ЗҚАИ-ның ескертпесі!
Осы бұйрықтың қолданысқа енгізілу тәртібін 5 т. қараныз.
БҰЙЫРАМЫН:
1. "Жалпы білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін пәндердің, таңдау курстарының және факультативтердің үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығына (Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8424 болып тіркелген, "Егемен Қазақстан" газетінің 2013 жылғы 12 маусымдағы № 198-199 (27472-27473) санында жарияланған) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:
1), 2) және 3) тармақшалар алынып тасталсын;
4) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
"4) осы бұйрыққа 109-113-2-қосымшаларға сәйкес негізгі орта білім берудің және жалпы орта білім берудің таңдау курстары мен факультативтерінің үлгілік оқу бағдарламалары;";
13) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
"13) осы бұйрыққа 546-609-қосымшаларға сәйкес ерекше білім беруге қажеттілігі бар білім алушыларға арналған жаңартылған мазмұн бойынша бастауыш білімнің жалпы білім беретін пәндерінің үлгілік оқу бағдарламалары;";
мынадай мазмұндағы 14) тармақшамен толықтырылсын:
"14) осы бұйрыққа 610-637-қосымшаларға сәйкес бастауыш, негізгі және жалпы орта білімнің жалпы білім беретін пәндерінің қысқартылған оқу жүктемелерімен үлгілік оқу бағдарламалары бекітілсін.";
көрсетілген бұйрыққа 175, 175-1, 176 және 176-1 қосымшалар осы бұйрыққа 1, 2, 3 және 4-қосымшаларға сәйкес редакцияда жазылсын;
"Бастауыш білім беру деңгейінің 1-4-сыныптарына арналған "Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар" пәнінен жаңартылған мазмұн бойынша үлгілік оқу бағдарламасы" 188-2-қосымшасында:
тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын:
"Бастауыш білім беру деңгейінің 1-4-сыныптарына арналған "Цифрлық сауаттылық" оқу пәнінен жаңартылған мазмұн бойынша үлгілік оқу бағдарламасы";
2-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"2. Цифрлық сауаттылық" оқу пәнін оқыту мақсаты – білім алушыларды компьютер құрылғысы, ақпаратты ұсыну және өңдеу, Интернет желісінде жұмыс істеу, есептік ойлау, робототехника мәселелері бойынша заманауи ақпараттық технологияларды практикада пайдалану үшін базалық біліммен, іскерлікпен және дағдылармен қамтамасыз ету болып табылады.";
2-тараудың тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын:
"2-тарау. "Цифрлық сауаттылық" оқу пәнінің мазмұнын ұйымдастыру;
8-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"8. "Цифрлық сауаттылық" оқу пәнін оқытудағы негізгі талап – компьютерлік жүйелерге қолжетімділік. "Цифрлық сауаттылық" оқу пәні бойынша сабақтарды тиімді өткізуге арналған қажетті жабдықтардың тізімі:
1) гарнитурамен жабдықталған дербес компьютерлер (микрофоны бар құлаққаптар);
2) мұғалімдер мен білім алушылардың құрылғылары мен қарым-қатынасы арасында деректермен алмасуды қамтамасыз ететін кең жолақты Интернетке жоғары сапалы ашық қатынас желісі;
3) перифериялық құрылғылар: принтер, сканер, көшіру техникасы, интерактивті проектор/интерактивті тақта;
4) робототехникаға арналған жиынтықтар.";
19-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"19. 4-сыныпқа арналған "Цифрлық сауаттылық" оқу пәнінің базалық мазмұны:
1) "Компьютер": компьютер құрылғылары: ғылыми-техникалық прогрестің компьютерлік және мобильді техниканың ескіруіне әсері.
Қауіпсіздік: сенімді пароль өлшемшарттары;
2) "Ақпаратты ұсыну және өңдеу".
Мәтін: мәтіндегі кестелер.
Презентациялар: слайдтың макеті; объектілердің анимациясы; бейне мен дыбысты орналастыру.
Мультимедиа: бейнеролик жасау.
3) "Интернет желісіндегі жұмыс".
Ақпарат іздеу: компьютерде файл мен бумаларды іздеу.
Ақпарат алмасу: браузерді реттеу (бетбелгі, журнал мен жүктеу).
Электрондық пошта: хабарлама қабылдау және жіберу, файлдары қоса берілген хабарлама.
4) "Есептей білу".
Алгоритмдер: енгізілген циклдер, логикалық операторлар, салыстыру операторлары.
Программалау: программалау ойын алаңында айнымалыларды қолдану; өз жеке сценарийі бойынша ойын әзірлеу.
5) "Робототехника": түс датчигі; ультрадыбыс датчигі.";
22-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"22. Осы оқу бағдарламасы бастауыш білім беру деңгейінің 1-4 сыныптарына арналған "Цифрлық сауаттылық" оқу пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламасын іске асыру жөніндегі ұзақ мерзімді жоспарға сәйкес осы оқу бағдарламасының қосымшасына сәйкес іске асырылады.";
тақырып мынадай редакцияда жазылсын:
"Бастауыш білім деңгейінің 1-4 сыныптарына арналған "Цифрлық сауаттылық" оқу пәні бойынша үлгілік оқу бағдарламасын іске асыру жөніндегі ұзақ мерзімді жоспар";
2. "Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2019 жылғы 26 шілдедегі № 334 бұйрығына (Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 19105 болып тіркелген, Қазақстан Республикасының 2019 жылғы 08 қазанда Нормативтік құқықтық актілердің электронды түрдегі эталондық бақылау банкінде жарияланған) мынадай өзгерістер енгізілсін:
"Бастауыш білім беру деңгейінің 1-4-сыныптарына арналған "Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар" пәнінен жаңартылған мазмұны бойынша үлгілік оқу бағдарламасы" 4-қосымшасында:
қосымшаның тақырыбы мынадай редакцияда жазылсын:
"Бастауыш білім беру деңгейінің 1-4-сыныптарына арналған "Цифрлық сауаттылық" пәнінен жаңартылған мазмұны бойынша үлгілік оқу бағдарламасы";
7-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"7. "Цифрлық сауаттылық" оқу пәні бойынша оқу жүктемесінің жоғары шекті көлемі:
1) 1-сыныпта, аптасына 0,5 сағатты, оқу жылында 17 сағатты;
2) 2-сыныпта аптасына 1 сағатты, оқу жылында 34 сағатты;
3) 3-сыныпта аптасына 1 сағатты, оқу жылында 34 сағатты;
4) 4-сыныпта аптасына 1 сағатты, оқу жылында 34 сағатты құрайды.";
15-16-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"15. 1-сыныпқа арналған "Цифрлық сауаттылық" оқу пәнінің базалық мазмұны:
1) "Компьютер": Информатика кабинетінде жүріс-тұрыс ережелері; Интернет желісінде жұмыс істеу қауіпсіздігі;
2) "Интернет желісіндегі жұмыс": желіде орналастырылған ақпараттың сенімділігі мен пайдалылығы; желідегі қалаусыз байланыс тәуекелдері;
3) "Есептей білу": алгоритмдер; сызықты алгоритмдерді орындаушы; программалау ойын алаңынының интерфейсі (Scratch (сретч)); программалау ойын алаңында жобаны құру, сақтау және ашу;
4) "Робототехника": білім беру роботының негізгі моделін құру; роботқа арналған программаны жүктеп алу және іске қосу; роботтың доңғалақ бұрылыстарының белгіленген саны бойынша қозғалысы, роботтың берілген бұрышта қозғалысы (90, 180 градус).";
"16. 2-сыныпқа арналған "Цифрлық сауаттылық" оқу пәнінің базалық мазмұны:
1) "Компьютер": компьютер құрылғылары; енгізу (тінтуір, пернетақта, микрофон) және шығыс (монитор, принтер, динамиктер/ құлаққаптар) құрылғылары.
Программалық қамтамасыз ету: файл және бума туралы түсінік; файл мен буманы құру, көшіру, орнын ауыстыру және жою; контекстік мәзірді пайдалану.
Қауіпсіздік: цифрлық құрылғылармен жұмыс істеу кезінде қауіпсіздік ережелері;
2) "Ақпаратты ұсыну және өңдеу":
Мәтіндер: пернетақта симуляторы мен мәтін редакторында сөйлемдерді теру;
Графика: суретті өңдеу, суретті кесу, айналдыру, өлшемін өзгерту, сурет фрагментін көшіру және көрсету.
Мультимедиа: дыбысты жазу және ойнату, аудиофайлдарды өңдеу;
3) "Интернет желісіндегі жұмыс": берілген тақырып бойынша ақпарат іздеу үшін браузерді қолдану, қосымшалар арасындағы мәліметтермен ауысу;
4) "Есептей білу": алгоритмдер: тармақталған алгоритм, алгоритмнің ауызша түрі. Программалау: программалау ойын алаңының кірістірілген графикалық редакторында жеке өзінің кейіпкерін жасау, пернетақтадан спрайтты басқаруды ұйымдастыру, кейіпкерлер арасындағы мәтіндік диалогті ұйымдастыру;
5) "Робототехника": ауызша түрінде берілген алгоритм бойынша роботтың қозғалысын ұйымдастыру, жанап өтетін датчикті қолдану, роботқа арналған аудиофайлды жүктеу, роботқа арналған программаны әзірлеуде дыбысты қолдану, құрылған роботты аудиторияға ұсыну.";
18-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"18. 3-сыныпқа арналған "Цифрлық сауаттылық" оқу пәнінің базалық мазмұны:
1) "Компьютер": компьютер құрылғылары: таңба регистрін, пернетақтаның орналасуын, меңзерді басқаруды өзгертуге арналған пернетақталар. Программалық қамтамасыз ету: қолданбалы программаларда "қызу" пернетақталарді пайдалану. Қауіпсіздік: Интернет желісінде жұмыс істеуде жеке қауіпсіздігінің негізгі ережелері;
2) "Ақпаратты ұсыну және өңдеу": мәтіндер: мәтінді теру ережелері, маркіленген және нөмірленген тізімдер, мәтінді өңдеу, шрифт пен абзацты пішімдеу (жазылуы, түсі, тегістеу), кесу, көшіру, белгіленген мәтінді құжатқа қою, мәтінге суретті қою және орналастыруын реттеу, Презентациялар: презентация конструкторы, программа мәзірі, презентацияның ашылуы мен сақталуы, мәтінді және суреттерді слайдқа орналастыру, слайдтар арасында ауысу, презентация дизайны. Графика: фотосуреттерді өңдеуге арналған программа (жарықтық, контраст, жиектеме);
3) "Интернет желісіндегі жұмыс": ақпарат іздеу: құжаттан мәтін үзіндісін іздеу. Ақпарат алмасу: желідегі ақпарат алмасу жолдары, жоба бойынша бірлесіп жұмыс істеуге арналған мессенджерлерді пайдалану;
4) "Есептей білу".
Алгоритмдер: цикл; циклдік алгоритмді іске асыру кезінде орындаушының командалар жүйесі.
Программалау: программалау ойын алаңын құру барысында алгоритмді жүзеге асыру, дайын сценарий бойынша ойын әзірлеу, программалау ойын алаңында бірнеше көріністер және кейіпкерлермен жұмыс істеу;
5) "Робототехника": орта мотордың жылдамдығы мен айналымның санын күйге келтіру, робот қозғалысын ұйымдастыру үшін циклді қолдану.";
5-тармақтың 2) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
"2) 2022 жылғы 1 қаңтардан бастап 1-сыныптар үшін, 2022 жылғы 1 қыркүйектен бастап 2 сыныптар үшін, 2023 жылғы 1 қыркүйектен бастап 3 сыныптар үшін, 2024 жылғы 1 қыркүйектен бастап 4 сыныптар үшін қолданысқа енгізілетін көрсетілген қосымшаға қосымшада бастауыш білім беру деңгейінің 1-4-сыныптарына арналған "Цифрлық сауаттылық" оқу пәнінің үлгілік оқу бағдарламасын іске асыру жөніндегі ұзақ мерзімді жоспардың 7 және 21-тармақтары;
2022 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілетін 15-тармақ;
2021 жылғы 1 қыркүйектен бастап қолданысқа енгізілетін 16 және 18-тармақтар;
2019-2020 және 2020-2021 оқу жылдарындағы 1 қыркүйектен бастап қолданысқа енгізілетін 17-тармақ;
2019 жылғы 1 қыркүйектен бастап қолданысқа енгізілетін 19-тармақ;";
осы бұйрыққа 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37 және 38-қосымшаларға сәйкес 113-1 ,113-2, 192-1, 193-1, 392-1, 395-1, 610, 611, 612, 613, 614, 615, 616, 617, 618, 619, 620, 621, 622, 623, 624, 625, 626, 627, 628, 629, 630, 631, 632, 633, 634, 635, 636 және 637-қосымшалармен толықтырылсын.
3. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Мектепке дейінгі және орта білім беру комитеті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:
1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;
2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;
3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметті Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Заң қызметі департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.
4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Білім және ғылым вице-министріне жүктелсін.
5. Осы бұйрық 2021 жылғы 1 қаңтарда күшіне енетін 710, 11, 12, 14, 16, 17, 18, 24, 40, 42, 45, 46, 48, 54, 55, 60, 71, 72, 80 және 81-абзацтарды қоспағанда, алғаш ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрі |
А. Аймагамбетов |
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 27 қарашасы № 496 бұйрығына 1-қосымша |
|
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығына 175-қосымша |
Бастауыш білім беру деңгейінің 1-сыныбына арналған "Әліппе" пәнінің үлгілік оқу бағдарламасы (оқыту қазақ тілінде)
1-тарау. Жалпы ережелер
1. "Әліппе"пәнінің үлгілік оқу бағдарламасы (бұдан әрі – бағдарлама) "Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17669 болып тіркелген) сәйкес әзірленді.
2. Бағдарлама құрылымы мен мазмұны А.Байтұрсынұлының мынадай ұстанымдары негізінде айқындалды, олар оқулық жазуда басшылыққа алынады:
1) дыбыспен жаттығу;
2) әрбір дыбыстың сөз жасаудағы қызметін есепке алу;
3) оңайдан қиынға, жеңілден күрделіге өту;
4) білімді тәжірибе арқылы өздігінен алу.
3. Әріп таныту реті А. Байтұрсынұлының еңбектерімен қатар лингвист және әдіскер ғалымдардың зерттеулері негізінде, олардың мәтінде кездесу жиілігіне, өзара тіркесімі мен сөзжасау қызметіне қарай құрылды.
4. "Әліппе" пәнінің мақсаты – дыбыспен жаттығу, әріп таныту, оқуға, жазуға, ауызша және жазба мәтін құрауға үйрету арқылы білім алуға ынталы жеке тұлғаның дамуына мүмкіндік жасау.
5. Оқу бағдарламасының міндеттері білім алушының мынадай дағдыларын қалыптастыруды көздейді:
1) оқу әрекетіне бейімдеу;
2) дыбыс, буын, сөз, сөйлем, сөйлеу (мәтін) туралы қарапайым түсінік қалыптастыру;
3) мәтіннен/сөйлеуден сөйлемді, сөйлемнен жаңа үйретілетін дыбысы бар сөзді, сөзден буынды, буыннан дыбысты бөліп алу арқылы жаңа дыбыс пен әріпті таныту;
4) дыбысты әріппен таңбалап, әріптердің баспа және жазба түрлерін үйрету;
5) дыбыстан буын, буыннан сөз, сөзден сөйлем құрап оқуға үйрету;
6) сөзді буындап оқуға, тұтас оқуға, мәтінді мәнерлеп, түсініп оқуға машықтандыру;
7) жазу дағдысын (қатесіз, көркем жазу) қалыптастыру;
8) сөздік қорын байыту;
9) коммуникативтік дағдыларын (өз ойын толық жеткізе білу, өзгенің пікірімен санаса білу, әңгімелесу, сөйлеу әдебін сақтау) қалыптастыру;
10) тілдік бірліктерді (мәтін, сөйлем, сөз, буын, дыбыс) ажырату, салыстыру, топтастыру, талдауға үйрету;
11) тілдік білімі мен дағдыларын тәжірибеде қолдана алу;
12) танымдық, шығармашылық қабілетін дамыту;
13) ана тіліне, Отанына, туған еліне, оның мәдениеті мен салт-дәстүріне деген сүйіспеншілігін арттыру арқылы рухани-адамгершілік қасиеттерін дамыту;
14) жеке тұлғалық қасиеті мен әлеуетін ашу;
15) тұрақты зейіні мен есте сақтауын, логикалық ойлауы мен білім алуға деген қызығушылығын қалыптастыру;
16) физиологиялық ерекшеліктерін ескеру және санитарлық-гигиеналық талаптарды сақтау.
2-тарау. "Әліппе" пәнінің мазмұны
6. "Әліппе" пәні бойынша оқу жүктемесі аптасына 6 сағаттан, барлығы І жартыжылдықта 96 сағатты құрайды.
7. Оқу пәнінің мазмұны:
1) қазақ тілінің дыбыстық және әріптік жүйесінен;
2) негізгі тілдік бірліктерден (мәтін, сөйлем, сөз, буын, дыбыс);
3) қазақ тілі бойынша қарапайым грамматикалық дағдылардан;
4) орфоэпиялық, орфографиялық, пунктуациялық нормалардың қарапайым түсініктерінен құралады.
8. "Әліппе" пәнін оқыту екі кезең бойынша (әліппеге дейінгі кезең – 12 сағат, әліппе кезеңі – 84 сағат) ұйымдастырылады.
9. "Әліппе" пәнінің мазмұны І жартыжылдықта "Әліппе" оқулығы (әліппеге дейінгі және әліппе кезеңдері) арқылы жүзеге асырылады.
10. Әліпбидегі әріптер мен әрбір әріптің дыбыстық мәнін, қарапайым тілдік ұғым мен түсініктерді меңгертудің реті мен көлемі:
1) 1-тоқсан: тілдік ұғымдар туралы қарапайым түсінік (сөйлеу дағдылары) (әліппеге дейінгі кезең) – 12 сағат;
а, р, л, у, н, бекіту (2 сағ) – 12 сағат;
с, о, т, қ, ы, з, м, е, д, ш, ұ, бекіту (2 сағ) – 24 сағат;
2) 2-тоқсан: б, й, к, і, ң, ғ, ж, ә, п, ү, бекіту (3 сағ) – 24 сағат;
ө, г, и, я, ю, х, h, щ, в, э, Ұ, ц, ф, ч, ь-ъ, әліпби – 2 сағ, бекіту (4 сағ) –24 сағат.
Ескерту: ң – 3 сағат, я, ю, х, һ, щ, в, э, Ұ, ц, ф, ч, ь-ъ 1 сағаттан; қалған дыбыс пен әріпке 2 сағаттан беріледі.
11. Әліппеге дейінгі кезеңнің міндеттері:
1) оқу әрекетіне қызығушылығын ояту;
2) сөйлеу, сөйлем, сөз, буын, туралы қарапайым түсінік қалыптастыру;
3) сөйлеу, сөйлем, сөз, буын, дыбыс сызба-модельдерін ажырату және қолдану дағдыларын қалыптастыру;
4) дыбыспен жаттығу: сөзге дыбыстық талдау жасау, сөзді созып айту арқылы неше буын бар екенін анықтау, сөздерді буынға бөлуге дағдыландыру,сөз ішіндегі және екі, үш буынды сөз ішіндегі дыбыстарды айыру, дауысты және дауыссыз дыбыстарды ажырату, дыбыстарды, буындарды қосып, сөз айтуға дағдыландыру;
5) жазуға даярлау (бояу, сурет салу, түрлі бағытта сызықтар жүргізу, сұлба сызу, әріп элементтерін жазу);
6) қабылдау, елестету, есте сақтау, ойлау қабілетін дамыту, зейінін тұрақтандыру;
7) байланыстырып сөйлеуін қалыптастыру.
Әліппеге дейінгі кезеңнің міндеттерін айқындауда А. Байтұрсынұлының шағын сөзді әдісі, дыбыспен жаттығу әдісі негізге алынды.
Ескерту: тыңдау материалының көлемі 10 сөйлемнен, өлең шумақтары 3-тен аспауы керек.
12. Әліппе кезеңінің міндеттері:
1) дыбысты әдіс арқылы жаңа дыбыс пен әріпті таныту;
2) дыбыстық талдау дағдыларын дамыту: мәтіннен/сөйлеуден сөйлемді, сөйлемнен жаңа үйретілетін дыбысы бар сөзді, сөзден буынды, буыннан дыбысты бөліп алу;
3) дыбысты дұрыс айтуға жаттықтыру;
4) естілген дыбыстардың типтерін, яғни фонемаларды ажырата білуге үйрету;
5) жеке дыбыстарды әріптермен таңбалау: әріптердің баспа және жазба түрлерін үйрету;
6) дыбыстық жинақтау дағдыларын дамыту: дыбыстардан буын, буындардан сөз, сөздерден сөйлем құрап оқуға, жазуға үйрету.
7) оқу әрекеттерін дамыта отырып, тілдік дағдыларын жетілдіру;
8) сөзді біртіндеп тұтас, дұрыс, түсініп оқуға дағдыландыру;
9) көркем жазу дағдыларын қалыптастыру;
10) сөздік қорын байыту;
11) өз ойын жеткізе білуге үйрету.
Әліппе кезеңінің міндеттерін айқындауда А.Байтұрсынұлының дыбысты әдісі, жалқылаулы-жалпылау әдісі, жазу-оқу әдісі негізге алынды.
Ескерту:
І-жартыжылдық бойынша жазба жұмыстарының көлемі: әліппеге дейінгі кезеңде графикалық диктант – 1-3 таңба, әліппе кезеңінде әріптік диктант – 3-5 әріп, буын диктанты – 3-6 буын, сөздік диктант – 2-5 сөз, диктант –3-12 сөз. Жазба жұмыстарының санын мұғалім білім алушылардың меңгеру деңгейі мен қажеттілігіне орай белгілейді. Жазба жұмыстарын күнделікті жүйелі ұйымдастыру ұсынылады.
13. "Әліппе"пәнінің базалық білім мазмұны.
Тыңдалым мен айтылым:
1) мұғалімнің, өзге білім алушылардың сөзін тыңдау; тыңдалым материалының мазмұнын түсіну; сұраққа дұрыс әрі нақты жауап беру; сөз мағынасын түсіну; сөзді дұрыс қолдана білу; сөз әдебін сақтай отырып, өз ойын айта алу;
2) сөйлеу барысында ым-ишара, қимылды қолдану; сөз сазын (ырғақ, екпін, әуен, қарқын, кідіріс) сақтау; ертегі айту; өлең, санамақ, мақал-мәтел, жаңылтпаш, жұмбақты жатқа айту;
3) фонетика: дауысты дыбыстар; дауыссыз дыбыстар; дауысты дыбыстардың жуан, жіңішке болып жіктелуі; буын, сөздің буынға бөлінуі; дауысты дыбыстардың буын құрауы; сөздің дыбыс, әріп құрамын анықтау; сөздің дыбыс құрылымы туралы алғашқы білімдерді игеру;
4) орфоэпия: сөзді үндестік заңына сәйкес айта білу; жаңылтпаш айта білу, ойын жаттығуларын орындай алу;
5) сөздік қорын байыту, сөздерден сөйлем, сөйлемдерден шағын мәтін құрау;
6) тыңдалым материалын мазмұндау, сюжетті суреттер бойынша әңгіме құрау; көрген-білгені, естігені туралы әңгімелеу;
7) сөйлеу барысында (әңгімелесу, әңгімелеу, пікір алмасу, сахналау,рөлдік ойындар) сөз әдебіне үйрену;
Ескерту: тыңдалым материалының көлемі: 30 сек-1мин.
14. Оқылым:
1) сөздегі дыбыс саны мен ретін анықтау, дыбыстық талдау жасау;
2) дыбыстардың мағына ажыратушы қызметін түсіну;
3) сөздер мен сөйлемдердің құрылымын сызба арқылы түсініп, тани білуі (сөздегі буын санын, сөйлемдегі сөз санын анықтау);
4) сөздің мағынасын, сөйлемде айтылған ойды түсіну;
5) дыбыс пен әріпті ажырату, дыбыстың айтылу ерекшелігін, әріппен таңбаланатынын білу, жазылған сөздің әріптік құрылымын тану;
6) қазақ тіліндегі жұп дыбыстардың (а-ә, о-ө, ұ-ү, ы-і, л-р, н-ң, с-з, с-ш, ж-ш, п-б, к-қ, г-ғ) ерекшеліктерін тану, өзге тілден енген сөздерде кездесетін дыбыстарды дұрыс айтуға дағдылану;
7) сөйлемді (2-6 сөз), мәтінді (4-10 сөйлем) дауыстап оқу; түсініп оқу;
8) сөздерді оқу барысында дыбыс үндестігін сақтау;
9) мәтін туралы жалпы түсінік қалыптастыру.
10) сурет, сызба түрінде берілген ақпаратты түсіну;
Ескерту: оқуға берілген мәтіннің көлемі әліппе кезеңінің басында 4-6 сөйлемнен, соңында 10 сөйлемнен аспауы керек. Әр сөйлемдегі сөз саны 2-6-ден аспауы керек.
15. Жазылым:
1) тілдік бірліктерді (мәтін, сөйлем, сөз, буын, дыбыс) сызбалар арқылы модельдеу;
2) жазу жұмысына дайындық (денені дұрыс ұстау, қолды дұрыс қойып отыру, дәптерді дұрыс қою, қарындашты, қаламды дұрыс ұстау); кеңістікте бағдарлау дағдысы (жазу жолы, жоларалық кеңістік, жолдың жоғарғы және төменгі сызығы, босаралық, көлбеу, тік); сурет салу, үзік сызықтар, ирек сызықтар, әріп элементтерін жазу;
3) бас әріп пен кіші әріптерді талапқа сай көркем жазу; дыбыстардан буын, буындардан сөз құрап, әріптерді бір-бірімен дұрыс байланыстырып, үздіксіз әрі үзбей (ырғақты) жазу;
4) әр сөйлемнің бас әріптен басталатынын, сөйлем ішіндегі сөздердің бөлек жазылатынын, сөйлемнің соңына тыныс белгі қойылатынын білу, қолдану;
5) көшіріп жазу, есту, есте сақтау арқылы сөздерді (3-7 сөз), жай сөйлемдерді (1-2 сөйлем) жатқа жазу, жазғанын үлгіге қарап тексеру;
6) сөздерден сөйлем құрау;
7) қатесіз және көркем жазуға дағдылану;
8) бас әріппен жазылатын сөздерді (кісі аттары, жер-су атаулары, үй жануарларына арнайы қойылған аттар) ажырату, дұрыс жазу;
9) сөйлеу барысында жалғауларды қолдана білу.
3-тарау. Оқу мақсаттарының жүйесі
16. Бағдарламада оқу мақсаттары кодпен берілген. Кодтың бірінші саны сыныпты, екінші және үшінші саны негізгі дағдылардың ретін, төртінші саны оқу мақсатының ретін көрсетеді. 1.2.1.1 кодында: "1" – сынып, "2.1" – негізгі дағдылар, "1" – оқу мақсатының реті.
17. Оқу мақсаттары күтілетін нәтиже түрінде айқындалған:
Тыңдалым мен айтылым | |
Негізгі дағдылар | Оқу мақсаттары |
1.1 Тыңдалым материалы арқылы бастапқы тілдік ұғымдарды түсіну | 1.1.1.1 сөйлеу (мәтін), сөйлем, сөз, буын, дыбыс туралы бастапқы тілдік ұғымдарды түсіну |
1.2 Тыңдаған материалды мазмұндау | 1.1.2.1 көмекші құралдар (тірек сызба, сюжетті сурет) арқылы оқиғаның ретін сақтай отырып баяндау |
1.3 Оқиғаны болжау | 1.1.3.1 тақырыбы мен иллюстрациясы бойынша мәтіннің мазмұнын болжау |
1.4 Коммуникативтік қатынаста тілдік нормаларды дұрыс қолдану | 1.1.4.1 коммуникативтік қатынаста сөз әдебін (сәлемдесу, алғыс білдіру, кешірім сұрау, өтініш айту, рұқсат сұрау, қоштасу) дұрыс қолдану |
1.5 Тыңдаушының назарын аудару |
1.1.5.1 заттар мен құбылыстарды сипаттауға, салыстыруға қажет сөздерді қолдану |
1.6 Тыңдаған материал бойынша өз ойын айту | 1.1.6.1 тыңдалым материалына қатысты өз ойын білдіру |
1.7 Берілген тақырып бойынша әңгіме құрау | 1.1.7.1 сюжетті сурет бойынша шағын әңгіме құрау |
1.8 Сөздерді орфоэпиялық нормаға сәйкес айту | 1.1.8.1 сөздерді үндестік заңына сәйкес дұрыс айту |
Оқылым | |
Негізгі дағдылар | Оқу мақсаттары |
2.1 Оқу түрлерін қолдану | 1.2.1.1 сөйлем, сөз, буын, дыбыстың графикалық сызбасын "оқу" |
1.2.1.2 оқу түрлерін (буындап оқу, тұтас оқу, мәнерлеп оқу, түсініп оқу) қолдану | |
2.5 Мәтіннің мазмұны бойынша сұрақ қою, жауап беру | 1.2.5.1 мұғалімнің қолдауымен мәтіннің, сюжетті суреттің мазмұны бойынша сұрақ қою, сұраққа жауап беру |
2.8 Дыбыс пен әріпті тану, ажырату | 1.2.8.1 дыбыстың таңбасы – әріпті тану, дыбыс пен әріпті бір-бірінен ажырату |
1.2.8.2 дауысты және дауыссыз дыбыстарды ажырату; дауысты дыбыстардың жуан, жіңішке болып бөлінетінін түсіну; | |
2.9 Сөзді буынға бөлу | 1.2.9.1 дауысты дыбыстардың буын құрайтынын білу, буын санын анықтау |
Жазылым | |
Негізгі дағдылар | Оқу мақсаттары |
3.3 Шағын мәтін құрастыру. | 1.3.3.1 сызба, сурет, белгілер арқылы шағын мәтін құрастыру |
3.5 Қатені табу, түзету | 1.3.5.1 мұғалімнің қолдауымен сөз, сөйлем, мәтінді тексеру, қатені түзету |
3.6 Көркем жазу талаптарын сақтау | 1.3.6.1 жазу жолын, жоларалықты, жолдың жоғарғы және төменгі сызықтарын сақтап, әріп элементтерін, әріптердің бір-бірімен байланысын көркемжазу талаптарына сай жазу |
Тілдік норманың қолданысы | |
4.1 Орфографиялық дағдылар | 1.4.1.1 айтылуы мен жазылуы бірдей сөздерді көшіріп және есту, есте сақтау арқылы жазу |
4.2 Грамматикалық дағдылар | 1.4.2.2 сөйлеу барысында жалғауларды дұрыс қолдану |
4.3 Пунктуациялық дағдылар | 1.4.3.1 сөйлемді бас әріптен бастап жазып, соңына тиісті тыныс белгіні қою |
18. Осы оқу бағдарламасы қосымшада келтірілген Бастауыш білім беру деңгейінің 1-сыныбына арналған "Әліппе"пәнінің үлгілік оқу бағдарламасының ұзақмерзімді жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.
19. Бөлімдер мен тақырыптар бойынша сағат сандарын бөлу мұғалімнің еркіне қалдырылады.
Бастауыш білім беру деңгейінің 1-сыныбына арналған "Әліппе" пәнінің үлгілік оқу бағдарламасына қосымша |
Бастауыш білім беру деңгейінің 1-сыныбына арналған "Әліппе"пәнінің үлгілік оқу бағдарламасын жүзеге асырудың ұзақмерзімді жоспары (оқыту қазақ тілінде)
1-тоқсан | ||||
Кезең | Тыңдалым мен айтылым | Оқылым | Жазылым | Тілдік норманың қолданысы |
Әліппеге дейінгі кезең |
1. 1. 1. 1* сөйлеу (мәтін), сөйлем, сөз, буын, дыбыс туралы бастапқы тілдік ұғымдарды түсіну; |
1. 2. 1. 1* сөйлем, сөз, буын, дыбыстың графикалық сызбасын "оқу"; | 1. 3. 6. 1 жазу жолын, жоларалықты, жолдың жоғарғы және төменгі сызықтарын сақтап, әріп элементтерін, әріптердің бір-бірімен байланысын көркем жазу талаптарына сай жазу | |
Әліппе кезеңі |
1. 1. 2. 1* көмекші құралдар (тірек сызба, сюжетті сурет) арқылы оқиғаның ретін сақтай отырып баяндау; |
1. 2. 1. 2* оқу түрлерін (буындап оқу, тұтас оқу, мәнерлеп оқу, түсініп оқу) қолдану; |
1. 3. 3. 1* сызба, сурет, белгілер арқылы шағын мәтін құрастыру; |
1. 4. 1. 1* айтылуы мен жазылуы бірдей сөздерді көшіріп және есту, есте сақтау арқылы жазу; |
2-тоқсан | ||||
Әліппе кезеңі |
1. 1. 2. 1* көмекші құралдар (тірек сызба, сюжетті сурет) арқылы оқиғаның ретін сақтай отырып баяндау; |
1. 2. 1. 1* сөйлем, сөз, буын, дыбыстың графикалық сызбасын "оқу"; |
1. 3. 3. 1* сызба, сурет, белгілер арқылы шағын мәтін құрастыру; |
1. 4. 1. 1* айтылуы мен жазылуы бірдей сөздерді көшіріп және есту, есте сақтау арқылы жазу; |
Ескерту:
- білім алушылардың қажеттілігін ескере отырып, әр сабаққа 3-4 оқу мақсаты, оның ішінде біреуі жетекші мақсат ретінде алынады;
- "*" белгісімен көрсетілген оқу мақсатының бөлігін таңдап жүзеге асыруға болады.
Жазылым дәптерлердің (№1, №2, №3) көмегімен жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 27 қарашасы № 496 бұйрығына 2-қосымша |
|
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығына 175-1-қосымша |
Бастауыш білім беру деңгейінің 1-сыныбына арналған "Ана тілі"пәнінің үлгілік оқу бағдарламасы (оқыту қазақ тілінде)
1-тарау. Жалпы ережелер
1. "Ана тілі" пәнінің үлгілік оқу бағдарламасы (бұдан әрі – бағдарлама) "Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17669 болып тіркелген) сәйкес әзірленді.
2. Бағдарлама құрылымы мен мазмұны А.Байтұрсынұлының мынадай ұстанымдары негізінде айқындалды, олар оқулық жазуда басшылыққа алынады:
1) оңайдан қиынға, жеңілден күрделіге өту;
2) білімді тәжірибе арқылы өздігінен алу.
3. "Ана тілі" пәнінің мақсаты – білім алушының оқу-жазу дағдыларын жетілдіру және тілін дамыту.
4. Оқу бағдарламасының міндеттері білім алушының мынадай дағдыларын қалыптастыруды көздейді:
1) сөзді тұтас оқуға, мәтінді түсініп оқуға, мәнерлеп оқуға және шапшаң оқуға машықтандыру;
2) жазу дағдысын (қатесіз, сауатты, көркем жазу) қалыптастыру;
3) сөздік қорын байыту;
4) коммуникативтік дағдыларын (өз ойын толық жеткізе білу, өзгенің пікірімен санаса білу, әңгімелесу, сөйлеу әдебін сақтау) қалыптастыру;
5) тілдік бірліктерді (мәтін, сөйлем, сөз, буын, дыбыс) ажырату, салыстыру, топтастыру, талдау дағдыларын дамыту;
6) тілдік білімі мен дағдыларын тәжірибеде қолдана алу;
7) кітап оқуға қызығушылығын ояту, сөз өнеріне баулу;
8) танымдық, шығармашылық қабілетін дамыту;
9) ана тіліне, Отанына, туған еліне, оның мәдениеті мен салт-дәстүріне деген сүйіспеншілігін арттыру арқылы рухани-адамгершілік қасиеттерін дамыту;
10) жеке тұлғалық қасиеті мен әлеуетін ашу;
11) тұрақты зейіні мен есте сақтауын, логикалық ойлауы мен білім алуға деген қызығушылығын қалыптастыру;
12) физиологиялық ерекшеліктерін ескеру және санитарлық-гигиеналық талаптарды сақтау.
2-тарау. "Ана тілі"пәнінің мазмұны
5. "Ана тілі" пәні бойынша оқу жүктемесі аптасына 6 сағаттан, барлығы ІІ жартыжылдықта 102 сағатты құрайды.
6. Оқу пәнінің мазмұны:
1) негізгі тілдік бірліктерден (мәтін, сөйлем, сөз, буын, дыбыс);
2) қазақ тілі бойынша қарапайым грамматикалық дағдылардан;
3) орфоэпиялық, орфографиялық, пунктуациялық нормалардың қарапайым түсініктерінен;
4) балалар әдебиетінен (ауыз әдебиеті мен көркем әдебиет) құралады.
7. "Ана тілі" пәнін оқыту әліппеден кейінгі кезең бойынша ІІ жартыжылдықта "Ана тілі" оқулығы арқылы жүзеге асырылады.
8. Әліппеден кейінгі кезеңнің міндеттері:
1) тыңдалым, айтылым әрекеттері арқылы сөз өнеріне баулу;
2) ауызша тіл мен жазба тілін дұрыс дамыту;
3) мәтінді дұрыс оқу, түсініп оқу, мәнерлеп оқу, шапшаң оқу дағдыларын қалыптастыру;
4) ауыз әдебиет үлгілері мен көркем шығармалар арқылы ұлттық құндылықтарды қадірлеуге тәрбиелеу;
5) тілдік білімнің алғашқы негіздерін меңгерту;
6) бастапқы жазу нормаларын сақтап, сауатты жазуға дағдыландыру;
7) көркем жазу дағдыларын дамыту;
8) мәтінмен жұмыста дереккөздерді пайдалана білуге машықтандыру.
Әліппеден кейінгі кезеңнің міндеттерін жүзеге асыруда А.Байтұрсынұлының жалқылаулы-жалпылау әдісі, тұтас сөзді әдісі, жазу-оқу әдісі басшылыққа алынды.
9. "Ана тілі" пәнінің базалық білім мазмұны.
Тыңдалым мен айтылым:
1) тыңдалым материалының мазмұнын түсіну; сұраққа дұрыс әрі нақты жауап беру; сөз мағынасын түсіну; сөзді дұрыс қолдана білу; сөз әдебін сақтай отырып, өз ойын айта алу;
2) сөйлеу барысында ым-ишара, қимылды қолдану; сөз сазын (ырғақ, екпін, әуен, қарқын, кідіріс) сақтау; ертегі айту; өлең, санамақ, мақал-мәтел, жаңылтпаш, жұмбақты жатқа айту;
3) орфоэпия: сөзді үндестік заңына сәйкес айта білу; жаңылтпаш айта білу, ойын жаттығуларын орындай алу;
4) сөздік қорын байыту, сөздерден сөйлем, сөйлемдерден шағын мәтін құрау;
5) тыңдалым материалын мазмұндау, сюжетті суреттер бойынша әңгіме құрау; көрген-білгені, естігені туралы әңгімелеу;
6) сөйлеу барысында (әңгімелесу, әңгімелеу, пікір алмасу, сахналау, рөлдік ойындар) сөз әдебіне үйрену;
10. Оқылым:
1) сөздің мағынасын, сөйлемде айтылған ойды түсіну;
2) сөйлемді, мәтінді дауыстап оқу; мәнерлеп, түсініп оқу, мұғалімнің қолдауымен мәтіннен қажет ақпаратты тауып оқу;
3) айтылу мақсатына қарай сөйлемнің интонациясын (хабарлы, лепті, сұраулы) сақтап оқу;
4) сөздерді оқу барысында дыбыс үндестігін сақтау;
5) сөздердің мағынасын (мәндес; мағынасы қарама-қарсы; айтылуы бірдей, мағынасы әртүрлі сөздер) ажырату, сөздік қорын байыту;
6) мәтін тақырыбын "Кім (не) туралы?" деген сауалдар арқылы анықтау, оқылған мәтін мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беру;
7) оқыған мәтіні бойынша өз ойын, алған әсерін білдіру;
8) әліпби ретімен құрылған дереккөздерден (суретті кітап, сөздік, анықтамалық, энциклопедия) мұғалімнің қолдауымен қажетті ақпараттарды табу;
9) сурет, сызба түрінде берілген ақпаратты түсіну;
Ескерту: көркем шығарма көлемі – 45-65 сөз, ғылыми-танымдық мәтін көлемі – 20-30 сөз.
ІІ жартыжылдықтың соңында оқу жылдамдығының нормасы: минутына 25-30 сөз; шылау, одағай, еліктеу сөздер, қос сөздер жеке сөз ретінде саналады.
11. Балалар әдебиетінен (ауыз әдебиеті мен көркем әдебиет) тілі жеңіл, Отан, туған жер, табиғат, жан-жануарлар, отбасы, еңбек, денсаулық туралы мәтіндер беріледі.
12. Жазылым:
1) әріптерді талапқа сай көркем жазу; әріптерді бір-бірімен дұрыс байланыстырып, үздіксіз әрі үзбей (ырғақты) жазу;
2) әр сөйлемнің бас әріптен басталатынын, сөйлем ішіндегі сөздердің бөлек жазылатынын, сөйлемнің соңына тыныс белгі қойылатынын білу, қолдану;
3) көшіріп жазу және есту, есте сақтау арқылы сөздерді (7-10 сөз), жай сөйлемдерді (3-4 сөйлем) жатқа жазу, жазғанын үлгіге қарап тексеру;
4) сөздерден сөйлем, сөйлемдерден шағын мәтін құрау;
5) сауатты және көркем жазуға дағдылану;
6) заттың атын, сынын, санын, қимылын білдіретін сөздерді дұрыс қолдану;
7) бас әріппен жазылатын сөздерді (кісі аттары, жер-су атаулары, үй жануарларына арнайы қойылған аттар) ажырату, дұрыс жазу;
8) сөйлеу барысында жалғауларды қолдана білу;
9) мұғалімнің қолдауымен сөзді тасымалдау.
Ескерту:
2-жартыжылдық бойынша жазба жұмыстарының көлемі: сөздік диктант – 4-5 сөз, диктант – 12-20 сөз, мазмұндама – 10-15 сөз, мәтінді көшіріп жазу – 10-20 сөз, шығармашылық мәтін – 3-4 сөйлем (10-15 сөз). Жазба жұмыстарының санын мұғалім білім алушылардың меңгеру деңгейі мен қажеттілігіне орай белгілейді. Жазба жұмыстарын күнделікті жүйелі ұйымдастыру ұсынылады.
3-тарау. Оқу мақсаттарының жүйесі
13. Бағдарламада оқу мақсаттары кодпен берілген. Кодтың бірінші саны сыныпты, екінші және үшінші саны негізгі дағдылардың ретін, төртінші саны оқу мақсатының ретін көрсетеді. 1.2.1.1 кодында: "1" – сынып, "2.1" – негізгі дағдылар, "1" – оқу мақсатының реті.
14. Оқу мақсаттары күтілетін нәтиже түрінде айқындалған:
Тыңдалым мен айтылым | |
Негізгі дағдылар | Оқу мақсаттары |
1.1 Тыңдалым материалы арқылы бастапқы тілдік ұғымдарды түсіну | 1. 1. 1. 1 мәтін, сөйлем, сөз, буын, дыбыс туралы бастапқы тілдік ұғымдарды түсіну |
1.2 Тыңдаған материалды мазмұндау | 1. 1. 2. 1 көмекші құралдар (тірек сызба, сюжетті сурет) арқылы оқиғаның ретін сақтай отырып баяндау |
1.3 Оқиғаны болжау | 1. 1. 3. 1 тақырыбы мен иллюстрациясы бойынша мәтіннің мазмұнын болжау |
1.4 Коммуникативтік қатынаста тілдік нормаларды дұрыс қолдану | 1. 1. 4. 1 коммуникативтік қатынаста сөз әдебін (сәлемдесу, алғыс білдіру, кешірім сұрау, өтініш айту, рұқсат сұрау, қоштасу) дұрыс қолдану |
1.5 Тыңдаушының назарын аудару |
1. 1. 5. 1 заттар мен құбылыстарды сипаттауға, салыстыруға қажет сөздерді қолдану; |
1.6 Тыңдаған материал бойынша өз ойын айту | 1. 1. 6. 1 тыңдалым материалына қатысты өз ойын білдіру |
1.7 Берілген тақырып бойынша әңгіме құрау | 1. 1. 7. 1 сюжетті сурет бойынша шағын әңгіме құрау |
1.8 Сөздерді орфоэпиялық нормаға сәйкес айту | 1. 1. 8. 1 сөздерді үндестік заңына сәйкес дұрыс айту |
Оқылым | |
Негізгі дағдылар | Оқу мақсаттары |
2.1 Оқу түрлерін қолдану | 1. 2. 1. 2 оқу түрлерін (тұтас оқу, мәнерлеп оқу, түсініп оқу) қолдану |
2.2 Мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойын анықтау | 1. 2. 2. 1 мұғалімнің қолдауымен мәтінде кім (не) туралы айтылғанын анықтау |
2.3 Мәтіннің құрылымдық бөлігін анықтау | 1. 2. 3. 1 ауыстырылып берілген мәтін бөліктерін мұғалімнің қолдауымен орнына қоя білу |
2.4 Мәтіндегі сөздердің мағынасын түсіну | 1. 2. 4. 1 мұғалімнің қолдауымен сөздердің мағыналарын (мәндес; мағынасықарама-қарсы; айтылуы бірдей, мағынасы әртүрлі) ажырату |
2.5 Мәтіннің мазмұны бойынша сұрақ қою, жауап беру | 1. 2. 5. 1 мұғалімнің қолдауымен мәтіннің, сюжетті суреттің мазмұны бойынша сұрақ қою, сұраққа жауап беру |
2.6 Мәтіннің жанрын анықтау | 1. 2. 6. 1 мұғалімнің қолдауымен мәтіннің жанрын (жаңылтпаш, жұмбақ, мақал-мәтел, өлең, әңгіме, ертегі) ажырату |
2.7 Түрлі дереккөздерден қажет ақпаратты алу | 1. 2. 7. 1 мұғалімнің қолдауымен дереккөздерден (сөздік, анықтамалық, суретті кітапша, энциклопедия) ақпарат табу |
2.8 Дыбыс пен әріпті тану, ажырату | 1. 2. 8. 2 дауысты және дауыссыз дыбыстарды ажырату; дауысты дыбыстардың жуан, жіңішке болып бөлінетінін түсіну |
Жазылым | |
Негізгі дағдылар | Оқу мақсаттары |
3.1 Жоспар құру |
1. 3. 1. 1 сюжетті суреттердің ретін анықтап, ат қою арқылы қарапайым жоспар құру |
3.2 Оқылым, тыңдалым материалының мазмұнын жазу | 1. 3. 2. 1 мұғалімнің қолдауымен оқылым, тыңдалым материалы бойынша шағын мазмұндама жазу |
3.4 Түрлі мәтіндер құрау | 1. 3. 4. 1 мұғалімнің қолдауымен түрлі шағын мәтін (хат, құттықтау хат, хабарлама) жазу |
3.5 Қатені табу, түзету | 1. 3. 5. 1 мұғалімнің қолдауымен сөз, сөйлем, мәтінді тексеру, қатені түзету |
3.6 Көркем жазу талаптарын сақтау | 1. 3. 6. 1 жазу жолын, жоларалықты, жолдың жоғарғы және төменгі сызықтарын сақтап, әріп элементтерін, әріптердің бір-бірімен байланысын көркем жазу талаптарына сай жазу |
Тілдік норманың қолданысы | |
4.1 Орфографиялық дағдылар | 1. 4. 1. 1 айтылуы мен жазылуы бірдей сөздерді көшіріп және есту, есте сақтау арқылы жазу |
1. 4. 1. 2 мұғалімнің қолдауымен сөзді дұрыс тасымалдауды, тасымалданбайтын сөздерді білу | |
1. 4. 1. 3 бас әріппен жазылатын сөздерді (кісі аттары, жер-су аттары, жануарларға арнайы қойылған аттар) анықтау | |
4.2 Грамматикалық дағдылар | 1. 4. 2. 1 заттың атын, қимыл-әрекетін, сынын, санын білдіретін сөздерді ажыратып, орынды қолдану |
4.3 Пунктуациялық дағдылар | 1. 4. 3. 1 сөйлемді бас әріптен бастап жазып, соңына тиісті тыныс белгіні қою |
15. Осы оқу бағдарламасы қосымшада келтірілген Бастауыш білім беру деңгейінің 1-сыныбына арналған "Ана тілі"пәнінің үлгілік оқу бағдарламасының ұзақмерзімді жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.
16. Бөлімдер мен тақырыптар бойынша сағат сандарын бөлу мұғалімнің еркіне қалдырылады.
Бастауыш білім беру деңгейінің 1-сыныбына арналған "Ана тілі" пәнінің үлгілік оқу бағдарламасына қосымша |
Бастауыш білім беру деңгейінің 1-сыныбына арналған "Ана тілі" пәнінің үлгілік оқу бағдарламасын жүзеге асырудың ұзақмерзімді жоспары (оқыту қазақ тілінде)
Кезең | Тыңдалым мен айтылым | Оқылым | Жазылым | Тілдік норманың қолданысы |
3-тоқсан | ||||
Әліппеден кейінгі кезең |
1. 1. 1. 1 мәтін, сөйлем, сөз, буын, дыбыс туралы бастапқы тілдік ұғымдарды түсіну; |
1. 2. 1. 2 оқу түрлерін (тұтас оқу, мәнерлеп оқу, түсініп оқу) қолдану; |
1. 3. 1. 1 сюжетті суреттердің ретін анықтап, ат қою арқылы қарапайым жоспар құру; |
1. 4. 1. 1* айтылуы мен жазылуы бірдей сөздерді көшіріп және есту, есте сақтау арқылы жазу; |
4-тоқсан | ||||
Әліппеден кейінгі кезең |
1. 1. 3. 1* тақырыбы мен иллюстрациясы бойынша мәтіннің мазмұнын болжау; |
1. 2. 1. 2 оқу түрлерін (тұтас оқу, мәнерлеп оқу, түсініп оқу) қолдану; |
1. 3. 1. 1 сюжетті суреттердің ретін анықтап, ат қою арқылы қарапайым жоспар құру; |
1. 4. 1. 1* айтылуы мен жазылуы бірдей сөздерді көшіріп және есту, есте сақтау арқылы жазу; |
Ескерту:
- білім алушылардың қажеттілігін ескере отырып, әр сабаққа 3-4 оқу мақсаты, оның ішінде біреуі жетекші мақсат ретінде алынады;
- "*" белгісімен көрсетілген оқу мақсатының бөлігін таңдап жүзеге асыруға болады.
Бастауыш білім беру деңгейінің 1-сыныбына арналған "Букварь" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы (оқыту орыс тілінде)
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Оқу бағдарламасы "Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығына сәйкес (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17669 болып тіркелген) әзірленді.
2. "Букварь" пәнінің мақсаты – қарапайым грамматикалық түсініктерді қалыптастыра отырып, тыңдалым, айтылым, оқылым және жазылым дағдыларын меңгеру процесінде тұлғаның функционалды сауаттылығын қалыптастыруға мүмкіндік жасау.
3. Қойылған мақсатқа жету үшін сабақта келесі міндеттерді жүзеге асыру қажет:
1) тыңдау, сөйлеу, оқу және жазуға үйрету;
2) сөйлеудің бірліктері (дыбыс, буын, сөз, сөйлем) туралы қарапайым түсінік қалыптастыру);
3) фонематикалық естуді дамыту (дыбыстарды бірізділікпен бөліп көрсете білу, олардың саны мен сапасын анықтау);
4) сөздерді буындап оқу, тұтас оқу, мәтінді түсініп оқу, мәнерлеп оқу және жылдам оқу дағдыларын дамыту;
5) әліпбидің баспа және жазба әріптерін ажырата білуге және каллиграфиялық жазуға үйрету; жазу дағдыларын қалыптастыру;
6) сөздік қорын байыту;
7) мәтінді мақсатты түрде түсіну арқылы білім алушылардың дұрыс оқу іс-әрекетін қалыптастыру;
8) оқуға және кітапқа деген қызығушылығын арттыру;
9) ақпаратты талдау, салыстыру, жалпылау, жүйелеу қабілетін дамыту;
10) айналасындағыларға достық қарым-қатынасты қалыптастыру, сөйлеу мәдениеті мен қарым-қатынас мәдениетін дамыту;
11) танымдық қызығушылықты қалыптастыру және өзінің сөйлеуін жетілдіруге ұмтылу арқылы шығармашылық қабілеттерін дамыту;
12) қоршаған әлемді тану арқылы оқылатын тілге деген қызығушылық пен сүйіспеншілікті арттыру;
13) коммуникативтік біліктері мен дағдыларын дамыту: әңгімелесушіні ести және тыңдай білу, диалог жүргізу және әркімнің өз көзқарасы болатынын түсіну, өз пікірін айқын және негіздей отырып жеткізу.
4. Жеке тұлғалық қасиеттердің кең ауқымды дағдылармен бірлікте дамытылуы білім берудің "қазақстандық патриотизм мен азаматтық жауапкершілік", "құрмет", "ынтымақтастық", "еңбек пен шығармашылық", "ашықтық", "өмір бойы білім алу" сияқты құндылықтарын бойына сіңіруіне, Отанына риясыз қызмет ететін, білімді, білікті, рухани терең азамат болып қалыптасуына ықпал етеді.
2-тарау. "Букварь" оқу пәнінің мазмұнын ұйымдастыру
5. Пән бойынша оқу жүктемесінің көлемі аптасына 6 сағат, барлығы – 96 сағат.
6. Оқу пәнінің мазмұнын іріктеу бірліктері:
1) орыс тілінің дыбыстары мен әріптерінің жүйесі;
2) тіл бірліктері: мәтін, сөйлем, сөз, буын, дыбыс;
3) орыс тілінің кейбір грамматикалық құбылыстары;
4) орфографиялық және пунктуациялық нормалардың минимумы;
5) балалар көркем әдебиетінің туындылары.
7. "Букварь" оқу пәнінің базалық мазмұны оқыту процесінде үш кезеңге бөлінеді: әліппеге дейінгі кезең – 12 сағат, әліппе кезеңі – 84 сағат.
8. Әліппеге дейінгі және әліппе кезеңдерінің міндеттері "Букварь" оқулығының көмегімен жүзеге асырылады.
9. "Букварь" оқулығында әріптерді енгізудің топтар реті қолданылады:
1) а, у, и, о, ы;
2) м, т, н, л, с, р, ш;
3) к, п, б, г, д, з, ж;
4) е, Ұ, в, й, ь, э, я, ю, х, ц, ч, щ, ф, ъ (айыру).
10. Әліппеге дейінгі кезеңнің міндеттері:
1) оқу әрекетіне деген қызығушылығын арттыру;
2) фонематикалық есту қабілетін дамыту;
3) сөйлеу туралы бастапқы түсініктерді (дыбыс, буын, екпін, сөз, сөйлем) қалыптастыру;
4) сөйлемнің басы бас әріппен жазылатыны, сөйлемнің соңында нүкте, сұрақ, леп белгілері қойылатыны туралы түсінік қалыптастыру;
5) екпінді, екпінсіз дауысты дыбыстар, ұяң/қатаң дауыссыз дыбыстар туралы түсініктерді қалыптастыру;
6) сөзге дыбыстық талдау жасау, сөздің екпінді буынын таба білуді қалыптастыру;
7) дауысты дыбыстарға бағдарлай отырып, сөздің дыбыстық моделін "оқуға" үйрету; сөйлемдердің сызба-модельдерін "оқуға" үйрету;
8) қолдың ұсақ моторикасын (бояу, сурет салу, әртүрлі бағытта штрихтеу, контуры бойынша бастыра сызу, әріптердің элементтерін жазу) дамыту;
9) ойлау, есте сақтау, қиял, қабылдау, зейінді дамыту;
11. Сауат ашудың әліппе кезеңі бірінші тоқсанда басталып, екінші тоқсанда аяқталады. Мұғалім дыбыс және әріппен танысу сағаттарының санын оқу материалын игеру деңгейіне, оқу мақсаттарына қол жеткізуге және әр кезеңнің тапсырмаларын орындауға байланысты өзі реттейді.
12. Әліппе кезеңінің міндеттері:
1) орыс әліпбиінің әріптерімен таныстыру, дыбыстардың артикуляциясын үйрету;
2) оқу әрекетіне қызығушылықты қалыптастыру, сөйлеу әрекетінің дағдыларын қалыптастыру;
3) фонематикалық есту, сөйлеу қабілетін дамыту;
4) екпінді, екпінсіз дауысты дыбыстар ұғымымен таныстыру;
5) әліпби әріптерінің қызметін меңгерту, әріптердің баспа және жазба түрлерін, бас әріп және кіші әріпті ажыратуға үйрету;
6) тіл бірліктері (дыбыс, буын, сөз, сөйлем, мәтін) туралы қарапайым ұғымдарды меңгерту;
7) әріптерді, буындарды, сөздерді, сөйлемдерді жазуда каллиграфиялық жазу дағдыларын қалыптастыру;
8) оқулық мәтіндерін тұтас сөздермен оқуға ауыса отырып, дұрыс, бірқалыпты буындап оқу дағдыларын қалыптастыру;
9) орфографиялық және орфоэпиялық оқуды меңгерту;
10) ауызша және жазбаша сөйлеу дағдыларын қалыптастыру;
11) білім алушылардың сөздік қорын байыту.
