Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған орта мерзімді фискалдық саясаты туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 29 тамыздағы N 754 Қаулысы

Қазақстан Республикасы Бюджет кодексінің 70-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ :

1. Қоca беріліп отырған Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған орта мерзімді фискалдық саясаты бекітілсін.

2. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі және ресми жариялануға тиic.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2007 жылғы 29 тамыздағы
N 754 қаулысымен
бекітілген

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған орта мерзімді фискалдық саясаты

Мазмұны

Кіріспе
1. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық жағдайын талдау және болжау
2. Орта мерзімді фискалдық саясаттың мақсаттары мен міндеттері
3. Бюджет жүйесін жетілдіру
4. Кірістер саясаты
5. Шығыстар саясаты
6. Бюджеттік кредит беру
7. Бюджетаралық қатынастар
8. Мемлекеттік, мемлекет кепілдік берген және жалпы сыртқы борышты басқару

Кipicпe

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008-2010 жылдарға арналған орта мерзімді фискалдық саясаты (бұдан әpi - Орта мерзімді фискалдық саясат) Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың 2007 жылғы 28 ақпандағы "Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан" атты Қазақстан халқына Жолдауын (бұдан әрі - Мемлекет басшысының Жолдауы) ескере отырып, Қазақстан Республикасы Президентінің 2007 жылғы 6 ақпандағы N 310 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасы, Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының маңызды көрсеткіштерінің және үш жылдық кезеңге арналған мемлекеттік реттеуіштердің болжамы, мемлекеттік және салалық (секторалдық) бағдарламалар мен басқа стратегиялық және бағдарламалық құжаттар негізінде әзірленді.
Орта мерзімді фискалдық саясат республикалық бюджетті қалыптастырудың негізі және мемлекеттік басқарудың барлық деңгейлерінде салық және бюджет саясатын қалыптастырған және іске асырған кезде үйлестіруші құжат болып табылады.

1. Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық жағдайын талдау және болжау

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005-2007 жылдарға арналған орта мерзімді фискалдық саясаты басты факторы елде жүргізіліп отырған реформалардың тиімділігі, еңбек өнімділігінің, инновациялар мен адами капиталдың өcуi тиіс экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз етуге бағытталды.

Қазақстан Республикасының жалпы ішкі өнімінің
2001 — 2007 жылдардағы өзгеру серпіні

1-кесте

Атауы	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007
ЖІӨ, млрд. теңге	3 250,6	3 776,3	4 612,0	5 870,1	7 590,6	10213,7	12849,8
Номиналды өсу қарқыны, %	125,0	116,2	122,1	127,3	129,3	134,6	125,8
Нақты өсу қарқыны, %	113,5	109,8	109,3	109,6	109,7	110,7	108,9

Ескерту. 1-кесте жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.10.21 N 968 Қаулысымен.

Үкіметпен экономиканың шикізат емес салаларының дамуын ынталандыруға және экономика мен бюджетке түсетін түсімдер өсуінің экономиканың шикізат жалпы бағытталған саясаты мақсатты түрде жүргізіліп отыр.
2005 жылдан бастап құрылыста, өнеркәсіпте және қызметтер саласында жоғары өсу қарқыны байқалды. Қызметтер саласында экономиканың өсуіне сауда, көлік пен байланыс, сондай-ақ жылжымайтын мүлікпен жасалатын операциялар айтарлықтай үлес қосты. ЖІӨ құрылымындағы қызметтер өндірісінің үлес салмағы 2001-2006 жылдар кезеңінде орта есеппен 51,4%-ды құрады.
Көрсеткіштердің бipi жан басына шаққандағы ЖІӨ-нің деңгейі болып табылатын әлемнің барынша дамыған елдерінің деңгейінде азаматтар тұрмысының жоғары стандарттарын жасау елдің әлеуметтік-экономикалық саясатының негізгі стратегиялық міндеттерінің бірі болып табылады. Бұл көрсеткіш бойынша Қазақстан жоғары табыстарға жетті. Мәселен, жан басына шаққандағы ЖІӨ 2000 жылғы деңгейден 4,3 есеге асып, 2006 жылы 5292 АҚШ долл. құрады.
Орта мерзімді перспективада елдің экономикалық саясаты жеделдетілген өсуден стратегиялық міндеттердің орындалуын қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін қалыпты даму қарқынына өту жолымен экономиканың сапалы, теңгерімді өсуін қамтамасыз етуге бағытталатын болады.

1-сурет. Жан басына шаққандағы ЖІӨ-нің
2008 - 2010 жылдарға арналған болжамы

(Диаграмманы қағаз мәтінінен қараңыз)

Ескерту. 1-сурет жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.10.21 N 968 Қаулысымен.

ЖІӨ-нің орташа жылдық нақты өсімі 2008 - 2010 жылдары жылына орташа 5,6 %-ды құрайды, бұл 2008 жылы ЖІӨ-ні 2000 жылға қарағанда eкі еселеу жөніндегі міндетті орындауды қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Халықтың жан басына шаққандағы ЖІӨ 2010 жылға қарай болжам бойынша 10 мыңнан астам АҚШ долларын құрайды, бұл 2006 жылғы деңгейден екі есеге жоғары.
Мұнайға әлемдік баға жоспарланатын кезеңде бір баррель үшін 95-60 АҚШ доллары шегінде болжанып отыр. Мұнай мен газ конденсатын өндіру көлемін 2007 жылғы 67,5 млн. тоннадан 2010 жылғы 81,3 млн. тоннаға дейін ұлғайту көзделіп отыр.
2005-2006 жылдары инфляция деңгейі жоспарланған шекте ұсталып отырды. Инфляцияның орташа жылдық деңгейі 2005 жылы 7,6%-ды, 2006 жылы 8,6 %-ды құрады. Инфляциялық процестерге экспорттық пайда және жеке меншік сектордың сыртқы қарыз алуы түріндегі шетелдік валютаның едәуір ағыны әсер етті.
Орта мерзімді кезеңде Қазақстан Республикасының Үкіметі Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкімен бірлесіп, инфляцияны 10%-дан аспайтын деңгейде ұстауға бағытталған инфляцияға қарсы кешенді саясатты іске асыруды жалғастырады.

Қазақстан Республикасының 2008 - 2010 жылдарға арналған
негізгі макроэкономикалық көрсеткіштерінің болжамы

2-кесте

Көрсеткіштің атауы	2008	2009	2010
ЖІӨ, млрд. теңге	15 909,8	17 743,8	20 737,6
ЖІӨ-нің нақты өзгеруі, өткен жылға %-бен	105,0	106,0	105,6
Тұтыну бағаларының индексі, кезең соңына %-бен	7,9-9,9	7,5-9,5	7-9
Тауарлар экспорты, млн. АҚШ доллары (ФОБ)	62 075,1	60 958,9	68 423,4
Тауарлар импорты, млн. АҚШ доллары (ФОБ)	39 316,0	48 339,2	57 572,0
Мұнай және газ конденсатын өндіру, млн. тонна	67,6	79,2	81,3
Мұнайға әлемдік баға (Brent қоспасы), бір баррелі үшін АҚШ доллары	105	60	60

Ескерту. 2-кесте жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.10.21 N 968 Қаулысымен.

Тұтастай, 2008-2010 жылдары экономиканың орнықты әрі теңгерімді өсуін қамтамасыз ету және халықтың өмір сүру деңгейін арттыру үшін қажетті қолайлы макроэкономикалық жағдай жасалатын болады.
Ескерту. 1-тарауға өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.05.16 N 464 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-тармақтан қараңыз) Қаулысымен.

2. Орта мерзімді фискалдық саясаттың мақсаттары мен міндеттері

Орта мерзімді кезеңде фискалдық саясаттың негізгі мақсаты Орта мерзімді кезеңде фискалдық саясаттың негізгі мақсаты шығыстардың деңгейін ұлғайтпай оның тиімділігін арттыру есебінен мемлекеттің қаржылай мүмкіндіктерін кеңейтетін мемлекеттік басқарудың институционалдық негізін нығайту және жаңғырту жолымен ұлттық экономиканың тұрақтылығын қамтамасыз ету, елдің тұрақты экономикалық өсуіне ықпал ету болып табылады.
Қойылған мақсатқа қол жеткізу мынадай негізгі міндеттерді шешуге ықпал ететін болады:
нәтижеге бағдарланған бюджеттеу әдісін енгізу мақсатында бюджет заңнамасын жетілдіру, бұл мемлекеттік шығыстардың тиімділігі мен нәтижелілігін арттыруға, бюджеттік жоспарларымен стратегиялық, орта мерзімді даму жоспарларын үйлестіру жүргізуге мүмкіндік береді;
қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарға өтуіне байланысты салық заңнамасын жетілдіру және бухгалтерлік заңнаманы үндестіру;
адами капиталдың, инфрақұрылымның, мемлекеттік басқарудың, инновациялардың өсуінің барынша жоғары көрсеткіштерін ынталандыру есебінен бәсекеге қабілеттілікті орнықты түрде арттыру;
аралық (жылдың қорытындысы бойынша) нәтижелерді және орта мерзімді (кезең өткеннен кейінгі нәтижелерді қарастыра отырып, нақтылы нәтижеге қол жеткізудегі жауапкершілікті күшейте отырып, мемлекеттік органдарда стратегиялық жоспарлауды жетілдіру;
қадағаланбайтын экономиканың деңгейі оның барлық құрамдауыштары бойынша жасырын және заңсыз қызметті тудыратын және оны ынталандыратын экономикалық жағдайларды жою, "көлеңкелі" қызмет түрлерін құқықтық тетіктермен жолын кесу арқылы төмендету;
макроэкономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету, экономиканың өсу қарқынының күрт төмендеуі мен қаржылық жүйе дағдарысының шиеленісуін болдырмау.
Ескерту. 2-тарауға өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.05.16 N 464 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-тармақтан қараңыз), 2008.10.21 N 968 Қаулыларымен.

3. Бюджет жүйесін жетілдіру

Орта мерзімді перспективада бюджеттің теңгерімділігіне мұнай емес түсімдердің есебінен біртіндеп көшу саясаты жалғасатын болады, ол мемлекеттің ағымдағы шығыстарын мұнай секторынан түсетін түсімдердің көлеміне қарамастан оңтайлы деңгейде қолдауды білдіреді.
2007 жылы Бюджет кодексіне Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражатын қалыптастырудың және пайдаланудың орта мерзімді перспективаға арналған тұжырымдамасына енгізілген өзгерістер мен толықтырулар мұнай және мұнай емес кірістердің ара жігін нақты ажыратуға мүмкіндік береді.
Ұлттық қорға жіберілетін түсімдер өнімді бөлу туралы келісім-шарт бойынша қызметін жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушылардың төлемдерімен және мұнай операцияларынан және шикі мұнай мен газ конденсатынан түсетін басқа да түсімдермен, оның ішінде бұрын бюджетті кipic бөлігіне түскен мұнай келісім-шарттың талаптарын бұзудан түсетін түсімдермен толықтырылады.
Мемлекеттік бюджеттің шығыстарының ұлғаюы, олардың нәтижелігі мен тиімділігін арттыру жөніндегі шараларын қабылдауды талап етеді. Мемлекеттік бюджеттің шығыстары ұлғаюда, бұл 2000-2006 жылдар бойы жүргізіліп келген бюджет процесін (Бюджет кодексі, бюджеттік бағдарламалардың паспорттары, тиімділікті бағалау және т.б.) жетілдіру бip жағынан бюджет жүйесін ретке келтірді, екінші жағынан мемлекеттік органдардың жауапкершілігін шектеуге әкеп соқты және олардың мемлекет қаржысын басқару икемділіктерін тудырды. Қазіргі ережелер, нормалар мен нормативтер қиындықпен немесе бюджет қаражатын пайдаланудың нақты нәтижелілігін төмендету есебінен формальды түрде орындалуда.
Бюджет процесін егжей-тегжейлі регламенттеу қажеттілігі бюджет қаражатының жетіспеушілігімен қатар жүрген кең ауқымды құрылымдық қайта құрылулар кезеңінде орынды болды, ел қаржысын басқару кредиторлық берешектің өсуімен және қаржы көздерімен қамтылмаған мемлекеттік міндеттемелер салдарынан сипатталған. Берілген проблемаларды реттемей экономиканы тұрақтандыру және одан әрі өсіру мүмкін емес.
2006 жылға қарай қалыптастырылған рәсімдер бюджетті қалыптастыру мен атқарудың ашықтығы мен есептілігін, сондай-ақ бюджет есептілігінің жеделдігі мен сенімділігінің белгілі бip деңгейіне жетуге мүмкіндік берді. Алайда, бюджет қаражатын нысаналы пайдалануды бақылаудың қазіргі жүйесі бюджет шығыстарының ресурстарға қажеттілікке сәйкес толық қамтамасыз етеді, бұл бекітілген көрсеткіштер мен нақты кассалық шығыстардың арасындағы максималды дұрыс сәйкестікті қамтуды білдіреді.
Сонымен қатар, бұл ұстаным бюджетті қалыптастыру және оны атқару кезінде жүргізіліп отырған мемлекет саясатының мақсаттарына жету дәрежесін толық көлемде қадағалауға мүмкіндік бермейді және қолда бар ресурстарды тиімді әрі нәтижелі пайдалануға кепілдік бермейді.
Бұл ретте, әкімшілердің жекелей алғандағы көбіне мемлекеттік органның ішкі міндеттерін шешуге тұтастай, елдің және қоғамның міндеттерін шешпеуге бағытталған өз қызметінің нәтижесі үшін жауапкершілігіне қатысты шын мәнінде маңызды нормаларды орындаудың формальдылығы байқалады.
Мұндай ұстаным бюджет қаражатын пайдаланудың нәтижелілігінің орнына, қаржы ағындарына бақылауды қалыптастыру мен сақтауға мүдделілігі көрінетін "бюджеттік шектеулердің босаңдығын" айқындап берді.
Аталған жүйелі кемшіліктерді жоюға бюджеттік ресурстарды мемлекеттік басқарудың тиімді жүйесін және нақты, өлшенетін қоғамдық маңызы бар нәтижелерге қол жеткізуде бюджет процесіне барлық қатысушылардың орнықты мүдделілігі мен қызығушылығын жасаумен тұжырымдалатын жүргізіліп отырған әкімшілік реформаның ic-шаралары бағытталған. Бюджет жүйесі формальды емес, нормативтік белгіленген қағидаттар мен ережелерді орындау тұрғысынан ic жүзінде бірыңғай болады.
Берілген міндетке жету үшін біріншіден, әкімшілерге белгілі бip нәтижелер үшін бюджеттен бөлінген қаржы ресурстарын бөлу мен пайдалануда кеңірек тәуелсіздік беру жолымен, және екіншіден, аталған нәтижелерге қол жеткізу мемлекеттік органдардың дербес жауапкершілігін күшейту жолымен жоспарланып отыр.
Бюджетті жоспарлау және атқару бюджет қаражатын пайдаланудың бағыттары мен нәтижелері туралы толық ақпаратпен сүйемелденеді, оның негізінде бюджет саясатын өзгерту туралы шешім қабылданады, ал мемлекеттік органдар өз функцияларының сапалы орындалуына жауапты болады.
Бюджетті жоспарлау мен атқару рәсімдерін жетілдіру шаралары мынадай қағидаттарға негізделеді:
стратегиялық, орта мерзімді мақсаттармен, республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуының және экономиканың бәсекеге қабілеттігін орнықты өсіру міндеттерімен үйлестіру;
республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуының және экономиканың бәсекеге қабілеттігін орнықты өсірудің стратегиялық орта мерзімді міндеттерінің индикаторларына сәйкес келетін түпкі нәтижелерге және нысаналы индикаторларға қол жеткізу;
кopпopaтивтік басқару;
мемлекеттік органдар мен ұйымдардың ағымдағы және күрделі шығыстарын қалыптастырудың объективтілігіне қол жеткізу;
бюджетті әзірлеу және атқару жөніндегі рәсімдерді ықпалдастыру;
мемлекеттік органның ішінде және мемлекеттік органдардың арасында бюджетті атқару рәсімдерінде қайталанатын ic-қимылдарды болдырмау;
ақпараттық жүйелерді оңтайлы қолдана отырып, бюджетті жоспарлау және атқару кезеңінде еңбек өнімділігін арттыру.
Нәтижелерге бағдарланған бюджеттеу - бұл бюджет ресурстарын мемлекеттік саясаттың басымдықтары мен бюджет қаражатын пайдаланудың күтілетін нәтижелерінің қоғамдық маңыздылығын ескере отырып, мемлекеттің мақсаттары, міндеттері мен функциялары бойынша бөлуді қамтамасыз ететін бюджетті жоспарлау, атқару және атқарылуын бақылау әдісі.
Бұл әдіс шығындар мен нәтижелерді, бюджет қаражатын жұмсаудың ең тиімді жолдарын таңдауға, жоспарланған нәтижелердің деңгейін және олардың сапасын уақтылы бағалауға мүмкіндік береді.
Бюджет процесін реформалау қаржы менеджментінің қағидаттарын енгізу алғы шарттарын жасайды, яғни, орындайтын функцияларды әкімшілендіретін бағдарламалардың тиімділігі жөнінде мемлекеттік органның қызметі туралы пікір айтуға мүмкіндік беретін нақты мүмкіндіктеріне бейімдеу жөніндегі бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің өкілеттіктерін кеңейту.
____________________
__________________ Нәтижелерге бағдар- ________________________
Бюджеттік өтінім- /ланған бюджеттеу \ Бюджеттік шешімдерді
дерді құру және // | \\ қабылдау және Парла-
ұсыну рәсімдері / _______|_________ \\ ментте қорғау рәсімдері
________________ / Сыныптаманы қайта \ _______________________
________________/ қарау \_______________________
Атқару және атқа- _________________ Ішкі және сыртқы
ру мониторингінің бақылау рәсімдері
рәсімдері ___________________
_________________
_____________________
_________________/ \_______________________
_________________ ___________________ _______________________
Бюджет қаражатын Бюджет шығыстарының Макроэкономикалық
басқаруды оңтай- тиімділігі мен тұрақтылық
ландыру нәтижелігін арттыру
_________________ _____________________ _______________________
НӘТИЖЕ

2-сурет. Бюджет процесін реформалау құрылымы
(қағаз мәтіннен қараңыз)

Елдің саяси жүйесіндегі және мемлекеттік жоспарлаудағы өзгерістерге (нәтижеге бағдарланған бюджетті жоспарлауға көшуге), жоспарлаудың қазіргі жүйесіне жүргізілген талдауға және Дүниежүзілік Банктің инвестициялық жобалар жөніндегі ұсыныстарына орай инвестициялық жобаларды icкe асыруға, сондай-ақ Бюджет кодексінің нормаларына сәйкес бюджеттік инвестицияларды жоспарлауға да және icкe асыруға да тәсілдер жетілдіретін болады. Тұтастай, инвестициялық жобаларды іріктеу және мониторинг қағидаттары мен тетігі қайта қаралады.
Инвестициялық сипаты бар ic-шараларды icкe асыру қажеттігі әзірленетін стратегиялық құжаттар, мемлекеттік бағдарламалар шеңберінде қаралатын болады.
Инвестициялық бағдарламалардың қымбаттау проблемалары экономикалық сараптама жүргізу сатысында уақтылы анықталатын болады, бұл жобаларды icкe асыруға арналған бюджет қаражатын тиімсіз жұмсауды қысқарту мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
Стратегиялық, экономикалық және бюджеттік жоспарлаудың үйлесімділігін қамтамасыз ететін, "шығындарды басқарудан" "нәтижелерді басқаруға" өтуге мүмкіндік беретін мемлекеттік жоспарлаудың жаңа моделін енгізу мақсатында жаңа Бюджет кодексі әзірленетін болады.
Жаңа редакциядағы Бюджет кодексі мыналарды қамтамасыз етеді:
бюджет процесінде нақты өзара байланысты қалыптастыру үшін құқықтық негіз жасау: стратегиялық бағдарламалық құжаттар - әлеуметтік-экономикалық даму және бюджеттік параметрлер болжамы - мемлекеттік органның стратегиялық жоспары (мақсаттар, міндеттер, нысаналы индикаторлар/көрсеткіштер - бюджетті жоспарлау - бюджеттің атқарылуы - нәтижелерге қол жеткізуді бақылау (есеп және есептілік);
мемлекеттік органдардың қызметін бюджет қаражатын игеруден нақты нәтижелерге қол жеткізуге қайта бағдарлау, мемлекеттік қызметтердің сапасын арттыру;
бюджеттің атқарылу мониторингін бюджеттің кассалық атқарылуынан Стратегиялық жоспарлардың атқарылуына, яғни стратегиялық мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізуге, нақты нәтижелерді алуға қайта бағдарлау;
қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарына сәйкес мемлекеттік мекемелердің бухгалтерлік есебі мен қаржылық есептілігін жетілдіру.
Ескерту. 3-тарауға өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.05.16 N 464 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-тармақтан қараңыз), 2008.10.21 N 968 Қаулыларымен.

4. Кipicтep саясаты

Ескерту. 4-тарауға өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.05.16 N 464 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-тармақтан қараңыз), 2008.10.21 N 968 Қаулыларымен.

