4. Жинақ және жинақтау | + | + | + |
Тақырып 2.4.1. Қаржылық қауіпсіздік жастығы | |||
Тақырып 2.4.2. Жинақтау тәсілдері | |||
Тақырып 2.4.3. Ақша жинақтар: банкте, жылжымайтын мүлікте | |||
Тақырып 2.4.4. Қаржылық алаяқтық түрлері. Қаржылық пирамида | |||
Тақырып 2.4.5. Қаржылық байлық | |||
Тақырып 2.4.6. Инвестициялар. Қаржылық тәуекелдердің түрлері | |||
3 бөлім. Жергілікті және жаһандық маңызы бар проблемаларды шешу | |||
3.1 Проблемалар түрі | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Қарым-қатынас мәдениеті | |||
Тақырып 3.1.2. Қақтығыстар. Түсінігі. Түрлері. Шешу жолдары | |||
Тақырып 3.1.3. Әлеуметтік проблемалар | |||
Тақырып 3.1.4. Экологиялық қақтығыстар | |||
Тақырып 3.1.5. Климаттың өзгеруі. Ауа мен судың ластануы | |||
4 бөлім. Әр түрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну | |||
4.1 Тиімді мәдениетаралық өзара іс-қимылға қатысу | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік | |||
Тақырып 4.1.2. Мәдени бірегейлікті қалыптастыру | |||
Тақырып 4.1.3. Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық байланыс. | |||
Тақырып 4.1.4. Басқа адамның көзқарасын түсіну және қабылдау қабілеті | |||
5 бөлім. Аграрлық-технологиялық бағыттың мамандандырылған компоненті | |||
5.1 Мамандықтағы жаһандық құзыреттілік | + | + | |
Тақырып 5.1.1. Мамандықтағы жаһандық құзыреттілік | |||
Тақырып 5.1.2. Кәсіби менеджмент | |||
Тақырып 5.1.3. Табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану | |||
Тақырып 5.1.4. Жобалар мен процестерді басқару | |||
Тақырып 5.1.5. Іскерлік мінез-құлықтың этикалық принциптері | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Жаһандық құзыреттілік | Жаһандық құзыреттілік мәдениеті |
1) Жеке тұлғаны дамыту үшін жаһандық құзыреттіліктің маңыздылығын түсіну; | 1) Жаһандық құзыреттілікті сипаттайды. |
1) Зерттеу, жобалау, волонтерлік жұмыс дағдыларын қалыптастыру. | 1) Зерттеу нәтижелерін бағалауды қалыптастырады. | ||
Қаржылық сауаттылық | Жеке қаржыдағы кірістер |
1) Белсенді және пассивті кірістердің мәнін түсіну; | 1) Жеке табысқа әсер ететін факторларды айқындайды. |
Жеке қаржы шығындары | 1) Қалта ақшасын тиімді пайдалану дағдыларын қалыптастыру. | 1) Несиелендіру мәселесін түсінеді және қиындық тудыратын несиелерге жол бермейді. | |
Отбасылық бюджет |
1) Отбасылық бюджеттің кірістері мен шығыстарын талдай білу; | 1) Отбасылық бюджетті жоспарлау кезеңдерін құрайды. | |
Жинақ және жинақтау | 1) Отбасының қаржылық қауіпсіздік жастығын қалыптастыру. |
1) Ақшалай жинақтау көздерінің тізбесін және олардың қажеттілігін негіздей отырып шығыстар тізімін жасайды; | |
Жергілікті және жаһандық маңызы бар проблемаларды шешу | Проблемалар түрлері | 1) Эмпатия мен ынтымақтастық қабілетіне негізделген қарым-қатынас этикасын қалыптастыру. |
1) Басқа адамдардың сенімдерін түсінеді және қабылдайды; |
2) Қақтығыстардың мәні мен себептерін түсіну. |
1) Қақтығысты шешу алгоритмін құрайды; | ||
3) Аналитикалық, сыни ойлау, жергілікті және жаһандық маңызы бар әлеуметтік проблемаларды бағалау дағдысын қалыптастыру. | 1) Әлеуметтік жобаны, волонтерлік акциялар мен бастамаларды бағалайды. | ||
1) Экологиялық проблемалар бойынша дәлелдемелерді зерттеу және талдау жүргізу дағдыларын қалыптастыру. | 1) Жергілікті және жаһандық деңгейде экологиялық проблемаларды шешу жолдарын ұсынады. | ||
Әр түрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну | Тиімді мәдениетаралық өзара іс-қимылға қатысу | 1) Азаматтық ұстанымын көрсете алу, өз көзқарасын қорғай білу; | 1) Әлеуметтік жауапкершіліктің маңыздылығын түсінеді. |
2) қоғамдағы мәдени бірегейліктің маңыздылығын бағалау. |
1) Әр түрлі мәдениеттердің құндылығы туралы өзіндік көзқарасын дәлелдеу үшін дәлелдер келтіреді; | ||
1) Жаһандық проблемалар мен мәдениетаралық айырмашылықтарды анықтау; |
1) Мәдени, діни және басқа да айырмашылықтардың басқалардың көзқарастарына қалай әсер ететінін түсінеді; | ||
1) Мәселе бойынша дәлелдер, айғақтар, ақпаратты таңдай білу. | 1) алынған ақпаратты, әртүрлі көзқарастарды сыни тұрғыдан бағалайды. | ||
Аграрлық-технологиялық бағыттың мамандандырылған компоненті | Мамандықтағы жаһандық құзыреттілік |
1) Аграрлық-технологиялық бағыт бойынша жаһандық құзыреттілікті сипаттау; | 1) Аграрлық--технологиялық бағыт бойынша жаһандық құзыреттілікті қалыптасу матрицаларын әзірлейді. |
Кәсіби менеджмент | 1) Коммуникативтік дағдыларды қалыптастыру. | 1) Персоналмен жұмысты ұйымдастыру қағидаттарын біледі. | |
Компанияның инновациялық саясаты | 1) Қомпанияның технологиялық қайта құру стратегияларын түсіндіру (позицияларды белсендіру және технологиялық серпіліс). | 1) Жедел ойлау қабілеті мен зерттеу жұмысының дағдысын біледі. | |
Жобалар мен процестерді басқару | 1) Процестер мен жобаларды жоспарлау дағдысына ие болу: көлем, кесте және бюджеттен бастап негізгі қатысушыларды басқару тәсілдеріне дейін | 1) Жобалар мен процестерді басқару дағдыларын қолданады. | |
Іскерлік мінез-құлықтың этикалық принциптері |
1) Іскерлік мінез-құлық қағидаттарын қолдану; | 1) Бизнесті жүргізу этикасын түсінеді (заңның әрпінен сенімге дейін; құқықтық нормаларды құрметтеу; көпжақты өндірістік қатынастарды қолдау; қоршаған ортаға қамқорлық жасау; заңсыз әрекеттерден бас тарту және т. б.) |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 96-қосымша |
Қоғамдық- гуманитарлық бағыттың "Математика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1 тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық- гуманитарлық бағыттың "Математика" пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Математика" пәнін оқытудың мақсаты – жалпы адамзаттық құндылықтар мен ұлттық мәдениеттің озық дәстүрлері негізінде білім алушылардың зияткерлік дамуын, білім беруді жалғастырудың сабақтас пәндерін зерделеу үшін қоғамдық-гуманитарлық бағыттың практикалық және кәсіби қызметінде қолдану үшін қажетті математикалық білімді меңгеру.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) Математика негіздерін сапалы меңгеру, тұлғаның зияткерлік қасиеттерін дамытуға бағытталған математикалық білімді, іскерліктер мен дағдыларды одан әрі қалыптастыру және дамыту үшін жағдайлар жасау;
2) математикалық тілді және негізгі математикалық заңдарды қолдануға, әртүрлі контексттердегі есептерді шешу үшін сандық қатынастар мен кеңістіктік формаларды зерттеуге ықпал жасау;
3) білім алушылардың білімдерін есептерді шешу мақсатында математикалық модельдер жасауға және кері қарай нақты процестерді сипаттайтын математикалық модельдерді түсіндіруге бағыттау;
4) практикалық есептерді шешу кезінде қолайлы математикалық әдістерді таңдау, алынған нәтижелерді бағалау және олардың дұрыстығын анықтау үшін логикалық және сыни ойлауды, шығармашылық қабілеттерін дамыту;
5) коммуникативтік дағдыларды, оның ішінде ақпаратты дәл және сауатты беру, сондай-ақ жарияланымдар мен электрондық құралдарды қоса алғанда, әртүрлі көздерден алынған ақпаратты пайдалану қабілетін дамыту;
6) өз бетінше жұмыс істеу үшін де, командада жұмыс істеу үшін де қажет тәуелсіздік, жауапкершілік, бастамашылдық, табандылық, толеранттылық сияқты жеке қасиеттерді дамыту;
7) математиканы оқыту процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану дағдыларын дамыту.
4. Оқу пәнінің мазмұны келесі бөлімдерден және тақырыптардан тұрады:
1) "Функция, оның қасиеттері және графигі". Функция және оның берілу жолдары. Функция графигін түрлендіру. Функцияның қасиеттері. Кері функция ұғымы. Күрделі функция.
2) "Тригонометриялық функциялар". Тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. Түрлендірулер арқылы тригонометриялық функциялардың графигін салу.
3) "Кері тригонометриялық функциялар". Арксинус, арккосинус, арктангенс, арккотангенс. Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері.
4) "Тригонометриялық теңдеулер мен теңсіздіктер". Қарапайым тригонометриялық теңдеулер. Тригонометриялық теңдеулер және олардың жүйелерін шешу әдістері. Тригонометриялық теңсіздіктерді шешу.
5) "Ықтималдық". Комбинаторика элементтері және олардың ықтималдықтарды табуға қолданылуы. Ньютон биномын (натурал көрсеткішпен) жуықтап есептеулер үшін қолдану. Оқиғаның ықтималдығы және оның қасиеттері. Шартты ықтималдық. Ықтималдықтарды қосу және көбейту ережелері.
6) "Функцияның шегі және үзіліссіздік". Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі шегі. Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі үзіліссіздігі. Функция графигінің асимптоталары. Сан тізбегінің шегі. Шектерді табу.
7) "Туынды". Туындының анықтамасы. Функцияны дифференциалдау туралы түсінік. Туындыларды табу ережелері. Күрделі функцияның туындысы. Туындының физикалық және геометриялық мағынасы.
8) "Туындыны қолдану". Функцияның өсу және кему шарттары. Функцияның экстремум нүктелері. Функцияны туынды арқылы зерттеу және оның графигін құру. Кесіндідегі функцияның ең үлкен және ең кіші мәндері.
9) "Кездейсоқ шамалар және олардың сандық сипаттамалары". Кездейсоқ шамалар. Дискретті және үздіксіз кездейсоқ шамалар. Дискретті кездейсоқ шамалардың сандық сипаттамалары. Дискретті кездейсоқ шамалардың үлестірім түрлері.
10) "Алғашқы функция және интеграл". Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интегралдың қасиеттері. Анықталған интеграл. Қисық сызықты трапеция және оның ауданы. Геометриялық және физикалық есептерді шығаруда анықталған интегралды қолдану.
11) "Дәреже мен түбірлер. Дәрежелік функция". n-ші дәрежелі түбір және оның қасиеттері. Рационал көрсеткішті дәреже. Рационал көрсеткішті дәрежесі бар өрнектерді түрлендіру. Иррационал өрнектерді түрлендіру. Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. Нақты көрсеткіші бар дәрежелік функцияның туындысы және интегралы.
12) "Иррационал теңдеулер мен теңсіздіктер". Иррационал теңдеулер және олардың жүйелері. Иррационал теңсіздіктер.
13) "Көрсеткіштік және логарифмдік функциялар". Көрсеткіштік функция, оның қасиеттері және графигі. Санның логарифмі және оның қасиеттері. Логарифмдік функция, оның қасиеттері және графигі. Көрсеткіштік функцияның туындысы және интегралы. Логарифмдік функцияның туындысы.
14) "Көрсеткіштік және логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер". Көрсеткіштік теңдеулер және олардың жүйелері. Көрсеткіштік теңсіздіктер. Логарифмдік теңдеулер және олардың жүйелері. Логарифмдік теңсіздіктер.
15) "Математикалық статистика элементтері". Бас жиынтық және таңдама. Дискретті және интервалды вариациялық қатарлар. Кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын таңдамалар бойынша бағалау.
16) "Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы". Стереометрия аксиомалары және олардың салдарлары. Кеңістіктегі түзулердің өзара орналасуы. Түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы. Екі жазықтықтың өзара орналасуы.
17) "Кеңістіктегі перпендикулярлық". Түзу мен жазықтықтың перпендикулярлығы. Перпендикуляр және көлбеу. Үш перпендикуляр туралы теорема. Кеңістіктегі қашықтық. Кеңістіктегі бұрыштар. Жазықтықтардың перпендикулярлығы. Жазық фигураның жазықтықтағы ортогональ проекциясы және оның ауданы.
18) "Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі және векторлар". Кеңістіктегі векторлар және оларға қолданылаын амалдар. Коллинеар және компланар векторлар. Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі. Кеңістіктегі вектордың координаталары. Координатасымен берілген векторларды қосу және азайту, координатасымен берілген векторды санға көбейту. Вектордың үш компланар емес векторларға жіктелуі. Екі нүктенің арақашықтығы. Кесіндіні берілген қатынаста бөлу. Кесіндінің ортасының координаталары. Векторлардың скаляр көбейтіндісі. Сфера теңдеуі. Кеңістіктегі түзудің теңдеуі.
19) "Кеңістіктегі түзу және жазықтық теңдеулерін қолдану". Кеңістіктегі түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы. Кеңістіктегі нүктеден жазықтыққа дейінгі қашықтық. Екі түзу арасындағы бұрышты, кеңістіктегі түзу мен жазықтық арасындағы бұрышты табу.
20) "Көпжақтар". Көпжақты бұрыш, геометриялық дене туралы түсінік. Дұрыс көпжақтар ұғымы. Призма және оның элементтері. Тік және дұрыс призмалар. Тікбұрышты параллелепипед және оның қасиеттері. Призманың бүйір және толық беттерінің ауданы. Пирамида және оның элементтері. Қиық пирамида. Пирамиданың бүйір және толық беттерінің ауданы. Қиық пирамида бетінің ауданы. Дұрыс көпжақтар. Дұрыс көпжақты жазықтықтпен қию.
21) "Айналу денелері және олардың элементтері". Цилиндр және оның элементтері. Цилиндрдің толық және бүйір бетінің ауданы. Конус және оның элементтері. Конустың бүйір және толық бетінің ауданы. Қиық конус және оның элементтері. Қиық конустың бетінің ауданы. Сфера, шар және олардың элементтері. Сфера бетінің ауданы. Сфераға жүргізілген жанама жазықтық. Айналу денелерін жазықтықпен қию.
22) "Денелердің көлемі". Дене көлемінің жалпы қасиеттері. Призманың көлемі. Пирамида мен қиық пирамиданың көлемі. Цилиндрдің көлемі. Конус пен қиық конустың көлемі. Шар және оның бөліктерінің көлемі. Кеңістіктік фигуралардың ұқсастығы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96-144 сағатты (4-6 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2 тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Бөлімдер, бөлімшілердің мен тақырыптардың атауы | Барлығы | Сағат саны | |
Сабақтар | ||||
Теориялық | Тәжірибелік | |||
1 бөлім. Функция, оның қасиеттері және графиктері | ||||
1.1. Функция және оның қасиеттері. | + | + | + | |
1. | Функция және оның берілу тәсілдері. Функция графигін түрлендіру. Қоғамдық-гуманитарлық зерттеулердің нәтижелерін жасауда графиктерді қолдану. | |||
2. | Функцияның қасиеттері. | |||
1.2. Функция түрлері | + | + | + | |
3. | Кері функция ұғымы. | |||
4. | Күрделі функция. | |||
2 бөлім. Тригонометриялық функциялар | ||||
2.1. Тригонометриялық функциялар және олардың графиктері | + | + | + | |
5. | Тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. | |||
6. | Түрлендірулер арқылы тригонометриялық функциялардың графигін салу. | |||
2.2. Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері | + | + | + | |
7. | Арксинус, арккосинус, арктангенс, арккотангенс. | |||
8. | Кері тригонометриялық функциялар, олардың қасиеттері мен графиктері. | |||
2.3. Тригонометриялық теңдеулер мен теңсіздіктер | + | + | + | |
9. | Қарапайым тригонометриялық теңдеулер. | |||
10. | Тригонометриялық теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
2.4. Тригонометриялық теңсіздіктер | + | + | + | |
11. | Қарапайым тригонометриялық теңсіздіктерді шешу. | |||
3 бөлім. Дәрежелер мен түбірлер. Дәрежелік функция | ||||
3.1. Дәрежелер мен түбірлер | + | + | + | |
12. | n-ші дәрежелі түбір және оның қасиеттері. Иррационал өрнектерді түрлендіру. | |||
13. | Рационал көрсеткішті дәреже. Рационал көрсеткішті дәрежесі бар өрнектерді түрлендіру. | |||
3.2. Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. | + | + | + | |
14. | Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. | |||
4. Иррационал теңдеулер мен теңсіздіктер. | ||||
4.1. Иррационал теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | + | + | + | |
15. | Иррационал теңдеулер және олардың жүйелері. | |||
16. | Иррационал теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
4.2. Иррационал теңсіздіктер | + | + | + | |
17 | Иррационал теңсіздіктер және оларды шешу әдістері | |||
5-бөлім. Көрсеткіштік және логарифмдік функция | ||||
5.1. Көрсеткіштік функция | + | + | + | |
18. | Көрсеткіштік функция, оның қасиеттері және графигі. | |||
5.2. Логарифмдік функция | + | + | + | |
19. | Санның логарифмі және оның қасиеттері. | |||
20. | Логарифмдік функция, оның қасиеттері және графигі | |||
6 бөлім. Көрсеткіштік, логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер | ||||
6.1. Көрсеткіштік теңдеулер мен теңсіздіктер | + | + | + | |
21. | Көрсеткіштік теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
22. | Көрсеткіштік теңсіздіктер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
6.2. Логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер | + | + | + | |
23. | Логарифмдік теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістері | |||
24. | Логарифмдік теңсіздіктер мен жүйелерді шешу әдістері. | |||
7-бөлім. Функцияның шегі және үзіліссіздік | ||||
7.1. Функцияның шегі | + | + | + | |
25. | Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі шегі. | |||
26. | Шектерді табу. | |||
7.2. Функцияның үзіліссіздігі және сан тізбегінің шегі. | + | + | + | |
27. | Функцияның нүктедегі және шексіздіктегі үзіліссіздігі. Функция графигінің асимптоталары. | |||
28. | Сан тізбегінің шегі. | |||
8 бөлім. Туынды және оның қолданылуы | ||||
8.1.Туынды | + | + | + | |
29. | Туындының анықтамасы. Функцияның дифференциалы туралы түсінік. Туындыларды табу ережелері. | |||
30. | Нақты көрсеткіші бар дәрежелік функциясының туындысы. | |||
31. | Күрделі функцияның туындысы. | |||
32. | Тригонометриялық функциялардың туындылары. | |||
33. | Көрсеткіштік және логарифмдік функциялардың туындылары. | |||
34. | Туындының физикалық және геометриялық мағынасы. Қоғамдық-гуманитарлық зерттеулерде туындыны қолдану. | |||
8.2.Туындының қолданылуы | + | + | + | |
35. | Функцияның өсу және кему шарттары. Экстремум нүктелері. | |||
36. | Функцияны туынды арқылы зерттеу және оның графигін салу. | |||
37. | Кесіндідегі функцияның ең үлкен және ең кіші мәндері. | |||
9 бөлім. Алғашқы функция және интеграл. Анықталмаған интеграл. | ||||
9.1. Алғашқы функция және анықталмаған интеграл | + | + | + | |
38. | Алғашқы функция және анықталмаған интеграл. Анықталмаған интегралдың қасиеттері. | |||
39. | Элементар функциялардың интегралы | |||
9.2. Анықталған интеграл. | + | + | + | |
40. | Қисық сызықты трапеция және оның ауданы. Анықталған интеграл. | |||
9.3. Геометриялық және физикалық есептерді шешуде анықталған интегралды қолдану | + | + | + | |
41. | Анықталған интегралдың көмегімен жазық фигуралардың аудандарын есептеу. | |||
42 | Анықталған интегралдың көмегімен айналу денелерінің көлемін есептеу. | |||
10 бөлім. Математикалық статистика және ықтималдықтар теориясы | ||||
10.1. Ықтималдық | + | + | + | |
43. | Комбинаторика элементтері және олардың ықтималдықтарды табуға қолдану. . | |||
44 | Оқиғаның ықтималдығы және оның қасиеттері. Шартты ықтималдық. Ықтималдықтарды қосу және көбейту ережелері. Қоғамдық-гуманитарлық зерттеулердің есептерінде қолдану. | |||
10.2. Математикалық статистика элементтері | + | + | + | |
45. | Бас жиынтық және таңдама. Дискретті және интервалды вариациялық қатарлар. Кездейсоқ шаманың сандық сипаттамаларын таңдамалар бойынша бағалау. Қоғамдық-гуманитарлық зерттеулердің нәтижелерін құруда графиктерді қолдану. | |||
46. | Кездейсоқ шамалар. Дискретті және үзіліссіз кездейсоқ шамалар. Дискретті кездейсоқ шамалардың сандық сипаттамалары. Дискретті кездейсоқ шамалардың үлестірім түрлері. Қоғамдық-гуманитарлық зерттеулердің есептерінде дискретті кездейсоқ шамаларды қолдану. | |||
11-бөлім. Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы | + | + | + | |
11.1. Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы. | + | + | + | |
47. | Стереометрия аксиомалары және олардың салдарлары. Кеңістіктегі екі түзудің өзара орналасуы. | |||
48. | Түзу мен жазықтықтың өзара орналасуы | |||
49. | Екі жазықтықтың өзара орналасуы. | |||
11.2. Кеңістіктегі бұрыштар | + | + | + | |
50. | Кеңістіктегі түзулер арасындағы бұрыш. Перпендикуляр және көлбеу. Түзу мен жазықтықтың перпендикулярлығы. | |||
51. | Түзу мен жазықтық арасындағы бұрыш. Үш перпендикуляр туралы теорема. | |||
52. | Екі жазықтықтың арасындағы бұрыш. Екі жақты бұрыш. Кеңістіктегі қашықтық. | |||
53. | Жазықтықтардың перпендикулярлығы. Жазық фигураның жазықтықтағы ортогональ проекциясы және оның ауданы. | |||
12 бөлім. Тікбұрышты координаталар жүйесі және кеңістіктегі векторлар | ||||
12.1. Кеңістіктегі векторлар | + | + | + | |
54. | Кеңістіктегі векторлар және оларға қолданылатын амалдар. Коллинеар мен компланар векторлар. | |||
12.2. Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі. | + | + | + | |
55. | Кеңістіктегі вектордың координаталары. Координатасымен берілген векторларды қосу және азайту, координатасымен берілген векторды санға көбейту. | |||
56. | Векторлардың скалярлық көбейтіндісі. Вектордың ұзындығы. Вектордың компланар емес үш векторға жіктелуі. | |||
57. | Екі нүктенің арақашықтығы. Кесіндіні берілген қатынаста бөлу. Кесіндінің ортасының координаталары. | |||
58. | Сфера теңдеуі. Кеңістіктегі түзудің теңдеуі. | |||
13 Бөлім. Көпжақтар және айналу денелері | ||||
13.1. Көпжақтар | + | + | + | |
59 | Көпжақты бұрыш, геометриялық дене туралы түсінік. Көпжақтар туралы ұғымы. Дұрыс көпжақтар. Көпжақтарды жазықтықпен қию. Қоғамдық-гуманитарлық зерттеулердің есептерінде көпжақтарды қолдану. | |||
13.2. Призма және оның элементтері. | + | + | + | |
60. | Призма, тікбұрышты параллелепипед және олардың қасиеттері. Куб. | |||
61. | Призманың бүйір және толық беттерінің ауданы. | |||
13.2. Пирамида және оның элементтері. | + | + | + | |
62. | Пирамида және оның элементтері. Қиық пирамида. Египет пирамидалары | |||
63. | Пирамиданың бүйір және толық беттерінің ауданы. Қиық пирамида бүйір және толық беттерінің ауданы . | |||
14. Айналу денелері және олардың элементтері | ||||
14.1. Цилиндр және оның элементтері. | + | + | + | |
64. | Цилиндр және оның элементтері. Цилиндр бетінің ауданы. | |||
14.2. Конус және оның элементтері. | + | + | + | |
65. | Конус және оның элементтері. Конус бетінің ауданы. | |||
66. | Киық конус және оның элементтері. Қиық конустың бетінің ауданы | |||
14.3. Сфера, шар және олардың элементтері | + | + | + | |
67. | Сфера, шар және олардың элементтері. Сфера бетінің ауданы. | |||
68. | Сфераға жанама жазықтық. Айналу денелерін жазықтықпен қию. Қоғамдық-гуманитарлық зерттеулердің есептерінде айналу денелерін қолдану. | |||
15. | Дене көлемі | |||
15.1. Денелер көлемінің жалпы қасиеттері. Көпжақтар көлемі | + | + | + | |
69. | Дене көлемі. Дене көлемінің жалпы қасиеттері. Призманың көлемі. | |||
70. | Пирамиданың көлемі. Қиық пирамиданың көлемі. | |||
15.2. Айналу денелерінің көлемі. | + | + | + | |
71. | Цилиндрдің көлемі. | |||
72. | Конустың көлемі. Қиық конустың көлемі. | |||
73. | Шардың және оның бөліктерінің көлемі | |||
74. | Кеңістіктіктегі фигуралардың ұқсастығы. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлімнің атауы | Бөлімшенің атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Функция, оның қасиеттері және графигі | Функция және қасиеттері |
1) График салу және функцияларды зерттеу дағдыларын пысықтау үшін функция ұғымын, түрлерін сипаттау; |
1) Функцияның анықтамасын түсіндіреді; |
Функция түрлері |
1) f(G(x) күрделі функциясын таба білу; |
1) Күрделі функция формуласының мазмұнын түсіндіреді; | |
Тригонометриялық функциялар | Тригонометриялық функциялар және олардың графигі |
1)Тригонометриялық функцияларды түсіндіру; |
1) Тригонометриялық функцияларды анықтайды; |
Кері тригонометриялық функциялар; |
1) Кері тригонометриялық функцияларды түсіндіру; |
1) Арксинус, арккосинус, арктангенс, арккотангенс мәндерін анықтайды; | |
Тригонометриялық теңдеулер |
1)Тригонометриялық теңдеулерді шешу; | 1)Тригонометриялық теңдеулер мен жүйелерді шешу әдістерін біледі. | |
Тригонометриялық теңсіздіктер | 1) Қарапайым тригонометриялық теңсіздіктерді шешу. |
1) Тригонометриялық теңсіздіктердің шешімін түсіндіреді; | |
Дәрежелер мен түбірлер | Дәрежелік функция | 1) Алгебралық өрнектерді түрлендіру. |
1) n дәрежесінің түбірін және n дәрежесінің арифметикалық түбірін анықтауда сәйкестікті белгілейді; |
Дәрежелік функция, оның қасиеттері және графигі. | 1) Дәрежелік функцияның графигін салу. |
1) График құру дағдыларын пысықтау үшін дәрежелік функциясының қасиеттерін пайдаланады; | |
Иррационал теңдеулер мен жүйелер | 1) Иррационал теңдеулер мен теңдеулер жүйесін шешу алгоритмін игеру. |
1) Иррационал теңдеу анықтамасының мазмұнын түсіндіреді және | |
Иррационал теңсіздіктер мен жүйелер |
1)Иррационал |
1) Иррационал теңсіздіктердің анықталу облысын табады; | |
Көрсеткіштік және логарифмдік функция | Көрсеткіштік функция | 1) График бойынша көрсеткіштік функцияның қасиеттерін сипаттау. |
1) Көрсеткіштік функциясының анықтамасын түсіндіреді және оның графигін салады; |
Логарифмдік функция |
1) Логарифмі бар өрнектердің мәндерін есептеу; |
1) Санның логарифмін, ондық және натурал логарифмнің мәндерін анықтайды; | |
Көрсеткіштік, логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер | Көрсеткіштік теңдеулер мен теңсіздіктер | 1) Көрсеткіштік теңдеулер, теңдеулер мен теңсіздіктер жүйесін шешу. |
1) Көрсеткіштік теңдеуді шешу алгоритмін қолданады; |
Логарифмдік теңдеулер мен теңсіздіктер | 1) Логарифмдік теңдеулерді, олардың теңдеулер мен теңсіздіктер жүйесін шешу. |
1) Логарифмдік теңдеулер мен жүйелерді шешу жолдарын түсіндіреді; | |
Функция шегі және шексіздік | Функция шегі | 1) Нүктеде және шексіздікте функцияның шексіздігін анықтау |
1) Функцияның шегін нүктеде, шексіздікте есептейді; |
Функцияның шексіздігі және сан тізбегі | 1) Функция графигінің асимптоталарын салу. |
1) Функцияның шексіздік қасиеттерін қолданады; | |
Туынды және оның қолданылуы | Туынды |
1) Функциялардың туындыларын есептеу; |
1) Анықтама бойынша функцияның туындысын табады; |
Туындыны қолдану |
1) Функцияларды монотондылыққа зерттеу; |
1) Алгоритм бойынша функцияның графигіне қатысты теңдеу құрайды; | |
Алғашқы образ және интеграл | Алғашқы образ және анықталмаған интеграл. | 1) Алғашқы образ және анықталмаған интегралды табу. |
1) Алғашқы образ және анықталмаған интеграл ұғымының мазмұнын ашады; |
Анықталған интеграл |
1) Анықталған интегралды есептеу; |
1) Қисық трапецияның ауданын табу үшін Ньютон-Лейбниц формуласын қолданады; | |
Математикалық статистика және ықтималдықтар теориясы | Ықтималдық |
1) Комбинаторлық есептерді ықтимал нұсқаларды жүйелі түрде таңдау және көбейту ережесін қолдану арқылы шешу; |
1) Ньютон Биномын есептеу үшін қолданады (натурал көрсеткішпен); |
Математикалық статистика элементтері |
1) Дискретті кездейсоқ шаманың дисперсияның және математикалық күту арасындағы байланысты, орташа квадраттық ауытқуды түсіндіру; |
1) Дискретті кездейсоқ шама, дисперсия математикалық нәтижесі және орташа квадраттық (стандартты) ауытқу арасындағы байланысты түсіндіреді; | |
Кездейсоқ шамалар |
1) Дискретті, үздіксіз кездейсоқ шамалары ұғымдарын түсіндіру; |
1) Дискретті және үздіксіз кездейсоқ шамаларды салыстырады; | |
Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы | Стереометрия аксиомалары. Кеңістіктегі түзулер мен жазықтықтардың өзара орналасуы |
1) Стереометрия аксиомалары және олардың салдарларын түсіндіру; |
1) Стереометрия аксиомаларының мазмұнын, олардың салдарларын түсіндіреді; |
Кеңістіктегі бұрыштар |
1) Кеңістіктегі екі түзу арасындағы бұрыш, түзу мен жазықтық арасындағы бұрыш ұғымын игеру; |
1) Кеңістіктегі перпендикулярдың, көлбеу және көлбеу проекцияның мағынасын ашады; | |
Тікбұрышты координаталар жүйесі және кеңістіктегі векторлар | Кеңістіктегі векторлар |
1) Вектордың анықтамасын және кеңістіктегі векторлармен амалдарды меңгеру; |
1) Жазықтықта және кеңістікте векторды бейнелейді, оны сипаттайды; |
Кеңістіктегі тікбұрышты координаталар жүйесі |
1) Векторлардың коллинеарлық және компланарлық шарттарын меңгеру; |
1) Кеңістіктегі векторлардың коллинеарлығы мен компланарлығын анықтайды; | |
Көпжақтар және айналу денелері | Көпжақтар |
1) Көпжақтар, дұрыс көпжақтар, призма, параллелепипед, куб, пирамида, қиық пирамида ұғымын игеру; |
1) Көпжақтар және олардың элементтері туралы түсінік береді; |
Призма және оның элементтері |
1) Призма мен оның элементтерінің анықтамасын меңгеру; | 1) Есептерді шығару кезінде призманың бүйір және толық бетінің ауданының формулаларын қолданады. | |
Пирамида және оның элементтері |
1) Пирамида, қиық пирамида және олардың элементтерінің анықтамасын менцгеру; | 1) Есептерді шешу кезінде пирамиданың және қиық пирамиданың бүйір және толық бетінің ауданы формулаларын қолданады. | |
Айналу денелері және оның элементтері | Цилиндр және оның элементтері |
1) Айналу денесінің түрлерін анықтау (цилиндр); |
1) Цилиндр және оның элементтерін анықтайды; |
Конус және оның элементтері |
1) Айналу денесінің түрлерін анықтау (конус, қиық конус); |
1) Конус, қиық конус және олардың элементтерін анықтайды; | |
Сфера, шар және оның элементтері |
1) Айналу денесінің түрлерін (сфера, шар және олардың элементтері) анықтау; |
1) Сфера, шар және олардың элементтерін анықтайды; | |
Дененің көлемі | Денелер көлемінің жалпы қасиеттері. Көпжақтардың көлемі | 1) Призма, пирамида және қиық пирамиданың көлемін анықтауды игеру. | 1) Призма, пирамида және қиық пирамиданың көлемін табу формуласын қолданады. |
Айналу денелерінің көлемі | 1)Цилиндр, конус, қиық конус, шардың көлемін анықтауды игеру. |
1) Цилиндр, конус, қиық конус, шардың көлемін табу формуласын қолданады; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 97-қосымша |
Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Информатика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Информатика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Информатика" оқу пәнін оқытудың мақсаты– білім алушылардың қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы кәсіби салада заманауи ақпараттық технологиялар мен бағдарламаларды пайдалану дағдыларын қалыптастыру.
3. Оқу пәнін жүзеге асыру келесі міндеттерді қамтиды:
1) білім алушыларда ақпараттық процестердің қоғамдағы рөлі, салада ақпараттық технологияларды қолданудың техникалық мүмкіндіктері мен перспективалары туралы түсінік қалыптастыру;
2) білім алушыларға компьютердің негізгі принциптері туралы түсінік беру;
3) білім алушылардың технологиялық ойлауын қалыптастыру, көркемдік-эстетикалық талғамын, шығармашылық қабілетін, есте сақтау қабілетін, кеңістіктік қиялын, қиялын, қол моторикасын дамыту, білім алушылардың көз өлшемін жетілдіру.
4) талдау, абстракциялау, модельдеу және бағдарламалау арқылы білім алушыларды әртүрлі есептерді шығаруға үйрету;
5) білім алушылардың логикалық, алгоритмдік, сондай-ақ есептеуіш ойлауын дамыту, оның ішінде жалпылау және ұқсастық, есепті құрамдас бөліктерге бөлу және ортақ заңдылықтарды бөліп көрсету, тапсырмаларды шешудің тиімді және ұтымды жолдарын табу;
6) білім алушылар арасында ақпараттық мәдениетті – жалпы қабылданған ережелерді сақтауға және жеке адамның және бүкіл қазақстандық қоғамның мүдделері үшін әрекет етуге қалыптастыру;
7) пән аясында білім алушылардың академиялық тілді меңгеруіне және терминологиялық сөздік қорын байытуына ықпал ету;
8) білім алушыларды есептеу платформасы негізінде басқарылатын электрондық құрылғыларды әзірлеу, құрастыру, бағдарламалау принциптері және әдістерімен таныстыру;
9) заманауи бағдарламалау ортасында бағдарламалау дағдыларын дамыту;
10) практикалық қолдану арқылы білімді тереңдету, оқуға деген ынтасын арттыру;
11) ғылыми-техникалық әзірлемелерге қызығушылықты дамыту;
12) білім алушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту.
4. Пәннің мазмұны 6 бөлімнен тұрады:
1) Денсаулық және қауіпсіздік;
2) Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету;
3) Мәліметтерді ұсыну
4) Ақпараттық процестер мен жүйелер
5) Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру
6) қосымшаларды әзірлеу
7) компьютерлік желілер
1) "Денсаулық және қауіпсіздік" келесі тақырыптарды қамтиды: Жұмыс орнының эргономикасы. Компьютерді пайдаланудың кемшіліктері Вирусқа қарсы қауіпсіздік. Интернеттегі қауіпсіздік және желідегі этикет. Ақпараттық қауіпсіздік. Ақпаратты және зияткерлік меншікті қорғау. Жеке тұлғаны анықтау әдістері.
2) "Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету" келесі тақырыптарды қамтиды: Аппараттық қамтамасыз ету, мобильді құрылғылардың сипаттамасы; Бағдарламалық қамтамасыз ету, виртуалды машиналар; Қоғамдық-гуманитарлық бағытта виртуалды машиналарды пайдалану мүмкіндігі; Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы бағдарламалық қамтамасыз ету мысалдары.
3) "Деректерді көрсету" келесі тақырыптарды қамтиды: Сандық жүйелер, сандарды бір санау жүйесінен екіншісіне түрлендіру; Логикалық амалдар, ақиқат кестесі және оны құру; Компьютерлік логиканың элементтері және негіздері
4) "Ақпараттық процестер мен жүйелер" мыналарды қамтиды: Мәліметтер қорының негізгі түсініктері, реляциялық мәліметтер қоры; Мәліметтер қорындағы бастапқы кілт; Мәліметтер қорын әзірлеу, мәліметтер қорын, мәліметтер типтерін, бір кестелі және көп кестелі мәліметтер қорын құру; Формалар, есептеулер; Құрылымдық сұраныстар: конструкторлық режимде таңдаулы сұраныстарды құру, SQL, веб-беттерде мәліметтер қорымен байланыс; Қоғамдық-гуманитарлық бағытта деректер қорын құру және пайдалану мысалдары; ақпараттық технологияларды дамытудағы заманауи процестер, машиналық оқыту принциптері, нейрондық желілер; жасанды интеллект ауқымы. Жасанды интеллектті Қоғамдық-гуманитарлық бағытта пайдалану мүмкіндіктері; Блокчейн технологиясы (блокчейн); Қазақстандағы цифрландыру процесінің заманауи үрдістері, Қазақстанның Қоғамдық-гуманитарлық бағытын цифрландыру; электрондық цифрлық қолтаңба және сертификат; электрондық үкімет порталы, электрондық үкімет порталында Қоғамдық-гуманитарлық салада көрсетілетін қызмет түрлері .
5) "Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру" келесі тақырыптарды қамтиды: Бұлтты технологиялардың міндеттері мен классификациясы. Бұлтты технологияларды қолдану салалары. Бұлтты технология қызметтері. Google Drive бұлттық сервисінің қолданбасы. Бейнемен жұмыс істеуге арналған бағдарламалар. Бейне түсіру. Бейнені өңдеу ережелері. Бейне өңдеу. Виртуалды және толықтырылған шындық, виртуалды шындықтағы адам; 3D - панорамалық және виртуалды тур; IMAGE COMPOSITE EDITOR бағдарламасында 3D панораманы құру; FreeDEXpano бағдарламасында виртуалды тур мен сфералық панораманы құру; Қоғамдық-гуманитарлық бағытта VR және AR технологияларын қолдану, цифрлық сезімдерді модельдеу; 3D панораманы құру және (виртуалды саяхат); Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы 3D панорама; дизайн теориясы, біздің өміріміздегі дизайн, "жақсы дизайн" принциптері; веб-беттерге арналған графика; веб-сайт дизайнын әзірлеу; шеберхана; веб-сайт дизайнын әзірлеу; сайттың дизайнын, сайттың негізгі бетін құру; веб-беттегі контент, мультимедиа; саланың Қоғамдық-гуманитарлық бағытына арналған шаблондар мен сайттардың дизайны; веб-сайтты жариялау, веб-сайтты жылжыту.
6) "Қолданбаларды әзірлеу" келесі тақырыптарды қамтиды: Теңшелетін функциялар мен процедуралар; файлдармен жұмыс істеу; сұрыптау әдістері; графиктер және оларды алгоритмдерде қолдану; мобильді қосымшалар; заманауи мобильді қосымшалар. Мобильді интернет пен мобильді қосымшалардың тарихы. Мобильді қосымшалардың түрлері; мобильді қосымшалардың дизайнерлері және мобильді қосымшаларды әзірлеу; мобильді қосымша интерфейсі; жылжымалы қосқыштарды әзірлеу және орнату; Қоғамдық-гуманитарлық бағытта қолданылатын қосымшаларды әзірлеу; смарт үй, смарт үй құрылғыларын басқару бағдарламаларын әзірлеу; IT іске қосу. Қоғамдық-гуманитарлық сала үшін стартапты қалай іске қосу керек; платформа краудфандинг (краудфандинг); жобаны жылжыту және маркетинг.
7) "Компьютерлік желілер және ақпараттық қауіпсіздік" келесі тақырыптарды қамтиды: Компьютерлік желілерді ұйымдастыру; желі құрамдастары, IP мекенжайы, DNS, жеке виртуалды желілер; ақпараттық қауіпсіздік, желіде жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік шаралары
5. Оқу жоспарларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, нысандарын, ұйымдастыру әдістерін және оқу процесін бақылау түрлерін таңдауға;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге сүйене отырып, пәннің бөлімдері мен тақырыптарының ретін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі оқыту бағыттары мен біліктілігіне байланысты 48 - 72 сағат (2-3 кредит) аралығында.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Бөлімдер, бөлімшілердің мен тақырыптардың атауы | Барлығы | Сағат саны | |
Дәрістер | ||||
Теориялық | Практикалық | |||
1-бөлім Денсаулық және қауіпсіздік | ||||
1.1 Эргономика және қауіпсіздік | + | + | + | |
1 | Тақырып 1.1.1. Жұмыс орнының эргономикасы. Компьютерді пайдаланудың жағымсыз жақтары | |||
2 | Тақырып 1.1.2. Вирусқа қарсы қауіпсіздік. Интернеттегі қауіпсіздік және желідегі этикет | |||
3 | Тақырып 1.1.3. Ақпараттық қауіпсіздік. | |||
4 | Тақырып 1.1.4. Ақпаратты және зияткерлік меншікті қорғау. | |||
5 | Тақырып 1.1.5. Жеке тұлғаны анықтау әдістері | |||
2-бөлім Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету | ||||
2.1 Аппараттық құрал | + | + | + | |
6 | Тақырып 2.1.1. Аппараттық құрал. Мобильді құрылғылардың сипаттамасы. | |||
2.2 Бағдарламалық қамтамасыз ету | ||||
7 | Тақырып 2.1.2. Бағдарламалық қамтамасыз ету. Виртуалды машиналар | |||
8 | Тақырып 2.1.3. Қоғамдық-гуманитарлық бағытта виртуалды машиналарды қолдану мүмкіндіктері | |||
9 | Тақырып 2.1.4. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы бағдарламалық қамтамасыз ету мысалдары | |||
3-бөлім. Мәліметтерді ұсыну | ||||
3.1 Санау жүйелері | + | + | + | |
10 | Тақырып 3.1.1. Сандық жүйелер. Сандарды бір санау жүйесінен екінші санау жүйесіне ауыстыру | |||
3.2 Логика | + | + | + | |
11 | Тақырып 3.1.2. логикалық операциялар. Ақиқат кестесі және оны құру | |||
12 | Тақырып 3.1.3. Компьютерлік логиканың элементтері және негіздері | |||
4-бөлім. Ақпараттық процестер мен жүйелер | ||||
4.1. Мәліметтер базасы | + | + | + | |
13 | Тақырып 4.1.1. үлкен деректер. Мәліметтер қорының негізгі түсініктері. Реляциялық мәліметтер базасы. | |||
14 | Тақырып 4.1.2. Мәліметтер қорындағы негізгі кілт | |||
15 | Тақырып 4.1.3. Мәліметтер базасын әзірлеу. Мәліметтер қорын, мәліметтер типтерін, бір кестелі және көп кестелі мәліметтер қорын құру. | |||
16 | Тақырып 4.1.4. Пішіндер. Есептер. | + | + | + |
17 | Тақырып 4.1.5. Сұраулар. Құрылымдық сұраныстар: конструкторлық режимде таңдаулы сұраныстарды құру, SQL, веб-беттерде дерекқорға қосылу | |||
18 | Тақырып 4.1.6. Қоғамдық-гуманитарлық бағытта деректер қорын құру және пайдалану мысалдары | |||
4.2 Ақпараттық процестер | + | + | + | |
19 | Тақырып 4.2.1. Ақпараттық технологияның дамуындағы қазіргі заманғы процестер. Машиналық оқыту принциптері, нейрондық желілер. | |||
20 | Тақырып 4.2.2. Жасанды интеллект саласы. Жасанды интеллектті Қоғамдық-гуманитарлық бағытта қолдану мүмкіндіктері | |||
21 | Тақырып 4.2.3. Блокчейн технологиясы (блокчейн) | |||
4.3. Қазақстандағы цифрландыру | + | + | + | |
22 | Тақырып 4.3.1. Қазақстандағы цифрландыру процесінің заманауи тенденциялары. Қазақстанның Қоғамдық-гуманитарлық секторын цифрландыру | |||
23 | Тақырып 4.3.2. Электрондық цифрлық қолтаңба және сертификат | |||
24 | Тақырып 4.3.3. электрондық үкімет порталы. Электрондық үкімет порталында Қоғамдық-гуманитарлық бағытта көрсетілетін қызмет түрлері | |||
Бөлім 5. Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру | ||||
5.1. Бұлтты технологиялар. | + | + | + | |
25 | Тақырып 5.1.1. Бұлтты технологиялардың міндеттері және классификациясы. | |||
26 | Тақырып 5.1.2. Бұлтты технологияларды қолдану салалары | |||
27 | Тақырып 5.1.3. Бұлтты технология қызметтері | |||
28 | Тақырып 5.1.4. Google Drive бұлттық сервисінің қолданбасы | |||
5.2. Бейне контентті құру | ||||
29 | Тақырып 5.2.1. Бейне бағдарламалық қамтамасыз ету | |||
30 | Тақырып 5.2.2. Бейне түсіру | |||
31 | Тақырып 5.2.3. Бейнені өңдеу ережелері. | |||
32 | Тақырып 5.2.4. Бейне өңдеу | |||
33 | Тақырып 5.2.5. Шеберхана. Жобаны әзірлеу және қорғау | |||
5.3. 3D модельдеу | ||||
34 | Тақырып 5.3.1. Виртуалды және толықтырылған шындық. Виртуалды шындықтағы адам. | |||
35 | Тақырып 5.3.2. 3D - панорамалық және виртуалды тур. | |||
36 | Тақырып 5.3.3. IMAGE COMPOSITE EDITOR бағдарламасында 3D панораманы құру. | |||
37 | Тақырып 5.3.4. FreeDEXpano бағдарламасында виртуалды тур мен сфералық панораманы құру. | |||
38 | Тақырып 5.3.5. VR және AR технологияларын қоғамдық-гуманитарлық бағытта қолдану . Сандық сезімдерді модельдеу | |||
39 | Тақырып 5.3.6. 3D панорама жасау және (виртуалды саяхат) | |||
40 | Тақырып 5.3.7. Қоғамдық-гуманитарлық саладағы 3D панорама | |||
5.4. веб-дизайн | + | + | + | |
41 | Тақырып 5.4.1. дизайн теориясы. Біздің өміріміздегі дизайн. "Жақсы дизайн" принциптері. | |||
42 | Тақырып 5.4.2. Веб-беттерге арналған графика. | |||
43 | Тақырып 5.4.3. Веб-сайт дизайнын әзірлеу | |||
44 | Тақырып 5.4.4. Шеберхана. Веб-сайт дизайнын әзірлеу. | |||
45 | Тақырып 5.4.5. Веб-сайт дизайнын құру. сайттың басты беті | |||
46 | Тақырып 5.4.6. Мазмұны. Веб-беттегі медиа | |||
47 | Тақырып 5.4.7. Қоғамдық-гуманитарлық салаға арналған шаблондар мен веб-сайт дизайны | |||
48 | Тақырып 5.4.8. Сайтты жариялау. Веб-сайтты жылжыту | |||
6-бөлім. Қолданбаларды әзірлеу | ||||
6.1. Алгоритмдеу және бағдарламалау | + | + | + | |
49 | 6.1.1-тақырып. Теңшелетін функциялар мен процедуралар | |||
50 | Тақырып 6.1.2. Файлдармен жұмыс | |||
51 | 6.1.3-тақырып. Сұрыптау әдістері | |||
52 | 6.1.4-тақырып. Графиктер және олардың алгоритмдерде қолданылуы | |||
6.2. Мобильді қолданбалар | ||||
53 | 6.2.1-тақырып. Мобильді қолданбалар | + | + | + |
54 | Тақырып 6.2.2. Қазіргі заманғы мобильді қосымшалар. Мобильді интернет пен мобильді қосымшалардың тарихы. Мобильді қосымшалардың түрлері . | |||
55 | Тақырып 6.2.3. Мобильді қолданбаларды құрастырушылар және мобильді қосымшаларды әзірлеу. | |||
56 | Тақырып 6.2.4. Мобильді қолданба интерфейсі | |||
57 | Тақырып 6.2.5. Мобильді қосқыштарды әзірлеу және орнату | |||
58 | Тақырып 6.2.6. Қоғамдық-гуманитарлық бағытта қолданылатын қосымшаларды әзірлеу | |||
59 | Тақырып 6.2.7. Ақылды үй, смарт үй құрылғыларын басқару бағдарламаларын әзірлеу. | |||
6.3. IT іске қосу | + | + | + | |
60 | 6.3.1-тақырып. IT іске қосу. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы стартапты қалай іске қосуға болады | |||
61 | Тақырып 6.3.2. Краудфандинг платформаларының жұмыс істеу принциптері . (краудфандинг) | |||
62 | Тақырып 6.3.3. Жобаны жылжыту және маркетинг | + | + | + |
Бөлім 7. Компьютерлік желілер. | ||||
7.1 Желі құрамдастары және ақпараттық қауіпсіздік | + | + | + | |
63 | 7.1.1-тақырып. Компьютерлік желілерді ұйымдастыру. | |||
64 | Тақырып 7.1.2. Желі компоненттері, IP мекенжайы, DNS, жеке виртуалды желілер | |||
65 | Тақырып 7.1.3. Ақпараттық қауіпсіздік. Желілік қауіпсіздік шаралары | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Денсаулық және қауіпсіздік | Эргономика және қауіпсіздік |
1) Әртүрлі электрондық құрылғылардың адам ағзасына әсерінен қорғау әдістерін қолдану; |
1) Әртүрлі электронды құрылғылардың адам ағзасына әсерінен қорғау әдістерін тиімді пайдаланады; |
Аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету | Аппараттық құрал |
1) Орталық өңдеу блогының құрамдас бөліктерінің функциялары мен жұмыс істеу принципін білу; |
1) Процессордың жеке бөліктері ретінде функцияларды (басқару блогы), ALC (арифметикалық логикалық блок) және жады регистрін сипаттайды; |
Бағдарламалық қамтамасыз ету | 1) Виртуалды жадтың қолданылуын түсіндіру; 2) нақты мақсаттар үшін бағдарламалық құралды таңдау. |
1) Виртуалды машиналар қалай жұмыс істейтінін сипаттайды; | |
Деректерді көрсету | Белгілеу | 1) Сандарды бір санау жүйесінен екіншісіне ауыстыру. | 1) Бүтін сандарды оннан екілік, сегіздік, он алтылық санау жүйесіне түрлендіреді. |
Логика | 1) Компьютерлік логикалық схемаларда қолданылатын ЖӘНЕ, НЕМЕСЕ, КЕРІ негізгі элементтерін түсіну; логикалық схемалар мен логикалық өрнектерді құру. |
1) Логикалық амалдарды (дизъюнкция, конъюнкция, инверсия) қолданады; | |
Ақпараттық процестер мен жүйелер | Мәліметтер базасы |
1) Мәліметтер қорының негізгі ұғымдарын сипаттау; |
1) "Реляциялық деректер қоры" түсінігін түсіндіреді; |
Ақпараттық процестер | 1) Жасанды интеллектті Қоғамдық-гуманитарлық бағытта қолдану саласында машиналық оқыту және блокчейн технологиясының қолданбалары мен жұмыс істеу принципін түсіндіруз. |
1) Машиналық оқыту принциптерін, нейрондық желілерді (нейрондар мен синапстарды) түсіндіреді; | |
Қазақстандағы цифрландыру |
1) Электрондық үкімет порталының функцияларын пайдалана отырып, Қазақстандағы цифрландырудың ағымдағы үрдістерін түсіндіру; |
1) Қазақстандағы цифрландыру үдерісіндегі ағымдағы үрдістерді талдайды ; | |
Ақпараттық объектілерді құру және түрлендіру | Бұлтты технологиялар. |
1) Бұлтты технологиялардың міндеттері мен классификациясын саралау; |
1) "Бұлтты есептеулер", "бұлтты технологиялар" ұғымдарын біледі; |
Бейне контентті құру |
1) Бейне контентті жасау; |
1) Түсірілім мен бейнені өңдеудің негізгі принциптерін атайды; | |
3D модельдеу | 1) Бірінші адам көрінісімен 3D панорама (виртуалды тур) жасау. |
1) Виртуалды толықтырылған шындықтың адамның психикалық және физикалық денсаулығына әсерін түсіндіреді; | |
Веб-дизайн |
1) Веб эргономикасының ерекшеліктерін ескере отырып, графикалық редактордың көмегімен сайттың дизайн макетін әзірлеу; |
1) "Дизайн" және "пайдалану" ұғымдарын түсіндіреді. | |
Қолданбаларды әзірлеу | Алгоритмдеу және бағдарламалау | 1) Программалық кодты, функцияларды және процедураларды пайдаланып есепті шешу алгоритмін құру |
1) Функциялар мен процедураларды пайдаланып программалау тілінде код жазады; |
Мобильді қолданбалар | 1) Smart Home жобасы Сұрыптау алгоритмін құру; 2) қолданба конструкторының құрамдастарын пайдаланып мобильді қолданба интерфейсін жасау. |
1) Конструкторда ыңғайлы мобильді қосымша интерфейсін жасайды; | |
IT іске қосу |
1)Стартап тұжырымдамасын және краудфандинг платформасының қалай жұмыс істейтінін сипаттау. |
1) Startup тұжырымдамасын білдіреді; | |
Компьютерлік желілер | Желі компоненттері және қауіпсіздік |
1)Желілік компоненттердің жұмысын сипаттау (желі түйіндері, маршрутизаторлар, коммутаторлар)Ң |
1) IP (IP ) тіркеуін және қызметтерін және мекенжайды ұсынуды түсіндіреді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 98- қосымша |
Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Қазақ тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ тілі" пәнін оқытудың мақсаты – ана тілін қадірлейтін, қоғамдық мәнін түсінетін тұлға қалыптастыру, сондай-ақ қазақ әдеби тілі нормаларын сақтап, дұрыс қолдана білуге, еркін сөйлесуге және сауатты жазуға үйрету.
3. "Қазақ тілі" оқу пәнін оқытудың негізгі міндеттері:
1) қазақ тілін ана тілі ретінде тани отырып, өмірлік қажеттіліктерінде коммуникативтік әрекеттер түрінде (тыңдалым, оқылым, айтылым, жазылым) сауаттылықпен қолдану дағдыларын қалыптастырады;
2) білім алушылардың қазақ тілін күнделікті өмірде өзі еркімен қолданып жүрген қарым-қатынас құралынан енді оны тілдік заңдылықтар негізінде танып-білу дағдыларын қалыптастырады;
3) қазақ тілі жүйесін құраушы кіші жүйелерді, тіл бірліктерін және олардың табиғатын танып біледі;
4) тіл бірліктерінің қарым-қатынас құралы болу, ойды білдіру, таным құралы болу, ақпаратты сақтау құралы болу қасиеттерін функционалдық-коммуникативтік бағдарда танып біледі, соған лайықты машықтар мен дағдыларды қалыптастырады;
5) "Қазақ тілі" пәні бағдарламасы білім алушының тіл сауаттылығы мен сөйлеу сауаттылығын, сөз байлығын, басқалармен еркін қарым-қатынасқа түсу қабілетін дамытуды және ойлау қабілеті мен танымдық дағдыларын жетілдіруді көздейді.
Оқу бағдарламасының ерекшелігі – тек пәндік білімді қалыптастыруға ғана емес, сонымен қатар әртүрлі дағдыларды дамытуға ерекше көңіл бөлінеді.
Оқыту нәтижелері студенттердің бойында келесі негізгі құндылықтарды қалыптастыруға негізделген: патриотизм және азаматтық жауапкершілік, сыйластық, ынтымақтастық, еңбек пен шығармашылық, ашықтық, өмір бойы білім алу.
Оқу мақсаттары педагог пен білім алушыларға болашақ қадамдары жөнінде өзара ой бөлісуге, оларды жоспарлау мен бағалауға мүмкіндік беретін бірізділік пен сабақтастықты көрсететін 4 бөлімнен тұрады:
1) тыңдалым және айтылым;
2) оқылым;
3) жазылым;
4) әдеби тіл нормасы.
"Тыңдалым және айтылым" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) болжау;
2) әртүрлі жанрдағы мәтіндерді талдау;
3) негізгі ойды анықтау;
4) тыңдалым материалы бойынша сұрақтар құрастыру және бағалау;
5) сөйлеу мәдениетін дамыту;
"Оқылым" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) ақпаратты түсіну;
2) мәтіннің стильдік ерекшелігін тану;
3) мәтіннің жанрлық ерекшелігін ажырату;
4) мәтіндерге салыстырмалы талдау жасау;
5) мәліметтерді өңдей білу;
6) әртүрлі ресурс көздерінен қажетті ақпарат алу.
"Жазылым" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) әртүрлі ресурс көздерінен қажетті ақпарат алу;
2) жазба жұмыстарын әртүрлі формада ұсыну;
3) эссе жазу;
4) оқылым және тыңдалым материалдары негізінде жинақы мәтін жазу;
5) шығармашылық жұмыс;
6) мәтіндерді түзету және редакциялау.
Әдеби тіл нормасы бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) орфография;
2) орфоэпия;
3) лексика;
4) грамматика;
5) пунктуация.
4. Қазақ тілі пәнінің үлгілік бағдарламасында 10 бөлім қарастырылған.
Қазіргі қоғам құндылықтары "Тіл және алаш идеясы. Сөз мәдениеті", "Әлем жаңалықтары: өнер және мәдениет. Сөз мәдениеті", "Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Тілдік жүйе және норма", "Экономикалық интеграция – бүгінгі күннің даму үрдісі. Тілдік жүйе және норма", "Білім. Ғылым. Инновация. Тілдік жүйе және норма", "Қазіргі қоғам: әлеуметтік теңсіздік. Тілдік жүйе және стиль", "Сәулет өнері. Стильдік ерекшеліктер", "Қазіргі әлемдегі саясат және жаһандық мәселелер. Пунктуация", "Сөз мәдениеті және шешендік өнер. Пунктуация", "Қазақстан бейнесі. Қазақстанның өткені мен келешегі. Шешендік сөздер", "Қазақстан бейнесі. Қазақстанның өткені мен келешегі. Шешендік сөздер", "Жастар мәдениеті және мәселесі. Шешендік сөздер", "Қазіргі қоғам. Миграция. Зияткерлік миграция. Шешендік сөздер", "Әлемді өзгерткен өнертабыстары. Шешендік сөздер", "Бейбітшілік, қауіпсіздік және жаһандық экономика. Шешендік сөздер", "Ұлттың тарихи жәдігерлерін сақтау. Шешендік сөздер", "Табиғат және экология. Шешендік сөздер", "Жаңа әлемдегі театр мен киноматография. Шешендік сөздер", "Еңбек нарығы және сұраныс. Шешендік сөздер".
Мазмұны:
1) Тыңдалым және айтылым: мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру, тиісті ақпаратты анықтай білу, мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс, интервью, пікірталас, мақала, бейнебаян) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау, тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ғаламдық (отандық) мәселелермен байланыстыра білу, салыстыру, мәтінде көтерілген мәселені, автор позициясын (қоғамдық-саяси, ғылыми) талдай отырып, негізгі ойды анықтау, мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, талқылау сұрақтарын құрастыру және сыни тұрғыда бағалау, коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында дұрыс сөйлеу, тыңдаушыларға ықпал ете білу, шешен сөйлеу; сөйлеу тілінің лексикалық, фонетикалық-морфологиялық, синтаксистік ерекшеліктерін ажыратып, орынды қолдану.
2) Оқылым: әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау, таза ғылыми және публицистикалық стильдерін тілдік құралдар арқылы тану (терминдер, ұғымдар, шартты белгілер, синтаксистік құрылымы), әртүрлі стильдегі мәтіндердің жанрлық ерекшеліктерін таба білу, ауызекі сөйлеудің стильдік бедерін дұрыс қолдану, публицистикалық шығарма тілінің стильдік бедерін дұрыс қолдана білу, ресми іс-қағаздары тілінің сөз бедерін дұрыс қолдана білу, көркем әдебиет тілінің сөз бедерін дұрыс қолдана білу, әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, автор көзқарасын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау (фонетикалық деңгей, лексикалық деңгей, морфологиялық деңгей, синтаксистік деңгей негізінде), мәтіндегі негізгі ойды анықтау, берілген мәліметтер мен пікірлерді өңдеу және толықтыру, белгілі бір мақсат үшін оқылым стратегияларын жүйелі қолдана білу, бұқаралық ақпарат құралдары, энциклопедиялық, ғылыми-көпшілік, ғылыми еңбектерден деректерді ала білу, сілтеме жасау, дәйексөз келтіру жолдарын білу.
3) Жазылым: жоспар түрлерін құру (күрделі, тезистік, тірек-схема түріндегі жоспар), ауызекі сөйлеу стилінде әлеуметтік жағдайларға сай мәтін құрастыру, ресми қарым-қатынас аясында ресми құжат түрлерін жазу: сенімхат, кепілхат, өтінім, тапсырыс, келісімшарт, еңбек шарты, шарт, еңбек келісімі, мәтіндер құрастыру, ғылыми стильдің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып, баяндама, мақала, лекция, баяндама тезистері, аннотация, түйіндеме, рецензия, мәтіндер құрастыру, публицистикалық стильдің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып, мақала, репортаж, сұхбат, ақпарат, информациялық хабар, очерк, памфлет жазу, көркем әдебиет стилінің стильдік және жанрлық ерекшеліктерін ескере отырып мәтіндер құрастыру (таңдау бойынша), мәтін құрылымын сақтай отырып, әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазу, өзіндік тұжырым жасау, көтерілген мәселе бойынша академиялық тұрғыдан эссе жаза білу, мәселенің артықшылықтары мен кемшіліктерін талдап жазу, оқылым және тыңдалым материалдары бойынша түртіп жазудың (конспектілеудің) әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі ақпаратты іріктеу, әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, әңгіме, естелік, шығарма) ұсына білу, жазба жұмысын абзац пен бөліктерге бөлу, ойын (ақпарат, идея) дұрыс жүйелеп, логикалық және стильдік түзетулер енгізу, редакциялау.
