Әскери қызметшiлер мен олардың отбасы мүшелерiнiң мәртебесi және оларды әлеуметтiк қорғау туралы

Қазақстан Республикасының 1993 жылғы 20 қаңтардағы N 4000 Заңы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 16 ақпандағы № 561-IV Заңымен

МАЗМҰНЫ

Ескерту. Күші жойылды - ҚР 2012.02.16 № 561-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

Ескерту. Заңның кейбiр тармақтарының күшi 1 сәуiр 1997 жылға дейiн тоқтатылған - ҚР Президентiнiң 1994.04.12. N 1652 және 1994.04.18. N 1675 жарлықтарымен.
Ескерту. 1994 жылғы 14 шiлдедегi Заңмен қайтадан күшiне енгiзiлген.
Ескерту. Мәтiнде "бөлiм" деген сөздiң алдындағы "I - IV" деген цифрлар тиiсiнше "1 - 4" деген цифрлармен ауыстырылды - Қазақстан Республикасының 2004.12.20. N 13 (2005 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енеді) Заңымен.

Әскери қызметшiлердiң мәртебесi және әлеуметтiк қорғалуы Қазақстан Республикасының Конституциясымен, осы Заңмен, басқа да заң актiлерiмен, соның iшiнде Қазақстан Республикасы қатысатын халықаралық құқылық актiлермен белгiленедi.
Осы заңда қызметшiлердiң құқықтары, бостандықтары, әскери борышын атқару кезiндегi мiндеттерi мен жауапкершiлiгi белгiленiп, оларды әлеуметтiк қорғау жөнiндегi мемлекеттiк саясаттың алғашқы негiздерi айқындалады.

1 Бөлiм. Жалпы ережелер

1-бап. Әскери қызметшiлер және әскери қызмет

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде, басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында әскери қызмет атқаратын Қазақстан Республикасының азаматтары әскери қызметшілер болып табылады.

Оларға шақыру немесе келiсiмшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, сондай-ақ әскери жиындарға шақыру кезеңіндегі әскери міндеттілер жатады.

Әскери қызметшiлер әскери қызмет мiндеттерiн атқару кезiнде мемлекеттiң қорғауында болады. Олар әскери жарғыларға сәйкес өздерiне бастық болып табылатын адамдарға ғана бағынады және олардың қызметтiк iсiне араласуға басқа ешкiмнiң құқығы жоқ.

Әскери қызметшiлер әскери қызметтi iс жүзiнде орындаудың барлық жағдайында: ұрыс қимылдарына қатысу, бейбiтшiлiк пен қауiпсiздiктi сақтау жөнiндегi халықаралық мiндеттемелердi орындау, әскери кезекшiлiкте (жауынгерлiк қызметте) жүргенде, жаттығуларда, жиындарда, қызмет бабындағы iссапарларда жүру кезiнде, қызметiн атқаратын жерге бара жатқанда және кейiн қайтқан кезде, әскери бөлiмде, кемеде, объектiде, мекемеде, кәсiпорында, әскери (арнаулы) оқу орнында (бұдан әрi - әскери бөлiм) болған кезде, регламентпен белгiленген қызмет уақытының iшiнде немесе егер бұл қызмет қажеттiлiгiнен туындаса, басқа жерде және басқа уақытта, ал мерзiмдi қызмет әскери қызметшілерi әскери қызметтен өтудiң бүкiл уaқытында әскери қызмет мiндеттерiн атқарушы болады.

Әскери қызметшiлерге Қазақстан Республикасының азаматтары үшiн белгiленген , олардың жеке басы мен азаматтығын куәландыратын құжаттар, сондай-ақ әскери қызметшiлердiң жеке басы мен құқықтық жағдайын куәландыратын құжаттар берiледi.
Ескерту. 1-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2003.07.08. N 478 , өзгерту енгізілді - 2007.05.22. N 255 Заңдарымен.

2-бап. Әскери қызметшiлердiң мәртебесi

Әскери қызметшiлердiң мәртебесi әскери қызметшiлердiң Қазақстан Республикасының азаматы ретiнде заңмен белгiленген iшiнара тыйым салу мен шектеулерi бар жалпы құқықтарын, бостандықтары мен мiндеттерi, сондай-ақ олардың қызмет ерекшелiктерiне байланысты құқығын, мiндетi мен жауапкершiлiгiн қамтиды.

Әскери қызметшiлердiң мәртебесi олардың құқықтары мен мiндеттерiн орындауда, сондай-ақ әскери қызметтен өту кезiнде де, әскери қызметтен босатылғаннан кейiн де оларды әлеуметтiк қорғаудың мемлекеттiк кепiлдiктерiн көздейдi.

Әскери қызметшiлер мен олардың отбасы мүшелерiнiң Қазақстан Республикасының Конституциясымен және осы Заңмен белгiленген құқықтары мен бостандықтарын шектеуге ешкiмнiң де құқығы жоқ.

Әскери қызметшiлердiң осы Заңмен белгiленген құқықтары мен бостандықтарына iшiнара тыйым салу және шектеу, олардың ерекше мiндетi мен жауапкершiлiгi қосымша құқықтар мен жеңiлдiктер арқылы өтеледi.

Әскери қызметшiлердiң соғыс кезiндегi және төтенше жағдай уақытындағы мәртебесiнiң ерекшелiктерi соғыс уақытының заңдарымен және төтенше жағдай режимi туралы заңмен белгiленедi.

3-бап. Әскери қызметшi мәртебесi бар адамдар

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiнде, басқа да әскерлер мен әскери құрамаларда әскери қызметтен өтушi адамдар мен әскери жиында жүрген әскери мiндеттiлер әскери қызметшi мәртебесiне ие болады.

Азамат әскери қызметке белгiленген (шақырылған, кiрiскен) күннен бастап әскери қызметшi мәртебесiне ие болады және одан әскери қызметтен босатылуына байланысты әскери бөлiмнiң тiзiмiнен шығарылған күннен бастап айырылады.

Әскери қызметшi мәртебесi туралы заңдардың жекелеген ережелерi мен нормалары олардың отбасы мүшелерiне, әскери қызметтен босатылған адамдарға, сондай-ақ әскери қызметтен өту кезiнде қаза тапқан, қайтыс болған, хабар-ошарсыз кеткен немесе мүгедек болған әскери қызметшiлерiнiң отбасы мүшелерiне де қолданылады.

Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерiндегi әскери қызметтен босатылған Қазақстан Республикасы азаматтарының және басқа да Тәуелсiз Мемлекеттер Достастығы (бұдан әрi - ТМД) елдерiне тұрақты тұруға қоныс аударған адамдардың мәртебесi мемлекетаралық келiсiмдермен белгiленедi. Бас мемлекеттердiң армиясында әскери қызметтен өтушi Қазақстан Республикасының азаматтарына бұл Заң қолданылмайды, бұған әскери қызметтен босатылған және Қазақстан Республикасының аумағына тұрақты тұруға келген адамдар қосылмайды.

Тұтқынға түскен, сондай-ақ бейтарап елдерде еркiнен айырылған әскери қызметшiлердiң әскери қызметшi мәртебесi сақталады. Әскери командование мен уәкiлдiк берiлген басқа да мемлекеттiк органдар аталған әскери қызметшiлердiң құқықтарын қорғау жөнiнде халықаралық құқық нормаларына сәйкес шаралар қолдануға мiндеттi.

Әскери қызметшiлер бас бостандығынан айыруға сотталған жағдайда олардың, сондай-ақ отбасы мүшелерiнiң әскери қызметшiлер мәртебесiнде көзделген құқықтарын жүзеге асыру уақытша тоқтатыла тұрады (тоқтатылады) немесе заңда көзделген тәртiп бойынша шектеледi.
Ескерту. 3-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1993.10.19. N 2453-XII Заңымен, 2003.07.08. N 478 Заңымен .

4-бап. Әскери қызметшiлердi әлеуметтiк және құқылық
жағынан қорғау кепiлдiктерi

Мемлекет әскери қызметшiлердi әлеуметтiк және құқылық жағынан қорғауға кепiлдiк бередi, оларды қажеттi тұрмыс жағдайымен қамтамасыз етiп, қызметiнiң ерекше сипатын ескере отырып, тиiстi қызмет жағдайын жасайды.

Барлық әскери қызметшiлер атқаратын қызметi мен әскери атағына қарамастан заң алдында тең. Әскери қызметшiлердiң құқықтары мен мiндеттерiндегi, әскери қызметтен өту шарттарындағы, материалдық жағынан қамтамасыз етiлуiндегi айырмашылықтар Қазақстан Республикасының заң актiлерiмен белгiленедi.

Әскери қызметшiлер мен олардың отбасы мүшелерi үшiн белгiленген құқықтар мен бостандықтарды iске асыру, олардың заңды мүдделерiн қамтамасыз ету Қарулы Күштердiң, басқа да әскерлер мен әскери құрамалардың басшылығына және өзге де мемлекеттiк органдарға жүктеледi.

Мемлекеттiк органдар мен ұйымдардың әскери қызметшiлер мен олардың отбасы мүшелерiнiң құқықтары мен заңды мүдделерiн iске асыру жөнiндегi мiндеттерiн сақтамағаны үшiн кiнәлi басшылары, командирлер мен бастықтар, басқа лауазымды адамдар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес тәртiппен жауап бередi.

Әскери қызметшiлер құқығына және ар-намысы мен қадір-қасиетiне нұқсан келтiретiн заңсыз iс-әрекет жасаған бастықтардың үстiнен тiкелей сотқа шағым беруге құқылы.
Ескерту. 4-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 1993.10.19 N 2453-XII Заңымен, ҚР Президентiнiң 1995.11.07 N 2606 Жарлығымен, ҚР 2003.07.08 N 478, 2011.01.10 N 383-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.07.22 № 479-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

2 Бөлiм. Әскери қызметшiлердiң құқықтары және оларды
әскери асыру кепiлдiктерi

5-бап. Мемлекеттiк және қоғамдық өмiрге қатысу

Қазақстан Республикасының әскери қызметшi-азаматтары мемлекеттiк және қоғамдық өмiрге қатысуға, мемлекеттiк өкiмет органдарына сайлауға және сайлануға құқылы.

Әскери қызметшiлердiң құқықтары мен мүдделерiн қоғамдық (ұжымдық) қорғау мiндетi олардың қоғамдық бiрлестiктерiне (әртүрлi категориялы әскери қызметшiлердiң жиналыстары мен кеңестерiне) жүктеледi.

Әскери қызметшiлер партиялардың, кәсiптiк одақтардың қатарында тұрмауға, қандай да бiр саяси партияны жақтамауға тиiс.
Ескерту. 5-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1995.11.07. N 2606 Жарлығымен .

6-бап. Ереуiлдерге, тосқауылдарға және өзге де
наразылық әрекеттерiне қатысу

Әскери қызметшiлердiң ереуiлдер, тосқауылдар және әскери бөлiмнiң, мекеменiң жауынгерлiк әзiрлiгiне терiс ықпал ететiн өзге де рұқсат берiлмеген наразылық әрекеттерiн ұйымдастыруына және оларға қатысуына тыйым салынады.

7-бап. Жүрiп-тұру бостандығы

Әскери қызметшiлердiң жүрiп-тұру бостандығы әскери бөлiмдер мен бөлiмшелердi жауынгерлiк әзiрлiкте ұстаумен, олардың қажет болған жағдайда қызмет атқаратын орнына дер кезiнде жетуiмен ұштастырылуға тиiс.

8-бап. Еңбек ету құқығын iске асыру

Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери қызметке кiруде құқықтары тең. Мемлекет әскери қызметшiлерге: қызмет атқаруға, қызметi бойынша ауысуға, кәсiптiк бiлiктiлiгi мен iскерлiк сапасына сай кезектi әскери атақ құқығына кепiлдiк бередi.

Әскери қызметтiң ауыр климаттық, экологиялық, физикалық немесе кәсiптiк жағынан қолайсыз жағдайда атқарылуы ақшалай үстеме қосу және қызмет еткен жылына жеңiлдiк беру арқылы өтеледi.

Климаттық және экологиялық жағдайлары ауыр жерлердегi қызмет мерзiмi шектеледi және одан өту тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

Әскери қызметшілердің (мерзімді қызметтің әскери қызметшілері мен әскери оқу орындарының курсанттарынан басқа) әйелдерiне (күйеулерiне) мамандығы бойынша еңбекке орналасу мүмкiндiгi болмаған жерлерде күйеулерiмен (әйелдерiмен) бiрге тұрған бүкiл кезеңi жасына байланысты зейнетақы тағайындау үшiн қажеттi жалпы жұмыс стажына қосылады және осы кезеңде оларға Қазақстан Республикасында жұмысшылар мен қызметшiлер үшiн белгiленген ең аз жалақы мөлшерiнде ай сайынға жәрдемақы төленедi. Аталған жерлердiң тiзбесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтедi.

