Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексі

Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 9 қаңтардағы N 212 Кодексі. Күші жойылды - Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 2 қаңтардағы № 400-VI ҚРЗ Кодексімен

МАЗМҰНЫ

      Ескерту. Кодекстің күші жойылды – ҚР Кодексімен 02.01.2021 № 400-VI (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі).
      Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "жануарлар мен өсімдіктер", "жануарлар мен өсiмдiктердi" деген сөздер тиісінше "өсімдіктер мен жануарлар", "өсімдіктер мен жануарларды" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
      Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "зерттеу мен пайдалану", "зерттеу және пайдалану саласындағы", "зерделеу және пайдалану", "зерделеу мен пайдалану" деген сөздер "зерттеу жөніндегі" деген сөздермен ауыстырылып, 150-баптың 2) тармақшасындағы ", жер қойнауын зерттеу мен пайдалану саласындағы" деген сөздер "саласындағы, жер қойнауын зерттеу жөніндегі" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 27.12.2017 № 126-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі).
      Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган", "Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган", "Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы уәкілетті орган", "қоршаған ортаны қорғау және халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы мемлекеттік органдар", "халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы мемлекеттік органмен", "халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы уәкілетті органмен", "халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен", "халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның", "халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы мемлекеттік органның", "халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы мемлекеттік орган", "халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы мемлекеттік органға", "халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы қызметі саласындағы мемлекеттік орган" және "халықтың санитарлық-эпидемиологиялық қызметі саласындағы мемлекеттік органмен" деген сөздер тиісінше "халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган", "Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган", "халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган", "қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган", "халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органмен", "халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органмен", "халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органмен", "халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның", "халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның", "халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган", "халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органға", "халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган" және "халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органмен" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 28.10.2019 № 268-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

ЖАЛПЫ БӨЛIМ

1-БӨЛIМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1-тарау. НЕГIЗГI ЕРЕЖЕЛЕР

1-бап. Осы Кодексте пайдаланылатын негiзгi ұғымдар

      Осы Кодексте мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:

      1) атмосфераға ластаушы заттарды шығарудың жылжымалы көзі - әр түрлі отынмен жұмыс істейтін, ішкі жану қозғалтқыштарымен жарақтандырылған көлік құралдары, техника және өзге де жылжымалы құралдар мен қондырғылар;

      2) байқау пункті - қоршаған ортаның метеорологиялық, агрометеорологиялық және гидрологиялық сипаттамаларын байқаудың стационарлық немесе жылжымалы пункті;

      3) белгіленген мөлшер - Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары бойынша міндеттемелер шеңберінде айқындалған парниктік газдар сіңірулері ескерілген, парниктік газдар шығарындыларының жалпы көлемі;

      4) белгіленген мөлшер бірлігі - Қазақстан Республикасының климаттың өзгеруі саласындағы халықаралық шарттарына сәйкес Қазақстан Республикасы үшін парниктік газдар шығарындыларының көлемін айқындауға пайдаланылатын көміртегі бірлігі;

      5) биологиялық әртүрлiлiк - бiр түр аясындағы, түрлер арасындағы және экологиялық жүйелердегi өсімдіктер мен жануарлар дүниесi объектiлерiнiң әртүрлiлiгi;

      6) биологиялық ресурстар - генетикалық ресурстар, организмдер немесе олардың бөлiктерi, популяциялар немесе экологиялық жүйелердiң адамзат үшiн нақты немесе ықтимал пайдасы немесе құндылығы бар кез келген басқа да биотикалық компоненттерi;

      7) бірлесіп жүзеге асыру тетігі - парниктік газдар шығарындыларын шектеу және (немесе) азайту бойынша сандық міндеттемелері бар елдердің заңды тұлғалары арасында көміртегі бірліктерін беруге мүмкіндік беретін, Қазақстан Республикасының бірлесіп жүзеге асырылатын инвестициялық жобаларды іске асыру жөніндегі халықаралық шарттарында көзделген рәсім;

      8) валидация (детерминация) – валидация және верификация жөніндегі аккредиттелген органның парниктік газдар шығарындылары мониторингі жоспарының, сондай-ақ шығарындыларды азайту және парниктік газдарды сіңіру жөніндегі жобаларды әзірлеу шеңберінде жобалық шешімдер мен құжаттаманың Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда және Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген талаптарға сәйкестігін растауы;

      9) верификация – валидация және верификация жөніндегі аккредиттелген органның қондырғы паспортындағы қондырғы операторлары және олардың есепті жылдағы парникті газдарды түгендеу туралы есептерінде қамтылған парниктік газдар шығарындыларының көлемі туралы және жүзеге асырылатын шығарындыларды азайту және парниктік газдарды сіңіру жөніндегі жобаларды іске асыру туралы деректердің Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес дұрыстығын растауы;

      10) генетикалық түрлендiрiлген организмдер - тұқым қуалайтын генетикалық материалдың өсiмiн молайтуға немесе оларды беруге қабiлеттi, табиғи организмдерден ерекшеленетін, гендiк инженерия әдiстерi қолданыла отырып алынған және құрамында гендiк-инженерлiк материал (гендер, олардың фрагменттерi немесе гендер комбинациясы) бар организмдер;

      11) генетикалық түрлендiрiлген өнiмдер - құрамында жансыз генетикалық түрлендiрiлген организмдер немесе олардың компоненттерi бар, гендiк инженерия әдiстерi пайдаланыла отырып, өсiмдiктерден және (немесе) жануарлардан алынған өнiмдер;

      11-1) гидрологиялық мониторинг – су объектілерінің жай-күйі туралы жедел және болжамды ақпарат алу мақсатында су объектілерінің жай-күйін және су объектілерінің мемлекеттік мониторингі жүйесінің құрамдас бөлігін тұрақты және (немесе) мерзімді байқау жүйесі;

      11-2) диспергенттер – табиғи процестердің әсерінен бұзылуға дейін судың қабатында қала отырып, онымен барынша тиімді араласа алатын, мұнай дағының ұсақ тамшыларға бөлінуіне мүмкіндік беретін беткі белсенді заттар мен еріткіштердің қоспасы;