Ескерту:
І-жартыжылдық бойынша жазба жұмыстарының көлемі: әліппеге дейінгі кезеңде графикалық диктант – 1-3 таңба, әліппе кезеңінде әріптік диктант – 3-5 әріп, буын диктанты – 3-6 буын, сөздік диктант – 2-5 сөз, диктант –3-12 сөз. Жазба жұмыстарының санын мұғалім білім алушылардың меңгеру деңгейі мен қажеттілігіне орай белгілейді. Жазба жұмыстарын күнделікті жүйелі ұйымдастыру ұсынылады.
13. Базалық білім мазмұны.
14. Тыңдалым және айтылым (ауызша сөйлеуді және фонематикалық естуді дамыту):
1) мұғалім мен өзге білім алушылардың сөзін, аудио/бейнежазбаларды тыңдау, естігеннің мәнін түсіну, сұраққа дұрыс және нақты жауап беру; коммуникативтік мақсаттарға сай қарым-қатынас дағдыларын (топта қарым-қатынас жасау, диалогке қатысу, сахналау, рөлдік ойындар) дамыту, сөйлеу этикетінің сөздерін пайдалану, лексикалық тақырыптар негізінде сөздік қорын кеңейту;
2) бейвербальді қарым-қатынас құралдарын қолдану (интонация, мимика, ым-ишара, қалып); сөйлеудің негізгі ережелерін сақтау (ырғақ, екпін, қарқын, кідіріс);
3) жаңылтпаштар, санамақтар, өлеңдер, мақал-мәтелдер, жұмбақтарды жатқа айту арқылы артикуляциялық аппаратты дамыту;
4) берілген және қызықтырған тақырыптарға монолог және диалог түрінде өз ойын айтуды қалыптастыру, сурет, бақылағаны, көргені, басынан өткені және естігені/оқығаны туралы әңгімелеу, басқа адамдардың әрекеттері мен басынан өткеніне қарым-қатынасын білдіру, өзінің эмоционалдық жай-күйін берудің әртүрлі тәсілдерін қолдану;
5) сюжеттік суреттер сериясына сүйене отырып және көмексіз ертегілерді айту, сюжеттік сурет бойынша және сюжеттік суреттер сериясы бойынша әңгімелер құрастыру, тыңдалған мәтіннің мазмұнын түсіну, мәтін картасына сүйене отырып және оған сүйенбей тыңдалған/оқылған мәтінді мазмұндау;
6) сөздің мәні мен мағынасын түсіну, сөздерді мақсатына қарай қолдану, сөздік қорын кеңейту, сөздерді орфоэпиялық нормаларға сәйкес айту, сөздегі екпінді дұрыс қою;
7) сөйлемдер мен шағын мәтіндер құрастыру;
8) тыңдалымға арналған материал көлемі: 30 сек. – 1 мин.
15. Оқылым (оқылым дағдыларын қалыптастыру, әліпби әріптерін үйрету):
1) фонетика және графика;
2) дыбыс – тілдің ең кіші бірлігі, сөз бен буынның дыбыстық құрылымы;
3) дыбыстардың дауысты және дауыссыз болып жіктелуі (артикуляциялық, акустикалық, функционалдық аспектілер: дауыстылар еркін, дауыссыздар кедергімен айтылады, дауыстылар үннен, дауыссыздар – үн мен ызыңнан жасалады (ұяң), тек ызың (қатаң), дауыссыздар тек дауысты дыбыстармен тіркесіп қана өз бетінше буын құрай алады: [и-р’ис], [а-ист]);
4) дауыссыз дыбыстардың жуан/жіңішке және ұяң/қатаң болып жіктелуі;
5) дауысты дыбыстардың әлсіз және күшті позициялары;
6) дыбыс пен екпіннің мағынаажыратушылық рөлі ([мал] – [м’aл], [з
7) сөздің дыбыстық құрамының бірлігін және оның лексикалық мәнін ұғыну;
8) дыбысты әріппен таңбалау, сөздің дыбыстық және әріптік құрамының сәйкестігін/сәйкес еместігін, орыс тілінің орфоэпиялық нормаларын сақтай отырып, сөздердің айтылуын анықтау;
9) буын – ең кіші айтылым бірлігі, сөздердің буындарға бөлінуі, екпінді және екпінсіз буынға бөлу;
10) сөздің графикалық дыбыстық моделінен схема-модельдегі дыбыстарды әріптермен белгілеуге көшу; дауысты әріпке бағдарланған сөздің дыбыстық-әріптік моделін "оқу" ;
11) дыбыстық және дыбыстық-әріптік талдау жүргізу;
12) дыбыс пен әріптерді ажырату (дыбыстарды естиміз және айтамыз, әріптерді көреміз, жазамыз, оқимыз);
13) сөздің дыбыстық формасын оның әріптік жазбасы бойынша (оқылым) және керісінше (жазылым) айту;
14) орыс графикасының позициялық принципін меңгеру, дауысты дыбыстардың (я, ю, е, е, и) және ь әріптерінің көмегімен дауыссыз дыбыстардың жұмсақтығын белгілеу, я, ю, е, е әріптерінің көмегімен [й'] дыбысын белгілеу;
15) я, ю, е, Ұ дыбыстарының қосарлы рөлі;
16) әріптердің белгілі бір бірізділігі ретінде орыс әліпбиімен танысу;
17) 2-6 сөзден тұратын сөйлемдерді, тұтас сөздерді оқуға және 4-8 сөйлемнен тұратын мәтіндерді дұрыс оқуға көшу арқылы әртүрлі құрылымдағы сөздерді бірқалыпты буындап оқуға үйрету, мұғалімнің сұрақтары бойынша мәтіндерден шағын үзінділерді іріктеп оқуды үйрету;
18) сөйлеудің интонациялық ұйымдастырылуына бақылау жасау (сөйлем соңындағы, сұраулы, лепті интонация);
19) тыныс белгілеріне сәйкес сөйлемдердің интонациясы: нүкте, үтір, сұрау және леп белгілері, бір сөйлемді екіншісінен бөлетін кідірісті сақтау;
20) әртүрлі жанрдағы шығармаларды олардың ерекшеліктері негізінде салыстыру, шығармада не туралы айтылатынын анықтай білуін қалыптастыру, автордың айтқысы келген ойына, шығарманың негізгі әрекет етуші тұлғаларына сипаттама беру;
21) сөздің мағынасын бақылау (мағынасы бойынша жақын және қарама-қарсы сөздер, көпмағыналы сөздер);
22) мәтіннің мазмұнын өз бетінше оқып-түсіну;
23) оқылған мәтіннің мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беру;
24) әртүрлі жанрдағы мәтіндердің ерекшеліктерін анықтау, шығарманың тақырыбын, негізгі ойын анықтау;
25) мәтінді мәнерлеп оқу, оқылған мәтіннің мазмұнына қатынасын білдіру (ұнайды/ұнамайды, себебі...);
26) оқу тапсырмаларын орындау үшін қажетті ақпаратты іздеу (мұғалімнің жетекшілігімен);
27) мәтін, суреттер, схемалар, пиктограммалар, белгілер түрінде ұсынылған ақпаратты түсіну;
28) дауысты және дауыссыз дыбыстарды айту дағдыларын меңгеру, оқу кезінде тұтас сөздерді және мағыналық бірліктерді дұрыс екпінмен айту (орфоэпиялық оқу);
29) орфографиялық оқу – айтып тұрып жазу және көшіріп жазу кезінде өзін-өзі бақылау құралы
Ескерту: оқуға берілген мәтіннің көлемі әліппе кезеңінің басында 4-6 сөйлемнен және соңында 10 сөйлемнен аспауы тиіс. Әр сөйлемдегі сөздердің саны 2-6-дан аспауы керек.
16. Жазылым (жазылым дағдыларын қалыптастыру):
1) жазу жұмысына дайындық (денені дұрыс ұстау, жарық, дәптерді дұрыс қою, жазу кезінде қарындашты/қаламды дұрыс ұстау); дәптер бетіндегі кеңістікте бағдарлау дағдысы (жазу жолы, жоларалық кеңістік, жолдың жоғарғы және төменгі сызығы, вертикальды көлбеу сызығы); сурет салу, штрихтеу, жиектеу; сұлбалардың көмегімен сөздің дыбыстық құрамын модельдеу; сөйлемдерді модельдеу;
2) каллиграфиялық нормаларды сақтай отырып, әріп элементтерін, бас және кіші әріптерді және олардың қосылыстарын, буындарды, сөздерді, сөйлемдерді жазу;
3) каллиграфиялық жазу дағдыларын қалыптастыру: жазба әріптерінің (кіші және бас әріп) графикалық бейнесін талдау, олардың құрылымдық элементтерін сәйкестендіру, кіші және бас әріптерді және олардың қосылыстарын (жоғарғы, орта, төменгі үзілетін және үзілмейтін) жазу, буынға бөліп жазудан кейінгі іс-әрекетті жетілдіру (дауысты дыбыстарды білдіретін әріптерді жазу процесінде, жуан-жіңішкелігі, ұяң-қатаңдығы), алдын ала модельдей отырып, сөйлемдерді жазу.
4) айтылуы мен жазылуында айырмашылығы жоқ сөздерді, сөз тіркестерін және сөйлемдерді айту арқылы жазу;
5) қолжазба және баспа мәтінінен сөйлемдерді, мәтінді арнайы ережелері бойынша көшіріп жазу;
6) пунктуация ережелерін ескере отырып, сөйлемдерді жазу: сөйлем соңында нүкте, леп, сұрау белгілері, сөйлемде сөздерді бөліп жазу;
7) сөйлемнің басындағы бас әріп;
8) сөз және сөйлем туралы бастапқы түсінік, "зат" және "сөз" ұғымдарын заттың атауы ретінде ажырату;
9) заттың, қоршаған орта құбылыстарының атын білдіретін сөздер, заттардың сынын білдіретін сөздер; заттың айту кезіндегі, айтқанға дейінгі, айтқаннан кейінгі іс-әрекетін білдіретін сөздер; бір затты, көп затты білдіретін сөздер, "ол", "олар" деген сөздерімен сәйкес келетін сөздер;
10) сурет бойынша сөйлем құрастыру, берілген сөздерден сөйлем құрастыру, сөйлемдегі сөздердің санын анықтау, сөйлемдердің графикалық үлгілерін құру.
3-тарау. Оқу мақсаттарының жүйесі
17. Бағдарламада оқу мақсаттары кодпен берілген. Кодтың бірінші саны сыныпты, екінші және үшінші саны негізгі дағдылардың ретін, төртінші саны оқу мақсатының ретін көрсетеді. 1.2.1.1 кодында: "1" – сынып,"2.1" – негізгі дағдылар, "1" – оқу мақсатының реті.
18. Оқу мақсаттарының жүйесі:
Бөлім (сөйлеу әрекетінің түрлері) – тыңдалым және айтылым | |
Бөлімшелер | Оқу мақсаттары |
1.1 | 1. 1. 1. 1 сөйлеу, мәтін, сөйлем, сөз, дыбыс туралы түсіну |
1.2 | 1. 1. 2. 1 мәтінде кім, не туралы айтылғанын анықтау мәтінде кім/не туралы айтылғанын анықтау және мәтін авторының не айтқысы келетінін түсіну |
1.3 | 1. 1. 3. 1 оқиғалар ретін сақтай отырып, тыңдалған материалды мазмұндау (мұғалімнің көмегімен) |
1.4 | 1. 1. 4. 1 тақырып/аты және иллюстрациялар бойынша мәтіннің мазмұнын болжау |
1.5 | 1. 1. 5. 1 сөйлеу этикетін қарым-қатынастың әртүрлі жағдайларында қолдану (сәлемдесу, алғыс білдіру, кешірім сұрау, рұқсат сұрау, қоштасу) |
1.6 | 1. 1. 6. 1 сөйлеуде сипаттау/салыстыру сөздерін, вербальді емес қарым-қатынас құралдарын (мимика, ым-ишара) қолдану, сөйлеудің мағынасын жеткізу үшін мәлімдеменің, сұрақтың, сезім білдірудің интонациясын сақтау |
1.7 | 1. 1. 7. 1 тыңдалған мәтінге пікірін білдіру, оны жай сөйлемдермен негіздеу |
1.8 | 1. 1. 8. 1 сюжеттік иллюстрация/суреттер топтамасы бойынша әңгіме құрастыру |
1.9 | 1. 1. 9. 1 сөздегі дыбыстарды ажырату, олардың санын анықтау, олардың белгілерін ажырату (дауысты/дауыссыз, екпінді/ екпінсіз дауысты, жіңішке/жуан дауыссыз, ұяң/қатаң дауыссыз); сөздің дыбыстық сызбасын жасау |
1. 1. 9. 2 сөздердің буындардан тұратынын түсіну, сөздегі буындардың саны мен ретін анықтау, екпінді буынды анықтау және белгілеу | |
1. 1. 9. 3 дыбыстың буынның және екпіннің мағынаажыратушылық рөлін түсіну | |
Бөлім (сөйлеу әрекетінің түрлері) – оқылым | |
Бөлімшелер | Оқу мақсаттары |
2.1 | 1. 2. 1. 1 сөз, сөйлем сызбасын оқу және құрастыру |
1. 2. 1. 2 оқудың негізгі түрлерін қолдану (буындап оқудан сөздерді тұтас оқуға көшу, түсініп оқу) | |
2.2 | 1. 2. 2. 1 мәтіннің тақырыбын, автордың ойын анықтау |
2.3 | 1. 2. 3. 1 мұғалімнің көмегімен мәтіннің басын, ортасын және соңын анықтау |
2.4 | 1. 2. 4. 1 сөздердің мағыналарының жалпылануын ескере отырып, лексикалық мәні мен мағынасын түсіну (заттың атын/сынын/қимылын білдіретін сөздер), мағынасы жуық/қарама-қарсы/көпмағыналы сөздер (мұғалімнің көмегімен) |
2.5 Сұрақ қою және жауап беру | 1. 2. 5. 1 суреттерге/мәтінге сұрақтар қою (мұғалімнің көмегімен) және сұрақтарға жауап беру |
2.6 | 1. 2. 6. 1 мұғалімнің көмегімен әңгімелеу мәтінін, мәтіннің ерекшеліктері бойынша жанрын (жаңылтпаш, жұмбақ, мақал-мәтел, өлең, әңгіме, ертегі) анықтау |
2.7 | 1. 2. 7. 1 әріпті тану және оны дыбыспен сәйкестендіру, сөздегі дыбыстар мен әріптердің алшақтығы туралы білу (йотты дауысты дыбыстары бар сөздер, ь бар сөздер) |
1. 2. 7. 2 сөздегі позициясына байланысты әріптің қызметін түсіну (дауысты дыбыс дауыссыз дыбыстардың жіңішкелік/жуандық көрсеткіші ретінде) | |
1. 2. 7. 3 сөздегі ь, ъ белгілерінің рөлін түсіну | |
Бөлім (сөйлеу әрекетінің түрлері) – жазылым | |
Бөлімшелер | Оқу мақсаттары |
3.1 | 1. 3. 1. 1 суреттік жоспар, мәтіннің сызба- жоспарын құру және тақырып қою (мұғалімнің көмегімен) |
3.2 | 1. 3. 2. 1 мұғалімнің көмегімен сурет, сызба, белгілерді қолдана отырып, тыңдалған/оқылған мәтіндердегі ақпаратты беру |
3.3 Түрлі ұсыну формаларын пайдаланып, мәтін құру | 1. 3. 3. 1 сурет, белгі, сызба, тірек сөздерді қолдана отырып, берілген тақырыпқа жай сөйлемдер/мәтіндер құрастыру/жазу |
3.4 | 1. 3. 4. 1 мұғалімнің көмегімен жай сөйлемдер/мәтіндер (хабарлама, құттықтау, хат) жазу |
3.5 Жұмыстағы қателерді табу және түзету | 1. 3. 5. 1 мұғалімнің көмегімен сөздердің, сөйлемдердің/мәтіннің жазылуын тексеру және қателерді түзету |
3.6 | 1. 3. 6. 1 әріптердің элементтерін, жазба (бас және кіші) әріптер мен олардың қосылыстарын жазу, каллиграфия нормаларына сәйкес анық жазу, жазуда күшті позицияның дыбыстарын әріптермен таңбалау |
3.7 | 1. 3. 7. 1 жазылуы мен айтылуында айырмашылығы бар (вода, снег, пенал) сөздерді көшіріп жазу/жазу, тасымалдау ережелерін сақтау (мұғалімнің көмегімен) |
1. 3. 7. 2 жи-ши/ча-ща/чу-щу/-чк-, -чн-/-нщ-, -шн- дұрыс жазу ережесін қолдану | |
1. 3. 7. 3 жалқы есімдерді, сөйлем басындағы сөздерді бас әріппен жазу (мұғалімнің көмегімен) | |
3.8 | 1. 3. 8. 1 жазбаша сөйлеуде заттың атын, сынын, қимылын білдіретін сөздерді ажырату, пайдалану, оларды жекеше және көпше түрде өзгерту |
3.9 Пунктуациялық нормаларды сақтау | 1. 3. 9. 1 сөйлемнің соңында тыныс белгілерін: нүкте, сұрау, леп белгілерін қою |
19. Осы оқу бағдарламасы қосымшада келтірілген бастауыш білім беру деңгейінің 1-сыныбына арналған "Букварь" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасының ұзақмерзімді жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.
20. Бөлімдер мен тақырыптар бойынша сағат сандарын бөлу мұғалімнің еркіне қалдырылады.
Бастауыш білім беру деңгейінің 1-сыныбына арналған "Букварь"пәнінің үлгілік оқу бағдарламасына қосымша |
Бастауыш білім беру деңгейінің 1-сыныбына арналған "Букварь" пәнінің үлгілік оқу бағдарламасын жүзеге асырудың ұзақмерзімді жоспары (оқыту орыс тілінде)
1-тоқсан | |||
Кезең | Тыңдалым және айтылым | Оқылым | Жазылым |
Әліппеге дейінгі кезең |
1. 1. 1. 1* сөйлеу, мәтін, сөйлем, сөз, дыбыс туралы түсіну |
1. 2. 1. 1* сөз, сөйлем сызбасын оқу және құрастыру; |
1. 3. 1. 1* суреттік жоспар, мәтіннің сызба- жоспарын құру және тақырып қою (мұғалімнің көмегімен); |
Әліппе кезеңі |
1. 1. 1. 1 сөйлеу, мәтін, сөйлем, сөз, дыбыс туралы түсіну; |
1. 2. 1. 1* сөз, сөйлем сызбасын оқу және құрастыру; |
1. 3. 6. 1 әріптердің элементтерін, жазба (бас және кіші) әріптер мен олардың қосылыстарын жазу, каллиграфия нормаларына сәйкес анық жазу, жазуда күшті позицияның дыбыстарын әріптермен таңбалау; |
2-тоқсан | |||
Әліппе кезеңі |
1. 1. 1. 1* сөйлеу, мәтін, сөйлем, сөз, дыбыс туралы түсіну; |
1. 2. 1. 1* сөз, сөйлем сызбасын оқу және құрастыру; |
1. 3. 2. 1* мұғалімнің көмегімен сурет, сызба, белгілерді қолдана отырып, тыңдалған/оқылған мәтіндердегі ақпаратты беру; |
Ескертпе:
1) бір тоқсан ішінде оқу мақсаттары сөйлеу әрекетінің түрлері бойынша біріктіріледі;
2) "*" белгісімен белгіленген оқу мақсаттарынының бір бөлігін іске асыру ұсынылады.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 27 қарашасы № 496 бұйрығына 4-қосымша |
|
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығына 176-1-қосымша |
Бастауыш білім беру деңгейінің 1-сыныбына арналған "Обучение грамоте" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы (оқыту орыс тілінде)
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Оқу бағдарламасы "Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17669 болып тіркелген) сәйкес әзірленді.
2. "Обучение грамоте" пәнінің мақсаты – қарапайым грамматикалық түсініктерді қалыптастыра отырып, тыңдалым, айтылым, оқылым және жазылым дағдыларын меңгеру процесінде тұлғаның функционалды сауаттылығын қалыптастыруға мүмкіндік жасау.
3. Қойылған мақсатқа жету үшін сауат ашу сабақтарында келесі міндеттерді жүзеге асыру қажет:
1) сөздерді оқу, мәтінді түсініп оқу, мәнерлеп және жылдам оқу дағдыларын дамыту;
2) сөздік қорын байыту;
3) мәтінді мақсатты түрде түсіну арқылы білім алушылардың дұрыс оқу іс-әрекетін қалыптастыру;
4) оқуға және кітапқа деген қызығушылығын арттыру;
5) ақпаратты талдау, салыстыру, жалпылау, жүйелеу қабілетін дамыту;
6) айналасындағыларға достық қарым-қатынасты қалыптастыру, сөйлеу мәдениеті мен қарым-қатынас мәдениетін дамыту;
7) танымдық қызығушылықты қалыптастыру және өзінің сөйлеуін жетілдіруге ұмтылу арқылы шығармашылық қабілеттерін дамыту;
8) қоршаған әлемді тану арқылы оқылатын тілге деген қызығушылық пен сүйіспеншілікті арттыру;
9) коммуникативтік біліктері мен дағдыларын дамыту: әңгімелесушіні ести және тыңдай білу, диалог жүргізу және әркімнің өз көзқарасы болатынын түсіну, өз пікірін айқын және негіздей отырып жеткізу;
10) қойылған міндет пен оны іске асыру шарттарына сәйкес оқу іс-әрекеттерін жоспарлау, бақылау және бағалау іскерлігін қалыптастыру;
11) нәтижеге жетудің ең тиімді тәсілдерін анықтау;
12) оқу іс-әрекетінің сәттілік/сәтсіздік себептерін түсіне білуді қалыптастыру.
4. Жеке тұлғалық қасиеттердің кең ауқымды дағдылармен бірлікте дамытылуы білім берудің "қазақстандық патриотизм мен азаматтық жауапкершілік", "құрмет", "ынтымақтастық", "еңбек пен шығармашылық", "ашықтық", "өмір бойы білім алу" сияқты құндылықтарын бойына сіңіруіне негіз болып табылады. Бұл құндылықтар білім алушының мінез-құлқы мен күнделікті іс-әрекетін ынталандыратын тұрақты жеке бағдарлары болуға бағытталған.
2-тарау. "Обучение грамоте" оқу пәнінің мазмұнын ұйымдастыру
5. Пән бойынша оқу жүктемесінің көлемі аптасына 6 сағат, барлығы – 102 сағатты құрайды.
6. Оқу пәнінің мазмұнын іріктеу бірліктері:
1) тіл бірліктері: мәтін, сөйлем, сөз, буын, дыбыс;
2) орыс тілінің кейбір грамматикалық құбылыстары;
3) орфографиялық және пунктуациялық нормалардың минимумы;
4) балалар көркем әдебиетінің туындылары.
7. Әліппеден кейінгі кезеңнің міндеттері 2-жартыжылдықта "Обучение грамоте" оқулығының көмегімен жүзеге асырылады.
8. Әліппе кезеңінің міндеттері:
1) тұтас сөзбен оқуға көшу, "іштей" оқи білуді қалыптастыру;
2) мәтінмен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру;
3) байланыстырып сөйлеуді дамыту (мазмұндау, әңгімелеу, "ауызша суреттеу", суреттер, өзінің алған әсері бойынша әңгіме құрастыру);
4) каллиграфиялық және графикалық нормаларға сәйкес жазу дағдыларын дамыту;
5) ауыз әдебиеті мен көркем шығармалар арқылы ұлттық құндылықтарға құрметпен қарауға тәрбиелеу;
6) тыңдалым, айтылым арқылы сөйлеу өнеріне баулу.
9. Базалық білім мазмұны.
10. Тыңдалым және айтылым (ауызша сөйлеуді және фонематикалық естуді дамыту):
1) мұғалім мен өзге білім алушылардың сөзін, аудио/бейнежазбаларды тыңдау, естігеннің мәнін түсіну, сұраққа дұрыс және нақты жауап беру; коммуникативтік мақсаттарға сай қарым-қатынас дағдыларын (топта қарым-қатынас жасау, диалогке қатысу, сахналау, рөлдік ойындар) дамыту, сөйлеу этикетінің сөздерін пайдалану, лексикалық тақырыптар негізінде сөздік қорын кеңейту;
2) бейвербальді қарым-қатынас құралдарын қолдану (интонация, мимика, ым-ишара, қалып); сөйлеудің негізгі ережелерін сақтау (ырғақ, екпін, қарқын, кідіріс);
3) жаңылтпаштар, санамақтар, өлеңдер, мақал-мәтелдер, жұмбақтарды жатқа айту арқылы артикуляциялық аппаратты дамыту;
4) берілген және қызықтырған тақырыптарға монолог және диалог түрінде өз ойын айтуды қалыптастыру, сурет, бақылағаны, көргені, басынан өткені және естігені/оқығаны туралы әңгімелеу, басқа адамдардың әрекеттері мен басынан өткеніне қарым-қатынасын білдіру, өзінің эмоционалдық жай-күйін берудің әртүрлі тәсілдерін қолдану;
5) сюжеттік суреттер сериясына сүйене отырып және көмексіз ертегілерді айту, сюжеттік сурет бойынша және сюжеттік суреттер сериясы бойынша әңгімелер құрастыру, тыңдалған мәтіннің мазмұнын түсіну, мәтін картасына сүйене отырып және оған сүйенбей тыңдалған/оқылған мәтінді мазмұндау;
6) сөздің мәні мен мағынасын түсіну, сөздерді мақсатына қарай қолдану, сөздік қорын кеңейту арқылы тіл дамыту, сөздерді орфоэпиялық нормаларға сәйкес айту, сөздегі екпінді дұрыс қою;
7) сөйлемдер мен шағын мәтіндер құрастыру;
8) тыңдалымға арналған материал көлемі: 30 сек. – 1 мин.
11. Оқылым (оқылым дағдыларын қалыптастыру, әліпби әріптерін үйрету):
1) фонетика және графика;
2) дыбыс – тілдің ең кіші бірлігі, сөз бен буынның дыбыстық құрылымы;
3) дыбыстардың дауысты және дауыссыз болып жіктелуі (артикуляциялық, акустикалық, функционалдық аспектілер: дауыстылар еркін, дауыссыздар кедергімен айтылады, дауыстылар үннен, дауыссыздар – үн мен ызыңнан жасалады (ұяң), тек ызың (қатаң), дауыссыздар тек дауысты дыбыстармен тіркесіп қана өз бетінше буын құрай алады: [и-р’ис], [а-ист]);
4) дауыссыз дыбыстардың жуан/жіңішке және ұяң/қатаң болып жіктелуі;
5) дауысты дыбыстардың әлсіз және күшті позициялары;
6) дыбыс пен екпіннің мағынаажыратушылық рөлі ([мал] – [м’aл], [з
7) сөздің дыбыстық құрамының бірлігін және оның лексикалық мәнін ұғыну;
8) дыбысты әріппен таңбалау, сөздің дыбыстық және әріптік құрамының сәйкестігін/сәйкес еместігін, орыс тілінің орфоэпиялық нормаларын сақтай отырып, сөздердің айтылуын анықтау;
9) буын – ең кіші айтылым бірлігі, сөздердің буындарға бөлінуі, екпінді және екпінсіз буынға бөлу;
10) сөздің графикалық дыбыстық моделінен схема-модельдегі дыбыстарды әріптермен белгілеуге көшу; дауысты әріпке бағдарланған сөздің дыбыстық-әріптік моделін "оқу" ;
11) дыбыстық және дыбыстық-әріптік талдау жүргізу;
12) дыбыс пен әріптерді ажырату (дыбыстарды естиміз және айтамыз, әріптерді көреміз, жазамыз, оқимыз);
13) сөздің дыбыстық формасын оның әріптік жазбасы бойынша (оқылым) және керісінше (жазылым) айту;
14) орыс графикасының позициялық принципін меңгеру, дауысты дыбыстардың (я, ю, е, е, и) және ь әріптерінің көмегімен дауыссыз дыбыстардың жұмсақтығын белгілеу, я, ю, е, е әріптерінің көмегімен [й'] дыбысын белгілеу;
15) я, ю, е, Ұ дыбыстарының қосарлы рөлі;
16) әріптердің белгілі бір бірізділігі ретінде орыс әліпбиімен танысу;
17) 2-6 сөзден тұратын сөйлемдерді, тұтас сөздерді оқуға және 4-8 сөйлемнен тұратын мәтіндерді дұрыс оқуға көшу арқылы әртүрлі құрылымдағы сөздерді бірқалыпты буындап оқуға үйрету, мұғалімнің сұрақтары бойынша мәтіндерден шағын үзінділерді іріктеп оқуды үйрету;
18) сөйлеудің интонациялық ұйымдастырылуына бақылау жасау (сөйлем соңындағы, сұраулы, лепті интонация);
Ескерту: көркем шығарма көлемі 0,5-1,5 беттен (сюжетті суретті қоса есептегенде); ғылыми танымдық мәтін көлемі 0,3-0,5 беттен аспауы керек.
19) тыныс белгілеріне сәйкес сөйлемдердің интонациясы: нүкте, үтір, сұрау және леп белгілері, бір сөйлемді екіншісінен бөлетін кідірісті сақтау;
20) сөздің мағынасын бақылау (мағынасы бойынша жақын және қарама-қарсы сөздер, көпмағыналы сөздер);
21) мәтіннің мазмұнын өз бетінше оқып-түсіну, әңгімелеу сипатындағы өзгерген мәтінді оқу, берілген басы мен соңы бойынша мәтін құрастыру, оқылған мәтіннің мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беру;
22) әртүрлі жанрдағы мәтіндердің ерекшеліктерін анықтау, шығарманың тақырыбын, негізгі ойын анықтау;
23) мәтінді мәнерлеп оқу, оқылған мәтіннің мазмұнына қатынасын білдіру (ұнайды/ұнамайды, себебі...);
24) оқу тапсырмаларын орындау үшін қажетті ақпаратты іздеу (мұғалімнің жетекшілігімен);
25) мәтін, суреттер, схемалар, пиктограммалар, белгілер түрінде ұсынылған ақпаратты түсіну;
26) дауысты және дауыссыз дыбыстарды айту дағдыларын меңгеру, оқу кезінде тұтас сөздерді және мағыналық бірліктерді дұрыс екпінмен айту (орфоэпиялық оқу);
27) орфографиялық оқу – айтып тұрып жазу және көшіріп жазу кезінде өзін-өзі бақылау құралы;
28) оқу жылдамдығының нормасы: минутына 30-40 сөз (шылау, одағай, еліктеу сөздер жеке сөз ретінде саналады), бірінші жартыжылдықта оқу техникасы тексерілмейді.
12. Жазылым (жазылым дағдыларын қалыптастыру):
1) айтылуы мен жазылуында айырмашылығы жоқ сөздерді, сөз тіркестерін және сөйлемдерді айту арқылы жазу;
2) қолжазба және баспа мәтінінен сөйлемдерді, мәтінді арнайы ережелері бойынша көшіріп жазу;
3) пунктуация ережелерін ескере отырып, сөйлемдерді жазу: нүкте, сөйлем соңында леп сұрау белгілері, сөйлемде сөздерді бөлек жазу;
4) сөйлемнің басындағы бас әріп;
5) айтумен анықталмайтын сөздің әріптік жазудағы орын ретінде орфограмма туралы жалпы түсінік қалыптастыру;
6) дыбыстарды әріптермен белгілеуге байланысты емес орфограммалар: сөйлем басындағы, жалқы есімдердегі бас әріп, қөмекші сөз бен сөз арасындағы босаралық, сөздерді жолдан келесі жолға буын арқылы тасымалдау, сөйлем соңындағы тыныс белгілері;
7) дыбыстарды әріптермен белгілеумен байланысты орфограммалар: ызыңнан кейінгі дауысты әріптер (жи-ши, ча-ща, чу-щу), -чк -чн,- чт, - щн әріп тіркестері, ь және ъ әріптері – айыру белгілері, екпінсіз дауысты дыбыстарды дұрыс жазу (екі буынды сөздер), сөздің соңында ұяң және қатаң дауыссыз дыбыстарды дұрыс жазу;
8) сөз және сөйлем, "зат" және "сөз" ұғымдарын заттың атауы ретінде ажырату;
9) заттың, қоршаған орта құбылыстарының атын білдіретін сөздер, заттардың сынын білдіретін сөздер; заттың айту кезіндегі, айтқанға дейінгі, айтқаннан кейінгі іс-әрекетін білдіретін сөздер; бір затты, көп затты білдіретін сөздер, "ол", "олар" деген сөздерімен сәйкес келетін сөздер;
10) сурет бойынша сөйлем құрастыру, берілген сөздерден сөйлем құрастыру, сөйлемдегі сөздердің санын анықтау, сөйлемдердің графикалық үлгілерін құру;
11) жазба жұмыстардың көлемі: сөздік диктант – 4-5 сөз, диктант – 12-20 сөз, үйрету мазмұндамасы мәтінінің көлемі – 15-25 сөз, мәтінді көшіріп жазу – 15-20 сөзден артық емес, шығармашылық мәтіннің көлемі – 3-5 сөйлем (мұғалімнің көмегімен).
3-тарау. Оқу мақсаттарының жүйесі
13. Бағдарламада оқу мақсаттары кодпен берілген. Кодтың бірінші саны сыныпты, екінші және үшінші саны негізгі дағдылардың ретін, төртінші саны оқу мақсатының ретін көрсетеді. 1.2.1.1 кодында: "1" – сынып,"2.1" – негізгі дағдылар, "1" – оқу мақсатының реті.
14. Оқу мақсаттарының жүйесі:
Бөлім (сөйлеу әрекетінің түрлері) – тыңдалым және айтылым | |
Бөлімшелер | Оқу мақсаттары |
1.1 | 1.1.1.1 сөйлеу, мәтін, сөйлем, сөз, дыбыс туралы түсіну |
1.2 | 1.1.2.1 мәтінде кім, не туралы айтылғанын анықтау мәтінде кім/не туралы айтылғанын анықтау және мәтін авторының не айтқысы келетінін түсіну |
1.3 | 1.1.3.1 оқиғалар ретін сақтай отырып, тыңдалған материалды мазмұндау (мұғалімнің көмегімен) |
1.4 | 1.1.4.1 тақырып/аты және иллюстрациялар бойынша мәтіннің мазмұнын болжау |
1.5 | 1.1.5.1 сөйлеу этикетін қарым-қатынастың әртүрлі жағдайларында қолдану (сәлемдесу, алғыс білдіру, кешірім сұрау, рұқсат сұрау, қоштасу) |
1.6 | 1.1.6.1 сөйлеуде сипаттау/салыстыру сөздерін, вербальді емес қарым-қатынас құралдарын (мимика, ым-ишара) қолдану, сөйлеудің мағынасын жеткізу үшін мәлімдеменің, сұрақтың, сезім білдірудің интонациясын сақтау |
1.7 | 1.1.7.1 тыңдалған мәтінге пікірін білдіру, оны жай сөйлемдермен негіздеу |
1.8 | 1.1.8.1 сюжеттік иллюстрация/суреттер топтамасы бойынша әңгіме құрастыру |
1.9 | 1.1.9.1 сөздегі дыбыстарды ажырату, олардың санын анықтау, олардың белгілерін ажырату (дауысты/дауыссыз, екпінді/ екпінсіз дауысты, жіңішке/жуан дауыссыз, ұяң/қатаң дауыссыз); сөздің дыбыстық сызбасын жасау |
1.1.9.2 сөздердің буындардан тұратынын түсіну, сөздегі буындардың саны мен ретін анықтау, екпінді буынды анықтау және белгілеу | |
1.1.9.3 дыбыстың буынның және екпіннің мағынаажыратушылық рөлін түсіну | |
1.1.9.4 сөздегі йотты әріптердің қызметін түсіну | |
Бөлім (сөйлеу әрекетінің түрлері) – оқылым | |
Бөлімшелер | Оқу мақсаттары |
2.1 | 1.2.1.1 сөз, сөйлем сызбасын оқу және құрастыру |
1.2.1.2 оқудың негізгі түрлерін қолдану (буындап оқудан сөздерді тұтас оқуға көшу, түсініп оқу) | |
2.2 | 1.2.2.1 мәтіннің тақырыбын, автордың ойын анықтау |
2.3 | 1.2.3.1 мұғалімнің көмегімен мәтіннің басын, ортасын және соңын анықтау |
2.4 | 1.2.4.1 сөздердің мағыналарының жалпылануын ескере отырып, лексикалық мәні мен мағынасын түсіну (заттың атын/сынын/қимылын білдіретін сөздер), мағынасы жуық/қарама-қарсы/көпмағыналы сөздер (мұғалімнің көмегімен) |
2.5 Сұрақ қою және жауап беру | 1.2.5.1 суреттерге/мәтінге сұрақтар қою (мұғалімнің көмегімен) және сұрақтарға жауап беру |
2.6 | 1.2.6.1 мұғалімнің көмегімен әңгімелеу мәтінін, мәтіннің ерекшеліктері бойынша жанрын (жаңылтпаш, жұмбақ, мақал-мәтел, өлең, әңгіме, ертегі) анықтау |
2.7 | 1.2.7.1 мәтіндердің әліпбилік орналасу ретін пайдалана отырып, бір дереккөзден (сөздік, анықтамалық, балалар энциклопедиясы) ақпаратты табу |
2.8 | 1.2.8.1 мұғалімнің көмегімен әртүрлі жанрдағы (ертегі, әңгіме, өлең) мәтіндерді салыстыру |
2.9 | 1.2.9.1 әріпті тану және оны дыбыспен сәйкестендіру, сөздегі дыбыстар мен әріптердің алшақтығы туралы білу (йотты дауысты дыбыстары бар сөздер, ь бар сөздер) |
1.2.9.2 сөздегі позициясына байланысты әріптің қызметін түсіну (дауысты дыбыс дауыссыз дыбыстардың жіңішкелік/жуандық көрсеткіші ретінде) | |
1.2.9.3 сөздегі ь, ъ белгілерінің рөлін түсіну | |
Бөлім (сөйлеу әрекетінің түрлері) – жазылым | |
Бөлімшелер | Оқу мақсаттары |
3.1 | 1.3.1.1 суреттік жоспар, мәтіннің сызба- жоспарын құру және тақырып қою (мұғалімнің көмегімен) |
3.2 | 1.3.2.1 мұғалімнің көмегімен сурет, сызба, белгілерді қолдана отырып, тыңдалған/оқылған мәтіндердегі ақпаратты беру |
3.3 Түрлі ұсыну формаларын пайдаланып, мәтін құру | 1.3.3.1 сурет, белгі, сызба, тірек сөздерді қолдана отырып, берілген тақырыпқа жай сөйлемдер/мәтіндер құрастыру/жазу |
3.4 | 1.3.4.1 мұғалімнің көмегімен жай сөйлемдер/мәтіндер (хабарлама, құттықтау, хат) жазу |
3.5 Жұмыстағы қателерді табу және түзету | 1.3.5.1 мұғалімнің көмегімен сөздердің, сөйлемдердің/мәтіннің жазылуын тексеру және қателерді түзету |
3.6 | 1.3.6.1 әріптердің элементтерін, жазба (бас және кіші) әріптер мен олардың қосылыстарын жазу, каллиграфия нормаларына сәйкес анық жазу, жазуда күшті позицияның дыбыстарын әріптермен таңбалау |
3.7 | 1.3.7.1 жазылуы мен айтылуында айырмашылығы бар (вода, снег, пенал) сөздерді көшіріп жазу/жазу, тасымалдау ережелерін сақтау (мұғалімнің көмегімен) |
1.3.7.2 жи-ши/ча-ща/чу-щу/-чк-, -чн-/-нщ-, -шн- дұрыс жазу ережесін қолдану | |
1.3.7.3 жалқы есімдерді, сөйлем басындағы сөздерді бас әріппен жазу (мұғалімнің көмегімен) | |
1.3.7.4 сөздің соңында және ортасында жіңішкелік белгісі бар сөздерді жазу | |
3.8 | 1.3.8.1 жазбаша сөйлеуде заттың атын, сынын, қимылын білдіретін сөздерді ажырату, пайдалану, оларды жекеше және көпше түрде өзгерту |
3.9 Пунктуациялық нормаларды сақтау | 1.3.9.1 сөйлемнің соңында тыныс белгілерін: нүкте, сұрау, леп белгілерін қою |
15. Осы оқу бағдарламасы қосымшада келтірілген бастауыш білім беру деңгейінің 1-сыныбына арналған "Обучение грамоте" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасының ұзақмерзімді жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.
16. Бөлімдер мен тақырыптар бойынша сағат сандарын бөлу мұғалімнің еркіне қалдырылады.
Бастауыш білім беру деңгейінің 1-сыныбына арналған "Обучение грамоте"пәнінің үлгілік оқу бағдарламасына қосымша |
Бастауыш білім беру деңгейінің 1-сыныбына арналған "Обучение грамоте" пәнінің үлгілік оқу бағдарламасын жүзеге асырудың ұзақмерзімді жоспары (оқыту орыс тілінде)
3-тоқсан | |||
|
1. 1. 1. 1 сөйлеу, мәтін, сөйлем, сөз, дыбыс туралы түсіну; |
1. 2. 1. 1 сөз, сөйлем сызбасын оқу және құрастыру; |
1. 3. 1. 1 суреттік жоспар, мәтіннің сызба- жоспарын құру және тақырып қою (мұғалімнің көмегімен); |
4-тоқсан | |||
Әліппеден кейінгі кезең |
1. 1. 1. 1 сөйлеу, мәтін, сөйлем, сөз, дыбыс туралы түсіну; |
1. 2. 1. 2 оқудың негізгі түрлерін қолдану (буындап оқудан сөздерді тұтас оқуға көшу, түсініп оқу); |
1. 3. 3. 1* сурет, белгі, сызба, тірек сөздерді қолдана отырып, берілген тақырыпқа жай сөйлемдер/мәтіндер құрастыру/жазу; |
Ескертпе:
1) бір тоқсан ішінде оқу мақсаттары сөйлеу әрекетінің түрлері бойынша біріктіріледі;
2) "*" белгісімен белгіленген оқу мақсаттарынының бір бөлігін іске асыру ұсынылады.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 27 қарашасы № 496 бұйрығына 5-қосымша |
|
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығына 113-1- қосымша |
Негізгі орта білім беру деңгейінің мамандандырылған қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын желілік "Абай мектептерінің" 5-9-сыныптарына арналған "Абайтану" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы (оқыту қазақ тілінде)
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Оқу бағдарламасы "Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17669 болып тіркелген) сәйкес әзірленген.
2. "Абайтану" пәнінің жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасының мақсаты:
1) Абай шығармаларының тілдік қабаты арқылы қазақ әдеби тілінің құнарын, көркем сөздің қуатын, эстетикалық күшін, идеялық мазмұнын меңгертіп, бейнеленген құбылысты көркемдік тұрғыда қабылдауға қажетті білім, білік, дағдылар қалыптастыру, ұлттық мінез-құлық, сапалық ерекшеліктерді, ұлттық кодты таныту, гуманистік-көркемдік, мәдени-тарихи, ұлттық құндылықтарды бағалай алу құзыретін дамыту, әдеби-эстетикалық талғамдары мен ізгілік және іскерлік құндылықтарын, шығармашылық құзыреттерін жетілдіру;
2) Абайдың "Толық адам", ар ілімі, адамшылық мұрат-мақсаты, пәлсапалық көзқарастары арқылы тұлғалық қасиеттерді танытып, білімгерлердің өзіндік даму бағытын, сыни ой-пайымын қалыптастыру;
3) әдеби тіл және әдеби формалар арқылы өз ойын еркін жеткізе алатын, өзіндік ұстанымы бар, түрлі жағдайда оңтайлы шешім қабылдауға қабілетті тұлға қалыптастыру.
3. "Абайтану" пәнінің жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасының міндеттері:
1) Абай шығармашылығының идеялық, мазмұндық-құрылымдық сипатын, тілдік, стильдік, жанрлық ерекшеліктерінен жүйелі білім беру;
2) Абай шығармаларындағы ізгілік, имандылық, мораль қағидаттарын таразылау арқылы Абай ілімдерінің негізін терең таныту;
3) Абайдың қарасөздері мен өлеңдеріндегі ой-толғамдарды интерпретациялай алу;
4) өзіндік ой-пікірлерін жазба тіл мен сөйлеу тілінде еркін жеткізе алу, оқу материалдарын салыстыру, саралау, талдай алу;
5) Абай шығармаларындағы заман адамының тұлғалық ерекшеліктерін саралау арқылы пәлсапалық толғаныстарын пайымдау, қажетті тұлғалық қасиеттерді, өз заманына лайық тұлға болу харекеттерін сыни пайымдау;
6) "Абайды ұлтымыздың мәдени капиталы" ретінде бағалау.
2-тарау. "Абайтану" пәнінің мазмұнын ұйымдастыру
4. "Абайтану" пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:
1) 5-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат;
2) 6-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат;
3) 7-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат;
4) 8-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат;
5) 9-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат.
5. "Абайтану" пәні білімінің мазмұны бөлімдерге бөлінген:
1) оқу және түсіну;
2) талдау және жинақтау;
3) бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім).
6. "Оқу және түсіну" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) мәтінді түсініп, мәнерлеп негізгі ой түйіндерін пайымдап оқу;
2) мәтіннің тілдік қабатын (лексикалық, образдық мәнін) игеру;
3) шығарма үзінділерімен жұмыс;
4) шығармадағы өзекті мәселе, идеялық мазмұн;
5) (ауызша, жазбаша) интерпретация.
7. "Талдау және жинақтау" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) әдеби шығарманың композициялық құрылымы;
2) көркем шығарманың идеялық мазмұны, образдар жүйесі, типтік характер;
3) көркем шығарманың тілі, стилі;
4) көркемдік тәсілдер.
8. "Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім)" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) шығармадағы тарихи шындық және көркемдік шешім;
2) рухани және көркем-эстетикалық құндылық;
3) әдеби шығармашылық;
4) әдеби сын.
9. 5-сыныпқа арналған "Абайтану" пәнінің базалық білім мазмұны:
1) оқу және түсіну:
мәтінді түсініп оқи отырып, негізгі ой түйіндерін анықтау; шығарманы пайымдап (алған әсерін анықтай) оқу арқылы сөз, сөз тіркестерінің лексикалық және ауыспалы мағынасын ашып, мәтіндегі қолданысын түсіну; шығарманы құрылысы мен құрылымына қарай жіктеп, бөліктеріне тақырып қойып, мәтінге жоспар құру; көркем шығармадағы көтерілген мәселені (ғибратын) анықтау; көркем, шығармадағы оқиға желісін мәтінге жуық баяндап айту; мысал өлеңдерді (диалогте, сахналық көріністе, сурет, мозайка, комикс) интерпретациялау; көркем мәтіндегі ой-түйіндерді салыстырмалы үлгіде (мақал, мысал, дәйек) әңгімелеу;
2) талдау және жинақтау:
сюжетті шығармадағы фабула, композициясын тауып, жоспар құру; лирикалық шығарманы құрылысына талдау; қарасөздерді мағыналық жігіне қарай бөлу; шығармадағы кейіпкерлердің іс-әрекеті арқылы образын ашу; жас Абайды ерекшелейтін қасиеттерді шығармадағы іс-әрекеті арқылы дәйектеу; Абайдың білімді игерудің шарттары мен талаптары туралы ой-тұжырымдарын (ментальді картада, кластер) жинақтау; көркем шығармадағы поэтикалық тілдің ерекшелігін айқындау; шығармадағы тілдік бейнелеу, суреттеу құралдарының (теңеу, эпитет, қайталау) қызметін анықтау;
3) бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім):
шығарма үзінділері арқылы шығарманың ұлттық, тарихи құндылығын бағалау; көркем мәтіндегі сөз образдарының эстетикалық құндылығын бағалау; шығарманы автор ізімен баяндап жазу; көркем шығармадағы көріністі әңгімелеп жазу; шығармадан алған әсерін зерделеп, ойтолғау, авторға, замандастарына хат жазу; "Абай қарасөздеріндегі талап пен еңбек тақырыбы" эссе жазу; оқырман ретінде шығармадан алған әсерін зерделеп, сыни хабарлама жазу.
10. Оқытылатын көркем шығармалар тізімі:
1) Мұхтар Әуезов "Абайдың өмірбаяны" мақаласы;
2) Мұхтар Әуезов "Зерек те талапты жас";
3) "Ғылым таппай мақтанба", "Интернатта оқып жүр", "Жасымда ғылым бар деп ескермедім", "Қыс", "Күз", "Жаз", "Жазғытұры" өлеңдері;
4) "Отыз бірінші", "Отыз екінші" қарасөздері;
5) "Есек пен бұлбұл", "Шегіртке мен құмырсқа", "Қарға мен түлкі", "Емен мен шілік" мысал өлеңдері;
6) қосымша оқуға:
Мұхтар Әуезов "Кәрі әже – Зере" ("Абай жолы" роман-эпопеясынан);
Тұрағұл Абайұлы "Менің әкемнің ерекше қасиеті";
Уәсила Мағауияқызының Абай туралы естеліктері;
Бейбіт Сапаралы "Өскенбай" (тарихи ғұмырбаяндық еңбегінен);
Мұхтар Әуезов "Құнанбай" ("Абай жолы" роман-эпопеясынан);
Мұхтар Әуезов "Ұлжан" ("Абай жолы" роман-эпопеясынан).
11. 6-сыныпқа арналған "Абайтану" пәнінің базалық білім мазмұны:
1) оқу және түсіну:
мәтіндерді интонацияның құрамдас бөліктерін сақтай отырып оқу; мәнерлеп (логикалық екпін мен кідіріс жасай) оқу арқылы сөз, сөз тіркестерінің лексикалық, образдық мәнін ашып, мәтіндегі жұмсалу мақсатын түсіну; шығармадан қажетті дәйектерді жинау, негізгі ой түйіндерін анықтау; көркем шығармадағы кейіпкерлер әрекеті, шығарманың өзекті ойына қатысын анықтау арқылы көркем мәтіндегі өзекті ойды анықтау; көркем шығармадағы тұлғаның ерекшелігін (слайд, ментальді карта) сипаттау; лирикалық кейіпкерге ауызша/жазбаша сипаттама жасау;
2) талдау және жинақтау:
лирикалық шығармаларды композициялық құрылымына талдау; қарасөздерді идеялық бөліктерге бөлу; ортақ негізгі ойқазығын, лирикалық образдарды анықтау, ой-толғамдарды (ментальді картада, кластер) жинақтау; шығарма тіліндегі этномәдени бірліктерді айқындау, поэтикалық тілдің ерекшелігін айқындау; шығармадағы көркем ауыстыруларды (троптарды: метафора, кейіптеу, метонимия, аллегория, антитеза, градация) анықтау;
3) бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім):
шығарма образдарын ұлттық сипаттың ашылуы тұрғысынан бағалау, мәтіндегі нысандарды ұлттық, тарихи құндылық тұрғысында бағалау; мәтіннің көркемдік-эстетикалық құндылығына баға беру; шығарманың идеялық мазмұнын пайымдай отырып (ойтолғау, хат, пост, ертегі, өтірік өлең) жазу; шығармада көтерілген мәселенің әлеуметтік рөлі туралы сыни хабарлама жасау.
12. Оқытылатын көркем шығармалар тізімі:
1) "Өлең – сөздің патшасы, сөз сарасы", "Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін", "Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол", "Білімдіден шыққан сөз", "Біреуден біреу артылса", "Сенбе жұртқа тұрса да қанша мақтап", "Әсемпаз болма әрнеге", "Адамның кейбір кездері", "Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа", "Құлақтан кіріп бойды алар" өлеңдері;
2) "Жетінші", "Он бесінші", "Он сегізінші", "Он тоғызыншы", "Жиырма бірінші" қарасөздері;
3) қосымша оқуға:
Ахмет Байтұрсынұлының "Қазақтың бас ақыны" мақаласы;
Кәкітай Ысқақұлы "Абай (Ибраһим) Құнанбайұлының өмірі" мақаласы; Ахмет Жұбанов "Абайдың музыкалық мұрасы"
13. 7-сыныпқа арналған "Абайтану" пәнінің базалық білім мазмұны:
1) оқу және түсіну:
көркем мәтінді пайымдап, мәнерлеп (логикалық, психологиялық кідірістермен) оқу; мәтіндегі тілдік бірліктерді дербес және мәнмәтіндегі (контексте) қызметін түсініп, идеялық мазмұндағы маңызын айқындау; көркем мәтіндегі ой-түйіндерді тауып, негізгі ой қазығына топтастыру; әдеби шығармадағы өзекті ойды, көтерілген әлеуметтік-қоғамдық, эстетикалық мәселені анықтау; көркем шығармадағы, образдарды, мінездеулерді ауызша мәтінге жуық суреттеу, сипаттау; қарасөздердегі автордың түйінді ойын (түрлі нысанды: ментальді карта, сызба) қолдана отырып баяндау;
2) талдау және жинақтау:
шығармаларды композициялық құрылымына талдай отырып, негізгі тұжырымын айқындау, жоспар құру; көркем шығармадағы лирикалық образдың жасалу тәсілдерін айқындау; автордың түрлі мінез-құлық, адам болмысы туралы тұжырымдарын түрлі нысанда жинақтау; көркем шығарма тілінің, ақпараттық, фразеологиялық қырын мәнмәтінде анықтау; шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ, арнау) қолданысын талдау;
3) бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім):
шығарманың тақырыбы мен идеясын осы тектес автордың өзге шығармаларымен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; көркем образдардың тұлғалық ерекшеліктерін ашудағы автор шеберлігіне баға беру; кейіпкер болмысын сипаттап (өлең, кейіпкер монологі, диалогі, әңгіме, ) жазу; әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу.
14. Оқытылатын көркем шығармалар тізімі:
1) "Ұяламын дегенің көңіл үшін", "Жүрек – теңіз, қызықтың бәрі – асыл тас...", "Жастықтың оты жалындап", "Жүректе қайрат болмаса", "Қансонарда бүркітші шығады аңға", "Желсіз түнде жарық ай", "Көзімнің қарасы", "Қараңғы түнде тау қалғып", "Өзгеге, көңілім, тоярсың" өлеңдері;
2) "Екінші", "Бесінші", "Жиырма үшінші", "Жиырма алтыншы", "Жиырма тоғызыншы", "Қырық төртінші" қарасөздері;
3) қосымша оқуға:
Жүсіпбек Аймауытов пен М.Әуезовтің "Абайдың өнері һәм қызметі" мақаласы; Көкбай Жанатайұлы "Абай туралы естелік"; "Біржан сал Абай ауылында" ("Абай жолы" роман-эпопеясынан үзінді).
15. 8-сыныпқа арналған "Абайтану" пәнінің базалық білім мазмұны:
1) оқу және түсіну:
көркем мәтінді пайымдап, мәнерлеп (оқырмандық ұстанымын білдіре) оқу; тілдік бірліктердің семантикалық мәнін түсініп, мәтіннің ішкі бірлігіндегі қызметін айқындау, образдық қызметін ашу; әке жоқтауындағы эмоционалды-экспрессивті сөздерді зерделеу, авторлық идеяны өмір шындығымен байланыстыру; шығармадағы Абайдың ой-тұжырымдарын өзге шығармаларымен байланыстыру, тұтастыру; шығармадағы өзекті ойды анықтау, сөз образдарының идеяны берудегі қызметін ашу; көркем мәтіннен дәйектер келтіре отырып, образдардың тұлғалық ерекшеліктерін жазу/тұжырым айту; қарасөздердегі автордың түйінді ойын (түрлі нысанды: ментальді карта, сызба ) дәйектеу;
2) талдау және жинақтау:
шығармаларды композициялық құрылымына талдай отырып, негізгі тұжырымын жинақтау; көркем шығармадағы образ құраушы элементтерді табу, образ сомдаушы бірліктерді жинақтау; көркем шығармадағы автордың суреттеу тілін талдау, өзіндік ерекшеліктерін айқындау; шығармадағы көркемдегіш құралдардың (психологиялық параллелизм, перифраз, аксиморон, сатира, ирония, гротеск, эллипсис) қолданысын талдау, мәтіндегі көркемдік қызметін анықтау;
3) бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім):
шығармадағы тұлғалық қасиеттерді автордың өзге шығармаларымен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығына баға беру; шығарма поэтикасындағы автордың айшықты қолтаңбасына баға беру; шығарманың көркемдік-идеялық құндылығын талдап, шығарма, блог, әңгіме жазу; көркем мәтінді жалпы адамзаттық құндылық тұрғысынан бағалап, әдеби эссе жазу; шығарма бойынша жазылған әдеби сын-пікірлерге сүйене отырып, өзіндік сыни пікір жазу.
16. Оқытылатын көркем шығармалар тізімі:
1) "Тұла бойың ұят-ар едің", "Жиырма жеті жасында", "Талаптың мініп тұлпарын", "Кешегі өткен ер Әбіш", "Орынсызды айтпаған", "Жастықтың оты қайдасың?", "Бір дәурен кемді күнге – бозбалалық", "Дүтбайға", "Мен боламын демеңдер", "Қақтаған ақ күмістей кең маңдайлы", "Білектей арқасында өрген бұрым", "Аттың сыны", "Бүркіт сыны" өлеңдері;
2) "Төртінші", "Алтыншы", "Он төртінші", "Отызыншы", "Отыз үшінші", "Отыз тоғызыншы" қарасөздері;
3) қосымша оқуға:
Мұхтар Әуезов "Халқын сүйген Әбіш" еңбегі;
Мұхтар Әуезов "Абай Құнанбаев" монографиясы;
Зәки Ахметов "Абайдың ақындық әлемі" еңбегі.