Мерзiмдi қызмет атқаратын әскери қызметшiлердiң отбасы мүшелерiне жұмысқа қабылдау кезiнде және қызметкерлердiң санын немесе штатын қысқарту кезiнде жұмыста қалуға, сондай-ақ өндiрiсте қол үзiп кәсiптiк жағынан даярлауға, бiлiктiлiгiн арттыруға және қайта даярлауға бiрiншi кезекте жiберу мен оқу кезеңiнде орташа жалақысын сақтауға артықшылық құқық берiледi.

Әскери қызметшiлердiң, соның iшiнде қызметтен өту кезiнде қаза тапқан, қайтыс болған немесе хабар-ошарсыз кеткен әскери қызметшiлердiң балаларына атқарушы органдар тұрғылықты жерi бойынша мектеп жасына дейiнгi балалар мекемелерiнде кезектен тыс орын бередi, оның ақысы мемлекеттiк мектеп жасына дейiнгi мекемелер үшiн белгiленген мөлшерде алынады.

Әскери қызметшiлердiң (мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлер мен әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарынан басқа), педагогикалық, ғылыми және өзге де шығармашылық қызметтерден басқа, кәсiпкерлiк не басқа да ақылы қызметпен айналысуға құқығы жоқ.

Мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлер мен әскери (арнаулы) оқу орындары курсанттарының кез келген ақылы қызметпен айналысуға құқығы жоқ.

Әскери қызметшiлердi әскери қызметiмен байланысты емес жұмыстарды атқаруға қатыстыруға Қазақстан Республикасының заңдары белгiлейтiн тәртiппен жол берiледi. Бұл орайда осы жұмыстарды атқаратын басқа адамдар үшiн көзделген жеңiлдiктер әскери қызметшiлерге де қолданылады.
Ескерту. 8-бапқа өзгерiстер енгiзiлдi - Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1995.11.07. N 2606 Жарлығымен , Қазақстан Республикасының 2003.07.08. N 478 , 2007.05.22. N 255 Заңдарымен.

9-бап. Қызмет уақыты және демалыс. Еңбек демалысы

Әскери қызметшiлердiң (мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлер мен әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарынан басқа) апта сайынғы қызмет уақытының жалпы ұзақтығы жұмысшылар мен қызметшiлер үшiн заңмен белгiленген жұмыс уақытының ұзақтығынан аспауға тиiс, ал мерзiмдi қызмет атқаратын әскери қызметшiлер үшiн ол әскери жарғылардың талаптарына сәйкес белгiленедi.

Әскери қызметшiлерге (мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлер мен әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарынан басқа) аптасына кемiнде бiр тәулiк, бiрақ айына кемiнде алты тәулiк демалыс берiледi.

Тiзбесiн құрылымында әскери қызметшiлер әскери қызметте тұратын Қарулы Күштердiң, басқа да әскерлер мен әскери құрамалардың басшылығы белгiлейтiн жауынгерлiк кезекшiлiк (жауынгерлiк қызмет), жаттығулар мен басқа шаралар қызмет уақытының жалпы ұзақтығы шектеусiз өткiзiледi.

Әскери қызметшiлер апта сайынғы қызмет уақытының белгiленген ұзақтығынан тыс, сондай-ақ демалыс, мереке және жұмыс iстемейтiн күндерi әскери қызмет мiндетiн атқаруға қатыстырылған жағдайда оларға командир (бастық) аптаның басқа күндерiнде демалыс бередi.

Әскери қызметшiлерге (мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлер мен әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарынан басқа) жыл сайынғы негiзгi еңбек демалысы берiледi, оның ұзақтығы жалпы қызмет еткен жылына, әскери қызметтiң ерекшелiктерi мен жағдайларына байланысты болады және төмендегiдей болып белгiленедi:

Әскери қызметте 10 күнтiзбе жыл еңбек сiңiрсе - 30 тәулiк;
10 жылдан 15 жылға дейiн - 35 тәулiк;
15 жылдан 20 жылға дейiн - 40 тәулiк;
20 жыл және одан көп болса - 45 тәулiк;
жауынгерлiк кезекшiлiк атқарушы ұшу жұмысындағы, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкiметi белгiлеген тiзбедегi орындарда әскери қызмет атқарушы адамдарға - 45 тәулiк.

Еңбек демалысы ұзақтығына демалысын өткiзу орнына беру мен қайтуға қажеттi уақыт кiрмейдi.

Әскери қызметшiлердiң (мерзiмдi қызмет атқаратын әскери қызметшiлерден басқа) демалысы әскери қызмет мүддесiн және әскери қызметшiнiң тiлегiн ескере отырып екi бөлiп берiлуi мүмкiн.

Әскери қызметшiлердiң мына категорияларына:
өз мiндетiн денсаулыққа зиянды (ауыр) жағдайда атқарғаны үшiн, қызметiнiң ерекше сипаты (ұзақ мерзiмдi iссапар, вахталық әдiспен жауынгерлiк кезекшiлiк атқару және олардың тұрақты орналасқан орнынан тыс жерлерге ұзақ уақытқа жiберiлген реттерi) үшiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген мөлшерде;
экологиялық апат аймақтарында қызмет атқарғаны үшiн Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес қосымша еңбек демалысы (демалыс) берiледi.

Мерзiмдi қызмет атқаратын әскери қызметшiлерге көтермелеу түрiнде Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерiнiң жалпы әскери жарғыларында белгiленген тәртiппен қысқа мерзiмдi демалыс берiледi.

Әскери қызметшiлерге қажет болған жағдайда сырқаттануына байланысты, отбасы жағдайына байланысты қысқа мерзiмдi демалыс, ал әскери (арнаулы) оқу орындарында оқитындарға каникул берiледi.

Әскери қызметшiлерге (мерзiмдi қызмет атқаратын әскери қызметшiлерден басқасына) адъюнктураға, әскери докторантураға дайындалу және түсу емтихандарын тапсыру үшiн, сондай-ақ жоғары оқу орындарына түсу емтихандарын тапсыру үшiн оқу демалыстары берiледi, ал ғылым кандидаты немесе докторы ғылыми дәрежесiне талаптанушыларға Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiп бойынша шығармашылық демалыстар берiледi.

Әскери қызметшiлердiң жұмыс iстейтiн зайыптарына (жұбайларына) жыл сайынғы демалыс олардың жұбайларының (зайыптарының) кезектi демалысымен бiр мезгiлде берiлуге тиiс. Бұл орайда демалыстың ұзақтығы жалақысын сақтамай қосымша демалыс беру есебiнен жұбайы (зайыбы) демалысының ұзақтығына тең болуы мүмкiн.
Ескерту. 9-бапқа өзгерiстер енгiзiлдi - Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1995.11.07. N 2606 Жарлығымен , Қазақстан Республикасының 2003.07.08. N 478 Заңымен .

10-бап. Ақшамен және материалдық жағынан
қамтамасыз ету

Мемлекет әскери қызметшiлердi азаматтардың әскери қызметке ынта-ықыласын арттыратын мөлшерде ақша қаражатымен қамтамасыз етедi.

Әскери қызметшiлерге ақшалай үлес Қазақстан Республикасының Президентi бекiтетiн Қазақстан Республикасының мемлекеттiк бюджет есебiнен қамтылған органдары қызметкерлерiне еңбекақы төлеудiң бiрыңғай жүйесi негiзiнде белгiленедi және ол қызметтен өтудiң Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленген ерекше жағдайлары үшiн төленетін ақшалай қаражат пен үстеме ақыны қамтиды.

Әскери қызметшiлердiң ақшалай қаражаты лауазымдық айлықақыдан және әскери атағы бойынша айлықақыдан тұрады.

Әскери қызметшiлердiң ақша қаражаты тiршiлiк құнының өзгеруiне байланысты Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейтiн тәртiпке сәйкес қайта қаралуға тиiс.

Солдаттар (матростар), сержанттар (старшиналар) лауазымдарына келісімшарт бойынша әскери қызметке алғаш түскен азаматтарға жасалатын келісімшарт мерзіміне байланысты мынадай мөлшерде біржолғы ақшалай сыйақы төленеді:
3 жылға - 1 лауазымдық айлықақы мөлшерінде;
5 жылға - 10 лауазымдық айлықақы мөлшерінде;
10 жылға - 20 лауазымдық айлықақы мөлшерінде.
Көрсетілген ақшалай сыйақыларды төлеу келісімшарт жасалған күннен бастап үш айдан кешіктірілмей жүргізіледі.
Алынған біржолғы ақшалай сыйақы:
1) "Әскери міндеттілік және әскери қызмет туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 37-бабы 1-тармағының 4), 5), 7) тармақшаларында және 2-тармағының 3), 4), 5), 6) тармақшаларында көзделген жағдайларда келісімшарт мерзімі аяқталғанға дейін әскери қызметтен босатылған кезде;
2) егер бұдан әрі әскери қызметті атқара алмайтындай жаралану, контузия, жарақат алу, мертігу немесе ауру әскери қызметшінің заңға қайшы іс-әрекет жасауынан немесе алкогольден, есірткіден, уытқұмарлықтан мас болу немесе өзіне қандай да бір дене жарақатын түсіру (денесіне зиян келтіру) себебінен болғаны немесе әскери қызметтен жалтару мақсатында өз денсаулығына өзге де зиян келтіргені Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен дәлелденсе, қайтаруға жатады.
Төленген біржолғы ақшалай сыйақыны қайтару әскери қызметші әскери қызметін өткерген мемлекеттік органға ол әскери қызметтен босатылған күнінен бастап бір ай мерзімде жүргізіледі.
Әскери қызметші әскери қызметін өткеру кезеңінде қаза тапқан (қайтыс болған), бұдан әрі әскери қызметті атқара алмайтындай жараланған, контузия, жарақат алған, мертіккен немесе ауырған жағдайда біржолғы ақшалай сыйақыны қайтару жүргізілмейді.

Әскери қызметшiлер (мерзiмдi қызмет атқаратын әскери қызметшiлерден басқасы) бiр жерден екiншiсiне көшуiне байланысты (соның iшiнде әскери бөлiм немесе бөлiмше құрамында) қызметiн ауыстырған жағдайда оларға әскери қызметшiнiң өзiне екi айлық ақшалай үлес және онымен бiрге көшкен әрбiр отбасы мүшелерiне айлық ақшалай үлесiнiң жартысы көтерме жәрдемақы төленедi.

Әскери қызметшiлер мемлекет есебiнен заттай мүлiкпен қамтамасыз етiледi.

Казармалық жағдайдағы мерзiмдi қызмет атқаратын әскери қызметшiлердiң, әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарының, сондай-ақ ұшқыштар, ұшуларды дайындау жөнiндегi инженерлiк құрамның әскери қызметшiлерiнiң қызметтен өту жағдайы ескерiле отырып, Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген нормалар бойынша азық-түлiкпен қамтамасыз етiледi.

Мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлерге, әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарына демалысқа кеткен кезде Қазақстан Республикасының Yкiметi белгілеген нормалар бойынша азық-түлiк сыбағасының орнына ақшалай өтемақы төленедi.

Парашютпен секiрудi әскери кемелерде (катерлерде), әскери-қосымша кемелерде теңiзде қызмет атқаратын, олардың база орындарында дауылға қарсы дайындық барысы кезiнде iс-шараларды жүзеге асыратын, маяктарда вахтада тұратын әскери қызметшiлер, сондай-ақ әскери қызметшiлер әскери кезекшiлiктi атқарған, әскери эшелондарға iлесiп жүрген, дала iс-қимылдары шараларына қатысқан және стационарда емделуде болған кезде осы кезеңге Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген норма бойынша азық-түлiкпен қамтамасыз етiледi.

Шалғайдағы аудандарда орналасқан жабық және оқшауланған әскери қалашықтарда, шекара заставаларында және комендатураларда қызметтен өтiп жүрген әскери қызметшiлер (мерзiмдi қызмет атқаратын әскери қызметшiлерден басқа), олардың отбасы мүшелерi ақылы азық-түлiкпен қамтамасыз етiледi. Азық-түлiкпен қамтамасыз етудiң тәртiбi мен нормаларын Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi .

Әскери қызметшiлердiң қалауы бойынша (мерзiмдi қызмет атқаратын әскери қызметшiлерден басқасы) оларға киiм-кешек орнына ақшалай өтем төленуi мүмкiн.
Ескерту. 10-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1999.11.16. N 476 , 2001.10.10. N 247 , 2003.07.08. N 478 , 2009.02.09. N 125-IV (2009 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

11-бап. Меншiк құқығы

Әскери қызметшi Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарына сәйкес меншiк иесi болуға, өз мүлкi мен басқа да меншiк объектiлерiн иеленуге, пайдалануға және оларға билiк етуге құқылы.