      12) ең озық қолжетiмдi технологиялар - қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткiштерiн қамтамасыз етуге дейiн шаруашылық қызметтiң қоршаған ортаға терiс әсерiнiң деңгейiн азайтуға бағытталған, ұйымдастыру және басқару шараларын қамтамасыз ететiн, пайдаланылатын және жоспарланатын салалық технологиялар, техника мен жабдық;

      12-1) жобалардың экологиялық сараптамасы – қоршаған ортаның экологиялық қауіпсіздігі мен инженерлік қорғау мәселелері бойынша жобалық шешімдер мен есептеулердің сараптамалық бағасы, ол мыналардың:

      жаңа ғимараттар мен құрылыстарды, олардың кешендерін, инженерлік және көлік коммуникацияларын салуға немесе бұрыннан барларын реконструкциялауға (кеңейтуге, техникалық қайта жарақтандыруға, жаңғыртуға) және күрделі жөндеуге арналған жобалардың (техникалық-экономикалық негіздемелердің және жобалау-сметалық құжаттаманың) ведомстводан тыс кешенді сараптамасының;

      Қазақстан Республикасы Үкіметінің немесе облыстар, республикалық маңызы бар қалалар және астана мәслихаттарының бекітуіне жататын аумақтардың қала құрылысын жоспарлау жобалары, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың және халқының есептік саны бір жүз мың тұрғыннан асатын облыстық маңызы бар қалалардың бас жоспарларының жобалары бойынша кешенді қала құрылысы сараптамасының бір бөлігі болып табылады.

      13) жойылуы қиын органикалық ластауыштар - ыдырауға төзімді, биожинақтағыштығымен сипатталатын және ауа, су және көшпелі түрлері арқылы трансшекаралық таралу объектісі болып табылатын, сондай-ақ құрлық экожүйелерінде және су экожүйелерінде жинақтала келіп, өздерінің шығарынды көздерінен алыс қашықтықта шөгетін, тірі организмдердің иммундық, эндокриндік жүйесінің бұзылуына және онкологиялық ауруларды қоса алғанда, түрлі ауруларға алып келетін неғұрлым қауіпті органикалық қосылыстар;

      14) квота бірлігі - квота көлемін есептеу үшін қолданылатын көміртегі бірлігі;

      15) коммуналдық қалдықтар - елдi мекендерде, оның iшiнде адамның тiршiлiк әрекетi нәтижесiнде түзілген тұтыну қалдықтары, сондай-ақ құрамы мен түзілу сипаты жағынан осыларға ұқсас өндiрiс қалдықтары;

      15-1) коммуналдық қалдықтарды бөлек жинау – кейіннен кәдеге жаратуды, қайта өңдеуді және жоюды қамтамасыз ету үшін қалдықтардың типіне және құрамына қарай коммуналдық қалдықтар бөлек жиналатын процесс;

      16) алып тасталды - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      17) көміртегі бірлігі - көміртегі қостотығының бір тоннасына тең келетін есептік бірлік;

      18) көміртегі бірліктері мемлекеттік тізілімінің операторы - көміртегі бірліктерінің мемлекеттік тізілімін жүргізуді жүзеге асыратын ұйым;

      19) көміртегі бірліктерінің қайталама айналымы - парниктік газдар шығарындылары нарығы субъектілерінің арасында көміртегі бірліктерін беру, сату және басқа да айналымы процесінде қалыптасатын құқықтық қатынастар;

      20) көміртегі бірліктерінің мемлекеттік тізілімі - көміртегі бірліктерін айналымға енгізуге, сақтауға, беруге, сатып алуға, резервке қоюға, жоюға, айналымнан шығаруға байланысты операцияларды есепке алу жүйесі;

      20-1) қайталама шикізат – тұтыну қалдықтарын бөлек жинау, сұрыптау, ұнтақтау, сығымдау немесе оларға басқа да әсер ету тәсілдері процесінде алынған материалдар және (немесе) өнім алу үшін кәдеге жаратуға және (немесе) қайта өңдеуге дайындалған тұтыну қалдықтары;

      21) қалдықтарды есепке алу - қалдықтардың сандық және сапалық сипаттамалары және олармен жұмыс iстеу тәсiлдерi туралы ақпаратты жинау және беру жүйесi;

      21-1) қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін төлемақы – өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторына өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болған қалдықтарды және оның (олардың) орамасын жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін өндірушілер (импорттаушылар) жүзеге асыратын төлемақы;

      22) қалдықтарды жою - қалдықтарды көму және жою жөнiндегi операциялар;

      23) қалдықтарды залалсыздандыру - механикалық, физикалық-химиялық немесе биологиялық өңдеу арқылы қалдықтардың қауiптi қасиеттерiн азайту немесе жою;

      24) қалдықтарды кәдеге жарату - қалдықтарды қайталама материалдық немесе энергетикалық ресурстар ретiнде пайдалану;

      25) қалдықтарды көму - қалдықтарды қауiпсiз сақтау үшiн арнайы белгiленген орындарда шектеусiз мерзiм iшiнде жинап қою;

      26) қалдықтардың түрi - шығу көзiне, қасиеттерiне және жұмыс iстеу технологиясына сәйкес ортақ белгiлерi бар, қалдықтар сыныптауышы негiзiнде айқындалатын қалдықтар жиынтығы;

      27) қалдықтарды орналастыру - өндiрiс және тұтыну қалдықтарын сақтау немесе көму;

      28) қалдықтарды өңдеу - сұрыптауды қоса алғанда, қалдықтардан кейіннен тауарларды немесе өзге де өнімдерді өндіру (дайындау) үшін пайдаланылатын шикізат және (немесе) өзге де материалдар алуға, сондай-ақ қалдықтармен жұмыс iстеудi жеңiлдету, олардың көлемiн немесе қауiптi қасиеттерiн азайту мақсатында қалдықтардың қасиеттерін өзгертуге бағытталған физикалық, химиялық немесе биологиялық процестер;

