Құқықтық актілер туралы

Қазақстан Республикасының Заңы 2016 жылғы 6 сәуірдегі № 480-V ҚРЗ.

Қолданушылар назарына!
Қолданушыларға ыңғайлы болуы үшін ЗҚАИ мазмұнды жасады.

МАЗМҰНЫ

Осы Заң Қазақстан Республикасының құқықтық актілерін әзірлеу, ұсыну, талқылау, қабылдау, тіркеу, қолданысқа енгізу, өзгерту, толықтыру, олардың қолданысын тоқтату, тоқтата тұру және оларды жариялау тәртібіне байланысты қоғамдық қатынастарды реттейді.

1-БӨЛІМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1-тарау. НЕГІЗГІ ЕРЕЖЕЛЕР

1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негiзгi ұғымдар

Осы Заңда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:

1) әзірлеуші орган – Қазақстан Республикасының Конституциясында, осы Заңда және басқа да нормативтік құқықтық актілерде белгіленген құзыретіне сәйкес нормативтік құқықтық актілерді әзірлейтін мемлекеттік органдар, жергілікті өкілді және атқарушы органдар;

1-1) ғылыми құқықтық сараптама – ғылыми құқықтық сараптама объектілерін олардың сапасын, негізділігін, жобаның ғылыми пысықталуын бағалау, оны қабылдаудың ықтимал жағымсыз әлеуметтік және құқықтық салдарларын айқындау, ұсынылатын нормалардың құқық жүйесі мен заңнама жүйесіне сәйкестігі бөлігінде тәуелсіз кәсіби сараптамалық талдау;

1-2) ғылыми құқықтық сарапшы – ғылыми құқықтық сарапшылар тізілімінде тұрған жеке тұлға;

1-3) ғылыми құқықтық сарапшылар тізілімі – ғылыми құқықтық сараптама жүргізуге тартылатын ғылыми құқықтық сарапшылар тізімі;

1-4) "Е-заңнама" ақпараттық жүйесі – Қазақстан Республикасының заңнамасына талдау (мониторинг) жүргізуге, сондай-ақ норма шығарудың жекелеген процестерін автоматтандыруға арналған бірыңғай құқықтық жүйе;

2) ереже – қандай да бір мемлекеттік органның мәртебесі мен өкілеттіктерін айқындайтын нормативтік құқықтық акт;

3) жеке қолданылатын құқықтық акт – уәкілетті органның өкілеттігін іске асыратын, құқық нормаларын қамтымайтын әрі жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен міндеттерін іске асыруға байланысты емес оның жазбаша ресми құжаты;

4) заң – аса маңызды қоғамдық қатынастарды реттейтін, Қазақстан Республикасының Конституциясында көзделген негізге алынатын қағидаттар мен нормаларды белгiлейтiн нормативтiк құқықтық акт;

5) заңға тәуелді нормативтiк құқықтық актiлер – заңнамалық және сатысы бойынша өзге де жоғары тұрған нормативтiк құқықтық актiлердің негiзiнде және (немесе) оларды орындау үшін және (немесе) одан әрі іске асыру үшін шығарылатын, заңнамалық актілер болып табылмайтын өзге де нормативтiк құқықтық актiлер;

6) алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
6-1) алып тасталды – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

7) заңнамалық акт – Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізетін заң, конституциялық заң, кодекс, шоғырландырылған заң, заң, Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң күші бар уақытша қаулысы, Қазақстан Республикасы Парламентiнiң қаулысы, Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының және Мәжiлiсiнің қаулылары;

8) заң сараптамасы – нормативтік құқықтық актінің жобасын не қабылданған нормативтік құқықтық актіні Қазақстан Республикасының Конституциясына және Қазақстан Республикасының заңнамасына, заң техникасына сәйкестігі тұрғысынан тексеру;

9) заң техникасы – құқықтық актілерді ресімдеу тәсілдерінің, талаптары мен қағидаларының жиынтығы;

10) заң ұқсастығы – ұқсас қоғамдық қатынастарды реттейтін заңдардың нормаларын реттелмеген қоғамдық қатынастарға қолдану;

11) кодекс – осы Заңның 8-бабында көзделген бiртектес аса маңызды қоғамдық қатынастарды реттейтiн құқық нормалары бiрiктiрiлген және жүйеге келтiрiлген заң;

12) конституциялық заң – Қазақстан Республикасы Конституциясы 62-бабының 4-тармағында белгiленген тәртiппен, Қазақстан Республикасының Конституциясында көзделген мәселелер бойынша қабылданатын заң;

13) қағидалар – қандай да бір қызмет түрін ұйымдастыру және жүзеге асыру тәртібін айқындайтын нормативтік құқықтық акт;

14) Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмi – нормативтiк құқықтық актiлердiң деректемелерiн және осы актiлер туралы ақпараттық-анықтамалық сипаттағы басқа да мәлiметтердi қамтитын Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiн мемлекеттiк есепке алудың бiрыңғай жүйесi;

15) Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң эталондық бақылау банкi – Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiне олар туралы мәлiметтер енгiзiлген, қағаз жеткізгіштегі нормативтік құқықтық актілер жиынтығы және электрондық құжат нысанындағы нормативтік құқықтық актілердің электрондық жүйесі;

16) Қазақстан Республикасының заңнамасы – белгіленген тәртіппен қабылданған нормативтiк құқықтық актiлер жиынтығы;

17) Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерiстер мен толықтырулар енгiзетiн заң – Қазақстан Республикасы Конституциясы 62-бабының 3-тармағында және 91-бабының 1-тармағында белгiленген тәртiппен қабылданатын заң;

18) құқық нормасы – реттелетін қоғамдық қатынастар шеңберiнде көп мәрте қолдануға арналған, жеке-дара айқындалмаған тұлғалар тобына қолданылатын, тұрақты немесе уақытша сипаттағы жалпыға мiндеттi мінез-құлық қағидасы;

19) құқықтық акт – құқық нормасын қамтитын, республикалық референдумда қабылданған немесе уәкілетті орган қабылдаған, белгіленген нысандағы жазбаша ресми құжат не жеке билік ететін құқықтық нұсқаманы қамтитын, заңда белгіленген нысандағы шешім;

19-1) Құқықтық ақпараттың бірыңғай жүйесі – Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің жүйеленген дерекқорына орталықтандырылған қол жеткізу жүйесі;

20) құқықтық мониторинг – осы Заңның 50 және 51-баптарына сәйкес жүзеге асырылатын, Қазақстан Республикасы заңнамасының тиімділігін бағалау және болжау, оны жетілдіру жөнінде ұсыныстар тұжырымдау мақсатында Қазақстан Республикасы заңнамасының жай-күйі және оны қолдану практикасы туралы ақпаратты үнемі бақылау, жинау, талдау жүйесі;

21) құқық ұқсастығы – заңнаманың мәнін, құқықтың жалпы қағидаттарын және құқықтың нақты салаларының қағидаттарын реттелмеген қоғамдық қатынастарға қолдану;

22) алып тасталды - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
23) алып тасталды - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

24) нормативтік емес құқықтық акт – құқық нормасын қамтымайтын, белгіленген жазбаша немесе өзге де нысанда өз құзыреті шегінде қабылдаған, жеке айқындалған тұлғалардың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген құқықтары мен міндеттерін іске асыратын не нормативтік құқықтық актіде қамтылған нормаларға түсіндірме беретін уәкілетті органның шешімі, сондай-ақ жеке қолданылатын құқықтық акт немесе мемлекеттік жоспарлау жүйесі саласындағы құқықтық акт;

25) нормативтік құқықтық акт – республикалық референдумда қабылданған не уәкілетті орган қабылдаған, құқық нормаларын белгілейтін, олардың қолданылуын өзгертетін, толықтыратын, тоқтататын немесе тоқтата тұратын, белгіленген нысандағы жазбаша ресми құжат;

26) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

27) Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімі – осы Заңның 7-бабы 2-тармағының 6), 7), 8) және 9) тармақшаларында көрсетілген, Қазақстан Республикасының әділет органдарында мемлекеттік тіркеуден өткен нормативтік құқықтық актілердің мемлекеттік тіркеу нөмірі мен деректемелері қамтылған тізбе;

28) нормативтiк құқықтық актiнiң деңгейi – нормативтiк құқықтық актiнiң нормативтiк құқықтық актiлер сатысында өзiнiң заңдық күшiне қарай алатын орны;

29) нормативтік құқықтық актінің заңдық күші – нормативтік құқықтық актінің тиісті қоғамдық қатынастарға қолданылу міндеттілігін, сондай-ақ өзге де нормативтік құқықтық актілерге қатысты басымдығын немесе қоса бағыныстылығын айқындайтын сипаттамасы;

30) нормативтік құқықтық актіні ресми жариялау – осы Заңда көзделген жағдайларда, нормативтiк құқықтық актiнiң толық мәтінін жалпыға бірдей мәлімет үшін электрондық түрде Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде, ресми баспасөз басылымдарында, сондай-ақ мерзімді баспасөз басылымдарында қазақ және орыс тілдерінде жариялау;

31) нормативтік құқықтық актіге ресми түсіндірме беру актісі – осы Заңның 13-тарауында көрсетілген талаптар мен шарттарға сай келетін, нормативтік құқықтық актіде қамтылған нормаларға түсіндірме беретін белгіленген нысандағы жазбаша ресми құжат;

32) нұсқаулық – қоғамдық қатынастардың қандай да бір саласында заңнаманың қолданылуын тиянақтайтын нормативтік құқықтық акт;

32-1) пилоттық жоба – мемлекеттік орган енгізілетін реттеу нәтижесін анықтау мақсатында жүргізетін рәсім;

32-2) реттеу субъектілері – нормативтік құқықтық актілердің күші қолданылатын тұлғалар;

32-3) реттеушілік жүктеме – уақыт пен адами ресурстар шығындарын қоса алғанда, Қазақстан Республикасының заңнамасында орындалуы міндетті талаптардың белгіленуіне байланысты реттеу субъектілерінің қаржылық ауыртпалығы;

32-4) реттеушілік саясат – нормативтік құқықтық актілер арқылы қоғамдық қатынастарды мемлекеттік реттеу;

32-5) реттеушілік саясаттың консультативтік құжаты (бұдан әрі – консультативтік құжат) – нақты саладағы мемлекеттік реттеу проблемалары, оларды шешу жолдары, заң жобасын әзірлеу қажеттігінің негіздемесі және Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын өзге де ережелер қамтылуға тиіс, белгіленген нысандағы құжат;

33) техникалық регламент – өнімге немесе өнім мен оған байланысты оның өмірлік циклінің процестеріне қойылатын талаптарды белгілейтін, Қазақстан Республикасының техникалық реттеу саласындағы заңнамасына немесе Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартқа сәйкес әзірленетін және қолданылатын нормативтік құқықтық акт;

34) уәкiлеттi орган – Қазақстан Республикасының Конституциясында, осы Заңда, сондай-ақ осы мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдардың құқықтық мәртебесiн айқындайтын Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген өздерінің құзыретiне сәйкес құқықтық актiлерді қабылдауға құқылы Қазақстан Республикасының мемлекеттiк органдары мен лауазымды адамдары (Қазақстан Республикасының Президентi, Қазақстан Республикасының Парламентi, Парламент Палаталары, Қазақстан Республикасының Үкiметi, Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты, Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы, Қазақстан Республикасының Жоғары аудиторлық палатасы, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi, орталық атқарушы органдар, жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар, әкімдер, өзге де мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдар);

35) алып тасталды - ҚР 21.01.2019 № 217-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

36) шоғырландырылған заң – осы Заңның 9-бабында көзделген салалардағы (аядағы) сипаты жағынан кешенді қоғамдық қатынастарды реттейтін заң.

Ескерту. 1-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 11.07.2017 № 91-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 21.01.2019 № 217-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 25.11.2019 № 272-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.06.2020 № 351-VI (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі); 30.12.2020 № 397-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Заңдарымен.

2-бап. Осы Заңның қолданылу аясы

1. Осы Заң Қазақстан Республикасының құқықтық актілері жүйесін айқындайды, нормативтік құқықтық актілердің және нормативтік емес құқықтық актілердің құқықтық мәртебесінің аражігін ажыратады.

2. Осы Заң:

1) Қазақстан Республикасының Конституциясын қабылдау, өзгерту, толықтыру және оның қолданылуын тоқтату тәртібін;

2) Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының және Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулыларын қабылдау, өзгерту, толықтыру және олардың қолданылуын тоқтату тәртібін;

3) осы Заңның 19-бабымен реттелетін қатынастарды қоспағанда, Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарын жасасу, орындау, өзгерту, толықтыру және тоқтату тәртібін;

4) Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамасында, Қазақстан Республикасының әкімшілік сот ісін жүргізу туралы заңнамасында, Қазақстан Республикасының қылмыстық-процестік және азаматтық процестік заңнамасында белгіленген жеке-дара қолданылатын құқықтық актілерді қабылдау, өзгерту, толықтыру және олардың қолданылуын тоқтату тәртібін;

5) Қазақстан Республикасының стандарттау саласындағы заңнамасында белгіленген стандарттау жөніндегі құжаттарды жоспарлау, әзірлеу, бекіту, тіркеу, есепке алу, жариялау, мониторингілеу және жаңартып отыру тәртібін реттемейді.

Ескерту. 2-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 05.10.2018 № 184-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.06.2020 № 351-VI (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

3-бап. Құқықтық актілерге қойылатын жалпы талаптар. Құқықтық актілердің түрлері

1. Құқықтық актілер мынадай жалпы талаптарға сай келуге:

1) нормативтік немесе жеке-дара билік ететін құқықтық нұсқамаларды қамтуға;

2) республикалық референдумда не осы Заңда және өзге де заңнамалық актілерде белгіленген тәртіппен қабылдануға;

3) айқындалмаған тұлғалар тобына немесе жеке-дара айқындалған тұлғаларға арналуға;

4) қоғамдық қатынастарды реттеуге бағытталуға;

5) жеке және (немесе) заңды тұлғалардың құқықтары мен міндеттерінің туындауына, оларды өзгертуге, толықтыруға немесе тоқтатуға бағытталуға тиіс.

2. Құқықтық актілер мынадай түрлерге:

1) нормативтік құқықтық актілерге;

2) нормативтік емес құқықтық актілерге бөлінеді.

2-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢНАМАСЫ

4-бап. Қазақстан Республикасы заңнамасының жүйесі, оның тұтастығын қамтамасыз ету

1. Қазақстан Республикасы заңнамасының жүйесін Қазақстан Республикасының Конституциясы, оған сәйкес келетін заңнамалық актілер, өзге де нормативтiк құқықтық актiлер, оның ішінде Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының және Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтiк қаулылары құрайды.

2. Қазақстан Республикасы заңнамасы жүйесінің тұтастығы:

1) нормативтік құқықтық актілерді қабылдау, оларға Қазақстан Республикасының Конституциясында, заңнамалық және өзге де нормативтік құқықтық актілерде белгіленген өзгерістер мен толықтырулар енгізу тәртібін сақтау;

2) Қазақстан Республикасының Конституциясында және осы Заңда бекітілген нормативтік құқықтық актілер сатысын сақтау;

3) азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен міндеттеріне қатысты нормативтік құқықтық актілерді ресми жариялау арқылы қамтамасыз етіледі.

Ескерту. 4-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

5-бап. Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының және Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулылары

Ескерту. 5-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының нормативтік қаулылары Қазақстан Республикасының Конституциясына ғана негізделеді және барлық өзге де нормативтік құқықтық актілер оларға қайшы келе алмайды.

2. Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының нормативтік қаулылары оларды қабылдауға негіз болған Қазақстан Республикасы Конституциясы нормаларының заңдық күшіне ие болады.

3. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулысында сот практикасы мәселелері бойынша түсіндірмелер қамтылады.

Ескерту. 5-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

6-бап. Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары

1. Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарын жасасу, орындау, өзгерту, толықтыру және тоқтату тәртібі арнайы заңмен айқындалады.

2. Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттар оның заңдары алдында басым болады және халықаралық шартта оны қолдану үшін заң шығару талап етілетін жағдайдан басқа реттерде тікелей қолданылады.

2-БӨЛІМ. НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР
3-тарау. НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

7-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердiң негiзгi және туынды түрлерi

1. Нормативтiк құқықтық актiлер негiзгi және туынды болып бөлiнедi.

2. Нормативтiк құқықтық актiлердiң негiзгi түрлерiне мыналар жатады:

1) Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының конституциялық заңдары, Қазақстан Республикасының кодекстері, Қазақстан Республикасының шоғырландырылған заңдары, Қазақстан Республикасының заңдары, Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң күші бар уақытша қаулылары;

2) Қазақстан Республикасы Президентiнiң нормативтiк құқықтық жарлықтары;

2-1) Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесі Төрағасының нормативтік құқықтық актілері;

3) Қазақстан Республикасы Парламентiнің және оның Палаталарының нормативтiк құқықтық қаулылары;

4) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң нормативтiк құқықтық қаулылары;

5) Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулылары;

6) Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының, Қазақстан Республикасы Жоғары аудиторлық палатасының, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің және өзге де орталық мемлекеттік органдарының нормативтік құқықтық қаулылары;

7) Қазақстан Республикасы министрлерінің және орталық мемлекеттік органдардың өзге де басшыларының нормативтік құқықтық бұйрықтары;

8) орталық мемлекеттік органдардың ведомстволары басшыларының нормативтік құқықтық бұйрықтары;

9) мәслихаттардың нормативтік құқықтық шешімдері, әкімдіктердің нормативтік құқықтық қаулылары, әкімдердің нормативтік құқықтық шешімдері және тексеру комиссияларының нормативтік құқықтық қаулылары.

3. Нормативтiк құқықтық актiлердiң туынды түрлерiне мыналар жатады:

1) ереже;

2) техникалық регламент;

3) алып тасталды - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
4) алып тасталды - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

5) қағидалар;

6) нұсқаулық.

Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде туынды түрдегі нормативтік құқықтық актілердің өзге де нысандары көзделуі мүмкін.

4. Туынды түрдегі нормативтiк құқықтық актiлер негiзгi түрдегi нормативтiк құқықтық актiлер арқылы қабылданады немесе бекiтiледi және олармен бiртұтастықты құрайды.

5. Уәкілетті органдардың аумақтық бөлімшелері, сондай-ақ жергілікті бюджеттерден қаржыландырылатын, әкім уәкілеттік берген жергілікті атқарушы органдар нормативтік құқықтық актілер шығаруға құқылы емес.

6. Орталық мемлекеттік органдар ведомстволарының басшылары құрылымына осы ведомство кіретін мемлекеттік органның нормативтік құқықтық актілерінде нормативтік құқықтық бұйрықтарды бекіту жөнінде құзыреті болған кезде нормативтік құқықтық бұйрықтарды қабылдайды және олар адам мен азаматтың құқықтарын және бостандықтарын қозғай алмайды.

Ескерту. 7-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 11.07.2017 № 91-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.07.2018 № 179-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 25.11.2019 № 272-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Заңдарымен.

8-бап. Қазақстан Республикасының кодекстерiмен реттелетiн қоғамдық қатынастар

Қазақстан Республикасының кодекстерi мынадай:

1) бюджеттiк;

2) азаматтық;

3) азаматтық процестік;

4) неке-отбасы;

5) экологиялық;

6) су;

7) жер;

8) орман;

9) салық;

10) кеден;

11) еңбек;

12) қылмыстық жазаларды орындауға байланысты;

13) әкiмшiлiк жауаптылыққа тартуға байланысты;

14) қылмыстық жауаптылыққа тартуға байланысты;

15) қылмыстық-процестік;

16) денсаулық сақтау саласындағы;

17) кәсіпкерлік саласындағы;

18) жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану саласындағы;

19) әкімшілік рәсімдерді және әкімшілік сот ісін жүргізуді жүзеге асыруға байланысты;

20) әлеуметтік қорғау саласындағы біртектес аса маңызды қоғамдық қатынастарды реттеу мақсатында қабылданады.

Ескерту. 8-бапқа орыс тіліндегі мәтінге түзету енгізілді, қазақ тіліндегі мәтін өзгермейді – ҚР 07.07.2020 № 361-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 29.06.2020 № 351-VI (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі); 20.04.2023 № 226-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

9-бап. Шоғырландырылған заңдармен реттелетін қатынастар

Қазақстан Республикасының шоғырландырылған заңдары заңнаманың құрылымын жетілдіру мақсатында қабылданады және:

1) мемлекеттік мүлік;

2) жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару;

3) білім және ғылым;

4) азаматтық қорғау;

5) тұрғын үй қатынастары;

6) қаржы нарығы мен қаржылық ұйымдарды реттеу, бақылау және қадағалау;

7) көлік;

8) рұқсаттар және хабарламалар;

9) оңалту және банкроттық;

10) сәулет, қала құрылысы және құрылыс;

11) адвокаттық қызмет және заң көмегі саласындағы (аясындағы) өзінің сипаты жағынан кешенді қоғамдық қатынастарды реттейтін заңдарды біріктіреді.

Ескерту. 9-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 05.07.2018 № 177-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

10-бап. Нормативтік құқықтық актілер сатысы

1. Қазақстан Республикасы Конституциясының жоғары заңдық күші бар.

2. Қазақстан Республикасының Конституциясын қоспағанда, өзге нормативтiк құқықтық актiлердiң заңдық күшiнiң арақатынасы мынадай төмендей беретiн деңгейлерге сәйкес болады:

1) Конституцияға өзгерiстер мен толықтырулар енгiзетiн заңдар;

2) Қазақстан Республикасының конституциялық заңдары;

3) Қазақстан Республикасының кодекстерi;

4) Қазақстан Республикасының шоғырландырылған заңдары, заңдары, Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң күші бар уақытша қаулылары;

5) Қазақстан Республикасы Парламентiнің және оның Палаталарының нормативтiк қаулылары;

6) Қазақстан Республикасы Президентiнiң нормативтiк құқықтық жарлықтары;

7) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң нормативтiк құқықтық қаулылары;

8) Қазақстан Республикасы министрлерiнің және орталық мемлекеттiк органдардың өзге де басшыларының нормативтiк құқықтық бұйрықтары, Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының, Қазақстан Республикасы Жоғары аудиторлық палатасының, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің және өзге де орталық мемлекеттiк органдардың нормативтiк құқықтық қаулылары;

9) орталық мемлекеттік органдардың ведомстволары басшыларының нормативтік құқықтық бұйрықтары;

10) мәслихаттардың нормативтік құқықтық шешімдері, әкімдіктердің нормативтік құқықтық қаулылары, әкімдердің нормативтік құқықтық шешімдері және тексеру комиссияларының нормативтік құқықтық қаулылары.

3. Төмен тұрған деңгейдегi нормативтiк құқықтық актiлердiң әрқайсысы жоғары тұрған деңгейлердегi нормативтiк құқықтық актiлерге қайшы келмеуге тиiс.

4. Туынды түрдегі нормативтік құқықтық актінің нормативтiк құқықтық актілер сатысындағы орны негізгі түрдегі актінің деңгейімен айқындалады.

5. Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесі Төрағасының актілері, Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының және Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулылары нормативтiк құқықтық актiлердің осы бапта белгіленген сатысынан тыс тұрады.

Ескерту. 10-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 11.07.2017 № 91-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.07.2018 № 179-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз) Заңдарымен.

11-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердiң тiкелей қолданылуы

1. Егер нормативтiк құқықтық актiлердiң өздерiнде немесе оларды қолданысқа енгiзу туралы актiлерде өзгеше ескертілмесе, барлық нормативтiк құқықтық актiлер тiкелей қолданылады.

2. Қолданысқа енгізілген нормативтiк құқықтық актiлердi қолдану үшiн қандай да болсын қосымша нұсқаулар талап етiлмейдi.

3. Егер нормативтiк құқықтық актiнiң өзiнде оның қандай да бiр құқық нормасы қосымша нормативтiк құқықтық акт негiзiнде қолданылатындығы көрсетiлсе, онда бұл норма негiзгi және қосымша нормативтiк құқықтық актiге сәйкес қолданылады.

Қосымша нормативтiк құқықтық акт қабылданғанға дейiн тиiстi қатынастарды реттейтін нормативтік құқықтық актілер қолданылады.

12-бап. Нормативтік құқықтық актілердегі құқық нормаларының қайшылықтары

Ескерту. 12-баптың тақырыбы жаңа редакцияда – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Әртүрлі деңгейдегі нормативтік құқықтық актілердің нормаларында қайшылықтар болған кезде неғұрлым жоғары деңгейдегі актінің нормалары қолданылады.

2. Заңдар нормаларының Қазақстан Республикасы кодекстерінің нормаларымен алшақтығы болған жағдайларда, олар кодекстерге тиісті өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілгеннен кейін ғана қолданылуы мүмкін.

3. Бір нормативтік құқықтық актінің немесе бір деңгейдегі нормативтік құқықтық актілердің нормаларында қайшылықтар болған кезде қолданысқа кешірек енгізілген акт нормалары немесе қолданысқа кешірек енгізілген актіге сәйкес келетін норма қолданылады.

Ескерту. 12-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

13-бап. Заң ұқсастығы мен құқық ұқсастығын пайдалану тәртібі

1. Нақты қоғамдық қатынастарды реттейтін құқық нормалары болмаған кезде заң ұқсастығы немесе құқық ұқсастығы қолданылуы мүмкін.

2. Нақты қоғамдық қатынастарды реттейтін құқық нормалары болмаған жағдайда, заң ұқсастығы қолданылады.

3. Осы баптың 2-тармағында көзделген жағдайларда заң ұқсастығын пайдалану мүмкін болмаған кезде құқық ұқсастығы пайдаланылады.

4. Заң ұқсастығы мен құқық ұқсастығын қолдану процесінде жеке немесе заңды тұлғалардың жаңа міндеттерін белгілеуге немесе құқықтарын шектеуге жол берілмейді.

Заңнаманың нақты салаларымен реттелетін қатынастарда заң ұқсастығы мен құқық ұқсастығын қолдану мүмкіндігі тиісті заңнамалық актілермен айқындалады.

14-бап. Мерзімдерді есептеу

1. Заңнамада белгіленген мерзiм күнтiзбелiк күнмен немесе басталуы сөзсiз болатын оқиға көрсетiле отырып айқындалады. Мерзiм жылдармен, тоқсандармен, айлармен, апталармен, күндермен (тәуліктермен) немесе сағаттармен есептелетiн уақыт кезеңi ретiнде де белгiленуi мүмкiн.

2. Жылдармен есептелетiн мерзiм оның басталуы айқындалған күнтiзбелiк күннен немесе оқиға басталған күннен (тәуліктен) басталады және мерзiмнiң соңғы жылының тиiстi айы мен күнiнде аяқталады. Егер мерзiмнiң аяқталуы тиiстi күн саны жоқ айға тура келсе, онда мерзiм осы айдың соңғы күнiнде (соңғы тәулігінде) аяқталады.

Айлармен есептелетiн мерзiм оның басталуы айқындалған күнтiзбелiк күннен немесе оқиға басталған күннен (тәуліктен) басталады және мерзiмнiң соңғы айының тиiстi күнiнде (күні) аяқталады. Егер мерзiмнiң аяқталуы тиiстi күн саны жоқ айға тура келсе, онда мерзiм осы айдың соңғы күнiнде (соңғы тәулігінде) аяқталады.

Апталармен есептелетiн мерзiм оның басталуы айқындалған күнтiзбелiк күннен немесе оқиға басталған күннен (тәуліктен) басталады және мерзiмнiң соңғы аптасының тиiстi күнiнде (тиісті тәулігінде) аяқталады.

Күндермен (тәуліктермен) есептелетiн мерзiм Қазақстан Республикасының Конституциясында көрсетілген оқиға басталған күннен басталатын конституциялық мерзімдерді қоспағанда, оның басталуы айқындалған күнтiзбелiк күннен немесе оқиға басталған күннен (тәуліктен) басталады және белгіленген кезеңнің соңғы күнiнде (тәулігінде) аяқталады.

Сағаттармен есептелетiн мерзiм оның басталуы айқындалған оқиға басталған минуттан басталады және белгіленген кезеңнің соңғы минутында аяқталады.

3. Уақыт кезеңімен айқындалатын мерзімнің өтуі Қазақстан Республикасының Конституциясында көрсетілген оқиға басталған күннен басталатын конституциялық мерзімдерді қоспағанда, оның басталуы айқындалған күнтізбелік күннен немесе оқиға басталғаннан кейінгі келесі күні басталады.

Егер мерзімнің соңғы күні жұмыс күні болмаса, мерзімнің аяқталу күні сол күннен кейінгі таяудағы келесi жұмыс күні болып есептеледі.

3-1-тарау. Реттеушілік саясат

Ескерту. 3-1-тараумен толықтырылды – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

14-1-бап. Реттеушілік саясатты жүзеге асыру

Реттеушілік саясатты жүзеге асыру мыналарды қамтиды:

1) мемлекеттік реттеудің қазіргі проблемаларын талдау және жария талқылау;

2) жария талқылау нәтижелерін, сондай-ақ мүдделі мемлекеттік органдар мен ұйымдардың ескертулері мен ұсыныстарын ескере отырып, қазіргі проблема бойынша шоғырландырылған шешімді тұжырымдау;

3) қажет болған жағдайда нормативтік құқықтық акт қабылдау арқылы реттеу енгізу;

4) реттеу субъектілеріне олардың реттеушілік жүктемесін ескере отырып, жаңа реттеуге дайындалу үшін қажетті мерзімдер беру;

5) қабылданған нормативтік құқықтық актілердің тиімділігін бағалау.

14-2-бап. Реттеушілік саясаттың міндеттері

Нормативтік құқықтық актілер арқылы мемлекеттік реттеу адамдардың өмірі мен денсаулығының қауіпсіздігін, олардың құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерін қорғауды, қоршаған орта үшін қауіпсіздікті, Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігін, мемлекеттің мүліктік мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету мақсатында енгізіледі.

Конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртіпті, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен имандылығын сақтау құқықтар мен бостандықтарды шектеуге, егер мұндай шектеу заңды түрде негізделген мақсаттарға барабар болса және әділдік талаптарына сай келсе, конституциялық маңызы бар құндылықтарды қорғау үшін демократиялық мемлекетте пропорционалды, мөлшерлес және қажетті болып табылса, негіз бола алады.

14-3-бап. Заңнамалық реттеу қағидаттары

1. Заң нақты қоғамдық қатынастарды реттеуді жүзеге асыруына негіз болатын қағидаттарды белгілеуге тиіс.

2. Заңнамалық реттеу қағидаттары оларды іске асырудың нақты тетіктерін аша отырып белгіленуге тиіс.

3. Заңдардың нормалары оларда белгіленген қағидаттарға қайшы келмеуге тиіс, ал қағидаттарға қайшы келген жағдайда соларға сәйкес келтірілуге тиіс.

4-тарау. НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕРДІҢ ЖОБАЛАРЫН
ДАЙЫНДАУДЫ ЖОСПАРЛАУ

15-бап. Нормативтік құқықтық актілердің жобаларын дайындау жоспарлары

1. Нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларын дайындау жоспарлары бiр жылға жасалатын ағымдағы және неғұрлым ұзақ мерзiмге жасалатын перспективалық болып бөлiнедi.

Перспективалық жоспарларда неғұрлым маңызды нормативтiк құқықтық актiлердi, сондай-ақ оларды дайындау бiр жылдан астам мерзiмге жоспарланатын нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеу көзделедi.

2. Дайындау жоспарларында:

1) нормативтiк құқықтық актiнiң деңгейiн, нысанын және реттеу нысанасын көрсететін атауы;

2) дайындау мерзiмдерi;

3) жобаны әзiрлеуге жауапты органдар мен ұйымдар көрсетiледi.

3. Егер осы Заңда және Қазақстан Республикасының басқа да заңнамасында өзгеше көзделмесе, нормативтiк құқықтық актiлердi дайындау жоспарларын тиiстi актiлердi қабылдауға құзыреттi уәкілетті органдар жасап, бекiте алады.

4. Нормативтік құқықтық актілердің жобаларын дайындау жоспарларын жасаған кезде мемлекеттік және өзге де органдардың, ұйымдардың, оның ішінде ғылыми ұйымдардың, Қазақстан Республикасы Парламенті депутаттарының, Қазақстан Республикасы Ұлттық кәсіпкерлер палатасының және өзге де мүдделі тұлғалардың ұсыныстары, құқықтық және қоғамдық мониторинг нәтижелері, консультативтік құжаттарды, сондай-ақ "Е-заңнама" ақпараттық жүйесі арқылы алынған ұсынымдарды талқылау нәтижелері ескеріледі.

5. Нормативтiк құқықтық актiлердің жобаларын дайындау жоспарларын жасайтын және бекiтетiн уәкілетті органдар жоспарларға осы актiлердiң дайындалуын көрсететiн басқа көрсеткiштерді де енгiзе алады.

6. Қазақстан Республикасының Президенті шығаратын нормативтік құқықтық актілердің жобаларын дайындауды жоспарлау тәртібі мен нысандарын Қазақстан Республикасының Президенті айқындайды.

Ескерту. 15-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

16-бап. Заңнамалық актiлердің жобаларын дайындауды жоспарлау

1. Заң жобаларын дайындауды перспективалық жоспарлау Заң шығару жұмысының тұжырымдамалық жоспары шеңберінде жүзеге асырылады.

2. Заң шығару жұмысының тұжырымдамалық жоспары Қазақстан Республикасы Парламентінің кезекті сайланымы кезеңіне қабылданады және онда, өз шеңберінде Қазақстан Республикасы Парламентінің сессиялары бөлінісінде заң жобаларын дайындау болжанатын Қазақстан Республикасы заңнамасының салалары (аялары) көрсетіледі.

3. Заң шығару жұмысының тұжырымдамалық жоспары Қазақстан Республикасы Парламенті Палаталарының және Қазақстан Республикасы Үкіметінің шоғырландырылған ұсыныстары негізінде жасалады.

4. Заң шығару жұмысының тұжырымдамалық жоспарын Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі әзірлейді, Қазақстан Республикасының Үкіметі Қазақстан Республикасы Парламенті Палаталарының төрағаларымен келісуге енгізеді және Қазақстан Республикасының Президенті бекітеді.

4-1. Мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасының Әділет министрлігіне құқықтық мониторинг нәтижелері негізінде Заң жобалау жұмыстарының жоспарына ұсыныстар жібереді.

5. Заң шығару жұмысының тұжырымдамалық жоспарын іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі бір жылға жасалатын заң жобалау жұмыстарының ағымдағы жоспарларын бекітеді.

6. Заң жобалау жұмыстарының ағымдағы жоспарларын Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі әзірлейді және олар Қазақстан Республикасының Президентімен келісіледі.

7. Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң жобалау жұмыстарының ағымдағы жоспарлары:

1) әзірленуі алдағы жылы болжанатын, оның деңгейін, нысанын және реттеу нысанасын көрсететін заң жобасының атауын;

2) заң жобасын әзірлеу және Қазақстан Республикасының Парламентіне ұсыну мерзімдерін;

3) заң жобасын әзірлеуге жауапты органдарды, ұйымдарды және лауазымды адамдарды көрсетуді қамтуға тиіс.

8. Қазақстан Республикасының Парламенті қабылдайтын заңнамалық актілердің жобаларын дайындауды жоспарлау тәртібі мен нысандарын Парламент және оның Палаталары Қазақстан Республикасы Конституциясы 61-бабының 3-тармағында белгіленген өз құзыреттеріне сәйкес айқындайды.

9. Осы баптың талаптары Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Парламенті депутаттарының заң шығару бастамасы тәртібімен Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне енгізілетін заң жобаларын дайындауға қолданылмайды.