Әскери қызметшiлердiң меншiгi олардың ақшалай және заттай үлес алуы (мерзiмдi қызмет атқаратын әскери қызметшiлерден басқасы), жеке үй жанындағы шаруашылығын жүргiзу, әскери қызметке шақырылғанға (кiргенге, белгiлегенге) дейiн алынған кiрiсi, мұрагерлiк, сый ретiнде көшкен мүлiк, сондай-ақ осы Заңмен тыйым салынбаған басқа да қызмет есебiнен құрылады және көбейтiледi.

Мемлекет әскери қызметшiлерге Қазақстан Республикасының азаматтары ретiнде меншiктi жекешелендiру процесiнде одан басқа азаматтармен тең үлес алуға кепiлдiк бередi.
Ескерту. 11-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1993.10.19. N 2453-XII Заңымен, ҚР Президентiнiң 1995.10.05. N 2488 жарлығымен , 1995.11.07. N 2606 Жарлығымен , Қазақстан Республикасының 2003.07.08. N 478 Заңымен .

12-бап. Тұрғын үй алу құқығы

Әскери қызметшiлер (мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлер мен әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарынан басқа) мен олардың отбасы мүшелерi мемлекет есебiнен тұрғын жайлармен (пәтерлермен) қамтамасыз етiледi.

Әскери қызметшiлер (мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлер мен әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарынан басқа) мен олардың отбасы мүшелерiне тұрғын жаймен (пәтермен) қамтамасыз етiлгенге дейiн уақытша тұру үшiн қызметтiк тұрғын үйлерге теңестiрiлген тұрғын үйлер, қызметтiк тұрғын үйлер немесе жатақханаларда тұрғын жайлар мiндеттi түрде берiледi.

Әскери қызметшiлердi (мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлер мен әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарынан басқа) жасы бойынша әскери қызметтен босатылғанға дейiн үш жыл бұрын не денсаулық жағдайы бойынша немесе штаттың қысқаруына байланысты әскери қызметтен босатылатын жылы әскери қолбасшылықтың ұсынысы бойынша аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергiлiктi атқарушы органдары олардың таңдаған тұрғылықты жерi бойынша мемлекеттiк тұрғын үй қорынан тұрғын үй бөлу кезектiлiгiнiң тiзiмiне енгiзедi.

Шетелге және климат жағдайы ауыр жерлерге әскери қызметтен өту үшiн жiберiлген әскери қызметшiлердiң (мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлер мен әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарынан басқа) өздерi тұратын тұрғын жайлары олардың шетелде және аталған жерлерде болған бүкiл уақытына сақталады.

Қызмет бойынша ауысқан кезде тұратын тұрғын жайы сақталатын әскери қызметшiлерге жаңа қызмет орны бойынша қызметтiк тұрғын үйлер берiледi.

Әскери қызметшiлерге (мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлер мен әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарынан басқа) жабық және оқшауланған әскери қалашықтардағы, шекара заставаларындағы және комендатуралардағы орталықтандырылған жылуды қоспағанда, коммуналдық қызмет көрсету шығындарын төлеу үшiн республикалық бюджет туралы заңмен белгiленген мөлшерде Қазақстан Республикасының Yкiметi айқындайтын тәртiппен ақшалай өтемақы төленедi.

Жабық және оқшауланған әскери қалашықтардағы, шекара заставаларындағы және комендатуралардағы тұрғын үйлердi ұстау мен орталықтандырылған жылуды беру Қазақстан Республикасының Yкiметi айқындайтын тiзбелер бойынша мемлекет есебiнен қамтамасыз етiледi.

Мемлекеттік тұрғын үй қорының үйлерiнен тұрғын жаймен қамтамасыз етiлген әскери қызметшiлер, жабық және оқшауланған әскери қалашықтарда, шекара заставаларында және комендатураларда орналасқан тұрғын жайларды қоспағанда, әскери қызметтен босатылғаннан кейiн Қазақстан Республикасының тұрғын үй заңнамасында белгiленген тәртiппен оны меншiгiне алуға құқылы. Әскери қызметтен босатылған және күнтiзбелiк есеппен жиырма және одан да көп еңбек сiңiрген жылдары бар әскери қызметшiлер тұратын тұрғын жайын өтеусiз меншiгiне алуға құқылы.

Мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлердi, әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарын тұрғылықты жерi немесе жұмыс орны бойынша тұрғын жай (пәтер) алуға кезектiлiк тiзiмiнен шығаруға болмайды және олардың әскери қызметке шақырылғанға немесе әскери (арнаулы) оқу орнына түскенге дейiн тұрған тұрғын жайы сақталады.

Тұрғын жай сатып алу үшiн немесе жеке тұрғын үй салу үшiн кредит алған әскери қызметшiлерге (мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлер мен әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарынан басқа) Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлеген мөлшерде және тәртiппен кредит сомасы өтеледi.

Асыраушысынан айрылған әскери қызметшiлердiң отбасыларын, оларға тұрмысқа жайлы тұрғын жайды өтеусiз бермейiнше өздерi тұратын тұрғын жайдан шығаруға болмайды.
Ескерту. 12-бап жаңа редакцияда - ҚР 2003.07.08 N 478, өзгерту енгiзiлдi - 2004.12.20 N 13 (2005 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енеді), 2011.07.22 № 479-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

13-бап. Өмiр мен денсаулықты сақтау. Медициналық
қамтамасыз ету
Әскери қызметшiлердiң өмiрi мен денсаулығын сақтауға қамқорлық жасау - командирлердiң (бастықтардың) мiндетi. Оларға жаттығулар, басқа да жауынгерлiк әзiрлiк шараларын өткiзу, қызмет ету, қару-жарақ пен әскери техниканы пайдалану кезiнде, жұмыс жүргiзген және күнделiктi қызмет кезiнде қауiпсiздiк шараларын қамтамасыз ету жүктеледi.

Әскери қызметшiлердiң әскери-медициналық бөлiмшелерде, бөлiмдер мен мекемелерде (бұдан әрi әскери-медициналық мекемелер) медициналық тегiн қамтамасыз етiлуге құқығы бар. Әскери қызметшiлердiң қызмет ететiн немесе тұратын жерiнде әскери-медициналық мекемелер жоқ болса, не оларда тиiстi бөлiмшелер не медициналық көрсеткiштер бойынша арнаулы жабдықтар жоқ болса, ведомстволық бағыныстылығына қарамастан мемлекеттiк денсаулық сақтау ұйымдарында, жеке медициналық ұйымдарда және жеке медициналық практикамен айналысатын адамдар арқылы тегiн медициналық көмектiң кепiлдi көлемi шегiнде медициналық көмек көрсетiледi.

Жеке денсаулық сақтау ұйымдары мен жеке медициналық практикамен айналысатын адамдардың әскери қызметшiлерге тегiн медициналық көмектiң кепiлдi көлемi шегiнде медициналық көмек көрсетуi бойынша шығындары Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлеген тәртiппен мемлекеттiк бюджет қаражаты есебiнен өтеледi.

Әскери қызметшiлерге емделуге жұмсаған қаражатын олар құрылымында әскери қызметтен өтетiн Қарулы Күштер, басқа да әскерлер мен әскери құрамалар өтейдi.

Офицерлердiң отбасы мүшелерi (зайыбы, жұбайы, 18 жасқа дейiнгi балалары) әскери-медициналық мекемелерде тегiн медициналық жәрдем алуға құқылы. Емханаларда емделген кезiнде отбасы мүшелерiне дәрi-дәрмек ақы төлетiп берiледi, бұған заңға сәйкес ақы алынбайтын реттер кiрмейдi.

Әскери қалашықтарда, шекара заставалары мен комендатураларда орналасқан әскери қызметшiлердi санитарлық-эпидемиологиялық жағынан қамтамасыз ету Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.

Әскери қызмет мiндеттерiн атқару кезiнде жарақаттанған, контузия алған, зақымданған, мертiккен немесе ауруға шалдыққан әскери қызметшiлер өздерi құрылымында әскери қызметтен өткен Қарулы Күштердiң, басқа да әскерлер мен әскери құрамалардың қаражаты есебiнен санаторийлерге жiберiледi.

Осы баптың екiншi, үшiншi бөлiктерiнде аталған әскери қызметшiлер мен олардың отбасы мүшелерiнiң құқықтары және оларға берiлетiн жеңiлдiктер әскери қызметтен жасына, денсаулық жағдайына немесе штат қысқартылуына байланысты босатылған, әскери қызметiнiң жалпы ұзақтығы 20 және одан да көп жыл болатын офицерлер мен олардың отбасы мүшелерiне де қолданылады.

Соғысқа қатысушылар мен соғыс мүгедектерi, соғыс қимылдарына басқа да қатысушылар, әскери қызмет мiндетiн атқару кезiнде алған жарақаты, контузиясы, мертiгуi немесе ауруға шалдығуы салдарынан мүгедек болып, әскери қызметтен босатылған әскери қызметшiлер, полковник атағымен және одан жоғары атақпен запасқа немесе отставкаға шыққан офицерлер медициналық және санаториялық-курорттық емделуден бiрiншi кезекте өтуге құқылы.

Мерзiмдi қызмет атқаратын әскери қызметшiлер, әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттары мен әскери мектеп-интернаттардың тәрбиеленушiлерi медициналық көрсеткiштерi болған жағдайда әскери санаторийлерде санаториялық-курорттық тегiн емделумен қамтамасыз етiледi.

Әскери қызметшi әйелдер Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген әйелдердi, ана мен баланы қорғау мәселелерi жөнiндегi барлық жеңiлдiктердi пайдаланады. Бұл жеңiлдiктер анасы жоқ балаларды (анасы қайтыс болған, аналық құқынан айрылған жағдайда және заңдарда белгiленген басқа да жағдайларда) тәрбиелеп отырған әскери қызметшiлерге де қолданады.
Ескерту. 13-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1993.10.19. N 2453-XII Заңымен, 1999.04.07. N 374 Заңымен , 2003.07.08. N 478 Заңымен .

14-бап. Әскери қызметшiлерге қаза тапқан (қайтыс
болған) немесе жарақат алған жағдайда
берiлетiн кепiлдiктер

Әскери қызметшi немесе әскери жиынға шақырылған әскери мiндеттi адам әскери қызметтен өту кезеңiнде қаза тапқан (қайтыс болған), жарақат алған жағдайда оларға бiр жолғы өтем төленедi.

Бiр жолғы өтемдi төлеу тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

Әскери қызметшi қызметiн атқару (жиын) кезiнде не қызметтен өту кезеңiнде алған жарақат (контузия), ауру салдарынан қызметтен босағаннан кейiн қаза тапқан (қайтыс болған) жағдайда оның мұрагерлерiне (мұрагерлiкке құқығын дәлелдейтiн куәлiгiн табыс еткеннен кейiн) соңғы атқарған қызметi бойынша қаза тапқан (қайтыс болған) күнiне дейiнгi бiр жолғы өтемдi алпыс айлық ақшалай қаражатының мөлшерiнде төлейдi.

Әскери жиынға шақырылып, әскери қызметтен өту кезiнде қаза тапқан немесе мертiгу (жаралану, жарақ алу, контузия), ауру салдарынан қайтыс болған әскери қызметшiлер, әскери мiндеттiлер әскери қызмет (әскери жиын) өткiзiлген жерде немесе олардың туған-туысқандарының қалауы бойынша басқа жерде жерленедi. Мәйiттi жеткiзуге әзiрлеумен, мәйiттi жеткiзумен, жерлеумен, құлпытас дайындаумен және оны орнатумен байланысты барлық шығындар Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген мөлшерде әскери қызметшiлер, әскери қызметке шақырылған әскери қызметке мiндеттiлер әскери қызметтен өткен (жиында болған) Қарулы Күштердiң, басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың есебiнен жасалады.

Осы баптың төртiншi бөлiгiнде көрсетiлген ережелер әскери қызметтегi шектi жасқа жетуi, денсаулық жағдайы бойынша немесе штат қысқартылуына байланысты әскери қызметтен босатылған, әскери қызметiнiң жалпы ұзақтығы 25 және одан да көп жыл болған азаматтарға, сондай-ақ әскери қызметiнiң жалпы ұзақтығына қарамастан соғысқа қатысқандарға қолданылады.

Әскери қызметшiнiң әскери қызметтен өту кезеңiнде немесе әскери қызметтен өтуге байланысты контузия, мертiгу, ауыру салдарынан әскери қызметтен босатылғаннан кейiн бiр жыл өткенге дейiн мүгедектiгi анықталған жағдайда бiр жолғы өтем:
I топтағы мүгедекке - отыз айлық ақшалай қаражаты;
II топтағы мүгедекке - он сегiз айлық ақшалай қаражаты;
III топтағы мүгедекке - алты айлық ақшалай қаражаты мөлшерiнде төленедi.