      29) қалдықтарды сақтау - қалдықтарды кейiннен кәдеге жарату, қайта өңдеу және (немесе) жою үшін арнайы белгіленген орындарда жинап қою;

      30) қалдықтарды сыныптау - қалдықтардың қоршаған ортаға және адам денсаулығына қауiптiлiгiне сәйкес оларды деңгейге жатқызу тәртiбi;

      30-1) қалдықтарды уақытша сақтау – өз қызметі нәтижесінде түзілетін өндіріс және тұтыну қалдықтарын тұлғалардың оларды кейiннен кәдеге жарату, қайта өңдеу, сондай-ақ қайта өңдеуге немесе кәдеге жаратуға жатпайтын қалдықтарды жою жөніндегі операцияларды жүзеге асыратын ұйымдарға беру үшін жобалау құжаттамасында айқындалған уақытша сақтау орындарында және мерзімдерге (бірақ алты айдан асырмай) жинап қоюы;

      30-2) қалдықтарды энергетикалық кәдеге жарату – органикалық қалдықтардан биогаз және өзге де отын алуды қоспағанда, қалдықтарды олардың көлемін азайту және энергия алу, оның ішінде оларды қайталама және (немесе) энергетикалық ресурстар ретінде пайдалану мақсатында термиялық өңдеу процесі;

      30-3) қалдықтарды энергетикалық кәдеге жарату объектісі – қалдықтарды энергетикалық кәдеге жаратуға арналған техникалық құрылғылар мен қондырғылардың және олармен өзара байланысты, қалдықтарды энергетикалық кәдеге жаратуға технологиялық тұрғыдан қажетті құрылысжайлар мен инфрақұрылымның жиынтығы;

      31) қалдықтармен жұмыс iстеу - қалдықтардың түзілуінің алдын алуды және оларды барынша азайтуды, қалдықтарды есепке алу мен бақылауды, олардың жиналып қалуын, сондай-ақ қалдықтарды жинауды, қайта өңдеудi, кәдеге жаратуды, залалсыздандыруды, тасымалдауды, сақтауды (жинап қоюды) және жоюды қоса алғанда, қалдықтармен байланысты қызмет түрлерi;

      32) қалдықтар сыныптауышы - қалдықтарды сыныптау нәтижелерi қамтылған, қолданбалы сипаттағы ақпараттық-анықтамалық құжат;

      33) қауiптi емес қалдықтар - қауiптi қасиеті жоқ қалдықтар;

      34) қауiптi қалдықтар – құрамына бір немесе бірнеше қауiптi қасиеттерi (уыттылығы, жарылу қаупi, радиоактивтiлiгi, өрт қаупi, жоғары реакциялық қабiлетi) бар зиянды заттар кіретін және дербес немесе басқа заттармен қосылған кезде қоршаған ортаға және адамның денсаулығына тiкелей немесе ықтимал қауiп төндiруi мүмкін қалдықтар;

      35) қауiптi қалдықтар паспорты - қалдықтардың шығу көзi бойынша пайда болу процестерiнiң, олардың сандық және сапалық көрсеткiштерiнiң, олармен жұмыс iстеу қағидаларының, оларды бақылау әдiстерiнiң, осы қалдықтардың қоршаған ортаға, адам денсаулығына және (немесе) тұлғалар мүлкiне зиянды әсер ету түрлерiнiң стандартталған сипаттамасы, қалдықтарды шығарушылар, меншiгiнде қалдықтар бар өзге де тұлғалар туралы мәлiметтер қамтылған құжат;

      36) қауіпті химиялық заттар - адам денсаулығына және қоршаған ортаға тікелей немесе ықтимал зиянды әсер ете алатын қасиеттері бар заттар;

      37) қолайлы қоршаған орта - жай-күйi экологиялық қауiпсiздiктi және халықтың денсаулығын сақтауды, биологиялық әртүрлiлiктi сақтауды, ластануды болғызбауды, экологиялық жүйелердiң тұрақты жұмыс iстеуiн, табиғи ресурстарды молықтыруды және тиiмдi пайдалануды қамтамасыз ететiн қоршаған орта;

      38) қондырғы – парниктік газдар шығарындыларының стационарлық көзі немесе өзара бірыңғай технологиялық процеспен байланысты және бір өндірістік алаңда орналастырылған парниктік газдар шығарындылары стационарлық көздерінің тобы;

      39) қондырғы операторы – меншігінде немесе өзгедей заңды пайдалануында қондырғысы бар жеке немесе заңды тұлға;

      40) қондырғы паспорты – пайдаланылатын технологияның сипаттамалары, қондырғының географиялық орналасқан жері және оның операторының қызмет түрлері туралы деректерді қамтитын құжат;

      41) қоршаған орта - атмосфералық ауаны, Жердiң озон қабатын, жер бетiндегi және жер астындағы суларды, жердi, жер қойнауын, өсімдіктер мен жануарлар дүниесiн, сондай-ақ олардың өзара іс-әрекетiнен туындайтын климатты қоса алғанда, табиғи және жасанды объектiлердiң жиынтығы;

      42) қоршаған ортаға келтiрiлетiн залал - табиғи ресурстардың жұтаңдануы мен сарқылуын немесе тiрi организмдердiң қырылуын туындатқан немесе туындататындай етiп қоршаған ортаны ластау немесе табиғи ресурстарды белгiленген нормативтерден артық алу;

      43) қоршаған ортаға эмиссиялар – ластаушы заттардың шығарындылары, төгiндiлерi, қоршаған ортада өндiрiс және тұтыну қалдықтарын орналастыру, күкіртті қоршаған ортада ашық түрде орналастыру және сақтау;

      44) қоршаған ортаға эмиссияларға арналған лимиттер - қоршаған ортаға белгiлi бiр мерзiмге белгiленетiн эмиссиялардың нормативтiк көлемi;

      45) қоршаған ортаға эмиссияларға квота - нақты табиғат пайдаланушыға белгiлi бiр мерзiмге бөлiнетін қоршаған ортаға эмиссияларға арналған лимиттiң бөлiгi;