17. 9-сыныпқа арналған "Абайтану" пәнінің базалық білім мазмұны:
1) оқу және түсіну:
көркем мәтінді талдап оқу; тілдік бірліктердің мәтіндегі қызметін айқындай отырып, жекелеген қолданыстардағы автордың ой-ниетін танытудағы рөлі мен концептілік мәнін ашу; шығарма бөліктерін ұқсас белгілеріне/айырмашылығына қарай топтастыру, белгілі нысандарды зерделеу; мәнмәтіндегі астарлы ойды анықтау, көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселені беруде авторлық ниетті (дітті/интенцияны) түсіну; көркем шығарманың идеялық мазмұнына сүйене отырып, оқырмандық ой-пайымын ауызша/жазбаша түйіндеу; қарасөздердегі ой-толғамдарды оқырмандық ұстаным тұрғысында дәйектеп айту/жазу;
2) талдау және жинақтау:
шығармаларды композициялық құрылымына талдай отырып, композициялық амалдарды айқындау; шығармадағы образдар жүйесін салыстыра талдау, типтік характерлерді ашу, әртүрлі мінез-құлықты саралап тану, "адал жар", "адал дос", "мағыналы жастық" тұжырымдарын айқындау, автордың ойын айқындау; көркем шығармадағы автордың стилін айқындау; шығармадағы әдеби тілді құбылту мен айшықтаудың (троп пен фигура) түрлерін талдау, көркемдік қызметін пайымдау;
3) бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім):
туындыдағы даралық образдар мен типтік характерлердің ұлттық және тарихи құндылығын әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра бағалау; көркем шығармалардың рухани-эстетикалық құндылығына баға беру; шығарманың идеясын қоғамдық-әлеуметтік тұрғыда талдап, әдеби эссе, сценарий, өлең, блог, әңгіме, кейіпкер монологі, жоба жазу; әдеби шығарманы қазақ әдебиеті мен әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра талдап, рецензия жазу.
18. Оқытылатын көркем шығармалар тізімі:
1) "Сегіз аяқ", "Заманақыр жастары", "Жасөспірім замандас қапа қылды", "Көзінен басқа ойы жоқ", "Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат", "Адасқанның алды-жөн, арты соқпақ", "Көңілім қайтты достан да, дұшпаннан да", "Өкінішті көп өмір кеткен өтіп", "Сабырсыз, арсыз, еріншек", "Қартайдық, қайғы ойладық, ұйқы сергек", "Қыран бүркіт не алмайды салса баптап", "Ғашықтық құмарлықпен ол – екі жол", "Ғашықтың тілі – тілсіз тіл", "Жарқ етпес қара көңілім не қылса да", "Қызарып, сұрланып" өлеңдері;
2) "Тоғызыншы", "Жиырмасыншы", "Отыз алтыншы", "Отыз жетінші", "Қырқыншы" қарасөздері;
3) "Ескендір" поэмасы;
4) қосымша оқуға:
Мекемтас Мырзахметұлының "Абайдың адамгершілік мұраттары" еңбегі;
Тұрсын Жұртбайдың "Күйесің жүрек... Сүйесің" еңбегі.
3-тарау. Оқыту мақсаттарының жүйесі
19. Бағдарламада оқу мақсаттары кодпен берілген. Кодтың бірінші саны сыныпты, екінші және үшінші саны негізгі бөлімдердің ретін, төртінші саны оқу мақсатының ретін көрсетеді. 7.2.1.1 кодында: "7" – сынып, "2.1" – негізгі дағдылар, "1" – оқу мақсатының реті.
20. Оқыту мақсаттарының жүйесі бөлім бойынша әр сыныпқа берілген:
1) оқу және түсіну:
Білім алушылар: | |||||
5-сынып | 6-сынып | 7-сынып | 8-сынып | 9-сынып | |
1. Мәтінді түсініп, мәнерлеп негізгі ой түйіндерін пайымдап оқу | 5. 1. 1. 1 мәтінді түсініп оқи отырып, негізгі ой түйіндерін анықтау | 6. 1. 1. 1 мәтіндерді интонациның құрамдас бөліктерін сақтай отырып оқу | 7. 1. 1. 1 көркем мәтінді пайымдап, мәнерлеп (логикалық, психологиялық кідірістер мен) оқу | 8. 1. 1. 1 көркем мәтінді пайымдап, мәнерлеп (оқырмандық ұстанымын білдіре) оқу | 9. 1. 1. 1 көркем мәтінді талдап оқу |
2. Мәтіннің тілдік қабатын (лексикалық, образдық мәнін) игеру | 5. 1. 2. 1 шығарманы пайымдап (алған әсерін анықтай) оқу арқылы сөз, сөз тіркестерінің лексикалық және ауыспалы мағынасын ашып, мәтіндегі қолданысын түсіну | 6. 1. 2. 1 мәнерлеп (логикалық екпін мен кідіріс жасай) оқу арқылы сөз, сөз тіркестері нің лексикалы, образдық мәнін ашып, мәтіндегі жұмсалу мақсатын түсіну | 7. 1. 2. 1 мәтіндегі тілдік бірліктерді дербес және мәнмәтіндегі (контексте) қызметін түсініп, идеялық мазмұндағы маңызын айқындау |
8. 1. 2. 1 тілдік бірліктердің семантикалық мәнін түсініп, мәтіннің ішкі бірлігіндегі қызметін айқындау, образдық қызметін ашу; | 9. 1. 2. 1 тілдік бірліктердің мәтіндегі қызметін айқындайотырып, жекелеген қолданыстардағы автордың ой-ниетін танытудағы рөлі мен концептілік мәнін ашу |
3. Шығарма үзінділерімен жұмыс | 5. 1. 3. 1 шығарманы құрылысымен құрылымына қарай жіктеп, бөліктеріне тақырып қойып, мәтінге жоспар құру | 6. 1. 3. 1 шығармадан қажетті дәйектерді жинау, негізгі ой түйіндерін анықтау | 7. 1. 3. 1 көркем мәтіндегі ой-түйіндердітауып, негізгі ой қазығына топтастыру | 8. 1. 3. 1 шығармадағы Абайдың ой-тұжырымдарын өзге шығармаларымен байланыстыру, тұтастыру | 9. 1. 3. 1 шығарма бөліктерін ұқсас белгілеріне/айырмашылығына қарай топтастыру, белгілі нысандарды зерделеу |
4. Шығармадағы өзекті мәселе, идеялық мазмұн | 5. 1. 4. 1 көркем шығармадағы көтерілген мәселені (ғибратын) анықтау | 6. 1. 4. 1 көркем шығармадағы кейіпкерлер әрекеті, шығарманың өзекті ойына қатысын анықтау арқылы көркем мәтіндегі өзекті ойды анықтау | 7. 1. 4. 1 әдеби шығармада өзекті ойды, көтерілген әлеуметтік-қоғамдық, эстетикалық мәселені анықтау | 8. 1. 4. 1 шығармадағы өзекті ойды анықтау, сөз образдарының идеяны берудегі қызметін ашу | 9. 1. 4. 1 мәнмәтіндегі астарлы ойды анықтау, көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселені беруде авторлық ниетті (дітті/интенцияны) түсіну |
5. Интерпретация (ауызша, жазбаша) |
5. 1. 5. 1 көркем, шығармадағы оқиға желісін мәтінге жуық баяндап айту; | 6. 1. 5. 1 көркем шығармадғы тұлғаның ерекшелігін(слайд, ментальді карта) сипаттау; 6. 1. 5. 2 лирикалық кейіпкерге ауызша/жазбаша сипаттама жасау |
7. 1. 5. 1 көркем шығармадағы, образдарды, мінездеулерді ауызша мәтінге жуық суреттеу, сипаттау; |
8. 1. 5. 1 көркем мәтіннен дәйектер келтіре отырып, образдардың тұлғалық ерекшеліктерін жазу/тұжырып айту; |
9. 1. 5. 1 көркем шығарманың идеялық мазмұнына сүйене отырып, оқырмандық ой-пайымын ауызша/жазбаша түйіндеу; |
2) талдау және жинақтау:
Білім алушылар: | |||||
5-сынып | 6-сынып | 7-сынып | 8-сынып | 9-сынып | |
1. Әдеби шығарманың композиция лық құрылымы |
5. 2. 1. 1 сюжетті шығармадағы фабула композиция сын тауып, жоспар құру; |
6. 2. 1. 1 лирикалық шығармаларды композициялық құрылымына талдау; | 7. 2. 1. 1 шығармаларды композициялық құрылы мына талдай отырып, негізгі тұжырымын айқындау, жоспар құру | 8. 2. 1. 1 шығармаларды композициялық құрылымына талдай отырып, негізгі тұжырымын жинақтау | 9. 2. 1. 1 шығармаларды композициялық құрылымына талдай отырып, композициялық амалдарды айқындау |
2. Көркем шығарманың идеялық мазмұны, образдар жүйесі, типтік характер |
5. 2. 2. 1 шығармадағы кейіпкерлердің іс-әрекеті арқылы образын ашу; | 6. 2. 2. 1 шығармаларға ортақ ойқазығын, образдарды анықтау, ой-толғамдарды (ментальді картада, кластер) жинақтау |
7. 2. 2. 1 көркем шығармадағы лирикалық образдың жасалу тәсілдерін айқындау; | 8. 2. 2. 1 көркем шығармадағы образ құраушы элементтерді табу, образ сомдаушы бірліктерді жинақтау | 9. 2. 2. 1 шығармадағы образдар жүйесін салыстыра талдау, типтік характерлерді ашу, әртүрлі мінез-құлықты саралап тану, "адал жар", "адал дос", "мағыналы жастық" тұжырымдарын айқындау, автордың ойын айқындау |
3. Көркем шығарманың тілі, стилі | 5. 2. 3. 1 көркем шығарма дағы поэтикалық тілдің ерекшелігінайқындау | 6. 2. 3. 1 шығарма тіліндегі этномәдени бірліктерді талдау, поэтикалық тілдің ерекшелігін айқындау | 7. 2. 3. 1 көркем шығарма тілінің, ақпараттық, фразеологияық қырын мәнмәтінде анықтау | 8. 2. 3. 1 көркем шығармадағы автордың суреттеу тілін талдау, өзіндік ерекшеліктерін айқындау | 9. 2. 3. 1 көркем шығармадағы автордың стилін айқындау |
4. Көркемдік тәсілдер | 5. 2. 4. 1 шығармада ғы тілдік бейнелеу, суреттеу құралдарының (теңеу, эпитет, қайталау) қызметін анықтау | 6. 2. 4. 1 шығармадағы көркем ауыстыруларды (троптар ды: метафора, кейіптеу, метонимия, аллегория, антитеза, градация ) анықтау | 7. 2. 4. 1 шығармадағы көркемдегіш құралдардың (троптың түрлері мен символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ, арнау) қолданысын талдау | 8. 2. 4. 1 шығармадағы көркемдегіш құралдардың (троп пен фигура, психологиялық параллелизм, перифраз, аксиморон, сатира, ирония, гротеск, эллипсис) қолданысын талдау, мәтіндегі көркемдік қызметін анықтау | 9. 2. 4. 1 шығармада ғы әдеби тілді құбылтумен айшықтаудың (троп пен фигура) түрлерін талдау, көркемдік қызметін пайымдау |
3) бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім):
1. Шығармадағы тарихи шындық және көркемдік шешім | 5. 3. 1. 1 шығарма үзінділері арқылы шығарманың ұлттық, тарихи құндылығын бағалау |
6. 3. 1. 1 шығарма образдарын ұлттық сипаттың ашылуы тұрғысынан бағалау; | 7. 3. 1. 1 шығарманың тақырыбы мен идеясын осы тектес автордың өзге шығармалармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау | 8. 3. 1. 1 шығармадағы тұлғалық қасиеттерді автордың өзге шығармаларымен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығы на баға беру | 9. 3. 1. 1 туындыдағы даралық образдар мен типтік характерлердің ұлттық және тарихи құндылығын әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра бағалау |
2. Рухани және көркем-эстетикалық құндылығы | 5. 3. 2. 1 көркем мәтіндегі сөз образының эстетикалық құндылығын бағалау | 6. 3. 2. 1 мәтіннің көркемдік-эстетикалық құндылығына баға беру | 7. 3. 2. 1 көркем образдардың тұлғалық ерекшелікте рін ашудағы автор шеберлігіне баға беру | 8. 3. 2. 1 шығарма поэтикасындағы автордың айшықты қолтаңбасына баға беру | 9. 3. 2. 1 көркем шығармалардың рухани-эстетикалық құндылығына баға беру |
3. Әдеби шығармашылық |
5. 3. 3. 1 шығарманы автор ізімен баяндап жазу; | 6. 3. 3. 1 шығарманың идеялық мазмұнын пайымдай отырып (ой толғау, хат, пост, ертегі, өтірік өлең ) жазу | 7. 3. 3. 1 кейіпкер болмысын сипаттап (өлең, кейіпкер монологі, диалогі, әңгіме ) жазу |
8. 3. 3. 1 шығарманың көркемдік-идеялық құндылы ғын талдап, шығарма, блог, әңгіме жазу; | 9. 3. 3. 1 шығарманың идеясын қоғамдық-әлеуметтік тұрғыда талдап, әдеби эссе, сценарий, өлең, блог, әңгіме, кейіпкер монологі, жоба жазу |
4. Әдеби сын | 5. 3. 4. 1 оқырман ретінде шығармадан алған әсерін зерделеп, сыни хабарлама жазу | 6. 3. 4. 1 шығармада көтерілген мәселенің әлеуметтік рөлі туралы сыни хабарлама жасау | 7. 3. 4. 1 әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу | 8. 3. 4. 1 шығарма бойынша жазылған әдеби сын-пікірлерге сүйене отырып, өзіндік сыни пікір жазу | 9. 3. 4. 1 әдеби шығарманы қазақ әдебиеті мен әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра талдап, рецензия жазу |
21. Осы оқу бағдарламасы негізгі орта білім беру деңгейінің қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын гуманитарлық бағыттағы мамандандырылған желілік "Абай мектептерінің" 5-9-сыныптарына арналған "Абайтану" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасының ұзақ мерзімді жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.
22. Тоқсандағы бөлімдер мен бөлімшелер ішіндегі тақырыптар бойынша сағат сандарын бөлу мұғалімнің еркіне қалдырылады.
Негізгі орта білім беру деңгейінің мамандандырылған қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын желілік "Абай мектептерінің" 5-9-сыныптарына арналған "Абайтану" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасын жүзеге асыру бойынша ұзақ мерзімді жоспар
1) 5-сынып:
Оқу жоспарының концепциялық негіздері | Тақырыптар/Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны | Білім мазмұнының мақсаты | Білім алушыларға тиісті құзыреттіліктер мен оқу міндеттері |
1-тоқсан | |||
Абайдың өскен ортасы, тұлғалық ерекшеліктері |
"Абайтану" пәнінің ерекшелігі, пән ретіндегі сипаттамасы, Абайдың балалық шағы мен өскен ортасын жайында жазылған мақала мен көркем шығармалар арқылы игеру; Ғылымның пайдасы мен оны игерудің шарттары туралы Абай пайымын тану. | Оқу және түсіну |
5. 1. 2. 1 шығарманы пайымдап (алған әсерін анықтай) оқу арқылы сөз, сөз тіркестерінің лексикалық және ауыспалы мағынасын ашып, мәтіндегі қолданысын түсіну; |
Талдау және жинақтау |
5. 2. 1. 1 сюжетті шығармадағы фабула композициясын тауып, жоспар құру; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығарма шылық (өнім) |
5. 3. 1. 1 шығарма үзінділері арқылы шығарманың ұлттық, тарихи құндылығын бағалау; | ||
2-тоқсан | |||
"Білімдіден шыққан сөз" |
Абайдың тұлғалық болмысы мен өскен ортасын ғылыми мақалалар мен көркем шығармалар арқылы игеру; білім алу шарттарын шығармалары арқылы игеру. | Оқу және түсіну |
5. 1. 1. 1 мәтінді түсініп оқи отырып, негізгі ой түйіндерін анықтау; |
Талдау және жинақтау |
5. 2. 1. 2 лирикалық шығарманы құрылысына талдау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығарма шылық (өнім) |
5. 3. 2. 1 көркем мәтіндегі сөз образының эстетикалық құндылығын бағалау; | ||
3-тоқсан | |||
"Мініңді ұрлап жасырып..." |
Адамның түрлі мінез-құлық, іс-әрекеттерін, болмысын мысал өлеңдері мен сатирасы арқылы сын тұрғысында пайымдау. | Оқу және түсіну |
5. 1. 1. 1 мәтінді түсініп оқи отырып, негізгі ой түйіндерін анықтау; |
Талдау және жинақтау |
5. 2. 1. 1 сюжетті шығармада ғы фабула композициясын тауып, жоспар құру; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығарма шылық (өнім) |
5. 3. 3. 1 шығарманы автор ізімен баяндап жазу; | ||
4-тоқсан | |||
"Түрлендірген дүниені тәңірім шебер" |
А.Құнанбайұлының сомдаған көркем образдарын эстетикалық-танымдық тұрғыда бейнелі әрі зерделі игеру. | Оқу және түсіну |
5. 1. 1. 1 мәтінді түсініп оқи отырып, негізгі ой түйіндерін анықтау; |
Талдау және жинақтау |
5. 2. 1. 2 лирикалық шығарманы құрылысына талдау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығарма шылық (өнім) |
5. 3. 1. 1 шығарма үзінділері арқылы шығарманың ұлттық, тарихи құндылығын бағалау; |
2) 6-сынып:
Оқу жоспарының концепция лық негіздері | Тақырыптар/Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны | Білім мазмұнының мақсаты | Білім алушыларға тиісті құзыреттіліктер мен оқу міндеттері |
1-тоқсан | |||
"Сөз түзелді, тыңдаушы, сен де түзел" |
Сөз мәдениеті, сөйлеу мәдениеті, талапты тыңдарман, адамдық болмыс жөнінде Абай көзқарастарын таныту, тағылымдық мәнін зерделеу. | Оқу және түсіну |
6. 1. 1. 1 мәтіндерді интонацияның құрамдас бөліктерін сақтай отырып оқу; |
Талдау және жинақтау |
6. 2. 1. 1 лирикалық шығармаларды композициялық құрылымына талдау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
6. 3. 1. 2 мәтіндегі нысандарды ұлттық, тарихи құндылық тұрғысында бағалау; | ||
2-тоқсан | |||
"Бір ғылымнан басқаның кеселі көп асқанға" |
А.Құнанбайұлының адамға тән жақсы, жаман әрекеттерді салыстыра отырып, адамшылықтың жолын нұсқайтын ой-пайымдарын саралап тану, өзіндік көзқарас қалыптастыру. | Оқу және түсіну |
6. 1. 2. 1 мәнерлеп (логикалық екпін мен кідіріс жасай) оқу арқылы сөз, сөз тіркестерінің лексикалық, образдық мәнін ашып, мәтіндегі жұмсалу мақсатын түсіну; |
Талдау және жинақтау |
6. 2. 1. 2 қарасөздерді идеялық бөліктерге бөлу; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
6. 3. 1. 2 мәтіндегі нысандарды ұлттық, тарихи құндылық тұрғысында бағалау; | ||
3-тоқсан | |||
Абай - ақылдың бойтұмары |
Абайдың тұлғалық кемелдік туралы ойларын өмірлік ұстаным тұрғысында таразылау, оқушылардың көзқарасы мен өмірлік бағыттарына негіз етіне ықпал ету. | Оқу және түсіну |
6. 1. 1. 1 мәтіндерді интонацияның құрамдас бөліктерін сақтай отырып оқу; |
Талдау және жинақтау |
6. 2. 1. 1 лирикалық шығармаларды композициялық құрылымына талдау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
6. 3. 1. 1 шығарма образдарын ұлттық сипаттың ашылуы тұрғысынан бағалау; | ||
4-тоқсан | |||
"Сылдырап өңкей келісім" |
Абайдың сөз өнеріне эстетикалық талғамы мен талабын зерделеу, эстетикалық, танымдық мақсатта игеру. | Оқу және түсіну |
6. 1. 1. 1 мәтіндерді интонацияның құрамдас бөліктерін сақтай отырып оқу; |
Талдау және жинақтау |
6. 2. 1. 1 лирикалық шығармаларды композициялық құрылымына талдау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашы лық (өнім) |
6. 3. 2. 1 мәтіннің көркемдік-эстетикалық құндылығына баға беру; |
3) 7-сынып:
Оқу жоспарының концепциялық негіздері | Тақырыптар/Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны | Білім мазмұнының мақсаты | Білім алушыларға тиісті құзыреттіліктер мен оқу міндеттері |
1-тоқсан | |||
"Пайда ойлама, ар ойла..." |
Абайдың ізгілік имандылық, мораль қағидаттары туралы ой-толғамдарын саралап тану, адамшылық негіздерді тұтынуға ықпал ету. | Оқу және түсіну |
7. 1. 1. 1 көркем мәтінді пайымдап, мәнерлеп (логикалық, психологиялық кідірістер мен) оқу; |
Талдау және жинақтау |
7. 2. 1. 1 шығармаларды композициялық құрылымына талдай отырып, негізгі тұжырымын айқындау, жоспар құру; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
7. 3. 1. 1 шығарманың тақырыбы мен идеясын осы тектес автордың өзге шығармалармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
2-тоқсан | |||
"Жүректе қайрат болмаса..." |
Абайдың ақыл, қайрат, жігер туралы өлеңінің мәнін түсініп, адамға рухани нәр беретін негіздерді түйсінуге талаптану. | Оқу және түсіну |
7. 1. 1. 1 көркем мәтінді пайымдап, мәнерлеп (логикалық, психологиялық кідірістермен) оқу; |
Талдау және жинақтау |
7. 2. 1. 1 шығармаларды композициялық құрылымына талдай отырып, негізгі тұжырымын айқындау, жоспар құру; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашы лық (өнім) |
7. 3. 1. 1 шығарманың тақырыбы мен идеясын осы тектес автордың өзге шығармалармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
3-тоқсан | |||
"Жақсы ат пен тату жолдас – бір ғанибет" | Қазақтың ұлттық мәдениеті мен саятшылық өнерінен түсініктерін кеңейтіп, көркемдық танымдарын дамыту, қазақ қауымындағы кейбір мінез-құлықты саралап тану. "Қансонарда бүркітші шығады аңға", "Екінші", "Жиырма алтыншы" қарасөздері. Қосымша оқуға: Көкбай Жанатайұлы "Абай туралы естелік" | Оқу және түсіну |
7. 1. 1. 1 көркем мәтінді пайымдап, мәнерлеп (логикалық, психологиялық кідірістермен) оқу; |
Талдау және жинақтау |
7. 2. 1. 1 шығармаларды композициялық құрылымына талдай отырып, негізгі тұжырымын айқындау, жоспар құру; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
7. 3. 1. 1 шығарманың тақырыбы мен идеясын осы тектес автордың өзге шығармаларымен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
4-тоқсан | |||
"Ұйықтап жатқан жүректі ән оятар" |
Абайдың музыкалық мұрасын рухани-эстетикалық, танымдық мақсатта игеру. | Оқу және түсіну |
7. 1. 1. 1 көркем мәтінді пайымдап, мәнерлеп (логикалық, психологиялық кідірістермен) оқу; |
Талдау және жинақтау |
7. 2. 1. 1 шығармаларды композициялық құрылымына талдай отырып, негізгі тұжырымын айқындау, жоспар құру; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
7. 3. 1. 1 шығарманың тақырыбы мен идеясын осы тектес автордың өзге шығармалармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; |
4) 8-сынып:
Оқу жоспарының концепциялық негіздері | Тақырыптар/Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны | Білім мазмұнының мақсаты | Білім алушыларға тиісті құзыреттіліктер мен оқу міндеттері |
1-тоқсан | |||
"Тұла бойың ұят, ар едің" |
Әбдірахманға арналған өлеңдері арқылы кемел адамға тән тұлғалық қасиеттерді саралап тану, сүйікті ұлына деген әке жоқтауының мәнін түсіну. | Оқу және түсіну |
8. 1. 1. 1 көркем мәтінді пайымдап, мәнерлеп (оқырмандық ұстанымын білдіре) оқу; |
Талдау және жинақтау |
8. 2. 1. 1 шығармаларды композициялық құрылымына талдай отырып, негізгі тұжырымын жинақтау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
8. 3. 1. 1 шығармадағы тұлғалық қасиеттерді автордың өзге шығармаларымен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығына баға беру; | ||
2-тоқсан | |||
"Жастықтың оты қайдасың?" |
Адам өміріндегі жастық шақтың қадірін жете түсініп, қадірлі уақытты пайдалы іске, еңбекке жұмсау жөніндегі Абай тағылымын тану, тұлғалық қасиеттерді дамытып, ынтымақ, бірлікке жұмылдыру. | Оқу және түсіну |
8. 1. 1. 1 көркем мәтінді пайымдап, мәнерлеп (оқырмандық ұстанымын білдіре) оқу; |
Талдау және жинақтау |
8. 2. 1. 1 шығармаларды композициялық құрылымына талдай отырып, негізгі тұжырымын жинақтау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
8. 3. 1. 1 шығармадағы тұлғалық қасиеттерді автордың өзге шығармаларымен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығына баға беру; | ||
3-тоқсан | |||
"Біріңді қазақ, бірің дос, көрмесең істің бәрі бос" |
Адам мінезіндегі түрлі қасиеттердің жамандығы мен жақсылығын ой таразысына түсіру, адамшылық болмыс арқылы таным-түсінігін кеңейту. | Оқу және түсіну |
8. 1. 1. 1 көркем мәтінді пайымдап, мәнерлеп (оқырмандық ұстанымын білдіре) оқу; |
Талдау және жинақтау |
8. 2. 1. 1 шығармаларды композициялық құрылымына талдай отырып, негізгі тұжырымын жинақтау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
8. 3. 2. 1 шығарма поэтикасындағы автордың айшықты қолтаңбасына баға беру; | ||
4-тоқсан | |||
"Қиыннан қиыстырар ер данасы" |
Абайдың портрет жасаудағы шеберлігін эстетикалық, танымдық мақсатта игеру. | Оқу және түсіну |
8. 1. 1. 1 көркем мәтінді пайымдап, мәнерлеп (оқырмандық ұстанымын білдіре) оқу; |
Талдау және жинақтау |
8. 2. 1. 1 шығарманы композициялық құрылымына талдай отырып, негізгі тұжырымын жинақтау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
8. 3. 2. 1 шығарма поэтикасындағы автордың айшықты қолтаңбасына баға беру; |
5) 9-сынып:
Оқу жоспарының концепциялық негіздері | Тақырыптар/Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны | Білім мазмұнының мақсаты | Білім алушыларға тиісті құзыреттіліктер мен оқу міндеттері |
1-тоқсан | |||
"Ұятын, арың оянсын, бұл сөзімді ойлансын" |
Абайдың заман адамының қайғы-қасіретін арқалаған наласы мен терең мұңын, пәлсапалық толғаныстарын зерделеп, өз заманына лайық тұлға болу харекеттерін сыни пайымдау. | Оқу және түсіну |
9. 1. 1. 1 көркем мәтінді талдап оқу; |
Талдау және жинақтау |
9. 2. 1. 1 шығармаларды композициялық құрылымына талдай отырып, композициялық амалдарды айқындау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашлық (өнім) |
9. 3. 1. 1 туындыдағы даралық образдар мен типтік характерлердің ұлттық және тарихи құндылығын әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра бағалау; | ||
2-тоқсан | |||
"Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат" |
Абайдың жастарға қажетті жақсы қасиеттер туралы ғылыми-пәлсапалық трактаттарын пайымдату, ақынның көркем-әдеби туындыларындағы ұлттық таным мен рухани-мәдени құндылықтарды таныту, ақын идеяларын күнделікті тұрмыста басшылыққа алуға бағыттау. | Оқу және түсіну |
9. 1. 1. 1 көркем мәтінді талдап оқу; |
Талдау және жинақтау |
9. 2. 2. 1 шығармадағы образдар жүйесін салыстыра талдау, "мағыналы жастық" тұжырымдарын айқындап, автордың айтар ойын пайымдау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
9. 3. 2. 1 көркем шығармалардың рухани- эстетикалық құндылығына баға беру; | ||
3-тоқсан | |||
"Ер ісі ақылға ермек, бойды жеңбек" |
Хәкімнің заман келбеті мен заман адамының мінез-құлқын (мақтангөйлік, парақорлық, жағымпаздық, жалқаулық) саралату, тарихи кезеңдегі қазақ болмысын таразылау арқылы жаңа заман адамына қажетті тұлғалық қасиеттерді сыни пайымдату. | Оқу және түсіну |
9. 1. 1. 1 көркем мәтінді талдап оқу; |
Талдау және жинақтау |
9. 2. 2. 1 шығармадағы образдар жүйесін салыстыра талдау, типтік характерлерді ашу, әртүрлі мінез-құлықты саралап тану, автордың айтар ойын айқындау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашлық (өнім) |
9. 3. 1. 1 туындыдағы даралық образдар мен типтік характерлер дің ұлттық және тарихи құндылығын әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра бағалау; | ||
4-тоқсан | |||
"Толқынын жүрегіңнің хаттай таныр" |
Адамзатқа тән шынайы сезім, сүйіспеншілік пен нәпсіқұмарлықтың аражігін саралап тану, өлең жолдары арқылы әдептілік, сүйіспеншілік, татулық сияқты қасиеттерді зерделеу, тағылымдық мәнін пайымдау. | Оқу және түсіну |
9. 1. 2. 1 тілдік бірліктердің мәтіндегі қызметін айқындай отырып, жекелеген қолданыстардағы автордың ой-ниетін танытудағы рөлі мен концептілік мәнін ашу; |
Талдау және жинақтау |
9. 2. 3. 1 көркем шығармадағы автордың стилін айқындау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
9. 3. 2. 1 көркем шығармалардың рухани- эстетикалық құндылығына баға беру; |
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 27 қарашасы № 496 бұйрығына 6-қосымша |
|
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығына 113-2 қосымша |
Жалпы орта білім беру деңгейінің қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын гуманитарлық бағыттағы мамандандырылған желілік "Абай мектептерінің" 10-11-сыныптарына арналған "Абайтану" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы(оқыту қазақ тілінде)
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Оқу бағдарламасы "Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17669 болып тіркелген) сәйкес әзірленген.
2. "Абайтану" пәнінің жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасының мақсаты:
1) Абай шығармашылығының идеялық, мазмұндық-құрылымдық сипатын, тілдік, стильдік, жанрлық ерекшеліктерінен жүйелі білім беру;
2) білім алушылардың танымдық (тілдік танымдық, дүниетанымдық, тұлғатанымдық) қабілеттерін дамыту;
3) Абай ілімдері арқылы тұлғалық қасиеттерді: адамгершілік, этномәдени, тарихи, ұлттық құндылықтарды таныту, бағалай алу құзыретін дамыту, шығармашылық қабілетін шыңдау;
4) білім алушылардың өзіндік даму бағытын, сыни ой-пайымын қалыптастыру;
5) әдеби-эстетикалық талғамдары мен ізгілік және іскерлік құндылықтарын, коммуникативті құзыреттерін жетілдіру;
6) білім алушылардың сөздік қорын дамыту.
3. "Абайтану" пәнінің жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасының міндеті:
1) Абайдың өлеңдері мен қарасөздерінде өрнектелген "қуатты ойды" таразылау, пәлсапалық сөздерінің мән-мағынасын ашу арқылы тәлімгерлік тағылымын таныту;
2) ақынның аудармашылық шеберлігін және нәзиралық дәстүрін таныту;
3) Абайдың қазақ әдебиетінің көшбасшысы ретіндегі құбылыстық сипатын, ұлттық әдебиетіміздің өркендеуіне жасаған идеялық-көркемдік ықпалын, өлең өнеріндегі қайталанбас қолтаңбасы мен шеберлігін, ақындық мектебін таныту;
4) ақын шығармалары арқылы ұлттық болмысымызды ұғыну, түрлі ұлттар әдебиетіндегі ұқсастықтарды ажырату, басқа ел әдебиетінің көрнекті үлгілерімен салыстыра алу;
5) Абайдың иман жолын таразылайтын ой толғамдарын шығармалары арқылы игеру, Алланы ақылмен тану қағидаттарын пайымдау;
6) ақынның шығармашылық бастауларын, қазақтың дәстүрлі өнерінен үйренгенін, сөз өнерін дамытудағы реформаторлық қырын, шығыс әдебиетімен байланысын зерделеу, Абай шығармашылығына шығыс мәдениетінің ықпалын тану, Абайдың тұлғалық кемелдену жолын саралау;
7) Абайдың орыс, еуропа әдебиеті классиктерімен шығармашылық өзектестігін, орыс, батыс қаламгерлерімен шығармашылық байланысын зерделеу, ұлттық мәдениеттегі маңызды орнын бағалау.
2-тарау. "Абайтану" пәнінің мазмұнын ұйымдастыру
4. "Абайтану" пәні бойынша оқу жүктемесінің жоғары шекті көлемі:
1) 10-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат;
2) 11-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат.
5. "Абайтану" пәні білімінің мазмұны бөлімдерге бөлінген:
1) білу және түсіну
2) талдау және жинақтау
3) бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім).
6. "Білу және түсіну" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) көркем шығармадағы поэтикалық қолданыстардың мәнін ашу, мәтіндегі қызметін түсіну;
2) шығарма үзінділерімен жұмыс;
3) шығармадағы өзекті мәселе, идеялық мазмұн;
4) көркем шығармадағы форма мен мазмұн бірлігі;
5) интерпретация (ауызша және жазбаша).
7. "Талдау және жинақтау" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) әдеби шығарманың композициялық құрылымы мен идеялық мазмұнын талдау;
2) көркем шығарманың образдар жүйесі, типтік характер;
3) көркем шығарманың тілі, стилі;
4) көркемдік тәсілдер.
8. "Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім)" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) шығармадағы тарихи шындық және көркемдік шешім;
2) рухани және көркем-эстетикалық құндылық;
3) әдеби шығармашылық;
4) әдеби сын.
9. Оқу пәнінің 10-сыныптағы базалық білім мазмұны:
1) білу және түсіну:
көркем шығармадағы поэтикалық тілдің ерекшелігін айқындау; жекелеген нысандардың, сөз образының идеяны ашудағы рөлін түсіну; мәтіннің өзекті ойын/шығармадағы авторлық идеяның өмір шындығымен байланысын түсіну; шығармадағы объективті идеяны (пәлсапалық трактаттардағы мәнді), көркемдік шешімді айқындау; әдеби шығарманың композициялық құрылымы мен мазмұн бірлігін талдау арқылы идеялық мазмұнын терең түсіну; шығарманың идеялық мазмұнын заманауи көзқарастармен кіріктіре отырып интерпретациялау; көркем шығарманы өзге жанрда (әңгіме, мысал, миниатюра) ауызша/жазбаша интерпретациялау;
2) талдау және жинақтау:
әдеби шығарманың композициялық құрылымы мен идеялық мазмұнын, талдау, (ментальді карта, кластер, тұжырым кестесі нысандарында) жинақтау; көркем шығармадағы образдарды жинақтау мен даралау; шығарманың идеялық-көркемдік мазмұнын ашуда қаламгер қолданған тіл ерекшелігі: лексика-семантикалық, мәнмәтіндік, образдық, мәнін талдау; шығармадағы көркемдік тәсілдерге талдау (троп пен фигура түрлері) авторлық идеалды айқындау;
3) бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім):
көркем мәтіндегі шығарманың ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; көркем мәтіндегі мәселені мазмұндас туынды үлгілерімен салыстырып бағалау; шығарманың танымдық, көркем-эстетикалық құндылығына баға беру; шығарманың идеясын жалпыадамзаттық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби хат, лирикалық эссе, миниатюра жазу; шығарманы идеялық жағынан мазмұндас туындылармен салыстыра отырып, әдеби сын (рецензия) жазу.
10. Оқытылатын көркем шығармалар тізімі:
1) "Әуелде бір суық мұз – ақыл зерек", "Жапырағы қуарған ескі үмітпен...", "Малға достың мұңы жоқ малдан басқа", "Аш қарын жұбана ма майлы ас жемей", "Көк тұман – алдыңдағы келер заман", "Өлсе өлер табиғат, адам өлмес", "Әзелде жас қартаймақ", "Базарға қарап тұрсам әркім барар", "Тоты құс түсті көбелек", "Сағаттың шықылдағы емес ермек, "Нұрлы аспанға тырысып өскенсің сен", "Алланың өзі де рас, сөзі де рас", "Алла деген сөз жеңіл", "Лай суға май бітпес қой өткенге", "Болыс болдым, мінеки", "Мәз болады болысың", "Болды да партия", "Сәулең болса кеудеңде" өлеңдері;
2) "Бірінші", "Сегізінші", "Он екінші", "Он үшінші", "Он жетінші", "Жиырма екінші", "Жиырма жетінші", "Қырық үшінші" қарасөздері;
3) қосымша оқуға:
Мекемтас Мырзахметұлы "Абайдың "Толық адам" ілімі";
Ғарифолла Есім "Хәкім Абай";
Ғарифолла Есім "Абай дүниетанымындағы Алла мен Адам болмысы".
11. Оқу пәнінің 11-сыныптағы базалық білім мазмұны:
1) оқу және түсіну:
шығарма мәтініндегі жекелеген сөздердің образдық, концептілік мәнін түсіну; көркем шығарманың құрамды бірліктерімен шығармашылық жұмыс; көркем шығармадағы образдар (сөз образдары) мен мотивтердің туынды идеясымен байланысын түсіну, шығарманың өзекті ойын, концепциялық мәнін өмір шындығымен байланыста түсіну; әдеби шығарманың композициялық құрылымы мен мазмұн тұтастығын талдау арқылы көтерілген әлеуметтік, гуманистік, тұлғатанымдық, психологиялық, заманауи мәселелерді терең түсіну; көркем шығарманың идеялық концепциясын сақтай отырып өзге нысанда (сценарий, мозайка, комикс) интерпретациялау;
2) талдау және жинақтау:
әдеби шығарманың композициялық құрылымы мен идеялық мазмұнына талдау, авторлық ұстанымды айқындау; көркем шығармадағы образдарды жинақтау мен даралау арқылы өмір шындығын көрсету; қаламгердің даралық стилін (шығарма тілінің лексика-семантикалық, этномәдени, когнитивті мәнін, образдық-эстетикалық өрісін) талдау; шығармадағы көркемдік тәсілдерге (троп пен фигура түрлеріне) талдау; авторлық интенция, идеалды айқындау;
3) бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім):
шығарманы ғаламдық тақырыптармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; шығарманың идеясын көркемдік-эстетикалық құндылық тұрғысынан әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра талдап баға беру; көркем шығарманың гуманистік, жалпы адамзаттық, рухани құндылығына баға бере отырып объективті, субъективті эссе жазу; шығарманы идеялық жағынан мазмұндас әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра талдап, әдеби сын, мақала жазу.
12. Оқытылатын көркем шығармалар тізімі:
1) Абай және қазақтың төл өнері;
2) Абай және шығыс әдебиеті;
3) "Шығыс ақындарынша", "Жалын мен оттан жаралып", "Мен көрдім ұзын қайың құлағанын" өлеңдері;
4) Абай және Пушкин;
5) "Амал жоқ, қайттім білдірмей", "Тәңірі қосқан жар едің сен", "Онегиннің сипаты", "Онегиннің Татьянаға жауабы" өлеңдері;
6) Абай және Лермонтов;
7) "Теректің сыйы", "Жолға шықтым бір жым-жырт түнде жалғыз", "Жалғыз жалау", "Жартас", "Дұға", "Босқа әуре боп келдің бе тағы мұнда", "Қараңғы түнде тау қалғып" өлеңдері;
8) "Өзіңе сенбе, жас ойшыл", "Ауру жүрек ақырын соғады жай", "Қалың елім, қазағым, қайран жұртым", "Жүрегім менің - қырық жамау", "Өлсем орным қара жер сыз болмай ма", "Көлеңке басын ұзартып", "Қарашада өмір тұр", "Қажымас дос халықта жоқ" өлеңдері;
9) Абайдың ақын шәкірттері (Шәкәрім, Көкбай, Ақылбай, Мағауия) Абайдың қазақ өлеңіне әкелген жаңалығы;
10) "Бойы бұлғаң", "Жарым жақсы киім киіп", "Бай секілді", "Ата-анаға көз қуаныш", "Сен мені не етесің" өлеңдері;
11) "Абай дастандарындағы шығыстық сарын", "Масғұт", "Әзім әңгімесі" дастандары;
12) қосымша оқуға:
Мекемтас Мырзахметов "Абай және шығыс";
Қайым Мұхамедханов "Абай шығармаларының текстологиясы жайында";
Қажым Жұмалиев "Абайға дейінгі қазақ поэзиясы және Абай поэзиясының тілі";
Қайым Мұхамедханов "Абайдың ақын шәкірттері";
Рабиға Сыздықова "Абай шығармаларының тілі".
3-тарау. Оқыту мақсаттарының жүйесі
13. Бағдарламада оқу мақсаттары кодпен берілген. Кодтың бірінші саны сыныпты, екінші және үшінші саны негізгі бөлімдердің ретін, төртінші саны оқу мақсатының ретін көрсетеді. 10.2.1.1 кодында: "10" – сынып, "2.1" – негізгі дағдылар, "1" – оқу мақсатының реті.
14. Оқыту мақсаттарының жүйесі бөлім бойынша әр сыныпқа берілген:
1) білу және түсіну:
Негізгі дағдылар | Оқыту мақсаттары | |
10-сынып | 11-сынып | |
1. Көркем шығармадағы поэтикалық қолданыстардың мәнін ашу, мәтіндегі қызметін түсіну | 10. 1. 1. 1 көркем шығармадағы поэтикалық тілдің ерекшелігін айқындау | 11. 1. 1. 1 шығарма мәтініндегі жекелеген сөздердің образдық, концептілік мәнін түсіну |
2. Шығарма үзінділерімен жұмыс | 10. 1. 2. 1 жекелеген нысандардың, сөз образының идеяны ашудағы рөлін түсіну | 11. 1. 2. 1 көркем шығарманың құрамды бірліктерімен шығармашылық жұмыс |
3. Шығармадағы өзекті мәселе, идеялық мазмұн | 10. 1. 3. 1 мәтіннің өзекті ойын/шығармадағы авторлық идеяның өмір шындығымен байланысын түсіну |
11. 1. 3. 1 көркем шығармадағы образдар (сөз образдары) мен мотивтердің туынды идеясымен байланысын түсіну; |
4. Көркем шығармадағы форма мен мазмұн бірлігі |
10. 1. 4. 1 шығармадағы объективті идеяны, (пәлсапалық трактаттардағы мәнді), көркемдік шешімді айқындау; | 11. 1. 4. 1 әдеби шығарманың композициялық құрылымы мен мазмұн тұтастығын талдау арқылы көтерілген әлеуметтік, гуманистік, тұлғатанымдық, психологиялық, заманауи мәселелерді терең түсіну |
5. Интерпретация (ауызша, жазбаша) |
10. 1. 5. 1 шығарманың идеялық мазмұнын заманауи көзқарастармен кіріктіре отырып интерпретациялау; | 11. 1. 5. 1 көркем шығарманың идеялық концепциясын сақтай отырып өзге нысанда (сценарий, мозайка, комикс) интрепретациялау |
2) талдау және жинақтау:
Негізгі дағдылар | Оқыту мақсаттары | |
10-сынып | 11-сынып | |
1. Әдеби шығарманың композициялық құрылымы мен идеялық мазмұнын талдау | 10. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициялық құрылымы мен идеялық мазмұнын, талдау, (ментальді карта, кластер, тұжырым кестесі нысандарда) жинақтау | 11. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициялық құрылымы мен идеялық мазмұнына талдау, авторлық ұстанымды айқындау |
2. Көркем шығармадағы образ, типтік характер | 10. 2. 2. 1 көркем шығармадағы образдарды жинақтау мен даралау | 11. 2. 2. 1 көркем шығармадағы образдарды жинақтау мен даралау арқылы өмір шындығын көрсету |
3. Көркем шығарманың тілі, стилі | 10. 2. 3. 1 шығарманың идеялық-көркемдік мазмұнын ашуда қаламгер қолданған тіл ерекшелігі: лексика- семантикалық, мәнмәтіндік, образдық, мәнін талдау | 11. 2. 3. 1 қаламгердің даралық стилін (шығарма тілінің лексика- семантикалық, этномәдени, когнитивті мәнін, образдық-эстетикалық өрісін) талдау |
4. Көркемдік тәсілдер | 10. 2. 4. 1 шығармадағы көркемдік тәсілдерге талдау (троп пен фигура түрлері), авторлық идеалды айқындау | 11. 2. 4. 1 шығармадағы көркем дік тәсілдерге (троп пен фигура түрлеріне) талдау, авторлық интенция, идеалды айқындау |
3) бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім):
Негізгі дағдылар | Оқыту мақсаттары | |
10-сынып | 11-сынып | |
1. Тарихи шындық және көркемдік шешім |
10. 3. 1. 1 көркем мәтіндегі шығарманың ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | 11. 3. 1. 1 шығарманы ғаламдық тақырыптармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау |
2. Көркемдік құндылығы | 10. 3. 2. 1 шығарманың танымдық, көркем-эстетикалық құндылығына баға беру | 11. 3. 2. 1 шығарманың идеясын көркемдік- эстетикалық құндылық тұрғысынан әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра талдап баға беру |
3. Әдеби эссе | 10. 3. 3. 1 шығарманың идеясын жалпыадамзаттық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби хат, лирикалық эссе, миниатюра жазу | 11. 3. 3. 1 көркем шығарманың гуманистік, жалпы адамзаттық, рухани құндылығына баға бере отырып объективті, субъективті эссе жазу |
4. Әдеби сын | 10. 3. 4. 1 шығарманы идеялық жағынан мазмұндас туындылармен салыстыра отырып, әдеби сын (рецензия) жазу | 11. 3. 4. 1 шығарманы идеялық жағынан мазмұндас әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра талдап, әдеби сын, мақала жазу |
15. Осы оқу бағдарламасы жалпы орта білім беру деңгейінің қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын гуманитарлық бағыттағы мамандандырылған желілік "Абай мектептерінің" 10-11-сыныптарына арналған "Абайтану" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасының ұзақ мерзімді жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.
16. Тоқсандағы бөлімдер мен бөлімшелер ішіндегі тақырыптар бойынша сағат сандарын бөлу мұғалімнің еркіне қалдырылады.
Жалпы орта білім беру деңгейінің қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын гуманитарлық бағыттағы мамандандырылған желілік"Абай мектептерінің" 10-11-сыныптарына арналған "Абайтану" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасын жүзеге асыру бойынша ұзақ мерзімді жоспар
1) 10-сынып:
Оқу жоспарының концепциялық негіздері | Тақырыптар/Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны | Білім мазмұнының мақсаты | Білім алушыларға тиісті құзыреттіліктер мен оқу міндеттері |
1-тоқсан | |||
"Толық адам" ілімі |
Адамның толық (кемел) адам болу идеяларын, қоғамдағы адам болмысы мәселелерін зерделеу. | Білу және түсіну |
10. 1. 1. 1 көркем шығармадағы поэтикалық тілдің ерекшелігін айқындау; |
Талдау және жинақтау |
10. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициялық құрылымы мен идеялық мазмұнын, талдау, (ментальді карта, кластер, тұжырым кестесі нысандарында) жинақтау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
10. 3. 1. 1 көркем мәтіндегі шығарманың ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
2-тоқсан | |||
"Өлсе өлер табиғат, адам өлмес" (Абайдың пәлсапалық ой- орамдары) |
Ғылымның пайдасы мен оны игерудің шарттары туралы Абай пайымы, "...Мені" мен "менікінің" айырмасын ажырата отырып, өмір сүрудегі өсиеттерін өлең жолдары мен қарасөздері арқылы талдап, ой таразысына салу. | Білу және түсіну |
10. 1. 1. 1 көркем шығармадағы поэтикалық тілдің ерекшелігін айқындау; |
Талдау және жинақтау |
10. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициялық құрылымы мен идеялық мазмұнын, талдау, (ментальді карта, кластер, тұжырым кестесі нысандарда) жинақтау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
10. 3. 1. 1 көркем мәтіндегі шығарманың ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
3-тоқсан | |||
"Алла өзгермес, адамзат күнде өзгерер" |
Абайдың мұсылман діні мен иман жолын таразылайтын ой толғамдарын шығармалары арқылы игереді, Алланы ақылмен тану қағидаттарын пайымдайды. | Білу және түсіну |
10. 1. 1. 1 көркем шығармадағы поэтикалық тілдің ерекшелігін айқындау; |
Талдау және жинақтау |
10. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициялық құрылымы мен идеялық мазмұнын, талдау, (ментальді карта, кластер, тұжырым кестесі нысандарында) жинақтау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
10. 3. 1. 1 көркем мәтіндегі шығарманың ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
4-тоқсан | |||
4. "Заманды қай жан билемек?" |
ХІХ ғасырда қазақ даласында орнаған саяси-әлеуметтік жағдайдан билік жүйесінің өзгеруі, оның қазақ қоғамына тиігізген әсері, ұлттық құндылық пен мінез өзгерістері, ел міні туралы ой-пайымдарын өлеңдері мен қарасөздері арқылы саралап тану, өзіндік сыни көзқарас қалыптастыру. | Білу және түсіну |
10. 1. 1. 1 көркем шығармадағы поэтикалық тілдің ерекшелігін айқындау; |
Талдау және жинақтау |
10. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициялық құрылымы мен идеялық мазмұнын, талдау, (ментальді карта, кластер, тұжырым кестесі нысандарында) жинақтау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
10. 3. 1. 1 көркем мәтіндегі шығарманың ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; |
2) 11-сынып:
Оқу жоспарының концепция лық негіздері | Тақырыптар/Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны | Білім мазмұны ның мақсаты | Білім алушыларға тиісті құзыреттіліктер мен оқу міндеттері |
1-тоқсан | |||
"Ғылымды іздеп, дүниені көздеп екі жаққа үңілдім" |
Ақынның шығармашылық бастауларын: қазақтың дәстүрлі өнерінен үйренгенін, сөз өнерін дамытудағы реформаторлық қырын, шығыс әдебиетімен байланысын зерделеу, Абай шығармашылығына шығыс мәдениетінің ықпалын, назиралық дәстүрін таныту, Абайдың тұлғалық кемелдену жолын таныту; | Білу және түсіну |
11. 1. 1. 1 шығарма мәтініндегі жекелеген сөздердің образдық, концептілік мәнін түсіну; |
Талдау және жинақтау |
11. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициялық құрылымы мен идеялық мазмұнына талдау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
11. 3. 1. 1 шығарманы ғаламдық тақырыптармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
2-тоқсан | |||
Абай және батыс әдебиеті |
Абайдың орыс, еуропа әдебиеті классиктері шығармашылық өзектестігін пайымдату. | Білу және түсіну |
11. 1. 1. 1 шығарма мәтініндегі жекелеген сөздердің образдық, концептілік мәнін түсіну; |
Талдау және жинақтау |
11. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициялық құрылымы мен идеялық мазмұнына талдау, авторлық ұстанымды айқындау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
11. 3. 1. 1 шығарманы ғаламдық тақырыптармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
3-тоқсан | |||
3. "Мыңмен жалғыз алыстым" |
"Соқтықпалы, соқпақсыз" өміріндегі жалғыздық күйін, мұң мен зарын пайымдату, Абайдың ойшылдығы мен ақындық өрісін таныту. | Білу және түсіну |
11. 1. 1. 1 шығарма мәтініндегі жекелеген сөздердің образдық, концептілік мәнін түсіну; |
Талдау және жинақтау |
11. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициялық құрылымы мен идеялық мазмұнына талдау, авторлық ұстанымды айқындау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
11. 3. 1. 1 шығарманы ғаламдық тақырыптармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
4-тоқсан | |||
Абай шығармаларындағы дәстүр мен жаңашылдық |
Абайдың ақындық мектебі, ақындық өрісі, Абайдың қазақ өлеңіне әкелген жаңалығын, Абайдың сөз саптасы, тілінің көркемдік қырларын қазақ әдебиетіндегі көшбасшылық орнын таныту; | Білу және түсіну |
11. 1. 1. 1 шығарма мәтініндегі жекелеген сөздердің образдық, концептілік мәнін түсіну; |
Талдау және жинақтау |
11. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициялық құрылымы мен идеялық мазмұнына талдау, авторлық ұстанымды айқындау; | ||
Бағалау (салыстыру) және шығармашылық (өнім) |
11. 3. 1. 1 шығарманы ғаламдық тақырыптармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; |
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 27 қарашасы № 496 бұйрығына 7-қосымша |
|
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығына 192-1 қосымша |
Негізгі орта білім беру деңгейінің қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын гуманитарлық бағыттағы мамандандырылған желілік "Абай мектептерінің" 5-9-сыныптарына арналған "Қазақ тілі" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы (оқыту қазақ тілінде)
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Оқу бағдарламасы "Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17669 болып тіркелген) сәйкес әзірленген.
2. Қазақ тілі пәнін оқыту мақсаты – мемлекеттік тілді қадірлейтін, қоғамдық мәнін түсінетін тұлға қалыптастыру, қазақ әдеби тілі нормаларын сақтап, дұрыс қолдана білуге, шығармашылыққа үйрету, ең бастысы, орта мектепке сай лингвистикалық білім беру.
3. "Қазақ тілі" оқу пәнін тереңдетіп оқытудың негізгі міндеттері:
1) қазақ тілін Қазақстан Республикасының аумағында қоғамның барлық салаларында еркін қолдана білуі үшін білім алушының коммуникативтік дағдыларын жетілдіру, еркін сөйлеуге және сауатты жазуға үйрету;
2) мәтіннің типтерін, стилін, жанрын тану үшін мәтінді құрайтын барлық тілдік құралдарды, синтаксистік құрылымдарды, лексикалық бірліктерді, сөздің дыбыстық және морфемдік құрамын тануға үйрету;
3) ауызша және жазбаша мәтінтудыру дағдыларын жетілдіру үшін орфоэпия және орфография нормаларын білу, сөйлеу мәдениетін және шешендік өнерді меңгеру, түрлі стильдер мен жанрларда мәтінтудырудың әдіс-тәсілдерін жетілдіру;
4) мәтіндерге қойылған мақсатқа сәйкес қорытынды синтез, анализ жасау, бағалау дағыларын қалыптастыру.
2-тарау. "Қазақ тілі" пәнінің мазмұнын ұйымдастыру
4. "Қазақ тілі" пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:
1) 5-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат;
2) 6-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат;
3) 7-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат;
4) 8-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында – 136 сағат;
5) 9-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында – 136 сағат.
Оқу пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі "Қазақстан Республикасындағы бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 бұйрығымен бекітілген үлгілік оқу жоспарына тәуелді.
5. Оқу мақсаттары қазақ тілін ғылыми пән ретінде оқитын білім алушыларға мәтінтану мен мәтінтудыру дағдыларын жетілдіру арқылы өмірге қажет функционалды білім беруді көздейді. Мұның өзі орта мектеп деңгейіне сай лингвистикалық білім алуға негізделеді.
Оқу мазмұны 3 бөлімнен тұрады:
1) мәтінтану: тыңдау және оқу арқылы мәтіннің мазмұнын түсіну, негізгі және қосымша ойды таба білу, мәтін бойынша сұрақтар құрастыра білу, әртүрлі ресурс көздерінен қажетті ақпаратты алумен қатар, мәтіннің стилі мен жанрын, мәтіннің типтерін және әр типке тиісті қолданылатын тілдік құралдарын ажырата білуден тұрады;
2) мәтінтудыру: мәтіннің мазмұнын айту кезінде орфоэпиялық нормаларды сақтаудан бастап, тіл мәдениетінің талаптарын орындай отырып, шешен сөйлеу деңгейіне жетуді көздейді. Орфографияжәне пунктуация талаптарын сақтай отырып, барлық стильдер мен жанрларда мәтін жаза алу арқылы мәтінтудыру дағдысын жетілдіруді көздейді;
3) әдеби тіл нормалары: айту және жазу әрекеті кезінде лексика-грамматикалық нормаларды, оның ережелерін және ерекшеліктерін қатаң сақтауды үйретуді көздейді.
6. "Мәтінтану" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) мәтіннің мазмұнын тану;
2) мәтіннің стилі мен жанрын тану.
7. "Мәтінтудыру" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) ауызекі сөйлеу және көркем әдебиет стильдерінде мәтінтудыру;
2) ауызекі және көркем әдебиет стилінде ауызша сөйлеу;
3) ресми стильде мәтінтудыру, сөйлеу;
4) публицистикалық стильде мәтінтудыру, сөйлеу;
5) ғылыми стильде мәтінтудыру, сөйлеу.
8. "Әдеби тіл нормаларын сақтау" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) лексика-грамматикалық норма;
2) орфографиялық норма;
3) орфоэпиялық норма;
4) пунктуациялық норма.