Әскери қызметшiлер, әскери қызмет мiндеттерiн атқару кезiнде мүгедектiкке әкеп соқпайтындай қатты мертiккен (жараланған, жарақат, контузия алған) ретте оларға бiр жарым айлық ақшалай қаражаты; жеңiл жарақат алған ретте жарты айлық ақшалай қаражаты мөлшерiнде бiр жолғы өтем төленедi.

Егер өлiмнiң себебi өзiне-өзi қол жұмсаудан болғаны, өзiне-өзi қол жұмсауға жеткiзген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен дәлелденсе, сондай-ақ егер қаза (өлiм), жаралану, контузия, жарақат алу, мертiгу адамның заңға қайшы iс-әрекетiнен немесе алкогольден, есiрткiден, уытқұмарлықтан мас болу себебiнен немесе өзiне қандай да бiр жарақат түсiру (денесiне зиян келтiру) арқылы болса және бiр жолғы өтем алу немесе әскери қызметтен жалтару мақсатымен өз денсаулығына өзгедей зиян келтiрсе, бiр жолғы өтем төленбейдi.

Мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлерге, әскери (арнайы) оқу орындарының стипендия алатын курсанттарына, әскери жиынға шақырылған әскери мiндеттiге мынадай жағдайларда:
осы баптың үшiншi бөлiгiнде көзделгендей жағдайда - 500 айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде;
осы баптың алтыншы бөлiгiнде көзделгендей жағдайда:
I-топтағы мүгедекке 250 айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде;
II-топтағы мүгедекке 150 айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде;
III-топтағы мүгедекке 50 айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде;
осы баптың жетiншi бөлiгiнде көзделгендей жағдайда: ауыр жарақат үшiн 12 айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде, жеңiл жарақат үшiн 4 айлық есептiк көрсеткiш мөлшерiнде бiр жолғы өтемдерi төленедi.

Мемлекет әскери қызметшiлерге мемлекеттiк органдардың, меншiк түрлерiне қарамастан кәсiпорындардың, мекемелердiң, ұйымдардың және қоғамдық бiрлестiктердiң, сондай-ақ лауазымды адамдардың;
қылмыстық және өзге де жауапкершiлiкке заңсыз тартуы;
тыйым салу жазасы ретiнде қамауға алуды заңсыз қолдануы;
заңсыз соттауы;
оның өз мүлкiн бүлдiруi, жоюы немесе жоғалтуы;
денесiне зақым келтiруi;
қызметiн немесе әскери атағын заңсыз төмендетуi;
құқықтарынан, жеңiлдiктер мен артықшылықтардан заңсыз айыруы;
шарт ережелерiн сақтамауы салдарынан келтiрiлген моральдық және материалдық нұқсанды өтеуге кепiлдiк бередi.

Аталған жағдайларда соттың немесе жоғары тұрған қолбасшылықтың шешiмi бойынша әскери қызметшiлердiң қызметтiк, зейнеткерлiк және басқа да жеке әрi мүлiктiк құқықтары қалпына келтiрiледi әрi келтiрiлген зиян оны келтiрген кiнәлi тұлғалардың есебiнен немесе бюджет қаражатының есебiнен қалпына келтiрiледi.
Ескерту. 14-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1993.10.19. N 2453-XII Заңымен, 2001.10.10. N 247 Заңымен , 2003.07.08. N 478 Заңымен , 2004.12.20. N 13 (2005 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енеді) Заңымен.

15-бап. Білім алу құқығы

Әскери қызметшілердің әскери (арнаулы) оқу орындарында оқуға құқығы бар.
Әскери (арнаулы) оқу орындарын бітірген әскери қызметшілер қайта даярлау және біліктілікті арттыру курстарында оқи алады.
Әскери қызметшілерге (мерзімді әскери қызметтегі әскери қызметшілер мен әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарынан басқаларға) өздері құрылымында әскери қызметтен өтетін Қарулы Күштер, басқа да әскерлер мен әскери құрамалар басшыларының келісімімен Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес сессияларды және қорытынды емтихандарды тапсыру үшін демалыс беріле отырып, орта білімнен кейінгі, жоғары, жоғары оқу орнынан кейінгі және қосымша білім беру ұйымдарында оқудың кешкі немесе сырттай түрінде оқуға рұқсат етіледі.
Оқу кезеңінде әскери қызметке шақырылған адамдар әскери қызметтен босатылғаннан кейін өздері шақырылғанға дейін оқыған оқу орнындағы оқуын жалғастыруға құқылы.
Солдаттар (матростар), сержанттар (старшиналар) лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеріп жатқан және күнтізбелік есеппен кемінде сегіз жыл қызмет атқарған әскери қызметшілердің Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарында ақылы негізде оқыған шығындарын оқу құнының елу проценті мөлшерінде бюджет қаражаты есебінен өндіріп алуға құқығы бар. Бұл жеңілдік бір рет қолданылады.
Әскери қызметшіге көрсетілген шығындарды өтеуді әскери қызметші әскери қызметін өткеріп жатқан мемлекеттік орган жүргізеді.
Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарында оқуға жұмсалған шығындарды өтеуге құқығы бар әскери қызметшілер қабылданған Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдары қаржыландыруды ашу үшін көрсетілген мемлекеттік органдарға әскери қызметшіні білім беру ұйымына қабылдау туралы бұйрықтың куәландырылған көшірмесін жолдайды.
Әскери қызметшіні басқа білім беру ұйымына ауыстырған кезде Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарында оқуға жұмсалған шығындарды өтеу мөлшері түзетілуге жатады.
Әскери қызметшіге академиялық демалыс берілген кезде оны оқытуды қаржыландыру берілген академиялық демалыс кезеңінде тоқтатыла тұрып, Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарында оқуға жұмсалатын шығындарды өтету құқығы сақталады.
Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарында оқуға жұмсалған шығындарды өтетуге құқығы бар әскери қызметшіге ол оқыған (оқып жатқан) білім беру ұйымы таратылған және қайта ұйымдастырылған, білім беру ұйымының жұмысы тоқтатыла тұрған, ол лицензиясынан айырылған жағдайларда басқа жоғары оқу орындарында қаржыландырудың жалғастырылуына кепілдік беріледі.
Ескерту. 15-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2009.02.09. N 125-IV (2009 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

16-бап. Көлiкте жүру. Почта жiберiлiмдерi

Әскери қызметшiлердiң (мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлер мен әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарынан басқа) Қазақстан Республикасының аумағында қызмет бабымен орын ауыстырғанда және әскери қызметтен босағанда стационарда емделуге барып, қайтқанда темiр жол, әуе қатынасы, су және автомобиль көлiгiмен тегiн жүру, бұған қоса он тоннаға дейiн өз мүлкiн тегiн тасымалдауға құқығы бар.

Әскери қызметшiлер (мерзiмдi қызмет атқаратын әскери қызметшiлерден басқасы) отбасыларының мүшелерiне, бiрге жүретiнiне әскери қызметшiлер қызмет бабымен Қазақстан Республикасының аумағында орын ауыстырған және олар әскери қызметтен босатылған кезде тегiн жүрiп-тұруға олармен бiрдей жеңiлдiктер берiледi.

Аталған жағдайлардағы шығындар құрылымында әскери қызметшiлер әскери қызметте тұратын Қарулы Күштердiң, басқа да әскерлер мен әскери құрамалардың қаражаты есебiнен жасалады.

Жергiлiктi өкiлдi органдар мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлерге қала iшiнде, қала маңына және жергiлiктi жерлерде қатынайтын қоғамдық көлiктiң барлық түрiне (таксиден басқа) жол жүруге жергiлiктi бюджеттер қаражаты есебiнен жеңiлдiктер беруге құқылы.

Мерзiмдi қызмет атқаратын әскери қызметшiлерге, әскери (арнаулы) оқу орындарының бiрiншi және екiншi курстарының курсанттарына пошта жiберiлiмдерi үшiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген мөлшерде ақшалай өтем төленедi.

Мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлер, әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттары:
стационарлық емделуге барған және керi қайтқан кезiнде Қазақстан Республикасының аумағы бойынша темiржол, әуе, су және автомобиль көлiктерiнде;
әскери қызметтен босағанда, сондай-ақ демалысқа барған және керi қайтқан кезiнде Қазақстан Республикасының аумағы бойынша темiржол, су және автомобиль көлiктерiнде тегiн жүруге құқылы.
Ескерту. 16-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 1999.04.07. N 374 Заңымен , 2001.10.10. N 247 Заңымен , 2003.07.08. N 478 Заңымен .

17-бап. Азаматтарды әскери қызметтен босату
және оларды еңбекке орналастыру

Әскери қызметшiлер "Әскери мiндеттiлiк және әскери қызмет туралы" Қазақстан Республикасы Заңына сәйкес әскери қызметтен босатылуға құқылы.

Жиырма және одан да көп жыл қызмет атқарған әскери қызметшiлердi олардың өздерi мен отбасы мүшелерiне Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген нормалар бойынша тұрғын жай бермейiнше, әскери қызметтен жасына, денсаулық жағдайына, штат қысқартылуына байланысты босатуға болмайды.

Әскери қызметшiлердi (мерзiмдi қызметтегi әскери қызметшiлер мен әскери (арнаулы) оқу орындарының курсанттарынан басқа) әскери қызметтен заңсыз босатқан ретте осыған байланысты келтiрiлген зиян Қарулы Күштердiң, басқа да әскерлер мен әскери құрамалардың есебiнен толық көлемiнде өтелуге тиiс. Негiзсiз босатылған әскери қызметшiлер бұрынғы лауазымымен (ал оның келiсiмi бойынша оған тең немесе төмен) әскери қызметке орналастырылады және заңсыз босатылғаннан кейiн алмаған қаражаттың барлық түрлерiмен қамтамасыз етiледi. Бұл кезең қызмет еткен жылына және кезектi әскери атақ беру үшiн қызмет еткен мерзiмiне қосылады.

Аталған реттерде әскери қызметшiлердi қайтадан әскери қызметке алу және оларға келтiрiлген зиянды өтеу тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

Әскери қызметшiлерге әскери қызметтен босатылған кезде мынадай бiр жолғы жәрдемақы төленедi:
жасына, ауыруына, денсаулық жағдайының шектелуiне немесе штат қысқартылуына байланысты босатылған әскери қызметшілерге (мерзімді қызметтің әскери қызметшілері мен әскери оқу орындарының курсанттарынан басқа).
Әскери қызметтен басқа негiздер бойынша босатылған азаматтарға бiр жолы төленетiн жәрдемақының құрамы мен тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi ;
әскери қызметте 10 жылдан 15 күнтiзбелiк жылға дейiн қызмет еткендерге - ақшалай қаражатының төрт айлықақысы;
15 жылдан 20 жылға дейiн - ақшалай қаражатының бес айлықақысы;
20 жылдан 25 жылға дейiн - ақшалай қаражатының алты айлықақысы;
25 жылдан 30 жылға дейiн - ақшалай қаражатының жетi айлықақысы;
30 жылдан көп - ақшалай қаражатының сегiз айлықақысы;
мерзiмдi қызмет атқаратын әскери қызметшiлерге - айлық есептік көрсеткіш мөлшерiнде, ал ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған жетiм балалар қатарындағы аталған адамдарға бес айлық есептік көрсеткіш мөлшерiнде төленедi.

Әскери қызметтен өту кезеңiнде мемлекеттiк орденмен (ордендермен) наградталған әскери қызметшiлерге берiлетiн бiр жолғы жәрдемақының мөлшерi ақшалай қаражаттың екi айлықақысына көбейтiледi.

Мерзiмдi әскери қызметтi өткерген адамдардың өздерi шақырылған нақ сол кәсiпорынға жұмысқа қабылдану кезінде басым құқығы болады.

Әскери қызметтен босатылған азаматтарды жұмысқа орналастыру, олардың мамандық алуы, зейнетақы алу құқығынсыз әскери қызметтен босатылған адамдарды жұмыспен қамту Қазақстан Республикасының халықты жұмыспен қамту туралы заңдарына сәйкес жүргiзiледi.
Ескерту. 17-бапқа өзгерту енгiзiлдi - ҚР 2001.10.10 N 247, 2003.07.08 N 478, 2007.05.22 N 255, 2011.07.22 № 479-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

3 Бөлiм. Әскери қызметшiлердiң мiндеттерi

18-бап. Жалпы мiндеттер

Қазақстан Республикасының мемлекеттiк егемендiгiн қорғау, оның сыртқы және iшкi қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету, қарулы шабуылға тойтарыс беру және агрессорды жеңiлiске ұшырату, сондай-ақ Қазақстан Республикасының мемлекеттiк мүдделерiн қорғау мен оның халықаралық мiндеттемелерiне сәйкес мiндеттердi орындау жауынгерлiк борыштың мәнi болып табылады, ол әскери қызметшiлердi:

- әскери антқа адал болуға, өз халқына қалтқысыз қызмет етуге, өз Отанын каhармандықпен және шеберлiкпен қорғауға;

- Қазақстан Республикасының Конституциясы мен мемлекет заңдарын, әскери жарғылардың талаптарын қатаң сақтауға, командирлерге (бастықтарға) сөзсiз бағынуға, олардың бұйрықтарын дәл және мерзiмiнде орындауға;

- өз халқының қорғаушысы абыройын және жауынгерлiк даңқын, әскери атақтың абыройын және жауынгерлiк жолдастықты қымбат тұтуға;

- әскери шеберлiктi жетiлдiре беруге, қару-жарақ пен әскери техниканы қолдануға әрдайым әзiр ұстауға, әскери мүлiктi сақтауға;

- тәртiптi, қырағы болуы, мемлекеттiк, әскери және қызметтiк құпияның ашылуына жол бермеуге, шарт бойынша мiндеттемелердi қатаң сақтауға мiндеттейдi.