      45-1) қоршаған ортаға эмиссиялар мониторингінің автоматтандырылған жүйесі – нақты уақыт режимінде деректерді беру үшін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның ақпараттық жүйесімен онлайн-байланысы бар, ластану көздерінде қоршаған ортаға эмиссияларды өндірістік экологиялық бақылау жүйесі;

      46) қоршаған ортаны қорғау - қоршаған ортаны сақтау мен қалпына келтiруге, шаруашылық және өзге де қызметтiң қоршаған ортаға терiс әсерiн болғызбауға және оның зардаптарын жоюға бағытталған мемлекеттiк және қоғамдық шаралар жүйесi;

      47) қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган - қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы басшылықты және салааралық үйлестiрудi жүзеге асыратын орталық атқарушы орган, сондай-ақ оның аумақтық органдары;

      48) қоршаған ортаны ластау - қоршаған ортаға ластаушы заттардың, радиоактивтi материалдардың, өндiрiс және тұтыну қалдықтарының түсуi, сондай-ақ шудың, тербелiстердiң, магнит өрiстерiнiң және өзге де зиянды физикалық әсерлердiң қоршаған ортаға әсері;

      49) қоршаған ортаның авариялық ластануы - жеке және (немесе) заңды тұлғалардың шаруашылық және өзге де қызметтiң экологиялық қауiптi түрлерiн жүзеге асыруы кезiнде болған авариядан туындаған және зиянды заттарды атмосфераға шығару және (немесе) суға ағызу салдары немесе жер бетi учаскесiнде, жер қойнауында қатты, сұйық немесе газ түрiндегi ластаушы заттардың жайылуы немесе иiстiң, шудың, тербелiстiң, радиацияның пайда болуы немесе сол уақыттағы жол берiлетiн деңгейден асатын электромагниттiк, температуралық әсер ету, жарықтың әсерi немесе өзге де физикалық, химиялық, биологиялық зиянды әсер ету арқылы қоршаған ортаны кенеттен абайсызда ластауы;

      50) қоршаған ортаның ластану учаскелерi - жер бетін, жер қойнауын және жерасты суларын ластауды болдырмайтын, қалдықтарды орналастыру және сарқынды суларды ағызу үшін жабдықталған және соған арналған объектілерді қоспағанда, белгiленген нормативтерден артық қауiптi химиялық заттармен ластанған жер бетiнiң шектеулi учаскелерi және су объектiлерiнiң учаскелерi;

      51) қоршаған ортаның сапасы - қоршаған орта жай-күйінің сипаттамасы;

      52) қоршаған орта сапасының нормативтерi - қоршаған ортаның және табиғи ресурстардың адам өмiрi мен денсаулығы үшiн қолайлы жай-күйiн сипаттайтын көрсеткiштер;

      53) қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткiштерi - қоршаған ортаның сапасын бiртiндеп жақсарту қажеттiгiн ескере отырып, қоршаған ортаның белгiлi бiр уақыт кезеңiне нормаланатын параметрлерiнiң шектi деңгейiн сипаттайтын көрсеткiштер;

      54) мекендеу ортасы – қандай да бір организмнiң немесе популяцияның табиғи мекендейтiн жерiнiң тұрпаты немесе орны;

      55) мемлекеттік бақылау жасау желісі - қоршаған ортада болып жатқан физикалық және химиялық процестерді қадағалауға, оның метрологиялық, климаттық, аэрологиялық, гидрологиялық, гелиогеофизикалық, агрометеорологиялық сипаттамаларын айқындауға арналған қадағалаудың стационарлық және жылжымалы пункттер, зертханалар, орталықтар жүйесі;

      56) мемлекеттiк экологиялық бақылау - уәкiлеттi органның өз құзыретi шегiнде қоршаған ортаны қорғау саласындағы Қазақстан Республикасы заңдарының, Қазақстан Республикасы Президенті жарлықтарының және Қазақстан Республикасы Үкiметiнің қаулыларының талаптарын жеке және заңды тұлғалардың сақтауын қамтамасыз етуге бағытталған қызметi;

      56-1) нормативтен тыс эмиссиялар – қоршаған ортаға экологиялық рұқсатпен белгiленгеннен артық эмиссиялар;

      57) озонды бұзатын заттар - өз бетінше немесе қоспада болатын, шаруашылық және өзге қызметте пайдаланылатын не осы қызметтің өнімі болып табылатын және озон қабатына зиянды әсер етуі мүмкін химиялық зат;

      58) озонды бұзатын заттарды залалсыздандыру - озон қабатын қоса алғанда, қоршаған ортаға зиянды әсер етпейтін, үнемі түрленуіне немесе компоненттерге бөлінуіне әкелетіндей бұзу арқылы озонды бұзатын заттардың қауіпті қасиеттерін жою;

      59) озонды бұзатын заттарды кәдеге жарату - қалпына келтіруге болмайтын озонды бұзатын заттарды қайтадан пайдалану немесе залалсыздандыру мақсатында, оларға техникалық қызмет көрсету барысында немесе есептен шығару алдында тетіктерден, жабдықтардан, контейнерлерден және басқа да құрылғылардан алынатын озонды бұзатын заттарды жинауға және сақтауға бағытталған іс-шаралар кешені;

      59-1) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері – өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болған қалдықтарды және оның (олардың) орамасын жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды қамтамасыз ету бойынша өнімді (тауарларды) Қазақстан Республикасының аумағында өндіруді және (немесе) Қазақстан Республикасының аумағына әкелуді жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалардың міндеттемелері;

      59-2) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болған қалдықтарды және оның (олардың) орамасын жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастыру туралы шарт – өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болған қалдықтарды және оның (олардың) орамасын жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастыру туралы үлгілік шарт негізінде өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторы мен өндірушілердің (импорттаушылардың) арасында жасалатын шарт;

      59-3) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болған қалдықтарды және оның (олардың) орамасын жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастыру туралы үлгілік шарт – өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторы мен өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімді (тауарларды) және оның (олардың) орамасын өндірушілер (импорттаушылар) арасындағы құқықтық қатынастарды реттейтін, өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторы бекіткен шарт;