4) Әдеби тіл нормалары: мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді қазіргі орфографиялық нормаға сай жазу, сөздерді фонетикалық принцип негізінде жазу, сөздерді морфологиялық-фонематикалық принцип негізінде жазу, сөздерді тарихи-дәстүрлік принцип негізінде жазу, сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану, әлеуметтік-саяси шешендік қатынас аясында сөз әдебі мен сөйлеу мәнерін дұрыс қолдану, мәтін нормаларын сақтап жазу (мәтін құрылымы, абзац, мәтін бөліктері, тақырып), мәтін және мәтін үзінділері деңгейінде тыныс белгілерін қолдана білу.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Бөлімдер, бөлімшілердің мен тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | |||
1-бөлім. Тіл және алаш идеясы | + | + | + | |
1 | Тақырып 1. Алаш идеясы, қозғалысы, ұраны. Жаңа атаулар, ықшамдалған және төлтума сөздер емлесі. Кітаби тіл | |||
2 | Тақырып 2. Алаш арыстары тіл туралы, тілдің адам өміріндегі орны. Ауызша сөйлеу түрлері. Кірме сөздер емлесі | |||
3 | Тақырып 3. Ахмет Байтұрсынұлының тұлғалық келбеті. Телжан Шонаұлының оқу-ағартуға қатысты еңбектері. Будан сөздер емлесі | |||
2-бөлім. Әлем жаңалықтары: өнер және мәдениет | + | + | + | |
4 | Тақырып 4. Мұхит асқан туынды. Білім жарысы. Сөз құрамы. Біріккен сөздер, тіркесті сөздер емлесі. Ауызекі тіл. | |||
5 | Тақырып 5. Музыканың үлкен кітабы. Әлем таныған классик. Бейүндес және игерілген кірме сөздер | |||
3-бөлім. Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өнер | + | + | + | |
6 | Тақырып 6. Қазақ мәдениеті мен ақыл ойының заңғар биігі. Интонация. Пауза. Ауызекі сөйлеу стилі | |||
7 | Тақырып 7. Ш.Құдайбердіұлы шығармаларындағы "ар" тақырыбы. Мелодия. Ресми стиль. | |||
8 | Тақырып 8. Мағжан мен Жүсіпбек. Ритм. Сөз өнері. | |||
9 | Тақырып 9. "Мәңгілік ел" идеясы. Егемен әліпби. Сөйлеу темпі. Қарқындылық. Публицистикалық стиль. | |||
10 | Отырар өркениеті. Қазақ отбасының құндылықтары. Тембр. Ғылыми стиль, белгілері | |||
4-бөлім. Экономикалық интеграция – бүгінгі күннің даму үрдісі | + | + | + | |
11 | Тақырып 10. Батысеуропалық экономикалық интеграция, шарттары. ТМД елдерінің тарихы Әдеби тіл, тілдік норма және көркем әдебиет тілі | |||
12 | Тақырып 11. Еуразиялық Одақ: болашақтың стратегиясы. Орфоэпиялық және орфографиялық нормалар. Лексикалық, грамматикалық норма | |||
5-бөлім. Білім. Ғылым. Инновация | + | + | + | |
13 | Тақырып 12. Қаныш Сәтбаев ғылым –білім туралы. Әдеби тілдің қалыптасуы, тіл дәлдігі | |||
14 | Тақырып 13. Алаштың ғылым-білім үйрету бағдарламасы. Тұрақты тіркестер, мақал-мәтелдер | |||
15 | Тақырып 14. Нанотехнология. Тілдің пайда болуы туралы ілім. Сөйлеу этикеті.Тілдік норма | |||
16 | Грамматика, зерттеу әдісі мен қарастыратын мәселесі | |||
6-бөлім. Қазіргі қоғам: әлеуметтік теңсіздік | + | + | + | |
17 | Тақырып 15. Байлық пен кедейлік. Сөзжасам, сөзжасамдық тәсілдер | |||
18 | Тақырып 16. Қазақстандағы әлеуметтік топтар. Туынды сөз | |||
7-бөлім. Синтаксис. Сәулет өнері | + | + | + | |
19 | Тақырып 17. Ғаламдағы ғажайып ғимараттар. Сөз байланысының түрлері | |||
20 | Қожа Ахмет Ясауи кесенесі. Астана келбеті. Қазақ жеріндегі ежелгі кесенелер. Сөйлем. Сөйлем түрлері мен мүшелері | |||
8-бөлім. Қазіргі әлемдегі саясат және жаһандық мәселелер | + | + | + | |
21 | Тақырып 18. Әлемдік саясат. Әлемдік саясаттың көшбасшылары. Тыныс белгілері, тыныс белгілерінің қабаттасуы | |||
9-бөлім. Сөз мәдениеті және шешендік өнер | + | + | + | |
22 | Тақырып 19. Шешендік өнер: тарихы, зерттеуі, пән ретінде қалыптасуы. Тыныс белгілері: нүктелі үтір, жақша, тырнақша | |||
23 | Тақырып 20. Сөйлеу мәдениеті. Сөйлеу мәдениетінің зерттелуі. Төл сөз бен автор сөзі | |||
10-бөлім. Қазақстан бейнесі. Қазақстанның өткені мен келешегі | + | + | + | |
24 | Тақырып 21. Ұлт тарихындағы кеңістік пен уақыт. Уық шаншылған Ұлытау. Термин сөздер | |||
25 | Тақырып 22. Бабалар сөзі - даналық көзі. Күрделі, құрама, жалқы атаулар | |||
26 | Тақырып 23. Мәңгілік сарын: Қазақтың дәстүрлі 1000 күйі. Шылаулардың жазылу емлесі | |||
27 | Тақырып 24. Қазақстан - қызғалдықтың Отаны. Тәуелсіздік тұғыры. "Мәңгілік" ел идеясы. Пікірталас, оның түрлері | |||
11-бөлім. Жастар мәдениеті және мәселесі | + | + | + | |
28 | Тақырып 25. Ел тірегі - білімді жастар. Болашаққа жол ашқан бағдарлама. Дәйексөздер. Публицистикалық стиль | |||
29 | Тақырып 26. Сөйлеу мәдениеті. Кітап – білім бұлағы. Шешендік сөздің түрлері | |||
30 | Тақырып 27. Жастардың кәсіп таңдауы. Қазақстанның дарынды жастары. Мен жастарға сенемін! Етістіктің шақ, жақ категориясы | |||
12-бөлім. Қазіргі қоғам. Миграция. Зияткерлік миграция | + | + | + | |
31 | Тақырып 28. Қоғам. Қазіргі қоғам. Сөзталас. Интонация | |||
32 | Тақырып 29. Миграция. Миграцияның түрлері. Интонацияның құрамдас бөліктері | |||
33 | Тақырып 30. Жастардың зияткерлік бағдарламасы. Ісқағаз түрлері және оларды топтастыру | |||
13-бөлім. Әлемді өзгерткен өнертабыстары. | + | + | + | |
34 | Тақырып 31. Әлем мойындаған рекорд. Адамзат жаңалығы. Ұлы өнертапқыш. Пікір алмасу. Көркемдеу тәсілдері. | |||
35 | Тақырып 32. Суасты құралдарын жасаудағы ғылым жетістігі. Публицистикалық шығармаларға тән ортақ мақсат. Алмастыру. | |||
36 | Тақырып 33. Жылқыны алғаш қолға үйреткен - қазақ даласы. Көшпелілер киімі. Көшпелілердің алғашқы конькиі. Публицистикалық стильдің тәсілдері. Меңзеу. Символ. | |||
14-бөлім. Бейбітшілік, қауіпсіздік және жаһандық экономика. | + | + | + | |
37 | Тақырып 34. Қазақстан – "ядросыз әлем" қозғалысының көшбасшысы. Пікірталасты жоспарлау сатылары. Әсерлілік құралы. | |||
38 | Тақырып 35. Бірікен ұлттар ұйымы. Әлемнің бейбітшілік пен тұрақтылық ісіне Қазақстанның үлесі. Пікірталас шеберлігіне үйренудің жолдары. Антитеза. Ассонанс. | |||
39 | Тақырып 36. Экстремизм мен терроризм ХХІ ғасыр індеті. Бейбіт өмір – береке бастауы. Қазақ халқы – бейбітсүйгіш ел. Көркем әдебиет стилі, көркемдік ерекшеліктері. | |||
15-бөлім. Ұлттың тарихи жәдігерлерін сақтау. | + | + | + | |
40 | Тақырып 37. Тарихи жәдігерлерге не жатады. "Мәдени мұра" бағдарламасы. Қазақстанның тарихи-мәдени ескерткіштері. Әңгіме және дөңгелек үстел. Мәтін. | |||
41 | Тақырып 38. Қазақтың ертедегі қару-жарақтары. Ұлттық аспаптар. Пікірталас мәдениетіндегі сөз қолданыстар. Сипаттау, әңгімелеу мәтіні | |||
42 | Тақырып 39. "Бабалар сөзі" 100 томдығы. "Ұлы даланың жеті қыры" Шешендік сөздердің жіктелуі. Пайымдау мәтіні. | |||
16-бөлім. Табиғат және экология. | + | + | + | |
43 | Тақырып 40. Тірі табиғат және өлі табиғат. Табиғат туралы мақалдар, тыйым сөздер. Қазақстанның табиғаты. Табиғатты қорғау. Айтыс. Сыни пікір, сыншының деңгейі. Кіріспе. | |||
44 | Тақырып 41. Табиғатты қорғайтын халықаралық ұйымдар. Шешендік сөздің лексика-грамматикалық белгілері. Негізгі бөлім, қорытынды. | |||
17-бөлім. Жаңа әлемдегі театр мен кинематография. | + | + | + | |
45 | Тақырып 42. Театр – өмір айнасы. Әлемге әйгілі өнер ордалары. "Астана опера" – өнер шаңырағы. Тыныс белгілерінің қолданылу негіздері. | |||
46 | Тақырып 43. Алаш аңсаған фильм. Әлемге танылған Әміре. Кинофестиваль – кино өнері туындыларының байқауы. Қазақ даласының Орфейі. Көпшілік алдында сөйлейтін сөздің құрылымы. | |||
18-бөлім. Еңбек нарығы және сұраныс. | + | + | + | |
47 | Тақырып 44. Нарық. Еңбек нарығы. Сұраныс, ұсыныс және баға. Тапшы мамандықтар. Болашақтың мамандығы. Мәнерлі сөйлеудің негізгі белгілері. | |||
48 | Тақырып 45. Цифрлы Қазақстан: мамандықтарға сұраныс. Қазақстандағы жұмыс күші қозғалысы. Интонацияның үстеме мағына беру, сөйлемдер жігін ажырату қызметі | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқу нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Тіл және алаш идеясы | Тыңдалым және айтылым |
1)Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру; |
1)Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
Оқылым |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильді тілдік құралдар арқылы тану (терминдер,тілдік оралымдар,өзге стиль элементтері); |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильді тілдік құралдар арқылы (терминдер,тілдік оралымдар,өзге стиль элементтері)таниды; | |
Жазылым |
1)Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу ("келісу, келіспеу" эссесі); |
1)Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе ("келісу, келіспеу" эссесі) жазады; | |
Әдеби тіл нормалары | 1)Мәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазу. | 1)Мәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазады. | |
Әлем жаңалықтары: өнер және мәдениет | Тыңдалым және айтылым |
1)Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1)Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
Оқылым |
1)Көпшілікке арналған дәрістің құрылымы мен рәсімдеуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1)Көпшілікке арналған дәрістің құрылымы мен рәсімдеуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдайды; | |
Жазылым |
1)Оқылым және тыңдалым материалдары бойынша негізгі ақпаратты іріктей отырып,түртіп жазу (конспектілеу); |
1)Оқылым және тыңдалым материалдары бойынша негізгі ақпаратты іріктей отырып,түртіп жазыа алады (конспектілейді); | |
Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өнер | Тыңдалым және айтылым |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (интервью) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (интервью) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
Оқылым |
1) Көпшілікке арналған интервьюдің құрылымы м ен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Көпшілікке арналған интервьюдің құрылымы м ен рәсімделуін біледі, жанрлық ерекшеліктерін талдайды; | |
Жазылым |
1) Ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, интервью жазу; |
1) Ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, интервью жазады; | |
Әдеби тіл нормалары | 1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері әуен, әуез, тембр, қарқын,кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану | 1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері әуен, әуез, тембр, қарқын,кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолданады. | |
Экономикалық интеграция – бүгінгі күннің даму үрдісі | Тыңдалым және айтылым |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (мақала) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (мақала) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
Оқылым |
1) Көпшілікке арналған мақаланың құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Көпшілікке арналған мақаланың құрылымы мен рәсімделуін біледі, жанрлық ерекшеліктерін талдайды; | |
Жазылым |
1) Ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала, интервью, нұсқаулық жазу; |
1) Ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала, интервью, нұсқаулық жазады; | |
Әдеби тіл нормалары | 1) Белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп түрлендіріп, талғаммен қолдана білу | 1) Белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп түрлендіріп,талғаммен қолдана біледі. | |
Білім. Ғылым. Инновация | Тыңдалым және айтылым |
1) Таңдалған мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстыра білу,астарлы ойды анықтау; |
1) Таңдалған мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстыра біледі, астарлы ойды анықтайды; |
Оқылым |
1) Көпшілікке арналған очерктің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Көпшілікке арналған очерктің құрылымы мен рәсімделуін біледі, жанрлық ерекшеліктерін талдайды; | |
Жазылым |
1) Әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар "өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсына білу; |
1) Әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар "өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсына біледі; | |
Әдеби тіл нормалары | 1) Белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп, талғаммен қолдана білу | 1) Белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп, талғаммен қолдана біледі. | |
Қазіргі қоғам: әлеуметтік теңсіздік | Тыңдалым және айтылым |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру; |
Оқылым |
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми,ресми іс-қағаздар, публицистикалық, ауызекі сөйлеу, көркем әдебиет стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау; |
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми,ресми іс-қағаздар, публицистикалық, ауызекі сөйлеу, көркем әдебиет стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдайды; | |
Жазылым |
1) Мәтін құрылымын сақтай отырып,әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырып,мағызды тұстары мен үрдістерді талдап жазу; |
1) Мәтін құрылымын сақтай отырып,әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырып,мағызды тұстары мен үрдістерді талдап жазады; | |
Әдеби тіл нормалары | 1) Сөзжасамдық және синтаксистік нормаларды сақтай білу | 1) Сөзжасамдық және синтаксистік нормаларды сақтай біледі. | |
Сәулет өнері | Тыңдалым және айтылым |
1) Мәтінде көтерілген мәселені (қоғамдық-саяси) талдай отырып, негізгі ойды анықтау және ғаламдық мәселелермен байланыстыру; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені (қоғамдық-саяси) талдай отырып, негізгі ойды анықтау және ғаламдық мәселелермен байланыстырады; |
Оқылым |
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми,ресми іс-қағаздар, публицистикалық, ауызекі сөйлеу, көркем әдебиет стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау; |
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми,ресми іс-қағаздар, публицистикалық, ауызекі сөйлеу, көркем әдебиет стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдайды; | |
Жазылым |
1) Ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, нұсқаулық жазу; |
1) Ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, нұсқаулық жазады; | |
Әдеби тіл нормалары | 1) Сөзжасамдық және синтаксистік нормаларды сақтай білу | 1) Сөзжасамдық және синтаксистік нормаларды сақтай біледі. | |
Қазіргі әлемдегі саясат және жаһандық мәселелер | Тыңдалым және айтылым |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
Оқылым |
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс-қағаздар, публицистикалық, ауызекі сөйлеу, көркем әдебиет стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау; |
1) Әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс-қағаздар, публицистикалық, ауызекі сөйлеу, көркем әдебиет стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдайды; | |
Жазылым |
1) Ғылыми көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала жазу; |
1) Ғылыми көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала жазады; | |
Әдеби тіл нормалары | 1) Сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана білу | 1) Сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана біледі. | |
Сөз мәдениеті және шешендік өнер | Тыңдалым және айтылым |
1)Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі(пікірталас) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; |
1)Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі(пікірталас) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; |
Оқылым |
1)Мәтіндегі негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселеге баға беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей білу; |
1)Мәтіндегі негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселеге баға беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей біледі; | |
Жазылым |
1) Әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар(өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсына білу; |
1) Әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар(өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсына біледі; | |
Әдеби тіл нормалары | 1) Сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана білу | 1) Сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана біледі. | |
Қазақстан бейнесі. Қазақстанның өткені мен келешегі. | Тыңдалым және айтылым |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтай біледі; |
Оқылым |
1) Тілдік құралдар арқылы стиль түрлерін тану(терминдер, ұғымдар, шартты белгілер, синтаксистік құрылымы); |
1) Тілдік құралдар арқылы стиль түрлерін (терминдер, ұғымдар, шартты белгілер, синтаксистік құрылымы) таниды; | |
Жазылым |
1) Қажетті ақпараттарды орынды қолданып, көтерілген мәселе бойынша эссе жазу(дискуссивті эссе); |
1) Қажетті ақпараттарды орынды қолданып, көтерілген мәселе бойынша дискуссивті эссе жазады; | |
Әдеби тіл нормалары | 1)Мәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазу. | 1)Мәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазады. | |
Жастар мәдениеті және мәселесі. | Тыңдалым және айтылым |
1)Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды,тілдік оралымдарды мәтін үзінділерін талдау; |
1)Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды мәтін үзінділерінен талдайды; |
Оқылым |
1)Таза ғылыми стилдегі тезис, аннотацияны құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1)Таза ғылыми стилдегі тезис, аннотацияны құрылымы мен рәсімделуін біледі, жанрлық ерекшеліктерін талдайды; | |
Жазылым |
1) Оқылым және тыңдалым материалдары бойынша түртіп жазудың конспектілеудің әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі ақпаратты іріктеу; |
1) Оқылым және тыңдалым материалдары бойынша түртіп жазудың конспектілеудің әртүрлі жолдарын меңгеру арқылы негізгі ақпаратты іріктейді; | |
Әдеби тіл нормалары | 1)Мәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазу. | 1)Мәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазады. | |
Қазіргі қоғам. Миграция. Зияткерлік миграция. | Тыңдалым және айтылым |
1)Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (интервью) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды мәтін үзінділерін талдау; |
1)Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (интервью) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды мәтін үзінділерін талдайды; |
Оқылым |
1)Таза ғылыми стилді тілдік құралдар арқылы тану, терминдер, ұғымдар, шартты белгілер, синтаксистік құрылымын анықтау; |
1)Таза ғылыми стилді тілдік құралдар арқылы тану терминдер, ұғымдар, шартты белгілер, синтаксистік құрылымын анықтайды; | |
Жазылым |
1)Таза ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, интервью жазу; |
1)Таза ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, интервью жазады; | |
Әдеби тіл нормалары | 1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, тембр, қарқын, кідіріссіз сөйлеу, мәнеріне сай қолдану. | 1) Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, тембр, қарқын, кідіріссіз сөйлеу, мәнеріне сай қолданады. | |
Әлемді өзгерткен өнертабыстары. | Тыңдалым және айтылым |
1)Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (мақала) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды,тілдік оралымдарды мәтін үзінділерін талдау; |
1)Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (мақала) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды мәтін үзінділерін талдайды; |
Оқылым |
1)Таза ғылыми стилдегі мақаланың құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1)Таза ғылыми стилдегі мақаланың құрылымы мен рәсімделуін біледі, жанрлық ерекшеліктерін талдайды; | |
Жазылым |
1) Жоспар түрлерін құру (күрделі, тезистік, тірек-схема түріндегі жоспар) |
1) Жоспар түрлерін құрады (күрделі, тезистік, тірек-схема түріндегі жоспар) | |
Әдеби тіл нормалары | 1)Белгілі тақырып аясында тілдегі көркемдік құралдарды орынды пайдалану, көркемдеу, айшықтау, дәлелдеу, сөздерді сұрыптай білу (образды – эстетикалық) | 1)Белгілі тақырып аясында тілдегі көркемдік құралдарды орынды пайдаланады, көркемдеу, айшықтау, дәлелдеу, сөздерді сұрыптай біледі. (образды – эстетикалық) | |
Бейбітшілік, қауіпсіздік және жаһандық экономика. | Тыңдалым және айтылым |
1)Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (пікірталас)мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды,тілдік оралымдарды мәтін үзінділерін талдау; |
1)Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (пікірталас)мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды,тілдік оралымдарды мәтін үзінділерін талдайды; |
Оқылым |
1) Таза ғылыми стилдегі тезис, аннотацияны құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1) Таза ғылыми стилдегі тезис, аннотацияны құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдайды; | |
Жазылым |
1) Қажетті ақпараттарды дұрыс қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу(аргументативті эссе) |
1) Қажетті ақпараттарды дұрыс қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп аргументативті эссе жазады. | |
Әдеби тіл нормалары | 1)Белгілі тақырып аясында тілдегі көркемдік құралдарды орынды пайдалану, көркемдеу, айшықтау, дәлелдеу, сөздерді сұрыптай білу (образды – эстетикалық) | 1)Белгілі тақырып аясында тілдегі көркемдік құралдарды орынды пайдалану, көркемдеу, айшықтау, дәлелдеу, образды – эстетикалық сөздерді сұрыптай қолдана алады. | |
Ұлттың тарихи жәдігерлерін сақтау. | Тыңдалым және айтылым |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (бейнебаян)мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды мәтін үзінділерін талдау; |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (бейнебаян)мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды мәтін үзінділерін талдау; |
Оқылым |
1) Таза ғылыми стилдегі тезис, аннотацияны құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау. |
1) Таза ғылыми стилдегі тезис, аннотацияны құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдайды. | |
Жазылым |
1) Ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, тезис, аннотация, рецензия жазу; |
1) Ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, тезис, аннотация, рецензия жазады; | |
Әдеби тіл нормалары | 1)Мәтін нормаларын сақтап жазу (мәтін құрылымы, абзац, мәтін бөліктері, тақырып ) | 1) Жазба жұмыстарында мәтін нормаларын, мәтін құрылымы, абзац, мәтін бөліктері, тақырып сақтап жазады. | |
Табиғат және экология. | Тыңдалым және айтылым |
1) Тыңдалған мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1) Тыңдалған мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтап, айта алады; |
Оқылым |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі, мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау; |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі, мәліметтерді салыстырып талдайды, негізгі үрдістерді анықтайды; | |
Жазылым |
1) Мәтін құрылымын сақтай отырып, әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазу, өзіндік тұжырым жасау; |
1) Мәтін құрылымын сақтай отырып, әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазу, өзіндік тұжырым жазады: | |
Әдеби тіл нормалары | 1) Мәтін нормаларын сақтап жазу (мәтін құрылымы, абзац, мәтін бөліктері, тақырып ) | 1) Мәтін нормаларын сақтап жазу (мәтін құрылымы, абзац, мәтін бөліктері, тақырып ) | |
Жаңа әлемдегі театр мен кинематогра | Тыңдалым және айтылым |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс, интервью, бейнебаян) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдау; |
1) Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс, интервью, бейнебаян) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды, мәтін үзінділерін талдайды; |
Оқылым |
1)Таза ғылыми стильдегі рецензияның құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; |
1)Таза ғылыми стильдегі рецензияның құрылымы мен рәсімделуін біледі, жанрлық ерекшеліктерін талдайды; | |
Жазылым |
1) Таза ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, рецензия жазу; |
1) Таза ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, рецензия жазады; | |
Әдеби тіл нормалары | 1) Мәтін және мәтін үзінділері деңгейінде тыныс белгілерін дұрыс қолдана білу | 1) Мәтін және мәтін үзінділері деңгейінде тыныс белгілерін дұрыс қолдана біледі. | |
Еңбек нарығы және сұраныс. | Тыңдалым және айтылым |
1) Мәтінде көтерілген мәселені, автор позициясын (қоғамдық, саяси, ғылыми) талдай отырып, негізгі ойды анықтау; |
1) Мәтінде көтерілген мәселені, автор позициясын (қоғамдық, саяси, ғылыми) талдай отырып, негізгі ойды анықтайды; |
Оқылым |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі, мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау; |
1) Әртүрлі графиктік мәтіндердегі кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі, мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтайды; | |
Жазылым |
1) Жоспар түрлерін құру (күрделі, тезистік, тірек-схема түріндегі жоспар); |
1) Жоспар түрлерін құрады (күрделі, тезистік, тірек-схема түріндегі жоспар); | |
Әдеби тіл нормалары | 1)Мәтін және мәтін үзінділері деңгейінде тыныс белгілерін қолдана білу | 1)Мәтін және мәтін үзінділері деңгейінде тыныс белгілерін қолдана біледі. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 99-қосымша |
Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ әдебиеті" оқу пәнін оқытудың мақсаты – ұлтымыздың құнды мұралары арқылы білім алушылардың ой-танымын, ұлттық рухын, эстетикалық танымы мен талғамын дамыту, тұлғаның рухани-адамгершілік әлемін, танымдық-эмоционалдық зиятын, оқырмандық мәдениетін қалыптастыру. Олардың ойларын ауызша еркін жеткізуіне және жаза білуіне қолдау көрсету, дәлелдер келтіру, салыстыру және анализ жасау, бағалау дағдыларын қалыптастыру, креативті ойлауға бағыттау.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың сауаттылығын, олардың әдеби және эстетикалық талғамдары мен сезімдерін дамыту, ойлау қабілеттері мен танымдық және коммуникативтік дағдыларын қалыптастыру;
2) мәдениетаралық қарым-қатынастағы рөлін, қазақ халқының қалыптасқан тарихын әдебиеттің ғасырлар бойы жасаған өнердің бір түрі, тіл өнері арқылы бағалауды жетілдіру;
3) қазақ әдебиетінің құндылық ретіндегі болмысын, ұлттық мәдениеттегі маңызды орнын құрметтеуге, бағалауға баулу;
4) түрлі жағдайларға бейімделе білу және өздігінен шешім қабылдау дағдыларын қалыптастырады;
5) заманауи, ғылыми және қоғамдық дамуға сәйкес жазба және ауызекі сөйлеу дағдыларын дамыту және дүниетанымын жетілдіру.
4. Пәннің мазмұны келесі бөлімдерден тұрады: "түсіну және жауап беру", "анализ және интерпретация", "бағалау және салыстыру". Бағдарламаның бұл бөлімі пән бойынша күтілетін нәтижелерден тұрады.
"Түсіну және жауап беру" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) көркем шығарма мазмұны мен пішіні;
2) әдеби шығарманың тұжырымдамасы;
3) көркем шығармадағы образ;
4) шығарма үзінділерімен жұмыс;
5) қазақ әдебиетіндегі ұлттық құндылықтардың әлемдегі орнын білу.
"Анализ және интерпретация" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) әдеби шығарманың композициясы;
2) автор бейнесі;
3) көркем шығарманың тілі;
4) шығармашылық жұмыс;
5) қазақ және әлем әдебиетіндегі құндылықтар.
"Бағалау және салыстыру" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) тарихи және көркемдік құндылығы;
2) заманауилығы мен жаңашылдығы;
3) әдеби эссе;
4) әдеби сын.
1) Түсіну және жауап беру: әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну, әдеби шығарманың жанрлық ерекшелігін өзге жанрлармен салыстыра отырып талдау, көркем шығармадағы кейіпкерлер жүйесін жинақтау мен даралау арқылы өмір шындығын көрсету, көркем шығармалардан алған үзінділерді, қанатты сөздер мен дәйексөздерді шығармашылық жұмыстарда қолдану, ұлттық құндылықтардың маңыздылығын ғаламдық тақырыптағы контекстермен байланыстыру.
2) Анализ және интерпретация: әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау, шығармадағы авторлық идеяның өмір шындығымен байланысы, шығарма идеясы мен көркемдегіш құралдардың байланысын ашу, әдеби туындыдағы көтерілген мәселелерге өзіндік көзқарас тұрғысынан шығармашылық жұмыс жазу, әлем және қазақ әдебиетіндегі ортақ құндылықтардың үндестігін талдау.
3) Бағалау және салыстыру: шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау, көркем шығармадағы заман көрінісі мен қазіргі заман көрінісін салыстырып бағалау, шығарманы көркемдік-эстетикалық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу, шығарманы идеялық жағынан мазмұндас туындылармен салыстыра отырып, әдеби сын жазу.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлімдер, бөлімшілердің мен тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 Бөлім. Қалың елім, қазағым. | + | + | + |
Тақырып 1.1. Абай шығармашылығы. "Сегіз аяқ" өлеңі. | |||
Тақырып 1.2. "Қалың елім, қазағым, қайран жұртым" өлеңі. | |||
Тақырып 1.3. "Лай суға май бітпес қой өткенге" өлеңі. | |||
Тақырып 1.4. Он жетінші қарасөз, отыз екінші қарасөз. | |||
Тақырып 1.5. "Масғұт" поэмасы. "Ескендір" поэмасы. | |||
2 Бөлім. Прозадағы көркем ой. | + | + | + |
Тақырып 2.1. Ж.Аймауытовтың өмірі мен шығармашылығы. Драматургиясы. | |||
Тақырып 2.2. Ж. Аймауытов "Ақбілек" романы. Бірінші бөлім. | |||
Тақырып 2.3. Кейіпкерлер галереясы. | |||
Тақырып 2.4. Ә.Кекілбаевтың өмірі мен шығармашылығына шолу. "Аңыздың ақыры" повесі. Бірінші бөлім. | |||
Тақырып 2.5. "Аңыздың ақыры" повесі. Екінші бөлім. | |||
3 Бөлім. Аңызбен өрілген көркем сөз. | + | + | + |
Тақырып 3.1. М.Мағауин "Шақан - шері" романы. Бастау. | |||
Тақырып 3.2. "Қамыстағы үй" бөлімі. | |||
Тақырып 3.3. Ш.Айтматов "Алғашқы ұстаз" романы. | |||
Тақырып 3.4. Шығарма кейіпкерлерінің мінез ерекшеліктері. | |||
Тақырып 3.5. Ұ.Есдәулетов "Біз түркілерміз". | |||
4 Бөлім. Заман, дәуір тұлғасы. | + | + | + |
Тақырып 4.1. Қ.Жұмаділов "Тағдыр" романы. Бірінші бөлім. | |||
Тақырып 4.2. Романдағы Демежан бейнесі. | |||
Тақырып 4.3. Ш. Құсайынов "Томирис" драмасы. Бірінші көрініс. | |||
Тақырып 4.4. Ш. Құсайынов "Томирис" драмасы. Екінші көрініс. | |||
Тақырып 4.5. Шығарманың құрылымдық ерекшелігі, басты кейіпкерлері. | |||
Тақырып 4.6. Ш.Мұртаза "Тәуекел той" әңгімесі. | |||
Тақырып 4.7. Шығарманың жаңашылдығы. | |||
5 Бөлім. Тарихтың шертіп пернесін. | + | + | + |
Тақырып 5.1. С.Сейфуллиннің өмірі мен шығармашылығы. "Көкшетау" поэмасы. | |||
Тақырып 5.2. С.Сейфуллин "Сыр сандық" өлеңі. | |||
Тақырып 5.3. І. Есенберлин өмірі мен шығармашылығы."Қаһар" романы-"Көшпенділер" трилогиясының бірінші бөлімі. | |||
Тақырып 5.4. "Қаһар" романы. "Батыр Кене", "Наурызбай" бөлімдері. | |||
Тақырып 5.5. "Кенесары хан", "Кенесары хан мен Гербурт-Жүсіп" бөлімдері. | |||
Тақырып 5.6. "Жүсіптің ақылы", "Хандық кеңес" бөлімдері. | |||
Тақырып 5.7. Романдағы кейіпкерлер жүйесі. | |||
Тақырып 5.8. А.Сүлейменов "Бесатар" повесі. | |||
Тақырып 5.9. Кейіпкерлер әлемі. | |||
6 Бөлім. Пайым мен парасат. | + | + | + |
Тақырып 6.1. С. Елубай "Жалған дүние" романы. | |||
Тақырып 6.2. "Жалған дүние" романының жанрлық ерекшелігі. Композициялық-сюжеттік желісі. | |||
Тақырып 6.3. "Жалған дүние" романының кейіпкерлер галлереясы. | |||
Тақырып 6.4. Қасым Аманжолов "Өзім туралы" өлеңі. | |||
7 Бөлім. Ғасырлық туынды. | + | + | + |
Тақырып 7.1. М. Әуезов "Абай жолы" роман-эпопеясы, 1-том. | |||
Тақырып 7.2. Романдағы Құнанбай образы. | |||
Тақырып 7.3. М. Әуезов "Абай жолы" роман-эпопеясы, 2-том . | |||
Тақырып 7.4. Көркем шығармадағы кейіпкерлер жүйесі. | |||
Тақырып 7.5. М. Әуезов "Абай жолы" роман-эпопеясы, 3-том. | |||
Тақырып 7.6. "Абай жолы" роман-эпопеясындағы Абай бейнесі. | |||
Тақырып 7.7. М. Әуезов "Абай жолы" роман-эпопеясы, 4-том. | |||
Тақырып 7.8. "Абай жолы" роман-эпопеясындағы әйел-аналар образы. | |||
8 Бөлім. Әдебиеттегі сан сарын. | + | + | + |
Тақырып 8.1. Т.Молдағалиев "Бауырлар" өлеңі. | |||
Тақырып 8.2. Таласбек Әсемқұлов "Бекторының қазынасы". | |||
Тақырып 8.3. Эрнест Хемингуэй "Шал мен теңіз" повесі . | |||
Тақырып 8.4. Повестегі жалпыадамзаттық құндылықтар, көркемдігі. | |||
Тақырып 8.5. Эссе – шығармашылық шыңы. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийі |
Қалың елім, қазағым | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшелігін талдайды; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, өзіндік баға береді; | |
Прозадағы көркем ой | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын талдайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
Аңызбен өрілген көркем сөз | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын талдайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
Заман, дәуір тұлғасы | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы идеялық мазмұнын түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдау; |
1) Шығарманың композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, бағалау; |
1) Шығарманың тарихи және көркемдік құндылығын анықтап, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік ерекшелігін анықтайды; | |
Тарихтың шертіп пернесін | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; | |
Пайым мен парасат | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; | |
Ғасырлық туынды | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; | |
Әдебиет | Түсіну және жауап беру |
1) Әдеби шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасау арқылы жанрлық ерекшелігін түсіну; |
1) Шығармаға сюжеттік-композициялық талдау жасайды, жанрын және оның ерекшелігін түсінеді; |
Анализ және интерпретация |
1) Әдеби шығарманың жанрына қарай композициялық ерекшеліктерін айқындау; |
1) Шығарманың жанрын анықтайды және композициялық ерекшеліктерін талдайды, өзі пікірін айтады; | |
Бағалау және салыстыру |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын бағалау; |
1) Шығарманы әлем әдебиеті үлгілерімен салыстырып, тарихи және көркемдік құндылығын анықтайды, тарихи маңыздылығын бағалайды, көркемдік құндылығын анықтайды; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 100-қосымша |
Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәнінің оқу мақсаты – қазақ тілі мен әдебиетін кіріктіріп оқыту негізінде білім алушылардың тілдік дағдыларын жетілдіру, тіл нормаларын сақтап, еркін сөйлеу және сауатты жазу дағдыларын дамыту, мемлекеттік тілге құрметпен қарауын қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушының мемлекеттік тілге деген құрмет сезімін қазақ халқының мәдениетімен танысу арқылы тәрбиелеу;
2) адамзаттық ойдағыдай кірігу үшін қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде оқыту;
3) қазақ тілі мен әдебиеті пәніне құндылық ретінде қарауды қалыптастыру;
4) коммуникативтік оқыту негізінде барлық сөйлеу әрекетінің түрлерін әлеуметтік ортада қолдану дағдыларын дамыту;
5) қазақ әдебиетінің стилистикалық және жанрлық ерекшеліктерін тану негізінде шығармашылық тұрғыда жұмыс істеу, сын тұрғысынан ойлау дағдыларын дамыту;
6) көпмәдени ортада лингвистикалық қажеттілікті іске асыруға дайын жеке тұлғаны тәрбиелеу;
7) білім деңгейі жоғары, ой-өрісі дамыған тұлғаны қалыптастыру.
4. Жалпы орта білім беру деңгейіндегі "Қазақ тілі мен әдебиеті" пәні бойынша білім алушылардың білім, білік және дағдыға қойылатын талаптары СEFR -Шет тілін меңгерудің жалпы еуропалық құзыреті деңгейлерін (B2-С1) негізге ала отырып айқындалған.
4. Пәннің мазмұны келесі бөлімдерден тұрады: "Еңбек нарығы және сұраныс", "Отандық өнеркәсіп өнімі Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті", "Ұлттық экологиялық мәдениет", "Мұхит – тіршілік мекені", "Ұлттық таным және мерекелер", "Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда", "Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне", "Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар", "Әлеуметтік теңсіздік: адам құқықтары және көмек", "Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы", "Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік", "Қоғам және заң", "Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік", "Экология. Мұнай және атомдық индустрия", "Тіл. Өнер. Әдебиет", "Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі", "Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі", "Ұлттық театр – өнер ордасы", "Туризм: Экотуризм", "Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі", "Жастар мәселесінің түйіткілдері", "Жастар мәселесінің түйіткілдері", "Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты", "Толеранттылық-ел бірлігі", "Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік", "Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші".
Бөлімшелер мазмұны:
1) Тыңдалым: мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тыңдалған мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды түртіп жазу және ақпараттарды жүйелеу, оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында және мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегісөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіну, көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау, мәтін бойынша автор позициясын және көтерілген мәселеге қарым-қатынасын, тыңдаушыға ықпал ету тәсілін талдай отырып, негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселе бойынша әртүрлі дереккөздерден алынған мәтіндерді тыңдау және салыстыру, өз ойын логикалық дұрыс, аргументті және айқын жеткізу.
2) Айтылым: ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану, ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монолог пен диалогті үйлестіре қолдану, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушылармен қарым-қатынас орнату, сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану, кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау, көпшілік алдында сөз сөйлеуде маңызды орын алатын тілдік (вербалдық) және бейвербалдық элементтерді қолданып, сенімді және еркін сөйлеу, әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді салыстырып талдау, негізгі үрдістерді анықтау;
3) Оқылым: мәтіннен детальді ақпараттарды, факті мен көзқарасты, астарлы ойды анықтау, ақпараттың оқырманға әсерін және автор позициясын талқылау, ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (мақала, аннотация, үндеу, очерк, дәріс, баспасөз парағы) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау, әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру, ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндер (мақала, аннотация, үндеу, очерк, дәріс, баспасөз парағы) бойынша салыстырмалы (құрылымы, қызметі, мақсатты аудиториясы, оқырманға әсері) талдау жасау, қосымша ғылыми-анықтамалық ақпарат көздерінен алынған материалдар негізінде мәтін мазмұнына сыни тұрғыдан талдау жасау, мәтінді негізгі мәселеге баға бере отырып, өзіндік көзқарасын жүйелі, дәлелді жеткізу;
4) Жазылым: ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала, аннотация, баспасөз парағы, тезис, үндеу жазу, қажетті ақпараттарды орынды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу ("келісу, келіспеу" эссесі, дискуссивті эссе, аргументативті эссе), шығармашылық жазба жұмыстарында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолданып жазу, тақырып бойынша мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді жинақтау, дереккөздерге сілтеме көрсетіп таныстыру (тірек-схема, менталды карта, презентация), кәсіби және публицистикалық бағыттағы мәтіндердегі басты лексикалық бірліктерді нақтылап, мәтіннің ақпараттық-маңызды фрагменттерін анықтап, (компрессия) жинақы мәтін құрастыру, мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазу; мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана білу.
5) Тілдік бағдар: сөз таптары, ғылыми және кәсіби мәтіндер құрауда грамматикалық омонимдерді ажырата танып, ауызша және жазбаша дұрыс қолдану, сын есім сөздердің синонимдік қатарын стильдік ерекшеліктеріне сәйкес қолдану, мәтін құрауда сан есімнің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай қолдану, есімдіктердің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай қолдану, мәтіндерден көсемше оралымды сөйлемдерді анықтап,оларды ауызша және жазбаша мәтіндер құрауда орынды қолдану, үстеудің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай орынды қолдану, мәтін құрауда шылаудың мағыналық түрлерін стильдік қызметіне сай орынды қолдану, сөйлем, оқшау сөздердің қызметін білу, айқындауыш мүшелер (қосалқы, қосарлы, оңашаланған) жасалу жолдарын білу, жазба жұмыстарында орынды қолдану.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлімдер, бөлімшілердің мен тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақ | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 Бөлім.Еңбек нарығы және сұраныс | + | + | + |
Тақырып 1.1. Еңбек нарығы Әлеуметтік сұраныс және отандық өнім. Көптік, тәуелдік жалғаулары. | |||
Тақырып 1.2. Балғабек Қыдырбекұлы – танымал жазушы. | |||
Тақырып 1.3. Теміржолшы – тарихи оқиға шежіресі. | |||
2 Бөлім.Отандық өнеркәсіп өнімі. | + | + | + |
Тақырып 2.1. Отандық өнімді пайдаланамыз. Пікірталас, оның түрлері. | |||
Тақырып 2.2. Қарағанды – кеншілер қаласы. Ғабиден Мұстафин. "Қарағанды" романынан үзінді. | |||
3 Бөлім.Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті. | + | + | + |
Тақырып 3.1. Қазақ киносының атасы. Сын есім. | |||
Тақырып 3.2. Қазақстанның мәдени өмірі. Қазақстаннның мәдени өмірі. Қазақстан театрлары.Тарихи шығарманы сахналау. | |||
Тақырып 4.1. Дулат Исабеков "Әпке" шығармасы. | |||
4 Бөлім.Ұлттық экологиялық мәдениет. | + | + | + |
Тақырып 4.1. Ұлттық экология бастаулары Экологиялық мәдениет және тыйым сөздер. Сан есім. | |||
Тақырып 4.2. Қадыр Мәрза Әлі – философ ақын. "Аралым..." . | |||
5 Бөлім.Мұхит – тіршілік мекені. | + | + | + |
Тақырып 5.1. Мұхиттағы жануарлар әлемі. Мұхиттағы өсімдік әлемі. Есімдік. | |||
Тақырып 5.2. Әбдіжәміл Нүрпейісов. "Қан мен тер" романы. | |||
6 Бөлім.Ұлттық таным және мерекелер. | + | + | + |
Тақырып 6.1. Ұлттық таным және мерекелер. Етістік категориялары. Есімше. | |||
Тақырып 6.2. Жүсіпбек Аймауытов. "Әнші" әңгімесі. | |||
7 Бөлім.Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда. | + | + | + |
Тақырып 7.1. Сауда тарихы. Ұлы Жібек жолы – сауда мәдениетінің өркендеу биігі. Үстеу, тұлғалық, мағыналық түрлері. | |||
Тақырып 7.2. Сауда мәдениеті және тұтынушы құқығы. Үстеудің сөйлемдегі қызметі мен емлесі. | |||
Тақырып 7.3. Ыбырай Алтынсарин. "Дүние қалай етсең, табылады?". | |||
8 Бөлім.Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне. | + | + | + |
Тақырып 8.1. Қоғамдағы әйел-аналардың рөлі. Шылау. | |||
Тақырып 8.2. Алғашқы экран патшайымдары. Шылаудың түрлері. | |||
Тақырып 8.3. Телефон – байланыс құралы. Қазақ журналистикасы және ондағы қыздардың үлесі. Қазақтың тұңғыш дикторы . | |||
9 Бөлім.Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар. | + | + | + |
Тақырып 9.1. Тұрмыстық қалдықтар Өндірістік қалдықтар. Қауіпті қалдықтар. Сөздердің байланысу түрлері. | |||
Тақырып 9.2. Қайнар Олжай. "Жер мен аспан" очеркі. | |||
Тақырып 9.3. Думан Рамазан. "Соңғы дем" әңгімесі. | |||
10 Бөлім.Әлеуметтік теңсіздік: адам құқықтары және көмек. | + | + | + |
Тақырып 10.1. Қоғамдағы әлеуметтік теңсіздіктің жіктелуі. Жасөспірімдер құқығы, әлем балаларының өмір салты. | |||
Тақырып 10.2. Жұмыссыздық және әлеуметтік теңсіздік. | |||
Тақырып 10.3. Ұлықбек Есдәулет – ақын, қайраткер. "Қара пима" поэмасы. | |||
11 Бөлім.Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы. | + | + | + |
Тақырып 11.1. Спорт – денсаулық кепілі. Шынықсаң – шымыр боларсың. Құрмалас сөйлем. | |||
Тақырып 11.2. Салауатты өмір салты. Денсаулықты сақтау өз қолымызда. Құрмалас сөйлемнің түрлері. | |||
Тақырып 11.3. Бердібек Соқпақбаев. "Он алты жасар чемпион" (әңгіме). | |||
12 Бөлім.Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік. | + | + | + |
Тақырып 12.1. Мұхтар Шахановтың "Компьютербасты жарты адамдар" концепциясы. | |||
Тақырып 12.2. "Өркениеттің адасуы" (романнан үзінді). | |||
13 Бөлім.Қоғам және заң. | + | + | + |
Тақырып 13.1. Дала заңдары. Құқықбұзушылық, қылмыс жақсылыққа апармайды. Шешендік сөздер. | |||
Тақырып 13.2. Ермек Өтетілеуұлы "Ата Заң". | |||
14 Бөлім.Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік. | + | + | + |
Тақырып 14.1. Әлеуметтік теңсіздік. Лексика-грамматикалық омонимдер. | |||
Тақырып 14.2. Отбасы – құндылық. Қоғамның әлеуметтік құрылымы. | |||
Тақырып 14.3. Ерболат Әбікенұлы. "Пәтер іздеп жүр едік" әңгімесі. | |||
15 Бөлім.Экология. Мұнай және атомдық индустрия. | + | + | + |
Тақырып 15.1. Ұлы даланың басты байлығы. Еңбек – бәрін жеңбек. | |||
Тақырып 15.2. Туған өлкенің экологиясы Атомдық индустрияның болашағы. | |||
16 Бөлім.Тіл. Өнер. Әдебиет. | + | + | + |
Тақырып 16.1. Тілдің маңызы. Сөйлеу мәдениеті, сөз өнері. Көркемдегіш құралдар . | |||
Тақырып 16.2. Қазақ поэзиясының сұлу сарайы. Ілияс Жансүгіров. "Күй" поэмасы (үзінді)Айшықтау тәсілдері. | |||
17 Бөлім.Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі. | + | + | + |
Тақырып 17.1. Жұмыс және табыс. Жұмыспен қамту мәселелері. Қоғамның әлеуметтік құрылымы. | |||
Тақырып 18.1. Ыбырай Алтынсарин. "Атымтай Жомарт" әңгімесі. | |||
18 Бөлім.Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі. | + | + | + |
Тақырып 18.1. Тәуелсіздік – ел мұраты. Есімдіктің түрлері. | |||
Тақырып 18.2. Дүкенбай Досжан. "Төрт патшаны көрген кейуана" (хикаят). | |||
19 Бөлім.Ұлттық театр – өнер ордасы. | + | + | + |
Тақырып 19.1. Қазақ театрының қайнары. Көсемше. | |||
Тақырып 19.2. Сахна – өмір айнасы. Ұлттық өнердің тарландары. | |||
Тақырып 19.3. Сәбит Оразбай. "Өмірдің өзі – театр" (үзінді). | |||
20 Бөлім.Туризм: Экотуризм. | + | + | + |
Тақырып 20.1. Қазақстандағы туристік нысандар. Туризмнің түрі көп. Көсемше тұлғалы сөздердің қолданылуы. | |||
Тақырып 20.2. Сәкен Сейфуллин. "Көкшетау" поэмасы. | |||
Тақырып 20.3. Ілияс Жансүгіров. "Жетісу" суреттері. | |||
21 Бөлім.Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі. | + | + | + |
Тақырып 21.1. Әкеге қарап ұл өсер... Үстеудің мағыналық түрлері. | |||
Тақырып 21.2. Асыл текті аналар. | |||
Тақырып 21.3. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы, 1-кітап. Қайтқанда. | |||
Тақырып 21.4. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" роман-эпопеясы, 2-кітап. Тайғақта. | |||
22 Бөлім.Жастар мәселесінің түйіткілдері. | + | + | + |
Тақырып 22.1. Болашақ – жастар қолында. Шылаулар және мағыналық түрлері. | |||
Тақырып 22.2. Талаптыға нұр жауар. Жас ғалымдар. Септеулік шылаулар. | |||
Тақырып 22.3. Жастар мәселесінің түйіткілдері. Демеулік шылаулар. Жалғаулық шылаулар. | |||
Тақырып 22.4. Мұхтар Әуезов. "Абай жолы" (романнан үзінді), 3-кітап . | |||
23 Бөлім.Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты. | + | + | + |
Тақырып 23.1. Қазақстандағы көші-қон үдерісі. Иммиграция – үздіксіз процесс. | |||
Тақырып 23.2. Көші-қон тарихы. | |||
Тақырып 23.3. Қабдеш Жұмаділов – қаламгер. "Қаздар қайтып барады" повес. | |||
24 Бөлім.Толеранттылық-ел бірлігі. | + | + | + |
Тақырып 24.1. Толеранттылық – бейбітшілік кепілі. Оқшау сөздер. | |||
Тақырып 24.2. Береке басы бірлікте. Ел бірлігін сақтау – бабалар аманаты. | |||
Тақырып 24.3. Сайын Мұратбеков шығармашылығы. "Телі өскен ұл" повесі. | |||
25 Бөлім.Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік. | + | + | + |
Тақырып 25.1. Қазақстан – тұрақтылық мекені. Отан қорғау – парызым. | |||
Тақырып 25.2. Ұлттық қауіпсіздіктің мәні. | |||
Тақырып 25.3. Білім – мемлекеттің қауіпсіздігі. Ұлт мұраты – бірлік. | |||
Тақырып 25.4. Тыныштық – елге аманат. Қазақстан – бейбітсүйгіш ел. Қыстырма сөздер. | |||
Тақырып 25.5. Несіпбек Айтұлы. "Бәйтерек" поэмасы. | |||
26 Бөлім.Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші. | + | + | + |
Тақырып 26.1. Уақыттың маңызы. Уақыт – сыншы. Айқындауыш мүшелер. | |||
Тақырып 26.2. Демалыс мәдениеті. Уақыт алтыннан да қымбат. | |||
Тақырып 26.3. Мұқағали Мақатаев. "Сағатым қайда, сағатым?" өлеңі. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқу нәтижелері | Бағалау критерийі |
Еңбек нарығы және сұраныс | Тыңдалым |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
Айтылым |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрау, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыға әсер ету; |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрау, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын тыңдаушыға әсер ететіндей орынды қолдана алады; | |
Оқылым |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (мақала) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау; |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (мақала) құрылымы мен рәсімделуін біледі, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдайды; | |
Жазылым |
1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазу; |
1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазады; | |
Тілдік бағдар | 1) Тәуелдік жалғауды (оңаша және ортақ тәуелдеу)дұрыс қолдану. | 1) Тәуелдік жалғауды (оңаша және ортақ тәуелдеу) дұрыс қолданады. | |
Отандық өнеркәсіп өнімі | Тыңдалым |
1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпы адамзаттық мәселені айқындау; |
1) Прозалық шығарманы тыңдап, шығармада көтерілген жалпы адамзаттық мәселені айқындайды; |
Айтылым |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану; |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтап, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Оқылым |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (интервью) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (интервью) құрылымы мен рәсімделуін біледі, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдай алады; | |
Жазылым |
1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрын және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, интервью жазу; |
1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрын және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, интервью жазады; | |
Тілдік бағдар | 1) Көптік мәнді есімдер мен көптік жалғауларды ажырата танып, дұрыс қолдану. | 1) Көптік мәнді есімдер мен көптік жалғауларды ажырата танып, дұрыс қолданады. | |
Қазақ киносы мен театрының қазіргі келбеті | Тыңдалым |
1) Драмалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпы адамзаттық мәселені айқындау; |
1) Драмалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпы адамзаттық мәселені айқындайды; |
Айтылым |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құру, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыға әсер ету; |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құру, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыға әсер ете алады; | |
Оқылым |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндер (эссе) бойынша салыстырмалы (жанры, құрылымы, тілдік құралдары, мақсатты аудиториясы)талдау жасау; |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндер (эссе) бойынша салыстырмалы (жанры, құрылымы, тілдік құралдары, мақсатты аудиториясы)талдау жасайды; | |
Жазылым |
1) Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу; |
1) Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазады; | |
Тілдік бағдар | 1) Сын есімнің жасалу жолдарын білу, мәтін құрауда орынды қолдану. | 1) Сын есімнің жасалу жолдарын білу, мәтін құрауда орынды қолданады. | |
Ұлттық экологиялық мәдениет | Тыңдалым |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды |
Айтылым |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану; |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Оқылым |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (баспасөз парағы) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (баспасөз парағы) құрылымы мен рәсімделуін біледі, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдайды; | |
Жазылым |
1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып баспасөз парағын жасау; |
1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып баспасөз парағын жазады; | |
Тілдік бағдар | 1) Есімдіктердің жасалу жолдарын білу, мәтін құрауда орынды қолдану. | 1) Сан есімдердің жасалу жолдарын біледі, мәтін құрауда орынды қолдана алады. | |
Мұхит – тіршілік мекені | Тыңдалым |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды)қысқаша түртіп жазу (конспектілеу), жазбаға сүйеніп мәтін мазмұнын түсіндіру; |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды)қысқаша түртіп жазады(конспектілейді), жазбаға сүйеніп мәтін мазмұнын түсіндіреді; |
Айтылым |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құру, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыға әсер ету; |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құру, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыға әсер етеді; | |
Оқылым |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндер (мақала, интерьвю) бойынша салыстырмалы (жанры, құрылымы, тілдік құралдары, мақсатты аудиториясы) талдау жасау; |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндер (мақала, интерьвю) бойынша салыстырмалы (жанры, құрылымы, тілдік құралдары, мақсатты аудиториясы) талдау жасайды; | |
Жазылым |
1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, интервью жазу; |
1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, интервью жазады; | |
Тілдік бағдар | 1) Мәтін құрауда есімдіктерді стильдік қызметіне сай орынды қолдану. | 1) Мәтін құрауда есімдіктерді стильдік қызметіне сай орынды қолданады. | |
Ұлттық таным және мерекелер | Тыңдалым |
1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпы адамзаттық мәселені анықтау; |
1) Прозалық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпы адамзаттық мәселені анықтайды; |
Айтылым |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құру, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыға әсер ету; |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыға әсер ете алатын | |
Оқылым |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндер (мақала, интерьвю) бойынша салыстырмалы (жанры, құрылымы, тілдік құралдары, мақсатты аудиториясы) талдау жасау; |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндер (мақала, интерьвю) бойынша салыстырмалы (жанры, құрылымы, тілдік құралдары, мақсатты аудиториясы) талдайды; | |
Жазылым |
1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып,интервью жазу; |
1) Публицистикалық және ғылыми стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып,интервью жазу; | |
Тілдік бағдар | 1) Мәтін құрауда есімше сөздерді стильдік қызметіне сай орынды қолдану. | 1) Мәтін құрауда есімше сөздерді стильдік қызметіне сай орынды қолданады. | |
Сауда мен көмек: екі жақты келісімді сауда | Тыңдалым |
1) Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар идеясында қолданылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіну; |
1) Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар идеясында қолданылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіндіре алады; |
Айтылым |
1)Мәтіндегі бөлімдердің, абзацтардың орналасу тәртібін ақпараттың тақырыппен байланысын анықтау, оған түсініктеме беру; |
1)Мәтіндегі бөлімдердің, абзацтардың орналасу тәртібін ақпараттың тақырыппен байланысын анықтайды, оған түсініктеме береді. | |
Оқылым |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндердін (мақала, баспасөз парағы) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми- көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндердін (мақала, баспасөз парағы) құрылымы мен рәсімделуін біледі, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдайды; | |
Жазылым |
1) Қажетті клишелер мен лексикалык құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын далелдеп эссе жазу (аргументативті эссе) |
1) Қажетті клишелер мен лексикалык құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын далелдеп аргументативті эссе жазады; | |
Тілдік бағдар | 1) Үстеудің жасалу жолы мен сөйлемдегі қызметін білу, мәтін құрауда орынды қолдану. | 1) Үстеудің жасалу жолы мен сөйлемдегі қызметін біледі, мәтін құрауда орынды қолданады. | |
Бұқаралық ақпарат құралдарындағы гендерлік бейне | Тыңдалым |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты өз сөзімен жалғастырады; |
Айтылым |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрау, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыга әсер ету; |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрау, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыга әсер етеді; | |
Оқылым |
1) Мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды анықтай отырып, факті мен көзқарасты ажырату, мәтін идеясымен байланысын анықтау; |
1) Мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды анықтай отырып, факті мен көзқарасты ажырату, мәтін идеясымен байланысын анықтайды; | |
Жазылым |
1)Шығармашылық жазба жұмыстарында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді колданып жазу; |
1) Көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді колданып шығармашылық жазба жұмыстарын жазады; | |
Тілдік бағдар | 1)Шылаудың сөйлемдегі қызметін білу, мәтін құрауда орынды қолдану. | 1)Шылаудың сөйлемдегі қызметін біледі, мәтін құрауда орынды қолданады. | |
Жер планетасындағы қауіпті қалдықтар | Тыңдалым |
1)Прозалық шығарманы тыңдау , шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау; |
1)Прозалық шығарманы тыңдау , шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Айтылым |
1)Ғылыми көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану; |
2)Ғылыми көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтап, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Оқылым |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндер бойынша салыстырмалы талдау жасау; |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндер бойынша салыстырмалы талдау жасайды; | |
Жазылым |
1) Публицистикалық және ғылыми стильдік жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазу; |
1) Публицистикалық және ғылыми стильдік жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазады; | |
Тілдік бағдар | 1) Мәтін құрауда сөздердің байланысу түрлері мен тәсілдерін орынды қолдану. | 1) Мәтін құрауда сөздердің байланысу түрлері мен тәсілдерін орынды қолданады. | |
Әлеуметтік теңсіздік: адам | Тыңдалым |
1)Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында қолданылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіну; |
1)Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени тақырыптар аясында қолданылған сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіндіреді; |
Айтылым |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрау, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыга әсер ету; |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық мәтіндерге сүйеніп, монолог және диалог құрау, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушыга әсер ете алады; | |
Оқылым | 1) Мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды анықтай отырып, факті мен көзқарасты ажырату, мәтін идеясымен байланысын анықтау; 2) әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселені талдау және кейіпкерлерді шынайы өмірмен салыстырып бағалау. |
1) Мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды анықтай отырып, факті мен көзқарасты ажырату, мәтін идеясымен байланысын анықтайды; | |
Жазылым |
1) Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп аргументативті эссе жазу; |
1) Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп аргументативті эссе жазады; | |
Тілдік бағдар | 1) Мәтін құрауда сөздердің байланысу түрлері мен тәсілдерін орынды қолдану. | 1) Мәтін құрауда сөздердің байланысу түрлері мен тәсілдерін орынды қолданады. | |
Жастардың денсаулығы - қоғам байлығы | Тыңдалым |
1)Прозалык шығарманы тыңдау шығармада көтерілген жалпыадамзаттык мәселені айқындау; |
1)Прозалык шығарманы тыңдау |
Айтылым |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану; |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Оқылым |
1) Ғылыми -көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (мақала, эссе, баспасөз парағы) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми -көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (мақала, эссе, баспасөз парағы) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктері талданады; | |
Жазылым |
1) Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу (дискуссивті эссе, аргументативті эссе); |
1) Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссенің бір түрін жазады. | |
Тілдік бағдар | 1) Құрмалас сөйлемдердің жасалу жолдарын білу, жазба жұмыстарында орынды қолдану. | 2)Құрмалас сөйлемдердің жасалу жолдарын біледі, жазба жұмыстарында орынды қолданады. | |
Сандық технологияны пайдаланудағы теңсіздік | Тыңдалым |
1)Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру; |
1)Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; |
Айтылым |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастырады; | |
Оқылым |
1) Мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды анықтай отырып, факті мен көзқарасты ажырату, мәтін идеясымен байланысын анықтау; |
1) Мәтіндегі негізгі және қосымша ақпараттарды анықтай отырып, факті мен көзқарасты ажырату, мәтін идеясымен байланысын анықтайды; | |
Жазылым |
1) Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу (дискуссивті эссе, аргументативті эссе); |
1) Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп дискуссивті эссе жазады; | |
Тілдік бағдар | 1)Құрмалас сөйлемдердің (аралас) жасалу жолдарын білу, жазба жұмыстарында орынды қолдану. | 1)Құрмалас сөйлемдердің (аралас) жасалу жолдарын біледі, жазба жұмыстарында орынды қолданады. | |
Қоғам және заң | Тыңдалым |
1) Драмалық, прозалық, поэзиялық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындау; |
1) Драмалық, прозалық, поэзиялық шығарманы тыңдау, шығармада көтерілген жалпыадамзаттық мәселені айқындайды; |
Айтылым |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану; |
1)Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндерден күрделі сөздердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Оқылым |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндер (мақала, интервью, баспасөз парағы) бойынша салыстырмалы (жанры, құрылымы, тілдік құралдары, мақсатты аудиториясы) талдау жасау; |
1) Ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильдегі мәтіндер (мақала, интервью, баспасөз парағы) бойынша салыстырмалы (жанры, құрылымы, тілдік құралдары, мақсатты аудиториясы) талдау жасалады; | |
Жазылым |
1) Шығармашылық жазба жұмыстарында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолданып жазу; |
1) Шығармашылық жазба жұмыстарында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолданып жазады; | |
Тілдік бағдар | 1)Құрмалас сөйлемдердің (аралас) жасалу жолдарын білу, жазба жұмыстарында орынды қолдану. | 1)Құрмалас сөйлемдердің (аралас) жасалу жолдарын білу, жазба жұмыстарында орынды қолданады. | |
Қазіргі қоғамдағы әлеуметтік теңсіздік | Тыңдалым |
1)Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау,тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1)Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау,тиісті ақпаратты анықтай біледі; |
Айтылым |
1)Кәсіби бағыттағы түп нұсқа мәтіндердің қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау; |
1)Кәсіби бағыттағы түп нұсқа мәтіндердің қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтайды, олардың қолданылу мақсатын талдайды; | |
Оқылым |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің(мақала) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің(мақала) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдайды; | |
Жазылым |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазу; |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, шағын мақала жазады; | |
Тілдік бағдар | 1) Ғылыми және кәсіби мәтіндер құрауда грамматикалық омонимдерді ажырата танып, дұрыс қолдану. | 1) Ғылыми және кәсіби мәтіндер құрауда грамматикалық омонимдерді ажырата танып, ауызша және жазбаша дұрыс қолдана алады. | |
Экология. Мұнай және атомдық индустрия | Тыңдалым |
1) Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік мәдени тақырыптар аясында және мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсіну; |
1) Оқу-кәсіби, қоғамдық-саяси, әлеуметтік мәдени тақырыптар аясында және мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі сөздер мен термин сөздердің мағынасын түсінеді; |
Айтылым |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі жүрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану; |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі жүрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Оқылым |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (аннотация) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (аннотация) құрылымы мен рәсімделуін біледі, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдайды; | |
Жазылым |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, аннотация жазу; |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, аннотация жазады; | |
Тілдік бағдар | 1)Ғылыми және кәсіби мәтіндер құрауда грамматикалық омонимдерді ажырата танып, ауызша және жазбаша дұрыс қолдану. | 1)Ғылыми және кәсіби мәтіндер құрауда грамматикалық омонимдерді ажырата танып, ауызша және жазбаша дұрыс қолданады. | |
Тіл. Өнер. Әдебиет. | Тыңдалым |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды)қысқаша түртіп жазу (конспектілеу) және берілген ақпараттарды жүйелеу; |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды)қысқаша түртіп жазу (конспектілеу) және берілген ақпараттарды жүйелейді; |
Айтылым |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану; |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтап, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Оқылым |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндер (дәріс) бойынша салыстырмалы (құрылымы, қызметі, мақсатты аудиториясы, оқырманға әсері) талдау жасау; |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндер (дәріс) бойынша салыстырмалы (құрылымы, қызметі, мақсатты аудиториясы, оқырманға әсері) талдау жасайды; | |
Жазылым |
1)Шығармашылық жазба жұмыстарында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолданып жазу; |
1)Шығармашылық жазба жұмыстарында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолданып жазады; | |
Тілдік бағдар | 1)Сын есім сөздердің синонимдік қатарын әр стильдің ерекшеліктеріне сәйкес қолдану. | 1)Сын есім сөздердің синонимдік қатарын әр стильдің ерекшеліктеріне сәйкес қолданады. | |
Қоғамдағы жұмыссыздық мәселесі | Тыңдалым |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды ( ақпараттарды) қысқаша түртіп жазу (конспектілеу) және берілген ақпараттарды жүйелеу; |
1) Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды ( ақпараттарды) қысқаша түртіп жазу (конспектілеу) және берілген ақпараттарды жүйелейді; |
Айтылым |
1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді,сілтемелерді) анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау; |
1) Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтайды, олардың қолданылу мақсатын талдайды; | |
Оқылым |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (үндеу) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (үндеу) құрылымы мен рәсімдейді, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдай алады; | |
Жазылым |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, үндеу жасау; |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, үндеу жазады; | |
Тілдік бағдар | 1) Мәтін құрауда сан есімнің мағыналық түрлерін мәтіннің стильдік ерекшеліктеріне сай қолдану. | 1) Мәтін құрауда сан есімнің мағыналық түрлерін мәтіннің стильдік ерекшеліктеріне сай қолдана алады. | |
Тәуелсіз еліміздің өткені мен келешегі | Тыңдалым |
1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындылармымен (кино, театр, музыка, би,сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау; |
1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындылармымен (кино, театр, музыка, би,сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасайды; |
Айтылым |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монологпен диалогті үйлестіре қолдану, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушылармен қарым – қатынас орнату; |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монологпен диалогті үйлестіре қолданады, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушылармен қарым – қатынас орнатады; | |
Оқылым |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (очерк) құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (очерк) құрылымы мен рәсімделуін біледі, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдайды; | |
Жазылым |
1) Шығармашылық жазба жұмыстарында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолданып жазу; |
1) Шығармашылық жазба жұмыстарында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолданып жазады; | |
Тілдік бағдар | 1) Мәтін құрауда есімдіктердің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай қолдану. | 1) Мәтін құрауда есімдіктердің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай қолдана алады. | |
Ұлттық театр – өнер ордасы | Тыңдалым |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтай алады; |
Айтылым |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану; |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Оқылым |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (баспасөз парағы) құрылы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (баспасөз парағы) құрылы мен рәсімделуін біледі, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдай алады; | |
Жазылым |
1) Шығармашылық жазба жұмыстарында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолдану; |
1) Шығармашылық жазба жұмыстарында көркемдегіш құралдар мен айшықтау амалдарын тиімді қолданады; | |
Тілдік бағдар | 1)Мәтіндерден көсемше оралымды сөйлемдерді анықтап, оларды ауызша және жазбаша мәтіндер құрауда орынды қолдану. | 1)Мәтіндерден көсемше оралымды сөйлемдерді анықтап, оларды ауызша және жазбаша мәтіндер құрауда орынды қолдана алады. | |
Туризм: Экотуризм | Тыңдалым |
1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау; |
1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасайды; |
Айтылым |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану; |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Оқылым |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндер (мақала, аннотация, үндеу) бойынша салыстырмалы (құрылым, қызметі, мақсатты аудиториясы, оқырманға әсері) талдау жасау; |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндер (мақала, аннотация, үндеу) бойынша құрылым, қызметі, мақсатты аудиториясы, оқырманға әсері қамтылған салыстырмалы талдау жасайды; | |
Жазылым |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды қолданып, үндеу жазу; |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды қолданып, үндеу жазады; | |
Тілдік бағдар | 1) Мәтіндерден көсемше оралымды сөйлемдерді анықтап, оларды ауызша және жазбаша мәтіндер құрауда орынды қолдану. | 1) Мәтіндерден көсемше оралымды сөйлемдерді анықтап, оларды ауызша және жазбаша мәтіндер құрауда орынды қолданады. | |
Әлемдегі ерлер мен әйелдердің құқықтары мен теңдігі | Тыңдалым |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Айтылым |
1)Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдану; |
1)Сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолданады; | |
Оқылым |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндер (мақала, баспасөз парағы) бойынша салыстырмалы (құрылымы, қызметі, мақсатты аудиториясы, оқырманға әсері) талдау жасау; |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндер (мақала, баспасөз парағы) бойынша салыстырмалы (құрылымы, қызметі, мақсатты аудиториясы, оқырманға әсері) талдайды; | |
Жазылым |
1)Қажетті ақпараттарды орынды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу(дискуссивті эссе, аргументативті эссе); |
1)Қажетті ақпараттарды орынды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазады (дискуссивті эссе, аргументативті эссе); | |
Тілдік бағдар | 1) Мәтін құрауда үстеудің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай орынды қолдану. | 1) Мәтін құрауда үстеудің мағыналық түрлерін стильдік ерекшеліктеріне сай орынды қолданады. | |
Жастар мәселесінің түйіткілдері | Тыңдалым |
1)Көркем шығарманы тыңдау,басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері,сәулет)салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасау; |
1)Көркем шығарманы тыңдап, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет)салыстырып, тақырып ортақтығына сипаттама жасайды; |
Айтылым |
1)Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау,ауызша мәтін құрауда орынды қолдану; |
1)Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау,ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Оқылым |
1) Мәтіннен детальді ақпараттарды, факті мен көзқарасты, астарлы ойды анықтау, берілген ақпараттың оқырманға әсерін және автор позициясын талқылау; |
1) Мәтіннен детальді ақпараттарды, факті мен көзқарасты, астарлы ойды анықтайды, берілген ақпараттың оқырманға әсерін және автор позициясын талқылайды; | |
Жазылым |
1) Қажетті ақпараттарды орынды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу("келісу,келіспеу"эссесі,дискуссивті эссе); |
1) Қажетті ақпараттарды орынды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп дискуссивті эссе жазады; | |
Тілдік бағдар | 1) Мәтін құрауда шылаудың мағыналық түрлерін стильдік қызметіне сай орынды қолдану. | 1) Мәтін құрауда шылаудың мағыналық түрлерін стильдік қызметіне сай орынды қолданады. | |
Жаһандық мәселелер: көші-қон саясаты | Тыңдалым |
1)Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды)қысқаша түртіп жазу (конспектілеу) және берілген ақпараттарды жүйелеу; |
1)Мәтінді тыңдай отырып, негізгі идеяларды (ақпараттарды)қысқаша түртіп жазып алады (конспектілейді) және берілген ақпараттарды жүйелейді; |
Айтылым |
1)Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді)анықтау, олардың қолданылу мақсатын талдау; |
1)Кәсіби бағыттағы түпнұсқа мәтіндерден қажетті ақпаратты (деректерді, сипаттамаларды, сандық көрсеткіштерді, сілтемелерді) анықтайды, олардың қолданылу мақсатын талдайды; | |
Оқылым |
1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоға мдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілермен салыстыру; |
1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілермен салыстырады; | |
Жазылым |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндерден басты лексикалық бірліктерді нақтылап,мәтіннің ақпараттық-маңызды фрагменттерін анықтап, (компрессия) жинақы мәтін құрастыру; |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндерден басты лексикалық бірліктерді нақтылап, мәтіннің ақпараттық-маңызды фрагменттерін анықтап, (компрессия) жинақы мәтін құрастырады; | |
Тілдік бағдар | 1) Мәтін құрауда шылаудың мағыналық түрлерін стильдік қызметіне сай орынды қолдану. | 1) Мәтін құрауда шылаудың мағыналық түрлерін стильдік қызметіне сай орынды қолданады. | |
Толерант тылық – ел бірлігі | Тыңдалым |
1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырыптық талдау жасау; |
1) Көркем шығарманы тыңдау, басқа өнер туындыларымен (кино, театр, музыка, би, сурет-мүсін өнері, сәулет) салыстырып, тақырыптық талдау жасайды; |
Айтылым |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монологпен диалогті үйлестіре қолдану, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушылармен қарым-қатынас орнату; |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндерге сүйеніп, монологпен диалогті үйлестіре қолданып, сөз әдебі мен сөйлеу этикеті формаларын орынды қолданып, тыңдаушылармен қарым-қатынас орнатады; | |
Оқылым |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (баспасөз парағы) құрылы мен рәсімделуін білу, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдау; |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдегі мәтіндердің (баспасөз парағы) құрылы мен рәсімделуін біледі, жанрлық және тілдік ерекшеліктерін талдайды; | |
Жазылым |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, баспасөз парағын жазу; |
1) Ғылыми және публицистикалық стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, баспасөз парағын жазады; | |
Тілдік бағдар | 1) Оқшау сөздердің қызметін білу, жазба жұмыстарында орынды қолдану. | 1) Оқшау сөздердің қызметін біледі, жазба жұмыстарында орынды қолданады. | |
Ұлт мұраты - ұлттық қауіпсіздік | Тыңдалым |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Айтылым |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен термндердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолдану; |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен термндердің жасалу жолын анықтайды, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Оқылым |
1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыру; |
1) Әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселеге баға беру және әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра талдайды; | |
Жазылым |
1)Қажетті ақпараттарды орынды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу("келісу,келіспеу"эссесі,дискуссивті эссе,аргументативті эссе); |
1)Қажетті ақпараттарды орынды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссенің бір түрін жазады; | |
Тілдік бағдар | 1) Оқшау сөздердің қызметін білу, жазба жұмыстарында орынды қолдану. | 1) Оқшау сөздердің қызметін біледі, жазба жұмыстарында орынды қолдана біледі. | |
Бос уақыт – қоғам дамуының көрсеткіші | Тыңдалым |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтай білу; |
1) Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, тиісті ақпаратты анықтайды; |
Айтылым |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау,ауызша мәтін құрауда орынды қолдану; |
1) Ғылыми және кәсіби мәтіндердегі күрделі сөздер мен терминдердің жасалу жолын анықтау, ауызша мәтін құрауда орынды қолданады; | |
Оқылым |
1) Мәтіннен детальді ақпараттарды, факті мен көзқарасты, астарлы ойды анықтау, берілген ақпараттың оқырманға әсерін және автор позициясын талқылау; |
1) Мәтіннен детальді ақпараттарды, факті мен көзқарасты, астарлы ойды анықтау, берілген ақпараттың оқырманға әсерін және автор позициясын талқылайды; | |
Жазылым |
1) Тақырып бойынша мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді жинақтау, дереккөздерге сілтеме көрсетіп шығармашылық жұмыстарын жазу; |
1) Тақырып бойынша мәтінге жоспар құрып, әр тармақшаға қажетті негізгі және қосымша мәліметтерді жинақтайды, дереккөздерге сілтеме көрсетіп шығармашылық жұмыстарын жазады; | |
Тілдік бағдар | 1) Айқындауыш мүшелер (қосалқы, қосарлы, оңашаланған)жасалу жолдарын білу, жазба жұмыстарында орынды қолдану. | 1) Айқындауыш мүшелер (қосалқы, қосарлы, оңашаланған) жасалу жолдарын біледі, жазба жұмыстарында орынды қолданады. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 101- қосымша |
Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық-гуманитарлық "Орыс тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу - ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс тілі" оқу пәнін оқытудың мақсаты - білім алушылардың құзыреттілігін (тілдік, лингвистикалық, коммуникативтік, мәдениеттану) дамыту, дүниетанымын қалыптастыру, оның көркемдік-эстетикалық дамуын, түрлі әлеуметтік-мәдени, әлеуметтік-экономикалық, әлеуметтік-құқықтық, ғылыми-техникалық, оқу-кәсіптік ақпараттарды салаларында пайдалану мүмкіндігіне; әлемдік білім беру кеңістігін дамыту жолдарын бағдарлауға көмектесу болып табылады.