Ескерту. 16-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

5-тарау. НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕРДІҢ ЖОБАЛАРЫН ДАЙЫНДАУ ЖӘНЕ РЕСІМДЕУ

17-бап. Заң жобаларын әзірлеушілер

1. Президент Әкімшілігі, Үкімет, олармен келісу бойынша өзге де мемлекеттік органдар, ұйымдар және азаматтар Қазақстан Республикасы Президентінің тапсырмасы немесе Қазақстан Республикасы Президентінің тапсырмасына негізделген Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігі Басшысының тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамасы тәртібімен Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне енгізілетін заң жобаларының әзірлеушілері бола алады.

2. Парламент депутаттары Қазақстан Республикасы Парламенті депутаттарының заң шығару бастамасы тәртібімен дайындалатын заң жобаларының әзірлеушілері болып табылады.

3. Орталық атқарушы органдар, сондай-ақ олармен келісу бойынша өзге де мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң шығару бастамасы тәртібімен дайындалатын заң жобаларының әзірлеушілері болып табылады.

4. Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамасы тәртібімен Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне енгізілетін заң жобаларын әзірлеу туралы ұсыныстарды Қазақстан Республикасы Президентінің қарауына оның Әкімшілігі, Қазақстан Республикасының Үкіметі, орталық мемлекеттік, жергілікті өкілді және атқарушы органдар, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, сондай-ақ ұйымдар мен азаматтар енгізе алады.

Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамасы тәртібімен заң жобасын әзірлеу тапсырылған Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі немесе Қазақстан Республикасының өзге де мемлекеттік органдары, егер Қазақстан Республикасының Президенті немесе оның тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Басшысы өзгеше мерзім белгілемесе, заң жобасын әзірлеуді бір ай мерзімде жүзеге асырады.

Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамасы тәртібімен дайындалған заң жобалары Қазақстан Республикасының Президенті немесе оның тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Басшысы айқындайтын жағдайларда Қазақстан Республикасының мүдделі мемлекеттік органдарымен келісіледі.

Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамасы тәртібімен Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне енгізілетін заң жобаларын келісу мерзімі, егер Қазақстан Республикасының Президенті немесе оның тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Басшысы өзгеше, анағұрлым қысқа мерзім белгілемесе, он жұмыс күнінен аспайды.

Ескерту. 17-бап жаңа редакцияда – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

17-1-бап. Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң шығару бастамасы құқығын іске асыру тәртібі

1. Осы Заңның 17-бабының 3-тармағында көрсетілген мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң шығару бастамасы тәртібімен дайындалатын заң жобаларының әзірлеушілері болып табылады.

2. Өзге де органдар, ұйымдар және азаматтар заң жобаларын әзірлеу жөнінде ұсыныстар енгізуге немесе осындай бастамашылық жобаларды орталық мемлекеттік органдардың қарауына беруге құқылы.

Орталық мемлекеттік органдар оларды өздері әзірлейтін заң жобалары үшін негіз ретінде қабылдауы немесе олардың одан әрі әзірленуі мен қабылдануын орынсыз деп тануы мүмкін.

3. Орталық мемлекеттік орган, егер Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше белгіленбесе, заң жобасын дайындауды өзіне ведомстволық бағынысты органдар мен ұйымдарға тапсыра алады немесе оны дайындауға шарттық негізде мамандарға, Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасына, жеке кәсіпкерлік субъектілерінің бірлестіктеріне, ғылыми мекемелерге, өзге де ұйымдарға, жекелеген ғалымдар мен ұжымдарға, оның ішінде шетелдіктерге, тиісті салалардағы сарапшыларға бөлінген бюджет қаражаты мен гранттарды осы мақсаттарға пайдалана отырып, тапсырыс бере алады.

4. Орталық мемлекеттік орган заң жобасын әзірлеу басталғанға дейін Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң шығару жұмысының қағидаларына сәйкес консультативтік құжатты жариялау және талқылау рәсімдерін қамтамасыз етуге тиіс.

Кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын консультативтік құжат Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен және Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексіне сәйкес құрылған жеке кәсіпкерлік мәселелері бойынша сараптама кеңестерімен (бұдан әрі – сараптама кеңестері) міндетті түрде талқылауға жатады.

Консультативтік құжатты жұртшылықпен талқылау оны ашық нормативтік құқықтық актілердің интернет-порталында жария талқылау үшін орналастыруды, сондай-ақ жария тыңдау мен пікірсайысты қамтиды.

Реттелуі жоспарланып отырған қоғамдық қатынастардың ерекшеліктеріне қарай талқылаулар жоғарыда көрсетілген тәсілдердің бірі немесе бірнешеуі пайдаланыла отырып жүргізілуі мүмкін.

Заң жобалары оларға түсіндірме жазбаларымен және салыстырма кестелерімен (заңдарға өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілген жағдайларда) бірге мүдделі мемлекеттік органдарға келісуге жіберілгенге дейін ашық нормативтік құқықтық актілердің интернет-порталында жария талқылау үшін орналастырылады.

Консультативтік құжаттарды, сондай-ақ заң жобаларын ашық нормативтік құқықтық актілердің интернет-порталында орналастыру және жария талқылау тәртібі Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң шығару жұмысының қағидаларында айқындалады.

5. Егер заң жобасында ұсынылып отырған құқық нормасы алдын ала сынамалауды талап ететін болса, онда осы құқық нормасы өзі қамтылатын заңмен, оның қолданылуының белгілі бір мерзімдерімен шектеледі және пилоттық жоба жүргізіледі.

6. Мемлекеттік орган пилоттық жоба шеңберінде сынамаланатын құқық нормасын қолдану практикасына талдау жүргізеді, оның барысында оң және жағымсыз салдарлары, осындай реттеуді қолдануға әсер еткен әлеуметтік және өзге де факторлар, пилоттық жобаны жүргізуге байланысты жұмсалған шығыстар мен алынған кірістер айқындалады.

Сынамаланатын құқық нормасын қолданылу мерзімі бойынша шектеу сынамаланатын құқық нормасына жүргізілген талдау нәтижелері негізінде алып тасталуы мүмкін.

Пилоттық жобаларды жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң шығару жұмысының қағидаларында белгіленеді.

6-1. Кәсіпкерлік қызметті реттеу саласындағы пилоттық жобаны жүргізу үшін мемлекеттік органдар мұндай пилоттық жобаны жүргізу шарттарын заңнамалық деңгейде бекітуді қамтамасыз етуге тиіс.

Жеке кәсіпкерлік субъектілерінің кәсіпкерлік қызметті реттеу саласындағы пилоттық жобаға қатысуы тек қана ерікті болып табылады.

7. Заң жобаларын әзірлеу консультативтік құжаттардың негізінде және соларға сәйкес жүзеге асырылады, олар Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң шығару жұмысының қағидаларында белгіленген тәртіппен және негіздер бойынша қайта қарауға жатады.

Заң жобасына Мемлекет басшысының елдегі жағдай және Республиканың ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттары туралы Қазақстан халқына жыл сайынғы жолдаулары шеңберіндегі Қазақстан Республикасы Президентінің тапсырмасы бойынша тұжырымдамалық өзгерістер мен толықтырулар енгізілуі мүмкін.

8. Консультативтік құжатты әзірлеу жөніндегі талаптар республикалық бюджет туралы, Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан кепілдендірілген трансферт туралы, республикалық және облыстық бюджеттер, республикалық маңызы бар қалалар, астана бюджеттері арасындағы жалпы сипаттағы трансферттердің көлемі туралы заңдардың жобаларына және оларға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы заңдардың жобаларына қолданылмайды.

9. Әзірлеуші орган заң жобасын әзірлеу кезінде оны дайындау жөніндегі жұмыс тобын құрады немесе осындай дайындауды өзінің бөлімшелеріне тапсырады.

Заң жобаларын әзірлеуге заң жобасын дайындауға жауапты әзірлеуші органның заң бөлімшесі қызметкерлерінің қатысуы міндетті.

Жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын заң жобаларын әзірлеуге Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы және жеке кәсіпкерлік субъектілерінің аккредиттелген бірлестіктері өкілдерінің қатысуы міндетті.

10. Заң жобаларын дайындауға әртүрлі білім салаларының мамандары, ғылыми мекемелер мен өзге де ұйымдар, ғылыми қызметкерлер, коммерциялық емес және өзге де ұйымдардың өкілдері тартылуы мүмкін.

Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары заң жобасын дайындау жөніндегі жұмыс тобының жұмысына кез келген сатысында қатысуға құқылы.

Әзірлеуші орган заң жобаларын әзірлеу кезінде Қазақстан Республикасының заңнамасын дамытудың ғылыми тұжырымдамаларын, мемлекет қызметін құқықтық қамтамасыз ету саласында жүргізілген іргелі және қолданбалы ғылыми зерттеулердің нәтижелерін және басқа да материалдарды пайдалануға құқылы.

11. Дайындалған заң жобасы мүдделі мемлекеттік органдар мен ұйымдарға келісуге жіберіледі.

Мемлекеттік кірістердің қысқартылуы немесе мемлекеттік шығыстардың ұлғайтылуы көзделетін заң жобасына қаржы-экономикалық есеп-қисаптар қоса беріледі.

Егер заң жобасында қамтылған құқық нормаларын іске асыру үшін заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілерді қабылдау қажет болса (егер мұндай қажеттілік болмаса, онда бұл ілеспе хатта көрсетіледі), Қазақстан Республикасы Президентінің тапсырмасы бойынша әзірленген заң жобаларын қоспағанда, заң жобасына заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілердің жобалары қоса беріледі. Егер заңға тәуелді нормативтік құқықтық актінің жобасын әзірлеу басқа мемлекеттік органның құзыретіне жататын болса, онда осы мемлекеттік орган әзірлеуші органға заңға тәуелді нормативтік құқықтық актінің тиісті жобасын ұсынады.

Заң жобасын әзірлеу кезінде әзірлеуші органдар міндетті түрде ақпараттық сүйемелдеу және түсіндіру бағдарламасының жобасын әзірлейді.

12. Келісу кезінде Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң шығару жұмысының қағидаларына сәйкес заң жобасы бойынша қорытынды береді, онда заң жобасының жан-жақты пысықталу және заңға тәуелді нормативтік құқықтық актінің жобасы мен ақпараттық сүйемелдеу және түсіндіру бағдарламасының жобасы бойынша реттеу нысанасының ашылу фактісін белгілеу қамтылады.

13. Заң жобасы келісуге жіберілген мемлекеттік органдар мен ұйымдар, егер Қазақстан Республикасының Президенті, Қазақстан Республикасының Үкіметі өзгеше белгілемесе, оны алған күннен бастап күнтізбелік отыз күн ішінде заң жобасы бойынша өз ескертулері мен ұсыныстарын дайындауға немесе заң жобасын әзірлеген әзірлеуші органға олардың жоқ екендігін хабарлауға тиіс.

Мемлекеттік органның, ұйымның заң жобасы бойынша ескертулері жазбаша нысанда ұсынылады және кемшіліктерді жою жөніндегі ұсыныстарды қамтуға, негізделген және тиянақты болуға тиіс.

Алынған ескертулер бойынша заң жобасы пысықталып, қабылданған және қабылданбаған ескертулер, ескертулерді қабылдамау уәждері туралы анықтама жасалады.

14. Жұмыс тобын құрған әзірлеуші орган заң жобасына өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізе алады, оларды жұмыс тобы талқылауға тиіс.

15. Халықтың өмірі мен денсаулығына, конституциялық құрылысқа, қоғамдық тәртіпті қорғауға, елдің экономикалық қауіпсіздігіне қатер төндіретін жағдайларға жедел ден қою мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі Қазақстан Республикасы Конституциясының 61-бабы 2-тармағының екінші бөлігіне сәйкес заң жобаларын, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң күші бар уақытша қаулыларының жобаларын әзірлеуге құқылы.

Осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген актілерді әзірлеу негізделуге, Қазақстан Республикасының Үкіметі жедел заңнамалық шараларды қабылдамаған жағдайда туындауы мүмкін дағдарыстық ахуалды, өзекті сын-қатерлерді, форс-мажорлық мән-жайларды және нақты залалдың ауқымын және қолданылатын шаралардың мөлшерлестігін көрсететін растайтын деректермен бірге жүруге тиіс.

Осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген нормативтік құқықтық актілерге заңнамалық реттелуін кейінге қалдыруға болмайтын ережелер ғана енгізілуі мүмкін. Дағдарыстық ахуалдарға жедел ден қоюға байланысты мәселелерді шешуге қатысы жоқ өзге ережелерді қосуға жол берілмейді.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң күші бар уақытша қаулысының жобасы дағдарыстық ахуалдарға жедел ден қою мақсатында әзірленген заң жобасының ажырамас бөлігі болып табылады.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң күші бар уақытша қаулысын дағдарыстық ахуалдарға жедел ден қою мақсатында әзірленген заң жобасынан бөлек әзірлеуге және қабылдауға жол берілмейді.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң күші бар уақытша қаулысын қабылдау осы тармақтың бірінші бөлігінде көзделген тиісті заң жобасы Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне енгізілгеннен кейін ғана мүмкін болады.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң күші бар уақытша қаулысы Қазақстан Республикасы Парламентінің қарауына енгізілген заң жобасының мәтініне сәйкес келуге тиіс.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң күші бар уақытша қаулысы Қазақстан Республикасының Парламенті қабылдаған заңдар күшіне енгенге дейін немесе Қазақстан Республикасының Парламенті заңдарды қабылдамағанға дейін қолданылады.

Осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген заңдар мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң күші бар уақытша қаулыларының жобаларын әзірлеу ерекшеліктері Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң шығару жұмысының қағидаларында айқындалады.

Ескерту. 17-1-баппен толықтырылды – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгерістер енгізілді - ҚР 30.12.2021 № 95-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

18-бап. Заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілердің жобаларын әзірлеу және келісу тәртібі

1. Заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілердің жобаларын әзірлеу кезінде осы бапта белгіленген ерекшеліктер ескеріле отырып, осы Заңның 17-1-бабында көзделген тәртіп қолданылады.

2. Қазақстан Республикасы Президентінің нормативтік құқықтық жарлықтарының, Қазақстан Республикасы Үкіметінің нормативтік құқықтық қаулыларының жобаларын және басқа да уәкілетті органдардың заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілерінің жобаларын дайындауға әртүрлі білім салаларының мамандары, ғылыми мекемелер мен өзге де ұйымдар, ғылыми қызметкерлер, коммерциялық емес және өзге де ұйымдардың өкілдері тартылуы мүмкін.

3. Бір деңгейдегі уәкілетті органдардың заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілерінің жобаларын бірнеше уәкілетті орган әзірлеуі, ал қажет болғанда – қабылдауы мүмкін.

Бірнеше уәкілетті органның заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілерінің жобаларын олар осы Заңда көзделген тәртіппен бірлесіп әзірлейді және уәкілетті органдардың басшылары қол қоятын бірлескен нормативтік құқықтық актілер түрінде қабылданады.

Бірлескен заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілердің туынды түрлері туынды заңға тәуелді нормативтік құқықтық актіні қабылдаған уәкілетті органдардың негізгі заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілері арқылы бекітіліп, онда туынды актіні қабылдауға арқау болған негізгі нормативтік құқықтық актілер көрсетіледі.

4. Егер Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше белгіленбесе, заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілердің жобаларын мемлекеттік органдар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген өз құзыретіне сәйкес, өз бастамасы немесе жоғары тұрған мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың тапсырмасы бойынша әзірлейді.

Егер Қазақстан Республикасы Президентінің нормативтік құқықтық жарлығының, Қазақстан Республикасы Үкіметінің нормативтік құқықтық қаулысының дайындалып жатқан жобасының құқық нормаларын іске асыру үшін бір деңгейдегі немесе төмен тұрған деңгейдегі нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізу қажет болса, онда негізгі түрдегі нормативтік құқықтық актінің жобасымен бір мезгілде көрсетілген өзгерістері және (немесе) толықтырулары бар нормативтік құқықтық актілердің жобалары дайындалуға немесе тиісті органдарға осындай актілерді дайындау туралы тапсырмалар берілуге тиіс.

Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің – Елбасының Кеңсесі, Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі әзірлеген Қазақстан Республикасы Президентінің нормативтік құқықтық актілерінің жобаларын қоспағанда, заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілердің әзірленген жобалары оларға түсіндірме жазбалармен және салыстырма кестелерімен (заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілген жағдайларда) бірге мүдделі мемлекеттік органдарға келісуге жіберіледі және ашық нормативтік құқықтық актілердің интернет-порталында жария талқылау үшін орналастырылады.

5. Осы Заңның 17-1-бабы 15-тармағының бірінші бөлігінде көрсетілген заң жобалары бойынша заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілердің жобаларын, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң күші бар уақытша қаулыларын әзірлеу, келісу тәртібі Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң шығару жұмысының қағидаларында айқындалады.

Заңға тәуелді нормативтік құқықтық актінің дайындалған жобасы, ал қажет болған кезде оны іске асыру мақсатында қабылданатын заңға тәуелді басқа нормативтік құқықтық актінің жобасы мүдделі мемлекеттік органдар мен ұйымдарға келісуге жіберіледі.

6. Осы Заңның 35-1-бабына сәйкес мемлекеттік тіркеуге жататын заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілердің жобаларын әділет органдарының келісуі нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу, келісу және мемлекеттік тіркеу қағидаларында айқындалатын тәртіппен Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкестігі, құқық нормаларының бар-жоғы және мемлекеттік тіркеу қажеттілігі тұрғысынан заң сараптамасын жүргізу арқылы жүзеге асырылады.

Ескерту. 18-бап жаңа редакцияда – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 30.12.2021 № 96-VII (01.01.2022 бастап қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

19-бап. Кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын консультативтік құжаттарды, нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу және қабылдау ерекшеліктері

1. Әзірлеуші органдар Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасына және сараптама кеңестеріне кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын консультативтік құжатты немесе нормативтік құқықтық актінің тиісті жобасын сараптама қорытындыларын алу үшін ашық нормативтік құқықтық актілердің интернет-порталында орналастырғаны туралы хабарлама жібереді.

Кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын консультативтік құжатқа, нормативтік құқықтық актінің жобасына өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілген жағдайда әзірлеуші орган сараптама қорытындысын алу үшін консультативтік құжатты, нормативтік құқықтық актінің жобасын Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасына және сараптама кеңесіне қайта жіберуге міндетті.

Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы және сараптама кеңестері консультативтік құжатқа немесе нормативтік құқықтық актінің жобасына өздерінің сараптама қорытындыларын ашық нормативтік құқықтық актілердің интернет-порталында орналастырады.

Сараптама қорытындылары қазақ және орыс тілдерінде ұсынылады.

Сараптама қорытындысын ұсыну үшін мерзім үш жұмыс күнін құрайтын осы Заңның 17-1-бабы 15-тармағының бірінші бөлігінде көрсетілген заңдардың жобаларын, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң күші бар уақытша қаулыларының жобаларын қоспағанда, Қазақстан Республикасының Үкіметі жанындағы сауда саясаты жөніндегі консультативтік-кеңесші органның шешімі негізінде елеулі маңызды тауарлар тізбесіне енгізілген азық-түлік тауарларының немесе өзге де тауарлардың ішкі нарықта аса жетіспеушілігін болғызбау не азайту және Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында тыйым салу мен сандық шектеуді және кедендік-тарифтік реттеу шараларын енгізуді көздейтін, сараптамалық қорытынды ұсыну мерзімі бес жұмыс күнін құрайтын нормативтік құқықтық актілердің жобаларын қоспағанда, кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын консультативтік құжатқа, нормативтік құқықтық актінің жобасына сараптама қорытындысын ұсыну үшін әзірлеуші органдар белгілейтін мерзім – Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасына және сараптама кеңесінің мүшелеріне хабарлама келіп түскен кезден бастап он жұмыс күнінен, ал заң жобалары бойынша он бес жұмыс күнінен кем болмайды.

Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы және сараптама кеңесінің мүшелері сараптама қорытындыларын белгіленген мерзімде ұсынбаған жағдайда, консультативтік құжат немесе нормативтік құқықтық актінің жобасы ескертусіз келісілді деп есептеледі.

Бұл ретте тиісті жобаларды келісу кезінде мемлекеттік органдардың әзірлеуші органдардан өзінің сараптама қорытындысын әзірлеуші орган айқындаған мерзімдерде ұсынбаған Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасынан және сараптама кеңесінің мүшелерінен сараптама қорытындыларын алуды талап етуіне тыйым салынады.

Кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын нормативтік құқықтық актінің жобасына түсіндірме жазба нормативтік құқықтық актінің қолданысқа енгізілуіне байланысты кәсіпкерлік субъектілері шығындарының азаюын және (немесе) ұлғаюын растайтын есеп-қисаптардың нәтижелерін қамтуға тиіс.

2. Осы баптың 1-тармағында көрсетілген сараптама қорытындысын алу жөніндегі талап орталық және жергілікті атқарушы органдардың, сондай-ақ әкімдердің Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңнамасында көзделген жағдайларда тиісті аумақта карантиндік режимді енгізе отырып, карантиндік аймақты белгілеу (күшін жою) туралы, карантинді және (немесе) шектеу іс-шараларын белгілеу (алып тастау) туралы шешімдер қабылдауды, сондай-ақ табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайды жариялауды көздейтін нормативтік құқықтық актілерінің жобаларына қолданылмайды.

3. Жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын нормативтік құқықтық актілердің жобаларына қатысты Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексінде белгіленген жағдайларда және тәртіппен реттеушілік әсерге талдау жүргізіледі.

4. Әзірлеуші орган Қазақстан Республикасы Ұлттық кәсіпкерлер палатасының және сараптама кеңесі мүшелерінің сараптама қорытындысымен келіскен кезде консультативтік құжатқа, нормативтік құқықтық актінің жобасына тиісті өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізеді.

Сараптама қорытындыларымен келіспеген жағдайда әзірлеуші орган келіспеу себептерін негіздей отырып, ұстанымын қалыптастырады.

Әзірлеуші орган сараптама қорытындысымен келіспеген жағдайда сараптама қорытындысын алған күннен бастап он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасына және (немесе) осы сараптама қорытындысын ұсынған сараптама кеңесінің мүшесіне келіспеу себептерін негіздей отырып жауап жібереді.

Қазақстан Республикасы Ұлттық кәсіпкерлер палатасының және (немесе) сараптама кеңесі мүшесінің сараптама қорытындысы сараптама кеңесінің отырысында Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексінде белгіленген тәртіппен қаралуы мүмкін.

5. Сараптама қорытындылары Қазақстан Республикасы Ұлттық кәсіпкерлер палатасының немесе сараптама кеңесі мүшесінің жазбаша ұстанымын білдіреді, ұсынымдық сипатта болады және консультативтік құжатқа, нормативтік құқықтық актінің жобасына ол қабылданғанға дейін, оның ішінде осы жобаны мүдделі мемлекеттік органдармен әрбір келесі келісу кезінде міндетті қосымшалар болып табылады.

6. Жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын консультативтік құжаттар, нормативтік құқықтық актілердің жобалары оларды Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы және сараптама кеңесі қарағанға дейін интернет-ресурстарда орналастыруды қоса алғанда, бұқаралық ақпарат құралдарында міндетті түрде жариялануға (таратылуға) жатады.

7. Осы бапта көзделген рәсімдер жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын нормативтік құқықтық актілерді қабылдаудың міндетті шарттары болып табылады.

8. Осы баптың талаптары Қазақстан Республикасының Президенті мен Қазақстан Республикасы Парламенті депутаттарының заң шығару бастамасы тәртібімен әзірленген заң жобаларына қолданылмайды.

Ескерту. 19-бап жаңа редакцияда – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі); 30.12.2022 № 177-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

20-бап. Азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен міндеттеріне қатысты нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу және қабылдау ерекшеліктері

1. Азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен міндеттеріне қатысты нормативтік құқықтық актілердің жобаларын әзірлеу процесіне коммерциялық емес ұйымдарды, азаматтарды тарту мақсатында "Қоғамдық кеңестер туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген тәртіппен қоғамдық кеңестер құрылады.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң шығару жұмысының қағидаларында консультативтік құжаттарды және заң жобаларын қоғамдық кеңестермен жария талқылау тәртібі реттеледі.

2. Орталық және жергілікті атқарушы органдардың, сондай-ақ әкімдердің Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңнамасында көзделген жағдайларда тиісті аумақта карантиндік режимді енгізе отырып, карантиндік аймақты белгілеу (күшін жою) туралы, карантинді және (немесе) шектеу іс-шараларын белгілеу (алып тастау) туралы шешімдер қабылдауды, сондай-ақ табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайды жариялауды көздейтін нормативтік құқықтық актілерінің жобаларын қоспағанда, орталық мемлекеттік органдар, жергілікті өкілді және атқарушы органдар қоғамдық кеңестерді азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен міндеттеріне қатысты консультативтік құжатты немесе нормативтік құқықтық актінің тиісті жобасын жария талқылау үшін ашық нормативтік құқықтық актілердің интернет-порталында орналастырғаны туралы хабардар етеді.

Азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен міндеттерін қозғайтын консультативтік құжат, нормативтік құқықтық актінің жобасы бойынша ұсынымдар ұсыну үшін белгіленетін мерзім – қоғамдық кеңес олардың ашық нормативтік құқықтық актілердің интернет-порталында орналастырылғаны туралы хабарламаны алған кезден бастап он жұмыс күнінен, ал заң жобалары бойынша он бес жұмыс күнінен кем болмайды.

Осы Заңның 17-1-бабы 15-тармағының бірінші бөлігінде көрсетілген заң жобалары бойынша, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң күші бар уақытша қаулыларының жобалары бойынша қоғамдық кеңестің ұсынымдар беруі үшін мерзім үш жұмыс күнін құрайды.

Қоғамдық кеңес ұсынымдарды мемлекеттік орган белгілеген мерзімде ұсынбаған жағдайда, консультативтік құжат немесе нормативтік құқықтық актінің жобасы ескертусіз келісілді деп есептеледі.

Ұсынымдар қазақ және орыс тілдерінде ұсынылады.

3. Орталық мемлекеттік орган, жергілікті өкілді немесе жергілікті атқарушы орган қоғамдық кеңестің ұсынымдарымен келіскен кезде консультативтік құжатқа, нормативтік құқықтық актінің жобасына тиісті өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізеді және он жұмыс күні ішінде қоғамдық кеңеске тиісті хат жібереді.

Орталық мемлекеттік орган, жергілікті өкілді немесе жергілікті атқарушы орган ұсынымдармен келіспеген жағдайда, келіспеу себептерін негіздей отырып, ұстанымын қалыптастырады.

Консультативтік құжатты немесе нормативтік құқықтық актінің тиісті жобасын талқылау қорытындысы бойынша дайындалған ұсынымдар нормативтік құқықтық актінің жобасына ол қабылданғанға дейін міндетті қосымшалар болып табылады.

4. Осы баптың талаптары Қазақстан Республикасының Президенті мен Қазақстан Республикасы Парламенті депутаттарының заң шығару бастамасы тәртібімен әзірленген заң жобаларына қолданылмайды.

Ескерту. 20-бап жаңа редакцияда – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

20-1-бап. Экологиялық қауіпсіздікке әсер ететін нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу және қабылдау ерекшеліктері

1. Іске асырылуы қоршаған ортаға жағымсыз әсер етуге алып келуі мүмкін нормативтік құқықтық актілердің жобалары міндетті мемлекеттік экологиялық сараптамаға жатады.

2. Мемлекеттік экологиялық сараптама жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасында айқындалады.

Ескерту. 20-1-баппен толықтырылды – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

21-бап. Нормативтік құқықтық актінің жобасын мүдделі мемлекеттік органдармен және ұйымдармен келісу

Ескерту. 21-бап алып тасталды – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

21-1-бап. Нормативтік құқықтық актілерді дайындаудың оңайлатылған тәртібі

1. Конституциялық емес деп танылған, оның ішінде адамның және азаматтың Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіреді деп танылған заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілер нормаларының күші жойылады және қолдануға жатпайды.

Оңайлатылған тәртіппен әзірленетін нормативтік құқықтық актінің жобасы Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының шешімін іске асыруға бағытталған нормаларды ғана қамтуға тиіс.

2. Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты күшін жойған норманы қамтитын нормативтік құқықтық актіні қабылдау (әзірлеу) құзыретіне кіретін мемлекеттік орган нормативтік құқықтық актінің жобасын Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын оңайлатылған тәртіппен әзірлеуі және Қазақстан Республикасының Үкіметіне енгізуі мүмкін.

Ескерту. 21-1-баппен толықтырылды – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

22-бап. Нормативтiк құқықтық актiнiң деректемелері

Нормативтiк құқықтық актiлердiң мынадай деректемелері болуға тиiс:

1) Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк Елтаңбасы;

2) акт нысанына нұсқау: Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасының Заңы; Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң күші бар уақытша қаулысы; Қазақстан Республикасының конституциялық заңы; Қазақстан Республикасының кодексi; Қазақстан Республикасының шоғырландырылған заңы; Қазақстан Республикасының заңы; Қазақстан Республикасы Парламентiнiң қаулысы; Қазақстан Республикасы Парламентi Сенатының қаулысы; Қазақстан Республикасы Парламентi Мәжiлiсiнiң қаулысы; Қазақстан Республикасы Президентiнiң жарлығы; Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысы; Министрдiң бұйрығы; орталық мемлекеттiк орган басшысының бұйрығы; ведомство басшысының бұйрығы; орталық мемлекеттiк органның қаулысы; мәслихаттың шешiмi; әкiмдiктің қаулысы; әкiмнің шешiмi; тексеру комиссияның қаулысы және нормативтiк құқықтық актiнiң осы Заңда көзделген өзге де нысаны;

3) нормативтiк құқықтық актiнiң реттеу нысанасын бiлдiретiн тақырып;

4) нормативтiк құқықтық актiнiң қабылданған жерi мен күні;

5) нормативтiк құқықтық актiнiң тiркеу нөмiрi;

6) нормативтiк құқықтық актiлерге қол қоюға уәкiлеттiк берiлген адамның немесе адамдардың қолтаңбалары;

7) осы Заңның 7-бабы 2-тармағының 6), 7), 8) және 9) тармақшаларында көзделген нормативтiк құқықтық актiнiң мемлекеттiк тiркелген күнi мен нөмiрiн көрсету;

8) елтаңбалы мөр.

Ескерту. 22-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 11.07.2017 № 91-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

23-бап. Нормативтiк құқықтық актiнiң құрылымы

1. Құқық нормаларын қамтитын абзац, бөлiк, тармақша, тармақ және бап нормативтiк құқықтық актiнiң негiзгi құрылымдық элементтері болып табылады.

Нормативтiк құқықтық акт бабының, тармағы мен тармақшасының iшiнде бөлiк – қисынды аяқталған, абзац арқылы бөлiнiп көрсетiлген, бас әрiптен басталатын құқықтың жеке нормасы болуы мүмкiн. Егер тармақшада бірнеше бөлік болса, тармақшаның бірінші бөлігі кіші әріптен басталады.

Бөлiктiң бас әрiппен басталатын бiрiншi абзацын қоспағанда, мәтiннiң кiшi әрiптен басталатын, бiрiншi жолда абзац арқылы бөлiнiп көрсетiлетiн және мағыналық біртұтастықты білдіретін бөлiгi абзац деп есептеледі. Абзацтар (бөлiктiң бiрiншi және соңғы абзацтарынан басқасы) нүктелi үтiрмен аяқталады.

Заңнамалық актiлер, әдетте, "бап" деген атауы бар баптардан тұрады, олар бөлiктi, тармақты, тармақшаны және абзацты қамтуы мүмкiн.

Өзге де нормативтiк құқықтық актiлер олардың атауында "тармақ" деген сөз жазылмайтын тармақтардан тұрады, олар тармақшаларды, бөлiктердi, абзацтарды қамтуы мүмкiн.

2. Көлемi ауқымды нормативтiк құқықтық актiлердiң мазмұны жағынан жақын баптары (тармақтары) тарауларға бiрiктiрiлуi мүмкiн. Мазмұны жағынан жақын бiрнеше тарау – бөлiмдерге, ал бөлiмдер нормативтiк құқықтық актiнiң бөлiктерiне бiрiктiрiлуi мүмкiн. Көлемі жағынан үлкен тараулар мен бөлiмдерде тиiсiнше параграфтар және кiшi бөлiмдер бөлiнiп көрсетiлуi мүмкiн. Кодекстерде ішкі құрылымның басқа да белгілемелері пайдаланылуы мүмкін.

Нормативтiк құқықтық актiлердегi тарау, параграф, бөлім, кiшi бөлiм тиiсiнше "тарау", "параграф", "бөлім", "кiшi бөлiм" деген сөздермен белгiленедi.

3. Кодекс, әдетте, атауында "бөлiк" деген сөз жазылмайтын бөлiктерге бөлiнетiн баптардан тұрады, олар араб цифрларымен нөмiрленедi.

4. Нормативтiк құқықтық актiнiң әрбiр тармағы, бабы, параграфы, тарауы, кiшi бөлiмi және бөлiмi араб цифрларымен нөмiрленедi. Нормативтiк құқықтық акт баптарының, тарауларының, бөлiмдерiнің және бөлiктерiнің нөмiрленуі тұтас болып табылады. Нормативтiк құқықтық актiнiң әрбiр тарауындағы параграфтардың нөмірленуі және әрбiр бөлiміндегi кiшi бөлiмдердің нөмірленуі дербес болып табылады.

5. Нормативтік құқықтық актілердің тармақтарындағы (баптарындағы) тармақшаларының, баптарындағы тармақтардың, сондай-ақ жекелеген кодекстер баптарындағы бөліктердің нөмірленуі әрбір бап үшін дербес болады. Тармақтардағы тармақшалардың нөмiрленуi араб цифрларымен жақша арқылы мынадай түрде белгiленедi: 1), 2), 3) және одан әрi қарай.

6. Нормативтік құқықтық актіні қабылдау мақсаттарын, негіздерін және оның алдында тұрған негізгі міндеттерді түсіндіру қажет болған жағдайларда құқық нормаларын жазудың алдынан кіріспе бөлік (кіріспе) беріледі.

Кiрiспе бөлiк (кiрiспе) нормативтік құқықтық актілерге өзгерiстер және (немесе) толықтырулар енгiзу туралы нормативтік құқықтық актілердің жобаларында жазылмайды.

7. Нормативтiк құқықтық актiде пайдаланылатын терминдер мен анықтамаларды нақтылау қажет болғанда, онда олардың мәніне түсiндiрме беретiн бап (тармақ) болады. Қазақ тiлiндегi нормативтiк құқықтық актiдегi терминдер мен анықтамалар әлiпбилiк ретпен орналастырылады. Орыс тiлiндегi нормативтiк құқықтық актiдегi терминдер мен анықтамалар қазақ тiлiнде жазылған ретке сәйкес болуға тиiс.

Нормативтiк құқықтық актiде пайдаланылатын терминдер мен анықтамалар бiртектес қоғамдық қатынастарды реттейтiн жоғары тұрған нормативтiк құқықтық актiде қолданылатын терминдер мен анықтамаларға сәйкес келуге тиiс.

8. Нормативтiк құқықтық актiнiң құрылымдық элементі тиiстi нұсқауларды нормативтiк құқықтық актiнiң мәтiнiнде құқық нормасының мәніне нұқсан келтiрмей жазу мүмкiн болмаған кезде ескертпемен толықтырылуы мүмкiн.