      59-4) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторы – өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болған қалдықтарды және оның (олардың) орамасын жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастыруды жүзеге асыратын, Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын заңды тұлға;

      60) өндіріс қалдықтары - шикізаттың, материалдардың, өзге де бұйымдар мен өнімдердің өндіріс процесінде түзілген және бастапқы тұтыну қасиетін толық немесе ішінара жоғалтқан қалдықтары;

      61) өндiрiс пен тұтынудың орнықты моделi - қайта жаңартылмайтын ресурстарды тұтынуды азайту, қайта жаңартылатын ресурстарды қалпына келтiру және қоршаған ортаның антропогендiк ластануын азайту кезiнде өндiрiстiң өсуiмен сипатталатын әлеуметтiк-экономикалық модель;

      61-1) өз бетінше эмиссиялар – жылжымалы көздерден болатын эмиссияларды қоспағанда, экологиялық рұқсатсыз жүзеге асырылатын қоршаған ортаға эмиссиялар;

      62) парниктік газдар - атмосфераның табиғи және (немесе) антропогендік түрде шығатын, жылу беретін инфрақызыл сәулені сіңіретін және (немесе) оның шығу көзі болып табылатын, газ тәрізді құрамдас бөліктері;

      63) парниктік газдарды сіңіру бірлігі - парниктік газдардың сіңірілуін есептеу үшін қолданылатын көміртегі бірлігі;

      64) парниктік газдарды түгендеу - парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерінің көлемін айқындау;

      65) парниктік газдар шығарындылары көздерінің және сіңірулерінің мемлекеттік кадастры - парниктік газдар шығарындылары көздерін, олар шығарған шығарындылар мөлшерін, сондай-ақ қондырғы операторы үшін белгіленген шекара шегіндегі парниктік газдар сіңірулері мөлшерін есепке алу жүйесі;

      65-1) парниктік газдар шығарындылары мониторингінің жоспары – тиісті кезеңге бекітілген Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарының қолданылу кезеңіне немесе шығарындыларды азайту және парниктік газдарды сіңіруді ұлғайту жөніндегі жобаларды іске асыру мерзіміне қондырғы операторы әзірлейтін құжат;

      65-2) парниктік газдар шығарындыларына квоталарды өтеу – Көміртегі бірліктерінің мемлекеттік тізілімінде жүзеге асырылатын, есепті жылдағы парникті газдарды түгендеу туралы есепке сәйкес тиісті кезеңге бекітілген Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарының көміртегі бірліктерін айналымнан жыл сайынғы алып қою (есептен шығару);

      65-3) парниктік газдар шығарындыларының стационарлық көзі – парниктік газдар шығарындыларының орын ауыстырылмайтын көзі немесе пайдаланылуы үшін тіркелген қалыпты қажет ететін парниктік газдар шығарындыларының ауыстырылатын көзі;

      65-4) парниктік газдар шығарындыларының үлестік коэффициенті – парниктік газдар шығарындыларының өнімнің бірлігіне арақатынасының көрсеткіші;

      66) радиоактивтi қалдықтар - мөлшерi мен жинақталуы Қазақстан Республикасының атом энергиясын пайдалану саласындағы заңнамасында белгiленген радиоактивтi заттар үшiн регламенттелген мәндерден асатын радиоактивтi заттарды қамтитын қалдықтар;

      67) сараптама объектiсiн iске асыру - жоспарлау алдындағы, жобалау алдындағы және жобалау құжаттамасында көзделген шешiмдерге сәйкес өнеркәсiптiк және өзге де объектiлердi салу, пайдалану, жою, қызметтер көрсету, бұйымдар мен технологиялардың шаруашылық айналымға түсуi жөнiндегi жұмыстардың басталуы мен жүргізілу барысы, сондай-ақ нормативтiк құқықтық актiнiң қолданысқа енгiзiлуi, сараптама объектiсiнiң өзге де нақты жүзеге асырылуы;

      68) сарқынды сулар - өндірістік немесе тұрмыстық мұқтаждықтарға пайдаланылған және бұл ретте олардың бастапқы құрамын немесе физикалық қасиеттерін өзгерткен қосымша қоспа (кір) қосылған сулар. Атмосфералық жауын-шашын түскен сәтте елді мекендер мен өнеркәсіптік кәсіпорындардың аумағынан, көшелерге су себу кезінде немесе одан кейін ағатын сулар, пайдалы қазбаларды өндіру кезінде пайда болған сулар да сарқынды сулар болып есептеледі;

      69) су объектілері - құрлық бетінің рельефінде және жер қойнауында шоғырланған, шекаралары, көлемі мен су режимі бар сулар;

      70) сұйық қалдықтар – сарқынды сулардан басқа сұйық түрдегі кез келген қалдықтар;

      71) табиғат пайдаланушы - табиғи ресурстарды пайдалануды және (немесе) қоршаған ортаға эмиссияларды жүзеге асыратын жеке немесе заңды тұлға;

      72) табиғи объектiлер - шекарасы, көлемi және тiршiлiк режимi бар табиғи объектiлер;

      73) табиғи ресурстар - тұтыну құндылығы бар табиғи объектiлер: жер, жер қойнауы, су, өсiмдiктер мен жануарлар дүниесi;

      74) табиғи ресурстарды қорғау - табиғи ресурстардың әрбiр түрiн олардың тұтыну қасиеттерiн жоғалтуға әкеп соғатын тиiмсiз пайдаланудан, құрып кетуден, жұтаңданудан қорғауға бағытталған мемлекеттiк және қоғамдық шаралар жүйесi;

      75) табиғи ресурстардың сарқылуы - табиғи ресурстар қорларының сандық және сапалық сипаттамаларының iшiнара немесе толық жоғалуы;

      76) таза даму тетігі - парниктік газдар шығарындыларын шектеу және (немесе) азайту бойынша сандық міндеттемелері жоқ елдер аумағында парниктік газдар шығарындыларын шектеу және (немесе) азайту бойынша сандық міндеттемелері бар елдердің заңды тұлғалары қаржыландыратын, парниктік газдар шығарындыларын шектеу және (немесе) азайту жөніндегі жобаларды жүзеге асыру тетігі;