"Орыс тілі" пәні әртүрлі деңгейдегі құралдарды пайдалану нормаларын ескере отырып, тіл туралы қалыптасқан білім негізінде сөйлеу қызметінің барлық түрлері (тыңдалым, айтылым, оқылым және жазылым) бойынша білім алушылардың функционалдық/оқу сауаттылығын жетілдіру, олардың кәсіби және қарым-қатынастың өзге де салаларында тиімді сөйлеу қызметін жандандыру арқылы шығармашылық белсенді тұлға болып дамуына ықпал ету.
Пәнді оқыту барсында қазіргі заманғы орыс әдеби тілі, оның қазіргі заманғы полиэтникалық және көптілді Қазақстан жағдайында нақты жұмыс істеуі қарастырылады.
3. Оқу пәнін іске асыру келесі міндеттерді қарастырады:
1) орыс тілі туралы білімді пайдалану, әдеби тіл нормаларын (орфоэпиялық, орфографиялық, лексикалық және грамматикалық) және әртүрлі деңгейдегі кәсіби, басқа салалардағы және коммуникациялық процестерде ауызша және жазбаша тілде сөйлеу этикеті ережелерін сақтау;
2) ақпаратты алудың ақпараттық іздеу, алу және түрлендіру дағдыларын жетілдіру;
3) сөздік қорын байыту және академиялық тілдің қолданылатын грамматикалық құралдарының шеңберін кеңейту;
4) сыни ойлау дағдыларын жетілдіру: алынған ақпаратты талдау, синтездеу, бағалау, түсіндіру;
5) коммуникативтік міндеттерге байланысты оқытудың әртүрлі түрлерін пайдалану;
6) тыңдау және сөйлеу дағдыларын жетілдіру;
7) көпшілік алдында сөйлеудің әртүрлі жанрларында монологиялық сөз құра білу, қарым-қатынас жағдайына сәйкес нормативтілік тұрғыдан тілдік құралдарды сыни тұрғыдан бағалау және таңдау қабілеттерін жетілдіру;
8) мәселені шешу жолдарын ұсына отырып, табысты диалогтік қарым-қатынас жасау, түрлі салаларда және коммуникативтік жағдайларда пікірталас жүргізу дағдыларын жетілдіру;
9) әр түрлі жанрдағы мәтіндерді жасау кезінде стилистикалық сауаттылықты жетілдіру; жеке авторлық стильді қалыптастыру; мәтінді түзету және редакциялау мүмкіндігін; жеке авторлық стильді қалыптастыру;
10) орыс тілінің ұлттық-мәдени ерекшелігі, орыс, қазақ және басқа да халықтардың мәдениеті туралы түсініктерді кеңейту;
11) тілге қарым-қатынас құралы, білім көзі, рухани-адамгершілік құндылық ретінде, қоғамда табысты әлеуметтенуге ықпал ететін тілдік капитал ретінде саналы қатынасты тәрбиелеу.
Грамматикалық материал сөйлеу тақырыптары аясында оқытылады. Тілді оқыту басқа пәндермен интеграция арқылы, әр түрлі пәндік салалардағы мәтіндерді қолдану, академиялық тілді дамыту арқылы жүзеге асырылады.
4. Оқу пәнінің мазмұны 4 бөлімнен тұрады:
1) тыңдалым және айтылым;
2) оқылым;
3) жазылым;
4) сөйлеу нормаларын сақтау.
Тыңдалым және айтылым: мәтіннің негізгі және егжей-тегжейлі ақпаратын түсіну; факт пен пікірдің айырмашылығы; автордың позициясына сыни көзқарас білдіру; вербалды емес қарым-қатынас құралдарын ескере отырып, негізгі ойды анықтау; мәтін авторының мақсаты мен ұстанымына сүйене отырып, негізгі ойды анықтау; мәтінде көтерілген мәселе бойынша мазмұнды болжау; пікірталасқа қатысу, өз ұстанымын дәлелдеу, мәселені шешудің әртүрлі жолдарын ұсыну; кеңейтілген монолог құру (берілген тақырып бойынша пайымдау, сендіру), қоғамдық-саяси, әлеуметтік-мәдени және оқу-ғылыми салалар шегінде кемінде 3 микротақырыпты қамту; тыңдалған материалды ақпараттың дұрыстығы, өзектілігі тұрғысынан бағалау, өз пікірін білдіру.
Оқылым: әр түрлі мәтіндердің негізгі, егжей-тегжейлі, жасырын ақпаратын түсіну, авторлық позицияны сыни бағалау; мәтінде қамтылған ақпараттың басқа көздерден алынған ақпарат/жеке тәжірибемен байланысы барын; мәтіннің негізгі ойының берілуіндегі ескертпелер, иллюстрациялар, субтитрлер, түс, қаріптердің әртүрлілігін, дыбыс пен графикалық кескіндерін, гиперсілтемелердің рөлін анықтау; мәтіндегі арнайы лексика, аббревиатура, перифраза, тұспалдау, эвфемизмдер және басқа да мәнерлілік құралдарының қолданылуын түсіну; әр түрлі жанрдағы мәтіндердің типтерін, белгілері мен тілдік ерекшеліктерін, ғылыми-танымал ішкі стильдегі мәтіндердің ерекшеліктерін (эссе, очерк, мақала), публицистикалық стильді (ескерту, пресс-релиз, жол очерктері) анықтау; оқылған мәтін бойынша зерттеу үшін сұрақтар мен идеяларды тұжырымдау; оқылған мәтінге байланысты сканерлеу және егжей-тегжейлі оқу әдістерін қолдану оқырман өзіне қоятын коммуникативті міндеттерді қарастыру; әртүрлі көздерден ақпаратты алу және синтездеу, әртүрлі көзқарастарды салыстыру; тақырыпты, негізгі ойды, проблеманы, мақсатты, мақсатты аудиторияны, автордың ұстанымын ескере отырып, мәтіндердің стилистикалық ерекшеліктерін (композициялық, тілдік және жанрлық) салыстыру; сөйлемнің, абзацтың мазмұнын түсіндіру, оны тақырыппен, негізгі идеямен, авторлық позициямен байланыстыру.
Жазылым: жоспардың әртүрлі түрлерін, оның ішінде атаулы және сұраулы түрлерін құрастыру; тыңдалған, оқылған және аудиовизуалды материалдың мазмұнын баяндау, негізгі ойды сақтай отырып, бастапқы материалды парафразалау; ақпаратты график, кесте, диаграмма, схема, инфографика, оның ішінде АКТ көмегімен ұсыну; ғылыми-танымал ішкі стильдің мәтіндерін (эссе, мақала), публицистикалық стиль (ескерту, пресс-релиз, жол нобайы) жасау; мақсат, мақсатты аудиторияны және сөйлеу жағдайын ескере отырып, эссенің әртүрлі түрлерін, оның ішінде сыни эссе жазу, ғылыми және публицистикалық әдебиеттерді талдау, автормен келісімін/келіспеушілігін білдіру және негіздеу; оқырманға әсер ету құралдарын пайдалана отырып, әртүрлі жанрдағы мәтін-сипаттамалар мен мәтіндер-әңгімелер жазу; мақсат, мақсатты аудиторияны, жағдайды ескере отырып, мәтіндегі барлық кемшіліктерді түзету және редакциялау қарым-қатынас және оқырманға әсер ету.
Сөйлеу нормаларын сақтау: орфографиялық нормаларды сақтау; қарым-қатынастың мақсаты мен жағдайына сәйкес ресми іскерлік стильдің, публицистикалық және ғылыми стильдердің, стилистикалық фигуралардың лексикасын қолдану; сөзжасамдық және морфологиялық (абстрактілі семантика етістіктерін, қазіргі заманның жетілмеген етістіктерін қолдану) нормаларды сақтау; қарапайым, қарапайым күрделі және күрделі сөйлемдерде тыныс белгілерін қолдану.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96 -120 сағаттан (3-4 кредиттан) тұрады.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлімдердің, бөлімшелердің және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
Бөлім 1. Имидж Казахстана: современный и исторический обзор. | |||
1.1. Культура речи. Морфология. Синтаксис. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Что такое имидж страны. Пассивные конструкции. Употребление возвратных глаголов в пассивных конструкциях. | |||
Тақырып 1.1.2. Имидж Казахстана в истории. Превосходная степень имен прилагательных. Устойчивые словосочетания. Изобразительно-выразительные средства. | |||
Тақырып 1.1.3. Имидж современного Казахстана. Употребление устойчивых словосочетаний, изобразительно-выразительных средств в тексте. | |||
Тақырып 1.1.4. Образ страны, народа и его культуры | |||
Бөлім 2. Искусство и литература: различные формы художественного выражения | |||
2.1. Орфография. Словообразование и морфология. Стилистика | |||
Тақырып 2.1.1. Что такое искусство. Литература и живопись. Способы словообразования. Словообразование имен существительных, глаголов. Окказионализмы. Употребление форм числа имен существительных. | |||
Тақырып 2.1.2. Литература и музыка. Литература и танец. Императивные (побудительные) предложения. Словообразование имен прилагательных. Правописание слов и принципы русской орфографии | |||
Тақырып 2.1.3. Художественное слово как средство нравственного воспитания. Окказионализмы в художественной речи | |||
Бөлім 3. Наука и этика: киборги и клоны. Человек: права и обязанности | |||
3.1. Лексика и культура речи. Словообразование и морфология | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Что такое этика науки Этика клонирования. Этические проблемы появления киборгов. "Права" искусственно созданного человека. Специальная лексика. Термины. Стилистическая окраска слов. Лексика научно-популярного стиля. | |||
Тақырып 3.1.2. Что такое права и обязанности человека. Глаголы несовершенного вида настоящего времени. Употребление императивных (побудительных) предложений в речи. | |||
Тақырып 3.1.3. Конституция Республики Казахстан о правах и свободах человека. Употребление глаголов несовершенного вида настоящего времени. Способы образования. | |||
Бөлім 4. Tуризм: экотуризм. | |||
Синтаксис. Пунктуация. | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Туризм в Казахстане. Знаки препинания в предложениях с однородными членами. | |||
Тақырып 4.1.2. Туристический имидж Казахстана. Знаки препинания в предложениях с вводными конструкциями, с обособленными определениями и обстоятельствами. | |||
Тақырып 4.1.3. Экотуризм в Казахстане. Экологические маршруты Казахстана. Знаки препинания в сложносочиненных, сложноподчиненных и бессоюзных предложениях. | |||
Бөлім 5. Экология души. | |||
Синтаксис. Пунктуация. | + | + | + |
Тақырып 5.1.1. Мир – наш дом. Знаки препинания в сложных предложениях. | |||
Тақырып 5.1.2. Что такое экология души. Знаки препинания в предложениях с вводными конструкциями, с обособленными обстоятельствами и дополнениями. | |||
Тақырып 5.1.3. Твори добро. Знаки препинания в предложениях с обособленными определениями, с однородными и неоднородными определениями. | |||
Тақырып 5.1.4. Экология культуры. Знаки препинания в предложениях со вставными конструкциями, обособленными приложениями. | |||
Тақырып 5.1.5. Будущее без книг? Знаки препинания в предложениях с обособленными обстоятельствами, выраженными существительными с предлогами. | |||
Бөлім 6. Свободное время как показатель развития общества. | |||
Орфография. | + | + | + |
Тақырып 6.1.1. Что такое свободное время. Как организовать и провести свободное время с пользой. Основные правила орфографии. Принципы орфографии. | |||
Тақырып 6.1.2. Как провести свободное время. Употребление прописных букв в словах. | |||
Бөлім 7. Толерантность и диалог межнациональных культур. Социальное неравенство как глобальная проблема общества. | |||
7.1. Лексика. Синтаксис. Стилистика. | + | + | + |
Тақырып 7.1.1. Диалог культур в Казахстане. Толерантность в межкультурном диалоге. Толерантная личность. Стилистически окрашенная лексика. Термины. Узкоспециальная терминология. Употребление общенаучной лексики. | |||
Тақырып 7.1.2. Социальное неравенство в современном мире. Опорная схема. Пассивные конструкции с возвратными глаголами. | |||
Тақырып 7.1.3. Решение проблем социального неравенства. Безличные предложения. Возвратные глаголы. | |||
Тақырып 7.1.4. Элитарная культура, ее отличие от массовой | |||
Бөлім 8. Научно-технический прогресс: интеллект искусственный и естественный. | |||
Орфография. Синтаксис. Стилистика | + | + | + |
Тақырып 8.1.1. Научно-технический прогресс. Искусственный и естественный интеллект. Орфографические нормы. Активные и пассивные конструкции с краткими страдательными причастиями | |||
Тақырып 8.1.2. Искусственный интеллект. Миф и реальность. Пассивные конструкции с краткими страдательными причастиями. | |||
Тақырып 8.1.3. Будущее искусственного интеллекта. Правописание глаголов, причастий. Знаки препинания при цитировании. | |||
Бөлім 9. Театр в современном мире. | |||
Стилистика. Культура речи. | + | + | + |
Тақырып 9.1.1. Театр в жизни человека. Современный казахстанский театр. Театр в жизни города и страны. Изобразительно-выразительные средства. | |||
Тақырып 9.1.2. Театр и кино. Устойчивые словосочетания. | |||
Тақырып 9.1.3. Актуален ли сейчас театр? Фразеологизмы. Пословицы. | |||
Тақырып 9.1.4. Современный театр. Театр в жизни города и страны. Употребление изобразительно-выразительных средств в тексте. | |||
Бөлім 10. Современное общество. Миграция. | |||
Стилистика и культура речи. | + | + | + |
Тақырып 10.1.1. Миграция и современное общество. Употребление устойчивых словосочетаний в официально-деловом стиле. | |||
Тақырып 10.1.2. Миграционные процессы в современном обществе. Употребление крылатых фраз. | |||
Тақырып 10.1.3. Миграционные процессы в Казахстане. Употребление устойчивых словосочетаний в научном стиле. | |||
Тақырып 10.1.4. Тақырып эмиграции в русской литературе. Изобразительно-выразительные средства в художественной литературе. | |||
Бөлім 11. Современная медицина ХХI века. | |||
Синтаксис и пунктуация. | + | + | + |
Тақырып 11.1.1. ХХI век – век научного прогресса. Знаки препинания в простых предложениях с обращениями, обособленными членами. | |||
Тақырып 11.1.2. Достижения современной медицины. Высокотехнологичная медицина. Политика РК в области здравоохранения в свете стратегии "Казахстан 2025" Знаки препинания в сложноподчиненных предложениях с несколькими придаточными. | |||
Тақырып 11.1.3. Медицинские препараты нового поколения. Здравоохранение будущего. Знаки препинания в предложениях с вводными и вставными конструкциями. | |||
Бөлім 12. Молодежная культура: проблемы молодого поколения. | |||
12.1. Синтаксис и пунктуация | + | + | + |
Тақырып 12.1.1. Молодежная культура. Знаки препинания в предложениях с обособленными членами. | |||
Тақырып 12.1.2. Проблемы поколения Z. Знаки препинания в предложениях с вводными и вставными конструкциями. | |||
Тақырып 12.1.3. Как реализовать себя в жизни. Хобби в молодежной культуре. Сложные предложения с разными видами связи. | |||
Тақырып 12.1.4. Проблема выбора профессии. Знаки препинания в сложных предложениях с разными видами связи. | |||
Бөлім 13. Мир и безопасность. | |||
Орфография. | + | + | + |
Тақырып 13.1.1. Укреплять мир и безопасность. Основные правила русской орфографии. | |||
Тақырып 13.1.2. Деятельность Казахстана по достижению мира и безопасности. Правописание слов и принципы русской орфографии. | |||
Тақырып 13.1.3. Мир без ядерного оружия. Личная безопасность в современном мире. Правописание глаголов, причастий, имен прилагательных. | |||
Бөлім 14. Историческое наследие и память. | |||
14.1. Синтаксис и пунктуация. | + | + | + |
Тақырып 14.1.1. Историческая память. Знаки препинания в предложениях с вводными и вставными конструкциями. | |||
Тақырып 14.1.2. Историческое наследие Казахстана. Сакральные места нашей Родины. Знаки препинания в предложениях с обособленными членами. Пассивные конструкции с краткими страдательными причастиями. | |||
Тақырып 14.1.3. Сохраним наше историческое наследие. Казахстан в списке "Всемирное наследие ЮНЕСКО". Знаки препинания в сложных предложениях. | |||
Тақырып 14.1.4. Не забывайте солдата. Кто не помнит своего прошлого, обречен на то, чтобы пережить его вновь. Знаки препинания в сложных предложениях с разными видами связи. | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Имидж Казахстана: современный и исторический обзор. | Культура речи. Морфология. Синтаксис. |
1) Постигать основную и детальную информацию текста, высказывая критическое отношение к услышанному; 2) определять целевую аудиторию, жанры; |
1) Создает тексты различных типов и жанров научно-популярного подстиля (статья, эссе, очерк, конспект), |
Искусство и литература: различные формы художественного выражения. | Орфография. Словообразование и морфология. Стилистика |
1) Строить развернутый монолог (рассуждение на заданную тему, убеждение), включающий не менее 3-х микротем в пределах общественно-политической, социально-культурной и учебно-научной сфер; |
1) Грамотно использует морфологические нормы; |
Наука и этика: киборги и клоны. Человек: права и обязанности. |
Лексика и культура речи. |
1) Обладать знаниями о языке и соответствующих средств, необходимых для его использования; |
1) Демонстрирует знание разновидности стилистической окраски; |
1) Участвовать в дебатах, аргументируя собственную позицию и предлагая разные пути решения проблемы; |
1) Приводит аргументы в защиту собственной позиции во время дебатов; | ||
Tуризм: экотуризм. |
Пунктуация | 1) Участвовать в дебатах, аргументируя собственную позицию и предлагая разные пути решения проблемы. |
1) Приводит аргументы в защиту собственной позиции во время дебатов; |
1) Грамотно использовать вводные и вставные конструкции; |
1) Демонстрирует знание особенностей пунктуации при вводных словах; | ||
1) Применять основные правила расстановки знаков при однородных членах предложения; |
1) Находит и распознает средства выразительности в тексте; | ||
Экология души. |
Синтаксис. Пунктуация |
1) Распознавать предикативные единицы предложения; |
1)Использует правильно знаки препинания в сложных предложениях с разными видами связи; |
1) Формулировать вопросы и идеи для исследования по прочитанному тексту; |
1) Составляет и предлагает вопросы и идеи для исследования по прочитанному тексту; | ||
Свободное время как показатель развития общества. Орфография | Свободное время. Основные правила орфографии. Принципы орфографии. Употребление прописных букв в словах. |
1) Иметь представление о принципах орфографии; |
1) Использует стратегию детального чтения; |
1) Выделять слова в тексте с помощью прописной буквы; |
1) Создает тексты-описания и тексты-повествования в различных жанрах; | ||
Толерантность и диалог межнациональных культур. Социальное неравенство как глобальная проблема общества. | Стилистически окрашенная лексика. Термины. Узкоспециальная терминология. Общенаучная лексика. Употребление общенаучной лексики. |
1) Иметь представление о функционально-стилевом расслоении лексики; |
1) Участвует в деловой беседе, решает проблему, достигает договоренности; |
1) Использовать узкоспециальную лексику, профессионализмы; |
1) Употребляет педагогические термины, дает им определения; | ||
1) Писать научное эссе, статью с использованием научной педагогической лексики; |
1) Использует научную лексику; | ||
Научно-технический прогресс: интеллект искусственный и естественный. | Орфографические нормы. Пассивные конструкции с возвратными глаголами и краткими страдательными причастиями. Синтаксические нормы публицистического стиля речи. Виды плана. Развернутый и сжатый план |
1) Обладать знаниями о классификации функциональных стилей; |
1) Составляет тексты соблюдая орфографические нормы; |
1) Иметь представление о грамматических признаках краткой формы страдательного причастия; |
1) Приводит примеры образования кратких форм страдательных причастий; | ||
1) Иметь понимание роли цитирования во вторичных текстах и знаках препинания при цитировании; |
1) Обладает навыками составления вторичных текстов; | ||
Театр в современном мире. | Стилистика. Культура речи. Изобразительно-выразительные средства. Фразеологизмы. Пословицы. |
1) Использовать изобразительно-выразительные средства; |
1) Выделяет в тексте тропы, фигуры речи; |
1) Употреблять фразеологизмы; |
1) Приводит примеры устойчивых словосочетаний; | ||
1) Определять типы и языковые особенности фольклорных текстов; |
1) Объясняет значение поговорок, пословиц; | ||
1) Составлять тексты с применением фразеологических оборотов. | 1) Находит в тексте фразеологизмы, сравнения, метафоры. | ||
Современное общество. Проблемы миграции. | Стилистика и культура речи Употребление устойчивых словосочетаний в официально-деловом стиле. Фразеологизмы и фразеологические обороты. Крылатые слова и выражения. Фразеологизмы, заимствованные из других языков |
1) Применять разговорную фразеологию; |
1) Называет фразеологические единицы в речи педагога; |
1) Обогатить словарный запас, используя крылатые фразы; |
1) Приводит примеры крылатых фраз; | ||
1) Осознавать значение устойчивых словосочетаний в научном стиле текста на тему социальной роли миграции. |
1) Употребляет морфологические средства при написании научного текста; | ||
1) Иметь представление о применение изобразительно-выразительных средств, стилистических фигур и других приемов в тексте. | 1) Осознает и применяет изобразительно-выразительные средства, стилистические фигуры и другие приемы в тексте. | ||
Современная медицина ХХI века. |
Синтаксис и пунктуация. | 1) Иметь понимание правил использования знаков препинания в предложениях с обособленными членами. | 1) Дает критическую оценку прослушанного/прочитанного материала на тему "Социальное медицинское страхование в Казахстане" с точки зрения убедительности, оценивая его. |
1) Использовать синонимичные синтаксические конструкции (союзные и бессоюзные предложения, сложные и простые предложения) как источник богатства и разнообразия речи. | 1) Составляет и интонирует сложные предложения. | ||
1) Иметь знания об особенностях пунктуации в предложении с вводными и вставными конструкциями. | 1) Объясняет типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров, стилей и подстилей (аннотация, научная статья, репортаж, публичное выступление) и их подстилей. | ||
Молодежная культура: проблемы молодого поколения. |
Синтаксис и пунктуация. | 1) Составлять тексты с вводными и вставными конструкциями. | 1) Обсуждает проблему в деловой беседе, решая проблему и достигая договоренности. |
1) Иметь знания о классификации видов связей в предложении. |
1) Приводит примеры бессоюзной связи в предложениях на заданную тему; | ||
1) Различать виды связи в предложениях текстового материала на тему "Молодежь как социальная группа". | 1) Получает информацию из различных источников о социальных проблемах молодежи, устанавливая взаимосвязи и делая обоснованные выводы. | ||
Мир и безопасность. | Основные правила орфографии. Употребление разделительных Ъ и Ь. |
1) Различать основные направления русской орфографии; |
1) Составляет развернутый монолог для публичного выступления в рамках научно-педагогической сферы; |
Историческое наследие и память. Синтаксис и пунктуация |
Синтаксис. Пунктуация. |
1) Иметь представление о пунктуации в предложениях с вводными и вставными конструкциями; |
1) Выделяет в тексте вводные и вставные конструкции; |
1) Иметь понимание стилистических и семантических различиях конструкций. | 1. Различает типы, признаки и языковые особенности текстов разных жанров, стилей и подстилей (аннотация, научная статья, репортаж, публичное выступление) и их подстилей. | ||
1) Сравнивать стилистические особенности текстов (композиционные, языковые и жанровые), учитывая тему, основную мысль, проблему, цель, целевую аудиторию, позицию автора и воздействие, произведенное на читателя. |
1. Проводит сопоставительный анализ стилистических особенностей текстов; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 102- қосымша |
Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Орыс әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс әдебиеті" пәнінің мақсаты - білім алушыларды орыс және әлемдік көркем әдебиеттің байлығымен таныстыру, олардың әдебиет туындылары мен онда көрініс тапқан өмір құбылыстарын эстетикалық қабылдау және бағалау қабілетін дамыту, эстетикалық талғамдарды, қажеттіліктерді, азаматтық идеялық-адамгершілік тәрбиесін қалыптастыру.
Бұл пәнді оқыту тұлғаның интеллектуалды-адамгершілік және дүниетанымдық дамуына, озық заманауи технологияларды игеруге әсер етуі керек, олардың қолданылуы мен трансферті жеке кәсіби және мансаптық өсуді қамтамасыз ете алады.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді шешуді көздейді:
1) Орыс тілі туралы білімді қолдану, әдеби тілдің нормаларын (орфоэпиялық, орфографиялық, пунктуациялық, лексикалық, грамматикалық, стилистикалық) және қарым-қатынастың әртүрлі салалары мен жағдайларында ауызша және жазбаша тілде сөйлеу этикеті ережелерін сақтау;
2) қазіргі әлемнің жаһандануы жағдайында әдебиеттің рухани мұра ретіндегі құндылығын түсінуді қалыптастыру;
3) сыни талдау, салыстыру, жалпылау дағдыларын жетілдіру, ұқсастықтар мен себеп-салдарлық байланыстарды белгілеу, құбылыстарды жіктеу, шығармаларды талдау негізінде логикалық және сыни пайымдаулар, ойлар мен қорытындылар құру;
4) оқудың рухани және зияткерлік қажеттілігін қалыптастыру, әрбір білім алушының шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып, мәтінді сыни оқу және түсіндіру дағдыларын жетілдіру;
5) әр түрлі жанрдағы шығармалардың идеялық-көркемдік, әлеуметтік-тарихи және рухани-эстетикалық аспектілерін терең түсіну, талдау негізінде коммуникативтік дағдыларды дамыту;
6) зерттеу мәдениеті саласында құзыреттілігін көрсете отырып, шығарма, әдеби-сын мақалалардың мазмұнын ауызша немесе жазбаша түрде бағалау дағдыларын жетілдіру;
7) әдеби құбылыстарды контекстік қарау қабілеттерін, әдеби фактілерді салыстыру, ұқсастықтар жасау, әдеби параллельдер құру қабілетін жетілдіру;
8) болашақ кәсіби қызметтің мәні мен әлеуметтік маңыздылығын түсіну, оған тұрақты қызығушылық таныту.
4. Оқу пәнінің мазмұны 3 бөлімнен тұрады: "Мәтін бойынша түсіну және жауаптар беру", "Мәтінді талдау және түсіндіру", "Бағалау және салыстырмалы талдау".
"Мәтін бойынша түсіну және жауаптар беру" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) терминдерді түсіну;
2) көркем шығарманы түсіну;
3) жатқа оқу және дәйексөз;
4) жоспар құру;
5) қайталау;
6) сұрақтарға жауаптар.
"Мәтінді талдау және түсіндіру" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) жанр;
2) тақырып және идея;
3) композиция;
4) эпизодтарды талдау;
5) батырлардың сипаттамасы;
6) әр түрлі формадағы шығарманың көркемдік әлемі;
7) автордың көзқарасы;
8) көркемдік-бейнелеу құралдары;
9) шығармашылық жазу.
"Бағалау және салыстырмалы талдау" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) көркем шығарманы бағалау;
2)көркем шығарманы басқа өнер түрлерімен (хореография, кескіндеме, сәулет, музыка және т. б.) салыстыру
3) әдебиет туындыларын салыстыру;
4) мәлімдемелерді бағалау.
"Орыс әдебиеті" оқу пәнінің мазмұны оқыту бөлімдері бойынша ұйымдастырылған.
Оқу пәнінің мазмұны келесі бөлімдерді қамтиды:
- Артық адамдар;
-Біздің заманымыздың батылары;
- Адам және құқық;
- Отбасылық құндылықтар;
-Өзгеріс дәуіріндегі адам;
-Тоталитарлық режим дәуіріндегі адам;
- Адамдардың тағдырындағы соғыс;
- Моральдық таңдау тақырыбы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ п\п | Бөлімдердің, бөлімшелердің және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | |||
Бөлім 1. Лишние люди | ||||
Образы "лишних людей" в русской литературе. | + | + | + | |
1 | Тақырып 1.1 А. С. Пушкин. "Евгений Онегин". Урок развития речи. Пушкин и Казахстан | |||
2 | Тақырып 1.2 И. А. Гончаров "Обломов". | |||
Бөлім 2. Герой нашего времени | ||||
Образ современника в литературе XIX-XX вв. | + | + | + | |
3 | Тақырып 2.1 М. Ю. Лермонтов. "Герой нашего времени". | |||
4 | Тақырып 2.2 Путешествие по лермонтовским местам. Литературные проекты | |||
5 | Тақырып 2. 3 Ч. Т. Айтматов "Плаха". | |||
Бөлім 3. Человек и право | ||||
Вопросы нравственных ценностей в русской литературе | + | + | + | |
6 | Тақырып 3.1 Ф. М. Достоевский. "Преступление и наказание". Теория Раскольникова | |||
7 | Тақырып 3.2 Роман "Преступление и наказание" в киноискусстве | |||
8 | Тақырып 3.3 Н. А. Островский. "Бесприданница". | |||
9 | Тақырып 3.4 Паратов и Карандышев – соотношение двух образов в пьесе. | |||
Бөлім 4. Семейные ценности | ||||
"Мысль семейная" в русской литературе. | + | + | + | |
10 | Тақырып 4.1 Л. Н. Толстой. "Война и мир". | |||
11 | Тақырып 4.2 Перевод произведений Льва Толстого на казахский язык. | |||
12 | Тақырып 4.3 А. В. Вампилов. "Старший сын". | |||
13 | Тақырып 4.4 "Потерянное поколение" в пьесах Вампилова | |||
Бөлім 5. Человек в эпоху перемен | ||||
Значимость культурных ценностей на примере произведений русской и мировой литературы | + | + | + | |
14 | Тақырып 5.1 Р. Брэдбери. "Улыбка". Р. Бредбери – патриарх научной фантастики, "величайший"волшебник мира | |||
15 | Тақырып 5.2 Б. Пастернак. "Доктор Живаго". Образ Юрия Живаго. | |||
16 | Тақырып 5.4 С.А. Есенин. Тема любви и Родины. Поэма "Анна Снегина". | |||
17 | Тақырып 5.5 А.Блок Стихи из сборника "Страшный мир", цикл "Стихи о прекрасной даме". | |||
18 | Тақырып 5.6 А.Блок. Поэма "Соловьиный сад". Нравственные и философские проблемы в произведении. | |||
19 | Тақырып 5.7 А. Блок Поэма "Двенадцать" | |||
Бөлім 6. Человек в эпоху тоталитарного режима | ||||
Восприятие социального заката как необходимость говорить правду о своем времени. | + | + | + | |
20 | Тақырып 6.1 М. А. Булгаков. "Мастер и Маргарита". | |||
21 | Тақырып 6.3 А. Рыбаков. "Дети Арбата". | |||
22 | Тақырып 6.4 Политика и нравственность. Философия власти: роль Сталина в предвоенный период развития общества. Образ Сталина в романе. | |||
23 | Тақырып 6.5 А. Ахматова. Лирика. | |||
24 | Тақырып 6.6 А.Ахматова "Реквием". | |||
25 | Тақырып 6.7 Е. Замятин. "Мы". | |||
Бөлім 7. Война в судьбах людей. | ||||
Проблема нравственного выбора в экстремальных условиях. | + | + | + | |
26 | Тақырып 7.1 В. Быков "Сотников". | |||
27 | Тақырып 7.3 Тема Великой Отечественной войны в творчестве казахстанских авторов Г. Мусрепов "Солдат из Казахстана". | |||
28 | Тақырып 7.4 Б.Л.Васильев "А зори здесь тихие". У войны не женское лицо | |||
29 | Тақырып 7.6 В.Л. Кондратьев "Сашка". | |||
30 | Тақырып 7.7 Е.М.Ремарк "Три товарища". Герои "потерянного поколения" | |||
31 | Тақырып 7.9 Военная тематика в лирике Д. Самойлова | |||
32 | Тақырып 7.10 Н.А. Заболоцкий. Лирика. | |||
33 | Тақырып 7.11. Е. Евтушенско. Стихи о войне. | |||
34 | Тақырып 7.12. Военная тематика а в лирике Б.Окуджава. | |||
35 | Тақырып 7.13. В.С. Высоцкий. Стихи о войне. | |||
36 | Тақырып 7.14. А.Т.Твардовский "Василий Теркин". | |||
Бөлім 8. Тақырып нравственного выбора | ||||
Личность и современность. Тема свободы | + | + | + | |
37 | Тақырып 8.1 А.В. Вампилов "Утиная охота". Испытание человека бытом, мотив духовного падения человека в пьесе "Утиная охота". | |||
38 | Тақырып 8.4. О.Сулейменов. "Земля, поклонись Человеку!" - взволнованный лирический монолог-размышление о прошлом как долгом и трудном пути человечества в космос, в эру братства, мудрости и мира. | |||
39 | Тақырып 8.5 А. Горький "Старуха Изергиль" | |||
40 | Тақырып 8.6 Легенда и реальность в рассказе. Образ Данко и Ларры. Жизнь Изергиль. Тақырып свободы в рассказе. Романтический пафос ранних рассказов М.Горького. | |||
41 | Тақырып 8.7 "Эстрадная поэзия". Р.Рождественский, Е.Евтушенко, А.Вознесенский | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Лишние люди |
Образы "лишних людей" в русской литературе. |
1) Понимать термины: золотой век, онегинская строфа, мотив, роман в стихах, психологизм, фабула; |
1) Различает литературоведческие термины, связанные с произведениями |
2) понимать содержание художественного произведения, его проблематику, отражение состояния русского общества критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному; |
1) Анализирует художественное произведение; | ||
3) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; |
1) Аргументирует авторскую позицию; | ||
4) давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на текст произведения, выражая собственное мнение о теме и образах; |
1) Строит доказательное высказывание с опорой на текст произведения; | ||
5) определять жанр и его признаки (роман-эпопея, роман в стихах, психологический роман и другие), особенности философской лирики. |
1) Выделяет и различает основные литературные жанры и их признаки; | ||
6) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей. |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
Герой нашего времени |
Образ современника в литературе XIX-XX вв. | 1) Понимать содержание художественного произведения, его проблематику, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному; |
1) Анализирует художественное произведение; |
2) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; |
1) Аргументирует авторскую позицию; | ||
3) составлять план сочинения на литературные и свободные темы; | 1) Пишет сочинения, письменные работы на литературные и свободные темы с опорой на план. | ||
4) пересказывать текст произведения или эпизод романа "Плаха", раскрывающий социальные, нравственные проблемы, творчески переосмысливая содержание и используя образные средства; |
1) Передает содержание текста произведения или фрагмента путем творческого воспроизведения; | ||
5) определять роль композиции в раскрытии идеи произведения, образов героев; |
1) Выделяет особенности построения произведения, тему, идею; | ||
6) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
7) анализировать художественный мир произведения, представляя идею или взаимоотношения героев в различных формах представления информации; |
1) Определяет основные особенности художественного произведения; | ||
8) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, поясняя позицию автора примерами из текста; |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики. | ||
9) писать творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения; |
1) Создает эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации по прочитанным произведениям; | ||
10) сравнивать художественное произведение с произведениями других видов искусства, характеризуя сходства и различия, влияющие на целостное восприятие образов, оценивая степень эмоционального воздействия. |
1) Выделяет сходство и различие художественного произведения с произведениями других жанров искусства; | ||
Человек и право |
Вопросы нравственных ценностей в русской литературе. | 1) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; |
1) Аргументирует авторскую позицию; |
2) давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос о нравственности, ссылаясь на текст произведения, выражая собственное мнение о теме и образах; |
1) Строит доказательное высказывание с опорой на текст произведения; | ||
3) определять тематику и проблематику произведения, опираясь на художественные особенности текста; |
1) Выделяет художественные особенности текста; | ||
4) Анализировать эпизоды, определяя их роль и место в композиции произведения, объяснять значение эпизода для раскрытия идейно-тематического замысла; |
1) Интерпретирует значение эпизода для раскрытия авторского замысла; | ||
5) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
6) анализировать художественный мир произведения, представляя идею или взаимоотношения героев в различных формах представления информации (символы, формулы, законы, буктрейлеры); |
1) определяет основные особенности художественного произведения; | ||
7) определять способы выражения авторского отношения к вопросам воспитания и нравственности обществе 60-х годов 19 в., к героям, их проблемам, поясняя позицию автора примерами из текста |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; | ||
8) сопоставлять произведения (или фрагменты) русской, казахской и мировой литературы с точки зрения эстетического воздействия на читателя, объясняя общие и отличительные признаки. |
1) Сравнивает текст или его фрагменты с другими произведениями; | ||
Семейные ценности |
"Мысль семейная" в русской литературе. | 1) понимать термины: золотой век, мотив, роман-эпопея, психологизм, фабула; |
1) Различает литературоведческие термины, связанные с произведениями Л.Толстого, А.Вампилова; |
2) составлять план сочинения на тему "Мысль семейная" в русской литературе" |
1) Пишет сочинения на литературные темы, используя план; | ||
3) читать произведение на казахском языке; |
1) Передает содержание текста произведения или фрагмента путем творческого воспроизведения; | ||
4) определять жанр и его признаки (роман-эпопея, роман в стихах, психологический роман и другие), особенности философской лирики; |
1) Выделяет и различает основные литературные жанры и их признаки; | ||
5) определять роль композиции в раскрытии идеи произведения, образов героев; |
1) Выделяет особенности построения произведения, тему, идею; | ||
6) анализировать эпизоды, определяя их роль и место в композиции произведения, объяснять значение эпизода для раскрытия идейно-тематического замысла; |
1) Интерпретирует значение эпизода для раскрытия авторского замысла; | ||
7) характеризовать героев произведения, определяя их роль и значение в системе персонажей; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
8) анализировать средства и приемы создания образов, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объяснять их воздействие на читателя; |
1) Выделяет способы создания художественных образов произведения; | ||
9) писать творческие работы логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения; |
1) Применяет изобразительно-выразительные средства языка; | ||
10) сравнивать художественное произведение с произведениями других видов искусства, характеризуя сходства и различия, влияющие на целостное восприятие образов, оценивая степень эмоционального воздействия; |
1) Выделяет сходство и различие художественного произведения с произведениями других жанров искусства; | ||
11) оценивать устные и письменные высказывания (свои, одноклассников и другие) с точки зрения полноты и глубины раскрытия темы, композиционного и стилевого единства, фактологической точности и эмоционального воздействия на слушателя или читателя. |
1) Характеризует диалогические и монологические высказывания на основе раскрытия темы, понимания построения произведения, его стиля; | ||
Человек в эпоху перемен |
Значимость культурных ценностей. | 1) Понимать термины: ретроспекция, серебряный век, имажинизм, символизм, акмеизм, футуризм; |
1) Различает литературоведческие термины, связанные с произведениями поэтов "серебряного века"; |
2) давать оценку произведению с точки зрения эстетического воздействия на читателя, объясняя собственное отношение к идее, героям в форме устных и письменных высказываний; |
1) Определяет нравственную и эстетическую ценность произведения; | ||
3) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты; |
1) Аргументирует авторскую позицию; | ||
4) давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на литературный материал, выражая собственное мнение о теме, проблеме, системе образов; |
1) Строит доказательное высказывание с опорой на текст произведения; | ||
5) определять жанр и его признаки (синкретический жанр), особенности лирики серебряного века; |
1) Выделяет и различает основные жанры лирики; | ||
6) определять роль эпизода, его взаимосвязь с тематикой и проблематикой произведения на основе анализа художественных средств и приемов; |
1)Анализирует художественное произведение; | ||
7) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
8) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением; |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; | ||
9) анализировать средства и приемы создания образов, художественного пространства и времени, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объяснять, с какой целью их использует автор. |
1) Выделяет способы создания в произведении художественного пространства и времени; | ||
Человек в эпоху тоталитарного режима |
Восприятие социального заката как необходимость говорить правду о своем времени. | 1) Понимать содержание художественного произведения и его роль в литературном процессе, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному; |
1) Анализирует художественное произведение; |
2) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с проблематикой политики и нравственности, выражением авторской позиции; |
1) Определяет в произведении фразы и эпизоды, отражающие мнение автора; | ||
3) составлять план эссе, критической статьи, сочинения на литературные и свободные темы; |
1) Пишет сочинения на литературные темы, используя план; | ||
4) пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание, сохраняя авторское своеобразие; |
1) Передает содержание произведения или фрагмента путем творческого воспроизведения; | ||
5) определять жанр и его признаки (синкретический жанр); | 1) Выделяет и различает основные литературные жанры и их признаки; | ||
6) определять роль композиции в раскрытии авторского замысла (тематики, проблематики, образов героев); |
1) Различает композиционные элементы произведения; | ||
7) определять роль эпизода, его взаимосвязь с тематикой и проблематикой произведения на основе анализа художественных средств и приемов; |
1) Анализирует художественное произведение; | ||
8) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
9) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением; |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; | ||
10) писать творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения; |
1) Создает эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации по прочитанным произведениям; | ||
11) сравнивать художественное произведение с произведениями других видов искусства, характеризуя сходства и различия, влияющие на целостное восприятие образов, оценивая степень эмоционального воздействия. |
1) Выделяет сходство и различие художественного произведения с произведениями других жанров искусства; | ||
Война в судьбах людей |
Проблема нравственного выбора в экстремальных условиях. | 1) Понимать содержание художественного произведения и его роль в литературном процессе, критически осмысливая, выражать своҰ отношение к услышанному или прочитанному; |
1) Анализирует художественное произведение; |
2) самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с проблематикой и выражением авторской позиции; |
1) Определяет в произведении фразы и эпизоды, отражающие мнение автора; | ||
3) давать развернутый аргументированный ответ на проблемный вопрос, ссылаясь на литературный материал, выражая собственное мнение о теме, проблеме, системе образов; |
1) Строит доказательное высказывание о проблемах послевоенной депрессии в обществе: социальный и личностный кризис, с опорой на текст произведения; | ||
4) определять тематику и проблематику произведения, опираясь на художественные особенности текста; |
1) Выделяет художественные особенности текста; | ||
5) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
6) анализировать художественный мир произведения, представляя произведения в различных формах (инсценировка, буктрейлер); |
1) Определяет основные особенности художественного произведения; | ||
7) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением; |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; | ||
8) анализировать средства и приемы создания образов, художественного пространства и времени, изобразительные средства и фигуры поэтического синтаксиса, объяснять, с какой целью их использует автор; |
1) Выделяет способы создания в произведении художественного пространства и времени; | ||
9) давать критическую оценку произведению с точки зрения нравственной и эстетической ценности, авторских приемов, объясняя собственное отношение к проблематике текста в форме устных и письменных высказываний; |
1) определяет нравственную и эстетическую ценность произведения; | ||
10) сопоставлять произведения (или фрагменты) русской, казахской и мировой литературы с точки зрения нравственной и эстетической ценности, объясняя общие и отличительные признаки, позицию авторов. |
1) Сравнивает текст или его фрагменты с другими произведениями; | ||
Тема нравственного выбора |
Личность и современность. Тема свободы. | 1) Самостоятельно находить в тексте и выразительно читать наизусть цитаты, фрагменты, связанные с выражением авторской позиции; |
1) Строит доказательное высказывание с опорой на текст произведения; |
2) составлять план эссе, критической статьи, сочинения на литературные и свободные темы; |
1) Пишет сочинения на литературные темы, используя план; | ||
3) пересказывать текст произведения или эпизод, творчески переосмысливая содержание, сохраняя авторское своеобразие; |
1) Передает содержание произведения или фрагмента путем творческого воспроизведения; | ||
4) определяет тематику и проблематику произведения, опираясь на художественные особенности текста; |
1) Выделяет художественные особенности текста; | ||
5) определять роль композиции в раскрытии авторского замысла (тематики, проблематики, образов героев); |
1) Различает композиционные элементы произведения; | ||
6) характеризовать героев произведения, определяя их роль в раскрытии идейно-тематического содержания произведения; |
1) Составляет характеристику действующих лиц произведения; | ||
7) анализировать художественный мир произведения, представляя произведения в различных формах (инсценировка, буктрейлер); |
1) Определяет основные особенности художественного произведения; | ||
8) определять способы выражения авторского отношения к героям, проблемам, сопоставляя позицию автора с собственным мнением; |
1) Выявляет отношение автора к действующим лицам произведения через описания, действия, поступки, портретные характеристики; | ||
9) писать творческие работы (эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации) логично и последовательно, опираясь на литературный материал, используя точный и образный язык, выражая свое мнение об актуальности произведения; |
1) Создает эссе, сочинения на литературные и свободные темы, аннотации по прочитанным произведениям; | ||
10) сравнивать художественное произведение с произведениями других видов искусства, характеризуя сходства и различия, влияющие на целостное восприятие образов, оценивая степень эмоционального воздействия; |
1) Выделяет сходство и различие художественного произведения с произведениями других жанров искусства; | ||
11) оценивать устные и письменные высказывания (свои, одноклассников и другие) с точки зрения полноты и глубины раскрытия темы, композиционного и стилевого единства, фактологической точности и эмоционального воздействия на слушателя или читателя. |
1) характеризует диалогические и монологические высказывания на основе раскрытия темы, понимания построения произведения, его стиля; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 103- қосымша |
Қоғамдық- гуманитарлық бағыттың "Орыс тілі және әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық- гуманитарлық бағыттың "Орыс тілі және әдебиеті" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу - ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Орыс тілі және орыс әдебиеті" оқу пәнін оқытудың мақсаты – көп деңгейлі тілдік құралдар жүйесін меңгеруге, орыс әдеби тілінің ережелері мен нормаларын, сөйлеу этикеті ережелерін сақтауға негізделген сөйлеу іс-әрекетінің дағдыларын жетілдіру, агроөнеркәсіптік салада қолданылатын білім алушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға ықпал ету.
Орыс тілін меңгеру, орыс және әлемдік әдебиеттермен танысу білім алушыларға тез өзгеретін әлемнің жағдайына бейімделуге, оқу және болашақ кәсіби қызметтегі ситуациялық-сөйлеу мінез-құлқын сәтті реттеуге; өз пікірін білдіру және негіздеу үшін әртүрлі ақпарат көздері мен заманауи ақпараттық технологияларды пайдалануға көмектеседі.
3. Оқу пәнін іске асыру мынадай міндеттерді қарастырады:
1) өмірдің әлеуметтік-мәдени, әлеуметтік-экономикалық, қоғамдық- гуманитарлық, ғылыми-техникалық, білім беру және кәсіптік салаларында қарым-қатынас жасау үшін қажетті тыңдау, сөйлеу, оқу, жазу дағдыларын дамыту;
2) орыс тілінің нормалары мен ережелеріне сәйкес тілдік жүйенің бірліктері, оларды біріктіру, жұмыс істеу ережелері, синтаксистік құрылымдарды құрастыру дағдылары мен біліктіліктеі туралы білімді жетілдіру, сондай-ақ теориялық-әдеби ұғымдарды білу;
3) көркем мәтінді талдау, әдеби шығарманың түрі мен жанрын анықтау, бейнелеу - экспрессивті құралдардың рөлін сипаттау, шығарманың идеясы мен проблематикасын тұжырымдау қабілетін дамыту;
4) оқығанына өз көзқарасын білдіру, авторлық ұстанымын анықтау қабілетін дамыту;
5) орыс әдеби тілінің нормаларын ескере отырып, тиісті тақырыпқа үйлесімді мәтін (ауызша және жазбаша) құру дағдыларын жетілдіру;
6) ақпаратты іздеу, өңдеу және тіркеумен байланысты дағдылар мен біліктіліктерді жетілдіру;
7) басқа пәндерден алынған ақпаратты оқу және жазу, зерттеу дағдылары, талдау, синтездеу, бағалау, түсіндіру дағдылары негізінде білім алушылардың дағдыларын қалыптастыруға бағытталған сыни ойлау дағдыларын жетілдіру;
8) коммуникативтік міндеттерге сәйкес оқытудың әртүрлі түрлерін пайдалану;
9) білім алушылардың сөздік қорын кәсіби жоғары арнаулы лексикамен байыту;
10) ақпараттық-коммуникациялық және компьютерлік технологияларды пайдалану дағдыларын жетілдіру;
11) Қазақстанда және шетелде тұратын түрлі этностардың тілдері мен мәдениеттеріне толерантты қатынасты қалыптастыру.
4. Пәннің мазмұны 9 бөлімнен тұрады: "Туризм. Экотуризм", "Человек и Родина", "Наука и этика", "Планета. Земля. Океаны", "Литература и искусство", "Тақырып социального неравенства в средствах массовой информации и литературе", "Торговля и помощь. Справедливая торговля", "Значение труда в жизни человека и общества", "Показатель развития общества: экология, биоресурсы".
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Бөлімдер, бөлімшілердің мен тақырыптардың атауы | Барлығы | Сағат саны | |
Сабақтар | ||||
Теориялық | Практикалық | |||
Кіріспе. В мире языка и литературы | ||||
Бөлім 1. Туризм. Экотуризм | ||||
Созерцание природы, духовное обогащение, сохранение природного наследия в литературе | + | + | + | |
1 |
Тақырып 1.1 А.С. Пушкин. "Монастырь на Казбеке". | |||
2 | Тақырып 1.2 Алматы - туристический центр Казахстана. Имя числительное | |||
3 | Тақырып 1.3 Казахстанский компонент. Мир живой природы. Собственные имена существительные | |||
4 | Тақырып 1.4 В.С. Высоцкий. "Гимн морю и горам" | |||
5 | Тақырып 1.5 А. К. Толстой. "Растянулся на просторе" | |||
6 | Тақырып 1.6 Казахстанский компонент. KITF-2019. Развитие рынка казахстанского туризма. Текст – рассуждение. Сложные прилагательные, прилагательные в краткой форме, причастия. Н и НН в разных частях речи | |||
Бөлім 2. Человек и Родина | ||||
Соотношение образов Человека и Родины в литературных произведениях | + | + | + | |
7 | Тақырып 2.1 М.Ю. Лермонтов "Родина" | |||
8 | Тақырып 2.2 Казахстанский компонент. Ассамблея народов Казахстана. Сложные синтаксические конструкции. Знаки препинания в простых и осложненных предложениях | |||
9 | Тақырып 2.3 Ч. Айтматов "Буранный полустанок" Именные части речи в различных формах. Особенности хронотопа. Аннотация. Правописание Ь и Ъ | |||
10 | Тақырып 2.4 Г. Бельгер "Дедушка Сергали" | |||
11 | Тақырып 2.5 Г. Бельгер "Для меня казахское слово Ел священно". Публицистический стиль | |||
12 | Тақырып 2.6 М. Семашко "Емшан". Сравнительный анализ произведений А. Майкова и М.Семашко | |||
13 | Тақырып 2.7 К. Паустовский "Бескорыстие". Однородные члены предложения | |||
Бөлім 3. Наука и этика | ||||
Литературные формы философствования на тему нравственности и научно-технического прогресса | + | + | + | |
14 | Тақырып 3.1 М. А. Булгаков "Собачье сердце" | |||
15 | Тақырып 3.2 Научные открытия ХХI века. Правописание суффиксов | |||
16 | А. Беляев "Голова профессора Доуэля". Анализ произведения "Голова профессора Доуэля". Стили речи | |||
Бөлім 4. Планета. Земля. Океаны | ||||
Наш дом – Планета Земля | + | + | + | |
17 |
Тақырып 4.1 В.В. Маяковский "Атлантический океан". | |||
18 | Тақырып 4.2 Казахстанский компонент. Государственная программа "Нұрлы жол". Односоставные предложения | |||
19 | Тақырып 4.3 А. Сент-Экзюпери. Литературный хронограф. Философская сказка-притча "Маленький принц". Художественные особенности произведения "Маленький принц" | |||
Бөлім 5. Литература и искусство | ||||
Связь литературы с другими видами искусства | + | + | + | |
20 | Тақырып 5.1 А.С. Пушкин "Моцарт и Сальери". Анализ произведения "Моцарт и Сальери" | |||
21 | Тақырып 5.2 Казахстанский компонент. Устное народное творчество. | |||
22 | Тақырып 5.3 А.И. Куприн "Гранатовый браслет". Литературный хронограф. Полные и краткие причастия | |||
23 | Тақырып 5.4 В. М. Гаршин "Художники". Местоимения. Разряды местоимений | |||
24 | Тақырып 5.5 О. Сулейменов "Махамбету" и А. Вознесенский | |||
Бөлім 6. Тема социального неравенства в средствах массовой информации и литературе | ||||
Социальное неравенство: литературные аргументы | + | + | + | |
25 | Тақырып 6.1 А.П. Чехов "Толстый и тонкий". Степени сравнения прилагательных | |||
26 | Тақырып 6.2 Казахстанский компонент. Закон о языках Республики Казахстан. | |||
27 | Тақырып 6.3 Н. А. Островский "Бесприданница". Образ Ларисы Огудаловой | |||
28 | Тақырып 6.4 Тема торга и власти денег. Композиция и экранизация пьесы. НЕ с глаголами и наречиями | |||
29 |
Тақырып 6.5 Н. В. Гоголь "Шинель" | |||
30 | Тақырып 6.6 И.С. Тургенев "Два богача". Основная мысль произведения | |||
Бөлім 7. Торговля и помощь. Справедливая торговля | ||||
Торговля как вечный двигатель | + | + | + | |
31 | Тақырып 7.1 О. Бальзак "Гобсек". Составное именное сказуемое | |||
32 | Тақырып 7.2 Казахстанский компонент. Торговые связи и денежное обращение кочевников | |||
Бөлім 8. Значение труда в жизни человека и общества | ||||
Смысл жизни в литературных произведениях | + | + | + | |
33 | Тақырып 8.1 А. П. Платонов "Песчаная учительница". Глагол | |||
34 | Тақырып 8.2 М.Е. Салтыков - Щедрин "Повесть о том, как один мужик двух генералов прокормил". Жанры литературной сказки | |||
35 | Тақырып 8.3 Казахстанский компонент. Древние ремесла. Собственные имена существительные | |||
Бөлім 9. Показатель развития общества: экология, биоресурсы | + | + | + | |
Проблемы экологии и искусство | ||||
36 | Тақырып 9.1 Р. Сейсенбаев "День, когда рухнул мир". Правописание наречий | |||
37 | Тақырып 9.2 Нравственные уроки Роллана Сейсенбаева | |||
38 | Тақырып 9.3 М. А. Дудин. Стихотворение "Берегите землю!" Защита экологии – дело каждого из нас. Действительный и страдательные причастия | |||
Бөлім 10. Свободное время как показатель развития общества | ||||
Герой времени в произведениях современных писателей | + | + | + | |
39 | Тақырып 10.1 И. А. Гончаров "Обломов". Цитата. Конструкция с союзом -как- | |||
40 | Тақырып 10.2 Символика в романе "Обломов". Художественный стиль. | |||
Бөлім 11. Человек и история | ||||
Отражении истории в литературном произведении | + | + | + | |
41 | Тақырып 11.1 А. С. Пушкин "Евгений Онегин". | |||
42 | Тақырып 11.2 Сюжет "Евгений Онегина" как отражение исторической эпохи. Композиция романа. Сложносочиненные предложения | |||
43 | Тақырып 11.3 О. Сулейменов "Одна война закончилась другой…" | |||
44 | Тақырып 11.4 А. Ахматова "Реквием". | |||
45 | Поэма "Реквием" - памятник страшной эпохи сталинского режима. Частица | |||
Бөлім 12. Энергия будущего. Энергия слова | ||||
Пространство и время в искусстве | + | + | + | |
46 | Тақырып 12.1 К. Алтайский "Казахские мотивы". Второстепенные члены предложения. | |||
47 | Тақырып 12.2 С. Назарова "Мой зеленоглазый аруах". Великая сила воспитания слова. Бессоюзные сложные предложения | |||
48 | Тақырып 12.3 В. С. Высоцкий "Баллада о времени". Морфема. | |||
49 | Тақырып 12.4 О. Сабинина "Что такое ЭКСПО". Все самое интересное о выставке ЭКСПО-2017 в Астане. Научный стиль | |||
Бөлім 13. Мир и безопасность | ||||
Примеры мужества и стойкости в литературе | + | + | + | |
50 | Тақырып 13.1 Л. Н. Толстой "Война и мир" (обзор с чтением глав о Бородинском сражении). Правописание наречий | |||
51 | Тақырып 13.2 Нравственные изыскания главнхе героев романа Л. Н. Толстого "Война и мир". | |||
52 | Стихотворения А. А. Суркова, К. М. Симонова, М. В. Исаковского, Ю. В. Друниной. Поэзия, опаленная войной | |||
53 | Тақырып 13.4 Казахстан в мире художественной литературы. Ж. Жабаев | |||
54 | Тақырып 13.5 А. Сурков. Фронтовик, поэт, журналист | |||
55 | Тақырып 13.6 К. Симонов Военная лирика | |||
56 | Тақырып 13.7 В.Исаковский – талантливый поэт, тонкий лирик. Служебные части речи | |||
Бөлім 14. Театр и кино в современном мире | ||||
Литературные произведения в театральном и кинематографическом искусствах | + | + | + | |
57 | Тақырып 14.1 А. П. Чехов "ВишнҰвый сад". Жанр и композиция. Сложносочиненные предложения | |||
58 | Тақырып 14.2 Символика в пьесе "Вишневый сад" | |||
Бөлім 15. Высшая ценность – права человека | ||||
Идейное богатство и художественная ценность произведений казахстанской и русской литературы | + | + | + | |
59 | Тақырып 15.1. О.О. Сулейменов "Дикое поле". Правописание наречий | |||
60 | Тақырып 15.2 Ю.О. Домбровский "Хранитель древностей". | |||
61 | Тақырып 15.3 Ю. Домбровский "Алматинская повесть". Аннотация | |||
62 | Тақырып 15.4 Ч. Айтматов "И дольше века длится день". Таема исторической памяти. Монолог | |||
63 | Тақырып 15.5 Ч. Айтматов "Легенда о Манкурте". | |||
Бөлім 16. Современное общество: миграция | ||||
Содержательно-Тақырыптические особенности произведений миграционной литературы | + | + | + | |
64 | Тақырып 16.1 В. В. Набоков "Родина" | |||
65 | Тақырып 16.2 Н. А. Тэффи "Ностальгия". Имя прилагательное | |||
66 | Тақырып 16.3 М.И. Цветаева "Родина" | |||
67 | Тақырып 16.4 П. Васильев "Переселенцы". Сложноподчиненное предложение | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау крийтерийлері
Бөлімнің атауы | Бөлімшенің атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Туризм. Экотуризм | А.С. Пушкин. "Монастырь на Казбеке". Тексты смешанных типов, разных жанров, стилей и подстилей (статья, пресс-релиз, репортаж, аннотация). |
1) Определять основную |
1) Определяет основную мысль текста, детали, подтверждающие ее; |
В.С. Высоцкий. "Гимн морю и горам" |
1) Создавать тексты различных типов и жанров, публицистического стиля (заметка, пресс-релиз). |
1) Составляет текст-рассуждение по теме и идее стихотворения; | |
А. К. Толстой. "Растянулся на просторе" | 1) Понимать основную и детальную информацию текстов разных жанров. | 1) Составляет вывод о роли пейзажа в стихотворении, дает оценку событиям. | |
KITF-2019. Текст – рассуждение "Гуманизация казахстанского общества | 1) Использовать лексику, публицистического стиля в соответствии с целью и ситуацией общения. |
1) Определяет типы текстов; | |
Человек и Родина | М.Ю. Лермонтов "Родина" |
1) Определять основную мысль текста, выявляя детали, подтверждающие ее; |
1) Выявляет особенности и роль лексических и синтаксических средств при передаче основной мысли; |
Ч. Айтматов "Буранный полустанок" |
1) Определять основную |
1) Определяет тему, идею романа "Буранный полустанок"; | |
Тема памяти и манкуртизма. Именные части речи в различных формах. Особенности хронотопа. Аннотация.Правописание Ь и Ъ |
1) Анализировать содержание художественных произведений; |
1) Объясняет тему манкуртизма в художественной литературе; | |
Г. Бельгер "Дедушка Сергали" | 1) Анализировать содержание художественных произведений. |
1) Формулирует выводы на тему малой родины; | |
Г. К. Бельгер. "Для меня казахское слово ел священно". Публицистический стиль | 1) Создавать тексты смешанных тексты публицистического стилей (статья, аннотация, репортаж). | 1) Определяет и применяет на практике публицистический стиль речи. | |
М. Семашко "Емшан". Сравнительный анализ произведений А. Майкова и М.Семашко | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями. |
1) Определяет тему и идею произведения; | |
К. Паустовский "Бескорыстие". Однородные члены предложения | 1) Определять основную мысль текста, выявляя позицию и выражая собственное отношение. |
1) Определяет тему и идею произведения; | |
Наука и этика | М. А. Булгаков "Собачье сердце" | 1) Анализировать отражение в художественной литературе темы "наука и этика". |
1) Оценивает события, описанные в повести; |
Научные открытия ХХI века. Правописание суффиксов Н и НН в прилагательных, причастиях и наречиях | 1) Формулировать практические вопросы по прочитанному тексту и отвечать на них, используя внетекстовую информацию для подтверждения своей точки зрения |
1) Самостоятельно подбирает дополнительный материал; | |
А. Беляев "Голова профессора Доуэля". Анализ произведения "Голова профессора Доуэля". Стили речи | 1) Владеть словарным запасом, включающим общенаучную, узкоспециальную лексику социальнокультурной, учебно-профессиональной, общественно-политической сфер. |
1) Рассматривает тему медицинских экспериментов в произведении; | |
Планета. Земля. Океаны |
В.В. Маяковский "Атлантический океан". | 1) Анализировать отражение в художественной литературе темы "Планета. Земля. Океаны". |
1) Объясняет идейно- тематическое своеобразие стихотворения; |
А. Сент-Экзюпери. Литературный хронограф. Философская сказка-притча "Маленький принц". Художественные особенности произведения "Маленький принц" |
1) Анализировать отражение темы "планета земля. океаны" в художественной литературе; |
1) Выделяет художественные особенности произведения "Маленький принц"; | |
Литература и искусство | А.С. Пушкин "Моцарт и Сальери". Анализ произведения "Моцарт и Сальери" |
1) Сопоставлять художественные произведения и формулировать свою точку зрения по изученным темам; |
1) Проводит сравнительный анализ характерам главных героев; |
А.И. Куприн "Гранатовый браслет". Литературный хронограф. Полные и краткие причастия |
1) Выделяет тему и идею повести; | ||
В. М. Гаршин "Художники". Местоимения. Разряды местоимений |
1) Составляет характеристику персонажей; | ||
Казахстанский компонент. О. Сулейменов "Махамбету" и А. Вознесенский | 1) Проводит сопоставительный анализ стихотворений, дает оценку. | ||
Тема социального неравенства в средствах массовой информации и литературе | А.П. Чехов "Толстый и тонкий". Степени сравнения прилагательных |
1) Анализировать тему социального неравенства в литературе; |
1) Пишет рассуждение, используя прием "ПОПС (позиция, объяснения, пример, следствия) формулы"; |
Н. А. Островский "Бесприданница". Образ Ларисы Огудаловой |
1) Владеть стратегиями чтения художественного текста; |
1) Анализирует поступки героев пьесы; | |
Н. В. Гоголь "Шинель" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, определяя роль композиции, изобразительно-выразительных средств, деталей в раскрытии основной мысли. |
1) Составляет выступление о смысле жизни героя | |
И.С. Тургенев "Два богача". Основная мысль произведения | 1) Формулировать вопросы по прочитанному тексту и отвечать на них, используя внетекстовую информацию для подтверждения своей точки зрения. |
1) Извлекает основную мысль рассказа в прозе; | |
Торговля и помощь. Справедливая торговля | О. Бальзак "Гобсек". Составное именное сказуемое | 1) Выявить значение торговых отношений в общественной жизни. |
1) Показывает актуальность произведения; |
Значение труда в жизни человека и общества | А. П. Платонов "Песчаная учительница". Глагол |
1) Проанализировать отражение темы труда в художественной литературе; |
1) Характеризует главную героиню; |
М.Е. Салтыков - Щедрин "Повесть о том, как один мужик двух генералов прокормил". Жанры литературной сказки |
1) Извлекать необходимую информацию из различных источников, определяя факт и мнение; |
1) Анализирует полученную информацию; | |
Показатель развития общества: экология, биоресурсы | Р. Сейсенбаев "День, когда рухнул мир". Правописание наречий |
1) Пересказывать содержание текста, демонстрируя собственное понимание проблематики и связывая прочитанное/ услышанное с собственным опытом; |
1) Передает содержание текста; |
М. А. Дудин. Стихотворение "Берегите землю!" Правописание наречий. Защита экологии – дело каждого из нас |
1) Понимать скрытый смысл текстов, определяя позицию автора; |
1) Определяет главную информацию через художественно-изобразительные средства; | |
Свободное время как показатель развития общества | И. А. Гончаров "Обломов". Цитата. Конструкция с союзом как |
1) Извлекать необходимую информацию из разных источников, критически оценивая аргументы, содержащиеся в ней; |
1) Определяет основную мысль текста, выявляя авторскую позицию и выражая свое отношение к произведению; |
Человек и история | А. С. Пушкин "Евгений Онегин". Сложносочиненные предложения |
1) Создать творческие тексты смешанных типов (описания, повествования) с явно или скрыто выраженной авторской позицией; |
1) Создает творческие текст-повествование с явно выраженной или скрытой авторской позицией; |
О. Сулейменов "Одна война закончилась другой…" | 1) Определять основную мысль текста, выявляя авторскую позицию, выражая свое отношение. |
1) Определяет основную мысль текста, выявляя авторскую позицию; | |
А. Ахматова "Реквием". Поэма "Реквием" - памятник страшной эпохи сталинского режима. Частица | 1) Прогнозировать содержание всего текста, опираясь на заключительные фразы, выводы текста. |
1) Прогнозирует причины и следствия по предложенной проблеме; | |
Энергия будущего. Энергия слова | К. Алтайский "Казахские мотивы". Второстепенные члены предложения. | 1) Владеть словарным запасом, включающим общенаучную и узкоспециальную лексику социально-культурной, учебно-профессиональной, общественно-политической сфер. |
1) Понимает лексическое значение слов общенаучной, учебно-профессиональной сфер; |
С. Назарова "Мой зеленоглазый аруах". Бессоюзные сложные предложения | 1) Извлекать необходимую информацию из разных источников, критически оценивая аргументы, содержащиеся в ней. |
1) Определяет основную мысль текста; | |
В. С. Высоцкий "Баллада о времени". Морфема. | 1) Определять основную мысль прослушанного, прочитанного и/или аудиовизуальноготекста, в том числе материалы средства массовой информации, перефразируя исходный материал и сохраняя основную мысль. |
1) Анализирует проблематику прочитанного текста; | |
О. Сабинина "Что такое ЭКСПО". Все самое интересное о выставке ЭКСПО-2017 в Астане. Научный стиль |
1) Синтезирует информацию, полученную из различных источников; | ||
Мир и безопасность | Л. Н. Толстой "Война и мир" (обзор с чтением глав о Бородинском сражении). Правописание наречий |
1) Владеть разными видами чтения |
1) Использует стратегии просмотрового, выборочного, аналитического чтения; |
Главные герои романаЛ. Н. Толстого "Война и мир" |
1) Владеет разными видами и стратегиями чтения в зависимости от цели и задач; |
1) Характеризует героя (Наполеон, Кутузов) (определяет приемы изображения: речь, поступки и так далее); | |
Стихотворения А. А. Суркова, К. М. Симонова, |
1) Владеть разными видами чтения; |
1) Владеет разными видами чтения; | |
Казахстан в мире художественной литературы. |
1) Владеть разными видами чтения; |
1) Владеет разными видами чтения; | |
А. Сурков. Фронтовик, поэт, журналист |
1) Определяет информацию, объединяющие иллюстрированные тексты; | ||
К. Симонов Военная лирика |
1) Владеть разными видами чтения; |
1) Определяет информацию, объединяющие иллюстрированные тексты; | |
Театр и кино в современном мире | А. П. Чехов "Вишневый сад". Жанр и композиция. Особенности конфликта. Сложносочиненные предложения |
1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств; |
1) Анализирует конфликт социальных противоречий в пьесе, определяя роль композиции, изобразительно-выразительных средств, деталей в раскрытии основной мысли; |
Символика в пьесе "Вишневый сад" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств. |
1) Применяет приемы ассоциативного обучения; | |
Высшая ценность – права человека | О.О. Сулейменов "Дикое поле". Правописание наречий |
1) Анализировать содержание произведения; |
1) Участвует в беседе, находя пути решения проблемы; |
Ю.О. Домбровский "Хранитель древностей" |
1) Анализировать проблему соотношения нравственности общественного сознания и отдельно взятой личности; |
1) Участвует в деловой беседе; | |
Ю. Домбровский "Алматинская повесть". Аннотация | 1) Создавать тексты смешанных типов, тексты научного и публицистического стилей (статья, аннотация, репортаж). |
1) Составляет аннотацию; | |
Ч. Айтматов "И дольше века длится день". Тема исторической памяти. Монолог | 1) Создавать развернутое монологическое высказывание для публичного выступления на тему "Манкурты современности", удерживая внимание и взаимодействуя с аудиторией |
1) Владеет разными видами и стратегиями чтения в зависимости от цели и задач; | |
Ч. Айтматов "Легенда о Манкурте" |
1) Пересказывать тексты, адаптируя содержание для определенной целевой аудитории с использованием средств для привлечения внимания; |
1) Называет актуальные проблемы социальной жизни по произведению; | |
Современное общество: миграция | В. В. Набоков "Родина" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств. |
1) Определяет особенности произведения: время написания, актуальность, история создания; |
Н. А. Тэффи "Ностальгия". Имя прилагательное | 1) Сравнивать цели, целевую аудиторию, авторскую позицию, жанровые и стилистические особенности текстов. |
1) Сравнивает цели текстов; | |
М.И. Цветаева "Родина" | 1) Анализировать содержание художественных произведений, сравнивая их с другими художественными произведениями или произведениями других видов искусств. |
1) Анализирует содержание стихотворения; | |
П. Васильев "Переселенцы". Сложное предложение |
1) Использовать неполные предложения, сложные союзные и бессоюзные предложения; |
1) Владеет словарным запасом, включающим лексику социальнокультурной, общественно политической сфер (иммиграция и эмиграция); |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 104- қосымша |
Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Шетел тілі" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Шетел тілі" оқу пәнін оқытудың мақсаты – тілдік дағдылардың жоғары деңгейін қалыптастыру, сонымен қатар кәсіби шеберлікті мыналар арқылы дамыту: талдау, бағалау және шығармашылық ойлауға ықпал ететін әртүрлі тапсырмалар; ауызша және жазбаша дереккөздердің кең ауқымымен танысу; шет тілін оқыту үдерісінде негізгі әдістемелік-педагогикалық технологияларды оқып үйрену.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) шет тілін меңгеру негізінде оның қазақ және әлем әдебиетімен және мәдениетімен байланысын ескере отырып, табысты әлеуметтік бейімделуге ықпал ететін білім, білік және дағдыларды қалыптастыру;
2) оқытылатын тілдегі әдебиеттер арқылы отансүйгіштікке, азаматтыққа, белсенді өмірлік ұстанымға тәрбиелеу;
3) қазіргі әлемнің жаһандануы жағдайында шет тілін үйренудің құндылығы туралы түсінік қалыптастыру; мәдениетаралық коммуникация тұрғысынан өз елін, оның мәдениетін көрсете білу;
4) сыни тұрғыдан ойлау, салыстыру, жалпылау, ұқсастықтар мен себеп-салдар байланыстарын орнату дағдыларын жетілдіру, контекстен кең ауқымды бейтаныс лексиканы түсіну; тиісті деңгейде еркін сөйлеу, дәлдік, сөз екпіні, интонация және стиль;
5) қарым-қатынас міндетіне сәйкес сөйлеу құралдарын өзінің сезімін, ойы мен қажеттіліктерін білдіру үшін пайдалануға, өз қызметін жоспарлауға және реттеуге; ауызша және жазбаша сөйлеуді, монологтық контекстік сөйлеуді меңгеру;
6) білім алушылардың тілді ойлау, ой елегінен өткізу, өз ойын жеткізу және басқа пәндер бойынша оқу құралы, сондай-ақ сауаттылығын арттыру құралы ретінде тануға және пайдалануға мүмкіндік беру; лингвистикалық, мәдени және әлеуметтік компоненттерді біріктіруді қамтитын тілді үйрену үдерісіне қосу;
7) шет тілін колледжде және одан тыс жерлерде қолдану үшін студенттерге пайдалы гипотеза жасау және пікірлер, түсініктемелер және жауаптар беру үшін құрдастарымен өзара әрекеттесу; ағылшын тілінде сөйлейтіндермен және ағылшын тілінде сөйлемейтіндермен сәтті қарым-қатынас жасау;
8) оқу бағдарламасына сәйкес тақырыптар, салалар және жағдайлар шеңберінде оқытылатын тіл елдерінің мәдениетімен, дәстүрлерімен және шындықтарымен танысу арқылы әлеуметтік-мәдени құзыреттілігін қалыптастыру.