9. Пайдалануға ыңғайлы болу үшiн нормативтiк құқықтық актiнiң әрбiр бабының, тарауының, бөлiмiнің, бөлiгiнің, сондай-ақ тарауының параграфы мен бөлiмінiң кiшi бөлiмiнiң тақырыптары болуға тиiс.

Бұл талап республикалық бюджет туралы заңға және заңнамалық актiлерге өзгерiстер және (немесе) толықтырулар енгiзу туралы заңнамалық актiлердiң баптарына қолданылмайды.

Нормативтiк құқықтық акт бөлiктерiнiң, бөлiмдерiнiң, кiшi бөлiмдерiнiң, тарауларының және параграфтарының тақырыптары алдыңғы мәтiннен – екi, ал келесi мәтiннен бiр жоларалық интервалмен бөлiнедi.

Нормативтік құқықтық актінің, оның бабының, тарауының, бөлігінің, бөлімінің, кіші бөлімінің және параграфының тақырыбы нормативтік құқықтық актінің өзінің, сондай-ақ тиісті бабының, тарауының, бөлігінің, бөлімінің, кіші бөлімінің және параграфының реттеу нысанасын көрсетуге тиіс.

10. Алып тасталды – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

11. Нормативтiк құқықтық актiнiң құрылымына қосымшалар енгiзiлуi мүмкiн.

Ескерту. 23-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

24-бап. Нормативтiк құқықтық акт мәтiнiнiң мазмұнына және жазылу стилiне қойылатын талаптар

1. Заңдарда тиісті саланы (аяны) реттеудің негізгі мақсаттары, міндеттері, қағидаттары, құзыреттері мен өкілеттіктері белгіленеді.

Заңның көрсетілген негізгі ережелерін іске асыру үшін заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілерде тиісті нормалар нақтылануы мүмкін.

Бұл ретте заңға тәуелді нормативтік құқықтық актіде заңдарда белгіленген нормалар шегінен шығатын нормаларды белгілеуге жол берілмейді.

Мақсаттар, міндеттер мен қағидаттар шеңберінде заңдар мен заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілер деңгейінде мемлекеттік органдардың құзыреті мен функциялары көзделуі мүмкін.

Мемлекеттік органдардың қоғамдық қатынастарды мемлекеттік реттеу саласындағы құзыреті мен функциялары Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдер туралы заңнамасына сәйкес нормативтік құқықтық актілерде мемлекеттік басқару деңгейі бойынша нақты аражігі ажыратылып белгіленуге тиіс.

Құзыреттер мен функцияларды заңдар деңгейінде белгілеу Қазақстан Республикасы Конституциясының 61-бабының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.

Мемлекеттік органдардың өзге де құзыреттері мен функциялары (іске асыру, ұйымдастырушылық және басқалар) заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілерде белгіленеді.

2. Нормативтiк құқықтық актiнiң мәтiнi бiрыңғай қарiппен басылуға тиiс.

3. Нормативтiк құқықтық актiнiң мәтiнi әдеби тiл нормалары, заң терминологиясы және заң техникасы сақтала отырып жазылады, оның ережелерi барынша қысқа болуға, нақты мағынаны және әртүрлi түсiндiруге жатпайтын мағынаны қамтуға тиiс. Нормативтiк құқықтық актiнiң мәтiнiнде мағыналық және құқықтық жүктемесi жоқ декларативтік сипаттағы ережелер қамтылмауға тиiс.

Ескірген және көп мағыналы сөздер мен сөз орамдарын, эпитеттердi, метафораларды қолдануға, сөздердi қысқартуға жол берiлмейдi. Нормативтiк құқықтық актiнiң құрылымдық элементінде жазылған құқық нормасы нақ осы актiнiң басқа құрылымдық элементтерiнде қайталап жазылмайды.

Қазақ және орыс тілдеріндегі нормативтік құқықтық актілердің мәтіндері теңтүпнұсқалы болуға тиіс.

4. Заңда құқықтық реттеу қағидаттары белгіленеді, сондай-ақ оның мәтінінде пайдаланылатын негізгі ұғымдар, заңды күшіне енгізгеннен кейін өзге нормативтік құқықтық актілерді қолдану тәртібі мен шарттары белгіленуі мүмкін.

Заңның өтпелі ережелерінде ол қолданысқа енгізілгенге дейінгі қатынастарды реттеу тәртібі көрсетіледі, жаңа құқық нормаларына өту мерзімдері мен тәсілдері белгіленеді.

Заңның қорытынды ережелерінде осы актіні қолданысқа енгізу, бұрын шығарылған актінің күші жойылды деп тану, оның күшін жою туралы нормалар бекітіледі. Осы актіні орындау және дамыту мақсатында қажет болғанда басқа мемлекеттік органдардың нормативтік құқықтық актілерді шығаруы туралы талаптар белгіленеді.

5. Нормативтік құқықтық актілердегі тапсырмалар мемлекеттік органдарға не қажет болғанда олардың басшыларына жолдануға тиіс.

Тапсырма беруші тұлғаға бағынысты емес мемлекеттік органдарға қатысты, нормативтік құқықтық актілердегі тапсырмалар ұсынымдық нысанда не олармен келісім бойынша жазылуға тиіс. Соңғы жағдайда мемлекеттік органның атауынан кейін "(келісім бойынша)" деген белгі көрсетіледі.

6. Нормативтік құқықтық актінің мәтінінде мемлекеттік органдардың және өзге де ұйымдардың атаулары ресми атауына сәйкес толық және бүкіл мәтін бойынша бірізді жазылады.

Нормативтік құқықтық акт мәтінінің қарапайым және ықшам болуын қамтамасыз ету мақсатында нормативтік құқықтық акт мәтінінің өзінде қысқартудың не аббревиатураның мағынасын таратып жаза отырып, мемлекеттік органдардың және өзге де ұйымдардың атауларын қысқартуға жол беріледі.

7. Нормативтік құқықтық актілердің мәтінінде абзацтарды сызықшалармен немесе өзге де белгілермен белгілеуге, жекелеген сөздер мен сөз тіркестерін бөліп көрсетуге және астын сызуға жол берілмейді.

Ескерту. 24-бапқа өзгерістер енгізілді – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

25-бап. Нормативтiк құқықтық актiлерде сiлтеме жасау және жазып келтіру

1. Қажет болғанда нормативтік құқықтық актілерде жоғары тұрған нормативтік құқықтық актілердің құрылымдық элементтеріне сілтеме жасалуы, сондай-ақ жоғары тұрған нормативтік құқықтық актілерге сілтеме жасала отырып, осындай актілерден жекелеген құқық нормалары жазып келтірілуі мүмкін.

2. Нормативтік құқықтық актінің құрылымдық элементтерінде оның басқа құрылымдық элементтеріне сілтеме жасауға құқық нормаларының өзара байланысын көрсету не қайталауды болғызбау қажет болатын жағдайларда ғана жол беріледі.

3. Мәтін жолдарына және сөйлемдерге сілтеме жасау кезінде олардың нөмірленуі реттік сан есімдермен (жазумен) белгіленеді.

4. Нормативтік құқықтық актінің мәтінінде құрылымдық элементке сілтеме жасау оның реттік нөмірін жазумен немесе цифрлармен көрсету арқылы келтіріледі (оларды белгілеу үшін сын есімдерді пайдалануға жол берілмейді).

5. Нормативтік құқықтық актіге сілтеме жасау кезінде мынадай кезектілікпен осы нормативтік құқықтық актінің нысаны, қабылданған күні, тіркеу нөмірі және тақырыбы көрсетіледі.

Мемлекеттік тіркеуден өткен нормативтік құқықтық актіге сілтеме жасау кезінде оның Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде тіркелген нөмірі қосымша көрсетіледі.

Заңнамалық актілерге сілтеме жасау кезінде олардың тіркелген нөмірлерін, сондай-ақ қабылданған күндерін көрсету талап етілмейді.

Стандарттау жөніндегі құжаттың түрі ғана көрсетілетін заңнамалық актілерді қоспағанда, нормативтік құқықтық актілерде стандарттау жөніндегі құжаттарға сілтеме жасалған кезде олардың атауы не түрі көрсетіледі.

Нормативтік құқықтық актілерде ұлттық, мемлекетаралық стандарттарды және ұлттық техникалық-экономикалық ақпарат сыныптауыштарын қолдану тәртібін стандарттау саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

6. Егер нормативтік құқықтық актінің мәтінінде бір ғана нормативтік құқықтық актіге екі және одан да көп сілтеме қатарынан келтірілсе, онда осы нормативтік құқықтық актінің толық тақырыбы оған кейіннен сілтеме жасала отырып, бір рет (мәтінде алғаш рет аталған кезде) көрсетіледі.

7. Егер нормативтік құқықтық актіде қосымшаларға сілтеме болса, онда нормативтік құқықтық актіге бір қосымша болатын жағдайларды қоспағанда, қосымшалардың нормативтік құқықтық актінің мәтінінде олардың аталу реті бойынша берілетін нөмірлері көрсетіледі.

Ескерту. 25-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 11.07.2017 № 91-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.10.2018 № 184-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

26-бап. Нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізу туралы нормативтік құқықтық актілерді ресімдеу

1. Заңдарды қоспағанда, нормативтік құқықтық актіге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізуді көздейтін нормативтік құқықтық актінің тақырыбында актінің нысанына, қабылданған күніне, тіркеу нөміріне және тақырыбына сілтеме қамтылуға тиіс.

Нормативтік құқықтық актіге немесе нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізуді көздейтін нормативтік құқықтық актінің тақырыбында бірінші кезекте "өзгерістер" немесе "өзгеріс" деген сөз көрсетіледі.

2. Заңнамалық актілерге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізу туралы заңнамалық акт жобасының мәтінінде аталған заңнамалық актілердің тақырыбы, қабылданған күні көрсетіледі.

Нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізу туралы өзге нормативтік құқықтық акт жобасының мәтінінде аталған нормативтік құқықтық актілердің тақырыбы, қабылданған күні, тіркеу нөмірі көрсетіледі.

Мемлекеттік тіркеуден өткен нормативтік құқықтық актіге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізу туралы нормативтік құқықтық актінің мәтінінде оның Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде тіркелген нөмірі қосымша көрсетіледі.

3. Өзгерістер және толықтырулар енгізу туралы нормативтік құқықтық актімен қабылданған, бірақ қолданысқа енгізілмеген құқық нормасына өзгерістер мен толықтырулар енгізілген жағдайда, өзгерістер және толықтырулар енгізу туралы нормативтік құқықтық актіге өзгерістер мен толықтырулар енгізіледі.

4. Үш және одан да көп нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілген кезде жекелеген қосымшамен ресімделетін тізбе жасалады.

Аталған талап заңнамалық актілерге қолданылмайды.

5. Бір ғана нормативтік құқықтық актіге енгізілетін барлық өзгерістер және (немесе) толықтырулар бір тармақпен немесе тармақшамен көзделеді. Өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілетін нормативтік құқықтық актілер олардың заңдық күшінің арақатынасына қарай, сондай-ақ қабылданған (шығарылған) күні бойынша хронологиялық ретпен орналастырылады.

Бір ғана күннің шегінде қабылданған нормативтік құқықтық актілер олардың тіркеу нөмірлеріне немесе ресми жарияланым дереккөздеріндегі құжат нөмірлеріне сәйкес көрсетіледі.

6. Нормативтік құқықтық актінің құрылымдық элементіне өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілген кезде мұндай құрылымдық элемент жаңа редакцияда жазылады.

Осы тармақтың талаптары Қазақстан Республикасының Парламентіне енгізілген заң жобаларын қарау кезінде, сондай-ақ заң жобаларына және Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтарына қатысты қолданылмауы мүмкін.

7. Жаңа құрылымдық элементтер, сондай-ақ қосымшалар нормативтік құқықтық актінің мәтініне нақ сондай соңғы құрылымдық элементтен кейінгі келесі реттік нөмірлерімен немесе нақ сондай құрылымдық элементтер арасына нормативтік құқықтық актінің соңынан келетін сол құрылымдық элементтерінің нөмірлерін қайталайтын қосымша нөмірлермен енгізіледі, мысалы: 2-1, 2-2-тармақтар; 8-1), 8-2) тармақшалар; 5-1-бөлім; 3-1, 3-2, 3-3-қосымшалар.

Егер нормативтік құқықтық акт қосымшамен толықтырылса, нормативтік құқықтық актінің мәтініне нормативтік құқықтық актіні қосымшамен немесе туынды түрдегі нормативтік құқықтық актімен толықтыру туралы тармақ (тармақша) енгізіледі.

8. Құпиялылық белгілері немесе "Қызметтік пайдалану үшін", "Баспасөзде жариялаусыз", "Баспасөзге арналмаған" деген белгілері бар нормативтік құқықтық актілер тізбеге олардың тақырыбы көрсетілмей енгізіледі.

9. Нормативтік құқықтық актінің мәтініне нормативтік құқықтық акт мәтінінің жартысынан асатын көлемде өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізілген кезде оның жаңа редакциясы қабылданады.

Заң жобаларын жаңа редакцияда ресімдеу кезінде бап көлемді айқындау бірлігі болып табылады.

Өзге нормативтік құқықтық актіні жаңа редакцияда ресімдеу кезінде тармақ көлемді айқындау бірлігі болып табылады.

Осы тармақтың талаптары Қазақстан Республикасының Парламентіне енгізілген заң жобаларын қарау кезінде қолданылмайды.

Ескерту. 26-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

27-бап. Нормативтік құқықтық актілердің күші жойылды деп тану туралы нормативтік құқықтық актілерді ресімдеу

1. Нормативтік құқықтық актінің қабылдануына байланысты, егер нормативтік құқықтық актілер немесе олардың құрылымдық элементтері жаңа нормативтік құқықтық актіге енгізілген құқық нормаларына қайшы келсе немесе солармен қамтылса, күші жойылды деп тануға жатады.

2. Жоғары тұрған деңгейдегі нормативтік құқықтық актінің күші жойылды деп танылған кезде оны іске асыру үшін қабылданған төмен тұрған деңгейдегі нормативтік құқықтық актілердің күші жойылды деп тануға жатады.

Бұл талап жоғары тұрған деңгейдегі нормативтік құқықтық актінің жекелеген құқық нормаларын іске асыру үшін төмен тұрған деңгейдегі нормативтік құқықтық актілер қабылданып, одан сондай құқық нормалары алып тасталған жағдайларда да қолданылады.

Күші жойылды деп тануға жататын нормативтік құқықтық актілер олардың заңдық күшінің арақатынасына қарай, сондай-ақ қабылданған күні бойынша хронологиялық ретпен орналастырылады.

3. Заңнамалық актілердің күші жойылды деп тану туралы заңнамалық акт жобасының мәтінінде аталған заңнамалық актілердің тақырыбы, қабылданған күні көрсетіледі.

Өзге нормативтік құқықтық актілердің күші жойылды деп тану туралы өзге нормативтік құқықтық акт жобасының мәтінінде аталған нормативтік құқықтық актілердің тақырыбы, қабылданған күні, тіркеу нөмірі көрсетіледі.

Мемлекеттік тіркеуден өткен нормативтік құқықтық актінің күші жойылды деп тану туралы нормативтік құқықтық актінің мәтінінде оның Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде тіркелген нөмірі қосымша көрсетіледі.

4. Нормативтік құқықтық актінің қабылдануына байланысты күші жойылды деп танылуға жататын нормативтік құқықтық актілердің немесе олардың құрылымдық элементтерінің тізбесі не нормативтік құқықтық актінің өзінде немесе оны қолданысқа енгізу тәртібі туралы актіде қамтылуға тиіс.

5. Үш және одан да көп нормативтік құқықтық актінің немесе олардың құрылымдық элементтерінің күші жойылды деп танылған кезде жекелеген қосымшамен ресімделетін тізбе жасалады.

6. Нормативтік құқықтық актінің құрылымдық элементтерінің күші жойылды деп танылған кезде мұндай элементтер алып тасталады, бірақ олардың нөмірлері сақталады. Сақталған нөмірге нормативтік құқықтық актінің (немесе оның құрылымдық элементінің) күші жойылды деп тану туралы нормативтік құқықтық актіге сілтеме қосылады. Сақталған құрылымдық элементтердің нөмірленуі өзгермейді.

7. Егер нормативтік құқықтық актіде нормативтік құқықтық актінің көлемі бойынша үлкен бөлігінің күші жойылды деп танылса, онда күші жойылды деп тануға арналған тізбеге өзінің заңдық күшін сақтайтын құрылымдық элементтер туралы ескертпе жасалып, бүкіл нормативтік құқықтық акт енгізіледі.

Егер нормативтік құқықтық актіде нормативтік құқықтық актінің көлемі бойынша кіші бөлігінің күші жойылды деп танылса, онда күші жойылды деп тануға арналған тізбеге жаңадан қабылданған нормативтік құқықтық актіге қайшы келетін не онда қамтылатын құрылымдық элементтер ғана енгізіледі.

Мұндай жағдайларда нормативтік құқықтық актінің көлемі осы Заңның 26-бабының 9-тармағына сәйкес айқындалады.

8. Басқа нормативтік құқықтық актілердің құқық нормаларын қайталайтын және жаңа құқық нормаларын қамтымайтын нормативтік құқықтық актілер де күші жойылды деп тануға жатады.

9. Негізгі нормативтік құқықтық актінің өзі де, оған өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізген нормативтік құқықтық актілер де (немесе олардың құрылымдық элементтері) күші жойылды деп тануға жатады. Күші жойылды деп тануға жататын қандай да бір нормативтік құқықтық актінің немесе оның құрылымдық элементінің редакциясы бірнеше мәрте өзгертілген және (немесе) толықтырылған жағдайда тізбеге негізгі нормативтік құқықтық актіге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізген барлық нормативтік құқықтық актілер дербес тармақтар түрінде енгізіледі.

Аталған талап заңнамалық актілерге қолданылмайды.

10. Егер нормативтік құқықтық актіде нормативтік құқықтық актілердің күші жойылды деп тану көзделген басқа нормативтік құқықтық актінің немесе оның құрылымдық элементінің күші жойылды деп танылса, бірінші айтылған актілердің қолданысы қайта жалғаспайды.

11. Күшіне енбеген нормативтік құқықтық актілер күші жойылды деп таныла алмайды. Қажет болғанда мұндай нормативтік құқықтық актілер жойылуы мүмкін.

12. Қолданылу мерзімі өткен нормативтік құқықтық актілер және нормативтік құқықтық актілердің құрылымдық элементтері күші жойылды деп тануға жатпайды.

Нормативтік құқықтық актіде қолданылу мерзімі өткен құқық нормаларымен қатар күші жойылды деп тануға жататын құқық нормалары қамтылған жағдайда, тізбеге бүкіл нормативтік құқықтық акт енгізіледі.

13. Егер нормативтік құқықтық актінің құрылымдық элементінде күші жойылды деп тануға жататын қосымша көрсетілсе, онда тізбеге осы құрылымдық элемент қана енгізіледі, ал қосымша бөлек ескертілмейді.

Егер нормативтік құқықтық актінің құрылымдық элементінде қосымшаны бекітумен қатар өз қолданысын сақтайтын құқық нормасы қамтылса, ал қосымша күші жойылды деп тануға жататын болса, онда тармақ қосымшаға қатысты бөлігінде тізбеге енгізіледі, ал қосымша бөлек ескертілмейді.

14. Егер нормативтік құқықтық актінің жекелеген құрылымдық элементтері толығымен, ал басқа құрылымдық элементтері ішінара күші жойылды деп тануға жататын болса, онда ең алдымен толығымен күші жойылды деп тануға жататын құрылымдық элементтер көрсетіледі.

Ескерту. 27-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

28-бап. Нормативтік құқықтық актілерге қосымшаларды ресімдеу

1. Қосымшалар нормативтік құқықтық актінің ажырамас бөлігі болып табылады.

2. Қажет болғанда нормативтік құқықтық актіге графиктер, кестелер, схемалар, карталар, тізбелер және басқа да қосымша құжаттар жекелеген қосымшалармен ресімделеді.

3. Қосымшаның бірінші парағының жоғарғы оң жақ бұрышында өзі соған сәйкес бекітілген нормативтік құқықтық акт, актінің қабылданған күні мен тіркеу нөмірі көрсетілуге тиіс.

4. Егер нормативтік құқықтық актіге бірнеше қосымша болса, әрбір қосымшаның бірінші парағының жоғарғы оң жақ бұрышында оның реттік нөмірі, сондай-ақ өзі соған сәйкес бекітілген нормативтік құқықтық актінің түрі, актінің қабылданған күні мен тіркеу нөмірі көрсетіледі. Егер нормативтік құқықтық актіге қосымша біреу болса, онда ол нөмірленбейді.

5. Құпиялылық белгілері немесе "Қызметтік пайдалану үшін", "Баспасөзде жариялаусыз", "Баспасөзге арналмаған" деген белгілері бар нормативтік құқықтық актілерге қосымшаларды ресімдеу осы бапқа және Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.

29-бап. Заңнамалық актінің жобасын Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Мәжiлiсiне енгiзу және кері қайтарып алу

1. Қазақстан Республикасы Конституциясы 61-бабының 1-тармағына сәйкес заң шығару бастамасы құқығы Қазақстан Республикасының Президентіне, Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттарына, Қазақстан Республикасының Үкіметіне тиесілі және тек қана Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Мәжiлiсiнде iске асырылады.

Заңнамалық актінің жобасы Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжiлiсіне қағаз және электрондық жеткiзгіштерде қазақ және орыс тiлдерінде енгiзiледi.

2. Заңнамалық актінің жобасы бойынша ұсынылатын материалдар мынадай қосымшаларды қамтуға тиiс:

1) заңнамалық актінің жобасына жобаны қабылдаудың қажеттігі негізделген, мақсаттары, міндеттері, негізгі ережелері кеңінен сипатталған түсіндірме жазба, ал Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамасы тәртібімен Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне енгізілетін заңнамалық актілердің жобалары үшін – арнайы жолдау;

2) жұмыс тобы құрылған жағдайда оның құрамы;

3) Қазақстан Республикасының Президенті айқындайтын, Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамасы тәртібімен енгізілетін заңнамалық актілердің жобалары келісу рәсімінен өтпеген жағдайларды, сондай-ақ заңнамалық актінің жобасы Қазақстан Республикасы Парламенті депутаттарының заң шығару бастамасы тәртібімен енгізілетін жағдайларды қоспағанда, мүдделі мемлекеттік органдармен келісу парағы;

4) осы Заңның 30-бабына сәйкес ғылыми сараптама қорытындысы және сараптама кеңесі мүшелерінің, Қазақстан Республикасы Ұлттық кәсіпкерлер палатасының сараптама қорытындылары, қоғамдық кеңестердің ұсынымдары, олар болған кезде;

5) Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамасы тәртібімен Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне енгізілетін заң жобаларын қоспағанда, егер заң жобасы мемлекеттік кірістерді қысқартуды немесе мемлекеттік шығыстарды ұлғайтуды көздейтін болса, қаржы-экономикалық есеп-қисаптар, заңды қолданудың ықтимал экономикалық, әлеуметтiк, заңдық, экологиялық салдарларының болжамдары, сондай-ақ бар болса, статистикалық деректер;

6) жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын нормативтік құқықтық актілердің жобаларына қатысты Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексінде көзделген жағдайларда реттеушілік әсерді талдау;

7) Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң шығару бастамасы тәртібімен Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне енгізілетін заң жобасы үшін – заңға тәуелді нормативтік құқықтық актінің жобасы (заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілердің жобалары).

Заңнамалық актілерге өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізу туралы заңнамалық актінің жобасына енгізілетін өзгерістердің және (немесе) толықтырулардың тиісті негіздемесі бар, заңнамалық актінің құрылымдық элементтерінің қолданыстағы және ұсынылып отырған редакциясының салыстырма кестесі ұсынылады.

3. Мемлекеттік кірістерді қысқартуды немесе мемлекеттік шығыстарды ұлғайтуды көздейтін заң жобалары Қазақстан Республикасы Үкіметінің оң қорытындысы болғанда ғана енгізілуі мүмкін.

Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамасы тәртібімен Парламент Мәжілісіне енгізілетін заңнамалық актілердің жобалары үшін мұндай қорытындының болуы талап етілмейді.

4. Қазақстан Республикасының Президенті, Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары және Қазақстан Республикасының Үкіметі заң шығару бастамасы тәртібімен өздері енгізген заңнамалық актінің жобасын Қазақстан Республикасы Парламентінен оны қараудың кез келген сатысында кері қайтарып алуға құқылы.

Ескерту. 29-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

6-тарау. НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР ЖОБАЛАРЫНЫҢ ҒЫЛЫМИ САРАПТАМАСЫ

30-бап. Ғылыми сараптаманың міндеттері

1. Нормативтік құқықтық актілердің жобалары бойынша осы актілерде реттелетін құқықтық қатынастарға қарай ғылыми (құқықтық, сыбайлас жемқорлыққа қарсы, лингвистикалық, экономикалық және басқа да) сараптама жүргізілуі мүмкін.

Заңнамалық актілердің жобалары Қазақстан Республикасы Президентінің заң шығару бастамасы тәртібімен енгізіліп, ғылыми сараптама жүргізілмеуге болатын жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасы Парламентінің қарауына енгізілетін нормативтік құқықтық актілердің жобалары бойынша олар реттейтін қоғамдық қатынастарға қарай ғылыми сараптама жүргізілуі міндетті.

2. Ғылыми сараптама:

1) жобаның сапасын, негізділігін, уақтылығын, құқыққа сыйымдылығын, жобада Қазақстан Республикасының Конституциясында бекітілген адам және азамат құқықтарының сақталуын бағалау;

2) нормативтік құқықтық актінің ықтимал тиімділігін айқындау;

3) жобаның нормативтік құқықтық акт ретінде қабылдануының ықтимал теріс салдарларын анықтау үшін жүргізіледі.

3. Ғылыми құқықтық, ғылыми экономикалық және сыбайлас жемқорлыққа қарсы ғылыми сараптамалар республикалық бюджет туралы, Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан кепілдендірілген трансферт туралы, республикалық және облыстық бюджеттер, республикалық маңызы бар қалалар, астана бюджеттері арасындағы жалпы сипаттағы трансферттердің көлемі туралы заңдардың жобалары бойынша және оларға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы заңдардың жобалары бойынша, сондай-ақ осы тарауда белгіленген өзге де актілер бойынша жүргізілмейді.

4. Ғылыми сараптаманы жүргізу тәртібі Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалады.

Ескерту. 30-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 26.11.2019 № 273-VI (01.01.2020 бастап қолданысқа енгізіледі); 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

31-бап. Сараптаманы жүзеге асыратын адамдар

Ескерту. 31-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Нормативтiк құқықтық актiлер жобаларының ғылыми сараптамасын қаралатын жобаның мазмұнына қарай ғылыми мекемелер, Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын уәкілетті ұйым, ғалымдар мен мамандар қатарынан тартылатын сарапшылар жүргiзедi. Сараптама жүргiзу бiр немесе бiрнеше сарапшыға (сараптамалық комиссияға) тапсырылуы мүмкiн.

2. Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары әзірлеген және Қазақстан Республикасының Парламентіне енгізілуге жататын заң жобалары бойынша қазақ және орыс тілдеріндегі мәтіндердің теңтүпнұсқалығы бөлігінде ғылыми лингвистикалық сараптаманы уәкілетті ұйым жүргізеді.

2-1. Ғылыми құқықтық сараптама объектілеріне ғылыми құқықтық сараптаманы ғылыми құқықтық сарапшы (ғылыми құқықтық сарапшылар) жүргізеді.

3. Жоба бойынша мамандықтары әртүрлi сарапшылардың кешендi сараптамасы немесе алуан түрлi дербес сараптамалар, ал қажет болғанда – қайталама сараптама жүргiзiлуi мүмкiн.

4. Сарапшылар ретiнде жобаны дайындауға тiкелей қатыспаған ұйымдар мен адамдар тартылады.

5. Сарапшылар ретiнде басқа мемлекеттерден және халықаралық ұйымдардан мамандар тартылуы мүмкiн.

Ғылыми сараптама жүргізу үшін жоба шетелдік және халықаралық ұйымдарға жіберілуі мүмкін.

Ескерту. 31-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.01.2019 № 217-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

32-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларын сараптамаға жiберу кезiндегi бастамашылық

1. Нормативтiк құқықтық актiнiң жобасына сараптама жүргiзу туралы шешiмдi:

1) заң шығару бастамасы тәртібімен жобаны Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісіне енгізетін Қазақстан Республикасының Президенті немесе оның тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің Басшысы, Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары және Қазақстан Республикасының Үкіметі;

2) уәкілетті орган;

3) егер әзірлеуші органның регламентiнде немесе өзге де нормативтік құқықтық актілерде осы тұлғаларға және құрылымдық бөлiмшелерге осындай құқық берiлген болса, әзірлеуші орган қабылдай алады.

2. Нормативтiк құқықтық актiнiң жобасы шарттық негiзде дайындалатын жағдайларда жобаның сараптамасы жобаға тапсырыс берушiнiң шешiмi бойынша жүргiзiлуi мүмкiн.

33-бап. Нормативтік құқықтық актілердің ғылыми лингвистикалық сараптамасы

1. Ғылыми лингвистикалық сараптама заңнамалық актілердің жобалары бойынша қазақ және орыс тілдеріндегі мәтіндерінің теңтүпнұсқалылығы бөлігінде жүргізіледі.

1-1. Ғылыми лингвистикалық сараптаманы Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын уәкілетті ұйым жүргізеді.

2. Алып тасталды - ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
Ескерту. 33-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 21.01.2019 № 217-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

33-1-бап. Нормативтік құқықтық актілердің жобаларына сыбайлас жемқорлыққа қарсы ғылыми сараптама

1. Нормативтік құқықтық актілердің жобаларына сыбайлас жемқорлыққа қарсы ғылыми сараптаманың мақсаты сыбайлас жемқорлық нормаларын анықтау, сондай-ақ оларды жоюға бағытталған ұсынымдар әзірлеу болып табылады.

2. Қазақстан Республикасы Парламентінің қарауына енгізілетін заңнамалық актілердің жобаларынан басқа, Қазақстан Республикасы Парламентінің және оның Палаталарының нормативтік қаулыларын, Қазақстан Республикасы Президентінің нормативтік құқықтық жарлықтарын, Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты мен Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотының нормативтік қаулыларын, Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының нормативтік құқықтық қаулыларын, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалатын нормативтік құқықтық актілерді қоспағанда, өзге нормативтік құқықтық актілердің жобалары да міндетті тәртіппен сыбайлас жемқорлыққа қарсы ғылыми сараптама жасауға жатады.

3. Алып тасталды - ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
Ескерту. 6-тарау 33-1-баппен толықтырылды - ҚР 26.11.2019 № 273-VI (01.01.2020 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгерістер енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

33-2-бап. Заң жобаларына ғылыми құқықтық сараптама

1. Заң жобасы ғылыми құқықтық сараптаманың объектісі болып табылады, оған осы Заңда көзделген жағдайларда консультативтік құжат және оны іске асыру үшін қажетті заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілердің жобалары қоса берілуге тиіс.

2. Ғылыми құқықтық сараптаманың жүргізілуін қамтамасыз етуді Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын уәкілетті ұйым жүзеге асырады.

3. Алып тасталды - ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
Ескерту. 6-тарау 33-2-баппен толықтырылды – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгерістер енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

33-3-бап. Ғылыми құқықтық сарапшының құқықтары мен міндеттері

1. Ғылыми құқықтық сарапшы:

1) ғылыми құқықтық сараптаманы жүзеге асыру үшін, оның ішінде ғылыми сараптама қызметін жүргізу барысында туындайтын мәселелер бойынша материалдарды қорытынды беруге қажетті көлемде алуға;

2) орындалған жұмыс үшін сыйақы алуға;

3) сараптама қызметін жазбаша өтініш негізінде алты айдан аспайтын мерзімге тоқтата тұруға құқылы.

Сараптама қызметін тоқтата тұру сарапшыны бұрын берген қорытынды бойынша жоғарыда көрсетілген құқықтарды пайдалану мүмкіндігінен айырмайды.

2. Ғылыми құқықтық сарапшы:

1) ғылыми құқықтық сараптама процесіне тартылмаған өзге де тұлғалармен сараптама жүргізуге байланысты мәселелер бойынша келіссөздер жүргізуге;

2) ғылыми құқықтық сараптаманы жүзеге асыруға үшінші тұлғаларды тартуға;

3) ғылыми құқықтық сараптама нысанасын құрайтын материалдарды және өзіне ғылыми құқықтық сараптаманы жүзеге асыруға байланысты белгілі болған өзге де мәліметтерді жария етуге;

4) ғылыми құқықтық сараптама жүргізілетін нормативтік құқықтық акт жобасының атауы мен мазмұнын, сондай-ақ ғылыми құқықтық сараптаманы ұйымдастыру және жүргізу, сондай-ақ ғылыми құқықтық сарапшыларды іріктеу қағидаларына сәйкес ресми жарияланған кезіне дейін сараптама қорытындысының мазмұнын жария етуге құқылы емес.

3. Ғылыми құқықтық сарапшы:

1) өзіне берілген ақпарат пен материалдар негізінде жан-жақты, толық және объективті ғылыми құқықтық сараптама жүргізуге, сараптама қорытындысына қойылатын талаптарға сәйкес қойылған мәселелер бойынша ғылыми негізделген тәуелсіз және объективті жазбаша қорытынды беруге;

2) ғылыми құқықтық сараптаманы ұйымдастыру және жүргізу, сондай-ақ ғылыми құқықтық сарапшыларды іріктеу қағидаларында көзделген жағдайларда ғылыми құқықтық сараптама жүргізуден бас тартуға;

3) бұрын берілген қорытындыға байланысты мәселелер бойынша консультациялар мен түсініктер беруге;

4) бұрын өзі берген қорытындыны түсіндіру үшін заң жобасын Қазақстан Республикасының Парламентінде талқылауға қатысуға міндетті.

Ғылыми құқықтық сарапшының заң жобасын Қазақстан Республикасының Парламентінде талқылауға қатысуы ол жүрген не тұратын жермен бейнеконференцбайланыс құралдарын пайдалана отырып жүргізілуі мүмкін. Бейнеконференцбайланыс құралдарын техникалық қолдану тәртібін Қазақстан Республикасы Парламентінің қызметін ұйымдастырушылық және материалдық-техникалық қамтамасыз етуді жүзеге асыратын орган айқындайды.

Ескерту. 6-тарау 33-3-баппен толықтырылды – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

33-4-бап. Ғылыми құқықтық сарапшының қарсылық білдіруі

1. Ғылыми құқықтық сарапшының ғылыми құқықтық сараптама жүргізуге қатысуын болғызбайтын мән-жайлар болған кезде ғылыми құқықтық сарапшы Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын уәкілетті ұйымды ғылыми құқықтық сараптама жүргізу үшін материалдар ғылыми құқықтық сарапшыға жіберілген кезден бастап екі жұмыс күнінен кешіктірілмейтін мерзімде хабардар етіп, оны жүргізуден бас тартуға міндетті.

2. Ғылыми құқықтық сарапшы, егер:

1) өзіне ғылыми құқықтық сараптамаға жіберілген консультативтік құжатты және заң жобасын келісу процесіне бұрын қатысса;

2) әзірлеуші органның қызметкері болып табылса;

3) ғылыми құқықтық сараптама жүргізу нысанасы ғылыми білімінің шегінен тыс болса не өзіне ұсынылған материалдар қорытынды беру үшін жеткіліксіз болса не өзінің ғылыми құқықтық сараптаманың объективті және тәуелсіз сараптама қорытындысын беруін болғызбайтын өзге де мән-жайлар болса, ғылыми құқықтық сараптама жүргізуге қатыса алмайды.