19-бап. Қызметтiк және арнаулы мiндеттер

Әскери қызметшiлердiң қызметтiк мiндеттерi мен осы мiндеттердi орындау тәртiбi әскери жарғылармен және басқа нормативтiк актiлермен белгiленедi.

Командирлер (бастықтар) дара басшылар болып табылады және бейбiт кез бен соғыс уақытында қарамағындағылардың өмiрi мен қызметiнiң барлық жағына, атап айтқанда: тұрақты жауынгерлiк және жұмылдырушылық әзiрлiкке, олардың жауынгерлiк мiндеттердi ойдағыдай орындауына; адам құрамының жауынгерлiк әзiрлiгiне, әскери тәртiбiне, моральдық-психологиялық жай-күйiне және әскери қызметтiң қауiпсiздiгiне; қару-жарақтың, әскери техника мен мүлiктiң жай-күйiне және сақталуына; материалдық-техникалық, медициналық, қаржылық және тұрмыстық жағынан қамтамасыз етуге жауап бередi.

Әскери қызметшiлер жауынгерлiк кезекшiлiкте (жауынгерлiк қызметте), тәулiктiк және гарнизондық нарядта жүргенде, сондай-ақ дүлей апаттар мен басқа да төтенше жағдайлардың зардаптарын жоюға қатыстырылған кезде арнаулы мiндеттердi орындайды. Аталған мiндеттер мен оларды орындау тәртiбi заң актiлерiмен , әскери жарғылармен және солардың негiзiнде әзiрленген басқа да нормативтiк актiлермен белгiленедi.

20-бап. Қаруды сақтау, алып жүру және қолдану құқығы

Әскери қызметшiлер әскери қызмет мiндеттерiн орындау кезiнде қаруды алып жүруге және қолдануға құқылы.

Әскери қызметшiлердiң қаруды алып жүру ережелерi әскери жарғылармен белгiленедi. Штаттық (жеке) қаруды қолдану тәртiбi осы Заңмен және басқа заң актiлерiмен белгiленедi.

Әскери қызметшiлер соңғы шара ретiнде қаруды және өзi немесе бөлiмше құрамында мынадай жағдайларда:

- күзетiлудегi әскери және азаматтық объектiлерге, қарауылдарға, әскери бөлiмдердiң тұрғын жайы мен ғимараттарына топ болып немесе жеке жасалған қарулы шабуылға тойтарыс беру үшiн;

- қаруды және әскери техниканы күш қолданып иелену әрекетiн тыю үшiн;

- егер әскери қызметшiлер мен жай адамдарды өзге әдiстермен және құралдармен қорғау мүмкiн болмаса, оларды өмiрiне немесе денсаулығына қатер төндiретiн шабуылдан қорғау үшiн;

- егер қылмыскердi қарсыласуын өзге әдiстермен және құралдармен жеңу немесе қаруын тартып алу мүмкiн болмаса, қылмыс жасаған, қарулы қарсылық көрсеткен не ауыр қылмыс жасау кезiнде үстерiнен түскен адамдарды, сондай-ақ қаруын тапсыру туралы заңды талаптарды орындаудан бас тартқан қарулы адамды ұстау үшiн;

- жануарлардың шабуылынан қорғану үшiн қолдануға құқылы.

Қару қолдану оны қолданбақшы ниет туралы ескертудi көздеуге тиiс. Күтпеген қарулы шабуыл, ұрыс техникасын, көлiк құралдарын, теңiз және өзен кемелерiн пайдалана отырып шабуыл жасаған кезде, сондай-ақ қамаудан қару алып қашқан жағдайда қару ескертусiз қолданылуы мүмкiн.

Әскери қызметшiлер қауiп дабылын беру немесе көмек шақыру үшiн қару қолдануға құқылы.

Қаруды қолдану және пайдалану кезiнде әскери қызметшi айналадағы азаматтардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн мүмкiн болған шаралардың бәрiн қолдануға, ал қажет болған жағдайда зардап шеккендерге дереу медициналық көмек көрсетуге мiндеттi.

Әйелдер мен кәмелетке толмағандар қарулы шабуыл жасаған, қарулы қарсылық көрсеткен не әскери қызметшiнiң (әскери қызметшiлердiң) өмiрiне қатер төндiретiн топталып шабуыл жасаған реттерде, егер мұндай шабуылды басқа әдiстермен және құралдармен тойтару мүмкiн болмаған жағдайларды қоспағанда, оларға қару қолдануға тыйым салынады.

Қару қолданылатын немесе пайдаланылатын әрбiр реттi әскери қызметшi командирiне (бастығына) баяндайды.
Ескерту. 20-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2003.07.08. N 478 Заңымен .

4 бөлiм. Әскери қызметшiлердiң жауапкершiлiгi

21-бап. Әскери қызметшiлердiң әскери тәртiптi бұзғаны
және құқық бұзушылық жасағаны үшiн жауаптылығы

Әскери қызметшiлер әскери тәртiптi бұзғаны үшiн әскери жарғыларда белгiленген тәртiппен жауапты болады.

Әскери қызметшi әскери қызмет мiндеттерiн атқару кезiнде жасаған қылмысы мен өзге де құқық бұзушылықтары үшiн Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес қылмыстық , әкiмшiлiк немесе материалдық жауаптылықта болады.
Ескерту. 21-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2003.07.08. N 478 Заңымен .

22-24-баптар. <*>

Ескерту. 22-24-баптар алып тасталды - Қазақстан Республикасының 2003.07.08. N 478 Заңымен .

Қазақстан Республикасының
Президентi

О статусе и социальной защите военнослужащих и членов их семей

Закон Республики Казахстан от 20 янваpя 1993 года. Утратил силу Законом Республики Казахстан от 16 февраля 2012 года № 561-IV

Сноска. Утратил силу Законом РК от 16.02.2012 № 561-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

ОГЛАВЛЕНИЕ

Сноска. В тексте после слова "Раздел" цифры "I - IV" заменены соответственно цифрами "1 - 4" - Законом РК от 20 декабря 2004 г. N 13 (вводится в действие с 1 января 2005 г.).

Сноска. По всему тексту слова "военная служба", "военной службе", "военную службу", "военной службы", "военной службой" заменены соответственно словами "воинская служба", "воинской службе", "воинскую службу", "воинской службы", "воинской службой" в соответствии с Законом РК от 22 мая 2007 года N 255 (вводится в действие со дня его официального опубликования).

Статус и социальная защита военнослужащих определяются Конституцией Республики Казахстан, настоящим Законом, другими законодательными актами, в том числе международно-правовыми, участником которых является Республики Казахстан.
Настоящий Закон устанавливает права, свободы, обязанности и ответственность военнослужащих при исполнении воинского долга, определяет основные начала государственной политики по их социальной защите.

Раздел 1. ОБЩИЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 1. Военнослужащие и воинская служба

Военнослужащими являются граждане Республики Казахстан, состоящие на воинской службе в Вооруженных Силах, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан.
К ним относятся военнослужащие, проходящие воинскую службу по призыву или по контракту, а также военнообязанные на период призыва на воинские сборы.

Военнослужащие при исполнении обязанностей воинской службы находятся под защитой государства. Они подчиняются только лицам, которые в соответствии с воинскими уставами являются для них начальниками, и никто другой не вправе вмешиваться в их служебную деятельность.

Военнослужащие находятся при исполнении обязанностей воинской службы во всех случаях ее фактического выполнения: во время участия в боевых действиях, выполнения международных обязательств по поддержанию мира и безопасности, нахождения на боевом дежурстве (боевой службе), на учениях, сборах, в служебных командировках, во время следования к месту службы и обратно, при нахождении в расположении воинской части, корабля, объекта, учреждения, предприятия, военного (специального) учебного заведения (далее - воинская часть) в течение установленного регламентом служебного времени или в другом месте и в другое время, если это вызвано служебной необходимостью, а военнослужащие срочной службы - в течение всего времени прохождения воинской службы.

Военнослужащим выдаются установленные для граждан Республики Казахстан документы, удостоверяющие их личность и гражданство, а также документы, удостоверяющие личность и правовое положение военнослужащих.
Сноска. Статья 1 в редакции Закона РК от 8 июля 2003 г. N 478 . Статья с изменениями, внесенными Законом РК от 22 мая 2007 года N 255 (вводится в действие со дня его официального опубликования).

Статья 2. Статус военнослужащих

Статус военнослужащих включает общие права, свободы и обязанности военнослужащих, как граждан Республики Казахстан с установленными законодательством изъятиями и ограничениями , а также их права, обязанности и ответственность, обусловленные особенностями службы.
Он предусматривает гарантии государства в реализации прав и обязанностей военнослужащих, а также их социальную защиту, как во время прохождения воинской службы, так и после увольнения с нее.
Никто не вправе ограничивать военнослужащих и членов их семей в правах и свободах, установленных Конституцией Республики Казахстан и настоящим Законом.
Изъятия и ограничения прав и свобод, особые обязанности и ответственность военнослужащих, установленные настоящим Законом, компенсируются дополнительными правами и льготами .
Особенности статуса военнослужащих в период войны и в условиях чрезвычайного положения устанавливаются законами военного времени и законодательством о режиме чрезвычайного положения .

Статья 3. Лица, имеющие статус военнослужащего

Статусом военнослужащих обладают лица, проходящие воинскую службу в Вооруженных Силах, других войсках и воинских формированиях, и военнообязанные, находящиеся на сборах.
Статус военнослужащего гражданин приобретает со дня определения (призыва, поступления) на воинскую службу и утрачивает его со дня исключения из списков воинской части в связи с увольнением с воинской службы.
Отдельные положения и нормы законодательства о статусе военнослужащих распространяются на членов их семей, лиц, уволенных с воинской службы, а также членов семей военнослужащих, которые погибли, умерли, пропали без вести или стали инвалидами при прохождении воинской службы.

Статус граждан Республики Казахстан, уволенных с воинской службы из Вооруженных Сил Республики Казахстан и переехавших на постоянное место жительства в другие государства Содружества Независимых Государств (далее - СНГ), определяется межгосударственными соглашениями. На граждан Республики Казахстан, проходящих воинскую службу в армиях других государств, настоящий Закон не распространяется, за исключением лиц, уволенных с воинской службы и переехавших на постоянное место жительства на территорию Республики Казахстан.

За военнослужащими, захваченными в плен, а также интернированными в нейтральных странах, сохраняется статус военнослужащих, военное командование и другие уполномоченные на то государственные органы обязаны принять меры по защите прав, указанных военнослужащих в соответствии с нормами международного права.

При осуждении военнослужащих к лишению свободы реализация их прав, предусмотренных статусом военнослужащих, а также прав членов их семей, приостанавливается (прекращается) или ограничивается в порядке, предусмотренном законодательством .
Сноска. Статья 3 с изменениями - Законом Республики Казахстан от 19 октября 1993 года; Законом Республики Казахстан от 8 июля 2003 года N 478 .

Статья 4. Гарантии социальной и правовой защиты
военнослужащих

Государство гарантирует социальную и правовую защиту военнослужащих, обеспечивает им необходимый жизненный уровень, надлежащие условия службы с учетом ее особого характера.
Все военнослужащие равны перед законом независимо от занимаемых должностей и воинских званий. Различия в правах и обязанностях военнослужащих, условиях прохождения воинской службы, материальном обеспечении устанавливаются законодательными актами Республики Казахстан.
Реализация установленных для военнослужащих и членов их семей прав и свобод, обеспечение их законных интересов возлагаются на руководство Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований и на иные государственные органы.

Руководители государственных органов и организаций, командиры и начальники, другие должностные лица, виновные в несоблюдении обязанностей по реализации прав и законных интересов военнослужащих и членов их семей, несут ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.