      77) тәуелсіз ақпарат беруші - парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін реттеу саласында жобалық тетіктерді есепке алу, мониторингтеу және іске асыру жөніндегі кәсіби қызметті жүзеге асыратын заңды тұлға;

      78) тұрмыстық қатты қалдықтар - қатты нысандағы коммуналдық қалдықтар;

      79) тұтыну қалдықтары - өнімдерді, бұйымдарды және өзге де заттарды тұтыну немесе пайдалану процесінде түзілген қалдықтар, сондай-ақ өзінің бастапқы тұтыну қасиеттерін толық немесе ішінара жоғалтқан тауарлар (өнім);

      80) шаруашылық және өзге де қызметтiң экологиялық қауiптi түрi - нәтижесiнде қоршаған ортаны авариялық ластайтын немесе ластауы мүмкiн жеке және (немесе) заңды тұлғалардың қызметi;

      81) шығарындылар квоталарымен сауда - парниктік газдар шығарындыларын азайтудың және сіңірудің нарықтық тетігі шеңберінде парниктік газдар шығарындылары квоталарын сатып алу және сату;

      82) шығарындыларды азайту бірлігі - бірлесіп жүзеге асыру тетігі шеңберінде жүзеге асырылатын жобаны іске асыру нәтижесінде алынған көміртегі бірлігі;

      83) шығарындылардың сертификатталған азайту бірлігі - таза даму тетігі шеңберінде жүзеге асырылатын жобаны іске асыру нәтижесінде алынған көміртегі бірлігі;

      84) шығарындыларды ішкі азайту бірлігі - парниктік газдар шығарындыларын азайтудың және (немесе) сіңірудің ішкі жобаларын іске асыру нәтижесінде қол жеткізілген, парниктік газдар шығарындыларын азайтудың және (немесе) сіңірудің көлемін айқындау мақсатында қолданылатын көміртегі бірлігі;

      85) экологиялық ағарту iсi - қоғамда экологиялық мәдениет негiздерiн қалыптастыру мақсатында экологиялық бiлiмді, қоршаған ортаның, табиғи ресурстардың жай-күйi, экологиялық қауiпсiздiк туралы ақпаратты тарату;

      86) экологиялық аудит – аудиттелетiн субъектiлердiң шаруашылық және өзге де қызметiн экологиялық тәуекелдердi анықтау мен бағалау және олардың қызметiнiң экологиялық қауiпсiздiк деңгейiн арттыру жөнiнде ұсынымдар әзiрлеуге бағытталған тәуелсiз тексеру;

      87) экологиялық бiлiм беру - жеке адамның қоршаған ортаның жай-күйi үшiн экологиялық жауапкершiлiгiн қамтамасыз ететiн бiлiм мен дағды жүйесiн, құндылық бағдарларын, адамгершілік-эстетикалық көзқарасын қалыптастыруға бағытталған, жеке адамды тәрбиелеудiң, оқытудың, оның өз бетінше бiлiм алуының және дамуының үздiксiз процесi;

      88) экологиялық (жасыл) инвестициялар - бірліктердің белгіленген мөлшерін беруден, Парниктік газдар шығарындаларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарындағы квоталар көлемінің резервін басқарудан алынған қаражатты парниктік газдар шығарындыларын азайтуға немесе сіңірілуін арттыруға бағытталған жобаларға, бағдарламаларға және іс-шараларға инвестициялау;

      89) экологиялық жүйе (экожүйе) - бiрыңғай функционалдық тұтастық ретiнде өзара іс-әрекет ететін организмдердiң және олар мекендейтiн тіршіліксіз ортаның өзара байланысты жиынтығы;

      90) экологиялық қауiп - антропогендiк және табиғи әсерлер ықпалынан, оның iшiнде дүлей зiлзалаларды қоса алғанда, зiлзалалар мен апаттар салдарынан қоршаған ортаның жай-күйi бұзылуының, өзгеруiнiң болуымен немесе ықтималдығымен сипатталатын, жеке адам мен қоғамның өмiрлiк маңызы бар мүдделерiне қауiп төндiретiн жай-күй;

      91) экологиялық қауiпсiздiк - қоршаған ортаға антропогендiк және табиғи әсер ету нәтижесiнде туындайтын қатерлерден жеке адамның, қоғамның және мемлекеттiң өмiрлiк маңызы бар мүдделерi мен құқықтарының қорғалуының жай-күйi;

      92) экологиялық қауiптi объект - салынуы және қызметi адамдардың денсаулығы мен қоршаған ортаға зиянды әсерiн тигiзуi мүмкiн немесе зиянды әсерiн тигiзетiн шаруашылық объектiсi және өзге де объект;

      93) экологиялық қауiптi техника мен жабдық - шаруашылық немесе өзге де қызметте пайдаланылатын және қоршаған ортаға қауiп төндiретiн тетіктер, машиналар, құрылғылар, аспаптар;

      94) экологиялық қауiптi технологиялар - өндiрiс процесiнде жүзеге асырылатын және қоршаған ортаға қауiп төндiретiн шикiзатты, материалды немесе жартылай фабрикатты өңдеу, жасау, олардың жай-күйiн, қасиеттерiн, нысанын өзгерту әдiстерiнiң жиынтығы;

      95) экологиялық менеджмент - қоршаған ортаны қорғауды әкiмшiлiк басқару, ол кәсiпорынның экологиялық саясатын әзiрлеуге, енгiзуге, орындауға, талдауға және қолдауға арналған ұйымдастыру құрылымын, жоспарлауды, жауапкершiлiктi, әдiстердi, рәсiмдердi, процестер мен ресурстарды қамтиды;

      96) экологиялық мониторинг - қоршаған ортаның жай-күйiн және оған әсер етудi жүйелi түрде қадағалау мен бағалау;

      97) экологиялық нормалау - қағидалардың (нормалардың) және олардағы қамтылған қоршаған орта жай-күйiнiң және оған әсер ету дәрежесiнiң сандық және сапалық көрсеткiштерiнің (нормативтерiнің) жүйесi;