4. Пәннің мазмұны келесі бөлімдерден тұрады: Legend or Truth, Controversial Issues, Virtual reality, Outer Space, Stress and Fear, Imagination and Creativity, Reading for Pleasure, Different Ways of Living, Amazing places, Work and inventions, Future Career Perspectives.
Мазмұны: Тыңдау және сөйлеу дағдыларын шығармашылық есептерді шешу және топтық жұмыс үшін пайдаланыңыз, құрдастарыңызға сындарлы кері байланыс беріңіз. Әртүрлі көзқарастарды құрметтеу. Алынған кері байланысты бағалаңыз және сындарлы жауап беріңіз, жеке оқу мақсаттарын қою үшін кері байланысты пайдаланыңыз. Басқаларға түсінікті ақпаратты ұйымдастырыңыз және беріңіз. Сөйлеу немесе жазу кезінде логикалық дәлелді құрастырыңыз және қорғаңыз. Оқу және талқылау арқылы мәдениетаралық сезімталдықты дамыту. Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдаланыңыз. Пікірталас немесе жазуды дүниетанымдардың ауқымын көрсету және зерттеу құралы ретінде пайдаланыңыз.
Есту. Еркін пікірталастың негізгі мазмұнын, жалпы және оқу бағдарламаларының алуан түрлі тақырыптары бойынша мұғалімнің қолдауынсыз ұзақ талқылауда нақты ақпарат пен дәлелдің егжей-тегжейлерін түсіну, оның ішінде таныс емес тақырыптардың шектеулі саны бойынша талқылау.
Жалпы және оқу бағдарламаларының үлкен саны бойынша еркін пікірталас барысында, оның ішінде шектеулі сандағы таныс емес тақырыптар бойынша пікірталас кезінде спикер(лердің) көзқарасын немесе пікірін мойындау. Еркін талқылау контекстінен мағынаны анықтау. Бірқатар жалпы және оқу бағдарламалары бойынша спикерлердің көзқарастары мен айқын келісу дәрежесі. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымы бойынша еркін пікірталастағы дәлелдердегі қайшылықтарды анықтау.
Сөйлеу. Ресми және бейресми сөйлеу мәнерлерін пайдалану, әртүрлі жалпы және оқу бағдарламалары бойынша ақпарат алу үшін қиын сұрақтар қою және оларға жауап беру. Өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіру және негіздеу, жалпы және тәрбиелік тақырыптардың саны артып келе жатқан пікірталас мазмұнының әртүрлілігі аясында басқа адамдардың пікірлерін бағалау және түсініктеме беру. Әртүрлі жалпы және білім беру тақырыптары бойынша гипотезаларды ұсыну мақсатында құрдастарымен өзара әрекеттесу. Пікірталастың ағымын басқару және пікірталас кезінде перефраза және түзету арқылы тілді өзгерту. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымында сәйкес арнайы сөздік пен синтаксисті пайдалану.
Оқу. Көлемді мәтіндердің негізгі идеясын түсіну, таныс тақырыптар бойынша, оқу бағдарламасының тақырыптары мен таныс емес тақырыптар бойынша әртүрлі стильдер мен жанрлардағы көлемді мәтіндерден нақты ақпарат пен бөлшектерді тану. Әртүрлі жалпы тақырыптар мен оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша жақынырақ оқуға лайық мәтіндердің мазмұнын анықтау үшін ұзақ мәтіндерді қайталап оқу. Таныс және бейтаныс тақырыптар бойынша, сонымен қатар оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша әртүрлі көркем әдебиет мәтіндерін, ғылыми және публицистикалық әдебиеттерді оқу. Оқу бағдарламасындағы әртүрлі таныс және тақырыптар бойынша, сондай-ақ кейбір таныс емес тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердің мазмұнына негізделген қорытынды жасаңыз. Оқу бағдарламасынан таныс тақырыптар мен тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердің авторының көзқарасы мен пікірін анықтау. Әртүрлі жалпы тақырыптар мен оқу жоспарындағы тақырыптар бойынша ұзақ мәтіндерді (абзац аралығы) әзірлеу үлгілері. Мағынаны нақтылау және терең түсіну үшін таныс және бейтаныс қағаз және сандық ақпараттық ресурстардың кең ауқымын пайдалану. Дәлелдердің сәйкессіздігін анықтау, оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы тақырыптар мен тақырыптар бойынша көлемді мәтіндердегі ақпаратты салыстыру, талдау және синтездеу.
Хат. Тақырыпқа және жанрға сәйкес және әртүрлі жазба жанрларында дұрыс жазылған сөздік қорын пайдаланып, мәтін деңгейінде жеке жоспарлау, жазу, өңдеу және түзету. Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымы бойынша өсіп келе жатқан жазба жанрларының тиісті деңгейіне жету үшін сөйлеу мәнерін пайдаланып грамматикалық дұрыс жазу. Логикалық дәлелдерді оқытушының қолдауымен және қажет болған жағдайда, жалпы және оқу бағдарламасына таныс тақырыптар бойынша жазбаша жанрлардың үлкен санының ішінде мысалдар мен себептермен тұжырымдаңыз. Таныс жалпы және оқу бағдарламалары бойынша әртүрлі байланыстыратын сөздерді қолданып, мәтін деңгейінде үйлесімді жазу. Бірқатар жалпы және оқу бағдарламалары бойынша мәтін деңгейінде сәйкес жоспарды өз бетінше қолдану. Әртүрлі мүмкіндіктер арқылы сөйлесудегі жаңалықтар мен сезімдерді жеткізу және оларға жауап беру. Жазбаша жұмыстардағы тыныс белгілерінің дұрыстығы жоғары мәтін деңгейінде қойылуы.
Ағылшын тілін қолдану. Күрделі және күрделі зат есімнің сан алуан тіркестерінің, есептік және саналмайтын зат есімдерге арналған жиынтық көрсеткіштердің алуан түрлілігі, сонымен қатар есімдік сөз тіркестері, күрделі сын есімдердің алуан түрлері, сын есімдердің жіктік жалғауы, салыстырмалы құрылымдары және күшейткіш сын есімдердің әртүрлі ортақ мағынада қолданылуы. оқу жоспарынан таныс тақырыптар мен тақырыптар, анықтауыш және алдын ала анықтау құрылымдарының алуан түрлілігі, сұрақ түрлерінің кең ауқымы, салыстырмалы, демонстративті, белгісіз, сан есімдіктері, сонымен қатар оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы таныс тақырыптар мен тақырыптар бойынша рефлексивті есімдік құрылымдары. Уақыт септіктерінің көмегімен белсенді және пассивті дауыста тамаша үздіксіз формалардың, сонымен қатар бірқатар жетілген формалардың қолданылуы, келер және келер үздіксіз шақтағы белсенді және пассивті дауыстардың әртүрлі формалары, хабарлы сөйлемдер мен жанама сөйлеудегі осы, өткен және өткен кемел шақтағы белсенді және пассивті дауыстардың алуан түрлі формалары, белсенді және пассивті дауыстардың формалары оқу жоспарындағы әртүрлі жалпы тақырыптар мен таныс тақырыптар үшін қазіргі үздіксіз және өткен үздіксіз шақтарда. Әртүрлі жанама сөйлеу мәлімдемелері мен сұрау формаларын белгілі жалпы және оқу тақырыптары бойынша қолдану, тұрақты және тұрақсыз үстеулерге қатысты үстеу құрылымдары, превербальды, кейінгі және шектен тыс үстеулер, модальды етістіктердің өткен шақ формаларының көбеюі, соның ішінде must have, can’t have, might have өткен шақ туралы болжам мен қорытындыны, зат есім мен сын есімнің алдындағы көсемшелерді, зат есімнен, сын есім мен етістіктен кейінгі тәуелдік жалғауларды айту. Көбейген етістіктер мен сын есімдерден кейін инфинитивтік формалардың, көптеген етістіктер мен көсемшелерден кейін герунд формаларының, көптеген көсемше және фразалық етістіктердің қолданылуы. Әртүрлі таныс жалпы және оқу бағдарламалары бойынша кәсіподақтардың алуан түрлілігі. Конструкциялар If / if only шартты сөйлемнің үшінші түрінде сабақтас құрмалас сөйлемнің қолданылуы, оның ішінде әртүрлі жалпы және оқу бағдарламалары бойынша таныс тақырыптар.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Бөлімдер, бөлімшілердің мен тақырыптардың атауы | Сағаттар саны | ||
Барлығы | Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | |||
Unit 1. Legend or Truth | + | + | + | |
Subunit. Survival | ||||
1. | Theme 1. Introduction | |||
2. | Theme 2. Legend or truth. Life skills: the world around you: being a tourist (storytelling) | |||
3. | Theme 3. Fashion and culture in Kazakhstan. Making a presentation | |||
4. | Theme 4. Architecture on the Ancient Kazakh land (History, Geography) | |||
5. | Theme 5. Degrees of Adjectives. Buildings | |||
6. | Theme 6. Writing the opinion essay “Culture of Kazakhstan Nowadays” | |||
7. | Theme 7. Progress Check 1 (Test) | |||
Unit 2. Controversial Issues | + | + | + | |
Subunit. The environment | ||||
8. | Theme 1. Discussing pros and cons of immigration | |||
9. | Theme 2. Topic Vocabulary | |||
10. | Theme 3. Cities and houses. Moving to the MEGACITIES. | |||
11. | Theme 4. Expressing opinions about gender equality issues | |||
12. | Theme 5. Managing your budget | |||
13. | Theme 6. What’s better: Theatre or Cinema? (Discussion) | |||
14. | Theme 7. Progress Check 2 (writing an opinion essay) | |||
Unit 3. Virtual reality | + | + | + | |
Subunit. The future | ||||
15. | Theme 1. Describing daily life in the future | |||
16. | Theme 2. Innovations in architecture | |||
17. | Theme 3. Advantages of the Web | |||
18. | Theme 4. High technologies | |||
19. | Theme 5. CLIL. Project work “Virtual Reality Exhibition” | |||
20. | Theme 6. Progress Check 3 (Presentation) | |||
Unit 4. Outer Space | + | + | + | |
Subunit. Space and space exploration | ||||
21. | Theme 1. Things you didn’t know about space | |||
22. | Theme 2. Space Exploration. Reading and listening comprehension with focus on teaching intonation (word stress and weak vowels) | |||
23. | Theme 3. A sci-fi video review. Reported Speech | |||
24. | Theme 4. A sci-fi film review. Listening. Around the World in eighty days. | |||
25. | Theme 5. Discussion (question-answers) | |||
26. | Theme 6. Progress Check 4 (Vocabulary review) | |||
Unit 5. Stress and Fear | + | + | + | |
Subunit. Fear and phobias | ||||
27. | Theme 1. Writing an article on “Building your confidence” | |||
28. | Theme 2. How can I improve my self-esteem? Discussion | |||
29. | Theme 3. Giving advice on how to reduce stress (psychology). Simple Passive Voice Tenses. | |||
30. | Theme 4. Analysing and describing phobias and frightening situations. Grammar in context. | |||
31. | Theme 5.Writing an email giving advice. | |||
32. | Theme 6. Progress Check 5 (Grammar revision) | |||
Unit 6. Imagination and Creativity | + | + | + | |
Subunit. The arts | ||||
33. | Theme 1. Benefits of Creativity (Mind-map) | |||
34. | Theme 2. Use of English. Relative clauses, determiners and quantifiers. Creative people (Art, Literature, Music) | |||
35. | Theme 3. Reading biographies of famous people in Art | |||
36. | Theme 4. BOOPPPS. Creative people in Art, Theatre and Music | |||
37. | Theme 5. Writing. Discover your style fashion. | |||
38. | Theme 6. Progress Check 6 (Test) | |||
Unit 7. Reading for Pleasure | + | + | + | |
Subunit. Types of fiction books | ||||
39. | Theme 1. My best romance book | |||
40. | Theme 2. A biography of my favourite author | |||
41. | Theme 3. Pros and cons of reading a book. Writing a blog post | |||
Unit 8. Different Ways of Living | + | + | + | |
Subunit. People around the world | ||||
42. | Theme 1. What are the socio-economic systems | |||
43. | Theme 2. Grammar in context. Conditional sentences | |||
44. | Theme 3. Shop clothes for women and men | |||
45. | Theme 4. Discussing whether money brings happiness. Skimming reading. | |||
46. | Theme 5. Progress Check 8 (Writing an opinion essay) | |||
Unit 9. Amazing places | + | + | + | |
Subunit. Holiday activities, situations and accommodation | ||||
47. | Theme 1. Grammar in context. Active and Passive Voice Perfect forms | |||
48. | Theme 2. Describing photos from holiday | |||
49. | Theme 3. Future Continuous Tense. Presenting a future city | |||
50. | Theme 4. Dream House: Design a home | |||
51. | Theme 5. Places I’d like to visit. Presentation | |||
52. | Theme 6. Progress Check 9 (Test) | |||
Unit 10. Work and inventions | + | + | + | |
Various occupations | ||||
53. | Theme 1. Investigating the world of work. Nanotechnology | |||
54. | Theme 2. Considering success in business | |||
55 | Theme 3. Social change and further study | |||
Unit 11. Future Career Perspectives | + | + | + | |
Subunit. Thoughts around us | ||||
56. | Theme 1. Opinions about future career. Discussion | |||
3 тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Legend or Truth | Subunit . Survival |
1) Басқаларға ақпаратты ұйымдастыру және анық ұсыну; |
1) Ақпаратты басқаларға нақты ұсынуды қалыптастырады және қамтамасыз етеді; |
Introduction | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша қолдау көрсетілмейтін кеңейтілген әңгімелерде, соның ішінде бейтаныс тақырыптардың шектеулі ауқымындағы әңгімелерде нақты ақпаратты қабылдау. |
1) Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын көрсетеді; | |
Legend or truth. Life skills: the world around you: being a tourist (storytelling) |
1)Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша қолдау көрсетілмейтін кеңейтілген презентациядағы аргументтің егжей-тегжейлерін негіздеңіз, оның ішінде таныс емес тақырыптардың шектеулі ауқымында сөйлеу; |
1) Білім алушылармен араласады, сұрақтар құрастырады; | |
Fashion and culture in Kazakhstan. Making a presentation | 1) Шығармашылық және бірлескен мәселелерді топта шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдалану. |
1) Дұрыс тыңдалған ақпаратты қайталайды; | |
Architecture on the Ancient Kazakh land (History, Geography) | 1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану. | 1) Таныс жалпы және оқу тақырыптарының кең ауқымы бойынша әртүрлі салыстырмалы үстеу құрылымдарын қолданады. | |
Degrees of Adjectives. Buildings |
1) Тұрақты және тұрақсыз үстеулермен әртүрлі салыстырмалы үстеулерді қолдану; |
1) Әдебиет бойынша бұрын алған білімдерін жаттығады; | |
Writing the opinion essay “Culture of Kazakhstan Nowadays” | 1) Таныс ортақ тақырыптар мен оқу бағдарламалары бойынша жазу жанрларының кең ауқымына мысалдар мен дәлелдер арқылы қажет болған жағдайда дәйекті дәлелдерді талдау. | 1) Таныс тақырыптарда мысалдар мен дәлелдер келтіре отырып, бірізді жазуды дамытады. | |
Controversial Issues | Subunit. The environment | 1)Шығармашылық есептерді шешу және топта бірлесіп жұмыс істеу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын қолдану. |
1) Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын дамытады; |
Discussing pros and cons of immigration | 1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану. |
1) Формальды және бейресми тіл регистрлерін контексте түсіндіреді; | |
Topic Vocabulary |
1) Зат есімдер мен сын есімдердің алдында әртүрлі көсемше тіркестерін қолдану; | 1) Көркем сөздің нақты жоспарын жасайды; мәтінді жазады, жазба жобасын тексереді. | |
Cities and houses. Moving to the MEGACITIES. |
1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану. | 1) Рефлексия эссе жазу үшін сәйкес рубрикаларды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Expressing opinions about gender equality issues | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының ауқымы бойынша мәтін деңгейіндегі жұмысты өз бетінше жоспарлау, жазу, өңдеу және түзету. | 1) Өз пікірін білдіреді, жолдастарымен пікірталасқа түседі. | |
Managing your budget | 1)Мәтінді талдау, жазылғанға автордың көзқарасын білдіру жолдарын анықтау, проблемалық сұраққа толық дәлелді жауап беру, мәтінге сілтеме жасау және тақырып бойынша өзіндік пікірін айту. | 1) Мәтінді талдау, жазылғанға автордың көзқарасын білдіру жолдарын анықтау, проблемалық сұраққа толық дәлелді жауап беру, мәтінге сілтеме жасау және тақырып бойынша өзіндік пікірін айтады. | |
What’s better: Theatre or Cinema? (Discussion) | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша, оның ішінде бейтаныс тақырыптардың шектеулі ауқымында сөйлеуді қоса алғанда, қолдау көрсетілмейтін кеңейтілген баяндамада спикер(лердің) көзқарасын немесе пікірін тану. | 1) Тізбектелген аргументтерді байланыстырушы сөздер арқылы ауызша айтады. | |
Virtual Reality | Subunit. The future |
1) Сөйлеу және тыңдау дағдыларын топтарда шығармашылық және бірлескен мәселелерді шешу үшін пайдалану; |
1)Дұрыс тыңдаған ақпаратты қайталайды; |
Describing daily life in the future. |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдалану; |
1)Шығармашылық және бірлескен мәселелерді топта шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады; | |
Innovations in architecture |
1) Жалпы және білім беру тақырыптарының кең ауқымы бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіру және негіздеу; |
1) Кітапқа шолу жазу үшін сәйкес рубрикаларды, үлгілерді өзгертеді және байланыстыратын сөздерді, жалғаулықтарды, күрделі сын есімдерді қолданады. | |
Advantages of the Web | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша сөйлеу мәнмәтіндерінің әртүрлілігінде басқалардың көзқарастарын бағалаңыз және оларға түсініктеме беру; |
1)Интернетті пайдаланудың артықшылықтарын түсіндіреді; | |
High technologies | 1) Жалпы және білім беру тақырыптарының кең ауқымы бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіру және негіздеу; кең ауқымды жалпы және білім беру тақырыптары бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіру және негіздеу; | 1) Шығармашылық есептерді шешу және топта бірлесіп жұмыс істеу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады. | |
CLIL. Project work “Virtual Reality Exhibition” | 1) Бұрын алған білімдерін басқа пәндерде (пәнаралық байланыс, CLIL) қолдану. | 1) Басқа пәндермен байланысып, зерттеу жүргізеді. | |
Outer Space | Subunit. Space and space exploration | 1) Автордың өзіндік ерекшелігін сақтай отырып, мазмұнын шығармашылықпен қайта ойластырып, мәтінді қайталау. | 1) Мәтін мазмұнын шығармашылық жаңғырту арқылы жеткізеді. |
Things you didn’t know about space | 1)Шығармашылық және топта бірлесіп тапсырмаларды шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын меңгеру. |
1) Тақырып бойынша гипотеза жасау үшін иммиграцияны қолдайтын және оған қарсы дәлелдерді құрбыларымен талқылайды; | |
Space Exploration. Reading and listening comprehension with focus on teaching intonation (word stress and weak vowels) |
1) Қолдау көрсетілмейтін кеңейтілген жалпы және оқу тақырыптары, соның ішінде таныс емес тақырыптардың шектеулі ауқымы бойынша әңгімелер туралы толық ақпаратты түсіндіру; |
1) Сөйлеу және тыңдау дағдыларын топта шығармашылық және бірлескен мәселелерді шешу үшін пайдаланады; | |
A sci-fi video review. Reported Speech |
1)Фильмді көргеннен кейін шолу эссе жазу кезінде айдар мен үлгіні талдау дағдыларын қолдану; | 1) Шолу эссе жазу үшін сәйкес тақырыптарды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
A sci-fi film review. Listening. Around the World in eighty days. | 1) Шығармашылық есептерді шешу және топта бірлесіп жұмыс істеу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдалану. | 1) Тыңдалым, айтылым дағдыларына жаттықтыру, естігені туралы ойларын жеткізеді. | |
Discussion (question-answers) | 1) Жалпы және білім беру тақырыптарының кең ауқымы бойынша өзіңіздің және басқалардың көзқарасын түсіндіріп, негіздеу. | 1) Өз көзқарасын ауызша білдіреді. | |
Stress and Fear | Subunit. Fear and phobias |
1) Жеке оқу мақсаттарын қою үшін кері байланысты пайдалану; |
1) Шығармашылық және бірлескен мәселелерді топта шешу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады; |
Writing an article on “Building your confidence” | 1) Белгілі ортақ тақырыптар мен оқу бағдарламалары бойынша жазу жанрларының кең ауқымына мысалдар мен дәлелдер арқылы қажет болған жағдайда дәйекті жазба дәлелдерін көрсету. |
1) Тиісті шақ құрылымдарын қолдана отырып, тиісті жазу дағдыларын көрсетеді; | |
How can I improve my self-esteem? Discussion | 1) Білім алушылардың кері байланысын бағалау және сындарлы жауап беру. |
1) Білім алушылардың пікіріне сындарлы жауап береді; | |
Giving advice on how to reduce stress (psychology). Simple Passive Voice Tenses. |
1)Мәтін бойынша мәнді анықтау; |
1) Мәтін мазмұнын шығармашылық қайта жаңғырту арқылы жеткізеді; | |
Analysing and describing phobias and frightening situations. Grammar in context. | 1) Әртүрлі жағдайларда фобияларды талдаңыз және сипаттау. | 1) Кеңес электрондық поштасын жазу үшін сәйкес тақырыптарды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Writing an email giving advice. | 1) Фобиямен күресу үшін кеңес хатын құрастыру. | 1) Жазбаша пікірін білдіреді. | |
Imagination and Creativity | Subunit. The arts |
1) Skimming Reading бағдарламасын меңгеру; |
1) Қажетті ақпаратты бөлектеу үшін оқу дағдыларын пайдаланады (Skimming Reading); |
Benefits of Creativity (Mind-map) |
1) Бірқатар жалпы және оқу бағдарламалары бойынша сөйлеушілердің әртүрлі көзқарастарын қабылдау; |
1) Мәтін мазмұнын шығармашылық қайта жаңғырту арқылы жеткізеді; | |
Use of English. Relative clauses, determiners and quantifiers. Creative people (Art, Literature, Music) | 1) Белсенді және пассивті қарапайым қазіргі және өткен шақтардың кең ауқымын, сондай-ақ жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша әңгімелесуде қарапайым өткен шақтарды қолдану. |
1) Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын көрсетеді; | |
Reading biographies of famous people in Art |
1) Мақала жазу үшін тақырыптар мен үлгілерді талдау дағдыларын қолдану; | 1) Мақала жазу үшін сәйкес тақырыптарды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
BOOPPPS. Creative people in Art, Theatre and Music | 1) Жеке оқу мақсаттарын қою үшін кері байланысты пайдалану. | 1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіреді. | |
Writing. Discover your style fashion. | 1) Тақырып бойынша өз пікіріңізді жазбаша білдіру. | 1) Мәтінді оқиды және оқу тақырыптарының ауқымы бойынша өз ойларын жазбаша түрде жеткізеді. | |
Reading for Pleasure | Subunit. Types of fiction books | 1) Бейнелерді, көркемдік кеңістік пен уақытты, көрнекі құралдар мен фигураларды жасаудың құралдары мен тәсілдерін талдаңыз, автордың оларды пайдалану мақсатын түсіндіру. |
1) Шығармадағы көркемдік кеңістік пен уақытты құру жолдарын көрсетеді; |
My best romance book | 1) Тақырып бойынша өз пікірді ауызша және жазбаша түрде білдіру. | 1) Мәтінді оқиды және оқу тақырыптарының ауқымы бойынша өз ойларын ауызша және жазбаша түрде жеткізеді. | |
A biography of my favourite author | 1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану. | 1) Негізгі проблемалық нүктелерді анықтайды. | |
Pros and cons of reading a book. Writing a blog post | 1) Үздіксіз формаларды және әртүрлі қарапайым тамаша белсенді және пассивті формаларды, соның ішінде шақ үстеулерін қолдану, осы уақытқа дейін, соңғы кездері, менің бүкіл өмірім, таныс жалпы және оқу тақырыптарының кең ауқымы бойынша. | 1) Мәтінді оқиды және оқу тақырыптарының ауқымы бойынша өз ойларын ауызша және жазбаша түрде жеткізеді. | |
Different Ways of Living | Subunit. People around the world | 1)Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдалану. |
1) Тақырыптың нақты ақпараты мен маңызды сәттерін анықтайды; |
What are the socio-economic systems | 1) Жалпы және академиялық тақырыптардың кең ауқымы бойынша сөйлесулерде ресми және бейресми тілдік регистрлерді пайдалану. |
1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіреді. | |
Grammar in context. Conditional sentences | 1) Іf (if) тек шартты сөйлемнің үшінші түрінде ғана қолдану. | 1) Мәтін мазмұнын шығармашылық қайта жаңғырту арқылы жеткізеді. | |
Shop clothes for women and men |
1) Дағдыларды меңгеру Skimming Reading; |
1)Тиісті ақпаратты бөлектеу үшін оқу дағдыларын пайдаланады (Skimming Reading); | |
Discussing whether money brings happiness. Skimming reading. | 1) Рефлексия эссе жазу кезінде тақырыптар мен үлгілерді талдау дағдыларын қолдану. | 1) Рефлексия эссе жазу үшін сәйкес айдарларды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Amazing places | Subunit. Holiday activities, situations and accommodation |
1)Топта шығармашылық және бірлескен есептерді шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын көрсету; |
1) Тақырып бойынша гипотеза жасау үшін иммиграцияны қолдайтын және оған қарсы дәлелдерді құрбыларымен талқылайды; |
Grammar in context. Active and Passive Voice Perfect forms | 1) Белсенді және пассивті қарапайым қазіргі және өткен шақтардың кең ауқымын, сондай-ақ жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша әңгімелесуде қарапайым өткен шақтарды қолдану. |
1)Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын көрсетеді; | |
Describing photos from holiday | 1) Тақырып бойынша өз пікірін ауызша және жазбаша түрде білдіру. | 1) Сәйкес зерттеу дағдыларын көрсетеді. | |
Future Continuous Tense. Presenting a future city | 1) Әртүрлі болашақ белсенді және пассивті, сондай-ақ болашақ үздіксіз формаларды кең ауқымды таныс жалпы және оқу бағдарламалары бойынша қолдану. | 1) Дәлелді эссе жазу үшін сәйкес тақырыптарды, үлгілерді және байланыстыратын сөздерді өзгертеді. | |
Dream House: Design a home |
1) Ойларды, идеяларды, тәжірибелер мен сезімдерді білдіру үшін қиялды пайдалану; |
1) Сөйлеу және тыңдау дағдыларын топта шығармашылық және бірлескен мәселелерді шешу үшін пайдаланады; | |
Places I’d like to visit. Presentation |
1)Тарихтан бұрын алған білімдерін қолдану; |
1) Жалпы және оқу бағдарламаларының кең ауқымы бойынша өзінің және басқалардың көзқарасын түсіндіреді; | |
Work and inventions | Various occupations |
1)Шығармашылық және топта бірлесіп тапсырмаларды шешу үшін оқу және тыңдау дағдыларын меңгеру; |
1) Ойларын, идеяларын, тәжірибелері мен сезімдерін білдіру үшін қиялын көрсетеді; |
Investigating the world of work. Nanotechnology. | 1) Алған білімдерін таныс және бейтаныс жағдайларда қолдану. |
1) Өтілген тақырып бойынша грамматикалық және лексикалық материалды меңгереді; | |
Considering success in business | 1) Тақырып бойынша пікірді ауызша және жазбаша түрде білдіру. | 1) Зерттеу және қажетті ақпаратты табу дағдыларын қолданады. | |
Social change and further study | 1)Тақырып бойынша пікірді ауызша және жазбаша түрде білдіру. |
1) өткен тақырып бойынша грамматикалық және лексикалық материалды меңгерген; | |
Future Career Perspectives | Subunit. Thoughts around us |
1) Проблемалық сұраққа толық дәлелді жауап беру; |
1) Мәтін бойынша демонстрациялық сөйлем құрастырады; |
Opinions about future career. Discussion |
1)Тақырыпты ашудың толықтығы мен тереңдігі тұрғысынан ауызша және жазбаша мәлімдемелерді бағалайды; |
1) Шығармашылық есептерді шешу және топта бірлесіп жұмыс істеу үшін сөйлеу және тыңдау дағдыларын пайдаланады; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 105 - қосымша |
Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Қазақстан тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің мақсаты – отандық тарихтың негізгі оқиғалары мен процестерін оқыту негізінде тарихи санаға, азаматтылық пен отансүйгіштік қасиеттерге ие, тарихи білім мен дағдыларды оқу және қоғамдық іс-әрекеттерде тиімді және шығармашылықпен қолдана алатын тұлға қалыптастыру.
3. "Қазақстан тарихы" оқу пәнінің міндеттері:
1) Қазақстан аумағындағы қоғамның әртүрлі тарихи кезеңдеріндегі этникалық, әлеуметтік, экономикалық, саяси және мәдени дамуының негізгі мәселелері туралы білім қалыптастыру;
2) тарихи қалыптасқан мәдени, ұлттық дәстүр, әлеуметтік және адамгершілік нормаларды білім алушылардың түсінуі негізінде оларда азаматтылық пен қазақстандық бірегейлікті, дүниетанымдық ұстанымдарды тәрбиелеу;
3) әлемдік тарихи процестегі Қазақстанның орны мен рөлі туралы жалпы тұтас түсінік қалыптастыру;
4) тарихи оқиғалар, құбылыстарды тарихи заңдылықтарды ескере отырып зерттеу, оқиғалар мен тұлғаларға қатысты пікірлер мен берілген бағаларды салыстыру және сыни тұрғыдан талдау дағдыларын дамыту, өткен кезеңмен қазіргі уақытқа қатысты пікірталастық мәселелерге өзіндік көзқарасты қалыптастыру;
5) өлке тарихын зерделеу, өлкетанулық жұмыстарды жүргізу дағдыларын дамыту;
6) әртүрлі тарихи деректермен жұмыс істеу, тарихи ақпаратты іздеу және жүйелеу дағдыларын дамыту;
7) әртүрлі деректерді қолдана отырып, жобалық, зерттеу әрекетін және тарихи реконструкция дағдыларын дамыту;
8) қазіргі кездегі саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени процестерді түсіну үшін тарихи білімдерін қолдана білу дағдыларын қалыптастыру;
9) коммуникативтік дағдыларды қалыптастыру, оның ішінде, өз ойын ауызша және жазбаша түрде анық білдіру, командада жұмыс істей алу, түрлі деректерден алынған ақпараттарды қолдану.
4.Оқу бағдарламасы тарихи ойлаудың негізгі дағдыларын қалыптастыруға бағытталған: тарихи дереккөздерді түсіндіру, уақыт пен кеңістіктегі бағдар, тарихи талдау және түсіндіру дағдылары.
Тарихи ойлау дағдыларын қалыптастыру, сондай-ақ "Қазақстан тарихы" пәні бойынша оқыту мақсаттарын тиімді іске асыру: 1) өзгеріс пен сабақтастық; 2) себеп пен салдар; 3) дәлел; 4) ұқсастық пен айырмашылық; 5) маңыздылық; 6) интерпретация.
Пәннің мазмұны 8 бөлімнен тұрады:
1) өркениет: даму ерекшеліктері. Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы. "Орталық Азия" ұғымының тарихи және географиялық аспектілері. Орталық Азияның дәстүрлі өркениеттерін зерттеу тарихы. Орталық Азия өркениеттері пайда болуының факторлары. Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтарының ерекшеліктері. Ұлы Дала өркениеті. "Ұлы Дала" ұғымының тарихи-географиялық сипаттамасы. Ұлы дала өркениетінің қайнар көзі және қалыптасуының ерекшеліктері (энеолит, қола дәуірі). Қазақстан аумағындағы ежелгі археологиялық мәдениеттердің ерекшеліктері. Ерте көшпенділер дәуіріндегі Ұлы Дала өркениеті. Ұлы Дала ежелгі мәдениеттерінің сабақтастығы және өзара байланысы. Ерте көшпенділер өркениетінің әлемдік тарихи процестер барысына әсері. Орталық Азия және әлемдік өркениет. Орталық Азия халықтарының әлемдік материалдық мәдениеттің дамуына қосқан үлесі. Орталық Азия халықтарының әлемдік рухани мәдениеттің дамуына қосқан үлесі;
2) этникалық және әлеуметтік процестер. Қазақ халқының шығу тегі. "Антропогенез", "этногенез", "этнос" ұғымдары. Қазақстан аумағындағы этногенез және этникалық процестер. Қазақ этносының қалыптасуы – көп ғасырлық этникалық процестердің нәтижесі. Мәдени-генетикалық код - ұлттың негізі. Дәстүрлі қазақ қоғамы: этникалық құрылымы және әлеуметтік ұйымдасуы. Қазақтарда ру-тайпалық құрылым қалыптасуының тарихи шарттары. Қазақтардың ру-тайпалық құрылымының эволюциясы. Туыстық принциптердің және рулық құрылымның функционалдық маңызы. "Ауызша тарихнама", "шежіре", "ру", "тайпа", "ата-жұрт", "атамекен", "ел" ұғымы. Қазақтардың ру-тайпалық ұйымдасуының біріктіруші рөлі. Дәстүрлі қазақ қоғамының әлеуметтік жіктелуі. "Ақсүйек", "қарасүйек", "хан", "сұлтан", "би", "батыр" ұғымдары. Дәстүрлі қазақ қоғамындағы әлеуметтік институттардың қызметі;
3) мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан. Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттер. Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттердің саяси ұйымдасуы. "Мемлекет", "билік", "саяси ұйым" ұғымдары. Ұлы Дала көшпенділерінің империялары. Түркі империясы - көшпенділер мемлекеттілігінің классикалық үлгісі. Ұлы Түрік қағанатының қалыптасуы мен дамуы. Түркі империясының мұрагерлері. Мемлекеттік құрылым түрлерінің сабақтастығы. Ерте және дамыған орта ғасырлардағы түркі мемлекеттерінің геосаяси белсенділігі. Түркі әлемінің қалыптасуы мен дамуындағы түркі империясының рөлі. Шыңғысхан империясы және оның мұрагерлері. Шыңғысханның әлем тарихындағы рөлі. Қазақстан аумағында ұлыс жүйесінің дамуы. XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердің геосаяси белсенділігі және олардың Еуразиядағы тарихи процестердің барысына әсер етуі. Қазақ хандығы – Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет. Ақ Орда мен Қазақ хандығының тарихи сабақтастығы. Қазақ хандығының құрылуы – Қазақстан аумағындағы тарихи процестердің заңды нәтижесі. Қазақ хандарының Қазақ мемлекетінің қалыптасуы мен нығаюындағы рөлі. Қазақ хандығының саяси институттары. Мемлекеттік құрылым түрлерінің сабақтастығы. Бабаларымыздың ұлан-ғайыр аумақты қорғап сақтаудағы рөлі. Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттіліктің қайта жаңғыртылуы. Қазақстанның мемлекеттік егемендігінен айрылуы. Қазақ халқының мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру үшін жүргізген ұлт-азаттық күресі. Түркістан (Қоқан) және Алаш автономиясы түрінде мемлекеттік егемендіктің қалпына келтірілуі. Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі. "Автономдық кеңес республикасы", "Кеңес одағы республикасы", "унитарлы мемлекет" ұғымдары. Кеңестік кезеңдегі Қазақстанның қоғамдық-саяси дамуының жетістіктері мен қайшылықтары. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуы. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуындағы Тұңғыш Президент Н.Ә. Назарбаевтың рөлі. Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігінің қалпына келтірілуі – тарихи процестердің заңды нәтижесі. Қазақстан Республикасының мемлекеттік стратегиялары мен бағдарламалары;
4) мәдениеттің дамуы. Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті – дала өркениетінің мұрасы. Қазақ халқының материалдық мәдениеті және қолданбалы қолөнері. "Мәдениет", "дала өркениеті", "материалдық мәдениет", "рухани мәдениет", "қолданбалы өнер", "мәдени мұра" ұғымдары. Қазақстандағы тарихи-этнографиялық процестердің эволюциясы және сабақтастығы. Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы. "Әдет-ғұрып" "рәсім", "салт-дәстүр", "діл (менталитет)" ұғымдары. Қазақ халқының рухани-адамгершілік құндылықтары: әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер. Туған жерге, оның мәдениеті мен салт-дәстүріне құрмет көрсету- шынайы патриотизмнің көрінісі. Дала өркениеті тарихымен мәдениетінің ескерткіштері. Тарихи және мәдени ескерткіштердің классификациясы. Қазақстанның рухани құндылықтары – ұлттық бірегейліктің негізі. Қазақ халқының әдеби және музыкалық мұрасы: бастауы, дәстүрі, қазіргі уақыттағы дамуы. Кеңестік кезеңдегі Қазақстанның мәдениеті. Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтар. Жаңа бағыттар мен жанрлар. Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет. Қазақстандық мәдениеттің дамуы. Жаңа бағыттар мен жанрлар. Халықаралық мәдени кеңістікке кірігу процесі;
5) өркениет: экономикалық даму ерекшеліктері. Қазақтардың тіршілігін қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі. Қазақстан аумағындағы көшпелі мал шаруашылығы және егіншілік. Қазақстан халқының тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінің қалыптасуына және дамуына табиғи-географиялық факторлардың әсері. "Тіршілікті қамтамасыз ету жүйесі", "қоныстану жүйесі", "экожүйе" ұғымдары. Дәстүрлі шаруашылық қызмет түрлерінің классификациясы. Қазақ халқының тіршілікті қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесіндегі кәсіптері мен қолөнері. Қазақтардың қолөнері мен кәсіптерінің этнографиялық зерттелуі. Дала мен қала: өзара қарым-қатынас және өзара әсері. Ұлы Жібек жолының Қазақстан аумағындағы бағыттары мен жолдары. Қазақстан аумағында қалалардың пайда болуы мен дамуындағы Ұлы Жібек жолының рөлі. Отырықшы және көшпенді халықтардың экономикалық және мәдени өзара қарым-қатынасы және өзара әсері. Қазақстанның қазіргі замандағы әлеуметтік-экономикалық дамуы. "Экономикалық жүйе", "дәстүрлі (аграрлы) экономика", "жоспарлы (социалистік) экономика" ұғымдары. ХХ ғасырда Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық даму бағыттарын анықтаған факторлар. Қазақстан Республикасы экономикасының даму кезеңдері. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық даму болашағы;
6) саяси-құқықтық процестер. Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасу тарихы. "Аграрлық саясат", "көші-қон саясаты", "моноэтностық құрам" ұғымдары. Қазақстан аумағындағы халықтың этникалық құрамының өзгеру кезеңдері. Кеңестік кезеңде Қазақстандағы полиэтникалық қоғамның қалыптасуы. "Депортация", "арнайы қоныс аударылғандар", "полиэтникалық қоғам", "ұлттық саясат", "интернационализм" ұғымдары. Кеңестік кезеңдегі Қазақстан этностарының өзара мәдени әсерлері. Қазақстан Республикасының этносаралық қатынастар саласындағы саясаты. "Көші-қон", "эмиграция", "иммиграция", "репатриант", "диаспора", "ирридента" ұғымдары. Қазақстан Республикасының көші-қон саясатының негізгі бағыттары мен басымдықтары. Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық моделі. Қазақстанның саяси-әлеуметтік және мәдени өміріндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі;
7) қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Қазақстандағы әлеуметтік-саяси ойдың эволюциясы. Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанда қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Қазақ хандығы дәуіріндегі қоғамдық-саяси ойдың дамуы. "Зар заман" ағымы өкілдерінің идеологиялық құндылықтары. ХІХ ғасырдағы қазақ ағартушыларының қоғамдық-саяси көзқарастары. "Алаш" – қоғамдық ой және ұлттық идея. "Алаш" ұлттық идеясының тұжырымдамалық негіздері. Қазақ мемлекеттілігінің даму жолдары туралы ұлттық зиялылардың қоғамдық-саяси көзқарастары ("Алаш" қозғалысы және қазақ революционер-демократтарының саяси көзқарастары). "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізі. Қазақстан қоғамының жалпыұлттық құндылықтары. "Мәңгілік Ел" идеясының біріктіруші құндылықтарының маңыздылығы. Мемлекеттің идеология саласындағы саясаты;
8) білім мен ғылымның дамуы. Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы. Ортағасырлық Қазақстандағы ғылымның дамуы. Ортағасырлық Қазақстанның көрнекті ғалымдары мен ойшылдары. XVIII-XX ғасырлардағы Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы. XVIII-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы зерттеулер. Зерттеушілердің Қазақстандағы ғылымды дамытуға қосқан үлесі. XIX ғасырда Қазақстанда оқу орындарының пайда болуы мен дамуы. XIX ғасырда -ХХ ғасырдың басында Қазақстанда өмір сүрген білім беру мекемелерінің ерекшеліктері. Кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен қайшылықтары. Сауатсыздықты жою. Мектептік, кәсіби және жоғары білім беру. Кеңестік білім беру жүйесінің реформалары. Қазақстан ғылымын дамытудағы Қазақ КСР Ғылым академиясының рөлі. Қазақстанның көрнекті ғалымдары. Кеңестік саяси жүйе жағдайында Қазақстан ғылымы дамуының қиындықтары және қарама-қайшылықтары. Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы білім және ғылым жүйесі. Тәуелсіздік жылдарындағы Қазақстан Республикасының білім және ғылым жүйесінің дамуы: жетістіктері, проблемалары және болашағы. Қазақстан Республикасы білім беру жүйесінің жаңғыртылуы. Қазақстанның әлемдік білім және ғылым кеңістігіне кірігуі. Қазақстан Республикасының білім және ғылым саласындағы стратегиялары мен бағдарламалары. Қазақстан Республикасының "Болашақ" халықаралық білім беру бағдарламасы. Қазақстан Республикасының инновациялық ғылыми және білім беру ұйымдары.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 96-120 сағатты (4-5 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Бөлім, бөлімше және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | |||
1-бөлім. Өркениет: даму ерекшеліктері | ||||
1.1.Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы | + | + | + | |
1 | 1.1 тақырып. Орталық Азия: ұғымының тарихи және географиялық аспектілері. | |||
2 | 1.2 тақырып.Орталық Азияның дәстүрлі өркениеттерін зерттеу тарихы. | |||
3 | 1.3 тақырып. Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтары. | |||
1.2."Ұлы Дала" өркениеті. | + | + | + | |
4 | 1.4 тақырып "Ұлы Дала" ұғымының тарихи-географиялық сипаттамасы | |||
5 | 1.5 тақырып. Ұлы дала өркениетінің қайнар көзі және қалыптасуының ерекшеліктері (энеолит, қола дәуірі) | |||
6 | 1.6 тақырып. Ерте көшпенділер дәуіріндегі Ұлы Дала өркениеті. | |||
1.3.Орталық Азия және әлемдік өркениет. | ||||
7 | 1.7 тақырып. Әлемдік мәдениеттің дамуына Орталық Азия халықтарының қосқан үлесі | |||
Зерттеу жұмысы. Әлемдік өркениет тарихындағы Ұлы Дала | ||||
2- бөлім. Этникалық және әлеуметтік процестер | ||||
2.1. Қазақ халқының шығу тегі. | + | + | + | |
8 | 2.1 тақырып. Қазақстандағы этногенез және этникалық процестер. | |||
2.2. Дәстүрлі қазақ қоғамы: этникалық құрылымы және әлеуметтік ұйымдасуы | + | + | + | |
9 | 2.2 тақырып. Қазақтардың ру-тайпалық құрылымы қалыптасуының тарихи шарттары. | |||
10 | 2.3 тақырып. Дәстүрлі қазақ қоғамының әлеуметтік жіктелуінің ерекшеліктері. | |||
Зерттеу жұмысы. Дәстүрлі қазақ қоғамының этноәлеуметтік ұйымдасуы | ||||
3-бөлім. Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан | ||||
3.1. Қазақстан территориясындағы ерте мемлекеттер | + | + | + | |
11 | 3.1 тақырып. Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттердің саяси ұйымдасуы | |||
3.2. Ұлы Дала көшпенділерінің империялары | + | + | + | |
12 | 3.2 тақырып. Түркі империясы - көшпенділер мемлекеттілігінің классикалық үлгісі. Түркі империясының мұрагерлері | |||
13 | 3.3 тақырып. Шыңғысхан империясы және оның мұрагерлері | |||
3.3. Қазақ хандығы - Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет | + | + | + | |
14 | 3.4 тақырып. Ақ Орда - Қазақ хандығының негізі | |||
15 | 3.5 тақырып. Қазақ хандығы: мемлекеттің саяси институттары | |||
3.4. Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттіліктің қайта жаңғыртылуы | + | + | + | |
16 | 3.6 тақырып. Мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру жолындағы қазақ халқының күресі. | |||
17 | 3.7 тақырып. Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі. | |||
18 | 3.8 тақырып. Ұлттық мемлекеттіліктің жаңғыртылуы. | |||
Зерттеу жұмысы. Қазақ мемлекеттілігінің эволюциясы | ||||
4-бөлім. Мәдениеттің дамуы | ||||
4.1. Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті - дала өркениетінің мұрасы. | + | + | + | |
19 | 4.1 тақырып. Қазақ халқының материалдық мәдениеті және қолданбалы қолөнері | |||
20 | 4.2 тақырып. Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы. | |||
21 | 4.3 тақырып. Әлеуметтік-экономикалық дамудың қазақтардың дәстүрлі дүниетанымының қалыптастырудағы орны | |||
22 | 4.4 тақырып. Тарихи және мәдени ескерткіштер | |||
23 | 4.5 тақырып. Қазақ халқының әдеби және музыкалық мұрасы | |||
4.2. Кеңестік кезеңдегі Қазақстан мәдениеті | + | + | + | |
24 | 4.6 тақырып. Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтар. | |||
4.3. Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет | + | + | + | |
25 | 4.7 тақырып. Мәдениеттің қазіргі кезеңдегі дамуы. | |||
Зерттеу жұмысы. Мәдениет және дәстүр – ұлттың генетикалық коды | ||||
5- бөлім. Өркениет: экономикалық даму ерекшеліктері | ||||
5.1. Қазақтардың тіршілікті қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі. | + | + | + | |
26 | 5.1 тақырып. Қазақстанда көшпелі мал шаруашылығы және егіншіліктің дамуы. | |||
27 | 5.2 тақырып. Қолөнер мен кәсіптер. | |||
5.2. Дала мен қала: өзара қарым-қатынас және өзара әсері | ||||
28 | 5.3 тақырып. Қазақстан қала мәдениетінің дамуындағы Ұлы Жібек жолының рөлі. | |||
29 | 5.4 тақырып. Экономикалық және мәдени өзара қарым-қатынас және өзара әсері. | |||
30 | 5.5 тақырып. Х ғ.-ХІІ ғ. қала мәдениетінің дамуы | |||
31 | 5.6. ХVІІІ –ХІХ ғғ.Қазақстанның әлеуметтік – экономикалық дамуы | |||
32 | 5.7 тақырып. ХХ ғасырдың басындағы қазақтың дәстүрлі шаруашылығының күйреуі | |||
33 | 5.8 тақырып. ХХ ғасырдағы Қазақстан экономикасының дамуы | |||
34 | 5.9 тақырып. Қазақстан Республикасының экономикалық даму бағыты | |||
Зерттеу жұмысы. Әртүрлі тарихи кезеңдердегі Қазақстанның экономикалық даму ерекшеліктері | ||||
6-бөлім. Саяси-құқықтық процестер. | ||||
6.1. Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасу тарихы | + | + | + | |
35 | 6.1 тақырып. Қазақстан халқының моноэтникалық құрамының өзгеруі (XVIII ғасыр - XX ғасырдың басы). | |||
36 | 6.2 тақырып. Кеңестік кезеңде Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасуы. | |||
6.2 Қазақстан Республикасының этносаралық қатынастар саласындағы саясаты | ||||
37 | 6.3 тақырып. Қазақстан Республикасының көші-қон саясаты | |||
38 | 6.4 тақырып. Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық үлгісі. | |||
39 | 6.5 тақырып. Қазақстанның қоғамдық-саяси және мәдени өміріндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі. | |||
Зерттеу жұмысы. Қазақстан этностары: тарихы мен тағдыры | ||||
7 бөлім. Қоғамдық-саяси ойдың дамуы. | ||||
7.1. Қазақстандағы әлеуметтік-саяси ойдың эволюциясы | + | + | + | |
40 | 7.1 тақырып. Қоғамдық-саяси ойдың бастауы және дамуы. | |||
41 | 7.2 тақырып. Қазақ хандығы дәуіріндегі қоғамдық-саяси ойдың дамуы. | |||
42 | 7.3 тақырып. "Зарзаман" ағымы өкілдерінің идеологиялық құндылықтары | |||
43 | 7.4 тақырып. ХІХ ғасырдағы қазақ ағартушыларының қоғамдық-саяси көзқарастары. | |||
7.2. "Алаш" –қоғамдық ой және ұлттық идея. | + | + | + | |
44 | 7.5 тақырып. "Алаш" ұлттық идеясының тұжырымдамалық негіздері | |||
45 | 7.6 тақырып. "Алаш" қозғалысы және қазақ революционер-демократтарының саяси көзқарастары. | |||
7.3. "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы - ХХІ ғасырдағы Қазақстан қоғамын біріктіруші негіз | ||||
46 | 7.7 тақырып. "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізі. | |||
47 | 7.8 тақырып. Қазақстан қоғамының жалпыұлттық құндылықтары. | |||
Зерттеу жұмысы. Қоғамдық-саяси ойдың біріктіруші рөлі | ||||
8-бөлім. Білім мен ғылымның дамуы | ||||
8.1. Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы | + | + | + | |
48 | 8.1 тақырып. Ортағасырлық Қазақстандағы ғылымның дамуы | |||
8.2. XVIII-XX ғасырлардағы Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы | ||||
49 | 8.2 тақырып. XVIII-ХХ ғасырдың басында Қазақстандағы зерттеулер. | |||
50 | 8.3 тақырып. XIX - ХХ ғасырдың басында Қазақстандағы оқу орындарының қызметі | |||
51 | 8.4 тақырып. ХХ ғасырдың басындағы оқу орындары мен зайырлы мектептер | |||
52 | 8.5 тақырып. Кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен қайшылықтары | |||
53 | 8.6 тақырып. Кеңестік кезеңде Қазақстанның орта білім беру, кәсіптік және техникалық білім беру жүйесін дамыту | |||
54 | 8.7 тақырып. Қазақ КСР Ғылым Академиясы – КСРО-ның ірі ғылыми орталығы | |||
8.3. Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы білім және ғылым жүйесі | ||||
55 | 8.8 тақырып. Қазақстан Республикасы білім беру жүйесіндегі өзгерістер | |||
56 | 8.9 тақырып. Қазақстан Республикасы білімімен ғылымы дамуының мәселелері мен болашағы | |||
Зерттеу жұмысы. Білім мен ғылымға үлес қосқан менің өлкемнің тұлғалары. | ||||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
1.Өркениет: даму ерекшеліктері | Орталық Азия өркениеттері: саналуандылығы және мәдени ортақтығы | 1)"Орталық Азия" ұғымын аймақтың тарихи және географиялық ерекшеліктерін сипаттау үшін пайдалану; |
1) "Орталық Азия" ұғымының тарихи және географиялық ерекшеліктерін талдайды; |
2) Әлемдік өркениеттегі Орталық Азияның рөлі туралы ғалымдардың пікірлері негізінде қорытынды жасау; |
1) Орта Азияның әлемдік өркениетке қосқан рөлін анықтайды; | ||
3)Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтарының ерекшеліктерін сипаттау; |
1) Орта Азияның ежелгі өркениетінің ерекшеліктерін анықтайды; | ||
"Ұлы Дала" өркениеті. | 4)Ұлы дала өркениетінің пайда болуы мен қалыптасу ерекшеліктерін түсіндіру |
1)"Ұлы Дала" тарихи-географиялық аймағын анықтайды; | |
5)Қазақстан аумағындағы ежелгі археологиялық мәдениеттердің ерекшеліктерін сипаттау |
1) Ұлы дала өркениетінің пайда болуы мен қалыптасу ерекшеліктерін анқтайды (энеолит, қола дәуірі); | ||
Орталық Азия және әлемдік өркениет | 6)Орталық Азия халықтарының материалдық мәдениет жетістіктерін талдау арқылы адамзаттың дамуына қосқан үлесін анықтау; |
1)Отырықшы-егіншілік және көшпелі өркениет арасындағы сауда-экономикалық байланысты сипаттайды; | |
2.Этника | Қазақ халқының шығу тегі | 1)Этникалық процестердің сабақтастығын анықтай отырып, Қазақстан аумағындағы этногенездің кезеңдерін айқындау |
1)Қазақстандағы этникалық процестерді түсіндіру үшін "антропогенез", "этногенез", "этнос" ұғымдарын пайдаланады; |
Дәстүрлі қазақ қоғамы: этникалық құрылымы және әлеуметтік ұйымдасуы | 2)Тарихи кезеңдерді талдау негізінде қазақтардың ру-тайпалық ұйымдасу түрінің қалыптасу алғышарттарын талдау; |
1)Қазақтардың этникалық құрылымын сипаттау үшін "ру", "тайпа", "жүз", "ата-жұрт", "ата-мекен" ұғымдарын пайдаланады; | |
3) Дәстүрлі қазақ қоғамындағы әлеуметтік институттардың функционалдық рөлін ашып көрсету. |
1)Қазақтардың әлеуметтік жіктелуіне тән ерекшеліктерді анықтау үшін "ақсүйек", "қарасүйек ", "хан", "сұлтан", "би", "батыр" ұғымдарын пайдаланады; | ||
3.Мемлекет соғыс және революциялар тарихынан |
Қазақстан территория | 1)Қазақстанда мемлекеттіліктің қалыптасуының тарихи кезеңдерін түсіндіру; |
1)Қазақстан территориясындағы ерте мемлекеттерді анықтайды; |
Ұлы Дала көшпенділе | 2)Деректерді талдау негізінде түркі мемлекеттерінің дамуын зерттеу, мемлекет құрылысындағы сабақтастықты анықтау | 1)1)Түркі империясының саяси-экономикалық даму ерекшелігін түсіндіреді. | |
3)XIII -XV ғасырлардағы мемлекеттердің геосаяси белсенділігін сипаттау арқылы, олардың Еуразиядағы тарихи процестердің барысына әсер ету дәрежесін анықтау |
1)XIII-XVғ.ғ. мемлекеттердің Еуразиядағы басты тарихи оқиғалардағы белсенділігін сипаттайды; | ||
Қазақ хандығы - Орталық Азиядағы алғашқы ұлттық мемлекет | 4)Қазақстанда мемлекеттіліктің қалыптасуының тарихи кезеңдерін түсіндіру |
1) Ақ Орда мен Қазақ хандығының тарихи сабақтастығы фактілерін анықтайды және талдайды; | |
5)Мемлекет құрылысындағы сабақтастықты анықтай отырып, Қазақ хандығының саяси институттарының ерекшеліктерін зерттеу | 1)Қазақ хандығының саяси институттары мен ерте көшпелі мемлекеттерін салыстырмалы талдау негізінде көшпелі өркениеттердің мемлекеттік құрылымы нысандарының сабақтастығын дәлелдейді | ||
Тәуелсіздікке жол және ұлттық мемлекеттілік | 6)Мемлекеттік егемендікті қалпына келтіру жолындағы қазақ халқының күресін зерттеу |
1)Қазақстанның мемлекеттік егемендігінен айрылуының себеп-салдарын анықтайды; | |
7)Қазақ мемлекеттілігінің кеңестік түрі кезеңіндегі қоғамдық-саяси дамуындағы жетістіктері мен қарама-қайшылықтарын талдау |
1)"Автономдық кеңес республикасы", "кеңес одағы республикасы", "унитарлы мемлекет" ұғымдарын | ||
8)Мемлекеттік стратегиялар мен бағдарламалардың мазмұнын зерттей отырып Қазақстан Республикасының даму бағдарларын болжау |
1)Мемлекеттік стратегиялар мен бағдарламалардың мазмұнын саралай келе қазіргі кезеңдегі қол жеткізген табыстар мен салыстырады; | ||
4.Мәдениеттің дамуы | Қазақ халқының дәстүрлі мәдениеті - дала өркениетінің мұрасы | 1)Қазақ халқының материалдық мәдениеті және қолданбалы қолөнердегі жеткен жетістіктерін талдау |
1)"Мәдениет", "дала өркениеті", "материалдық мәдениет", "рухани мәдениет", "қолданбалы өнер", "мәдени мұра" ұғымдарын пайдалану арқылы қазақ халқының мәдени жетістіктерін сипаттайды; |
2)Қазақтардың дәстүрлі дүниетанымы Ұлы Дала өркениетінің жалғасы екендігін дәлелдеу | 1)"Әдет-ғұрып" "рәсім", "салт-дәстүр", "діл (менталитет)" ұғымдарын пайдалану арқылы қазақ халқының дәстүрлі дүниетанымын анықтайды. | ||
3)қазақ халқының рухани адамгершілік құндылықтарын сипаттау | 1) қазақ халқының рухани адамгершілік құндылықтарын, салт дәстүрін зертеу | ||
4) дала өркениетінің тарихы мен мәдениетінің көрнекті ескерткіштерін сипаттау |
1) Дала өркениетінің тарихы мен мәдениетінің көрнекті ескерткіштерін зерттейді; | ||
5)Қазақ әдебиеті мен музыкалық мұрасының маңызды жетістіктерін халықтың рухани -адамгершілік құндылықтары тұрғысынан сипаттау |
1) Қазақ халқының мәдени мұрасындағы ауыз әдебиетінің маңызын анықтайды; | ||
Кеңестік кезеңдегі Қазақстан мәдениеті | 6)Кеңестік кезеңдегі мәдениет саласындағы жетістіктер мен қайшылықтарды талдау |
1) Кеңестік дәуірдегі Қазақстан мәдениеті саласындағы жаңа бағыттарды және жанрларды анықтайды; | |
Ұлттық жаңғыру кезеңіндегі мәдениет | 7)Мәдениеттің қазіргі кезеңдегі дамуы сипаттау |
1) Қазақстан Республикасының мәдениет саласындағы жаңа бағыттарын және жанрларды сипаттайды; | |
5.Өркениет: экономикалық дамудың ерекшеліктері |
Қазақтардың тіршілікті қамтамасыз етудің дәстүрлі жүйесі | 1)Қазақстанда көшпелі мал шаруашылығы және егіншіліктің дамуы ерекшеліктерін айқындау |
1) Қазақстан халқының тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінің қалыптасуына және дамуына табиғи-географиялық факторлардың әсерін зерттейді; |
2)Қазақ қолөнері мен кәсібінің дамуын этнографиялық материалдар негізінде сипаттау |
1) Қазақ қолөнері мен кәсібінің дамуын этнографиялық материалдар негізінде талдайды; | ||
3)Қазақстандағы қала мәдениетінің дамуына Ұлы Жібек жолының тигізген рөлін талдау |
1)Картаны пайдаланып, Ұлы Жібек жолының Қазақстан аумағындағы бағыттары мен жолдарын зерттейді; | ||
4)Отырықшы және көшпелі өркениет арасындағы өзара байланыстарды сипаттау |
1)Сауда-экономикалық қарым-қатынастар жүйесінде көшпелі және отырықшы халықтың өзара қарым-қатынасын сипаттайды; | ||
4)Көшпелі және отырықшы мәдениеттің өзара байланысын сипаттау |
1)Сауда-экономикалық қатынастар жүйесіндегі отырықшы және көшпелі халықтың мәдениетінің өзара әсерін сипаттайды; | ||
5)Х-ХІІ ғасырлардағы Ұлы Жібек жолындағы қалалық мәдениеттің даму ерекшеліктерін талдау; |
1) картаны пайдалана отырып, Ұлы Жібек жолындағы қалалардың орналасуын айқындайды; | ||
6)ХVІІІ –ХІХ ғғ. Қазақстандағы әлеуметтік – экономикалық дамуын сипаттайтын факторларды талдау |
1) Ресейдің отаршылдық саясаты кезеңіндегі аймақтың әлеуметтік-экономикалық дамуын талдайды; | ||
7)ХХ ғасырдың басындағы қазақтың дәстүрлі шаруашылығының күйреу себебін анықтау |
1)Дәстүрлі мал шаруашылығының бұзылуына Ресейдің отарлау саясатының тигізген әсерін талдайды; | ||
Қазақстанның қазіргі замандағы әлеуметтік- экономикалық дамуы | 8)ХХ ғасырдағы Қазақстан экономикасының дамуы бағыттарын айқындайтын факторларды талдау |
1)"Экономикалық жүйе", "дәстүрлі (аграрлы) экономика", "жоспарлы (социалистік) экономика" ұғымдарын пайдалана отырып, Қазақстанның экономикалық даму ерекшеліктеріне талдау жасау; | |
9)Қазақстан Республикасының экономикасының дамуы кезеңдері мен ерекшеліктерін талдау |
1)Қазақстан Республикасы экономикасының даму кезеңдерін талдайды, олардың қазіргі кездегі ерекшеліктерін анықтайды; | ||
6.Саяси-құқық | Қазақстанда полиэтникалық қоғамның қалыптасу тарихы | 1)Қазақстанның этникалық құрамының өзгеру кезеңдерін зерттеу; |
1) "Аграрлық саясат", "көші-қонсаясаты", "моноэтностық құрам" ұғымдарын пайдалана отырып, Қазақстанның этникалық құрамының өзгеру үрдісіне талдау жасайды; |
2) кеңестік кезеңдегі Қазақстан этностарының мәдени өзара ықпалының ерекшеліктерін сипаттау |
1) "Депортация", "арнайы қоныс аударушылар", "ұлттық саясат", "интернационализм", "толеранттылық" ұғымдарын пайдалана отырып, Қазақстанның полиэтникалық қоғамын қалыптастыру процесін түсіндіреді; | ||
Қазақстан Республикасы | 3)Қазақстан Республикасының көші-қон саясаты талдау |
1)Көші-қон саясатының ерекшеліктерін анықтау үшін "көші-қон", "эмиграция", "иммиграция", "репатриант", "диаспора", "ирридента" ұғымдарын пайдаланады; | |
4)Ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық моделін талдау | 1) Мемлекеттік стратегияларды және бағдарламаларды зерттеу негізінде ұлтаралық және конфессияаралық келісімнің қазақстандық үлгісіне баға береді. | ||
5)Қазақстанның саяси-әлеуметтік және мәдени өміріндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі айқындау | 1)Ұлттық бірлікті және қазақстандық бірегейлікті нығайтудағы Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлін анықтайды. | ||
7.Қоғамдық-саяси ойдың дамуы | Қазақстандағы әлеуметтік-саяси ойдың эволюциясы | 1)Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанның тарихи тұлғаларының қоғамдық-саяси идеяларын талдау |
1) Ежелгі және ортағасырлық Қазақстанның тарихи тұлғаларының қоғамдық-саяси идеяларын анықтайды; |
2) тарихи қайраткерлердің Қазақстанның қоғамдық-саяси ойының дамуына қосқан үлесін бағалау; |
1) Қазақ ұлттық мемлекеттілігінің тарихи тағдыры туралы "Зар-заман" өкілдері идеяларының маңыздылығын зерттейді; | ||
"Алаш" –қоғамдық ой және ұлттық идея | 3)"Алаш" ұлттық идеясының тарихи негіздерін анықтау |
1) "Алаш" ұлттық идеясының біріктіруші рөлін айқындайды; | |
"Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы - ХХІ ғасырдағы Қазақстан қоғамын біріктіруші негіз |
4)"Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізін анықтау |
1)"Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясының тарихи негізін анықтайды; | |
8.Білім мен ғылымның дамуы | Ортағасырлық Қазақстанның ғылыми мұрасы | 1)Ғылымның дамуына Қазақстандағы ортағасырлық ғалымдардың қосқан үлесін зерттеу |
1) Ортағасырлық ойшылдардың Қазақстанның ғылыми білімін дамытуға қосқан үлесін бағалайды; 2)XVIII-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы ғылыми зерттеулердің негізгі бағыттарын анықтайды; |
XVIII-XX ғасырлардағы Қазақстандағы білім мен ғылымның дамуы | 2)XIX-ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан аумағында оқу орындардың дамуындағы өзгерістер мен сабақтастықты анықтау |
1) ХІХ - ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан аумағындағы білім беру мекемелерінің дамуындағы өзгерістер мен сабақтастықты түсіндіреді; | |
3) ХХ ғасырдың басында зайырлы білім беру мен қазақ зиялыларының қалыптасу тарихын талдау; |
1) Дала өлкесінің ауылдық мектептерінде білім беруді сипаттайды; | ||
4) кеңестік білім беру жүйесінің реформаларын және Қазақстандағы ғылымның дамуын талдау; |
1)Қазақстандағы кеңестік білім беру жүйесінің және ғылымның даму кезеңдерін сипаттайды; | ||
5) Қазақстандағы орта, кәсіптік және техникалық білім беру саласындағы кеңестік білім беру жүйесінің жетістіктері мен қайшылықтарын талдау; | 1) Қазақстандағы кәсіптік және техникалық білім беру саласындағы жетістіктер мен қайшылықтарды талдайды. | ||
Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы білім және ғылым жүйесі | 6) Әлемдік білім беру және ғылыми кеңістікке интеграциялау контекстінде Қазақстан Республикасының Білім және ғылымын дамытудың проблемалары мен перспективаларын талдау. |
1)Қазақстан Республикасының стратегиялары мен бағдарламаларын зерделеу негізінде білім және ғылым жүйесін жаңғыртудың алғышарттары мен маңызын айқындайды; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 106 - қосымша |
Қоғамдық- гуманитарлық бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық- гуманитарлық бағыттың "Дене шынықтыру" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Дене шынықтыру" пәнін оқытудың мақсаты - жеке тұлғаның рухани және дене күштерін үйлестіру, денсаулық, дене мәдениеті, еңбек өнімділігін арттыру, дене шынықтыру, салауаттылық сияқты жалпыадамзаттық құндылықтарды қалыптастыру болып табылады.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді шешуді көздейді:
1) тұлғаның, оның қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы кәсіби қызметінде салауатты және нәтижелі өмір салтында, өзінің білімін іске асыру үшін қабілеттері мен дайындығын дамыту;
2) тұлғаның гуманитарлық-тұлғалық дамуына, тәндік- рухани дамудың бірлігіне бейімдеуді қамтамасыз ету, физикалық және психикалық салауаттылықтың алғышарттарын жасау;
3) төзімділікке, жылдамдыққа, күшке, ептілік пен икемділікке ықпал ететін білім алушылардың қозғалыс дағдыларын дамыту;
4) патриотизм, құрмет, жауапкершілік және өзара түсіністік сезімін тәрбиелеу;
5) білім алушыларды өмір бойы салауатты өмір салтын ұстануға ынталандыру және одан әрі алған дағдыларын қолдану;
6) жалпы адамзаттық мәдениеттің бір бөлігі ретінде дене шынықтыру туралы идеяны қалыптастыру;
7) дене шынықтырумен өз бетінше айналысуға, оларды демалу, жаттығу, жұмысқа қабілеттілігін арттыру, денсаулықты нығайту мақсатында саналы түрде қолдануға қажеттілік пен дағдыға тәрбиелеу;
8) жарыс қызметін ұйымдастыру арқылы оқу процесінде практикалық дағдылар мен теориялық білімдермен алмасу және салауатты бәсекелестікті дамыту;
9) теорияны зерделеу кезінде ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану (ойын спорты ережелері, тактиканы үйрену, тестілеу және т. б.);
10) болжанатын (болашақ) кәсіпті таңдау кезінде жеке кәсіптік-қолданбалы дене шынықтыру даярлығына бағдарлану.