Ескерту. 6-тарау 33-4-баппен толықтырылды – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

33-5-бап. Ғылыми құқықтық сарапшымен шартты бұзу негіздері

1. Ғылыми құқықтық сарапшымен шартты бұзуға мыналар негіз болып табылады:

1) ғылыми құқықтық сарапшының міндеттемелерді орындамауы не бірнеше рет (үш және одан көп рет) тиісінше орындамауы;

2) ғылыми құқықтық сарапшының Қазақстан Республикасы Парламенті депутатының, Қазақстан Республикасы Конституциялық Соты мүшесінің, мәслихат депутатының өкілеттіктерін атқаруы;

3) ғылыми құқықтық сарапшының өтініші;

4) шартта көзделген өзге де негіздер.

2. Сот талап қоюды қанағаттандыру немесе ішінара қанағаттандыру туралы шешім қабылдаған жағдайларды қоспағанда, ғылыми құқықтық сарапшымен шарт осы баптың 1-тармағының 1) тармақшасында көзделген негіз бойынша бұзылғаннан кейін онымен шарт бір жыл бойы жасалмайды.

Ескерту. 6-тарау 33-5-баппен толықтырылды – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

7-тарау. НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІНІ ҚАБЫЛДАУ ТӘРТІБІ

34-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердi қабылдау тәртiбiн айқындау

1. Нормативтiк құқықтық актiлердi қабылдау тәртiбi Қазақстан Республикасының Конституциясында және осы Заңда айқындалады.

2. Алуан түрлi нормативтiк құқықтық актiлердi қабылдау тәртiбiнiң ерекшелiктерi мыналарда да:

1) кодекстер үшін – осы Заңда.

Кодекстер, оларға өзгерістер мен толықтырулар Қазақстан Республикасы Парламенті Палаталарының бөлек отырыстарында рет-ретімен қарау арқылы кемінде екі оқылымда қабылданады;

1-1) кодекстерге өзгерістер мен толықтырулар тиісті кодекстерде белгіленген ерекше тәртіптермен енгізілуі және қабылдануы мүмкін;

2) шоғырландырылған заңдар және заңдар үшiн – Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының Президентi туралы, Қазақстан Республикасының Парламентi туралы, республикалық референдум туралы заңнамалық актiлерде, өзге де заңнамалық актiлерде, оның iшiнде Парламенттің және оның Палаталарының регламенттерiнде;

2-1) Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң күші бар уақытша қаулысы үшін – Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы заңнамалық актіде, өзге де заңнамалық актілерде, Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде;

3) Парламенттің және оның Палаталарының қаулылары үшiн – Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының Парламентi туралы заңнамалық актiлерде;

4) Қазақстан Республикасы Президентiнiң жарлықтары үшiн – Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының Президентi туралы заңнамалық актiде, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентiнiң осы тәртiптi реттейтiн актiлерiнде;

5) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулылары үшiн – Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының Үкiметі туралы заңнамалық актiде, Қазақстан Республикасы Президентiнiң және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң актiлерiнде;

6) Қазақстан Республикасы Үкіметінің құрылымына кіретін, сондай-ақ кірмейтін орталық атқарушы және өзге де орталық мемлекеттік органдардың және орталық мемлекеттік органдар ведомстволарының, оның ішінде Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің, қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау және қадағалау жөніндегі уәкілетті органның және Қазақстан Республикасы Жоғары аудиторлық палатасының нормативтік құқықтық актілері үшін – Қазақстан Республикасының Үкіметі және осындай органдар туралы заңнамалық актілерде, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде, Қазақстан Республикасы Президентінің жарлықтарында, Қазақстан Республикасы Үкіметінің осындай органдардың қызметін реттейтін қаулыларында;

6-1) техникалық регламенттер үшін – Қазақстан Республикасының техникалық реттеу саласындағы заңнамасында;

7) Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының нормативтiк қаулылары үшiн – Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты туралы заңнамалық актiде;

8) Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтiк қаулылары үшiн – Қазақстан Республикасының соттары туралы заңнамада;

9) Орталық сайлау комиссиясының (Орталық референдум өткізу жөніндегі комиссияның) нормативтiк қаулылары үшiн – сайлау туралы және республикалық референдум туралы заңнамалық актiлерде;

10) жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдардың және тексеру комиссияларының нормативтiк шешiмдерi үшiн – осы органдар туралы заңнамалық актiлерде, өзге де заңнамалық актiлерде, Қазақстан Республикасы Президентiнiң және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң актiлерiнде айқындалады.

Осы Заңның 7-бабы 2-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген нормативтік құқықтық актілерді қабылдау кезінде нормативтік құқықтық актіні әзірлеуші орган қабылданған заңды ақпараттық сүйемелдеу және түсіндіру бағдарламасын бекітеді.

Ақпараттық сүйемелдеу және түсіндіру бағдарламасы деп азаматтарға Қазақстан Республикасының заңнамасындағы өздерінің құқықтары мен заңды мүдделерін қозғайтын өзгерістер туралы хабар беру және оларды түсіндіру, сондай-ақ қабылданған заңның тиімді іске асырылуын қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар тізбесі түсініледі.

Ақпараттық сүйемелдеу және түсіндіру бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң шығару қызметінің қағидаларында айқындалатын тәртіппен Қазақстан Республикасының Әділет министрлігімен және масс-медиа саласындағы уәкілетті органмен міндетті түрде келісіледі.

3. Уәкiлеттi органның нормативтiк құқықтық актiнi қабылдау жөнiндегi құзыретi Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда ғана уәкiлеттi органның осы актiнi қабылдауына жол берiледi.

Бұл ретте жоғары тұрған нормативтік құқықтық актілерден туындайтын заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілердің тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі мемлекеттік органдар туралы ережелерде айқындайды. Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдар әзірлеушілері болып табылатын жоғары тұрған нормативтік құқықтық актілерден туындайтын заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілердің тізбесін Қазақстан Республикасының Президенті айқындайды.

Ескерту. 34-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 21.01.2019 № 217-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2020 № 397-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз); 19.06.2024 № 94-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

35-бап. Нормативтiк құқықтық актiлерге қол қоюға уәкiлеттік берілген адамдар

1. Нормативтiк құқықтық актiлердiң ресми мәтiндерiне мына лауазымды адамдар:

1) Қазақстан Республикасының Конституциясына, Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар енгізетін заңдарына, конституциялық заңдарына, кодекстерiне, шоғырландырылған заңдарына, заңдарына, Қазақстан Республикасы Президентiнiң жарлықтарына – Қазақстан Республикасының Президентi; Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң күші бар уақытша қаулысына – Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі;

2) Қазақстан Республикасы Парламентiнiң қаулыларына – Қазақстан Республикасы Парламентi Мәжiлiсінің Төрағасы; Қазақстан Республикасы Парламентi Мәжілісінің қаулыларына – Қазақстан Республикасы Парламентi Мәжiлiсінің Төрағасы, Қазақстан Республикасы Парламентi Сенатының қаулыларына – Қазақстан Республикасы Парламентi Сенатының Төрағасы;

3) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулыларына – Қазақстан Республикасының Премьер-Министрi;

4) мәслихат шешiмдерiне – мәслихат төрағасы;

5) әкімдік қаулыларына, әкімнің шешімдеріне – әкім;

6) өзге де нормативтiк құқықтық актiге – оны қабылдаған (шығарған) органның басшысы қол қояды.

2. Туынды түрдегi нормативтiк құқықтық актіні негiзгi түрдегi нормативтiк құқықтық акт арқылы қабылдаған кезде уәкiлеттік берілген адам негiзгi түрдегi нормативтiк құқықтық актiге ғана қол қояды.

Ескерту. 35-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 11.07.2017 № 91-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.06.2021 № 60-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

35-1-бап. Орталық мемлекеттік органдардың, олардың ведомстволарының, сондай-ақ мәслихаттардың, әкімдіктердің, әкімдердің және облыстар, республикалық маңызы бар қалалар, астана тексеру комиссияларының нормативтік құқықтық актілерін олардың күшіне енуінің шарты ретінде мемлекеттік тіркеу

1. Осы Заңның 7-бабы 2-тармағының 6), 7), 8) және 9) тармақшаларында көрсетілген нормативтік құқықтық актілер әділет органдарында мемлекеттік тіркеуге жатады. Мұндай тіркеу олардың күшіне енуінің қажетті шарты болып табылады.

2. Нормативтік құқықтық актіні мемлекеттік тіркеу:

1) осы Заңның 18-бабының 6-тармағына сәйкес әділет органдары бұрын келіскен нормативтік құқықтық актіге қатысты әділет органдарының заң сараптамасын жүргізуін;

2) мемлекеттік тіркеу нөмірін бере отырып, Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізіліміне нормативтік құқықтық акт туралы мәліметтер енгізуді қамтиды.

3. Осы баптың 1-тармағының талаптары:

1) мемлекеттік құпияларды қамтитын нормативтік құқықтық актілерге;

2) уәкілетті органдардың басқа да мемлекеттік органдармен өзара іс-қимыл жасау тәртібін реттейтін және үшінші тұлғаларға қолданылмайтын нормативтік құқықтық актілерге;

3) мемлекеттік органның мәртебесі мен өкілеттігін айқындайтын нормативтік құқықтық актілерге;

4) үлгілік нормативтік құқықтық актілер негізінде әзірленген және қосымша құқық нормаларын қамтымайтын нормативтік құқықтық актілерге;

4-1) мәслихаттардың бюджеттерді бекіту немесе нақтылау туралы нормативтік құқықтық шешімдеріне;

4-2) орталық және жергілікті атқарушы органдардың, сондай-ақ әкімдердің Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңнамасында көзделген жағдайларда тиісті аумақта карантиндік режимді енгізе отырып, карантиндік аймақты белгілеу (жою) туралы, карантинді және (немесе) шектеу іс-шараларын белгілеу (алып тастау), сондай-ақ табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайды жариялау туралы шешімдер қабылдауды көздейтін нормативтік құқықтық актілеріне;

ЗҚАИ-ның ескертпесі!
4-3) тармақшаны алып тастау көзделген – ҚР 06.04.2024 № 71-VIII (31.12.2025 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

4-3) әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына бөлшек сауда бағаларының шекті мәндерін және әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына рұқсат етілген шекті бөлшек сауда бағалары мөлшерін бекіту жөніндегі нормативтік құқықтық актілерге;

5) тізбесін Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі бекітетін нормативтік құқықтық актілерге қолданылмайды.

4. Мемлекеттік тіркеуден бас тарту үшін мыналар негіз болып табылады:

1) мемлекеттік тіркеуге жататын нормативтік құқықтық актіні осындай тіркеуге нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу, келісу және мемлекеттік тіркеу қағидаларының талаптарын бұза отырып ұсыну;

2) заң сараптамасы жүргізілгеннен кейінгі кезеңде қабылданған немесе күшіне енген жоғары тұрған деңгейдегі нормативтік құқықтық актілерге қайшылықтың анықталуы;

3) осы Заңда белгіленген талаптардың сақталмауы.

Нормативтік құқықтық актіні мемлекеттік тіркеуден бас тартуға мүдделі мемлекеттік орган сот тәртібімен шағым жасай алады.

5. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен тіркелмеген, мемлекеттік тіркеуге жататын нормативтік құқықтық актілердің күшін оларды шығарған орган жоюға тиіс.

6. Алып тасталды - ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
Ескерту. 35-1-баппен толықтырылды – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгеріс енгізілді – ҚР 30.06.2021 № 60-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 31.12.2021 № 100-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

36-бап. Уәкілетті орган қайта ұйымдастырылған немесе таратылған кезде нормативтік құқықтық актілерді өзгерту, толықтыру, олардың қолданысын тоқтату және тоқтата тұру жөніндегі құқықтар

Нормативтік құқықтық актілерді қабылдау құқығы берілген уәкілетті орган қайта ұйымдастырылған не таратылған жағдайда, құқықтық мирасқорға немесе таратылған уәкілетті органның функциялары берілген уәкілетті органға оның құзыреті шегінде нормативтік құқықтық актілерді қабылдау құқығымен бірге нормативтік құқықтық актілерді өзгерту, толықтыру, олардың қолданысын тоқтату және тоқтата тұру жөніндегі өкілеттіктер ауысады.

8-тарау. НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕРДІ ЖАРИЯЛАУ

37-бап. Нормативтік құқықтық актілерді ресми жариялау міндеттілігі

1. Азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен міндеттеріне қатысты нормативтік құқықтық актілерді ресми жариялау оларды қолданудың міндетті шарты болып табылады.

Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, Қазақстан Республикасының Президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілер жинағы, "Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Хабаршысы" ресми баспасөз басылымдары болып табылады.

2. Заңнамалық актілерді ресми жариялауды Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен, конкурстық негізде осындай құқық алған мерзімді баспа басылымдары да жүзеге асырады.

Нормативтік құқықтық актілерді ресми жариялау Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкінде де электрондық түрде жүзеге асырылады.

3. Нормативтік құқықтық актілерді алғашқы ресми жариялау олар күшіне енген күннен кейін күнтізбелік отыз күн ішінде бір мезгілде қазақ және орыс тілдерінде жүзеге асырылуға тиіс.

4. Алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

5. Құқық қолдану практикасында нормативтік құқықтық актілердің ресми жарияланымдары пайдаланылуға тиіс.

6. Нормативтік құқықтық актілер ресми жарияланғаннан кейін ғана оларды бейресми жариялауға жол беріледі.

Ескерту. 37-бапқа өзгерістер енгізілді – ҚР 06.04.2016 N 480-V (қолданысқа енгізілу тәртібін 67-баптан қараңыз); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

38-бап. Қазақстан Республикасы орталық атқарушы және өзге де орталық мемлекеттік органдарының нормативтік-құқықтық актілерін ресми жариялау

Ескерту. 38-бап алып тасталды – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

39-бап. Мәслихаттардың нормативтік құқықтық шешімдерін, әкімдіктердің нормативтік құқықтық қаулыларын, тексеру комиссияларының нормативтік құқықтық қаулыларын және әкімдердің нормативтік құқықтық шешімдерін ресми жариялау

Ескерту. 39-бап алып тасталды – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

40-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердің мәтіндерін толық жарияламауға жол бермеу

1. Мемлекеттік құпияларды және заңмен қорғалатын өзге де құпияны қамтитын нормативтiк құқықтық актiлердi, сондай-ақ "Қызметтік пайдалану үшін", "Баспасөзде жариялаусыз", "Баспасөзге арналмаған" деген белгілері бар нормативтік құқықтық актілерді қоспағанда, нормативтiк құқықтық актiлердің мәтіндерін ресми түрде толық жарияламауға жол берілмейдi.

2. Егер нормативтiк құқықтық акт көлемiнің ауқымды болуына байланысты оның мәтiнi мерзiмдi баспасөз басылымының бiрнеше нөмiрiнде жарияланса, онда нормативтiк құқықтық актінің қазақ және орыс тiлдерiндегі мәтiнiнiң қорытынды бөлiгi жарияланған күн ресми жарияланған күні болып есептеледi.

41-бап. Орталық атқарушы және өзге де орталық мемлекеттік органдардың, сондай-ақ мәслихаттардың, әкімдіктердің, тексеру комиссияларының және әкімдердің нормативтік құқықтық актілерінің ресми жариялануын бақылау

Ескерту. 41-бап алып тасталды – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

9-тарау. НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕРДІҢ УАҚЫТ, КЕҢІСТІК
ЖАҒЫНАН ЖӘНЕ ТҰЛҒАЛАР ТОБЫ БОЙЫНША ҚОЛДАНЫЛУЫ

42-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердiң күшiне ену және оларды қолданысқа енгізу уақыты

1. Осы тармақтың екiншi бөлiгiнде көрсетiлген нормативтiк құқықтық актiлердi қоспағанда, нормативтiк құқықтық актiлер оларға қол қойылғаннан кейiн күшiне енедi.

Осы Заңның 35-1-бабына сәйкес әдiлет органдарында мемлекеттiк тiркеуге жататын нормативтiк құқықтық актiлер мемлекеттiк тiркелген күннен бастап күшiне енедi.

2. Азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен мiндеттерiне қатысты нормативтiк құқықтық актiлердi ресми жариялау оларды қолданысқа енгiзудiң мiндеттi шарты болып табылады.

3. Нормативтiк құқықтық актiлер мынадай мерзiмдерде:

1) Қазақстан Республикасы Парламентiнің және оның Палаталарының қаулыларын қоспағанда, Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерi, Қазақстан Республикасы Президентiнiң, Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесі Төрағасының нормативтiк құқықтық жарлықтары, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң нормативтiк құқықтық қаулылары – егер актiлердiң өздерiнде немесе оларды қолданысқа енгiзу туралы актiлерде өзге мерзiмдер көрсетiлмесе, алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң;

2) Қазақстан Республикасы Парламентiнің және оның Палаталарының қаулылары, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтiк қаулылары – егер актiлердiң өздерiнде өзге мерзiмдер көрсетiлмесе, алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап;

3) Қазақстан Республикасы Конституциялық Сотының қаулылары – қабылданған күнінен бастап;

4) Қазақстан Республикасы министрлерiнің және орталық мемлекеттiк органдар мен олардың ведомстволарының өзге де басшыларының нормативтiк құқықтық бұйрықтары, Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комиссиясының, Қазақстан Республикасы Жоғары аудиторлық палатасының, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің және өзге де орталық мемлекеттік органдардың нормативтiк құқықтық қаулылары, мәслихаттардың нормативтiк құқықтық шешiмдерi, әкiмдiктердiң нормативтiк құқықтық қаулылары, тексеру комиссияларының нормативтік құқықтық қаулылары және әкiмдердiң нормативтiк құқықтық шешiмдерi – егер актiлердiң өздерiнде өзге мерзiмдер көрсетiлмесе, алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

4. Нормативтiк құқықтық актiлерде немесе оларды қолданысқа енгiзу туралы актiлерде нормативтiк құқықтық актiлердiң жекелеген бөлiмдерiн, кіші бөлімдерін, параграфтарын, тарауларын, баптарын, баптарының бөлiктерiн, тармақтарын, тармақшаларын және абзацтарын қолданысқа енгiзудiң тұтастай бүкiл акт үшiн белгiленгеннен өзге мерзiмдерi көрсетiлуi мүмкiн.

4-1. Нормативтік құқықтық актіні қолданысқа енгізу мерзімдері реттеу субъектілеріне қызметін Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленетін талаптарға сәйкес жүзеге асыруға дайындалу үшін қажетті мерзімдерді негізге ала отырып белгіленуге тиіс.

Мемлекеттік органдар мен ұйымдарды қоспағанда, реттеу субъектілерінің жаңа міндеттерін белгілейтін заңдарды немесе олардың жекелеген нормаларын қолданысқа енгізу мерзімдері міндеттерді орындауға дайындалу үшін қажетті мерзімдерді негізге ала отырып айқындалады және алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күннен кем болмайды.

Реттеушілік құралдардың енгізілуіне немесе пайдаланылуына байланысты кәсіпкерлік субъектілеріне қосымша талаптарды, міндеттерді немесе жүктемені өзгеше ұлғайтуды белгілейтін жекелеген нормалар, оның ішінде кәсіпкерлікті мемлекеттік реттеудің нысандары мен құралдары оларға міндеттерді орындауға дайындалу үшін қажетті, алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күннен бұрын қолданысқа енгізілмейді.

Осы тармақтың үшінші бөлігінің талаптары орталық және жергілікті атқарушы органдардың, сондай-ақ әкімдердің Қазақстан Республикасының ветеринария саласындағы заңнамасында көзделген жағдайларда тиісті аумақта карантиндік режимді енгізе отырып, карантиндік аймақты белгілеу (күшін жою) туралы, карантинді және (немесе) шектеу іс-шараларын белгілеу (алып тастау) туралы шешімдер қабылдауды, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайды жариялауды көздейтін нормативтік құқықтық актілеріне, сондай-ақ қаржы ұйымдарының, Қазақстан Республикасының бейрезидент-банктері филиалдарының, Қазақстан Республикасының бейрезидент-сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдары филиалдарының, Қазақстан Республикасының бейрезидент-сақтандыру брокерлері филиалдарының және сақтандыру топтары мен банк конгломераттары құрамына кіретін тұлғалардың қызметін реттейтін нормативтік құқықтық актілерге, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің және қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау және қадағалау жөніндегі уәкілетті органның нормативтік құқықтық актілерінің жобаларына қолданылмайды.

Нормативтік құқықтық актілерді қолданысқа енгізу тәртібі мен мерзімдері реттеу субъектілеріне нұқсан келтірмеуге тиіс.

Осы тармақта белгіленген талаптар осы Заңның 17-1-бабы 15-тармағының бірінші бөлігіне сәйкес әзірленген заң жобаларына және Қазақстан Республикасы Үкіметінің заң күші бар уақытша қаулыларына қолданылмайды.

5. Бұрын заңдық жауаптылыққа алып келмеген әрекеттер (әрекетсіздік) үшін заңдық жауаптылықты көздейтін не бұрынғымен салыстырғанда анағұрлым қатаң жауаптылықты белгілейтін заң алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткенге дейін қолданысқа енгізілмейді.

6. Ішкі нарықтағы аса жетіспеушілікті болғызбау не азайту, елдің қорғанысы мен Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету, адамның өмірі мен денсаулығын, қоршаған ортаны, жануарларды, өсімдіктерді, мәдени құндылықтарды сақтау, қоғамдық мораль мен құқықтық тәртіпті қорғау мақсатында тауарлардың жекелеген түрлерінің экспортына немесе импортына рұқсат беру тәртібін енгізу үшін орталық мемлекеттік органдар әзірлеген нормативтік құқықтық актілерді қоспағанда, жекелеген қызмет түрлеріне (кіші түрлеріне) қойылатын біліктілік немесе рұқсат беру талаптарын және біліктілік немесе рұқсат беру талаптарына сәйкестікті растайтын құжаттар тізбесін бекітетін нормативтік құқықтық актілер алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткенге дейін қолданысқа енгізілмейді.

7. Мемлекеттiк құпияларды немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны қамтитын нормативтiк құқықтық актiлер қабылданған күнiнен бастап немесе актiнiң өзiнде көрсетiлген мерзiмдерде қолданысқа енгiзiледi.

8. Барлық нормативтік құқықтық актілерде осы баптың нормалары ескеріле отырып, оларды қолданысқа енгізу мерзімі көрсетілуге тиіс.

Ескерту. 42-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 05.07.2018 № 179-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2022 № 177-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

43-бап. Нормативтiк құқықтық актiнiң керi күшi

1. Нормативтiк құқықтық актiнiң күшi ол қолданысқа енгiзілгенге дейiн туындаған қатынастарға қолданылмайды.

2. Нормативтiк құқықтық актiнiң немесе оның бiр бөлiгiнiң керi күшi оның өзiнде немесе нормативтiк құқықтық актiнi қолданысқа енгiзу туралы актiде көзделген, сондай-ақ кейiнгiсi азаматтарға жүктелген міндеттерді алып тастайтын немесе олардың жағдайын жақсартатын жайттар осы баптың 1-тармағының қағидаларына кiрмейдi.

3. Азаматтарға жаңа міндеттерді жүктейтін немесе олардың жағдайын нашарлататын заңдардың кері күші болмайды.

4. Жауаптылықты белгілейтін немесе күшейтетін заңдардың кері күші болмайды.

Ескерту. 43-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

44-бап. Орталық атқарушы және өзге де орталық мемлекеттiк органдардың, олардың ведомстволарының, сондай-ақ, мәслихаттардың, әкімдіктердің және әкімдердің нормативтiк құқықтық актiлерiн олардың күшiне енуінің шарты ретiнде мемлекеттiк тiркеу

Ескерту. 44-бап алып тасталды – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

45-бап. Нормативтiк құқықтық актiнiң қолданылу мерзiмi

1. Егер нормативтiк құқықтық актiнiң өзiнде немесе оны қолданысқа енгiзу туралы актiде өзгеше көзделмесе, мұндай акт мерзiмсiз қолданылады.

2. Бүкiл нормативтiк құқықтық акт немесе оның жекелеген бөлiгi (жекелеген бөлiктерi) үшiн уақытша қолданылу мерзiмi белгiленуi мүмкiн. Бұл жағдайда нормативтiк құқықтық акт немесе оның бір бөлiгi қандай мерзiмде қолданысын сақтайтыны көрсетiлуге тиiс. Актiнi шығарған орган бұл мерзiм өткенге дейiн актiнiң қолданылуын жаңа мерзiмге ұзарта алады немесе оған мерзiмсiз сипат бере алады.

46-бап. Нормативтiк құқықтық актiнiң қолданылуын тоқтата тұру және тоқтату

1. Нормативтiк құқықтық актiнiң немесе оның жекелеген нормаларының қолданылуы белгiлi бiр мерзiмге тоқтатыла тұруы мүмкiн. Нормативтік құқықтық актінің немесе оның жекелеген нормаларының қолданылуын тоқтата тұру, осы тармақтың екінші бөлігінде көзделген жағдайларды қоспағанда, жеке нормативтік құқықтық актімен жүзеге асырылады.

Нормативтік құқықтық актінің немесе оның жекелеген нормаларының қолданысы "Төтенше жағдай туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 15-бабының 2-тармағында көзделген жағдайда және тәртіппен тоқтатыла тұруы мүмкін.

2. Нормативтiк құқықтық акт (оның бір бөлiгi немесе бөлiктерi) мынадай жағдайларда:

1) акт (оның бір бөлiгi немесе бөлiктерi) қабылданған мерзiм өткенде;

2) бұрын шығарылған нормативтiк құқықтық актiнiң, оның бөлiктерiнiң (бір бөлiгiнiң) ережелерiне қайшы келетiн немесе бұрын шығарылған актiнi немесе оның бір бөлiгiн (бөлiктерiн) қамтитын жаңа нормативтiк құқықтық акт қабылданғанда;

3) қабылданған акт Қазақстан Республикасының Конституциясында белгiленген тәртiппен конституциялық емес деп танылғанда;

4) осы актiнi қабылдаған орган немесе қабылдауға уәкiлеттік берiлген өзге де орган актiнiң немесе оның бір бөлiгiнiң (бөлiктерiнiң) күшi жойылды деп танығанда, өзiнiң қолданылуын тоқтатады.

3. Басқа нормативтік құқықтық актінің қолданылуын тоқтату немесе тоқтата тұру туралы нормативтік құқықтық актіні жариялау осы Заңда көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.

Ескерту. 46-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 16.05.2020 № 330-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

47-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердiң кеңiстiк жағынан қолданылуы

1. Қазақстан Республикасының Президентi, Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің Төрағасы, Қазақстан Республикасының Парламентi, Қазақстан Республикасының Үкiметi, орталық атқарушы және өзге де орталық мемлекеттік органдар қабылдаған Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнің күші, егер нормативтiк құқықтық актiлердiң өздерiнде немесе оларды қолданысқа енгiзу туралы актiлерде өзгеше белгiленбесе, Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында қолданылады.

2. Жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар, тексеру комиссиялары қабылдаған нормативтiк құқықтық актiлер тиiстi әкімшілік-аумақтық бірліктің аумағында қолданылады.

Ескерту. 47-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 05.07.2018 № 179-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

48-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердiң тұлғалар тобы бойынша қолданылуы

1. Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiнің күші заңнамалық актiлерде және Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда көзделген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының азаматтары мен заңды тұлғаларына, сондай-ақ оның аумағындағы шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдарға, шет мемлекеттердің заңды тұлғаларына, олардың филиалдары мен өкілдіктеріне қолданылады.

2. Шет мемлекеттердің және халықаралық ұйымдардың дипломатиялық өкiлдерi мен мемлекеттiк органдарының кейбiр басқа да қызметкерлерiне Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерi халықаралық шарттарда және халықаралық құқықтың жалпыға бірдей танылған қағидаттары мен нормаларында көзделген шектерде қолданылады (дипломатиялық иммунитет).

49-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердiң заңдылығын қамтамасыз ету шаралары

1. Нормативтiк құқықтық актiлердiң заңдылығы мынадай шаралармен:

1) нормативтiк құқықтық актiнi Қазақстан Республикасының Конституциясына және заңнамалық актілерге сәйкес келтiрумен;

2) нормативтiк құқықтық актiнiң қолданылуын белгiленген тәртiппен тоқтата тұрумен;

3) нормативтiк құқықтық актiлердiң құқықтық мониторингiн жүргiзумен;

4) нормативтiк құқықтық актiлердi мемлекеттiк тiркеу кезiнде Қазақстан Республикасының Конституциясына және заңнамалық актілерге сәйкестiгi тұрғысынан тексерумен қамтамасыз етiледi.

2. Қазақстан Республикасының Конституциясында және басқа да заңнамалық актiлерде белгiленген құзыретке сәйкес мыналар:

1) Қазақстан Республикасының Конституциялық Соты;

2) соттар;

3) Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры және оған бағынысты прокурорлар;

4) Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгi және оның аумақтық органдары;

5) төмен тұрған органдар қабылдаған нормативтiк құқықтық актiлерге қатысты – уәкілетті органдар;

6) өздерi қабылдаған және (немесе) әзiрлеушiлері болған заңға тәуелді нормативтiк құқықтық актiлерге қатысты – заңға тәуелді нормативтiк құқықтық актiлердi қабылдаған және (немесе) олардың әзiрлеушiлері болып табылатын уәкiлетті органдар нормативтiк құқықтық актiлердiң заңдылығын қамтамасыз ететiн мемлекеттің органдары мен лауазымды адамдары болып табылады.

3. Әділет органдарында тіркелген нормативтік құқықтық актіде әділет органдары осы Заңның 35-1-бабы 4-тармағының 2) тармақшасында көзделген бұзушылықтарды анықтаған кезде әділет органдары тиісті нормативтік құқықтық актіні қабылдаған уәкілетті органды бұзушылықтарды жою қажеттілігі туралы хабардар етеді.

Уәкілетті орган хабарламада белгіленген мерзімдерде осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген нормативтік құқықтық актіні Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес келтіру жөніндегі шараларды қабылдамаған жағдайда, әділет органдары осындай нормативтік құқықтық актіні заңсыз деп тану туралы өтінішпен сотқа жүгінеді.

4. Алып тасталды – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
Ескерту. 49-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

10-тарау. МОНИТОРИНГ

50-бап. Құқықтық мониторинг

1. Құқықтық мониторинг қабылданған нормативтік құқықтық актілерде Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшылықтарды, қайталануларды, олқылықтарды, тиімсіз іске асырылатын, ескірген және сыбайлас жемқорлықтық құқық нормаларын анықтау және қабылданған нормативтік құқықтық актілерді іске асыру тиімділігін болжау, талдау, бағалау арқылы оларды жетілдіру жөнінде ұсыныстарды тұжырымдау мақсатында жүргізіледі.

2. Мемлекеттік органдар өздерi қабылдаған және (немесе) әзiрлеушiлері болған не өздерінің құзыретіне жататын нормативтiк құқықтық актiлердiң мониторингiн жүзеге асырады және оларға өзгерiстер және (немесе) толықтырулар енгiзу немесе олардың күшi жойылды деп тану жөнiндегi шараларды уақтылы қабылдайды.

3. Мемлекеттік органдар құқықтық мониторингті қоғамдық және ғылыми ұйымдардың, азаматтардың ұсынымдарын ескере отырып жүргізеді.

4. Алып тасталды - ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
Ескерту. 50-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 21.01.2019 № 217-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

51-бап. Нормативтік құқықтық актілердің қоғамдық мониторингі

1. Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасы жеке кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын нормативтік құқықтық актілердің қоғамдық мониторингін жүргізеді.

1-1. Қоғамдық кеңестер азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен міндеттеріне қатысты нормативтік құқықтық актілерге қоғамдық мониторинг жүргізуге құқылы.

2. Қоғамдық мониторинг нәтижелері тиісті мемлекеттік органның және Қазақстан Республикасы Ұлттық кәсіпкерлер палатасының ресми интернет-ресурстарында жыл сайын орналастырылады.

3. Нормативтік құқықтық актілерге қоғамдық мониторингті өзге де мүдделі тұлғалар жүргізуі мүмкін.

Ескерту. 51-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

11-тарау. НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕРДІ ЖҮЙЕЛЕУ ЖӘНЕ
ЕСЕПКЕ АЛУ

52-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердi жүйелеу

1. Нормативтiк құқықтық актiлердi қабылдайтын уәкiлеттi органдар осы актiлердi есепке алуды және жүйелеуді жүргiзедi, өздерi қабылдаған актiлердiң бақылау даналарын жүргiзіп, оларға ағымдағы өзгерiстер мен толықтырулардың барлығын уақтылы енгiзеді.

2. Уәкiлеттi органдардың нормативтік құқықтық актілерді есепке алу мен жүйелеуді жүргізуінің тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.

53-бап. Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік есепке алу

1. Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік есепке алу Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің мемлекеттік тізілімін, Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкін жүргізу арқылы жүзеге асырылады.

2. Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің мемлекеттік тізілімін, Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкін жүргізуді Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын уәкілетті ұйым жүзеге асырады.

3. Уәкілетті органдар Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің мемлекеттік тізіліміне, Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін осы Заңның 35-бабына сәйкес нормативтік құқықтық актілерге қол қоюға уәкілеттік берілген адамның электрондық цифрлық қолтаңбасымен расталған нормативтік құқықтық актілердің көшірмелерін оларды жүргізуге жауапты уәкілетті ұйымға қағаз түрінде және электрондық түрде жібереді.

Осы Заңның 35-1-бабына сәйкес әділет органдары электрондық түрде тіркеген нормативтік құқықтық акт Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің мемлекеттік тізіліміне, Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін уәкілетті ұйымға автоматты түрде жіберіледі.

Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне осы Заңның 35-бабына сәйкес оған қол қоюға уәкілеттік берілген адамның электрондық цифрлық қолтаңбасымен расталған нормативтік құқықтық акт қағаз түрінде және (немесе) электрондық түрде енгізіледі.

4. Алып тасталды - ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

5. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі құқықтық ақпараттың бірыңғай жүйесін құрады, орталық атқарушы және өзге де орталық мемлекеттік органдарға анықтамалық-ақпараттық жұмыста көмек көрсетеді.

Ескерту. 53-бап жаңа редакцияда – ҚР 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

54-бап. Нормативтiк құқықтық актiлердің жариялылығы

Барлық уәкiлеттi органдар, мемлекеттiк құпияларды немесе заңмен қорғалатын құпияны қамтитындардан басқа, қабылданған нормативтiк құқықтық актiлермен танысу үшін мүдделi тұлғаларға оларды қолжетімді етуге мiндеттi.

3-бөлім. НОРМАТИВТІК ЕМЕС ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР

12-тарау. НОРМАТИВТІК ЕМЕС ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

55-бап. Нормативтік емес құқықтық актілердің түрлері

1. Нормативтік емес құқықтық актілерге:

1) нормативтік құқықтық актілерге ресми түсіндірме беру актілері;

2) әкімшілік актілер;

3) жеке қолданылатын құқықтық актілер;

4) мемлекеттік жоспарлау жүйесі саласындағы құқықтық актілер жатады.

2. Әкімшілік актілерді қабылдау тәртібі Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінде, сондай-ақ Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінде белгіленеді.

3. Мемлекеттік жоспарлау жүйесі саласындағы құқықтық актілердің түрлері және оларды әзірлеу тәртібі заңдарда, Қазақстан Республикасы Үкіметінің және уәкілетті органдардың актілерінде белгіленеді.