Кipicтep саясаты 2008-2010 жылдары елдің индустриялық-инновациялық дамуын ынталандыруды жалғастыруға, бәсекеге қабілеттілікті және экономикадағы берілген салық жүктемесінің ұтымды теңгерімін жасауға бағытталады.
Шағын және орта бизнеске салық салудың қазақстандық жүйесі салық салудың төменгі ставкасымен ғана емес, сондай-ақ едәуір оңайлатылған есептілігімен сипатталған жеңілдетілген жүйе түрінде ұсынылған.
2006 жылғы 1 қаңтардан бастап оңайлатылған декларация негізінде арнайы салық режимі (АСЖ) қолданатын шағын бизнес субъектілеріне арналған арнайы салық режимін қолданудың саласын жалдамалы қызметкерлердің саны мен шекті кірісті ұлғайту жолымен кеңейту жүргізіледі.
Оңайлатылған салық режимінің қолданылуы жағдайында шағын бизнес субъектілерінің қызметті жүзеге асырудың оң тәжірибесін ескере отырып, 2007 жылғы 1 қаңтардан бастап патент негізінде АСЖ-дағы салық ставкасының ставкасы 3-тен 2%-ға дейін төмендетілді, оңайлатылған декларация негізінде АСЖ-дағы жеке кәсіпкерлер мен заңды тұлғаларға арналған бөлетін прогрессивтік шәкілдің орнына 3%-дан 5%-ға дейінгі және 3%-дан 7%-ға дейінгі ставкаларымен тиісінше 3% деңгейінде бірыңғай ставка белгіленді. Бұл шара өзінің кәсіпкерлік қабілеті мен идеяларын іске асыруға ұмтылатын халықтың бастамашыл бөлігіне қолдау көрсетеді.
2007 жылы қосылған құн салығының ставкасы 14 пайызға дейін, 2008 жылдан бастап 13 пайызға дейін төмендетілді және 2009 жылдан бастап 12 пайызға дейін төмендетілетін болады. Бұл шара кәсіпорындарға өндірісті жаңғыртуға жұмсалған қаражатты айналымнан оны кеңейтуге және дамытуға босатуға мүмкіндік берді.
2007 жылдан бастап әлемдегі ең төменгілердің бipi болған 10 пайыз деңгейіндегі жеке табыс салығының жайпақ шәкілі енгізілді.
Бұл ретте салық салынатын кірістен айлық есептік көрсеткіштің орнына ең төменгі жалақы мөлшері алып тасталады. Адамдардың өзіндік материалдық әл-ауқатын арттыруға уәждемесін арттыруға бұл норманы енгізудің негізгі әсері болды.
Жоғары технологиялы және экспортқа бағдарланған өндіріс үшін жағдай жасау мақсатында Қазақстанда 3 арнайы экономикалық аймақ құрылды, оларда корпорациялық табыс салығынан, жер салығынан, мүлікке салынатын салықтан, қосылған құн салығынан және кеден баждарына босату жүзеге асырылады.
Салық саясатының 2008-2010 жылдарға арналған негізгі бағыттары әділ әрі сыннан өткен құрал, экономиканың қажетті бағыттарының дамуын ынталандырушы және мемлекеттік функцияларды толық орындауды қамтамасыз етуші ретінде әлеуметтік маңызы бар салықтарды нығайту қажеттігін ескере отырып, фискалдық саясаттың міндеттерін шешуге бағдарланған бұл мыналармен тұжырымдалады:
елдің бәсекеге қабілеттілігін күшейтуге мүмкіндік беретін бәсекелі салық жүйесін жасау;
экономиканы жаңғыртуға және әртараптандыруға ықпал етуі тиіс салық жүйесін Қазақстан дамуының жаңа кезеңінің міндеттеріне сәйкес келтіру (экономиканың шикізат емес секторына салықтық жүктемені азайту мақсатында үш жыл ішінде корпоративтік табыс салығы ставкасын қолданыстағыға қарағанда екі есеге дәйектілікпен азайту болжанады);
жеңілдіктерді оңтайландыру және тиісінше экономиканың шикізат емес секторына салық жүктемесін төмендету, заңды тұлғаларға салық салуды халықаралық стандарттарға сәйкес келтіру;
әлеуметтік салықты реформалау шеңберінде жайпақ шәкілді 11 % ставкамен белгілеу ұсынылады;
шағын және орта бизнес талаптарына мейлінше сәйкес келуі мақсатында арнайы салық режимдерін реформалау, роялтидің орнына пайдалы қазбаларды өндіруге салық енгізу, ренталық салықты және үстеме пайдаға салынатын салықты есептеу әдіснамасын өзгерту;
жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу жүйесін реформалау;
әкімшілендіру рәсімдерін оңайлату, салық қызметтерінің сапасы мен салық рәсімдерінің ашықтығын арттыру, салық есептілігінің санын қысқарту, салықтық тексерулерді ретке келтіру.
Жоғарыда көрсетілген міндеттер әзірленетін жаңа Салық кодексі шеңберінде шешілетін болады, бұл қолайлы инвестициялық ахуалды жасауға, халықаралық бәсекелестіктің күшеюі және елдер арасында капиталдың еркін ағылуы жағдайында экономиканың шикізат емес секторында бизнестің дамуын ынталандыруға, бәсекелестіктің дамуына, ЖІӨ-нің, бюджеттің кіріс бөлігінің ұлғаюына және халықтың экономикалық белсенділігінің өсуіне ықпал етуі тиіс.
Қосылған құн салығы бойынша шартты шығындар 2008 жылы ставканың 14-тен 13 пайызға дейін төмендеуі нәтижесінде 57,7 млрд. теңгені, 2009 жылы ставканың 13-тен 12 пайызға дейін төмендеуінен 78,0 млрд. теңгені құрайды.
Корпорациялық табыс салығы бойынша шартты шығындар 2009 жылы ставканың 30 %-дан 20 %-ға дейін төмендеуі нәтижесінде 348,7 млрд. теңгені, 2010 жылы ставканы 20 %-дан 17,5 %-ға дейін төмендетуден 78,1 млрд. теңгені құрайды.
Мұнайға қатысты емес табыстардың болжамдарында, 2009-2010 жылдары мемлекеттік басқару жүйесінің және мемлекеттік мекемелердің қызметкерлеріне жыл сайын 25 %-ға жалақыны жоғарлатудың есебінен жеке табыс және әлеуметтік салықтардың қосымша түсімдері және Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына 2007 жылы белгіленген 3% аударымның орнына 2009 жылы - 4%, 2010 жылы - 5% аударымдардың есебінен 2009-2010 жылдары жергілікті бюджеттерге әлеуметтік салық түсімінің азаюы ескерілді.

Мемлекеттік бюджетке түсетін мұнайға қатысты емес
кірістердің 2008-2010 жылдарға арналған болжамы,
ЖІӨ-ге %

3-кесте

Атауы	2008	2009	2010
Мұнайға қатысты емес кірістер	18,4	19,7	19,8
Салықтық түсімдер	17,6	19,1	19,2
Салықтық емес түсімдер	0,5	0,3	0,3
Негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер	0,3	0,3	0,3

Ескерту. 3-кесте жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.05.16 N 464 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-тармақтан қараңыз) Қаулысымен.

Салықтық емес түсімдердің 2008 жылы ЖІӨ-ге 0,5 %-дан 2009 жылы ЖІӨ-ге 0,3 %-ға дейін төмендеуі жүйесіз сипаттағы бір жолғы төлемдерге байланысты.
Жүргізіліп отырған салық саясатына, сондай-ақ Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының орта мерзімді жоспарының болжамды көрсеткіштеріне сәйкес Қазақстан Республикасы Президентінің 2005 жылғы 1 қыркүйектегі N 1641 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражатын қалыптастырудың және пайдаланудың орта мерзімді перспективаға арналған тұжырымдамасының 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бюджеттің кірістері айқындалды.

3-сурет. Мұнай емес кірістердің болжанатын серпіні, ЖІӨ-ге %-бен
(қағаз мәтіннен қараңыз)

Ескерту. 3-сурет жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.05.16 N 464 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-тармақтан қараңыз) Қаулысымен.

2006 жылғы 1 шілдеден бастап кәсіпорындардан түсетін тікелей салықтарды Ұлттық қорға есепке алуды көздейтін Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры жұмыс істеуінің жаңа жүйесіне көшуге байланысты экономиканың мұнай секторына тәуелділігін жою мақсатында мемлекеттік бюджет мұнай емес кірістерден қалыптастырылады.
Мұнай секторы кірістерінің 2008 - 2010 жылдарға арналған болжамы мұнай және мұнай емес кірістердің аражігін нақты ажыратуды жүзеге асыруға бағытталған бюджет заңнамасына енгізілген өзгерістерді ескере отырып, Қазақстан Республикасы Ұлттық қорын қалыптастырудың және пайдаланудың орта мерзімді перспективаға арналған тұжырымдамасының шарттарын негізге алып айқындалды.

4-сурет. Қазақстан Республикасының Ұлттық қоры активтерінің серпіні, ЖІӨ-ге %-бен
(Диаграмманы қағаз мәтінінен қараңыз)

Ескерту. 4-сурет жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.10.21 N 968 Қаулысымен.

2008 жылы Ұлттық қорға түсетін түсімдер (инвестициялық кірісті қоспағанда) ЖІӨ-ге 9,8 % деңгейінде, 2009 жылы - ЖІӨ-ге 7,2 % және 2010 жылы ЖІӨ-ге 6,5 % болжанып отыр.
Азаю 2008 жылы әлемдік мұнай бағасының 2008 жылы 105 АҚШ долларынан 2009 - 2010 жылдары бір баррелінің 60 АҚШ долларына дейін төмендеуімен байланысты болып отыр. ЖІӨ-нің болжанып отырған өсу қарқыны олардың абсолютті мәнде ұлғаюы болжамына қарамастан, мұнайға қатысы емес сектор табыстарының өсу қарқынынан асып түседі.
2008 және 2009 жылдары Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша Экономиканы және қаржы жүйесін тұрақтандыру бағдарламасының бірінші кезектегі шараларын қаражатпен қамтамасыз ету үшін Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан нысаналы трансферт түрінде он миллиард АҚШ доллары бөлінетін болады.
Нысаналы трансфертті осындай көлемде тарту қордың жинақталуының ЖІӨ үлесіндегі жалпы көлемінің 2007 жылғы 21,3 %-дан 2010 жылы ЖІӨ-ге қатысты 16,3 %-ға дейін төмендеуіне ықпалын тигізеді.

4-кесте

Ұлттық қорға тікелей салықтар түсімдерінің болжамы,
ЖІӨ-ге %-бен

Ескерту. 4-кесте алынып тасталды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.05.16 N 464 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-тармақтан қараңыз) Қаулысымен.

5. Шығыстар саясаты

Ескерту. 5-тарауға өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.05.16 N 464 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-тармақтан қараңыз), 2008.10.21 N 968 , 2009.07.20. N 1101 Қаулыларымен.