9. 5-сыныпқа арналған "Қазақ тілі" пәнінің базалық білім мазмұны:
1) мәтінтану:
оқылым стратегияларын қолданып, негізгі және қосымша ақпаратты анықтау; тыңдалым мәтіні бойынша тірек сөздер мен жетекші сұрақтар құрастыру; мәтін құрылымын сақтай отырып жоспар құру; мәтінде баяндалған оқиғаның себебі мен мақсаты арқылы негізгі ойды анықтау; мәтіндегі шешімге пікір білдіру, балама шешімдер ұсыну; мәтіннен ауызекі сөйлеу стиліне тән элементтерді ажырата білу; мәтіннен ауызекі сөйлеу және жазба тілдердің стильдік айырмашылықтарын тану; ауызекі сөйлеу стиліне тән тілдік ерекшеліктерді тану және талдау;
2) мәтінтудыру:
әдеби тіл нормаларын сақтай отырып, суреттер бойынша сипаттау мәтінін жазу; ауызекі сөйлеу үлгілері кездесетін сипаттау, баяндау мәтіндерін жазу дағдыларын қалыптастыру; сәлемдесу, танысу, рұқсат сұрау, қоштасу кезінде ұлттық этикетті сақтау; берілген үлгі бойынша іс-қағаздар стилінде (құттықтау хат, хабарлама хат) мәтін жазу; өзін және қоршаған ортаны таныстырумәтінін сөйлеу нормасына сай құрап айту; мәтіндегі негізгі ойды айқындап, жинақы мәтін жазу дағдысын қалыптастыру; әдеби тіл нормалары бойынша өз бетінше ереже, анықтама құрап жазу, ойын ауызша дәлелдеу;
3) әдеби тіл нормаларын сақтау:
лексика-грамматикалық норма: сөз таптары (зат есім, сын есім, сан есім, етістік) және олардың мағыналық түрлерін ажырату; есім сөздердің түрленуін анықтау; сөз таптарына (зат есім, сын есім, сан есім, етістік) морфологиялық талдау жасау; қазақ тілінің дыбыстық жүйесін білу, фонетикалық талдау жасау; сөз мағыналарын ажырата білу, лексикалық талдау жасау; сөйлемнің айтылу сазы мен мақсатына қарай түрлерін ажырату, синтаксистік талдау жасау;
айтылым-жазылым нормалары:
орфографиялық норма: әріптердің емлесі, түбір сөздердің сақталуы мен қосымшалардың жалғануын ескере отырып, терме диктантын жазу;
пунктуациялық норма: сөйлем соңында және сөйлем ішінде қойылатын тыныс белгілерін білу;
орфоэпиялық норма: сөздердің жуан, жіңішке үндесімі мен қосымша жалғану кезіндегі айтылым нормаларын сақтау.
10. 6-сыныпқа арналған "Қазақ тілі" пәнінің базалық білім мазмұны:
1) мәтінтану:
оқылым стратегияларын қолданып, комментарий жасау; тыңдалым мәтінінде көтерілген мәселені анықтауға бағытталған нақтылау сұрақтарын құрастыру; мәтін құрылымын анықтау; мәтінде баяндалған дәлелдер мен фактілерді ажырату арқылы негізгі ойды анықтау; әртүрлі дереккөздерден алынған ақпаратты шынайы өмірмен байланыстыру; көркем әдебиет стилінің құрылымын және өзіндік белгілерін білу; ауызекі тіл мен көркем әдебиет жанрының ерекшеліктерін білу; көркем әдебиет стиліне тән тілдік ерекшеліктерді тану және талдау;
2) мәтінтудыру:
Әдеби тіл нормаларын сақтай отырып, суреттер, сызба, кесте бойынша әңгімелеу мәтінін жазу; көркем әдебиет стилінің нормаларын сақтап берілген тақырып бойынша шығармашылық диктант жазу; қазақ тілінде қалыптасқан қаратпаларды қолдану нормаларын сақтау дағдыларын қалыптастыру; берілген үлгі бойынша іс-қағаздар стилінде (өтініш, түсініктеме) мәтін жазу; тұрмыстық зат және техника құралдары туралы мақтау, жарнамалау мәтінін аритикуляциялық талаптарға сай айту; көтерілген мәселеге (тақырыпқа) өз ойын білдіру арқылы шағын мәтін жазу; түсіндірме сөздіктің стилімен жеке сөздердің мағынасын ашу, көпшілікке түсіндіру;
3) әдеби тіл нормаларын сақтау:
лексика-грамматикалық норма: сөз таптары (есімдік, үстеу, шылау) және оның мағыналық түрлерін ажырату; есім сөздер мен есімдіктің түрленуін (септеу) анықтау; сөз таптарына (есімдік, үстеу, шылау, етістік) морфологиялық талдау жасау; айтылым кезіндегі үндестік заңының сақталуын білу, фонологиялық талдау жасау; сөздік құрамның толығу ерекшеліктерін білу, лексикалық талдау жасау; сөз тіркестері және оларға тән синтаксиситік белгілерді ажырата білу, синтаксистік талдау жасау.
Айтылым-жазылым нормалары:
орфографиялық норма: есту диктантын жазу кезінде күрделі сөздер мен сөз тіркестерінің сыңарларының орфографиялық нормасын сақтау;
пунктуациялық норма: үтірді қоюдың ұстанымдары мен әртүрлі орындарын білу;
орфоэпиялық норма: түбір мен қосымша және күрделі сөз ішіндегі дыбыстардың ықпалдастығын (ілгерінді, кейінді, тоғыспалы) сақтау.
11. 7-сыныпқа арналған "Қазақ тілі" пәнінің базалық білім мазмұны:
1) мәтінтану:
оқылым стратегияларын қолданып, зерттеп оқу; тыңдалым мәтіні бойынша проблемалық сұрақтар құрастыру; мәтіннің қарым-қатынас формасын ажырату (диалогтік, монологтік, полилогтік); мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстыру арқылы негізгі ойды анықтау; мәтіннің функционалдық-мағыналық типін талқылау; көркем әдебиет пен публицистикалық стильдің өзіне тән белгілерін салыстыру; публицистикалық стильге тән жанрларды ажырата білу; публицистикалық стильге тән тілдік ерекшеліктерді тану және талдау;
2) мәтінтудыру:
әдеби тіл нормаларын сақтай отырып, өлеңдерді сюжетті мәтінге айналдыру; бейнебаян желісіне сүйеніп оқиғаны көркем мәтін стилінде мазмұндау дағдыларын қалыптастыру; тілдік қарым-қатынас кезінде бейвербалды құралдарды ұлттық талаптарға сай қолдану; берілген үлгі бойынша іс-қағаздар стилінде (өмірбаян, мінездеме, түйіндеме) мәтін жазу; публицистикалық стильге тән ерекшеліктерді сақтай отырып, монолог айту немесе диалогқа белсене қатысу дағдыларын жетілдіру; тақырыпқа сәйкес сипаттау, баяндау түрінде эссе жазу; ғылыми мәтінді жинақтап аннотация жазу және оны тезиске айналдырып баяндау;
3) әдеби тіл нормаларын сақтау:
лексика-грамматикалық норма: атауыш және көмекші сөздерді ажырату; етістіктің түрлері мен категорияларының ерекшеліктерін тану; сөз таптарына (сын есім, етістік) морфологиялық талдау жасау; айтылым, жазылым кезіндегі үндестік заңын тану, фонологиялық талдау жасау; сөздердің түпкі және туынды мағынасын ажырата білу, лексикалық талдау жасау; сөйлем мүшелерінің сөйлемдегі қызметін ажырата білу, синтаксистік талдау жасау.
Айтылым-жазылым нормалары:
орфографиялық норма: буын үндестігінің нормасын және оларға жалғанатын қосымшалар мен буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалардың жазылу ерекшеліктерін білу;
пунктуациялық норма: сөйлем соңына қабаттаса қойылатын тыныс белгілерді білу;
орфоэпиялық норма: сөздердің жуан-жіңішкелік үндесімі мен ерін үндестігі нормаларын сақтауға дағдылану;
12. 8-сыныпқа арналған "Қазақ тілі" пәнінің базалық білім мазмұны:
1) мәтінтану:
оқылым стратегияларын қолданып, талдап оқу; тыңдалым мәтіні бойынша альтернативті сұрақтар құрастыру; тақырыбы ұқсас әртүрлі стильдегі мәтіндердің түрлерін (әңгімелеу, сипаттау, талқылау, пайымдау) салыстыра талдау; мәтіннің коммуникациялық табиғатына талдау жасау арқылы негізгі ойды анықтау; мәтінді ақпараттың өзектілігі мен құндылығы тұрғысынан бағалау; ресми стильдің қызметі мен өзіне тән рәсімделу үлгілерін білу; ресми стильге тән жанрларды ажырата білу; ресми іс-қағаздар стиліне тән тілдік ерекшеліктерді тану және талдау;
2) мәтінтудыру:
берілген тақырыптардың бірін таңдап, пайымдау мәтінін жазу; көркем мәтін стилінің тілдік ерекшеліктерін сақтап, түрлі жанрларда мәтін тудыру дағдыларын қалыптастыру; ауызша сөйлеу және өлең оқу кезінде интонацияның құрамдас бөліктерін сақтау; берілген үлгі бойынша іс-қағаздар стилінде (алғыс хат, сұраныс хат) мәтін жазу; публицистикалық стильге тән ерекшеліктерді сақтай отырып, көпшілік алдында оқуға арналған үндеу, уағыз, үгіт-насихат мәтіндерін құрастыру; автордың негізгі ойын сақтай отырып, сұхбат құрастыру; берілген тақырып бойынша презентация дайындау және оны көпшілік алдында қорғау;
3) әдеби тіл нормаларын сақтау:
лексика-грамматикалық норма: сөз таптары (одағай, еліктеу, оқшау сөздер) және оның мағыналық түрлерін ажырату; сөз таптарының сөйлемдегі қызметін тану; сөз таптарына (еліктеу, одағай, оқшау сөздер) морфологиялық талдау жасау; сөз арасындағы дыбыстық өзгерістерді ажырата білу; етістіктерді лексика-грамматикалық топтарға ажырата білу, лексикалық мағынасын ашу; сөз тіркесінің сөйлемдегі байланысу тәсілдері мен түрлерін ажырата білу, синтаксистік талдау жасау.
Айтылым-жазылым нормалары:
орфографиялық норма: дыбыстардың түрленімі, құранды дауысты дыбыстар, буын жігі және тасымал, күрделі атаулар мен қысқарған сөздер емлесі;
пунктуациялық норма: сөйлем ішіне қабаттаса қойылатын тыныс белгілерді білу;
орфоэпиялық норма: сөйлеу ішіндегі, сөз арасындағы дыбыс өзгерістерінің орфоэпиялық нормаларын сақтау.
13. 9-сыныпқа арналған "Қазақ тілі" пәнінің базалық білім мазмұны:
1) мәтінтану:
белгілі мақсат үшін оқылым стратегияларын тиімді қолдана білу; тыңдалым мәтіні бойынша сократтық сұрақтар құрастыру; мәтіннің мағыналық құрылымын қамтамасыз ететін талаптарына талдау жасау (байланыстылық, бүтіндік, қисындылық, ақпараттылық); мәтінде көтерілген мәселені (тұрмыстық, әлеуметтік) талдай отырып, негізгі ойды анықтау;проблемалық мәтіннің мазмұнын сыни тұрғыдан бағалау, оны шешу жөнінде өз болжамын айту; ресми стиль мен ғылыми стильдің өзіне тән ерекшеліктерін салыстыру; мәтіннің құрылымы мен рәсімделуі арқылы ғылыми стильге тән жанрлық ерекшеліктерін ажырату; ғылыми стильге тән ерекшеліктерді білу және қолдану;
2) мәтінтудыру:
берілген шығарманы талқылап, сыни мәтін тудыру; түрлі жанрларда көркем мәтін тудыру кезінде паймыдау және қорытындылау дағдыларын қалыптастыру; сөздің композициясын, сөйлеу техникасын, сөз өнерін игеру дағдыларын жетілдіру; берілген үлгі бойынша іс-қағаздар стилінде (заң баптарын құрастыру) мәтін жазу; көпшілік алдында сөйлеу техникасын жетілдіру, келтірген фактілерге сендіру қабілетін және суырыпсалма өнерін, ділмарлықты жетілдіру; берілген тақырыпта салыстыру, дәлелдеу эссесін жазу;
терминдер мен кәсіби сөздерді қолданып ғылыми жұмыс жазу және қорғау;
3) әдеби тіл нормаларын сақтау:
лексика-грамматикалық норма: сөз таптары және оның мағыналық түрлерін ажырату; грамматикалық ұғымдарды (форма, мағына, категория) ажырату; мәтіндегі барлық сөздердің морфологиялық құрамын білу, барлық сөз таптарына морфологиялық талдау жасау; сөйлемдерді сөз сазына қарай ырғақтық топтарға бөлу; сөз мағынасының түрлері және оларды типтендіре білу, лексикалық талдау жасау; сөйлемнің құрылымдық, мағыналық түрлерін білу, сөйлемдерге кешенді синтаксистік талдау жасау.
Айтылым-жазылым нормалары:
орфографиялық норма: кірме сөздердің игерілген және игерілмеген түрлерін жазу ережелерін және жалпы қазақ тілінің емле ережелерін сақтау;
пунктуациялық норма: тыныс белгілердің қойылым ұстанымдарын (мағыналық, грамматикалық, интонациялық) білу;
орфоэпиялық норма: сөйлемді ырғақты топтарға бөліп, сөйлеу сазын сақтап айту дағдыларын жетілдіру.
3-тарау. Оқыту мақсаттарының жүйесі
14. Бағдарламада оқыту мақсаттары сан мен әріптен тұратын кодтық белгімен белгіленді. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші, үшінші сандар бөлім мен бөлімше, төртінші сан бөлімшедегі оқыту мақсатының реттік номерін көрсетеді. 5.1.2.1 кодында: "5" – сынып, "1.2" – бөлім мен бөлімше, "1" – оқыту мақсатының реттік саны.
15. Оқыту мақсаттарының жүйесі бөлім бойынша әр сыныпқа берілген.
1) мәтінтану: | |||||
Білім алушылар: | |||||
5-сынып | 6-сынып | 7-сынып | 8-сынып | 9-сынып | |
1. Мәтіннің мазмұнын тану | 5. 1. 1. 1 оқылым стратегияларын қолданып, негізгі және қосымша ақпаратты анықтау | 6. 1. 1. 1 оқылым стратегияларын қолданып, комментарий жасау | 7. 1. 1. 1 оқылым стратегияларын қолданып, зерттеп оқу | 8. 1. 1. 1 оқылым стратегияларын қолданып, талдап оқу | 9. 1. 1. 1 белгілі мақсат үшін оқылым стратегияларын тиімді қолдана білу |
5. 1. 1. 2 тыңдалым мәтіні бойынша тірек сөздер мен жетекші сұрақтар құрастыру | 6. 1. 1. 2 тыңдалым мәтінінде көтерілген мәселені анықтауға бағытталған нақтылау сұрақтарын құрастыру | 7. 1. 1. 2 тыңдалым мәтіні бойынша проблемалық сұрақтар құрастыру | 8. 1. 1. 2 тыңдалым мәтіні бойынша альтернативті сұрақтар құрастыру | 9. 1. 1. 2 тыңдалым мәтіні бойынша сократтық сұрақтар құрастыру | |
5. 1. 1. 3 мәтін құрылымын сақтай отырып жоспар құру | 6. 1. 1. 3 мәтін құрылымын анықтау | 7. 1. 1. 3 мәтіннің қарым-қатынас формасы ажырату (диалогтік, монологтік, полилогтік) | 8. 1. 1. 3 тақырыбы ұқсас әртүрлі стильдегі мәтіндердің түрлерін (әңгімелеу, сипаттау, талқылау, пайымдау) салыстыра талдау | 9. 1. 1. 3 мәтіннің мағыналық құрылымын қамтамасыз ететін талаптарына талдау жасау (байланыстылық, бүтіндік, қисындылық, ақпараттылық) | |
5. 1. 1. 4 мәтінде баяндалған оқиғаның себебі мен мақсаты арқылы негізгі ойды анықтау | 6. 1. 1. 4 мәтінде баяндалған дәлелдер мен фактілерді ажырату арқылы негізгі ойды анықтау | 7. 1. 1. 4 мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстыру арқылы негізгі ойды анықтау | 8. 1. 1. 4 мәтіннің коммуника циялық табиғатына талдау жасау арқылы негізгі ойды анықтау | 9. 1. 1. 4 мәтінде көтерілген мәселені (тұрмыстық, әлеуметтік) талдай отырып, негізгі ойды анықтау | |
5. 1. 1. 5 мәтіндегі шешімге пікір білдіру, балама шешімдер ұсыну | 6. 1. 1. 5 әртүрлі дереккөздерден алынған ақпаратты шынайы өмірмен байланыстыру | 7. 1. 1. 5 мәтіннің функционалдық-мағыналық типін талқылау | 8. 1. 1. 5 мәтінді ақпараттың өзектілігі мен құндылығы тұрғысынан бағалау | 9. 1. 1. 5 проблемалық мәтіннің мазмұнын сыни тұрғыдан бағалау, оны шешу жөнінде өз болжамын айту | |
2. Мәтіннің стилі мен жанрын тану | 5. 1. 2. 1 мәтіннен ауызекі сөйлеу стиліне тән элементтерді ажырата білу | 6. 1. 2. 1 көркем әдебиет стилінің құрылымын және өзіндік белгілерін білу | 7. 1. 2. 1 көркем әдебиет пен публицистикалық стильдің өзіне тән белгілерін салыстыру | 8. 1. 2. 1 ресми стильдің қызметі мен өзіне тән рәсімделу үлгілерін білу | 9. 1. 2. 1 ресми стиль мен ғылыми стильдің өзіне тән ерекшеліктерін салыстыру |
5. 1. 2. 2 мәтіннен ауызекі сөйлеу және жазба тілдердің стильдік айырмашылықтарын тану | 6. 1. 2. 2 ауызекі тіл мен көркем әдебиет жанрының ерекшеліктерін білу | 7. 1. 2. 2 публицистикалық стильге тән жанрларды ажырата білу | 8. 1. 2. 2 ресми стильге тән жанрларды ажырата білу | 9. 1. 2. 2 мәтіннің құрылымы мен рәсімделуі арқылы ғылыми стильге тән жанрлық ерекшеліктерін ажырату | |
5. 1. 2. 3 ауызекі сөйлеу стиліне тән тілдік ерекшеліктерді тану және талдау | 6. 1. 2. 3 көркем әдебиет стиліне тән тілдік ерекшеліктерді тану және талдау | 7. 1. 2. 3 публицистикалық стильге тән тілдік ерекшеліктерді тану және талдау | 8. 1. 2. 3 ресми іс-қағаздар стиліне тән тілдік ерекшеліктерді тану және талдау | 9. 1. 2. 3 ғылыми стильге тән ерекшеліктерді білу және қолдану | |
2) мәтінтудыру: | |||||
1) Көр кем әдебиет және ауызекі сөйлеу стильдерінде айтылым, жазылым дағдыларын жетілдірУ | 5. 2. 1. 1 әдеби тіл нормаларын сақтай отырып, суреттер бойынша сипаттау мәтінін жазу | 6. 2. 1. 1 әдеби тіл нормаларын сақтай отырып, суреттер, сызба, кесте бойынша әңгімелеу мәтінін жазу | 7. 2. 1. 1 әдеби тіл нормаларын сақтай отырып, өлеңдерді сюжетті мәтінге айналдыру | 8. 2. 1. 1 берілген тақырыптардың бірін таңдап, пайымдау мәтінін жазу | 9. 2. 1. 1 берілген шығарманы талқылап, сыни мәтін тудыру |
5. 2. 1. 2 ауызекі сөйлеу үлгілері кездесетін сипаттау, баяндау мәтіндерін жазу дағдыларын қалыптастыру | 6. 2. 1. 2 көркем әдебиет стилінің нормаларын сақтап, берілген тақырып бойынша шығармашылық диктант жазу | 7. 2. 1. 2 бейнебаян желісіне сүйеніп, оқиғаны көркем мәтін стилінде мазмұндау дағдыларын қалыптастыру | 8. 2. 1. 2 көркем мәтін стилінің тілдік ерекшеліктерін сақтап, түрлі жанрларда мәтін тудыру дағдыларын қалыптастыру | 9. 2. 1. 2 түрлі жанрларда көркем мәтін тудыру кезінде паймыдау және қорытындылау дағдыларын қалыптастыру | |
5. 2. 1. 3 сәлемдесу, танысу, рұқсат сұрау, қоштасу кезінде ұлттық этикетті сақтау | 6. 2. 1. 3 қазақ тілінде қалыптасқан қаратпаларды қолдану нормаларын сақтау дағдыларын қалыптастыру | 7. 2. 1. 3 тілдік қарым-қатынас кезінде бейвербалды құралдарды ұлттық талаптарға сай қолдану | 8. 2. 1. 3 ауызша сөйлеу және өлең оқу кезінде интонацияның құрамдас бөліктерін сақтау | 9. 2. 1. 3 сөздің композициясын, сөйлеу техникасын, сөз өнерін игеру дағдыларын жетілдіру | |
2) Ресми іс-қағаздар стилінде жазылым дағдыларын жетілдіру | 5. 2. 2. 1 берілген үлгі бойынша іс-қағаздар стилінде (құттықтау хат, хабарлама хат) мәтін жазу | 6. 2. 2. 1 берілген үлгі бойынша іс-қағаздар стилінде (өтініш, түсініктеме) мәтін жазу | 7. 2. 2. 1 берілген үлгі бойынша іс-қағаздар стилінде (өмірбаян, мінездеме, түйіндеме) мәтін жазу | 8. 2. 2. 1 берілген үлгі бойынша іс-қағаздар стилінде (алғыс хат, сұраныс хат) мәтін жазу | 9. 2. 2. 1 берілген үлгі бойынша іс-қағаздар стилінде (заң баптарын құрастыру) мәтін жазу |
3) Публицистикалық стильде айтылым, жазылым дағдыларын жетілдіру | 5. 2. 3. 1 өзін және қоршаған ортаны таныстыру мәтінін сөйлеу нормасына сай құрап айту | 6. 2. 3. 1 тұрмыстық зат және техника құралдары туралы мақтау, жарнамалау мәтінін аритикуляциялық талаптарға сай айту | 7. 2. 3. 1 публицистикалық стильге тән ерекшеліктерді сақтай отырып, монолог айту немесе диалогқа белсене қатысу дағдыларын жетілдіру | 8. 2. 3. 1 публицистикалық стильге тән ерекшеліктерді сақтай отырып, көпшілік алдында оқуға арналған үндеу, уағыз, үгіт-насихат мәтіндерін құрастыру | 9. 2. 3. 1 көпшілік алдында сөйлеу техникасын жетілдіру, келтірген фактілерге сендіру қабілетін және суырыпсалма өнерін, ділмарлықты жетілдіру |
5. 2. 3. 2 мәтіндегі негізгі ойды айқындап, жинақы мәтін жазу дағдысын қалыптастыру | 6. 2. 3. 2 көтерілген мәселеге (тақырыпқа) өз ойын білдіру арқылы шағын мәтін жазу | 7. 2. 3. 2 тақырыпқа сәйкес сипаттау, баяндау түрінде эссе жазу | 8. 2. 3. 2 автордың негізгі ойын сақтай отырып, сұхбат құрастыру | 9. 2. 3. 2 берілген тақырыпта салыстыру, дәлелдеу эссесін жазу | |
4) Ғылыми стильде айтылым және жазылым дағдыларын жетілдіру | 5. 2. 4. 1 әдеби тіл нормалары бойынша өз бетінше ереже, анықтама құрап жазу, ойын ауызша дәлелдеу | 6. 2. 4. 1 түсіндірме сөздіктің стилімен жеке сөздердің мағынасын ашу, көпшілікке түсіндіру | 7. 2. 4. 1 ғылыми мәтінді жинақтап аннотация жазу және оны тезиске айналдырып баяндау | 8. 2. 4. 1 берілген тақырып бойынша презентация дайындау және оны көпшілік алдында қорғау | 9. 2. 4. 1 терминдер мен кәсіби сөздерді қолданып ғылыми жұмыс жазу және қорғау |
3) әдеби тіл нормалары: | |||||
1) Лексика-грамматикалық норма | 5. 3. 1. 1 сөз таптары (зат есім, сын есім, сан есім, етістік) және олардың мағыналық түрлерін ажырату | 6. 3. 1. 1 сөз таптары (есімдік, үстеу, шылау) және оның мағыналық түрлерін ажырату | 7. 3. 1. 1 атауыш және көмекші сөздерді ажырату | 8. 3. 1. 1 сөз таптары (одағай, еліктеу, оқшау сөздер) және оның мағыналық түрлерін ажырату | 9. 3. 1. 1 сөз таптары және оның мағыналық түрлерін ажырату |
5. 3. 1. 2 есім сөздердің түрленуін анықтау | 6. 3. 1. 2 есім сөздер мен есімдіктің түрленуін анықтау | 7. 3. 1. 2 етістіктің түрлері мен категорияларының ерекшеліктерін тану | 8. 3. 1. 2 сөз таптарының сөйлемдегі қызметін тану | 9. 3. 1. 2 грамматикалық ұғымдарды (форма, мағына, категория) ажырату | |
5. 3. 1. 3 сөз таптарына (зат есім, сын есім, сан есім, етістік) морфологиялық талдау жасау | 6. 3. 1. 3 сөз таптарына (есімдік, үстеу, шылау, етістік) морфологиялық талдау жасау | 7. 3. 1. 3 сөз таптарына (сын есім, етістік) морфологиялық талдау жасау | 8. 3. 1. 3 сөз таптарына (еліктеу, одағай, оқшау сөздер) морфологиялық талдау жасау | 9. 3. 1. 3 мәтіндегі барлық сөздердің морфологиялық құрамын білу, барлық сөз таптарына морфологиялық талдау жасау | |
5. 3. 1. 4 қазақ тілінің дыбыстық жүйесін білу, фонетикалық талдау жасау | 6. 3. 1. 4 айтылым кезіндегі үндестік заңының сақталуын білу, фонологиялық талдау жасау | 7. 3. 1. 4 айтылым, жазылым кезіндегі үндестік заңын тану, фонологиялық талдау жасау | 8. 3. 1. 4 сөз арасындағы дыбыстық өзгерістерді ажырата білу | 9. 3. 1. 4 сөйлемдерді сөз сазына қарай ырғақтық топтарға бөлу | |
5. 3. 1. 5 сөз мағыналарын ажырата білу, лексикалық талдау жасау | 6. 3. 1. 5 сөздік құрамның толығу ерекшеліктерін білу, лексикалық талдау жасау | 7. 3. 1. 5 сөздердің түпкі және туынды мағынасын ажырата білу, лексикалық талдау жасау | 8. 3. 1. 5 етістіктерді лексика-грамматикалық топтарға ажырата білу, лексикалық мағынасын ашу | 9. 3. 1. 5 сөз мағынасының түрлері және оларды типтендіре білу, лексикалық талдау жасау | |
5. 3. 1. 6 сөйлемнің айтылу сазы мен мақсатына қарай түрлерін ажырату, синтаксистік талдау жасау | 6. 3. 1. 6 сөз тіркестері және оларға тән синтаксиситік белгілерді ажырата білу, синтаксистік талдау жасау | 7. 3. 1. 6 сөйлем мүшелерінің сөйлемдегі қызметін ажырата білу, синтаксистік талдау жасау | 8. 3. 1. 6 сөз тіркесінің сөйлемдегі байланысу тәсілдері мен түрлерін ажырата білу, синтаксистік талдау жасау | 9. 3. 1. 6 сөйлемнің құрылымдық, мағыналық түрлерін білу, сөйлемдерге кешенді синтаксистік талдау жасау | |
2) Айтылым- жазылым нормалары | 5. 3. 2. 1 әріптердің емлесі, түбір сөздердің сақталуы мен қосымшалардың жалғануын ескере отырып, терме диктантын жазу | 6. 3. 2. 1 есту диктантын жазу кезінде күрделі сөздер мен сөз тіркестерінің сыңарларыныңорфографиялық нормасын сақтау | 7. 3. 2. 1 буын үндестігінің нормасын және оларға жалғанатын қосымшалар мен буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалардың жазылу ерекшеліктерін білу | 8. 3. 2. 1 дыбыстардың түрленімі, құранды дауысты дыбыстар, буын жігі және тасымал, күрделі атаулар мен қысқарған сөздер емлесі | 9. 3. 2. 1 кірме сөздердің игерілген және игерілмеген түрлерін жазу ережелерін және жалпы қазақ тілінің емле ережелерін сақтау |
5. 3. 2. 2 сөйлем соңында және сөйлем ішінде қойылатынтыныс белгілерін білу | 6. 3. 2. 2 үтірді қоюдың ұстанымдары мен әртүрлі орындарын білу | 7. 3. 2. 2 сөйлем соңына қабаттаса қойылатын тыныс белгілерді білу | 8. 3. 2. 2 сөйлем ішіне қабаттаса қойылатын тыныс белгілерді білу | 9. 3. 2. 2 тыныс белгілердің қойылым ұстанымдарын (мағыналық, грамматикалық, интонациялық) білу | |
5. 3. 2. 3 сөздердің жуан, жіңішке үндесімі мен қосымша жалғану кезіндегі айтылым нормаларын сақтау | 6. 3. 2. 3 түбір мен қосымша және күрделі сөз ішіндегі дыбыстардың ықпалдастығын (ілгерінді, кейінді, тоғыспалы) сақтау | 7. 3. 2. 3 сөздердің жуан-жіңішкелік үндесімі мен ерін үндестігі нормаларын сақтауға дағдылану | 8. 3. 2. 3 сөйлеу ішіндегі сөз арасындағы дыбыс өзгерістерінің орфоэпиялық нормаларын сақтау | 9. 3. 2. 3 сөйлемді ырғақты топтарға бөліп, сөйлеу сазын сақтап айту дағдыларын жетілдіру |
16. Осы оқу бағдарламасы негізгі орта білім беру деңгейінің қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын гуманитарлық бағыттағы мамандандырылған желілік "Абай мектептерінің" 5-9-сыныптарына арналған "Қазақ тілі" оқу пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасының ұзақ мерзімді жоспарына сәйкес жүзеге асырылады. Ұзақ мерзімді жоспарда барлық сынып бойынша әр тарауда қамтылуы тиіс оқу мақсаттарының көлемі белгіленген.
17. Тоқсандағы бөлімдер мен бөлімшелер ішіндегі тақырыптар бойынша сағат сандарын бөлу мұғалімнің еркіне қалдырылады.
Негізгі орта білім беру деңгейінің қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын гуманитарлық бағыттағы мамандандырылған желілік "Абай мектептерінің" 5-9-сыныптарына арналған "Қазақ тілі" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасын жүзеге асыру бойынша ұзақ мерзімді жоспар (оқыту қазақ тілінде)
1) 5-сынып:
Лексикалық бөлім | Әдеби тіл нормалары | Білім алу әрекетінің түрлері | Білім алушылар білуге тиісті оқу мақсаттары |
1-тоқсан | |||
1. Заттар | |||
Атаулар әлемі (деректі, дерексіз заттар, кісі есімдері, жер-су атаулары, қоршаған орта, жалпы зат атаулары) |
1.1. Зат атаулары. Зат есім. Зат есімнің сұрақтары | Мәтінтану |
5. 1. 1. 1 оқылым стратегияларын қолданып, негізгі және қосымша ақпаратты анықтау; |
Мәтінтудыру |
5. 2. 1. 1әдеби тіл нормаларын сақтай отырып, суреттер бойынша сипаттау мәтінін жазу; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
5. 3. 1. 1 сөз таптары (зат есім, сын есім, сан есім, етістік) және олардың мағыналық түрлерін ажырату; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 5. 3. 2. 2. сөйлем соңында және сөйлем ішінде қойылатын тыныс белгілерін білу | ||
2. Дыбыстар | |||
У да шу әлем (табиғи дыбыстар, жасанды дыбыстар, тіл дыбыстары, дыбыс күші) |
2.1 Қазақ әліпбиі | Мәтінтану |
5. 1. 1. 2 тыңдалым мәтіні бойынша тірек сөздер мен жетекші сұрақтар құрастыру; |
Мәтінтудыру |
5. 2. 1. 2 ауызекі сөйлеу үлгілері кездесетін сипаттау, баяндау мәтіндерін жазу дағдыларын қалыптастыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 5. 3. 1. 4 қазақ тілінің дыбыстық жүйесін білу, фонетикалық талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 5. 3. 2. 1 әріптердің емлесі, түбір сөздердің сақталуы мен қосымшалардың жалғануын ескере отырып, терме диктантын жаз | ||
2-тоқсан | |||
3. Заттың белгісі | |||
Халықтан әділ сыншы жоқ (адамның сырт келбеті, мінез-құлқы, қазақ ұғымындағы кей түстердің қасиеті, жылқы атаулары) |
3.1 Сын есім. Сын есімнің сұрақтары | Мәтінтану |
5. 1. 1. 4 мәтінде баяндалған оқиғаның себебі мен мақсаты арқылы негізгі ойды анықтау; |
Мәтінтудыру | 5. 2. 2. 1 берілген үлгі бойынша іс-қағаздар стилінде (құттықтау хат, хабарлама хат) мәтін жазу | ||
Лексика-грамматикалық норма |
5. 3. 1. 1 сөз таптары (зат есім, сын есім, сан есім, етістік) және олардың мағыналық түрлерін ажырату; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 5. 3. 2. 1 әріптердің емлесі, түбір сөздердің сақталуы мен қосымшалардың жалғануын ескере отырып, терме диктантын жазу | ||
4. Заттың саны | |||
Сандар сөйлейді (қазақ ұғымындағы киелі сандар, халық өлшемдері, біз қаншаумыз) |
4.1 Сан есім. Дара және күрделі сан есімдер | Мәтінтану |
5. 1. 1. 1 оқылым стратегияларын қолданып, негізгі және қосымша ақпаратты анықтау; |
Мәтінтудыру |
5. 2. 3. 2 мәтіндегі негізгі ойды айқындап, жинақы мәтін жазу дағдысын қалыптастыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
5. 3. 1. 1 сөз таптары (зат есім, сын есім, сан есім, етістік) және олардың мағыналық түрлерін ажырату; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 5. 3. 2. 3 сөздердің жуан, жіңішке үндесімі мен қосымша жалғану кезіндегі айтылым нормаларын сақтау | ||
3-тоқсан | |||
5. Сөздің мағынасы | |||
Сөздің сырын сөз ашады (сөз туралы мақал-мәтелдер, мәндес, тұлғалас, қарсы мағынадағы сөздер, кірме сөздер) |
5.1 Сөздің тура және ауыспалы мағынасы | Мәтінтану |
5. 1. 1. 3 мәтін құрылымын сақтай отырып жоспар құру; |
Мәтінтудыру |
5. 2. 3. 1 өзін және қоршаған ортаны таныстырумәтінін сөйлеу нормасына сай құрап айту; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
5. 3. 1. 3 сөз таптарына (зат есім, сын есім, сан есім, етістік) морфологиялық талдау жасау; | ||
6. Әрекет | |||
Қазақтың ұлттық ойындары (көкпар, асық ойнау, бәйге, арқан тарту) |
6.1 Етістік | Мәтінтану |
5. 1. 1. 2 тыңдалым мәтіні бойынша тірек сөздер мен жетекші сұрақтар құрастыру; |
Мәтінтудыру |
5. 2. 1. 1 әдеби тіл нормаларын сақтай отырып, суреттер бойынша сипаттау мәтінін жазу; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
5. 3. 1. 1 сөз таптары (зат есім, сын есім, сан есім, етістік) және олардың мағыналық түрлерін ажырату; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 5. 3. 2. 1 әріптердің емлесі, түбір сөздердің сақталуы мен қосымшалардың жалғануын ескере отырып, терме диктантын жазу | ||
7. Сөйлем | |||
"Пай, пай, пай, киелі неткен жер!" (табиғат- туған анамыз, табиғатпен үндес қазақтың бұрынғы тұрмысы, табиғатты қорғау туралы тыйым сөздер) |
7.1 Сөйлем түрлері | Мәтінтану |
5. 1. 1. 4 мәтінде баяндалған оқиғаның себебі мен мақсаты арқылы негізгі ойды анықтау; |
Мәтінтудыру |
5. 2. 1. 2 ауызекі сөйлеу үлгілері кездесетін сипаттау, баяндау мәтіндерін жазу дағдыларын қалыптастыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
5. 3. 1. 6 сөйлемнің айтылу сазы мен мақсатына қарай түрлерін ажырату, синтаксистік талдау жасау; | ||
4-тоқсан | |||
8. Күрделі сөздер | |||
Аңызға айналған өлке (еліміздегі белгілі жерлер мен елге тұтқа болған тұлғалар) |
8.1 Күрделі сөздердің түрлері | Мәтінтану |
5. 1. 1. 1 оқылым стратегияларын қолданып, негізгі және қосымша ақпаратты анықтау; |
Мәтінтудыру |
5. 2. 1. 3 сәлемдесу, танысу, рұқсат сұрау, қоштасу кезінде ұлттық этикетті сақтау; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
5. 3. 1. 3 сөз таптарына (зат есім, сын есім, сан есім, етістік) морфологиялық талдау жасау; | ||
9. Тілдің табиғаты | |||
"Бабам тілі сен қалдың" (әлем тілдері, тілдің, жазудың пайда болуы, тілдің міндеті...) |
9.1 Тілдің анықтамасы және қызметі | Мәтінтану |
5. 1. 1. 3 мәтін құрылымын сақтай отырып жоспар құру; |
Мәтінтудыру |
5. 2. 3. 1 өзін және қоршаған ортаны таныстыру мәтінін сөйлеу нормасына сай құрап айту; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
5. 3. 1. 5 сөз мағыналарын ажырата білу, лексикалық талдау жасау; |
2) 6-сынып:
Лексикалық бөлім | Әдеби тіл нормалары | Білім алу әрекетінің түрлері | Білім алушылар білуге тиісті оқу мақсаттары |
1-тоқсан | |||
1. Сөз құрамы | |||
Жылдың төрт мезгілі (көктем туады, жаз шығады, күз түседі, қыс келеді ...) |
1.1 Түбір | Мәтінтану |
6. 1. 1. 1 оқылым стратегияларын қолданып, комментарий жасау; |
Мәтінтудыру |
6. 2. 1. 1әдеби тіл нормаларын сақтай отырып, суреттер, сызба, кесте бойынша әңгімелеу мәтінін жазу; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 6. 3. 1. 3 сөз таптарына (есімдік, үстеу, шылау, етістік) морфологиялық талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 6. 3. 2. 1 есту диктантын жазу кезінде күрделі сөздер мен сөз тіркестерінің сыңарларының орфографиялық нормасын сақтау | ||
2. Мәтін | |||
"Толғауы тоқсан қызыл тіл" (әдебиет пәнінен өткен көркем мәтіннің түрлі жанрлары...) |
2.1 Мәтіннің құрамы | Мәтінтану |
6. 1. 1. 3 мәтін құрылымын анықтау; |
Мәтінтудыру |
6. 2. 1. 2 көркем әдебиет стилінің нормаларын сақтап берілген тақырып бойынша шығармашылық диктант жазу; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
6. 3. 1. 4 айтылым кезіндегі үндестік заңының сақталуын білу, фонологиялық талдау жасау; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 6. 3. 2. 2 үтірді қоюдың ұстанымдары мен әртүрлі орындарын білу | ||
2-тоқсан | |||
3. Сөз байлығы | |||
Он сегіз мың ғалам (ғарыш, күн жүйесі, аспан әлеміне қатысты қазақи түсініктер, мақал-мәтелдер...) |
3.1 Сөздік қор және сөздік құрам | Мәтінтану |
6. 1. 1. 4 мәтінде баяндалған дәлелдер мен фактілерді ажырату арқылы негізгі ойды анықтау; |
Мәтінтудыру |
6. 2. 2. 1 берілген үлгі бойынша іс-қағаздар стилінде (өтініш, түсініктеме) мәтін жазу; | ||
Әдеби тіл нормалары |
6. 3. 1. 3 сөз таптарына (есімдік, үстеу, шылау, етістік) морфологиялық талдау жасау; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 6. 3. 2. 3 түбір мен қосымша және күрделі сөз ішіндегі дыбыстардың ықпалдастығын (ілгерінді, кейінді, тоғыспалы) сақтау | ||
4. Зат есімнің сөзжасамдық және грамматикалық сипаты | |||
"Сәлем – сөздің анасы" (жөн сұрасу, бата беру, тілек айту, қоштасу...) |
4.1 Зат есімнің жасалуы | Мәтінтану |
6. 1. 1. 1 оқылым стратегияларын қолданып, комментарий жасау; |
Мәтінтудыру |
6. 2. 1. 3 қазақ тілінде қалыптасқан қаратпаларды қолдану нормаларын сақтау дағдыларын қалыптастыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
6. 3. 1. 2 есім сөздер мен есімдіктің түрленуін анықтау; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 6. 3. 2. 2 үтірді қоюдың ұстанымдары мен әртүрлі орындарын білу | ||
3-тоқсан | |||
5. Есімдік | |||
"...Кетігін тап та бар, қалан!" (менің отбасым, әр мамандық иесінің міндеттері, жөн сілтеу, белмегенді сұрау...) |
5.1 Есімдік туралы жалпы сипаттама. Есімдіктің мағыналық түрлері | Мәтінтану |
6. 1. 1. 2 тыңдалым мәтінінде көтерілген мәселені анықтауға бағытталған нақтылау сұрақтарын құрастыру; |
Мәтінтудыру |
6. 2. 1. 1 әдеби тіл нормаларын сақтай отырып, суреттер, сызба, кесте бойынша әңгімелеу мәтінін жазу; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
6. 3. 1. 1 сөз таптары (есімдік, үстеу, шылау) және оның мағыналық түрлерін ажырату; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 6. 3. 2. 1 есту диктантын жазу кезінде күрделі сөздер мен сөз тіркестерінің сыңарларының орфографиялық нормасын сақтау | ||
6. Етістіктің түрлері | |||
"Денсаулық – зор байлық" (танымал спортшылар, күн тәртібі, спорт үйірмелері, салауатты өмір салты ...) |
6.1 Етістіктің етіс түрлері | Мәтінтану |
6. 1. 1. 5 әртүрлі дереккөздерден алынған ақпаратты шынайы өмірмен байланыстыру; |
Мәтінтудыру |
6. 2. 1. 2 көркем әдебиет стилінің нормаларын сақтап берілген тақырып бойынша шығармашылық диктант жазу; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
6. 3. 1. 3 сөз таптарына (есімдік, үстеу, шылау, етістік) морфологиялық талдау жасау; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 6. 3. 2. 2 үтірді қоюдың ұстанымдары мен әртүрлі орындарын білу | ||
7. Үстеу | |||
Сөйлеудегі анықтық пен дәлдік (көркем әдебиеттен мезгілді, мекенді, мөлшерді, мақсатты дәл, анық білдіретін диалогтар) |
7.1 Негізгі және туынды үстеулер | Мәтінтану |
6. 1. 1. 4 мәтінде баяндалған дәлелдер мен фактілерді ажырату арқылы негізгі ойды анықтау; |
Мәтінтудыру |
6. 2. 1. 3 қазақ тілінде қалыптасқан қаратпаларды қолдану нормаларын сақтау дағдыларын қалыптастыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
6. 3. 1. 1 сөз таптары (есімдік, үстеу, шылау) және оның мағыналық түрлерін ажырату; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 6. 3. 2. 3 түбір мен қосымша және күрделі сөз ішіндегі дыбыстардың ықпалдастығын (ілгерінді, кейінді, тоғыспалы) сақтау | ||
4-тоқсан | |||
8. Шылау сөздер | |||
Табиғи құбылыстар (жауын неге жауады, найзағай мен кемпірқосақ қайдан пайда болады, табиғи құбылыстар туралы мақалдар ...) |
8.1 Жалғаулық шылаулар. Ыңғайластық қатынасты білдіретін жалғаулықтар және олардың қызметі | Мәтінтану |
6. 1. 1. 1 оқылым стратегияларын қолданып, комментарий жасау; |
Мәтінтудыру |
6. 2. 1. 1 әдеби тіл нормаларын сақтай отырып, суреттер, сызба, кесте бойынша әңгімелеу мәтінін жазу; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
6. 3. 1. 1 сөз таптары (есімдік, үстеу, шылау) және оның мағыналық түрлерін ажырату; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 6. 3. 2. 3 түбір мен қосымша және күрделі сөз ішіндегі дыбыстардың ықпалдастығын (ілгерінді, кейінді, тоғыспалы) сақтау | ||
9. Сөз тіркестері | |||
Ұлттық мерекелер (көрісу мерекесі, Наурыз тойы, жиын-терін, төрт түлікке қатысты маусымдық мерекелер) |
9.1 Сөз тіркесіне тән белгілер | Мәтінтану |
6. 1. 1. 3 мәтін құрылымын анықтау; |
Мәтінтудыру |
6. 2. 1. 3 қазақ тілінде қалыптасқан қаратпаларды қолдану нормаларын сақтау дағдыларын қалыптастыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
6. 3. 1. 4 айтылым кезіндегі үндестік заңының сақталуын білу, фонологиялық талдау жасау; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 6. 3. 2. 1 есту диктантын жазу кезінде күрделі сөздер мен сөз тіркестерінің сыңарларының орфографиялық нормасын сақтау |
3) 7-сынып:
Лексикалық бөлім | Әдеби тіл нормалары | Білім алу әрекетінің түрлері | Білім алушылар білуге тиісті оқу мақсаттары |
1-тоқсан | |||
1.Үндестік заңы | |||
"Өлең – сөздің патшасы, сөз сарасы" (әдебиет пәніне байланысты және оқушы деңгейіне сай өлеңдер ...) |
1.1 Үндестік заңы. Буын үндестігі | Мәтінтану |
7. 1. 1. 1 оқылым стратегияларын қолданып, зерттеп оқу; |
Мәтінтудыру |
7. 2. 1. 1 әдеби тіл нормаларын сақтай отырып, өлеңдерді сюжетті мәтінге айналдыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 7. 3. 1. 4 айтылым, жазылым кезіндегі үндестік заңын тану, фонологиялық талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары |
7. 3. 2. 1 буын үндестігінің нормасын және оларға жалғанатын қосымшалар мен буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалардың жазылу ерекшеліктерін білу; | ||
2. Мәтін және стиль | |||
Қазақ халқының салт-дәстүрлері (қазақтың басты салттары, бүгінгі күні өзекті болып табылатын дәстүрдің қазақ тілінің функционалдық стильдеріндегі көрінісі) |
2.1 Мәтіндегі негізгі ой/негізгі ақпарат | Мәтінтану |
7. 1. 1. 2 тыңдалым мәтіні бойынша проблемалық сұрақтар құрастыру; |
Мәтінтудыру |
7. 2. 1. 2 бейнебаян желісіне сүйеніп оқиғаны көркем мәтін стилінде мазмұндау дағдыларын қалыптастыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
7. 3. 1. 3 сөз таптарына (сын есім, етістік) морфологиялық талдау жасау; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 7. 3. 2. 2 сөйлем соңына қабаттаса қойылатын тыныс белгілерді білу | ||
2-тоқсан | |||
3. Сөз байланыстыру құралдары | |||
Еліміздің кешегісі, бүгіні, ертеңі (елдің тарихы, бүгіні, болашағы туралы түрлі стильдегі мәтіндер) |
3.1 Сөзді бастауға қатысты тілдік құралдар | Мәтінтану |
7. 1. 1. 4 мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстыру арқылы негізгі ойды анықтау; |
Мәтінтудыру |
7. 2. 1. 3 тілдік қарым-қатынас кезінде бейвербалды құралдарды ұлттық талаптарға сай қолдану; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
7. 3. 1. 3 сөз таптарына (сын есім, етістік) морфологиялық талдау жасау; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 7. 3. 2. 3 сөздердің жуан-жіңішкелік үндесімі мен ерін үндестігі нормаларын сақтауға дағдылану | ||
4. Сөйлеу мәдениеті | |||
Мәдениет – адамзат әлемінің айнасы (мәдениет пен өнер егіз, қазақ мәдениеті,қазақ өнері, сөйлеу мәдениеті) |
4.1 Норма және әдеби тіл | Мәтінтану |
7. 1. 1. 3 мәтіннің қарым-қатынас формасын ажырату (диалогтік, монологтік, полилогтік); |
Мәтінтудыру |
7. 2. 3. 1 публицистикалық стильге тән ерекшеліктерді сақтай отырып, монолог айту немесе диалогқа белсене қатысу дағдыларын жетілдіру; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
7. 3. 1. 4 айтылым, жазылым кезіндегі үндестік заңын тану, фонологиялық талдау жасау; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 7. 3. 2. 1 буын үндестігінің нормасын және оларға жалғанатын қосымшалар мен буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалардың жазылу ерекшеліктерін білу | ||
3-тоқсан | |||
5. Тілтанушы ғалым | |||
Ұлт ұстазы – А.Байтұрсынұлы (А.Байтұрсынұлы еңбектері, А.Байтұрсынұлы туралы жазылған еңбектер, А.Байтұрсынұлының тіл туралы айтқандары) |
5.1 А.Байтұрсынұлы және қазақ әліпбиі | Мәтінтану |
7. 1. 1. 1 оқылым стратегияларын қолданып, зерттеп оқу; |
Мәтінтудыру |
7. 2. 1. 1 әдеби тіл нормаларын сақтай отырып, өлеңдерді сюжетті мәтінге айналдыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 7. 3. 1. 4 үндестік заңының тілдік қасиетін тану арқылы фонологиялық талдау жасау | ||
6. Сын есім | |||
Көркем әдебиет стилі (ауызекі сөйлеу стилі мен көркем әдебиет стилінің айырмашылығы көрсетілген мәтіндер, көркем әдебиет стилінің түрлі жанрдағы үлгілері) |
6.1 Сын есімнің лексика-семантикалық топтары: Заттың көлемін, қасиетін сипаттайтын сөздер | Мәтінтану |
7. 1. 1. 2 тыңдалым мәтіні бойынша проблемалық сұрақтар құрастыру; |
Мәтінтудыру |
7. 2. 1. 3 тілдік қарым-қатынас кезінде бейвербалды құралдарды ұлттық талаптарға сай қолдану; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
7. 3. 1. 3 сөз таптарына (сын есім, етістік) морфологиялық талдау жасау; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 7. 3. 2. 3 сөздердің жуан-жіңішкелік үндесімі мен ерін үндестігі нормаларын сақтауға дағдылану | ||
7. Етістік | |||
Әлеуметтік теңсіздік (байлық пен кедейлік, қазақтың кешегі және бүгінгі байлары, Қазақстандағы әлеуметтік топтар) |
7.1 Етістіктің шақтары | Мәтінтану |
7. 1. 1. 3 мәтіннің қарым-қатынас формасын ажырату (диалогтік, монологтік, полилогтік); |
Мәтінтудыру |
7. 2. 3. 1 публицистикалық стильге тән ерекшеліктерді сақтай отырып, монолог айту немесе диалогқа белсене қатысу дағдыларын жетілдіру; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
7. 3. 1. 2 етістіктің түрлері мен категорияларының ерекшеліктерін тану; | ||
4-тоқсан | |||
8. Синтаксис | |||
"Еңбек – бәрін жеңбек" (еңбек тақырыбындағы функционалдық стильдердегі мәтіндер) |
8.1 Сөйлем мүшелері | Мәтінтану |
7. 1. 1. 4 мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстыру арқылы негізгі ойды анықтау; |
Мәтінтудыру |
7. 2. 1. 1 әдеби тіл нормаларын сақтай отырып, өлеңдерді сюжетті мәтінге айналдыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
7. 3. 1. 5 сөздердің түпкі және туынды мағынасын ажырата білу, лексикалық талдау жасау; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 7. 3. 2. 1 буын үндестігінің нормасын және оларға жалғанатын қосымшалар мен буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалардың жазылу ерекшеліктерін білу | ||
9. Зат есімнің рең мәнін тудыратын жұрнақтары. Атауыш және көмекші сөздер | |||
Қазақ тіліндегі қаратпалар (еркелету, құрметтеу мәніндегі қаратпалар, жас ерекшелігіне байланысты атаулар) |
9.1 Рең мәнді тудырушы жұрнақтар | Мәтінтану |
7. 1. 1. 5 мәтіннің функционалдық-мағыналық типін талқылау; |
Мәтінтудыру |
7. 2. 1. 3 тілдік қарым-қатынас кезінде бейвербалды құралдарды ұлттық талаптарға сай қолдану; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
7. 3. 1. 1 атауыш және көмекші сөздерді ажырату; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 7. 3. 2. 2 сөйлем соңына қабаттаса қойылатын тыныс белгілерді білу |
3) 8-сынып:
Лексикалық бөлім | Әдеби тіл нормалары | Білім алу әрекетінің түрлері | Білім алушылар білуге тиісті оқу мақсаттары |
1-тоқсан | |||
1. Фонетика | |||
"Тілге жеңіл, құлаққа жылы тиіп..." ( "Әдебиет танытқыш" еңбегімен жұмыс) |
1.1 Қазақ фонетикасы | Мәтінтану |
8. 1. 1. 1 оқылым стратегияла рын қолданып, талдап оқу; |
Мәтінтудыру |
8. 2. 1. 1 берілген тақырыптардың бірін таңдап, пайымдау мәтінін жазу; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 8. 3. 1. 4 сөз арасындағы дыбыстық өзгерістерді ажырата білу | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 8. 3. 2. 1 дыбыстардың түрленімі, құранды дауысты дыбыстар, буын жігі және тасымал, күрделі атаулар мен қысқарған сөздер емлесі | ||
2. Сөз мағынасы | |||
Қазақтың айтыс өнері (түрлі тақырыптардағы кешегі, бүгінгі айтыс үлгілері) |
2.1 Омонимдердің жасалу жолдары | Мәтінтану |
8. 1. 1. 3 тақырыбы ұқсас әртүрлі стильдегі мәтіндердің түрлерін (әңгімелеу, сипаттау, талқылау, пайымдау) салыстыра талдау; |
Мәтінтудыру |
8. 2. 1. 3 ауызша сөйлеу және өлең оқу кезінде интонацияның құрамдас бөліктерін сақтау; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 8. 3. 1. 3 сөз таптарына (еліктеу, одағай, оқшау сөздер) морфологиялық талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 8. 3. 2. 3 сөйлеу ішіндегі сөз арасындағы дыбыс өзгерістерінің орфоэпиялық нормаларын сақтау | ||
2-тоқсан | |||
3. Ұлттық этикет | |||
"Жақсы сөз жан семіртеді" (ӘТН-де берілген тақырыптарға байланысты диалог, монолог түріндегі мәтіндер) |
3.1 Сәлемдесу этикеті | Мәтінтану |
8. 1. 1. 4 мәтіннің коммуникациялық табиғатына талдау жасау арқылы негізгі ойды анықтау; |
Мәтінтудыру |
8. 2. 3. 1 публицистикалық стильге тән ерекшеліктерді сақтай отырып, көпшілік алдында оқуға арналған үндеу, уағыз, үгіт-насихат мәтіндерін құрастыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 8. 3. 1. 3 сөз таптарына (еліктеу, одағай, оқшау сөздер) морфологиялық талдау жасау | ||
4. Қимылдың өту сипаты | |||
Алғашқы махаббат (Қожа мен Жанардың балалық махаббаты, халық ауыз әдебиетіндегі махаббат үлгілері) |
4.1 Қимылдың қайталануы | Мәтінтану |
8. 1. 1. 5 мәтінді ақпараттың өзектілігі мен құндылығы тұрғысынан бағалау; |
Мәтінтудыру |
8. 2. 1. 1 берілген тақырыптардың бірін таңдап, пайымдау мәтінін жазу; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 8. 3. 1. 5 етістіктерді лексика-грамматикалық топтарға ажырата білу, лексикалық мағынасын ашу | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 8. 3. 2. 1 дыбыстардың түрленімі, құранды дауысты дыбыстар, буын жігі және тасымал, күрделі атаулар мен қысқарған сөздер емлесі | ||
3-тоқсан | |||
5. Еліктеу және оқшау сөздер | |||
Ауызекі сөйлеу стилі (ӘТН-де көрсетілген тілдік құралдары бар ауызекі сөйлеу стиліндегі мәтіндер) |
5.1 Еліктеу сөздердің түрлері. Еліктеуіш сөздер | Мәтінтану |
8. 1. 1. 1 оқылым стратегияларын қолданып, талдап оқу; |
Мәтінтудыру |
8. 2. 1. 2 көркем мәтін стилінің тілдік ерекшеліктерін сақтап, түрлі жанрларда мәтін тудыру дағдыларын қалыптастыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
8. 3. 1. 1 сөз таптары (одағай, еліктеу, оқшау сөздер) және оның мағыналық түрлерін ажырату; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 8. 3. 2. 2 сөйлем ішіне қабаттаса қойылатын тыныс белгілерді білу | ||
6. Сөйлемнің бірыңғай мүшелері | |||
Ұлы дала өркениеті (кәсібі, тұрмысы, мемлекеттік құрылымы, қорғану тәсілдері) |
6.1 Сөйлемнің бірыңғай мүшелері | Мәтінтану |
8. 1. 1. 2 тыңдалым мәтіні бойынша альтернативті сұрақтар құрастыру; |
Мәтінтудыру |
8. 2. 2. 1 берілген үлгі бойынша іс-қағаздар стилінде (алғыс хат, сұраныс хат) мәтін жазу; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
8. 3. 1. 2 сөз таптарының сөйлемдегі қызметін тану; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 8. 3. 2. 2 сөйлем ішіне қабаттаса қойылатын тыныс белгілерді білу | ||
8. Жазу нормалары | |||
Өркениет көрсеткіші – жазу (жазудың тарихы, бүгінгі латын әліпбиіне дейінгі қазақ жазуының тарихына қатысты мәтіндер) |
7.1 Орфографиялық сөздіктер | Мәтінтану |
8. 1. 1. 3 тақырыбы ұқсас әртүрлі стильдегі мәтіндердің түрлерін (әңгімелеу, сипаттау, талқылау, пайымдау) салыстыра талдау; |
Мәтінтудыру |
8. 2. 3. 2 автордың негізгі ойын сақтай отырып, сұхбат құрастыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
8. 3. 1. 3 сөз таптарына (еліктеу, одағай, оқшау сөздер) морфологиялық талдау жасау; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 8. 3. 2. 1 дыбыстардың түрленімі, құранды дауысты дыбыстар, буын жігі және тасымал, күрделі атаулар мен қысқарған сөздер емлесі | ||
4-тоқсан | |||
8. Сөз таптарының сөйлемдегі қызметі | |||
Саяхат және туризм (түрлі стильдегі және жанрлардағы көрсетілген тақырыпқа қатысты мәтіндер) |
8.1 Зат есімнің сөйлемдегі қызметі | Мәтінтану |
8. 1. 1. 4 мәтіннің коммуникациялық табиғатына талдау жасау арқылы негізгі ойды анықтау; |
Мәтінтудыру |
8. 2. 1. 1 берілген тақырыптардың бірін таңдап, пайымдау мәтінін жазу; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 8. 3. 1. 2 сөз таптарының сөйлемдегі қызметін тану | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 8. 3. 2. 3 сөйлеу ішіндегі сөз арасындағы дыбыс өзгерістерінің орфоэпиялық нормаларын сақтау | ||
9. Сөздердің байланысу тәсілдері мен түрлері | |||
Алаш арыстары (А.Байтұрсынұлынан бастап, тілге қатысты еңбектері бар тұлғалар туралы мәтіндер) |
9.1 Сөздердің байланысу тәсілдері | Мәтінтану |
8. 1. 1. 5 мәтінді ақпараттың өзектілігі мен құндылығы тұрғысынан бағалау; |
Мәтінтудыру |
8. 2. 1. 3 ауызша сөйлеу және өлең оқу кезінде интонацияның құрамдас бөліктерін сақтау; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 8. 3. 1. 6 сөз тіркесінің сөйлемдегі байланысу тәсілдері мен түрлерін ажырата білу, синтаксистік талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 8. 3. 2. 3 сөйлеу ішіндегі сөз арасындағы дыбыс өзгерістерінің орфоэпиялық нормаларын сақтау |
5) 9-сынып:
Лексикалық бөлім | Әдеби тіл нормалары | Білім алу әрекетінің түрлері | Білім алушылар білуге тиісті оқу мақсаттары |
1-тоқсан | |||
1. Ұғым | |||
"Сөздің түбін сөз табар" (жеке сөздердің мағынасын ашу, мәдени код, мәдени лексика, аялық білім) |
1.1 Ұғымдық мағына | Мәтінтану |
9. 1. 1. 1 белгілі мақсат үшін оқылым стратегияла рын тиімді қолдана білу; |
Мәтінтудыру |
9. 2. 1. 1 берілген шығарманы талқылап, сыни мәтін тудыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
9. 3. 1. 2 грамматикалық ұғымдарды (форма, мағына, категория) ажырату; | ||
Айтылым-жазылым нормалары |
9. 3. 2. 1 кірме сөздердің игерілген және игерілмеген түрлерін жазу ережелерін және жалпы қазақ тілінің емле ережелерін сақтау; | ||
2. Синтаксистік қатынастар | |||
"Бақыт деген - сенің бала күндерің" (бақыт жайлы пәлсапалық ойлардан бастап, М.Мақатаев өлеңдеріне дейін ...) |
2.1. Анықтауыштық қатынас | Мәтінтану |
9. 1. 1. 3 мәтіннің мағыналық құрылымын қамтамасыз ететін талаптарына талдау жасау (байланыстылық, бүтіндік, қисындылық, ақпараттылық); |
Мәтінтудыру |
9. 2. 1. 3 сөздің композициясын, сөйлеу техникасын, сөз өнерін игеру дағдыларын жетілдіру; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
9. 3. 1. 3 мәтіндегі барлық сөздердің морфологиялық құрамын білу, барлық сөз таптарына морфологиялық талдау жасау; | ||
2-тоқсан | |||
3. Шешен сөйлеу | |||
"Сөйлей-сөйлей шешен боларсың" (кешегі және бүгінгі шешендік сөз үлгілері) |
3.1 Шешендік сөз табиғаты | Мәтінтану |
9. 1. 1. 4 мәтінде көтерілген мәселені (тұрмыстық, әлеуметтік) талдай отырып, негізгі ойды анықтау; |
Мәтінтудыру |
9. 2. 3. 1 көпшілік алдында сөйлеу техникасын жетілдіру, келтірген фактілерге сендіру қабілетін және суырыпсалма өнерін, ділмарлықты жетілдіру; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 9. 3. 1. 5 сөз мағынасының түрлері және оларды типтендіре білу, лексикалық талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 9. 3. 2. 3 сөйлемді ырғақты топтарға бөліп, сөйлеу сазын сақтап айту дағдыларын жетілдіру | ||
4. Сөйлем түрлері | |||
"Дос – ажарың, жолдас – базарың" (достықтың үлгілері, деңгейі, М. Шахановтың "Достық өлкесінің заңы" өлеңі, халық ауыз әдебиетіндегі достық үлгілері) |
4.1 Сөйлемнің құрылысына қарай түрлері | Мәтінтану |
9. 1. 1. 5 проблемалық мәтіннің мазмұнын сыни тұрғыдан бағалау, оны шешу жөнінде өз болжамын айту; |
Мәтінтудыру | 9. 2. 1. 1 берілген шығарманы талқылап, сыни мәтін тудыру; 9. 2. 4. 1 терминдер мен кәсіби сөздерді қолданып ғылыми жұмыс жазу және қорғау | ||
Лексика-грамматикалық норма | 9. 3. 1. 6 сөйлемнің құрылымдық, мағыналық түрлерін білу, сөйлемдерге сатылай кешенді синтаксистік талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 9. 3. 2. 2 тыныс белгілердің қойылым ұстанымдарын (мағыналық, грамматикалық, интонациялық) білу | ||
3-тоқсан | |||
5. Жай сөйлем синтаксисі | |||
Ресми іс-қағаздар стилі (өтініш, түсініктеме, қолхат, хабарлау ...) |
5.1 Жалаң, жайылма сөйлемдердің құрылымдық-семантикалық ерекшеліктері | Мәтінтану |
9. 1. 1. 1 белгілі мақсат үшін оқылым стратегияла рын тиімді қолдана білу; |
Мәтінтудыру |
9. 2. 1. 2 түрлі жанрларда көркем мәтін тудыру кезінде пайымдау және қорытындылау дағдыларын қалыптастыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
9. 3. 1. 1 сөз таптары және оның мағыналық түрлерін ажырату; | ||
Айтылым-жазылым нормалары |
9. 3. 2. 1 кірме сөздердің игерілген және игерілмеген түрлерін жазу ережелерін және жалпы қазақ тілінің емле ережелерін сақтау; | ||
6. Құрмалас сөйлемнің жасалу жолдары | |||
Қазақ тілінің бүгінгі ахуалы (тіл саясаты әлеуметтік-лингвистикалық зерттеу, қазақ тіліне қатысты заңдар...) |
6.1 Салалас құрмалас сөйлем | Мәтінтану |
9. 1. 1. 2 тыңдалым мәтіні бойынша сократтық сұрақтар құрастыру; |
Мәтінтудыру |
9. 2. 2. 1 берілген үлгі бойынша іс-қағаздар стилінде (заң баптарын құрастыру) мәтін жазу; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
9. 3. 1. 5 сөз мағынасының түрлері және оларды типтендіре білу, лексикалық талдау жасау; | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 9. 3. 2. 2 тыныс белгілердің қойылым ұстанымдарын (мағыналық, грамматикалық, интонациялық) білу | ||
7. Құрмалас сөйлемнің түрлері | |||
"Мен қазақ қыздарына қайран қалам" (кешегі және бүгінгі қазақ қыздары, гендерлік саясат, ұлттық тәрбие, қызға қырық үйден тыю) |
7.1 Қарсылықты білдіретін | Мәтінтану |
9. 1. 1. 4 мәтінде көтерілген мәселені (тұрмыстық, әлеуметтік) талдай отырып, негізгі ойды анықтау; |
Мәтінтудыру |
9. 2. 3. 2 берілген тақырыпта салыстыру, дәлелдеу эссесін жазу; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 9. 3. 1. 6 сөйлемнің құрылымдық, мағыналық түрлерін білу, сөйлемдерге сатылай кешенді синтаксистік талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары |
9. 3. 2. 1 кірме сөздердің игерілген және игерілмеген түрлерін жазу ережелерін және жалпы қазақ тілінің емле ережелерін сақтау; | ||
4-тоқсан | |||
8. Сөйлем талдау | |||
Кәсіпкерліктің бастаулары (кәсіп ашудың негіздері, нарықтық қатынас, мемлекеттік және мемлекеттік емес кәсіпорындар) |
8.1 Сөйлем талдаудың мақсаты | Мәтінтану |
9. 1. 1. 5 проблемалық мәтіннің мазмұнын сыни тұрғыдан бағалау, оны шешу жөнінде өз болжамын айту; |
Мәтінтудыру |
9. 2. 1. 1 берілген шығарманы талқылап, сыни мәтін тудыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма |
9. 3. 1. 3 мәтіндегі барлық сөздердің морфологиялық құрамын білу, барлық сөз таптарына морфологиялық талдау жасау; | ||
9. Пунктуация | |||
"Мен жастарға сенемін" (қазақ елінің тарихындағы еңбегі елге үлгі болған жастар) |
9.1 Сөйлем соңында келетін тыныс белгілер. Нүкте | Мәтінтану |
9. 1. 1. 3 мәтіннің мағыналық құрылымын қамтамасыз ететін талаптарына талдау жасау (байланыстылық, бүтіндік, қисындылық, ақпараттылық; |
Мәтінтудыру |
9. 2. 1. 3 сөздің композициясын, сөйлеу техникасын, сөз өнерін игеру дағдыларын жетілдіру; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 9. 3. 1. 4 сөйлемдерді сөз сазына қарай ырғақтық топтарға бөлу | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 9. 3. 2. 2 тыныс белгілердің қойылым ұстанымдарын (мағыналық, грамматикалық, интонациялық) білу |
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 27 қарашасы № 496 бұйрығына 8-қосымша |
|
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығына 193-1 қосымша |
Негізгі орта білім беру деңгейінің қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын гуманитарлық бағыттағы мамандандырылған желілік "Абай мектептерінің" 5-9-сыныптарына арналған "Қазақ әдебиеті" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы (оқыту қазақ тілінде)
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Оқу бағдарламасы "Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17669 болып тіркелген) сәйкес әзірленген.