Мемлекеттік жоспарлау жүйесі саласындағы кәсіпкерлік субъектілерінің мүдделерін қозғайтын құқықтық актілерді әзірлеу және қабылдау осы Заңның 19-бабында белгіленген талаптар ескеріле отырып жүзеге асырылады.

Ескерту. 55-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.06.2020 № 351-VI (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді – ҚР 06.04.2024 № 71-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

56-бап. Нормативтік емес құқықтық актілерді қабылдау шарттары

1. Нормативтік емес құқықтық актілер нормативтік құқықтық актілердің негізінде және оларды іске асыру мақсатында қабылданады.

2. Нормативтік емес құқықтық актілерді осы Заңда және өзге де нормативтік құқықтық актілерде көрсетілген уәкілетті органдар қабылдайды.

3. Нормативтік емес құқықтық актілерді қабылдау ерекшеліктері басқа нормативтік құқықтық актілерде белгіленуі мүмкін.

57-бап. Нормативтік емес құқықтық актілерге шағым жасау және наразылық білдіру

Нормативтік емес құқықтық актілерге Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртіппен және негіздер бойынша шағым жасалуы және наразылық білдірілуі мүмкін.

13-тарау. НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕРГЕ РЕСМИ ТҮСІНДІРМЕ
БЕРУ АКТІЛЕРІ

58-бап. Нормативтiк құқықтық актiлерге ресми түсiндiрме беру актілері туралы жалпы ережелер

1. Нормативтiк құқықтық актiлердің анық болмауы мен әртүрлi түсiнілуі, оларды қолдану практикасында қайшылықтар анықталған жағдайларда, нормативтiк құқық актiде қамтылған нормаларға ресми түсiндiрме берiлуi мүмкiн.

2. Нормативтiк құқықтық актiлерге ресми түсiндiрме беру актілері құқық нормаларын белгілемейді және Қазақстан Республикасының заңнамасындағы олқылықтардың орнын толтырмайды.

3. Нормативтiк құқықтық актiге ресми түсiндiрме беру құқық нормаларының мазмұнын түсінікті ету, нақтылау мақсатында ғана беріледі, ол құқық нормаларының мәнін өзгерте алмайды және түсіндірме берілетін норманың шегінен шыға алмайды.

4. Нормативтiк құқықтық актiлерде қамтылатын нормаларға ресми түсіндірме беру уәкілетті органдардың не жеке және заңды тұлғалардың бастамасы бойынша Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінде белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

5. Осы Заңның 60-бабының 4-тармағында белгіленген жағдайларды қоспағанда, ресми түсіндірме беру актілері өздерінде қамтылған нормаларды iске асыру, оның iшiнде оларды қолдану кезінде және сот төрелігін жүзеге асыру кезінде мiндеттi сипатқа ие болады.

6. Осы тарауда белгіленген, нормативтік құқықтық актілерге ресми түсіндірме беру тәртібі мен шарттары "Прокуратура туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына сәйкес жүзеге асырылатын заңға түсіндірме беруге қолданылмайды.

Ескерту. 58-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 11.07.2017 № 91-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.06.2020 № 351-VI (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 157-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

59-бап. Нормативтiк құқықтық актiлерге ресми түсiндiрме берудің шарттары

1. Заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілердің мәні оларды түсіндіру кезінде Қазақстан Республикасының Конституциясына, заңдарға және заңнамалық реттеу қағидаттарына толық сәйкестікте ашылуға тиіс.

2. Заңнамалық актiлердiң нормаларына Қазақстан Республикасы Конституциясының ережелерімен толық сәйкестікте түсіндірме берілуге тиіс.

2-1. Заң нормаларын түсіндіру оларда баянды етілген заңнамалық реттеу қағидаттарына сәйкес жүзеге асырылады.

3. Алып тасталды - ҚР 11.07.2017 № 91-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
Ескерту. 59-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 11.07.2017 № 91-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 12.03.2021 № 15-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

60-бап. Нормативтiк құқықтық актiлерге ресми түсiндiрме беруді жүзеге асыратын мемлекеттiк органдар, лауазымды адамдар

1. Алып тасталды - ҚР 11.07.2017 № 91-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

2. Қазақстан Республикасы Үкіметінің нормативтік құқықтық актілеріне ресми түсіндірме беруді Премьер-Министрдің тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесіп жүзеге асырады.

3. Осы Заңның 7-бабы 2-тармағының 6), 7), 8) және 9) тармақшаларында көрсетілген нормативтік құқықтық актілерге ресми түсіндірмені соларды қабылдаған (шығарған) уәкілетті органдар немесе лауазымды адамдар береді.

4. Мемлекеттік саясатты жүргізетін, белгілі бір салада (қызмет аясында) реттеуді және басқаруды жүзеге асыратын немесе құзыретіне тиісті мәселелерді шешу жатқызылған мемлекеттік органдар не өзге де мемлекеттік органдар өздеріне берілген өкілеттіктерге сәйкес жеке немесе заңды тұлғалардың жүгінуі бойынша нақты субъектілерге қатысты немесе нақты жағдайға қолданылатын нормативтік құқықтық актілерге өз құзыреті шегінде түсіндірмелер беруге міндетті.

Мұндай түсіндірмелер:

1) жолданымда қойылған мәселелер шегінде түпкілікті сипатта болуға;

2) дербес деректерді қамтитын және (немесе) Қазақстан Республикасының заңдарымен қорғалатын құпияны құрайтын мәліметтерді қоспағанда, тиісті мемлекеттік органның интернет-ресурсында ұқсас жолданымдарды қорыту арқылы жалпыға қолжетімді режимде жариялануға тиіс.

Мұндай түсіндірмелердің міндетті заңдық күші болмайды және ұсынымдық сипатта болады.

Жолданымды жіберген және мемлекеттік органнан өзіне қатысты немесе нақты жағдайға қолдануға қатысты түсіндірме алған нақты субъектінің алынған түсіндірмеге сәйкес жүзеге асырылатын қызметі, егер мұндай түсіндірме кейіннен кері қайтарып алынса, қате деп танылса немесе мазмұны өзгермеген сол нормативтік құқықтық актіге қатысты мағынасы өзгеше, жаңа түсіндірме берілсе де тиісті міндетті талаптарды бұзу ретінде саралана алмайды.

Ескерту. 60-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 11.07.2017 № 91-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 30.12.2021 № 95-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

61-бап. Нормативтік құқықтық актілерге ресми түсіндірме беру актілерінің құрылымы

1. Нормативтік құқықтық актіге ресми түсіндірме беру актісі кіріспе, сипаттау және қарар бөліктерінен тұрады.

2. Нормативтік құқықтық актіге ресми түсіндірме беру актісінің кіріспе бөлігінде:

1) нормативтік құқықтық актінің нормасына түсіндірме беруші уәкілетті органның атауы;

2) түсіндірме берілетін норма қамтылған нормативтік құқықтық актінің құрылымдық элементін, түсіндірме берілетін норманы қамтитын нормативтік құқықтық актінің қабылданған күні мен нөмірін көрсете отырып, ресми түсіндірме беру актісінің атауы;

3) нормативтік құқықтық актіге ресми түсіндірме беру актісінің қабылданған жері мен күні;

4) нормативтік құқықтық актінің нормасына соның бастамасы бойынша түсіндірме беріліп отырған органның не жеке немесе заңды тұлғаның атауы көрсетіледі.

3. Нормативтік құқықтық актіге ресми түсіндірме беру актісінің сипаттау бөлігі түсіндірме берілетін норманың сипаттамасы мен мазмұнын талдауды қамтуға тиіс.

4. Нормативтік құқықтық актіге ресми түсіндірме беру актісінің қарар бөлігі нормативтік құқықтық акт нормасының мәні мен мазмұнын түсінікті ететін уәкілетті органның қорытындысын қамтуға тиіс.

62-бап. Нормативтік құқықтық актілерге ресми түсіндірме беру актілерін жариялау

1. Нормативтік құқықтық актілерге ресми түсіндірме беру актілерін жариялау нормативтік құқықтық актіде қамтылған нормаларға түсіндірме берген уәкілетті органның (лауазымды адамның) интернет-ресурсында жүзеге асырылады.

2. Осы баптың талаптары осы Заңның 60-бабының 4-тармағында белгіленген жағдайларда қолданылмайды.

Ескерту. 62-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 11.07.2017 № 91-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

62-1-бап. Міндетті талаптарды сақтау рәсімдері туралы хабар беру

1. Мемлекеттік саясатты жүргізетін, белгілі бір салада (қызмет аясында) реттеуді және басқаруды жүзеге асыратын немесе құзыретіне тиісті мәселелерді шешу жатқызылған мемлекеттік органдар не өзге де мемлекеттік органдар өздеріне берілген өкілеттіктерге сәйкес міндетті талаптарды сақтауға міндетті тұлғалардың кең ауқымына міндетті талаптарды сақтау рәсімі, бақылау мен қадағалау субъектілерінің құқықтары мен міндеттері, мемлекеттік бақылауды (қадағалауды) жүзеге асыратын мемлекеттік органдардың және олардың лауазымды адамдарының өкілеттіктері, міндетті талаптарды тиісінше сақтаудың өзге де мәселелері туралы хабар беруді қамтамасыз етеді.

2. Бақылау мен қадағалау субъектілеріне хабар беру міндетті талаптарды сақтау жөніндегі басшылықтарды шығару арқылы да жүзеге асырылады.

Міндетті талаптарды сақтау жөніндегі басшылыққа міндетті талаптарды сақтау тәсілдеріне қатысты түсінік беру, міндетті талаптарды сақтау үлгілері, бақылау мен қадағалау субъектілерінің міндетті талаптарды сақтауды қамтамасыз ету үшін нақты шаралар қабылдауы жөніндегі ұсынымдар енгізіледі.

Көрсетілген басшылықта жаңа міндетті талаптар қамтылмайды.

3. Міндетті талаптарды сақтау жөніндегі басшылықты тиісті мемлекеттік органның басшысы бекітеді және ол мемлекеттік органның интернет-ресурсында, сондай-ақ құқықтық ақпараттың бірыңғай жүйесінде жалпыға қолжетімді режимде жарияланады.

4. Бақылау мен қадағалау субъектілері міндетті талаптарды сақтау жөніндегі басшылықты ерікті негізде қолданады және ол ұсынымдық сипатта болады.

5. Бақылау мен қадағалау субъектілерінің және (немесе) олардың жұмыскерлерінің міндетті талаптарды сақтау жөніндегі басшылыққа сәйкес жүзеге асырылатын қызметі міндетті талаптарды бұзу ретінде саралана алмайды.

Ескерту. 13-тарау 62-1-баппен толықтырылды – ҚР 30.12.2021 № 95-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

14-тарау. ЖЕКЕ-ДАРА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР

63-бап. Жеке-дара қолданылатын құқықтық актілер туралы жалпы ережелер

Ескерту. 63-бап алып тасталды - ҚР 29.06.2020 № 351-VI Заңымен (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі).

64-бап. Жеке-дара қолданылатын құқықтық актілерге және оларды ресімдеуге қойылатын талаптар

1. Жеке-дара қолданылатын құқықтық акт мынадай талаптарға сай болуға:

1) Қазақстан Республикасының Конституциясына, заңнамаға және жоғары тұрған мемлекеттік органдардың құқықтық актілеріне қайшы келмеуге;

2) оның құрылымы реттеу нысанасының толық ашылуын қамтамасыз етуге тиіс, ал мазмұны біркелкі түсіну мен қолдануды қамтамасыз етуге, белгіленетін шаралардың мазмұнын нақты баяндауға, оларды белгіленген мерзімдерде іске асыру үшін жауапты болатын тұлғалар тобын тиянақты айқындауға тиіс.

2. Қазақстан Республикасы Конституциясының және Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына қайшы келетін жеке-дара қолданылатын құқықтық актілер қабылданған кезден бастап жарамсыз болып табылады және Қазақстан Республикасының аумағында қолданылмауға тиіс.

2-1. Конституциялық емес деп танылған, оның ішінде адамның және азаматтың Конституцияда баянды етілген құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіреді деп танылған жеке-дара қолданылатын құқықтық актілердің күші жойылады және қолданылуға жатпайды.

3. Әртүрлі деңгейдегі уәкілетті органдар қабылдаған жеке-дара қолданылатын құқықтық актілер бір-біріне қайшы келген кезде, егер мұндай актіні қабылдау өз құзыретіне кірген болса, жоғары тұрған уәкілетті органның құқықтық актісі қолданылады.

4. Бір деңгейдегі уәкілетті органдар қабылдаған жеке-дара қолданылатын құқықтық актілер бір-біріне қайшы келген кезде осы шешімді қабылдау өз құзыретіне кіретін органның құқықтық актісі қолданылады. Мүдделі тұлғаның өтініші бойынша бір құқықтық актінің басқалардан басымдығы туралы шешімді жоғары тұрған уәкілетті орган немесе сот қабылдайды.

5. Жеке-дара қолданылатын құқықтық акт осы баптың 1-тармағында көзделген талаптармен бірге мынадай деректемелерді де:

1) құқықтық актінің атауын;

2) осы актінің қарау нысанасын білдіретін тақырыпты;

3) актінің қабылданған жері мен күнін;

4) тиісті актіге қол қоюға уәкілеттік берілген адамның (адамдардың) қолтаңбасын (қолтаңбаларын);

5) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларды қоспағанда, органның мөрін қамтуға тиіс.

Жеке-дара қолданылатын құқықтық актілерді қабылдау рәсімдері, оларды ресімдеуді, орындауды және олардың орындалуын бақылауды ұйымдастыру осы Заңда және өзге де нормативтік құқықтық актілерде айқындалады.

Ескерту. 64-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 11.07.2017 № 91-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.06.2020 № 351-VI (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

65-бап. Жеке-дара қолданылатын құқықтық актілердің күшіне енуі және қолданылуын тоқтатуы

1. Жеке-дара қолданылатын құқықтық акт, егер онда неғұрлым кешірек мерзім белгіленбеген болса, қабылданған кезден бастап күшіне енеді.

2. Жеке-дара қолданылатын құқықтық акт оның талаптарын немесе онда қамтылған тапсырмаларды осы құқықтық акт өздеріне арналған тұлғалар орындаған кезден бастап қолданылуын тоқтатады.

3. Жеке-дара қолданылатын құқықтық актінің қолданылуы тоқтатылғанға дейін осы құқықтық актіні қабылдаған уәкілетті орган, одан жоғары тұрған мемлекеттік орган не сот оны тоқтата тұра алады, өзгерте алады және (немесе) толықтыра алады не оның күшін жоя алады.

4. Алып тасталды - ҚР 29.06.2020 № 351-VI (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
Ескерту. 65-бапқа өзгерістер енгізілді – ҚР 02.07.2018 № 168-VІ (01.01.2019 бастап қолданысқа енгізіледі); 03.07.2019 № 262-VI (01.01.2020 бастап қолданысқа енгізіледі); 29.06.2020 № 351-VI (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

15-тарау. ӨТПЕЛІ ЖӘНЕ ҚОРЫТЫНДЫ ЕРЕЖЕЛЕР

66-бап. Өтпелі ережелер

Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің мемлекеттік тізілімін, Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкін жүргізуді жүзеге асыратын мемлекеттік кәсіпорын:

1) 2015 жылғы 1 қаңтарға дейін қабылданған Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкін қалыптастыруды электрондық-цифрлық нысанда Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын интернет-ресурстан қамтамасыз етеді;

2) 2015 жылғы 1 қаңтарға дейін қабылданған қалыптастырылған нормативтік құқықтық актілерді баспа нысанындағы нормативтік құқықтық актілермен электрондық-цифрлық нысанда сәйкес келтіруді 2018 жылғы 1 қаңтарға дейін қамтамасыз етеді.

67-бап. Осы Заңды қолданысқа енгізу тәртібі

1. Осы Заң алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

2. 37-баптың 2-тармағының үшінші бөлігі, 38-баптың 3-тармағы және 39-баптың 3-тармағы 2017 жылғы 1 қаңтарға дейін қолданылады.

3. "Нормативтік құқықтық актілер туралы" 1998 жылғы 24 наурыздағы Қазақстан Республикасы Заңының (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1998 ж., № 2-3, 25-құжат; 2001 ж., № 20, 258-құжат; 2002 ж., № 5, 50-құжат; 2004 ж., № 5, 29-құжат; № 13, 74-құжат; 2005 ж., № 17-18, 73-құжат; 2006 ж., № 3, 22-құжат; № 24, 148-құжат; 2007 ж., № 2, 18-құжат; № 12, 86-құжат; № 13, 100-құжат; № 19, 147-құжат; 2008 ж., № 13-14, 55-құжат; № 21, 97-құжат; 2009 ж., № 15-16, 74-құжат; № 18, 84-құжат; № 22, 94-құжат; 2010 ж., № 5, 23-құжат; № 7, 29-құжат; № 24, 146-құжат; 2011 ж., № 1, 7-құжат; № 7, 54-құжат; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; 2012 ж., № 8, 64-құжат; № 15, 97-құжат; 2013 ж., № 5-6, 30-құжат; № 14, 72-құжат; № 15, 81-құжат; 2014 ж., № 10, 52-құжат; № 19-I, 19-II, 94, 96-құжаттар; № 23, 143-құжат; 2015 ж., № 21-I, 121-құжат; № 22-І, 141-құжат; № 22-ІІ, 145-құжат) күші жойылды деп танылсын.

Қазақстан Республикасының Президенті

Н. Назарбаев

О правовых актах

Закон Республики Казахстан от 6 апреля 2016 года № 480-V ЗРК.

Вниманию пользователей!
Для удобства пользования РЦПИ создано ОГЛАВЛЕНИЕ.

Настоящий Закон регулирует общественные отношения, связанные с порядком разработки, представления, обсуждения, принятия, регистрации, введения в действие, изменения, дополнения, прекращения, приостановления действия и опубликования правовых актов Республики Казахстан.

РАЗДЕЛ 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ
Глава 1. ОСНОВНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 1. Основные понятия, используемые в настоящем Законе

В настоящем Законе используются следующие основные понятия:

1) орган-разработчик – государственные органы, местные представительные и исполнительные органы, разрабатывающие нормативные правовые акты в соответствии с их компетенцией, установленной Конституцией Республики Казахстан, настоящим Законом и другими нормативными правовыми актами;

1-1) научная правовая экспертиза – независимый профессиональный экспертный анализ объектов научной правовой экспертизы в части оценки их качества, обоснованности, научной проработанности проекта, определения возможных негативных социальных и правовых последствий его принятия, соответствия предлагаемых норм системе права и системе законодательства;

1-2) научный правовой эксперт – физическое лицо, находящееся в реестре научных правовых экспертов;

1-3) реестр научных правовых экспертов – список научных правовых экспертов, привлекаемых к проведению научной правовой экспертизы;

1-4) информационная система "Е-заңнама" – единая правовая система, предназначенная для проведения анализа (мониторинга) законодательства Республики Казахстан, а также автоматизации отдельных процессов нормотворчества;

2) положение – нормативный правовой акт, определяющий статус и полномочия какого-либо государственного органа;

3) правовой акт индивидуального применения – письменный официальный документ уполномоченного органа, реализующий его полномочия, который не содержит норм права и не связан с реализацией прав и обязанностей физических и юридических лиц;

4) закон – нормативный правовой акт, который регулирует важнейшие общественные отношения, устанавливает основополагающие принципы и нормы, предусмотренные Конституцией Республики Казахстан;

5) подзаконные нормативные правовые акты – иные, не являющиеся законодательными актами, нормативные правовые акты, издаваемые на основе и (или) во исполнение и (или) для дальнейшей реализации законодательных и иных вышестоящих по иерархии нормативных правовых актов;

6) исключен Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023);
6-1) исключен Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023);

7) законодательный акт – закон, вносящий изменения и дополнения в Конституцию Республики Казахстан, конституционный закон, кодекс, консолидированный закон, закон, временное постановление Правительства Республики Казахстан, имеющее силу закона, постановление Парламента Республики Казахстан, постановления Сената и Мажилиса Парламента Республики Казахстан;

8) юридическая экспертиза – проверка проекта нормативного правового акта либо принятого нормативного правового акта на предмет его соответствия Конституции Республики Казахстан и законодательству Республики Казахстан, юридической технике;

9) юридическая техника – совокупность способов, требований и правил оформления правовых актов;

10) аналогия закона – применение к неурегулированным общественным отношениям норм законов, регулирующих сходные общественные отношения;

11) кодекс – закон, в котором объединены и систематизированы нормы права, регулирующие однородные важнейшие общественные отношения, предусмотренные статьей 8 настоящего Закона;

12) конституционный закон – закон, принимаемый по вопросам, предусмотренным Конституцией Республики Казахстан, в порядке, установленном пунктом 4 статьи 62 Конституции Республики Казахстан;

13) правила – нормативный правовой акт, определяющий порядок организации и осуществления какого-либо вида деятельности;

14) Государственный реестр нормативных правовых актов Республики Казахстан – единая система государственного учета нормативных правовых актов Республики Казахстан, содержащая реквизиты нормативных правовых актов и другие сведения информационно-справочного характера об этих актах;

15) Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан – совокупность нормативных правовых актов на бумажном носителе и электронная система нормативных правовых актов в форме электронного документа, сведения о которых внесены в государственный реестр нормативных правовых актов Республики Казахстан;

16) законодательство Республики Казахстан – совокупность нормативных правовых актов, принятых в установленном порядке;

17) закон, вносящий изменения и дополнения в Конституцию Республики Казахстан, – закон, принимаемый в порядке, установленном пунктом 3 статьи 62 и пунктом 1 статьи 91 Конституции Республики Казахстан;

18) норма права – общеобязательное правило поведения постоянного или временного характера, рассчитанное на многократное применение, распространяющееся на индивидуально неопределенный круг лиц в рамках регулируемых общественных отношений;

19) правовой акт – письменный официальный документ установленной формы, содержащий норму права, принятый на республиканском референдуме или уполномоченным органом, либо решение установленной законом формы, содержащее индивидуальное властное правовое предписание;

19-1) Единая система правовой информации – система централизованного доступа к Эталонному контрольному банку нормативных правовых актов Республики Казахстан и систематизированной базе данных нормативных правовых актов Республики Казахстан;

20) правовой мониторинг – система постоянного наблюдения, сбора, анализа информации о состоянии законодательства Республики Казахстан и практике его применения с целью оценки и прогнозирования эффективности законодательства Республики Казахстан, выработки предложений по его совершенствованию, осуществляемая в соответствии со статьями 50 и 51 настоящего Закона;

21) аналогия права – применение к неурегулированным общественным отношениям смысла законодательства, общих принципов права и принципов конкретных отраслей права;

22) исключен Законом РК от 25.11.2019 № 272-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);
23) исключен Законом РК от 25.11.2019 № 272-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

24) ненормативный правовой акт – решение уполномоченного органа, не содержащее норму права, принятое в установленной письменной или иной форме в пределах своей компетенции, реализующее установленные законодательством Республики Казахстан права и обязанности индивидуально определенных лиц либо разъясняющее нормы, содержащиеся в нормативном правовом акте, а также правовой акт индивидуального применения или правовой акт в области системы государственного планирования;

25) нормативный правовой акт – письменный официальный документ установленной формы, принятый на республиканском референдуме либо уполномоченным органом, устанавливающий нормы права, изменяющий, дополняющий, прекращающий или приостанавливающий их действие;

26) исключен Законом РК от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

27) Реестр государственной регистрации нормативных правовых актов – перечень, содержащий номер государственной регистрации и реквизиты нормативных правовых актов, указанных в подпунктах 6), 7), 8) и 9) пункта 2 статьи 7 настоящего Закона, прошедших государственную регистрацию в органах юстиции Республики Казахстан;

28) уровень нормативного правового акта – место нормативного правового акта в зависимости от его юридической силы в иерархии нормативных правовых актов;

29) юридическая сила нормативного правового акта – характеристика нормативного правового акта, определяющая обязательность его применения к соответствующим общественным отношениям, а также преимущество или соподчиненность по отношению к иным нормативным правовым актам;

30) официальное опубликование нормативного правового акта – публикация для всеобщего сведения полного текста нормативного правового акта на казахском и русском языках в Эталонном контрольном банке нормативных правовых актов Республики Казахстан в электронном виде, в официальных печатных изданиях, а также в периодических печатных изданиях в случаях, предусмотренных настоящим законом;

31) акт официального разъяснения нормативного правового акта – письменный официальный документ установленной формы, разъясняющий содержащиеся в нормативном правовом акте нормы, отвечающий требованиям и условиям, указанным в главе 13 настоящего Закона;

32) инструкция – нормативный правовой акт, детализирующий применение законодательства в какой-либо сфере общественных отношений;

32-1) пилотный проект – процедура, проводимая государственным органом в целях выявления результата от вводимого регулирования;

32-2) субъекты регулирования – лица, на которых распространяется действие нормативных правовых актов;

32-3) регуляторная нагрузка – финансовое бремя субъектов регулирования в связи с установлением законодательством Республики Казахстан требований, обязательных для исполнения, включая затраты времени и человеческих ресурсов;

32-4) регуляторная политика – государственное регулирование общественных отношений посредством нормативных правовых актов;

32-5) консультативный документ регуляторной политики (далее – консультативный документ) – документ установленной формы, в котором должны содержаться проблемы государственного регулирования в конкретной сфере, пути их решения, обоснование необходимости разработки проекта закона и иные положения, определяемые Правительством Республики Казахстан;

33) технический регламент – нормативный правовой акт, устанавливающий требования к продукции или к продукции и связанным с ней процессам ее жизненного цикла, разрабатываемый и применяемый в соответствии с законодательством Республики Казахстан в области технического регулирования или международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан;

34) уполномоченный орган – государственные органы и должностные лица Республики Казахстан, которые вправе принимать правовые акты в соответствии с их компетенцией, установленной Конституцией Республики Казахстан, настоящим Законом, а также законодательством Республики Казахстан, определяющим правовой статус этих органов и должностных лиц (Президент Республики Казахстан, Парламент Республики Казахстан, Палаты Парламента, Правительство Республики Казахстан, Конституционный Суд Республики Казахстан, Верховный Суд Республики Казахстан, Центральная избирательная комиссия Республики Казахстан, Высшая аудиторская палата Республики Казахстан, Национальный Банк Республики Казахстан, центральные исполнительные органы, местные представительные и исполнительные органы, акимы, иные государственные органы и должностные лица);

35) исключен Законом РК от 21.01.2019 № 217-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

36) консолидированный закон – закон, регулирующий комплексные по своему характеру общественные отношения в сферах (областях), предусмотренных статьей 9 настоящего Закона.

Сноска. Статья 1 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2017 № 91-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 21.01.2019 № 217-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 25.11.2019 № 272-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 29.06.2020 № 351-VI (вводится в действие с 01.07.2021); от 30.12.2020 № 397-VI (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования); от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 157-VII (порядок введения в действие см. ст. 3).

Статья 2. Сфера действия настоящего Закона

1. Настоящий Закон определяет систему правовых актов Республики Казахстан, разграничивает правовой статус нормативных правовых актов и ненормативных правовых актов.

2. Настоящий Закон не регулирует:

1) порядок принятия, изменения, дополнения и прекращения действия Конституции Республики Казахстан;

2) порядок принятия, изменения, дополнения и прекращения действия нормативных постановлений Конституционного Суда Республики Казахстан и Верховного Суда Республики Казахстан;

3) порядок заключения, выполнения, изменения, дополнения и прекращения международных договоров Республики Казахстан, за исключением отношений, регулируемых статьей 19 настоящего Закона;

4) порядок принятия, изменения, дополнения и прекращения действия правовых актов индивидуального применения, установленных законодательством Республики Казахстан об административных правонарушениях, законодательством Республики Казахстан об административном судопроизводстве, уголовно-процессуальным и гражданским процессуальным законодательством Республики Казахстан.

5) порядок планирования, разработки, утверждения, регистрации, учета, опубликования, мониторинга и актуализации документов по стандартизации, установленных законодательством Республики Казахстан в сфере стандартизации.

Сноска. Статья 2 с изменениями, внесенными законами РК от 05.10.2018 № 184-VI (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования); от 29.06.2020 № 351-VI (вводится в действие с 01.07.2021); от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 3. Общие требования к правовым актам. Виды правовых актов

1. Правовые акты должны отвечать следующим общим требованиям:

1) содержать нормативные или индивидуальные властные правовые предписания;

2) приниматься на республиканском референдуме либо в порядке, установленном настоящим Законом и иными законодательными актами;

3) должны быть обращены к неопределенному кругу лиц или к индивидуально определенным лицам;

4) должны быть направлены на регулирование общественных отношений;

5) должны быть направлены на возникновение, изменение, дополнение или прекращение прав и обязанностей физических и (или) юридических лиц.

2. Правовые акты подразделяются на следующие виды:

1) нормативные правовые акты;

2) ненормативные правовые акты.

Глава 2. ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВО РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

Статья 4. Система законодательства Республики Казахстан, обеспечение ее целостности

1. Систему законодательства Республики Казахстан составляют Конституция Республики Казахстан, соответствующие ей законодательные акты, иные нормативные правовые акты, в том числе нормативные постановления Конституционного Суда Республики Казахстан и Верховного Суда Республики Казахстан.

2. Целостность системы законодательства Республики Казахстан обеспечивается посредством:

1) соблюдения порядка принятия нормативных правовых актов, внесения в них изменений и дополнений, установленных Конституцией Республики Казахстан, законодательными и иными нормативными правовыми актами;

2) соблюдения иерархии нормативных правовых актов, закрепленной Конституцией Республики Казахстан и настоящим Законом;

3) официального опубликования нормативных правовых актов, касающихся прав, свобод и обязанностей граждан.

Сноска. Статья 4 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 5. Нормативные постановления Конституционного Суда Республики Казахстан и Верховного Суда Республики Казахстан

Сноска. Заголовок статьи 5 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023).

1. Нормативные постановления Конституционного Суда Республики Казахстан основываются только на Конституции Республики Казахстан, и все иные нормативные правовые акты не могут им противоречить.

2. Нормативные постановления Конституционного Суда Республики Казахстан обладают юридической силой тех норм Конституции Республики Казахстан, на основании которых они приняты.

3. В нормативном постановлении Верховного Суда Республики Казахстан содержатся разъяснения по вопросам судебной практики.

Сноска. Статья 5 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 6. Международные договоры Республики Казахстан

1. Порядок заключения, выполнения, изменения, дополнения и прекращения международных договоров Республики Казахстан определяется специальным законом.

2. Международные договоры, ратифицированные Республикой Казахстан, имеют приоритет перед ее законами и применяются непосредственно, кроме случаев, когда из международного договора следует, что для его применения требуется издание закона.

РАЗДЕЛ 2. НОРМАТИВНЫЕ ПРАВОВЫЕ АКТЫ
Глава 3. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ О НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТАХ

Статья 7. Основные и производные виды нормативных правовых актов

1. Нормативные правовые акты подразделяются на основные и производные.

2. К основным видам нормативных правовых актов относятся:

1) Конституция Республики Казахстан, конституционные законы Республики Казахстан, кодексы Республики Казахстан, консолидированные законы Республики Казахстан, законы Республики Казахстан, временные постановления Правительства Республики Казахстан, имеющие силу закона;

2) нормативные правовые указы Президента Республики Казахстан;

2-1) нормативные правовые акты Председателя Совета Безопасности Республики Казахстан;

3) нормативные правовые постановления Парламента Республики Казахстан и его Палат;

4) нормативные правовые постановления Правительства Республики Казахстан;

5) нормативные постановления Конституционного Суда Республики Казахстан, Верховного Суда Республики Казахстан;

6) нормативные правовые постановления Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан, Высшей аудиторской палаты Республики Казахстан, Национального Банка Республики Казахстан и иных центральных государственных органов;

7) нормативные правовые приказы министров Республики Казахстан и иных руководителей центральных государственных органов;

8) нормативные правовые приказы руководителей ведомств центральных государственных органов;

9) нормативные правовые решения маслихатов, нормативные правовые постановления акиматов, нормативные правовые решения акимов и нормативные правовые постановления ревизионных комиссий.

3. К производным видам нормативных правовых актов относятся:

1) положение;

2) технический регламент;

3) исключен Законом РК от 25.11.2019 № 272-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);
4) исключен Законом РК от 25.11.2019 № 272-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования);

5) правила;

6) инструкция.

Законодательными актами Республики Казахстан могут быть предусмотрены иные формы нормативных правовых актов производного вида.

4. Нормативные правовые акты производных видов принимаются или утверждаются посредством нормативных правовых актов основных видов и составляют с ними единое целое.

5. Территориальные подразделения уполномоченных органов, а также местные исполнительные органы, уполномоченные акимом, финансируемые из местных бюджетов, не вправе издавать нормативные правовые акты.

6. Нормативные правовые приказы принимаются руководителями ведомств центральных государственных органов при наличии компетенции по их утверждению в нормативных правовых актах государственного органа, в структуру которого входит ведомство, и не могут затрагивать права и свободы человека и гражданина.

Сноска. Статья 7 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2017 № 91-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.07.2018 № 179-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 25.11.2019 № 272-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 157-VII (порядок введения в действие см. ст. 3).

Статья 8. Общественные отношения, регулируемые кодексами Республики Казахстан

Кодексы Республики Казахстан принимаются с целью регулирования следующих однородных важнейших общественных отношений:

1) бюджетных;

2) гражданских;

3) гражданских процессуальных;

4) брачно-семейных;

5) экологических;

6) водных;

7) земельных;

8) лесных;

9) налоговых;

10) таможенных;

11) трудовых;

12) связанных с исполнением уголовных наказаний;

13) связанных с привлечением к административной ответственности;

14) связанных с привлечением к уголовной ответственности;

15) уголовно-процессуальных;

16) в области здравоохранения;

17) в сфере предпринимательства;

18) в сфере недр и недропользования;

19) связанных с осуществлением административных процедур и административного судопроизводства.

20) в сфере социальной защиты.

Сноска. Статья 8 с изменениями, внесенными законами РК от 07.07.2020 № 361-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 29.06.2020 № 351-VI (вводится в действие с 01.07.2021); от 20.04.2023 № 226-VII (вводится в действие с 01.07.2023).

Статья 9. Отношения, регулируемые консолидированными законами

Консолидированные законы Республики Казахстан принимаются с целью совершенствования структуры законодательства и объединяют законы, регулирующие комплексные по своему характеру общественные отношения в сфере (области):

1) государственного имущества;

2) местного государственного управления и самоуправления;

3) образования и науки;

4) гражданской защиты;

5) жилищных отношений;

6) регулирования, контроля и надзора финансового рынка и финансовых организаций;

7) транспорта;

8) разрешений и уведомлений;

9) реабилитации и банкротства;

10) архитектуры, градостроительства и строительства;

11) адвокатской деятельности и юридической помощи.

Сноска. Статья 9 с изменением, внесенным Законом РК от 05.07.2018 № 177-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 10. Иерархия нормативных правовых актов

1. Высшей юридической силой обладает Конституция Республики Казахстан.

2. Соотношение юридической силы иных, кроме Конституции Республики Казахстан, нормативных правовых актов соответствует следующим нисходящим уровням:

1) законы, вносящие изменения и дополнения в Конституцию;

2) конституционные законы Республики Казахстан;

3) кодексы Республики Казахстан;

4) консолидированные законы, законы Республики Казахстан, временные постановления Правительства Республики Казахстан, имеющие силу закона;

5) нормативные постановления Парламента Республики Казахстан и его Палат;

6) нормативные правовые указы Президента Республики Казахстан;

7) нормативные правовые постановления Правительства Республики Казахстан;

8) нормативные правовые приказы министров Республики Казахстан и иных руководителей центральных государственных органов, нормативные правовые постановления Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан, Высшей аудиторской палаты Республики Казахстан, Национального Банка Республики Казахстан и иных центральных государственных органов;

9) нормативные правовые приказы руководителей ведомств центральных государственных органов;

10) нормативные правовые решения маслихатов, нормативные правовые постановления акиматов, нормативные правовые решения акимов и нормативные правовые постановления ревизионных комиссий.