      98) экологиялық рұқсат - жеке және заңды тұлғалардың қоршаған ортаға эмиссияларды жүзеге асыру құқығын куәландыратын құжат;

      99) экологиялық сараптама - көзделiп отырған шаруашылық және өзге де қызметтiң қоршаған орта сапасының нормативтерiне және экологиялық талаптарға сәйкестiгiн белгiлеу, сондай-ақ осы қызметтiң қоршаған ортаға тигiзуi мүмкiн қолайсыз әсерлерiнiң және олармен байланысты әлеуметтiк салдарлардың алдын алу мақсатында экологиялық сараптама объектiсiн iске асыруға жол берiлуiн айқындау;

      100) экологиялық таза өнiм белгiсi - таңбаланған өнiмнiң экологиялық таза өнiм стандарттарына сәйкестiгiн растайтын тiркелген белгi;

      101) экологиялық талаптар - осы Кодексте, Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерi мен нормативтiк-техникалық құжаттарында қамтылған, қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына терiс әсер ететін шаруашылық және өзге де қызметтi шектеу және оларға тыйым салу;

      102) экологиялық таңбалау – Қазақстан Республикасының техникалық реттеу саласындағы заңнамасында белгiленген тәртiппен сәйкестiгi растаудан өткен өнiмге экологиялық таза өнiм белгiсiн беру;

      103) экологиялық тәуекел - белгiлi бiр факторлардың әсері салдарынан қоршаған орта және (немесе) табиғи объектiлер жай-күйiнiң қолайсыз өзгерiстерге ұшырау ықтималдығы;

      104) эмиссиялардың техникалық үлестiк нормативтерi - ел экономикасы үшiн қолдануға болатын шығындар кезiнде қоршаған ортаға эмиссияларды нақты техникалық құралдармен қамтамасыз ету мүмкiндiгiн негiзге ала отырып айқындалатын, олардың уақыт бiрлiгiндегі немесе шығарылатын өнiм бiрлiгiндегі немесе басқа да көрсеткiштердегі шамалары;

      105) эмиссиялар нормативтерi - қоршаған орта сапасы нормативтерiнiң сақталуын қамтамасыз етуге жол берiлетiн эмиссиялар көрсеткiштерi.

      Ескерту. 1-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгерістер енгізілді - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.10.2015 № 376-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 17.11.2015 № 407-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 08.04.2016 № 491-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.02.2017 № 49-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) ; 05.04.2017 № 56-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.12.2018 № 210-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 09.11.2020 № 373-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

2-бап. Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасы

      1. Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және осы Кодекс пен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.

      2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Кодекстегiден өзгеше ережелер белгiленген болса, онда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.

      3. Осы Кодекс пен Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау саласындағы қатынастарды реттейтiн нормалары бар өзге де заңдарының арасында қайшылық болған жағдайда, осы Кодекстiң ережелерi қолданылады.

      4. Қоршаған орта объектiлерiн қорғау мен пайдалану және ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы қатынастар осы Кодексте реттелмеген бөлiгiнде Қазақстан Республикасының арнаулы заңдарымен реттеледi.

3-бап. Осы Кодексте реттелетiн қатынастар

      1. Осы Кодексте Қазақстан Республикасы аумағының шегiнде табиғи ресурстарды пайдалану мен қоршаған ортаға әсер етуге байланысты шаруашылық және өзге де қызметтi жүзеге асыру кезiнде қоршаған ортаны қорғау, қалпына келтiру және сақтау, табиғи ресурстарды пайдалану мен молықтыру саласындағы қатынастар реттеледi.

      2. Жеке және заңды тұлғалар, мемлекет, сондай-ақ қоршаған ортаны қорғау саласында мемлекеттiк реттеудi және табиғи ресурстарды пайдалану саласында мемлекеттiк басқаруды жүзеге асыратын мемлекеттiк органдар осы Кодексте реттелетiн қатынастардың қатысушылары болып табылады.

4-бап. Қазақстан Республикасы орнықты дамуының экологиялық негiздерi

      Қазақстан Республикасы орнықты дамуының экологиялық негiздерi:

      1) адам өмiрi мен денсаулығы үшiн қолайлы қоршаған ортаны қамтамасыз ету жөнiндегi мақсатқа мемлекеттiң қол жеткiзуi;

      2) қоршаған ортаны қорғау және биоәртүрлiлiктi сақтау;

      3) Қазақстан Республикасының өз табиғи ресурстарын өндiруге құқықтарын қамтамасыз ету мен iске асыру және табиғи ресурстарды пайдалану мен қоршаған ортаға әсер ету мәселелерiнде ұлттық мүдделердi қорғау;

      4) қазiргi және болашақ ұрпақтардың сұранысын әдiл қанағаттандыру;

      5) өндiрiс пен тұтынудың орнықты үлгiлерiн дамыту;

      6) қоршаған ортаның жай-күйiн есепке ала отырып, экологиялық нормалаудың әлеуметтiк және экономикалық даму талаптарына сай келуi;

      7) әрбiр адамның экологиялық ақпаратқа қол жеткiзу құқығын сақтау және жұртшылықтың қоршаған ортаны қорғау мен орнықты даму мәселелерiн шешуге жан-жақты қатысуы;

      8) қоршаған ортаны қорғау саласында қабылданатын шаралардың жариялылығын қамтамасыз ету;

      9) Жердiң экожүйесiнiң салауатты жай-күйi мен тұтастығын сақтау, қорғау мен қалпына келтiру мақсатындағы жаhандық әрiптестiк;

      10) қоршаған ортаға залал келтiргенi үшiн жауаптылыққа қатысты халықаралық құқықтың дамуына жәрдемдесу;

      11) қоршаған ортаға елеулi залал келтiретiн немесе адам денсаулығы үшiн зиянды деп есептелетiн қызмет пен заттардың кез келген түрлерiн басқа мемлекеттерге көшiру мен ауыстыруды тежеу, болдырмау, сондай-ақ қоршаған ортаға елеулi немесе орны толмайтын залал қатерi төнген жағдайларда сақтандыру шараларын қолдану болып табылады.