2. Қазақ әдебиеті пәні бағдарламасының басты бағыты – білім алушылардың ақыл-ой қабілеті мен тұлғалық қасиеттерін дамыту, коммуникативті құзыреттіліктерін жетілдіру, өздігінен және үздіксіз білім алуға жұмылдыру, алған білім негіздерін өмірлік жағдайларда қолдана білетін жеке тұлға қалыптастыру. Қазақ әдебиеті пәні арқылы білім алушылардың оқырмандық мәдениетін жетілдіру, қазақ халқының әдеби мұралары туралы жүйелі білім беру, әдеби-эстетикалық талғамдарын, ізгілік және іскерлік құндылықтарын дамыту көзделеді. Сондай-ақ бағдарлама әдеби шығармалардың идеялық мазмұны, композициялық құрылым жүйесі, сөз қолданысы, стилі, жанрлық сипатын әдеби-теориялық ұғымдармен сіңіріп, әдеби шығарманы ұлттық, көркем-эстетикалық құндылық ретінде білім алушылардың бағалай алу құзіретін қалыптастыруға бағытталған. Адамзаттың мәңгілік сұрақтары, қазіргі заманғы диллемалар, көп қырлы мәселелер қарастырылады, білім алушылардың ой-пайымдарын шығармашылық жұмыстарымен тиянақтау көзделеді.
3. Қазақ әдебиеті бағдарламасының мақсаты – сөз өнерін мәдени мұра, ұлттық құндылық ретінде түсініп, бағалай алатын, интелектуалдық эстетикалық деңгейі, адамгершілік ұстанымы жоғары шығармашыл тұлға қалыптастыру.
Қазақ әдебиеті пәні арқылы білім алушыларға әдеби шығармада бейнеленген құбылысты көркемдік тұрғыда қабылдауға қажетті білім, білік, дағдыларды меңгертіп, өз ой-пайымдарын сөйлеу тілі мен жазба тілде еркін жеткізе алу, эстетикалық талғамын, өзіндік дүниетаным мен көзқарасын таныта алу, оқу материалдарын салыстыру, сараптау, бағалай алу дағдыларын қалыптастыру көзделеді. Білімгердің образды ойлау жүйесі мен шығармашылық қиялын дамыту, сөз мағынасы мен көркем сөздің мәнін түсініп, қазақ әдеби тілін сауатты қолдана білу құзыретін қалыптастыру, креативті ойлауға бағыттау мақсат етіледі.
4. Теориялық материалдар білім алушының әдеби теориялық ұғымдарын кеңейтуге, әдебиет туралы дүниетанымын қалыптастыруға және адамзатқа ортақ ойларды, диллемаларды, мінездерді зерттеуге мүмкіндік береді. Қазақ әдебиеті білім деңгейі, ой-өрісі дамыған, әдеби тіл және әдеби формалар арқылы өз ойын еркін жеткізе алатын және көркем тілмен шұрайлы сөйлей алатын, өзіндік ұстанымы бар, туындаған мәселелерді шеше білетін өмірге бейім ұрпақ тәрбиелейді.
5. Бағдарламаны түзуде білім мазмұнын ізгілендіру, адамгершілік-эстетикалық, мәдени-тарихи құндылықтарды, ұлттық құндылықтарды, ұлттық кодты таныту, білім алушылардың тілдік қорын байытып, шығармашылық қабілетін дамыту мақсат етілді.
Әдеби білім жүйелілік, сабақтастық, білім мазмұнының тарихилық сипаты және пәнаралық, пәнішілік байланыс ұстанымдарына негізделіп, жеңілден күрделіге бағытталған шиыршық әдісінде ұсынылды.
6. Қазақ әдебиеті пәнін оқу арқылы білім алушылар:
1) төл әдебиеттің ұлттық сипатын, халықтың әдет-ғұрып, салт-санасының көрінісін, көркем туындының идеялық-адамгершілік мәнін түсінеді;
2) көркем шығарманың тақырыптық-идеялық бірлігін, сюжеттегі, образ жасалуындағы типтік байланысты ұғынып, жанрлық, стильдік ерекшеліктерін көркем шығарма мазмұны мен құрылысындағы көркем заңдылықтарды терең танып, мазмұн мен форма тұтастығын, өмірлік шындық пен көркем шындықтың аражігін ажырата алады;
3) қазақ әдебиетінің ұлттық болмысын ұғынып, түрлі ұлттар әдебиетіндегі ұқсастықтарды ажырата біледі, басқа ел әдебиетінің көрнекті үлгілерімен салыстыра алады;
4) көркем шығарманы эмоционалды қабылдауға, бейнелі ойлау мен жан-жақты танымға, қаламгер пайымын түсінуге машықтанады;
5) қазақ әдебиетінің құндылық ретіндегі болмысын, ұлттық мәдениеттегі маңызды орнын құрметтейді және бағалайды;
6) қазақ әдебиетінің мәдениетаралық қарым-қатынастағы рөлін, қазақ халқының қалыптасқан тарихын, әдеби үдерісін, дәстүр сабақтастығын, әдеби байланыстарды зерделейді;
7) саналы оқырман ретінде түрлі жағдайларда өз ұстанымын білдіріп, өздігінен шешім қабылдау дағдыларын қалыптастырады;
8) заманауи, ғылыми және қоғамдық дамуға сәйкес дүниетанымы дамиды;
9) көркем туындыларды оқу арқылы мәнерлі сөйлеу дағдыларын қалыптастырып, тарихи оқиғаларды бүгінгі күнмен салыстыра алады;
10) білім алушылардың көркем шығарманы өз бетімен оқуға, үздіксіз ізденуге деген рухани қажеттілігі мен сұранысы туындайды.
2-тарау. "Қазақ әдебиеті" пәнінің мазмұнын ұйымдастыру
7. "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша оқу жүктемесінің жоғары шекті көлемі:
1) 5-сынып – аптасына 5 сағат, оқу жылында – 170 сағат;
2) 6-сынып – аптасына 5 сағат, оқу жылында – 170 сағат;
3) 7-сынып – аптасына 5 сағат, оқу жылында – 170 сағат;
4) 8-сынып – аптасына 5 сағат, оқу жылында – 170 сағат;
5) 9-сынып – аптасына 5 сағат, оқу жылында – 170 сағат.
Оқу пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі "Қазақстан Республикасындағы бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 бұйрығымен бекітілген үлгілік оқу жоспарына тәуелді (Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8170 тіркелген).
8. "Қазақ әдебиеті" пәнінің мазмұны бөлімдерге бөлінген:
"Оқу және түсіну", "Талдау және жинақтау", "Бағалау және шығармашылық өнім", сонымен қатар, дағдыларды қалыптастыратын бөлімшелерден құралған. Бағдарламаның бұл бөлімі пән бойынша оқу мақсаттарынан тұрады.
9. "Оқу және түсіну" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) пайымдап, мәнерлеп, талдап оқу (сөздің, сөз оралымдарының мәнін ашу, мәтіндегі қолданысын анықтау);
2) шығарма үзінділерімен жұмыс;
3) шығармадағы өзекті мәселе, идеялық мазмұн;
4) интерпретация (ауызша, жазбаша).
10. "Талдау және жинақтау" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) әдеби шығарманың композициялық құрылымы;
2) көркем шығарманың образдар жүйесі, типтік характер;
3) көркем шығарманың тілі, стилі;
4) көркемдік тәсілдер.
11. "Бағалау және шығармашылық өнім" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) шығармадағы тарихи шындық және көркемдік шешім;
2) рухани және көркем-эстетикалық құндылығы;
3) әдеби шығармашылық;
4) әдеби сын.
12. 5-сыныпқа арналған "Қазақ әдебиеті" пәнінің базалық білім мазмұны:
1) оқу және түсіну: әдеби шығарманы пайымдап (алған әсерін анықтай) оқу, сөз, сөз тіркестерінің ауыспалы мағынасын ашып, мәтіндегі қолданысын білу; шығарманы құрылысы мен құрылымына қарай жіктеп, бөліктеріне тақырып қою; шығармадағы көтерілген мәселені (басты және жанама тақырыптарды) анықтау; көркем шығарманың оқиға желісін мәтінге жуық баяндап айту;
2) талдау және жинақтау: сюжетті шығармадағы фабула композициясын тауып, жоспар құру;лирикалық шығарманы құрылысына талдау; шығармадағы кейіпкерлердің іс-әрекеті арқылы образын ашу; көркем шығармадағы поэтикалық тілдің ерекшелігін айқындау; шығармадағы тілдік бейнелеу, суреттеу құралдарының (теңеу, эпитет, қайталау) қызметін анықтау, өлең құрылысы, ұйқасы, оның түрлерін анықтау;
3) бағалау және шығармашылық өнім: шығарма үзінділері арқылы шығарманың ұлттық, тарихи құндылығын бағалау; көркем мәтіндегі сөз образының эстетикалық құндылығын бағалау; шығарманы автор ізімен баяндап жазу; көркем шығармадағы көріністі әңгімелеп жазу; оқырман ретінде шығармадан алған әсерін зерделеп, сыни хабарлама жазу.
13. Оқытылатын көркем шығармалар тізімі:
Халық ауыз әдебиеті
1) Тұрмыс-салт жырлары және олардың түрлері;
2) Мақал-мәтелдер;
3) Жұмбақтар;
4) Жаңылтпаштар.
Ертегілер
5) "Керқұла атты Кендебай" ертегісі;
6) "Қырық өтірік" ертегісі;
7) "Күн астындағы Күнікей қыз" ертегісі.
Әдеби ертегі
8) Ә.Тәжібаевтың "Толағай" ертегісі;
9) Ж.Смақов "Бұршақ туралы ертегі";
10) Ө.Тұрманжановтың "Құмырсқалар, аралар қиыспас дос құдалар" ертегісі.
Аңыз-әңгімелер
11) "Асанқайғының Жерұйықты іздеуі";
12) С.Қалиев "Бақ атай туралы аңыз";
Шешендік сөздер
13) Жиренше шешен мен Қарашаш сұлу.
ХІХ ғасыр мен ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті
14) Ы.Алтынсариннің "Дүние қалай етсең табылады?", "Әке мен бала", "Бақша ағаштары" әңгімелері;
15) С.Көбеевтің "Мектепке шақыру" өлеңі;
16) С.Торайғыровтың "Туған еліме" өлеңі;
17) Ш.Құдайбердіұлының "Адамдық борышың" өлеңі;
18) А.Байтұрсынұлының "Балаларды оқуға шақыру","Егіннің бастары", "Адамдық диқаншысы" өлеңдері;
19) Т.Ізтілеуовтің "Өнер бәйгесі" өлеңі.
ХХ ғасыр әдебиеті
20) Ж.Аймауытовтың "Шұбар тайым табылды", "Көк өгіз","Жан-жануардың иісшілдігі", "Әркімдікі өз қамы" шығармалары;
21) М.Жұмабаевтың "Қарағым", "Тез барам" өлеңдері;
22) І.Жансүгіровтің "Бөбек бөлеу", "Сәлемдеме" өлеңдері;
23) М.Әуезовтің "Жетім" әңгімесі;
24) Б.Соқпақбаевтың "Менің атым Қожа" хикаяты;
25) С.Бақбергеновтің "Қасиет" әңгімесі;
26) С.Бегалиннің "Бала Шоқан" әңгімесі;
27) М.Мақатаевтың "Үш бақытым" өлеңі;
28) М.Қабанбайдың "Бауыр" әңгімесі.
Қазіргі заман әдебиеті
29) М.Әлімбаевтың "Серуендетем атамды" өлеңі;
30) С.Оспанов "Мектебінен қашқандар мен ертегіден қашқандар жайындағы ертегі";
31) Т.Нұрмағамбетовтің "Анасын сағынған бала" әңгімесі;
32) Н.Ақыштың "Нағыз әже қайда?" әңгімесі;
33) Т.Шапайдың "Қазақпен саудаласу" әңгімесі;
34) С.Сейітманның "Тәуелсіздік" өлеңі;
35) А.Әлменбеттің "Аңшы" әңгімесі;
36) Б.Сарыбайдың "Рауғаш ерте гүлдейді" әңгімесі.
14. 6-сыныпқа арналған "Қазақ әдебиеті" пәнінің базалық білім мазмұны:
1) оқу және түсіну: әдеби шығарманы, пайымдап, мәнерлеп (логикалық екпін мен кідіріс жасай) оқу, сөз, сөз тіркестерінің мәнін ашу, мәтіндегіжұмсалу мақсатын түсіну; шығармадан қажетті дәйектерді жинау, үзіндідегі суреттеу, сипаттау құралдарын анықтау; көркем шығармадағы кейіпкерлер әрекеті, оның шығарманың өзекті ойына қатысын анықтау; кейіпкерге, лирикалық кейіпкерге ауызша/жазбаша сипаттама жасау;
2) талдау және жинақтау:әдеби шығарманы сюжет композициясына талдау, жай, күрделі жоспар құру, шығармадағы тура және жанама мінездеулерді табу, кейіпкер образын берудегі қызметін айқындау,шығармадағы автор мен кейіпкер тіліндегі айымашылықты (кейіпкер тіліндегі ауызекі сөз, диалект сөздердің болуы, автордың әдеби шығармаға сәйкес сөз қолданыстарын) салыстыра талдау, шығармадағы көркем ауыстыруларды(троптарды: метафора, кейіптеу, метонимия, гипербола, литота, аллегория, антитеза, градация) анықтау;
3) бағалау және шығармашылық өнім: шығарма образдарын ұлттық сипаттың ашылуы тұрғысынан бағалау; мәтіндегі пейзаж, монологтің, диалогтіңкөркемдік құндылығына баға беру, шығарманың идеялық мазмұнын пайымдай отырып (ой толғау, хат, пост т.б.) жазу, шығармада көтерілген мәселенің әлеуметтік рөлі туралы сыни хабарлама жасау.
15. Оқытылатын көркем шығармалар тізімі:
Ертегі
1) "Аяз би" ертегісі;
2) "Ер Төстік" ертегісі.
Аңыз-әңгіме
3) "Кетбұғаның естіртуі"
Батырлар жыры
4) "Алпамыс батыр" жыры;
5) Қорқыт "Байбөрі баласы Бамсы-Байрақ туралы жыр";
6) "Қобыланды батыр" жыры;
7) "Қамбар батыр" жыры.
Ежелгі дәуір әдебиеті
8) "Еділ патша";
9) "Тұмар патшайым", "Зарина сұлу";
10) Қорқыттың нақыл сөздері.
ХІХ ғасыр мен ХХ ғасыр басындағы әдебиет
11) М.Өтемісұлының "Ұл туса" өлеңі;
12) С.Аронұлының "Жақсы мен жаман адамның қасиеттері" өлеңі;
13) Ы.Алтынсариннің "Мейірімді бала", "Асан мен Үсен" әңгімелері;
14) С.Көбеевтің "Көлбақа мен Юпитер" мысалы;
15) С.Дөнентаевтың "Бозторғай" мысал өлеңі;
16) А.Байтұрсынұлының "Аққу, шортан, һәм шаян", "Қара бұлт" мысалдары;
17) С.Торайғыровтың "Шығамын тірі болсам адам болып", "Шәкірт ойы" өлеңдері.
ХХ ғасыр әдебиеті
18) М.Жұмабаевтың "Сүйемін" өлеңі;
19) Б.Майлиннің"Кемпірдің ертегісі" поэмасы;
20) А. Тоқмағанбетовтің "Алыптар туралы аңыз" шығармасы;
21) Ә.Тәжібаевтың "Сырдария" өлеңі;
22) Ә.Сәрсенбаевтың "Туған жер" өлеңі;
23) С.Мұратбековтің "Жусан иісі" әңгімесі;
24) С.Сейфуллиннің"Ақсақ киік" өлеңі, "Әупілдек" әңгімесі;
25) Ғ.Мүсіреповтің "Боранды түнде" әңгімесі;
26) Ж. Нәжімеденовтің "Дастархан" өлеңі;
27) М.Жаманбалиновтың "Бала пілдің қалаға саяхаты" ертегісі.
Қазіргі заман әдебиеті
28) Қ.Мырза-Әлінің "Ана" өлеңі;
29) К.Ахметованың "Қазағым менің" өлеңі;
30) Ж. Ахмадидің "Кие" әңгімесі;
31) А.Егеубаевтың "Аламан" поэмасы;
32) Р.Ниязбековтің "Әлемдегі жетінші ұлы" өлеңі;
33) Ұ.Есдәулеттің "Біз түркілерміз" өлеңі;
34) С.Дүйсенбиевтің "Алматының апорты" ертегісі;
35) С.Балғабаевтың "Жымбала, Мико және қасқыр" драмасы;
36) Қ.Сариннің "Тәуелсіздік" өлеңі;
37) Қ.Әбілқайырдың "Атасының баласы" әңгімесі;
38) М.Мұқаштың "Меруерт" әңгімесі.
16. 7-сыныпқа арналған "Қазақ әдебиеті" пәнінің базалық білім мазмұны:
1) оқу және түсіну:көркем мәтінді, пайымдап, мәнерлеп (логикалық, психологиялық кідірістермен) оқу; жекелеген сөздердің, фразалардың эмотивті мәнін түсіну, мәнмәтіндегі(контекс) қызметін ашу; көркем шығармадағы пейзаж, монологтің құрылымдық-бірлігін ажырату; мәтінге жоспар құру; әдеби шығармада көтерілген әлеуметтік-қоғамдық мәселені анықтау; көркем шығармадағы пейзаж, портрет, мінездеулерді ауызша мәтінге жуық суреттеу, сипаттау;
2) талдау және жинақтау: әдеби шығармадағы сюжеттен тыс композицияны анықтау; көркем шығармадағы образдың жасалу тәсілдерін талдау; шығарма тіліндегі синоним, архаизм, диалектизм, неологизмдердің қызметін мәнмәтінде анықтау; шығармадағы көркемдегіш құралдардың (символ, синекдоха, қайталау түрлері: эпифора, анафора, аллитерация, ассонанс, риторикалық сұрақ, арнау) қолданысын талдау;
3) бағалау және шығармашылық: шығарманың тақырыбы мен идеясын осы тектес басқа шығармалармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; кейіпкерлердің жан дүниесін (психологиялық параллелизм, күйініш-сүйініш) ашудағы автор шеберлігіне баға беру; шығармадағы көріністі (пейзаж, оқиға) суреттеп жазу; кейіпкер болмысын сипаттап (өлең, кейіпкер монологі, әңгіме т.б.) жазу; әдеби шығарманың эстетикалық құндылығы туралы шағын сыни шолу жазу.
17. Оқытылатын көркем шығармалар тізімі:
Батырлар жыры
1) "Ер Тарғын" жыры;
2) "Едіге батыр" жыры.
Ғашықтық жырлар
3) "Қозы Көрпеш-Баян сұлу" жыры;
4) "Айман-Шолпан" жыры.
Ежелгі дәуір әдебиеті
5) "Күлтегін" жыры;
6) "Тоныкөк" жыры.
Шешендік өнер
7) Майқы би мен Мөңке бидің шешендік сөздері;
8) Әнет баба "Не арсыз? Не ғайып? Не даусыз?";
9) Төле би "Ердің бақыты – әйел";
10) Әйтеке би "Қасқакөл дауы";
11) Қазыбек би "Кім жақын? Не қымбат? Не қиын?";
12) Бөлтірік шешен "Сөз мәнісі", "Ақыл сөз".
ХІХ ғасырдағы қазақ әдебиеті
13) Д.Бабатайұлының "Аягөз қайда барасың","Ақжайлау мен Сандықтас" өлеңдері;
14) Ш.Қанайұлының "Зар заман" өлеңі;
15) М.Өтемісұлының "Ереуіл атқа ер салмай", "Тарланым","Мен–құстан туған құмаймын" өлеңдері;
16) М.Сұлтанқожаұлының "Ілімге толса көкірек" толғауы;
17) Т.Ізтілеуұлының "Адамдық іс", "Ақыл-тон аңдағанға тозбайтұғын" өлеңдері;
18) С.Дөнентаевтың "Ауырған арыстан" мысалы.
ХХ ғасыр әдебиеті
19) М.Дулатовтың "Елім-ай" өлеңі;
20) М.Жұмабаев "Түркістан", "Толқын", "Мен жастарға сенемін" өлеңдері;
21) С.Торайғыровтың "Мен қазақ", "Бір адамға" өлеңдері;
22) Ж.Аймауытовтың "Әнші" әңгімесі;
23) М.Әуезовтің "Көксерек" әңгімесі;
24) І.Жансүгіровтің "Домбыра","Жетісу суреттері" өлеңдері;
25) Ғ.Мүсіреповтің "Ананың анасы" әңгімесі;
26) Қ.Қайсеновтің "Жау тылындағы бала" повесі;
27) Қ.Аманжоловтың "Туған жер" өлеңі;
28) Ғ.Ормановтың "Қарағай" өлеңі;
29) С.Сарғасқаевтың "Тәмпіш қара"повесі;
30) Ш.Смаханұлы шымшымалары.
Қазіргі заман әдебиеті
31) Қ.Мырза-Әлінің "Кәрі қыран" өлеңі;
32) М.Шахановтың "Арман" өлеңі;
33) Т.Медетбектің "Тәуелсізбін" өлеңі;
34) Т.Әбдіктің "Қонақтар" әңгімесі;
35) А.Мархабаевтың "Ғарыштағы қымыз" фантастикалық әңгімесі;
36) О.Бөкейдің "Қайдасың, қасқа құлыным?" драмасы;
37) М.Мақатаевтың "Аққулар ұйықтағанда" поэмасы;
38) Ф.Оңғарсынованың "Жерошақ" өлеңі;
39) С. Жиенбаевтың "Қарттарым, аман сау жүрші" өлеңі;
40) Ж.Бөдештің "Аңырақай бекетіндегі ой" поэмасы;
41) Н.Ораздың "Бала махаббат" әңгімесі;
42) Б.Беделханның "Өтеуіл" хамса-поэмасы.
18. 8-сыныпқа арналған "Қазақ әдебиеті" пәнінің базалық білім мазмұны:
1) оқу және түсіну: көркем мәтінді пайымдап, мәнерлеп (оқырмандық ұстанымын білдіре) оқу; сөз, сөз оралымдарының семантикалық мәнін түсіну, мәтіннің ішкі бірлігіндегі қызметін айқындау; шығарма үзіндісін өзге нысанмен салыстыру, салғастыру; шығармадағы образдардың идеяны берудегі қызметін ашу; көркем мәтіннен дәйектер келтіре отырып шығарма идеясын жазу;
2) талдау және жинақтау: әдеби шығарманың жанрына байланысты сюжеттік желілерін, эпилог, прологтеріне талдау; көркем шығармадағы образ композициясын құраушы элементтерді табу, образ сомдаушы бөліктерді жинақтау; көркем шығармадағы автордың баяндау тілін талдау, өзіндік ерекшеліктерін айқындау; шығармадағы көркемдегіш құралдардың (психологиялық параллелизм, перифраз, сатира, ирония, гротеск, эллипсис) қолданысын талдау, мәнмәтіндегі көркемдік қызметін анықтау;
3) бағалау және шығармашылық өнім: шығарманы басқа өнер түрлеріндегі мазмұндас туындылармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығына баға беру; шығармапоэтикасындағы автордың айшықты қолтаңбасына баға беру; шығарманың көркемдік-идеялық құндылығын талдап, әдеби эссе, шығарма, блог, әңгіме жазу; шығарма бойынша жазылған әдеби сын-пікірлерге сүйене отырып, өзіндік сыни пікір жазу.
19. Оқытылатын көркем шығармалар тізімі:
Ғашықтық жырлар
1) "Қыз Жібек" жыры
Айтыс
2) "Біржан- Сара" айтысы;
3) Қазіргі заман айтысы.
Ежелгі дәуір әдебиеті
4) "Оғыз-Қаған" жыры;
5) Махмұт Қашқари "Махмұт Қашқари жинаған түркі мақал-мәтелдері";
6) Ахмет Йассауи "Даналық кітабы";
7) Жүсіп Баласағұн "Құтты білік" дастаны;
8) А.Йүгнеки "Ақиқат сыйы";
9) Әл-Фарабидің "Қашықтасың туған жер", "Тіршілікте құрыштай бол төзімді" өлеңдері;
10) Рабғузидың "Қарлығаштың адамға достығы", "Лұқпан Хакім" қиссалары.
ХІХ ғасыр мен ХХ ғ.б. әдебиет
11) Д.Бабатайұлының "Еспембет" поэмасы;
12) М. Мөңкеұлының "Үш қиян", "Сарыарқа" өлеңдері;
13) М.Көпейұлының "Сарыарқаның кімдікі екендігі" өлеңі;
14) Базар жырау "Халық үшін туған қайратты ер" өлеңі;
15) А.Құнанбайұлының "Арғы атасы қажы еді" өлеңі;
16) Ш.Құдайбердіұлының "Еңлік-Кебек" дастаны, "Жастарға" өлеңі;
17) Н.Орманбетұлының "Замана" өлеңі;
18) Ғ.Қараштың "Бармысың?" өлеңі;
19) М.Сералиннің "Гүлхашима" поэмасы.
ХХ ғасыр әдебиеті
20) Ж.Жабаевтың "Сұраншы батыр" жыры;
21) М.Жұмабаевтың "Батыр Баян" поэмасы;
22) Н.Байғаниннің "Нарғыз" дастаны;
23) И.Байзақовтың "Құралай сұлу" поэмасы;
24) С.Мұқановтың "Балуан шолақ" повесі;
25) Б.Момышұлының "Ұшқан ұя" повесі;
26) О.Әубәкіровтің "Адам жетектеген адам" сықақ өлеңі;
27) Қ.Қазиевтің "Менің шешем" әңгімесі;
28) Қ.Жұмаділовтің "Қаздар қайтып барады" әңгімесі;
29) Д.Исабековтің "Әпке" драмасы;
30) Т.Ахтановтың "Күй аңызы" әңгімесі;
31) Т.Айбергеновтің "Ана"өлеңі.
Қазіргі заман әдебиеті
32) Ж.Сахиевтің "Айдағы жасырынбақ", "Дабыл" фантастикалық әңгімелері;
33) Ш.Мұртазаның "Бесеудің хаты" драмасы;
34) Ү.Уайдиннің "Күлкім келсе көршіме қараймын", "Ұйқының оқуы" сатиралары;
35) Б.Бәмішұлының "Оспан батыр" поэмасы;
36) Г.Салықбайдың "Менің тауым" өлеңі;
37) М.Мағауиннің "Тазының өлімі" повесі;
38) Т.Әсемқұловтың "Бекторының қазынасы" әңгімесі;
39) И. Сапарбайдың "Анаңнан асыл бар ма екен?" өлеңі;
40) Ә.Қайранның "Ерасыл" дастаны;
41) А.Кемелбаеваның "Қоңырқаз" әңгімесі;
42) М.Омарованың "Көмбе нанның дәмі" драмасы.
20. 9-сыныпқа арналған "Қазақ әдебиеті" пәнінің базалық білім мазмұны:
1) оқу және түсіну: көркем мәтінді талдап оқу; сөз, сөз оралымы, фразалық тіркестердің мәтіндегі қызметін айқындау, сөздердің концептілік мәнін ашу; шығарма бөліктерін ұқсас белгілеріне/айырмашылығына қарай топтастыру, белгілі нысандарды зерделеу; шығармадағы объективті идеяны, көркемдік шешімді айқындау; көркем шығарманың идеялық мазмұнына сүйене отырып, оқырмандық ой-пайымын ауызша/жазбаша түйіндеу;
2) талдау және жинақтау: эпикалық, лирикалық, драмалық мәтіндердегі композициялық амалдарды талдау; шығарманың образдар жүйесін салыстыра талдау, типтік характерлерді ашу; көркем шығармадағы автордың стилін айқындау; шығармадағы әдеби тілді құбылту мен айшықтаудың (троп пен фигура) түрлерін талдау, көркемдік қызметін пайымдау;
3) бағалау(салыстыру) және шығармашылық (өнім): туындыдағы даралық образдар мен типтік характерлердің ұлттық және тарихи құндылығын әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра бағалау; көркем шығарманы басқа өнер түрлерімен салыстыра отырып, шығарманың эстетикалық құндылыған баға беру; шығарманың идеясын қоғамдық-әлеуметтік тұрғыда талдап, әдеби эссе, сценарий, өлең, әңгіме, кейіпкер монологі, жоба жазу; әдеби шығарманы қазақ әдебиеті мен әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра талдап, рецензия жазу.
21. Оқытылатын көркем шығармалар тізімі:
Ежелгі дәуір әдебиеті
1) Әл-Фараби "Қайырымды қала тұрғындары" трактаты;
2) Сайф Сараи "Түркіше Гүлстан" дастаны;
3) Хорезми "Мұхаббат-наме" дастаны.
Хандық дәуір әдебиеті
4) Асанқайғы "Бұл заманда не ғаріп" толғауы;
5) Қазтуған жырау "Алаң да алаң, алаң жұрт"толғауы;
6) Шалкиіз жырау "Би Темірге бірінші толғауы";
7) Доспамбет жырау "Қоғалы көлдер, қом сулар", "Айналайын, Ақ Жайық" тоғаулары;
8) Ақтамберді жырау "Күлдір-күлдір кісінетіп", "Балаларыма өсиет" толғаулары;
9) Жиембет жырау "Еңсегей бойлы Ер Есім"толғауы;
10) Үмбетей жырау "Бөгенбай өлімін Абылай ханға естірту" толғауы;
11) Бұқар жырау "Тілек", "Әй, Абылай, Абылай", "Асқар таудың өлгені" толғаулары.
ХІХ ғасыр әдебиеті
12) М.Өтемісұлының "Махамбеттің Баймағамбет сұлтанға айтқан сөзі", "Мен едім", "Бағаналы терек жарылса" өлеңдері;
13) Нысанбай жыраудың "Кенесары-Наурызбай" дастаны;
14) Ш.Уәлиханов "Жоңғария очерктері", "Қазақтың халық поэзиясының түрлері";
15) Ш. Бөкеевтің "Құйрық атып құлия" өлеңі;
16) М. Көпеевтің "Тірлікте көп жасағаннан көрген тамашамыз" өлеңі.
ХХ ғасыр әдебиеті
17) С. Сейфуллиннің "Сыр сандық" өлеңі, "Аққудың айырылуы" поэмасы;
18) І.Жансүгіровтің "Күйші" поэмаcы;
19) Б.Майлиннің "Шұғаның белгісі" хикаяты;
20) М.Әуезовтің "Оқыған азамат" әңгімесі;
21) Ғ.Мүсіреповтің "Кездеспей кеткен бір бейне" повесі;
22) Ж.Молдағалиевтің "Мен-қазақпын!" поэмасы;
23) Ә.Шәріповтің "Партизан қызы" повесі;
24) Қ.Әбдіқадыровтың "Қажымұқан" повесі.
Қазіргі заман әдебиеті
25) М.Шахановтың "Рух пен тіл" өлеңі, "Ғашықтық ғаламаты" поэмасы;
26) Н.Айтұлының "Ту" поэмасы;
27) Қ.Мұқанбетқалиұлының "Тар кезең" романы;
28) Қ.Ілиясұлының "Мысыққа мінездеме" мысал-дастаны;
29) С.Асылбекұлының "Желтоқсан түні" драмасы;
30) Р.Мұқанованың "Мәңгілік бала бейне" әңгімесі;
31) Е.Раушановтың "Ғайша-Бибі" поэмасы.
3-тарау. Оқыту мақсаттарының жүйесі
22. Бағдарламада оқыту мақсаттары санмен тұратын кодтық белгімен белгіленді. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші, үшінші сандар бөлім мен бөлімше, төртінші сан бөлімшедегі оқыту мақсатының реттік нөмірін көрсетеді. 7.2.1.2 кодында "7" – сынып, "2.1." – бөлім мен бөлімше, "2" – оқыту мақсатының реттік саны.
23. Оқыту мақсаттарының жүйесі бөлім бойынша әр сыныпқа берілген:
1) оқу және түсіну:
Білім алушылар: | |||||
5-сынып | 6-сынып | 7-сынып | 8-сынып | 9-сынып | |
Көркем шығарманы пайымдап, мәнерлеп, талдап оқи отырып, сөздің, сөз оралымдары ның мәнін ашу, мәтіндегі қолданысын анықтау. |
5. 1. 1. 1 |
6. 1. 1. 1 |
7. 1. 1. 1 |
8. 1. 1. 1 |
9. 1. 1. 1 |
Шығарма үзінділерімен жұмыс |
5. 1. 2. 1 |
6. 1. 2. 1 |
7.1 2.1 |
8. 1. 2. 1 |
9. 1. 2. 1 |
Шығармадағы өзекті мәселе, идеялық мазмұн |
5. 1. 3. 1 |
6. 1. 3. 1 |
7. 1. 3. 1 |
8. 1. 3. 1 |
9. 1. 3. 1 |
Интерпретация (ауызша, жазбаша) |
5. 1. 4. 1 |
6. 1. 4. 1 |
7. 1. 4. 1 |
8. 1. 4. 1 |
9. 1. 4. 1 |
2) талдау және жинақтау:
Білім алушылар: | |||||
5-сынып | 6-сынып | 7-сынып | 8-сынып | 9-сынып | |
Әдеби шығарманың композиция лық құрылымы |
5. 2. 1. 1 |
6. 2. 1. 1 |
7. 2. 1. 1 |
8. 2. 1. 1 |
9. 2. 1. 1 |
Көркем шығарманың образдар жүйесі, типтік характер |
5. 2. 2. 1 |
6. 2. 2. 1 |
7. 2. 2. 1 |
8. 2. 2. 1 |
9. 2. 2. 1 |
Көркем шығарманың тілі, стилі |
5. 2. 3. 1 |
6. 2. 3. 1 |
7. 2. 3. 1 |
8. 2. 3. 1 |
9. 2. 3. 1 |
Көркемдік тәсілдер |
5. 2. 4. 1 |
6. 2. 4. 1 |
7. 2. 4. 1 |
8. 2. 4. 1 |
9. 2. 4. 1 |
3) бағалау және шығармашылық өнім:
Шығармадағы тарихи шындық және көркемдік шешім |
5. 3. 1. 1 |
6. 3. 1. 1 |
7. 3. 1. 1 |
8. 3. 1. 1 |
9. 3. 1. 1 |
Рухани және көркем-эстетикалық құндылығы |
5. 3. 2. 1 |
6. 3. 2. 1 |
7. 3. 2. 1 |
8. 3. 2. 1 |
9. 3. 2. 1 |
Әдеби шығармашылық |
5. 3. 3. 1 | 6. 3. 3. 1 шығарманың идеялық мазмұнын пайымдай отырып (ой толғау, хат, пост, ертегі, өтірік өлең) жазу |
7. 3. 3. 1 | 8. 3. 3. 1 шығарманың көркемдік-идеялық құндылығын талдап, шығарма, әдеби эссе,блог, әңгіме т.б.жазу |
9. 3. 3. 1 |
Әдеби сын |
5. 3. 4. 1 |
6. 3. 4. 1 |
7. 3. 4. 1 |
8. 3. 4. 1 |
9. 3. 4. 1 |
23. Осы оқу бағдарламасы негізгі орта білім беру деңгейінің қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын гуманитарлық бағыттағы мамандандырылған желілік "Абай мектептерінің" 5-9-сыныптарына арналған "Қазақ әдебиеті" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасының ұзақ мерзімді жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.
24. Тоқсандағы бөлімдер мен бөлімшелер ішіндегі тақырыптар бойынша сағат сандарын бөлу мұғалімнің еркіне қалдырылады.
Негізгі орта білім беру деңгейінің қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын гуманитарлық бағыттағы мамандандырылған желілік "Абай мектептерінің" 5-9-сыныптарына арналған "Қазақ әдебиеті" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасын жүзеге асыру бойынша ұзақ мерзімді жоспар
1) 5-сынып:
Оқу жоспарындағы ұзақ мерзімді жоспардың бөлімдері | Тақырыптар/Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны | Сөйлеу қызметінің түрлері | Білім алушылар білуге тиісті оқыту мақсаттары |
1-тоқсан | |||
Таза мінсіз асыл сөз |
Халық ауыз әдебиеті | Оқу және түсіну |
5. 1. 1. 1 әдеби шығарманы пайымдап (алған әсерін анықтай) оқу; |
Талдау және жинақтау |
5. 2. 1. 1 сюжетті шығармадағы фабула композициясын тауып, жоспар құру; | ||
Бағалау және шығармашылық өнім |
5. 3. 1. 1 шығарма үзінділері арқылы шығарманың ұлттық, тарихи құндылығын бағалау; | ||
2-тоқсан | |||
Оқу – білім азығы |
ХІХ ғасыр мен ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті | Оқу және түсіну |
5. 1. 1. 1 әдеби шығарманы пайымдап (алған әсерін анықтай) оқу; |
Талдау және жинақтау |
5. 2. 1. 1 сюжетті шығармадағы фабула композициясын тауып, жоспар құру; | ||
Бағалау және шығармашылық өнім |
5. 3. 1. 1 шығарма үзінділері арқылы шығарманың ұлттық, тарихи құндылығын бағалау; | ||
3-тоқсан | |||
Адамгершілік – асыл қасиет |
XX ғасыр әдебиеті | Оқу және түсіну |
5. 1. 1. 1 әдеби шығарманы пайымдап (алған әсерін анықтай) оқу; |
Талдау және жинақтау |
5. 2. 1. 1 сюжетті шығармадағы фабула композициясын тауып, жоспар құру; | ||
Бағалау және шығармашылық өнім |
5. 3. 1. 1 шығарма үзінділері арқылы шығарманың ұлттық, тарихи құндылығын бағалау; | ||
4-тоқсан | |||
Отан – қуат, отбасы - шуақ |
Қазіргі заман әдебиеті | Оқу және түсіну |
5. 1. 1. 1 әдеби шығарманы пайымдап (алған әсерін анықтай) оқу; |
Талдау және жинақтау |
5. 2. 1. 1 сюжетті шығармадағы фабула композициясын тауып, жоспар құру; | ||
Бағалау және шығармашылық өнім |
5. 3. 1. 1 шығарма үзінділері арқылы шығарманың ұлттық, тарихи құндылығын бағалау; |
2) 6-сынып:
Оқу жоспарындағы ұзақ мерзімді жоспардың бөлімдері | Тақырыптар/ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны | Сөйлеу қызметінің түрлері | Білім алушылар білуге тиісті оқыту мақсаттары |
1-тоқсан | |||
Білгенге маржан |
Ертегі: | Оқу және түсіну |
6. 1. 1. 1 әдеби шығарманы, пайымдап, мәнерлеп (логикалық екпінмен кідіріс жасай) оқу; |
Талдау және жинақтау |
6. 2. 1. 1 әдеби шығарманы сюжет композициясына талдау; | ||
Бағалау және шығармашылық өнім |
6. 3. 1. 1 шығарма образдарын ұлттық сипаттың ашылуы тұрғысынан бағалау; | ||
2-тоқсан | |||
Тәрбиенің қайнар бұлағы |
ХІХ ғасыр мен ХХ ғасыр басындағы әдебиет М.Өтемісұлының | Оқу және түсіну |
6. 1. 1. 1 әдеби шығарманы, пайымдап, мәнерлеп (логикалық екпінмен кідіріс жасай) оқу; |
Талдау және жинақтау |
6. 2. 1. 1 әдеби шығарманы сюжет композициясына талдау; | ||
Бағалау және шығармашылық өнім |
6. 3. 1. 1 шығарма образдарын ұлттық сипаттың ашылуы тұрғысынан бағалау; | ||
3-тоқсан | |||
Туған жерім-аялы алтын бесігім |
ХХ ғасыр әдебиеті М.Жұмабаевтың "Сүйемін" өлеңі, Б.Майлиннің "Кемпірдің ертегісі" поэмасы, А.Тоқмағанбетовтің "Алыптар туралы аңыз" шығармасы, Ә.Тәжібаевтың "Сырдария" өлеңі, Ә.Сәрсенбаевтың"Ту-ған жер" өлеңі, С.Мұратбековтің "Жусан иісі" әңгімесі, | Оқу және түсіну |
6. 1. 1. 1 әдеби шығарманы, пайымдап, мәнерлеп (логикалық екпінмен кідіріс жасай) оқу; |
Талдау және жинақтау |
6. 2. 1. 1 әдеби шығарманы сюжет композициясына талдау; | ||
Бағалау және шығармашылық өнім |
6. 3. 1. 1 шығарма образдарын ұлттық сипаттың ашылуы тұрғысынан бағалау; | ||
4-тоқсан | |||
Өнерліге өріс кең | Қазіргі заман әдебиеті Қ.Мырза-Әлінің "Ана" өлеңі, К.Ахметованың "Қазағым менің" өлеңі, Ж.Ахмадидің "Кие" әңгімесі, А.Егеубаевтың "Аламан" поэмасы, Р.Ниязбековтің "Әлемдегі жетінші ұлы" өлеңі, Ұ.Есдәулеттің "Біз түркілерміз" өлеңі, С.Дүйсенбиевтің "Алматының апорты" ертегісі, С.Балғабаевтың "Жымбала, Мико және қасқыр" драмасы, Қ.Сариннің "Тәуелсіздік" өлеңі, Қ.Әбілқайырдың "Атасының баласы" әңгімесі, М.Мұқаштың "Меруерт" әңгімесі. | Оқу және түсіну |
6. 1. 1. 1 әдеби шығарманы, пайымдап, мәнерлеп (логикалық екпінмен кідіріс жасай) оқу; |
Талдау және жинақтау |
6. 2. 1. 1 әдеби шығарманы сюжет композициясына талдау; | ||
Бағалау және шығармашылық өнім |
6. 3. 1. 1 шығарма образдарын ұлттық сипаттың ашылуы тұрғысынан бағалау; |
3) 7-сынып:
Оқу жоспарындағы ұзақ мерзімді жоспардың бөлімдері | Тақырыптар/Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны | Сөйлеу қызметінің түрлері | Білім алушылар білуге тиісті оқыту мақсаттары |
1-тоқсан | |||
Дананың сөзі – ақылдың көзі |
Батырлар жыры: | Оқу және түсіну |
7. 1. 1. 1 көркем мәтінді, пайымдап, мәнерлеп (логикалық, психологиялық кідірістер мен) оқу; |
Талдау және жинақтау |
7. 2. 1. 1 әдеби шығармағы сюжеттен тыс композицияны анықтау; | ||
Бағалау және шығармашылық өнім |
7. 3. 1. 1 көркем шығарманың тақырыбы мен идеясын осы тектес басқа шығармалармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
2-тоқсан | |||
"Даналық -өшпес жарық, кетпес байлық" | ХІХ ғасыр және ХХ ғасыр басындағы әдебиет Д.Бабатайұлының "Аягөз, қайда барасың?", "Ақжайлау мен Сандықтас" өлеңдері, Ш.Қанайұлының "Зар заман" өлеңі, М.Өтемісұлының "Ереуіл атқа ер салмай", "Мен-құстан туған құмаймын", "Тарланым" өлеңдері, М.Сұлтанқожаұлының "Ілімге толса көкірек" толғауы, Т.Ізтілеуұлының "Адамдық іс", "Ақыл – тон аңдағанға тозбайтұғын" өлеңдері, С.Дөнентаевтың "Ауырған арыстан" мысалы | Оқу және түсіну |
7. 1. 1. 1 көркем мәтінді, пайымдап, мәнерлеп (логикалық, психологиялық кідірістермен) оқу; |
Талдау және жинақтау |
7. 2. 1. 1 әдеби шығармағы сюжеттен тыс композицияны анықтау; | ||
Бағалау және шығармашылық өнім |
7. 3. 1. 1 көркем шығарманың тақырыбы мен идеясын осы тектес басқа шығармалармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
3-тоқсан | |||
Менің туған өлкем | ХХ ғасыр әдебиеті М.Дулатовтың "Елім-ай" өлеңі, М.Жұмабаевтың "Түркістан", "Толқын", "Мен жастарға сенемін" өлеңдері, С.Торайғыровтың "Мен қазақ", "Бір адамға" өлеңдері, Ж.Аймауытовтың "Әнші" әңгімесі, М.Әуезовтің "Көксерек" әңгімесі, І.Жансүгіровтің "Домбыра", "Жетісу суреттері" өлеңдері, Ғ.Мүсіреповтің "Ананың анасы" әңгімесі, Қ.Қайсеновтің "Жау тылындағы бала" повесі, Қ.Аманжоловтың "Туған жер" өлеңі, Ғ.Ормановтың "Қарағай" өлеңі, С.Сарғасқаевтың "Тәмпіш қара" повесі, Ш.Смаханұлы шымшымалары | Оқу және түсіну |
7. 1. 1. 1 көркем мәтінді, пайымдап, мәнерлеп (логикалық, психологиялық кідірістер мен) оқу; |
Талдау және жинақтау |
7. 2. 1. 1 әдеби шығармағы сюжеттен тыс композицияны анықтау; | ||
Бағалау және шығармашылық өнім |
7. 3. 1. 1 көркем шығарманың тақырыбы мен идеясын осы тектес басқа шығармалармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
4-тоқсан | |||
Қиял мен шындық | Қазіргі қазақ әдебиеті Қ.Мырза-Әлінің "Кәрі қыран" өлеңі, М.Шахановтың "Арман" өлеңі, Т.Медетбектің "Тәуелсізбін" өлеңі, Т.Әбдіктің "Қонақтар" әңгімесі, А.Мархабаевтың "Ғарыштағы қымыз", фантастикалық әңгімесі, О.Бөкейдің "Қайдасың, қасқа құлыным?" драмасы, М.Мақатаевтың "Аққулар ұйықтағанда" поэмасы, Ф.Оңғарсынованың "Жерошақ" өлеңі, С.Жиенбаевтың "Қарттарым, аман сау жүрші" өлеңі, Ж.Бөдештің "Аңырақай бекетіндегі ой" поэмасы, Н.Ораздың "Бала махаббат" әңгімесі, Б.Беделханның "Өтеуіл" хамса-поэмасы. | Оқу және түсіну |
7. 1. 1. 1 көркем мәтінді, пайымдап, мәнерлеп (логикалық, психологиялық кідірістер мен) оқу; |
Талдау және жинақтау |
7. 2. 1. 1 әдеби шығармағы сюжеттен тыс композицияны анықтау; | ||
Бағалау және шығармашылық өнім |
7. 3. 1. 1 көркем шығарманың тақырыбы мен идеясын осы тектес басқа шығармалармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; |
4) 8-сынып:
Оқу жоспарындағы ұзақ мерзімді жоспардың бөлімдері | Тақырыптар/Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны | Сөйлеу қызметінің түрлері | Білім алушылар білуге тиісті оқыту мақсаттары |
1-тоқсан | |||
Көнеден жеткен көркем сөз |
Ғашықтық жырлар | Оқу және түсіну |
8. 1. 1. 1 көркем мәтінді пайымдап, мәнерлеп (оқырмандық ұстанымын білдіре) оқу; |
Талдау және жинақтау |
8. 2. 1. 1 әдеби шығарманың жанрына байланысты сюжеттік желілерін, эпилог, прологтеріне талдау; | ||
Бағалау және шығармашы-лық өнім |
8. 3. 1. 1 шығарманы басқа өнер түрлеріндегі мазмұндас туындылармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығына баға беру; | ||
2-тоқсан | |||
Ел мен жер тағдыры | ХІХ ғасыр мен ХХ ғасыр басындағы әдебиет Д.Бабатайұлының "Еспембет" поэмасы, М.Мөңкеұлының "Үш қиян", "Сарыарқа" өлеңдері, М.Көпейұлының "Сарыарқаның кімдікі екендігі" өлеңі,Базар жыраудың "Халық үшін туған қайратты ер" өлеңі, А.Құнанбайұлының "Арғы атасы қажы еді" өлеңі, Ш.Құдайбердіұлы-ның "Еңлік-Кебек" дастаны, "Жастарға" өлеңі, Н.Орманбетұлының "Замана" өлеңі, Ғ.Қараштың "Бармысың?" өлеңі, М.Сералиннің "Гүлхашима" поэмасы | Оқу және түсіну |
8. 1. 1. 1 көркем мәтінді пайымдап, мәнерлеп (оқырмандық ұстанымын білдіре) оқу; |
Талдау және жинақтау |
8. 2. 1. 1 әдеби шығарманың жанрына байланысты сюжеттік желілерін, эпилог, прологтеріне талдау; | ||
Бағалау және шығармаш-лық өнім |
8. 3. 1. 1 шығарманы басқа өнер түрлеріндегі мазмұндас туындылармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығына баға беру; | ||
3-тоқсан | |||
Көркем әдебиет және эпикалық сарын | ХХ ғасыр әдебиеті Ж.Жабаевтың "Сұраншы батыр" жыры, М.Жұмабаевтың "Батыр Баян" поэмасы, Н.Байғаниннің "Нарғыз" дастаны, И.Байзақовтың "Құралай сұлу" поэмасы,С.Мұқановтың "Балуан шолақ" повесі,Б.Момышұлы-ның "Ұшқан ұя" повесі, О.Әубәкіровтің "Адам жетектеген адам" сықақ өлеңі, Қ.Қазиевтің "Менің шешем" әңгімесі, Қ.Жұмаділовтің "Қаздар қайтып барады" әңгімесі, Д.Исабековтің "Әпке" драмасы, Т.Ахтановтың "Күй аңызы" әңгімесі, Т.Айбергеновтің "Ана" өлеңі | Оқу және түсіну |
8. 1. 1. 1 көркем мәтінді пайымдап, мәнерлеп (оқырмандық ұстанымын білдіре) оқу |
Талдау және жинақтау |
8. 2. 1. 1 әдеби шығарманың жанрына байланысты сюжеттік желілерін, эпилог, прологтеріне талдау; | ||
Бағалау және шығармашылық өнім |
8. 3. 1. 1 шығарманы басқа өнер түрлеріндегі мазмұндас туындылармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығына баға беру; | ||
4-тоқсан | |||
Артық ғылым кітапта | Қазіргі заман әдебиеті Ж.Сахиевтің "Айдағы жасырынбақ", "Дабыл" фантастикалық әңгімелері, Ш.Мұртазаның "Бесеудің хаты" драмасы, Ү.Уайдиннің "Күлкім келсе көршіме қараймын", "Ұйқының оқуы" сатиралары, Б.Бәмішұлының "Оспан батыр" поэмасы, Г.Салықбайдың "Менің тауым" өлеңі, М.Мағауиннің "Тазының өлімі" повесі, Т.Әсемқұловтың "Бекторының қазынасы" әңгімесі, И.Сапарбайдың "Анаңнан асыл бар ма екен?" өлеңі, Ә.Қайранның "Ерасыл" дастаны, А.Кемелбаеваның "Қоңырқаз" әңгімесі, М.Омарованың "Көмбе нанның дәмі" драмасы | Оқу және түсіну |
8. 1. 1. 1 көркем мәтінді пайымдап, мәнерлеп (оқырмандық ұстанымын білдіре) оқу; |
Талдау және жинақтау |
8. 2. 1. 1 әдеби шығарманың жанрына байланысты сюжеттік желілерін, эпилог, прологтеріне талдау; | ||
Бағалау және шығармашы-лық өнім |
8. 3. 1. 1 шығарманы басқа өнер түрлеріндегі мазмұндас туындылармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығына баға беру; |
5) 9-сынып:
Оқу жоспарындағы ұзақ мерзімді жоспардың бөлімдері | Тақырыптар/Ұзақ мерзімді жоспардың мазмұны | Сөйлеу қызметінің түрлері | Білім алушылар білуге тиісті оқыту мақсаттары |
1-тоқсан | |||
Атадан қалған асыл сөз |
Ежелгі дәуір әдебиеті | Оқу және түсіну |
9. 1. 1. 1 көркем мәтінді талдап оқу; |
Талдау және жинақтау |
9. 2. 1. 1 эпикалық, лирикалық, драмалық мәтіндердегі композициялық амалдарды талдау | ||
Бағалау және шығармашылық өнім |
9. 3. 1. 1 туындыдағы даралық образдар мен типтік характерлердің ұлттық және тарихи құндылығын әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра бағалау; | ||
2-тоқсан | |||
"Жапанға біткен бәйтерек" | ХІХ ғасыр және ХХ ғасыр басындағы әдебиет М.Өтемісұлының "Махамбеттің Баймағамбет сұлтанға айтқан сөзі", "Мен едім", "Бағаналы терек жарылса" өлеңдері, Нысанбай жыраудың "Кенесары-Наурызбай" дастаны, Ш.Уәлиханов "Жоңғария очерктері", "Қазақтың халық поэзиясының түрлері",Ш. Бөкеев "Құйрық атып құлия" өлеңі, М.Көпеевтің "Тірлікте көп жасағаннан көрген тамашамыз" өлеңі | Оқу және түсіну |
9. 1. 1. 1 көркем мәтінді талдап оқу; |
Талдау және жинақтау |
9. 2. 1. 1 эпикалық, лирикалық, драмалық мәтіндердегі композициялық амалдарды талдау; | ||
Бағалау және шығармашылық өнім |
9. 3. 1. 1 туындыдағы даралық образдар мен типтік характерлердің ұлттық және тарихи құндылығын әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра бағалау; | ||
3-тоқсан | |||
Тарихи шындықпен көркемдік шешім | ХХ ғасыр әдебиеті С. Сейфуллиннің "Сыр сандық" өлеңі, "Аққудың айырылуы" поэмасы, І.Жансүгіровтің "Күйші" поэмасы, Б.Майлиннің "Шұғаның белгісі" хикаяты, М.Әуезовтің "Оқыған азамат" әңгімесі, Ғ.Мүсіреповтің "Кездеспей кеткен бір бейне" повесі, Ж.Молдағалиевтің "Мен-қазақпын!" поэмасы, Ә.Шәріповтің "Партизан қызы" повесі, Қ.Әбдіқадыровтың "Қажымұқан" повесі | Оқу және түсіну |
9. 1. 1. 1 көркем мәтінді талдап оқу; |
Талдау және жинақтау |
9. 2. 1. 1 эпикалық, лирикалық, драмалық мәтіндердегі композициялық амалдарды талдау; | ||
Бағалау және шығармашы-лық өнім |
9. 3. 1. 1 туындыдағы даралық образдар мен типтік характерлердің ұлттық және тарихи құндылығын әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра бағалау; | ||
4-тоқсан | |||
Қазақтың қилы тағдыры | Қазіргі заман әдебиеті М.Шахановтың "Рух пен тіл" өлеңі, "Ғашықтық ғаламаты" поэмасы, Н.Айтұлының "Ту" поэмасы, Қ.Мұқанбетқалиұлы-ның "Тар кезең" романы, Қ.Ілиясұлының "Мысыққа мінездеме" мысал-дастаны, С.Асылбекұлының "Желтоқсан түні" драмасы, Р.Мұқанованың "Мәңгілік бала бейне" әңгімесі, Е.Раушановтың "Ғайша-Бибі" поэмасы | Оқу және түсіну |
9. 1. 1. 1 көркем мәтінді талдап оқу |
Талдау және жинақтау |
9. 2. 1. 1 эпикалық, лирикалық, драмалық мәтіндердегі композициялық амалдарды талдау; | ||
Бағалау және шығармашы- лық өнім |
9. 3. 1. 1 туындыдағы даралық образдар мен типтік характерлердің ұлттық және тарихи құндылығын әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра бағалау; |
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 27 қарашасы № 496 бұйрығына 9-қосымша |
|
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығына 392-1 қосымша |
Жалпы орта білім беру деңгейінің қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын гуманитарлық бағыттағы мамандандырылған желілік "Абай мектептерінің" 10-11-сыныптарына арналған "Қазақ тілі" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы (оқыту қазақ тілінде)
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Оқу бағдарламасы "Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17669 болып тіркелген) сәйкес әзірленген.