3. Каждый из нормативных правовых актов нижестоящего уровня не должен противоречить нормативным правовым актам вышестоящих уровней.

4. Место нормативного правового акта производного вида в иерархии нормативных правовых актов определяется уровнем акта основного вида.

5. Акты Председателя Совета Безопасности Республики Казахстан, нормативные постановления Конституционного Суда Республики Казахстан и Верховного Суда Республики Казахстан находятся вне иерархии нормативных правовых актов, установленной настоящей статьей.

Сноска. Статья 10 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2017 № 91-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.07.2018 № 179-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 157-VII (порядок введения в действие см. ст. 3).

Статья 11. Прямое действие нормативных правовых актов

1. Все нормативные правовые акты имеют прямое действие, если иное не оговорено в самих нормативных правовых актах или актах о введении их в действие.

2. Для применения нормативных правовых актов, введенных в действие, не требуется каких-либо дополнительных указаний.

3. Если в самом нормативном правовом акте указано, что какая-либо его норма права применяется на основе дополнительного нормативного правового акта, то эта норма применяется в соответствии с основным и дополнительным нормативным правовым актом.

До принятия дополнительного нормативного правового акта действуют нормативные правовые акты, регулирующие соответствующие отношения.

Статья 12. Противоречия норм права в нормативных правовых актах

Сноска. Заголовок статьи 12 в редакции Закона РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. При наличии противоречий в нормах нормативных правовых актов разного уровня действуют нормы акта более высокого уровня.

2. Нормы законов в случаях их расхождения с нормами кодексов Республики Казахстан могут применяться только после внесения в кодексы соответствующих изменений и (или) дополнений.

3. При наличии противоречий в нормах одного нормативного правового акта или нормативных правовых актов одного уровня действует норма акта, позднее введенного в действие, или норма, которая соответствует акту, позднее введенному в действие.

Сноска. Статья 12 с изменениями, внесенными Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 13. Порядок использования аналогии закона и аналогии права

1. При отсутствии норм права, регулирующих конкретные общественные отношения, может применяться аналогия закона или аналогия права.

2. В случае отсутствия норм права, регулирующих конкретные общественные отношения, применяется аналогия закона.

3. При невозможности использования в случаях, предусмотренных пунктом 2 настоящей статьи, аналогии закона используется аналогия права.

4. В процессе применения аналогии закона и аналогии права не допускается установление новых обязанностей или ограничение прав физических или юридических лиц.

Возможность применения аналогии закона и аналогии права в отношениях, регулируемых конкретными отраслями законодательства, определяется соответствующими законодательными актами.

Статья 14. Исчисление сроков

1. Срок, установленный законодательством, определяется календарной датой или указанием на событие, которое должно неизбежно наступить. Срок может устанавливаться также как период времени, который исчисляется годами, кварталами, месяцами, неделями, днями (сутками) или часами.

2. Срок, исчисляемый годами, начинается с календарной даты или дня (суток) наступления события, которыми определено его начало, и истекает в соответствующие месяц и число последнего года срока. Если окончание срока приходится на месяц, в котором нет соответствующего числа, то срок истекает в последний день (последние сутки) этого месяца.

Срок, исчисляемый месяцами, начинается с календарной даты или дня (суток) наступления события, которыми определено его начало, и истекает в соответствующий день (число) последнего месяца срока. Если окончание срока приходится на месяц, в котором нет соответствующего числа, то срок истекает в последний день (последние сутки) этого месяца.

Срок, исчисляемый неделями, начинается с календарной даты или дня (суток) наступления события, которыми определено его начало, и истекает в соответствующий день (соответствующие сутки) последней недели срока.

Срок, исчисляемый днями (сутками), начинается на следующий день после календарной даты или со дня (суток) наступления события, которыми определено его начало, за исключением конституционных сроков, которые начинаются со дня наступления события, указанного в Конституции Республики Казахстан, и истекает в последний день (последние сутки) установленного периода.

Срок, исчисляемый часами, начинается с минуты наступления события, которой определено его начало, и истекает в последнюю минуту установленного периода.

3. Течение срока, определяемого периодом времени, начинается на следующий день после календарной даты или наступления события, которыми определено его начало, за исключением конституционных сроков, которые начинаются со дня наступления события, указанного в Конституции Республики Казахстан.

Если последний день срока приходится на нерабочий день, днем окончания срока считается ближайший следующий за ним рабочий день.

Глава 3-1. РЕГУЛЯТОРНАЯ ПОЛИТИКА

Сноска. Закон дополнен главой 3-1 в соответствии с Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 14-1. Осуществление регуляторной политики

Осуществление регуляторной политики включает:

1) анализ и публичное обсуждение существующих проблем государственного регулирования;

2) выработку консолидированного решения по существующей проблеме с учетом результатов публичного обсуждения, а также замечаний и предложений заинтересованных государственных органов и организаций;

3) в случае необходимости введение регулирования посредством принятия нормативного правового акта;

4) предоставление необходимых сроков субъектам регулирования для подготовки к новому регулированию с учетом их регуляторной нагрузки;

5) оценку эффективности принятых нормативных правовых актов.

Статья 14-2. Задачи регуляторной политики

Государственное регулирование посредством нормативных правовых актов вводится в целях обеспечения безопасности жизни и здоровья людей, защиты их прав, свобод и законных интересов, безопасности для окружающей среды, национальной безопасности Республики Казахстан, защиты имущественных интересов государства.

Защита конституционного строя, охрана общественного порядка, прав и свобод человека, здоровья и нравственности населения могут обусловить ограничение прав и свобод, если такое ограничение адекватно законно обоснованным целям и отвечает требованиям справедливости, является пропорциональным, соразмерным и необходимым в демократическом государстве для защиты конституционно значимых ценностей.

Статья 14-3. Принципы законодательного регулирования

1. Закон должен устанавливать принципы, на основе которых им осуществляется регулирование конкретных общественных отношений.

2. Принципы законодательного регулирования должны устанавливаться с раскрытием конкретных механизмов их реализации.

3. Нормы законов не должны противоречить принципам, установленным в них, а в случае противоречия принципам должны приводиться в соответствие с ними.

Глава 4. ПЛАНИРОВАНИЕ ПОДГОТОВКИ ПРОЕКТОВ
НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ

Статья 15. Планы подготовки проектов нормативных правовых актов

1. Планы подготовки проектов нормативных правовых актов подразделяются на текущие, составляемые на один год, и перспективные, составляемые на более длительные сроки.

В перспективных планах предусматривается разработка наиболее важных нормативных правовых актов, а также нормативных правовых актов, подготовка которых планируется на срок более одного года.

2. В планах подготовки указываются:

1) наименование нормативного правового акта, отражающее его уровень, форму и предмет регулирования;

2) сроки подготовки;

3) органы и организации, ответственные за разработку проекта.

3. Планы подготовки нормативных правовых актов могут быть составлены и утверждены уполномоченными органами, компетентными принимать соответствующие акты, если иное не предусмотрено настоящим Законом и другим законодательством Республики Казахстан.

4. При составлении планов подготовки проектов нормативных правовых актов учитываются предложения государственных и иных органов, организаций, в том числе научных, депутатов Парламента Республики Казахстан, Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан и иных заинтересованных лиц, результаты правового и общественного мониторинга, результаты обсуждения консультативных документов, а также рекомендаций, полученных посредством информационной системы "Е-заңнама".

5. Уполномоченные органы, составляющие и утверждающие планы подготовки проектов нормативных правовых актов, могут включать в планы и другие показатели, отражающие подготовку этих актов.

6. Порядок и формы планирования подготовки проектов нормативных правовых актов, издаваемых Президентом Республики Казахстан, определяются Президентом Республики Казахстан.

Сноска. Статья 15 с изменениями, внесенными законами РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 16. Планирование подготовки проектов законодательных актов

1. Перспективное планирование подготовки проектов законов осуществляется в рамках Концептуального плана законотворческой работы.

2. Концептуальный план законотворческой работы принимается на период очередного созыва Парламента Республики Казахстан и отражает отрасли (сферы) законодательства Республики Казахстан, в рамках которых предполагается подготовка проектов законов в разрезе сессий Парламента Республики Казахстан.

3. Концептуальный план законотворческой работы составляется на основе консолидированных предложений Палат Парламента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан.

4. Концептуальный план законотворческой работы разрабатывается Министерством юстиции Республики Казахстан, вносится Правительством Республики Казахстан на согласование с председателями Палат Парламента Республики Казахстан и утверждается Президентом Республики Казахстан.

4-1. Государственные органы направляют в Министерство юстиции Республики Казахстан предложения в План законопроектных работ на основании результатов правового мониторинга.

5. В целях реализации Концептуального плана законотворческой работы Правительство Республики Казахстан утверждает текущие планы законопроектных работ, составляемые на один год.

6. Текущие планы законопроектных работ разрабатываются Министерством юстиции Республики Казахстан и согласовываются с Президентом Республики Казахстан.

7. Текущие планы законопроектных работ Правительства Республики Казахстан должны содержать указание на:

1) наименование проекта закона, разработка которого предполагается в предстоящем году, отражающее его уровень, форму и предмет регулирования;

2) сроки разработки проекта закона и представления его в Парламент Республики Казахстан;

3) органы, организации и должностных лиц, которые ответственны за разработку проекта закона.

8. Порядок и формы планирования подготовки проектов законодательных актов, принимаемых Парламентом Республики Казахстан, определяются Парламентом и его Палатами в соответствии с их компетенцией, установленной пунктом 3 статьи 61 Конституции Республики Казахстан.

9. Требования настоящей статьи не распространяются на подготовку проектов законов, вносимых в Мажилис Парламента Республики Казахстан в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан и депутатов Парламента Республики Казахстан.

Сноска. Статья 16 с изменениями, внесенными Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 5. ПОДГОТОВКА И ОФОРМЛЕНИЕ ПРОЕКТОВ
НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ

Статья 17. Разработчики проектов законов

1. Разработчиками проектов законов, вносимых в Мажилис Парламента Республики Казахстан в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан, по поручению Президента Республики Казахстан или Руководителя Администрации Президента Республики Казахстан, основанному на поручении Президента Республики Казахстан, могут являться Администрация Президента, Правительство, иные государственные органы, организации и граждане по согласованию с ними.

2. Разработчиками проектов законов, подготавливаемых в порядке законодательной инициативы депутатов Парламента Республики Казахстан, являются депутаты Парламента.

3. Разработчиками проектов законов, подготавливаемых в порядке законодательной инициативы Правительства Республики Казахстан, являются центральные исполнительные органы, а также иные государственные органы по согласованию с ними.

4. Предложения о разработке проектов законов, вносимых в Мажилис Парламента Республики Казахстан в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан, могут вноситься на рассмотрение Президента Республики Казахстан его Администрацией, Правительством Республики Казахстан, центральными государственными, местными представительными и исполнительными органами, органами местного самоуправления, а также организациями и гражданами.

Администрация Президента Республики Казахстан или иные государственные органы Республики Казахстан, которым поручена разработка проекта закона в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан, осуществляют разработку проекта закона в месячный срок, если иной срок не установлен Президентом Республики Казахстан или по его поручению Руководителем Администрации Президента Республики Казахстан.

Подготовленные в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан проекты законов согласовываются с заинтересованными государственными органами Республики Казахстан в случаях, определяемых Президентом Республики Казахстан или по его поручению Руководителем Администрации Президента Республики Казахстан.

Срок согласования проектов законов, вносимых в Мажилис Парламента Республики Казахстан в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан, не может превышать десять рабочих дней, если иной, более короткий срок не был установлен Президентом Республики Казахстан или по его поручению Руководителем Администрации Президента Республики Казахстан.

Сноска. Статья 17 в редакции Закона РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 17-1. Порядок реализации права законодательной инициативы Правительством Республики Казахстан

1. Разработчиками проектов законов, подготавливаемых в порядке законодательной инициативы Правительства Республики Казахстан, являются государственные органы, указанные в пункте 3 статьи 17 настоящего Закона.

2. Иные органы, организации и граждане вправе вносить предложения по разработке проектов законов или передавать на рассмотрение центральных государственных органов такие инициативные проекты.

Центральные государственные органы могут принять их в качестве основы для разрабатываемых ими проектов законов или признать их дальнейшую разработку и принятие нецелесообразными.

3. Центральный государственный орган, если иное не установлено законодательством Республики Казахстан, может поручить подготовку проекта закона подведомственным ему органам и организациям или заказать его подготовку на договорной основе специалистам, Национальной палате предпринимателей Республики Казахстан, объединениям субъектов частного предпринимательства, научным учреждениям, иным организациям, отдельным ученым и коллективам, в том числе зарубежным, экспертам в соответствующих сферах с использованием на эти цели выделенных бюджетных средств и грантов.

4. Центральный государственный орган до начала разработки проекта закона должен обеспечить процедуры публикации и обсуждения консультативного документа в соответствии с правилами законотворческой работы Правительства Республики Казахстан, утверждаемыми Правительством Республики Казахстан.

Консультативный документ, затрагивающий интересы субъектов предпринимательства, подлежит обязательному обсуждению с Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан и экспертными советами по вопросам частного предпринимательства, созданными в соответствии с Предпринимательским кодексом Республики Казахстан (далее – экспертные советы).

Обсуждение консультативного документа с общественностью включает в себя его размещение на интернет-портале открытых нормативных правовых актов для публичного обсуждения, а также публичные слушания и дебаты.

В зависимости от особенностей общественных отношений, планируемых к регулированию, обсуждения могут проводиться с использованием одного или нескольких вышеуказанных способов.

Проекты законов вместе с пояснительными записками и сравнительными таблицами к ним (в случаях внесения изменений и (или) дополнений в законы) до направления на согласование в заинтересованные государственные органы размещаются для публичного обсуждения на интернет-портале открытых нормативных правовых актов.

Порядок размещения и публичного обсуждения консультативных документов, а также проектов законов на интернет-портале открытых нормативных правовых актов определяется правилами законотворческой работы Правительства Республики Казахстан.

5. В случае если предлагаемая в проекте закона норма права предварительно требует апробирования, то данная норма права ограничивается законом, в котором она содержится, определенными сроками ее действия и проводится пилотный проект.

6. Государственным органом в рамках пилотного проекта проводится анализ практики применения апробируемой нормы права, в ходе которого определяются позитивные и негативные последствия, социальные и иные факторы, оказавшие влияние на применение такого регулирования, произведенные расходы и полученные доходы в связи с проведением пилотного проекта.

Ограничение по сроку действия апробируемой нормы права может быть исключено на основании результатов проведенного анализа апробируемой нормы права.

Порядок проведения пилотных проектов устанавливается правилами законотворческой работы Правительства Республики Казахстан.

6-1. Для проведения пилотного проекта в сфере регулирования предпринимательской деятельности государственные органы должны обеспечить закрепление на законодательном уровне условий проведения такого пилотного проекта.

Участие субъектов частного предпринимательства в пилотном проекте в сфере регулирования предпринимательской деятельности является исключительно добровольным.

7. Разработка проектов законов осуществляется на основании и в соответствии с консультативными документами, которые подлежат пересмотру в порядке и по основаниям, которые установлены правилами законотворческой работы Правительства Республики Казахстан.

В проект закона по поручению Президента Республики Казахстан в рамках ежегодных посланий Главы государства народу Казахстана о положении в стране и основных направлениях внутренней и внешней политики Республики могут вноситься концептуальные изменения и дополнения.

8. Требования по разработке консультативного документа не распространяются на проекты законов о республиканском бюджете, о гарантированном трансферте из Национального фонда Республики Казахстан, об объемах трансфертов общего характера между республиканским и областными бюджетами, бюджетами городов республиканского значения, столицы и на проекты законов о внесении в них изменений и дополнений.

9. Орган-разработчик при разработке проекта закона создает рабочую группу по его подготовке или поручает такую подготовку своим подразделениям.

В разработке проектов законов обязательно участие работников юридического подразделения органа-разработчика, ответственного за подготовку проекта закона.

В разработке проектов законов, затрагивающих интересы субъектов частного предпринимательства, обязательно участие представителей Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан и аккредитованных объединений субъектов частного предпринимательства.

10. К подготовке проектов законов могут привлекаться специалисты различных областей знаний, научные учреждения и иные организации, научные работники, представители некоммерческих и иных организаций.

Депутаты Парламента Республики Казахстан вправе на любой стадии принимать участие в работе рабочей группы по подготовке проекта закона.

Орган-разработчик при разработке проектов законов вправе использовать научные концепции развития законодательства Республики Казахстан, результаты проведенных фундаментальных и прикладных научных исследований в области правового обеспечения деятельности государства и другие материалы.

11. Подготовленный проект закона направляется на согласование заинтересованным государственным органам и организациям.

К проекту закона, предусматривающего сокращение государственных доходов или увеличение государственных расходов, прилагаются финансово-экономические расчеты.

Если для реализации содержащихся в проекте закона норм права необходимо принятие подзаконных нормативных правовых актов (если такая необходимость отсутствует, то это указывается в сопроводительном письме), к проекту закона прилагаются проекты подзаконных нормативных правовых актов, за исключением проектов законов, разработанных по поручению Президента Республики Казахстан. В случае если разработка проекта подзаконного нормативного правового акта относится к компетенции другого государственного органа, то данный государственный орган представляет соответствующий проект подзаконного нормативного правового акта органу-разработчику.

При разработке проекта закона органами-разработчиками в обязательном порядке разрабатывается проект программы информационного сопровождения и разъяснения.

12. При согласовании Министерство юстиции Республики Казахстан дает заключение по проекту закона, включающее установление факта всесторонней проработки законопроекта и раскрытие предмета регулирования по проекту подзаконного нормативного правового акта и проекту программы информационного сопровождения и разъяснения, в соответствии с правилами законотворческой работы Правительства Республики Казахстан.

13. Государственные органы и организации, которым проект закона направлен на согласование, должны подготовить свои замечания и предложения по проекту закона или сообщить об их отсутствии органу-разработчику, разработавшему проект закона, в течение тридцати календарных дней со дня получения, если иное не установлено Президентом Республики Казахстан, Правительством Республики Казахстан.

Замечания государственного органа, организации по проекту закона представляются в письменной форме и должны содержать предложения по устранению недостатков, быть обоснованными и исчерпывающими.

По полученным замечаниям проект закона дорабатывается и составляется справка о принятых и отклоненных замечаниях, мотивах отклонения замечаний.

14. Орган-разработчик, создавший рабочую группу, может внести в проект закона изменения и (или) дополнения, которые должны быть обсуждены с рабочей группой.

15. В целях оперативного реагирования на условия, создающие угрозу жизни и здоровью населения, конституционному строю, охране общественного порядка, экономической безопасности страны, Правительство Республики Казахстан вправе разрабатывать проекты законов, а также проекты временных постановлений Правительства Республики Казахстан, имеющих силу закона, в соответствии с частью второй пункта 2 статьи 61 Конституции Республики Казахстан.

Разработка актов, указанных в части первой настоящего пункта, должна быть обоснована, сопровождаться подтверждающими данными, отражающими кризисную ситуацию, актуальные вызовы, форс-мажорные обстоятельства и масштабы реального ущерба, который может наступить в случае непринятия Правительством Республики Казахстан оперативных законодательных мер, и соразмерность принимаемых мер.

В нормативные правовые акты, указанные в части первой настоящего пункта, могут быть включены только положения, законодательное регулирование которых не терпит отлагательств. Включение иных положений, не относящихся к решению вопросов, связанных с оперативным реагированием на кризисные ситуации, не допускается.

Проект временного постановления Правительства Республики Казахстан, имеющего силу закона, является неотъемлемой частью проекта закона, разработанного в целях оперативного реагирования на кризисные ситуации.

Не допускаются разработка и принятие временного постановления Правительства Республики Казахстан, имеющего силу закона, отдельно от проекта закона, разработанного в целях оперативного реагирования на кризисные ситуации.

Принятие временного постановления Правительства Республики Казахстан, имеющего силу закона, возможно только после внесения соответствующего проекта закона, предусмотренного частью первой настоящего пункта, в Мажилис Парламента Республики Казахстан.

Временное постановление Правительства Республики Казахстан, имеющее силу закона, должно соответствовать тексту проекта закона, внесенного на рассмотрение Парламента Республики Казахстан.

Временное постановление Правительства Республики Казахстан, имеющее силу закона, действует до вступления в силу принятых Парламентом Республики Казахстан законов или до непринятия Парламентом Республики Казахстан законов.

Особенности разработки проектов законов и временных постановлений Правительства Республики Казахстан, имеющих силу закона, указанных в части первой настоящего пункта, определяются правилами законотворческой работы Правительства Республики Казахстан.

Сноска. Глава 5 дополнена статьей 17-1 в соответствии с Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными законами РК от 30.12.2021 № 95-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023); от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 18. Порядок разработки и согласования проектов подзаконных нормативных правовых актов

1. При разработке проектов подзаконных нормативных правовых актов применяется порядок, предусмотренный статьей 17-1 настоящего Закона, с учетом особенностей, установленных настоящей статьей.

2. К подготовке проектов нормативных правовых указов Президента Республики Казахстан, нормативных правовых постановлений Правительства Республики Казахстан и проектов подзаконных нормативных правовых актов других уполномоченных органов могут привлекаться специалисты различных областей знаний, научные учреждения и иные организации, научные работники, представители некоммерческих и иных организаций.

3. Проекты подзаконных нормативных правовых актов уполномоченных органов одного уровня могут разрабатываться, а при необходимости – приниматься несколькими уполномоченными органами.

Проекты подзаконных нормативных правовых актов нескольких уполномоченных органов разрабатываются ими совместно в порядке, предусмотренном настоящим Законом, и принимаются в виде совместных нормативных правовых актов, подписываемых руководителями уполномоченных органов.

Производные виды совместных подзаконных нормативных правовых актов утверждаются посредством основных подзаконных нормативных правовых актов уполномоченных органов, принявших производный подзаконный нормативный правовой акт, с указанием в нем основных нормативных правовых актов, посредством которых принят производный акт.

4. Проекты подзаконных нормативных правовых актов разрабатываются государственными органами в соответствии с их компетенцией, установленной законодательством Республики Казахстан, по своей инициативе или поручениям вышестоящих государственных органов и должностных лиц, если иное не установлено законодательством Республики Казахстан.

Если для реализации норм права готовящегося проекта нормативного правового указа Президента Республики Казахстан, нормативного правового постановления Правительства Республики Казахстан необходимо внесение изменений и (или) дополнений в нормативные правовые акты одного или нижестоящего уровня, то одновременно с проектом нормативного правового акта основного вида должны быть подготовлены проекты нормативных правовых актов с указанными изменениями и (или) дополнениями или даны поручения соответствующим органам о подготовке таких актов.

Разработанные проекты подзаконных нормативных правовых актов вместе с пояснительными записками и сравнительными таблицами к ним (в случаях внесения изменений и (или) дополнений в подзаконные нормативные правовые акты), за исключением проектов нормативных правовых актов Президента Республики Казахстан, разработанных Канцелярией Первого Президента Республики Казахстан – Елбасы, Администрацией Президента Республики Казахстан, направляются на согласование в заинтересованные государственные органы и размещаются для публичного обсуждения на интернет-портале открытых нормативных правовых актов.

5. Порядок разработки, согласования проектов подзаконных нормативных правовых актов по проектам законов, указанным в части первой пункта 15 статьи 17-1 настоящего Закона, а также временных постановлений Правительства Республики Казахстан, имеющих силу закона, определяется правилами законотворческой работы Правительства Республики Казахстан.

Подготовленный проект подзаконного нормативного правового акта, а при необходимости проект другого подзаконного нормативного правового акта, принимаемого в целях его реализации, направляются на согласование заинтересованным государственным органам и организациям.

6. Согласование органами юстиции проектов подзаконных нормативных правовых актов, подлежащих государственной регистрации в соответствии со статьей 35-1 настоящего Закона, осуществляется путем проведения юридической экспертизы на предмет соответствия законодательству Республики Казахстан, наличия норм права и необходимости государственной регистрации в порядке, определяемом правилами разработки, согласования и государственной регистрации нормативных правовых актов.

Сноска. Статья 18 - в редакции Закона РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными законами РК от 30.12.2021 № 95-VII (вводится в действие с 01.01.2022); от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023); от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 19. Особенности разработки и принятия консультативных документов, нормативных правовых актов, затрагивающих интересы субъектов предпринимательства

1. Органы-разработчики направляют в Национальную палату предпринимателей Республики Казахстан и экспертные советы уведомление о размещении консультативного документа или соответствующего проекта нормативного правового акта, затрагивающего интересы субъектов предпринимательства, на интернет-портале открытых нормативных правовых актов для получения экспертных заключений.

В случае внесения изменений и (или) дополнений в консультативный документ, проект нормативного правового акта, затрагивающих интересы субъектов предпринимательства, орган-разработчик обязан повторно направить консультативный документ, проект нормативного правового акта в Национальную палату предпринимателей Республики Казахстан и экспертные советы для получения экспертного заключения.

Национальная палата предпринимателей Республики Казахстан и экспертные советы размещают свои экспертные заключения к консультативному документу или проекту нормативного правового акта на интернет-портале открытых нормативных правовых актов.

Экспертные заключения представляются на казахском и русском языках.

Срок, устанавливаемый органами-разработчиками для представления экспертного заключения на консультативный документ, проект нормативного правового акта, которые затрагивают интересы субъектов предпринимательства, не может быть менее десяти рабочих дней, за исключением проектов нормативных правовых актов, предусматривающих введение запретов и количественных ограничений и мер таможенно-тарифного регулирования в целях предотвращения либо уменьшения критического недостатка на внутреннем рынке продовольственных или иных товаров, включенных в перечень существенно важных товаров, и обеспечения национальной безопасности Республики Казахстан на основании решения консультативно-совещательного органа по торговой политике при Правительстве Республики Казахстан, срок для представления экспертного заключения по которым составляет пять рабочих дней, а по проектам законов – менее пятнадцати рабочих дней с момента поступления уведомления в Национальную палату предпринимателей Республики Казахстан и членам экспертного совета, за исключением проектов законов, указанных в части первой пункта 15 статьи 17-1 настоящего Закона, а также проектов временных постановлений Правительства Республики Казахстан, имеющих силу закона, срок для представления экспертного заключения по которым составляет три рабочих дня.

В случае непредставления Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан и членами экспертного совета экспертных заключений в установленный срок консультативный документ или проект нормативного правового акта считается согласованным без замечаний.

При этом государственным органам при согласовании соответствующих проектов запрещается требовать от органов-разработчиков получения экспертных заключений от Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан и членов экспертного совета, не представивших свое экспертное заключение в сроки, определенные органом-разработчиком.

Пояснительная записка к проекту нормативного правового акта, затрагивающего интересы субъектов предпринимательства, должна содержать результаты расчетов, подтверждающих снижение и (или) увеличение затрат субъектов предпринимательства в связи с введением в действие нормативного правового акта.

2. Требование по получению экспертного заключения, указанное в пункте 1 настоящей статьи, не распространяется на проекты нормативных правовых актов центральных и местных исполнительных органов, а также акимов, предусматривающих принятие решений об установлении (отмене) карантинной зоны с введением карантинного режима на соответствующей территории, об установлении (снятии) карантина и (или) ограничительных мероприятий в случаях, предусмотренных законодательством Республики Казахстан в области ветеринарии, а также объявление чрезвычайной ситуации природного и техногенного характера.

3. В отношении проектов нормативных правовых актов, затрагивающих интересы субъектов частного предпринимательства, проводится анализ регуляторного воздействия в случаях и порядке, установленных Предпринимательским кодексом Республики Казахстан.

4. Орган-разработчик при согласии с экспертным заключением Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан и членов экспертного совета вносит в консультативный документ, проект нормативного правового акта соответствующие изменения и (или) дополнения.

В случае несогласия с экспертными заключениями орган-разработчик формирует позицию с обоснованием причин несогласия.

В случае несогласия с экспертным заключением орган-разработчик в течение десяти рабочих дней со дня получения экспертного заключения направляет в Национальную палату предпринимателей Республики Казахстан и (или) члену экспертного совета, представившему данное экспертное заключение, ответ с обоснованием причин несогласия.

Экспертное заключение Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан и (или) члена экспертного совета может быть рассмотрено на заседании экспертного совета в порядке, установленном Предпринимательским кодексом Республики Казахстан.

5. Экспертные заключения представляют собой письменную позицию Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан или члена экспертного совета, носят рекомендательный характер и являются обязательными приложениями к консультативному документу, проекту нормативного правового акта до его принятия, в том числе при каждом последующем согласовании данного проекта с заинтересованными государственными органами.

6. Консультативные документы, проекты нормативных правовых актов, которые затрагивают интересы субъектов частного предпринимательства, подлежат обязательному опубликованию (распространению) в средствах массовой информации, включая размещение на интернет-ресурсах до их рассмотрения Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан и экспертным советом.

7. Процедуры, предусмотренные настоящей статьей, являются обязательными условиями принятия нормативных правовых актов, затрагивающих интересы субъектов частного предпринимательства.

8. Требования настоящей статьи не распространяются на проекты законов, разработанные в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан и депутатов Парламента Республики Казахстан.

Сноска. Статья 19 - в редакции Закона РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными законами РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023); от 30.12.2022 № 177-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 06.04.2024 № 71-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 20. Особенности разработки и принятия нормативных правовых актов, касающихся прав, свобод и обязанностей граждан

1. В целях вовлечения некоммерческих организаций, граждан в процесс разработки проектов нормативных правовых актов, касающихся прав, свобод и обязанностей граждан, образуются общественные советы в порядке, установленном Законом Республики Казахстан "Об общественных советах".

Правилами законотворческой работы Правительства Республики Казахстан регулируется порядок публичных обсуждений консультативных документов и проектов законов с общественными советами.

2. Центральные государственные органы, местные представительные и исполнительные органы уведомляют общественные советы о размещении на интернет-портале открытых нормативных правовых актов консультативного документа или соответствующего проекта нормативного правового акта, касающегося прав, свобод и обязанностей граждан, для его публичного обсуждения, за исключением проектов нормативных правовых актов центральных и местных исполнительных органов, а также акимов, предусматривающих принятие решений об установлении (отмене) карантинной зоны с введением карантинного режима на соответствующей территории, об установлении (снятии) карантина и (или) ограничительных мероприятий в случаях, предусмотренных законодательством Республики Казахстан в области ветеринарии, а также объявление чрезвычайной ситуации природного и техногенного характера.

Срок, устанавливаемый для представления рекомендаций по консультативному документу, проекту нормативного правового акта, которые затрагивают права, свободы и обязанности граждан, не может быть менее десяти рабочих дней, а по проектам законов – менее пятнадцати рабочих дней с момента получения общественным советом уведомления об их размещении на интернет-портале открытых нормативных правовых актов.

По проектам законов, указанным в части первой пункта 15 статьи 17-1 настоящего Закона, а также по проектам временных постановлений Правительства Республики Казахстан, имеющих силу закона, срок для представления рекомендаций общественным советом составляет три рабочих дня.

В случае непредставления общественным советом рекомендаций в установленный государственным органом срок консультативный документ или проект нормативного правового акта считается согласованным без замечаний.

Рекомендации представляются на казахском и русском языках.

3. Центральный государственный орган, местный представительный или местный исполнительный орган при согласии с рекомендациями общественного совета вносят в консультативный документ, проект нормативного правового акта соответствующие изменения и (или) дополнения и в течение десяти рабочих дней направляют соответствующее письмо в общественный совет.

В случае несогласия с рекомендациями центральный государственный орган, местный представительный или местный исполнительный орган формируют позицию с обоснованием причин несогласия.

Рекомендации, подготовленные по итогам обсуждения консультативного документа или соответствующего проекта нормативного правового акта, являются обязательными приложениями к проекту нормативного правового акта до его принятия.

4. Требования настоящей статьи не распространяются на проекты законов, разработанные в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан и депутатов Парламента Республики Казахстан.

Сноска. Статья 20 - в редакции Закона РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 20-1. Особенности разработки и принятия нормативных правовых актов, влияющих на экологическую безопасность

1. Проекты нормативных правовых актов, реализация которых может привести к негативным воздействиям на окружающую среду, подлежат обязательной государственной экологической экспертизе.

2. Порядок проведения государственной экологической экспертизы определяется экологическим законодательством Республики Казахстан.

Сноска. Глава 5 дополнена статьей 20-1 в соответствии с Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 21. Согласование проекта нормативного правового акта с заинтересованными государственными органами и организациями

Сноска. Статья 21 исключена Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 21-1. Упрощенный порядок подготовки нормативных правовых актов

1. Нормы законов и иных нормативных правовых актов, признанных неконституционными, в том числе ущемляющими закрепленные Конституцией Республики Казахстан права и свободы человека и гражданина, отменяются и не подлежат применению.

Проект нормативного правового акта, разрабатываемый в упрощенном порядке, должен содержать только нормы, направленные на реализацию решения Конституционного Суда Республики Казахстан.

2. Государственный орган, в чью компетенцию входит принятие (разработка) нормативного правового акта, содержащего отмененную Конституционным Судом Республики Казахстан норму, может разработать и внести в Правительство Республики Казахстан проект нормативного правового акта в упрощенном порядке, определяемом Правительством Республики Казахстан.

Сноска. Глава 5 дополнена статьей 21-1 в соответствии с Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 22. Реквизиты нормативного правового акта

Нормативные правовые акты должны иметь следующие реквизиты:

1) Государственный Герб Республики Казахстан;

2) указание на форму акта: закон Республики Казахстан о внесении изменений и дополнений в Конституцию Республики Казахстан; конституционный закон Республики Казахстан; кодекс Республики Казахстан; консолидированный закон Республики Казахстан; закон Республики Казахстан; временное постановление Правительства Республики Казахстан, имеющее силу закона; постановление Парламента Республики Казахстан; постановление Сената Парламента Республики Казахстан; постановление Мажилиса Парламента Республики Казахстан; указ Президента Республики Казахстан; постановление Правительства Республики Казахстан; приказ Министра; приказ руководителя центрального государственного органа; приказ руководителя ведомства; постановление центрального государственного органа; решение маслихата; постановление акимата; решение акима; постановление ревизионной комиссии и иную форму нормативного правового акта, предусмотренную настоящим Законом;

3) заголовок, обозначающий предмет регулирования нормативного правового акта;

4) место и дату принятия нормативного правового акта;

5) регистрационный номер нормативного правового акта;

6) подписи лица или лиц, уполномоченных подписывать нормативные правовые акты;

7) указание на дату и номер государственной регистрации нормативного правового акта, предусмотренного подпунктам 6), 7), 8) и 9) пункта 2 статьи 7 настоящего Закона;

8) гербовую печать.

Сноска. Статья 22 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2017 № 91-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 23. Структура нормативного правового акта

1. Основными структурными элементами нормативного правового акта являются абзац, часть, подпункт, пункт и статья, содержащие в себе нормы права.

Внутри статьи, пункта и подпункта нормативного правового акта может быть часть – логически законченная отдельная норма права, выделяемая отступом, которая начинается с заглавной буквы. В случае если подпункт содержит несколько частей, то часть первая подпункта начинается со строчной буквы.

Абзацем считается часть текста, представляющая собой смысловое единство, выделяемая отступом в первой строке и начинающаяся со строчной буквы, кроме первого абзаца части, который начинается с заглавной буквы. Абзацы заканчиваются точкой с запятой (кроме первого и последнего абзацев части).