Военнослужащие вправе обжаловать непосредственно в суд неправомерные действия начальников, ущемляющие его право и унижающие его честь и личное достоинство.
Сноска. Статья 4 с изменениями, внесенными законами РК от 19.10.1993; Указом Президента РК, имеющим силу Закона, от 07.11.1995 N 2606; от 08.07.2003 N 478; от 10.01.2011 № 383-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 22.07.2011 № 479-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Раздел 2. ПРАВА ВОЕННОСЛУЖАЩИХ И ГАРАНТИИ ИХ РЕАЛИЗАЦИИ

Статья 5. Участие в государственной и общественной жизни

Военнослужащие - граждане Республики Казахстан имеют право участвовать в государственной и общественной жизни, избирать и быть избранными в органы государственной власти.
Функции общественной (коллективной) защиты прав и интересов военнослужащих возлагаются на их общественные объединения (собрания и советы различных категорий военнослужащих).
Военнослужащие не должны состоять в партиях, профессиональных союзах, выступать в поддержку какой-либо политической партии.
Сноска. Статья 5 дополнена частью третьей Указом Президента Республики Казахстан, имеющим силу Закона, от 7 ноября 1995 г. N 2606 .

Статья 6. Участие в забастовках, пикетировании и иных
акциях протеста

Организация и участие военнослужащих в забастовках, пикетировании и иных несанкционированных акциях протеста запрещается.

Статья 7. Свобода передвижения

Свобода передвижения военнослужащего должна сочетаться с поддержанием боевой готовности воинских частей и подразделений, своевременностью прибытия их в необходимых случаях к месту службы.

Статья 8. Реализация права на труд

Граждане Республики Казахстан имеют равные права на поступление на воинскую службу. Государство гарантирует военнослужащим право на: занятие должности, перемещение по службе, получение очередных воинских званий в соответствии с профессиональной квалификацией и деловыми качествами.

Тяжелые климатические, экологические, физические или профессиональные условия воинской службы компенсируются надбавками к денежнему содержанию и льготной выслугой лет.

Служба в местностях с тяжелыми климатическими и экологическими условиями ограничивается сроками и порядок ее прохождения определяется Правительством Республики Казахстан .

Женам (мужьям) военнослужащих (кроме военнослужащих срочной службы и курсантов военных учебных заведений) включается в общий стаж работы, необходимый для назначения пенсии по возрасту весь период проживания вместе с мужьями (женами) в местностях, где отсутствовала возможность трудоустройства по специальности и на этот период им выплачивается ежемесячное пособие в размере минимальной заработной платы, установленной для рабочих и служащих в Республике Казахстан. Перечень указанных местностей утверждается Правительством Республики Казахстан.

Члены семей военнослужащих срочной службы имеют преимущественное право при приеме на работу и на оставление на работе при сокращении численности или штата работников, а также на первоочередное направление для профессиональной подготовки, повышения и переподготовки с отрывом от производства и выплату на период обучения средней заработной платы.

Детям военнослужащих, в том числе тех, которые погибли, умерли или пропали без вести во время прохождения службы, местные исполнительные органы представляют вне очереди места в детских дошкольных учреждениях по месту жительства, оплата взимается в размере, установленном для государственных дошкольных учреждений.

Военнослужащие (кроме военнослужащих срочной службы и курсантов военных (специальных) учебных заведений) не вправе заниматься предпринимательской либо другой оплачиваемой деятельностью, кроме педагогической, научной и иной творческой деятельности.

Военнослужащие срочной службы и курсанты военных (специальных) учебных заведений не вправе заниматься любой оплачиваемой деятельностью.

Привлечение военнослужащих к выполнению работ, не связанных с воинской службой, допускается в порядке, определяемом законодательством Республики Казахстан . При этом на военнослужащих распространяются льготы, предусмотренные для других лиц, выполняющих эти работы.
Сноска. Статья 8 с изменениями, внесенными Указом Президента РК, имеющим силу Закона, от 7 ноября 1995 г. N 2606 ; Законами РК от 8 июля 2003 г. N 478 ; от 22 мая 2007 г. N 255 (вводится в действие со дня его официального опубликования).

Статья 9. Служебное время и отдых. Отпуска

Общая продолжительность еженедельного служебного времени военнослужащих (кроме военнослужащих срочной службы и курсантов военных (специальных) учебных заведений) не должна превышать продолжительность рабочего времени, установленного законодательством для рабочих и служащих, а для военнослужащих срочной службы определяется в соответствии с требованиями воинских уставов.

Военнослужащим (кроме военнослужащих срочной службы и курсантов военных (специальных) учебных заведений), предоставляется не менее одних суток еженедельно, но не менее шести суток отдыха в месяц.

Боевое дежурство (боевая служба), учения и другие мероприятия, перечень которых определяется руководством Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, в структуре которых военнослужащие состоят на воинской службе, проводятся без ограничения общей продолжительности служебного времени. При привлечении военнослужащих к исполнению обязанностей воинской службы сверх установленной продолжительности еженедельного служебного времени, а также в выходные, праздничные и нерабочие дни, отдых предоставляется командиром (начальником) в другие дни недели.

Военнослужащим (кроме военнослужащих срочной службы и курсантов военных (специальных) учебных заведений) представляется ежегодный основной отпуск, продолжительность которого зависит от общей выслуги лет, особенностей и условий воинской службы и устанавливается:
имеющим выслугу на воинской службе до 10 календарных лет - 30 суток;
от 10 до 15 лет - 35 суток;
от 15 до 20 лет - 40 суток;
20 лет и более - 45 суток;
лицам, находящимся на летной работе, несущим боевое дежурство, а также проходящим службу в местностях, перечень которых устанавливается Правительством Республики Казахстан - 45 суток.

В продолжительность отпуска не входит время, необходимое для проезда к месту отпуска и обратно.

Отпуск военнослужащих (за исключением военнослужащих срочной службы) может быть разделен на две части, с учетом интересов службы и желания военнослужащего.

Указанным категориям военнослужащих предоставляются дополнительные отпуска (отдых):
за исполнение обязанностей во вредных (тяжелых) условиях, особый характер службы (длительные командировки, вахтовый метод боевого дежурства и другие случаи длительного их отрыва от мест постоянной дислокации) продолжительностью устанавливаемой Правительством Республики Казахстан;
проходящим службу в зонах экологического бедствия в соответствии с законодательством Республики Казахстан .

Военнослужащим срочной службы в виде поощрения предоставляется краткосрочный отпуск в порядке, определенном общевоинскими уставами Вооруженных Сил Республики Казахстан.

Военнослужащим при необходимости предоставляются отпуска по болезни, краткосрочные по семейным обстоятельствам, а обучающимся в военных (специальных) учебных заведениях - каникулярные.

Военнослужащим (кроме военнослужащих срочной службы), предоставляются учебные отпуска для подготовки и сдачи вступительных экзаменов в адъюнктуру, военную докторантуру, а также для сдачи вступительных экзаменов в высшие учебные заведения, а являющимся соискателями ученых степеней кандидата или доктора наук предоставляются творческие отпуска в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Работающим женам (мужьям) военнослужащих ежегодные отпуска должны предоставляться одновременно с очередным отпуском их мужей (жен). При этом продолжительность отпуска может быть равна продолжительности отпуска мужа (жены) за счет предоставления дополнительного отпуска без сохранения заработной платы.
Сноска. Статья 9 - с изменениями, внесенными Указом Президента Республики Казахстан, имеющим силу Закона, от 7 ноября 1995 г. N 2606 ; Законом Республики Казахстан от 8 июля 2003 года N 478 .

Статья 10. Денежное и материальное обеспечение

Государство обеспечивает военнослужащих денежным довольствием в размерах, стимулирующих заинтересованность граждан в воинской службе.

Денежное довольствие военнослужащих устанавливается на основании единой системы оплаты труда работников органов Республики Казахстан, содержащихся за счет государственного бюджета, утверждаемой Президентом Республики Казахстан, и включает в себя денежное содержание и надбавки за особые условия прохождения службы, устанавливаемые законодательством Республики Казахстан.

Денежное содержание военнослужащих состоит из должностного оклада и оклада по воинскому званию.
С изменением стоимости жизни денежное довольствие военнослужащих подлежит пересмотру в соответствии с порядком, устанавливаемым Правительством Республики Казахстан.

Гражданам, впервые поступившим на воинскую службу по контракту на должности солдат (матросов), сержантов (старшин), выплачивается единовременное денежное вознаграждение в зависимости от срока заключаемого контракта в следующих размерах:
на 3 года - в размере 1 должностного оклада;
на 5 лет - в размере 10 должностных окладов;
на 10 лет - в размере 20 должностных окладов.
Выплата указанных денежных вознаграждений производится не позднее трех месяцев со дня заключения контракта.
Полученное единовременное денежное вознаграждение подлежит возврату:
1) при увольнении с воинской службы до истечения срока контракта в случаях, предусмотренных подпунктами 4) , 5) , 7) пункта 1 и подпунктами 3) , 4) , 5) , 6) пункта 2 статьи 37 Закона Республики Казахстан "О воинской обязанности и воинской службе";
2) если в установленном законодательством Республики Казахстан порядке доказано, что ранение, контузия, травма, увечье или заболевание, несовместимые с дальнейшим прохождением воинской службы, наступили при совершении военнослужащим противоправных действий или по причине алкогольного, наркотического, токсического опьянения или причинения себе какого-либо телесного повреждения (членовредительства) или иного вреда своему здоровью с целью уклонения от воинской службы.
Возврат выплаченного единовременного денежного вознаграждения производится в государственный орган, в котором военнослужащий проходил воинскую службу, в месячный срок со дня его увольнения с воинской службы.
В случае гибели (смерти), получения ранения, контузии, травмы, увечья или заболевания, несовместимых с дальнейшим прохождением воинской службы, в период прохождения военнослужащим воинской службы возврат единовременного денежного вознаграждения не производится.

При служебном перемещении военнослужащих (кроме военнослужащих срочной службы), связанном с переездом из одной местности в другую (в том числе в составе воинской части или подразделения) им выплачивается подъемное пособие в размере двухмесячного денежного содержания на самого военнослужащего и половины месячного денежного содержания на каждого члена семьи, переехавшего вместе с ним.

Военнослужащие обеспечиваются за счет государства вещевым имуществом.

Военнослужащие срочной службы, курсанты военных (специальных) учебных заведений, находящиеся на казарменном положении, а также военнослужащие летного, инженерного состава по подготовке полетов обеспечиваются продовольствием по нормам, устанавливаемым Правительством Республики Казахстан с учетом условий прохождения службы.

Военнослужащим срочной службы, курсантам военных (специальных) учебных заведений при убытии в отпуск выплачивается денежная компенсация взамен продовольственного пайка по нормам, установленным Правительством Республики Казахстан.

Военнослужащие, совершающие прыжки с парашютом, военнослужащие военных кораблей (катеров), военно-вспомогательных судов, находящихся в море, осуществляющие мероприятия при штормовой готовности в местах базирования, несущие вахту на маяках, а также военнослужащие при несении боевого дежурства, сопровождении воинских эшелонов, участии в полевых выходах и нахождении на стационарном лечении обеспечиваются на данные периоды продовольствием по нормам, установленным Правительством Республики Казахстан.

Военнослужащие (кроме военнослужащих срочной службы), проходящие службу в закрытых и обособленных военных городках, на пограничных заставах и в комендатурах, расположенных в отдаленных районах, члены их семей обеспечиваются продовольствием за плату. Порядок и нормы обеспечения продовольствием устанавливаются Правительством Республики Казахстан.

По желанию военнослужащих (кроме проходящих срочную службу) им взамен предметов вещевого имущества может выплачиваться денежная компенсация.
Сноска. Статья 10 с изменениями, внесенными законами РК от 16.11.1999 N 476 ; от 10.10.2001 N 247 (вводится в действие с 1 января 2001 г.); от 08.07.2003 N 478 (вводятся в действие с 1 января 2003 года); от 09.02.2009 N 125-IV (вводится в действие с 01.01.2009).

Статья 11. Право собственности

Военнослужащий имеет право быть собственником, владеть, пользоваться и распоряжаться своим имуществом и другими объектами собственности в соответствии с действующим законодательством Республики Казахстан .
Собственность военнослужащих создается и приумножается за счет получения ими денежного и натурального довольствия (кроме военнослужащих срочной службы), ведения личного приусадебного хозяйства, доходов, полученных до призыва (поступления, определения) на воинскую службу, имущества, перешедшего в порядке наследования, дарения, а также другой не запрещенной настоящим Законом деятельности.
Военнослужащим, как гражданам Республики Казахстан, наравне с другими гражданами государство гарантирует получение доли собственности в процессе ее приватизации.
Сноска. Статья 11 - с изменениями, внесенными Законом Республики Казахстан от 19 октября 1993 года.
Указом Президента Республики Казахстан от 12 апреля 1994 года N 1652 действие частей седьмой и девятой статьи 11 приостановлено до 1 апреля 1997 г., кроме инвалидов и участников Великой Отечественной войны и приравненных к ним лиц.
Возобновлено действие частей седьмой, восьмой и девятой статьи 11 - Законом Республики Казахстан от 14 июля 1994 г.;
С изменениями, внесенными Указами Президента Республики Казахстан, имеющими силу Закона от 5 октября и 7 ноября 1995 г. N 2488 и N 2606 ; Законом Республики Казахстан от 8 июля 2003 года N 478 .