2. Қазақ тілі пәнін оқыту мақсаты – мемлекеттік тілді қадірлейтін, қоғамдық мәнін түсінетін тұлға қалыптастыру, қазақ әдеби тілі нормаларын сақтап, дұрыс қолдана білуге, шығармашылыққа үйретуге, ең бастысы, орта мектепке сай лингвистикалық білім беру.
3. "Қазақ тілі" оқу пәнін тереңдетіп оқытудың негізгі міндеттері:
1) қазақ тілін Қазақстан Республикасының аумағында қоғамның барлық салаларында еркін қолдана білуі үшін білім алушының коммуникативтік дағдыларын жетілдіру, еркін сөйлеуге және сауатты жазуға үйрету;
2) мәтіннің типтерін, стилін, жанрын тану үшін мәтінді құрайтын барлық тілдік құралдарды: синтаксистік құрылымдарды, лексикалық бірліктерді, сөздің дыбыстық және морфемдік құрамын тануға үйрету;
3) ауызша және жазбаша мәтінтудыру дағдыларын жетілдіру үшін орфоэпия және орфография нормаларын білу, сөйлеу мәдениетін және шешендік өнерді меңгеру, түрлі стильдер мен жанрларда мәтінтудыру тәсілдерін жетілдіру.
2-тарау. "Қазақ тілі" пәнінің мазмұнын ұйымдастыру
4. "Қазақ тілі" пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:
1) 10-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында – 136 сағат;
2) 11-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында – 136 сағат.
Оқу пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі "Қазақстан Республикасындағы бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 бұйрығымен бекітілген үлгілік оқу жоспарына тәуелді.
5. Оқу мақсаттары қазақ тілін ғылыми пән ретінде оқитын білім алушыларға мәтінтану мен мәтінтудыру дағдыларын жетілдіру арқылы өмірге қажет функционалды білім беруді көздейді. Мұның өзі орта мектеп деңгейіне сай лингвистикалық білім алуға негізделеді. Оқу мазмұны 3 бөлімнен тұрады:
1) мәтінтану тыңдау және оқу арқылы мәтіннің мазмұнын түсіну, негізгі және қосымша ойды таба білу, мәтін бойынша сұрақтар құрастыра білу, әртүрлі ресурс көздерінен қажетті ақпаратты алумен қатар мәтіннің стилі мен жанрын, мәтіннің типтерін және әр типке тиісті қолданылатын тілдік құралдарын ажырата білуден тұрады;
2) мәтінтудыру мәтіннің мазмұнын айту кезінде орфоэпиялық нормаларды сақтаудан бастап, тіл мәдениетінің талаптарын орындай отырып, шешен сөйлеу деңгейіне жетуді көздейді. Орфография және пунктуация талаптарын сақтай отырып, барлық стильдер мен жанрларда мәтін жаза алу арқылы мәтінтудыру дағдысын жетілдіруді көздейді;
3) әдеби тіл нормалары айту және жазу әрекеті кезінде лексика-грамматикалық нормаларды, оның ережелерін және ерекшеліктерін қатаң сақтауды үйретуді көздейді.
6. "Мәтінтану" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) мәтіннің мазмұнын тану;
2) мәтіннің стилі мен жанрын тану.
7. "Мәтінтудыру" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) ауызекі сөйлеу және көркем әдебиет стильдерінде айтылым, жазылым дағдыларын жетілдіру;
2) ресми іс-қағаздары стилінде айтылым, жазылым дағдыларын жетілдіру;
3) публицистикалық стильде айтылым, жазылым дағдыларын жетілдіру;
4) ғылыми стильде айтылым, жазылым дағдыларын жетілдіру.
8. "Әдеби тіл нормаларын сақтау" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) лексика-грамматикалық норма;
2) айтылым-жазылым нормалары (орфография, орфоэпия, пунтуация).
9. 10-сыныпқа арналған "Қазақ тілі" пәнінің базалық білім мазмұны:
1) мәтінтану:
мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, талқылау сұрақтары арқылы ақпаратты анықтау, логикалық және стильдік түзетулер енгізу, графиктік мәтіндерді талдау, қорытынды жасау, мәтіннің стилін ажырата білу, әр стильге тән жалпы ерекшеліктерді анықтау, әр стильге тән жанрларды білу, ажырату, құрылымын, типтік ерекшеліктерін, жазылу мақсатын анықтау; әр стильдің өзіне тән тілдік (лексика-грамматикалық) ерекшеліктерін ажырату;
2) мәтінтудыру:
көркем мәтін стилінің талаптарын сақтап, күрделі жоспар бойынша берілген тақырыпта шығарма жазу; көркем әдебиетке жататын жанрларда (поэзия, проза, эссе, новелла) мәтін тудыру дағдыларын қалыптастыру; ауызекі сөйлеу стилінің элементтері бар әңгіме жанрында мәтін жазу дағдыларын игеру; сәлемдесу, қарату, танысу, өтініш айту, рұқсат сұрау, шақыру, кешірім сұрау, алғыс айту, қоштасу кезінде ұлттық этикет талаптарын сақтау; өлең оқу, монолог айту, диалогқа түсу кезінде сөз сазын және бейвербалды құралдарды пайдалану талаптарын білу; іскери этикетті, ділмарлықты, қозғалу әрекеттерін әсерлі сөйлеу мен үйлестіру арқылы тыңдаушыны тарту тәсілдерін игеру; ресми стильдің өмірге қажетті үлгілерін талапқа сай жазуды қалыптастыру; публицистикалық стиль ерекшеліктерін сақтап, көпшілік алдында сөйлеу техникасын қалыптастыру: тыңдаушының назарын аударту, аудиториямен байланыс, үйлесімді қозғалыс, өзіне деген сенімділік дағдыларын қалыптастыру; қоғамдағы өзекті мәселелер бойынша материалдарды талдап, жинақы мәтін, сөйлейтін сөзге тезис және эссе жазу, сұхбат алу үшін сұрақтар құрастыру дағдыларын қалыптастыру; ғылыми стильдің қолдану аясын, стильдік сипатын және тілдік ерекшеліктерін сақтап, ғылыми жұмыстар жазу, слайдтар дайындау және оларды көпшілік алдында қорғау дағдыларын қалыптастыру;
3) әдеби тіл нормаларын сақтау:
лексика-грамматикалық норма: дыбыстың жіктелімін, жасалуын, буын түрлерін, буын үндесімін, тасымал тәртібін, сөйлеудегі ырғақты топтарды, сөз ішіндегі және сөз арасындағы дыбыстық өзгерістерді, интонацияның құрамдас бөліктерін анықтау, фонетика-фонологиялық талдау жасау; сөздердің тура, туынды мағынасын, тіркесу сипатын, қолданылу аясы мен стильдік қызметін көрсете отырып, толық лексикалық талдау жасау; сөздің морфемдік құрамын, негізгі немесе туынды түбір екенін, сөзжасамдық тәсілін (синтетикалық, аналитикалық), грамматикалық мағыналарын көрсете отырып, сөзжасамдық-морфологиялық талдау жасау;
орфографиялық норма: қосымшалар мен шылауларды үндестік заңына сай жазу, ықшамдалған, кіріккен, біріккен, тіркескен сөздердің емлесін сақтау;
орфоэпиялық норма: айтылым кезінде сөзді сазына келтіріп, лебізді ырғақты топтарға бөліп, сөз ішіндегі және сөз арасындағы өзгерістерді сақтап айту дағдыларын орнықтыру;
пунктуациялық норма: жазбаша мәтін тудыру кезінде сөйлем ішіндегі және сөйлем соңындағы тыныс белгілерді қоюдағы ұстанымдарды (мағыналық, грамматикалық, интонациялық) сақтай білу.
10. 11-сыныпқа арналған "Қазақ тілі" пәнінің базалық білім мазмұны:
1) мәтінтану:
мәтін үзінділері бойынша қорытынды жасау, проблемалық сұрақтар арқылы ақпаратты анықтау, логикалық және стильдік түзетулер енгізу, редакциялау, әртүрлі формадағы мәтіндерді талдау, баға беру, кең көлемді мәтіндердегі көтерілген мәселе мен мақсатты аудиториясын талдау, мәтіннің стилін ажырата білу, әр стильге тән жалпы ерекшеліктерді салыстыру; әр стильге тән жанрларды білу, ажырату, құрылымын, типтік ерекшеліктерін, жазылу мақсатын салыстыру; әр стильдің өзіне тән тілдік (лексика-грамматикалық) ерекшеліктерін салыстыру;
2) мәтінтудыру:
күрделі жоспар бойынша берілген талаптарға шығарма жазу кезінде жоспар жүйесін сақтау және шығарманы дұрыс қорытындылау; көркем әдебиетке жататын жанрларда (поэзия, проза, эссе, новелла) мәтін тудыру дағдыларын жетілдіру; ауызекі сөйлеу стилінің элементтері бар әңгіме жанрында мәтін жазу дағдыларын жетілдіру; әлеуметтік-тұрмыстық қатынас (тілек айту, бата беру, құттықтау, көңіл айту, қолдау көрсету) кезінде ұлттық тілде қалыптасқан шаблондарды сақтау; өлең оқу, монолог айту, диалогқа түсу кезінде сөз сазын және бейвербалды құралдарды пайдалану талаптарын жетілдіру; іскери этикетті, ділмарлықты, қозғалу әрекеттерін әсерлі сөйлеу мен үйлестіру арқылы тыңдаушыны тарту тәсілдерін жетілдіру; ресми стильдің өмірге қажетті үлгілерін талапқа сай жазуды жетілдіру; публицистикалық стиль ерекшеліктерін сақтап, көпшілік алдында сөйлеу техникасын дамыту: тыңдаушының назарын аударту, аудиториямен байланыс, үйлесімді қозғалыс, өзіне деген сенімділік дағдыларын жетілдіру; қоғамдағы өзекті мәселелер бойынша материалдарды талдап, жинақы мәтін, сөйлейтін сөзге тезис және эссе жазу, сұхбат алу үшін сұрақтар құрастыру дағдыларын жетілдіру; ғылыми стильдің қолдану аясын, стильдік сипатын және тілдік ерекшеліктерін сақтап, ғылыми жұмыстар жазу, слайдтар дайындау және оларды көпшілік алдында қорғау дағдыларын жетілдіру;
3) әдеби тіл нормаларын сақтау:
лексика-грамматикалық норма: әр стильге тән лексика-грамматикалық ерекшеліктерді анықтай отырып, сөйлемдерді фонологиялық-ырғақтық топтарға бөліп, айтылуы бойынша өрнектеп, ішіндегі дыбыстық өзгерістерді анықтау; мәтіннің стилін, жанрын, қолдану аясын, лексика-грамматикалық ерекшеліктерін көрсетіп, ондағы сөздерге толық лексикалық талдау жасау;
сөйлемдердің айтылу мақсатын, түрлерін, құрылысын, сөз ішіндегі байланысу түрлері мен тәсілдерін, сөйлем мүшелерін, құрмаластың құрамындағы сөйлемдердің байланысу тәсілдерін, тыныс белгілерін анықтай отырып, толық синтаксистік талдау жасау;
орфографиялық норма: қазақ тілінің орфографиялық ережелеріне сүйеніп бас әріптің игерілген/игерілмеген кірме сөздер мен бейімдеу сөздердің емлесін білу;
орфоэпиялық норма: айтылым кезінде сөзді сазына келтіріп, лебізді, ырғақты топтарға бөліп, сөз ішіндегі және сөз арасындағы өзгерістерді сақтап айту дағдыларын жетілдіру;
пунктуациялық норма: сөйлем соңында, сөйлем ішінде қабаттаса қойылатын тыныс белгілерді пунктуациялық ұстанымдарға (мағыналық, грамматикалық, интонациялық) сай қоя білу.
3-тарау. Оқыту мақсаттарының жүйесі
11. Бағдарламада "оқыту мақсаттары" сандардан тұратын кодтық белгімен белгіленді. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші, үшінші сандар бөлім мен бөлімше, төртінші сан бөлімшедегі оқыту мақсатының реттік санын көрсетеді. 10.1.2.1 кодында: "10" – сынып, "1.2" – бөлім мен бөлімше,"1" – оқыту мақсатының реттік саны.
12. Оқыту мақсаттарының жүйесі бөлім бойынша әр сыныпқа берілген.
1) Мәтінтану | ||
Білім алушы: | ||
10-сынып | 11-сынып | |
1. Мәтін мазмұнын тану | 10. 1. 1. 1 мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, ойды жалғастыру | 11. 1. 1. 1 мәтін бойынша өз көзқарастарын айту, өз көзқарастарын дәлелдеу үшін дұрыс қорытынды шығару |
10. 1. 1. 2 мәтіннен автор позициясын және жалпы ақпаратты талқылау сұрақтары арқылы анықтау | 11. 1. 1. 2 оқиғалар, идеялар, құндылықтар, деректер арасындағы байланысты проблемалық сұрақтар арқылы анықтау | |
10. 1. 1. 3 ойын (автордың көзқарасы мен ақпарат берілген тұстарын) дұрыс жүйелеп, логикалық және стильдік түзетулер енгізу | 11. 1. 1. 3 ойын (автордың көзқарасы мен ақпарат берілген тұстарын) дұрыс жүйелеп, логикалық және стильдік түзетулер енгізу, редакциялау | |
10. 1. 1. 4 әртүрлі графиктік мәтіндердегі (кесте, диаграмма, сызба, шартты белгі) мәліметтерді талдау | 11. 1. 1. 4 әртүрлі формадағы мәтіндердегі оқиғалар мен құбылыстардың уақытша және себеп-салдарлық өзара байланысын анықтау | |
10. 1. 1. 5 мәтіндегі қорытынды бөлімнің орнына өз біліміне сүйеніп қорытынды жасау | 11. 1. 1. 5 мәтінде көтерілген мәселенің (саяси-қоғамдық, тәрбиелік) маңыздылығын анықтап, баға беру | |
2. Мәтіннің стилі мен жанрын тану | 10. 1. 2. 1 мәтіннің стилін ажырата білу, әр стильге тән жалпы ерекшеліктерді анықтау | 11. 1. 2. 1 мәтіннің стилін ажырата білу, әр стильге тән жалпы ерекшеліктерді салыстыру |
10. 1. 2. 2 әр стильге тән жанрларды білу, ажырату, құрылымын, типтік ерекшеліктерін, жазылу мақсатын анықтау | 11. 1. 2. 2 әр стильге тән жанрларды білу, ажырату, құрылымын, типтік ерекшеліктерін, жазылу мақсатын салыстыру | |
10. 1. 2. 3 әр стильдің өзіне тән тілдік (лексика-грамматикалық) ерекшеліктерін ажырату | 11. 1. 2. 3 әр стильдің өзіне тән тілдік (лексика-грамматикалық) ерекшеліктерін салыстыру | |
2) Мәтінтудыру | ||
1) Ауызекі сөйлеу және көркем әдебиет стильдерінде айтылым, жазылым дағдыларын жетілдіру | 10. 2. 1. 1 көркем мәтін стилінің талаптарын сақтап, күрделі жоспар бойынша берілген тақырыпта шығарма жазу | 11. 2. 1. 1 күрделі жоспар бойынша берілген талаптарға шығарма жазу кезінде жоспар жүйесін сақтау және шығарманы дұрыс қорытындылау |
10. 2. 1. 2 көркем әдебиетке жататын жанрларда (поэзия, проза, эссе, новелла) мәтін тудыру дағдыларын қалыптастыру | 11. 2. 1. 2 көркем әдебиетке жататын жанрларда (поэзия, проза, эссе, новелла) мәтін тудыру дағдыларын жетілдіру | |
10. 2. 1. 3 ауызекі сөйлеу стилінің элементтері бар әңгіме жанрында мәтін жазу дағдыларын игеру | 11. 2. 1. 3 ауызекі сөйлеу стилінің элементтері бар әңгіме жанрында мәтін жазу дағдыларын жетілдіру | |
10. 2. 1. 4 сәлемдесу, қарату, танысу, өтініш айту, рұқсат сұрау, шақыру, кешірім сұрау, алғыс айту, қоштасу кезінде ұлттық этикет талаптарын сақтау | 11. 2. 1. 4 әлеуметтік-тұрмыстық қатынас (тілек айту, бата беру, құттықтау, көңіл айту, қолдау көрсету және т.б.) кезінде ұлттық тілде қалыптасқан шаблондарды сақтау | |
10. 2. 1. 5 өлең оқу, монолог айту, диалогқа түсу кезінде сөз сазын және бейвербалды құралдарды пайдалану талаптарын білу | 11. 2. 1. 5 өлең оқу, монолог айту, диалогқа түсу кезінде сөз сазын және бейвербалды құралдарды пайдалану талаптарын жетілдіру | |
2) Ресми іс-қағаздар стилінде айтылым, жазылым дағдыларын жетілдіру | 10. 2. 2. 1 іскери этикетті, ділмарлықты, қозғалу әрекеттерін әсерлі сөйлеу мен үйлестіру арқылы тыңдаушыны тарту тәсілдерін игеру | 11. 2. 2. 1 іскери этикетті, ділмарлықты, қозғалу әрекеттерін әсерлі сөйлеу мен үйлестіру арқылы тыңдаушыны тарту тәсілдерін жетілдіру |
10. 2. 2. 2 ресми стильдің өмірге қажетті үлгілерін талапқа сай жазуды қалыптастыру | 11. 2. 2. 2 ресми стильдің өмірге қажетті үлгілерін талапқа сай жазуды жетілдіру | |
3) Публицистикалық стильде айтылым, жазылым дағдыларын жетілдіру | 10. 2. 3. 1 публицистикалық стиль ерекшеліктерін сақтап, көпшілік алдында сөйлеу техникасын қалыптастыру, тыңдаушының назарын аударту, аудиториямен байланыс, үйлесімді қозғалыс, өзіне деген сенімділік дағдыларын қалыптастыру | 11. 2. 3. 1 публицистикалық стиль ерекшеліктерін сақтап, көпшілік алдында сөйлеу техникасын дамыту, тыңдаушының назарын аударту, аудиториямен байланыс, үйлесімді қозғалыс, өзіне деген сенімділік дағдыларын жетілдіру |
10. 2. 3. 2 қоғамдағы өзекті мәселелер бойынша материалдарды талдап, жинақы мәтін, сөйлейтін сөзге тезис және эссе жазу, сұхбат алу үшін сұрақтар құрастыру дағдыларын қалыптастыру | 11. 2. 3. 2 қоғамдағы өзекті мәселелер бойынша материалдарды талдап, жинақы мәтін, сөйлейтін сөзге тезис және эссе жазу, сұхбат алу үшін сұрақтар құрастыру дағдыларын жетілдіру | |
4) Ғылыми стильде айтылым, жазылым дағдыларын жетілдіру | 10. 2. 4. 1 ғылыми стильдің қолдану аясын, стильдік сипатын және тілдік ерекшеліктерін сақтап, ғылыми жұмыстар жазу, слайдтар дайындау және оларды көпшілік алдында қорғау дағдыларын қалыптастыру | 11. 2. 4. 1 ғылыми стильдің қолдану аясын, стильдік сипатын және тілдік ерекшеліктерін сақтап, ғылыми жұмыстар жазу, слайдтар дайындау және оларды көпшілік алдында қорғау дағдыларын жетілдіру |
1) Әдеби тіл нормаларын сақтау | ||
1) Лексика-грамматикалық норма | 10. 3. 1. 1 дыбыстың жіктелімін, жасалуын, буын түрлерін, буын үндесімін, тасымал тәртібін, сөйлеудегі ырғақты топтарды, сөз ішіндегі және сөз арасындағы дыбыстық өзгерістерді, интонацияның құрамдас бөліктерін анықтау, фонетика-фонологиялық талдау жасау | 11. 3. 1. 1 әр стильге тән лексика-грамматикалық ерекшеліктерді анықтай отырып, сөйлемдерді фонологиялық- ырғақтық топтарға бөліп, айтылуы бойынша өрнектеп, ішіндегі дыбыстық өзгерістерді анықтау |
10. 3. 1. 2 сөздердің тура, туынды мағынасын, тіркесу сипатын, қолданылу аясы мен стильдік қызметін көрсете отырып, толық лексикалық талдау жасау | 11. 3. 1. 2 мәтіннің стилін, жанрын, қолдану аясын, лексика-грамматикалық ерекшеліктерін көрсетіп, ондағы сөздерге толық лексикалық талдау жасау | |
10. 3. 1. 3 сөздің морфемдік құрамын, негізгі немесе туынды түбір екенін, сөзжасамдық тәсілін (синтетикалық, аналитикалық), грамматикалық мағыналарын көрсете отырып, сөзжасамдық-морфологиялық талдау жасау | 11. 3. 1. 3 сөйлемдердің айтылу мақсатын, түрлерін, құрылысын, сөз ішіндегі байланысу түрлері мен тәсілдерін, сөйлем мүшелерін, құрмаластың құрамындағы сөйлемдердің байланысу тәсілдерін, тыныс белгілерін анықтай отырып, толық синтаксистік талдау жасау | |
2) Айтылым-жазылым нормалары | 10. 3. 2. 1 қосымшалар мен шылауларды үндестік заңына сай жазу, ықшамдалған, кіріккен, біріккен, тіркескен сөздердің емлесін сақтау | 11. 3. 2. 1 қазақ тілінің орфографиялық ережелеріне сүйеніп бас әріптің, игерілген/игерілмеген кірме сөздердің емлесін білу |
10. 3. 2. 2 жазбаша мәтін тудыру кезінде сөйлем ішіндегі және сөйлем соңындағы тыныс белгілерді қоюдағы ұстанымдарды (мағыналық, грамматикалық, интонациялық) сақтай білу | 11. 3. 2. 2 сөйлем соңында, сөйлем ішінде қабаттаса қойылатын тыныс белгілерді пунктуациялық ұстанымдарға (мағыналық, грамматикалық, интонациялық) сай қоя білу | |
10. 3. 2. 3 айтылым кезінде сөзді сазына келтіріп, лебізді ырғақты топтарға бөліп, сөз ішіндегі және сөз арасындағы өзгерістерді сақтап айту дағдыларын орнықтыру | 11. 3. 2. 3 айтылым кезінде сөзді сазына келтіріп, лебізді ырғақты топтарға бөліп, сөз ішіндегі және сөз арасындағы өзгерістерді сақтап айту дағдыларын жетілдіру |
13. Осы оқу бағдарламасы жалпы орта білім беру деңгейінің қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын гуманитарлық бағыттағы мамандандырылған желілік "Абай мектептерінің" 10-11-сыныптарына арналған "Қазақ тілі" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасының ұзақ мерзімді жоспарына сәйкес жүзеге асырылады. Ұзақ мерзімді жоспарда барлық сынып бойынша әр тарауда қамтылуы тиіс оқу мақсаттарының көлемі белгіленген.
14. Тоқсандағы бөлімдер және бөлімшелер ішіндегі тақырыптар бойынша сағат сандарын бөлу мұғалімнің еркіне қалдырылады.
Жалпы орта білім беру деңгейінің қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын гуманитарлық бағыттағы мамандандырылған желілік "Абай мектептерінің" 10-11-сыныптарына арналған "Қазақ тілі" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасын жүзеге асыру бойынша ұзақ мерзімді жоспар (оқыту қазақ тілінде)
1) 10-сынып:
Лексикалық бөлім | Әдеби тіл нормалары | Білім алу әрекетінің түрлері | Білім алушылар білуге тиісті оқу мақсаттары |
1-тоқсан | |||
1. Фонетика/Фонология | |||
Қазақ тілінің дыбыс жүйесі (А.Байтұрсынұлы, Ә.Жүнісбек, С.Мырзабеков және басқа да ғалымдардың еңбектерінен алынған мәтіндер) |
1.1 Фонетиканың/ Фонологияның зерттеу нысаны | Мәтінтану |
10. 1. 1. 1 мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, ойды жалғастыру; |
Мәтінтудыру |
10. 2. 1. 1 көркем мәтін стилінің талаптарын сақтап, күрделі жоспар бойынша берілген тақырыпта шығарма жазу; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 10. 3. 1. 1 дыбыстың жіктелімін, жасалуын, буын түрлерін, буын үндесімін, тасымал тәртібін, сөйлеудегі ырғақты топтарды, сөз ішіндегі және сөз арасындағы дыбыстық өзгерістерді, интонацияның құрамдас бөліктерін анықтау, фонетика-фонологиялық талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 10. 3. 2. 3 айтылым кезінде сөзді сазына келтіріп, лебізді ырғақты топтарға бөліп, сөз ішіндегі және сөз арасындағы өзгерістерді сақтап айту дағдыларын орнықтыру | ||
2. Лексика. Фразеология | |||
Сөзтану ғылымы |
2.1. Тарихи лексикология: этимология | Мәтінтану |
10. 1. 1. 2 мәтіннен автор позициясын және жалпы ақпаратты талқылау сұрақтары арқылы анықтау; |
Мәтінтудыру |
10. 2. 1. 2 көркем әдебиетке жататын жанрларда (поэзия, проза, эссе, новелла) мәтін тудыру дағдыларын қалыптастыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 10. 3. 1. 2 сөздердің тура, туынды мағынасын, тіркесу сипатын, қолданылу аясы мен стильдік қызметін көрсете отырып, толық лексикалық талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 10. 3. 2. 1 қосымшалар мен шылауларды үндестік заңына сай жазу, ықшамдалған, кіріккен, біріккен, тіркескен сөздердің емлесін сақтау | ||
2-тоқсан | |||
3. Сөз таптары | |||
Сөз топтары емес, сөз таптары (сөз таптарының сандық және сапалық ерекшеліктері туралы мәтіндер) |
3.1 Сөз таптары туралы түсінік | Мәтінтану |
10. 1. 1. 3 ойын (автордың көзқарасы мен ақпарат берілген тұстарын) дұрыс жүйелеп, логикалық және стильдік түзетулер енгізу; |
Мәтінтудыру |
10. 2. 1. 3 ауызекі сөйлеу стилінің элементтері бар әңгіме жанрында мәтін жазу дағдыларын игеру; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 10. 3. 1. 2 сөздердің тура, туынды мағынасын, тіркесу сипатын, қолданылу аясы мен стильдік қызметін көрсете отырып, толық лексикалық талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 10. 3. 2. 2 жазбаша мәтін тудыру кезінде сөйлем ішіндегі және сөйлем соңындағы тыныс белгілерді қоюдағы ұстанымдарды (мағыналық, грамматикалық, интонациялық) сақтай білу | ||
4. Сөзжасам | |||
Сөз қалай жасалады? (Н.Оралбаева, А.Салқынбай секілді ғалымдардың еңбектерінен сөзжасамға қатысты мәтіндер) |
4.1 Сөз жасаудың тәсілдері | Мәтінтану |
10. 1. 1. 1 мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, ойды жалғастыру; |
Мәтінтудыру |
10. 2. 1. 4 сәлемдесу, қарату, танысу, өтініш айту, рұқсат сұрау, шақыру, кешірім сұрау, алғыс айту, қоштасу кезінде ұлттық этикет талаптарын сақтау; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 10. 3. 1. 3 сөздің морфемдік құрамын, негізгі немесе туынды түбір екенін, сөзжасамдық тәсілін (синтетикалық, аналитикалық), грамматикалық мағыналарын көрсете отырып, сөзжасамдық-морфологиялық талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 10. 3. 2. 1 қосымшалар мен шылауларды үндестік заңына сай жазу, ықшамдалған, кіріккен, біріккен, тіркескен сөздердің емлесін сақтау | ||
3-тоқсан | |||
5. Зат есім. Есімдік | |||
Сөз қалай түрленеді? |
5.1 Зат есімнің жасалу жолдары | Мәтінтану |
10. 1. 1. 2 мәтіннен автор позициясын және жалпы ақпаратты талқылау сұрақтары арқылы анықтау; |
Мәтінтудыру |
10. 2. 1. 5 өлең оқу, монолог айту, диалогқа түсу кезінде сөз сазын және бейвербалды құралдарды пайдалану талаптарын білу; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 10. 3. 1. 3 сөздің морфемдік құрамын, негізгі немесе туынды түбір екенін, сөзжасамдық тәсілін (синтетикалық, аналитикалық), грамматикалық мағыналарын көрсете отырып, сөзжасамдық-морфологиялық талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 10. 3. 2. 3 айтылым кезінде сөзді сазына келтіріп, лебізді ырғақты топтарға бөліп, сөз ішіндегі және сөз арасындағы өзгерістерді сақтап айту дағдыларын орнықтыру | ||
6. Сын есім. Сан есім | |||
Заттың сыны мен саны (сын есім мен сан есімді зерттеген ғалымдардың мәтіндерінен үзінділер) |
6.1 Сан есімнің лексика-семантикалық ерекшеліктері | Мәтінтану |
10. 1. 1. 4 |
Мәтінтудыру |
10. 2. 1. 1 көркем мәтін стилінің талаптарын сақтап, күрделі жоспар бойынша берілген тақырыпта шығарма жазу; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 10. 3. 1. 3 сөздің морфемдік құрамын, негізгі немесе туынды түбір екенін, сөзжасамдық тәсілін (синтетикалық, аналитикалық), грамматикалық мағыналарын көрсете отырып, сөзжасамдық-морфологиялық талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 10. 3. 2. 2 жазбаша мәтін тудыру кезінде сөйлем ішіндегі және сөйлем соңындағы тыныс белгілерді қоюдағы ұстанымдарды (мағыналық, грамматикалық, интонациялық) сақтай білу | ||
7. Етістік | |||
Түрленімге бай сөз табы (етістікті зерттеген ғалымдардың еңбектерінен үзінділер) |
7.1 Етістіктің жіктелу ерекшеліктері | Мәтінтану |
10. 1. 1. 1 мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, ойды жалғастыру; |
Мәтінтудыру |
10. 2. 1. 2 көркем әдебиетке жататын жанрларда (поэзия, проза, эссе, новелла) мәтін тудыру дағдыларын қалыптастыру; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 10. 3. 1. 3 сөздің морфемдік құрамын, негізгі немесе туынды түбір екенін, сөзжасамдық тәсілін (синтетикалық, аналитикалық), грамматикалық мағыналарын көрсете отырып, сөзжасамдық-морфологиялық талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 10. 3. 2. 1 қосымшалар мен шылауларды үндестік заңына сай жазу, ықшамдалған, кіріккен, біріккен, тіркескен сөздердің емлесін сақтау | ||
4-тоқсан | |||
8.Үстеу | |||
Мағынаны қалай толықтырамыз? (үстеуді зерттеген ғалымдардың еңбектерінен алынған мәтіндер) |
8.1 Үстеудің лексика-грамматикалық топтары: мезгіл және мекен үстеулері | Мәтінтану |
10. 1. 1. 2 мәтіннен автор позициясын және жалпы ақпаратты талқылау сұрақтары арқылы анықтау; |
Мәтінтудыру |
10. 2. 1. 3 ауызекі сөйлеу стилінің элементтері бар әңгіме жанрында мәтін жазу дағдыларын игеру; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 10. 3. 1. 3 сөздің морфемдік құрамын, негізгі немесе туынды түбір екенін, сөзжасамдық тәсілін (синтетикалық, аналитикалық), грамматикалық мағыналарын көрсете отырып, сөзжасамдық-морфологиялық талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 10. 3. 2. 3 айтылым кезінде сөзді сазына келтіріп, лебізді ырғақты топтарға бөліп, сөз ішіндегі және сөз арасындағы өзгерістерді сақтап айту дағдыларын орнықтыру | ||
9. Шылау, еліктеу, одағай сөздер | |||
Сөйлемдегі көмекшілер мен оқшаулар (шылау, оқшау, еліктеу сөздерді зерттеген ғалымдардың еңбектерінен алынған мәтіндер) |
9.1 Жалғаулықтар: ыңғайластық жалғаулықтар | Мәтінтану |
10. 1. 1. 4 |
Мәтінтудыру |
10. 2. 1. 4 сәлемдесу, қарату, танысу, өтініш айту, рұқсат сұрау, шақыру, кешірім сұрау, алғыс айту, қоштасу кезінде ұлттық этикет талаптарын сақтау; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 10. 3. 1. 1 дыбыстың жіктелімін, жасалуын, буын түрлерін, буын үндесімін, тасымал тәртібін, сөйлеудегі ырғақты топтарды, сөз ішіндегі және сөз арасындағы дыбыстық өзгерістерді, интонацияның құрамдас бөліктерін анықтау, фонетика-фонологиялық талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 10. 3. 2. 1 қосымшалар мен шылауларды үндестік заңына сай жазу, ықшамдалған, кіріккен, біріккен, тіркескен сөздердің емлесін сақтау |
2) 11-сынып:
Лексикалық бөлім | Әдеби тіл нормалары | Білім алу әрекетінің түрлері | Білім алушылар білуге тиісті оқу мақсаттары |
1-тоқсан | |||
1. Сөз тіркесі синтаксисі | |||
Синтаксистік қатынастар (М.Балақаев, Т.Сайрамбаев, Ә.Әбілақов еңбектерінен алынған мәтіндер) |
1.1 Тұрақты тіркес | Мәтінтану |
11. 1. 1. 1 мәтін бойынша өз көзқарастарын айту, өз көзқарастарын дәлелдеу үшін дұрыс қорытынды шығару; |
Мәтінтудыру |
11. 2. 1. 1 күрделі жоспар бойынша берілген талаптарға шығарма жазу кезінде жоспар жүйесін сақтау және шығарманы дұрыс қорытындылау; | ||
Лексика-грамматика-лық норма | 11. 3. 1. 3 сөйлемдердің айтылу мақсатын, түрлерін, құрылысын, сөз ішіндегі байланысу түрлері мен тәсілдерін, сөйлем мүшелерін, құрмаластың құрамындағы сөйлемдердің байланысу тәсілдерін, тыныс белгілерін анықтай отырып, толық синтаксистік талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 11. 3. 2. 1 қазақ тілінің орфографиялық ережелеріне сүйеніп бас әріптің, игерілген/игерілмеген кірме сөздер мен бейүндес сөздердің емлесін білу | ||
2. Жай сөйлем синтаксисі | |||
Сөйлем (жай сөйлем синтаксисі мамандарының еңбектерінен алынған мәтіндер) |
2.1 Белгілі жақты сөйлем | Мәтінтану |
11. 1. 1. 2 оқиғалар, идеялар, құндылықтар, деректер арасындағы байланысты проблемалық сұрақтар арқылы анықтау; |
Мәтінтудыру |
11. 2. 1. 2 көркем әдебиетке жататын жанрларда (поэзия, проза, эссе, новелла) мәтін тудыру дағдыларын жетілдіру; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 11. 3. 1. 3 сөйлемдердің айтылу мақсатын, түрлерін, құрылысын, сөз ішіндегі байланысу түрлері мен тәсілдерін, сөйлем мүшелерін, құрмаластың құрамындағы сөйлемдердің байланысу тәсілдерін, тыныс белгілерін анықтай отырып, толық синтаксистік талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 11. 3. 2. 1 қазақ тілінің орфографиялық ережелеріне сүйеніп бас әріптің, игерілген/игерілмеген кірме сөздер мен бейүндес сөздердің емлесін білу | ||
2-тоқсан | |||
3. Құрмалас сөйлем синтаксисі | |||
Күрделі ойды білдіретін құрылымдар (құрмалас сөйлем синтаксисі мамандарының еңбектерінен алынған мәтіндер) |
3.1 Құрмалас сөйлемнің қалыптасу жолдары мен өзіндік белгілері | Мәтінтану |
11. 1. 1. 4 әртүрлі формадағы мәтіндердегі оқиғалар мен құбылыстардың уақытша және себеп-салдарлық өзара байланысын анықтау; |
Мәтінтудыру |
11. 2. 1. 3 ауызекі сөйлеу стилінің элементтері бар әңгіме жанрында мәтін жазу дағдыларын жетілдіру; | ||
Лексика-грамматика-лық норма | 11. 3. 1. 3 сөйлемдердің айтылу мақсатын, түрлерін, құрылысын, сөз ішіндегі байланысу түрлері мен тәсілдерін, сөйлем мүшелерін, құрмаластың құрамындағы сөйлемдердің байланысу тәсілдерін, тыныс белгілерін анықтай отырып, толық синтаксистік талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 11. 3. 2. 2 сөйлем соңында, сөйлем ішінде қабаттаса қойылатын тыныс белгілерді пунктуациялық ұстанымдарға (мағыналық, грамматикалық, интонациялық) сай қоя білу | ||
4. Сабақтас құрмалас сөйлем | |||
Тілдегі сабақтаса байланыс (бір-біріне бағына байланысқан сабақтас сөйлемдер мен сөз тіркестеріне қатысты мәтіндер) |
4.1 Көсемше, есімше, шартты рай арқылы жасалған сабақтас құрмалас сөйлемдер | Мәтінтану |
11. 1. 1. 1 мәтін бойынша өз көзқарастарын айту, өз көзқарастарын дәлелдеу үшін дұрыс қорытынды шығару; |
Мәтінтудыру |
11. 2. 1. 4 әлеуметтік-тұрмыстық қатынас (тілек айту, бата беру, құттықтау, көңіл айту, қолдау көрсету және т.б.) кезінде ұлттық тілде қалыптасқан шаблондарды сақтау; | ||
Лексика-грамматика-лық норма | 11. 3. 1. 3 сөйлемдердің айтылу мақсатын, түрлерін, құрылысын, сөз ішіндегі байланысу түрлері мен тәсілдерін, сөйлем мүшелерін, құрмаластың құрамындағы сөйлемдердің байланысу тәсілдерін, тыныс белгілерін анықтай отырып, толық синтаксистік талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 11. 3. 2. 2 сөйлем соңында, сөйлем ішінде қабаттаса қойылатын тыныс белгілерді пунктуациялық ұстанымдарға (мағыналық, грамматикалық, интонациялық) сай қоя білу | ||
3-тоқсан | |||
5. Төл сөз бен төлеу сөз | |||
Қысқа әңгіме шеберлері (қысқа әңгіме шеберлерінің шығармаларынан алынған мәтіндер) |
5.1. Төл сөздің құрылымдық мазмұны | Мәтінтану |
11. 1. 1. 2 оқиғалар, идеялар, құндылықтар, деректер арасындағы байланысты проблемалық сұрақтар арқылы анықтау; |
Мәтінтудыру |
11. 2. 1. 5 өлең оқу, монолог айту, диалогқа түсу кезінде сөз сазын және бейвербалды құралдарды пайдалану талаптарын жетілдіру; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 11. 3. 1. 3 сөйлемдердің айтылу мақсатын, түрлерін, құрылысын, сөз ішіндегі байланысу түрлері мен тәсілдерін, сөйлем мүшелерін, құрмаластың құрамындағы сөйлемдердің байланысу тәсілдерін, тыныс белгілерін анықтай отырып, толық синтаксистік талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 11. 3. 2. 2 сөйлем соңында, сөйлем ішінде қабаттаса қойылатын тыныс белгілерді пунктуациялық ұстанымдарға (мағыналық, грамматикалық, интонациялық) сай қоя білу | ||
6. Мемлекеттік тілдің қоғамдағы қызметі | |||
Қазақ тілі - Қазақстан Республикасының мемлкеттік тілі (мемлекеттік тілдің ахуалына байланысты әлеуметтік зерттеулер, тіл ахуалына қатысты БАҚ мақалалары) |
6.1 Қазақ тілі – Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі | Мәтінтану |
11. 1. 1. 3 ойын (автордың көзқарасы мен ақпарат берілген тұстарын) дұрыс жүйелеп, логикалық және стильдік түзетулер енгізу, редакциялау; |
Мәтінтудыру |
11. 2. 1. 3 ауызекі сөйлеу стилінің элементтері бар әңгіме жанрында мәтін жазу дағдыларын жетілдіру; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 11. 3. 1. 1 әр стильге тән лексика-грамматикалық ерекшеліктерді анықтай отырып, сөйлемдерді фонологиялық- ырғақтық топтарға бөліп, айтылуы бойынша өрнектеп, ішіндегі дыбыстық өзгерістерді анықтау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 11. 3. 2. 3 айтылым кезінде сөзді сазына келтіріп, лебізді ырғақты топтарға бөліп, сөз ішіндегі және сөз арасындағы өзгерістерді сақтап айту дағдыларын жетілдіру | ||
7. Қазақ тіліндегі функционалдық стильдер | |||
Ауызекі сөйлеу және көркем әдебиет стиліндегі мәтіндер (ауызекі сөйлеу және көркем әдебиет стилінен алынған мәтіндер) |
7.1 Ауызекі сөйлеу стилі. Ауызекі сөйлеу стилінің лингвистикалық белгілері | Мәтінтану |
11. 1. 1. 1 мәтін бойынша өз көзқарастарын айту, өз көзқарастарын дәлелдеу үшін дұрыс қорытынды шығару; |
Мәтінтудыру |
11. 2. 1. 2 көркем әдебиетке жататын жанрларда (поэзия, проза, эссе, новелла) мәтін тудыру дағдыларын жетілдіру; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 11. 3. 1. 1 әр стильге тән лексика-грамматикалық ерекшеліктерді анықтай отырып, сөйлемдерді фонологиялық- ырғақтық топтарға бөліп, айтылуы бойынша өрнектеп, ішіндегі дыбыстық өзгерістерді анықтау | ||
Айтылым-жазылым нормалары |
11. 3. 2. 1 қазақ тілінің орфографиялық ережелеріне сүйеніп бас әріптің, игерілген/игерілмеген кірме сөздер мен бейүндес сөздердің емлесін білу; | ||
4-тоқсан | |||
8. Ғылыми стиль | |||
Ғылыми стильдің қалыптасу тарихы (білім, ғылым, инновация тақырыбындағы ғылыми мәтіндер) |
8.1 Ғылыми стильдің лексикасы | Мәтінтану |
11. 1. 1. 2 оқиғалар, идеялар, құндылықтар, деректер арасындағы байланысты проблемалық сұрақтар арқылы анықтау; |
Мәтінтудыру |
11. 2. 1. 2 көркем әдебиетке жататын жанрларда (поэзия, проза, эссе, новелла) мәтін тудыру дағдыларын жетілдіру; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 11. 3. 1. 2 мәтіннің стилін, жанрын, қолдану аясын, лексика-грамматикалық ерекшеліктерін көрсетіп, ондағы сөздерге толық лексикалық талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 11. 3. 2. 3 айтылым кезінде сөзді сазына келтіріп, лебізді ырғақты топтарға бөліп, сөз ішіндегі және сөз арасындағы өзгерістерді сақтап айту дағдыларын жетілдіру | ||
9. Терминдер және кірме сөздер | |||
Қазақ тіл білімінің терминдер жүйесі (А.Байтұрсынұлы, Ө.Айтбайұлы, Ш.Құрманбайұлы ғылыми сияқты ғалымдардыі еңбектерінен алынған мәтіндер) |
9.1 Тіл білімі терминдері | Мәтінтану |
11. 1. 1. 3 ойын (автордың көзқарасы мен ақпарат берілген тұстарын) дұрыс жүйелеп, логикалық және стильдік түзетулер енгізу, редакциялау; |
Мәтінтудыру |
11. 2. 1. 1 күрделі жоспар бойынша берілген талаптарға шығарма жазу кезінде жоспар жүйесін сақтау және шығарманы дұрыс қорытындылау; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 11. 3. 1. 2 мәтіннің стилін, жанрын, қолдану аясын, лексика-грамматикалық ерекшеліктерін көрсетіп, ондағы сөздерге толық лексикалық талдау жасау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 11. 3. 2. 1 қазақ тілінің орфографиялық ережелеріне сүйеніп бас әріптің, игерілген/игерілмеген кірме сөздер мен бейүндес сөздердің емлесін білу | ||
10. Ресми іс-қағаздар стилінің тілі. Публицистикалық стиль | |||
Бұқаралық ақпарат құралдары (Тіл мәселесін көтерген публицистикалық мәтіндер) |
10.1 Ресми іс-қағаздар стилінің қолданылу аясы | Мәтінтану |
11. 1. 1. 5 мәтінде көтерілген мәселенің (саяси-қоғамдық, тәрбиелік) маңыздылығын анықтап, баға беру; |
Мәтінтудыру |
11. 2. 2. 2 ресми стильдің өмірге қажетті үлгілерін талапқа сай жазуды жетілдіру; | ||
Лексика-грамматикалық норма | 11. 3. 1. 1 әр стильге тән лексика-грамматикалық ерекшеліктерді анықтай отырып, сөйлемдерді фонологиялық- ырғақтық топтарға бөліп, айтылуы бойынша өрнектеп, ішіндегі дыбыстық өзгерістерді анықтау | ||
Айтылым-жазылым нормалары | 11. 3. 2. 3 айтылым кезінде сөзді сазына келтіріп, лебізді ырғақты топтарға бөліп, сөз ішіндегі және сөз арасындағы өзгерістерді сақтап айту дағдыларын жетілдіру |
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 27 қарашасы № 496 бұйрығына 10-қосымша |
|
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығына 395-1 қосымша |
Жалпы орта білім беру деңгейінің қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын гуманитарлық бағыттағы мамандандырылған желілік "Абай мектептерінің" 10-11-сыныптарына арналған "Қазақ әдебиеті" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы (оқыту қазақ тілінде)
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Оқу бағдарламасы "Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы №604 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17669 болып тіркелген) сәйкес әзірленген.
2. Қазақ әдебиеті пәні бағдарламасының басты бағыты – білім алушылардың ақыл-ой қабілеті мен тұлғалық қасиеттерін дамыту, коммуникативті құзыреттіліктерін жетілдіру, өздігінен және үздіксіз білім алуға жұмылдыру, алған білім негіздерін өмірлік жағдайларда қолдана білетін жеке тұлға қалыптастыру. Қазақ әдебиетінің қысқаша курсы арқылы әдебиет пәнін тереңдете оқыту, сөз өнері арқылы дүниетанымын кеңейту, ғаламның шындық болмысын таныту және олардың функционалдық сауаттылығы мен прагматикалық қабiлеттерiн жетiлдiру көзделеді.
3. Қазақ әдебиеті бағдарламасының мақсаты – сөз өнерін мәдени мұра, ұлттық құндылық ретінде түсініп, бағалай алатын, интеллектуалдық эстетикалық деңгейі, адамгершілік ұстанымы жоғары шығармашыл тұлға қалыптастыру.
Қазақ әдебиеті пәні арқылы қажетті білім, білік дағдыларды қалыптастырып, білімгерді өз ой-пайымдарын сөйлеу тілі мен жазба тілде еркін жеткізе алу, эстетикалық талғамын, өзіндік дүниетаным мен көзқарасын таныта алу, оқу материалдарын салыстыру, сараптау, бағалай алу дағдыларын қалыптастыру, креативті ойлауға бағыттау мақсаты көзделеді.
Әдеби және теориялық материалдар оқушының әдеби білім мен дүниетанымын кеңейтуге және адамзатқа ортақ ойларды, дилеммаларды, мінездерді зерттеуге мүмкіндік береді. Қазақ әдебиеті білім деңгейі, ой-өрісі дамыған, әдеби тіл және әдеби формалар арқылы өз ойын еркін жеткізе алатын және көркем тілмен шұрайлы сөйлей алатын, өзіндік ұстанымы бар, туындаған мәселелерді шеше білетін өмірге бейім ұрпақ тәрбиелейді.
Білім алушылар әдеби жанрларға интерпретация жасау арқылы шығармашылыққа машықтанады.
4. "Қазақ әдебиеті" оқу пәнінің 10-11-сыныптардағы білім мазмұнына әдебиеттің тарихи кезеңдері, әдеби тектер мен жанрлардың даму сипаты, әдеби ағымдар мен бағыттар, әдебиеттiң теориялық мәселелерi, әдеби көркем шығармаларды тұтас талдау жүйесi, әдеби шығарма және болмыс, ұлттық мәдениет, әдебиеттегі ұлттық рух мәселесі, әдебиет және ғаламның шындық бейнесi, әдебиеттiң өзге ғылымдармен байланысы, қазiргi әдебиеттегi заманауи мәселелер, әдеби оқырмандық мәдениет, сөз өнерi және шығармашылық даму, көркем шығарманың стильдiк ерекшелiктерi, авторлық ұстаным және оқырман танымы қарастырылып, сөз өнерінен бiртұтас ұғым қалыптастыру көзделді.