Законодательные акты, как правило, состоят из статей с наименованием "статья", которые могут включать в себя часть, пункт, подпункт и абзац.

Иные нормативные правовые акты состоят из пунктов без их наименования словом "пункт", которые могут включать в себя подпункты, части, абзацы.

2. Близкие по содержанию статьи (пункты) значительных по объему нормативных правовых актов могут объединяться в главы. Несколько глав, близких по содержанию, могут объединяться в разделы, а разделы – в части нормативного правового акта. В больших по объему главах и разделах могут выделяться параграфы и подразделы соответственно. В кодексах могут использоваться другие обозначения внутренней структуры.

Глава, параграф, раздел, подраздел в нормативных правовых актах обозначаются соответственно словами "глава", "параграф", "раздел", "подраздел".

3. Кодекс состоит из статей, которые, как правило, подразделяются на части без их наименования словом "часть", которые нумеруются арабскими цифрами.

4. Каждые пункт, статья, параграф, глава, подраздел и раздел нормативного правового акта нумеруются арабскими цифрами. Нумерация статей, глав, разделов и частей нормативного правового акта является сквозной. Самостоятельными являются нумерация параграфов в каждой главе и нумерация подразделов в каждом разделе нормативного правового акта.

5. Нумерация подпунктов в пунктах (статьях), пунктов в статьях нормативных правовых актов, а также частей в статьях отдельных кодексов самостоятельна для каждой статьи. Нумерация подпунктов в пунктах обозначается арабскими цифрами со скобкой следующим образом: 1), 2), 3) и далее.

6. В случаях, когда необходимо разъяснить цели, основания принятия нормативного правового акта и основные задачи, которые перед ним стоят, изложению норм права предшествует вступительная часть (преамбула).

Вступительная часть (преамбула) не излагается в проектах нормативных правовых актов о внесении изменений и (или) дополнений в нормативные правовые акты.

7. При необходимости уточнения терминов и определений, используемых в нормативном правовом акте, в нем помещается статья (пункт), разъясняющая (разъясняющий) их смысл. Термины и определения в нормативном правовом акте на казахском языке располагаются в алфавитном порядке. Термины и определения в нормативном правовом акте на русском языке должны соответствовать порядку их изложения на казахском языке.

Термины и определения, используемые в нормативном правовом акте, должны соответствовать терминам и определениям, применяемым в вышестоящем нормативном правовом акте, регулирующем однородные общественные отношения.

8. Структурный элемент нормативного правового акта может быть дополнен примечанием, когда соответствующие указания невозможно изложить в тексте нормативного правового акта без ущерба для смысла нормы права.

9. В целях удобства пользования каждые статья, глава, раздел, часть, а также параграф главы и подраздел раздела нормативного правового акта должны иметь заголовки.

Данное требование не распространяется на закон о республиканском бюджете и статьи законодательных актов о внесении изменений и (или) дополнений в законодательные акты.

Заголовки частей, разделов, подразделов, глав и параграфов нормативного правового акта отделяются от предыдущего текста двумя межстрочными интервалами, а от последующего текста – одним.

Заголовок нормативного правового акта, его статьи, главы, части, раздела, подраздела и параграфа должен отражать предмет регулирования самого нормативного правового акта, а также соответствующей статьи, главы, части, раздела, подраздела и параграфа.

10. Исключен Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

11. В структуру нормативного правового акта могут включаться приложения.

Сноска. Статья 23 с изменениями, внесенными Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 24. Требования к содержанию и стилю изложения текста нормативного правового акта

1. В законах устанавливаются основные цели, задачи, принципы, компетенции и полномочия регулирования соответствующей отрасли (сферы).

В реализацию указанных основных положений закона в подзаконных нормативных правовых актах соответствующие нормы могут быть детализированы.

При этом не допускается установление в подзаконном нормативном правовом акте нормы, выходящей за пределы норм, установленных законами.

В рамках целей, задач и принципов на уровне законов и подзаконных нормативных правовых актов могут быть предусмотрены компетенции и функции государственных органов.

Компетенция и функции государственных органов в области государственного регулирования общественных отношений должны устанавливаться в нормативных правовых актах в соответствии с законодательством Республики Казахстан об административных процедурах с четким разграничением по уровню государственного управления.

Установление компетенций и функций на уровне законов осуществляется согласно требованиям статьи 61 Конституции Республики Казахстан.

Иные компетенции и функции государственных органов (реализационные, организационные и другие) устанавливаются подзаконными нормативными правовыми актами.

2. Текст нормативного правового акта должен быть напечатан единым шрифтом.

3. Текст нормативного правового акта излагается с соблюдением норм литературного языка, юридической терминологии и юридической техники, его положения должны быть предельно краткими, содержать четкий и не подлежащий различному толкованию смысл. Текст нормативного правового акта не должен содержать положения декларативного характера, не несущие смысловой и правовой нагрузки.

Не допускается употребление устаревших и многозначных слов и выражений, эпитетов, метафор, сокращений слов. Норма права, изложенная в структурном элементе нормативного правового акта, не излагается повторно в других структурных элементах этого же акта.

Тексты нормативных правовых актов на казахском и русском языках должны быть аутентичны.

4. В законе устанавливаются принципы правового регулирования, а также могут устанавливаться основные понятия, используемые в его тексте, порядок и условия применения иных нормативных правовых актов после вступления закона в силу.

В переходных положениях закона отражается порядок регулирования отношений до его введения в действие, устанавливаются сроки и способы перехода к новым нормам права.

В заключительных положениях закона закрепляются нормы о введении в действие данного акта, признании утратившим силу, отмене ранее изданного акта. С целью исполнения и развития этого акта устанавливаются при необходимости требования об издании нормативных правовых актов другими государственными органами.

5. Поручения в нормативных правовых актах должны адресоваться государственным органам либо, при необходимости, их руководителям.

По отношению к государственным органам, не подчиненным лицу, дающему поручение, поручения в нормативных правовых актах должны излагаться в рекомендательной форме либо по согласованию с ними. В последнем случае после наименования государственного органа указывается пометка "(по согласованию)".

6. В тексте нормативного правового акта наименования государственных органов и иных организаций излагаются полностью в соответствии с официальным названием и единообразно по всему тексту.

В целях обеспечения простоты и лаконичности текста нормативного правового акта допускается сокращение наименований государственных органов и иных организаций с расшифровкой значения сокращения либо аббревиатуры в самом тексте нормативного правового акта.

7. В тексте нормативных правовых актов не допускаются обозначение абзацев тире или иными знаками, выделение и подчеркивание отдельных слов и словосочетаний.

Сноска. Статья 24 с изменениями, внесенными законами РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023); от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 25. Ссылки и воспроизведения в нормативных правовых актах

1. При необходимости в нормативных правовых актах могут быть приведены ссылки на структурные элементы нормативных правовых актов вышестоящих уровней, а также воспроизведены отдельные нормы права из нормативных правовых актов вышестоящего уровня со ссылкой на такие акты.

2. Ссылки в структурных элементах нормативного правового акта на другие его структурные элементы допускаются только в случаях, когда необходимо показать взаимную связь норм права либо избежать повторений.

3. При ссылке на строки и предложения их нумерация обозначается порядковыми числительными (прописью).

4. В тексте нормативного правового акта ссылка на структурный элемент приводится с указанием его порядкового номера прописью или цифрами (для их обозначения не допускается использование прилагательных).

5. При ссылке на нормативный правовой акт указываются в следующей последовательности его форма, дата принятия, регистрационный номер и заголовок этого нормативного правового акта.

При ссылке на нормативный правовой акт, прошедший государственную регистрацию, дополнительно указывается номер, под которым он зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов.

При ссылке на законодательные акты указание номеров, под которыми они зарегистрированы, а также дат их принятия не требуется.

При ссылке в нормативных правовых актах на документы по стандартизации указывается их наименование либо вид, за исключением законодательных актов, в которых указывается только вид документа по стандартизации.

Порядок применения национальных, межгосударственных стандартов и национальных классификаторов технико-экономической информации в нормативных правовых актах определяется уполномоченным органом в сфере стандартизации.

6. Если в тексте нормативного правового акта приводятся две и более последовательные ссылки на один и тот же нормативный правовой акт, то полный заголовок данного нормативного правового акта указывается один раз (при первом упоминании в тексте) с последующей ссылкой на него.

7. Если в нормативном правовом акте имеются ссылки на приложения, то указываются номера приложений, присваиваемые в порядке их упоминания в тексте нормативного правового акта, за исключением случаев, когда к нормативному правовому акту имеется одно приложение.

Сноска. Статья 25 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2017 № 91-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.10.2018 № 184-VI (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования); от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 26. Оформление нормативных правовых актов о внесении изменений и (или) дополнений в нормативные правовые акты

1. В заголовке нормативного правового акта, предусматривающего внесение изменений и (или) дополнений в нормативный правовой акт, должна содержаться ссылка на форму, дату принятия, регистрационный номер и заголовок акта, за исключением законов.

В заголовке нормативного правового акта, предусматривающего внесение изменений и дополнений в нормативный правовой акт или нормативные правовые акты, в первую очередь указывается слово "изменений" или "изменения".

2. В тексте проекта законодательного акта о внесении изменений и (или) дополнений в законодательные акты указываются заголовок, дата принятия указанных законодательных актов.

В тексте проекта иного нормативного правового акта о внесении изменений и (или) дополнений в нормативные правовые акты указываются заголовок, дата принятия, регистрационный номер указанных нормативных правовых актов.

В тексте нормативного правового акта о внесении изменений и (или) дополнений в нормативный правовой акт, прошедший государственную регистрацию, дополнительно указывается номер, под которым он зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов.

3. В случае внесения изменений и дополнений в норму права, принятую нормативным правовым актом о внесении изменений и дополнений, но не введенную в действие, изменения и дополнения вносятся в нормативный правовой акт о внесении изменений и дополнений.

4. При изменении и (или) дополнении трех и более нормативных правовых актов составляется перечень, оформляемый отдельным приложением.

Указанное требование не распространяется на законодательные акты.

5. Все изменения и (или) дополнения, вносимые в один и тот же нормативный правовой акт, предусматриваются одним пунктом или подпунктом. Нормативные правовые акты, в которые вносятся изменения и (или) дополнения, располагаются в зависимости от соотношения их юридической силы, а также в хронологическом порядке по дате их принятия (издания).

В пределах одной и той же даты принятия нормативные правовые акты указываются в соответствии с их регистрационными номерами или номерами статей в официальных источниках опубликования.

6. При внесении изменений и (или) дополнений в структурный элемент нормативного правового акта такой структурный элемент излагается в новой редакции.

Требования настоящего пункта могут не применяться при рассмотрении проектов законов, внесенных в Парламент Республики Казахстан, а также в отношении проектов законов и указов Президента Республики Казахстан.

7. Новые структурные элементы, а также приложения включаются в текст нормативного правового акта под последующими порядковыми номерами за последним структурным элементом того же вида или между структурными элементами того же вида под дополнительными номерами, дублирующими номера тех структурных элементов нормативного правового акта, за которыми следуют, например: пункты 2-1, 2-2; подпункты 8-1), 8-2); раздел 5-1; приложения 3-1, 3-2, 3-3.

В случае, если нормативный правовой акт дополняется приложением, в текст нормативного правового акта вносится пункт (подпункт) о дополнении нормативного правового акта приложением или нормативным правовым актом производного вида.

8. Нормативные правовые акты, имеющие грифы секретности или пометки "Для служебного пользования", "Без опубликования в печати", "Не для печати", включаются в перечень без указания их заголовка.

9. При внесении изменений и (или) дополнений в текст нормативного правового акта в объеме, превышающем половину текста нормативного правового акта, принимается его новая редакция.

При оформлении проектов законов в новой редакции единицей определения объема является статья.

При оформлении иного нормативного правового акта в новой редакции единицей определения объема является пункт.

Требования настоящего пункта не применяются при рассмотрении проектов законов, внесенных в Парламент Республики Казахстан.

Сноска. Статья 26 с изменением, внесенным Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 27. Оформление нормативных правовых актов о признании нормативных правовых актов утратившими силу

1. В связи с принятием нормативного правового акта подлежат признанию утратившими силу нормативные правовые акты или их структурные элементы, если они противоречат включенным в новый нормативный правовой акт нормам права или поглощаются ими.

2. При признании утратившим силу нормативного правового акта вышестоящего уровня подлежат признанию утратившими силу нормативные правовые акты нижестоящего уровня, принятые для его реализации.

Данное требование также распространяется на случаи, когда из нормативного правового акта вышестоящего уровня исключаются отдельные нормы права, для реализации которых приняты нормативные правовые акты нижестоящего уровня.

Нормативные правовые акты, подлежащие признанию утратившими силу, располагаются в зависимости от соотношения их юридической силы, а также в хронологическом порядке по дате их принятия.

3. В тексте проекта законодательного акта о признании утратившими силу законодательных актов указываются заголовок, дата принятия указанных законодательных актов.

В тексте проекта иного нормативного правового акта о признании утратившими силу иных нормативных правовых актов указываются заголовок, дата принятия, регистрационный номер указанных нормативных правовых актов.

В тексте нормативного правового акта о признании утратившим силу нормативного правового акта, прошедшего государственную регистрацию, дополнительно указывается номер, под которым он зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов.

4. Перечень нормативных правовых актов или их структурных элементов, подлежащих признанию утратившими силу в связи с принятием нормативного правового акта, должен содержаться либо в самом нормативном правовом акте или в акте о порядке введения его в действие.

5. При признании утратившим силу трех и более нормативных правовых актов или их структурных элементов составляется перечень, оформляемый отдельным приложением.

6. При признании структурных элементов нормативного правового акта утратившими силу такие элементы исключаются, но их номера сохраняются. К сохранившемуся номеру добавляется ссылка на нормативный правовой акт о признании нормативного правового акта (или его структурного элемента) утратившим силу. Нумерация сохранившихся структурных элементов не изменяется.

7. Если в нормативном правовом акте признается утратившей силу большая по объему часть нормативного правового акта, то в перечень для признания утратившим силу включается весь нормативный правовой акт с оговоркой о структурных элементах, сохраняющих свою юридическую силу.

Если в нормативном правовом акте признается утратившей силу меньшая по объему часть нормативного правового акта, то в перечень для признания утратившими силу включаются только те структурные элементы, которые противоречат вновь принятому нормативному правовому акту либо поглощаются им.

В этих случаях объем нормативного правового акта определяется в соответствии с пунктом 9 статьи 26 настоящего Закона.

8. Подлежат признанию утратившими силу также нормативные правовые акты, дублирующие нормы права других нормативных правовых актов и не содержащие новых норм права.

9. Подлежат признанию утратившими силу как основной нормативный правовой акт, так и нормативные правовые акты (или их структурные элементы), которыми в него были внесены изменения и (или) дополнения. В случаях неоднократного изменения и (или) дополнения редакции какого-либо нормативного правового акта или его структурного элемента, подлежащего признанию утратившим силу, в перечень включаются в виде самостоятельных пунктов все нормативные правовые акты, вносившие изменения и (или) дополнения в основной нормативный правовой акт.

Указанное требование не распространяется на законодательные акты.

10. В случае, если нормативным правовым актом признается утратившим силу другой нормативный правовой акт или его структурный элемент, в котором предусматривалось признать утратившими силу нормативные правовые акты, последние не возобновляют свое действие.

11. Не вступившие в силу нормативные правовые акты не могут быть признаны утратившими силу. При необходимости такие нормативные правовые акты могут быть отменены.

12. Нормативные правовые акты и структурные элементы нормативных правовых актов, срок действия которых истек, не подлежат признанию утратившими силу.

В случае, когда в нормативном правовом акте наряду с нормами права, срок действия которых истек, содержатся нормы права, подлежащие признанию утратившими силу, в перечень включается весь нормативный правовой акт.

13. В случае если структурный элемент нормативного правового акта содержит указание на приложение, которое подлежит признанию утратившим силу, то в перечень включается только данный структурный элемент, а приложение отдельно не оговаривается.

В случае если в структурном элементе нормативного правового акта наряду с утверждением приложения содержится норма права, сохраняющая свое действие, а приложение подлежит признанию утратившим силу, то в перечень включается пункт в части, относящейся к приложению, а приложение отдельно не оговаривается.

14. Если признанию утратившими силу подлежат отдельные структурные элементы нормативного правового акта полностью, а другие структурные элементы частично, то вначале указываются структурные элементы, подлежащие признанию утратившими силу полностью.

Сноска. Статья 27 с изменением, внесенным Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 28. Оформление приложений к нормативным правовым актам

1. Приложения являются неотъемлемой частью нормативного правового акта.

2. В случае необходимости графики, таблицы, схемы, карты, перечни и другие вспомогательные документы к нормативному правовому акту оформляются отдельными приложениями.

3. В правом верхнем углу первого листа приложения должно содержаться указание на нормативный правовой акт, в соответствии с которым оно утверждено, дату принятия акта и его регистрационный номер.

4. В случае, если к нормативному правовому акту имеются несколько приложений, в правом верхнем углу первого листа каждого приложения указываются его порядковый номер, а также вид нормативного правового акта, в соответствии с которым оно утверждено, дата принятия акта и его регистрационный номер. Если приложение к нормативному правовому акту одно, то оно не нумеруется.

5. Оформление приложений к нормативным правовым актам с грифами секретности или пометками "Для служебного пользования", "Без опубликования в печати", "Не для печати" осуществляется в соответствии с настоящей статьей и требованиями законодательства Республики Казахстан.

Статья 29. Внесение проекта законодательного акта в Мажилис Парламента Республики Казахстан и его отзыв

1. В соответствии с пунктом 1 статьи 61 Конституции Республики Казахстан право законодательной инициативы принадлежит Президенту Республики Казахстан, депутатам Парламента Республики Казахстан, Правительству Республики Казахстан и реализуется исключительно в Мажилисе Парламента Республики Казахстан.

Проект законодательного акта на бумажном и электронном носителях вносится в Мажилис Парламента Республики Казахстан на казахском и русском языках.

2. Представляемые материалы по проекту законодательного акта должны содержать следующие приложения:

1) пояснительную записку к проекту законодательного акта с обоснованием необходимости принятия проекта, развернутой характеристикой целей, задач, основных положений, а для проектов законодательных актов, вносимых в Мажилис Парламента Республики Казахстан в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан, – специальное послание;

2) состав рабочей группы в случае ее создания;

3) лист согласования с заинтересованными государственными органами, за исключением случаев, определяемых Президентом Республики Казахстан, когда вносимые в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан проекты законодательных актов процедуру согласования не проходили, а также случаев внесения проекта законодательного акта в порядке законодательной инициативы депутатов Парламента Республики Казахстан;

4) заключение научной экспертизы согласно статье 30 настоящего Закона и экспертные заключения членов экспертного совета, Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан, рекомендации общественных советов при их наличии;

5) финансово-экономические расчеты, если проект закона предусматривает сокращение государственных доходов или увеличение государственных расходов, прогнозы возможных экономических, социальных, юридических, экологических последствий действия закона, а также, при наличии, статистические данные, за исключением проектов законов, вносимых в Мажилис Парламента Республики Казахстан в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан;

6) анализ регуляторного воздействия в случаях, предусмотренных Предпринимательским кодексом Республики Казахстан в отношении проектов нормативных правовых актов, затрагивающих интересы субъектов частного предпринимательства;

7) проект подзаконного нормативного правового акта (проекты подзаконных нормативных правовых актов) – для проекта закона, вносимого в Мажилис Парламента Республики Казахстан в порядке законодательной инициативы Правительства Республики Казахстан.

К проекту законодательного акта о внесении изменений и (или) дополнений в законодательные акты представляется сравнительная таблица действующей и предлагаемой редакций структурных элементов законодательного акта с соответствующим обоснованием вносимых изменений и (или) дополнений.

3. Проекты законов, предусматривающие сокращение государственных доходов или увеличение государственных расходов, могут быть внесены лишь при наличии положительного заключения Правительства Республики Казахстан.

Для проектов законодательных актов, вносимых в Мажилис Парламента в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан, наличие такого заключения не требуется.

4. Президент Республики Казахстан, депутаты Парламента Республики Казахстан и Правительство Республики Казахстан вправе отозвать из Парламента Республики Казахстан проект законодательного акта, внесенный ими в порядке законодательной инициативы, на любой стадии его рассмотрения.

Сноска. Статья 29 с изменениями, внесенными законами РК от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 6. НАУЧНАЯ ЭКСПЕРТИЗА ПРОЕКТОВ
НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ

Статья 30. Задачи научной экспертизы

1. По проектам нормативных правовых актов может проводиться научная экспертиза (правовая, антикоррупционная, лингвистическая, экономическая и другая) в зависимости от правоотношений, регулируемых данными актами.

По проектам нормативных правовых актов, вносимых на рассмотрение Парламента Республики Казахстан, проведение научной экспертизы в зависимости от регулируемых ими общественных отношений обязательно, за исключением случаев внесения проектов законодательных актов в порядке законодательной инициативы Президента Республики Казахстан, когда научная экспертиза может не проводиться.

2. Научная экспертиза проводится для:

1) оценки качества, обоснованности, своевременности, правомерности проекта, соблюдения в проекте закрепленных Конституцией Республики Казахстан прав человека и гражданина;

2) определения возможной эффективности нормативного правового акта;

3) выявления возможных отрицательных последствий принятия проекта в качестве нормативного правового акта.

3. Научная правовая, научная экономическая и научная антикоррупционная экспертизы не проводятся по проектам законов о республиканском бюджете, о гарантированном трансферте из Национального фонда Республики Казахстан, об объемах трансфертов общего характера между республиканским и областными бюджетами, бюджетами городов республиканского значения, столицы и по проектам законов о внесении в них изменений и дополнений, а также по иным актам, установленным настоящей главой.

4. Порядок проведения научной экспертизы определяется законодательством Республики Казахстан.

Сноска. Статья 30 с изменениями, внесенными законами РК от 26.11.2019 № 273-VI (вводится в действие с 01.01.2020); от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 31. Лица, осуществляющие экспертизу

Сноска. Заголовок статьи 31 с изменением, внесенным Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Научная экспертиза проектов нормативных правовых актов проводится научными учреждениями, уполномоченной организацией, определяемой Правительством Республики Казахстан, экспертами, привлекаемыми из числа ученых и специалистов, в зависимости от содержания рассматриваемого проекта. Проведение экспертизы может быть поручено одному или нескольким экспертам (экспертной комиссии).

2. По проектам законов, разработанным государственными органами Республики Казахстан и подлежащим внесению в Парламент Республики Казахстан, научная лингвистическая экспертиза в части аутентичности текстов на казахском и русском языках проводится уполномоченной организацией.

2-1. Научная правовая экспертиза объектов научной правовой экспертизы проводится научным правовым экспертом (научными правовыми экспертами).

3. По проекту может проводиться комплексная экспертиза экспертами различных специальностей или самостоятельные экспертизы различных видов, а при необходимости – повторная экспертиза.

4. В качестве экспертов привлекаются организации и лица, не принимавшие непосредственного участия в подготовке проекта.

5. В качестве экспертов могут привлекаться специалисты из других государств и международных организаций.

Проект может быть направлен для научной экспертизы в иностранные и международные организации.

Сноска. Статья 31 с изменениями, внесенными законами РК от 21.01.2019 № 217-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 32. Инициатива при направлении проектов нормативных правовых актов на экспертизу

1. Решение о проведении экспертизы проекта нормативного правового акта может быть принято:

1) Президентом Республики Казахстан или по его поручению Руководителем Администрации Президента Республики Казахстан, депутатами Парламента Республики Казахстан и Правительством Республики Казахстан, вносящими проект в Мажилис Парламента Республики Казахстан в порядке законодательной инициативы;

2) уполномоченным органом;

3) органом-разработчиком, если регламентом данного органа или иными нормативными правовыми актами этим лицам и структурным подразделениям такое право предоставлено.

2. В случаях, когда проект нормативного правового акта подготавливается на договорной основе, экспертиза проекта может быть проведена по решению заказчика проекта.

Статья 33. Научная лингвистическая экспертиза проектов нормативных правовых актов

1. Научная лингвистическая экспертиза проводится по проектам законодательных актов в части аутентичности их текстов на казахском и русском языках.

1-1. Научная лингвистическая экспертиза проводится уполномоченной организацией, определяемой Правительством Республики Казахстан.

2. исключен Законом РК от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Сноска. Статья 33 с изменениями, внесенными законами РК от 21.01.2019 № 217-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 33-1. Научная антикоррупционная экспертиза проектов нормативных правовых актов

1. Целями научной антикоррупционной экспертизы проектов нормативных правовых актов являются выявление коррупциогенных норм, а также разработка рекомендаций, направленных на их устранение.

2. Кроме проектов законодательных актов, вносимых на рассмотрение Парламента Республики Казахстан, научной антикоррупционной экспертизе в обязательном порядке также подлежат проекты иных нормативных правовых актов, за исключением нормативных постановлений Парламента Республики Казахстан и его Палат, нормативных правовых указов Президента Республики Казахстан, нормативных постановлений Конституционного Суда Республики Казахстан и Верховного Суда Республики Казахстан, нормативных правовых постановлений Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан, а также нормативных правовых актов, определяемых законодательством Республики Казахстан.

3. исключен Законом РК от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Сноска. Глава 6 дополнена статьей 33-1 в соответствии с Законом РК от 26.11.2019 № 273-VI (вводится в действие с 01.01.2020); с изменениями, внесенными Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023); от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 33-2. Научная правовая экспертиза проектов законов

1. Объектом научной правовой экспертизы является проект закона, к которому в случаях, предусмотренных настоящим Законом, должны прилагаться консультативный документ и проекты подзаконных нормативных правовых актов, необходимых для его реализации.

2. Обеспечение проведения научной правовой экспертизы осуществляется уполномоченной организацией, определяемой Правительством Республики Казахстан.

3. исключен Законом РК от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Сноска. Глава 6 дополнена статьей 33-2 в соответствии с Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными законами РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023); от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 33-3. Права и обязанности научного правового эксперта

1. Научный правовой эксперт вправе:

1) получать материалы для осуществления научной правовой экспертизы, в том числе по вопросам, возникающим в ходе проведения научной экспертной деятельности, в объеме, необходимом для дачи заключения;

2) получать вознаграждение за выполненную работу;

3) приостановить экспертную деятельность сроком не более чем на шесть месяцев на основании письменного заявления.

Приостановление экспертной деятельности не лишает эксперта возможности пользоваться вышеуказанными правами по ранее данному заключению.

2. Научный правовой эксперт не вправе:

1) вести переговоры с иными лицами, не задействованными в процессе научной правовой экспертизы, по вопросам, связанным с производством экспертизы;

2) привлекать к осуществлению научной правовой экспертизы третьих лиц;

3) разглашать материалы, составляющие предмет научной правовой экспертизы, и иные сведения, ставшие ему известными в связи с осуществлением научной правовой экспертизы;

4) разглашать наименование и содержание проекта нормативного правового акта, по которому проводится научная правовая экспертиза, а также содержание экспертного заключения до момента его официального опубликования в соответствии с правилами организации и проведения научной правовой экспертизы, а также отбора научных правовых экспертов.

3. Научный правовой эксперт обязан:

1) провести всестороннюю, полную и объективную научную правовую экспертизу на основании предоставленных ему информации и материалов, дать научно обоснованное независимое и объективное письменное заключение по поставленным вопросам в соответствии с требованиями к экспертному заключению;

2) отказаться от проведения научной правовой экспертизы в случаях, предусмотренных правилами организации и проведения научной правовой экспертизы, а также отбора научных правовых экспертов;

3) давать консультации и пояснения по вопросам, связанным с ранее данным заключением;

4) участвовать в обсуждении проекта закона в Парламенте Республики Казахстан для разъяснения данного им ранее заключения.

Участие научного правового эксперта в обсуждении проекта закона в Парламенте Республики Казахстан может быть произведено с использованием средств видеоконференцсвязи с местом, в котором он находится либо проживает. Порядок технического применения средств видеоконференцсвязи определяется органом, осуществляющим организационное и материально-техническое обеспечение деятельности Парламента Республики Казахстан.

Сноска. Глава 6 дополнена статьей 33-3 в соответствии с Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 33-4. Отвод научного правового эксперта

1. При наличии обстоятельств, исключающих участие научного правового эксперта в проведении научной правовой экспертизы, научный правовой эксперт обязан отказаться от ее проведения, уведомив уполномоченную организацию, определяемую Правительством Республики Казахстан, в срок не позднее двух рабочих дней с момента направления научному правовому эксперту материалов для проведения научной правовой экспертизы.

2. Научный правовой эксперт не может участвовать в проведении научной правовой экспертизы в случаях, если:

1) принимал ранее участие в процессе согласования консультативного документа и проекта закона, направленных ему на научную правовую экспертизу;

2) является сотрудником органа-разработчика;

3) предмет проведения научной правовой экспертизы выходит за пределы его научных знаний либо представленные ему материалы недостаточны для дачи заключения, либо имеются иные обстоятельства, исключающие дачу им объективного и независимого экспертного заключения научной правовой экспертизы.

Сноска. Глава 6 дополнена статьей 33-4 в соответствии с Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 33-5. Основания расторжения договора с научным правовым экспертом

1. Основаниями для расторжения договора с научным правовым экспертом являются:

1) неисполнение либо неоднократное (три и более раза) ненадлежащее исполнение обязательств научным правовым экспертом;

2) исполнение научным правовым экспертом полномочий депутата Парламента Республики Казахстан, члена Конституционного Суда Республики Казахстан, депутата маслихата;

3) заявление научного правового эксперта;

4) иные основания, предусмотренные договором.

2. После расторжения договора с научным правовым экспертом по основанию, предусмотренному подпунктом 1) пункта 1 настоящей статьи, договор с ним не заключается в течение одного года, за исключением случаев принятия решения судом об удовлетворении или частичном удовлетворении иска.

Сноска. Глава 6 дополнена статьей 33-5 в соответствии с Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменениями, внесенными Законом РК от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023).

Глава 7. ПОРЯДОК ПРИНЯТИЯ НОРМАТИВНОГО ПРАВОВОГО АКТА

Статья 34. Определение порядка принятия нормативных правовых актов

1. Порядок принятия нормативных правовых актов определяется Конституцией Республики Казахстан и настоящим Законом.

2. Особенности порядка принятия различных видов нормативных правовых актов определяются также:

1) для кодексов – настоящим Законом.

Кодексы, изменения и дополнения в них принимаются не менее чем в двух чтениях путем последовательного рассмотрения на раздельных заседаниях Палат Парламента Республики Казахстан;

1-1) изменения и дополнения в кодексы могут быть внесены и приняты в особых порядках, установленных соответствующими кодексами;

2) для консолидированных законов и законов – Конституцией Республики Казахстан, законодательными актами о Президенте Республики Казахстан, Парламенте Республики Казахстан, республиканском референдуме, иными законодательными актами, в том числе регламентами Парламента и его Палат;

2-1) для временного постановления Правительства Республики Казахстан, имеющего силу закона, – Конституцией Республики Казахстан, законодательным актом о Правительстве Республики Казахстан, иными законодательными актами, актами Правительства Республики Казахстан;

3) для постановлений Парламента и его Палат – Конституцией Республики Казахстан, законодательными актами о Парламенте Республики Казахстан;

4) для указов Президента Республики Казахстан – Конституцией Республики Казахстан, законодательным актом о Президенте Республики Казахстан, а также актами Президента Республики Казахстан, регулирующими этот порядок;

5) для постановлений Правительства Республики Казахстан – Конституцией Республики Казахстан, законодательным актом о Правительстве Республики Казахстан, актами Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан;

6) для нормативных правовых актов центральных исполнительных и иных центральных государственных органов как входящих, так и не входящих в структуру Правительства Республики Казахстан и ведомств центральных государственных органов, в том числе Национального Банка Республики Казахстан, уполномоченного органа по регулированию, контролю и надзору финансового рынка и финансовых организаций и Высшей аудиторской палаты Республики Казахстан, – законодательными актами о Правительстве Республики Казахстан и таких органах, актами Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан, указами Президента Республики Казахстан, постановлениями Правительства Республики Казахстан, регулирующими деятельность таких органов;

6-1) для технических регламентов – законодательством Республики Казахстан в области технического регулирования;

7) для нормативных постановлений Конституционного Суда Республики Казахстан – законодательным актом о Конституционном Суде Республики Казахстан;

8) для нормативных постановлений Верховного Суда Республики Казахстан – законодательством о судах Республики Казахстан;

9) для нормативных постановлений Центральной избирательной комиссии (Центральной комиссии референдума) – законодательными актами о выборах и республиканском референдуме;

10) для нормативных решений местных представительных и исполнительных органов и ревизионных комиссий – законодательными актами об этих органах, иными законодательными актами, актами Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан.

При принятии нормативных правовых актов, указанных в подпункте 1) пункта 2 статьи 7 настоящего Закона, органом-разработчиком нормативного правового акта утверждается программа информационного сопровождения и разъяснения принятого закона.

Под программой информационного сопровождения и разъяснения понимается перечень мероприятий по информированию граждан об изменениях в законодательстве Республики Казахстан, затрагивающих их права и законные интересы, и их разъяснению, а также обеспечению эффективной реализации принятого закона.

Программа информационного сопровождения и разъяснения в обязательном порядке согласовывается с Министерством юстиции Республики Казахстан и уполномоченным органом в области масс-медиа в порядке, определяемом правилами законотворческой деятельности Правительства Республики Казахстан.

3. Принятие нормативного правового акта уполномоченным органом допускается только в случаях, когда компетенция уполномоченного органа по принятию данного акта предусмотрена законодательством Республики Казахстан.

При этом перечень подзаконных нормативных правовых актов, вытекающих из вышестоящих нормативных правовых актов, определяется Правительством Республики Казахстан в положениях о государственных органах. Перечень подзаконных нормативных правовых актов, вытекающих из вышестоящих нормативных правовых актов, разработчиками которых являются государственные органы, непосредственно подчиненные и подотчетные Президенту Республики Казахстан, определяется Президентом Республики Казахстан.

Сноска. Статья 34 с изменением, внесенным законами РК от 21.01.2019 № 217-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2020 № 397-VI (вводится в действие по истечении шести месяцев после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 157-VII (порядок введения в действие см. ст. 3); от 19.06.2024 № 94-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 35. Лица, уполномоченные подписывать нормативные правовые акты

1. Официальные тексты нормативных правовых актов подписываются следующими должностными лицами:

1) Конституция, законы, вносящие изменения и дополнения в Конституцию, конституционные законы, кодексы, консолидированные законы, законы Республики Казахстан, указы Президента Республики Казахстан – Президентом Республики Казахстан; временное постановление Правительства Республики Казахстан, имеющее силу закона, – Премьер-Министром Республики Казахстан;

2) постановления Парламента Республики Казахстан – Председателем Мажилиса Парламента Республики Казахстан; постановления Мажилиса Парламента Республики Казахстан – Председателем Мажилиса Парламента Республики Казахстан, постановления Сената Парламента Республики Казахстан – Председателем Сената Парламента Республики Казахстан;

3) постановления Правительства Республики Казахстан – Премьер-Министром Республики Казахстан;

4) решения маслихата – председателем маслихата;

5) постановления акимата, решения акима – акимом;

6) иной нормативный правовой акт – руководителем органа, его принявшего (издавшего).

2. При принятии нормативного правового акта производного вида посредством нормативного правового акта основного вида уполномоченным лицом подписывается только нормативный правовой акт основного вида.