Дене шынықтыру пәнің өткізу барысында келесі пәндермен пәнаралық байланыстар жүзеге асырылады:
1) "Қазақ тілі", "Орыс тілі", "Ағылшын тілі": дене шынықтыру саласындағы терминдермен сөздік қорын толықтыру;
2) "Физика": "механикалық жұмыс", "ауаға төзімділік", "дене салмағы", "біркелкі емес және біркелкі сырғанау", "қуат" ұғымдары туралы алынған білімді пайдалану;
3) "Алгебра және талдаудың басталуы", "геометрия": ұзындықты, биіктікті, жылдамдықты, қашықтықты, уақытты өлшеу, ұзындық пен биіктікке секіру кезінде жүгіруді есептеу;
4) "Биология": темекі шегу мен алкогольдің ағзаға, зат алмасуға теріс әсері туралы материалды пайдалану;
5) "Қазақстан тарихы", "Дүниежүзі тарихы": олимпиадалық қозғалыс тарихы; қазақтың ұлттық спорт түрлерінің пайда болу тарихы;
6) "География": жер бедерін білу, түрлі белгілер бойынша, карта бойынша жер бедерін бағдарлай білу;
7) "Бастапқы әскери және технологиялық дайындық": саптық жаттығуларды пайдалану; кедергілер жолақтарынан өту; өмірлік маңызды қозғалыс дағдылары мен дағдыларына үйрету, оларды күрделілігі әртүрлі жағдайларда қолдану; патриотизмге, өз Отанына деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу.
4. Оқу пәнінің мазмұны 11 бөлімнен тұрады:
1-бөлім. Дене шынықтыру туралы білім.
2-бөлім. Жеңіл атлетика.
3-бөлім. Спорттық ойындар. Футбол.
4-бөлім. Спорттық ойындар. Волейбол.
5-бөлім. Спорттық ойындар. Баскетбол.
6-бөлім. Спорттық ойындар. Үстел теннисі.
7-бөлім. Гимнастика.
8-бөлім. Ұлттық спорт түрлері.
9-бөлім. Қысқы спорт түрлері. Шаңғы спорты. Конькимен жүгіру.
10-бөлім. Жүзу.
11-бөлім. Туризм.
Пәннің негізгі мазмұны:
1-бөлім. "Дене шынықтыру" сабақтарындағы қауіпсіздік техникасы. Дене шынықтыру және спортпен шұғылдану кезінде өзін-өзі бақылау. Қазақстанда дене шынықтыру мен спорттың даму тарихы. Жеке гигиена. Шыңдау. Тамақтану және тамақтану режимі. Жаман әдеттер. Олардың адам денсаулығына әсері. Қазіргі қоғамдағы дене шынықтыру және спорт. Салауатты өмір салты және оның компоненттері. Жеке гигиена. Дене шынықтыру және спорт тарихы. Олимпиада қозғалысы. Шет елдердегі дене шынықтыру: тарихи және заманауи көзқарас. Кеңес дәуіріндегі және Егеменді Қазақстандағы дене шынықтыру және спорт.
2-бөлім. Жеңіл атлетика.
Қауіпсіздік техникасы. Қысқа қашықтыққа жүгіру. Төменгі мәре. Орта қашықтыққа жүгіру. Жоғары бастама. Ұзақ қашықтыққа жүгіру. Аяқтау техникасы. Орнынан ұзындыққа секіру техникасы. Жүгіруден ұзындыққа секіру техникасы. Эстафеталық жүгіру. Эстафеталық таяқшаны беру техникасы.
3-бөлім. Спорттық ойындар. Футбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойынның негізгі ережелері. Ойыншылардың алаң бойымен қозғалысы. Допқа иелік ету техникасының негізгі элементтерін дамыту. Допқа иелік ету. Шабуылдағы және қорғаныстағы ойыншылардың жеке әрекеттері. Ойыншылардың командалық әрекеттері. Футболдағы ойыншылардың тактикалық әрекеттерінің негіздері. Екі жақты ойын. Футбол ойынына төрешілік ету.
4-бөлім. Спорттық ойындар. Волейбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойынның негізгі ережелері. Ойыншылардың қозғалысы. Волейбол алаңы. Допты жоғарыдан беру. Допты төменнен беру. Допты беру. Жоғарыдан допты қабылдау. Шабуыл әрекеттері. Қорғаныс ойыны. Допты екі қолмен жоғарыдан қабылдау және беру дағдыларын жетілдіру. Оқыту ойыны волейбол. Қозғалыс дағдыларын жетілдіру. Екі жақты ойын. Волейбол ойынына төрешілік ету.
5-бөлім. Спорттық ойындар. Баскетбол. Стритбол.
Қауіпсіздік ережесі. Ойын ережесі. Ойыншылардың алаңдағы қозғалысы. Шабуыл техникасы. Қорғаныс техникасы. Қозғалыста допты беру. Допты ұстап алу және соғу. Еркін лақтыру. Баскетбол ойынына төрешілік ету.
6-бөлім. Үстел теннисі.
Қауіпсіздік ережесі. Ойын ережесі. Ойын кезіндегі тұрыс пен қозғалыс. Беру және алу. Ойынның Тактикалық әрекеттері.
7-бөлім. Гимнастика.
Қауіпсіздік техникасы. Жаттығуларды орындаудағы сақтандырудың рөлі. Гимнастика түрлері. Саптық жаттығулардың элементтері. Жалпы дамыту жаттығулары. Гигиеналық гимнастиканы оқыту (таңертеңгі гимнастика, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру паузасы). Сауықтыру гимнастикасының элементтері жұмыс күні режимінде қолданылатын арнайы гимнастикалық жаттығулар кешені болып табылады. Гигиеналық гимнастиканы оқыту (таңертеңгі гимнастика, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру паузасы). Спорттық құралдарды (гимнастикалық таяқ, құрсау, фитбол) қолдана отырып ОРУ. Сауықтыру гимнастикасының элементтері. Акробатикалық жаттығулар. Гимнастикалық снарядтардағы жаттығулар. Ритмикалық гимнастиканың элементтері. Түрлері фитнес - тренинг бағыттары (йога, созылу, пилатес, табата және тағы басқалар). Спорттық гимнастиканың элементтері. Тепе-теңдік және вестибулярлық тұрақтылық жаттығулары.
8-бөлім. Ұлттық спорт түрлері. Асық ату. Бестас. Тоғызқұмалақ. Қазақша-күрес. Ұлттық ойындардың түрлері. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. Ойын техникасы. Ойынның тактикалық әрекеттері.
9-бөлім. Қысқы спорт түрлері. Шаңғы спорты. Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Қозғалыс түрлері. Бұрылу түрлері. Көтерілу түрлері. Жартылай конькимен сырғанау. Қолмен итерусіз конькимен сырғанау. Ауыспалы конькимен сырғанау. Бір мезгілде бір сатылы конькимен сырғанау. Тиісті іс-шараларға арналған жылыту және қалпына келтіру әдістері. Қашықтықты өту тактикасының негіздері. Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Сырғанаудың негізгі әдістері. Бұрылыстар. Тежеу. Артқа сырғанау. Сырғанау.
10-бөлім. Жүзу. Қауіпсіздік техникасы. Құрлықтағы жүзушілерге арналған арнайы жаттығулар. Құрғақ жүзу. Жүзу техникасын қою. Денені айналдыру және тыныс алу. Сырғанау және тепе-теңдік. Жүзу стильдері. Артпен жүзу. Жүзу. Брасс. Жүзу. Соңғы жүзу 50 м. еркін стильде.
11-бөлім. Туризм.
Туризм ережелері. Түйіндер. Өткелдер. Жарақат кезіндегі алғашқы көмек. Шатыр орнату. Карталар. Компас. Өрт түрлері.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту;
5) Жұмыс жаттығуларының бағдарламаларын әзірлеу кезінде жергілікті климаттық жағдайларды ескере отырып, қысқы спорт түрлерін рекреациялық жүгірумен және басқа аэробтық жаттығулармен ауыстыру ұсынылады;
6) Жүзумен айналысу мүмкіндігі болмаған жағдайда, жүзу бағдарламасын іске асыруға бөлінген уақыт педагогикалық кеңестің шешімімен спорттық ойындар, гимнастика бойынша дағдыларды одан әрі жетілдіруге пайдаланылады.
6. Оқу жүктемесінің көлемі 120 сағатты (5 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлімдердің, бөлімшелердің және тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Дене шынықтыру туралы білім. | |||
1. 1. Дене шынықтыру туралы. | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Сабақтардағы қауіпсіздік техникасы дене шынықтыру. Дене шынықтыру және спортпен шұғылдану кезінде өзін-өзі бақылау. | |||
Тақырып 1.1.2. Жеке гигиена. Шыңдау. Тамақтану және тамақтану режимі. | |||
Тақырып 1.1.3. Жаман әдеттер. Олардың адам денсаулығына әсері. Салауатты өмір салты және оның компоненттері. | |||
1.2 дене шынықтыру мен спорттың даму тарихы | |||
Тақырып 1.2.1. Олимпиада ойындары және Олимпиада қозғалысы | |||
Тақырып 1.2.2. Шет елдердегі дене шынықтыру: тарихи және заманауи көзқарас. | |||
Тақырып 1.2.3. Кеңес дәуіріндегі және Егеменді Қазақстандағы дене шынықтыру және спорт. | |||
2 бөлім. Жеңіл атлетика. | |||
2.1. Жеңіл атлетика жаттығулары. | + | + | + |
Тақырып 2.1 Қауіпсіздік техникасы. Қысқа қашықтыққа жүгіру. | |||
Тақырып 2.2 Төменгі старт. | |||
Тақырып 2.3 Орта қашықтыққа жүгіру. | |||
Тақырып 2.4 Жоғары старт. | |||
Тақырып 2.5 Ұзақ қашықтыққа жүгіру. | |||
Тақырып 2.6 Мәреге жету техникасы. | |||
Тақырып 2.7 Ұзындыққа секіру техникасы. | |||
Тақырып 2.8 Жүгіруден ұзындыққа секіру техникасы. | |||
Тақырып 2.9 Граната лақтыру. | |||
Тақырып 2.10 Эстафеталық жүгіру. Эстафеталық таяқшаны беру техникасы. | |||
3 бөлім. Спорттық ойындар. Футбол. | |||
3.1. Футбол ойынның негізгі ережелері. | + | + | + |
Тақырып 3.1 Қауіпсіздік техникасы. Ойынның негізгі ережелері. | |||
Тақырып 3.2 Ойыншылардың алаң бойымен қозғалысы. Допты иелену техникасының негізгі элементтерін дамыту. | |||
Тақырып 3.3 Допты иелену. | |||
Тақырып 3.4 Ойыншылардың шабуыл мен қорғаныстағы жеке әрекеттері. | |||
Тақырып 3.5 Ойыншылардың командалық әрекеттері. Футболдағы ойыншылардың тактикалық әрекеттерінің негіздері. | |||
Тақырып 3.6 Екі жақты ойын. Төрелік ойындар футбол. | |||
4 бөлім. Спорттық ойындар. Волейбол. | |||
4.1. Волейбол ойынның негізгі ережелері | + | + | + |
Тақырып 4.1 Қауіпсіздік техникасы. Ойынның негізгі ережелері. | |||
Тақырып 4.2 Ойыншылардың қозғалысы. | |||
Тақырып 4.3 Волейболшының ұстанымы. | |||
Тақырып 4.4 Допты жоғарыдан беру. | |||
Тақырып 4.5 Допты төменнен беру. | |||
Тақырып 4.6 Допты беру. | |||
Тақырып 4.7 Допты берудегі қабылдау. | |||
Тақырып 4.8 Шабуыл әрекеттері. | |||
Тақырып 4.9 қорғаныстағы ойын. | |||
Тақырып 4.10 допты жоғарыдан екі қолмен қабылдау және беру дағдыларын жетілдіру. Оқу волейбол ойыны | |||
Тақырып 4.11 қозғалыс дағдыларын жетілдіру. Екі жақты ойын. | |||
4.12 Волейбол ойындарына төрелік. | |||
5-бөлім. Спорттық ойындар. Баскетбол. | |||
5.1. Баскетбол ойынның негізгі ережелері . | + | + | + |
Тақырып 5.1 Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 5.2 Ойыншылардың қозғалысы. | |||
Тақырып 5.3 Шабуылда ойнау техникасы. | |||
Тақырып 5.4 Қорғаудағы ойын техникасы. | |||
Тақырып 5.5 Допты қозғалыста беру. | |||
Тақырып 5.6 Допты ұстап алу және қағу. | |||
Тақырып 5.7 Еркін лақтыру. | |||
Тақырып 5.8 Баскетбол ойынына төрешілік ету. | |||
6 бөлім. Спорттық ойындар. Үстел теннисі. | |||
6.1. Үстел теннисінің негізгі ережелері. | + | + | + |
Тақырып 6.1 үстел теннисі. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 6.2 Ойын кезіндегі тұрыс пен қозғалыс. | |||
Тақырып 6.3 Берулер мен қабылдаулар. | |||
7. бөлім Гимнастика. | |||
7.1. Гимнастикалық жаттығулар. | + | + | + |
Тақырып 7.1 Қауіпсіздік техникасы. Гимнастика түрлері. | |||
Тақырып 7.2 Саптық жаттығулардың элементтері. | |||
Тақырып 7.3 жалпы дамыту жаттығулары. Гигиеналық гимнастиканы оқыту (таңертеңгі гимнастика, дене шынықтыру минуты, дене шынықтыру паузасы). | |||
Тақырып 7.4 Сауықтыру гимнастикасының элементтері. | |||
Тақырып 7.5 қолданбалы жаттығулар. | |||
Тақырып 7.6 Акробатикалық жаттығулар. | |||
Тақырып 7.7 Гимнастикалық құрал-жабдықтардағы жаттығулар. | |||
Тақырып 7.8 Ритмикалық гимнастиканың элементтері. Түрлері фитнес - тренинг бағыттары (йога, созылу, пилатес, табата және т. б.). | |||
Тақырып 7.9 Өндірістік гимнастиканың элементтері. | |||
Тақырып 7.10 Спорттық гимнастика элементтері. | |||
Тақырып 7.11 Сауықтыру гимнастикасының элементтері. | |||
8 бөлім. Ұлттық спорт түрлері. | |||
8.1. Ұлттық ойындардағы қауіпсіздік ережелері мен әдістері. | + | + | + |
Тақырып 8.1 Тоғызқұмалақ. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 8.2 Тоғызқұмалақ шабуылдың техникалық-тактикалық әрекеттері. | |||
Тақырып 8.3 Тоғызқұмалақ. Қорғаудың техникалық-тактикалық әрекеттері. | |||
Тақырыбы 8.4 Асық ату. Қауіпсіздік техникасы. Ойын ережелері. | |||
Тақырыбы 8.5 Асық ату.Техникалық-тактикалық іс-әрекеттер. | |||
Тақырып 8.6 Бестас. Ойын ережелері. | |||
Тақырып 8.7 Ашық ойындардағы Ұлттық ойындардың элементтері. | |||
Тақырыбы 8.8 қазақша-күрес. Негізгі ережелер. | |||
Тақырыбы 8.9 қазақша-күрес техникасы. | |||
9 бөлім. Қысқы спорт түрлері. | |||
9.1.Қысқы спорт түрлеріндегі қауіпсіздік ережелері мен техникасы. | + | + | + |
Тақырып 9.1 Шаңғы спорты. Қауіпсіздік техникасы. Бір мезгілде екі сатылы конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.2 Шаңғы спорты. Жартылай конькимен жүгіру. | |||
Тақырып 9.3 Шаңғы спорты. Қолмен итерусіз конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.4 Шаңғы спорты. Ауыспалы конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.5 Шаңғы спорты. Бір мезгілде бір сатылы конькимен сырғанау. | |||
Тақырып 9.6 Конькимен жүгіру. Қауіпсіздік техникасы. Конькимен сырғанаудың негізгі әдістері. | |||
Тақырып 9.7 Конькимен жүгіру. Бұрылыстар. | |||
Тақырып 9.8 Конькимен жүгіру. Тежеу. | |||
Тақырып 9.9 Конькимен жүгіру. Артқа сырғанау. | |||
Тақырып 9.10 Конькимен жүгіру. Айналмалы сырғанау. | |||
10 Бөлім. Жүзу. | |||
10.1. Жүзудегі негізгі ережелер. | + | + | + |
Тақырып 10.1 қауіпсіздік техникасы. Құрлықтағы жүзушілерге арналған арнайы жаттығулар. | |||
Тақырып 10.2 Құрғақ жүзу. | |||
Тақырыбы 10.3 Жүзу техникасын қою. | |||
Тақырып 10.4 Өзекті айналдыру және тыныс алу. | |||
Тақырып 10.5 Сырғанау және тепе-теңдік. | |||
Тақырып 10.6 Жүзу стильдері. | |||
Тақырып 10.7 Кеудемен жүзу. | |||
Тақырып 10.8 Шалқалап жүзу. | |||
Тақырып 10.9 Жүзу. Брасс. | |||
Тақырып 10.10 Жүзу. Соңғы жүзу 50 м. еркін стильде. | |||
11-бөлім. Туризм. | |||
11.1. Дене шынықтыру жүйесіндегі Туризм. | + | + | + |
Тақырып 11.1 Туризм. Туризм ережелері. | |||
Тақырып 11.2 Түйіндер. Өткелдер. | |||
Тақырып 11.3 жарақаттарға алғашқы көмек. Шатырды орнату. | |||
Тақырып 11.4 Карталар. Компас. | |||
Тақырып 11.5 От жағу түрлері. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлімнің атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Дене шынықтыру туралы білім | Дене шынықтыру туралы білім | 1) Дене шынықтыру пәнінде қауіпсіздік техникасын және салауатты өмір салтын ұстану қажеттілігін, дәрігерге дейінгі алғашқы көмек көрсетудің негіздері мен қағидаттарын түсіндіру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде қауіпсіздік техникасы қағидаларын тізімдейді; |
Дене шынықтыру мен спорттың даму тарихы |
1) Әртүрлі тарихи кезеңдердегі дене шынықтыру мен спорттың қалыптасу және даму кезеңдері туралы түсінікке ие болу; |
1) Қоғамның тарихи, саяси, әлеуметтік-экономикалық және демографиялық жағдайларына байланысты дене шынықтыру мен спортты дамытудың негізгі үрдістерін айқындайды; | |
2) Жеке гигиена, ұтымды тәуліктік режим, оның денсаулық пен жұмысқа қабілеттілікке әсері, шынығу, тамақтану рационы және тамақтану режимі туралы түсіндіру. Жаман әдеттерді және олардың адам денсаулығына әсерін анықтау. |
1) Рационалды тәуліктік режим, оның денсаулық пен өнімділікке әсері. шынығу және тамақтану және тамақтану режимі туралы, жеке гигиена ережелерін біледі және орындайды; | ||
3) Кәсіптік аурулардың алдын алу үшін дене жаттығуларын анықтау. Жарақаттанудың алдын алу үшін өндірістік гимнастиканың маңыздылығын түсіндіру. |
1) Дене жаттығулары арқылы кәсіптік аурулардың алдын алу бойынша жаттығуларды анықтайды және орындайды; | ||
Жеңіл атлетика | Жеңіл атлетика жаттығулары | 1) Дене шынықтыру пәнінде жеңіл атлетиканың қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіруі. Жалпы дамыту және арнайы жүгіру жаттығуларын орындау. |
1) Дене шынықтыру пәнінде жеңіл атлетиканың қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Орта және алыс қашықтықтарға жүгіруде техникалық-тактикалық дайындықты меңгеруге міндетті. |
1) Қысқа, орта және ұзақ қашықтыққа жүгіру фазаларын ажыратады; | ||
3) Орнынан ұзындыққа секіру техникасын және жүгіруден ұзындыққа секіру техникасын меңгеру. |
1) Орнынан ұзындыққа секіру және жүгіруден ұзындыққа секіру фазаларын ажыратады; | ||
4) Граната лақтыру техникасын және ядроны итеру техникасын меңгеру. |
1) Граната лақтыру фазаларын және ядроның итеру фазаларын анықтайды; | ||
5) Эстафеталық таяқшаны беру техникасын меңгеру. | 1) Эстафеталық таяқшаны беру техникасын түсіндіреді және орындайды. | ||
Спорттық ойындар. Футбол | Футбол ойынның негізгі ережелері | 1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру. Футбол спорт түрлері бойынша ойын ережелерін түсіну. |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Футбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Футболдағы техникалық әрекеттерді ажыратады (қозғалу, допқа ие болу, қорғаныс пен шабуылда әрекет ету қақпасына соғу); | ||
3) Футболдағы ережелерді түсіндіріп, ойында төрелік ете білу. | 1) Футболдағы ережелерді түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі. | ||
Спорттық ойындар. Волейбол | Волейбол ойынның негізгі ережелері |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Волейбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Волейболдағы техникалық әрекеттерді ажыратады (қозғалыстар, берілістер, допты қабылдау, қорғаныстағы және шабуылдардағы әрекеттер); | ||
3) Волейбол ережелерін түсіндіріп, ойында төрелік ете білу | 1) Волейбол ережелерін түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі. | ||
Спорттық ойындар. Баскетбол | Баскетбол ойынының негізгі ережелері | 1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша техника қауіпсіздігі қағидаларын түсіндіру. Спорт (баскетбол) бойынша ойын ережелерін түсіну. |
1) Дене шынықтыру пәнінде спорттың ойын түрлері бойынша қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Баскетбол ойнауға техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Баскетболдағы техникалық әрекеттерді (қозғалыс, жүргізу, Пас беру, сақинаға лақтыру, қорғаныстағы және шабуылдағы әрекеттер, финттер) ажыратады; | ||
3) Баскетбол ережелерін түсіндіріп, ойында төрелік ете білу | 1) Баскетбол ережелерін түсіндіреді және ойында төрелік етуді біледі | ||
Спорттық ойындар. Үстел теннисі | Үстел теннисінің негізгі ережелері | 1) Үстел теннисі ойынына техникалық және тактикалық дайындықты меңгеру. |
1) Үстел теннисіндегі техникалық әрекеттерді ажыратады (стендтер мен қозғалыстар, алаңдар мен тәсілдер, қорғаныстағы және шабуылдағы әрекеттер); |
Гимнастика | Гимнастикалық жаттығулар | 1) Дене шынықтыру пәнінде гимнастика бойынша қауіпсіздік техникасын түсіндіруге міндетті. Сауықтыру гимнастикасының элементтерін орындау. |
1) Дене шынықтыру пәнінде гимнастикадағы қауіпсіздік техникасын түсіндіреді; |
1) Гимнастикада негізгі саптық, жалпы дамыту, қолданбалы және акробатикалық жаттығуларды орындауға міндетті. |
1) Ритмикалық гимнастика элементтерін, өндірістік гимнастика элементтерін, спорттық гимнастика элементтерін және сауықтыру гимнастикасы элементтерін ажыратады және орындайды; | ||
3) Гимнастикалық снарядтарда негізгі жаттығуларды орындау. |
1) Орындалатын қозғалыс әрекеттерінің күрделілік деңгейлерін айқындайды; | ||
Ұлттық спорт түрлері | Ұлттық ойындардағы қауіпсіздік ережелері мен әдістері | 1) Дене шынықтыру пәнінде ұлттық спорт түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы мен ойын ережесін түсіндіру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде ұлттық спорт түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Ұлттық спорт түрлерінде техникалық-тактикалық іс-қимылдарды орындау. |
1) Тоғызқұмалақ ойынындағы техникалық-тактикалық іс-қимылдарды ажыратады; | ||
Қысқы спорт түрлері | Қысқы спорт түрлеріндегі қауіпсіздік ережелері мен техникасы | 1) Дене шынықтыру пәнінде шаңғы және конькимен жүгіру спортынан қауіпсіздік техникасын түсіндіру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде қысқы спорт түрлері бойынша Қауіпсіздік техникасы қағидаларын түсіндіреді; |
2) Шаңғымен жүру техникасын түсіндіру. |
1) Шаңғымен жүру техникасын ажыратады: конькимен және жартылай конькимен, көлденең және бір мезгілде конькимен сырғанау; | ||
Жүзу | Жүзудегі негізгі ережелер | 1) Дене шынықтыру пәнінде бассейнде және құрлықта қауіпсіздік техникасын түсіндіру. Жүзушілерге арналған арнайы жаттығуларды меңгеру. |
1) Дене шынықтыру пәнінде бассейнде және құрлықта қауіпсіздік техникасы қағидаларын тізімдейді; |
2) Жүзу техникасын меңгеру. |
1) Жүзу стильдерін ажыратады; | ||
Туризм | Дене шынықтыру жүйесіндегі Туризм | 1) Туризм және оның ережелері туралы түсіндіру. Туризмдегі техниканы, тораптарды, өткелдерді ажыратыңыз. Жарақат алған кезде алғашқы көмек көрсету ережелері туралы түсіну. |
1) Туризм түрлерін және оның ережелері туралы біледі және ажыратады; |
1) Спорттық-сауықтыру туризмінің түрлерін, түрлері мен нысандарын түсіндіру. | 1) Қазақстандағы спорттық-сауықтыру туризмінің ерекшеліктерін атайды. |
4-тарау. Білім алушылардың дене дайындығы деңгейлерінің кестесі
(ұлдар)
Сынақ түрлері | Дене шынықтыру деңгейлері | |||||
Х (орташа) | төмен | орташадан төмен | орташа | орташадан жоғары | жоғары | |
Жүгіру 30 м | 4,9 | 5,6 | 5,5 – 5,3 | 5,2 – 4,6 | 4,5 -4,3 | 4,2 |
Орнынан ұзындыққа секіру | 213 | 190 | 191 - 201 | 202 – 224 | 225 - 235 | 236 |
допты екі қолмен бастың үстінен лақтыру | 611,0 | 434,0 | 435,0 - 522,0 | 523,0 – 699,0 | 700,0 – 785,0 | 786,0 |
Шаттл жүгірісі | 8,3 | 9,1 | 9,0 – 8,7 | 8,6 –7,8 | 7,7 -7,4 | 7,3 |
Қылқалам динамометриясы (оң жақ) | 42,0 | 33,0 | 34,0 –37,0 | 38,0 -46,0 | 47,0 – 50,0 | 51,0 |
(қыздар)
Сынақ түрлері | Дене шынықтыру деңгейлері | |||||
Х (орташа) | төмен | орташадан төмен | орташа | орташадан жоғары | жоғары | |
Орнынан ұзындыққа секіру | 5,4 | 6,3 | 6,2 – 5,9 | 5,8 – 5,0 | 4,9 -4,6 | 4,5 |
допты екі қолмен бастың үстінен лақтыру | 170,0 | 146 | 147 -160 | 161 – 181 | 182 – 194 | 195 |
Шаттл жүгірісі | 497,0 | 372,0 | 373,0 – 434,0 | 435,0 – 559,0 | 560,0 – 621,0 | 622,0 |
Қылқалам динамометриясы (оң жақ) | 9,1 | 10,0 | 9,9 – 9,6 | 9,5 –8,6 | 8,5 –8,1 | 8,0 |
Орнынан ұзындыққа секіру | 26,0 | 19,5 | 20,0 –22,5 | 23,0 -29,0 | 29,5 – 32,0 | 32,5 |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 107-қосымша |
Қоғамдық- гуманитарлық бағыттың "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық- гуманитарлық бағыттың "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәнін оқыту мақсаты – білім алушыға мемлекетті қорғау негіздері туралы ойының қалыптасуын, Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінің арналуын және түрлері мен ерекшеліктерін түсіндіру, әскери қызметтің маңызын, Қазақстан Республикасының әр азаматының қасиетті парызы және міндетін оқыту.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) әскери анттың, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жарғыларының негізгі талаптары туралы білімін қалыптастыру;
2) әскери бөлімдердің қару-жарағы мен әскери техникасы, жеке құрамның өмірі мен орналасуымен таныстыру;
3) қажетті әскери білім мен практикалық дағдыларды ақпараттық технологияны пайдалана отырып робототехникада, дөңгелекті машиналарды жүргізудің негіздері және төтенше жағдайда адам өмірі қауіпсіздігі негіздерінде қалыптастыру;
4) жастарға қазақстандық патриотизм мен Отанына деген адалдық сезімін дарытуға тәрбиелеу;
5) әскери істерге байланысты мамандық кәсібіне оң көз-қараста тәрбиелеу;
6) жеке қауіпсіздік және қоршаған ортаның қауіпсіздігі мәселелеріне саналы және жауапты қарым-қатынасты қалыптастыру.
4. Алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәні 12 бөлімнен тұрады: "Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері – мемлекеттің әскери қауіпсіздігінің кепілі", "Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құрылымдарының жалпыәскери жарғылары", "Тактикалық дайындық", "Атыс дайындығы", "Саптық дайындық", "Әскери топография", "Әскери роботты техникалардың негіздері", "Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері", "Әскери қызметтің құқықтық негіздері", "Атыс дайындығы" (2), "Технологиялық дайындық", "Өмір қауіпсіздігінің негіздері" және "Оқу-далалық (лагерлік) жиыны".
Бөлімдерді, кіші бөлімдерді және тақырыптарды құрастыру кезінде білім алушылардың белгілі бір кәсіби дағдыларын қалыптастыру үшін тақырыпты тереңдетіп оқытатын кадрларды даярлау бағытының кәсіби ерекшелігі ескерілді.
"Алғашқы әскери және технологиялық дайындық" пәнінің негізгі мазмұны:
1) Білім алушылардың алғашқы әскери және технологиялық дайындықтарының мақсаты, міндеттері және мазмұны; Мемлекет қорғанысының конституциялық негіздері – Мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі Қазақстан Республикасы Конституциясының негізгі ережелері. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, олардың құрамы және атқаратын қызметтері. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері. Әскери бөлімнің жауынгерлік туы. Әскери анттың әскери қызметкерлерге қоятын талаптары. Болашақ Отан қорғаушының жалпы және кәсіби мәдениеті. Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының қасиетті борышы және міндеттері. Экстремизм және терроризмнің ұлттық қауіпсіздікке тигізетін салдары – экстремизм түрлері: саяси, діни, экономикалық және экологиялық. Қазіргі әлемдегі экстремизмнің, терроризмнің әлеуметтік-экономикалық және саяси себептері.
2) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары, олардың әскери ұжым қызметі мен тұрмыс-тіршілігіндегі маңызы. Әскери қызметкерлердің жалпы міндеттері. Әскери атақ және айыру белгілері. Білім беру мекемелеріндегі гуманистік тәрбие. Әскери қызметкерлер және олардың өзара қарым-қатынастары – бастықтар және бағыныштылар, аға және кіші әскерилер, олардың құқықтары мен міндеттері. Әскери әдептілік ережесі және әскери қызметкерлердің тәртібі. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жеке құрамымен тәрбие, әлеуметтік-құқықтық, психологиялық-педагогикалық жұмысты ұйымдастыру тәртібі. Бұйрық, оны беру жəне орындау тәртібі. Бастықтарға жəне шені жоғарылармен тілдесу ережелері. Әскери тәртіп, оның мәні мен мағынасы – әскери тәртіп, марапаттау және жазалау. Әскери тәртіпті сақтау бойынша әскери қызметшілердің міндеттері. Сарбаздарға көрсетілетін марапат түрлері. Сарбаздарға берілетін тәртіптік жазалар.
3) Мотоатқыштар бөлімшесін ұйымдастыру және ұрыстық мүмкіндіктері – Бөлімшені ұйымдастыру. Штаттық қарулану және ұрыстық техникасы. Бөлімшенің ұрыстық мүмкіндіктері.
4) Калашников автоматы және қол пулеметі – Қару және патрондарды қолдану кезіндегі қауіпсіздік шаралары. Калашников автоматы және қол пулеметінің атқаратын қызметі, ұрыстық қасиеті, жалпы құрылысы және жұмыс істеуі; Калашников автоматын (қол пулеметін) жартылай бөлшектеу жəне жинақтау – Автоматты жартылай бөлшектеу және жинақтау; Калашников автоматының атқаратын қызметі, бөлшектері мен механизмдерінің, патронының құрылысы; Калашников автоматын (қол пулеметін) атуға дайындау –Автоматтың керек жарақтары. Автоматтың атудан кейінгі тазалау және майлау тәртібі. Автоматты сақтау. Автоматтың оқтарын тексеру және атысқа дайындау. Ату кезіндегі кідірістер және оны жою амалдары; Жарықшақты қол гранаталары – Жарықшақты қол гранаталарының (РГД-5, РГН, Ф-1, РГО) атқаратын қызметі және ұрыстық қасиеті. Гранаталар мен тұтандырғыштың құрылысы. Гранатаны лақтырған кездегі бөлшектері мен механизмдерінің жұмысы. Гранатаны лақтыруға дайындау;
5) Сап және оның элементтері. Саптық тұрыс – Сап және оның элементтері. Алдын-ала және орындауға берілетін пәрмендер. Сапқа тұрғанға дейінгі және саптағы сарбаздың міндеттері Саптық тұрыс. "Сапқа тұр!", "Түзел!", "Тік тұр!", "Еркін тұр!", "Реттел!", "Тоқтат!", "Бас киімдеріңді (киімді) ШЕШ!", "Бас киімдеріңді (бас киімді) КИ!" пәрмендерін орындау. Бір орында орындалатын бұрылулар. Саптық және жорықтық адым – бір қатарлы саптан екі қатарлы сапқа және қайтадан бір қатарлы сапқа тұру. Саптық және жорықтық адым;
6) Жергілікті жерде картасыз бағдарлау – бағдарлау туралы түсінік. Компаспен, аспан денелерінің және жергілікті заттар бойынша көкжиек тұстарын анықтау. Өзінің орналасқан жері туралы мәлімдеу. Магнитті азимутты анықтау – азимут және оны анықтау. Жергілікті жерде бағдарлаудың заманауи дербес жабдықтары. Спутниктік-навигациялық жүйелер туралы жалпы мәліметтер: GPS (Global Positional System), ГЛОНАСС, Galileo;
7) Әскери роботты техникалардың негіздері – роботтар туралы жалпы мәліметтер. Роботтарды әскери істе пайдалануы. Роботты басқару алгоритмі – Роботтың қозғалу траекториясын жоспарлау. Роботтар тобын ұжымдық басқару үлгісі және алгоритмдері. Роботтарға арналған тапсырмалар – Роботтардың атқара алатын қызметтері. Жекелеген тактикалық міндеттерді шешу: жергілікті жерлерде бағдарлау, роботтардың қиын жағдайларда қызмет ету тәртібі.
8) Шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысы – шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысын (оқу орындарын) ұйымдастырудың құрылымы және оның міндеттері. Азаматтық қорғанысының əскери емес құрылымдар қызметі жəне жабдықталуы. Ядролық қару және оның сипаттамасы – ядролық жарылыстардың түрлері. Ядролық жарылыстың зақымдаушы факторлары және олардан қорғану тәсілдері. Ядролық зақымдау ошағы және оның сипаттамасы. Нейтронды оқ-дәрілердің зақымдаушы әсерінің ерекшеліктері. Химиялық қару – Химиялық қару және оны қолдану белгілері. Улаушы заттар, олардың улағыш қасиеті және олардан қорғану тәсілдері туралы қысқаша түсінік. Химиялық зақымдау ошағы, алғашқы және екінші зақымдау аймақтары. Биологиялық (бактериологиялық) қару – биологиялық (бактериологиялық) қару, оның зақымдаушы әсері, қолдану белгілерін анықтау. Бактериологиялық құралдар, олардың улағыш әсері және олардан қорғану құралдары туралы қысқаша сипаттама. Бактериологиялық зақымдау ошағы, оның сипаттамасы. Бактериологиялық зақымдау ошағында жүргізілетін іс-шаралар. Карантин және обсервация. Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары – Жалпыәскери газтұмылдырық, оның атқаратын қызметі және құрылысы. Азаматтық газтұмылдырықтар құрылысының ерекшеліктері. Сауыт-қорғанысты (маска) таңдау, жарамдылығын тексеру, газтұмылдырықты жинау және қалтаға салу. Газтұмылдырықты алып жүру және пайдалану тәртібі, зақымдалған адамға газтұмылдырық кигізу тәсілдері. Жарамсыз газтұмылдырықты пайдалану. Тыныс алу мүшелерін қорғаудың қарапайым құралдары.Теріні қорғаудың жеке құралдары – теріні қорғауға арналған қарапайым құралдар, қосымша герметизациялау және сіңдіру арқылы олардың қорғаныс қасиеттерін арттыру. Арнайы қорғаныс киімінің (Л-1 жеңіл қорғаныс кеудеше, сүзгілі қорғаныс киімі, жалпыәскери қорғаныс жабдығы) атқаратын қызметімен және оларды пайдалану ережелерімен танысу. Ұжымдық қорғану құралдары – радиацияға қарсы тасалар мен панаханалар, олардың қорғау қасиеттері, жалпы құрылысы және іштей жабдықталуы. Қарапайым паналар. Эвакуациялау жəне халықты белгілеп шоғырландыру – Азаматтық қорғаныс дабылы және ол бойынша әрекет ету тәртібі. Эвакуациялау және орналастыру тәсілдері мен тәртібі. Эвакуацияланаушылардың міндеттері, олардың керек-жарақтары, қажетті жеке мүліктері, құжаттары мен азық-түліктері. Эвакуация бекетіндегі тəртіп, жүру бағыты жəне орналасатын орынға келу ережелер тәртібі. Террорлық қауіп-қатер кезіндегі адамдардың қауіпсіздігі – террорлық актілер бойынша қауіп-қатер төнген және террор болған кездегі азаматтардың атқаратын әрекеттері. Түрлі деңгейдегі қауіп-қатер төнген кезде әрекет ету тәртібі. Лаңкестік қауіпінің алдын алуда ақпараттық технологияның тиімділігі. Табиғи апат аймақтарындағы адамдардың әрекеттері – Табиғи апаттар, зілзалалар, олардың сипаттамалары және келтіруі мүмкін салдары. Табиғи апаттар және зілзалалар кезіндегі адамдардың әрекет ету тәртібі. Адамдардың табиғи апат салдарын жоюға, сондай-ақ құтқару жұмыстарын жүргізуге қатысуы. Жарақат алу, қан ағу және күйік шалу кезінде көрсетілетін алғашқы көмек – жарақат және олардың асқыну себептері туралы түсінік. Қансырау түрлері және олардың сипаттары. Күйік шалу себептері және олардың ауырлық деңгейлері. Естен танудың себебі. Жарақат алу және қансыраған кезде көрсетілетін алғашқы көмек. Асептика және антисептика туралы түсінік. Түрлі қайғылы оқиға орын алған жағдайда көрсетілетін алғашқы көмек – сүйектің сынуы және оларды анықтау туралы түсінік. Соғып алу, шығып кету, буынның созылуы және оларды анықтау белгілері. Шина салудың негізгі ережелері. Түрлі қайғылы оқиға орын алған кезде алғашқы көмек көрсету тәсілдері. Үсік шалу, күнге күю және жылудың әсері, олардың алдын алу және көрсетілетін алғашқы көмек. Электр тогы соққан кезде көрсетілетін алғашқы көмек және көмек көрсеткен кезде сақтауы керек қауіпсіздік шаралары.
9) Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік қызметінің ерекше түрі – әскери қызметті өткеру қажеттілігі. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жеке құрамымен тәрбие жұмысын ұйымдастыру тәртібі. Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттері туралы заңдар. Әскери қызметшілердің әлеуметтік-экономикалық құқықтары. Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттерін сақтау – әскери есепке алу, әскери қызметке даярлау, әскери қызметке кірісу. Келісімшарт бойынша қызмет атқатын әскери қызметшілерге әлеуметтік, экономикалық кепілдіктер мен өтемақылар. Әскери қызмет (баламалы, келісімшарт бойынша), запаста болу.
10) Ату негіздері – Атыс құбылысы. Оқтың бастапқы ұшу жылдамдығы. Қарудың тебілісі. Траекторияның пайда болуы. Оқтың тесіп өту және қиратқыш әрекеті. Тура атудың практикалық маңызы. Ату ережесі – Арақашықтықты мыңдық формула арқылы анықтау тәсілдері. Көздеу (дәлдеу) элементтері. Қозғалмайтын нысандар бойынша көздеу нүктесін және көздеуішті тағайындау.
11) Технологиялық дайындық: Дөңгелекті машиналарды жүргізу негіздері мен ережелері – Қазақстан Республикасының жол жүру саласындағы заңдары мен өзге де құқықтық актілері. Көлік құралдарының санаттары. Жүргізушінің жұмыс орны. Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері – Қазақстан Республикасы Жол қозғалысы ережелерінде қамтылған негізгі ұғымдар мен терминдер. Жүргізушілердің, жаяу жүргіншілер мен жолаушылардың міндеттері. Жүргізушінің өзімен бірге болуы тиіс құжаттары. Бағдаршамдар мен реттеушінің сигналдары – бағдаршам мен реттеушінің сигналдары. Арнайы сигналдарды қолдану. Авариялық сигнал беру және авариялық тоқтату белгісін қолдану. Маневрлеу. Көлік құралдарын жолдың жүру бөлігіне қою. Жол белгілері – Ескерту белгілері. Басымдық белгілері. Тыйым салу белгілері. Алдын ала жазылатын белгілер. Ақпараттық-көрсеткіш белгілері. Сервис белгілері. Қосымша ақпарат белгілері (тақтайшалар). Жол таңбалары және олардың сипаттамалары – Таңбалардың жіктелуі. Көлденең және тік таңбалардың талаптарына сәйкес жүргізушілердің іс-әрекеті. Көлік құралдарын пайдалануға жіберу жөніндегі негізгі ережелері.
12) Қауіпсіздік негіздері және қауіптерді жіктеу – Қауіптердің негізгі ұғымдары мен жіктелуі. Техника қауіпсіздігі, еңбекті қорғау және қоршаған ортаны қорғау қауіпсіздігі. Қоршаған орта мен адамның қауіпсіздігі – Физикалық, химиялық және биологиялық факторлар арқылы адам денсаулығына әсер ету; Әртүрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету – электрлік және тұрмыстық газбен қауіпсіз жұмыс жүргізу. Тұрмыстық химия құралдарын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шаралары. Компьютерді пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шаралары. Техногендік сипаттағы қауіптілік – Өнеркәсіптік апаттар (авариялар), олардың қысқаша сипаттамасы және ықтимал салдары. Жарылыстық-өрт қаупі бар нысандардағы апаттар (авариялар). Гидродинамикалық апаттар. Экологиялық қауіпсіздік – ауа және су құрамының ластануы. Минералды тыңайтқыштар мен пестицидтерді пайдалану. Топырақтың ластануы. Экологиялық қауіпсіздікті сақтау ережелері. Табиғи жағдайда автономды өмір сүру-ерікті және мәжбүрлі автономия. Өмір сүру тәсілдері. Қажетті авариялық қор. Криминогендік жағдайларда өзін-өзі қауіпсіз ұстау негіздері – Көшедегі қауіпсіздік. Қоғамдық орындардағы қауіпсіздік. Адамдар көп жиналатын жерлердегі қауіпсіздік. Террористік акт қаупі кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету – Жарылыс қаупі пайда болған жағдайдағы тәртіп ережелері. Кепілдікке алынған жағдайда. Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері – Киберқауіпсіздіктің негізгі ұғымдары. Әлеуметтік желілерде қауіпсіз қарым-қатынас жасау ережелері. Ашық қол жетімді Wi-fi желілерін қауіпсіз пайдалану ережелері. Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету – алғашқы көмек көрсету ерекшеліктері. Көмектің түрлері. Зардап шеккендерді зақымдану ошақтарынан эвакуациялау тәртібі.
Оқу-далалық (лагерьлік) жиындар.
1) Тактикалық дайындық: Әскери бөлімнің (бөлімшенің) қару-жарағы және әскери техникасы– әскери бөлімнің (бөлімшенің) қарулануымен және әскери техникасымен, олардың атқаратын қызметтерімен, техникалық-тактикалық сипаттамаларымен танысу. Қарулану түрлері мен әскери техникаларды іс жүзінде көрсетуді. Бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі – Бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі. Ұрыстағы сарбаздың міндеттері. Бөлімшені басқаруды. Қорғанудың дербес құралдарын қолдануға жаттығу – Нормативтерді орындау: газтұмылдырықты кию, респираторды кию, "зақымдалушыға" газтұмылдырықты кигізу, жалпыәскери қорғаныс жабдығын кию. Дербес қобдиша және химиялық улануға қарсы пакет, олардың атқаратын қызметтері және пайдалану тәртібі. Ұрыстағы сарбаздың әрекеттері – Сарбаздың ұрыс кезінде жаяу әрекет ете отырып қозғалу тәсілдері. Әскери істе модельдеуді қолдану. Ядролық жарылыс кезіндегі әрекетті. Қорғаныстағы сарбаз – ату позициясына (атыс жүргізуге арналған орынға) орналасу. Оқпана қазу және оны бүркемелеу. Қарсылас ядролық қару қолданғанда, атысқа дайындық басталғанда, әуе қарсыласы туралы дабыл қағылғанда, радиоактивті, химиялық және бактериологиялық зақымдау туралы дабыл қағылғанда орындалатын әрекеттер. Қарсыластың танкілері мен жаяу әскерлері түрлі бағыттан шабуылдаған кезде тойтарыс беру. Әуе нысандары бойынша оқ атуды. Шабуылдағы сарбаз – Шабуылға дайындалған кезде орындалатын әрекеттер. Жүріп келе жатып шабуылдау кезіндегі сарбаздың колоннада қозғалуы және бөлімшенің ұрыстық сапындағы өз орнын алуы. Өткелдердегі кедергілерден өту және шабуылдау. Траншеядағы жауды ату, граната лақтыру, қоян-қолтық ұрыс арқылы жою тәсілдері. Шабуыл кезінде радиоактивті (улаушы) заттармен зақымдалған жергілікті жерде әрекет етуді. Бақылаушы сарбаз – Бақылау жүргізуге арналған орынды таңдау, оны жабдықтау және бүркемелеу. Нысандарды анықтау және бақылау нәтижелері туралы мәлімдеме жасау. Жергілікті жердің үлгісін құру және нысандарды үлгіде белгілеу. Шолушы сарбаз – Шолушы болып тағайындалған сарбаздың әрекеттері. Шолушылардың қозғалу, жергілікті жерді және заттарды шолу тәсілдері. Бақылау нәтижелері туралы мәлімдеу.
2) Атыс дайындығы: Калашников автоматын жартылай бөлшектеу жəне жинақтау жаттығулары – Автоматты жартылай бөлшектеу жəне жинақтау, автоматтың бөлшектері мен механизмдерінің оқтауға дейінгі орналасу қалпын және ату кезіндегі бөлшек механизмдерінің жұмыс істеуімен танысу. Атуға ыңғайлануға жаттығу (АК-74, пневматикалық винтовка) – Оқжатарды патрондармен оқтау және оқжатарды сөмкеге салу. Атуға ыңғайлану (атуға қажет қалыпты қабылдау және автоматты оқтау). Ату (қарауыл мен өткізгішті орнату, иыққа тіреу, көздеу, шүріппені басу және ату кезінде автоматты мықтап ұстау). Атуды тоқтату, оқжатарды алу және атып болған соң автоматты тексеру. Қол гранаталарын лақтыру – Жарықшақты қол гранаталарын және танкіге қарсы гранаталарды лақтыру. Автоматтан (пневматикалық винтовкадан) ату – Автоматтан (пневматикалық винтовкадан) іс жүзінде ату.
3) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары: Әскери бөлімнің (бөлімшенің) орналасуы, өмірі және күнделікті тұрмыс-тіршілігі – Әскери бөлімнің (бөлімшенің) тарихы. Әскери қызметшілердің орналасуы. Ақпараттық-тәрбие жұмысына арналған бөлме. Қару сақтауға арналған бөлме. Сарбаз асханасы, спорт базасы, оқу қалашықтары. Рота бойынша тәуліктік кезекшінің міндеттері – Ротаның тəуліктік нарядының атқаратын қызметтері, құрамы жəне қарулануы, рота бойынша күндізгі кезекшінің атқаратын міндеттері. Өзінің кезекті міндетін атқаратын күндізгі кезекшінің бекетін жабдықтау жəне жарақтандыру, тікелей бастықтары келген кездегі, "Жиын" белгісі берілгенде, дабыл жəне өрт болған жағдайдағы күндізгі кезекшінің əрекеттері. Бос ауысымдағы күндізгі кезекшінің əрекеттері, күндізгі кезекшінің телефон бойынша мəлімдеме беру тəртібі. Ротаға басқа ротаның əскери қызметшілер келген кездегі, рота аумағынан мүліктерді шығару кезіндегі күндізгі кезекшінің əрекеттері. Сақшының міндеттері – Қарауылдық қызметке тағайындалу және қарауылдың атқаратын міндеттері. Бекет және оны жабдықтау, жарақтандыру. Бекетке шабуыл жасалған кездегі сақшының әрекеттерін. Қаруды қолдану тәртібі. Бекеттегі сақшының орындайтын әрекеттері – Қаруды оқтау тәртібі. Бекетте тұрған сақшы қаруының орналасу қалпы. Бекетті тапсырған және қабылдаған, бекетте өрт болған және өзінің немесе көрші бекет маңында тәртіп бұзушылық орын алған жағдайдағы сақшының әрекеттері;
4) Саптық дайындық: Әскери сәлемдесу – Бір орында және қозғалыс кезінде орындалатын әскери сәлемдесу. Саптан шығу және сапқа қайта тұру – Саптан шығу және сапқа қайта тұру. Бастыққа келу және одан кету. Саптық тәсілдер және қарумен орындалатын іс-қимылдар – "Автоматты кеудеге!", "Белдікке!", "Қаруды қой!", "Қаруға!", "Қаруды!" тәсілдерін орындау. Бөлімшенің сабы – Бөлімшені өрістетілген сапқа және жорықтық сапқа тұрғызу. Бөлімшені өрістетілген саптан жорықтыққа сапқа тұрғызу және қайтадан өрістетілген сапқа тұрғызу. Бөлімшенің жинақталуы және жазылуы.
5) Әскери топография: Азимут бойынша қозғалыс – Көкжиек тұстарын және магнитті азимутты анықтауға жаттығу. Азимут бойынша қозғалыс.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту;
5) жұмыс жаттығуларының бағдарламаларын әзірлеу кезінде жергілікті климаттық жағдайларды ескере отырып, қысқы спорт түрлерін рекреациялық жүгірумен және басқа аэробтық жаттығулармен ауыстыру ұсынылады;
6) жүзумен айналысу мүмкіндігі болмаған жағдайда, жүзу бағдарламасын іске асыруға бөлінген уақыт педагогикалық кеңестің шешімімен спорттық ойындар, гимнастика бойынша дағдыларды одан әрі жетілдіруге пайдаланылады.