5. "Қазақ әдебиеті" оқу пәнін оқытудың негізгі міндеттері:
1) көркем шығарманың тақырыптық-идеялық бірлігін, поэтикалық тілін, сюжеттік-композициялық құрылым жүйесін, образдық, типтік байланысты ұғынып, жанрлық, стильдік ерекшеліктерін көркем шығарма мазмұны мен құрылысындағы көркем заңдылықтарды терең танып, көркем шындық пен әдеби шешім, мазмұн мен форма тұтастығын талдап тану;
2) төл әдебиеттің ұлттық сипатын, халықтың әдет-ғұрып, салт-санасының көрінісін, көркем туындының идеялық өзегін түсіну;
3) қазақ әдебиетінің құндылық ретіндегі болмысын, дәстүр сабақтастығын ұлттық мәдениеттегі маңызды орнын білу, бағалай алу;
4) қазақ әдебиетінің ұлттық болмысын, ұлттық кодты тану, түрлі ұлттар әдебиетіндегі көрнекті үлгілерімен салыстыра отырып, ұқсастықтары мен даралық қасиеттерін ажырата алу;
5) білімгердің заманауи, ғылыми және қоғамдық дамуға сәйкес дүниетанымын қалыптастыру;
6) білімгердің сыни пайымы мен шығармашылық қабілетін дамыту, көркем әдебиеттің өзекті мәселелеріне зерттеу жұмыстарын жүргізуге бағыттау.
2-тарау. "Қазақ әдебиеті" пәнінің мазмұнын ұйымдастыру
6. "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:
1) 10-сынып – аптасына 6 сағат, оқу жылында 204 сағатты;
2) 11-сынып – аптасына 6 сағат, оқу жылында 204 сағатты құрайды.
Оқу пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі "Қазақстан Республикасындағы бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 бұйрығымен бекітілген үлгілік оқу жоспарына тәуелді (Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8170 тіркелген).
7. "Қазақ әдебиеті" пәндік білімінің мазмұны бөлімдерге бөлінген:
"Оқу және түсіну", "Талдау және жинақтау", "Бағалау және шығармашылық өнім", сонымен қатар, дағдыларды қалыптастыратын бөлімшелерден тұрады. Бағдарламаның бұл бөлімі пән бойынша оқу мақсаттарынан тұрады.
8. "Оқу және түсіну" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) көркем шығармадағы поэтикалық қолданыстардың мәнін ашу, мәтіндегі қолданысын түсіну;
2) шығарма үзінділерімен жұмыс;
3) шығармадағы өзекті мәселе, идеялық мазмұн;
4) көркем шығармадағы форма мен мазмұн бірлігі;
5) интерпретация (ауызша, жазбаша).
9. "Талдау және жинақтау" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) әдеби шығарманың композициялық құрылымы;
2) көркем шығарманың образдар жүйесі, типтік характер;
3) көркем шығарманың тілі, стилі;
4) көркемдік тәсілдер;
5) қазақ және әлем әдебиетіндегі құндылықтар.
10. "Бағалау және шығармашылық өнім" бөлімі келесі бөлімшелерден тұрады:
1) тарихи шындық және көркемдік шешім;
2) көркемдік құндылығы;
3) әдеби эссе;
4) әдеби сын.
11. Оқу пәнінің 10-сыныптағы базалық білім мазмұны:
1) оқу және түсіну: шығармадағы поэтикалық тілдің ерекшелігін білу; жекелеген нысандардың (деталь, портрет, монолог) кейіпкер образын ашудағы рөлін түсіну; шығармадағы авторлық идеяның өмір шындығымен байланысын түсіну; әдеби шығарманың сюжеттік-композициялық құрылысын талдау арқылы идеялық мазмұнын терең түсіну; көркем шығарманы өзге жанрда ауызша/жазбаша интерпретациялап, шығарманың идеялық мазмұнын заманауи көзқарастармен кіріктіре отырып ой толғау;
2) талдау және жинақтау: әдеби шығарманың композициясын уақыт пен кеңістік тұрғысынан талдау; көркем шығармадағы кейіпкерлер жүйесін жинақтау мен даралау; шығарманың идеялық-көркемдік мазмұнын ашуда қаламгер қолданған тіл ерекшелігі: лексикалық, фразеологиялық, стилистикалық талдау; шығармадағы көркемдік тәсілдерге талдау (троп пен фигура түрлері) авторлық пафос, идеалды айқындау; әлем және қазақ әдебиетіндегі құндылықтардың үндесуін талдап, өзіндік ой қорыту;
3) бағалау және шығармашылық өнім: шығарманы мазмұндас туындылардың үлгілерімен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; шығарманың көркемдік-эстетикалық құндылығына баға беру; шығарманың идеясын жалпыадамзаттық құндылық тұрғысынан талдап, әдеби хат, лирикалық эссе, миниатюра жазу; шығарманы идеялық жағынан мазмұндас туындылармен салыстыра отырып, әдеби сын (рецензия) жазу.
12. Оқытылатын көркем шығармалар тізімі:
ХІХ ғасыр әдебиеті
1) Сал-серілер поэзиясы;
2) Біржан сал Қожағұлұлының "Ләйлім шырақ", "Жанбота" ән-өлеңдері;
3) Ақан сері Қорамсаұлының "Маңмаңгер", "Сырымбет", "Құлагер", "Қараторғай" ән-өлеңдері;
4) Әнші ақындар шығармашылығы: Әсет, Жаяу Мұса, Мұхит, Мәди, Үкілі Ыбырай, Естай, Балуан шолақ, Шашубай, Иман Жүсіптердің ән-өлеңдері.
ХХ ғасыр басындағы әдебиет
5) Ш.Құдайбердіұлының "Қалқаман – Мамыр" поэмасы;
6) А.Байтұрсынұлының "Жиған-терген", "Маса" өлеңдері;
7) М.Дулатовтың "Бақытсыз Жамал" романы;
8) Жүсіпбек Аймауытовтың "Қартқожа" романы;
9) С.Торайғыровтың "Кім жазықты?" поэмасы, "Таныстыру" өлеңі;
10) М.Жұмабаевтың "Оқжетпестің қиясында", "Қойлыбайдың қобызы" поэмалары;
11) Ж. Жабаев "Зілді бұйрық" өлеңі.
1920-1940 жылдардағы әдебиет
12) С.Сейфуллиннің "Көкшетау" поэмасы;
13) Б.Майлиннің "Майдан" пьесасы;
14) І.Жансүгіровтің "Құлагер" поэмасы;
15) М.Әуезовтің "Абай жолы" роман-эпопеясы.
1950-1960 жылдардағы әдебиет
16) Ғ.Мүсіреповтің "Ұлпан" романы;
17) Қ.Аманжоловтың "Ақын өлімі туралы аңыз" поэмасы;
18) Қ.Бекхожиннің "Батыр Науан" поэмасы;
19) М.Иманжановтың "Алғашқы айлар" повесі;
20) Ж Молдағалиевтің "Қыран дала" поэмасы;
21) Д.Әбіловтің "Ақын арманы" романы.
13. Оқу пәнінің 11-сыныптағы базалық білім мазмұны:
1) оқу және түсіну: шығарма мәтініндегі жекелеген ұғымдардың концептілік, символдық қызметін түсіну; көркем шығарманың құрамды бірліктерімен шығармашылық жұмыс; көркем шығармадағы образдар мен мотивтердің туынды идеясымен байланысын түсіну; әдеби шығарманың сюжеттік-композициялық құрылысын талдау арқылы көтерілген әлеуметтік, гуманистік, заманауи мәселелерді терең түсіну; көркем шығарманың сюжеті мен идеялық концептісін сақтай отырып өзге нысанда (киносценарий, инсцинировка) интерпретациялау;
2) талдау және жинақтау: әдеби шығарманың композициясын, жанрлық ерекшеліктерін айқындап, уақыт пен кеңістік тұрғысынан талдау, баяндау композициясын ажырату; көркем шығармадағы кейіпкерлер жүйесін жинақтау мен даралау арқылы өмір шындығын көрсету, авторлық ұстанымды айқындау; қаламгердің даралық стилін талдау (шығарма тілінің лексика, синтаксистік құрылымындағы ерекшеліктерін талдау); шығармадағы көркемдік тәсілдерге (троп пен фигура түрлеріне) талдау, көркем деталь, авторлық пафос, идеалды айқындау; қазақ әдебиеті мен әлем әдебиетіндегі ортақ бағыт, әдеби ағым, жалпыадамзаттық құндылықтарды анықтау, талдау жасау;
3) бағалау және шығармашылық өнім: шығарманы ғаламдық тақырыптармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; шығарманың идеясын көркемдік-эстетикалық құндылық тұрғысынан әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра талдап баға беру; көркем шығарманың гуманистік, жалпыадамзаттық, рухани құндылығына баға бере отырып объективті, субъективті эссе жазу; шығарманы идеялық жағынан мазмұндас әлем әдебиеті үлгілерімен салыстыра талдап, әдеби сын, мақала жазу.
14. Оқытылатын көркем шығармалар тізімі:
1960-1980 жылдардағы әдебиет
1) І.Есенберлиннің "Қаһар" романы;
2) К.Тоқаевтың "Түнде атылған оқ" повесі;
3) Ж.Нәжімеденовтің "Келін" поэмасы;
4) Ә.Нұршайықовтың "Ақиқат пен аңыз" роман-диалогі;
5) Ш.Мұртазаның "Қызыл жебе" романы;
6) Ә.Кекілбаевтің "Үркер" романы;
7) Т.Ахтановтың "Шырағың сөнбесін" романы.
1990 жылдардағы қазақ әдебиеті
8) Ә.Нұрпейісовтің "Соңғы парыз" романы;
9) Қ.Мырза-Әлінің "Қызыл кітап" поэмасы;
10) С.Жүнісовтің "Аманай мен Заманай" романы;
11) М.Мағауиннің "Шақан-шері" романы;
12) Ш. Құсайыновтың "Томирис" драмасы.
Тәуелсіздік жылдардағы әдебиет
13) Б.Мұқайдың "Өмірзая" романы;
14) Қ.Жұмаділовтің "Тағдыр" романы;
15) О.Бөкейдің "Атау кере" повесі;
16) Ұ. Есдәулетовтің "Натюрморд" поэмасы;
17) Р.Отарбаевтың "Бейбарыс сұлтан" драмасы.
ХХІ ғасырдағы қазақ әдебиеті
18) Қазіргі қазақ лирикасы;
19) Поэмадағы көркемдік ізденістер;
20) Жаңа ғасыр романы;
21) Повестегі дәстүр және жаңашылдық;
22) Қазақ әңгімесінің көркемдік көкжиегі;
23) Драматургияның жаңа өрісі;
24) Әдебиеттану және сын.
3-тарау. Оқыту мақсаттарының жүйесі
15. Бағдарламада оқыту мақсаттары сандардан тұратын кодтық белгімен белгіленді. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші сандар бөлім және бөлімше ретін, төртінші сан бөлімшедегі оқыту мақсатының реттік нөмірін көрсетеді. Мысалы, 10.2.1.4. кодында "10" – сынып, "2.1" – екінші бөлімнің бірінші бөлімшесі, "4" – оқыту мақсатының реттік саны.
16. Оқыту мақсаттарының жүйесі бөлім бойынша әр сыныпқа берілген:
1) оқу және түсіну:
Білім алушылар: | ||
10-сынып | 11-сынып | |
Көркем шығармадағы поэтикалық қолданыстардың мәнін ашу, мәтіндегі қолданысын түсіну |
10. 1. 1. 1 |
11. 1. 1. 1 |
Шығарма үзінділерімен жұмыс |
10. 1. 2. 1 |
11. 1. 2. 1 |
Шығармадағы өзекті мәселе, идеялық мазмұн |
10. 1. 3. 1 |
11. 1. 3. 1 |
Көркем шығармадағы форма мен мазмұн бірлігі |
10. 1. 4. 1 |
11. 1. 4. 1 |
Интерпретация (ауызша, жазбаша) |
10. 1. 5. 1 |
11. 1. 5. 1 |
2) талдау және жинақтау:
Білім алушылар: | ||
10-сынып | 11-сынып | |
Әдеби шығарманың композициялық құрылымы |
10. 2. 1. 1 |
11. 2. 1. 1 |
Көркем шығарманың образдар жүйесі, типтік характер |
10. 2. 2. 1 |
11. 2. 2. 1 |
Көркем шығарманың тілі, стилі; |
10. 2. 3. 1 |
11. 2. 3. 1 |
Көркемдік тәсілдер |
10. 2. 4. 1 |
11. 2. 4. 1 |
Қазақ және әлем әдебиетіндегі құндылықтар |
10. 2. 5. 1 |
11. 2. 5. 1 |
3) бағалау және шығармашылық өнім:
Білім алушылар: | ||
10-сынып | 11-сынып | |
Тарихи шындық және көркемдік шешім |
10. 3. 1. 1 |
11. 3. 1. 1 |
Көркемдік құндылығы |
10. 3. 2. 1 |
11. 3. 2. 1 |
Әдеби эссе |
10. 3. 3. 1 |
11. 3. 3. 1 |
Әдеби сын |
10. 3. 4. 1 |
11. 3. 4. 1 |
17. Осы оқу бағдарламасы қосымшада берілген жалпы орта білім беру деңгейінің қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын гуманитарлық бағыттағы мамандандырылған желілік "Абай мектептерінің" 10-11-сыныптарына арналған "Қазақ әдебиеті" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасының ұзақ мерзімді жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.
18. Тоқсандағы бөлімдер және бөлімдер ішіндегі тақырыптар бойынша сағат сандарын бөлу мұғалімнің еркіне қалдырылады.
Жалпы орта білім беру деңгейінің қазақ тілі мен әдебиетін тереңдете оқытатын гуманитарлық бағыттағы мамандандырылған желілік "Абай мектептерінің" 10-11-сыныптарына арналған "Қазақ әдебиеті" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасын жүзеге асыру бойынша ұзақ мерзімді жоспар
1) 10-сынып:
Бөлім | Оқытылатын шығармалар | Сөйлеу қызметінің түрлері | Оқыту мақсаттары |
1-тоқсан | |||
"Құлақтан кіріп бойды алар" |
ХІХ ғасыр әдебиеті. | оқу және түсіну |
10. 1. 1. 1 көркем шығармадағы поэтикалық тілдің ерекшелігін білу; |
талдау және жинақтау |
10. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициясын уақыт пен кеңістік тұрғысынан талдау; | ||
бағалау және шығармашылық өнім |
10. 3. 1. 1 шығарманы мазмұндас туындылардың үлгілерімен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
2-тоқсан | |||
Тарихтыңшертіп пернесін |
ХХ ғ. басындағы әдебиет. | оқу және түсіну |
10. 1. 1. 1 көркем шығармадағы поэтикалық тілдің ерекшелігін білу; |
талдау және жинақтау |
10. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициясын уақыт пен кеңістік тұрғысынан талдау; | ||
бағалау және шығармашылық өнім |
10. 3. 1. 1 шығарманы мазмұндас туындылардың үлгілерімен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
3-тоқсан | |||
Әдебиеттің алтын ғасыры | 1920-1940 жылдардағы әдебиет. С.Сейфуллиннің "Көкшетау" поэмасы, Б.Майлиннің "Майдан" пьесасы, І.Жансүгіровтің "Құлагер" поэмасы, М.Әуезовтің "Абай жолы" роман-эпопеясы | оқу және түсіну |
10. 1. 1. 1 көркем шығармадағы поэтикалық тілдің ерекшелігін білу; |
талдау және жинақтау |
10. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициясын уақыт пен кеңістік тұрғысынан талдау; | ||
бағалау және шығармашылық өнім |
10. 3. 1. 1 шығарманы мазмұндас туындылардың үлгілерімен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
4-тоқсан | |||
Заман, дәуір тұлғасы | 1950-1960 жылдардағы әдебиет. Ғ.Мүсіреповтің "Ұлпан" романы, Қ.Аманжоловтың "Ақын өлімі туралы аңыз" поэмасы, Қ.Бекхожиннің "Батыр Науан" поэмасы, М.Иманжановтың "Алғашқы айлар" повесі, Ж.Молдағалиевтың "Қыран дала" поэмасы, Д.Әбіловтің "Ақын арманы" романы | оқу және түсіну |
10. 1. 1. 1 көркем шығармадағы поэтикалық тілдің ерекшелігін білу; |
талдау және жинақтау |
10. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициясын уақыт пен кеңістік тұрғысынан талдау; | ||
бағалау және шығармашылық өнім |
10. 3. 1. 1 шығарманы мазмұндас туындылардың үлгілерімен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; |
2) 11-сынып:
Бөлім | Оқытылатын шығармалар | Сөйлеу қызметінің түрлері | Оқыту мақсаттары |
1-тоқсан | |||
Прозадағы көркем ой | 1960-1980 жылдардағы әдебиет. І.Есенберлиннің "Қаһар" романы, Кемел Тоқаевтың "Түнде атылған оқ" повесі, Ж.Нәжімеденовтің "Келін" поэмасы, Ә.Нұршайықовтың "Ақиқат пен аңыз" роман- диалогі, Ш.Мұртазаның "Қызыл жебе" романы, Ә.Кекілбаевтың "Үркер" романы, Т.Ахтановтың "Шырағың сөнбесін" романы | оқу және түсіну |
11. 1. 1. 1 шығарма мәтініндегі жекелеген ұғымдардың концептілік мәнін түсіну; |
талдау және жинақтау |
11. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициясын жанрлық ерекшеліктерін айқындап, уақыт пен кеңістік тұрғысынан талдау, баяндау композициясын ажырату; | ||
бағалау және шығармаылық өнім |
11. 3. 1. 1 шығарманы ғаламдық тақырыптармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
2-тоқсан | |||
Пайым мен парасат | 1990 жылдардағы қазақ әдебиеті. Ә.Нұрпейісовтің "Соңғы парыз" романы, Қ.Мырза- Әлінің "Қызыл кітап" поэмасы, М.Мағауиннің "Шақан-шері" романы, С.Жүнісовтің "Аманай мен Заманай" романы, Ш.Құсайыновтың "Томирис" драмасы | оқу және түсіну |
11. 1. 1. 1 шығарма мәтініндегі жекелеген ұғымдардың концептілік мәнін түсіну; |
талдау және жинақтау |
11. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициясын жанрлық ерекшеліктерін айқындап, уақыт пен кеңістік тұрғысынан талдау, баяндау композициясын ажырату; | ||
бағалау және шығармашылық өнім |
11. 3. 1. 1 шығарманы ғаламдық тақырыптармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
3-тоқсан | |||
Шындықжәне шығарма |
Тәуелсіздік тұсындағы әдебиет. | оқу және түсіну |
11. 1. 1. 1 шығарма мәтініндегі жекелеген ұғымдардың концептілік мәнін түсіну; |
талдау және жинақтау |
11. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициясын жанрлық ерекшеліктерін айқындап, уақыт пен кеңістік тұрғысынан талдау, баяндау композициясын ажырату; | ||
бағалау және шығармашылық өнім |
11. 3. 1. 1 шығарманы ғаламдық тақырыптармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; | ||
4-тоқсан | |||
Көркем әдебиет және әдеби сын |
ХХІ ғасырдағы қазақ әдебиеті. | оқу және түсіну |
11. 1. 1. 1 шығарма мәтініндегі жекелеген сөздердің концептілік мәнін түсіну; |
талдау және жинақтау |
11. 2. 1. 1 әдеби шығарманың композициясын жанрлық ерекшеліктерін айқындап, уақыт пен кеңістік тұрғысынан талдау, баяндау композициясын ажырату; | ||
бағалау және шығармашылық өнім |
11. 3. 1. 1 шығарманы ғаламдық тақырыптармен салыстырып, ұлттық және тарихи құндылығын бағалау; |
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 27 қарашасы № 496 бұйрығына 11-қосымша |
|
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығына 610-қосымша |
Бастауыш білім беру деңгейінің 2, 4-сыныптарына арналған "Қазақ тілі" пәнінен оқу жүктемесі төмендетілген үлгілік оқу бағдарламасы (оқыту қазақ тілінде емес)
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Оқу бағдарламасы "Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17669) сәйкес әзірленген.
2. "Қазақ тілі" пәнін оқытудың мақсаты – қоғамдық ортада қазақ тілінде қарым-қатынас жасау мүмкіндіктерін қамтамасыз ететін коммуникативтік дағдылардың негізін қалыптастыру және тілдік нормаларды қолдануға, сауатты жазуға үйрету.
3. Қойылған мақсатқа жету үшін мынадай міндеттердің шешілуі көзделеді:
1) тілдік дағдыларды (айтылым, тыңдалым, оқылым, жазылым) дамыту;
2) қазақ тіліндегі сөздік қорды үздіксіз дамыту әдістерін меңгерту;
3) тұрмыста, қоғамдық орындарда, мәдени орталарда қазақ тілінде қарым-қатынас жасау қабілеттері мен дағдыларын дамыту;
4) қазақ тілінде меңгерген білім, білік, дағдыларын күнделікті өмірде өз бетінше қолдануға дағдыландыру;
5) шығармашылықпен жұмыс істеуді, сын тұрғысынан ойлау қабілеттерін дамыту.
4. "Қазақ тілі" пәні бойынша білім алушылардың білім, білік, дағдыларына қойылатын талаптар "Шет тілін меңгерудің жалпы еуропалық құзыреті" (CEFR) деңгейлерін (А1, А2, В1, В2, С1) ескере отырып құрастырылды; білім алушылар бастауыш сыныпты аяқтағанда, қазақ тілін қарапайым А1, А2 (бастапқы) деңгейінде меңгереді.
5. Оқу бағдарламасында үш тілде білім беруді жүзеге асыру қарастырылған, онда үш тілді меңгертіп қана қоймай, сондай-ақ білім алушылардың сыныптан тыс жұмыстарын да үш (қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде) тілде ұйымдастыру қарастырылған.
6. Жеке тұлғалық қасиеттердің кең ауқымды дағдылармен бірлесе дамытылуы білім берудің "қазақстандық патриотизм мен азаматтық жауапкершілік", "құрмет", "ынтымақтастық", "еңбек пен шығармашылық", "ашықтық", "өмір бойы білім алу" сияқты құндылықтарын бойына сіңіруіне, Отанына риясыз қызмет ететін, білімді, білікті, рухани терең азамат болып қалыптасуына көмектеседі.
2-тарау. "Қазақ тілі" оқу пәнінің мазмұнын ұйымдастыру
7. Оқу жүктемесінің бөлінуі:
1) 2-сынып – аптасына 2 сағат, барлығы – 68 сағат;
2) 4-сынып – аптасына 3 сағат, барлығы – 102 сағат.
8. "Қазақ тілі" оқу пәнінің 2-сыныпқа арналған базалық мазмұны:
1) тыңдалым: тақырыпқа байланысты шағын диалог/монологтің мазмұнын түсіну, тыңдау/көру материалдарындағы негізгі ойды анықтау, тірек сөздер бойынша тақырыбын болжау, кесте толтыру және суреттерді орналастыру арқылы түсінгенін білдіру, тыңдалым бойынша жағымды/жағымсыз кейіпкерлерді ажырату;
2) айтылым: тақырып бойынша шағын диалог/монолог, сұрақтар құрастыру, шағын мәтінді мазмұндау, сурет/иллюстрция/постер бойынша сөйлеу;
3) оқылым: оқудың түрлері, шағын мәтінді рөлге бөліп, мәнерлеп, түсініп оқу, қарапайым фразалар, мәтіннің жанрын (өлең, жаңылтпаш, жұмбақ, ертегі, әңгіме) ажырату, сөздікпен, анықтамалықтармен жұмыс;
4) жазылым: сурет/комикс/иллюстрация бойынша мәтін құрастыру, тыңдау/көру материалдарының мазмұны, төл әріптердің каллиграфиясы, айтылуы мен жазылуында айырмашылығы жоқ сөздер, орфография, тасымал;
5) сөйлеу әрекеттері аясындағы тілдік дағдылар (лингвистикалық терминдер қолданылмайды) бойынша: фонетика: төл дыбыстардың артикуляциясы, орфоэпия, дауыс ырғағы, буын, интонация, буын және дыбыс үндестігі; лексика: тақырыпқа қатысты лексикалық минимум, жиі қолданылатын сөздер, қаратпа сөздер, антонимдер; грамматика: заттың атын (жалпы/жалқы) білдіретін сөздер, ілік, табыс, жатыс септіктері, көмекші есімдер, ауызша/жазбаша тілдегі етістіктің шақтары, қалып етістіктері, сұрау есімдіктері, мекен үстеулер, жалғаулық шылаулар, әдеп сөздер, сөз тіркестері, сөйлемдегі сөздердің орын тәртібі.
9. "Қазақ тілі" оқу пәнінің 4-сыныпқа арналған базалық мазмұны:
1) тыңдалым; әңгімелер мен ақпаратты тыңдау және негізгі ойды түсіну, мәтінді көркемдеу үшін қолданылған жеке сөздерді өз бетімен түсіне алу, жиі қолданылатын кейбір сөздерді өз бетімен түсіне алу;
2) айтылым; берілген тақырып бойынша пікір алмасу, айтылған немесе тыңдау/көру материалдарындағы әңгіме немесе ақпараттағы негізгі ойдың сипаттамасы, әдеп сөздер мен сөз тіркестерін қолдану, тақырып бойынша диалог/монолог құрастыру, жағдаяттарды талдау, шағын көркем шығармаларды оқып түсіну, үлгі бойынша тапсырмаларды орындау, сөйлеу стилін сақтау;
3) оқылым; мәтіннің түрлері, шағын мәтіндегі негізгі ойды түсіну, мәтіннің жанрын ажырату, мәтіннің тақырыбын және ондағы негізгі ойды анықтау, мәтінге сұрақтар (қандай? қай? қашан? қайда?) құрастыру және оған жауап беру, тірек сөздер арқылы мәтіннің мазмұнын болжау;
4) жазылым; шағын сюжетті комикс/буклет/коллаж/жарнама/ презентацияны сөйлемдермен толықтыру, оқыған, тыңдаған, тыңдау/көру материалдары, сұрақтар мен жоспар бойынша мазмұнын жазу, дұрыс құрылмаған мәтінді түзеп қайта жазу, жазу емлесі;
5) сөйлеу әрекеттері аясындағы тілдік дағдылар (лингвистикалық терминдер қолданылмайды) бойынша; фонетика, төл дыбыстардың артикуляциясы, орфоэпия, дауыс ырғағы, буын, интонация, үндестік заңы. Лексика; тақырыпқа қатысты лексикалық минимум, жиі қолданылатын сөздер, бейтарап сөздер, репликалар, қаратпа сөздер, антонимдер; грамматика; ауызша/жазбаша тілдегі сөз таптары, көмекші сөздер, ауызша/жазбаша тілдегі көптік/тәуелдік/жіктік/септік жалғаулар, етістіктің ауыспалы осы шағы, жедел/бұрынғы өткен шақ, ортақ етіс, ауыспалы келер шақ, қалау рай формалары, жіктеу/сұрау/сілтеу есімдіктері және олардың септелуі, үстеу және оның түрлері, одағай, модаль, еліктеуіш сөздер, сөз тіркестері, сөйлемдегі сөздердің орын тәртібі, қарсылықты және себеп-салдар жалғаулық шылаулар, сөйлемнің бірыңғай мүшелері, жай сөйлемдер.
3-тарау. Оқу мақсаттарының жүйесі
10. Бағдарламада оқу мақсаттары кодтық белгімен белгіленді. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші сан бөлім мен бөлімшенің ретін, төртінші сан оқу мақсатының реттік нөмірін көрсетеді. Мысалы, 2.2.1.1 кодында "2" – сынып, "2.1" – бөлім мен бөлімше, "1" – оқу мақсатының реттік нөмірі.
11. Оқу мақсаттарының жүйесі:
1) "Тыңдалым" бөлімі:
Білім алушылар: | ||
Бөлімше (түйінді дағдылар) | "Тыңдалым" бөлімі бойынша оқу мақсаттары | |
2-сынып |
4-сынып | |
1.1 | 2.1.1.1 баяу және анық айтылған сөзді тыңдау және интонациясы бойынша сұраулы және лепті сөйлемдерді ажырату | 4.1.1.1 анық айтылған сөзді тыңдап, қысқаша жазба (тірек сөздер) жасау және нақтылау мақсатында сұрақтар құру |
1.2 | 2.1.2.1 баяу және анық айтылған жиі қолданылатын сөздердің мағынасын түсіну | 4.1.2.1 бейтаныс сөздер мен сөз тіркестері бар мәтіннің мағынасын түсіну |
1.3 Тыңдаған аудио/бейнематериалдың мазмұнын түсіну | 2.1.3.1 тыңдаған материалдың (ұзақтығы 1-1,5 мин) мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беру | 4.1.3.1 тыңдаған материалдың (ұзақтығы 2-2,5 мин) мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беру/сөйлемді толықтыру |
1.4 | 2.1.4.1 тыңдаған материалдың мазмұнын түсіну мұғалімнің қолдауымен жағымды және жағымсыз кейіпкерлерді анықтау | 4.1.4.1 тыңдаған мәтін бойынша оқиғаның себеп-салдарлық байланысын (кейіпкерлер, оқиға) анықтау |
1.5 | 2.1.5.1 мәтіннің тақырыбы мен тірек сөздері, сөз тіркестері бойынша мазмұнын болжау | 4.1.5.1 тыңдаған оқиға/әңгіме бөліктерінің жалғасын болжау |
2) "Айтылым" бөлімі:
Бөлімше (түйінді дағдылар) | "Айтылым" бөлімі бойынша оқу мақсаттары | |
2-сынып |
4-сынып | |
2.1 | 2.2.1.1 өз сөзінде ақпаратты сұрау, іс-әрекетке түсініктеме беру үшін сөздер және сөз тіркестерін қолдану | 4.2.1.1 берілген сөздерге қарама-қарсы мағыналы, мағыналас сөздерді табу және сөйлеу барысында қолдану |
2.2 |
2.2.2.1 сюжетті сурет негізінде сөйлеу | 4.2.2.1 берілген тірек сөздер мен жоспардың негізінде қысқа монолог құру |
2.3 | 2.2.3.1 күнделікті өмірде кездесетін жағдаяттарда қызығушылығы бойынша диалогке қатысу | 4.2.3.1 белгілі бір тақырыпта сұхбаттасу барысында шағын мәліметті (4-5 сөйлем) баяндау |
2.4 Оқыған/тыңдаған материалды мазмұндау | 2.2.4.1 суретті жоспар және тірек сөздер/сұрақтар негізінде шағын мәтінді мазмұндау |
4.2.4.1 жоспар/жазбалар |
2.5 | 2.2.5.1 мәлімет, кейіпкер, оқиғаларды салыстыру негізінде қарапайым пікір ("мен... деп ойлаймын", "мен... деп санаймын", "маған ... сияқты", "маған ... тәрізді") білдіру |
4.2.5.1 шығарманың кейіпкері туралы пікірлерді |
2.6 | 2.2.6.1* ә, ө, ү, ұ, і, ң, қ, ғ, һ дыбыстарын артикуляциялау | 4.2.6.1 айтылуы мен жазылуында айырмашылығы бар сөздерді дұрыс айту |
3) "Оқылым" бөлімі:
Бөлімше (түйінді дағдылар) | "Оқылым" бөлімі бойынша оқу мақсаттары | |
2-сынып |
4-сынып | |
3.1 | 2.3.1.1 шағын мәтінді түсініп, мәнерлеп (дауыс ырғағын дұрыс қойып)/рөлге бөліп оқу |
4.3.1.1 мәтінді іштей, түсініп және қажетті ақпаратты тауып/шолып/бел |
3.2 | 2.3.2.1 шағын мәтіндегі жиі қолданылатын сөздерден құрастырылған сөйлемдердің мағынасын түсіну | 4.3.2.1 бейтаныс сөздер кездесетін шағын мәтіндегі негізгі ойды түсіну |
3.3 | 2.3.3.1 мәтіннің жанрын (өлең, жаңылтпаш, жұмбақ, ертегі, әңгіме) ажырату | 4.3.3.1 мәтіннің жанрын (мақал-мәтелдер, бата, аңыз, мысал, өсиет әңгімелердің) жанрлық ерекшеліктерін және көмекші сөздердің қолдауымен пайымдау мәтінін анықтау |
3.4 | 2.3.4.1 мәтіннің мазмұны немесе иллюстрация/постер бойынша қарапайым сұрақтар кім? не? қандай? қанша? не істеді?) құрастыру және оған жауап беру | 4.3.4.1 мұғалімнің қолдауымен мәтін мазмұнын және кейіпкерлердің іс-әрекетін бағалауға бағытталған сұрақтар (неліктен? не үшін?) құрастыру және оған жауап беру |
3.5 | 2.3.5.1 мұғалімнің қолдауымен сөздік, анықтамалықтардан қажетті ақпаратты табу | 4.3.5.1 қажетті ақпараттарды табу үшін түрлі дереккөздерді (сөздіктер, инфографикалар, энциклопедиялар, ғаламтор) қолдана білу және ақпаратты кестеге салу (жіктеу)/сызба түрінде беру |
4) "Жазылым" бөлімі:
Бөлімше (түйінді дағдылар) | "Жазылым" бөлімі бойынша оқу мақсаттары | |
2-сынып |
4-сынып | |
4.1 | 2. 4. 1. 1 заттың сынын білдіретін сөздерді қолдана отырып, сөйлемді суретпен толықтырып жазу/постер құрастыру/ берілген иллюстрация бойынша мәтін (3 сөйлемнен кем емес) құрау |
4.4.1.1 шағын сюжетті комикс/буклет/ |
4.2 | 2.4.2.1 оқыған/ аудио/бейнематериалдың мазмұны бойынша сұраққа жауап (сөйлем) жазу |
4.4.2.1 оқыған/аудио/ |
4.3 | 2.4.3.1 мұғалімнің қолдауымен сөйлем түрлерін айтылу мақсатына қарай ажырату және тиісті тыныс белгілерін (нүкте, сұрақ белгісі, леп белгісі) қолдану | 4.4.3.1 сөйлемнің бірыңғай мүшелерінің тыныс белгісін (үтір, қос нүкте)/қаратпа сөзден кейінгі сөйлемнің тиісті тыныс белгілерін қолдану |
4.4 | 2.4.4.1 бас әріптер мен кіші әріптердің биіктігін, енін, көлбеулігін және олардың байланысын, азат жолдың және тақырыптың өлшемін сақтап жазу | 4.4.4.1 каллиграфиялық нормаларға сәйкес әріптердің өзара байланысын сақтап, бір сызықта көркем жазу |
4.5 | 2. 4. 5. 1 ә, ө, ү, ұ, і, ң, қ, ғ, һ әріптері кездесетін сөздерді анықтап, теріп жазу | 4.4.5.1 мұғалімнің қолдауымен айтылуы мен жазылуында айырмашылығы бар сөздерді дұрыс жазу |
2.4.5.2 сөзді буынға бөлу және мұғалімнің қолдауымен сөзді тасымалдап жазу | 4.4.5.2 сөзге қосымшалар жалғау кезінде үндестік заңын сақтау |
5) "Тілдік нормаларды қолдану" бөлімі:
Бөлімше (түйінді дағдылар) | "Тілдік нормаларды қолдану" бөлімі бойынша оқу мақсаттары | |
2-сынып |
4-сынып | |
5.1 | 2.5.1.1 мұғалімнің қолдауымен заттың атын/сынын/санын/іс-қимылын білдіретін сөздерді ауызша/жазбаша тілде қолдану | 4.5.1.1 мұғалімнің қолдауымен шылауларды, көмекші сөздерді ауызша/жазбаша тілде қолдану |
2.5.1.2 мұғалімнің қолдауымен шағын мәтіндегі көптік/ тәуелдік/ | 4.5.1.2 көптік/ тәуелдік/септік/жіктік жалғаулы сөздерді ауызша/жазбаша тілде қолдану | |
2.5.1.3 мұғалімнің қолдауымен сөйлемдегі етістіктің шақтарын ауызша сөйлеу тілінде қолдану | 4.5.1.3 өз бетінше шағын мәтіннен етістіктің шақ, рай формаларын ауызша/жазбаша тілде қолдану | |
2.5.1.4 мұғалімнің қолдауымен сөйлеу барысында есімдіктерді (сілтеу, сұрау есімдіктерін) қолдану | 4.5.1.4 септік/жіктік формалардағы жіктеу есімдіктерін және септеулік шылауларды ауызша/жазбаша тілде қолдану | |
2.5.1.5 мұғалімнің қолдауымен үлгі бойынша жай сөйлемдегі сөз тіркестерінің байланысын түсіну және сақтау | 4.5.1.5 сөйлемдегі сөздердің орын тәртібін сақтап жай және құрмалас сөйлем құрастыру |
12. Осы оқу бағдарламасы 1-қосымшада берілген бастауыш білім беру деңгейінің 2,4-сыныптарына арналған "Қазақ тілі" пәнінен оқу жүктемесі төмендетілген үлгілік оқу бағдарламасының Ұзақ мерзімді жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.
13. Шет тілін игеру деңгейін бағалаудың жалпыеуропалық жүйесіне сәйкес білім алушылар А1, А2 деңгейлеріне жету үшін осы үлгілік оқу бағдарламасының 2-қосымшасында келтірілген лексикалық-грамматикалық минимумды игереді.
14. Тоқсандағы бөлімдер және бөлімдер ішіндегі тақырыптар бойынша сағат сандарын бөлу мұғалімнің еркіне қалдырылады.
Бастауыш білім беру деңгейінің 2, 4-сыныптарына арналған "Қазақ тілі" оқу пәнінен оқу жүктемесі төмендетілген үлгілік оқу бағдарламасына 1-қосымша |
Бастауыш білім беру деңгейінің 2, 4-сыныптарына арналған "Қазақ тілі" пәнінен оқу жүктемесі төмендетілген үлгілік оқу бағдарламасын жүзеге асыру бойынша Ұзақ мерзімді жоспар (оқыту қазақ тілінде емес)
1) 2-сынып:
Ортақ тақырыптар | Сөйлеу әрекеттерінің түрлері | Бөлімше (түйінді дағдылар) | Оқу мақсаттары |
1-тоқсан | |||
1. Өзім туралы | Тыңдалым | 1.1 Тыңдаған материалдың мазмұнын түсіну | 2.1.1.1 баяу және анық айтылған сөзді тыңдау және интонациясы бойынша сұраулы және лепті сөйлемдерді ажырату |
1.2 Сөздердің лексикалық мағынасын түсіну | 2.1.2.1 баяу және анық айтылған жиі қолданылатын сөздердің мағынасын түсіну | ||
1.3 Тыңдаған аудио/бейне материалдың мазмұнын түсіну | 2.1.3.1* тыңдаған материалдың (ұзақтығы 1-1,5 мин) мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беру | ||
Айтылым | 2.1 Сөздік қорды толықтыру | 2.2.1.1* өз сөзінде ақпаратты сұрау, іс-әрекетке түсініктеме беру үшін сөздер және сөз тіркестерін қолдану | |
2.2 Берілген тақырып бойынша ойын жеткізу |
2.2.2.1 сюжетті сурет негізінде сөйлеу | ||
2.3 Түрлі жағдаяттарда қарым-қатынасқа түсу (диалог) | 2.2.3.1* күнделікті өмірде кездесетін жағдаяттарда қызығушылығы бойынша диалогке қатысу | ||
2.4 Оқыған/ | 2.2.4.1* суретті жоспар және тірек сөздер/сұрақтар негізінде шағын мәтінді мазмұндау | ||
Оқылым | 3.1 Оқу түрлерін қолдану | 2.3.1.1 шағын мәтінді түсініп, мәнерлеп (дауыс ырғағын дұрыс қойып), рөлге бөліп оқу | |
3.2 Мәтіннің мазмұнын түсіну | 2.3.2.1 шағын мәтіндегі жиі қолданылатын сөздерден құрастырылған сөйлемдердің мағынасын түсіну | ||
3.4 Сұрақтар мен жауаптар құрастыру | 2.3.4.1* мәтіннің мазмұны немесе иллюстрация/постер бойынша қарапайым сұрақтар кім? не? қандай? қанша? не істеді?) құрастыру және оған жауап беру | ||
Жазылым | 4.1 Мәтінді түрлі формада ұсыну | 2.4.1.1* заттың сынын білдіретін сөздерді қолдана отырып, сөйлемді суретпен толықтырып жазу/постер құрастыру/берілген иллюстрация бойынша мәтін (3 сөйлемнен кем емес) құрау | |
2.4 Оқыған/ тыңдаған материалды мазмұн желісі бойынша баяндау | 2.4.2.1* оқыған/ аудио/бейнематериалдың мазмұны бойынша сұраққа жауап (сөйлем) жазу | ||
4.3 Пунктуация лық нормаларды сақтау | 2.4.3.1* мұғалімнің қолдауымен сөйлем түрлерін айтылу мақсатына қарай ажырату және тиісті тыныс белгілерін (нүкте, сұрақ белгісі, леп белгісі) қолдану | ||
4.5 | 2.4.5.1* ә, ө, ү, ұ, і, ң, қ, ғ, һ әріптері кездесетін сөздерді анықтап, теріп жазу | ||
Тілдік |
5.1 | 2.5.1.1* мұғалімнің қолдауымен заттың атын/сынын/санын/іс-қимылын білдіретін сөздерді ауызша/жазбаша тілде қолдану | |
2.5.1.2* мұғалімнің қолдауымен шағын мәтіндегі көптік/тәуелдік/септік/жіктік жалғаулы сөздерді ауызша/жазбаша тілде қолдану | |||
2.5.1.3* мұғалімнің қолдауымен сөйлемдегі етістіктің шақтарын ауызша сөйлеу тілінде қолдану | |||
2-тоқсан | |||
3. Менің мектебім | Тыңдалым | 1.1 Тыңдаған материалдың мазмұнын түсіну | 2.1.1.1 баяу және анық айтылған сөзді тыңдау және интонациясы бойынша сұраулы және лепті сөйлемдерді ажырату |
1.2 Сөздердің лексикалық мағынасын түсіну | 2.1.2.1 баяу және анық айтылған жиі қолданылатын сөздердің мағынасын түсіну | ||
1.3 Тыңдаған аудио/бейнематериалдың мазмұнын түсіну | 2.1.3.1* тыңдаған материалдың (ұзақтығы 1-1,5 мин) мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беру | ||
1.5 Тыңдалым материалын болжау | 2.1.5.1* мәтіннің тақырыбы мен тірек сөздері, сөз тіркесі бойынша мазмұнын болжау | ||
Айтылым | 2.1 Сөздік қорды толықтыру | 2.2.1.1* өз сөзінде ақпаратты сұрау, іс-әрекетке түсініктеме беру үшін сөздер және сөз тіркестерін қолдану | |
2.2 Берілген тақырып бойынша ойын жеткізу |
2.2.2.1 сюжетті сурет негізінде сөйлеу | ||
2.3 Түрліжағдаяттарда қарым-қатынасқа түсу (диалог) | 2.2.3.1* күнделікті өмірде кездесетін жағдаяттарда қызығушылығы бойынша диалогке қатысу | ||
2.5 Тыңдау-көру материалдары негізінде ойын айту | 2.2.5.1* мәлімет, кейіпкер, оқиғаларды салыстыру негізінде қарапайым пікір ("мен ... деп ойлаймын", "мен ... деп санаймын", "маған ... сияқты", маған ... тәрізді") білдіру | ||
2.6 Оқылған/ | 2.2.6.1* ә, ө, ү, ұ, і, ң, қ, ғ, һ дыбыстарын артикуляциялау | ||
Оқылым | 3.1 Оқу түрлерін қолдану | 2.3.1.1 шағын мәтінді түсініп, мәнерлеп (дауыс ырғағын дұрыс қойып), рөлге бөліп оқу | |
3.3 Мәтіннің жанрлары мен түрлерін анықтау | 2.3.3.1* мәтіннің жанрын (өлең, жаңылтпаш, жұмбақ, ертегі, әңгіме) ажырату | ||
3.5 Түрлі дереккөздер | 2.3.5.1* мұғалімнің қолдауымен сөздік, анықтамалықтардан қажетті ақпаратты табу | ||
Жазылым | 4.2 Тыңдаған/ оқыған/көрген материалдың мазмұнын жазу | 2.4.2.1* оқыған/ аудио/бейнематериалдың мазмұны бойынша сұраққа жауап (сөйлем) жазу | |
4.4 | 2.4.4.1 бас әріптер мен кіші әріптердің биіктігін, енін, көлбеулігін және олардың байланысын, азат жолдың және тақырыптың өлшемін сақтап жазу | ||
Тілдік дағдылар |
5.1 | 2.5.1.1* мұғалімнің қолдауымен заттың атын/сынын/санын/іс-қимылын білдіретін сөздерді ауызша/жазбаша тілде қолдану | |
2.5.1.4* мұғалімнің қолдауымен сөйлеу барысында сілтеу, сұрау есімдіктерін қолдану | |||
2.5.1.5* мұғалімнің қолдауымен үлгі бойынша жай сөйлемдегі сөз тіркестерінің байланысын түсіну және сақтау | |||
3-тоқсан | |||
5. Дені саудың жаны сау | Тыңдалым | 1.1 Тыңдаған материалдың мазмұнын түсіну | 2.1.1.1 баяу және анық айтылған сөзді тыңдау және интонациясы бойынша сұраулы және лепті сөйлемдерді ажырату |
1.3 Тыңдаған аудио/бейне материалдың мазмұнын түсіну | 2.1.3.1* тыңдаған материалдың (ұзақтығы 1-1,5 мин) мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беру | ||
1.4 Мәтіндегі негізгі, қосалқы мәліметтерді түсіну | 2.1.4.1 тыңдаған материалдың мазмұнын түсіну, мұғалімнің қолдауымен жағымды және жағымсыз кейіпкерлерді анықтау | ||
1.5 Тыңдалым материалын болжау | 2.1.5.1* мәтіннің тақырыбы мен тірек сөздері, сөз тіркесі бойынша мазмұнын болжау | ||
Айтылым | 2.3 Түрлі жағдаяттарда қарым-қатынасқа түсу (диалог) | 2.2.3.1* күнделікті өмірде кездесетін жағдаяттарда қызығушылығы бойынша диалогке қатысу | |
2.4 Оқыған/ | 2.2.4.1* суретті жоспар және тірек сөздер/сұрақтар негізінде шағын мәтінді мазмұндау | ||
2.5 Тыңдау-көру материалдары негізінде ойын айту | 2.2.5.1* мәлімет, кейіпкер, оқиғаларды салыстыру негізінде қарапайым пікір ("мен ... деп ойлаймын", "мен ... деп санаймын", "маған ... сияқты", маған ... тәрізді") білдіру | ||
2.6 | 2.2.6.1* ә, ө, ү, ұ, і, ң, қ, ғ, һ дыбыстарын артикуляциялау | ||
Оқылым | 3.1 Оқу түрлерін қолдану | 2.3.1.1 шағын мәтінді түсініп, мәнерлеп (дауыс ырғағын дұрыс қойып)/рөлге бөліп оқу | |
3.2 Мәтіннің мазмұнын түсіну | 2.3.2.1 шағын мәтіндегі жиі қолданылатын сөздерден құрастырылған сөйлемдердің мағынасын түсіну | ||
3.3 Мәтіннің жанрлары мен түрлерін анықтау | 2.3.3.1* мәтіннің жанрын (өлең, жаңылтпаш, жұмбақ, ертегі, әңгіме) ажырату | ||
3.4 Сұрақтар мен жауаптар құрастыру | 2.3.4.1* мәтіннің мазмұны немесе иллюстрация/постер бойынша қарапайым сұрақтар кім? не? қандай? қанша? не істеді?) құрастыру және оған жауап беру | ||
3.5 Түрлі дереккөздер | 2.3.5.1* мұғалімнің қолдауымен сөздік, анықтамалықтардан қажетті ақпаратты табу | ||
Жазылым | 4.1 Мәтінді түрлі формада ұсыну | 2.4.1.1* заттың сынын білдіретін сөздерді қолдана отырып, сөйлемді суретпен толықтырып жазу/постер құрастыру/берілген иллюстрация бойынша мәтін (3 сөйлемнен кем емес) құрау | |
4.2 Тыңдаған/ | 2.4.2.1* оқыған/ аудио/бейнематериалдың мазмұны бойынша сұраққа жауап (сөйлем) жазу | ||
4.5 | 2.4.5.1* ә, ө, ү, ұ, і, ң, қ, ғ, һ әріптері кездесетін сөздерді анықтап, теріп жазу | ||
4.3 | 2.4.3.1* мұғалімнің қолдауымен сөйлем түрлерін айтылу мақсатына қарай ажырату және тиісті тыныс белгілерін (нүкте, сұрақ белгісі, леп белгісі) қолдану | ||
4.4 | 2.4.4.1 бас әріптер мен кіші әріптердің биіктігін, енін, көлбеулігін және олардың байланысын, азат жолдың және тақырыптың өлшемін сақтап жазу | ||
Тілдік дағдылар |
5.1 | 2.5.1.1* мұғалімнің қолдауымен заттың атын/сынын/санын/іс-қимылын білдіретін сөздерді ауызша/жазбаша тілде қолдану | |
2.5.1.2* мұғалімнің қолдауымен шағын мәтіндегі көптік/тәуелдік/септік/жіктік жалғаулы сөздерді ауызша/жазбаша тілде қолдану | |||
2.5.1.3* мұғалімнің қолдауымен сөйлемдегі етістіктің шақтарын ауызша сөйлеу тілінде қолдану | |||
2.5.1.4* мұғалімнің қолдауымен сөйлеу барысында сілтеу, сұрау есімдіктерін қолдану | |||
2.5.1.5* мұғалімнің қолдауымен үлгі бойынша жай сөйлемдегі сөз тіркестерінің байланысын түсіну және сақтау | |||
4-тоқсан | |||
7. Қоршаған орта | Тыңдалым | 1.2 Сөздердің лексикалық мағынасын түсіну | 2.1.2.1 баяу және анық айтылған жиі қолданылатын сөздердің мағынасын түсіну |
1.3 Тыңдаған аудио/бейнематериалдың мазмұнын түсіну | 2.1.3.1* тыңдаған материалдың (ұзақтығы 1-1,5 мин) мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беру | ||
1.4 Мәтіндегі негізгі, қосалқы мәліметтерді түсіну | 2.1.4.1 тыңдаған материалдың мазмұнын түсіну, мұғалімнің қолдауымен жағымды және жағымсыз кейіпкерлерді анықтау | ||
1.5 Тыңдалым материалын болжау | 2.1.5.1* мәтіннің тақырыбы мен тірек сөздері, сөз тіркесі бойынша мазмұнын болжау | ||
Айтылым | 2.1 Сөздік қорды толықтыру | 2.2.1.1* өз сөзінде ақпаратты сұрау, іс-әрекетке түсініктеме беру үшін сөздер және сөз тіркестерін қолдану | |
2.2 Берілген тақырып бойынша сөйлеу |
2.2.2.1 сюжетті сурет негізінде сөйлеу | ||
2.4 Оқыған/ | 2.2.4.1* суретті жоспар және тірек сөздер/сұрақтар негізінде шағын мәтінді мазмұндау | ||
2.6 | 2.2.6.1* ә, ө, ү, ұ, і, ң, қ, ғ, һ дыбыстарын артикуляциялау | ||
Оқылым | 3.2 Мәтіннің мазмұнын түсіну | 2.3.2.1 шағын мәтіндегі жиі қолданылатын сөздерден құрастырылған сөйлемдердің мағынасын түсіну | |
3.4 Сұрақтар мен жауаптар құрастыру | 2.3.4.1* мәтіннің мазмұны немесе иллюстрация/постер бойынша қарапайым сұрақтар кім? не? қандай? қанша? не істеді?) құрастыру және оған жауап беру | ||
3.5 Түрлі дереккөздер | 2.3.5.1*мұғалімнің қолдауымен сөздік, анықтамалықтардан қажетті ақпаратты табу | ||
Жазылым | 4.1 Мәтінді түрлі формада ұсыну | 2.4.1.1* заттың сынын білдіретін сөздерді қолдана отырып, сөйлемді суретпен толықтырып жазу/постер құрастыру/ берілген иллюстрация бойынша мәтін (3 сөйлемнен кем емес) құрау | |
4.3 | 2.4.3.1* мұғалімнің қолдауымен сөйлем түрлерін айтылу мақсатына қарай ажырату және тиісті тыныс белгілерін (нүкте, сұрақ белгісі, леп белгісі) қолдану | ||
4.5 | 2.4.5.1* ә, ө, ү, ұ, і, ң, қ, ғ, һ әріптері кездесетін сөздерді анықтап, теріп жазу | ||
2.4.5.2 сөзді буынға бөлу және мұғалімнің қолдауымен сөзді тасымалдап жазу | |||
4.2 Тыңдаған/ оқыған/көрген материалдың мазмұнын жазу | 2.4.2.1* оқыған/ аудио/бейнематериалдың мазмұны бойынша сұраққа жауап (сөйлем) жазу | ||
Тілдік нормаларды қолдану |
5.1 | 2.5.1.2* мұғалімнің қолдауымен шағын мәтіндегі көптік/тәуелдік/септік/жіктік жалғаулы сөздерді ауызша/жазбаша тілде қолдану | |
2.5.1.3* мұғалімнің қолдауымен сөйлемдегі етістіктің шақтарын ауызша сөйлеу тілінде қолдану | |||
2.5.1.4* мұғалімнің қолдауымен сөйлеу барысында сілтеу, сұрау есімдіктерін қолдану |
2) 4-сынып:
Ортақ тақырыптар | Сөйлеу әрекеттерінің түрлері | Бөлімше (түйінді дағдылар) | Оқу мақсаттары |
1-тоқсан | |||
1. Менің Отаным – Қазақстан | Тыңдалым | 1.1 Тыңдаған материалдың мазмұнын түсіну | 4.1.1.1* анық айтылған сөзді тыңдап, қысқаша жазба (тірек сөздер) жасау және нақтылау мақсатында сұрақтар құру |
1.2 Сөздердің лексикалық мағынасын түсіну | 4.1.2.1 бейтаныс сөздер мен сөз тіркестері бар мәтіннің мағынасын түсіну | ||
1.3 Тыңдаған аудио/бейнематериалдың мазмұнын түсіну | 4.1.3.1* тыңдаған материалдың (ұзақтығы 2-2,5 мин) мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беру/сөйлемді толықтыру | ||
1.4 Мәтіндегі негізгі, қосалқы мәліметтерді түсіну | 4.1.4.1* тыңдаған мәтін бойынша оқиғаның себеп-салдарлық байланысын (кейіпкерлер, оқиға) және негізгі ойды мұғалімнің қолдауымен анықтау | ||
Айтылым | 2.1 Сөздік қорды толықтыру | 4.2.1.1* берілген сөздерге қарама-қарсы мағыналы, мағыналас сөздерді табу және сөйлеу барысында қолдану | |
2.2 Берілген тақырып бойынша ойын жеткізу | 4.2.2.1 берілген тірек сөздер мен жоспардың негізінде қысқа монолог құру | ||
2.3 Түрлі жағдаяттарда қарым-қатынасқа түсу (сұхбат) | 4.2.3.1* белгілі бір тақырыпта сұхбаттасу барысында шағын мәліметті (4-5 сөйлем) баяндау | ||
2.6 Оқылған/ | 4.2.6.1 айтылуы мен жазылуында айырмашылығы бар сөздерді дұрыс айту | ||
Оқылым | 3.1 Оқу түрлерін қолдану | 4.3.1.1* мәтінді іштей, түсініп және қажетті ақпаратты тауып/шолып/белгі қойып оқу | |
3.2 Мәтіннің мазмұнын түсіну | 4.3.2.1 бейтаныс сөздер кездесетін шағын мәтіндегі негізгі ойды түсіну | ||
3.4 Сұрақтар мен жауаптар құрастыру | 4.3.4.1* мұғалімнің қолдауымен мәтін мазмұнын және кейіпкерлердің іс-әрекетін бағалауға бағытталған сұрақтар (неліктен? не үшін?) құрастыру және оған жауап беру | ||
Жазылым | 4.1 Мәтінді түрлі формада ұсыну |
4.4.1.1* шағын сюжетті комикс/буклет/ | |
4.5 | 4.4.5.1 мұғалімнің қолдауымен айтылуы мен жазылуында айырмашылығы бар сөздерді дұрыс жазу | ||
4.4 Каллиграфиялық дағдыларды дамыту | 4.4.4.1 каллиграфиялық нормаларға сәйкес әріптердің өзара байланысын сақтап, бір сызықта көркем жазу | ||
Тілдік дағдылар |
5.1 | 4.5.1.1* мұғалімнің қолдауымен шылауларды, көмекші сөздерді ажырату, ауызекі және жазба тілде қолдану | |
4.5.1.2* көптік/тәуелдік/септік/жіктік жалғаулы сөздерді ауызша/жазбаша тілде қолдану | |||
4.5.1.3* өз бетінше шағын мәтіннен етістіктің грамматикалық категорияларын ауызекі және жазба тілде қолдану | |||
4.5.1.4* септік/жіктік формалардағы жіктеу есімдіктерін және септеулік шылауларды ауызша/жазбаша тілде қолдану | |||
4.5.1.5 *сөйлемдегі сөздердің орын тәртібін сақтап жай және құрмалас сөйлем құрастыру | |||
2-тоқсан | |||
3. Мәдени мұра | Тыңдалым | 1.1 Тыңдаған материалдың мазмұнын түсіну | 4.1.1.1* анық айтылған сөзді тыңдап, қысқаша жазба (тірек сөздер) жасау және нақтылау мақсатында сұрақтар құру |
1.2 Сөздердің лексикалық мағынасын түсіну | 4.1.2.1 бейтаныс сөздер мен сөз тіркестері бар мәтіннің мағынасын түсіну | ||
1.3 Тыңдаған аудио/бейнематериалдың мазмұнын түсіну | 4.1.3.1* тыңдаған материалдың (ұзақтығы 2-2,5 мин) мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беру/сөйлемді толықтыру | ||
1.5 Тыңдау-көру материалдарының мазмұнын түсіну | 4.1.5.1* тыңдаған оқиға/әңгіме бөліктерінің жалғасын болжау | ||
Айтылым | 2.1 Сөздік қорды толықтыру | 4.2.1.1* берілген сөздерге қарама-қарсы мағыналы, мағыналас сөздерді табу және сөйлеу барысында қолдану | |
2.2 Берілген тақырып бойынша ойды жеткізу | 4.2.2.1 берілген тірек сөздер мен жоспардың негізінде қысқа монолог құру | ||
2.3 Түрлі жағдаяттарда қарым-қатынасқа түсу (диалог) | 4.2.3.1* белгілі бір тақырыпта сұхбаттасу барысында шағын мәліметті (4-5 сөйлем) баяндау | ||
2.4 Оқыған/ | 4.2.4.1* жоспар/жазбаларын қолданып, мәтінді толық мазмұндау | ||
2.5 Тыңдау-көру материалдары негізінде ойын айту | 4.2.5.1* шығарманың кейіпкері туралы пікірлерді (менің түсінігім бойынша, ... оның пікірінше, ... , оның айтуынша, ..., кейбір адамдардың ойынша, ...) салыстыра отырып бағалау | ||
2.6 | 4.2.6.1 айтылуы мен жазылуында айырмашылығы бар сөздерді дұрыс айту | ||
Оқылым | 3.1 Оқу түрлерін қолдану | 4.3.1.1* мәтінді іштей, түсініп және қажетті ақпаратты тауып/шолып/белгі қойып оқу | |
3.3 Мәтіннің жанрлары мен түрлерін анықтау | 4.3.3.1* мәтіннің жанрын (мақал-мәтелдер, бата, аңыз, мысал, өсиет әңгімелердің) жанрлық ерекшеліктерін және көмекші сөздердің қолдауымен пайымдау мәтінін анықтау | ||
3.4 Сұрақтар мен жауаптар құрастыру | 4.3.4.1* мұғалімнің қолдауымен мәтін мазмұнын және кейіпкерлердің іс-әрекетін бағалауға бағытталған сұрақтар (неліктен? не үшін?) құрастыру және оған жауап беру | ||
3.5 Түрлі дереккөздер | 4.3.5.1* қажетті ақпараттарды табу үшін түрлі дереккөздерді (сөздіктер, инфографикалар, энциклопедиялар, ғаламтор) қолдана білу | ||
Жазылым | 4.1 Мәтінді түрлі формада ұсыну |
4.4.1.1* шағын сюжетті комикс/буклет/ | |
4.2 Тыңдаған/оқыған/көрген материалдың мазмұнын жазу | 4.4.2.1* оқыған/аудио/бейне материалдың мазмұнын дайын жоспар негізінде жазу | ||
4.5 | 4.4.5.1 мұғалімнің қолдауымен айтылуы мен жазылуында айырмашылығы бар сөздерді дұрыс жазу | ||
4.4.5.2 сөзге қосымшалар жалғау кезінде үндестік заңын сақтау | |||
Тілдік |
5.1 | 4.5.1.1* мұғалімнің қолдауымен шылауларды, көмекші сөздерді ажырату, ауызша/жазбаша тілде қолдану | |
4.5.1.2* көптік/ тәуелдік/септік/жіктік жалғаулы сөздерді ауызша/жазбаша тілде қолдану | |||
4.5.1.3* өз бетінше шағын мәтіннен етістіктің шақ, рай формаларын ауызша/жазбаша тілде қолдану | |||
4.5.1.4* септік/жіктік формалардағы жіктеу есімдіктерін және септеулік шылауларды ауызша/жазбаша тілде қолдану | |||
3-тоқсан | |||
5. Табиғат құбылыстары | Тыңдалым | 1.1 Тыңдаған материалдың мазмұнын түсіну | 4.1.1.1* анық айтылған сөзді тыңдап, қысқаша жазба (тірек сөздер) жасау және нақтылау мақсатында сұрақтар құру |
1.2 Сөздердің лексикалық мағынасын түсіну | 4.1.2.1 бейтаныс сөздер мен сөз тіркестері бар мәтіннің мағынасын мәнмәтінге қатысты анықтап түсіну | ||
1.3 Тыңдаған аудио/бейнематериалдың мазмұнын түсіну | 4.1.3.1* тыңдаған материалдың (ұзақтығы 2-2,5 мин) мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беру/сөйлемді толықтыру | ||
1.4 Мәтіндегі негізгі, қосалқы мәліметтерді түсіну | 4.1.4.1* тыңдаған мәтін бойынша оқиғаның себеп-салдарлық байланысын (кейіпкерлер, оқиға) және негізгі ойды мұғалімнің қолдауымен анықтау | ||
1.5 Тыңдау-көру материалдарының мазмұнын түсіну | 4.1.5.1* тыңдаған оқиға/әңгіме бөліктерінің жалғасын болжау | ||
Айтылым | 2.3 Түрлі жағдаяттарда қарым-қатынасқа түсу (диалог) | 4.2.3.1* белгілі бір тақырыпта сұхбаттасу барысында шағын мәліметті (4-5 сөйлем) баяндау | |
2.4 Оқыған/ | 4.2.4.1* жоспар/жазбаларын қолданып, мәтінді толық мазмұндау | ||
2.5 Тыңдау-көру материалдар негізінде ойды айту | 4.2.5.1* шығарманың кейіпкері туралы пікірлерді (менің түсінігім бойынша, ... оның пікірінше, ... , оның айтуынша, ..., кейбір адамдардың ойынша, ...) салыстыра отырып бағалау | ||
2.6 | 4.2.6.1 айтылуы мен жазылуында айырмашылығы бар сөздерді дұрыс айту | ||
Оқылым | 3.2 Мәтіннің мазмұнын түсіну | 4.3.2.1 бейтаныс сөздер кездесетін шағын мәтіндегі негізгі ойды түсіну | |
3.3 Мәтіннің жанрлары мен түрлерін анықтау | 4.3.3.1* мәтіннің жанрын (мақал-мәтелдер, бата, аңыз, мысал, өсиет әңгімелердің) жанрлық ерекшеліктерін және көмекші сөздердің қолдауымен пайымдау мәтінін анықтау | ||
3.4 Сұрақтар мен жауаптар құрастыру | 4.3.4.1* мұғалімнің қолдауымен мәтін мазмұнын және кейіпкерлердің іс-әрекетін бағалауға бағытталған сұрақтар (неліктен? не үшін?) құрастыру және оған жауап беру | ||
3.5 Түрлі дереккөздер | 4.3.5.1* қажетті ақпараттарды табу үшін түрлі дереккөздерді (сөздіктер, инфографикалар, энциклопедиялар, ғаламтор) қолдана білу | ||
Жазылым | 4.1 Мәтінді түрлі формада ұсыну |
4.4.1.1* шағын сюжетті комикс/буклет/ | |
4.2 Тыңдаған/ | 4.4.2.1* оқыған/аудио/бейне материалдың мазмұнын дайын жоспар негізінде жазу | ||
4.3 | 4.4.3.1* сөйлемнің бірыңғай мүшелерінің тыныс белгісін (үтір, қос нүкте)/қаратпа сөзден кейінгі сөйлемнің тиісті тыныс белгілерін қолдану | ||
4.4 | 4.4.4.1 каллиграфиялық нормаларға сәйкес әріптердің өзара байланысын сақтап, бір сызықта көркем жазу | ||
4.5 | 4.4.5.2 сөзге қосымшалар жалғау кезінде үндестік заңын сақтау | ||
Тілдік |
5.1 | 4.5.1.1* мұғалімнің қолдауымен шылауларды, көмекші сөздерді ажырату, ауызша/жазбаша тілде қолдану | |
4.5.1.2* көптік/тәуелдік/септік/жіктік жалғаулы сөздерді ауызша/жазбаша тілде қолдану | |||
4.5.1.3* өз бетінше шағын мәтіннен етістіктің шақ, рай формаларын ауызша/жазбаша тілде қолдану | |||
4.5.1.4* септік/жіктік формалардағы жіктеу есімдіктерін және септеулік шылауларды ауызша/жазбаша тілде қолдану | |||
4.5.1.5* сөйлемдегі сөздердің орын тәртібін сақтап жай және құрмалас сөйлем құрастыру | |||
4-тоқсан | |||
7. Ғарышқа саяхат | Тыңдалым | 1.1 Тыңдаған материалдың мазмұнын түсіну | 4.1.1.1* анық айтылған сөзді тыңдап, қысқаша жазба (тірек сөздер) жасау және нақтылау мақсатында сұрақтар құру |
1.3 Тыңдаған аудио/бейнематериалдың мазмұнын түсіну | 4.1.3.1* тыңдаған материалдың (ұзақтығы 2-2,5 мин) мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беру/сөйлемді толықтыру | ||
1.4 Мәтіндегі негізгі, қосалқы мәліметтерді түсіну | 4.1.4.1* тыңдаған мәтін бойынша оқиғаның себеп-салдарлық байланысын (кейіпкерлер, оқиға) және негізгі ойды мұғалімнің қолдауымен анықтау | ||
1.5 Тыңдау-көру материалдарының мазмұнын түсіну | 4.1.5.1* тыңдаған оқиға/әңгіме бөліктерінің жалғасын болжау | ||
Айтылым | 2.1 Сөздік қорды толықтыру | 4.2.1.1* берілген сөздерге қарама-қарсы мағыналы, мағыналас сөздерді табу және сөйлеу барысында қолдану | |
2.2 Берілген тақырып бойынша ойды жеткізу | 4.2.2.1 берілген тірек сөздер мен жоспардың негізінде қысқа монолог құру | ||
2.3 Түрлі жағдаяттарда қарым-қатынасқа түсу (диалог) | 4.2.3.1* белгілі бір тақырыпта сұхбаттасу барысында шағын мәліметті (4-5 сөйлем) баяндау | ||
2.4 Оқыған/ | 4.2.4.1* жоспар/жазбаларын қолданып, мәтінді толық мазмұндау | ||
2.5 Тыңдау-көру материалдарынегізінде өз ойын айту | 4.2.5.1* шығарманың кейіпкері туралы пікірлерді (менің түсінігім бойынша, ... оның пікірінше, ... , оның айтуынша, ..., кейбір адамдардың ойынша, ...) салыстыра отырып бағалау | ||
Оқылым | 3.1 Оқу түрлерін қолдану | 4.3.1.1* мәтінді іштей, түсініп және қажетті ақпаратты тауып/шолып/белгі қойып оқу | |
3.5 Түрлі дереккөздер ден қажетті ақпаратты алу | 4.3.5.1* қажетті ақпараттарды табу үшін түрлі дереккөздерді (сөздіктер, инфографикалар, энциклопедиялар, ғаламтор) қолдана білу | ||
Жазылым | 4.1 Мәтінді түрлі формада ұсыну |
4.4.1.1* шағын сюжетті комикс/буклет/ | |
4.2 Тыңдаған/ | 4.4.2.1* оқыған/аудио/бейне материалдың мазмұнын дайын жоспар негізінде жазу | ||
4.3 | 4.4.3.1* сөйлемнің бірыңғай мүшелерінің тыныс белгісін (үтір, қос нүкте)/қаратпа сөзден кейінгі сөйлемнің тиісті тыныс белгілерін қолдану | ||
4.4 | 4.4.4.1 каллиграфиялық нормаларға сәйкес әріптердің өзара байланысын сақтап, бір сызықта көркем жазу | ||
4.5 | 4.4.5.2 сөзге қосымшалар жалғау кезінде үндестік заңын сақтау | ||
Тілдік дағдылар |
5.1 | 4.5.1.2* көптік/тәуелдік/септік/жіктік жалғаулы сөздерді ауызша/жазбаша тілде қолдану | |
4.5.1.3* өз бетінше шағын мәтіннен етістіктің шақ, рай формаларын ауызша/жазбаша тілде қолдану | |||
4.5.1.4* септік/жіктік формалардағы жіктеу есімдіктерін және септеулік шылауларды ауызша/жазбаша тілде қолдану | |||
4.5.1.5* сөйлемдегі сөздердің орын тәртібін сақтап жай және құрмалас сөйлем құрастыру |
Ескерту:
1) сөйлеу әрекетінің түрлері бойынша оқу мақсаттары кешенді және түрлі нұсқада қолданыла алады;
2) "*" – белгіленген оқу мақсаттарының бөлігін жүзеге асыруға болады;
3) "/" – белгісі оқу мақсатындағы бөліп қарастыруға болатын бөліктерді көрсетеді.