Статья 12. Право на жилище

Военнослужащие (кроме военнослужащих срочной службы и курсантов военных (специальных) учебных заведений) и члены их семей обеспечиваются жилыми помещениями (квартирами) за счет государства.

Военнослужащим (кроме военнослужащих срочной службы и курсантов военных (специальных) учебных заведений) и членам их семей до обеспечения жилым помещением (квартирой) в обязательном порядке предоставляются для временного проживания жилища, приравненные к служебным, служебные жилища или жилые помещения в общежитиях.

Военнослужащие (кроме военнослужащих срочной службы и курсантов военных (специальных) учебных заведений) за три года до увольнения с воинской службы по возрасту либо в год увольнения с воинской службы по состоянию здоровья или в связи с сокращением штатов по представлению военного командования включаются местными исполнительными органами районов, городов областного значения, городов республиканского значения, столицы по избранному ими месту жительства в списки очередности на выделение жилища из государственного жилищного фонда.

За военнослужащими (кроме военнослужащих срочной службы и курсантов военных (специальных) учебных заведений), направленными для прохождения воинской службы за границу и в местности с тяжелыми климатическими условиями, занимаемые ими жилые помещения сохраняются на все время пребывания их за границей и в указанных местностях.

Военнослужащим, за которыми при перемещении по службе сохраняются занимаемые ими жилые помещения, по новому месту службы предоставляются служебные жилища.

Военнослужащим (кроме военнослужащих срочной службы и курсантов военных (специальных) учебных заведений) для оплаты расходов на коммунальные услуги, за исключением централизованного отопления в закрытых и обособленных военных городках, на пограничных заставах и в комендатурах, выплачивается денежная компенсация в порядке, определяемом Правительством Республики Казахстан, в размере, определяемом законом о республиканском бюджете.

Содержание жилищ и централизованное отопление в закрытых и обособленных военных городках, на пограничных заставах и в комендатурах по перечням , определяемым Правительством Республики Казахстан, обеспечиваются за счет государства.

Военнослужащие, обеспеченные жилыми помещениями в домах государственного жилищного фонда, имеют право получить их в собственность, за исключением жилых помещений, расположенных в закрытых и обособленных военных городках, на пограничных заставах и в комендатурах, после увольнения с воинской службы в порядке, установленном жилищным законодательством Республики Казахстан. Военнослужащие, уволенные с воинской службы и имеющие выслугу двадцать и более лет в календарном исчислении, имеют право получить в собственность занимаемое жилое помещение безвозмездно.

Военнослужащие срочной службы, курсанты военных (специальных) учебных заведений не могут быть исключены из списков очередности на получение жилого помещения (квартиры) по месту жительства или работы, и за ними сохраняется жилое помещение, занимаемое до призыва на воинскую службу или поступления в военное (специальное) учебное заведение.

Военнослужащим (кроме военнослужащих срочной службы и курсантов военных (специальных) учебных заведений), получившим кредит для выкупа жилого помещения или строительства индивидуального жилого дома, возмещается сумма кредита в размере и порядке, установленных Правительством Республики Казахстан.

Семьи военнослужащих, потерявших кормильца, не могут быть выселены из занимаемых ими жилых помещений без безвозмездного предоставления им другого благоустроенного жилого помещения.".
Сноска. Статья 12 в редакции Закона РК от 08.07.2003 N 478; с изменениями, внесенными законами РК от 20.12.2004 N 13 (вводится в действие с 01.01.2005); от 22.07.2011 № 479-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 13. Охрана жизни и здоровья. Медицинское
обеспечение

Забота о сохранении жизни и здоровья военнослужащих - обязанность командиров (начальников). На них возлагается обеспечение мер безопасности при проведении учений, других мероприятий боевой подготовки, несении службы, эксплуатации вооружения и военной техники, при производстве работ и повседневной деятельности.

Военнослужащие имеют право на бесплатное медицинское обеспечение в военно-медицинских подразделениях, частях и учреждениях (далее - военно-медицинские учреждения). При отсутствии по месту службы или проживания военнослужащих военно-медицинских учреждений или отсутствии в них соответствующих отделений либо специального оборудования по медицинским показаниям медицинская помощь оказывается в пределах гарантированного объема бесплатной медицинской помощи в государственных организациях здравоохранения независимо от ведомственной принадлежности, в частных организациях здравоохранения и лицами, занимающимися частной медицинской практикой.

Возмещение затрат частным организациям здравоохранения и лицам, занимающимся частной медицинской практикой, по оказанию медицинской помощи в пределах гарантированного объема бесплатной медицинской помощи военнослужащим осуществляется за счет средств государственного бюджета в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан.

Затраченные на лечение средства возмещаются военнослужащим Вооруженными Силами, другими войсками и воинскими формированиями, в структуре которых они проходят воинскую службу.

Члены семей (жены, мужья, дети до 18 лет) офицеров, а также лица, находящиеся на их иждивении, имеют право на бесплатную медицинскую помощь в военно-медицинских учреждениях. При амбулаторном лечении лекарства членам семей отпускаются за плату, за исключением случаев, когда в соответствии с законодательством плата не взимается.

Санитарно-эпидемиологическое обеспечение военнослужащих, расквартированных в военных городках, на пограничных заставах и в комендатурах, осуществляется в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Военнослужащие, получившие ранения, контузии, травмы, увечья или заболевания при исполнении обязанностей воинской службы, направляются в санатории за счет средств Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, в структуре которых они проходили воинскую службу.

Права и льготы военнослужащих и членов их семей, указанные в частях второй, третьей настоящей статьи, распространяются на офицеров, уволенных с воинской службы по возрасту, состоянию здоровья или сокращению штатов, общая продолжительность воинской службы которых составляет 20 лет и более и членов их семей.

Участники и инвалиды войны, другие участники военных действий, военнослужащие, уволенные с воинской службы, ставшие инвалидами вследствие ранения, контузии, увечья или заболевания, полученных при исполнении обязанностей воинской службы, офицеры запаса или в отставке в звании полковника и выше имеют первоочередное право на медицинское и санаторно-курортное лечение.

Военнослужащие срочной службы, курсанты военных (специальных) учебных заведений и воспитанники военных школ-интернатов при наличии медицинских показаний обеспечиваются бесплатным санаторно-курортным лечением в военных санаториях.

Военнослужащие-женщины пользуются всеми льготами, предусмотренными законодательными актами Республики Казахстан по вопросам социальной защиты женщин, охраны материнства и детства. Эти льготы распространяются на военнослужащих, воспитывающих детей без матери (в случае ее смерти, лишения родительских прав и других установленных законодательством случаях).
Сноска. Часть восьмая статьи 13 - с изменениями, внесенными Законом Республики Казахстан от 19 октября 1993 года.
Указом Президента Республики Казахстан от 12 апреля 1994 г. N 1652 действие части шестой статьи 13 в части выплаты денежной компенсации в размере 50-процентной стоимости путевки членам семей военнослужащих приостановлено до 1 апреля 1997 г., кроме инвалидов и участников Великой Отечественной войны и приравненных к ним лиц.
Возобновлено действие части шестой статьи 13 - Законом Республики Казахстан от 14 июля 1994 г.
С изменениями, внесенными Указом Президента Республики Казахстан, имеющим силу Закона, от 7 ноября 1995 г. N 2606 ; Законом РК от 7 апреля 1999 г. N 374 ; Законом Республики Казахстан от 8 июля 2003 года N 478 .

Статья 14. Гарантии военнослужащим в случае
гибели (смерти) или получения увечья

В случае гибели (смерти), получения увечья военнослужащему в период прохождения им воинской службы или военнообязанному, призванному на военные сборы, производится выплата единовременной компенсации.

Порядок выплаты единовременной компенсации устанавливается Правительством Республики Казахстан. P000080

В случае гибели (смерти) военнослужащего в период службы либо после увольнения со службы вследствие ранения (контузии), заболевания, полученных в период прохождения службы, его наследникам (по представлении свидетельства о праве на наследство), единовременная компенсация выплачивается в размере шестидесятимесячного денежного содержания по последней занимаемой должности на день гибели (смерти).

Погребение военнослужащих, военнообязанных, призванных на военные сборы, погибших при прохождении воинской службы или умерших в результате увечья (ранения, травмы, контузии), заболевания, производится по месту воинской службы (военных сборов) или по желанию их родственников в другом месте. Все расходы, связанные с подготовкой к перевозке тела, перевозкой тела, погребением, изготовлением и установкой надгробного памятника, осуществляются за счет Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, в которых военнослужащие, военнообязанные, призванные на военные сборы проходили воинскую службу (сборы) в размерах, установленных Правительством Республики Казахстан.

Указанные в части четвертой настоящей статьи положения распространяются на граждан, уволенных с воинской службы по достижении предельного возраста на воинской службе, состоянию здоровья или в связи с сокращением штатов, имеющих общую продолжительность воинской службы 25 лет и более, а также на участников войны, независимо от общей продолжительности воинской службы.

Единовременная компенсация при установлении военнослужащему инвалидности в период прохождения им воинской службы или наступившей в результате контузии, увечья, заболевания, связанных с прохождением воинской службы, до истечения одного года после увольнения с воинской службы выплачивается в размерах:
инвалиду I группы тридцатимесячного денежного содержания;
инвалиду II группы восемнадцатимесячного денежного содержания;
инвалиду III группы шестимесячного денежного содержания.

В случае получения военнослужащими при исполнении обязанностей воинской службы тяжелого увечья (ранения, травмы, контузии), не повлекшего инвалидности, им выплачивается единовременная компенсация в размере полуторамесячного денежного содержания; легкого увечья половины месячного денежного содержания.

Единовременная компенсация не выплачивается, если в установленном законодательством Республики Казахстан порядке доказано, что причиной смерти явилось самоубийство, за исключением случаев доведения до самоубийства, а также если гибель (смерть), ранение, контузия, травма, увечье наступили при совершении лицом противоправных действий или по причине алкогольного, наркотического, токсического опьянения или причинения себе какого-либо телесного повреждения (членовредительства) или иного вреда своему здоровью с целью получения единовременной компенсации или уклонения от воинской службы.

Военнослужащим срочной службы, курсантам военных (специальных) учебных заведений, получающим стипендию, военнообязанным, призванным на военные сборы, выплачиваются единовременные компенсации в случаях, предусмотренных:
частью третьей настоящей статьи - в размере 500 месячных расчетных показателей;
частью шестой настоящей статьи - в размере:
инвалиду I группы - 250 месячных расчетных показателей;
инвалиду II группы - 150 месячных расчетных показателей;
инвалиду III группы - 50 месячных расчетных показателей;
в части седьмой настоящей статьи - в размере:
за тяжелое увечье - 12 месячных расчетных показателей;
за легкое увечье - 4 месячных расчетных показателей.

Государство гарантирует военнослужащим возмещение морального и материального ущерба, причиненного противоправными действиями государственных органов, предприятий, учреждений, организаций, независимо от форм собственности и общественных объединений, а также должностных лиц в результате:
незаконного привлечения к уголовной и иной ответственности;
незаконного применения в качестве меры пресечения заключения под стражу;
незаконного осуждения;
повреждения, уничтожения или утраты его личного имущества;
получения телесных повреждений;
незаконного понижения в должности или воинском звании;
незаконного лишения прав, льгот и преимуществ;
несоблюдения условий контракта.

В указанных случаях по решению суда или вышестоящего командования восстанавливаются служебные, пенсионные и другие личные и имущественные права военнослужащих, и причиненный вред возмещается за счет лиц, виновных в причинении вреда, или за счет бюджетных средств.
Сноска. Статья 14 - с изменениями, внесенными Законом Республики Казахстан от 19 октября 1993 года и Указом Президента Республики Казахстан, имеющим силу Закона, от 7 ноября 1995 г. N 2606 ; Законом РК от 10 октября 2001 г. N 247 (вводится в действие с 1 января 2001 г.); от 8 июля 2003 года N 478 ; от 20 декабря 2004 г. N 13 (вводится в действие с 1 января 2005 г.).