6. Оқу жүктемесінің көлемі 96 сағатты (4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Бөлімдер, бөлімшілердің мен тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлы | Сабақтар | |||
теориялық | практикалық | |||
Кіріспе сабағы | ||||
1 | Тақырып 1. Білім алушылардың алғашқы әскери және технологиялық дайындықтарының мақсаты, міндеттері және мазмұны | |||
1 бөлім. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері – мемлекеттік қауіпсіздіктің кепілі | ||||
2 | Тақырып 1. Мемлекет қорғанысының конституциялық негіздері | |||
3 | Тақырып 2. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери рәміздері | |||
4 | Тақырып 3. Экстремизм және терроризмнің ұлттық қауіпсіздікке тигізетін салдары | |||
2 бөлім. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құрылымдарының жалпыәскери жарғылары | ||||
5 | Тақырып 1. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпыәскери жарғылары | |||
6 | Тақырып 2. Әскери қызметкерлер және олардың өзара қарым-қатынастары | |||
7 | Тақырып 3. Әскери тәртіп, оның мәні мен мағынасы | |||
3 бөлім. Тактикалық дайындық | ||||
8 | Тақырып 1. Мотоатқыштар бөлімшесін ұйымдастыру және ұрыстық мүмкіндіктері | |||
4 бөлім. Атыс дайындығы | ||||
9 | Тақырып 1. Калашников автоматы және қол пулеметі | |||
10 | Тақырып 2. Калашников автоматын (қол пулеметін) жартылай бөлшектеу жəне жинақтау | |||
11 | Тақырып 3. Калашников автоматын (қол пулеметін) атуға дайындау | |||
12 | Тақырып 4. Жарықшақты қол гранаталары | |||
5 бөлім. Саптық дайындық | ||||
13 | Тақырып 1. Сап және оның элементтері. Саптық тұрыс | |||
14 | Тақырып 2. Бір орында орындалатын бұрылулар. Саптық және жорықтық адым | |||
6 бөлім. Әскери топография | ||||
15 | Тақырып 1. Жергілікті жерде картасыз бағдарлау | |||
16 | Тақырып 2. Магнитті азимутты анықтау | |||
7 бөлім. Әскери роботты техникалардың негіздері | ||||
17 | Тақырып 1. Әскери роботты техникалардың негіздері | |||
18 | Тақырып 2. Роботты басқару алгоритмі | |||
19 | Тақырып 3. Роботтарға арналған тапсырмалар | |||
8 бөлім. Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері | ||||
20 | Тақырып 1. Шаруашылық объектісінің азаматтық қорғанысы | |||
21 | Тақырып 2. Ядролық қару және оның сипаттамасы | |||
22 | Тақырып 3. Химиялық қару | |||
23 | Тақырып 4. Биологиялық (бактериологиялық) қару | |||
24 | Тақырып 5. Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары | |||
25 | Тақырып 6. Теріні қорғаудың жеке құралдары | |||
26 | Тақырып 7. Ұжымдық қорғану құралдары | |||
27 | Тақырып 8. Эвакуациялау жəне халықты белгілеп шоғырландыру | |||
28 | Тақырып 9. Террорлық қауіп-қатер кезіндегі адамдардың қауіпсіздігі | |||
29 | Тақырып 10. Табиғи апат аймақтарындағы адамдардың әрекеттері | |||
30 | Тақырып 11. Жарақат алу, қан ағу және күйік шалу кезінде көрсетілетін алғашқы көмек | |||
31 | Тақырып 12. Түрлі қайғылы оқиға орын алған жағдайда көрсетілетін алғашқы көмек | |||
9 бөлім. Әскери қызметтің құқықтық негіздері | ||||
32 | Тақырып 1. Әскери қызмет | |||
33 | Тақырып 2. Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери міндеттерін сақтау | |||
10-бөлім. Атыс дайындығы (2) | ||||
34 | Тақырып 5. Ату негіздері | |||
35 | Тақырып 6. Ату ережесі | |||
11 бөлім. Технологиялық дайындық | ||||
36 | Тақырып 1. Дөңгелекті машиналарды жүргізу негіздері мен ережелері | |||
37 | Тақырып 2. Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері | |||
38 | Тақырып 3. Бағдаршамдар мен реттеушінің сигналдары | |||
39 | Тақырып 4. Жол белгілері | |||
40 | Тақырып 5. Жол таңбалары және олардың сипаттамалары | |||
12 бөлім. Өмір қауіпсіздігі негіздері | ||||
41 | Тақырып 1 Қауіпсіздік негіздері және қауіптерді жіктеу | |||
42 | Тақырып 2. Қоршаған орта мен адамның қауіпсіздігі | |||
43 | Тақырып 3. Әртүрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету | |||
44 | Тақырып 4.Техногендік сипаттағы қауіптілік | |||
45 | Тақырып 5. Экологиялық қауіпсіздік | |||
46 | Тақырып 6. Табиғи жағдайда автономды өмір сүру | |||
47 | Тақырып 7. Криминогендік жағдайларда өзін-өзі қауіпсіз ұстау негіздері | |||
48 | Тақырып 8. Террористік акт қаупі кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету | |||
49 | Тақырып 9. Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері | |||
50 | Тақырып 10. Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету | |||
Оқу-далалық (лагерьлік) жиындар | ||||
1 бөлім. Тактикалық дайындық | ||||
51 | Тақырып 1. Әскери бөлімнің (бөлімшенің) қару-жарағы және әскери техникасы | |||
52 | Тақырып 2. Бөлімшенің ұрыстық және жорықтық орналасу тәртібі | |||
53 | Тақырып 3. Қорғанудың дербес құралдарын қолдануға жаттығу | |||
54 | Тақырып 4. Ұрыстағы сарбаздың әрекеттері | |||
55 | Тақырып 5. Қорғаныстағы сарбаз | |||
56 | Тақырып 6. Шабуылдағы сарбаз | |||
57 | Тақырып 7. Бақылаушы сарбаз | |||
58 | Тақырып 8. Шолушы сарбаз | |||
2 бөлім. Атыс дайындығы | ||||
59 | Тақырып 1. Калашников автоматын жартылай бөлшектеу жəне жинақтау жаттығулары | |||
60 | Тақырып 2. Атуға ыңғайлануға жаттығу (АК-74, пневматикалық винтовка) | |||
61 | Тақырып 3. Қол гранаталарын лақтыру | |||
62 | Тақырып 4. Автоматтан (пневматикалық винтовкадан) ату | |||
3 бөлім. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері, басқа әскерлер және әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары | ||||
63 | Тақырып 1. Әскери бөлімнің (бөлімшенің) орналасуы, өмірі және күнделікті тұрмыс-тіршілігі | |||
64 | Тақырып 2. Рота бойынша тәуліктік кезекшінің міндеттері | |||
65 | Тақырып 3. Сақшының міндеттері | |||
66 | Тақырып 4. Бекеттегі сақшының орындайтын әрекеттері | |||
4 бөлім. Саптық дайындық | ||||
67 | Тақырып 1. Әскери сәлемдесу | |||
68 | Тақырып 2. Саптан шығу және сапқа қайта тұру | |||
69 | Тақырып 3. Саптық тәсілдер және қарумен орындалатын іс-қимылдар | |||
70 | Тақырып 4. Бөлімшенің сабы | |||
5 бөлім. Әскери топография | ||||
71 | Тақырып 1. Азимут бойынша қозғалыс | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлімнің атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Кіріспе | 1) Білім алушыларды әскери қызметке даярлаудың оқу-тәрбие процесі. Педагогикалық құбылыс ретінде әскери қызметке дайындық | 1) Алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәнін ұйымдастырудағы құқықтық негіздер және алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәнінің мақсаты мен міндеттерін білу. |
1) Алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәнінің мақсаты мен міндетін анықтайды; |
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері – мемлекеттің әскери қауіпсіздігінің кепілі |
Конституция |
1) Алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәнінде білім алушылардың міндеттері мен құқықтарын білу; |
1) Алғашқы әскери және технологиялық дайындық пәнінде білім алушылардың міндеттері мен құқықтарын атайды; |
Конституция | 1) Қазақстан Республикасы қорғанысының конституциялық негіздері туралы білімдді дамыту. | 1) Қазақстан Республикасы Конституциясының 36 бабын түсіндіреді. | |
Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері, олардың құрамы мен мақсаты |
1) Еліміздің Қарулы Күштерінің қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлі мен маңызын түсіну; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің ұйымдық құрылымын түсіндіреді және құрамын ажыратады; | |
| Экстремизм мен терроризм ұлттық қауіпсіздікке қатер ретінде | 1) Ұлттық қауіпсіздікке қауіп төндіретін факторларды талдау. |
1) Экстремизм мен терроризмнің түрлерін, оларға тән белгілерін атайды; |
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Әскери жарғыларының жалпы негіздері мен құқықтық ережелерін білу; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері жарғыларының түрлерін атайды; | |
Әскери қызметкерлер және олардың арасындағы қарым-қатынас |
1) Талаптар туралы, тиісті әскери тәртіпті, оқу-тәрбие процесін және Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Әскери қызметкерлер әзірлігін тиісті деңгейде ұстау жөніндегі жарғыларын қамтамасыз ету; | 1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштеріндегі әскери тәртіп туралы жарғыларының баптарын айқындайды. | |
тактикалық дайындық |
Әскери тәртіп, оның мәні мен маңызы | 1) Жеке тұлғалық қасиеттер: ерік-жігерді, тәртіпті, ұйымшылдықты, парыз сезімін, алғашқы әскери-технологиялық дайындықты меңгеруде саналы көзқарасты қалыптастыру. | 1) Жарғы талаптарын қолданады. |
1) Жауды жеңудің ең маңызды құралы ретінде ұрыс теориясы мен практикасының мәселелерін меңгеру; |
1) Қазіргі заманғы ұрысты іске асыру мен оның ерекшеліктерін және түрлерін сипаттайды; | ||
өрт жаттығулары | Калашников автоматы және жеңіл пулеметі | 1) Ұрыс жағдайында атыс қаруын қолдануды, ұрыс әрекеттерін ұйымдастыруда бастапқы дағдыларды бекітуді, жалпы ұрыс негіздерін меңгеруде негізгі тактикалық дайындық міндеттерін меңгеру. | 1) Алған білімдерін ұрыс кезінде өздеріне оқпана қазу, бақылау мен атыс жүргізу үшін арнайы жер таңдау, кез-келге жерде қозғалыс жасауда тәжірибелік дағдыларын көрсету кезінде қолданады. |
1) Калашников автоматы және қол пулеметі | 1) Граната және оқ-дәрілермен, қарумен жұмыс жасаған кездегі негізгі қауіпсіздік ережелері мен қарастырып отырған қарудың бөлшектерін білу. |
1) Атыс қаруынан атыс жүргізу негіздерін сипаттайды. | |
Қолды бөлшектеу гранаталары - Қолды бөлшектеу гранаталарының мақсаты, жауынгерлік қасиеттері (РГД-5, РГН, Ф-1, РГО). |
1) | 1) Қару, граната және оқ-дәрілермен жұмыс істеу кезінде қауіпсіздік шараларын сақтайды. | |
Саптық дайындық | Сап және оның элементтері | 1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құрылымдарының саптық жарғыларының жалпы негіздері мен талаптарын орындау және білу. |
1) Сапқа тұрғызу, қозғалыс жасау үшін пәрмендер береді, сап элеметтерін анықтайды; |
Орнында бұрылу. Сап және марш қадамы |
1) Жүйенің негізгі элементтерін және олардың анықтамаларын білу; |
1) Берілген бұйрыққа бойынша іс-әрекет жасайды; | |
Әскери топография. | Жерге бағдарлау |
1) Бейтаныс рельефте бағдарлаудың негізгі тәсілдерін меңгеру; |
1) Құлабыз (компас) және жергілікті нысандар бойынша көкжиек тұстарын анықтайды; |
Магниттік азимутты анықтау | 1) Жерде бағдарлау әдістерін меңгеру. |
1) Қару-жарақ пен техниканы ұрыста тиімді пайдалану үшін әскери топографияны білудің маңыздылығын түсіндіреді; | |
Әскери роботты техникалардың негіздері. | 1) Әскери роботты техникалардың негіздері. Роботтарды басқару алгоритмі |
1) Робототехниканың негізгі даму бағыттары мен роботтардың ерекшелік белгілерін білу; |
1) Роботтарды әскери істерде қолдану мүмкіндіктерін ашады; |
Өмір қауіпсіздігі және ақпараттық технологиялар негіздері | Кәсіпкерлік объектіні азаматтық қорғау | 1) Қазақстан Республикасының халқын табиғи апаттардың, ірі авариялардың, апаттардың және терроризм актілерінің зардаптарынан қорғау бойынша бейбіт және соғыс уақытында жүргізілетін негізгі іс-шараларды меңгеру. | 1) Азаматтық қорғаныстың, оқу орнындағы азаматтық қорғауды ұйымдастырудың және әскери емес құрамаларды ұйымдастырудың мақсаттары мен міндеттерін ашады. |
Ядролық қару және олардың сипаттамасы | 1) Ядролық қарудың түрлері және оны қолданудың зардаптары туралы жақсы қалыптасқан білімге ие болу. | 1) Ядролық қарудың сипаттамалары, оның түрлері және зақымдаушы факторлары туралы білімдерін көрсетеді. | |
Химиялық қару | 1) Химиялық қарудың түрлері мен түрлерін білу. |
1) Химиялық қаруға қатысты халықаралық құжаттарды білуді көрсету; | |
Биологиялық (бактериологиялық) қарулар. |
1) Биологиялық (бактериологиялық) қаруды қолданудың негізгі әдістерін меңгеру; |
1) Бактериологиялық қарудың ерекшеліктерін атайды; | |
Тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары. Теріге арналған жеке қорғаныс құралдары. | 1) Жаппай қырып-жоятын қаруды қолдану және техногендік апаттар жағдайында тыныс алу мүшелерін жеке қорғаудың заманауи түрлері туралы білімді меңгеру. |
1) Респираторды, противогазды қолдану дағдыларын көрсетеді; | |
Ұжымдық қорғаныс құралдары. | 1) Ұжымдық қорғаныс құралдарының түрлері мен түрлерін білу. |
1) Жаппай қырып-жою қаруын қолдану және техногендік апаттар жағдайында тері қорғау құралдарының мақсаты мен жіктелуі туралы білімін көрсетеді; | |
Халықты эвакуациялау және тарату | 1) Халықты эвакуациялау және таратуды ұйымдастыру ережелерін білу. |
1) Халықты эвакуациялау және тарату әдістері мен тәртібін атайды; | |
Террорлық қауіп жағдайында халықтың қауіпсіздігі | 1) Террористік қауіп жағдайында халықтың қауіпсіздік шаралары туралы білу. |
1) террористік қауіптілік деңгейлерін анықтайды; | |
Табиғи апат аймақтарындағы халықтың әрекеті |
1) Жау шабуылы қаупі, азаматтық қорғаныстың дабылы, әртүрлі төтенше жағдайлар мен террористік қауіп-қатер кезінде халықты шебер әрекеттерге дайындаудың маңыздылығын мойындау; |
1) Әлеуметтік желілерде қауіпсіз байланыс, ашық қолжетімді желілерді пайдалану ережелерін талдайды; | |
Жаралар, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы көмек. | 1) Жарақат, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы медициналық көмек көрсету ережелерін білу. |
1) Жарақат, қан кету және күйік кезіндегі алғашқы медициналық көмек көрсету ережелері туралы білімін көрсетеді; | |
Түрлі жазатайым оқиғаларға алғашқы көмек көрсету. | 1) Жалпы ережелерді және әртүрлі жазатайым оқиғаларға алғашқы көмек көрсету шараларының кешенін білу. |
1) Жазатайым жағдайларда алғашқы медициналық көмек көрсету туралы білімдерін көрсетеді; | |
Әскери қызметтің құқықтық негіздері. | Әскери қызмет – Қазақстан Республикасы азаматтарының мемлекеттік қызметінің ерекше түрі. |
1) Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери қызметі туралы Заңының талаптарын меңгеру; |
1) "Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы" Заңының баптарын түсіндіреді; |
1) Әскери қызметшiнiң мәртебесi, оның құқықтары мен мiндеттерi туралы түсiну; |
1) Әскерге шақыру бойынша және келісім-шарт бойынша әскери қызметтің мерзімдерін атайды; | ||
Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери борышының мазмұны | 1) Әскери міндеттілер мен мерзімді әскери міндеттілерді әскери есепке алудың мақсаты мен ережелерін түсіну. | 1) Әскери қызметтің мазмұны бойынша білімі мен түсінігін көрсетеді. | |
Өрт жаттығулары | Түсіру негіздері |
1) Қарастырылып отырған қарудың материалдық бөлігін, онымен жұмыс істеу кезіндегі негізгі қауіпсіздік шараларын, оқ-дәрілер мен гранаталарды білу; |
1) Атқыш қарудан ату негіздерін сипаттайды; |
Түсіру ережелері |
1) Диапазонды қалай анықтау керектігі туралы түсінікке ие болу; |
1) Тұрақты нысаналарды ату кезінде қашықтықты анықтайды; | |
Технологиялық дайындық | Доңғалақты көліктерді басқару негіздері мен ережелері |
1) Қазақстан Республикасының жол жүрісі саласындағы заңдары мен өзге де құқықтық актілерін білу; |
1) Доңғалақты көлік құралдарын жүргізудің негіздері мен ережелерін сипаттайды; |
Жол қозғалысына қатысушылардың міндеттері |
1) Жолда жүру ережелерін білу; |
1) Жүргізушілер мен жаяу жүргіншілердің міндеттерін түсіндіреді; | |
Бағдаршам және жол диспетчері |
1) Бағдаршам мен жол диспетчерінің сигналдарын білу; |
1) Арнайы сигналдарды қолдану ережелерін түсіндіреді; | |
Жол белгілері | 1) Жол белгілерінің жіктелуін білу. | 1) Жол белгілерінің мағынасын түсіндіреді. | |
Жол белгілері және олардың сипаттамалары | 1) Көлік құралдарын пайдалануға жіберудің негізгі ережелерін білу. | 1) Көлденең және тік таңбалау талаптарына сәйкес жүргізушілердің әрекеттерінің мәнін ашады. | |
Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері | Қауіпсіздік негіздері және қауіптілік классификациясы |
1) Қауіпсіз өмір сүру негіздері туралы түсіну; |
1) Қауіптердің негізгі ұғымдары мен жіктелуін ашады; |
Қоршаған орта және адам қауіпсіздігі |
1) Қоғам мен табиғаттың өзара әрекеттесу формалары туралы түсініктері болу; |
1) Табиғи ресурстарды үнемді тұтыну туралы білімдерін көрсетеді; | |
Түрлі тұрмыстық жағдайларда жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету |
1) Жаттығу |
1) Тұрмыстық химияны пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шараларын атайды; | |
Техногендік қауіптер |
1) Техногендік қауіптер туралы түсінікке ие болу; |
1) Өндірістегі жазатайым оқиғалардың түрлерін анықтайды; | |
Экологиялық қауіпсіздік |
1) Экологиялық қауіпсіздіктің объектілері, мақсаттары мен міндеттері туралы түсінікке ие болу; |
1) Ауа мен судың ластануының себептері мен салдары туралы білімдерін көрсетеді; | |
Табиғи жағдайда автономды тіршілік ету | 1) Табиғи ортада адамның ерікті және мәжбүрлі дербестігінің себептері мен ерекше жағдайлары туралы түсінікке ие болу. |
1) Табиғи ортада тіршілік етудің қарапайым тәсілдері туралы білімдерін көрсетеді; | |
Криминогендік жағдайларда қауіпсіз мінез-құлық негіздері | 1) Көшеде, қоғамдық орындарда орын алуы мүмкін криминогендік жағдайлар туралы түсінікке ие болу; мінез-құлық ережелері. |
1) Көшеде қауіпсіз жүріс-тұрыс туралы білімдерін көрсетеді; | |
Террорлық шабуыл кезінде жеке қауіпсіздікті қамтамасыз ету | 1) Террористік акт қаупі төнген жағдайда қауіпсіз мінез-құлық ережелерін білу. |
1) Жарылыс қаупі кезінде өзін-өзі ұстау ережелері туралы білімін көрсетеді; | |
Ақпараттық кеңістіктегі киберқауіпсіздік негіздері | 1) Киберқауіпсіздіктің негізгі түсініктерін білу. |
1) Әлеуметтік желілерде қауіпсіз қарым-қатынас ережелерін түсіндіреді; | |
Жаппай қырып-жою кезіндегі алғашқы көмек | 1) Жаппай зақымдану кезіндегі алғашқы көмек көрсету ерекшеліктері туралы түсінікке ие болу. |
1) Алғашқы көмек көрсету туралы білімдерін көрсетеді; | |
тактикалық дайындық | Әскери бөлімнің (бөлімшенің) қару-жарағы мен әскери техникасы |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери техникасы мен қару-жарағы туралы білімі болу; |
1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің және шет мемлекеттердің әскери техникасы мен қару-жарақтарының сипаттамаларын салыстырады; |
Бөлімнің жауынгерлік және марш тәртібі | 1) Отрядтың ұрыс және жорық тәртібі туралы түсінікке ие болу. |
1) Жауынгердің әр түрлі ұрыс түрлеріндегі іс-әрекет тәртібі туралы білімін көрсетеді; | |
Жеке қорғаныс құралдарын пайдалануды үйрету | 1) Жеке қорғаныс құралдарын пайдалану мақсаты мен тәртібін білу. | 1) Противогазды, респираторды, "зардап шеккендерге" противогазды кию, қолды біріктірілген қорғаныс жинағы, нормаларын орындайды. | |
Жауынгердің ұрыстағы іс-әрекеттері - Жаяу операция кезіндегі жауынгердің ұрыстағы қозғалыс тәсілдері | 1) Жаяу әрекет кезінде жауынгерді ұрыста жылжыту тәсілдерін әзірлеу. | 1) Ядролық жарылыстың шығу тәртібін түсіндіреді. | |
Қорғаныстағы жауынгер. | 1) Қорғаныстағы жауынгердің іс-әрекеті туралы білімдерін дамыту; қарсыластың ядролық қаруын қолдану, атыс даярлығын бастау, әуе жауы туралы, радиоактивті, химиялық және бактериологиялық ластану туралы ескерту сигналдары кезіндегі әрекеттерін білу. |
1) Өздігінен қазу және камуфляж жасау тәртібін көрсетеді; | |
Шабуылдағы солдат |
1) Шабуыл кезіндегі жауынгердің іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту; |
1) Шабуылға дайындалу тәртібін көрсетеді; қозғалыстағы шабуыл кезінде жауынгерді колоннада ілгерілету және оның отрядтың ұрыс тәртібінде орнын алу; өткелдердегі кедергілерді еңсеру және шабуыл жасау; | |
Солдат-бақылаушы | 1) "Солдат-бақылаушы" позициясындағы іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту. |
1) Бақылау орнын таңдау ережелері, оның жабдықталуы және камуфляжы туралы білімін көрсетеді; | |
Патрульдегі солдат | 1) Патрульдегі жауынгердің іс-әрекет тәртібі туралы білімдерін дамыту. | 1) Сақшылардың қозғалысы, аумақты және жергілікті объектілерді тексеру ережелерін түсіндіреді. | |
өрт жаттығулары | Калашников автоматын толық емес бөлшектеу және құрастыру бойынша оқыту | 1) Калашников автоматының құрылымы туралы жақсы қалыптасқан білімге ие болу. |
1) Қаруды тексереді, бөлшектейді және құрастырады; |
Атуға дайындық жаттығулары (АК-74, пневматикалық мылтық) | 1) Пневматикалық мылтықпен жұмыс істеу ережелерін әзірлеу. | 1) Журналды патрондармен жабдықтау және сөмкеге салу нормаларын орындайды. | |
Қол гранаталарын лақтыру. Қол сынықтарын және танкке қарсы гранаталарды лақтыру | 1) Қол сынықтарын және танкке қарсы гранаталарды лақтыру тәсілдерін білу. |
1) Гранатаны қашықтыққа лақтыру нормаларын орындайды; | |
Автоматтан ату (пневматикалық мылтық) | 1) Пневматикалық мылтықтан (пневматикалық винтовкадан) практикалық ату ережесін әзірлеу. |
1) Түсірілімге дайындық тәртібін көрсетеді, | |
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарының жалпы әскери жарғылары | Әскери бөлімнің (бөлімнің) әскери қызметшілерінің тұруы, тұрмысы және тұрмысы |
1) Әскери бөлімдердің оқу-материалдық базасы туралы білімі болуы; |
1) Әскери бөлімдердің материалдық базасын көрсетеді; |
Кәсіпорындағы тәртіп сақшыларының міндеттері |
1) Ротаның күнделікті жасақтарының мақсаты, құрамы және қарулануы туралы білімге ие болу; |
1) Серіктестік үшін тәртіптік міндеттерді тізеді және орындайды; | |
Күзетші міндеттері |
1) Қарауыл қызметінің мақсаты мен міндеттері, қарауылдың міндеттері туралы түсінікке ие болу; |
1) Посттың мақсатын, оның жабдықтары мен жабдықтарын түсіндіреді; | |
Поштадағы қарауылдың іс-әрекеті |
1) Қаруды оқтау тәртібін білу; |
1) Посттағы қарауылдағы қарудың орнын түсіндіреді және көрсетеді; | |
Бұрғылау | Әскери сәлемдесу | 1) Әскери сәлемдесу тәсілдерін орнында және қозғалыста меңгерту. | 1) Әскери сәлемдесу арқылы жауынгерлік дағдыларын көрсетеді. |
Пайдаланудан шығару және қызметке қайтару | 1) Жауынгерлік дағдыларды меңгеру. | 1) Кезекшілікке шығу және қайта оралу тәртібін көрсетеді. | |
Жауынгерлік техника және қарумен қозғалыс | 1) Ұрыс техникасын меңгеру. | 1) Қарумен техника мен қимылдарды көрсетеді. | |
Құрылыс бөлімдері | 1) Бөлім құру ережелері мен тәртібін білу. | 1) Бөлімді қалай құру және қайта құру керектігін түсіндіреді және көрсетеді. | |
Әскери топография | Горизонттың қабырғалары мен магниттік азимуттарды анықтауға жаттықтыру |
1) Горизонттың қабырғалары мен магниттік азимутты анықтау; |
1) Картасыз бейтаныс рельефте бағдарлаудың негізгі жолдарын түсіндіреді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 108- қосымша |
Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Химия" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Химия" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Химия" пәнін оқытудың мақсаты - білім алушыларға заттар және олардың түрленуі, заттардың қасиеттерінің олардың құрамы мен құрылысына тәуелділігін түсіндіретін заңдар мен теориялар туралы білім жүйесін беру, білім алушыларге мүмкіндік беру. өмірде қауіпсіз пайдалану үшін химиялық процестер, заңдылықтар және олардың заңдылықтары туралы түсінік алу, ақпаратты сыни бағалау және шешім қабылдау.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) практикаға бағытталған білімдерді, химия ғылымының тұжырымдамаларын, теориялары мен заңдылықтарын игеру;
2) табиғатта, зертханада, өндірісте және күнделікті өмірде болып жатқан химиялық құбылыстарды бақылап, түсіндіре білуді меңгеру;
3) практикалық сабақтарда қауіпсіздік ережелерін сақтай отырып, заттармен және зертханалық жабдықтармен жұмыс істеу дағдыларын дамыту;
4) химиялық эксперимент жүргізу барысында оқушылардың танымдық қызығушылықтары мен интеллектуалдық қабілеттерін дамыту, химиялық білімді өз бетінше меңгеру қажеттілігін дамыту;
5) жаратылыстанудың іргелі құрамдас бөліктерінің бірі және жалпы адамзаттық мәдениеттің элементі ретінде химияға көзқарасты тәрбиелеу;
6) химияның әлеуметтік мәнін, гуманистік бағыттылығын, оның адамзат алдында тұрған мәселелерді шешудегі өсіп келе жатқан рөлін ашу;
7) химиялық құбылыстар мен заттардың қасиеттерін түсіндіру, оларды күнделікті өмірде, ауыл шаруашылығы мен өндірісте қауіпсіз пайдалану, адам денсаулығы мен қоршаған ортаға зиян келтіретін құбылыстардың алдын алу үшін алған теориялық білімдерін пайдалану;
8) адам қызметінің объектілеріне немесе құралдарына құнды және сыни көзқарас тәжірибесін қалыптастыру, оның қоршаған әлемге қатысты көрінісі, қоғамның әрбір мүшесінің өмірлік мәселелерін шешуге ықпал ететін негізгі және пәндік құзыреттерді қалыптастыру.
4. Оқу пәнінің мазмұны 5 бөлімнен тұрады:
1) заттардың бөлшектері;
2) химиялық реакциялардың заңдылықтары;
3) химиялық реакциялардың энергетикасы;
4) химия және қоршаған орта;
5) химия және өмір.
"Заттардың бөлшектері" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Атомның құрамы мен құрылысы;
2) Атомда электрондардың қозғалысы және таралуы.
"Химиялық реакциялардың жүру заңдылықтары" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) химиялық элементтердің периодтық заңы мен периодтық жүйесі;
2) тотығу-тотықсыздану реакциялары.
"Химиялық реакциялар энергетикасы" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) химиялық реакциялардың жылдамдығы;
2) химиялық тепе-теңдік;
"Химия және қоршаған орта" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Жер химиясы;
2) көміртек және оның қосылыстары.
"Химия және өмір" бөлімі "Биохимия" бөлімшесінен тұрады:
"Химия" пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Атомның құрамы мен құрылысы". Атом – күрделі бөлшек, радиоактивтілік, энергетикалық деңгейлері және кванттық сандар мен орбитальдардың ішкі деңгейлері; "Орташа салыстырмалы атомдық массаны есептеу" тақырыбына есептер шығару. Радиоактивтіліктің табиғаты және радиоактивті изотоптардың қолданылуы;
2) "Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы" кванттық сандардың сипаттамалары мен мәндері; алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық конфигурациясын құрастыру.
3) "Химиялық байланыстың түрлері". Химиялық элементтердің электртерістігі, валенттілігі және тотығу дәрежесі, химиялық байланыс, иондық байланыс. Металл байланысы. Сутектік байланыс. Кристалл торлары. Коваленттік байланыс, коваленттік байланыстың қасиеттері, байланыстың электртерістігі мен полярлығы, иондық байланыс, электрон жұптарының тебілу теориясы, металдық байланыс, сутектік байланыс. Химияның негізгі стехиометриялық заңдары; салыстырмалы атомдық және молекулалық массасы, зат мөлшері;
№1 зертханалық жұмыс: "Ковалентті байланысы бар заттардың (N2, O2, алмаз) модельдерін құрастыру".
5) "Тотығу-тотықсыздану реакциялары". Тотығу-тотықсыздану реакциялары, гальваникалық элементтер, электролиз.
6) "Химиялық реакция жылдамдығы". Химиялық реакциялардың жылдамдығына концентрацияның әсері, химиялық реакциялар жылдамдығына қысымның әсері, химиялық реакциялардың жылдамдығына температураның әсері, катализ.
№2 зертханалық жұмыс: "Химиялық реакция жылдамдығына әртүрлі катализаторлардың әсер ету тиімділігін зерттеу".
7) "Химиялық тепе-теңдік". Тепе-теңдікке әртүрлі факторлардың әсері, Ле Шателье -Браун принципі, тепе-теңдік константасы, өндірістік процестердегі химиялық тепе-теңдік.
№3 зертханалық жұмыс: "Әртүрлі факторлардың әсерінен динамикалық тепе-теңдіктің ығысуын зерттеу".
"Тепе-теңдік константасын және тепе-теңдік концентрациясын табу" тақырыбына есептер шығару.
8) "Периодтық заң және периодтық жүйе", 17-топ элементтері". Галогендердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтары, галогендердің тотығу-тотықсыздану қасиеттері, сулы ерітіндідегі галогенид иондарын анықтау, галогендер мен олардың қосылыстарының қолданылуы; 2 (ІІ) топтың элементтері". 2 (II) топтағы элементтердің физикалық қасиеттері, 2 (II) топтағы элементтердің химиялық қасиеттері, табиғи карбонаттар; Қазіргі заманғы аналитикалық әдістер. Азот және аммиак молекулаларының құрылымы мен қасиеттері; Азотты тыңайтқыштардың өнеркәсіптік өндірісі; Күкірт қышқылын алудың байланыс әдісі; Азот оксидтері мен нитраттардың және күкірт диоксидінің қоршаған ортаға әсері; Металдар мен қорытпаларды алу. Шойын және болат өндірісі Өтпелі металдардың жалпы сипаттамасы. күрделі қосылыстар. "14 (IV) топтың элементтері". 14 (IV) топ элементтерінің қасиеттерін, 14 (IV) топ элементтерінің химиялық қасиеттерін және олардың қосылыстарын, 14 (IV) топ элементтерінің оксидтерінің қасиеттерін, болылу формаларын өзгерту табиғатта және жай заттарды алу әдістерінде; "Азот және күкірт". Азот молекуласының, аммиак және аммоний тұздарының құрылымы мен қасиеттерінің ерекшеліктері, азот тыңайтқыштарының өнеркәсіптік өндірісі, азот оксидтері мен нитраттарының қоршаған ортаға әсері, күкіртті сутегі мен сульфидтер, күкірт диоксиді, қоршаған ортаға әсері және қолданылуы, алудың байланыс әдісі. күкірт қышқылы. Металдар мен қорытпаларды алу, өнеркәсіпте электролизді қолдану, металдар өндірісінде қоршаған ортаны қорғау мәселелері; Көрнекілік: "Күкірт және азот қышқылдарының тотығу қасиеттері";
9) "Жер химиясы" "Жасыл химияның" 12 қағидасы, атмосфераның, гидросфераның, литосфераның ластануы, жердің озон қабатының бұзылуы, жаһандық жылыну. "Өтпелі металдар". Өтпелі металдардың жалпы сипаттамасы; өтпелі металдардың, комплексті қосылыстардың биологиялық рөлі; "Жаңа заттар мен материалдарды әзірлеу". Жаңа материалдарды, физиологиялық белсенділігі бар табиғи және синтетикалық қосылыстарды жасау, дәрілік заттардың дамуы және синтезі, нанокөміртекті бөлшектердің нанотехнологиялық құрылымы, жаңа полимерлерді игеру, жаңа материалдардың практикалық маңызы. Бояулардың негізі ретінде металдардың оксидтері мен тұздары және күрделі қосылыстар.
10) "Көміртек және оның қосылыстарының химиясы" Органикалық химияға кіріспе. Органикалық заттардың құрамы мен құрылымы, функционалдық топтары, гомологиялық қатарлары, алифатты қосылыстардың IUPAC номенклатурасы, изомерия түрлері, алкандар, алкандардың жану өнімдері, алкандардың орынбасу реакциясының бос радикалды механизмі, галогендеу. Қанықпаған көмірсутектер. Алкендердің құрамы, құрылысы және реакциялық қабілеті , стереоизомериясы; Галогеноалкандар. Галоалкандарды дайындау; Спирттер: бір атомды, көп атомды. Спирттердің жіктелуі және химиялық қасиеттері, этил спиртінің өнеркәсіптік өндірісі. Бензол молекуласының құрылысы, бензол және оның гомологтарын алу, бензол және оның гомологтарының химиялық қасиеттері; Фенол, оның құрылымы және қасиеттері. Карбонилді қосылыстардың құрылымы мен номенклатурасы, альдегидтер мен кетондардың, карбон қышқылдарының алынуы және қасиеттері, эфирлену реакциясы, күрделі эфирлер мен сабындар; Сабын және синтетикалық жуғыш заттар.
Макромолекулалық қосылыстар, полимерлену реакциялары, поликонденсация реакциялары, полиамидтер мен полиэфирлер, қолданылуы, пластмассалардың қоршаған ортаға әсері; Көмір. Көмірді кокстеу. Көмір - металды қалпына келтіретін агент және кескіндемедегі пигмент. Пластмассалардың қолданылуы және қоршаған ортаға әсері. жоғары молекулалық қосылыстар. Поликонденсация реакциялары. Полиамидтер және полиэфирлер. Жаңа заттар мен материалдарды игеру. Нанотехнология. Пластмассалар мен талшықтарды тану
№4 зертханалық жұмыс: "Полимерлер және олардың қасиеттері";
№1 практикалық жұмыс: "Пластиктер мен талшықтарды тану";
12) "Органикалық синтез". Органикалық қосылыстардағы негізгі функционалдық топтар, органикалық заттардың генетикалық байланысы;
№5 зертханалық жұмыс: "Байланыстың қанықпауына сапалық реакциялар".
№6 зертханалық жұмыс "Спирттердің суда ерігіштігі, спирттердің жануы, бір атомды және көп атомды спирттерге сапалық реакциялары".
"Жану өнімдері және гомологтық қатарлар бойынша заттың молекулалық формуласын анықтау" тақырыбына есептер шығару.
13) "Биохимия". Көмірсулардың жіктелуі және олардың құрылысы, қасиеттері және көмірсулардың қолданылуы; Аминдер және аминқышқылдары. Аминдердің жіктелуі мен номенклатурасы, аминдердің физикалық, химиялық қасиеттері және алынуы, амин қышқылдарының құрамы, құрылымы, биологиялық рөлі, аминқышқылдарының физикалық және химиялық қасиеттері; пептидтік байланыс; ақуыздың түзілуі; Ақуыздар, ақуыздар молекулаларының құрылымдары, полипептидтердің құрылымын анықтау, ферменттердің, нуклеин қышқылдарының рөлі мен қолданылуы: ДНҚ, РНҚ, биологиялық маңызды элементтердің құрамы мен құрылымы, қоршаған ортаның ауыр металдармен ластануы, ауыр металдардың белоктарға әсері.
№7 зертханалық жұмыс: "Глюкозаның альдегидті спирт ретіндегі химиялық қасиеттері. Крахмалға сапалы реакция";
№ 8 зертханалық жұмыс: "Аммиак және аминдер молекулаларының модельдерін құрастыру";
9-зертхана: аминқышқылдарының молекулаларын құрастыру және ассиметриялық көміртек атомын анықтау
№10 зертханалық жұмыс: "Амин қышқылдарының қасиеттері";
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлімдердің, бөлімшелердің және тақырыптардың атауы | Сағат саны | |||
Барлығы | Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | |||
Бөлім 1. Заттардың бөлшектері | ||||
1.1 Атомның құрамы және құрылысы | + | + | + | |
1 | Атомдар құрылысының қазіргі теориясы, атомдағы электрондардың қозғалысы | |||
1.2 Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы | + | + | + | |
2 | Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы | |||
1.3 Химиялық байланыстың түрлері | ||||
3 | Химиялық элементтердің электртерістігі, валенттілігі және тотығу дәрежесі | |||
4 | химиялық байланыс | |||
5 | Иондық байланыс. Металл байланысы. Сутектік байланыс. Кристалдық торлар | |||
2-бөлім Химиялық реакциялардың заңдылықтары | ||||
2.2 Тотығу-тотықсыздану реакциялары | + | + | + | |
6 | Тотығу-тотықсыздану процестері | |||
3-бөлім Химиялық реакциялардың энергиясы | ||||
3.1 Химиялық реакциялардың жылдамдығы | + | + | + | |
7 | Химиялық реакциялар және олардың классификациясы | |||
8 | Химиялық реакциялардың жылдамдығына жағдайлардың әсері. Катализ | |||
3.2 Химиялық тепе-теңдік | + | + | + | |
9 | Химиялық тепе-теңдік. Тепе-теңдікке әртүрлі факторлардың әсері. | |||
4-бөлім Химиялық реакциялардың заңдылықтары | ||||
3.3 Периодтық заң және периодтық жүйе | + | + | + | |
10 | Қазіргі зерттеулердегі аналитикалық әдістер | |||
11 | Топтың элементтері (VIIA). | |||
12 | Галогендердің қасиеттерін зерттеу және сулы ерітіндідегі галогенид иондарын анықтау | |||
13 | (V IA) тобының элементтері | |||
14 | (V A) тобының элементтері | |||
15 | (IVA) тоының элементтері | |||
16 | Табиғаттағы болмыс формалары және жай заттарды алу жолдары | |||
17 | Азот және аммиак молекулаларының құрылымы мен қасиеттері | |||
18 | Азот тыңайтқыштарының өнеркәсіптік өндірісі | |||
19 | Күкірт қышқылын алудың контактілі әдісі | |||
20 | Азот оксидтері мен нитраттардың және күкірт диоксидінің қоршаған ортаға әсері | |||
21 | Металдар мен қорытпаларды алу. | |||
22 | Шойын және болат өндірісі. | |||
23 | Өтпелі металдардың жалпы сипаттамасы | |||
24 | Күрделі қосылыстар | |||
4-бөлім. Химия және қоршаған орта | ||||
4.1 Жер химиясы | + | + | + | |
25 |
Химиялық өндірістің ғылыми принциптері | |||
26 | Металл өндірісіндегі экологиялық проблемалар | |||
27 | "Жасыл химияның" 12 қағидасы. | |||
4.2 Көмірсутек және оның қосылыстарының химиясы | + | + | + | |
28 | Органикалық химияға кіріспе | |||
29 | Органикалық заттардың классификациясы | |||
30 | Көмірсутектерді шектеңіз | |||
31 | Қанықпаған көмірсутектер. Алкендер | |||
32 | Полимерлену реакциясы. Полиэтилен өндірісі | |||
33 | Органикалық заттардың молекулаларының модельдерін құру | |||
34 | Байланыстың қанықпауына сапалық реакциялар | |||
35 | Алкадиендер. Алкиндер | |||
36 | Ароматты қосылыстар | |||
37 | Гетероциклді қосылыстар | |||
38 | Көмірсутектердің көздері. Табиғи газ. Мұнайға серік газдар. Мұнай. Мұнай өнімдерін қайта өңдеу | |||
39 | Көмір - металды қалпына келтіретін агент және кескіндемедегі пигмент. | |||
40 | Құрамында оттегі бар органикалық қосылыстар. Спирттер бір атомды, көп атомды | |||
41 | Фенолдар | |||
42 | Карбонил қосылыстары. Альдегидтер және кетондар | |||
43 | Карбон қышқылдары | |||
44 | Күрделі эфирлер | |||
45 | Майлар | |||
46 | Сабын және синтетикалық жуғыш заттар | |||
47 | Макромолекулалық қосылыстар | |||
48 | Поликонденсация реакциялары. Полиамидтер және полиэфирлер | |||
49 | Пластмассалардың қолданылуы және қоршаған ортаға әсері | |||
50 | Пластмассалар мен талшықтарды тану | |||
51 | Жаңа заттар мен материалдарды игеру | |||
52 | Нанотехнология | |||
5-бөлім. Химия және өмір | ||||
5.1 Биохимия | + | + | + | |
53 | Көмірсулар: моно, ди , полисахаридтер | |||
54 | Альдегидті спирт ретіндегі глюкозаның химиялық қасиеттері . Крахмалға сапалық реакция | |||
55 | Аминдер Амин қышқылдары | |||
56 | Белоктар, құрылысы, қасиеттері | |||
57 | Ферменттердің рөлі және қолданылуы | |||
58 | Нуклеин қышқылдарының құрылысы | |||
59 | Белоктардың денатурациясы және түс реакциялары | |||
3-тарау. Оқыту нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Заттар және бөлшектері | Атомның құрамы және құрылысы | 1) Атом құрылысының қазіргі теориясын және заттардың бөлшектері мен атомның маңызды сипаттамаларын түсіндіру. |
1) Атом құрылысының қазіргі теориясының негізгі ережелерін атайды; |
2) Радиоактивтіліктің табиғаты мен радиоактивті изотоптардың ыдырау |
1) Радиоактивтіліктің табиғатын және изотоптардың ыдырау себебін анықтайды; | ||
Атомдардағы электрондардың таралуы және қозғалысы | Периодтық жүйенің алғашқы 36 химиялық элементінің электрондық конфигурациясын түсіндіру. |
1) Кванттық сандар мен атомдық орбитальдардың сипаттамалары мен мәндерін санайды ; | |
Химиялық реакциялардың заңдылықтары |
Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Периодтық заң мен химиялық элементтердің периодтық жүйесін заңның графикалық көрінісі ретінде түсіндіру. |
1) Периодтық заңның физикалық мағынасын түсіндіреді; |
Заттар және бөлшектер | Химиялық байланыстың түрлері. | 1) Периодтар мен топтардағы элементтердің қасиеттерінің өзгеру периодтылығы туралы түсініктерді, периодтар мен топтардағы қосылыстардың қышқылдық-негіздік және тотығу-тотықсыздану қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіру. |
1) Периодтар мен топтар бойынша химиялық элементтердің оксидтерінің, гидроксидтерінің және сутегі қосылыстарының қышқылдық-негіздік қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіреді; |
1) Коваленттік байланыстың түзілу механизмдерін сипаттау. |
1) Коваленттік полюсті және ковалентті полюссіз байланыстардың қасиеттерін сипаттайды; | ||
Химиялық байланыстың түрлері | 1) Иондық, металдық, сутектік байланыстың түзілу механизмдерін түсіндіру. |
1) Қарама-қарсы зарядталған иондардың электростатикалық тартылуы нәтижесінде иондық байланыстың түзілуін көрсетеді; | |
2) Заттардың кристалдық торларының түрлерін ажырату. |
1) Заттардың кристалдық торларының әртүрлі түрлерін атайды; | ||
Химиялық реакциялардың заңдылықтары |
Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Периодтық заң мен химиялық элементтердің периодтық жүйесін заңның графикалық көрінісі ретінде түсіндіру. |
1) Периодтық заңның физикалық мағынасын түсіндіреді; |
1) Периодтар мен топтардағы элементтердің қасиеттерінің өзгеру периодтылығы туралы түсініктерді, периодтар мен топтардағы қосылыстардың қышқылдық-негіздік және тотығу-тотықсыздану қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіру. |
1) Периодтар мен топтар бойынша химиялық элементтердің оксидтерінің, гидроксидтерінің және сутегі қосылыстарының қышқылдық-негіздік қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіреді; | ||
Тотығу-тотықсыздану реакциялары | 1) Элементтердің тотығу дәрежесін анықтау. |
1) Электрондық баланс әдісі арқылы тотығу және тотықсыздану теңдеулерін құрастырады; | |
Химиялық реакциялардың энергетикасы | Химиялық реакцияның жылдамдығы | 1) Химиялық реакцияның жылдамдығын анықтау. |
1) Химиялық реакцияның жылдамдығы туралы ұғымды тұжырымдайды; |
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Химиялық реакциялар үшін массалардың әсер ету заңын қолданады; | ||
Химиялық реакциялардың энергетикасы | Химиялық тепе-теңдік | Қайтымды химиялық реакциялардағы химиялық тепе-теңдікті анықтау. |
1) Қайтымды реакция, химиялық тепе-теңдік ұғымдарын ашады; |
Химиялық реакциялардың заңдылықтары | Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Химияның аналитикалық әдістеріне сипаттама беру. |
1) Қазіргі химия зерттеулеріндегі аналитикалық әдістерді атайды; |
Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Топтағы галогендердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіру. |
1) Галогендерді периодтық жүйеде орналасуы бойынша сипаттайды; | |
Периодтық заң және периодтық жүйе | 1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Галогенді иондарды тәжірибелік тану жұмыстарын жүргізеді; | |
1) Топ элементтерінің (IVА) физикалық-химиялық қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіру. |
1) Көміртектің, кремнийдің және олардың қосылыстарының физика-химиялық қасиеттерін сипаттайды; 2) карбонатты, силикат иондарына сапалық реакцияларды түсіндіреді; | ||
1) Табиғатта пайда болу формаларын және 14 (IVA)топ элементтерінің жай заттарын алу әдістерін түсіндіру. |
1) Табиғатта элементтердің болуын сипаттайды, | ||
1) Азот және аммиак молекулаларының құрылысы мен қасиеттерін түсіндіру. |
1) Молекуланың құрылымына сүйене отырып, азоттың реакциялық қабілетінің төмендігін түсіндіреді; | ||
1) Азотты тыңайтқыштарды өнеркәсіптік өндіру технологиясын ашу. |
1) Азотты тыңайтқыштардың өсімдіктерге әсерін сипаттайды; | ||
Химия және қоршаған орта | 17 (7А) тобының элементтері | 1) Топтағы галогендердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын білу. |
1) Галогендердің периодтық жүйеде орналасуына сипаттама береді; |
(IIA) 2-топ элементтері | 1. Периодтық жүйенің 2 (IIA) тобының элементтеріне сипаттама беру. |
1) 2(ІІА) -топ элементтерінің физикалық қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсінеді; | |
Эксперименттік 1 есептерді шешу. | 1) практикалық жұмысты орындау. |
1) Химиядан эксперименттік есептерді шығару дағдыларын көрсетеді; | |
Жер химиясы | 1) Күкірт қышқылын алудың контактілік әдісін ашу. |
1) Күкірт қышқылының өнеркәсіп үшін маңызын негіздейді; | |
Жер химиясы | 1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Азот оксидтерінің атмосфераға, нитраттардың топырақ пен су ресурстарына әсерін талдайды; | |
1) Металдар мен қорытпаларды алу әдістерін түсіндіру. |
1) Қазақстандағы мыс, мырыш, темір, хром және олардың қосылыстарының кен орындарын атайды; | ||
1) Шойын мен болат өндіру технологиясы мен өндірісінің негіздерін білу. |
1) Шойын өндіру кезінде болатын химиялық және технологиялық процестерді атайды; | ||
1) Өтпелі металдарға сипаттама беру. |
1) өтпелі металдардың қасиеттері және ұғымын ашады; | ||
Жер химиясы | 1) Күрделі қосылыстарды түсіндіру. |
1) Ішкі үйлестіру сферасы, сыртқы үйлестіру сферасы ұғымдарын түсіндіреді; | |
1) Химиялық өндірістің негізгі ғылыми принциптерін түсіндіру. |
1) Химиялық өндірістің негізгі принциптерін атайды; | ||
1) Металл өндірісіндегі экологиялық мәселелерді түсіндіру. |
1) Қазақстандағы химия өнеркәсібінің әртүрлі салаларындағы экологиялық проблемаларды болжайды; | ||
1) Жасыл химияның 12 қағидасын түсіндіру. |
1) "Жасыл химияның" 12 қағидасын атайды және түсіндіреді; | ||
Химия және қоршаған орта | Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | 1) Көміртек және оның қосылыстарының туындылары ретінде органикалық химия негіздерін түсіндіру. |
1) Органикалық заттарды бейорганикалық заттардан ажыратады; |
1) Органикалық заттардың құрамы мен құрылысын түсіндіру. |
1) Изомерлердің формулаларын құрастырады: құрылымдық, байланыс орындары, функционалдық топтар және классаралық; | ||
1) Органикалық заттардың классификациясын білу. |
1) Спирттердің, альдегидтердің және кетондардың, карбон қышқылдарының, күрделі эфирлердің функционалдық топтарының құрылымын сипаттайды; | ||
1) Қанықпаған көмірсутектерді түсіндіру. |
1)Алкандардың жану өнімдерін атаңыз және олардың қоршаған ортаға әсерін бағалайды; | ||
1) Қанықпаған көмірсутектерді түсіндіру. |
1) Қанықпаған көмірсутектердің гомологтық қатарын құрайды; | ||
1) Полимерлену реакцияларын және полиэтилен өндірісін сипаттау. |
1) Полимерлену реакцияларын құрастырады (полиэтилен, полипропилен, поливинилхлорид); | ||
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Органикалық заттардың молекулаларының модельдерін жинайды; | ||
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Байланыстың қанықпауына сапалық реакциялар жүргізеді; | ||
1) Алкадиендер мен алкиндер туралы білім алу. |
1) Алкадиендер мен алкиндердің құрылысын, қасиеттерін түсіндіреді; | ||
1) Ароматты қосылыстарға сипаттама беру. |
1) Бензол молекуласының құрылымын электрондардың делокализациясы тұрғысынан түсіндіреді; | ||
Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | 1) Гетероциклді қосылыстарға сипаттама беру. |
1) Гетероциклді қосылыстардың молекуласының құрылымын ашады; | |
1) Көмірсутектердің қайнар көздерін білу. |
1) Көміртекті қосылыстарды отын ретінде пайдалануды ашады; | ||
1) Табиғи газды, мұнайға серік газдарды жылу энергиясының көздері ретінде сипаттау. |
1) Мұнайға серік газдар мен табиғи газдардың шығу тегін түсіндіреді; | ||
1) Тас көмірдің шығу тегі мен кокстеу процесін түсіндіру. |
1) Құрамында көміртегі бар қосылыстарды отын ретінде қолдану аймақтарын атайды; | ||
Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | Галогеналкандарды алу реакцияларының механизмін түсіндіру. |
1) Галоалкандардың органикалық синтез үшін маңызын түсіндіреді ; | |
1) Құрамында оттегі бар органикалық қосылыстар, бір атомды және көп атомды спирттер туралы түсінік беру. |
1) Спирттерді алу әдістері мен қолдану аймақтарын атайды; | ||
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Спирттердің химиялық қасиеттері сипаттайтын реакция теңдеулерін құрастырады; 2) бір атомды және көп атомды спирттерге сапалық реакциялар жүргізеді; | ||
1) Фенолдар, олардың құрылысы мен қасиеттерін түсіндіру. |
1) Фенолдарды алу әдістерін атайды; | ||
1) Альдегидтер мен кетондарды түсіндіру. |
1) Альдегидтер мен кетондардың құрылымдық формулаларын құрастырады; IUPAC номенклатурасы бойынша Альдегидтер мен кетондарды атайды (IUPAC-Халықаралық таза және қолданбалы химия одағы); | ||
Көміртек және оның қосылыстарының химиясы | 1) Карбон қышқылдарын түсіндіру. |
1) Карбон қышқылдарының құрылымдық формулаларын құрастырады және оларды халықаралық номенклатура бойынша атайды; | |
Күрделі эфирлердің, сабындардың және майлардың құрылысын түсіндіру. |
1) Эфирлердің құрылымдық формулаларын құрастырады және оларды халықаралық номенклатура бойынша атайды; | ||
1) Сабын өндірісі және оның синтетикалық жуғыш заттарды қоршаған ортаға қолданылуын түсіндіру. |
1) Сабын, синтетикалық жуғыш заттарды өндіру әдістерін сипаттайды; | ||
1) Макромолекулалық қосылыстардың химиясын түсіндіру. |
1) Пластмассалар мен талшықтарды тәжірибе жүзінде таниды; | ||
1) Поликонденсация, полиамидтер мен полиэфирлерді алу реакцияларын түсіндіру. |
1) Поликонденсация реакциясын анықтайды; | ||
1) Пластмассалардың қолданылуы мен қоршаған ортаға әсерін бағалау. |
1) Пластмассаларды қолдану аймақтарын атайды; | ||
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Химиялық реагенттерге қатысты пластмассалардың салыстырмалы инерттілігін тәжірибе жүзінде дәлелдейді; 2) пластмассалар мен талшықтарды қолдану аймақтарын атайды; | ||
Көміртек және оның қосылыстары химиясы | 1) Жаңа заттар мен материалдарды қалай жасау керектігін түсіндіру. |
1) Заманауи әдістер арқылы жаңа материалдарды алу жолдарын түсіндіреді; | |
1) Нанотехнологияны қазіргі ғылым саласы ретінде түсіндіру. |
1) "Нанохимия" ұғымының физикалық мағынасын түсіндіреді ; | ||
Химия және өмір | Биохимия | 1) Көмірсулар класын түсіндіру. |
1) Глюкоза, фруктоза, рибоза, дезоксирибоза, сахароза, крахмал және целлюлоза молекулаларының формулаларын ажыратады; |
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Глюкозада функционалдық топтардың болуын тәжірибе жүзінде анықтайды; | ||
1) Аминдер туралы білімдерін түсіндіру. |
1) Аминдердің классификациясы мен номенклатурасын ашады; | ||
1) Аминқышқылдарды қосылыстардың ең маңызды класы ретінде түсіндіру. |
1) Амин қышқылдарының тривиальды және жүйелі атауларын санайды; | ||
1) Белок молекуласының түзілуін, құрылымын және пептидтік байланыстарын білу. |
1) Ақуыз гидролизінің өнімдерін атайды; | ||
1) Ферменттердің рөлі мен қолданылуын түсіндіру. |
1) Ферменттердің рөлін түсіндіреді; | ||
1) Дезоксирибонуклеин қышқылдарының (ДНҚ) және рибонуклеин қышқылдарының (РНҚ) құрылысын түсіндіру. |
1) Нуклеин қышқылдарының құрылысын және олардың жіктелуін сипаттайды; | ||
1) Практикалық жұмысты орындау |
1) Белоктың денатурациялану қасиетін түсіндіреді; | ||
Альдегидті спирт ретіндегі глюкозаның химиялық қасиеттері . Крахмалға сапалық реакция | 1) No9 практикалық жұмысты орындау. |
1) Глюкозада функционалдық топтардың болуын тәжірибе жүзінде анықтайды; | |
Аминдер. Амин қышқылдары. Тиіндер. |
1)Аминдер туралы білім алу; |
1) аминдердің жіктелуін және номенклатурасын біледі; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 109-қосымша |
Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Биология" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Шетел тілі" оқу пәнін оқытудың мақсаты – білім алушылардың қазіргі заманғы биологиялық білімі мен дағдыларын дамыту; оны ұйымдастырудың әртүрлі деңгейлеріндегі өмірдің мәнін, дамуы мен көрінісін түсіну; өмірдің маңыздылығын ең жоғары құндылық ретінде түсінетін жан-жақты дамыған тұлғаны дайындау болып табылады.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) адамның табиғаттағы рөлін оның даму заңдылықтарын түсіну негізінде айқындайтын маңызды биологиялық білім мен дағдыны кеңейту;
2) жаңа білім алудың негізі мен құралы ретінде табиғаттың дамуы мен қызмет ету заңдылықтарын қолдану, оларды одан әрі кеңейту және тереңдету;
3) білім жүйесін және ғылыми дүниетаным негіздерін меңгеру процесінде шығармашылық дербестік пен сыни ойлауды, зерттеу дағдыларын қалыптастыру;
этикалық мәселелермен және қоғамның әлеуметтік өміріне және еңбек қызметіне жеке қатысумен байланысты дербес шешімдер қабылдауға дайын бола отырып, қоршаған шындықты еркін бағдарлауға мүмкіндік беретін бастамашыл тұлғаның сапасын дамыту;
5) білім алушыларда білім беруді жалғастыру және өзін-өзі тәрбиелеу үшін қажетті зияткерлік дағдыларды дамыту.
4. Пәнінің мазмұны 4 бөлімнен тұрады:
1. Тірі ағзалардың әртүрлілігі, құрылысы және қызметі;
2. Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму;
3. Организмдер және қоршаған орта.
4. Қолданбалы интеграцияланған ғылымдар.
1. "Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі" бөлімі келесі бөлімдерді қамтиды:
1) тірі организмдердің әртүрлілігі;
2) тамақтану;
3) заттарды тасымалдау;
4) тыныс алу;
5) бөлінуі;
6) қозғалыс;
7) үйлестіру және реттеу.
2. "Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму" бөлімі келесі бөлімдерді қамтиды:
1) көбею;
2) жасушалық цикл;
3) өсу және даму;
4) тұқым қуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары;
5) селекция негіздері;
6) эволюциялық даму.
3. "Организмдер және қоршаған орта" бөлімі келесі бөлімдерді қамтиды:
1) биосфера, экожүйе, популяция;
2) экология және адамның қоршаған ортаға әсері.
4. "Қолданбалы интеграцияланған ғылымдар" бөлімі келесі бөлімдерді қамтиды:
1) молекулалық биология және биохимия;
2) жасуша биологиясы;
3) биотехнология;
4) биомедицина және биоинформатика.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Бөлімдер, бөлімшілердің мен тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | |||
теориялық | практикалық | |||
4. Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | ||||
4.1 молекулалық биология және биохимия | + | + | + | |
1 | Судың Жердегі тіршілік үшін маңызы. | |||
2 | Көмірсулардың жіктелуі. Химиялық құрылым. | |||
3 | Липидтердің құрылымдық компоненттері. Майлардың қасиеттері мен функциялары. | |||
4 | Ақуыздардың құрамы мен қызметі бойынша жіктелуі. № 1 зертханалық жұмыс "Ақуыздардың құрылымына әртүрлі жағдайлардың (температура, РН) әсері" | |||
5 | Биологиялық объектілердегі ақуыз мөлшері. № 2 зертханалық жұмыс. "Биологиялық объектілердегі ақуыздың құрамын анықтау" | |||
6 | Дезоксирибонуклеин қышқылы молекуласының құрылымы | |||
7 | Рибонуклеин қышқылы молекулаларының құрылымы мен қызметі | |||
8 | Дезоксирибонуклеин қышқылы мен рибонуклеин қышқылы молекулаларының құрылымындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтар | |||
9 | Антиген мен антидене арасындағы өзара әрекеттесу механизмі | |||
10 | Генетикалық кодтың қасиеттері: үштік, деградация, әмбебаптық, қабаттаспау | |||
4.2 Жасуша биологиясы | + | + | + | |
11 | Жасушадағы органоидтардың құрылымы мен функцияларының ерекшеліктері. Жасушаның негізгі компоненттері | |||
12 | Жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері мен функциялары арасындағы байланыс. | |||
1. Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | + | + | + | |
13 | Хлоропласттың құрылымдық компоненттері және олардың қызметі. Фотосинтез пигменттері. №3 Зертханалық жұмыс "Әртүрлі өсімдіктер жасушаларындағы фотосинтез пигменттерінің мазмұнын зерттеу" | |||
14 | Фотосинтездің жарық және қараңғы фазалары | |||
15 | Фотосинтез жылдамдығына әсер ететін факторлар. Фотосинтездің шектеуші факторлары | |||
1.2 Заттарды тасымалдау | + | + | + | |
16 | Диффузия жылдамдығына бетінің көлеміне қатынасының әсері. Эритроциттер жасушаларының бетінің көлеміне қатынасының мәні. | |||
17 | Пассивті тасымалдау механизмі: мембраналық арналар арқылы қарапайым диффузия, жеңілдетілген диффузия. Белсенді көлік механизмі | |||
1.4 Тыныс алу | + | + | + | |
18 | Аденозинтрифосфор қышқылының құрылымы мен қызметі | |||
19 | Аденозинтрифосфор қышқылының синтезі: глюкозаның аэробты және анаэробты ыдырау кезеңдері | |||
20 | Метаболизм түрлері. Энергия алмасу кезеңдері | |||
21 | Митохондриялардың құрылымдық компоненттері және олардың қызметі. Митохондрия құрылымы мен жасушалық тыныс алу процестерінің байланысы | |||
1.5 Бөлінуі | + | + | + | |
22 | Су алмасуын реттеу. Мақсатты органдар. Әрекет әсері. Гипофункция. Гиперфункция | |||
23 | Адам ағзасындағы қан мен басқа сұйықтықтарды жасанды тазарту. Диализ принципі. Диализ әдістері: перитонеальді, гемодиализ | |||
24 | Созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі. Бүйрек трансплантациясы және диализ. Артықшылықтары мен кемшіліктері | |||
2. Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму. | + | + | + | |
25 | Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметогенез. Гаметалар. Гаметогенез кезеңдері. Өсімдіктердегі Спорогенез және гаметогенез | |||
26 | Қатерлі ісіктердің пайда болуы. Қатерлі ісікке дейінгі жағдайлардың пайда болуына ықпал ететін факторлар | |||
27 | Қартаю. Қартаю процесі туралы теориялар | |||
2.4 Тұқым қуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары | + | + | + | |
28 | Модификациялық өзгергіштік. Белгілердің өзгергіштігінің вариациялық қатарлары. "Модификациялық өзгергіштікті зерттеу, Вариациялық қатар мен қисық сызықты құру" модельдеу | |||
29 | Белгілердің тұқым қуалауының цитологиялық негіздері. Дигибридті крест кезінде хромосомалардың тәуелсіз таралуы. Жынысқа байланысты мұрагерлік. Мәселелерді шешу | |||
30 | Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуі. Комплимент. Полимерия. Көп аллелизм | |||
31 | Өздігінен және индукцияланған мутациялар. Гендік, хромосомалық, геномдық, мутациялар. Модельдеу "Адамның хромосомалық жиынтығының кариограммасын құру. Геномдық мутацияларды зерттеу" | |||
32 | "Адам геномы" әлемдік жобасы. Адамның геномдық дезоксирибонуклеин қышқылының реттілігі. Жоба аясында жүргізілген зерттеулердің биологиялық маңызы | |||
2.6 Эволюциялық даму | + | + | + | |
33 | Тұқым қуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланыс. Тұқым қуалайтын өзгергіштік эволюцияның негізі болып табылады. Комбинативті өзгергіштік, мутациялар. Табиғи сұрыптау. Өмір үшін күрес. Гендік Дрейф. Популяция толқындары | |||
34 | Эволюцияның дәлелі. Салыстырмалы-анатомиялық, молекулалық-генетикалық, эмбриологиялық, палеонтологиялық, биогеографиялық, биохимиялық дәлелдер | |||
35 | Түрлену механизмдері. Спецификацияның оқшаулау механизмдері. Спецификациядағы репродуктивті оқшаулаудың рөлі. Полиплоидия және будандастыру | |||
2.5 Селекция негіздері. | + | + | + | |
36 | Өнімділікті арттыруға арналған заманауи ауылшаруашылық технологиялары. Жоғары өнімді ауыл шаруашылығының жаңа балама жолдары | |||
1. Тірі организмдердің алуан түрлілігі 1.1 тірі организмдердің әртүрлілігі | + | + | + | |
37 | Жердегі тіршіліктің қалыптасу кезеңдері. Филогенетикалық ағаштар. Кладограммалар. Кладограммалар мен филогенетикалық ағаштардың айырмашылықтары | |||
1.7 үйлестіру және реттеу | + | + | + | |
38 | Орталық жүйке жүйесінің құрылымы. Мидың құрылымы мен қызметі. Жұлынның құрылымы мен қызметі | |||
39 | Холинергиялық синапстың құрылымы мен қызметі арасындағы байланыс. Синаптикалық берілу механизмі | |||
40 | Механорецепторлардың түрлері. Пачини денелерінің мысалында тітіркендіргіштердің өзгеруіне механорецепторлардың реакциясы | |||
| Биологиядағы басқару жүйелері. Биологиядағы "Басқару жүйесі" ұғымы. Көмірқышқыл газы/глюкоза температурасын / деңгейін реттеу мысалындағы кері байланыс принципі | |||
42 | Биологиядағы басқару жүйелері. Биологиядағы "Басқару жүйесі" ұғымы. Көмірқышқыл газы/глюкоза температурасын / деңгейін реттеу мысалындағы кері байланыс принципі | |||
43 | Өсу заттары. Өсу заттарының өсімдікке әсер ету механизмі. Ауксин мен гиббереллиннің әсері. | |||
1.6 Қозғалыс | + | + | + | |
44 | Жолақты бұлшықет тінінің құрылымы. Миофибрилланың құрылымы (саркомерлер, актин, миозин және тағы басқалар). Бұлшықет талшығының жиырылу механизмі | |||
45 | Жылдам және баяу бұлшықет талшықтарының құрылымы, орналасуы және жалпы қасиеттері | |||
4.4 "Биомедицина және биоинформатика" | + | + | + | |
46 | Биомеханиканы робототехникада қолдану. Инженерлік Биомеханика (экзоскелетондар, робототехника және тағы басқалар). Медициналық Биомеханика (протездеу және т. б.) | |||
47 | Жүрек автоматикасы механизмі. Жүректегі қозу жылдамдығы. Жүрек бұлшықетінің жиырылуы. Электрокардиография, оның диагностикалық маңызы | |||
48 | Электромагниттік және дыбыстық толқындардың адам ағзасына әсер ету ерекшеліктері | |||
49 | "Биоинформатика" ұғымы. Зерттеуде биоинформатика құралдарын қолдану | |||
50 | Экстракорпоральды ұрықтандыру әдісі және оның маңызы. Экстракорпоральды ұрықтандырудың этикалық аспектілері | |||
51 | Моноклоналды антиденелердің маңызы. Моноклоналды антиденелер өндірісі. Моноклоналды антиденелермен ауруларды диагностикалау және емдеу | |||
4.3 Биотехнология | + | + | + | |
52 | Өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, медицинада, тұрмыста микроорганизмдерді пайдаланудың оң және теріс жақтары. Гендік инженерияның маңызы. | |||
53 | Полимеразды тізбекті реакцияны (ПТР) қолдану. Полимеразды тізбекті реакцияның сот сараптамасындағы, әке болуды анықтаудағы, медициналық диагностикадағы, жекелендірілген медицинадағы, генді клондаудағы, дезоксирибонуклеин қышқылының реттілігіндегі, мутагенездегі маңызы | |||
54 | Пайдаланудың оң және теріс жақтары генетикалық түрлендірілген организмдерді қолданудың этикалық мәселелерін талқылау. Қолданудың этикалық мәселелері генетикалық түрлендірілген организмдерді қолданудың этикалық мәселелерін талқылау | |||
55 | Грам оң және грам теріс бактериялардың құрылымдық ерекшеліктері | |||
56 | "Рекомбинантты дезоксирибонуклеин қышқылы" ұғымы. Рекомбинантты дезоксирибонуклеин қышқылдарын алу әдістері. Рекомбинантты дезоксирибонуклеин қышқылдарын қолдану. "Клондау" ұғымы | |||
57 | Организмдерді клондау әдістері | |||
58 | Ферменттерді медицинада, химияда және өнеркәсіпте қолдану | |||
3. Организмдер және қоршаған орта | + | + | + | |
59 | Биоәртүрлілік пен экожүйенің тұрақтылығы арасындағы байланыс. Түрлердің биоалуантүрлілігі. Харди-Вайнбергтің генетикалық тепе-теңдік заңы. Өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін және жойылып бара жатқан түрлерін сақтау | |||
60 | Жергілікті экожүйе организмдерінің көптігі мен таралуын анықтауда әртүрлі статистикалық әдістерді қолдану. Жергілікті экожүйенің биоәртүрлілігін анықтаудағы кездейсоқ іріктеудің мәні. | |||
3.2 Экология және адамның қоршаған ортаға әсері | + | + | + | |
61 | Жаһандық жылыну: себептері, салдары,шешімдері. Модельдеу: "Климаттың ғаламдық жылынуын компьютерлік модельдеу" | |||
62 | Қазақстан Республикасының экологиялық проблемалары және оларды шешу жолдары | |||
63 | Қазақстанда жасыл технологияларды енгізу. Қалдықтарды кәдеге жарату және қайта өңдеу. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы |
Бөлімше | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Молекулалық биология және биохимия |
1) Бейорганикалық және органикалық заттардың тіршілік үшін маңызы мен қызметін бағалау; |
1) Судың Жердегі тіршілік үшін іргелі маңыздылығын түсіндіреді; |
Жасуша биологиясы |
1) Мембрананың жартылай өткізгіштігін зерттеу; | 1) Электронды микроскоппен көрінетін жасуша органоидтарының құрылымы мен қызметінің ерекшеліктерін түсіндіреді. | |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Тамақтану |
1) Фотосинтез процестерінің ерекшеліктерін және хлоропласт функцияларын талдау; |
1) Хлоропласттың құрылымы мен қызметі арасындағы байланысты орнатады; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Заттарды тасымалдау |
1) Заттарды тасымалдаудың әртүрлі түрлерін жүйелеу; |
1) Пассивті және белсенді тасымалдау механизмдерін салыстырады; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Тыныс алу |
1)Аденозинтрифосфаттың (АТФ) мәнін түсіндіру; |
1) Аденозинтрифосфаттың (АТФ) құрылымы мен қызметін сипаттайды; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Выделение |
1) Адамның қанын тазарту процесінде бүйрек қызметін талдау; |
1) Зәрді сүзу және қалыптастыру механизмін түсіндіреді; |
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Жасуша циклі. Өсу және көбею |
1) Тірі организмдердің көбеюі мен дамуындағы жасушалық циклдің маңыздылығын анықтау; |
1) Дайын микропрепараттар арқылы митоздың фазаларын зерттейді; |
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Өсу және даму |
1) Медицинада бағаналы жасушаларының |
1) Бағаналы жасушаларының мамандану процесін түсіндіреді; |
Көбею, тұқым қуалаушылық, өзгергіштік, эволюциялық даму | Тұқым қуалаушылық және өзгергіштік заңдылықтары |
1) Міндеттерді шешу арқылы тұқым қуалаушылықтың негізгі заңдылықтарын түсіндіру; |
1) Модификациялық өзгергіштік заңдылықтарын зерттейді; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы мен қызметі және эволюциялық дамуы | Эволюциялық даму. Селекция негіздері. Тірі организмдердің алуан түрлілігі. |
1) Эволюция теориясының негізгі ережелерін түсіндіру; |
1) Тұқым қуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіреді; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Үйлестіру және реттеу |
1) Үйлестіру және реттеу механизмін түсіндіру; |
1) Биологиядағы басқару жүйелерін сипаттау; |
Тірі организмдердің әртүрлілігі, құрылымы және қызметі | Қозғалыс |
1) Микрографта жолақты бұлшықет тінінің ультрақұрылымын түсіндіру; |
1) Жолақты бұлшықеттердің ультрақұрылымын түсіндіреді; |
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Биомедицина және биоинформатика | 1) Биология, физика, механика және информатиканың интеграциясын түсіну. |
1) Робототехникада биомеханиканың қолданылуын ашады; |
1) Биоинформатиканың рөлі мен әдістерін сипаттау. | 1) Экстракорпоральды ұрықтандыру (ЭКҰ) әдісінің маңыздылығын түсіндіреді. | ||
Қолданбалы және интеграцияланған ғылымдар | Биотехнология | 1) Адам өміріндегі биотехнологияның рөлі мен маңыздылығын бағалау. |
1) Биотехнологияда қолданылатын тірі организмдердің артықшылықтары мен кемшіліктерін атайды; |
1) Микроорганизмдерді анықтау бойынша экспериментті жоспарлау, нәтижелерді сипаттау және қорытындыларды тұжырымдау. |
1) Микробиологиялық зерттеулердің кезеңдерін сипаттайды және түсіндіреді; | ||
Тірі ағзалар және қоршаған орта | Биосфера, экожүйе, популяция | 1) Экологиялық міндеттер мен экологиялық жағдайларды шешу. |
1) Биоәртүрлілік пен экожүйенің тұрақтылығы арасындағы байланысты орнатады; |
1) Экологиялық мәдениет негіздері туралы білімді қолдану. | 1) Жергілікті экожүйенің биоалуантүрлілігі бойынша презентациялар жасайды. | ||
Тірі ағзалар және қоршаған орта | Экология және адамның қоршаған ортаға әсері | 1) Адамның қоршаған ортаға әсерін талдау. |
1) Жаһандық климаттың жылынуының салдарын болжайды; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 110- қосымша |
Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Дүниежүзі тарихы" пәнін оқыту мақсаты – дүниежүзі тарихының негізгі оқиғалары мен процестерін оқу негізінде тарихи санасы қалыптасқан, азаматтық-патриоттық қасиеттерге ие, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды құрметтейтін, тарихи білім мен дағдыларын оқу процесінде және әлеуметтік жағдайда белсенді әрі шығармашылықпен қолдана алатын тұлға қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) әртүрлі тарихи кезеңдегі қоғамдағы негізгі этникалық, әлеуметтік, экономикалық, саяси, мәдени мәселелер туралы білімдерді қалыптастыру;
2) тарихи кезеңдер бойы адамзат қалыптастырған патриотизмді, толеранттылықты, гуманистік ғұрыптар мен демократиялық құндылықтарды құрметтеуге тәрбиелеу;
3) әлемдік-тарихи процесс туралы толық біртұтас білім қалыптастыру;
4) оқиғалар мен құбылыстарды тарихи себептілігі, салыстырмалылығы мен әртүрлі көзқарастар, тарихи оқиғалар және тұлғаларға баға беруде сыни тұрғыдан зерттеу барысында, өткен және қазіргі таңдағы пікірталастық мәселелерге білім алушы тарапынан өзіндік көзқарас білдіруді дамыту;
5) тарихи деректердің әртүрлі типтерімен жұмыс жасау, іздеу және тарихи материалды жіктеу дағдыларын дамыту;
6) әртүрлі деректерді қолдана отырып жобалық, зерттеу әрекетін және тарихи реконструкция дағдыларын дамыту;
7) қазіргі кездегі саяси, әлеуметтік-экономикалық және мәдени мәселелерді ұғыну үшін тарихи білімдері мен дағдыларынқолдана білу қабілетін дамыту;
8) коммукативтік дағдыларды дамыту: өз ойын ауызша және жазбаша түрде анық жеткізе білу, топта жұмыс жасау, әртүрлі деректерден алынған ақпараттарды пайдалану.