Орта мерзімді кезеңде жүргізілетін шығыстар саясаты қазақстандықтардың әлеуметтік әл-ауқатын қамтамасыз етуге, экономиканы жаңғыртуға, сондай-ақ әлеуметтік-экономикалық саясатты ұзақ мерзімді және орта мерзімді басымдықтарға сәйкес жоспарланатын нәтижелерге тікелей байланысты және салалық жоспарлау сапасын жақсарту және өнімсіз шығыстарды қысқарту есебінен бюджеттердің әлеуметтік және инвестициялық құрамдас бөліктерін күшейте отырып, мемлекеттік міндеттемелерді толық орындауға бағытталатын болады.
Мемлекеттік бюджет шығыстарының құрылымында 2008-2010 жылдары мыналар басым бағыттар болып табылады:
адами капиталдың өсуін қамтамасыз ететін шығыстар - білім беру, денсаулық сақтау, халықты әлеуметтік қолдау, республиканың мәдени әлеуетін дамыту, қоршаған ортаның сапасын тұрақтандыру және жақсарту, халықты сапалы сумен жабдықтауды қамтамасыз ету, тұрғын үй саясатын одан әpi дамыту;
экономиканы одан әpi әртараптандыруды ынталандыратын шығыстар - инфрақұрылымды, аграрлық және индустриялық секторларды, инновацияларды дамыту.
Денсаулық сақтау саласындағы мемлекеттік саясат және денсаулық сақтауды қаржыландыру тетіктері Қазақстан халқының денсаулығын сақтау жөнінде жоғары нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік беретін барабар қаржылай қамтамасыз ете отырып және осы жүйені басқару деңгейін арттыруға бағытталады. Бюджеттік құрамдас бөлік мынадай бағдарламалық құжаттарды іске асыруға құрылады:
Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 13 қыркүйектегі N 1438 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау ісін реформалау мен дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 13 ақпандағы N 102 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасында кардиологиялық және кардиохирургиялық көмекті дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасы;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 15 желтоқсандағы N 1216 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасында ЖҚТБ індетіне қарсы ic-қимыл жөніндегі 2006-2010 жылдарға арналған бағдарламасы;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 21 желтоқсандағы N 1260 қаулысымен бекітілген 2008-2016 жылдарға арналған "Салауатты өмір салты" бағдарламасы.
Медициналық қызметтердің жоғарғы сапасын қамтамасыз етуге мемлекеттік қаражат есебінен icкe асыру көзделіп отырған немесе іске асырылатын мынадай ic-шаралар бағытталған:
кластердің құрылымына кіретін медициналық орталықтарды басқару үшін жетекші шетелдік компанияларды тарта отырып, Астана қаласында медициналық кластер құру;
аурухана секторының қажеттілігін айқындау әдістемесіне және қайта құрылымдауға сәйкес Қазақстан өңірлерінде денсаулық сақтау объектілерін (ауылда көп бейінді ауруханалар мен емханалар, дәрігерлік амбулаториялар) салу (оның ішінде "100 мектеп, 100 аурухана" жобасы шеңберінде);
денсаулық сақтау ұйымдарын, оларды автономдандыру және шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік кәсіпорын мәртебесіне кезең-кезеңімен көшіру үшін аккредиттеу;
"Қазақстан Республикасының денсаулық сақтаудың бірыңғай ақпараттық жүйесін" енгізу шеңберінде емделушілердің электронды медициналық картотекасын қалыптастыру;
бастапқы медициналық-санитарлық көмек ұйымдарының қолданыстағы желілерінің номенклатурасын мемлекеттік нормативтерге сәйкестендіру.
Орта мерзімді кезеңде денсаулық сақтау жүйесін жаңғыртуда әкімшілік функцияларын медициналық қызмет көрсетудің жоғары деңгейі қамтамасыз ету стандарттарына келтіру бөлігінде маңызды сәтке айналуда. Әзірленіп жатқан "Халықтың денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Кодекс денсаулық сақтау жүйесін толық қамтитын және медициналық қызмет көрсету сапасын басқарудың жаңа әдістерін көрсететін құжатқа айналады.
Бұдан басқа, мынадай бірқатар әкімшілік ic-шаралар жүргізілетін болады:
ана мен бала өлімін азайту шараларын icкe асыру мақсатында ана мен баланың өмipi мен денсаулығын сақтау жөніндегі халықаралық тәсілдер енгізіледі, оның ішінде Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы ұсынған бала жасындағы ауруларды ықпалдастырып жүргізу стратегиясының шеңберінде Аурулар мен дәрілік заттардың тізбесі жасалды, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы ұсынған Балалық жас ауруларын ықпалдасқан жүргізудің стратегиясын енгізу бойынша жұмыстар жалғасатын болады;
халықты туберкулезден қорғау жөніндегі, оның ішінде "Туберкулезбен ауыратын науқастарды қадағалау жөніндегі ұлттық тізілім" ақпараттық компьютерлік бағдарламасын іске асыру жолымен, шаралар күшейтілді;
АҚТҚ/ЖҚТБ-мен ауруды азайту, трансфузиялық көмектің қауіпсіздігін, сапасын және қол жетімділігін қамтамасыз ету үшін қан қызметін жетілдіру бойынша шаралар;
жеке меншік медицинаны және epiкті медициналық сақтандыруды дамытуды ынталандыру бойынша шаралар әзірленеді;
денсаулық саласында пайдаланылатын рәсімдерді одан әрі стандарттау мақсатында диагностикалау мен ауруларды емдеудің 450-ден астам хаттамаларын жасау және енгізу бойынша жұмыстар жалғасады;
осы саладағы қазіргі проблемаларды жүйелі шешу үшін қажет амбулаториялық дәрілік қамтамасыз етудің жаңа үлгісін енгізу.
Барынша білімді халық экономикалық өсудің барынша жоғары қарқынымен және осы саладағы басқарудың күшті жүйесімен байланысына құрылған білім беру саласындағы бюджет саясаты Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 11 қазандағы N 1459 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына сәйкес іске асырылатын болады.
Орта мерзімді кезеңде негізгі күш мына ic-шараларды жүргізу жолдарымен экономиканы кәсібилігі жоғары техникалық бағыттағы мамандармен қамтамасыз етуге жұмсалатын болады:
Қазақстан Республикасында техникалық және кәсіби білім беру бағдарламаларын жоғары білім беру бағдарламаларымен үйлестіруге мүмкіндік беретін техникалық және кәсіптік білім берудің Мемлекеттік бағдарламасын қабылдау;
өңдеуші салада және машина жасауда техникалық және қызмет көрсету еңбегі кадрларын даярлау және қайта даярлау бойынша өңіраралық орталықтар құру;
жұмыс берушілер мен инвесторларды кәсіптік білім беру оқу орындарының оқу-өндірістік базаларын құруғa және нығайтуға тарту, басым салалар қажетсінетін кадрларды даярлауда мемлекеттік-жеке меншік серіктестікті дамыту жөніндегі шаралар әзірлеу;
техникалық мамандықтарға ден қоя отырып, мемлекеттік тапсырыстың құрылымын өзгерту.
Бұдан басқа, жоғары білім беру саласында жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіптік білім беруді үш сатылық жүйеге: бакалавриат - магистратура - докторантура өзгерту бойынша, жоғары оқу орнының, мамандануы мен мәртебесіне байланысты мемлекеттік білім беру гранттарын саралауды міндетті енгізумен мемлекеттік білім беру тапсырысын қалыптастырудың жаңа қағидаттарын енгізу жұмыстары жалғасады.
2008 жылдан бастап жоғары оқу орындарының жекелеген білім беру бағдарламаларын халықаралық аккредиттеу бойынша жұмыстар жүргізіледі.
Республиканың жоғары оқу орындарына шет елдік оқытушылар мен консультанттар тартылатын болады, ал Қазақстанның дарынды азаматтары бұдан әрі де Қазақстан Республикасының халықаралық "Болашақ" стипендиясы шеңберінде әлемнің таңдаулы жоғары оқу орындарында оқи алатын болады.
Мектепке дейінгі білім беру жүйесінде мектепке дейінгі және мектеп қарсаңындағы оқытумен қамтуды ұлғайту бойынша шаралар қабылданатын болады. 2009 жылы балаларды мектепке дейінгі ұйымдармен қамту кемінде 30%, мектеп қарсаңындағы даярлық - кемінде 80% құрайтын болады. Осы көрсеткіштерге қол жеткізуге мемлекеттің мектепке дейінгі балалар мекемелерін салудағы белсенді ұстанымы жәрдемдесетін болады.
Жалпы білім беру жүйесінде 12 жылдық жалпы орта білім беруге кезең-кезеңмен көшу жүзеге асырылады, осыған байланысты педагогтарды қайта даярлау жұмысы жалғасады.
Үш ауысымды оқыту мәселесін шешуге жалпы орта білім беру желісін, мектептердің апаттық жағдайдағы ғимараттарын қайта жаңалау және мемлекеттік-жеке меншік серіктестік негізінде және бюджет қаражаты есебінен салуды (оның ішінде "100 мектеп, 100 аурухана" жобасы шеңберінде) дамыту жәрдемін тигізеді. Жалпы орта мерзімді кезеңде 175 білім беру объектісінің құрылысын салуды аяқтау жоспарланып отыр.
Осы заманғы ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды оның ішінде, "Мультисервистік ақпараттық коммуникациялық білім беру көп функционалды жүйесін енгізу жолымен білім беру қызметін арттыруға көп көңіл бөлінетін болады, отандық оқулықтарды, баспа және электронды әзірлеу және оқу үдерісіне енгізу жалғасады, ағылшын тілінің шет елдік оқытушылары тартылатын болады.
Бюджет саясатының әлеуметтік саладағы негізгі мақсаты Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 30 қарашадағы N 1241 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасында әлеуметтік реформаларды одан әрі тереңдетудің 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасын іскe асырудың қорытындыларын, атап айтқанда, әлеуметтік қамсыздандырудың әлеуметтік үш деңгейлі жүйесін жасау, мемлекеттік әлеуметтік стандарттарды халықаралық стандарттарға жақындату, негізгі әлеуметтік тәуекелдерді әлеуметтік сақтандыруды дамыту бойынша бекіту болып табылады.
Әлеуметтік саладағы міндеттердің бірі халықты жинақтаушы зейнетақы жүйесімен және міндетті әлеуметтік сақтандырумен қамтуды кеңейту болып табылады.
Жинақтаушы зейнетақы қорларымен зейнетақы төлемдерін төлеу жүйесі зейнетақы жинақтауларын сақтау және қартайған шақта олардың жеткіліктілігі жөніндегі мемлекет кепілдіктерінің тетігін және басқа іс-шараларды әзірлеу жолымен де жетілдіріледі.
Зейнетақы төлемінің мөлшері арттырылатын болады, бұл ретте орта мерзімді екі кезең бойы осы өсу 2007 жылмен салыстырғанда 2,5 еседен астамды құрайды, бұл ретте, зейнетақыларды есептеу үшін есепке алынатын шектеу 2008 жылдан бастап 15 АЕК-ден 25 АЕК-ге дейін көтерілді.
Халықтың әлеуметтік әлжуаз топтарын әлеуметтік қолдау жүйесін одан әрі дамыту мақсатында келесі ic-шаралар жүргізілетін болады:
мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылардың және арнаулы мемлекеттік жәрдемақылардың мөлшерлерін ұлғайту;
1998 жылғы 1 қаңтарға зиянды және ауыр еңбек жағдайларында еңбек өтілін жинақтаған адамдарға қосымша жәрдемақылар енгізіледі; бала тууына байланысты жәрдемақыларды ұлғайту;
бала бip жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты төленетін жәрдемақы орта мерзімді екі кезең бойы 2,5 еседен астам арттырылатын болады;
жүктілігі бойынша демалыста және бip жасқа дейінгі бала күтімі бойынша демалыста болған кезеңде Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры жүзеге асыратын әлеуметтік төлемдерден зейнетақы жарналарын аударуды жалғастыра отырып, жұмыс істейтін әйелдер үшін жүктілікті, бала тууды және ана болуды міндетті әлеуметтік сақтандыру енгізіледі.
Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігін арттыру мақсатында әлеуметтік диалогтың рөлі артады және жұмыс берушілердің зиянды өндірісте жұмыс істейтін қызметкерлердің пайдасына epiкті, кәсіптік аударымдарды жүзеге асыруы үшін шарттық әлеует пайдаланылады. Одан басқа әлеуметтік көмек көрсетудің атаулылығы және мүгедектерге әлеуметтік қызмет көрсету сапасы күшейтілетін болады.
2007 жылы жетілдірілген еңбек заңнамасы заңды секторда өнімді еңбекке уәждемені күшейте түсуге мүмкіндік береді және жалақының өсуінің еңбек өнімділігінің өсуінен тәуелділігін орнату үшін жағдай жасайды. Жұмыс берушілердің еңбек заңнамасын сақтауын бақылауды күшейту жөніндегі жұмыс жалғастырылады.
Жаңа Еңбек кодексінің ережелерін icкe асыруға еңбекақы төлеу жүйесін одан әрі жетілдіру жөніндегі жұмыс жалғастырылатын болады, мемлекеттік мекемелердің мемлекеттік қызметшілер болып табылмайтын және қазыналық кәсіпорындардың қызметкерлеріне еңбек демалысына шыққан кезде сауықтыру жәрдемақылары енгізіледі.
Мемлекеттік әлеуметтік стандарттарды халықаралыққа кезең-кезеңімен жақындатуға сәйкес жұмыс күшінің қарапайым молықтырылуын қамтамасыз ететін жалақының ең төменгі мөлшері белгіленетін болады.
Бюджет саласы қызметшілердің еңбекақысын төлеу жүйесі жалақының мөлшерін кезең-кезеңмен ұлғайта отырып, жетілдіретін болады.
Сондай-ақ бюджет саласы қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесі кезең-кезеңмен жалақы мөлшерін ұлғайту арқылы жетілдірілетін болады. Адами капиталды дамытуда рухани даму, адамдардың демалысы мен шығармашылығын ұйымдастыру үшін жағдайлар жасау, сондай-ақ елдің мәдени мұраларына қол жеткізуді қамтамасыз ету маңызды рөл атқарады.
2008-2010 жылдары мемлекеттік бюджеттің шығыстары мәдениеттің осы заманғы дамыған жүйесін қалыптастыруға, ұлттың мәдени және рухани әлеуетінің өсуін қамтамасыз етуге, мемлекеттік тілдің рөлін нығайтуға, ақпараттық кеңістіктің бәсекелестігін арттыруға, қоғамдық-саяси тұрақтылықты сақтауға бағытталатын болады.
Оның шеңберінде сараланған инновациялық-технологиялық әдістемелерді пайдаланумен мемлекеттік тілді үйретудің тиімділігін арттыру, мемлекеттік тілді қолдану аясын кеңейту, тілдер туралы заңнаманы жетілдіру бойынша шаралар қабылданатын Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 7 ақпандағы N 550 Жарлығымен бекітілген Тілдерді қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын icкe асыру жалғасады, бұл 2009 жылға қарай оны меңгермеген мемлекеттік қызметшілерді мемлекеттік тілді оқытумен 100% қамтуға қол жеткізуге, сондай-ақ 16 өңірлік мемлекеттік тілді оқыту орталықтарының жұмыс icтеуiн қамтамасыз етеді. Сонымен бipгe орыс және ағылшын тілдерін одан әрі дамыту бойынша шаралар қабылданатын болады.
Қазақстандық мәдениет пен өнерді одан әрі дамыту, тарихи-мәдени мұраны сақтау мақсатында Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 10 желтоқсандағы N 1203 қаулысымен бекітілген 2007-2009 жылдарға арналған "Мәдени мұра" бағдарламасын және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2004 жылғы 30 қыркүйектегі N 1009 қаулысымен бекітілген "Көне Отырарды қалпына келтіру" 2005-2009 жылдарға арналған бағдарламасын іске асыру жалғасатын болады.
Осы бағдарламаларды icкe асыру шеңберінде тарихи-мәдени мұраларды сақтау және тиімді пайдалану, оның ішінде тиісті заңнамалық базаны жетілдіру бойынша жұмыстар жалғасады.
Мемлекеттік-конфессиялық қатынастарды жетілдіру мақсатында діни сенім бостандығы мен мемлекеттік-конфессиялық қатынастарды қамтамасыз ету бойынша шаралар жүзеге асырылатын болады.
Үкіметтің мәдениет саласындағы шаралардың тиімділігін арттыру мемлекет пен үкіметтік емес ұйымдардың cepiктестігі тетігін одан әрі нығайтуға, сондай-ақ оның көлемін кезең-кезеңмен ұлғайта отырып мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты іске асыруды жалғастыруға мүмкіндік береді.
Қоршаған ортаны қopғaуғa шығыстардың құрамында халықтың экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік саясатты және Қазақстан Республикасы экологиялық жүйелерін icкe асыруға бағытталған, мынадай негізгі бағыттарда қаражат құрайтын болады:
қоршаған ортаның сапасын жақсарту және қоғамның орнықты экологиялық дамуының қолайлы деңгейіне қол жеткізу;
экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, қоршаған ортаның сапасын тұрақтандырудың теориялық және технологиялық негіздерін қалыптастыру, табиғи ортаға арта түсіп отырған антропогенді әсерді азайту;
жердің шөлейттену және құнарсыздану үдерісін тоқтату және алдын алу;
тұтастай алғанда Қоршаған ортаны қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесін әзірлеу және енгізу жолымен қоршаған ортаны қорғауды мемлекеттік басқаруды дамытудың институционалдық негіздерін құру, оның ішінде жекелеген өңірлер мен республиканың экологиялық жай-күйінің автоматтандырылған мониторингін жетілдіру;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 8 қазандағы N 914 қаулысымен бекітілген Су ресурстарын, жануарлар дүниесін сақтау және оңтайлы пайдалану және ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың желісін дамыту жөніндегі 2010 жылға дейінгі бағдарлама іске асырылатын болады.
Қазақстан Республикасының биологиялық қауіпсіздік бойынша климаттың өзгеруі бойынша БҰҰ Негіздемелік конвенциясына Киот хаттамасына қол қою мәселелерін пысықтау жоспарланып отыр.
2008-2010 жылдары орман қорын, жануарлар әлемін және ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды сақтау мен тұрақты дамуын қамтамасыз етуге арналған шығыстар құрылымында ормандардың экологиялық және ресурстық әлеуетін арттыру үшін, орман ресурстарын ұтымды және жүдетпей пайдалану, оларды қорғау, сақтау және молықтыру, орман шаруашылығына жаңа технологияларды енгізу, мемлекеттік табиғи-қорықтық және орман қоры объектілерінің қызметі мен дамуын қамтамасыз ету, тұяқты жабайы жануарлар мен киіктердің сирек және жоғалып бара жатқан түрлерінің олардың кәсіпшілік санына және жыл сайынғы өсімінің биологиялық негізділігіне қол жеткізу үшін табиғи еркіндік жағдайында таралымын сақтауға жағдайлар жасау бойынша шығындар негізгі орын алатын болады.
Қазақстан Республикасының су шаруашылығын дамытуға бөлінген бюджет қаражатының көлемі мен құрамы су ресурстары тапшылығын қысқарту, сумен жабдықтау деңгейін арттыру және халықты ауыз сумен қажетті көлемде және кепілдендірілген сапада тұрақты қамтамасыз ету бойынша мемлекеттік саясаттың мақсаттары негізінде айқындалатын болады, бұл еліміздің шектеулі су ресурстарын ұтымды және тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.
Халықты сапалы ауыз сумен одан әрі қамтамасыз ету және су ресурстарының тапшылығын қысқарту Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейінгі экономиканың су секторын және су шаруашылығы саясатын дамыту тұжырымдамасына, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2002 жылғы 23 қаңтардағы N 93 қаулысымен бекітілген 2002-2010 жылдарға арналған "Ауыз су" салалық бағдарламасына және Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 10 маусымдағы N 1149 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының ауылдық аумақтарын дамытудың 2004-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына сәйкес жүзеге асырылатын болады.
2008-2010 жылдары бюджеттің қосымша қаражаты жер асты сулары объектілерін қорғауды және өнеркәсіптік төгінділерді тазартуды дамытуға және Қазақстанның қалаларында су шаруашылығы объектілерін пайдаланатын республикалық мемлекеттік кәсіпорындардың жарғылық капиталын ұлғайтуға бағытталатын болады.
2008 жылы су құбырлары желісінен су ағуларды табу үшін және қалалық су арналары зертханалары мен бақылау-қадағалау қызметтері үшін жабдықтар сатып алуға, Ертіс өзені мен жер асты суларына улы заттардың түсуін алдын алу жолымен Өскемен, Семей, Павлодар қалаларының және Ертіc өзеніннің бойында орналасқан елді мекендердің халқының тұрмыс деңгейін арттыру және денсаулығын жақсарту мақсатында мониторинг және егжей-тегжейлі жобалау бойынша қызметтер көрсетуге келісім-шарттар жасауға қоршаған ортаны қалпына келтіруге және өңірдің экологиясын жақсартуға қаражат бағытталатын болады.
Су шаруашылығы объектілерін пайдаланатын республикалық мемлекеттік кәсіпорындар бюджет қаражаты есебінен құрылыс, құнарландыру техникасымен және технологиялық жабдықтармен кезең-кезеңімен жарақтандырылатын болады, бұл өндірістік міндеттерді шешу, қаржылық сауықтыру, өнімділікті арттыру және еңбек жағдайын жақсарту жолымен суды үзіліссіз беруді қамтамасыз етеді.
Тұрғын үйге қол жетімділікті қамтамасыз ету және жылжымайтын мүлік нарығын дамыту да әлеуметтік бағдары бар (тұрғын үймен ең бірінші кезекте аз қамтылған азаматтарды қамтамасыз ету) және 2005-2007 жылдары қолданыста болған мемлекеттік бағдарламаның кемшіліктері ескерілген, Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысының 2008-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде icкe асырылатын Үкіметтің дәйекті саясатының негізгі міндеттерінің бірі болып табылады.
Тұрғын үй құрылысын дамыту проблемаларын кешенді шешу қаржыландырудың тиімді тетіктерін дамыту есебінен, оның ішінде ипотекалық кредит беру және тұрғын-үй құрылыс жинақтары жүйесі арқылы қамтамасыз етілетін болады. Жергілікті атқарушы органдардың республикалық бюджет кредиті есебінен тұрғын үйлер салуы жалғасады, сондай-ақ индустриалды тұрғын үй құрылысын дамыту, тұрғын-үйдің жалгерлік секторы, тұрғын-үй құрылысы салынатын аудандардың инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымы, тұрғын-үй құрылысының сапасын жақсарту бойынша жағдайлар жасау бойынша шаралар қабылданады.
Тұтастай алғанда мемлекеттік бюджеттің адами капиталды дамытуға шығыстары жалпы шығыстар көлемінің кемінде 61% құрайды, бұл Үкіметтің экономиканың мәселелерін шешкен кезде өзінің басым артықшылықтарын пайдалануға бағытталған саясаты - елдің адами капиталын icкe асыруды растайды, бұл ұлттық экономиканың барынша өсуінe және болашақта одан асып түсуіне қол жеткізуге мүмкіндік береді.

5-сурет. Адами капиталды дамытуға арналған шығыстардың жалпы көлеміндегі әр түрлі бағыттар бойынша шығыстардың үлесі
(қағаз мәтіннен қараңыз)