Статья 15. Право на образование

Военнослужащие имеют право обучаться в военных (специальных) учебных заведениях.
Военнослужащие, окончившие военные (специальные) учебные заведения, могут обучаться на курсах переподготовки и повышения квалификации.
Военнослужащим (кроме военнослужащих срочной службы и курсантов военных (специальных) учебных заведений) разрешается обучаться в организациях образования, дающих послесреднее, высшее, послевузовское и дополнительное образование в форме вечернего или заочного обучения, с согласия руководства Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, в структуре которых они проходят воинскую службу, с предоставлением отпусков для сдачи сессий и итоговых экзаменов в соответствии с трудовым законодательством Республики Казахстан.
Лица, призванные на воинскую службу в период обучения, после увольнения с воинской службы вправе продолжить обучение в учебном заведении, в котором они обучались до призыва.
Военнослужащие, проходящие воинскую службу по контракту на должностях солдат (матросов), сержантов (старшин) и прослужившие не менее восьми лет в календарном исчислении, имеют право на возмещение затрат на обучение в высших учебных заведениях Республики Казахстан на платной основе в размере пятидесяти процентов от стоимости обучения за счет бюджетных средств. Данная льгота применяется один раз.
Возмещение указанных затрат военнослужащему производится государственным органом, в котором военнослужащий проходит воинскую службу.
Организации образования Республики Казахстан, в которые зачислены военнослужащие, имеющие право на возмещение затрат на обучение в высших учебных заведениях Республики Казахстан, направляют в указанные государственные органы заверенную копию приказа о приеме военнослужащего в организацию образования для открытия финансирования.
При переводе военнослужащего в другую организацию образования размер возмещения затрат на обучение в высших учебных заведениях Республики Казахстан подлежит корректировке.
При предоставлении военнослужащему академического отпуска за ним сохраняется право на возмещение затрат на обучение в высших учебных заведениях Республики Казахстан с прерыванием финансирования его обучения на период предоставленного академического отпуска.
Военнослужащему, имеющему право на возмещение затрат на обучение в высших учебных заведениях Республики Казахстан, гарантируется продолжение финансирования в других высших учебных заведениях в случаях ликвидации и реорганизации организации образования, приостановления действия, лишения лицензии организации образования, в которой он обучался (обучается).
Сноска. Статья 15 в редакции Закона РК от 09.02.2009 N 125-IV (вводится в действие с 01.01.2009).

Статья 16. Проезд на транспорте. Почтовые отправления

Военнослужащие (кроме военнослужащих срочной службы и курсантов военных (специальных) учебных заведений), имеют право на бесплатный проезд на железнодорожном, воздушном, водном и автомобильном транспорте по территории Республики Казахстан при следовании на стационарное лечение и обратно, перемещении по службе и увольнении с воинской службы, кроме того, на бесплатную перевозку до десяти тонн собственного имущества.

Члены семей военнослужащих (кроме военнослужащих срочной службы) имеют одинаковые с ними льготы, независимо от совместного следования, на бесплатный проезд по территории Республики Казахстан при перемещении военнослужащих по службе и увольнении их с воинской службы.

Расходы в указанных случаях осуществляются за счет средств Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований, в структуре которых военнослужащие состоят на воинской службе.

Местные представительные органы вправе предоставлять военнослужащим срочной службы льготы на проезд на всех видах общественного транспорта - городского, пригородного и местного сообщения (кроме такси), за счет средств местных бюджетов.

Военнослужащим срочной службы, курсантам первых и вторых курсов военных (специальных) учебных заведений за почтовые отправления выплачивается денежная компенсация в размере, определяемом Правительством Республики Казахстан.

Военнослужащие срочной службы, курсанты военных (специальных) учебных заведений имеют право на бесплатный проезд:
на железнодорожном, воздушном, водном и автомобильном транспорте по территории Республики Казахстан при следовании на стационарное лечение и обратно;
на железнодорожном, водном и автомобильном транспорте по территории Республики Казахстан при увольнении с воинской службы, а также при следовании в отпуск и обратно.
Сноска. Указом Президента Республики Казахстан от 12 апреля 1994 г. N 1652 действие части второй в части предоставления льгот членам семей военнослужащих по бесплатному проезду по территории государств, входящих в состав СНГ, в отпуск, в том числе на лечение и обратно; части четвертой (кроме военнослужащих, проходящих службу по призыву, слушателей, курсантов военно-учебных заведений), части седьмой статьи 16 приостановлено до 1 апреля 1997 года, кроме инвалидов и участников Великой Отечественной войны и приравненных к ним лиц.
Возобновлено действие частей первой, второй, четвертой и седьмой статьи 16 - Законом Республики Казахстан от 14 июля 1994 г.
Внесены изменения - Законом РК от 7 апреля 1999 г. N 374 ; от 10 октября 2001 г. N 247 (вводится в действие с 1 января 2001 г.); Законом Республики Казахстан от 8 июля 2003 года N 478 ;
статья с изменениями - Законом Республики Казахстан от 8 июля 2003 года N 478 ; части шестая, седьмая с изменениями (вводятся в действие с 1 января 2003 года) - Законом Республики Казахстан от 8 июля 2003 года N 478 .

Статья 17. Увольнение граждан с воинской службы и
их трудоустройство

Военнослужащие имеют право на увольнение с воинской службы в соответствии с Законом Республики Казахстан "О воинской обязанности и воинской службе".

Военнослужащие, прослужившие двадцать и более лет, не могут быть уволены с воинской службы по возрасту, состоянию здоровью, сокращению штатов без предоставления им и членам их семей жилых помещений по нормам, установленным законодательством Республики Казахстан.

В случае незаконного увольнения военнослужащих (кроме военнослужащих срочной службы и курсантов военных (специальных) учебных заведений) с воинской службы, причиненный в связи с этим ущерб подлежит возмещению в полном объеме за счет Вооруженных Сил, других войск и воинских формирований. Необоснованно уволенные военнослужащие восстанавливаются на воинской службе в прежней (а с его согласия - равной или не ниже) должности и обеспечиваются всеми видами довольствия, недополученного после незаконного увольнения. Этот период включается в выслугу лет и срок выслуги для присвоения очередного воинского звания.

Порядок восстановления военнослужащих в указанных случаях на воинской службе и возмещение причиненного им ущерба устанавливается Правительством Республики Казахстан.

Военнослужащим при увольнении с воинской службы выплачивается единовременное пособие:
военнослужащим (кроме военнослужащих срочной службы и курсантов военных учебных заведений), уволенным по возрасту, болезни, ограниченному состоянию здоровья или сокращению штатов, в размере.
Содержание и порядок выплаты единовременного пособия гражданам, уволенным с воинской службы по другим основаниям, определяются Правительством Республики Казахстан;
имеющим выслугу на воинской службе от 10 до 15 календарных лет - четырехмесячного денежного содержания;
от 15 до 20 лет - пятимесячного денежного содержания;
от 20 до 25 лет - шестимесячного денежного содержания;
от 25 до 30 лет - семимесячного денежного содержания;
свыше 30 лет - восьмимесячного денежного содержания;
военнослужащим срочной службы в размере месячного расчетного показателя, а указанным лицам из числа детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей в размере пяти месячных расчетных показателей.

Военнослужащим, награжденным в период прохождения воинской службы государственным орденом (орденами), размер единовременного пособия увеличивается на два оклада денежного содержания.

Лица, отслужившие срочную воинскую службу, имеют преимущественное право при приеме на работу на то же предприятие, откуда были призваны.

Трудоустройство граждан, уволенных с воинской службы, приобретение ими профессий, обеспечение занятости лиц, уволенных с воинской службы без права на пенсию, производятся в соответствии с законодательством Республики Казахстан о занятости населения.
Сноска. Статья 17 с изменениями, внесенными законами РК от 10.10.2001 N 247 (вводится в действие с 01.01.2001); от 08.07.2003 N 478; от 22.05.2007 N 255 (вводится в действие со дня его официального опубликования); от 22.07.2011 № 479-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Раздел 3. ОБЯЗАННОСТИ ВОЕННОСЛУЖАЩИХ

Статья 18. Общие обязанности

Защита государственного суверенитета Республики Казахстан, обеспечение ее внешней и внутренней безопасности, отражение вооруженного нападения и нанесение агрессору поражения, а также защита государственных интересов Республики Казахстан и выполнение задач в соответствии с ее международными обязательствами составляют существо воинского долга, который обязывает военнослужащих:
- быть верным военной присяге, беззаветно служить своему народу, мужественно и умело защищать свое Отечество;
- строго соблюдать Конституцию Республики Казахстан и законы государства, требования воинских уставов, беспрекословно повиноваться командирам (начальникам), точно и в срок выполнять их приказы;
- дорожить честью и боевой славой защитника своего народа, честью воинского звания и войсковым товариществом;
- совершенствовать воинское мастерство, содержать в постоянной готовности к применению вооружение и военную технику, беречь военное имущество;
- быть дисциплинированным, бдительным, не допускать разглашения государственной, военной и служебной тайны , перечень сведений, который определяется законодательством , строго соблюдать обязательства по контракту.

Статья 19. Должностные и специальные обязанности

Должностные обязанности военнослужащих и порядок выполнения этих обязанностей определяются воинскими уставами и другими нормативными актами .

Командиры (начальники) являются единоначальниками и отвечают в мирное и военной время за все стороны жизни и деятельности подчиненных, а именно за: постоянную боевую и мобилизационную готовность, успешное выполнение ими боевых задач; боевую подготовку, воинскую дисциплину, морально-психологическое состояние личного состава и безопасность воинской службы; состояние и сохранность вооружения, военной техники и имущества; материальное, техническое, медицинское, финансовое и бытовое обеспечение.

Военнослужащие при нахождении на боевом дежурстве (боевой службе), в суточном и гарнизонном нарядах, а также при привлечении для ликвидации последствий стихийных бедствий и других чрезвычайных обстоятельствах, выполняют специальные обязанности. Указанные обязанности и порядок их выполнения устанавливаются законодательными актами , воинскими уставами и другими нормативными актами , разрабатываемыми на их основе.

Статья 20. Право на хранение, ношение и применение
оружия

Военнослужащие при исполнении обязанностей воинской службы имеют право на ношение и применение оружия.
Правила ношения военнослужащими оружия определяются воинскими уставами. Порядок применения штатного (личного) оружия устанавливается настоящим Законом и другими законодательными актами .
Военнослужащие в качестве крайней меры имеют право применять оружие лично или в составе подразделения в следующих случаях:
- для отражения группового или одиночного вооруженного нападения на охраняемые военные и гражданские объекты, караулы, помещения и сооружения воинских частей;
- для пресечения попытки насильственного завладения оружием и военной техникой;
- для защиты военнослужащих и гражданских лиц от нападения, угрожающего их жизни или здоровью, если иными способами и средствами защитить их невозможно;
- для задержания лица, совершившего преступление, оказывающего вооруженное сопротивление либо застигнутого при совершении тяжкого преступления, а также вооруженного лица, отказывающегося выполнить законные требования о сдаче оружия, если иными способами и средствами преодолеть сопротивление, задержать преступника или изъять оружие невозможно;
- для защиты от нападения животных.

Применение оружия должно предусматривать предупреждение о намерении его применить. Без предупреждения оружие может применяться при внезапном вооруженном нападении, нападении с использованием боевой техники, транспортных средств, морских и речных судов, а также побега из-под стражи с оружием.

Военнослужащие имеют право использовать оружие для подачи сигнала тревоги или вызова помощи.

При применении и использовании оружия военнослужащий обязан принять все возможные меры для обеспечения безопасности окружающих граждан, а в случае необходимости оказать неотложную медицинскую помощь пострадавшим.

Запрещается применять оружие в отношении женщин и несовершеннолетних, за исключением случаев совершения ими вооруженного нападения, оказания вооруженного сопротивления, либо группового нападения, представляющего угрозу жизни военнослужащему (военнослужащим), если иными способами и средствами отразить такое нападение невозможно.

О каждом случае применения или использования оружия военнослужащий докладывает командиру (начальнику). <*>
Сноска. Статья 20 с изменениями - Законом Республики Казахстан от 8 июля 2003 года N 478 .

Раздел 4. ОТВЕТСТВЕННОСТЬ ВОЕННОСЛУЖАЩИХ

Статья 21. Ответственность военнослужащих за нарушение
воинской дисциплины и совершение
правонарушений

Военнослужащие за нарушение воинской дисциплины несут ответственность в порядке, установленном воинскими уставами .
Военнослужащие за преступления и иные правонарушения, совершенные при исполнении обязанностей воинской службы, несут уголовную , административную или материальную ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан. <*>
Сноска. Статья 21 в новой редакции - Законом Республики Казахстан от 8 июля 2003 года N 478 .

Статья 22. Меры общественного воздействия <*>
Сноска. Статья 22 исключена - Законом Республики Казахстан от 8 июля 2003 года N 478 .

Статья 23. Ответственность за нарушение воинской
дисциплины, совершение правонарушений и
причиненный ущерб <*>
Сноска. Статья 23 исключена - Законом Республики Казахстан от 8 июля 2003 года N 478 .

Статья 24. Уголовное судопроизводство в отношении
военнослужащих <*>
Сноска. Статья 24 исключена - Законом Республики Казахстан от 8 июля 2003 года N 478 .


Президент
Республики Казахстан