Бастауыш білім беру деңгейінің 2, 4-сыныптарына арналған "Қазақ тілі" пәнінен оқу жүктемесі төмендетілген үлгілік оқу бағдарламасына 2-қосымша |
2, 4-сыныптарына арналған лексикалық-грамматикалық минимум
2-сынып:
№ | № | Лексика (актив) | CT | Абсолютті жиілік | Грамматикалық минимум |
Өзім туралы – 24 сөз | |||||
1 | ән | зт | 3544 |
Меншіктік мағына: | |
2 | биле | ет | 1032 | ||
3 | бірге | үс | 2618 | ||
4 | бөлме | зт | 937 | ||
5 | жина | ет | 2138 | ||
6 | жүз | ет | 737 | ||
7 | көйлек | зт | 576 | ||
8 | ки | ет | 1205 | ||
9 | мынау | ес | 760 | ||
10 | кешке | үс | 177 | ||
11 | көмектес | ет | 1162 | ||
12 | тіл | зт | 19604 | ||
13 | жарық | зт | 1313 | ||
14 | пәтер | зт | 376 | ||
15 | сурет | зт | 4079 | ||
16 | сүйікті | сн | 641 | ||
17 | кел | ет | 34526 | ||
18 | тәртіпті | сн | 229 | ||
19 | ту | ет | 2966 | ||
20 | үйрен | ет | 2311 | ||
21 | түс (мезгіл) | үс | 397 | ||
22 | шалбар | зт | 212 | ||
23 | жейде | зт | 130 | ||
24 | іс | зт | 8726 | ||
Менің отбасым және достарым – 26 сөз | |||||
25 | адам | зт | 25614 |
Кім? | |
26 | емес | ет | 18238 | ||
27 | әдепті | сн | 488 | ||
28 | бауыр (омоним) | зт | 1088 | ||
29 | бой | зт | 5218 | ||
30 | дастарқан | зт | 581 | ||
31 | дәмді | сн | 325 | ||
32 | және | шл | 39765 | ||
33 | көп | сн | 12872 | ||
34 | жақсы | сн | 8118 | ||
35 | көрші | зт | 1009 | ||
36 | күл (у) | ет | 2408 | ||
37 | қамқор | зт | 208 | ||
38 | ең | үс | 9017 | ||
39 | қуан | ет | 1286 | ||
40 | қысқа | сн | 961 | ||
41 | немере | зт | 561 | ||
42 | бол | ет | 108133 | ||
43 | сыйлық | зт | 1395 | ||
44 | тату | сн | 393 | ||
45 | гүл | зт | 2753 | ||
46 | тілек | зт | 942 | ||
47 | ұзын | сн | 878 | ||
48 | үлкен | сн | 7146 | ||
49 | шақыр | ет | 3229 | ||
50 | қандай? | ес | 21378 | ||
Менің мектебім – 18 сөз | |||||
51 | апта | зт | 939 |
Қайда? | |
52 | асхана | зт | 394 | ||
53 | аш | ет | 2918 | ||
54 | біз | ес | 21267 | ||
55 | дайында | ет | 1939 | ||
56 | жатыр | ет | 5815 | ||
57 | қой | ет | 7522 | ||
58 | дәптер | зт | 2223 | ||
59 | доп | зт | 751 | ||
60 | қайтала | ет | 1588 | ||
61 | сана | ет | 980 | ||
62 | сөйле | ет | 5530 | ||
63 | үзіліс | зт | 163 | ||
64 | сұра | ет | 5 187 | ||
65 | орындық | зт | 296 | ||
66 | сыз | зт | 291 | ||
67 | ұл | зт | 1974 | ||
68 | қыз | зт | 2277 | ||
Менің туған елім – 20 сөз | |||||
69 | ауа | зт | 2472 |
Кімнің? | |
70 | биік | сн | 2211 | ||
71 | бақша | зт | 360 | ||
72 | бұлақ | зт | 837 | ||
73 | дала | зт | 3997 | ||
74 | құс | зт | 559 | ||
75 | ел | зт | 22098 | ||
76 | елорда | зт | 209 | ||
77 | жануар | зт | 1228 | ||
78 | жер | зт | 19611 | ||
79 | кең | сн | 1936 | ||
80 | қай? | ес | 3889 | ||
81 | жасыл | сн | 389 | ||
82 | мөлдір | сн | 176 | ||
83 | орман | зт | 2249 | ||
84 | отан | зт | 1878 | ||
85 | сақта | ет | 5789 | ||
86 | әдемі | сн | 1303 | ||
87 | табиғат | зт | 2 925 | ||
88 | өсімдік | зт | 1620 | ||
Тәні саудың-жаны сау – 30 сөз | |||||
89 | дәрумен | зт | 84 |
Меншіктік мағына: | |
90 | дәрігер | зт | 768 | ||
91 | дәріхана | зт | 32 | ||
92 | дене | зт | 1734 | ||
93 | денсаулық | зт | 2 403 | ||
94 | емде | ет | 370 | ||
95 | емхана | зт | 146 | ||
96 | жеңіл | сн | 721 | ||
97 | жөтел | зт | 89 | ||
98 | кеңес | зт | 4388 | ||
99 | жүгір | ет | 1849 | ||
100 | тон | зт | 351 | ||
101 | күт | ет | 2 878 | ||
102 | қайда? | ес | 3480 | ||
103 | етік | зт | 412 | ||
104 | жаттығу | зт | 506 | ||
105 | бал | зт | 489 | ||
106 | қысқы | сн | 330 | ||
107 | мықты | сн | 23 | ||
108 | керек | мд | 14306 | ||
109 | пайдалы | сн | 974 | ||
110 | сабын | зт | 133 | ||
111 | ауыр | ет | 1441 | ||
112 | жұқа | сн | 153 | ||
113 | қазір | үс | 7047 | ||
114 | тұмау | зт | 37 | ||
115 | қалың | сн | 1351 | ||
116 | көрсет | ет | 11867 | ||
117 | үнемі | үс | 461 | ||
118 | шынық | ет | 77 | ||
Салт-дәстүр және ауыз әдебиеті – 25 сөз | |||||
119 | аспап | зт | 476 |
Өрнек: | |
120 | асық | зт | 204 | ||
121 | бауырсақ | зт | 180 | ||
122 | бәрі | ес | 8 756 | ||
123 | салқын | сн | 352 | ||
124 | жаңылтпаш | зт | 259 | ||
125 | қашан? | ес | 1538 | ||
126 | тақпақ | зт | 207 | ||
127 | бәйге | зт | 367 | ||
128 | аз | сн | 2427 | ||
129 | көже | зт | 203 | ||
130 | қонақ | зт | 1 772 | ||
131 | арқан | зт | 322 | ||
132 | құрт | зт | 174 | ||
133 | күрес | ет | 714 | ||
134 | санамақ | зт | 37 | ||
135 | мақал | зт | 454 | ||
136 | мол | сн | 1 508 | ||
137 | өлең | зт | 13532 | ||
138 | өте | үс | 5404 | ||
139 | бата | зт | 703 | ||
140 | тақия | зт | 90 | ||
141 | төр | зт | 675 | ||
142 | әртүрлі | сн | 3727 | ||
143 | шапан | зт | 238 | ||
Қоршаған орта – 24 сөз | |||||
144 | қарлығаш | зт | 451 |
Қайда? | |
145 | аспан | зт | 1 537 | ||
146 | ауа райы | зт | 34 | ||
147 | бәйшешек | зт | 76 | ||
148 | ит | зт | 1578 | ||
149 | байқа | ет | 3238 | ||
150 | тоқта | ет | 2008 | ||
151 | жұлдыз | зт | 1 028 | ||
152 | жаз | зт | 603 | ||
153 | көбелек | зт | 323 | ||
154 | бағдаршам | зт | 162 | ||
155 | жаңбыр | зт | 652 | ||
156 | көктем | зт | 1024 | ||
157 | жау | ет | 923 | ||
158 | сары | сн | 1132 | ||
159 | құй | ет | 762 | ||
160 | аң | зт | 918 | ||
161 | торғай | зт | 572 | ||
162 | сындыр | ет | 244 | ||
163 | жапырақ | зт | 827 | ||
164 | қара | ет | 11895 | ||
165 | мысық | зт | 1035 | ||
166 | қыс | зт | 611 | ||
167 | күз | зт | 1050 | ||
Саяхат – 21 сөз | |||||
168 | аялдама | зт | 154 |
Шақтық мағына | |
169 | ерекше | үс | 3361 | ||
170 | жаяу | сн | 427 | ||
171 | жет | ет | 8527 | ||
172 | жолақы | зт | 10 | ||
173 | сапар | зт | 413 | ||
174 | зат | зт | 1543 | ||
175 | көне | сн | 972 | ||
176 | кеме | зт | 875 | ||
177 | қыдыр | ет | 156 | ||
178 | көл | зт | 1505 | ||
179 | теңге | зт | 2283 | ||
180 | саябақ | зт | 307 | ||
181 | шомыл | ет | 160 | ||
182 | серуен | зт | 126 | ||
183 | сияқты | шл | 6 311 | ||
184 | кептер | зт | 74 | ||
185 | төле | ет | 1 382 | ||
186 | жоғары | үс | 5364 | ||
187 | өйткені | шл | 693 | ||
188 | ұста | ет | 3355 |
2) 4-сынып:
Менің Отаным – Қазақстан – 32 сөз | |||||
№ | № | Лексика (актив) | CT | Абсолютті жиілік | Грамматикалық минимум |
1 | аймақ | зт | 2735 |
Қандай? | |
2 | аудан | зт | 3405 | ||
3 | ұлт | зт | 6005 | ||
4 | барыс | зт | 2481 | ||
5 | батыс | зт | 2104 | ||
6 | бейнеле | ет | 451 | ||
7 | елбасы | зт | 1159 | ||
8 | елтаңба | зт | 119 | ||
9 | еркін | сн | 1250 | ||
10 | міне | ес | 2849 | ||
11 | көк | сн | 1461 | ||
12 | қыран | зт | 421 | ||
13 | мақтан | ет | 440 | ||
14 | мәңгі | үс | 462 | ||
15 | мемлекет | зт | 8993 | ||
16 | оңтүстік | зт | 1026 | ||
17 | жинал | зт | 1266 | ||
18 | орталық | зт | 4772 | ||
19 | орын | зт | 1892 | ||
20 | рәміз | зт | 104 | ||
21 | солтүстік | зт | 1698 | ||
22 | сүр | ет | 1574 | ||
23 | таны | ет | 1908 | ||
24 | анау | ес | 577 | ||
25 | тәуелсіз | сн | 2232 | ||
26 | күзет | ет | 329 | ||
27 | ту | зт | 474 | ||
28 | ұлан | зт | 175 | ||
29 | халық | зт | 16505 | ||
30 | шаңырақ | зт | 561 | ||
31 | шегара | зт | 1098 | ||
32 | шығыс | зт | 1711 | ||
Құндылықтар – 36 сөз | |||||
33 | адал | сн | 1566 |
Өрнек: | |
34 | азамат | зт | 3651 | ||
35 | алғашқы | сн | 1784 | ||
36 | атамекен | зт | 1119 | ||
37 | сабырлы | сн | 85 | ||
38 | әдет | зт | 722 | ||
39 | баспана | зт | 279 | ||
40 | борыш | зт | 376 | ||
41 | достық | зт | 893 | ||
42 | ыстық | сн | 805 | ||
43 | жауапты | сн | 660 | ||
44 | жомарт | сн | 523 | ||
45 | еңбекқор | сн | 96 | ||
46 | шындық | зт | 1516 | ||
47 | көрікті | сн | 192 | ||
48 | қарапайым | сн | 1433 | ||
49 | қарт | зт | 748 | ||
50 | қасиет | зт | 2981 | ||
51 | таныстыр | ет | 1044 | ||
52 | осындай | сн | 3292 | ||
53 | құрмет | зт | 1260 | ||
54 | мақсат | зт | 6876 | ||
55 | мейірімді | сн | 226 | ||
56 | міндет | зт | 3536 | ||
57 | ойымша | үс | 69 | ||
58 | пікір | зт | 3214 | ||
59 | рет | зт | 5304 | ||
60 | себебі | шл | 816 | ||
61 | орта | ес | 5646 | ||
62 | сыйлы | сн | 128 | ||
63 | шыдам | зт | 109 | ||
64 | тірек | зт | 663 | ||
65 | туысқан | зт | 177 | ||
66 | уәде | зт | 454 | ||
67 | ұмыт | ет | 1607 | ||
68 | ұял | ет | 521 | ||
Мәдени мұра – 24 сөз | |||||
69 | айтыс | зт | 299 |
Нені? | |
70 | баспа | зт | 514 | ||
71 | саз | зт | 489 | ||
72 | ғасыр | зт | 4919 | ||
73 | қасы | ке | 1502 | ||
74 | сәнді | зт | 181 | ||
75 | жетіген | зт | 49 | ||
76 | жыр | зт | 1725 | ||
77 | мәдениет | зт | 3782 | ||
78 | кесене | зт | 173 | ||
79 | қолжазба | зт | 273 | ||
80 | құмыра | зт | 183 | ||
81 | қымбат | сн | 886 | ||
82 | маңызды | сн | 2925 | ||
83 | текемет | зт | 63 | ||
84 | қоржын | зт | 284 | ||
85 | мұра | зт | 1338 | ||
86 | ескерткіш | зт | 827 | ||
87 | таңғал | ет | 366 | ||
88 | тап | ет | 6204 | ||
89 | тиын | зт | 273 | ||
90 | құжат | зт | 4907 | ||
91 | мыс | зт | 551 | ||
92 | туралы | шл | 8011 | ||
Мамандықтар әлемі – 28 сөз | |||||
93 | аспаз | зт | 123 |
Жіктік жалғау: | |
94 | осы | ес | 25995 | ||
95 | болашақ | зт | 2438 | ||
96 | даяшы | зт | 40 | ||
97 | диқан | зт | 77 | ||
98 | есепте | ет | 1406 | ||
99 | есепші | зт | 14 | ||
100 | жүргізуші | зт | 643 | ||
101 | қи | ет | 253 | ||
102 | құрылысшы | зт | 123 | ||
103 | қызмет | зт | 11732 | ||
104 | әнші | зт | 755 | ||
105 | ек | ет | 471 | ||
106 | мамандық | зт | 1319 | ||
107 | наубайшы | зт | 7 | ||
108 | сазгер | зт | 144 | ||
109 | сат | ет | 6132 | ||
110 | сатушы | зт | 232 | ||
111 | сәнгер | зт | 9 | ||
112 | таңда | ет | 1803 | ||
113 | тігуші | зт | 5 | ||
114 | тік | ет | 527 | ||
115 | тілші | зт | 160 | ||
116 | түр | зт | 9399 | ||
117 | биші | зт | 109 | ||
118 | ұста | зт | 282 | ||
119 | ұшқыш | зт | 215 | ||
120 | шаштараз | зт | 52 | ||
Табиғат құбылыстары – 40 сөз | |||||
121 | абайла | ет | 144 |
Шақтық мағына | |
122 | аққала | зт | 120 | ||
123 | гүлде | ет | 95 | ||
124 | ашық | сн | 1889 | ||
125 | аяз | зт | 611 | ||
126 | биыл | үс | 655 | ||
127 | боран | зт | 419 | ||
128 | ауыс | ет | 770 | ||
129 | бұлт | зт | 481 | ||
130 | бұршақ | зт | 198 | ||
131 | былтыр | үс | 628 | ||
132 | дауыл | зт | 242 | ||
133 | еру | ет | 623 | ||
134 | қаш | ет | 1231 | ||
135 | жаңбырлы | сн | 26 | ||
136 | жел | зт | 820 | ||
137 | кемпірқосақ | зт | 98 | ||
138 | күркіре | ет | 252 | ||
139 | қатты | сн | 2995 | ||
140 | қолайлы | сн | 615 | ||
141 | қолшатыр | зт | 31 | ||
142 | қорық | ет | 604 | ||
143 | құла | ет | 211 | ||
144 | құлақшын | зт | 47 | ||
145 | құрғақ | сн | 243 | ||
146 | құтқар | ет | 610 | ||
147 | қоңыр | сн | 693 | ||
148 | найзағай | зт | 208 | ||
149 | өрт | зт | 448 | ||
150 | сарғай | ет | 107 | ||
151 | сәуле | зт | 657 | ||
152 | тағы | шл | 6215 | ||
153 | жайсыз | сн | 45 | ||
154 | сөндір | ет | 103 | ||
155 | тайғақ | сн | 63 | ||
156 | қайта | үс | 4920 | ||
157 | тоң | ет | 176 | ||
158 | тұман | зт | 22 | ||
159 | шана | зт | 177 | ||
160 | шаңғы | зт | 186 | ||
Қоршаған ортаны қорғау – 36 сөз | |||||
161 | азаю | ет | 694 |
Көптік мағына: | |
162 | киік | зт | 284 | ||
163 | артық | сн | 1881 | ||
164 | ая | ет | 787 | ||
165 | тамыр | зт | 828 | ||
166 | бұтақ | зт | 536 | ||
167 | гүлзар | зт | 33 | ||
168 | дән | зт | 1739 | ||
169 | емен | зт | 138 | ||
170 | жақ | ет | 656 | ||
171 | жойыл | ет | 515 | ||
172 | жылан | зт | 717 | ||
173 | ін | зт | 319 | ||
174 | бағала | ет | 4586 | ||
175 | көгал | зт | 46 | ||
176 | қайың | зт | 188 | ||
177 | жусан | зт | 115 | ||
178 | бозторғай | зт | 62 | ||
179 | қоректен | ет | 194 | ||
180 | қорық | зт | 168 | ||
181 | маса | зт | 234 | ||
182 | мұхит | зт | 568 | ||
183 | өрмекші | зт | 114 | ||
184 | немқұрайды | үс | 46 | ||
185 | раушнгүл | зт | 5 | ||
186 | сексеуіл | зт | 50 | ||
187 | сирек | сн | 470 | ||
188 | тер | ет | 156 | ||
189 | терек | зт | 235 | ||
190 | тоғай | зт | 326 | ||
191 | марал | зт | 30 | ||
192 | түтін | зт | 318 | ||
193 | тышқан | зт | 3 | ||
194 | қорға | ет | 3787 | ||
195 | шөл | зт | 409 | ||
196 | аяла | ет | 153 | ||
Ғарышқа саяхат – 31 сөз | |||||
197 | айлақ | зт | 67 |
Қосымша: -кер | |
198 | арнайы | үс | 2219 | ||
199 | айнал | ет | 6002 | ||
200 | әуе | зт | 426 | ||
201 | жарқыра | ет | 428 | ||
202 | батыл | сн | 477 | ||
203 | ғаламшар | зт | 306 | ||
204 | ғарыш | зт | 773 | ||
205 | ғарышкер | зт | 95 | ||
206 | ғылым | зт | 3739 | ||
207 | дөңгелек | сн | 518 | ||
208 | тар | сн | 441 | ||
209 | жымыңда | ет | 45 | ||
210 | жоғал | ет | 682 | ||
211 | зымыран | зт | 99 | ||
212 | ізде | ет | 2409 | ||
213 | үркер | зт | 50 | ||
214 | кеңістік | зт | 867 | ||
215 | тозаң | зт | 42 | ||
216 | құпия | зт | 888 | ||
217 | марапат | зт | 62 | ||
218 | мәзір | зт | 62 | ||
219 | орал | ет | 2160 | ||
220 | ұқсас | сн | 673 | ||
221 | салмақ | зт | 662 | ||
222 | серік | зт | 591 | ||
223 | сынақ | зт | 312 | ||
224 | түзу | сн | 319 | ||
225 | алыс | сн | 698 | ||
226 | жақын | сн | 2073 | ||
227 | шақырым | зт | 351 | ||
Болашаққа саяхат – 29 сөз | |||||
228 | ақпарат | зт | 3514 |
Сұраулы сөйлем: | |
229 | ақта | ет | 504 | ||
230 | алға | үс | 2755 | ||
231 | арман | зт | 1520 | ||
232 | атқар | ет | 3368 | ||
233 | әсіресе | үс | 2002 | ||
234 | бірнеше | ес | 1953 | ||
235 | даму | ет | 6059 | ||
236 | ақырын | үс | 310 | ||
237 | жақында | ет | 1025 | ||
238 | көпір | зт | 292 | ||
239 | заман | зт | 3318 | ||
240 | келесі | сн | 844 | ||
241 | күнтізбе | зт | 122 | ||
242 | озық | сн | 396 | ||
243 | өзге | сн | 2802 | ||
244 | қатыс | ет | 8733 | ||
245 | меңгер | ет | 1400 | ||
246 | ойлас | ет | 127 | ||
247 | пән | зт | 933 | ||
248 | сенім | зт | 1275 | ||
249 | сұйық | сн | 632 | ||
250 | шарша | ет | 547 | ||
251 | үлгер | ет | 594 | ||
252 | үміт | зт | 1179 | ||
253 | кезінде | үс | 3296 | ||
254 | шетел | зт | 957 | ||
255 | шешім | зт | 2315 | ||
256 | өзгер | ет | 3481 | ||
Бастауыш білім беру деңгейінің 3-4-сыныптарына арналған "Жаратылыстану" пәнінен оқу жүктемесі төмендетілген үлгілік оқу бағдарламасы
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Оқу бағдарламасы "Білім берудің барлық деңгейінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17669 болып тіркелген) сәйкес әзірленген.
2. Бастауыш мектептегі "Жаратылыстану" пәнінің оқу бағдарламасының мақсаты әлемнің қазіргі заманғы жаратылыстану ғылымы тұрғысынан бейнесі туралы білім негіздерін қалыптастыру және білім алушылардың зерттеу біліктері мен дағдыларын дамыту болып табылады.
3. Оқу пәнінің бағдарламасы келесі міндеттерге жетуге бағытталған:
1) зерттеу, ойлау, коммуникативтік дағдылары мен біліктерінің негізін қалыптастыру;
2) техника мен технологияның дамуына елеулі ықпал еткен жаратылыстанудың маңызды идеяларымен, жетістіктерімен танысу;
3) қоршаған әлемнің құбылыстарын түсіндіру үшін және әртүрлі ақпарат көздерінен алынған жаратылыстану-ғылымдық тұрғысынан маңызды және өмірлік маңызы бар мазмұнды ақпаратты қабылдау үшін алынған білімді қолдана білу біліктерін меңгеру;
4) зияткерлік, шығармашылық қабілеттерін, сыни тұрғыдан ойлау қабілетін қарапайым зерттеулер, құбылыстарды талдау, жаратылыстану-ғылымдық ақпаратты қабылдау және түсіндіру барысында дамыту;
5) табиғат заңдарын тану және жаратылыстану ғылымдарының жетістіктерін өркениеттің дамуы мен өмір сапасын жақсарту үшін пайдалану мүмкіндігіне сенімділікті тәрбиелеу;
6) күнделікті өмірде тіршілік қауіпсіздігін қамтамасыз ету, заманауи технологияларды сауатты пайдалану, денсаулық пен қоршаған ортаны қорғау үшін жаратылыстану ғылымдары бойынша білімдерін қолдану дағдыларын қалыптастыру.
4. Жеке тұлғалық қасиеттердің кең ауқымды дағдылармен бірлесе дамытылуы білім берудің "қазақстандық патриотизм мен азаматтық жауапкершілік", "құрмет", "ынтымақтастық", "еңбек пен шығармашылық", "ашықтық", "өмір бойы білім алу" сияқты басты құндылықтарын білім алушы бойына сіңіруге негіз болып табылады.
2-тарау. "Жаратылыстану" оқу пәнінің мазмұнын ұйымдастыру
5. "Жаратылыстану" пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:
1) 3-сыныпта – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат;
2) 4-сыныпта – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат.
6. "Жаратылыстану" пәнінің 3-сыныпқа арналған базалық мазмұны келесі бөлімдерден құралады:
1) "Мен зерттеушімін": ғылыми жаңалықтар және олардың күнделікті өмірге әсері, ақпарат көздерінің түрлері, экспериментті жоспарлау және жүргізу, эксперимент нәтижесін диаграмма түрінде белгілеу, қорытынды жасау;
2) "Жанды табиғат": өсімдіктердің оттек бөлуі туралы түсінік, жылусүйгіш, суыққа төзімді, көлеңкесүйгіш, жарықсүйгіш, шөлге төзімді, ылғалсүйгіш өсімдіктер; табиғат бірлестіктері – жанды және жансыз табиғаттың қауымдастығы, өз өлкесінің табиғат бірлестіктері, адам тіршілік әрекеттерінің өсімдіктердің алуантүрлілігіне әсері, өсімдіктердің табиғаттағы және адам өміріндегі рөлі, сирек кездесетін және жойылып бара жатқан өсімдіктер (өз өлкесінің өсімдіктері негізінде), сирек кездесетін және жойылып бара жатқан өсімдіктерді сақтаудағы Қызыл кітаптың маңызы, жануарлар, омыртқалы және омыртқасыз жануарлар, жануарлар мен өсімдіктер арасындағы өзара байланыс, жануарлар санының өзгеруі және олардың санының азаюына әсер ететін факторлар, тіршілік ортасындағы жағдайлардың өзгеруіне байланысты жануарлардың санының өзгеруі, адамның жануарлардың санының азаюына әкелетін іс-әрекеттері, адамның ішкі ағзалары, асқорыту жүйесі, оның адам тіршілігіндегі рөлі, тыныс алу жүйесі және оның ағзалары, тыныс алудың адам ағзасындағы рөлі, қанайналым жүйесі, оның адам ағзасындағы ролі, жүрек, тамыр соғуы, адамның ағзасын ауру мен инфекциялардан қорғау;
3) "Заттар және олардың қасиеттері": заттар мен денелер, заттарды шығу тегі бойынша жіктеу, табиғи және жасанды денелер, заттарды агрегаттық күйі бойынша жіктеу (қатты, сұйық, газ тәрізді); ауа және оның құрамы (көмірқышқыл газ, оттек, азот, тағы басқалар), ауаның жануды қолдайтын қасиеті, жанды ағзалар мен жансыз табиғаттағы су, негізгі табиғи су көздері, мұхиттар, теңіздер, өзендер, көлдер; ащы және тұщы су, тұщы суды үнемді пайдалану, суды тазалау тәсілдері, фильтр арқылы тазалау, судың тіршілік үшін маңызы; топырақ, топырақтың құрамы (құм, саз, жануарлар мен өсімдіктердің қалдықтары, су, ауа), топырақ түрлері, топырақтың қасиеті, құнарлылық, топырақтың кейбір ағзалардың тіршілігіндегі ролі, топырақты қорғау;
4) "Жер және ғарыш": Жер сфералары туралы алғашқы түсінік (литосфера, гидросфера, атмосфера, биосфера), Жер сфераларының орналасуын графикалық кескіндеу, ғарышты игерудегі айтулы оқиғалар, Жердің алғашқы жасанды серігін ұшыру, адамның ғарышқа алғашқы ұшуы, Айға адамның қонуы, ғарыштың маңызы, ғарыш игерудегі Қазақстанның үлесі, Байқоңыр ғарыш айлағы, Жердің өз осінен айналуы, Күн мен түннің ауысуы;
5) "Табиғат физикасы": серпімділік күші, серпімді және пластикалық денелер, ауырлық күші, табиғаттағы ауырлық күші, үйкеліс күші, табиғаттағы үйкеліс күші, күштің әсер ету бағыты, көлеңке, оның пайда болу себептері, заттардың жарықты шағылдыру қасиеті, дыбыс. дыбыстың көздері мен дыбыс қабылдағыштар, дыбыс қаттылығының дыбыс көзі мен қабылдағыш арасындағы қашықтыққа тәуелділігі, электр энергиясы, электр энергиясының көздері, электр тізбегінің элементтері, қарапайым электр тізбегін құру сызбасы, электр энергиясын үнемді пайдалану, әртүрлі металдардың магниттелуі.
7. "Жаратылыстану" пәнінің 4-сыныпқа арналған базалық мазмұны келесі бөлімдерден құралады:
1) "Мен зерттеушімін": зерттеудің өз пайымдауы негізінде анықталған өзекті бағыты, зерттеу әдісін таңдау, бақылау мен эксперименттің артықшылығы мен кемшілігі, нәтижені білім алушы таңдауы бойынша көрсету;
2) "Жанды табиғат": қоректік тізбек, өсімдік – қоректік тізбектің маңызды буыны, өсімдіктің тіршілік циклі, тұқым түзілу, тұқым таралу жолдары (өздігінен, жел, су, жануарлар, адамдар арқылы таралу), жоғары және төменгі сатыдағы өсімдіктер, өсімдіктерді қорғау жолдары, өз өлкесінің жануарлары, жануарлардың қоректену ерекшеліктері, өсімдікқоректі және жыртқыш жануарлар, жануарлардың табиғаттағы өзара қарым-қатынасы, қоректік тізбек құрылымы, тіршілік ортасына байланысты қоректік тізбек модельдері, жойылу шегінде тұрған жануарлар, Қазақстанның Қызыл кітабы, Ұлттық саябақтар мен қорықтарды құру мақсаты, Қазақстанның ұлттық саябақтары мен қорықтары; адам, зәр шығару жүйесі мен оның рөлі, жүйке жүйесі, оның адам ағзасындағы рөлі;
3) "Заттар және олардың қасиеттері": заттардың қасиеттері, заттарды қасиеттеріне байланысты қолдану, құрастырылған эксперимент жоспарына сәйкес жаңа зат алу, адам тіршілігінің түрлі салаларында ауаны қолдану, ауаның ластануы, ауаның ластануының табиғи және жасанды көздері, ауа тазалығын сақтау, ауаны тазарту жолдары, ауаның орын ауыстыруы, желдің пайдасы мен зияны, табиғаттағы су айналымы, атмосферада жауын-шашынның түзілуі, судың ластану көздері (тұрмыстық, өндірістік, ауылшаруашылық), судың ластануының түрлі ағзаларға әсерін түсіндіру, түрлі заттардың судағы ерігіштігі, пайдалы қазбалар (бор, тұз, әктас, саз, мұнай, гранит, көмір, табиғи газ), пайдалы қазбаларды қолдану, Қазақстанның негізгі пайдалы қазбалары өндірілетін кен орындары, пайдалы қазбаларды қорғау және үнемді қолдану;
4) "Жер мен ғарыш": Жер бетінің ірі элементтері, ғарыш денелері (астероидтар, кометалар, метеориттер, жұлдыздар, галактикалар), Жердегі тіршілікке ғарыштың әсері, Жердің орбита бойынша қозғалысы, жыл мезгілдерінің ауысуы;
5) "Табиғат физикасы": Архимед күші, оның білінуіне мысалдар келтіру, көлеңкенің кедергі өлшеміне және жарық көзінен кедергіге дейінгі қашықтыққа тәуелділігі, жарықтың қасиеттері, шағылу, жұтылу, белгілі бір кедергілердің дыбыстың қаттылығы мен таралуына әсері, түрлі материалдардың жылуөткізгіштігі, түрлі материалдардың электрөткізгіштігі.
3-тарау. Оқу мақсаттарының жүйесі
8. Бағдарламада оқу мақсаттары кодтық белгімен белгіленген. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші сан бөлім және бөлімшенің ретін, төртінші сан оқу мақсатының реттік нөмірін көрсетеді. 1.2.1.1 кодында: "1" – сынып, "2.1" – бөлім мен бөлімше, "1" – оқу мақсатының реттік нөмірі.
9. Оқу мақсаттарының жүйесі:
Бөлімше | Оқу мақсаттары | |
3-сынып | 4-сынып | |
1) "Мен зерттеушімін" | ||
1.1 Ғылым мен зерттеушілер | 3.1.1.1 маңызды ғылыми жаңалықтар мен олардың адамның күнделікті өміріне әсері туралы әңгімелеу | 4.1.1.1 зерттеудің өзекті бағытын өз пайымдауы негізінде анықтау |
1.2 Табиғатты тану әдістері |
3.1.2.1 ақпарат көзінің түрлерін анықтау; |
4.1.2.1 зерттеу әдісін (бақылау мен эксперимент) таңдау себебін оның артықшылығы мен кемшілігіне байланысты негіздеу; |
2) "Жанды табиғат" | ||
2.1 Өсімдіктер |
3.2.1.1 өсімдіктердің оттек бөлуін түсіндіру; |
4.2.1.1 қоректік тізбектегі өсімдіктердің рөлін анықтау; |
2.2 Жануарлар |
3.2.2.1 жануарларды омыртқалыларға және омыртқасыздарға жіктеу; |
4.2.2.1 өз өлкесіндегі жануарларды жіктеу; |
2.3 Адам |
3.2.3.1 адамның ішкі ағзаларының орналасуын анықтау; |
4.2.3.1 зәр шығару жүйесі мен оның адам ағзасындағы рөлін сипаттау; |
3) "Заттар және олардың қасиеттері" | ||
3.1 Заттардың типтері | 3.3.1.1 заттарды шығу тегі және агрегаттық күйі бойынша жіктеу |
4.3.1.1 заттың қасиетіне байланысты қолдану аясын анықтау; |
3.2 Ауа |
3.3.2.1 ауаның құрамын сипаттау; |
4.3.2.1 адам тіршілігінің түрлі салаларында ауаны қолдану жолдарын анықтау; |
3.3 Су |
3.3.3.1 судың жанды ағзаларда және жансыз табиғатта кездесетінін түсіндіру; |
4.3.3.1 табиғаттағы су айналымын сипаттау; |
3.4 Табиғат ресурстары |
3.3.4.1 топырақтың рөлін және негізгі қасиеттерін түсіндіру; |
4.3.4.1 кейбір пайдалы қазбалардың (бор, тұз, әктас, саз, мұнай, гранит, көмір, табиғи газ) қолданылу саласын анықтау және олардың кен орындарын Қазақстан картасынан көрсету; |
4) "Жер және ғарыш" | ||
4.1 Жер | 3.4.1.1 Жер сфераларының орналасу реттілігін түсіндіру және кескіндеу | 4.4.1.1 жер бетінің ірі элементтерін атау және сипаттау |
4.2 Ғарыш | 3.4.2.1 ғарышты игерудің кейбір айтулы оқиғалары туралы әңгімелеу және ғарыштың маңызын түсіндіру |
4.4.2.1 жекелеген ғарыш денелерін сипаттау; |
4.3 Кеңістік және уақыт | 3.4.3.1 Жердің өз осінен айналуының салдарын түсіндіру | 4.4.3.1 Жердің орбиталық айналуының салдарын түсіндіру |
5) "Табиғат физикасы" | ||
5.1 Күш және қозғалыс |
3.5.1.1 серпімділік күшін зерттеу және оның білінуіне мысал келтіру; | 4.5.1.1 Архимед күшін сипаттау және оның білінуіне мысал келтіру |
5.2 Жарық |
3.5.2.1 көлеңкенің пайда болу себептері түсіндіру және мысалдар келтіру; |
4.5.2.1 көлеңкенің кедергі өлшеміне және жарық көзінен кедергіге дейінгі қашықтыққа тәуелділігін зерттеу және түсіндіру; |
5.3 Дыбыс | 3.5.3.1 дыбыс қаттылығының дыбыс көзі мен қабылдағыш арасындағы қашықтыққа тәуелділігін түсіндіру | 4.5.3.1 белгілі бір кедергілердің дыбыстың қаттылығы мен таралуына әсерін зерттеу және түсіндіру |
5.4 Жылу | 4.5.4.1 түрлі материалдардың жылуөткізгіштігін зерттеу | |
5.5 Электрлік |
3.5.5.1 электр энергиясы көздерін анықтау; |
4.5.5.1 түрлі |
5.6 Магниттілік | 3.5.6.1 магнит көмегімен әртүрлі металдардың магниттелу қасиетін зерттеу |
10. Осы оқу бағдарламасы қосымшада берілген бастауыш білім беру деңгейінің 3-4-сыныптарына арналған "Жаратылыстану" пәнінен оқу жүктемесі төмендетілген үлгілік оқу бағдарламасының Ұзақ мерзімді жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.
12. Тоқсандағы бөлімдер және бөлімдер ішіндегі тақырыптар бойынша сағат сандарын бөлу мұғалімнің еркіне қалдырылады.
Бастауыш білім беру деңгейінің 3-4-сыныптарына арналған "Жаратылыстану" пәнінен оқу жүктемесі төмендетілген үлгілік оқу бағдарламасына қосымша |
Бастауыш білім беру деңгейінің 3-4-сыныптарына арналған "Жаратылыстану" пәнінен оқу жүктемесі төмендетілген үлгілік оқу бағдарламасын жүзеге асыру бойынша Ұзақ мерзімді жоспар
1) 3-сынып:
Ортақ тақырыптар | Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі | Бағдарлама бөлімшелері | Оқу мақсаттары |
1-тоқсан | |||
1. Жанды табиғат | 1 Мен зерттеушімін | 1.1 Ғылым мен зерттеушілердің рөлі | 3.1.1.1 маңызды ғылыми жаңалықтар мен олардың адамның күнделікті өміріне әсері туралы әңгімелеу |
1.2 Табиғатты тану әдістері |
3.1.2.1 ақпарат көзінің түрлерін анықтау; | ||
2 Жанды табиғат | 2.1 Өсімдіктер |
3.2.1.1 өсімдіктердің оттек бөлуін түсіндіру; | |
2.2 Жануарлар |
3.2.2.1 жануарларды омыртқалыларға және омыртқасыздарға жіктеу; | ||
2-тоқсан | |||
3. Уақыт | 2 Жанды табиғат | 2.3 Адам |
3.2.3.1 адамның ішкі ағзаларының орналасуын анықтау; |
3 Заттар және олардың қасиеттері | 3.1 Заттардың типтері | 3.3.1.1 заттарды шығу тегі және агрегаттық күйі бойынша жіктеу | |
3.2 Ауа |
3.3.2.1 ауаның құрамын сипаттау; | ||
3.3 Су |
3.3.3.1 судың жанды ағзаларда және жансыз табиғатта кездесетінін түсіндіру; | ||
1 Мен зерттеушімін | 1.2 Табиғатты тану әдістері |
3.1.2.1 ақпарат көзінің түрлерін анықтау; | |
3-тоқсан | |||
5. Өнер | 3 Заттар және олардың қасиеттері | 3.4 Табиғат ресурстары |
3.3.4.1 топырақтың рөлін және негізгі қасиеттерін түсіндіру; |
4 Жер және ғарыш | 4.1 Жер | 3.4.1.1 Жер сфераларының орналасу реттілігін түсіндіру және кескіндеу | |
4.2 Ғарыш | 3.4.2.1 ғарышты игерудің кейбір айтулы оқиғалары туралы әңгімелеу және ғарыштың маңызын түсіндіру | ||
4.3 Кеңістік және уақыт | 3.4.3.1 Жердің өз осінен айналуының салдарын түсіндіру | ||
5 Табиғат физикасы | 5.1 Күш және қозғалыс |
3.5.1.1 серпімділік күшін зерттеу және оның білінуіне мысал келтіру; | |
1 Мен зерттеушімін | 1.2 Табиғатты тану әдістері |
3.1.2.1 ақпарат көзінің түрлерін анықтау; | |
4-тоқсан | |||
7. Су – тіршілік көзі | 5 Табиғат физикасы | 5.2 Жарық |
3.5.2.1 көлеңкенің пайда болу себептері түсіндіру және мысалдар келтіру; |
5.3 Дыбыс | 3.5.3.1 дыбыс қаттылығының дыбыс көзі мен қабылдағыш арасындағы қашықтыққа тәуелділігін түсіндіру | ||
5.5 Электрлік |
3.5.5.1 электр энергиясы көздерін анықтау; | ||
5.6 Магниттілік | 3.5.6.1 магнит көмегімен әртүрлі металдардың магниттелу қасиетін зерттеу | ||
1 Мен зерттеушімін | 1.2 Табиғатты тану әдістері |
3.1.2.1 ақпарат көзінің түрлерін анықтау; |
Ескерту: зерттеушілік білік пен дағдыларын қалыптастыру мен дамытуға бағытталған "Мен зерттеушімін" бөлімінің оқу мақсаттары "Жанды табиғат", "Заттар және олардың қасиеттері", "Жер және ғарыш", "Табиғат физикасы" бөлімдерінің оқу мақсаттарымен кіріктіріле жүзеге асырылады.
2) 4-сынып:
Ортақ тақырыптар | Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі | Бағдарлама бөлімшелері | Оқу мақсаттары |
1-тоқсан | |||
1. Менің Отаным – Қазақстан | 1 Мен зерттеушімін | 1.1 Ғылым мен зерттеушілердің рөлі | 4.1.1.1 зерттеудің өзекті бағытын өз пайымдауы негізінде анықтау |
1.2 Табиғатты тану әдістері |
4.1.2.1 зерттеу әдісін (бақылау мен эксперимент) таңдау себебін оның артықшылығы мен кемшілігіне байланысты негіздеу; | ||
2Жанды табиғат | 2.1 Өсімдіктер |
4.2.1.1 қоректік тізбектегі өсімдіктердің рөлін анықтау; | |
2. Құндылықтар | 2.2 Жануарлар |
4.2.2.1 өз өлкесіндегі жануарларды жіктеу; | |
2-тоқсан | |||
3. Мәдени мұра | 2 Жанды табиғат | 2.3 Адам |
4.2.3.1 зәр шығару жүйесі мен оның адам ағзасындағы рөлін сипаттау; |
3 Заттар және олардың қасиеттері | 3.1 Заттардың типтері |
4.3.1.1 заттың қасиетіне байланысты қолдану аясын анықтау; | |
4. Мамандықтар әлемі | 3.2 Ауа |
4.3.2.1 адам тіршілігінің түрлі салаларында ауаны қолдану жолдарын анықтау; | |
3.3 Су |
4.3.3.1 табиғаттағы су айналымын сипаттау; | ||
1 Мен зерттеушімін | 1.2 Табиғатты тану әдістері |
4.1.2.1 зерттеу әдісін (бақылау мен эксперимент) таңдау себебін оның артықшылығы мен кемшілігіне негізінде таңдау себебін түсіндіру; | |
3-тоқсан | |||
5. Табиғат құбылыс | 5 Табиғат физикасы | 5.2 Жарық |
4.5.2.1 көлеңкенің кедергі өлшеміне және жарық көзінен кедергіге дейінгі қашықтыққа тәуелділігін зерттеу және түсіндіру; |
5.3 Дыбыс | 4.5.3.1 белгілі бір кедергілердің дыбыстың қаттылығы мен таралуына әсерін зерттеу және түсіндіру | ||
5.4 Жылу | 4.5.4.1 түрлі материалдардың жылуөткізгіштігін зерттеу | ||
5.5 Электрлік | 4.5.5.1 түрлі материалдардың электрөткізгіштігін зерттеу | ||
6. Қоршаған ортаны қорғау | 3 Заттар және олардың қасиеттері | 3.4 Табиғат ресурстары |
4.3.4.1 кейбір пайдалы қазбалардың (бор, тұз, әктас, саз, мұнай, гранит, көмір, табиғи газ) қолданылу саласын анықтау және олардың кен орындарын Қазақстан картасынан көрсету; |
1 | 1.2 Табиғатты тану әдістері |
4.1.2.1 зерттеу әдісін (бақылау мен эксперимент) таңдау себебін оның артықшылығы мен кемшілігіне негізінде таңдау себебін түсіндіру; | |
4-тоқсан | |||
7. Ғарышқа саяхат | 4 Жер және ғарыш | 4.1 Жер | 4.4.1.1 жер бетінің ірі элементтерін атау және сипаттау |
4.2 Ғарыш |
4.4.2.1 жекелеген ғарыш денелерін сипаттау; | ||
4.3 Кеңістік және уақыт | 4.4.3.1 Жердің орбиталық айналуының салдарын түсіндіру | ||
8. Болашаққа саяхат | 5 Табиғат физикасы | 5.1 Күш және қозғалыс | 4.5.1.1 Архимед күшін сипаттау және оның білінуіне мысал келтіру |
1 Мен зерттеушімін | 1.2 Табиғатты тану әдістері | 4.1.2.1 зерттеу әдісін (бақылау мен эксперимент) таңдау себебін оның артықшылығы ме |