Сноска. Статья 35 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2017 № 91-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.06.2021 № 60-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 35-1. Государственная регистрация нормативных правовых актов центральных государственных органов, их ведомств, а также маслихатов, акиматов, акимов и ревизионных комиссий областей, городов республиканского значения, столицы как условие их вступления в силу

1. Нормативные правовые акты, указанные в подпунктах 6), 7), 8) и 9) пункта 2 статьи 7 настоящего Закона, подлежат государственной регистрации в органах юстиции. Такая регистрация является необходимым условием их вступления в силу.

2. Государственная регистрация нормативного правового акта включает в себя:

1) проведение органами юстиции юридической экспертизы в отношении нормативного правового акта, ранее согласованного органами юстиции, в соответствии с пунктом 6 статьи 18 настоящего Закона;

2) внесение сведений о нормативном правовом акте в Реестр государственной регистрации нормативных правовых актов с присвоением номера государственной регистрации.

3. Требования пункта 1 настоящей статьи не распространяются на:

1) нормативные правовые акты, содержащие государственные секреты;

2) нормативные правовые акты, регулирующие порядок взаимодействия уполномоченных органов с другими государственными органами и не распространяющиеся на третьих лиц;

3) нормативные правовые акты, определяющие статус и полномочия государственного органа;

4) нормативные правовые акты, разработанные на основании типовых нормативных правовых актов и не содержащие дополнительные нормы права;

4-1) нормативные правовые решения маслихатов об утверждении или уточнении бюджетов;

4-2) нормативные правовые акты центральных и местных исполнительных органов, а также акимов, предусматривающие принятие решений об установлении (отмене) карантинной зоны с введением карантинного режима на соответствующей территории, установлении (снятии) карантина и (или) ограничительных мероприятий в случаях, предусмотренных законодательством Республики Казахстан в области ветеринарии, а также об объявлении чрезвычайной ситуации природного и техногенного характера;

Примечание ИЗПИ!
Подпункт 4-3) предусмотрено исключить Законом РК от 06.04.2024 № 71-VIII (вводится в действие с 31.12.2025).

4-3) нормативные правовые акты по утверждению пороговых значений розничных цен на социально значимые продовольственные товары и размеров предельно допустимых розничных цен на социально значимые продовольственные товары;

5) нормативные правовые акты, перечень которых утверждается Министерством юстиции Республики Казахстан.

4. Основаниями для отказа в государственной регистрации являются:

1) представление на государственную регистрацию нормативного правового акта, подлежащего такой регистрации, с нарушением требований правил разработки, согласования и государственной регистрации нормативных правовых актов;

2) выявление противоречия нормативным правовым актам вышестоящего уровня, принятым или вступившим в силу в период после проведения юридической экспертизы;

3) несоблюдение требований, установленных настоящим Законом.

Отказ в государственной регистрации нормативного правового акта может быть обжалован заинтересованным государственным органом в судебном порядке.

5. Не зарегистрированные в установленном законодательством Республики Казахстан порядке нормативные правовые акты, подлежащие государственной регистрации, должны быть отменены органом, издавшим их.

6. исключен Законом РК от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Сноска. Глава 7 дополнена статьей 35-1 в соответствии с Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменением, внесенным Законом РК от 30.06.2021 № 60-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 31.12.2021 № 100 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 36. Права по изменению, дополнению, прекращению и приостановлению действия нормативных правовых актов при реорганизации или ликвидации уполномоченного органа

В случае реорганизации или ликвидации уполномоченного органа, наделенного правом принимать нормативные правовые акты, к правопреемнику или уполномоченному органу, которому переданы функции ликвидированного уполномоченного органа, в пределах его компетенции вместе с правом принимать нормативные правовые акты переходят полномочия по изменению, дополнению, прекращению и приостановлению действия нормативных правовых актов.

Глава 8. ОПУБЛИКОВАНИЕ НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ

Статья 37. Обязательность официального опубликования нормативных правовых актов

1. Официальное опубликование нормативных правовых актов, касающихся прав, свобод и обязанностей граждан, является обязательным условием их применения.

Официальными печатными изданиями являются Ведомости Парламента Республики Казахстан, Собрание актов Президента Республики Казахстан и Правительства Республики Казахстан, "Вестник Национального Банка Республики Казахстан".

2. Официальное опубликование законодательных актов осуществляется также периодическими печатными изданиями, получившими такое право на конкурсной основе, в порядке, определяемом Правительством Республики Казахстан.

Официальное опубликование нормативных правовых актов осуществляется также в Эталонном контрольном банке нормативных правовых актов Республики Казахстан в электронном виде.

3. Первое официальное опубликование нормативных правовых актов должно быть осуществлено одновременно на казахском и русском языках в течение тридцати календарных дней после дня их вступления в силу.

4. Исключен Законом РК от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

5. В правоприменительной практике должны использоваться официальные публикации нормативных правовых актов.

6. Неофициальное опубликование нормативных правовых актов допускается только после их официального опубликования.

Сноска. Статья 37 с изменениями, внесенными законами РК от 06.04.2016 № 480-V (порядок введения в действие см. ст. 67); от 24.05.2018 № 156-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 38. Официальное опубликование нормативных правовых актов центральных исполнительных и иных центральных государственных органов Республики Казахстан

Сноска. Статья 38 исключена Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 39. Официальное опубликование нормативных правовых решений маслихатов, нормативных правовых постановлений акиматов, нормативных правовых постановлений ревизионных комиссий и нормативных правовых решений акимов

Сноска. Статья 39 исключена Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 40. Недопустимость опубликования нормативных правовых актов в неполном изложении

1. Не допускается официальное опубликование нормативных правовых актов в неполном изложении, за исключением нормативных правовых актов, содержащих государственные секреты и иную охраняемую законом тайну, а также нормативные правовые акты, имеющие пометки "Для служебного пользования", "Без опубликования в печати", "Не для печати".

2. Если из-за значительного объема нормативного правового акта его текст публикуется в нескольких номерах периодического печатного издания, то днем официального опубликования считается день опубликования заключительной части текста нормативного правового акта на казахском и русском языках.

Статья 41. Контроль за официальным опубликованием нормативных правовых актов центральных исполнительных и иных центральных государственных органов, а также маслихатов, акиматов, ревизионных комиссий и акимов

Сноска. Статья 41 исключена Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 9. ДЕЙСТВИЕ НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ ВО ВРЕМЕНИ,
ПРОСТРАНСТВЕ И ПО КРУГУ ЛИЦ

Статья 42. Время вступления в силу и введения в действие нормативных правовых актов

1. Нормативные правовые акты, за исключением нормативных правовых актов, указанных в части второй настоящего пункта, вступают в силу после их подписания.

Нормативные правовые акты, подлежащие государственной регистрации в органах юстиции в соответствии со статьей 35-1 настоящего Закона, вступают в силу со дня государственной регистрации.

2. Обязательным условием введения в действие нормативных правовых актов, касающихся прав, свобод и обязанностей граждан, является их официальное опубликование.

3. Нормативные правовые акты вводятся в действие в следующие сроки:

1) законодательные акты Республики Казахстан, за исключением постановлений Парламента Республики Казахстан и его Палат, нормативные правовые указы Президента Республики Казахстан, Председателя Совета Безопасности Республики Казахстан, нормативные правовые постановления Правительства Республики Казахстан – по истечении десяти календарных дней после дня их первого официального опубликования, если в самих актах или актах о введении их в действие не указаны иные сроки;

2) постановления Парламента Республики Казахстан и его Палат, нормативные постановления Верховного Суда Республики Казахстан – со дня первого официального опубликования, если в самих актах не указаны иные сроки;

3) постановления Конституционного Суда Республики Казахстан – со дня их принятия;

4) нормативные правовые приказы министров Республики Казахстан и иных руководителей центральных государственных органов и их ведомств, нормативные правовые постановления Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан, Высшей аудиторской палаты Республики Казахстан, Национального Банка Республики Казахстан и иных центральных государственных органов, нормативные правовые решения маслихатов, нормативные правовые постановления акиматов, нормативные правовые постановления ревизионных комиссий и нормативные правовые решения акимов – по истечении десяти календарных дней после дня их первого официального опубликования, если в самих актах не указаны иные сроки.

4. В нормативных правовых актах или актах о введении их в действие могут быть указаны иные сроки введения в действие отдельных разделов, подразделов, параграфов, глав, статей, частей, пунктов, подпунктов и абзацев статей нормативных правовых актов, чем установленные для всего акта в целом.

4-1. Сроки введения в действие нормативного правового акта должны устанавливаться исходя из сроков, необходимых субъектам регулирования для подготовки к осуществлению деятельности в соответствии с устанавливаемыми законами Республики Казахстан требованиями.

Сроки введения в действие законов или их отдельных норм, которыми устанавливаются новые обязанности субъектов регулирования, за исключением государственных органов и организаций, определяются исходя из сроков, необходимых для подготовки к исполнению обязанностей, и не могут быть менее шестидесяти календарных дней после дня их первого официального опубликования.

Отдельные нормы, устанавливающие дополнительные требования, обязанности или иное увеличение нагрузки на субъектов предпринимательства в связи с введением или использованием регуляторных инструментов, в том числе формы и средства государственного регулирования предпринимательства, не могут быть введены в действие ранее шестидесяти календарных дней после дня их первого официального опубликования, необходимых им для подготовки к исполнению обязанностей.

Требования части третьей настоящего пункта не распространяются на нормативные правовые акты центральных и местных исполнительных органов, а также акимов, предусматривающие принятие решений об установлении (отмене) карантинной зоны с введением карантинного режима на соответствующей территории, об установлении (снятии) карантина и (или) ограничительных мероприятий в случаях, предусмотренных законодательством Республики Казахстан в области ветеринарии, объявление чрезвычайной ситуации природного и техногенного характера, а также на нормативные правовые акты, регулирующие деятельность финансовых организаций, филиалов банков – нерезидентов Республики Казахстан, филиалов страховых (перестраховочных) организаций – нерезидентов Республики Казахстан, филиалов страховых брокеров – нерезидентов Республики Казахстан и лиц, входящих в состав страховых групп и банковских конгломератов, а также на проекты нормативных правовых актов Национального Банка Республики Казахстан и уполномоченного органа по регулированию, контролю и надзору финансового рынка и финансовых организаций.

Порядок и сроки введения в действие нормативных правовых актов не должны наносить ущерб субъектам регулирования.

Требования, установленные настоящим пунктом, не распространяются на проекты законов и временные постановления Правительства Республики Казахстан, имеющие силу закона, разработанные в соответствии с частью первой пункта 15 статьи 17-1 настоящего Закона.

5. Закон, предусматривающий юридическую ответственность за действия (бездействие), которые ранее не влекли такой ответственности, либо устанавливающий более строгую ответственность по сравнению с прежней, не может быть введен в действие до истечения шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

6. Нормативные правовые акты, которыми утверждаются квалификационные или разрешительные требования, предъявляемые к отдельным видам (подвидам) деятельности, и перечень документов, подтверждающих соответствие квалификационным или разрешительным требованиям, не могут быть введены в действие до истечения шестидесяти календарных дней после дня их первого официального опубликования, за исключением нормативных правовых актов, разработанных центральными государственными органами для введения разрешительного порядка экспорта или импорта отдельных видов товаров в целях предотвращения либо уменьшения критического недостатка на внутреннем рынке, обеспечения обороны страны и национальной безопасности Республики Казахстан, охраны жизни и здоровья человека, окружающей среды, животных, растений, культурных ценностей, защиты общественной морали и правопорядка.

7. Нормативные правовые акты, содержащие государственные секреты или иную охраняемую законом тайну, вводятся в действие со дня их принятия или в сроки, указанные в самом акте.

8. Во всех нормативных правовых актах должен быть указан срок введения их в действие с учетом норм настоящей статьи.

Сноска. Статья 42 с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2018 № 179-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 157-VII (порядок введения в действие см. ст. 3); от 30.12.2022 № 177-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 43. Обратная сила нормативного правового акта

1. Действие нормативного правового акта не распространяется на отношения, возникшие до его введения в действие.

2. Исключения из правила пункта 1 настоящей статьи представляют случаи, когда обратная сила нормативного правового акта или его части предусмотрена им самим или актом о введении в действие нормативного правового акта, а также когда последний исключает обязанности, возложенные на граждан, или улучшает их положение.

3. Законы, возлагающие новые обязанности на граждан или ухудшающие их положение, обратной силы не имеют.

4. Законы, устанавливающие или усиливающие ответственность, обратной силы не имеют.

Сноска. Статья 43 с изменениями, внесенными Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 44. Государственная регистрация нормативных правовых актов центральных исполнительных и иных центральных государственных органов, их ведомств, а также маслихатов, акиматов и акимов как условие их вступления в силу

Сноска. Статья 44 исключена Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 45. Срок действия нормативного правового акта

1. Нормативный правовой акт действует бессрочно, если в самом акте или акте о введении его в действие не предусмотрено иное.

2. Временный срок действия может быть установлен для всего нормативного правового акта или его отдельной части (отдельных частей). В этом случае должно быть указано, на какой срок нормативный правовой акт или его часть сохраняет действие. До истечения этого срока орган, издавший акт, может продлить действие акта на новый срок или придать ему бессрочный характер.

Статья 46. Приостановление и прекращение действия нормативного правового акта

1. Действие нормативного правового акта или его отдельных норм может быть приостановлено на определенный срок. Приостановление действия нормативного правового акта или его отдельных норм осуществляется отдельным нормативным правовым актом, за исключением случаев, предусмотренных частью второй настоящего пункта.

Действие нормативного правового акта или отдельных его норм может быть приостановлено в случае и порядке, предусмотренных пунктом 2 статьи 15 Закона Республики Казахстан "О чрезвычайном положении".

2. Нормативный правовой акт (его часть или части) прекращает свое действие в случаях:

1) истечения срока, на который был принят акт (его часть или части);

2) принятия нового нормативного правового акта, которому противоречат положения ранее изданного нормативного правового акта, его части (часть) или который поглощает ранее изданный акт или его часть (части);

3) признания принятого акта неконституционным в порядке, установленном Конституцией Республики Казахстан;

4) признания акта или его части (частей) утратившим силу органом, принявшим этот акт, или иным уполномоченным на это органом.

3. Опубликование нормативного правового акта о прекращении или приостановлении действия другого нормативного правового акта осуществляется в порядке, предусмотренном настоящим Законом.

Сноска. Статья 46 с изменениями, внесенными Законом РК от 16.05.2020 № 330-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 47. Действие нормативных правовых актов в пространстве

1. Нормативные правовые акты Республики Казахстан, принятые Президентом Республики Казахстан, Председателем Совета Безопасности Республики Казахстан, Парламентом Республики Казахстан, Правительством Республики Казахстан, центральными исполнительными и иными центральными государственными органами, распространяют свои действия на всю территорию Республики Казахстан, если в самих нормативных правовых актах или актах об их введении в действие не установлено иное.

2. Нормативные правовые акты, принятые местными представительными и исполнительными органами, ревизионными комиссиями, действуют на территории соответствующей административно-территориальной единицы.

Сноска. Статья 47 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.07.2018 № 179-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Статья 48. Действие нормативных правовых актов по кругу лиц

1. Действие нормативных правовых актов Республики Казахстан распространяется на граждан и юридических лиц Республики Казахстан, а также находящихся на ее территории иностранцев и лиц без гражданства, юридических лиц иностранных государств, их филиалов и представительств, за исключением случаев, предусмотренных законодательными актами и международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.

2. На дипломатических представителей и некоторых других сотрудников государственных органов иностранных государств и международных организаций нормативные правовые акты Республики Казахстан распространяются в пределах, предусмотренных международными договорами и общепризнанными принципами и нормами международного права (дипломатический иммунитет).

Статья 49. Меры обеспечения законности нормативных правовых актов

1. Законность нормативных правовых актов обеспечивается следующими мерами:

1) приведением нормативного правового акта в соответствие с Конституцией Республики Казахстан и законодательными актами;

2) приостановлением в установленном порядке действия нормативного правового акта;

3) проведением правового мониторинга нормативных правовых актов;

4) проверкой на соответствие Конституции Республики Казахстан и законодательным актам при государственной регистрации нормативных правовых актов.

2. В соответствии с компетенцией, установленной Конституцией Республики Казахстан и другими законодательными актами, органами и должностными лицами государства, обеспечивающими законность нормативных правовых актов, являются:

1) Конституционный Суд Республики Казахстан;

2) суды;

3) Генеральный Прокурор Республики Казахстан и подчиненные ему прокуроры;

4) Министерство юстиции Республики Казахстан и его территориальные органы;

5) уполномоченные органы – в отношении нормативных правовых актов, принятых нижестоящими органами;

6) уполномоченные органы, принявшие подзаконные нормативные правовые акты и (или) являющиеся их разработчиками, – в отношении подзаконных нормативных правовых актов, принятых ими, и (или) разработчиками которых они являлись.

3. При обнаружении органами юстиции в зарегистрированном в органах юстиции нормативном правовом акте нарушений, предусмотренных подпунктом 2) пункта 4 статьи 35-1 настоящего Закона, органы юстиции уведомляют уполномоченный орган, принявший соответствующий нормативный правовой акт, о необходимости устранения нарушений.

В случае непринятия уполномоченным органом мер по приведению нормативного правового акта, указанного в части первой настоящего пункта, в соответствие с законодательством Республики Казахстан в сроки, установленные в уведомлении, органы юстиции обращаются в суд с заявлением о признании незаконным такого нормативного правового акта.

4. Исключен Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Сноска. Статья 49 с изменениями, внесенными законами РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие с 01.01.2023).

Глава 10. МОНИТОРИНГ

Статья 50. Правовой мониторинг

1. Правовой мониторинг проводится с целью выявления в принятых нормативных правовых актах противоречий законодательству Республики Казахстан, дублирований, пробелов, неэффективно реализуемых, устаревших и коррупциогенных норм права и выработки предложений по их совершенствованию путем прогнозирования, анализа, оценки эффективности реализации принятых нормативных правовых актов.

2. Государственные органы осуществляют мониторинг нормативных правовых актов, принятых ими, и (или) разработчиками которых они являлись, либо относящихся к их компетенции, и своевременно принимают меры по внесению в них изменений и (или) дополнений или признанию их утратившими силу.

3. Государственные органы проводят правовой мониторинг с учетом рекомендаций общественных и научных организаций, граждан.

4. исключен Законом РК от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Сноска. Статья 50 с изменениями, внесенными законами РК от 21.01.2019 № 217-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 51. Общественный мониторинг нормативных правовых актов

1. Национальная палата предпринимателей Республики Казахстан проводит общественный мониторинг нормативных правовых актов, затрагивающих интересы субъектов частного предпринимательства.

1-1. Общественные советы вправе проводить общественный мониторинг нормативных правовых актов, касающихся прав, свобод и обязанностей граждан.

2. Результаты общественного мониторинга ежегодно размещаются на официальных интернет-ресурсах соответствующего государственного органа и Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан.

3. Общественный мониторинг нормативных правовых актов может проводиться иными заинтересованными лицами.

Сноска. Статья 51 с изменениями, внесенными Законом РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 11. СИСТЕМАТИЗАЦИЯ И УЧЕТ НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ

Статья 52. Систематизация нормативных правовых актов

1. Уполномоченные органы, принимающие нормативные правовые акты, проводят учет и систематизацию этих актов, ведут контрольные экземпляры принятых ими актов, в которые своевременно вносят все текущие изменения и дополнения.

2. Порядок ведения учета и систематизации нормативных правовых актов уполномоченными органами определяется Правительством Республики Казахстан.

Статья 53. Государственный учет нормативных правовых актов

1. Государственный учет нормативных правовых актов осуществляется путем ведения Государственного реестра нормативных правовых актов Республики Казахстан, Эталонного контрольного банка нормативных правовых актов Республики Казахстан.

2. Ведение Государственного реестра нормативных правовых актов Республики Казахстан, Эталонного контрольного банка нормативных правовых актов Республики Казахстан осуществляет уполномоченная организация, определяемая Правительством Республики Казахстан.

3. Уполномоченные органы для включения в Государственный реестр нормативных правовых актов Республики Казахстан, Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан направляют в уполномоченную организацию, ответственную за их ведение, копии нормативных правовых актов в бумажном и электронном виде, заверенные электронной цифровой подписью лица, уполномоченного подписывать нормативные правовые акты в соответствии со статьей 35 настоящего Закона.

Нормативный правовой акт, зарегистрированный органами юстиции в соответствии со статьей 35-1 настоящего Закона, в электронном виде автоматически направляется в уполномоченную организацию для включения в Государственный реестр нормативных правовых актов Республики Казахстан, Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан.

В Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан включается нормативный правовой акт в бумажном и (или) электронном виде, заверенный электронной цифровой подписью лица, уполномоченного на его подписание в соответствии со статьей 35 настоящего Закона.

4. исключен Законом РК от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

5. Министерство юстиции Республики Казахстан создает единую систему правовой информации, оказывает помощь центральным исполнительным и иным центральным государственным органам в справочно-информационной работе.

Сноска. Статья 53 - в редакции Закона РК от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); с изменением, внесенным Законом РК от 19.04.2023 № 223-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 54. Гласность нормативных правовых актов

Все уполномоченные органы обязаны предоставлять доступ заинтересованным лицам для ознакомления с принятыми нормативными правовыми актами, кроме тех, которые содержат государственные секреты или охраняемую законом тайну.

РАЗДЕЛ 3. НЕНОРМАТИВНЫЕ ПРАВОВЫЕ АКТЫ
Глава 12. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ О НЕНОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТАХ

Статья 55. Виды ненормативных правовых актов

1. К ненормативным правовым актам относятся:

1) акты официального разъяснения нормативных правовых актов;

2) административные акты;

3) правовые акты индивидуального применения;

4) правовые акты в области системы государственного планирования.

2. Порядок принятия административных актов устанавливается Административным процедурно-процессуальным кодексом Республики Казахстан, а также иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан.

3. Виды и порядок разработки правовых актов в области системы государственного планирования устанавливаются законами, актами Правительства Республики Казахстан и уполномоченных органов.

Разработка и принятие правовых актов в области системы государственного планирования, затрагивающих интересы субъектов предпринимательства, осуществляется с учетом требований, установленных статьей 19 настоящего Закона.

Сноска. Статья 55 - в редакции Закона РК от 29.06.2020 № 351-VI (вводится в действие с 01.07.2021); с изменением, внесенным Законом РК от 06.04.2024 № 71-VIII (вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 56. Условия принятия ненормативных правовых актов

1. Ненормативные правовые акты принимаются на основе нормативных правовых актов и в целях их реализации.

2. Ненормативные правовые акты принимаются уполномоченными органами, указанными в настоящем Законе и иных нормативных правовых актах.

3. Особенности принятия ненормативных правовых актов могут быть установлены в других нормативных правовых актах.

Статья 57. Обжалование и опротестование ненормативных правовых актов

Ненормативные правовые акты могут быть обжалованы и опротестованы в порядке и по основаниям, предусмотренным законодательством Республики Казахстан.

Глава 13. АКТЫ ОФИЦИАЛЬНОГО РАЗЪЯСНЕНИЯ
НОРМАТИВНЫХ ПРАВОВЫХ АКТОВ

Статья 58. Общие положения об актах официального разъяснения нормативных правовых актов

1. В случаях обнаружения неясностей и различного понимания нормативных правовых актов, противоречий в практике их применения может быть дано официальное разъяснение норм, содержащихся в нормативном правовом акте.

2. Акты официального разъяснения нормативных правовых актов не устанавливают нормы права и не восполняют пробел в законодательстве Республики Казахстан.

3. Официальное разъяснение нормативного правового акта дается исключительно в целях уяснения, уточнения содержания норм права, не может изменять смысл норм права и выходить за пределы разъясняемой нормы.

4. Официальное разъяснение норм, содержащихся в нормативных правовых актах, осуществляется по инициативе уполномоченных органов либо физических и юридических лиц в порядке, установленном Административным процедурно-процессуальным кодексом Республики Казахстан.

5. Акты официального разъяснения имеют обязательный характер при реализации содержащихся в них норм, в том числе при их применении, за исключением случаев, установленных пунктом 4 статьи 60 настоящего Закона, и осуществлении правосудия.

6. Порядок и условия официального разъяснения нормативных правовых актов, установленные настоящей главой, не распространяются на разъяснение закона, осуществляемое в соответствии с Конституционным законом Республики Казахстан "О прокуратуре".

Сноска. Статья 58 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2017 № 91-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 29.06.2020 № 351-VI (вводится в действие с 01.07.2021); от 05.11.2022 № 157-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 59. Условия официального разъяснения нормативных правовых актов

1. Смысл подзаконных нормативных правовых актов при их разъяснении должен раскрываться в полном соответствии с Конституцией Республики Казахстан, законами и принципами законодательного регулирования.

2. Нормы законодательных актов должны разъясняться в полном соответствии с положениями Конституции Республики Казахстан.

2-1. Разъяснение норм закона осуществляется в соответствии с принципами законодательного регулирования, заложенными в них.

3. Исключен Законом РК от 11.07.2017 № 91-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
Сноска. Статья 59 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2017 № 91-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 12.03.2021 № 15-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 60. Государственные органы, должностные лица, осуществляющие официальное разъяснение нормативных правовых актов

1. Исключен Законом РК от 11.07.2017 № 91-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

2. Официальное разъяснение нормативных правовых актов Правительства Республики Казахстан осуществляется по поручению Премьер-Министра Министерством юстиции Республики Казахстан совместно с заинтересованными государственными органами.

3. Официальное разъяснение нормативных правовых актов, указанных в подпунктах 6), 7), 8) и 9) пункта 2 статьи 7 настоящего Закона, дают уполномоченные органы или должностные лица, их принявшие (издавшие).

4. Государственные органы, проводящие государственную политику, осуществляющие регулирование и управление в определенной отрасли (сфере деятельности) или к компетенции которых отнесено решение соответствующих вопросов, либо иные государственные органы в соответствии с предоставленными им полномочиями по обращению физических или юридических лиц обязаны давать в пределах своей компетенции разъяснения нормативных правовых актов в отношении конкретных субъектов или применительно к конкретной ситуации.

Такие разъяснения должны:

1) носить исчерпывающий характер в пределах вопросов, поставленных в обращении;

2) опубликовываться путем обобщения аналогичных обращений в общедоступном режиме на интернет-ресурсе соответствующего государственного органа, за исключением сведений, содержащих персональные данные и (или) составляющих охраняемую законами Республики Казахстан тайну.

Такие разъяснения не имеют обязательной юридической силы и носят рекомендательный характер.

Деятельность конкретного субъекта, направившего обращение и получившего разъяснение от государственного органа в отношении себя или применительно к конкретной ситуации, осуществляемая в соответствии с полученным разъяснением, не может квалифицироваться как нарушение соответствующих обязательных требований, в том числе, если такое разъяснение впоследствии было отозвано, признано ошибочным или дано новое, иное по смыслу разъяснение в отношении того же нормативного правового акта, содержание которого не изменилось.

Сноска. Статья 60 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2017 № 91-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 30.12.2021 № 95-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 61. Структура актов официального разъяснения нормативных правовых актов

1. Акт официального разъяснения нормативного правового акта состоит из вводной, описательной и резолютивной частей.

2. Во вводной части акта официального разъяснения нормативного правового акта указываются:

1) наименование уполномоченного органа, разъясняющего норму нормативного правового акта;

2) наименование акта официального разъяснения с указанием структурного элемента нормативного правового акта, в котором содержится разъясняемая норма, даты принятия и номера нормативного правового акта, содержащего разъясняемую норму;

3) место и дата принятия акта официального разъяснения нормативного правового акта;

4) наименование органа либо физического или юридического лица, по инициативе которого разъясняется норма нормативного правового акта.

3. Описательная часть акта официального разъяснения нормативного правового акта должна содержать описание и анализ содержания разъясняемой нормы.

4. Резолютивная часть акта официального разъяснения нормативного правового акта должна содержать вывод уполномоченного органа, уясняющий смысл и содержание нормы нормативного правового акта.

Статья 62. Опубликование актов официального разъяснения нормативных правовых актов

1. Опубликование актов официального разъяснения нормативных правовых актов осуществляется на интернет-ресурсе уполномоченного органа (должностного лица), давшего разъяснение содержащихся в нормативном правовом акте норм.

2. Требования настоящей статьи не применяются в случаях, установленных пунктом 4 статьи 60 настоящего Закона.

Сноска. Статья 62 с изменением, внесенным Законом РК от 11.07.2017 № 91-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 62-1. Информирование о процедурах соблюдения обязательных требований

1. Государственные органы, проводящие государственную политику, осуществляющие регулирование и управление в определенной отрасли (сфере деятельности) или к компетенции которых отнесено решение соответствующих вопросов, либо иные государственные органы в соответствии с предоставленными им полномочиями обеспечивают информирование широкого круга лиц, обязанных соблюдать обязательные требования, о процедуре соблюдения обязательных требований, правах и обязанностях субъектов контроля и надзора, полномочиях государственных органов, осуществляющих государственный контроль (надзор), и их должностных лиц, иных вопросах надлежащего соблюдения обязательных требований.

2. Информирование субъектов контроля и надзора осуществляется в том числе посредством выпуска руководств по соблюдению обязательных требований.

В руководство по соблюдению обязательных требований включаются пояснения относительно способов соблюдения обязательных требований, примеры соблюдения обязательных требований, рекомендации по принятию субъектами контроля и надзора конкретных мер для обеспечения соблюдения обязательных требований.

Указанное руководство не может содержать новые обязательные требования.

3. Руководство по соблюдению обязательных требований утверждается руководителем соответствующего государственного органа и опубликовывается в общедоступном режиме на интернет-ресурсе государственного органа, а также в единой системе правовой информации.

4. Руководство по соблюдению обязательных требований применяется субъектами контроля и надзора на добровольной основе и носит рекомендательный характер.

5. Деятельность субъектов контроля и надзора и (или) их работников, осуществляемая в соответствии с руководством по соблюдению обязательных требований, не может квалифицироваться как нарушение обязательных требований.

Сноска. Глава 13 дополнена статьей 62-1 в соответствии с Законом РК от 30.12.2021 № 95-VII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 14. ПРАВОВЫЕ АКТЫ ИНДИВИДУАЛЬНОГО ПРИМЕНЕНИЯ

Статья 63. Общие положения о правовых актах индивидуального применения

Сноска. Статья 63 исключена Законом РК от 29.06.2020 № 351-VI (вводится в действие с 01.07.2021).

Статья 64. Требования к правовым актам индивидуального применения и их оформлению

1. Правовой акт индивидуального применения должен отвечать следующим требованиям:

1) не противоречить Конституции Республики Казахстан, законодательству и правовым актам вышестоящих государственных органов;

2) его структура должна обеспечивать исчерпывающее раскрытие предмета регулирования, а содержание должно обеспечивать единообразное понимание и применение, четко излагать содержание намечаемых мер, исчерпывающе определять круг лиц, которые несут ответственность за их реализацию в установленные сроки.

2. Правовые акты индивидуального применения, противоречащие требованиям Конституции Республики Казахстан и законодательству Республики Казахстан, являются недействительными с момента принятия и не должны применяться на территории Республики Казахстан.

2-1. Правовые акты индивидуального применения, признанные неконституционными, в том числе ущемляющими закрепленные Конституцией права и свободы человека и гражданина, отменяются и не подлежат применению.

3. При противоречии правовых актов индивидуального применения, принятых уполномоченными органами различных уровней, применяется правовой акт вышестоящего уполномоченного органа, если принятие такого акта входило в его компетенцию.

4. При противоречии правовых актов индивидуального применения, принятых уполномоченными органами одного уровня, применяется правовой акт того органа, в чью компетенцию входит принятие данного решения. По заявлению заинтересованного лица решение о приоритете одного правового акта над другим принимается вышестоящим уполномоченными органами или судом.

5. Правовой акт индивидуального применения, помимо требований, предусмотренных в пункте 1 настоящей статьи, должен содержать также следующие реквизиты:

1) наименование правового акта;

2) заголовок, обозначающий предмет рассмотрения данного акта;

3) место и дату принятия акта;

4) подпись (подписи) лица (лиц), уполномоченного (уполномоченных) подписывать соответствующий акт;

5) печать органа, за исключением случаев, предусмотренных законодательством Республики Казахстан.

Процедуры принятия правовых актов индивидуального применения, организация их оформления, исполнения и контроля за исполнением определяются настоящим Законом и иными нормативными правовыми актами.

Сноска. Статья 64 с изменением, внесенным законами РК от 11.07.2017 № 91-VI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 29.06.2020 № 351-VI (вводится в действие с 01.07.2021).

Статья 65. Вступление в силу и прекращение действия правовых актов индивидуального применения

1. Правовой акт индивидуального применения вступает в силу с момента принятия, если в нем не определен более поздний срок.

2. Правовой акт индивидуального применения прекращает действие с момента исполнения его требований или содержащихся в нем поручений лицами, которым адресован данный правовой акт.

3. До прекращения действия правовой акт индивидуального применения может быть приостановлен, изменен и (или) дополнен либо отменен уполномоченным органом, принявшим данный правовой акт, вышестоящим к нему государственным органом либо судом.

4. Исключен Законом РК от 29.06.2020 № 351-VI (вводится в действие с 01.07.2021).
Сноска. Статья 65 с изменениями, внесенными законами РК от 02.07.2018 № 168-VІ (вводится в действие с 01.01.2019); от 03.07.2019 № 262-VI (вводится в действие с 01.01.2020); от 29.06.2020 № 351-VI (вводится в действие с 01.07.2021).

Глава 15. ПЕРЕХОДНЫЕ И ЗАКЛЮЧИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 66. Переходные положения

Государственное предприятие, осуществляющее ведение Государственного реестра нормативных правовых актов Республики Казахстан, Эталонного контрольного банка нормативных правовых актов Республики Казахстан:

1) обеспечивает формирование Эталонного контрольного банка нормативных правовых актов Республики Казахстан, принятых до 1 января 2015 года, в электронно-цифровой форме из интернет-ресурса, определяемого Правительством Республики Казахстан;

2) до 1 января 2018 года обеспечивает приведение в соответствие сформированных нормативных правовых актов, принятых до 1 января 2015 года, в электронно-цифровой форме с нормативными правовыми актами в печатной форме.

Статья 67. Порядок введения в действие настоящего Закона

1. Настоящий Закон вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

2. Часть третья пункта 2 статьи 37, пункт 3 статьи 38 и пункт 3 статьи 39 действуют до 1 января 2017 года.

3. Признать утратившим силу Закон Республики Казахстан от 24 марта 1998 года "О нормативных правовых актах" (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 1998 г., № 2-3, ст. 25; 2001 г., № 20, ст. 258; 2002 г., № 5, ст. 50; 2004 г., № 5, ст. 29; № 13, ст. 74; 2005 г., № 17-18, ст. 73; 2006 г., № 3, ст. 22; № 24, ст. 148; 2007 г., № 2, ст. 18; № 12, ст. 86; № 13, ст. 100; № 19, ст. 147; 2008 г., № 13-14, ст. 55; № 21, ст. 97; 2009 г., № 15-16, ст. 74; № 18, ст. 84; № 22, ст. 94; 2010 г., № 5, ст. 23; № 7, ст. 29; № 24, ст. 146; 2011 г., № 1, ст. 7; № 7, ст. 54; № 11, ст. 102; № 12, ст. 111; 2012 г., № 8, ст. 64; № 15, ст. 97; 2013 г., № 5-6, ст. 30; № 14, ст. 72; № 15, ст. 81; 2014 г., № 10, ст. 52; № 19-I, 19-II, ст. 94, 96; № 23, ст. 143; 2015 г., № 21-I, ст. 121; № 22-I, ст. 141; № 22-IІ, ст. 145).

Президент Республики Казахстан	Н. НАЗАРБАЕВ