9) Білім алушыларды кәсіптік бағдарлау бойынша оқу-дағдылары мен қабілеттерін дамыту.
4. "Дүниежүзі тарихы" пәні бойынша тарихи ойлау дағдыларын қалыптастыру және оқыту мақсаттарын тиімді жүзеге асыру төмендегі тарихи концептілерге (түсініктерге) негізделеді:
1) дәлел;
2) өзгеріс пен сабақтастық;
3) себеп пен салдар;
4) ұқсастық пен айырмашылық;
5) маңыздылық;
6) интерпретация.
Пәннің мазмұны 8 бөлімнен тұрады: "Өркениет: даму ерекшеліктері", "Этникалық және әлеуметтік процестер", "Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан", "Мәдениеттің дамуы", "Өркениет: даму ерекшеліктері", "Саяси-құқықтық процестер", "Қоғамдық-саяси ойдың дамуы", "Білім мен ғылымның дамуы".
1) өркениет: даму ерекшеліктері. Өркениет: зерттеудің теориялары мен тәсілдері. "Өркениет" түсінігі. "Өркениет" түсінігін зерттеудегі негізгі тәсілдер. Өркениеттердің жіктелуі. Өркениеттің дәстүрлі (аграрлы) түрі: отырықшы-егіншілік, көшпелі. Өркениет дамуының индустриалдық және постиндустриалдық кезеңдері. Қазіргі заманғы өркениеттің дамуына ақпараттық технологиялардың ықпалы. Әлем өркениеттерінің тарихы. Ежелгі әлем өркениеттері (Ежелгі Египет, Ежелгі Месопотамия, Ежелгі Қытай, Ежелгі Үндістан, Ежелгі Греция, Ежелгі Рим). Ежелгі діни наным-сенімдер (синтоизм, индуизм, иудаизм, зороастризм, манихейлік, даосизм). Ежелгі философиялық ілімдер (Платон, Сократ, Аристотель, Конфуций, Лао Цзы). Африка (бушмендер, нубийлер, Гана, Мали, Сунгай), Америка (майя, инктер, ацтектер) және Австралия мен Океанияның (полинезиялық, Таити аралының тайпалары, гавайлықтар) дәстүрлі өркениеттері. Әлемдік діндер және өркениеттің дамуы (буддизм, христиандық, ислам). Қазіргі заманғы әлемдік діндердің даму тенденциялары. Қазіргі заманғы деструктивті діни ұйымдар мен ағымдар. Өркениеттердің өзара әрекеттесуі. Өркениеттердің сауда-экономика саласындағы өзара әрекеттесулері (Ұлы жібек жолы, халықаралық ұйымдар: Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ), Халықаралық валюта қоры (ХВҚ), Мұнай экспорттаушы елдер ұйымы(МЭЕҰ), Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ), Еуразиялық Экономикалық Одақ (ЕАЭО) және тағы басқалар. Өркениеттердің дипломатиялық саладағы өзара әрекеттесулері. Дипломатия өркениеттердің өзара жақындасу факторы ретінде. Өркениеттердің өзара әрекеттесуінің әскери-саяси аспектісі (жаулаушылық соғыстар, отарлық экспансия, әскери-саяси одақтар, дүниежүзілік соғыстар, қырғи-қабақ соғыс, жергілікті қақтығыстар, этносаралық қақтығыстар). Мәдениеттер диалогі (мәдениеттердің өзара әрекеттесуі мен өзара ықпалдары);
2) этникалық және әлеуметтік процестер. Антропогенез және этногенез. Адамның пайда болуы туралы теориялар (діни, ғарыштық, эволюциялық). "Этнос", "этногенез", "ұлт" ұғымдары. Этностардың пайда болуына байланысты теориялар. Әлемнің этникалық картасы: өткен заман және қазіргі уақытта (ұлттық мемлекеттердің қалыптасуы мен ыдырауы, "ұлттық сана", этностардың ассимиляциясы, шағын этностардың проблемалары). Әлем тарихындағы этносаралық қатынастар. Ұлтаралық қатынастар: мәселелер және қарама-қайшылықтар. Ұлтаралық қақтығыстардың себептері мен салдарлары (ұлтшылдық, шовинизм, нәсілдік кемсітушілік, нацизм). Этностардың бейбіт өзара әрекеттесуінің тәсілдері (халықаралық интеграция, Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ), Еуропа Одағы (ЕО), Түркі мәдениетін және өнерін дамыту халықаралық ұйымы(ТҮРКСОЙ), Еуразиялық Экономикалық Одақ (ЕАЭО), Ислам Ынтымақтастық Ұйымы (ИЫҰ), Қазақстан халқы Ассамблеясы және тағы басқалар). Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары. Социогез туралы теориялардың әртүрлілігі (формациялық тәсіл, өркениеттік тәсіл және тағы басқалар). Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары (қоғам ұйымдасуының қандық-туыстық, көршілік-аумақтық, макроэтникалық қағидалары). Қазіргі қоғамның әлеуметтік стратификациясы;
3) мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан. Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер. "Мемлекет", "билік", "басқару институты" ұғымдары. Мемлекеттің пайда болу теориялары (Аристотель, Платон, Конфуций, Ф. Аквинский, Н. Макиавелли, Дж. Локк, Т. Гоббс, Т. Джефферсон, Ф. Энгельс және тағы басқалар). Мемлекет формаларының эволюциясы: ежелгі заманнан бүгінгі күнге дейін (монархия, республика, теократиялық мемлекеттер). Саяси режимдердің типтері (тоталитарлық, авторитарлық, демократиялық). Әлем тарихының барысына әсер еткен әскери - саяси оқиғалар. Антикалық дәуірдегі әлемдік империяларының қалыптасуы (Парсы империясы, Александр Македонский империясы, Рим империясы). Ғұндардың жаулап алушылық жорықтары Батыс Рим империясының ыдырауы мен антикалық кезеңінен орта ғасырларға көшу процесінің бір факторы ретінде. Араб шапқыншылықтары мен Крест жорықтары (Араб халифаты мен кресшілер мемлекеттерінің құрылуы мен ыдырауы). Еуразия картасының өзгеруіне Шыңғысхан жорықтарының әсері (Моңғол империясы, Алтын Орда, Әмір Темір империясы, Мәскеу мемлекеті, Құбылай мемлекеті, Ильханат). Еуропаның өзгеруіне Наполеон жорықтарының әсері (капиталистік дамудың жеделдетілуі, Еуропада либералдық әлеуметтік идеялардың таратылуы). Дүниежүзілік соғыстар және халықаралық қатынастар жүйесі: Версаль - Вашингтон, Ялта - Потсдам жүйелері. Революциялар қоғам өзгеруінің бір факторы ретінде. Буржуазиялық революциялар индустриалды қоғам қалыптасуының катализаторы ретінде (XVII ғасырдағы Ағылшын буржуазиялық революциясы, XVIII ғасырдағы Француз буржуазиялық революцияы, АҚШ-ғы тәуелсіздік үшін соғыс, Еуропадағы 1848 жылғы "ұлттар көктемі"). Социалистік революция әлеуметтік теңдік идеяларын жүзеге асырудың радикалды тәсілі ретінде (1917 жылғы Қазан Социалистік революциясы, Қытайдағы 1946-1949 жылдардағы Азаматтық соғыс, 1959 жылғы Куба революциясы). Социалистік революциялар нәтижесіндегі қоғамдық құрылымының өзгеруі. Қазіргі заманның революциялары: себептері мен салдарлары (Шығыс Еуропадағы 1989-1990 жылдардағы "барқыт революциясы", Таяу Шығыстағы 2010-2011 жылдардағы "Араб көктемі", бұрынғы Кеңес Одағы елдеріндегі "түрлі-түсті революциялар"). Қоғам проблемаларын революциялық жолмен шешудің салдарлары;
4) мәдениеттің дамуы. Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары. Адамзаттың тарихи-мәдени мұрасын сақтап қалуға бағытталған ЮНЕСКО-ның қызметі. ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мұрасының тізімі. Әлемнің ең ірі мұражайлары: адамзаттың тарихи зердесінің қазынасы (Эрмитаж, Лувр, Британ мұражайы, Метрополитен, Жапония Ұлттық мұражайы, Египет мұражайы, Уффици галереясы, Қазақстан Республикасының Ұлттық мұражайы және тағы басқалар). Әлем халықтарының тарихи-мәдени мұрасын зерттеу және сақтау барысындағы мұражайлардың рөлі. Өнер – қоғам дамуының көрінісі. Тарихи процестер аясындағы өнердің бағыттары мен стильдері (абстракционизм, модернизм, постмодернизм, авангардизм, футуризм, кубизм, сюрреализм, экспрессионизм, гиперреализм, хайтек стилі және тағы басқалар). Өнердің бағыттары мен стильдерінің дамуына қоғамдық процестердің тигізетін әсері. Қазіргі кездегі өнердің даму тенденциялары. Бұқаралық мәдениет және оның қазіргі қоғамға тигізетін әсері (кино, радио, теледидар, интернет, спорт, музыка, қазіргі заманғы әдебиет, қазіргі заманғы бейнелеу өнері). Қазіргі қоғамның рухани-адамгершілік құндылықтары. Жалпыадамзаттық моральдық құндылықтардың қалыптасуы (діни және философиялық идеялар, ұлттық әдет-ғұрыптар мен салт-дәстүрлер, фольклор, дәстүрлі музыка мен әдебиет, отбасылық құндылықтар). Тарихи оқиғалар аясындағы құндылықтардың өзгеруі (ұлттық мемлекеттердің қалыптасуы, дүниежүзілік соғыстар, қырғи-қабақ соғыстың аяқталуы). Қоғамның адамгершілік құндылықтарды қайта бағалауына ықпал еткен ХХ ғасырдың тарихи оқиғалары. Жаһандану жағдайындағы рухани-адамгершілік құндылықтардың өзгеру мәселесі (прагматизм, рационализм, шектен тыс дарашылдық, нигилизм, конформизм, әлеуметтік апатия, тұтынушылық психология, діни фанатизм, неофашизм, бейресми жастар ұйымдары);
5) өркениеттер: даму ерекшеліктері. Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық. Экономика және экономикалық жүйелердің типтері ("экономика" және "экономикалық жүйе" ұғымдары). Елдердің экономикалық дамуының ерекшеліктері. Дәстүрлі (аграрлық) экономика. Нарықтық экономика (либералды экономика). Жоспарлы (социалистік) экономика. Аралас экономика. Табиғи және географиялық факторлардың мемлекеттердің экономикалық дамуына тигізетін әсері. Табиғи және географиялық факторларға байланысты елдердің экономикалық мамандандырылуы (Парсы шығанағы елдері, Канада, Австралия, Түркия, Бразилия және тағы басқалар). Мемлекеттердің экономикалық дамуындағы табиғи-географиялық шектеуші факторларға төтеп берудің тарихи мысалдары (Жапония, Израиль, Сингапур, Малайзия және тағы басқалар). Қазіргі кезеңде әлем елдерінің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. Мемлекеттердің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі. Қазіргі кезеңдегі мемлекеттердің біркелкі емес экономикалық даму мәселелері (бұрынғы отарлардың экономикалық дамуы, неоколониализм, шикізатқа бағытталған экономикалар). Мемлекеттер мен аймақтардың кедейшілік пен экономикалық артта қалушылыққа төтеп берудегі халықаралық ұйымдардың рөлі;
6) саяси-құқықтық процестер. Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам. Құқықтық мемелекет ұғымы, принциптері мен қалыптасуының тарихи алғышарттары (мемлекеттік билікті бөлу принципі, заңның үстемдігі, құқықтар мен бостандықтардың кепілдігі). Құқықтық мемлекет принциптерінің жүзеге асырылуының тарихи тәжірибесі (Адам мен азаматтың құқықтары туралы декларациясы, АҚШ-тың тәуелсіздік туралы декларациясы, АҚШ-та құлдықты жою туралы Заң, Жалпыға бірдей адам құқықтарының декларациясы, Қазақстан Республикасының Конституциясы). Азаматтық қоғамның түсінігі мен жалпы сипаттамасы (Үкіметтік емес ұйымдар, лоббизм, қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар). Мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесінің қазіргі заманғы даму тенденциялары. Үкіметтік емес ұйымдар және олардың азаматтық қоғамның қалыптасуы мен дамуындағы рөлі. Әлемнің қазіргі саяси жүйесі. Әлемнің саяси жүйесінің өзгеруі. Халықаралық қатынастардағы Ялта-Потсдам жүйесінің ыдырау себептері. Әлемнің биполярлы жүйесінің ерешеліктері. Әлем құрылысының постбиполярлық жүйесі. "Постбиполярлы жүйе", "көпвекторлы саясат", "бірполярлы әлем" ұғымдары. Халықаралық қатынастардың қазіргі замандағы тенденциялары. Қазіргі кезеңдегі бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау мәселесі. Халықаралық қауіпсіздіктің қазіргі кездегі қауіп-қатерлері (сепаратизм, ланкестік, фундаментализм, экстремизм, босқындар мәселесі, ірі мемлекеттердің қарсыласуы). Бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтаудағы мемлекеттердің бірлескен әрекеттері. Халықаралық және аймақтық ұйымдары: Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ), Еуропадағы Қауіпсіздік және Ынтымақтастық Ұйымы (ЕҚЫҰ), НАТО, Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ), Азиядағы Өзара Ықпалдастық және Сенім Шаралары жөніндегі Кеңес (АӨСШК), Ұжымдық Қауіпсіздік туралы Шарт Ұйымы (ҰҚШҰ) және тағы басқалар;
7) қоғамдық-саяси ойдың дамуы. Жаңа замандағы және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы. Жаңа замандағы және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың дамуының негізгі бағыттары (либерализм, ұлтшылдық, социал-демократия, марксизм, экзистенциализм, прагматизм, позитивизм). ХХ ғасырдағы бостандық пен әділеттілік үшін күресушілер. Бостандық пен азаматтық құқықтар үшін күрес. М. Ганди және оның бейбіт жолмен қарсыласу идеясы (сатьяграха, свараджа, свадеши). Мартин Лютер Кингтің ұлы арманы (нәсілдік кемсітушілік, сегрегация, азаматтық құқықтар үшін күрес).
Н. Манделла – апартеидке қарсы күресуші (апартеид, азаматтық құқықтар).
ХХ ғасырдағы – ХХI ғасырдың басындағы көрнекті саясаткер-реформаторлар. Мемлекет тархындағы тұлғаның ролі. Мұстафа Кемал Ататүрік – Түрік Республикасының негізін қалаушысы (зайырлы мемлекет, этатизм). Франклин Делано Рузвельт және оның "жаңа бағыты". Ф. Рузвельттің бейбіт және соғыс кезіндегі ішкі және сыртқы саясатының ерекшеліктері. Шарль де Голль: Франция ұлылығының қайта өрлеуі (голлизм, Бесінші республика). Дэн Сяопин – көрнекті Қитай реформаторы ("қытайлық ерекшелігі бар социализм", "бір ел – екі жүйе"). Ли Куан Ю, Махатхир Мохаммад: "үшінші әлемнен бірінші әлемге" ("экономикалық ғажайып", "азиялық серпініс", жаңа индустриалды елдер). Н.Ә.Назарбаев және модернизацияның қазақстандық моделі. "Қазақстан - 2030", "Қазақстан - 2050" даму стратегиялары, "Мәңгілік Ел" жалпыұлттық идеясы. Мемлекет тарихының өтпелі кезеңдеріндегі реформалардың маңыздылығы.
8) білім мен ғылымның дамуы. Білім алу жалпы адамзаттық құндылық ретінде. Жазу мен кітап бастыру – адамзаттың ұлы жетістіктері (пиктография, иероглифтер, сына жазу, руникалық жазу, кітап бастыру және тағы басқалары). Мектептегі білім беру: ежелгі кезеңнен бүгінгі күнге дейін (гимнасия, палестра, академия, спарталық мектеп, схоластика, жеті "еркін өнер", мектебтер, медреселер, жексенбілік мектептер, қолөнер мектептері және тағы басқалар). Мектептегі білім берудің заманауи модельдері. Жоғары білім беру жүйесі: тарих пен қазіргі кезең (Кордова, Прага, Оксфорд, Кембридж, Сорбонна университеттері және тағы басқалары). Ағартушылық пен ғылымды өрістетудегі алғашқы университеттердің рөлі. Жоғарғы білім берудің заманауи модельдері. Ғылыми-техникалық прогресс. Ғылыми-техникалық прогрестің тарихи кезеңдері. "Өнеркәсіп төңкерісі", "ғылыми-техникалық революция" ұғымдары. Қазіргі кездегі өркениеттің дамуындағы ғылыми-техникалық революцияның маңыздылығын бағалау. Ғылыми-техникалық прогресс және қазіргі заманның жаһандық мәселелері. Қазіргі кездегі ғылыми технологиялар. Қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар. Қоғамның дамуына ақпараттық технологиялардың әсері. Қазіргі ғылымның перспективалық салалары (робототехника, космонавтика, гендік инженерия).
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Бөлімдер, бөлімшілердің мен тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | |||
Теориялық | практикалық | |||
1 тарау. Өркениет: даму ерекшеліктері | ||||
1.1. Өркениет: зерттеудің теориялары мен әдістері | + | + | + | |
1 | "Өркениет" түсінігі. | |||
1.2. Өркениеттердің жіктелуі | ||||
2 | Өркениеттің дәстүрлі (аграрлық）түрі: көшпелі және отырықшы-егіншілік | |||
3 | Өркениеттің индустриалдық даму кезеңі. Өркениеттің постиндустриалды даму кезеңі | |||
1.3. Әлем өркениеттерінің тарихы | + | + | + | |
4 | Ежелгі әлем өркениеті | |||
5 | Африка, Америка, Австралия және Океанияның дәстүрлі өркениеттері | |||
6 | Әлемдік діндер және өркениеттердің дамуы | |||
1.4. Өркениеттердің өзара әрекеттесуі | + | + | + | |
7 | Өркениеттер әрекеттестігінің сауда-экономикалық саласы | |||
8 | Өркениеттер әрекеттестігінің дипломатиялық саласы | |||
9 | Өркениеттер әрекеттестігінің әскери-саяси саласы | |||
10 | Әлемдік діндер және өркениеттердің дамуы | |||
11 | Зерттеу жұмысы Ежелгі философиялық ілімдер және олардың діни нанымдарға әсері | |||
12 | Мәдениеттер диалогі | |||
2 тарау. Этникалық және әлеуметтік процестер | ||||
2.1. Антропогенез және этногенез | + | + | + | |
13 | Адамның шығу тегі теориялары | |||
14 | Этностардың пайда болуы туралы теориялар. | |||
15 | Әлемнің этникалық картасы: өткен заманда және қазіргі уақытта | |||
16 | Шағын халықтар мәселесі. Этностардың ассимиляциясы | |||
2.2. Әлем тарихындағы этносаралық қатынастар | + | + | + | |
17 | Этносаралық қатынастар: проблемалары және қарама-қайшылықтары | |||
18 | Этносаралық қатынастар: бейбіт өзара әрекеттестік тәсілдері | |||
2.3. Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары | + | + | + | |
19 | Социогенез туралы теориялардың алуан түрлілігі. | |||
20 | Қоғамның әлеуметтік ұйымдасуының тарихи формалары | |||
3 тарау. Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан | ||||
3.1. Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер | + | + | + | |
21 | Мемлекет түсінігі. Мемлекеттің пайда болу теориялары | |||
22 | Мемлекет формаларының эволюциясы: ежелгі кезеңнен бүгінгі күнге дейін | |||
23 | Саяси режимдердің типтері | |||
3.2. Әлем тарихының барысына әсер еткен әскери –саяси оқиғалар | + | + | + | |
24 | Антикалық кезеңдегі әлемдік империялардың қалыптасуы | |||
25 | Ежелгі мәдениеттің әлемдік мәдениеттің қалыптасуы мен дамуына әсері | |||
22 | Ғұндардың жаулап алушылық жорықтары ежелгі заманнан орта ғасырларға өтудің бір факторы ретінде | |||
23 | Араб шапқыншылықтары мен Крест жорықтары | |||
Зерттеу жұмысы Мәдениет, сауда және дінді дамыту мысалында Шығыс және Батыс өркениеттерінің өзара енуі мен симбиозы | ||||
24 | Еуразия картасының өзгеруіне Шыңғысхан жорықтарының ықпалы | |||
25 | Еуропаның өзгеруіне Наполеон жорықтарының әсері | |||
26 | ХХ ғасырдағы дүниежүзілік соғыстардың халықаралық қатынастар жүйесіне әсері | |||
27 | ХХ ғасырдың екінші жартысында әлеуметтік-мәдени қатынастардың дамуы | |||
3.3. Революциялар қоғам өзгеруінің бір факторы ретінде | + | + | + | |
27 | Буржуазиялық революциялар – индустриалды қоғамның құрылуының катализаторы | |||
28 | Социалистік революция әлеуметтік теңдік идеяларын жүзеге асырудың радикалды әдісі ретінде | |||
29 | Қазіргі кездегі революциялар: себептері мен салдары | |||
4 тарау. Мәдениеттің дамуы | ||||
4.1. Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары | + | + | + | |
30 | Адамзаттың тарихи-мәдени мұрасын сақтап қалудағы ЮНЕСКО-ның қызметі | |||
31 | Зерттеу жұмысы. Қазақстан аумағында орналасқан ЮНЕСКО қорғауындағы объектілер | |||
32 | Әлемнің ең ірі мұражайлары: адамзаттың тарихи зердесінің қазынасы Өткеннің тарихи маңыздылығын сақтаудағы мұражайлардың рөлі. | |||
4.2. Өнер – қоғам дамуының бейнесі | + | + | + | |
33 | Тарихи процестер контекстіндегі өнердің бағыттары мен стильдері | |||
34 | Бұқаралық мәдениет және оның қазіргі қоғамға әсері | |||
35 | Заманауи өнердің даму тенденциялары. Қазіргі заманғы өнердің түрлері мен стильдері. | |||
4.3. Қазіргі қоғамның рухани-адамгершілік құндылықтары | + | + | + | |
36 | Жалпыадамзаттық адамгершілік құндылықтардың қалыптасуы. Тарихи контексте жалпыадамзаттық құндылықтарды дамытудың әлемдік діндердің қалыптасуына әсері. | |||
37 | Тарихи оқиғалар контекстіндегі құндылықтардың өзгеруі | |||
38 | Жаһандану жағдайындағы рухани-адамгершілік құндылықтардың өзгеру мәселесі | |||
5 тарау. Өркениет: даму ерекшеліктері | ||||
5.1. Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық | + | + | + | |
39 | Экономика және экономикалық жүйелердің типтері | |||
40 | Дәстүрлі (аграрлық) экономика | |||
41 | Нарықтық экономика | |||
42 | Жоспарлы социалистік экономика | |||
43 | Экономиканың аралас түрлері | |||
44 | Зерттеу жұмысы. Нарықтық экономика: даму және қалыптасу тарихы | |||
5.2. Мемлекеттің экономикалық дамуына табиғи-географиялық фактордың әсері | + | + | + | |
45 | Табиғи географиялық факторларға қарай мемлекеттердің шаруашылық мамандандырылуы | |||
46 | Мемлекеттердің экономикалық дамуындағы табиғи-географиялық шектеуші факторларға төтеп берудің тарихи мысалдары | |||
5.3. Қазіргі кезеңде әлем елдерінің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі | + | + | + | |
47 | Мемлекеттердің экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі | |||
48 | Жекелеген мемлекеттер мен аймақтардың кедейшілікке және экономикалық артта қалушылыққа төтеп беру жолдары | |||
6 тарау. Саяси-құқықтық процестер | ||||
6.1. Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам | + | + | + | |
49 | Құқықтық мемлекет түсінігі | |||
50 | Құқықтық мемлекет принциптерінің жүзеге асырылуының тарихи тәжірибесі | |||
51 | Азаматтық қоғам түсінігі және жалпы сипаттамасы | |||
52 | Мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесін дамытудың қазіргі тенденциялары | |||
53 | Азаматтық қоғамдағы үкіметтік емес ұйымдар | |||
6.2. Әлемнің қазіргі саяси жүйесі | + | + | + | |
54 | Әлемнің саяси жүйесінің өзгеруі | |||
60 | Әлем құрылысының постбиполярлық жүйесі | |||
6.3. Қазіргі кездегі бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау мәселесі | + | + | + | |
55 | Халықаралық қауіпсіздікке төнген қазіргі кездегі қауіп-қатерлер | |||
56 | Әлемнің биполярлық жүйесінің ыдырауы (1985-1996) | |||
57 | Бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтауда мемлекеттердің бірлескен әрекеттері | |||
58 | Зерттеу жұмысы. Бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау ұйымдары: өзекті мәселелер және оларды шешу жолдары. | |||
7 тарау. Қоғамдық-саяси ойдың дамуы | ||||
7.1. Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы | + | + | + | |
59 | Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың дамуының негізгі бағыттары | |||
7.2. ХХ ғасырдағы бостандық пен әділеттілік үшін күресушілер | ||||
60 | М. Ганди және оның бейбіт жолмен қарсыласу идеясы | |||
61 | Мартин Лютер Кингтің ұлы арманы | |||
62 | Н. Мандела –апартеидке қарсы күресуші | |||
63 | О. Ариас Санчес, М. Юнус, ж. Рамуш-Хорта-бостандық үшін күресушілер және олардың қызметі. | |||
7.3. ХХ ғасырдағы – ХХI ғасырдың басындағы көрнекті саясаткер-реформаторлар | + | + | + | |
64 | Мұстафа Кемал Ататүрік –Түрік Республикасының негізін қалаушы | |||
65 | Франклин Делано Рузвельт және оның "жаңа бағыты" | |||
66 | Шарль де Голль: Франция ұлылығының қайта жаңғыруы | |||
67 | Дэн Сяопин – көрнекті қытай реформаторы | |||
68 | Маргарет Тэтчер-алғашқы әйел "темір канцлер" | |||
69 | Ли Куан Ю и Махатхир Мохаммад: "үшінші әлемнен бірінші әлемге" | |||
70 | Н.Назарбаев және модернизацияның қазақстандық моделі | |||
7 тарау. Білім мен ғылымның дамуы | ||||
8.1. Білім алу бүкіл адамзаттық құндылық ретінде | + | + | + | |
73 | Жазу мен кітап бастыру – адамзаттың ұлы жетістіктері | |||
74 | Мектептегі білім беру: ежелгі заманнан бүгінгі күнге дейін | |||
75 | Жоғары білім беру жүйесі: өткені мен бүгіні | |||
76 | Зерттеу жұмысы. Қазақстандағы мектеп және жоғары білім беру жүйесі: тарихы, мәселелері және оларды шешу жолдары. | |||
8.2. Ғылыми-техникалық прогресс | + | + | + | |
76 | Ғылыми-техникалық прогресстің тарихи кезеңдері | |||
77 | Ғылыми-техникалық прогресс және қазіргі заманның жаһандық проблемалары | |||
8.3. Қазіргі заманғы ғылыми технологиялар | + | + | + | |
78 | Қазіргі кездегі ақпараттық технологиялар | |||
79 | Қазіргі ғылымның перспективті салалары. | |||
80 | Ақпараттық технологиялардың қоғамның дамуына әсері | |||
81 | Баспа ісінің тарихы. Полиграфиялық өндірістегі қазіргі заманғы әдістер. | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Тарау атауы | Бөлім атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
1. Өркениет: даму ерекшеліктері | Өркениет: зерттеудің теориялары мен әдістері |
1) Тарихи оқиғаларды, процестер мен құбылыстарды түсіндіру үшін "өркениет", "өркениет типі" терминдерін қолдану; |
1) "Өркениет" ұғымын анықтаудағы ғалымдардың пікірлерін талдайды; |
Өркениеттердің жіктелуі |
1) Әлем өркениеттерінің тарихы мен олардың өзара әрекеттесуін түсіндіру; |
1) Өркениеттің түрлерін сипаттайды; | |
1) Өркениеттің индустриалды түрінің ерекшеліктерін түсіндіру; |
1) Өркениеттің индустриалды және постиндустриалды түрлерін сипаттайды; | ||
Әлем өркениеттерінің тарихы |
1) Ежелгі өркениеттердің ерекшеліктерін, оларға тән белгілерін салыстырмалы талдау негізінде анықтау; |
1) Ежелгі өркениеттердің дамуына діни сенімдердің әсерін анықтайды; | |
2) Локальді өркениеттердің ерекшеліктерін, оларға тән белгілерін салыстырмалы талдау негізінде анықтау. |
1) Дәстүрлі өркениет ошақтарын атайды және орналасқан жерін картадан көрсетеді; | ||
1) Әлемдік діндер іліміндегі жалпы адамгершілік құндылықтарды анықтау; |
1) Әлемдік діндердің философиялық негіздерін анықтайды; | ||
Өркениеттердің өзара әрекеттесуі | 1) Себеп-салдарлық байланысты анықтай отырып, әлемдік сауданың өркениет дамуындағы рөлін анықтау. |
1) Әлемдік экономиканың дамуындағы халықаралық ұйымдардың рөлін анықтайды; | |
2) Қазіргі өркениеттің дамуындағы дипломатияның рөлін анықтау. |
1) Өркениеттерді жақындастыру факторы ретінде дипломатияның маңызын анықтайды; | ||
3) Отаршыл экспансия мен қазіргі замандағы жаһандық мәселелердің себеп-салдарлық байланысын анықтау. |
1) Ежелгі және орта ғасырлардағы жаулап алушылық жорықтардың себептерін анықтайды; | ||
4) Өркениеттердің жетістіктерін зерттей отырып, мәдениеттердің өзара әрекеттестігі мен өзара ықпалын сипаттау. |
1) Мәдениеттердің өзара ықпалдастығының өркениетті деңгейін талдайды; | ||
5) Адамзат тарихындағы жаулап алушылық жорықтар, отаршыл экспансия және жаһандық мәселелердің себептерін, байланысын бағалау. |
1) Ежелгі және орта ғасырлардағы жаулап алушылық жорықтардың себептерін, отаршыл экспансия мен қазіргі замандағы жаһандық мәселелердің себеп-салдарлық байланысын анықтайды; | ||
2.Этникалық және әлеуметтік процестер |
Антропогенез және этногенез | 1) Антропологиялық, этникалық және әлеуметтік үдерістердің байланыстарын анықтау. |
1) Тарихи оқиғаларды, процестер мен құбылыстарды түсіндіру үшін "этнос", "этногенез", "ұлт", "социогенез", "формациялық әдіс", "өркениеттік әдіс" ұғымдарын қолданады; |
1) Ұлтаралық қатынастардың сипатын, интеграциялық процестердің тиімділігін негіздеу. |
1) Тарихи оқиғаларды талдау негізінде қазіргі кездегі ұлтаралық қатынастардың сипатын түсіндіреді; | ||
1) Этникалық және мәдени |
1) Қазіргі қоғамның әлеуметтік стратификациясын зерттейді; | ||
3.Мемлекет, соғыс және революциялар тарихынан |
Мемлекеттің тарихи типтері, формалары және саяси режимдер | 1) Бірінші және екінші дүниежүзілік соғыстар мен буржуазиялық революциялардың себептері мен салдарларын тұжырымдау. |
1) Тарихи оқиғалар мен процестерді түсіндіру үшін "мемлекет", "билік", "басқару институты" терминдерін қолданады; |
1) Антика дәуіріндегі империялардың, араб шапқыншылықтары мен крест жорықтарының және моңғол шапқыншылығының себептері мен салдарын салыстыру, пікір білдіру. |
1) Мемлекеттердің тарихи формаларына тән белгілерін анықтайды; | ||
1)Тарихи дамудың заңдылығын, революциялардың жағымды және жағымсыз салдарларын бағалау. |
1)Тарихи деректердің негізінде антикалық дәуірден орта ғасырларға өту заңдылығын тұжырымдайды; | ||
3.Мәдениеттің дамуы |
Адамзаттың мәдени мұрасын сақтап қалу жолдары |
1)ЮНЕСКО-ның Әлемдік мұра нысандар тізімі ескерткіштерінің мысалында тарихи-мәдени мұраның маңыздылығын анықтау. |
2) ЮНЕСКО қызметін мысалға ала отырып тарихи-мәдени мұраны сақтау жолдарын түсіндіреді; |
1) Тарихи-мәдени мұраны сақтау жолдарын, әлем мұражайларының ерекшеліктерін, құндылықтарын айқындау; |
1) Әлемнің ең ірі мұражайларының ерекшеліктерін анықтайды. | ||
1) ХХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХІ ғасырдың басындағы мәдениеттегі тың құбылыстарды түсіндіру; |
1) Қоғамдағы өзгерістерді түсіну үшін "абстракционизм", "модернизм", "постмодернизм", "авангардизм", "футуризм", "кубизм", "сюрреализм", "экспрессионизм", "гиперреализм", "хайтек" терминдерін қолданады; | ||
1) XX ғасырдың тарихи оқиғаларының себеп салдарын, байланыстыру, ерекшеліктерін анықтау. |
1) Қоғамның моральдық құндылықтарын қайта бағалауға септігін тигізген XX ғасырдың тарихи оқиғаларының ерекшеліктерін талдайды; | ||
4.Өркениет: даму ерекшеліктері |
Экономикалық жүйелердің тарихи типтері: өзгеріс пен сабақтастық | 1) Экономикалық жүйелердің тарихи типтерін, табиғи-географиялық фактордың әсерін анықтау, қазіргі кезеңдегі әлем елдерінің экономикалық жіктелуін түсіндіру. |
1) Мемлекеттердің экономикалық даму ерекшеліктерін талдау үшін "экономика" және "экономикалық жүйе" ұғымдарын қолданады; |
1) Нарықтык экономиканың ерекшелігін саралау, табиғи-географиялық фактордың маңызын, рөлін бағалау. |
1) Әртүрлі елдердің мысалында нарықтық экономикаға тән ерекшеліктерді талдайды; | ||
1) Аралас экономиканың ерекшелігін және дамушы мемлекеттердің, аймақтардың артта қалушылығына көмектесудегі халықаралық ұйымдардың рөлін бағалау. |
1) Экономиканың аралас түріне тән белгілерді анықтай отырып, оған көшудің себептерін талдайды; | ||
5.Саяси-құқықтық процестер |
Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам |
1) Әлемнің қазіргі саяси жүйесі бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау |
1) Құқықтық мемлекеттің қалыптасуының алғышарттарын зерттейді; |
1) Мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесінің дамуының қазіргі тенденцияларын түсіндіру. |
1) Мемлекеттердің саяси-құқықтық жүйесінің дамуының қазіргі тенденцияларын түсіндіру үшін "азаматтық қоғам" ұғымын қолданады; | ||
1) Қазіргі кездегі халықаралық қатынастардың даму тенденцияларын, халықаралық ұйымдардың қызметін талдау. |
1) Тарихи оқиғалар, процестер мен құбылыстарды талдау негізінде қазіргі кездегі халықаралық қатынастардың даму тенденцияларын түсіндіреді; | ||
6.Қоғамдық-саяси ойдың дамуы |
Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық ойдың эволюциясы |
1) Азаматтық құқықтар үшін күресте тұлғаның белсенді азаматтық позициясының маңыздылығын, |
1) Қоғамдық-саяси ойдың дамуы үшін Ағартушылық дәуір идеяларының маңыздылығын пікір білдіреді; |
1) Жаңа заман және қазіргі кездегі қоғамдық саяси ойдың дамуы, ХХ және ХХІ ғасырдың көрнекті саясаткер-реформаторлар туралы баяндау. |
1) Тарихи оқиғаларды түсіндіру үшін "этатизм", "зайырлы мемлекет" ұғымдарын қолданады; | ||
1) Тәуелсіз Қазақстанның негізін қалаған Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың еңбегін, еліміздің стратегиялық бағдарламаларының негізгі бағыттарын тұжырымдау. |
1) Қазақстандық модернизация үлгісін құрастыру және жүзеге асырудағы Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президентінің рөлін бағалайды; | ||
7.Білім мен ғылымның дамуы |
Білім алу бүкіл адамзаттық құндылық ретінде | 1) Елдердің әлеуметтік-экономикалық дамуындағы білімнің маңыздылығын анықтаңыз. |
1) Тарихи даму контекстіндегі әлем халықтарының жазу түрлерін жіктейді; |
1) Әртүрлі мемлекеттердегі өнеркәсіп революциясының нәтижесін талдау. |
1) Адамзат тарихы контекстінде мектептегі білім берудің дамуындағы өзгерістер мен сабақтастықтарды сипаттайды; | ||
1) Қазіргі заманның жаһандық мәселелерін шешу үшін ғылым мен техниканың заманауи түрлері дамуының маңызын тұжырымдау. |
1) Қазіргі заманның жаһандық мәселелерінің туындауына ғылыми-техникалық прогресстің әсерін зерттейді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 111 - қосымша |
Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың бағыттың бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың бағыттың "География" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "География" пәнін оқыту мақсаты - білім алушылардың қоғам мен географиялық кеңістіктің барлық деңгейлерінде туындаған геоэкологиялық, геоэкономикалық, әлеуметтік, геосаяси және ғаламдық проблемаларды шешуге бағытталған географиялық білімдерін, біліктері мен дағдыларын қолдану үшін жағдай жасау.
3. Бағдарламаны іске асыру келесі міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың бойында географиялық кеңістіктік ойлауды, географиялық мәдениет пен тілді дамыту;
2) геоэкологиялық, геосаяси, геоэкономикалық, әлеуметтік үдерістер мен құбылыстарды зерттеу үшін ғаламдық, аймақтық және жергілікті ұстанымдардың түсінуін дамыту;
3) білім алушыларға картографияны, геоэкологияны, геоэкономиканы, геосаясатты, елтану мен адамзаттың ғаламдық проблемаларын зерттеу барысында геокеңістіктік деректерді өңдеудің заманауи әдістерін қолдану үшін жағдай жасау;
4) білім алушының бойында қазіргі дүниенің географиялық көрінісін іс-әрекеттер арқылы зерттеп-тану барысында құндылықтар жүйесін қалыптастыру.
4. Пәннің мазмұны 7 бөлімнен тұрады: "Географиялық зерттеу әдістері", "Картография және геоинформатика", "Табиғатты пайдалану және геоэкология", "Геоэкономика", "Геосаясат", "Елтану", "Адамзаттың ғаламдық проблемалары".
1. "Географиялық зерттеу әдістері" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) жалпы географиялық әдістер;
2) өзекті географиялық зерттеу әдістері;
2. "Картография және геоинформатика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) картография;
2) заманауи картографиялық әдістер;
3) геоинформатика негіздері;
3. "Табиғатты пайдалану және геоэкология" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) табиғатты пайдалану;
2) геоэкологиялық зерттеу әдістері;
3) табиғатты пайдалануды реттеу;
4) геоэкологиялық зерттеулер негіздері;
4. "Геоэкономика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) геоэкономика негіздері, геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі;
2) шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары;
3) дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы;
4) дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері;
5) дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері;
6) экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе;
7) Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті;
8) Геоэкономикалық даму стратегиялары.
5. "Геосаясат" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) геосаясат негіздері, геосаясаттың өзектілігі;
2) дүниежүзінің геосаяси кеңістігі;
3) геосаясаттағы географиялық факторлар;
4) мемлекеттік аумақтың морфологиясы;
5) мемлекеттік шекара;
6) заманауи геосаяси үдерістер;
7) Қазақстанның геосаяси жағдайы;
8) Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі;
9) Қазақстанның геосаяси интеграциясы;
6. "Елтану" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) дүниежүзі аймақтары, кешенді географиялық аудандастыру;
2) дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері, салыстырмалы елтану;
3) дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны;
4) дүниежүзі елдерін салыстыру;
7. "Адамзаттың ғаламдық проблемалары" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) ғаламдық мәселелерді шешу;
2) ғаламдық мәселелерді шешу жолдары.
"География" пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Географиялық зерттеу әдістері".. Жалпы географиялық әдістер; география бойынша зерттеу тақырыбын таңдау; географиялық мониторинг әдістері; географиядағы салыстыру әдістері. Зерттеудің өзекті географиялық әдістері; географиялық талдаудың алгоритмі мен түрлері; сараптамалық бағалау әдістері; қоғамдық ортаны зерттеу әдістері.
2) "Картография және геоинформатика". Картография; заманауи картографиялық әдістер; Геоинформатика негіздері; географиялық мәліметтер базасы; географиялық деректерді визуализациялау; қоғамдық ортаны дамытуда заманауи картографиялық әдістерді қолдану. Заманауи картографиялық әдістер; карталардың сандық моделі. Геоинформатика негіздері; геоақпараттық жүйелердің геоақпараттық әдістері мен технологияларының ерекшеліктері; геоақпараттық жүйелер технологияларының басқа ғылымдармен және өндіріс салаларымен байланысы. Қоғам өміріндегі геоақпараттық жүйелер технологияларының рөлін анықтау.
3) "Табиғатты пайдалану және геоэкология". Табиғат пайдалану; табиғат пайдалану түрлері; табиғат пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға әсерін бағалау. Табиғатты тиімді пайдаланудың білім алу және тәрбиелік маңызы. Геоэкологиялық зерттеу әдістері; геоэкологияны зерттеудің пәні мен өзектілігі; геосфералардың ластануы; геоэкологиялық аудандастыру; геоэкологиядағы антропогендік факторлар; Жаһандық экологиялық проблемалар; геоэкологиялық процестердегі географиялық қабық заңдылықтарының қоғамдық рөлін анықтау; Жаһандық экологиялық мәселелерді шешудегі әлемдік тәжірибе; экологиялық проблемаларды шешудегі инновациялық технологиялар; Қазақстанның экологиялық проблемалары, экологиялық мәдениетті қалыптастыру. Табиғат пайдалануды реттеу; шаруашылық және тұтыну салаларындағы табиғат пайдалану процестерін реттеу; табиғат пайдалануды реттеу тетігі; мемлекеттік және жергілікті табиғат пайдаланудың заңнамалық аспектілері; жергілікті күн тәртібі-ХХІ ғасыр. Әлеуметтік, экологиялық және экономикалық тиімділік; табиғатты пайдалануды жергілікті басқару; "экологиялық із" және тұрақты даму; Қазақстан Республикасында табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану. Геологиялық зерттеулердің негіздері; табиғатты пайдалану тұжырымдамасы; қоршаған ортаны қорғау; экология және адам денсаулығы, әлемдегі қоршаған орта сапасының кеңістіктік сипаты; антропогендік факторлардың қоршаған ортаға әсерін талдау; өндірістік экологиялық бақылау жүйесі.
4) "Геоэкономика". Геоэкономика негіздері; зерттеу пәні және геоэкономиканың өзектілігі; геоэкономика бағытының мақсаттары мен міндеттері, негізгі ұғымдары; елдер мен өңірлердің экономикалық дамуындағы географиялық кеңістіктің рөлі. Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары; шаруашылықты ұйымдастырудың аумақтық факторлары; әлемдік экономика салаларының қазіргі заманғы орналасу факторлары. Әлемдік экономиканың құрылымы; әлем елдерінің экономикалық құрылымы. Әлемдік экономиканың аумақтық модельдері; әлемдік экономиканың аумақтық құрылымы мен модельдері; дамушы елдердегі экономиканың аумақтық құрылымы. Әлем елдерінің Экономикалық даму көрсеткіштері; әлем елдерінің Экономикалық даму көрсеткіштерін салыстыру; әлем елдерінің Экономикалық даму деңгейі бойынша жіктелуі, дамыған елдер. Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе; әлем елдерінің Экономикалық даму стратегиялары; Қазақстан Республикасының Экономикалық даму стратегиясының нысаналы көрсеткіштері. Қазақстан Республикасы өңірлерінің геоэкономикалық жай-күйі мен әлеуеті; Қазақстан экономикасының салалық құрылымы; Қазақстан өңірлерінің экономикасы; экономикалық-географиялық аудандастыру теориясы мен практикасы; инвестициялық тартымдылық-Қазақстан экономикасын дамыту тетігі, Қазақстан өңірлерінің экономикалық дамуын теңестіру; мамандандыру және әртараптандыру-өңірлік экономиканы дамыту әлеуеті; Қазақстан өнеркәсібін мамандандыру және әртараптандыру. Геоэкономикалық даму стратегиялары; қосылған құны жоғары тауарлар өндірісі; Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктері.
5) "Геосаясат". Геосаясат негіздері, геосаясаттың өзектілігі; геосаясаттың мақсаттары мен міндеттері, зерттеу пәні, негізгі категориялар; негізгі геосаяси объектілер мен субъектілер, геосаяси ықпалдың негізгі құралдары. Әлемнің геосаяси кеңістігі; қазіргі әлемнің геосаяси кеңістігі. Геосаясаттағы географиялық факторлар; геосаясаттағы физика-географиялық және экономикалық факторлардың маңызы; геосаясаттағы Әлеуметтік және демографиялық факторлардың маңызы. Мемлекеттік аумақтың морфологиясы; мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері; мемлекеттік аумақты морфологиялық ерекшеліктері бойынша жіктеу. Мемлекеттік шекара; мемлекеттік шекараларды анықтау және белгілеу функциялары, түрлері, шаралары, динамикасы; Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекаралары, көрші мемлекеттермен қатынастар, негізгі көрсеткіштер мен динамика. Қазіргі геосаяси процестер; Қазіргі әлемдегі геосаяси процестер. Қазақстанның геосаяси жағдайы; Қазақстанның геосаяси жағдайы. Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі; Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсер ететін факторлар. Қазақстанның геосаяси интеграциясы; Қазақстанның халықаралық және өңірлік ұйымдармен байланысы.
6) "Елтану". Әлемнің өңірлері, кешенді географиялық аудандастыру; әлемнің физика-географиялық аудандастыру; дүниежүзілік тарихи-мәдени аудандастыру. Әлем елдерін салыстыру әдістері, салыстырмалы елтану; әлем елдерін салыстыру кезінде қолданылатын көрсеткіштер; жиынтық ішкі өнім көрсеткішін есептеу. Қазақстанның әлем өңірлерінің картасындағы орны; ғарыштық түсірілімнен Қазақстанның спутниктік картасына дейін; мемлекеттердің географиялық жағдайы: мүмкіндіктер мен қауіптер; Азияның жүрегіндегі ұлы дала елі. Әлем елдерін салыстыру; Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік рейтингі; қолданбалы елтану ақпаратының маңыздылығы, субъектілері және тұтынушылары.
7) "Адамзаттың ғаламдық проблемалары". Ғаламдық мәселелерді шешу; адамзат дамуындағы мәселелер және оларды анықтау критерийлері; бейбітшілікті сақтау мәселелері; энергетика және шикізат мәселелері; дамушы елдердегі ғаламдық мәселелер; дүниежүзілік мұхит мәселелері; геглобалистика. Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары; адамзаттың ғаламдық проблемаларын шешудегі әлемдік тәжірибе; ғаламдық проблемалардың Қазақстан аумағындағы көріністері.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Тарау, бөлім және тақырып атаулары | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | |||
теориялық | практикалық | |||
1.Географиялық зерттеу әдістері | ||||
1.1 Жалпы географиялық әдістер | + | + | + | |
1 | Тақырып 1.1.1. Географиядан зерттеу тақырыбын таңдау. | |||
2 | Тақырып 1.1.2. Географиялық мониторинг әдістері | |||
3 | Тақырып 1.1.3. Географиядағы салыстыру әдістері. | |||
1.2. Өзекті географиялық зерттеу әдістері | + | + | + | |
4 | Тақырып 1.2.1. Географиялық сараптаманың алгоритмі және түрлері. | |||
5 | Тақырып 1.2.2. Эксперттік бағалау әдістері. | |||
6 | Тақырып 1.2.3. Қоғамдық ортаны зерттеуге бағытталған әдістер | |||
2. Картография және геоинформатика | ||||
2.1. Картография | + | + | + | |
7 | Тақырып 2.1.1. Заманауи картографиялық әдістер | |||
8 | Тақырып 2.1.2. Геоинформатика негіздері. | |||
9 | Тақырып 2.1.3. Географиялық деректер базасы. Географиялық деректерді визуализациялау. | |||
10 | Тақырып 2.1.4. . Қоғамдық ортаның дамуындағы заманауи картографиялық әдістерді қолдану | |||
2.2. Заманауи картографиялық әдістер | + | + | + | |
11 | Тақырып 2.2.1. Карталардың сандық моделі. | |||
2.3. Геоинформатика негіздері | + | + | + | |
12 | Тақырып 2.3.2. Геоақпараттық жүйелер технологияларының басқа ғылымдармен және өндіріс салаларымен байланысы. Геоақпараттық жүйелер технологиясын қоғамдамуындағы ролін анықтау | |||
3. Табиғатты пайдалану және геоэкология | ||||
3.1. Табиғатты пайдалану | + | + | + | |
13 | Тақырып 3.1.1. Табиғатты пайдалану түрлері | |||
14 | Тақырып 3.1.2. Табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға әсерін бағалау | |||
15 | Тақырып 3.1.3. Табиғатты тиімді пайдаланудың қағидаттары, оқыту және тәрбиелік мәні | |||
3.2. Геоэкологиялық зерттеу әдістері | + | + | + | |
16 | Тақырып 3.2.1. Геоэкологияның зерттеу пәні мен өзектілігі | |||
17 | Тақырып 3.2.2. Геосфералардың ластануы | |||
18 | Тақырып 3.2.3. Геоэкологиялық аудандастыру | |||
19 | Тақырып 3.2.4. Геоэкологиядағы антропогендік факторлар | |||
20 | Тақырып 3.2.5. Ғаламдық экологиялық мәселелер | |||
21 | Тақырып 3.2.6. Геоэкологиялық үдерістерде географиялық қабық заңдылықтарының рөлін анықтау. | |||
22 | Тақырып 3.2.7. Ғаламдық экологиялық мәселелерді шешудегі әлемдік тәжірибе | |||
23 | Тақырып 3.2.8. Экологиялық мәселелерді шешудегі инновациялық технологиялар | |||
24 | Тақырып 3.2.9. Қазақстанның экологиялық мәселелері, экологиялық мәдениетті қалыптастыру | |||
3.3. Табиғатты пайдалануды реттеу | + | + | + | |
25 | Тақырып 3.3.1. Табиғатты пайдалану үдерістерін реттеу | |||
26 | Тақырып 3.3.2. Мұнай-газ саласындағы табиғатты пайдалануды реттеу механизмі | |||
27 | Тақырып 3.3.3. Мемлекеттік және жергілікті табиғатты пайдаланудың заңнамалық аспектілері | |||
28 | Тақырып 3.3.4. Жергілікті күн тәртібі – XXI ғасыр. Әлеуметтік, экологиялық және экономикалық тиімділік | |||
29 | Тақырып 3.3.5. Табиғатты пайдалануды жергілікті басқару. | |||
30 | Тақырып 3.3.6. "Экологиялық із" және тұрақты даму | |||
31 | Тақырып 3.3.7 Табиғи ресурстарды тиімді пайдалану. | |||
3.4. Геоэкологиялық зерттеулер негіздері | + | + | + | |
32 | Тақырып 3.4.1. Табиғатты пайдалану тұжырымдамасы | |||
33 | Тақырып 3.4.2. Қоршаған ортаны инженерлік қорғау | |||
34 | Тақырып 3.4.3. Өндірістік экология | |||
35 | Тақырып 3.4.4. Өндірістік экологияландыру технологиялары | |||
36 | Тақырып 3.4.5. Экология және адам денсаулығы. Дүниежүзіндегі қоршаған орта сапасының кеңістік сипаты | |||
37 | Тақырып 3.4.6. Өнеркәсіптік өндірістің антропогендік факторларының қоршаған ортаға әсерін талдау | |||
38 | Тақырып 3.4.7. Өндірістік экологиялық бақылау жүргізу жүйесі | |||
4 . Геоэкономика | ||||
4.1. Геоэкономика негіздері. Геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі | + | + | + | |
39 | Тақырып 4.1.1. Геоэкономика бағытының мақсаты мен міндеттері, негізгі түсініктері | |||
40 | Тақырып 4.1.2. Елдер мен аймақтардың дамуындағы географиялық кеңістіктің рөлі | |||
4.2. Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары | + | + | + | |
41 | Тақырып 4.2.1. Шаруашылықты ұйымдастырудың аумақтық факторлары | |||
42 | Тақырып 4.2.2. Дүниежүзілік шаруашылық салаларын заманауи орналастыру факторлары | |||
4.3. Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы | + | + | + | |
43 | Тақырып 4.3.1. Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымы | |||
4.4. Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері | + | + | + | |
44 | Тақырып 4.4.1. Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы және модельдері | |||
45 | Тақырып 4.4.2. Дүниежүзі елдерін экономикалық-әлеуметтік даму деңгейі бойынша жіктеу | |||
46 | Тақырып 4.4.3. Дамушы елдердегі шаруашылықтың аумақтық құрылымы | |||
4.5. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері | + | + | + | |
47 | Тақырып 4.5.1. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстыру | |||
48 | Тақырып 4.5.2. Дүниежүзі елдерін экономикалық даму деңгейі бойынша жіктеу. Дамыған елдер. | |||
4.6. Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе | + | + | + | |
49 | Тақырып 4.6.1. Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегиялары | |||
50 | Тақырып 4.6.2. Қазақстан Республикасының экономикалық даму стратегиясының мақсатты көрсеткіштері | |||
4.7. Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті | + | + | + | |
51 | Тақырып 4.7.1. Қазақстан экономикасының салалық құрылымы | |||
52 | Тақырып 4.7.2. Қазақстан аймақтарының экономикасы | |||
53 | Тақырып 4.7.3. Экономикалық-географиялық аудандастырудың теориясы мен практикасы | |||
54 | Тақырып 4.7.4. Инвестициялық тартымдылық – Қазақстан экономикасының даму механизмі. Қазақстан аймақтарының экономикалық дамуын теңестіру | |||
55 | Тақырып 4.7.5. Мамандану және әртараптандыру – аймақтық экономиканың даму әлеуеті | |||
56 | Тақырып 4.7.6. Қазақстанның өнеркәсіптерінің мамандануы мен әртараптандыруы. | |||
4.8. Геоэкономикалық даму стратегиялары | + | + | + | |
57 | Тақырып 4.8.1. Қосылған құны жоғары тауарлар өндірісі | |||
58 | Тақырып 4.8.2. Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктері | |||
5. Геосаясат | ||||
5.1. Геосаясат негіздері. Геосаясаттың өзектілігі | + | + | + | |
59 | Тақырып 5.1.1. Геосаясаттың мақсаты мен міндеттері. Зерттеу пәні, негізгі категориялары | |||
60 | Тақырып 5.1.1. Негізгі геосаяси объектілері мен субъектілері. Геосаяси ықпал көрсетудің негізгі құралдары. | |||
5.2. Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі | + | + | + | |
61 | Тақырып 5.2.1 Қазіргі заманғы дүниежүзінің геосаяси кеңістігі | |||
5.3. Геосаясаттағы географиялық факторлар | + | + | + | |
62 | Тақырып 5.3.1 Геосаясаттағы физикалық-географиялық және экономикалық факторлардың маңызы | |||
5.4. Мемлекеттік аумақтың морфологиясы | + | + | + | |
63 | Тақырып 5.4.1 Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері | |||
64 | Тақырып 5.4.2 Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктері бойынша жіктеу | |||
5.5. Мемлекеттік шекара | + | + | + | |
65 | Тақырып 5.5.1 Мемлекеттік шекаралардың функциясы, түрлері, анықтау және белгілеу шаралары, динамикасы | |||
66 | Тақырып 5.5.2 Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекаралары. Көрші мемлекеттермен қарым қатынасы, басты көрсеткіштері мен динамикасы | |||
5.6. Заманауи геосаяси үдерістер | + | + | + | |
67 | Тақырып 5.6.1 Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістер | |||
5.7. Қазақстанның геосаяси жағдайы | + | + | + | |
68 | Тақырып 5.7.1 Қазақстанның геосаяси жағдайы | |||
5.8. Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі | + | + | + | |
69 | Тақырып 5.8.1 Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсер ететін факторлар | |||
5.9. Қазақстанның геосаяси интеграциясы | + | + | + | |
70 | Тақырып 5.9.1 Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстары | |||
6. Елтану | ||||
6.1. Дүниежүзі аймақтары. Кешенді географиялық аудандастыру. | + | + | + | |
71 | Тақырып 6.1.1 Дүниежүзі физикалық- географиялық аудандастыру | |||
72 | Тақырып 6.1.2 Дүниежүзі тарихи-мәдени аудандастыру. | |||
6.2. Дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері. Салыстырмалы елтану | + | + | + | |
73 | Тақырып 6.2.1 Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштер | |||
74 | Тақырып 6.2.2 Жиынтық ішкі өнім көрсеткішін есептеу | |||
6.3. Дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны | + | + | + | |
75 | Тақырып 6.3.1 Ғарыштық түсірілімнен Қазақстанның Жер серіктен түсірілген картасына дейін | |||
76 | Тақырып 6.3.2 Мемлекеттердің географиялық жағдайы: мүмкіндіктер мен қатерлер | |||
77 | Тақырып 6.3.3 Азия жүрегіндегі Ұлы дала елі | |||
6.4. Дүниежүзі елдерін салыстыру | + | + | + | |
78 | Тақырып 6.4.1 Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік рейтингі | |||
79 | Тақырып 6.4.2 Қолданбалы елтану ақпаратының маңыздылығы, субъектілері мен тұтынушылары | |||
7 тарау. Адамзаттың ғаламдық проблемалары | ||||
7.1. Ғаламдық мәселелерді шешу | + | + | + | |
80 | Тақырып 7.1.1 Адамзат дамуындағы мәселелер және оларды анықтау критерийлері | |||
81 | Тақырып 7.1.2 Бейбітшілікті сақтау мәселелері | |||
7.2. Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары | + | + | + | |
82 | Тақырып 7.2.1 Адамзаттың ғаламдық проблемаларын шешудегі әлемдік тәжірибе | |||
83 | Тақырып 7.2.2 Ғаламдық проблемалардың Қазақстан аумағындағы көріністері | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Географиялық зерттеу әдістері | Жалпы географиялық әдістер |
1) Жалпы географиялық зерттеу әдістерін |
1) Зерттеу тақырыбына сәйкес географиялық мониторинг әдісінің элементтерін сандық |
Өзекті географиялық зерттеу әдістері |
1) Зерттеу тақырыбындағы өзекті географиялық әдістерді тиімді және сауатты пайдалану; |
1) Зерттеу тақырыбына сәйкес эксперттік модельдеуді бағалау әдістерін қолданады; | |
Картография және геоинформатика | Картография |
1) Заманауи картографиялық әдістерге сипаттама бере отырып |
1) Картографиялық әдістерді қолдана отырып электронды карталармен жұмыс істейді; |
Геоинформатика негіздері | 1) Геоинформатика негіздері игере отырып Геоақпараттық жүйелер технологияларының ерекшеліктерін, басқада педагогикалық зерттеулерімен байланыстарын түсіндіру. |
1)Компьютерлік бағдарламалардың артықшылықтарын салыстырып | |
Табиғатты пайдалану және геоэкология | Табиғатты пайдалану |
1) Табиғатты пайдалану түрлерінің қоршаған ортаға тигізетін әсерін анықтап, бағалап |
1) Табиғатты пайдалану және мамамдық арасындағы қажеттілікті түсінеді; |
Геоэкологиялық зерттеу әдістері |
1) Геоэкологиялық зерттеу пәнінің өзектілігін түсіну; |
1) Геоэкологиялық үдерістерде географиялық қабық заңдылықтарының рөлін анықтайды; | |
Табиғатты пайдалануды реттеу |
1) Мемлекеттік және жергілікті табиғатты пайдаланудың заңнамалық аспектілерімен танысу және әлеуметтік, экологиялық және экономикалық тиімділікті жіктеу; |
1) Табиғатты пайдалану түрлерінің нормаларға сәйкестігін анықтайды; | |
Геоэкологиялық зерттеулер негіздері |
1)Қоршаған ортаның антропогендік өзгерістерін талдап, |
1) Табиғатқа әсер етуші антропогендік өзгерістердің адамзат қоғамының қоршаған ортамен өзара әрекеттесуінің тарихи аспектілерін, табиғатты пайдалану жолдарын біледі; | |
Геоэкономика | Геоэкономика негіздері. Геоэкономиканың зерттеу пәні мен өзектілігі |
1) Геоэкономика бағытының мақсаты мен міндеттері, негізгі түсініктерін сипаттау; |
1) Геоэкономиканың мақсаттары мен міндеттерін, негізгі категорияларын түсінеді; |
Шаруашылықты ұйымдастырудың факторлары мен шарттары |
1) Шаруашылықты ұйымдастырудың негізгі факторларын айқындау және | 1) Шаруашылықтың түрлі салаларындағы кәсіпорындарды орналастыру факторлары мен шарттарының жиынтығын талдайды. | |
Дүниежүзілік шаруашылықтың құрылымы | 1) Дүниежүзі елдерінің шаруашылық құрылымын білу. | 1) Шекаралас елдерінің шаруашылық құрылымын салыстырмалы түрде Қазақстан экономикасымен байланысын біледі. | |
Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық модельдері |
1)Дүниежүзілік шаруашылықтың аумақтық құрылымы мен модельдерімен танысу; |
1)Дүниежүзі шаруашылығының аумақтық модельдерімен танысу; | |
Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштері | 1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерімен танысу, даму деңгейі бойынша жіктеу, сипаттама беру. |
1)Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстырады, | |
Экономикалық дамудағы әлемдік тәжірибе |
1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегияларын. | 1) Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму стратегияларына баға береді және мақсатты көрсеткіштерін біледі. | |
Қазақстан Республикасы аймақтарының геоэкономикалық жағдайы мен әлеуеті |
1) Қазақстан экономикасының салалық құрылымын сипаттау; |
1) Тиімді шаруашылық құрылымын, салаларының арақатынасын, аумақтық құрылымын және экономикалық дамудың тиімді көрсеткіштерін айқындайды; | |
Геоэкономикалық даму стратегиялары |
1) Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктеріне сипаттама беру; |
1) Қазақстанның арнайы экономикалық аймақтары мен технопарктердің қызметін біледі; | |
Геосаясат | Геосаясат негіздері. Геосаясаттың өзектілігі |
1) Геосаясаттың мақсаты мен міндеттерін білу. негізгі; |
1) Қазіргі геосаясаттың негізгі мақсаттары мен мәнін түсінеді; |
Дүниежүзінің геосаяси кеңістігі |
1) Қазіргі заманғы дүниежүзінің геосаяси кеңістігіне баға беру. |
1) Дүниежүзінің геосаяси кеңістігінің алуан-түрлілігімен танысып, оны талдайды; | |
Геосаясаттағы географиялық факторлар |
1) Геосаясаттағы физикалық-географиялық және экономикалық факторлардың маңызын түсіну; |
1)Физикалық-географиялық, экономикалық, әлеуметтік, демографиялық, саяси, әскери, технологиялық факторлардың геосаясатындағы рөлін бағалайды; | |
Мемлекеттік аумақтың морфологиясы |
1) Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктерін сипаттау және | 1) Мемлекеттік аумақтың морфологиялық ерекшеліктерін талдайды және ерекшеліктері бойынша жіктей алады. | |
Мемлекеттік шекара |
1) Мемлекеттік шекаралардың функциясын, түрлерін, анықтау және белгілеу; |
1) Мемлекеттік шекараны анықтау және өткізу жөніндегі функцияларды, түрлерді, іс-шараларды талдайды; | |
Заманауи геосаяси үдерістер | 1) Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістерге сипаттама беру. | 1) Қазіргі дүниедегі геосаяси үдерістердің ерекшеліктерін айқындап, оларды сипаттай алады. | |
Қазақстанның геосаяси жағдайы | 1) Қазақстанның геосаяси жағдайына түсініктеме беру. | 1) Қазақстан Республикасының геосаяси жағдайына кешенді баға береді. | |
Қазақстанның геосаяси қауіпсіздігі | 1) Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне әсерететін факторларды анықтап, талдау жасау. | 1)Қазақстан Республикасының геосаяси қауіпсіздігіне ықпал ететін факторларды айқындайды. | |
Қазақстанның геосаяси интеграциясы | 1) Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстарын оқып-үйреніп, оларды күшейту жолдарымен танысу. |
1) Қазақстанның халықаралық және аймақтық ұйымдармен байланыстарын оқып-үйренеді, оларды күшейту жолдарын біледі; | |
Елтану | Дүниежүзі аймақтары. Кешенді географиялық аудандастыру. |
1) Дүниежүзінің түрлі белгілері бойынша физикалық- географиялық аудандарға бөлінуін картадан көрсете білі және талдау; |
1) Әлемнің физикалық-географиялық, тарихи-мәдени, саяси-географиялық және геосаяси аудандарға бөлінуін түсіндіреді; |
Дүниежүзі елдерін салыстыру әдістері. Салыстырмалы елтану |
1) Дүниежүзі елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштермен танысу; |
1) Әлем елдерін салыстыруда қолданылатын көрсеткіштерді айқындайды; | |
Дүниежүзі аймақтары картасындағы Қазақстанның орны | 1) Қазақстанның географиялық аймақтар картасындағы орнының өзгеруін анықтау, жағдайы мен қатерлерін болжау. |
1) Қазақстанның физикалық-географиялық, тарихи-географиялық және геосаяси аймақтарындағы жағдайын айқындай алады; | |
Дүниежүзі елдерін салыстыру |
1) Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік рейтингін түсіну және баға беру; |
1) Көрсеткіштер жиынтығы бойынша анықталатын индекстер мен рейтингтердегі Қазақстанның орнының динамикасын біледі (таңдау бойынша бір рейтинг мысалында) ; | |
Адамзаттың ғаламдық проблемалары | Ғаламдық мәселелерді шешу |
1) Адамзат дамуындағы мәселелер және олардың критерийлерін анықтау; |
1) Адамзаттың дамуындағы ғаламдық проблемаларды жіктейді, біледі және айқындайды; |
Ғаламдық мәселелерді шешу жолдары |
1) Адамзаттың ғаламдық мәселелерін шешудегі әлемдік тәжірибесін саралау, анықтау; |
1) Адамзаттың ғаламдық мәселелерін шешуде әлемдік тәжірибені түсінеді; |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 112- қосымша |
Қоғамдық - гуманитарлық бағыттың "Графика мен жобалау" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық - гуанитарлық бағыттың "Графика мен жобалау" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Графика және жобалау" пәнін оқытудың мақсаты білім алушыларды проекциялау әдістерімен, графикалық модельдеу заңдылықтарымен және кескіндер теориясының негіздерімен таныстыру, жобалық және шығармашылық іс-әрекеттің дамуына әсері, графикалық мәдениетін қалыптастыруына әсер ету. және заманауи және дәстүрлі графикалық құралдарды қолдану дағдылары және оларды практикалық қызметте қолдану үшін жағдай жасау.