Бip немесе бірнеше секторлардың басымдықтарынан бас тартуды және экономиканың жаңа бәсекелестік секторларын құруды көздейтін ұлттық экономиканы әртараптандыру міндеті жоспарланып отырған орта мерзімді кезеңде өзекті болып қала береді және экономиканың жедел дамуын қамтамасыз ететін салиқалы қадамдарды қабылдауды және осы үдерісті одан әpi ынталандыру бойынша мақсатты күш-жігерді талап етеді.
Саяси, экономикалық және ұйымдастырушылық-құқықтық шаралардың жиынтығы, экономикалық саясаттың қағидаттары, басымдықтары ретіндегі Индустриалдық-инновациялық даму стратегиясын іскe асыру шеңберінде экономиканың құрылымында индустрияландырудан кейінгі және ілгері инновациялық дамуға қарай сапалық өзгерістер жүргізуді қамтамасыз етуге арналған негізделген ic-шаралар жүргізілетін болады.
2008 жылы Индустриалдық-инновациялық даму стратегиясына оның мынадай бөліктерде күшейтілуіне бағытталған өзгерістер мен толықтырулар енгізілді:
шикізат емес сектор кәсіпорындарының бәсекеге қабілеттілігін арттыруды ынталандыру;
индустриялық-инновациялық саясаттың басым бағыттарын дамыту үшін экономиканың өндіруші салаларының әлеуетін пайдалану;
жаһандық орнықты қазақстандық корпорацияларды құру;
ауыл шаруашылығының әлеуетін дамыту;
қолайлы кәсіпкерлік ахуал жасау және шағын және орта бизнесті дамыту;
мемлекеттік холдингтердің қызметін үйлестіру;
материалдық және материалдық емес инфрақұрылымды дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау.
Мынадай жүйе қалыптастыратын ірі инвестициялық жобаларды іске асыру көзделіп отыр:
энергетикалық ресурстарды ұтымды пайдалануға, сондай-ақ елдің оңтүстік өңірлерін тиімді әрі үздіксіз электрмен және жылумен жабдықтауға ықпал ететін жобалық қуаты 2 640 МВт Балқаш ЖЭС-ін салу;
Ақтау қаласында елдің батыс өңіріндегі электр энергиясының тапшылығы проблемасын шешуге және экологиялық ахуалды жақсартуға мүмкіндік беретін атом электр станциясын салу;
Қазақстанның оңтүстік өңірлерінің газға қажеттілігін тұрақты қамтамасыз ету және елдің энергетикалық қауіпсіздігінің деңгейін арттыру мақсатында Бейнеу - Бозой - Шалқар - Ақбұлақ магистральдық газ құбырын салу;
Атырау облысында алғашқы интеграцияланған газ-химия кешенін құру, бұл қосылған құны жоғары газ-химия өнімінің кең спектрін өндіруге, көмірсутек шикізаты бағасының ауытқуы кезінде елдің экономикалық қауіпсіздігін күшейтуге, өңірдегі халықтың жұмыспен қамтылу деңгейін арттыруға мүмкіндік береді;
Астана - Щучинск автомобиль жолын салу, оны пайдалануға беру транзиттік әлеуетті ұлғайтуға, өнімнің өзіндік құнындағы көліктік құрамдауышты төмендетуге, экономикалық перспективалы аумақтарды игеруді жеделдетуге мүмкіндік береді;
елдің экспорттық әлеуетін арттыру, тауар айналымын ұлғайту және экономикалық перспективалы аумақтарды игеруді жеделдету мақсатында әр түрлі қаржыландыру көздерін тартуды көздейтін Өзен - Түркменстанмен шекара темір жол желісін салу.
Стратегияның іс-шараларын қаржыландыру үшін бюджет қаражаты ғана емес даму институттарының, ұлттық холдингтердің, ұлттық компаниялардың, әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялардың қаржы ресурстары да, сондай-ақ жаңа технологиялық және ғылымды қажетсінетін өндірістерді құруға, инфрақұрылымдарды дамытуға бағытталған ең басым және тиімді жобаларды іске асыру үшін халықаралық ұйымдардың және донор-елдердің көмегі де іске қосылатын болады.
Елдің әлеуметтік-экономикалық дамуы үшін зияткерлік және инфрақұрылымдық негізді құрайтын салалар бюджеттік инвестициялар басымдықтары қатарында қала беретін болады. Олардың болуы корпоративті көшбасшылардың орнығуы үшін ғана емес, тұтастай алғанда іскерлік және инвестициялық белсенділіктің күшеюінің маңызды жағдайы болып табылатын қажетті базалық инфрақұрылымның дамуының бұл арада аса елеулі мәні бар.
Республикалық бюджет шеңберінде көлік инфрақұрылымын, оның ішінде су көлігі инфрақұрылымын қолдау, жаңарту мен кеңейту және авиациялық тасымалдау саласының дамуы бойынша ic-шараларды қаржыландыру жалғасады.
Осы шаралардың есебінен атқарылатын жұмыстардың сапасын міндетті түрде бақылауды жүзеге асыра отырып республикалық маңызы бар автожолдарды салу және жөндеу жұмыстарының теңгерімі, жергілікті маңызы бар автожолдарды күрделі жөндеу қамтамасыз етілетін болады.
Кеме қатынасы және өзен көлігімен жүк тасу көлемінің одан әрі өсуін қамтамасыз ету үшін жол жұмыстары кешені, сол сияқты навигациялық жабдықтарды қою (алып тастау) және күтіп ұстау, түбін тереңдету түзету, түбін тазарту жұмыстарын орындау, Өскемен, Бұқтарма және Шүлбі шлюздерін жөндеу және апатсыз жұмыс істеуді қамтамасыз ету, Ертіс, Қара Ертіс және Жайық өзендері учаскелерінде жобалау-іздестіру жұмыстарын жүргізу, флотты жөндеу, мемлекеттік техникалық өзен флотын жаңарту және жаңғырту жұмыстары жүргізілетін болады.
Республикалық бюджет қаражаты есебінен экономика салаларына жүйелі мониторинг, талдау және бағалау, сондай-ақ басқа елдер мен трансұлттық корпорациялардың бәсекелі салаларына салыстырмалы талдау жасау үшін жетекші елдер мен салалар компанияларының негізгі тауарлар нарығының, рейтингінің статистикасы мен шолулары енгізілген Euromonitor International компаниясының Glodal Market Information Datadase (GMID) халықаралық іскерлік ақпараттардың онлайн ақпараттық ресурстарына қол жеткізу коды сатып алынатын болады.
Экономиканың өсуін қолдауға және басқаруға көмек көрсететін халықаралық техникалық стандарттарды тездетіп және кеңінен енгізуге мынадай ic-шаралар ықпал ететін болады:
1) қазіргі бар стандарттарды талдау және жүйелеу жөніндегі;
2) мыналарды әзірлеу жөніндегі;
темір жол саласындағы, автомобиль жолы мен көлік саласындағы стандарттарды;
көмір саласындағы каталогтар мен жіктеуіштерді;
өнеркәсіп саласындағы эталондарды;
энергия жабдықтарын пайдалану, жөндеу, монтаждау және реттеу кезінде электр энергетикасы мен электр энергиясы қондырғыларының сенімділігі саласындағы және қауіпсіз пайдаланылу мәселелері жөніндегі ғылыми-техникалық құжаттамаларды;
энергия тұтыну нормативтерін;
3) мыналарды өткізу:
Қазақстанның IAF және ILAC халықаралық ұйымдарына кіруі бойынша дайындық жұмыстары, соның ішінде халықаралық сарапшыларды тарту;
халықаралық сарапшылардың зерттеу және тексеру зертханаларын аккредиттеуі;
халықаралық деңгейде аккредиттеу саласындағы мамандардың біліктілігін көтеру жөніндегі ic-шаралар.
Аграрлық сектор саласындағы мемлекеттік саясат 2008-2010 жылдарға арналған агроөнеркәсіп кешенін тұрақты дамытуға және ауыл шаруашылығын мемлекеттік қолдау тетіктерін жетілдіруге бағытталатын болады.
2008-2010 жылдарға арналған агроөнеркәсіп кешенін дамыту саласындағы мемлекеттік бюджет шығыстары Қазақстан Республикасы ДСҰ-ға кірген кезде ауыл шаруашылығының барабар жағдайларын қамтамасыз ету қажеттігін ескере отырып, мыналардың негізінде айқындалатын болады:
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 22 маусымдағы шешімімен мақұлданған Қазақстан Республикасы агроөнеркәсіп кешенін тұрақты дамытудың 2006-2010 жылдарға арналған тұжырымдамасы мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 30 маусымдағы N 654 қаулысымен бекітілген оны icкe асыру жөніндегі іc-шаралар жоспары;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 6 қазандағы N 963 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының балық шаруашылығын дамытудың 2007-2015 жылдарға арналған тұжырымдамасы.
2008-2010 жылдарға арналған агроөнеркәсіп кешенін дамыту саласындағы шығыстардың басым бағыттары мыналар болып табылады:
Қазақстан Республикасының азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
қолайлы эпизоотикалық және фитосанитарлық жағдайларды қамтамасыз ету;
субсидиялау жолымен ауыл шаруашылығын дамытуды қолдау.
Азық-түлік қауіпсіздігін, республиканың жұмылдыру қажеттілігін, Қазақстанның астық нарығын тұрақтандыруды қамтамасыз ету үшін 500 мың тонна көлемінде мемлекеттік азық-түлік резерві жасалды. Бұл ретте, ең аз қор халықты астықпен және оның қайта өңделген өнімдерімен қамтамасыз етуді кепілдендіруі қажет. Сондай-ақ ішкі нарықты реттеу және нан-тоқаш өнімдерінің бағасын тұрақтандыру үшін 600 мың тонна көлемде тұрақты астық ресурстары құрылды.
Азық-түлік астығының мемлекеттік резервін жаңарту және отандық ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілерді қолдау мақсатында жыл сайын 450-500 мың тонна шеңберінде астықты мемлекеттік сатып алу жүргізіледі. Астықты сатып алу көлемі мен құны Қазақстан Республикасы Үкіметінің тиісті қаулысымен белгіленеді.
2008-2010 жылдары елдің ветеринарлық және фитосанитарлық жағдайын қамтамасыз етуге байланысты шығыстарды ұлғайту Халықаралық эпизоотикалық бюросының халықаралық стандарттары мен талаптарына сәйкес көлемде қамтамасыз етілетін болады. Соның нәтижесінде ветеринария саласындағы ұлттық заңнаманы ЖСҰ-ның санитарлық және фитосанитарлық шаралары жөніндегі келісімнің талаптарына сәйкес үндестіру; Қазақстанның ДСҰ-ға кіруі алдында Қазақстан Республикасының ғимараттары мен зертханаларын халықаралық стандарттарға сәйкестендіру; жылына екі рет барлық мал басын диагностикалық зерттеумен 100% қамту жұмыстары жүргізілетін болады.
Жоғарыда көрсетілген ic-шараларды icкe асыру мал ауруларының аса қауіпті жұқпалыларының туындауынан экономикалық зиянға жол бермеуді қамтамасыз етуге және республика өңірлерінде эпидемиологиялық нашарлаудың алдын алуға, ветеринарлық-санитарлық жағынан қауіпсіз мал шаруашылығы өнімдерін өндіруге мүмкіндік береді.
Алда республиканың ДСҰ-ға кіруін ескере келе, ауыл шаруашылығында субсидиялау жолымен мемлекеттік қолдау жалғасатын болады. Бұл ретте, ауыл шаруашылығын субсидиялау Қазақстанның ДСҰ-ғa кіруінің келіссөз процесі нәтижелерін ескере отырып жүргізілетін болады.
Республиканың экспорттық әлеуетінің кеңеюі шеңберінде "ҚазАгро" ұлттық басқарушы холдингі" АҚ-ның нақты "серпінді" жобаларды іске асыруға арналған, соның ішінде: көрме-жәрмеңке кешенін салуға, ipi-тауарлы мал шаруашылығы фермаларын құруды қаржыландыруға, Поти (Грузия) және Амирабад (Иран) порттарында астық терминалдарын салу мен жарақтандыруға және қазақстандық тауарларды экспорттық нарыққа жылжыту мақсатындағы өзге де жобаларға арналған жарғылық қорды ұлғайту көзделіп отыр.
2008-2010 жылдары табиғи су қоймаларының су биоресурстарын сақтау, молықтыру және тиімді пайдалану, тауарлы балық шаруашылығын дамытуға жағдайлар жасау есебінен балық шаруашылығы кешенінің тұрақты жұмыс icтeуi негізінде салалардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру жолымен балық ресурстарын қорғау және молықтыру шараларын іске асыру жалғасуда.
Балық шаруашылығын дамытуға арналған шығыстар көлемі Қазақстанның балық шаруашылығын тұрақты дамыту саласында бірыңғай мемлекеттік саясатты қалыптастыруды, экономиканың балық саласын сақтауды және жаңғыртуды, сондай-ақ балық шаруашылығы кешенін басқару құрылымын оңтайландыруды ескере келе айқындалатын болады, бұл тұтастай алғанда балық шаруашылығын басқару жүйесін одан әpi жетілдіруге және бәсекеге қабілетті және сапалы қосымша құны жоғары отандық балық өнімдерін жасауға көмектесетін болады.
Туризм және спорт саласындағы мемлекеттік бюджет шығыстары халықтың денсаулығын нығайту мен жоғары жетістікті спортты дамыту үшін бәсекеге қабілетті туристік индустрия мен дене тәрбиесі мен спорттың тиімді жүйесін жасауға бағытталатын болады.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 29 желтоқсандағы N 231 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасында туризмді дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын одан әрі icкe асыру шеңберінде елдің тартымды туристік имиджін қалыптастыру, визалық және тіркеу рәсімдерін оңайлату, туристік қызметтерді халықаралық сапа стандарттарына сәйкестендіру жөніндегі ic-шаралар жүргізілетін болады, соның ішінде:
Қазақстан өңірлерінде туристік кластерлерді дамыту;
туристік инфрақұрылымы дамыған және Қапшағай су қоймасы жағалауы мен Шучье-Бурабай курорттық аймағында ойын-сауық объектілері бар туристік орталық құру;
Жібек жолы бойымен туризмді дамыту, сондай-ақ Каспийде жағажай және круизді туризмді дамыту үшін жағдай жасау.
Жүргізілген ic-шаралар есебінен кейінгі жылдардағы келушілер санының өсуіне байланысты ішкі және кіру туризмі бойынша туристер легінің 2007 жылға қарағанда 2009 жылы орташа 25% өcуi қамтамасыз етіледі. Сондай-ақ туризм саласындағы халықты жұмыспен қамту 499,4 мың адамға дейін қамтамасыз етілетін болады.
Дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын одан әpi іске асыру мақсатында бірінші кезекте жоғары жетістікті спорт пен халықтың салауатты өмip cүpуiн қалыптастыратын бұқаралық спорт дамытылатын болады, соның ішінде:
2011 жылғы қысқы Азия ойындарын өткізу үшін спорт объектілерін қайта құру және салу;
жоғары жетістіктер спортының ғылыми-әдістемелік базасын жасау;
аудан орталықтарында, республикалық және облыстық маңызы бар қалаларда дене шынықтыру-сауықтыру кешендерін салу.
Шығыстар саясаты дамуға бағытталған бағдарламалар жағына ауыстырылатынын ескере келе, caнғa емес caпаға көңіл аударылады, ол бюджет заңнамалары ережелерін сақтау және мемлекеттік инвестицияларды тиімді пайдалануды қамтамасыз ету есебінен қамтамасыз етілетін болады.
Басым бағыттардан басқа, орта мерзімді кезеңге арналған шығыстар саясаты сондай-ақ экономикалық және бюджет саясаты басымдықтарына қарамастан - елдің қорғаныс, құқықтық, соттық, құқық қорғау, қаржылық, сыртқы саяси қызметтері мен төтенше жағдайлардың алдын алу және жою жөніндегі жұмысты ұйымдастыру - олар бойынша міндеттемелерді мемлекет көтеретін функцияларды қамтамасыз етуге де бағытталған.
Қорғаныс қажеттілігіне арналған шығыстар қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі әскери-саяси, стратегиялық, экономикалық және техникалық міндеттерді және Қазақстан Республикасының халықаралық әскери ынтымақтастығын жүзеге асыруды негізге алып жоспарланатын болады.
Жоспарланған орта мерзімді кезең шығыстарында әскери қызметшілердің әлеуметтік қорғалуын күшейту көзделген, ол:
әскери атақ жалақысын, жауынгер және сержант лауазымындағы келісім шарт бойынша әскери қызметшілердің жалақыларын ұлғайтуды;
әскери қызметтің ерекше жағдайларына үстемеақыны және ұшу, ұшу-көтеру, инженерлік-техникалық құрам мен құрылықтағы әскерлердің лауазымындағы келісім шарт бойынша әскери қызметшілердің жалақыларын ұлғайтуды;
кем дегенде 8 жыл қызмет атқарған келісім шарт бойынша істейтін әскери қызметшілер үшін елдің жоғары оқу орындарында оқу ақысы құнының 50% өтеуді;
жалпы әскери паектың құнын ұлғайтуды қарастырады.
Алдын ала тексеру сапасын жақсартуға, қылмыстық процесте кәмелетке толмағандар құқықтарын сақтауға бағытталған сот жүйесін жетілдіру және»"Қазақстандағы ювенальды әділет" жобасын icкe асыру мақсатында кәмелетке толмағандар icтepi бойынша экспериментальды (ювенальды) соттар құруға арналған шығыстар көзделген.
"Қазақстандағы ювенальды әділет" жобасы міндеттерінің бірі кәмелетке толмағандарға қылмыстық ic қозғау санын азайту, ал ол қозғалған болса - тәрбиелік сипаттағы институттарды кеңінен қолдана отырып icтi сотқа жібермеу мүмкіндігін іздестіру болып табылады.
Төтенше жағдайлардың алдын алу және жою үшін Төтенше жағдайлардың алдын алу мен жоюдың 2007-2015 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы әзірленетін болады, соның шеңберінде Қазақстан Республикасының халқын, объектілері мен қоршаған ортасын табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардан, зақымдаудың қазіргі заманғы құралдары мен террорлық актілер салдарынан қорғау, олардың алдын алу мен жою күштері мен құралдарын дамыту жүйесі тиімділігін одан әрі жетілдіру және көтеру жүргізілетін болады.
Қылмыстық-атқару жүйесі жұмысының тиімділігін көтеру мақсатында Қазақстан Республикасының 2007-2009 жылдарға арналған қылмыстық-атқару жүйесін одан әрі дамыту бағдарламасын іске асыру жалғасатын болады, соның шеңберінде басқаруды ұйымдастыру жетілдірілетін және қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерінде адамдарды ұстау жағдайлары жақсаратын, сотталғандардың қоғамнан оқшаулануына байланыссыз қылмыстық-құқықтық әсер ету шараларының тиімділігі артатын болады, сондай-ақ бас еркінен айыру орындарынан босаған адамдарды әлеуметтік сауықтыру үшін жағдайлар жасалады.
Есірткіні пайдаланудың өсуін және оның заңсыз айналымын тоқтату, есірткінің таралуын біртіндеп қысқарту үшін жағдайлар жасау мақсатында Қазақстан Республикасы Президентінің 2005 жылғы 29 қарашадағы N 1678 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасында нашақорлық пен ecipткі бизнесіне қарсы күрестің 2006-2014 жылдарға арналған стратегиясын одан әрі іске асыру жалғасатын болады.
2005 жылдан бастап мемлекеттік бюджеттің инвестициялық құрамдас бөлігі ұлғаюда, ол мемлекеттік бюджеттің даму бағдарламасы шығыстары үлесінің өзгеруінен көрінуде. Орта мерзімді кезеңде бұл үрдіс жалғасатын болады және даму бюджетінің үлесі шығыстардың жалпы көлемінің 43,6 - 34,4% шеңберінде болады.
2008-2010 жылдары бюджеттік инвестициялық саясатты қалыптастыру Орта мерзімді жоспар шеңберінде және орта мерзімді кезеңде бекітілген Басымды бюджеттік инвестициялық жобалардың (бағдарламалардың) тізбесіне сәйкес жүзеге асырылатын болады.

6-сурет. Мемлекеттік бюджет шығыстарының жалпы көлеміндегі
ағымдағы және инвестициялық шығыстар үлесінің өзгеруі
(Диаграмманы қағаз мәтінінен қараңыз)

Ескерту. 6-сурет жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.10.21 N 968 Қаулысымен.

Экономиканың стратегиялық салаларын дамытуға мемлекеттік ықпал ету құралдарының бірі мемлекеттің қаржы активтерін - заңды тұлғалардың акция пакеттері және меншікке қатысу үлесін сатып алу.
Орта мерзімді перспективада мемлекеттік активтерді басқару саясат экономиканың стратегиялық маңызды салаларын дамытуды, соның ішінде мемлекеттік меншіктің мақсатты әрі тиімді пайдалануын бақылау жүйесін қалпына келтіру және күшейту, мемлекеттік меншіктің құрылымын оңтайландыруды жүзеге асыру жолымен реттеуге бағытталған.
Қаржы активтерін сатып алу экономиканың стратегиялық салаларының мемлекет тарапынан елдің экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, сондай-ақ оларды тиімді дамытуға бағытталған тиісті бақылауын орнату құралдарының бірі болып табылады.
2007-2008 жылдары мемлекеттік холдингтер мен компаниялардың жарғылық капиталдарының ұлғаюы экономиканы жаңғырту, әртараптандыру жөніндегі міндеттерді одан әрі іске асыру үшін олардың қаржылық базасын қалыптастыруға, қосылған құны жоғары ғылымды қажет ететін, инновациялық өндірістердің санын ұлғайтуға, тиімді инфрақұрылымдарды дамытуға бағытталған.
"ҚазАгро" ұлттық басқарушы холдингі" АҚ жарғылық капиталын ұлғайтуға бірқатар жобаларды іске асыруға бағытталған:
экспорттық инфрақұрылымы дамыған бордақылайтын алаңдарды құру;
биодизел және биоэтанол өндіру зауыттарының құрылысы;
Астана қаласында ауыл шаруашылығы өнімдерінің көтерме нарығының құрылысы;

7-сурет. Республикалық бюджет шығыстарының жалпы көлемдегі категориялар бойынша шығыстар үлесінің өзгеруі
(қағаз мәтіннен қараңыз)

(7-сурет алынып тасталды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.10.21 N 968 Қаулысымен)

"Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан 2007 - 2009 жылдарға арналған кепілдендірілген трансферт туралы" Қазақстан Республикасының Заңымен бекітілген, 2008 - 2009 жылдарға арналған кепілдендірілген трансферттің мөлшерін, макроэкономикалық болжамды және даму бағдарламалары бойынша мемлекеттік шығыстардың болжамын негізге ала отырып, Ұлттық қордан 2010 жылға арналған кепілдендірілген трансферттің болжамды мөлшері айқындалды, ол 1075,7 млрд. теңгені құрайды. 2008 жылдан бастап 2010 жылға дейінгі кезеңдегі кепілдендірілген трансферт орта есеппен қор активтерінің 29,6%-ын құрайды.
Экономика мен оның мұнай-газ секторы, металлургия, химия, мұнай-химия, инфрақұрылым сияқты түйінді салаларын дамыту жөніндегі міндеттер шеңберінде 2008 жылы мемлекеттік активтерді біріктіретін және өңірлік және елдің жалпы серпінінің локомотиві болатын "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" жаңа мемлекеттік холдингі (бұдан әрі - холдинг) құрылды.

8-сурет. Мемлекеттік бюджеттің 2005-2007 жылдардағы мұнай емес
кірістері және 2008-2010 жылдарға арналған болжамы, ЖІӨ-ге %-бен
(қағаз мәтіннен қараңыз)

(8-сурет алынып тасталды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.10.21 N 968 Қаулысымен)

Қаржы секторын тұрақтандыру мақсатында холдинг банктермен шағын және орта бизнесті дамыту, Астана және Алматы қалаларындағы объектілер құрылысын аяқтау жөніндегі жұмыстарды жүргізетін болады.

9-сурет. Мемлекеттік бюджеттің мұнай емес тапшылығының серпіні, ЖІӨ-ге %-бен

Ескерту. 9-сурет алынып тасталды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.05.16 N 464 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-тармақтан қараңыз) Қаулысымен.

Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан он миллиард АҚШ долларын бөлуді болжайтын тұрақтандыру бағдарламасының шеңберінде оның бес миллиард АҚШ доллары жоғарыда көрсетілген міндеттерді іске асыру үшін Холдингті капиталдандыруға жіберілетін болады.
Банк секторы активтерінің сапасын жақсарту және банк секторына инвесторлардың сенімін арттыру мақсатында 2008 жылы Үкімет тарапынан қаржылық тұрақтылықтың кепілі ретінде тұрақтандыру функцияларының орындалуын қамтамасыз ететін нарықтық институт ретінде Стрестік активтер қоры (бұдан әрі - Қор) құрылатын болады.
Қор өз функцияларын іске асыру үшін республикалық бюджет қаражаты есебінен 2008 - 2010 жылдары бір миллиард АҚШ долларынан асатын оның жарғылық капиталы қалыптастырылады.

10-сурет. Мемлекеттік шығыстар мен ЖІӨ-нің өсу қарқыны, өткен жылға %-бен

Ескерту. 10-сурет алынып тасталды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.05.16 N 464 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-тармақтан қараңыз) Қаулысымен.

Мемлекеттік бюджеттің шығыстары 2008 жылы - ЖІӨ-ге 27,0 % , 2009 жылы ЖІӨ-ге 23,7 %, және 2010 жылы ЖІӨ-ге 23,4 % құрайды.

2008 — 2010 жылдарға арналған
мемлекеттік бюджет шығыстарының болжамы

5-кесте

Атауы	2008 жыл	2009 жыл	2010 жыл
ЖІӨ-ге %-бен	үлесі,%	ЖІӨ-ге %-бен	үлесі, %	ЖІӨ-ге %-бен	үлесі, %
1	2	3	4	5	6	7
ШЫҒЫСТАР	27,0	100,0	23,7	100,0	23,4	100,0
Жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтер	1,0	3,8	1,2	5,0	1,2	5,0
Қорғаныс	1,0	3,7	1,1	4,4	1,1	4,8
Қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік, құқықтық, сот, қылмыстық-атқару қызметі	1,6	6,0	1,7	7,0	1,7	7,0
Білім беру	3,5	12,9	3,6	15,1	3,6	15,5
Денсаулық сақтау	2,4	9,0	2,6	10,9	2,7	11,4
Әлеуметтік көмек және әлеуметтік қамсыздандыру	3,9	14,5	4,1	17,3	4,2	17,9
Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық	1,7	6,3	1,9	8,0	1,9	8,0
Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістік	0,9	3,4	0,9	3,9	0,9	3,9
Отын-энергетика кешені және жер қойнауын пайдалану	0,4	1,6	0,5	1,9	0,5	1,9
Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, қоршаған ортаны және жануарлар дүниесін қорғау, жер қатынастары	1,0	3,6	1,0	4,4	1,0	4,5
Өнеркәсіп, сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі	0,05	0,2	0,05	0,2	0,05	0,2
Көлік және коммуникация	1,9	7,0	2,0	8,5	2,0	8,7
Өзгелері	7,2	26,6	2,8	11,8	2,3	9,7
Борышқа қызмет көрсету	0,4	1,4	0,4	1,6	0,3	1,4

Ескерту. 5-кесте жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.10.21 N 968 Қаулысымен.

6. Бюджеттік кредит беру

Бюджеттік кредит беру Әлеуметтік-экономикалық дамудың 2008-2010 жылдарға арналған орта мерзімді жоспарында көрсетілген мемлекеттік және салалық бағдарламалардың құрамында іске асырылатын жобалардың шеңберіне жүзеге асырылатын болады.
Экономикалық және әлеуметтік тиімділік, өтелімділік өлшемдерін міндетті түрде сақтай отырып, бюджеттік кредит берудің негізгі бағыттары мыналар болып табылады:
инвестициялық жобаларға (бағдарламаларға) кредит беру;
мемлекеттік кепілдіктер бойынша міндеттемелерді және кепілгерліктерді орындау;
жергілікті атқарушы органдарға, оның ішінде ағымдағы қаржы жылында жергілікті бюджеттердің қолма-қол ақша тапшылығының болжамы жағдайында кредит беру;
қаржы агенттіктері мәртебесі бар қаржылық даму институттарына кредит ресурстарын беру.
Жоспарланған кезеңде республикалық бюджет есебінен кредит берудің негізгі бағыттары Қазақстанның 30 корпоративтік көшбасшысы" бағдарламасын іске асыру, ауыл шаруашылығын жекешелендіруден кейінгі қолдау және Тұрғын-үй құрылысын дамытудың 2008-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде жергілікті бюджетке тұрғын-үй салуға кредит беру жөніндегі ic-шаралар болып табылады.
Халықаралық қайта құру және Даму Банкінің қарыз қаражаты есебінен іске асырылатын ауыл шаруашылығын жекешелендіруден кейін қолдау жобасының екінші кезеңін іскe асыру шеңберіндегі шығыстар фермерлердің, ауылдық шағын және орта кәсіпорындардың қаржылық қызметке қол жеткізуін ауылдық қаржылық консультациялық қызмет жүйесін құру арқылы қамтамасыз етуге, ұзақ мерзімді ауыл шаруашылығы инвестицияларын бағалау бойынша коммерциялық банктер мен лизингтік компаниялардың функционалдық мүмкіндіктерін нығайтуға, микроқаржы мекемелерін институциональды дамытуға және олардың коммерциялық банктермен өзара ic-қимылын нығайтуға бағытталатын болады.
Облыстардың, Астана және Алматы қалаларының жергілікті атқарушы органдарының қарыз алуы республикалық маңызы бар қалалар мен астананың жергілікті атқарушы органдарының бюджеттік инвестициялық жобаларды іске асыру мақсатында ішкі нарықта айналдыру үшін мемлекеттік бағалы қағаздарды шығаруын қоспағанда республикалық бюджеттен бюджет кредиттерін алу нысанында ғана жүзеге асырылатын болады.
Жергілікті атқарушы органдарға бюджеттік кредит беру фискалдық саясатқа және Yкiмет пен өңірлердің 2008-2010 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму жоспарларына сәйкес жүзеге асырылатын болады.
Ескерту. 6-тарауға өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.05.16 N 464 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-тармақтан қараңыз) Қаулысымен.