3. Оқу пәнін жүзеге асыру үшін келесі міндеттерді құрайды:
1) білім алушылардың бойында графикалық кескіннің бастапқы функциясы таным құралы, визуалды ақпарат беру құралы деген түсініктің қалыптасуына ықпал ету;
2) проекциялау әдістері заңдылықтары туралы білімдерінің, ақпартты көрсету, құру және берудің дәстүрлі және қазіргі құрал – жабдықтары туралы түсініктердің білімін қалыптастыруға ықпал ету;
3) білім алушылардың әр түрлі графикалық іс – әрекетпен байланысты интеллектуалды қабілеттері мен зерттеу дағдыларын дамыту және кеңейтуге, бейнелі, кеңістік, логиклық, абстрактілі және шығармашылық ойлау қабілеттерін дамытуға ықпал ету;
4) білім алушылардың жобалау, графикалық моделдеу мен макеттеу әдістерін меңгерулеріне ықпал ету, сонымен қатар барлық оқу қызметтерінде АКТ қолдану дағдыларын қалыптастыру (жобалау, зерттеу, көрсетілім), графикалық формада ақпаратты оқу және визуализациялау дағдыларын қалыптастыру және дамыту;
5) шығармашылық жобалау үрдісінде эстетикалық талғамдарын дамыту.
4. Қоғамдық – гуманитарлық бағытына арналған "Графика және жобалау" пәнінің үлгілік оқу бағдарламасында 8 бөлім қарастырылған:
1) "Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары";
2) "Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау";
3) "Кескіндерді түрлендіру";
4) "Пішін қалыптастыру және құрылымдау";
5) "Пішінді түрлендіру";
6) "Техникалық, сәулет– құрылыс және ақпараттық графика элементтері";
7) "Жобалау. Жоба графикасы";
8) "Шығармашылық тапсырмалар".
"Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары" I -бөлімі келесідей бөлімшелері қамтиды:
1) Ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің ролі;
2) Ақпаратты визуализациялау құралдары;
3) Сызбаны орындаудағы негізгі ережелер;
4) Сызбадағы геометриялық құрылым.
"Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау" II -бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Проекциялау әдістері;
2) Графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құрастыру әдістері;
3) Нәрселердің сызбаларын орындау және оқу;
4) Қима мен тіліктер.
"Кескіндерді түрлендіру" III-бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру.
"Пішін қалыптастыру және құрылымдау" IV- бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру зандылықтары;
2) Беттердің жазбасы;
3) Пішін құрылымдау.
"Пішінді түрлендіру" V-бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Нәрсенің немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіру.
"Техникалық, сәулет– құрылыс және ақпараттық графика элементтері" VI-бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Стандарттау;
2) Тетіктерді біріктіру, құрастыру сызбасы;
3) Сәулет-құрылыс графикасының элементтері;
4) Инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар.
"Жобалау және жобалау графикасы" VII- бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Жобалау әдістері, жобалаудың негізгі кезеңдері;
2) Жобалық ұсыныстарды визуалдау.
"Шығармашылық тапсырмалар" VIII-бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар;
2) Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар.
"Графика және жобалау" пәнінің негізгі мазмұны
1) "Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары". Кескіндердің ақпараттық визуализациялаудың рөлі мен кескін тарихы, адам қызметінің әртүрлі салаларындағы (ғылымда, техникада және өнерде) кескіндердің рөлі туралы түсінік берe. Графикалық кескіндерді орындау әдістері; ақпаратты визуализациялау құралдары; негізгі сызу құралдары; олармен жұмыс істеу тәсілдері және жұмыс орнын ұйымдастыру; сонымен қатар сызбаны орындаудағы негізгі ережелер; сызық түрлері; сызбаны жобалау ережелері; стандарт, формат, масштаб, негізгі жазба; практикалық жұмыс: сызба сызықтарының түрлері, сызба қаріптері, сызбағы өлшемдерді түсіру; сызбалардағы геометриялық конструкциялар; кесіндіні, шеңберді және бұрышты тең бөліктерге бөлу; түйіндесуді орындау жайында түсінік беру. Компьютерлік графиканың негізгі түрлері; растрлық және векторлық графикаға арналған бағдарламалар; 2D кескіндерді жасауға арналған бағдарламалық қамтамасыз ету; 2D кескіндерді жасау; растрлық және векторлық графиканың түсті модельдері; растрлық және векторлық графиканың графикалық операциялары; графикалық редактордың мүмкіндіктерін пайдалана отырып, сызбаны жобалау; примитивтерді (кітапханаларды) пайдаланып 2D объектілерін құру; примитивтерді қолданып геометриялық құрылымдар жасау; 2D нысандарын қажетті пішімде сақтау, 2D нысанында кескіндерді басып шығару.
2) "Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау". Проекция, проекциялаудың негізгі әдістері; екі және үш проекциялық жазықтықтағы тікбұрышты проекция; графикалық кескіндерді құрастырудың негізгі тәсілдері; аксонометриялық проекциялар; техникалық сызба және эскиз; заттардың (геометриялық денелердің) сызбаларын оқу және сызу; сызбаға өлшемдерді түсіру; сызбалардағы шарттылықтар мен ықшамдаулар; сызбаны оқу және сызу. Қималар мен тіліктер; қималар мен тіліктердің түрлері; сызбалардағы қималар мен тіліктерді қолдану ережелері. Компьютерлік графиканың көмегімен көлемді модельдеудің негізгі әдістері; 3D моделін құрудың негізгі кезеңдері; 3D модельдерді құруға арналған растрлық және векторлық бағдарламалардың мүмкіндіктері (аксонометриялық проекция, техникалық сурет); көлемді модельдеу операциялары негізінде 3D моделін құру; 3D модельдің визуализация түрлерін анықтау; 3D модельдерді құру әдістерін таңдау; 3D модельдің текстурасы мен фактурасы; 2D объектінің қималары мен тіліктерін орындау үшін бағдарламалық құралды таңдау; қималар мен тіліктерді сызу үшін көлемді модельдеу әдістерін қарастыру.
3) "Кескіндерді түрлендіру". Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру (графикалық жұмыс); Кескіндерді қайта құру (графикалық жұмыс). Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру (графикалық редакторда жұмыс).
4) "Пішін қалыптастыру және құрылымдау". Геометриялық денелердің пішінін құрылымдау заңдылықтары; геометриялық денелердің (заттардың) жазбасы; заттардың (геометриялық денелердің) пішіндерін құрылымдау; нысанның пішінін өзгерту; объектінің кеңістіктегі орны мен бөліктерін түрлендіру. Компьютерлік графиканың көмегімен геометриялық денелердің (заттардың) жазбасын орындау; пішін құрылымдау; "құрылымдау" - ұғымын талдау; берілген параметрлер бойынша нысанның пішінін құрылымдау.
5) "Пішінді түрлендіру". Заттың кеңістіктегі орнын өзгерту арқылы пішінін түрлендіру, объект бөліктерінің кеңістіктегі қатынасын өзгертумен пішінді түрлендіруді жүзеге асырады; Бөлшектерді ығыстыру және өшіру әдістері арқылы 3D моделін түрлендіру; бөлшектерді жылжыту арқылы 3D моделін түрлендіру.
6) "Техникалық, сәулет– құрылыс және ақпараттық графика элементтері". Стандарттау; стандарттау жайында жалпы мағлұматтар, өзара алмастыру, бөлшектер мен құрастыру бірліктерінің жалпы түсініктері; құрастыру сызбасы; бөлшектерді қосу; ажыратылатын және ажыратылмайтын қосылыстар; құрастыру сызбасын орындау және рәсімдеу ережелері; архитектуралық құрылыс графика - элементтері; құрылыс сызбалары туралы жалпы мәліметтер (жоспар, бас жоспар, қасбет, тілік); қарапайым құрылыс сызбаларын орындау және оқу. Құрастыру сызбасының 3D моделі; графикалық бағдарламалар кітапханасымен жұмыс істеу; графикалық редактордағы құрылыс сызбалары; инфографика (схемалар, графиктер, диаграммалар). Әр түрлі қызмет салаларындағы инфографика.
7) "Жобалау. Жоба графикасы". Жобалау әдістері; жобалаудың негізгі кезеңдері; жобаланған объектілерге қойылатын талаптар (функционалдық, эстетикалық); жобалық ұсыныстарды визуализациялау; графикалық құжаттар; техникалық құжаттаманың құрамы және олардың ерекшеліктері; шығармашылық идеяларды визуализациялау; жобалық ұсыныстарға арналған графикалық визуализация құралдары (эскиз, сызба, макет).
8) "Шығармашылық тапсырмалар". Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар; шығармашылық тапсырмалардың ерекшеліктері; идеядан жобаға дейінгі тапсырмалар; жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар; техника/дизайн/ сәулет салалары бойынша жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмаларды түрлі графика құралдарымен (қолмен орындалатың/ компьютерлік графика/ макеттеу) орындау; берілген тақырып бойынша шығармашылық жоба; жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар; киригами техникасы арқылы мерекелік жалаулар мен ойыншықтарды құрастыру; киригами техникасы арқылы сәулет нысанын салу; іскерлік және қоғамдық-саяси коммуникация саласында ақпараттық-сандық технологиялар жағдайында кәсіби қызметте аударма дағдыларын қолдануға бағытталған зерттеу жұмыстарынан құралған сөрені модельдеу; аудио және видео жазбалар сөресін модельдеу; кітапті безендіруге арналған қорапты модельдеу; дін және тарихи – гуманитарлық оқулықтарға арналған трансформер -сөренің дизайнын әзірлеу; дін және тарихи – гуманитарлық оқулықтарға арналған трансформер -сөренің дизайнын әзірлеу "менің арманымдағы үй" жобасын әзірлеу.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлу (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлау бағыты мен біліктілігіне байланысты 48-72 сағатты (2-3 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру қарастырылады.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ | Бөлімдер, бөлімшілердің мен тақырыптардың атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | |||
Теориялық | Практикалық | |||
1 бөлім. Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары | ||||
1. 1 Ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің ролі | + | + | + | |
1 | 1-тақырып. Кескіннің мәні мен тарихы | |||
2 | 2- тақырып. Графикалық кескінді орындау әдістері | |||
3 | 3-тақырып. Компьютерлік графиканың негізгі түрлері | |||
1.2 Ақпаратты визуализациялау құралдары | + | + | + | |
4 | 4-тақырып. Сызу аспаптары мен құрал жабдықтары | |||
5 | 5-тақырып. Жұмыс орнын ұйымдастыру және сызу құралдарымен жұмыс істеудің тиімді әдістері | |||
6 | 6-тақырып. 2D кескінін құру үшін БҚ (бағдарламамен қамтамасыз ету) | |||
7 | 7-тақырып. 2D кескіндерді құруға арналған графикалық редакторлар | |||
8 | 8-тақырып. Векторлық және растырлық графикадағы түстік модельдерді талдау | |||
9 | 9-тақырып. 2D нысандарды құруға арналған графикалық операцияларды қолдану | |||
1.3 Сызбаны орындаудағы негізгі ережелер | + | + | + | |
10 | 10-тақырып. Стандарттар туралы түсінік. КҚБЖ. Пішімдер және негізгі жазулар | |||
11 | 11-тақырып. Сызба сызықтарының түрлері | |||
12 | 12-тақырып. Сызба қаріптері | |||
13 | 13-тақырып. Сызбаға өлшемдерді түсірудің негізгі ережілері | |||
14 | 14-тақырып. Сызбаны рәсімдеу ережелері (пішім, масштаб, негізгі жазба) | |||
1.4 Сызбадағы геометриялық құрылым | + | + | + | |
15 | 15- тақырып. Параллель және өзара перпендикуляр түзулерді салу. Кесіндіні және бұрыштарды, шеңберлерді тең бөліктерге бөлу | |||
16 | 16- тақырып. Түйіндесу. Түйіндесудің түрлері | |||
17 | 17- тақырып. 2D объектінің примитивтерін пайдаланып экологиялық, жер, су және аграрлық заңнаманың құқықтық нормалар жазбаларының тізімін құру | |||
18 | 18- тақырып. 2D нысандарының примитивтерін пайдалана отырып аудармашының этикасы және оны сақтау ережелерінен мәтін жасау. | |||
19 | 19-тақырып. 2D нысандарды әзірлеу кезінде қолданылатын құжат-үлгілер, клип-арттар, кiтапханалар | |||
2 бөлім. Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау | ||||
2.1 Проекциялау әдістері | + | + | + | |
20 | 1-тақырып. Проекциялаудың негізгі әдістері. Екі және үш жазықтыққа тік бұрыштап проекциялау | |||
21 | 2-тақырып. Техникалық сызбаларда нәрселердің кескіндерін орындау ережелері. Сызбадағы негізгі, қосымша және жергілікті көріністер | |||
2.2 Графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құрастыру әдістері | + | + | + | |
22 | 3- тақырып. Аксонометриялық проекциялар тулалы жалпы мағлұмат | |||
23 | 4- тақырып. Көпбұрыштар мен айналу денелерінің аксонометриялық проекциялары | |||
24 | 5-тақырып. Техникалық сурет. Нобай туралы түсінік | |||
25 | 6-тақырып. 3D моделін құрудың негізгі кезеңдері. | |||
26 | 7-тақырып. Қарапайым геометриялық денелердің 3D моделін салу | |||
27 | 8-тақырып. 3D моделін құрудағы расторлық және векторлық бағдарлама мүмкіндіктері | |||
28 | 9-тақырып. Көлемді моделдеу операциясының негізіне сүйеніп 3D моделін құру | |||
2.3 Нәрселердің сызбаларын орындау және оқу | + | + | + | |
29 | 10-тақырып. Сызбаларға өлшемдерді түсіру. Сызбаны орындау кезіндегі шарттылықтар мен ықшамдаулар | |||
30 | 11- тақырып. 3D моделдердің визуалдау түрлерін анықтау | |||
31 | 12-тақырып. 3D моделдерін тұрғызу тәсілдерін таңдау | |||
32 | 13-тақырып. 3D моделдерін текстурасы мен фактурасы | |||
2.4 Қима мен тіліктер | + | + | + | |
33 | 14- тақырып. Тіліктер туралы жалпы мағлұмат | |||
34 | 15- тақырып. Қарапайым және күрделі тіліктер | |||
35 | 16- тақырып. Көрініс пен тілікті біріктіру | |||
36 | 17- тақырып. Қималар. Тіліктер мен қималардың айырмашылығы | |||
37 | 18- тақырып. 2D нысанның тілігін және қимасын орындау үшін БЖ(бағдарламалық жасақтаманы) таңдау | |||
3 бөлім. Кескіндерді түрлендіру | ||||
3.1 Кескіндердің түрі құрамын түрлендіру мен | + | + | + | |
38 | 1-тақырып. Кескіндерді қайта құру | |||
39 | 2-тақырып. Кескіндердің түрі мен құрамын түрлендіру | |||
4 бөлім. Пішін қалыптастыру және құрылымдау | ||||
4.1 Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру зандылықтары | + | + | + | |
40 | 1- тақырып. Нәрсе және оның пішімі туралы ұғым | |||
41 | 2-тақырып. Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру зандылықтары | |||
4.2 Беттердің жазбасы | + | + | + | |
42 | 3-тақырып. Жазбалар туралы мәліметтер. Геометриялық дене беттерінің жазбасы | |||
43 | 4- тақырып. Қағаз модельдің жазбасы: алғыс хат және құттықтау хаты, сертификат, конверт және ашық құттықтау хат | |||
4.3 Пішін құрылымдауы | + | + | + | |
44 | 5- тақырып. Пішін құрылымдауы | |||
5 бөлім. Нәрсенің пішінін түрлендіруі | ||||
5.1 Нәрсенің немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіруі | + | + | + | |
45 | 1-тақырып. Нәрсенің пішінін түрлендіруі | |||
46 | 2-тақырып. Кескіндер арқылы заттардың формаларын түрлендіруі | |||
6 бөлім. Техникалық, сәулет – құрылыс және ақпараттық графика элементтері | ||||
6.1 Стандарттау | + | + | + | |
47 | 1- тақырып. Стандарттау. Бұйым, бөлшек және оның элементтері. | |||
6.2 Тетіктерді біріктіру Құрастыру сызбасы. | + | + | + | |
48 | 2-тақырып. Біріктірулер туралы жалпы мәлімет. Ажырайтын біріктірулер | |||
49 | 3- тақырып. Бұранда туралы жалпы мәлімет. Бұранданы кескіндеу және сызбада белгілеуі | |||
50 | 4- тақырып. Бұрандалы біріктірулер. Ажырамайтын біріктірулер | |||
51 | 5-тақырып. Құрастыру сызбалары және бөлшектеу туралы жалпы түсінік | |||
52 | 6- тақырып. Құрастыру бiрлiгінің 3D-моделі | |||
6.3 Сәулет-құрылыс графикасының элементтері | + | + | + | |
53 | 7-тақырып. Құрылыс сызбалары туралы жалпы мағлұмат | |||
54 | 8- тақырып. Ғимараттың жоспары, қасбеті мен тілігі | |||
55 | 9- тақырып. Құрылыс сызбаларындағы шартты белгілер | |||
56 | 10- тақырып. Құрылыс сызбаларын оқу және орындау | |||
57 | 11- тақырып. Құрылыс сызбаларының элементтері | |||
6.4 Инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар | ||||
58 | 12-тақырып. Инфографика туралы жалпы мәлімет. Әр түрлі саладағы инфографика | |||
7 бөлім. Жобалау және жобалау графикасы | ||||
7.1 Жобалау әдістері. Жобалаудың негізгі кезеңдері | + | + | + | |
59 | 1-тақырып. Жобалау әдістері. Жобалау үрдісінің кезендері | |||
60 | 2-тақырып. Жобалау нысандарға қойылатын талаптар | |||
7.2 Жобалық ұсыныстарды визуалдау | ||||
61 | 3-тақырып. Графикалық құжаттар. Спецификация, есеп жүргізу және түсіндірме жазба | |||
62 | 4-тақырып. Шығармашылық идеяларды визуалдау. Электрондық техникалық құжаттардың түрлері | |||
8 бөлім. Шығармашылық тапсырмалар | ||||
8.1 Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар | + | + | + | |
63 | 1-тақырып. Шығармашылық тапсырмалардың ерекшеліктері | |||
8.2 Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар | + | + | + | |
64 | 2-тақырып. Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар | |||
65 | 3- тақырып. Киригами техникасы арқылы мерекелік жалаулар мен ойыншықтарды құрастыру | |||
66 | 4- тақырып. Киригами техникасы арқылы сәулет нысанын салу | |||
67 | 5- тақырып. Іскерлік және қоғамдық-саяси коммуникация саласында ақпараттық-сандық технологиялар жағдайында кәсіби қызметте аударма дағдыларын қолдануға бағытталған зерттеу жұмыстарынан құралған сөрені модельдеу | |||
68 | 6- тақырып. Аудио және видео жазбалар сөресін модельдеу | |||
69 | 7- тақырып. Кітапті безендіруге арналған қорапты модельдеу | |||
70 | 8- тақырып. Дін және тарихи – гуманитарлық оқулықтарға арналған трансформер -сөренің дизайнын әзірлеу | |||
71 | 9- тақырып. Дін және тарихи – гуманитарлық оқулықтарға арналған трансформатор- сөреге ою-өрнектерді қойып дизайнын әзірлеу. | |||
72 | 10- тақырып. "Менің арманымдағы үй" жобасын әзірлеу | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
1.Ақпаратты визуализациялаудың графикалық әдістері мен құралдары | Ақпаратты визуализациялаудағы кескіндердің ролі |
1) Бейнелеудегі, адам өміріндегі және қызметінің әртүрлі салаларындағы ақпаратты берудегі бейнелеудің рөлін түсіндіру; |
1) "Графика", "карталар", "схема", "диаграмма", "сызбалар", "сызбалар" ұғымдарын айқындайды; |
Ақпаратты визуализациялау құралдары |
1) Графикалық жұмыстарды орындау кезінде сызу құралдарымен және құрылғылармен жұмыс істеудің практикалық дағдыларын көрсету; |
1) Мақсаты бойынша және талаптарға сәйкес сызу құралдары мен жабдықтарын дұрыс пайдалана алады; | |
Сызбаны орындаудағы негізгі ережелер | 1) Сызбаны стандарт бойынша ресімдеу және орындау ережелерін сақтауға. |
1) ГОСТ стандарттарын түрлері бойынша жіктейді; | |
Сызбадағы геометриялық құрылым |
1)сызбаларда геометриялық құрылыстарды әртүрлі құралдармен орындау; әртүрлі конъюгацияларды, сопақшаларды және қисық сызықтарды салу тәсілдерін көрсету; |
1)Циркуль мен тікбұрышты бұрыштықтарды қолданып шеңберді екі немесе одан да көп тең бөліктерге бөледі; | |
2.Кескіндердің негізгі түрлері және оларды орындау | Проекциялау әдістері |
1) Проекциялау әдістері мен тәсілдерін біледі және түсіну; |
1)Проекциялаудың негізгі әдістері (орталық проекциялау, аксонометриялық проекциялау, тікбұрышты проекциялау, сандық өлшемдік проекция) түсіндіреді; |
Графикалық кескіндердің негізгі түрлерін құру |
1) Жазық геометриялық денелер мен көлемді пішіндердің (аксонометрия) бейнеленуін біледі және түсіну; |
1)"Аксонометрия", "аксонометриялық проекциялар", "изометрия", "диметрия", "триметрия" ұғымдарын түсіндіреді және анықтайды; | |
Нәрселердің сызбаларын орындау және оқу |
1) Нәрселердің геометриялық пішінінің қасиеттерін ескере отырып, өлшем қою туралы білімдерін және өлшемдерді түсіру шеберлігін көрсете білу; |
1)Заттардың геометриялық пішінін талдайды және сызбаларға өлшемдерді түсіреді; | |
Қима мен тіліктер |
1) Сызбалардағы қималар мен тіліктерді қолданудың мақсатын білу; |
1)Тіліктердің барлық түрін анықтайды, сонымен қатар оның арналуын және сызбада сызылу жолдарын біледі; | |
3.Кескіндерді түрлендіру | Кескіндерді қайта құру |
1) Проекциялау әдістерін өзгерту арқылы заттардың сызбаларын орындау; |
1)"Қайта құру" түсінігіне анықтама береді және талдайды; |
4.Пішін қалыптастыру және құрылымдау | Геометриялық денелердің пішіндерін қалыптастыру зандылықтары |
1) Геометриялық денелерді және басқа да заттарды кескіндеудің негізгі заңдылықтары мен принциптерін меңгеру; |
1)Геометриялық денелерді кескіндеу заңдылықтары мен әдістерін түсінеді және анықтайды; |
Беттердің жазбасы |
1) Жазылатын және жазылмайтын беттердің кескін ерекшеліктерін білу және түсіну; |
1)"Жазба" терминінің қолданылуын талдайды және анықтайды; | |
Пішін құрылымдау | 1) Құрылымдау және жобалау, техникалық жобаны құру кезеңдері туралы бастапқы мәліметтерді алу. |
1)"Құрылымдау" түсінігіне талдау жасайды; | |
5. Нәрсенің пішінін түрлендіру | Нәрсенің немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі жағдайын түрлендіру |
1) Қосу және кесіп алу тәсілін қолданып нәрсенің пішінін түрлендіру; |
1)Заттың кеңістіктегі орын өзгерту арқылы пішін түрлендіруді орындайды; |
6.Техникалық, сәулет – құрылыс және ақпараттық графика элементтері | Стандарттау | 1) Стандарттау, өзара алмастыру, бұйым, бөлшек және оның құраушы элементтері туралы жалпы түсініктерді меңгеру. |
1)"Стандарттау", "өзара алмастыру", "біріктіру", "құрастыру сызбасы" жалпы ұғымдарын анықтайды; |
Тетіктерді біріктіру Құрастыру сызбасы. |
1) Ажырайтын және ажырамайтын біріктірулер және оларды бейнелеу ережелерін білу; |
1)Құрастыру сызбалары туралы жалпы ақпарат береді; | |
Сәулет-құрылыс графикасының элементтері |
1) Сәулет-құрылыс сызбасының ерекшеліктерін және оның мақсатын білу. |
1)Құрылыс сызбалары туралы жалпы мәліметтерді, сәулет-құрылыс сызбасының ерекшеліктерін және оның мақсатын анықтайды; | |
Инфографика /сұлбалар, графикалар және диаграммалар | 1) Инфографика, сұлба, графикалар және диаграммалар жөнінде жалпы мағлұматтарды білу. |
1)"Инфографика", "зерттеу", "эскиз", "бағаналы диаграмма" ұғымдарына анықтама береді; | |
7. Жобалау және жобалау графикасы | Жобалау әдістері | 1) Әр түрлі саладағы жобалау әдістерімен танысу және кезеңдерін анықтау. |
1)"Жоба", "жобалау", "жобалау әдістері", "жобалау кезеңдері" ұғымдарын талдайды және анықтайды; |
Жобалық ұсыныстарды визуалдау | 1) Техникалық құжаттаманың түрлері мен құрамын, олардың ерекшеліктері мен айырмашылықтарын білу. |
1)Графикалық құжаттарды, техникалық құжаттаманың құрамын және олардың ерекшеліктерін таниды және анықтайды; | |
8. Шығармашылық тапсырмалар | Жобалық әрекеттерге жалпы дайындықты дамытатын тапсырмалар | 1) Жобалаудың мақсаттары мен міндеттерін, кезеңдерін анықтау. | 1) Жобалау қызметін таңдау мен жобалаудың маңыздылығын талдайды және айқындайды. |
Жобалық іс – әрекет элементтері бар шығармашылық тапсырмалар | 1) Әр түрлі графикалық құралдарды( қолмен/ компьютерлік графика/ макеттеу)қолдана отырып, инженерлік / дизайн / сәулет саласындағы жобалау және жобалау элементтерімен тапсырмаларды орындау |
1) Жобалау қызметін таңдау мен жобалаудың маңыздылығын талдай және анықтай алады, |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 113- қосымша |
Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Физика" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу- ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Физика" оқу пәнін оқытудың мақсаты - білім алушыларда ғылыми дүниетаным негіздерін, әлемнің жаратылыстану-ғылыми бейнесін тұтас қабылдауды, өмірлік маңызды практикалық міндеттерді шешу үшін табиғат құбылыстарын байқау, талдау және жазу қабілетін қалыптастыру.
3. Бағдарламаны іске асыру мынадай міндеттерді шешуді көздейді:
1) білім алушыларда ғылыми дүниетаным негіздерін, әлемнің жаратылыстану-ғылыми бейнесін тұтас қабылдауды, өмірлік маңызды практикалық міндеттерді шешу үшін табиғат құбылыстарын байқау, талдау және жазу қабілетін қалыптастыру;
2) білім алушылардың әлемнің қазіргі заманғы физикалық бейнесінің негізінде жатқан іргелі физикалық заңдар мен қағидаттар, табиғатты ғылыми тану әдістері туралы білімдерін игеруіне жәрдемдесу;
3) білім алушылардың интеллектуалдық, ақпараттық, коммуникативтік және рефлексивті мәдениетін, физикалық эксперимент пен зерттеуді орындау дағдыларын дамытуға ықпал ету;
4) білім алушыларда физика жалпыадамзаттық мәдениеттің элементі болып табылатыны туралы, Физика дамуының қоғам, техника және басқа да ғылымдардың дамуымен байланысы туралы түсініктерді қалыптастыруға ықпал етуге;
5) білім алушылардың күнделікті өмірде, оқуда және одан әрі еңбек қызметінде проблемалық жағдайларды шешу үшін үйренген физикалық білімдерін пайдалануға игеруіне ықпал етуге;
6) білім алушыларда заттардың әртүрлі физикалық құбылыстары мен қасиеттерін, физикалық терминдерді, физикалық білімді, зияткерлік және жалпы өнерге қатысты мәдениет деңгейін түсінуді дамыту.
Физиканы оқуға деген қызығушылықты, шығармашылық қабілеттер мен мотивацияны дамыту үшін физикалық білімді игерудің барлық кезеңдерінде тапсырмаларды тиімді пайдалануға болады. Бұл ретте Бірліктердің Халықаралық жүйесін, оның негізгі және туындыларын, еселіктерін және үлестік бірліктерін қатаң пайдалану қажет. Бағдарламада зертханалық жұмыстарды жүргізуге Оқу уақытының 10% дейін бөлінеді.
Бағдарламада материалды зерттеудегі сабақтастық, математика, биология, химия, география, тарихпен пәнаралық байланыс қарастырылған.
4. Оқу пәнінің мазмұны 9 бөлімді қамтиды:
1) механика;
2) молекулалық физика;
3) электр және магнетизм;
4) тербелістер;
5) толқындар;
6) оптика;
7) кванттық физика;
8) нанотехнология және наноматериалдар;
9) космология.
"Механика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) кинематика;
2) динамика;
3) статика және гидростатика
4) сақталу заңдары;
5) гидродинамика.
"Молекулалық физика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) молекулалық физика;
2) газ заңдары;
3) термодинамика негіздері;
4) сұйық және қатты денелер.
"Электр және магнетизм" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) электростатика;
2) тұрақты ток;
3) әртүрлі ортадағы электр тогы.
4) магнит өрісі;
5) электромагниттік индукция.
"Тербелістер" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) механикалық тербелістер;
2) электромагниттік тербелістер;
3) айнымалы ток.
"Толқындар" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) электромагниттік толқындар.
11. "Оптика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) толқындық оптика;
2) геометриялық оптика.
"Кванттық физика" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) атомдық және кванттық физика;
2) атом ядросының физикасы.
"Физика" оқу пәнінің негізгі мазмұны:
1) "Кинематика".
Дене қозғалысы кинематикасының негізгі теңдеулері мен графиктері; салыстырмалы қозғалыс; қисық сызықты қозғалыс кинематикасы.
2) "Динамика".
Күштер; күштерді қосу; Ньютон заңдары; бүкіл әлемдік тартылыс заңы; гравитациялық өрістегі дене қозғалысы;
3) "Статика және гидростатика".
Массалар центрі; тепе-теңдік түрлері; қатынас ыдыстар; Паскаль заңы; атмосфералық қысым; Торричелли тәжірибесі.
4) "Сақталу заңдары".
Механикадағы импульс және энергияның сақталу заңдары; серпімді және серпімсіз соқтығысулар;
5) "Гидродинамика".
Газдар мен сұйықтардың ламинарлық және турбуленттік ағысы; денелердің тұтқыр сұйықтағы қозғалысы;
№ 1 Зертханалық жұмыс: "Тұтқыр сұйықта қозғалатын кішкентай шардың қозғалысын зерттеу".
6) "Молекулалық физика".
Молекулалық кинетикалық теориясының негiзгi қағидалары; термодинамикалық параметрлер; кристалл және кристалл емес заттар; қатты денелердің; сұйықтар мен газдардың моделі; молекулакинетикалық теорияның негізгі теңдеуі;
7) "Газ заңдары".
Идеал газ күйінің теңдеуі; изопроцестер; адиабаталық процесс.
8) "Термодинамика негiздерi".
Идеал газдың ішкі энергиясы; термодинамикалық жұмыс; жылу мөлшері; жылусыйымдылық; термодинамиканың бірінші заңы; термодинамиканың бірінші заңын әртүрлі процестерге қолдану; адиабаталық процесс; термодинамиканың екінші заңы; жылу қозғалтқыштары.
9) "Сұйық және қатты денелер".
Қаныққан және қанықпаған бу; ауаның ылғалдылығы; шық нүктесі; сұйықтың беттік керілуі; жұғу; қылтүтіктік құбылыстар.
10) "Электростатика".
Электр заряды; Кулон заңы; электр өрісі; электр өрісінің кернеулігі; біртекті электр өрісіндегі электр өрісінің кернеулігі мен потенциалдар арасындағы байланыс; электрсыйымдылық; конденсаторлар; сыйымдылықтың өлшем бірлігі және электр өрісінің энергиясы.
11) "Тұрақты ток".
Электр тогы; ток көзінің элерктр қозғаушы күші мен ішкі кедергісі; толық тізбек үшін Ом заңы; электр тогының жұмысы мен қуаты; ток көзінің пайдалы әсер коэффициенті; пайдаланылған энергия құны.
Практикалық жұмыс: "Тұрмыстық құралдардың тұтынатын қуаты мен жұмысын есептеу".
12) "Әртүрлі ортадағы электр тогы".
Металдардағы электр тогы; асқын өткізгіштік; жартылай өткiзгiштердегi электр тогы; жартылай өткізгішті құралдар; электролит ерiтiндiлерiндегi электр тогы; электролиз заңы; газдардағы және вакуумдегi электр тогы.
№ 2 Зертханалық жұмыс: "Электролиттердегі электр тогының пайда болуын зерттеу".
13) "Магнит өрісі".
Магнит өрісі; тогы бар өткізгіштердің әсері; Ампер тәжірибесі; магнит индукциясының векторы; бұрғы ережесі; Ампер күші; зарядталған бөлшектердің магнит өрісіндегі қозғалысы; заттардың магниттік қасиеттері; жасанды магниттер; соленоид.
14) "Электромагниттiк индукция".
Магнит ағыны; электромагниттiк индукция; электромагниттiк индукция заңы; Ленц ережесі; магнит өрісінің энергиясы; электрқозғалтқыш және тұрақты токтың электрогенераторы.
15) "Механикалық тербелістер".
Гармоникалық тербелістердің теңдеулері мен графиктері.
16) "Электромагниттік тербелістер".
Еркін және еріксіз электромагниттік тербелістер; механикалық тербелістер мен электромагниттік тербелістер арасындағы ұқсастық.
17) "Айнымалы ток".
Айнымалы ток генераторы; еріксіз электромагниттік тербелістер; айнымалы ток; электр тізбегіндегі кернеу резонансы; Қазақстандағы және дүние жүзіндегі электр энергиясын өндіру және қолдану.
№ 3 Зертханалық жұмыс: "Трансформатор орамасындағы орам санын анықтау".
18) "Электромагниттік толқындар".
Электромагниттік толқындардың жұтылуы мен шығарылуы; радиобайланыс; детекторлы радиоқабылдағыш; аналогты-сандық түрлендірулер; байланыс арналары; байланыс құралдары.
19) "Толқындық оптика".
Жарықтың интерференциясы; жарықтың дифракциясы; дифракциялық торлар; жарықтың поляризациясы.
№ 4 Зертханалық жұмыс: "Дифракциялық тордың көмегімен жарықтың толқын ұзындығын анықтау".
№ 5 Зертханалық жұмыс: "Поляризация құбылысын бақылау".
20) "Геометриялық оптика".
Геометриялық оптика заңдары; жазықпараллель пластинадан шағылу; толық ішкі шағылу; оптика-талшықты тасымалдаушылар; оптикалық құралдар.
№ 6 Зертханалық жұмыс: "Шынының сыну көрсеткішін анықтау".
21) "Атомдық және кванттық физика".
Жарықтың корпускулярлықтолқындық табиғатының біртұтастығы; сәулеленудің түрлері; спектрлер; спектрлік құралдар; спектрлік анализ; инфракызыл және ультракүлгін сәулелену; рентген сәулелері; электромагниттік сәулелену шкаласы; фотоэффект; фотоэффектіні қолдану; жарық қысымы; жарықтың химиялық әсері; лазерлер; голография; фотография; томография.
22) "Атом ядросының физикасы".
Табиғи радиоактивтілік; радиоактивті ыдырау заңы; атомдық ядро; ядроның нуклондық моделі; изотоптар; ядродағы нуклондардың байланыс энергиясы; ядролық реакциялар; жасанды радиоактивтілік; ауыр ядролардық бөлінуі; тізбекті ядролық реакция; сындық масса; радиоактивті сәулелердің биологиялық әсері; радиациядан қорғану; ядролық реактор; ядролық энергетика; термоядролық реакциялар.
№ 7 Зертханалық жұмыс: "Жартылай ыдырау периодын анықтау".
23) "Нанотехнология және наноматериалдар".
Нанотехнологияның негізгі жетістіктері; өзекті мәселелелері және дамуы; наноматериалдар.
24) "Космология".
Жұлдыздар әлемі; жұлдызға дейінгі қашықтық; айнымалы жұлдыздар; біздің Галактика; басқа Галактикалардың ашылуы; квазарлар; Үлкен жарылыс теориясы; қызыл ығысу және Галактикаға дейінгі қашықтықты анықтау; қара құрдым; Әлемнің ұлғаюы; Әлемнің эволюциясының негізгі кезеңдері; әлемнің моделдері; өмір және Әлем туралы ойлар; қара материя; нетронды жұлдыздар; аса жаңа жұлдыздар; Герцшпрунг-Рассел диаграммасы.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 72-96 сағатты (3-4 кредит) құрайды.
7. Оқу пәнін іске асыру кезінде дәптерлер мен жазбаша жұмыстарды тексеру көзделеді.
2 тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
№ р/с | Бөлім, бөлімше және тақырыптар атауы | Сағат саны | ||
Барлығы | Сабақтар | |||
теориялық | практикалық | |||
Бөлім 1. Механика | ||||
1.1 Кинематика | + | + | + | |
1. |
Дене қозғалысы кинематикасының теңдеулері мен графиктері. | |||
1.2. Динамика | + | + | + | |
2. |
Күштер. Күштерді қосу. Ньютон заңдары Бүкіл әлемдік тартылыс заңы | |||
1.3. Статика және гидростатика. | + | + | + | |
3. | Массалар центрі. Тепе-теңдік түрлері. Қатынас ыдыстар. Гидравликалық пресс. Паскаль заңын қолдану. Торичелли тәжірибесі. | |||
1.4. Сақталу заңдары | + | + | + | |
4. | Механикадағы импульс пен энергияның сақталу заңдары. | |||
1.5. Гидродинамика. | + | + | + | |
5. | Сұйықтық кинематикасы. | |||
№ 1 Зертханалық жұмыс: "Тұтқырлығы әртүрлі сұйықта қозғалатын кішкентай шардың қозғалысын зерттеу". | ||||
Бөлім 2. Жылу физикасы | ||||
2.1. Молекулалық физика | + | + | + | |
6. | Молекулалық кинетикалық теорияның негіздері қағидалары. Термодинамикалық параметрлер Кристалл және кристалл емес заттар. | |||
2.2. Газ заңдары. | + | + | + | |
7. | Идеал газ күйінің теңдеуі Изопроцестер. Адиабаталық процесс. | |||
2.3. Термодинамика негiздерi | + | + | + | |
8. | Термодинамика заңдарын қолдану Жылу қозғалтқыштары. | |||
2.4. Сұйық және қатты денелер | + | + | + | |
9 | Ауаның ылғалдылығы, шық нүктесі Сұйықтың беттік керілуі. Жұғу, қылтүтіктік құбылыстар. | |||
Бөлім 3. Электр және магнетизм | ||||
3.1. Электростатика | + | + | + | |
10 | Электр өрісі. Электрсыйымдылық. Конденсаторлар. Сыйымдылықтың өлшем бірлігі және электр мөлшері. | |||
3.2. Тұрақты электр тогы | + | + | + | |
11 | Ток көзінің элерктр қозғаушы күші мен ішкі кедергісі. Кернеу және потенциалдар айырмасы. Толық тізбек үшін Ом заңы. Электр тогының жұмысы мен қуаты. | |||
3.3. Әртүрлі ортадағы электр тогы | + | + | + | |
12 | Металдардағы, жартылай өткізгіштердегі, электролиттердегі, газдар мен вакуумдағы электр тогы. | |||
№ 2 Зертханалық жұмыс: "Электролиттердегі электр тогының пайда болу шарттарын зерттеу". | ||||
3.4. Магнит өрiсi | + | + | + | |
13 | Магнит өрісі. Магнит индукциясының векторы. Бұрғы ережесі. Ампер күші, Лоренц күші. Заттың магниттік қасиеттері. Жасанды магниттер. Соленоид | |||
3.5. Электромагниттiк индукция | + | + | + | |
14 | Электромагниттiк индукция заңы. Электромагниттік құралдар. Магниттік-резонанстық томография. | |||
Бөлім 4. Тербелістер | ||||
4.1. Механикалық тербелістер | + | + | + | |
15 | Механикалық гармоникалық тербелістердің теңдеулері мен графиктері. | |||
4.2. Электромагниттік тербелістер | + | + | + | |
16 | Еркін және еріксіз электромагниттік тербелістер. | |||
4.3. Айнымалы ток | + | + | + | |
17 | Айнымалы ток генераторы. Еріксіз электромагниттік тербелістер. Айнымалы ток. Айнымалы ток тізбегіндегі резонанс. Электр энергиясын өндіру, тасымалдау және қолдану, трансформатор. Қазақстандағы және дүние жүзіндегі электр энергиясын өндіру және қолдану. | |||
18 | № 3 Зертханалық жұмыс: "Трансформатор орамасындағы орам санын анықтау" | |||
Бөлім 5. Толқындар | ||||
5.1. Электромагниттік толқындар | + | + | + | |
19 | Электромагниттік толқындардың жұтылуы мен шығарылуы. Радиобайланыс. Аналогты-сандық түрлендірулер. Байланыс арналары. Байланыс құралдары. | |||
Бөлім 6. Оптика | ||||
6.1. Толқындық оптика | + | + | + | |
20 | Жарықтың интерференциясы Жарықтың дифракциясы | |||
Дифракциялық торлар № 4 Зертханалық жұмыс: "Дифракциялық тордың көмегімен жарықтың толқын ұзындығын анықтау". | ||||
6.2. Геометриялық оптика | + | + | + | |
21 | Геометриялық оптика заңдары. Оптикалық құралдар. | |||
№ 6 Зертханалық жұмыс: "Шынының сыну көрсеткішін жазық паралель пластинаның көмегімен анықтау". | ||||
Бөлім 7. Кванттық физика | ||||
7.1. Атомдық және кванттық физика | + | + | + | |
22 | Жарықтың корпускулярлық-толқындық табиғатының біртұтастығы. Спектрлік талдау. Электромагниттік сәулелену шкаласы. Фотоэффектіні қолдану. Жарықтың химиялық әсері. Рентгендік сәулелену. Лазерлер. | |||
7. 2. Атом ядросының физикасы | + | + | + | |
23 | Табиғи радиоактивтілік. Радиоактивті ыдырау заңы. Ядролық реакциялар. Ауыр ядролардық бөлінуі. Тізбекті ядролық реакция. Радиоактивті сәулелердің биологиялық әсері. Радиациядан қорғану. Ядролық реактор. Ядролық энергетика. | |||
№7 Зертханалық жұмыс: "Жартылай ыдырау периодын анықтау". | ||||
Бөлім 8. Нанотехнология және наноматериалдар | ||||
8.1. Нанотехнология и наноматериалы. | + | + | + | |
24 | Нанотехнологияның негізгі жетістіктері, өзекті мәселелер және даму кезеңдері. Наноматериалдар | |||
Бөлім 9. Космология | ||||
9.1. Космология | + | + | + | |
25 | Жұлдыздар әлемі. Жұлдыздық шамалар. Жұлдыздардың классификациясы. Қашықтықты анықтау. Күңгірт энергия. Әлемнің үдеуі мен ұлғаюы. Үлкен жарылыс теориясы. Қызыл ығысу. | |||
Физикалық практикум | ||||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Механика | Кинематика. Динамика. Статика және гидростатика. Сақталу заңдары. Гидродинамика | 1) Механикалық қозғалыс заңдарын білу және табиғатта, техникада механикалық қозғалысты сипаттау және түсіндіруде қолдану. |
1) Кинематика теңдеулерін есеп шығару барысында қолданады; |
Жылу физикасы |
Молекулалық физика. | 1) Газдардың негізгі қасиетін түсіндіруде МКТ білу және қолдана алу. |
1) МКТ негізгі қағидалары мен идеал газды сипаттайды, газ заңдарын есептерді шығаруда қолданады; |
Электр және магнетизм |
Электростатика. |
1) Біртекті және біртекті емес электростатикалық өрістердегі құбылыстарды сипаттай білу және гравитациялық өрісті сипаттаушы шамалармен сәйкестендіру; |
1) Электр өрісінің қозғалыстағы зарядтарға әсерін сипаттайды, толық тізбек үшін Ом заңын қолданады, тұрмыстағы электр құралдарының жұмыс құны мен қуатына практикалық есептеулер жүргізеді; |
Тербелістер |
Механикалық тербелістер. | 1) Механикалық тербелістер мен электромагниттік тербелістер арасындағы ұқсастықтарды ажырату. |
1) Механикалық тербелістер мен электромагниттік тербелістерді сәйкестендіреді, еркін және еріксіз тербелістердің пайда болу шарттарын сипаттайды; |
Толқындар | Электромагниттік толқындар. | 1) Электромагниттік толқынның таралу механизмімен түсіндіру. | 1) Электромагниттік толқындардың пайда болу шарттарын түсіндіреді және олардың қасиеттерін сипаттайды, радио қабылдағыштың жұмыс істеу принципін түсіндіреді. |
Оптика |
Толқындық оптика. |
1) Геометриялық оптика заңдарын түсіндіре білу, жарықтың толқындық қасиетін сипаттау. |
1) Жарық толқындарының интерференциясы және дифракциясы пайда болу шарттарын сипаттайды; |
Кванттық физика |
Атомдық және кванттық физика. |
1) Жарық көздерін топтастыра білу, Стефан-Больцман, Вин және Планк формуласын абсолют қара дененің жарықталынуын сипаттауда қолдана білу; |
1) Электромагнитік сәулеленудің корпускулярлық-толқындық табиғатын дәлелдейтін мысалдар келтіреді; |
Нанотехнология және наноматериалдар | Нанотехнология, наноматериалы. | 1)Нанотехнологияның негізгі жетістікерін түсіндіру. | 1) Наноматериалдардың физикалық қасиеттерін және оларды алудың жолдарын сипаттайды және қолданылуын атайды. |
Космология | Космология | 1) Жалпы Ғаламның қасиеттері мен эволюциясын сипаттау. | 1) Жұлдызды аспан мен негізгі қағидаларды жұлдыздар бойынша бағдарлауды сипаттайды, Хаббл заңын қолданып, әлемнің жасын анықтайды. |
| Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2023 жылғы 6 қаңтардағы № 1 бұйрығына 114-қосымша |
Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Жаһандық құзыреттілік" курсы бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың "Жаһандық құзыреттілік" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Жаһандық құзыреттілік" курсын оқытудың мақсаты - мінез-құлық мәдениетінің стандарттарына сәйкес келетін және жаһандық құзыреттілікке ие бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру. "Жаһандық құзыреттілік" курсы білім алушылардың құндылық бағдарларын, коммуникативтік дағдыларын, этикалық нормаларын және мінез-құлық көзқарастарын қалыптастыруға ықпал етеді.
3. Курс бағдарламасын іске асыру мынадай міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың сыни және талдамалық ойлауын, олардың коммуникативтік және зерттеу дағдыларын дамыту;
2) жергілікті, жаһандық проблемалар мен мәдениетаралық өзара іс-қимыл мәселелерін түсінуді дамыту;
3) ақпаратты тану, талдау, бағалау және дәлелдерді тұжырымдау қабілетін қалыптастыру;
4) білім алушылардың жаһандық оқиғалар мен олардың себептері мен салдарлары туралы талдамалық бағалау түсінігін қалыптастыру;
5) білім алушының өзіндік мәдени бірегейлігін түсінуге және әлемнің мәдени әртүрлілігін түсінуге ықпал ететін құндылықтар жүйесін қалыптастыру;
6) қаржылық, экологиялық мәдениетті дамыту;
7) нақты өмірмен байланысты зерттеу арқылы өз ойлауын құра білу қабілетін қалыптастыру.
4. Курстың мазмұны 4 бөлімнен тұрады: "Жаһандық құзыреттілік", "Қаржылық сауаттылық", "Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу", "Әртүрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну, тиімді мәдениетаралық өзара іс-қимылға қатысу", "Аграрлық-технологиялық бағыттың мамандандырылған компоненті".
"Жаһандық құзыреттілік" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Жаһандық құзыреттер дегеніміз не.
2) Жаһандық құзыреттілік мәдениеті.
3) Жаһандық құзыреттерді қолдану.
4) Жаһандық құзыреттерді дамыту жолдары.
"Қаржылық сауаттылық" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Жеке қаржыдағы кірістер.
2) Жеке қаржыдағы шығыстар.
3) Отбасылық бюджет.
4) Жинақтау және жинақтау.
"Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу" бөліміне
келесі бөлімшелер кіреді:
1) Қарым-қатынас мәдениеті.
2) Қақтығыстар. Ұғым. Түрлері. Шешу жолдары.
3) Әлеуметтік мәселелер.
4) Экологиялық қақтығыстар.
5) Климаттың өзгеруі. Ауа мен судың ластануы.
"Әртүрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну, тиімді мәдениетаралық өзара әрекеттесуге қатысу" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік.
2) Мәдени бірегейлікті қалыптастыру.
3) Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық байланыс.
4) Басқа адамның көзқарасын түсіну және қабылдау қабілеті.
"Аграрлық-технологиялық бағыттың мамандандырылған компоненті" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Мамандықтағы жаһандық құзыреттер.
2) Кәсіби менеджмент.
3) Компанияның инновациялық саясаты.
4) Жобалар мен процестерді басқару.
5) Іскерлік мінез-құлықтың этикалық принциптері.
5. "Жаһандық құзыреттілік" курсының негізгі мазмұны:
1) "Жаһандық құзыреттілік дегеніміз не". Жаһандық құзыреттіліктің анықтамасы, түрлері; функционалдық сауаттылықты қалыптастыру; аналитикалық және сыни ойлауды дамыту; жергілікті, жаһандық және мәдениетаралық мәселелерді зерттеу қабілеті; дүниетаным мен басқалардың көзқарасын түсіну; әртүрлі мәдениеттердің өкілдерімен ашық, орынды және тиімді өзара іс-қимылға қатысу; ұжымдық әл-ауқат пен тұрақты дамуға жәрдемдесу.
2) "Жаһандық құзыреттілік мәдениеті". Жаһандық проблемалар мен мәдениетаралық айырмашылықтарды түсіну; басқаларға құрметпен қарауды қалыптастыру; әр адамның адамдық қадір-қасиетін тану; басқа адамдардың сенімдерін түсіну және тану қабілеті; күнделікті өмірде, жұмыста жаһандық құзыреттілік мәдениетін көрсету; жаһандық құзыреттілік мәдениетін дамытуды қолдау; кәсіби даму және жаһандық құзыреттілік мәдениеті.
3) "Жаһандық құзыреттілікті қолдану". Жаһандық құзыреттілікті дамытуға ықпал ететін дәстүрлер мен құндылықтар; отбасы мен қоғамдастық арасындағы серіктестік; алған білімдерін өмірде қолдану дағдылары; жоспарлау және шешім қабылдау; әлеуметтік жауапкершілік пен әділеттілік; салауатты өмір салтын ұстану және қауіпсіз мінез-құлық дағдылары; зерттеу, жобалау, еріктілік жұмыс дағдылары.
4) "Жаһандық құзыреттерді дамыту жолдары". Зерттеулер жүргізу, дәлелге немесе мәселеге қатысты ақпарат пен дәлелдемелерді іріктеу; баламалы көзқарастарды талқылау; қоғамның қазіргі заманғы проблемаларын талдау; инновациялық идеяларды дамыту және насихаттау; өзі және басқа адамдар үшін өмір сүру жағдайларын жақсарту үшін шаралар қабылдау.
5) "Жеке қаржыдағы кірістер". Белсенді және пассивті кірістер; жеке табысты арттыру тәсілдері; ақша функциялары; еңбекті бағалау әдістері мен нысандары; ұлттық және шетел валютасы.
6) "Жеке қаржыдағы шығыстар". Қалта ақшасын тиімді пайдалану; ірі сатып алулар; эмоционалды сатып алулар; ипотека; тұрғын үй несиесі; несиелендіру (жеке тұлғалардың банкроттығы); отбасылық іс-шараларды қалай бюджеттеуге болады.
7) "Отбасылық бюджет". Отбасы бюджетінің кірістері; отбасы бюджетінің міндетті шығыстары; отбасы бюджетінің міндетті емес шығыстары; отбасы бюджетінің түрлері; отбасы бюджетін жоспарлау; отбасының қаржылық мақсаттары; отбасы бюджетін жүргізу ережелері.
8) "Жинақ және жинақтау". Қаржылық қауіпсіздік жастығы; жинақтау тәсілдері; ақшалай жинақтар: банкте, жылжымайтын мүлікте; қаржылық алаяқтық түрлері; қаржы пирамидасы; қаржылық байлық; инвестициялар; қаржылық тәуекелдердің түрлері.
9) "Қарым-қатынас мәдениеті". Қарым-қатынас мәдениеті; гуманизм, адамдарға құрмет, сыпайылық, ізгі ниет және төзімділік; өз пікірін басқаларға таңа алмау мүмкіндігі; нәзіктік, коммуникативті құзыреттілік; іскерлік әңгіме мәдениеті; қарым-қатынас стандарттары мен принциптері; мәдени әртүрлілік, мәдениетаралық қарым-қатынас.
10) "Қақтығыстар. Түсінгі. Түрлері. Шешу жолдары". Тұлғаішілік қақтығыстар: мотивациялық, моральдық, рөлдік және бейімделу; тұлғааралық қақтығыстар; топаралық қақтығыстар; қақтығыстардың себептері; қақтығыстарды шешу жолдары; жанжалды шешу стратегиялары; медиация; алаңдаушылық деңгейін төмендету.
11) "Әлеуметтік проблемалар". Қоғамның әлеуметтік проблемалары; әлеуметтік проблемалардың түрлері (шығу тегі бойынша, қамту дәрежесі бойынша, қарым-қатынас деңгейі, сипаты және саласы бойынша және тағы басқалар); әлеуметтік проблемаларды, олардың себептері мен салдарын бағалап түсіну; қазіргі қоғамның өңірлік, ұлттық және жаһандық әлеуметтік проблемалар және оларды шешу; әлеуметтік теңсіздік.
12) "Экологиялық қақтығыстар". Экологиялық қақтығыстардың себептері; экологиялық қақтығыстардың түрлері; экологиялық қақтығыстарды реттеу тәсілдері; экологиялық белсенділік; әлеуметтік-экологиялық қақтығыстар және оларды жеке, аймақтық, ұлттық және жаһандық тұрғыдан шешу.
13) "Климаттың өзгеруі". Ауа мен судың ластануы. Экологиялық қауіптер; халықтың өсуі, қоршаған ортаның деградациясы; Тұщы су тапшылығы; климаттың өзгеруінің салдары: жаппай көші-қон және қақтығыстар қауіпсіздіктің төмен деңгейі.
14) "Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік". Өзін елдің азаматы ретінде сезінуге, өз Отанына тиесілігін сезінуге және оның мүдделеріне қызмет етуге дайын болуға мүмкіндік беретін жеке қасиеттер; әлеуметтік жауапкершілік; жеке қасиеттер: адалдық, әдептілік, әдептілік, ізгі ниет, ұжымда жұмыс істей білу; құқықтық мәдениет.
15) "Мәдени бірегейлікті қалыптастыру". Мәдени бірегейлікті қалыптастыру және дамыту ерекшеліктері; ұлттық бірегейлік; көпмәдениеттілік; қоғам мен мәдени бірегейлікті қамтамасыз етудің негізі ретінде тіл;
16) "Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық коммуникация". Дүниетаным мен басқалардың көзқарасын түсіну және құрметтеу; көпмәдениетті проблемаларды сыни талдау дағдысы; көпмәдениетті қоғамдағы оң және тиімді өзара іс-қимыл; жергілікті және жаһандық проблемаларды шешуге қатысатын елдің және әлемнің белсенді азаматтарын қалыптастыру.
17) Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың мамандандырылған компоненті". Мамандықтағы жаһандық құзыреттілік; мансаптық өсу перспективалары; шығармашылық мамандық-кәсіп және өмір салты; жобалар мен процестерді басқару; кәсіби этика құндылық ретінде.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесі 24 сағатты (1 кредит) құрайды.
2-тарау. Бағдарламаның құрылымы мен мазмұны
Бөлімдер, бөлімшілердің мен тақырыптардың атауы | Сағаттар саны | ||
Барлығы | Сабақтар | ||
Теориялық | Практикалық | ||
1 бөлім. Жаһандық құзыреттілік | |||
1.1 Жаһандық құзыреттілік мәдениеті | + | + | + |
Тақырып 1.1.1. Жаһандық құзыреттілік дегеніміз не | |||
Тақырып 1.1.2. Жаһандық құзыреттілік мәдениеті | |||
Тақырып 1.1.3. Жаһандық құзыреттілікті қолдану | |||
Тақырып 1.1.4. Жаһандық құзыреттілікті дамыту жолдары | |||
2 бөлім. Қаржылық сауаттылық | |||
2.1 Жеке қаржыдағы кірістер | + | + | + |
Тақырып 2.1.1. Белсенді табыс | |||
Тақырып 2.1.2. Пассивті табыс | |||
Тақырып 2.1.3. Жеке табысты арттыру жолдары | |||
Тақырып 2.1.4 Ақша функциялары | |||
Тақырып 2.1.5. Еңбекті бағалаудың әдістері мен формалары | |||
Тақырып 2.1.6. Ұлттық және шетел валютасы | |||
2.2 Жеке қаржы шығындары | + | + | + |
Тақырып 2.2.1. Қалта ақшасын тиімді пайдалану | |||
Тақырып 2.2.2. Ірі сатып алулар | |||
Тақырып 2.2.3. Эмоционалды сатып алу | |||
Тақырып 2.2.4. Ипотека. Тұрғын үй несиесі | |||
Тақырып 2.2.5. Кредиттеу (жеке тұлғалардың банкроттығы) | |||
Тақырып 2.2.6. Отбасылық іс-шаралардың бюджетін қалай құруға болады | |||
2.3. Отбасылық бюджет | + | + | + |
Тақырып 2.3.1. Отбасылық бюджеттің кірістері | |||
Тақырып 2.3.2. Отбасылық бюджеттің міндетті шығыстары | |||
Тақырып 2.3.3. Отбасылық бюджеттің қосымша шығындары | |||
Тақырып 2.3.4. Отбасылық бюджеттің түрлері | |||
Тақырып 2.3.5. Отбасылық бюджетті жоспарлау. Отбасының қаржылық мақсаттары | |||
Тақырып 2.3.6. Отбасылық бюджетті жүргізу ережелері | |||
2.4. Жинақ және жинақтау | + | + | + |
Тақырып 2.4.1. Қаржылық қауіпсіздік жастығы | |||
Тақырып 2.4.2. Жлайинақтау тәсілдері | |||
Тақырып 2.4.3. Ақша жинақтар: банкте, жылжымайтын мүлікте | |||
Тақырып 2.4.4. Қаржылық алаяқтық түрлері. Қаржылық пирамида | |||
Тақырып 2.4.5. Қаржылық байлық | |||
Тақырып 2.4.6. Инвестициялар. Қаржылық тәуекелдердің түрлері | |||
3 бөлім. Жергілікті және жаһандық маңызы бар проблемаларды шешу | |||
3.1 Проблемалар түрі | + | + | + |
Тақырып 3.1.1. Қарым-қатынас мәдениеті | |||
Тақырып 3.1.2. Қақтығыстар. Түсінігі. Түрлері. Шешу жолдары | |||
Тақырып 3.1.3. Әлеуметтік проблемалар | |||
Тақырып 3.1.4. Экологиялық қақтығыстар | |||
Тақырып 3.1.5. Климаттың өзгеруі. Ауа мен судың ластануы | |||
4 бөлім. Әр түрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну | |||
4.1 Тиімді мәдениетаралық өзара іс-қимылға қатысу | + | + | + |
Тақырып 4.1.1. Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік | |||
Тақырып 4.1.2. Мәдени бірегейлікті қалыптастыру | |||
Тақырып 4.1.3. Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық байланыс. | |||
Тақырып 4.1.4. Басқа адамның көзқарасын түсіну және қабылдау қабілеті | |||
5 бөлім. Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың мамандандырылған компоненті | |||
5.1 Жаһандық құзыреттілік | + | + | |
Тақырып 5.1.1. Мамандықтағы жаһандық құзыреттілік | |||
Тақырып 5.2 Мансаптық өсу перспективалары | |||
Тақырып 5.3 Шығармашылық мамандық-кәсіп және өмір салты | |||
Тақырып 5.4 Жобалар мен процестерді басқару | |||
Тақырып 5.5 Кәсіби этика құндылық ретінде | |||
3-тарау. Оқытудың нәтижелері және бағалау критерийлері
Бөлім атауы | Бөлімше атауы | Оқыту нәтижелері | Бағалау критерийлері |
Жаһандық құзыреттілік | Жаһандық құзыреттілік мәдениеті |
1) Жеке тұлғаны дамыту үшін жаһандық құзыреттіліктің маңыздылығын түсіну; | 1) Жаһандық құзыреттілікті сипаттайды. |
1) Зерттеу, жобалау, волонтерлік жұмыс дағдыларын қалыптастыру. | 1) Зерттеу нәтижелерін бағалауды қалыптастырады. | ||
Қаржылық сауаттылық | Жеке қаржыдағы кірістер |
1) Белсенді және пассивті кірістердің мәнін түсіну; | 1) Жеке табысқа әсер ететін факторларды айқындайды. |
Жеке қаржы шығындары | 1) Қалта ақшасын тиімді пайдалану дағдыларын қалыптастыру. | 1) Несиелендіру мәселесін түсінеді және қиындық тудыратын несиелерге жол бермейді. | |
Отбасылық бюджет |
1) Отбасылық бюджеттің кірістері мен шығыстарын талдай білу; | 1) Отбасылық бюджетті жоспарлау кезеңдерін құрайды. | |
Жинақ және жинақтау | 1) Отбасының қаржылық қауіпсіздік жастығын қалыптастыру. |
1) Ақшалай жинақтау көздерінің тізбесін және олардың қажеттілігін негіздей отырып шығыстар тізімін жасайды; | |
Жергілікті және жаһандық маңызы бар проблемаларды шешу | Проблемалар түрлері | 1) Эмпатия мен ынтымақтастық қабілетіне негізделген қарым-қатынас этикасын қалыптастыру. |
1) Басқа адамдардың сенімдерін түсінеді және қабылдайды; |
2) Қақтығыстардың мәні мен себептерін түсіну. |
1) Қақтығысты шешу алгоритмін құрайды; | ||
3) Аналитикалық, сыни ойлау, жергілікті және жаһандық маңызы бар әлеуметтік проблемаларды бағалау дағдысын қалыптастыру. | 1) Әлеуметтік жобаны, волонтерлік акциялар мен бастамаларды бағалайды. | ||
1) Экологиялық проблемалар бойынша дәлелдемелерді зерттеу және талдау жүргізу дағдыларын қалыптастыру. | 1) Жергілікті және жаһандық деңгейде экологиялық проблемалрды шешу жолдарын ұсынады. | ||
Әр түрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну | Тиімді мәдениетаралық өзара іс-қимылға қатысу | 1) Азаматтық ұстанымын көрсете алу, өз көзқарасын қорғай білу; | 1) Әлеуметтік жауапкершіліктің маңыздылығын түсінеді. |
2) қоғамдағы мәдени бірегейліктің маңыздылығын бағалау. |
1) Әр түрлі мәдениеттердің құндылығы туралы өзіндік көзқарасын дәлелдеу үшін дәлелдер келтіреді; | ||
1) Жаһандық проблемалр мен мәдениетаралық айырмашылықтарды анықтау; |
1) Мәдени, діни және басқа да айырмашылықтардың басқалардың көзқарастарына қалай әсер ететінін түсінеді; | ||
1) Мәселе бойынша дәлелдер, айғақтар, ақпаратты таңдай білу. | 1) алынған ақпаратты, әртүрлі көзқарастарды сыни тұрғыдан бағалайды. | ||
Қоғамдық-гуманитарлық бағыттың мамандандырылған компоненті | Мамандықтағы жаһандық құзыреттілік |
1) Қоғамдық-гуманитарлық бағыт бойынша жаһандық құзыреттілікті сипаттау; | 1) Қоғамдық-гуманитарлық бағыт бойынша жаһандық құзыреттілікті қалыптасу матрицаларын әзірлейді. |
Мансаптық өсу перспективалары | 1) Қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру. | 1)Ойлауда басымдылық көрсетеді және орындалған жұмысқа жауапкершілікпен қарайды | |
Шығармашылық мамандық-кәсіп және өмір салты |
1) Жарқын көркем образдар жасай білу; |
1) Шығармашылық өнімнің семантикалық шкаласы (Creative Product Semantic Scale) бойынша жоба жасай алады; | |
Жобалар мен процестерді басқару | 1) Көлемі, кестесі және бюджеті негізінде қатысушыларды қалай басқаруға дейінгі процестер мен жобаларды жоспарлау дағдыларына ие болу. | 1) Көлеміне сай және бюджеті негізінде қатысушыларды қалай басқаруға дейінгі процестер мен жобаларды жоспарлау дағдыларына ие болады. | |
Кәсіби этика құндылық ретінде | 1) Кәсіби этика негіздерін пайдалана білу. | 1) Моральдық-құқықтық нормаларды, құпиялылық қағидаттарын сақтайды. |