7. Бюджетаралық қатынастар

Бюджетаралық қатынастар Бюджет кодексінде белгіленген қағидаттардан және түсімдер мен шығыстардың бюджет деңгейлері арасында бөлінуінен бастау алады әрі өзара қатынастардың анықтығы мен тұрақтылығын қамтамасыз етуге, әрбір басқару деңгейінің дербестігін күшейтуге, сондай-ақ тиімді бюджет саясатын жүргізуге бағытталған. Бюджет кодексіне сәйкес бюджетаралық қатынастар трансферттер мен бюджеттік кредиттер арқылы реттеледі, ал облыстық және аудандық бюджеттер арасында бұдан басқа, кірістерді бөлу нормативтерімен реттеледі.
2007 жыл Заңмен және облыстық мәслихаттардың шешімдерімен бекітілген жалпы сипаттағы трансферттердің үшжылдық көлемінің әрекет етуінің аяқталу жылы болып табылады. Жалпы алғанда, орта мерзімді кезеңге субвенциялар мен алуларды жыл сайынғы өзгеріссіз бекіту өз тиімділігін көрсетті.
Жергілікті атқарушы органдардың барлық қосымша кірістері жалпы сипаттағы трансферттерді есептеу кезінде ескерілмеген, олардың салық салу базасын кеңейтуге қосатын үлесі өздерінің иелігінде қалады.
Үш жылдық Заңның қолданыстағы кезеңінде жергілікті атқарушы органдар 497,7 млрд. теңге сомасында қосымша кіріс алды (2005 жылы - 78,5 млрд. теңге, 2006 жылы - 128,0 млрд. теңге, 2007 жылы - 291,2 млрд. теңге).
Өңірлердің бюджеттік қамсыздандырылу деңгейі өсіп отыр және республика бойынша орташа алғанда 1 адамға жергілікті бюджеттің шығысы:
2005 жылы - 45,7 мың теңге;
2006 жылы - 57,6 мың теңге;
2007 жылы - 86,8 мың теңге.
Алайда бюджетаралық қатынастардың қолданыстағы жүйесі өңірлердің бюджеттік қамтамасыз етілу деңгейлерінің айырмашылығын, өңірлерде мемлекеттік қызмет алушылардың санын және өңірлердің шығындары деңгейіндегі айырмашылықтарға негізделетін басқа да объективті факторларды ескермеді, бұл шығыстарды объективсіз айқындауға және салық әлеуетін ұлғайтуға ынталылықтың жетіспеушілігіне алып келді.
2007 жылы бұдан бұрын жіберілген кeмшiлiктep ескерілген жаңа Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 16 шілдедегі N 599 қаулысымен жалпы сипаттағы трансферттерді есептеу әдістемесі бекітілді. Әдістеменің негізгі мақсаты - бюджет қаражаты есебінен ұсынылатын кепілдендірілген мемлекеттік қызметтерге барлық өңірдегі халықтың бірдей қол жеткізуін қамтамасыз ету болады.
Әдістеменің басым бағыттары:
экономикалық дамуда өңірлерді ынталандыру, салық салынатын базаны кеңейту және өңірлердің әлеуметтік-экономикалық даму мәселелерін шешуде әкімдердің дербестігін арттыру;
өңірде бюджеттік қызметтер көрсетілетіндердің санын, сол немесе өзге қарай шығыстардың өзгеруіне әсер ететін факторларды ескеру (климаттық ерекшеліктер, халықтың тығыздығы және басқа да факторлар) болып табылады.
Жаңа әдістеменің негізгі ұстанымы бюджеттік қызметтерді алушылардың санын және объективті факторларды ескере отырып, функционалдық топтар/кіші топтардың бөлінісінде облыстық (республикалық маңызы бар қалалар, астана) бюджеттердің ағымдағы шығындарының болжамды көлемінің есебіне негізделеді.
Осы әдістеменің негізінде "Республикалық және облыстық бюджеттер, республикалық маңызы бар қала, астана бюджеттері арасындағы 2008 - 2010 жылдарға арналған жалпы сипаттағы трансферттердің көлемі туралы" Заң қабылданды.
Келесі орта мерзімді кезеңге арналған жалпы сипаттағы трансферттерді есептеу кезінде республика заңнамасына, оның ішінде, Еңбек және Салық кодекстеріне өзгерістер, сондай-ақ бұрын республикалық бюджеттен нысаналы трансферттер есебінен қаржыландырылған тұрақты сипаттағы ағымдағы шығындар ескерілді.
Жалпы сипаттағы трансферттердің үш жылдық көлемінің әрекет ету кезеңінде бюджетаралық қатынастарды жедел реттеу құралы нысаналы ағымдағы трансферттер болады.
Нысаналы даму трансферттері қолданыстағы және әзірленетін мемлекеттік, салалық (секторалдық) немесе өңірлік бағдарламаларда көзделген жергілікті бюджеттік инвестициялық жобаларды (бағдарламаларды) олардың көлемінің өңірлердің білім беру мен денсаулық сақтау, сумен жабдықтау мекемелері желісімен қамтамасыз етілу деңгейін теңестіру міндеттерімен өзара байланысын сақтай отырып, icкe асыру жөніндегі ic-шараларды орындауға беріледі.
Бюджеттік даму бағдарламаларының орта мерзімді кезеңге арналған жергілікті деңгейдегі басым бағыттары білім беру, денсаулық сақтау, ауыз сумен жабдықтау объектілерін бірінші кезекте ауылдық жерлерде салу мен қайта жаңарту және тұрғын үй салу болады.
Tиістi бюджеттік бағдарламаның әкімшісі болып табылатын жергілікті атқарушы органның, сондай-ақ орталық органның ортақ жауапкершіліктерін ескере отырып, нысаналы трансферттерді пайдалану тиімділігі мен нәтижелілігін бақылауды күшейтуге ерекше назар аударылатын болады.
Ескерту. 7-тарауға өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.05.16 N 464 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-тармақтан қараңыз) Қаулысымен.

8. Мемлекеттік, мемлекет кепілдік берген және жалпы сыртқы борышты басқару

Қазақстан Республикасы Үкіметінің елдің борышын басқарудың бірыңғай және тиімді жұмыс істейтін жүйесін құруға бағытталған саясаты Қазақстан Республикасы Президентінің, 2006 жылғы 29 желтоқсандағы N 234 Жарлығымен мақұлданған Мемлекеттік және жалпы сыртқы борышты басқару жөніндегі тұжырымдамасына (бұдан әрі - Тұжырымдама) және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 30 сәуірдегі N 351 қаулысымен бекітілген оны icкe асырудың ic-шаралар жоспарына сәйкес icкe асырылады.
2007 жылға дейінгі кезеңде Үкіметтің жергілікті атқарушы органдардың және Ұлттық Банктің борыштарын қамтитын мемлекеттік сыртқы борышты басқару деңгейін арттыруға бағытталған шаралар оң нәтижеге алып келді. Мемлекеттік борыш 2001 жылдан бастап азайып отыр және қазіргі уақытта Қазақстанның үкіметтік сыртқы борышының мөлшері бірқалыпты болып табылады.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2005 жылғы 1 қыркүйектегі N 1641 Жарлығымен мақұлданған Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражатын қалыптастырудың және пайдаланудың орта мерзімді перспективаға арналған тұжырымдамасына сәйкес үкіметтік қарыз алу саясаты кепілдік берілген борышты ескере отырып, үкіметтік борыштың Ұлттық қор активтерінің нарықтық құнына қатысты 50-70%-дық арақатынасына қол жеткізуге бағдарланған. Мәселен, 2008 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша кепілдік берілген борышты ескере отырып, үкіметтік борыштың Ұлттық қор активтерінің нарықтық құнына арақатынасы 27,4%-ды құрады.
2006 жылға дейін елдің жалпы сыртқы борышын үйлестіру жөніндегі мемлекеттік органдардың функциялары нақты айқындалмаған болатын және қарыз қаражатын беретін сыртқы қарыздар жөнінде бірыңғай саясат болмады, бұл Қазақстанның қаржылық тұрақтылығы тәуекелдерінің өсуіне алып келді.

11-сурет. Қазақстан Республикасы Үкіметінің борышы, ЖІӨ-ге %-бен
(қағаз мәтіннен қараңыз)

(11-сурет алынып тасталды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.10.21 N 968 Қаулысымен)

2008 жылы ағымдағы жылға жоспарланған және жүргізіліп отырған іс-шараларды ескере отырып, елдің борышын басқару процесін регламенттейтін тиісті шешімдер қабылданатын болады.
Қазіргі уақытта Тұжырымдаманы іскe асыруда жүргізіліп отырған іс-шаралар мемлекеттік жүйелі көзқарасты және қазіргі берешектерді реттеудің көпжоспарлы сипатын қамтамасыз етеді, бұл орта мерзімді кезеңде осы проблемаға оң әсерін тигізуі тиіс және елдің жалпы сыртқы борышының тиісті деңгейін орта мерзімді кезеңде ЖІӨ-ге 65-70% деңгейіне дейін төмендетуге және оны әрі қауіпсіз деңгейде ұстап тұруға мүмкіндік береді.
Бұл ретте, мемлекеттік борышты, сондай-ақ мемлекет басым қатысатын ұйымдардың борышын, мемлекеттің шартты міндеттемелерін сапалы басқару және несие капиталының сыртқы нарығында жеке сектордың қарыз алу мәселелерін тиімді реттеу саясаты сақталатын болады.
Орта мерзімді кезеңде жауапты мемлекеттік органдар мен Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі мынадай ұйымдық ic-шараларды жүргізетін болады:
үкіметтік және мемлекет кепілдік берген тәуекелдерді және халықаралық әдіснаманы ескере отырып, және басқа елдермен салыстыруда республиканың сыртқы борышының салыстырмалы көрсеткіштерінің жай-күйін бағалау;
мемлекеттік сектордың сыртқы борышының, оның ішінде мемлекетті қатыстыра отырып ұйымдардың, сондай-ақ олардың еншілес, тәуелді және бірлесіп бақылайтын ұйымдары бойынша борышының, жеке қаржылық әpi корпоративтік секторлардың сыртқы борышының, қайта қаржыландыру тәуекелдерінің, өтімділік, валюталық және пайыздық тәуекелдердің мониторингі;
кірістілік ауытқымасын құру үшін қор нарығында тиісті бағдар белгілеу үшін қажетті Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі шығаратын мемлекеттік бағалы қағаздардың жеткілікті көлемін ұстап тұру.
Үкіметтік қарыз алу мен борыштың көлемін жоспарлау ең алдымен, үкіметтік қарыз алудың, борыштың, оған қызмет көрсету шығындары мен тәуекелдің оңтайлы деңгейін қалыптастыруды ескере отырып, мынадай мақсаттарға қол жеткізуге бағытталатын болады:
ірі инфрақұрылымдық және әлеуметтік мәні бар жобаларды қаржыландыру;
табыстылық ауытқымасын құру үшін қор нарығында бағдар ("benchmark") белгілеу үшін қажетті құрылымы бар мемлекеттік бағалы қағаздардың жеткілікті көлемін ұстау;
жинақтаушы зейнетақы қорларының және қор нарығының басқа қатысушыларының қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін борыштық құралдарды, әcipece, инфрақұрылымдық облигациялардың нарығында баламалы құралдарды дамыту, бұл өз кезегінде қайталама нарықтағы мемлекеттік бағалы қағаздар секторындағы сауда-саттықты жандандыруға алып келуі тиіс.

12-сурет. Республикалық бюджет тапшылығын үкіметтік қарыздар есебінен қаржыландыру
(қағаз мәтіннен қараңыз)

(12-сурет алынып тасталды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.10.21 N 968 Қаулысымен)

2008-2010 жылдары мемлекеттік және мемлекет кепілдік берген қарыз алу мен борыш саласында жүргізіліп жатқан саясат шеңберінде мынадай міндеттерді шешу көзделеді:
1) бюджет тапшылығы мен борыш көрсеткіштері:
Мемлекет басшысы айқындаған міндеттерді ескере отырып, орта мерзімді перспективада мұнайдан тыс тапшылықтың мөлшері мен бюджет теңгерімділігіне қол жеткізуге негізделе отырып, республикалық бюджет тапшылығының параметрлерін айқындау;
жинақтау саясаты шеңберінде үкіметтік борыштың оңтайлы мөлшерін анықтау;
қаржы тетігін шартты міндеттемелерді (кепілдікті және кепілдемелерді) мемлекеттің орындауын қамтамасыз етуді құру;
2) ішкі қарыз алу:
жылдар бойынша бөліністегі мемлекеттік бағалы қағаздар эмиссиясының орта мерзімді кезеңге арналған үлгі схемасын жасау;
ішкі қарыздарды тарту мерзіміне қарай түрлі қарыз алу құралдарын қолдану;
пайыздық тәуекелдерді барынша азайту;
бағалы қағаздар рыногында ("benchmark") бағдарлар белгілеу;
мiндeттeмeлepдiң орындалмау тәуекелін азайту әpi қысқа және орта мерзімді перспективада ішкі үкіметтік борышты өтеу жөніндегі төлемдер төлеудің ең жоғары шегін төмендету.
Ескерту. 8-тарауға өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008.05.16 N 464 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-тармақтан қараңыз), 2008.10.21 N 968 Қаулыларымен.

О Среднесрочной фискальной политике Правительства Республики Казахстан на 2008-2010 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 29 августа 2007 года N 754

В соответствии со статьей 70 Бюджетного кодекса Республики Казахстан Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ :

1. Утвердить прилагаемую Среднесрочную фискальную политику Правительства Республики Казахстан на 2008-2010 годы.

2. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания и подлежит официальному опубликованию.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 29 августа 2007 года N 754

Среднесрочная фискальная политика
Правительства Республики Казахстан
на 2008-2010 годы

Содержание

Введение

Среднесрочная фискальная политика Правительства Республики Казахстан на 2008-2010 годы (далее - Среднесрочная фискальная политика) разработана на основе Программы Правительства Республики Казахстан на 2007-2009 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 6 апреля 2007 года N 310, прогноза важнейших показателей социально-экономического развития Республики Казахстан и государственных регуляторов на трехлетний период, государственных и отраслевых (секторальных) программ и других стратегических и программных документов, с учетом Послания Президента Республики Казахстан Нурсултана Назарбаева народу Казахстана "Новый Казахстан в новом мире" от 28 февраля 2007 года (далее - Послание Главы государства).

Среднесрочная фискальная политика является основой формирования республиканского бюджета и координирующим документом при формировании и реализации налоговой и бюджетной политики на всех уровнях государственного управления.

1. Анализ и прогноз социально-экономического положения
Республики Казахстан

Фискальная политика Правительства Республики Казахстан в 2005-2007 годах была направлена на обеспечение устойчивого роста экономики, главными факторами которого должны стать эффективность приводимых в стране реформ, рост производительности труда, инноваций и человеческого капитала.

Динамика изменения валового внутреннего продукта
Республики Казахстан за 2001-2007 годы

таблица 1

Наименование	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007
ВВП, млрд. тенге	3 250,6	3 776,3	4 612,0	5 870,1	7 590,6	10 213,6	12849,8
Номинальный темп роста, %	125,0	116,2	122,1	127,3	129,3	134,6	125,8
Реальный темп роста, %	113,5	109,8	109,3	109,6	109,7	110,7	108,9

Сноска. Таблица 1 в редакции постановления Правительства РК от 21.10.2008 N 968 .

Правительством целенаправленно проводится политика, направленная на стимулирование развития несырьевых отраслей экономики и на постепенное снижение зависимости роста экономики и поступлений в бюджет от сырьевого сектора экономики в целом.

Начиная с 2005 года наблюдались высокие темпы роста в строительстве, промышленности и сфере услуг. В сфере услуг существенный вклад в рост экономики внесли торговля, транспорт и связь, а также операции с недвижимым имуществом. Удельный вес производства услуг в структуре ВВП составил в среднем за период с 2001 по 2006 год 51,4 %.

В планируемом среднесрочном периоде ожидается сохранение данных тенденций. Одной из основных стратегических задач социально-экономической политики страны является создание высоких стандартов жизни граждан на уровне наиболее развитых стран мира, одним из показателей которых является уровень ВВП на душу населения. По данному показателю Казахстан также достиг больших успехов. Так ВВП на душу населения в 2006 году превысил уровень 2000 года в 4,3 раза и составил 5292 долл. США.

В среднесрочной перспективе экономическая политика страны будет направлена на обеспечение качественного, сбалансированного роста экономики путем перехода от форсированного роста к умеренным темпам развития, позволяющим обеспечить выполнение стратегических задач.

Рис. 1 Прогноз ВВП на душу населения на 2008-2010 годы

См. бумажный вариант

Сноска. Рисунок 1 в редакции постановления Правительства РК от 21.10.2008 N 968 .

Среднегодовой реальный прирост ВВП в 2008-2010 годах составит 5,6 % в среднем за год, что позволит обеспечить выполнение задачи по удвоению ВВП в 2008 году по отношению к 2000 году.

ВВП на душу населения к 2010 году, по прогнозу, составит свыше 10 тыс. долларов США, что в два раза превышает уровень 2006 года.

Мировая цена на нефть в планируемом периоде прогнозируется в пределах 95-60 долл. США за баррель. Предполагается увеличение объемов добычи нефти и газового конденсата с 67,5 млн. тонн в 2007 году до 81,3 млн. тонн в 2010 году.

В 2005-2006 годах уровень инфляции удерживался в запланированных пределах. Среднегодовой уровень инфляции в 2005 году составил 7,6 %, в 2006 году - 8,6 %. На инфляционные процессы оказывали влияние значительный приток иностранной валюты в виде экспортной выручки и внешнего заимствования частного сектора.

В среднесрочном периоде Правительством Республики Казахстан совместно с Национальным Банком Республики Казахстан продолжится реализация комплексной антиинфляционной политики, направленной на сдерживание инфляции на уровне, не превышающем 10 %.

Прогноз основных макроэкономических показателей
Республики Казахстан на 2008-2010 годы

таблица 2

Наименование показателя	2008	2009	2010
ВВП, млрд. тенге	15 909,8	17 743,8	20 737,6
Реальное изменение ВВП, в % к предыдущему году	105,0	106,0	105,6
Индекс потребительских цен, в % на конец периода	7,9-9,9	7,5-9,5	7-9
Экспорт товаров, млн.долл.США (ФОБ)	62 075,1	60 958,9	68 423,4
Импорт товаров, млн.долл.США (ФОБ)	39 316,0	48 339,2	57 572,0
Добыча нефти и газового конденсата, млн. тонн	67,6	79,2	81,3
Мировая цена на нефть (смесь Вrеnt), долларов США за баррель	105	60	60

Сноска. Таблица 2 в редакции постановления Правительства РК от 21.10.2008 N 968 .

В целом в 2008-2010 годах будут созданы благоприятные макроэкономические условия необходимые для обеспечения устойчивого и сбалансированного роста экономики и повышения уровня жизни населения.
Сноска. Глава 1 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 16.05.2008 N 464 (порядок введения в действие см. п. 2 ).

2. Цели и задачи фискальной политики

Сноска. Глава 2 с изменениями, внесенными постановлениями Правительства РК от 16.05.2008 N 464 (порядок введения в действие см. п. 2 ); от 21.10.2008 N 968 .

Основной целью фискальной политики в среднесрочном периоде является обеспечение стабильности национальной экономики, содействие устойчивому экономическому росту страны, путем укрепления и модернизации институциональной основы государственного управления, расширяющей финансовые возможности государства за счет повышения эффективности расходов, а не увеличения их уровня.

Достижению поставленной цели будет способствовать решение следующих основных задач:

совершенствование бюджетного законодательства с целью внедрения метода бюджетирования, ориентированного на результат, что позволит повысить эффективность и результативность государственных расходов, провести гармонизацию стратегических, среднесрочных планов развития с бюджетными планами;

совершенствование налогового и гармонизация бухгалтерского законодательства в связи с переходом на международные стандарты финансовой отчетности;

устойчивое повышение конкурентоспособности за счет стимулирования более высоких показателей роста человеческого капитала, инфраструктуры, государственного управления, инноваций;

совершенствование стратегического планирования в государственных органах, с усилением ответственности за достижение конкретного результата и рассмотрение промежуточных (по итогам года) результатов и результатов по истечению среднесрочного периода;

снижение уровня ненаблюдаемой экономики по всем ее составляющим путем устранения экономических условий, порождающих и стимулирующих скрытую и неформальную деятельность, пресечения "теневых" видов деятельности правовыми механизмами;

обеспечение макроэкономической стабильности, недопущение резкого падения темпов роста экономики и усугубления кризиса финансовой системы.

3. Совершенствование бюджетной системы

Сноска. Глава 3 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 16.05.2008 N 464 (порядок введения в действие см. п. 2 ); от 21.10.2008 N 968 .

В среднесрочном периоде будет продолжена политика постепенного перехода к сбалансированности бюджета за счет ненефтяных поступлений, которая заключается в поддержании текущих расходов государства на оптимальном уровне вне зависимости от объемов поступлений нефтяного сектора.

Изменения и дополнения, внесенные в 2007 году в Бюджетный кодекс и Концепцию формирования и использования средств Национального фонда Республики Казахстан на среднесрочную перспективу, позволили четко разграничить нефтяные и ненефтяные доходы.

Поступления, направляемые в Национальный фонд дополнены платежами недропользователей, осуществляющих деятельность по контракту о разделе продукции и другими поступлениями от нефтяных операций и реализации сырой нефти и газового конденсата, в том числе поступлениями за нарушения условий нефтяных контрактов, которые ранее поступали в доходную часть бюджета.

Рост расходов государственного бюджета требует принятия мер по повышению их результативности и эффективности. Совершенствование бюджетного процесса, проводимое на протяжении 2000-2006 годов ( Бюджетный кодекс , паспорта бюджетных программ, оценка эффективности и др.) с одном стороны упорядочило бюджетную систему, с другой привело к ограниченной ответственности государственных органов и отсутствию гибкости управлении ими государственными финансами. Существующие правила, нормы и нормативы выполняются с затруднениями или формально, что приводит к снижению реальной результативности использования бюджетных средств.

Необходимость в детальной регламентации бюджетного процесса была целесообразна в период больших структурных преобразований, сопровождающихся нехваткой бюджетных средств, когда управление финансами страны характеризовалось растущей кредиторской задолженностью и как следствие государственными обязательствами необеспеченными финансовыми источниками. Без урегулирования данных проблем невозможна была стабилизация и дальнейший рост экономики.

Сформированные к 2006 году процедуры позволили достичь определенного уровня прозрачности, подотчетности формирования и исполнения бюджета, а также оперативности и достоверности бюджетной отчетности. Однако существующая система контроля целевого использования бюджетных средств больше призвана обеспечить расходование бюджета в соответствии с потребностями в ресурсах, что выражается в обеспечении максимально точного соответствия между утвержденными показателями и фактическими кассовыми расходами.

Вместе с тем, данный подход не позволяет в полной мере проследить степень достижения целей государственной политики проводимой при формировании и исполнении бюджета и не гарантирует эффективного и результативного использования имеющихся ресурсов.

При этом наблюдается формальность выполнения действительно важных норм, касающихся ответственности администраторов за результаты своей деятельности, больше направленной на решение внутренних задач отдельно взятого государственного органа, а не на решение задач страны и общества в целом.

Такой подход предопределил "мягкость бюджетных ограничений" которая выражается в заинтересованности в формировании и coxpaнении контроля над финансовыми потоками вместо обеспечения результативности использования бюджетных средств.

Нa устранение данных системных недостатков направлены мероприятия проводимой административной реформы, заключающихся в создании эффективной системы государственного управления бюджетными ресурсами, устойчивой заинтересованности и стимулов всех участников бюджетного процесса в достижении конкретных, измеримых, общественно значимых результатов. Бюджетная система будет не формально, а фактически единой, с точки зрения выполнения нормативно установленных принципов и правил.

Данную задачу планируется достичь, во-первых, путем предоставления большей независимости администраторам в распределении и использовании финансовых ресурсов, выделенных из бюджета под определенные результаты, и, во-вторых, путем усиления персональной ответственности государственных органов за достижение данных результатов.

Планирование и исполнение бюджета будет сопровождаться полной информацией о направлениях и результатах использования бюджетных средств, на основании которой будут приниматься решения об изменении бюджетной политики, а государственные органы - нести ответственность за качественное исполнение своих функций.

Меры по совершенствованию процедур планирования и исполнения бюджета основываются на следующих принципах:

гармонизации со стратегическими, среднесрочными целями, задачами социально-экономического развития республики и устойчивого роста конкурентоспособности экономики;

достижения конечных результатов и целевых индикаторов, соответствующих индикаторам стратегических, среднесрочных задач социально-экономического развития республики и устойчивого роста конкурентоспособности экономики;

корпоративного управления;

достижения объективности формирования текущих и капитальных расходов государственных органов и организаций;

интеграции процедур по разработке и исполнению бюджета;

исключения дублирующих действий в процедурах исполнения бюджета внутри государственного органа, между ними;

повышения производительности труда на этапах планирования и исполнения бюджета с оптимальным использованием информационных систем.

Бюджетирование, ориентированное на результат - это метод планирования, исполнения и контроля за исполнением бюджета, обеспечивающий распределение бюджетных ресурсов по целям, задачам и функциям государства с учетом приоритетов государственной политики и общественной значимости ожидаемых результатов использования бюджетных средств.

Данный метод дает возможность соизмерять затраты и результаты, выбирать наиболее эффективные пути расходования бюджетных средств, своевременно оценивать степень достижения запланированных результатов и их качество.

Реформирование бюджетного процесса создает предпосылки введения принципов финансового менеджмента, т.е. расширение полномочий администраторов бюджетных программ по адаптации выполняемых функций к реальным возможностям, позволяющим судить о деятельности государственного органа по эффективности администрируемых программ.

результат

Рис. 2. Структура реформирования бюджетного процесса

В соответствии с изменениями в политической системе страны и подходов в государственном планировании (переходом на планирование бюджета, ориентированного на результат), проведенным анализом действующей системы планирования и реализации инвестиционных проектов в соответствии с предложениями Всемирного Банка по инвестиционным проектам, а также нормами Бюджетного кодекса будут усовершенствованы и подходы к планированию и реализации бюджетных инвестиций. В целом будут пересмотрены принципы и механизм отбора и мониторинга инвестиционных проектов.

Необходимость реализации мероприятий, носящих инвестиционный характер, будет рассматриваться в рамках разрабатываемых стратегических документов, государственных программ.

Проблемы удорожания инвестиционных проектов будут выявляться своевременно на этапе проведения экономической экспертизы, что обеспечит возможность сокращения неэффективного расходования бюджетных средств на реализацию проектов.

В целях внедрения новой модели государственного планирования, обеспечивающей гармонизацию стратегического, экономического и бюджетного планирования, позволяющей перейти от "управления затратами" к "управлению результатами", будет разработан новый Бюджетный кодекс.

Бюджетный кодекс в новой редакции обеспечит:

создание правовой основы для формирования в бюджетном процессе четкой взаимосвязи: стратегические программные документы - прогноз социально-экономического развития и бюджетных параметров - стратегический план государственного органа (цели, задачи, целевые индикаторы/показатели - планирование бюджета - исполнение бюджета - контроль за достижением результатов (учет и отчетность);

переориентацию деятельности государственных органов от освоения бюджетных средств на достижение конкретных результатов, повышение качества государственных услуг;

переориентацию мониторинга исполнения бюджета с кассового исполнения бюджета на исполнение Стратегических планов, то есть на достижение стратегических целей и задач, получение конкретных результатов;

совершенствование бухгалтерского учета и финансовой отчетности государственных учреждений в соответствии с международными стандартами финансовой отчетности.

4. Политика доходов

Сноска. Сноска. Глава 4 с изменениями, внесенными постановлениями Правительства РК от 16.05.2008 N 464 (порядок введения в действие см. п. 2 ); от 21.10.2008 N 968 .

Политика доходов в 2008-2010 году будет направлена на продолжение стимулирования индустриально-инновационного развития страны, повышение конкурентоспособности и создание рационального баланса налоговой нагрузки в экономике.

Казахстанская система налогообложения доходов малого и среднего бизнеса представлена в виде упрощенной системы, характеризующейся не только низкой ставкой налогообложения, но и значительно упрощенной отчетностью.

С 1 января 2006 года произведено расширение сферы применения специального налогового режима (СНР) для субъектов малого бизнеса, применяющих специальный налоговый режим на основе упрощенной декларации, путем увеличения предельной численности наемных работников и предельного дохода.

Учитывая положительный опыт осуществления деятельности субъектами малого бизнеса в условиях действия упрощенного налогового режима, с 1 января 2007 года снизились ставки налога в СНР на основе патента с 3 % до 2 %, в СНР на основе упрощенной декларации вместо разделительной прогрессивной шкалы для индивидуальных предпринимателей и юридических лиц со ставками от 3 % до 5 % и от 3 % до 7 % установлена соответственно единая ставка на уровне 3 %. Эта мера оказывает поддержку инициативной части населения, стремящейся реализовать свои предпринимательские способности и идеи.

В 2007 году ставка налога на добавленную стоимость снижена до 14 процентов, с 2008 года до 13 процентов, и с 2009 года будет снижена до 12 процентов. Данная мера позволила предприятиям высвободить средства из оборота, которые были направлены на модернизацию производства, на его расширение и развитие.

С 2007 года введена плоская шкала индивидуального подоходного налога на уровне 10 процентов, которая стала одной из самых низких в мире.

При этом из облагаемого дохода исключается минимальный размер заработной платы вместо месячного расчетного показателя. Основным эффектом введения данной нормы стало повышение мотивации людей к повышению собственного материального благополучия.

В целях создания условий для высокотехнологичных и экспортоориентированных производств в Казахстане созданы 3 специальные экономические зоны, на которых осуществляется освобождение от корпоративного подоходного налога, земельного налога, налога на имущество, налога на добавленную стоимость и таможенных пошлин.

Основные направления налоговой политики на 2008-2010 годы будут ориентированы на решение задач фискальной политики с учетом необходимости укрепления социально-значимых функций налогов как справедливого и оправданного инструмента, стимулирующего развитие необходимых направлений экономики и обеспечивающего полное выполнение государственных функции, которые заключаются в следующем:

создание конкурентной налоговой системы, которая позволит усилить конкурентоспособность страны;

приведение налоговой системы в соответствие с задачами нового этапа развития Казахстана, которая должна способствовать модернизации и диверсификации экономики;

оптимизация льгот и соответственно снижение налоговой нагрузки на несырьевой сектор экономики, приведение налогообложения юридических лиц в соответствие с международными стандартами (в целях снижения налоговой нагрузки на несырьевой сектор экономики предлагается последовательно, в течение трех лет вдвое против действующей уменьшить ставку корпоративного подоходного налога);

приведение налога на добавленную стоимость в соответствие с лучшей мировой практикой;

в рамках реформирования социального налога предлагается установить плоскую шкалу со ставкой 11 %;

реформирование системы налогообложения недропользователей, введение налога на добычу полезных ископаемых вместо роялти, изменение методологии исчисления рентного налога и налога на сверхприбыль;

упрощение процедур администрирования, повышение качества налоговых услуг и прозрачности налоговых процедур, сокращение количества налоговой отчетности, упорядочение налоговых проверок.

Вышеуказанные задачи будут решаться в рамках разрабатываемого нового Налогового кодекса, что должно оказать влияние на создание благоприятного инвестиционного климата, стимулирование развития бизнеса в несырьевом секторе экономики в условиях усиления международной конкуренции и свободного перетока капитала между странами, развитие конкуренции, увеличение ВВП, доходной части бюджета и роста экономической активности населения.

Условные потери по налогу на добавленную стоимость в 2008 году в результате снижения ставки с 14 до 13 процентов составят 57,7 млрд. тенге, в 2009 году со снижением ставки с 13 до 12 процентов - 78,0 млрд. тенге.

По корпоративному подоходному налогу в 2009 году условные потери в результате снижения ставки с 30 % до 20 % составят 348,7 млрд. тенге, в 2010 году со снижением ставки с 20 % до 17,5 % - 78,1 млрд. тенге.

В прогнозах ненефтяных доходов учтены дополнительные поступления индивидуального подоходного и социального налогов за счет повышения заработной платы в 2009-2010 годах ежегодно на 25% работникам системы государственного управления и государственных учреждений и уменьшение поступления социального налога в местные бюджеты в 2009-2010 годы за счет отчислений в Государственный фонд социального страхования в 2009 году - 4 %, в 2010 году - 5 %, вместо установленного отчисления в 2007 году 3 %.

Прогноз ненефтяных доходов в государственный бюджет
на 2008-2010 годы, в % к ВВП

таблица 3

Наименование	2008	2009	2010
Ненефтяные доходы	18,4	19,7	19,8
Налоговые поступления	17,6	19,1	19,2
Неналоговые поступления	0,5	0,3	0,3
Поступления от продажи основного капитала	0,3	0,3	0,3

Сноска. Таблица 3 в редакции постановления Правительства РК от 16.05.2008 N 464 (порядок введения в действие см. п. 2 ).

Снижение неналоговых поступлений с 0,5 % к ВВП в 2008 году до 0,3 % к ВВП в 2009 году связано с разовыми платежами несистемного характера.

В соответствии с проводимой налоговой политикой, а также прогнозными показателями среднесрочного плана социально-экономического развития Республики Казахстан, действия Концепции формирования и использования средств Национального фонда Республики Казахстан на среднесрочную перспективу, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 1 сентября 2005 года N 1641, на среднесрочную перспективу определены доходы государственного бюджета на 2008-2010 годы.

Рис. 3 Прогнозируемая динамика ненефтяных доходов, в % к ВВП

См. бумажный вариант

Сноска. Рисунок 3 в редакции постановления Правительства РК от 16.05.2008 N 464 (порядок введения в действие см. п. 2 ).

С переходом с 1 июля 2006 года на новую систему функционирования Национального фонда Республики Казахстан, предусматривающую зачисление прямых налогов от предприятий в Национальный фонд, в целях исключения зависимости экономики от нефтяного сектора, государственный бюджет формируется за счет ненефтяных доходов.

Прогноз доходов нефтяного сектора на 2008-2010 годы определен исходя из условий Концепции формирования и использования Национального фонда Республики Казахстан на среднесрочную перспективу, с учетом внесенных в бюджетное законодательство изменений, направленных на осуществление четкого разграничения нефтяных и ненефтяных доходов.

Рис. 4 Динамика активов Национального фонда Республики Казахстан, в % к ВВП

См. бумажный вариант

Сноска. Рисунок 4 в редакции постановления Правительства РК от 21.10.2008 N 968 .

В 2008 году поступления в Национальный фонд (за исключением инвестиционного дохода) прогнозируется на уровне 9,8 % к ВВП, в 2009 году - 7,2 % к ВВП и в 2010 году - 6,5 % к ВВП.

Уменьшение связано со снижением мировой цены на нефть со 105 долларов США за баррель в 2008 году до 60 долларов США за баррель в 2009-2010 годах. Прогнозируемые темпы роста ВВП превышают темпы роста доходов нефтяного сектора, несмотря на прогноз их увеличения в абсолютном выражении.
В 2008 и 2009 годах по поручению Главы государства для финансового обеспечения первоочередных мер Программы стабилизации экономики и финансовой системы будет выделено в виде целевого трансферта из Национального фонда Республики Казахстан десять миллиардов долларов США.
Привлечение целевого трансферта в таком объеме окажет влияние на снижение общего объема накоплений фонда в долях от ВВП с 21,3 % в 2007 году до 16,3 % к ВВП в 2010 году.

таблица 4

Прогноз поступлений прямых налогов в Национальный фонд, в % к ВВП

Сноска. Таблица 4 исключена постановлением Правительства РК от 16.05.2008 N 464 (порядок введения в действие см. п. 2 ).

5. Политика расходов

Сноска. Глава 5 с изменениями, внесенными постановлениями Правительства РК от 16.05.2008 N 464 (порядок введения в действие см. п. 2 ); от 21.10.2008 N 968 ; от 20.07.2009 N 1101 .

Проводимая в среднесрочном периоде политика расходов будет направлена на обеспечение социального благополучия казахстанцев, модернизацию экономики, а также полное выполнение государственных обязательств, в соответствии с долгосрочными и среднесрочными приоритетами социально-экономической политики, в прямой зависимости от планируемых результатов и с усилением социальной и инвестиционной составляющей бюджетов за счет улучшения качества отраслевого планирования и сокращения непродуктивных расходов.

В структуре расходов государственного бюджета на 2008-2010 годы приоритетными направлениями являются:

расходы, обеспечивающие рост человеческого капитала - образование, здравоохранение, социальная защита населения, развитие культурного потенциала республики, стабилизация и улучшение качества окружающей среды, обеспечение населения качественным водоснабжением, дальнейшее развитие жилищной политики;

расходы, стимулирующие дальнейшую диверсификацию экономики - развитие инфраструктуры, аграрного и индустриального секторов, инноваций.

Государственная политика в сфере здравоохранения и механизмы финансирования здравоохранения будут направлены на повышение уровня управления данной системой с адекватным финансовым обеспечением, и позволят достигнуть высоких результатов по охране здоровья населения Казахстана. Бюджетная составляющая будет строиться на реализации следующих программных документов:

Государственной программы реформирования и развития здравоохранения Республики Казахстан на 2005-2010 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 13 сентября 2004 года N 1438;

Программы развития кардиологической и кардиохирургической помощи в Республике Казахстан на 2007-2009 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 13 февраля 2007 года N 102;

Программы по противодействию эпидемии СПИДа в Республике Казахстан на 2006-2010 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 15 декабря 2006 года N 1216;

Программы "Здоровый образ жизни" на 2008-2016 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 21 декабря 2007 года N 1260.

На обеспечение высокого качества медицинских услуг направлены следующие мероприятия, предполагаемые к реализации или реализуемые за счет государственных средств:

создание медицинского кластера в г. Астане с привлечением ведущих иностранных компаний для управления медицинскими центрами, входящими в структуру кластера;

строительство объектов здравоохранения (многопрофильных больниц и поликлиник, врачебных амбулаторий на селе) в регионах Казахстана в соответствии с методикой определения потребности и реструктуризации больничного сектора (в том числе в рамках проекта "100 школ, 100 больниц");

аккредитация организаций здравоохранения для последующей их автоматизации и поэтапного перевода в статус государственных предприятий на праве хозяйственного ведения;

формирование электронной медицинской картотеки пациентов в рамках внедрения "Единой информационной системы здравоохранения Республики Казахстан";

приведение номенклатуры существующей сети организаций первичной медико-санитарной помощи в соответствие с государственным нормативом.

Важным моментом в среднесрочном периоде становится модернизация системы здравоохранения в части приведения административных функций к стандартам, обеспечивающим высокий уровень медицинских услуг. Документом, полностью охватывающим систему здравоохранения и отражающим новые подходы в управлении качеством медицинских услуг, станет разрабатываемый Кодекс "О здоровье народа и системе здравоохранения".

Кроме того, будет проведен ряд административных мероприятий:

внедрены международные подходы по сохранению жизни и здоровья матери и ребенка с целью реализации мер по снижению материнской и младенческой смертности, в том числе продолжится работа по внедрению Стратегии интегрированного ведения болезней детского возраста, рекомендованной Всемирной организацией здравоохранения;

усилены меры по защите населения от туберкулеза, в том числе путем реализации информационной компьютерной программы "Национальный регистр слежения за больными туберкулезом";

меры но усовершенствованию служб крови для снижения заболеваемости ВИЧ/СПИД и обеспечения безопасности, качества и доступности трансфузионной помощи;

выработаны меры по стимулированию развития частной медицины и добровольного медицинского страхования;

в целях дальнейшей стандартизации процедур, используемых в отрасли здравоохранения, продолжится работа по созданию и внедрению свыше 450 протоколов диагностики и лечения заболеваний;

внедрение новой модели амбулаторного лекарственного обеспечения, необходимой для системного решения существующих проблем в данной сфере.

Бюджетная политика в сфере образования, строящаяся на том, что более образованное население связано с более высокими темпами экономического роста и сильной системой управления в данной области, будет реализовываться в соответствии с Государственной программой развития образования в Республике Казахстан на 2005-2010 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 11 октября 2004 года N 1459.

Основной упор в среднесрочном периоде будет сделан на обеспечение экономики высокопрофессиональными специалистами технической направленности, путем проведения следующих мероприятий:

принятие Государственной программы развития технического профессионального образования в Республике Казахстан, которая позволит гармонизировать образовательные программы технического и профессионального образования с программами высшего образования;

создание межрегиональных центров по подготовке и переподготовке кадров технического и обслуживающего труда в обрабатывающей отрасли и машиностроении;

выработка мер по привлечению работодателей и инвесторов к созданию и укреплению учебно-производственной базы учебных заведений профессионального образования, развитию государственно-частного партнерства в подготовке востребованных в приоритетных отраслях кадров;

изменение структуры государственного заказа с акцентом на технические специальности.

Кроме того, в сфере высшего образования будет продолжена работа по трансформации высшего и послевузовского профессионального образования в трехступенчатую модель: бакалавриат - магистратура - докторантура, внедрению новых принципов формирования государственного образовательного заказа с обязательным внедрением дифференциации государственных образовательных грантов в зависимости от специальности и статуса вуза.

С 2008 года будет проведена работа по международной аккредитации отдельных образовательных программ высших учебных заведений.

В вузы республики будут привлекаться зарубежные преподаватели и консультанты, а одаренные граждане Казахстана и в дальнейшем смогут обучаться в лучших вузах мира в рамках международной стипендии Республики Казахстан "Болашак".

В системе дошкольного образования будут приняты меры по увеличению охвата дошкольным и предшкольным обучением. В 2009 году охват детей дошкольными организациями составит не менее 30 %, предшкольной подготовкой - не менее 80 %. Достижению данных показателей будет способствовать активная позиция государства в строительстве детских дошкольных учреждений.

В системе среднего общего образования будет осуществлен поэтапный переход на 12-летнее среднее общее образование, в связи с чем продолжится работа по переподготовке педагогов.

Решению проблемы трехсменного обучения будет способствовать развитие сети организаций среднего общего образования, реконструкция аварийных зданий школ и строительство школ на основе государственно-частного партнерства и за счет средств бюджета (в том числе в рамках проекта "100 школ, 100 больниц"). В целом в среднесрочном периоде планируется завершить строительство 175 объектов образования.

Большое внимание будет уделено повышению качества образовательных услуг путем внедрения современных информационных и телекоммуникационных технологий, в том числе многофункциональной системы "Мультисервисная информационно-коммуникационная образовательная сеть", продолжится разработка и внедрение в учебный процесс отечественных учебников (печатных и электронных), будут привлекаться зарубежные преподаватели английского языка.

Основной целью бюджетной политики в социальной сфере будет являться закрепление итогов реализации Программы дальнейшего углубления социальных реформ в Республике Казахстан на 2005-2007 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 ноября 2004 года N 1241, а именно по созданию трехуровневой системы социального обеспечения, приближению системы государственных социальных стандартов к международным, развитию социального страхования основных социальных рисков.

Одной из задач в социальной сфере является расширение охвата населения накопительной пенсионной системой и обязательным социальным страхованием.

Система пенсионных выплат из накопительных пенсионных фондов будет совершенствоваться путем разработки механизма гарантий государства по сохранению пенсионных накоплений и их достаточности при наступлении старости и других мероприятий.

Размеры пенсионных выплат будут повышаться, и в течение двух среднесрочных периодов данный рост составит более 2,5 раза по сравнению с 2007 годом, при этом ограничение учитываемое для исчисления пенсий с 2008 года поднято с 15-кратного до 25-кратного МРП.

В целях дальнейшего развития системы социальной поддержки социально-уязвимых слоев населения будут проведены следующие мероприятия:

увеличение размеров государственных социальных пособий и специальных государственных пособий;

введение дополнительных пособий лицам, выработавшим на 1 января 1998 года стаж во вредных и тяжелых условиях труда;

увеличение пособия в связи с рождением ребенка;

пособие но уходу за ребенком по достижению им одного года в течение двух среднесрочных периодов будет повышено более чем в 2,5 раза;

введение обязательного социального страхования беременности, родов и материнства для работающих женщин с продолжением отчислений обязательных пенсионных взносов из социальных выплат, осуществляемых Государственным фондом социального страхования, в период временной нетрудоспособности, связанной с беременностью и родами и отпуске по уходу за ребенком до одного года.

С целью повышения социальной ответственности бизнеса возрастет роль социального диалога и будет использован договорный потенциал для осуществления работодателями добровольных, профессиональных отчислении в пользу работников, занятых во вредных производствах.

Кроме того, будет усилена адресность оказания социальной помощи и качество оказания социальных услуг инвалидам.

Усовершенствованное в 2007 году трудовое законодательство позволит усилить мотивацию к производительному труду в легальном секторе и создаст условия для установления зависимости роста заработной платы от роста производительности труда. Будет продолжена работа по усилению контроля за соблюдением работодателями трудового законодательства.

В реализацию положений нового Трудового кодекса будет продолжена работа по дальнейшему совершенствованию системы оплаты труда, введены пособия на оздоровление при уходе в трудовой отпуск работникам государственных учреждений, не являющимся государственными служащими, и казенных предприятий.

Минимальный размер заработной платы будет устанавливаться в соответствии с поэтапным приближением государственных социальных стандартов к международным, обеспечивая простое воспроизводство рабочей силы.

Система оплаты труда работников бюджетной сферы также будет совершенствоваться с поэтапным увеличением размера заработной платы.

В развитии человеческого капитала немаловажную роль играет духовное развитие, создание условий для организации досуга и творчества людей, а также обеспечение доступа к культурному наследию страны.

В 2008-2010 годах расходы государственного бюджета будут направлены на формирование современной развитой системы культуры, обеспечение роста культурного и духовного потенциала нации, укрепление роли государственного языка, повышение конкурентоспособности информационного пространства, сохранение общественно-политической стабильности.

Продолжится реализация Государственной программы функционирования и развития языков на 2001-2010 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 7 февраля 2001 года N 550, в рамках которой будут приняты меры по повышению эффективности обучения государственному языку с использованием дифференцированных инновационно-технологических методик, расширению сферы применения государственного языка, совершенствованию законодательства о языках, что позволит достигнуть к 2009 году 100 %-го охвата обучения государственному языку государственных служащих, не владеющих государственным языком, а также обеспечит функционирование 16 региональных центров обучения государственному языку. Также будут приняты меры по дальнейшему развитию русского и английского языков.

В целях дальнейшего развития казахстанской культуры и искусства, сохранение историко-культурного наследия будет продолжена реализация Программы "Культурное наследие" на 2007-2009 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 10 декабря 2007 года N 1203 и Программы "Возрождение древнего Отрара" на 2005-2009 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 сентября 2004 года N 1009.

В рамках реализации данных программ будет продолжена работа по сохранению и эффективному использованию историко-культурного наследия страны, в том числе по совершенствованию соответствующей законодательной базы.

В целях совершенствования государственно-конфессиональных отношений будут осуществлены меры по обеспечению свободы вероисповедания и совершенствованию государственно-конфессиональных отношений.

Повысить эффективность мер Правительства в сфере культуры позволит дальнейшее укрепление механизма партнерства государства и неправительственных организации, а также продолжение реализации государственного социального заказа, с поэтапным увеличением его объемов.

Основное место в структуре расходов на охрану окружающей среды будут составлять средства, направляемые на реализацию государственной политики в области экологической безопасности населения и экологических систем Республики Казахстан в следующих основных направлениях:

улучшение качества окружающей среды и достижение благоприятного уровня экологически устойчивого развития общества;

обеспечение экологической безопасности, формирование теоретических и технологических основ стабилизации качества окружающей среды, уменьшения возрастающего антропогенного воздействия на природную среду;

приостановление и предотвращение процесса опустынивания и деградации земель;

создание институциональных основ развития государственного управления охраной окружающей среды, в том числе совершенствование автоматизированного мониторинга экологического состояния в отдельных регионах и республике в целом посредством разработки и внедрения Единой информационной системы охраны окружающей среды.

Будет реализовываться Программа по сохранению и рациональному использованию водных ресурсов, животного мира и развитию особо охраняемых природных территорий до 2010 года, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 8 октября 2007 года N 914.

Планируются к проработке вопросы ратификации Республикой Казахстан Киотского протокола к Рамочной конвенции ООН об изменении климата.

В 2008-2010 годах основное место в структуре расходов на обеспечение сохранения и устойчивое развитие лесного фонда, животного мира и особо охраняемых природных территорий будут занимать затраты по созданию условий для повышения экологического и ресурсного потенциала лесов, рационального и не истощаемого использования лесных ресурсов, их охране, защите и воспроизводству, внедрению новых технологий в лесное хозяйство, охране, обеспечению функционирования и развитию объектов государственного природно-заповедного и лесного фонда, разработке и внедрению научных методов сохранения природных комплексов, сохранению популяций редких и исчезающих видов диких копытных животных и сайгаков в состоянии естественной свободы для достижения их промысловой численности и биологически обоснованного увеличения ежегодного прироста.

Объемы и состав бюджетных ассигнований на развитие водного хозяйства Республики Казахстан будут определяться на основе целей государственной политики по сокращению дефицита водных ресурсов, повышению уровня водоснабжения и устойчивому обеспечению населения питьевой водой в необходимом количестве и гарантированного качества, что позволит рационально и эффективно использовать ограниченные водные ресурсы страны.

Дальнейшее обеспечение населения качественной питьевой водой и сокращение дефицита водных ресурсов будет осуществляться в соответствии с Концепцией развития водного сектора экономики и водохозяйственной политики Республики Казахстан до 2010 года, отраслевой программой "Питьевые воды" на 2002-2010 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 января 2002 года N 93 и Государственной программой развития сельских территорий Республики Казахстан на 2004-2010 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 10 июля 2003 года N 1149.

В 2008-2010 годах дополнительные средства бюджета будут направлены на развитие объектов охраны подземных вод и очистки промышленных стоков и увеличение уставных капиталов республиканских государственных предприятий, эксплуатирующих водохозяйственные объекты в городах Казахстана.

В 2008 году средства будут направлены на приобретение оборудования для обнаружения утечек из водопроводных сетей и контроля качества воды для лабораторий горводоканалов и контрольно-надзорных служб, заключение контрактов на осуществление услуг по мониторингу и детальному проектированию с целью повышения уровня жизни и улучшения здоровья населения городов Усть-Каменогорск, Семипалатинск, Павлодар, и населенных пунктов, расположенных вдоль реки Иртыш, путем предотвращения поступления токсичных веществ в реку Иртыш и подземные воды, восстановления окружающей среды и улучшения экологии региона.

Республиканские государственные предприятия, эксплуатирующие водохозяйственные объекты за счет средств бюджета поэтапно оснащаться строительной, мелиоративной техникой и технологическим оборудованием, что обеспечит бесперебойную подачу воды путем решения производственных задач, финансового оздоровления, повышения производительности и улучшение условий труда.

Обеспечение доступности жилья и развитие рынка недвижимости также является одной из основных задач последовательной политики Правительства, реализация которой будет осуществляться в рамках Государственной программы жилищного строительства в Республике Казахстан на 2008-2010 годы, имеющей социальную направленность (в первую очередь обеспечение жильем малообеспеченных граждан) и в которой учтены недостатки госпрограммы, действующей в 2005-2007 годах.

Комплексное решение проблем развития жилищного строительства будет обеспечено за счет развития эффективных механизмов финансирования, в том числе через ипотечное кредитование и систему жилищных строительных сбережений. Будет продолжено строительство жилья местными исполнительными органами за счет кредитов из республиканского бюджета, а также приняты меры по созданию условий по развитию индустриального жилищного строительства, арендного сектора жилья, инженерно-коммуникационной инфраструктуры районов жилищной застройки, повышению качества строительства жилья.

В целом расходы государственного бюджета на развитие человеческого капитала составляют не менее 61 % от общего объема расходов, что подтверждает политику Правительства, ориентированную на использование своего главного преимущества при решении проблем экономики - задействования человеческого потенциала страны, что позволит достичь максимального роста национальной экономики и превысить его в будущем.

Рис. 5. Доля расходов по различным направлениям в общем объеме расходов на развитие человеческого капитала

См. бумажный вариант

Задача диверсификации национальной экономики, предполагающая уход от доминирования одного или нескольких секторов и создание, новых конкурентных секторов экономики остается актуальной на планируемый среднесрочный период и требует принятия серьезных шагов и целенаправленных усилий по дальнейшему стимулированию данного процесса, обеспечивающих ускоренное развитие экономики.

В рамках реализации Стратегии индустриально-инновационного развития, представляющей совокупность политических, экономических и организационно-правовых мер, принципов, приоритетов экономической политики, будут проводиться мероприятия, основанные на эффективном использовании имеющихся ресурсных возможностей государства, призванных обеспечит проведение качественных изменений в структуре экономики в сторону постиндустриализации и поступательного инновационного развития.

В 2008 году в Стратегию индустриально-инновационного развития будут внесены изменения и дополнения, направленные на ее усиление в части:

стимулирования повышения конкурентоспособности предприятий несырьевого сектора;

использования потенциала добывающих отраслей экономики для развития приоритетных направлений индустриально-инновационного политики;

создания глобально устойчивых казахстанских корпораций;

развития потенциала сельского хозяйства;

создания благоприятного предпринимательского климата и развития малого и среднего бизнеса;

координации деятельности государственных холдингов;

создания благоприятных условий для развития материальной и нематериальной инфраструктуры.

Для финансирования мероприятий Стратегии будут задействованы не только средства бюджета, но и финансовые ресурсы институтов развития, национальных холдингов, национальных компаний, социально-предпринимательских корпораций, а также помощь международных организаций и стран-доноров для реализации наиболее приоритетных и эффективных проектов, направленных на создание новых технологичных и наукоемких производств, развитие инфраструктуры.

Среди приоритетов бюджетных инвестиций будут оставаться отрасли, которые создают интеллектуальную и инфраструктурную основу для социально-экономического развития страны. Наибольшее значение здесь имеет развитие необходимой базовой инфраструктуры, наличие которой является важным условием становления не только корпоративных лидеров, но и усиления деловой и инвестиционной активности в целом.

Предусматривается реализация таких крупных системообразующих инвестиционных проектов, как:

строительство Балхашской ТЭС с проектной мощностью 2 640 МВт, которая будет способствовать рациональному использованию энергетических ресурсов, а также эффективному и бесперебойному электро- и теплоснабжению южных регионов страны;

строительство атомной электростанции в г. Актау, которая позволит решить проблемы с дефицитом электроэнергии и улучшить экологическую обстановку в западном регионе страны;

строительство магистрального газопровода Бейнеу - Бозой - Шалкар - Акбулак в целях стабильного обеспечения потребности в газе южных регионов Казахстана и повышения уровня энергетической безопасности страны;

создание первого интегрированного газохимического комплекса в Атырауской области, что позволит производить широкий спектр газохимической продукции с высокой добавленной стоимостью, усилить экономическую безопасность страны при колебаниях цен на углеводородное сырье, повысить уровень занятости населения в регионе;

строительство автомобильной дороги Астана - Щучинск, ввод в эксплуатацию которой позволит увеличить транзитный потенциал, снизить транспортную составляющую в себестоимости продукции, ускорить освоение экономически перспективных территорий;

строительство железнодорожной линии Узень - граница с Туркменистаном, которое предусматривает привлечение различных источников финансирования, с целью повышения экспортного потенциала страны, увеличения товарооборота и ускорения освоения экономически перспективных территорий.

В рамках республиканского бюджета будет продолжено финансирование мероприятий по поддержке, обновлению и расширению транспортной инфраструктуры, в том числе инфраструктуры водного транспорта и развитие сферы авиационных перевозок.

За счет данных мероприятий будет обеспечен баланс строительных и ремонтных работ автодорог республиканского значения, капитальный ремонт автодорог местного значения с обязательным осуществлением контроля за качеством выполняемых работ.

Для обеспечения безопасности судоходства и дальнейшего роста объема грузоперевозок речным транспортом будет проведен комплекс путевых работ, а также выставление (снятие) и обслуживание знаков навигационного оборудования на участках водных путей, работы по дноуглублению, выправительные, дноочистительные и тральные работы, содержание, текущий ремонт и обеспечение безаварийной работы Усть-Каменогорского, Бухтарминского и Шульбинского шлюзов, проведение русловых проектно-изыскательных работ на участках реки Иртыш, Черный Иртыш и Урал, ремонт флота, обновление и модернизация государственного технического речного флота.

Для осуществления системного мониторинга, анализа и оценки отраслей экономики, а также сравнительного анализа конкурентных отраслей других стран и транснациональных корпораций за счет средств республиканского бюджета будут приобретены коды доступа к онлайновому информационному ресурсу международной деловой информации, включающему статистику и обзоры рынка основных товаров, рейтингов компаний ведущих стран и отраслей. Данная информация о мировом рынке должна стать одним из ключевых источников при разработке стратегических, программных документов по вопросам модернизации казахстанской экономики страны и подготовке аналитических отчетов.

Скорейшему и широкому внедрению международных технических стандартов, содействующих поддержанию и управлению ростом экономики, будут способствовать следующие мероприятия:

1) по анализу и систематизации существующих стандартов;

2) по разработке:

стандартов в железнодорожной отрасли, в области автомобильных дорог и транспорта;

каталогов и классификатора угольной отрасли;

эталонов в области промышленности;

научно-технической документации в области электроэнергетики при эксплуатации, ремонте, монтаже и наладке энергооборудования и по вопросам надежности и безопасности эксплуатации установок электроэнергии;

нормативов энергопотребления;

3) по проведению:

подготовительных работ для оценки национального органа по аккредитации в соответствии с требованиями IAF и ILAC, в том числе привлечение международных экспертов;

аккредитации испытательных и поверочных лабораторий международными экспертами;

мероприятий по повышению квалификации специалистов в области аккредитации на международном уровне.

Государственная политика в аграрном секторе будет направлена на устойчивое развитие агропромышленного комплекса на 2008-2010 годы и совершенствование механизмов государственной поддержки сельского хозяйства.

Расходы государственного бюджета в области развития агропромышленного комплекса на 2008-2010 годы будут определяться с учетом необходимости обеспечения адекватных условий сельского хозяйства при вступлении Республики Казахстан в ВТО на основе:

Концепции устойчивого развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2006-2010 годы, одобренной решением Правительства Республики Казахстан от 22 июня 2005 года и Плана мероприятий по ее реализации, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 июня 2005 года N 654;

Концепции развития рыбного хозяйства Республики Казахстан на 2007-2015 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 6 октября 2006 года N 963.

Приоритетными направлениями расходов в области развития агропромышленного комплекса в 2008-2010 годах будут являться:

обеспечение продовольственной безопасности Республики Казахстан;

обеспечение благоприятной эпизоотической и фитосанитарной обстановки;

поддержка развития сельского хозяйства путем субсидирования.

Для обеспечения продовольственной безопасности, мобилизационных нужд республики, стабильности зернового рынка Казахстана создан государственный резерв продовольственного зерна в объеме 500 тыс. тонн. При этом, минимальный резерв должен гарантировать обеспечение населения зерном и продуктами его переработки. Также созданы стабилизационные ресурсы зерна в объеме 600 тыс. тонн для регулирования внутреннего рынка и стабилизации цен на хлебобулочные изделия.

В целях обновления государственного резерва продовольственного зерна и поддержки отечественных сельхозтоваропроизводителей ежегодно производится государственный закуп зерна в пределах 450-500 тыс. тонн. Объемы и цены закупа зерна устанавливаются соответствующим постановлением Правительства Республики Казахстан.

В 2008-2010 годах увеличение расходов, связанных с обеспечением ветеринарного и фитосанитарного благополучия страны, будет обеспечиваться в объемах, соответствующих международным стандартам и требованиям Международного эпизоотического бюро. В результате чего будут проведены работы по гармонизации национального законодательства в области ветеринарии в соответствии с требованиями Соглашения по санитарным и фитосанитарным мерам ВТО; приведение зданий и ветеринарных лабораторий Республики Казахстан в преддверии вступления Казахстана в ВТО в соответствие с международными стандартами; достижение 100 %-ного охвата всего поголовья животных диагностическими исследованиями два раза в год.

Реализация выше указанных мероприятий позволит обеспечить недопущение экономического ущерба от возникновения особо опасных инфекционных болезней животных и предотвращение ухудшения эпидемиологической ситуации в регионах республики, производство безопасной в ветеринарно-санитарном отношении продукции животноводства.

Будет продолжена государственная поддержка путем субсидирования в сельском хозяйстве с учетом предстоящего вступления республики в ВТО. При этом, субсидирование сельского хозяйства будет производиться с учетом результатов переговорного процесса вступления Казахстана в ВТО.

В рамках расширения экспортного потенциала республики предусматривается увеличение уставного капитала АО "Национальный управляющий холдинг "КазАгро" на реализацию конкретных "прорывных" проектов, в том числе на: строительство выставочно-ярмарочного комплекса, финансирование создания крупно-товарных животноводческих ферм, строительство и оснащение зерновых терминалов в портах Поти (Грузия) и Амирабад (Иран) и другие проекты в целях продвижения казахстанских товаров на экспортные рынки.

В 2008-2010 годах продолжится реализация мер по охране и воспроизводству рыбных ресурсов путем повышения конкурентоспособности отрасли на основе устойчивого функционирования рыбохозяйственного комплекса за счет сохранения, воспроизводства и рационального использования водных биоресурсов естественных водоемов, создания условий развития товарного рыбоводства.

Объемы расходов на развитие рыбного хозяйства будут определяться исходя из формирования единой государственной политики в области устойчивого развития рыбного хозяйства Казахстана, сохранения и модернизации рыбной отрасли экономики, а также оптимизации структуры управления рыбохозяйственным комплексом, что в целом будет способствовать дальнейшему совершенствованию системы управления рыбным хозяйством и созданию конкурентоспособной и качественной отечественной рыбной продукции с высокой добавленной стоимостью.

Расходы государственного бюджета в сфере туризма и спорта будут направлены на создание конкурентоспособной туристской индустрии и эффективной системы физической культуры и спорта для укрепления здоровья населения и развития спорта высших достижений.

В рамках дальнейшей реализации Государственной программы развития туризма в Республике Казахстан на 2007-2011 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 29 декабря 2006 года N 231, будут проведены мероприятия по формированию привлекательного туристского имиджа страны, упрощению визовых и регистрационных процедур, приведению туристских услуг в соответствие с международными стандартами качества, в том числе:

развитие туристских кластеров в регионах Казахстана;

создание туристских центров с развитой инфраструктурой туризма и объектами развлечений на побережье Капшагайского водохранилища и в Щучинско-Боровской курортной зоне;

развитие туризма по Шелковому пути, а также создание условий для развития пляжного и круизного туризма на Каспии.

За счет проведенных мероприятий будет обеспечен рост потока туристов по внутреннему и въездному туризму в 2009 году по сравнению с 2007 годом в среднем на 25 %, с продолжением роста в последующие годы, а также обеспечена занятость населения в сфере туризма до 499,4 тыс. человек.

В рамках дальнейшей реализации государственной программы развития физической культуры и спорта на 2007-2011 годы в первую очередь получит развитие спорт высших достижений и массовый спорт для формирования здорового образа жизни населения, в том числе:

реконструкция и строительство спортивных объектов для проведения зимних Азиатских Игр 2011 года;

создание научно-методической базы спорта высших достижений;

строительство физкультурно-оздоровительных комплексов в районных центрах, городах республиканского и областного значения.

Учитывая, что политика расходов смещается в сторону программ, направленных на развитие, акцент делается не на количество, а на качество, которое будет обеспечено за счет соблюдения положений бюджетного законодательства и обеспечения эффективности использования государственных инвестиций.

Помимо приоритетных направлений, политика расходов на среднесрочный период направлена также и на обеспечение функций, обязательства по которым государство несет всегда, вне зависимости от приоритетов экономической и бюджетной политики - оборона, правовая, судебная, правоохранительная, финансовая, внешнеполитическая деятельность страны и организация работы по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.

Расходы на нужды обороны будут планироваться исходя из военно-политических, стратегических, экономических и технических задач по обеспечению безопасности и осуществления международного военного сотрудничества Республики Казахстан.

В расходах на планируемый среднесрочный период предусмотрено усиление социальной защищенности военнослужащих, которое предполагает:

увеличение окладов за воинские звания, окладов военнослужащих по контракту на должностях солдат и сержантов;

увеличение надбавок за особые условия службы и классную квалификацию военнослужащим, проходящим военную службу на должностях летного, летно-подъемного, инженерно-технического состава и военнослужащим по контракту на должностях солдат и сержантов сухопутных войск;

возмещение 50 % от стоимости обучения в высших учебных заведениях страны для военнослужащих по контракту, прослуживших не менее 8 лет;

увеличение стоимости общевойскового пайка.

В целях совершенствования судебной системы и реализации проекта "Ювенальная юстиция в Казахстане", направленного на улучшение качества предварительного расследования, соблюдение прав несовершеннолетнего в уголовном процессе, предусмотрены расходы на создание экспериментальных (ювенальных) судов по делам несовершеннолетних.

Одной из задач проекта "Ювенальная юстиция в Казахстане" является уменьшение количества возбуждаемых уголовных дел на несовершеннолетних, а при их возбуждении - изыскание возможности не направлять дело в суд путем широкого применения институтов воспитательного характера.

Для предупреждения и ликвидации чрезвычайных ситуаций будет разработана Государственная программа предупреждения и ликвидации чрезвычайных ситуаций на 2007-2015 годы, в рамках которой будет производиться дальнейшее совершенствование и повышение эффективности системы защиты населения, объектов и окружающей среды Республики Казахстан от чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера, современных средств поражения и последствий террористических актов, развитие сил и средств для их предупреждения и ликвидации.

В целях повышения эффективности работы уголовно-исполнительной системы будет продолжена реализация Программы дальнейшего развития уголовно-исполнительной системы Республики Казахстан на 2007-2009 годы, в рамках которой будет совершенствоваться организация управления и улучшены условия содержания лиц в учреждениях уголовно-исполнительной системы, повысится эффективность мер уголовно-правового воздействия, не связанных с изоляцией осужденных от общества, а также созданы условия для социальной реабилитации лиц, освобожденных из мест лишения свободы.

С целью создания условий для приостановления роста злоупотребления наркотиками и их незаконного оборота, последовательного сокращения распространения наркотиков будет продолжена дальнейшая реализация Стратегии борьбы с наркоманией и наркобизнесом в Республике Казахстан на 2006-2014 годы, утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 29 ноября 2005 года N 1678.

С 2005 года увеличивается инвестиционная составляющая государственного бюджета, что отражается в изменении доли расходов государственного бюджета на программы развития. В среднесрочном периоде данная тенденция будет продолжена, и доля бюджета развития будет находиться в пределах 43,6 - 34,4 % от общего объема расходов.

Рис. 6 Изменение доли текущих и инвестиционных расходов в общем объеме расходов государственного бюджета

См. бумажный вариант

Сноска. Рисунок 6 в редакции постановления Правительства РК от 21.10.2008 N 968 .

Формирование бюджетной инвестиционной политики и 2008-2010 годах будет осуществляться в рамках Среднесрочного плана и в соответствии с Перечнем приоритетных бюджетных инвестиционных проектов (программ), утвержденном на среднесрочный период.

Одним из инструментов государственного влияния на развитие стратегических отраслей экономики является приобретение финансовых активов - приобретение в собственность долей участия и пакетов акций юридических лиц.

В среднесрочной перспективе государственная политика в области управления государственными активами будет направлена на регулирование развития стратегически важных отраслей экономики, в том числе путем восстановления и усиления системы контроля за целевым и эффективным использованием государственной собственности, осуществления оптимизации структуры государственной собственности.

Приобретение финансовых активов является одним из инструментов установления должного контроля со стороны государства над стратегическими отраслями экономики, направленного на обеспечение экономической безопасности страны, а также на эффективное их развитие.

В 2007-2008 годах увеличение уставных капиталов государственных холдингов и компаний направлено на формирование их финансовой базы для дальнейшей реализации задач по модернизации, диверсификации экономики, увеличения числа наукоемких, инновационных производств с высокой добавленной стоимостью, развития эффективной инфраструктуры.

Увеличение уставного капитала АО "Национальный управляющий холдинг "КазАгро" направлено на реализацию ряда проектов по:

созданию откормочных площадок с развитой инфраструктурой экспорта;

строительству заводов по производству биодизеля и биоэтанола;

строительству оптового рынка сельскохозяйственной продукции в г. Астане и др.

Рис. 7. (Исключен - постановлением Правительства РК от 21.10.2008 N 968 )

Исходя из утвержденных Законом Республики Казахстан "О гарантированном трансферте из Национального фонда Республики Казахстан на 2007-2009 годы" размеров гарантированного трансферта на 2008-2009 годы, макроэкономического прогноза и прогноза государственных расходов по программам развития, определен прогнозный размер гарантированного трансферта из Национального Фонда на 2010 год, который составит 1075,7 млрд. тенге. В среднем за период с 2008 по 2010 годы гарантированный трансферт составит 29,6 % от активов фонда.

В рамках задач по развитию экономики и ее ключевых отраслей, таких как нефтегазовый сектор, металлургия, химия, нефтехимия, инфраструктура в 2008 году создан новый государственный холдинг "Фонд национального благосостояния "Самрук-Казына" (далее - холдинг), который объединит государственные активы и станет локомотивом регионального и общестранового прорыва.
С целью стабилизации финансового сектора холдинг будет проводит работу с банками по развитию малого и среднего бизнеса, завершению строительства объектов в городах Астане и Алматы.
В рамках стабилизационной программы, предполагающей выделение десяти миллиардов долларов США из Национального фонда Республики Казахстан, пять миллиардов долларов США будут направлены на капитализацию холдинга для реализации вышеуказанных задач.
С целью улучшения качества активов банковского сектора и повышения доверия инвесторов к банковскому сектору в 2008 году будет создан Фонд стрессовых активов (далее - Фонд) как рыночной институт, обеспечивающий выполнение стабилизационной функции в качестве гаранта финансовой стабильности со стороны Правительства.
Для реализации Фондом своих функций за счет средств республиканского бюджета в 2008-2010 годах будет сформирован его уставной капитал, который превысит один миллиард долларов США.

Рис. 8. (Исключен - постановлением Правительства РК от 21.10.2008 N 968 )

Рис. 9. Динамика ненефтяного дефицита государственного бюджета, в % к ВВП

Сноска. Рисунок 9 исключен постановлением Правительства РК от 16.05.2008 N 464 (порядок введения в действие см. п. 2 ).

Рис. 10. Темпы роста государственных расходов и ВВП, % к предыдущему году

Сноска. Рисунок 10 исключен постановлением Правительства РК от 16.05.2008 N 464 (порядок введения в действие см. п. 2 ).

Расходы государственного бюджета в 2008 году составят - 27,0 % к ВВП в 2009 году - 23,7 % к ВВП и в 2010 году - 23,4 % к ВВП.

Прогноз расходов государственного бюджета
на 2008-2010 годы

таблица 5

Наименование	2008 год		2009 год		2010 год
	в % к ВВП	доля, %	в % к ВВП	доля, %	в % к ВВП	доля, %
1	2	3	4	5	6	7
РАСХОДЫ	27,0	100,0	23,7	100,0	23,4	100,0
Государственные услуги общего характера	1,0	3,8	1,2	5,0	1,2	5,0
Оборона	1,0	3,7	1,1	4,4	1,1	4,8
Общественный порядок, безопасность, правовая, судебная, уголовно- исполнительная деятельность	1,6	6,0	1,7	7,0	1,7	7,0
Образование	3,5	12,9	3,6	15,1	3,6	15,5
Здравоохранение	2,4	9,0	2,6	10,9	2,7	11,4
Социальная помощь и социальное обеспечение	3,9	14,5	4,1	17,3	4,2	17,9
Жилищно-коммунальное хозяйство	1,7	6,3	1,9	8,0	1,9	8,0
Культура, спорт, туризм и информационное пространство	0,9	3,4	0,9	3,9	0,9	3,9
Топливно-энергетический комплекс и недропользование	0,4	1,6	0,5	1,9	0,5	1,9
Сельское, водное, лесное, рыбное хозяйство, особо охраняемые природные территории, охрана окружающей среды и животного мира, земельные отношения	1,0	3,6	1,0	4,4	1,0	4,5
Промышленность, архитектурная, градостроительная и строительная деятельность	0,05	0,2	0,05	0,2	0,05	0,2
Транспорт и коммуникации	1,9	7,0	2,0	8,5	2,0	8,7
Прочие	7,2	26,6	2,8	11,8	2,3	9,7
Обслуживание долга	0,4	1,4	0,4	1,6	0,3	1,4

Сноска. Таблица 5 в редакции постановления Правительства РК от 21.10.2008 N 968 .

6. Бюджетное кредитование

Бюджетное кредитование будет осуществляться в рамках проектов, реализуемых в составе государственных и отраслевых программ, которые отражены в Среднесрочном плане социально-экономического развития на 2008-2010 годы.

Основными направлениями предоставления бюджетных кредитов с обязательным соблюдением критериев экономической и социальной эффективности, окупаемости, являются:

кредитование инвестиционных проектов (программ);

выполнение обязательств по государственным гарантиям и поручительствам;

кредитование местных исполнительных органов в случае прогноза дефицита наличности местных бюджетов;

предоставление кредитных ресурсов финансовым институтам развития, имеющим статус финансовых агентств.

Основными направлениями кредитования за счет республиканского бюджета в планируемом периоде будут являться мероприятия по реализации Программы "30 корпоративных лидеров Казахстана", постприватизационной поддержке сельского хозяйства и кредитованию местных бюджетов на строительство жилья в рамках Государственной программы развития жилищного строительства на 2008-2010 годы.

Расходы в рамках реализации второго этапа проекта постприватизационной поддержки сельского хозяйства, реализуемого за счет средств займа Международного Банка Реконструкции и Развития, и будут направлены на обеспечение доступа фермеров, мелких и средних сельских предприятий к финансовым услугам через создание сети сельских финансовых консультационных служб, укрепление функциональных возможностей коммерческих банков и лизинговых компаний по оценке долгосрочных сельскохозяйственных инвестиций, институциональное развитие микрофинансовых учреждений и укрепление их взаимодействия с коммерческими банками.

Заимствование местными исполнительными органами областей, городов Алматы и Астаны будет осуществляться в форме получения бюджетных кредитов из республиканского бюджета, за исключением выпуска местными исполнительными органами города республиканского значения и столицы государственных ценных бумаг для обращения на внутреннем рынке в целях реализации бюджетных инвестиционных проектов.

Бюджетное кредитование местных исполнительных органов будет осуществляться в соответствии с фискальной политикой и планами социально-экономического развития на 2008-2010 годы Правительства и региона.

Сноска. Глава 6 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 16.05.2008 N 464 (порядок введения в действие см. п. 2 ).

7. Межбюджетные отношения

Межбюджетные отношения строятся на принципах и на распределении поступлений и расходов между уровнями бюджетов, установленных Бюджетным кодексом, и направлены на обеспечение прозрачности и стабильности взаимоотношений, усиление самостоятельности каждого уровня управления, а также на стимулирование проведения эффективной бюджетной политики. В соответствии с Бюджетным кодексом межбюджетные отношения регулируются посредством трансфертов и бюджетных кредитов, а между областным и районными бюджетами, регулируются нормативами распределения доходов.

2007 год является завершающим годом действия трехлетних объемов трансфертов общего характера, утвержденных законом и решениями областных маслихатов. В целом, закрепление субвенций и изъятий на среднесрочный период без ежегодных изменений показало свою эффективность.

Все дополнительные доходы местных исполнительных органов, не учтенные при расчете трансфертов общего характера, от их вклада в расширение налогооблагаемой базы остаются в их распоряжении.

В период действия трехлетнего Закона местные исполнительные органы получили дополнительно доходов на сумму 497,7 млрд. тенге (2005 г. - 78,5 млрд. тенге, 2006 г. - 128,0 млрд. тенге, 2007 г. - 291,2 млрд. тенге).

Уровень бюджетной обеспеченности регионов растет и в среднем по республике расходы местных бюджетов на 1 жителя составили в:

2005 г. - 45,7 тыс. тенге;

2006 г. - 57,6 тыс. тенге;

2007 г. - 86,8 тыс. тенге.

Однако действующая система межбюджетных отношений не учитывала различия бюджетной обеспеченности регионов, численность получателей государственных услуг в регионе и другие объективные факторы, обусловливающие различия в уровне затрат регионов, что приводило к необъективному определению расходов и недостаточности стимулов в увеличении налогового потенциала.

В 2007 году постановлением Правительства Республики Казахстан от 16 июля 2007 года N 599 утверждена новая методика расчетов трансфертов общего характера, в которой учтены недостатки предшествующей. Основная цель методики - обеспечение равного доступа населения всех регионов к гарантированному объему государственных услуг, предоставляемым за счет бюджетных средств.

Приоритетные направления методики:

стимулирование регионов в экономическом развитии, расширении налогооблагаемой базы и повышении самостоятельности акимов в решении вопросов социально-экономического развития регионов;

учет численности получателей бюджетных услуг в регионе, факторов, влияющих на изменение расходов в зависимости от специфики того или иного региона (климатические особенности, плотность населения и другие факторы).

Основной подход новой методики заключается в расчете прогнозного объема текущих затрат бюджетов областей (городов республиканского значения, столицы) в разрезе функциональных групп/подгрупп с учетом численности получателей бюджетных услуг и объективных факторов.

На основании методики принят Закон "Об объемах трансфертов общего характера между республиканским и областными бюджетами, бюджетами города республиканского значения, столицы на 2008-2010 годы".

При расчете трансфертов общего характера на следующий среднесрочный период учтены изменения в законодательство республики, в том числе в Трудовой и Налоговый кодексы , а также текущие затраты постоянного характера, ранее финансировавшиеся за счет целевых трансфертов из республиканского бюджета.

Инструментом оперативного регулирования межбюджетных отношений в период действия трехлетних объемов трансфертов общего характера остаются целевые трансферты.

Целевые трансферты будут предоставляться на выполнение мероприятий по реализации местных бюджетных инвестиционных проектов (программ), предусмотренных действующими и разрабатываемыми государственными, отраслевыми (секторальными) или региональными программами, с соблюдением взаимоувязки их объемов с задачей выравнивания уровня обеспеченности регионов сетью учреждений образования и здравоохранения, услугами водоснабжения.

Приоритетными направлениями бюджетных программ развития на среднесрочный период на местном уровне будут строительство и реконструкция объектов образования, здравоохранения, питьевого водоснабжения и жилищное строительство, в первую очередь в сельской местности.

Особое внимание будет уделено усилению контроля за эффективностью и результативностью использования целевых трансфертов, с учетом солидарной ответственности как местных исполнительных органов, так и центральных, являющихся администраторами соответствующих бюджетных программ.

Сноска. Глава 7 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 16.05.2008 N 464 (порядок введения в действие см. п. 2 ).

8. Управление государственным, гарантированным
государством и валовым внешним долгом

Сноска. Глава 8 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 16.05.2008 N 464 (порядок введения в действие см. п. 2 ); от 21.10.2008 N 968 .

Политика Правительства Республики Казахстан, направленная на создание единой и эффективно функционирующей системы управления долгом страны реализуется в соответствии с Концепцией по управлению государственным и валовым внешним долгом (далее - Концепция), одобренной Указом Президента Республики Казахстан от 29 декабря 2006 года N 234 и планом мероприятий в ее реализацию, утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 апреля 2007 года N 351.

Меры, направленные на повышение уровня управления государственным внешним долгом, включающим долги Правительства, местных исполнительных органов и Национального Банка в период до 2007 года, привели к положительным результатам. Государственный долг снижается с 2001 года и в настоящее время размер правительственного внешнего долга Казахстана является умеренным.

В соответствии с Концепцией формирования и использования средств Национального фонда Республики Казахстан на среднесрочную перспективу, одобренной Указом Президента Республики Казахстан от 1 сентября 2005 года N 1641, политика правительственного заимствования ориентирована на достижение 50-70 %-ного соотношения правительственного долга с учетом гарантированного долга к рыночной стоимости активов Национального фонда. Так, по состоянию на 1 января 2008 года соотношение правительственного долга с учетом гарантированного долга к рыночной стоимости активов Национального фонда составило 27,4 %.

До 2006 года функции государственных органов по координации валового внешнего долга страны не были четко определены и отсутствовала единая политика по внешнему заимствованию, что привело к нарастанию рисков финансовой стабильности Казахстана.

Рис. 11. (Исключен - постановлением Правительства РК от 21.10.2008 N 968 )

В 2008 году с учетом запланированных и проводимых мероприятий в текущем году будут приняты соответствующие решения, регламентирующие процесс управления долгом страны.

Мероприятия, осуществляемые в настоящее время в реализацию Концепции, обеспечивают системный государственный подход и многоплановый характер регулирования существующей задолженности, что в среднесрочном периоде должно положительно отразиться на данной проблеме и позволит снизить уровень валового внешнего долга до уровня 65-70 % к ВВП в среднесрочном периоде и в дальнейшем удерживать на безопасном уровне.

При этом будет сохранена политика качественного управления государственным долгом, а также долгом организаций с преобладающим участием государства, условными обязательствами государства и эффективного регулирования вопросов заимствовании частным сектором на внешних рынках ссудного капитала.

В среднесрочном периоде ответственными государственными органами и Национальным банком Республики Казахстан будут проводиться следующие организационные мероприятия:

оценка рисков правительственного и гарантированного государством долга и состояния относительных показателей внешнего долга республики с учетом международной методологии и в сопоставлении с другими странами;

мониторинг внешнего долга государственного сектора, в том числе долга организации с участием государства, а также по их дочерним, зависимым и совместно контролируемым организациям, внешнего долга частного финансового и корпоративного секторов, рисков рефинансирования, ликвидности, валютных и процентных рисков;

поддержание достаточного объема государственных ценных бумаг, эмитируемых Министерством финансов Республики Казахстан, необходимого для установления соответствующего ориентира на фондовом рынке для построения кривой доходности.

Планирование объема правительственного заимствования и долга будет направлено, прежде всего, на достижение следующих целей с учетом формирования оптимального уровня правительственного заимствования, долга, затрат на его обслуживание и риска:

финансирование крупных инфраструктурных и социально значимых проектов;

поддержание достаточного объема государственных ценных бумаг с необходимой структурой в обращении для установления соответствующего ориентира ("benchmark") на фондовом рынке для построения кривой доходности;

развитие альтернативных инструментов на рынке долговых инструментов, в особенности инфраструктурных облигации, для обеспечения потребностей накопительных пенсионных фондов и других участников фондового рынка, что, в свою очередь, должно привести к активизации торгов в секторе государственных ценных бумаг на вторичном рынке.

Рис. 12. (Исключен - постановлением Правительства РК от 21.10.2008 N 968 )

В рамках проводимой политики в сфере государственного и гарантированного государством заимствования и долга в 2008-2010 годах предполагается решение следующих задач:

1) параметры дефицита бюджета и долга:

определение параметров дефицита республиканского бюджета с учетом задач, определенных Главой государства, исходя из размера ненефтяного дефицита и достижения сбалансированности бюджета в среднесрочной перспективе;

определение оптимального размера правительственного долга;

создание механизма финансового обеспечения исполнения государством условных обязательств (гарантий и поручительств);

2) внутреннее заимствование:

составление на среднесрочный период примерной схемы эмиссии государственных ценных бумаг в разбивке по годам;

применение различных инструментов заимствования в зависимости от сроков привлечения внутренних займов;

минимизация процентных рисков;

установление ориентиров ("benchmark") на рынке ценных бумаг;

снижение риска неисполнения обязательств и сглаживание пиков выплат по погашению внутреннего правительственного долга в кратко- и среднесрочной перспективе.