5-бап. Қазақстан Республикасы экологиялық заңнамасының негiзгi принциптерi

      Қазақстан Республикасы экологиялық заңнамасының негiзгi принциптерi:

      1) Қазақстан Республикасының орнықты дамуын қамтамасыз ету;

      2) экологиялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету;

      3) экологиялық қатынастарды реттеу кезiндегi экожүйелi көзқарас;

      4) қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттiк реттеу және табиғи ресурстарды пайдалану саласындағы мемлекеттiк басқару;

      5) қоршаған ортаны ластаудың және оған кез келген басқа түрде залал келтiрудi болдырмау жөнiнде алдын алу шараларының мiндеттiлiгi;

      6) Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзғаны үшiн жауаптылықтан бұлтартпау;

      7) қоршаған ортаға келтiрiлген залалды өтеу мiндеттiлiгi;

      8) қоршаған ортаға әсер етудiң ақылы болу және оған рұқсат алу тәртiбi;

      9) табиғи ресурстарды пайдалану мен қоршаған ортаға әсер ету кезiнде неғұрлым экологиялық таза және ресурс үнемдеушi технологияларды қолдану;

      10) қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi мемлекеттiк органдар қызметiнiң өзара әрекеттестiгi, үйлесiмдiлiгi мен жариялылығы;

      11) табиғат пайдаланушыларды қоршаған ортаны ластауды болдырмауға, азайтуға және оны жоюға, қалдықтарды кемiтуге ынталандыру;

      11-1) өндiрiс және тұтыну қалдықтарын қайталама ресурстар ретiнде пайдаланудың басымдығы;

      12) экологиялық ақпараттың қолжетiмдiлiгi;

      13) табиғи ресурстарды пайдалану мен қоршаған ортаға әсер ету кезiнде ұлттық мүдделердi қамтамасыз ету;

      14) Қазақстан Республикасы экологиялық заңнамасының халықаралық құқық принциптерiмен және нормаларымен үйлесуi;

      15) жоспарланып отырған шаруашылық және өзге де қызметтiң экологиялық қауiптiлiгi презумпциясы және оны жүзеге асыру туралы шешiмдер қабылдаған кезде қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына әсерiн бағалау мiндеттiлiгi болып табылады.

      Ескерту. 5-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 28.04.2016 № 506-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
     

6-бап. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттiк реттеудiң және табиғи ресурстарды пайдалану саласындағы мемлекеттiк басқарудың негiзгiережелерi

      1. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттiк реттеу:

      1) қоршаған ортаны қорғау саласындағы қызметтi лицензиялауды;

      2) экологиялық нормалауды;

      3) қоршаған ортаны қорғау саласындағы техникалық реттеуді;

      4) мемлекеттiк экологиялық сараптаманы;

      5) экологиялық рұқсаттар берудi;

      6) мемлекеттiк экологиялық бақылауды;

      7) қоршаған ортаны қорғауды экономикалық реттеу жүйесiн, неғұрлым экологиялық таза технологияларды енгiзудi ынталандыруды, табиғат қорғау iс-шараларын қаржыландыру жүйесiн;

      7-1) парниктік газдар шығарындыларын квоталауды;

      7-2) парниктік газдарды түгендеуді;

      7-3) парниктік газдар шығарындыларын азайту мен сіңірудің нарықтық тетігін белгілеуді;

      7-4) парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерінің нақты көлемінің мониторингі жүйесін;

      8) мемлекеттiк экологиялық мониторингтi;

      9) табиғат пайдаланушыларды, қоршаған ортаны ластау көздерi мен учаскелерiн мемлекеттiк есепке алуды;

      10) экологиялық бiлiм беру мен ағарту iсiн қамтиды.

      2. Табиғи ресурстарды пайдалану саласындағы мемлекеттiк басқару:

      1) табиғи ресурстарды пайдалану саласындағы мемлекеттiк жоспарлауды;

      2) табиғи ресурстарды қорғауға, пайдалануға және молықтыруға мемлекеттiк бақылау жасауды;

      3) табиғи ресурстарды пайдалану құқығына лицензиялар, рұқсаттар берудi және шарттар (келiсiмшарттар) жасасуды;

      4) табиғи ресурстарды қалпына келтiру мен молықтыруды, ресурс үнемдейтiн технологияларды енгiзудi ұйымдастыруды;

      5) табиғи ресурстардың мониторингi мен кадастрларын жүргiзудi;

      6) табиғи ресурстарды пайдалануға лимиттер белгiлеу мен квоталар бөлудi;

      7) табиғи ресурстарды пайдалануды, қалпына келтiру мен молықтыруды жүзеге асыратын мемлекеттiк заңды тұлғаларды басқаруды;

      8) табиғи ресурстарды қорғауды ұйымдастыруды қамтиды.

      Ескерту. 6-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
     

7-бап. Қоршаған ортаны қорғау объектiлерi

      1. Жер, жер қойнауы, жер үстi және жер асты сулары; атмосфералық ауа; ормандар мен өзге де өсiмдiктер; жануарлар дүниесi, тiрi организмдердiң гендiк қоры; табиғи экологиялық жүйелер, климат және Жердiң озон қабаты жойылудан, тозудан, зақымданудан, ластанудан және өзге де зиянды әсерден қорғалуға тиiс.

      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар және мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерi айрықша қорғалуға тиiс.

8-бап. Мемлекеттiк табиғи-қорық қоры

      1. Мемлекеттiк табиғи-қорық қоры - табиғат эталондары, уникумдар және реликттер, генетикалық резерв, ғылыми зерттеулер, ағарту, бiлiм беру, туризм мен рекреация нысанасы ретiнде экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық жағынан ерекше құнды, мемлекеттiк қорғауға алынған қоршаған орта объектiлерiнiң жиынтығы.

      2. Мемлекеттiк табиғи-қорық қорының объектiлерi "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгiленедi.

      3. Мемлекеттiк табиғи-қорық қорын қорғау ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құру жолымен, сондай-ақ қоршаған ортаның экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық жағынан ерекше құнды объектiлерiн пайдалануға тыйым салу мен шектеулер белгiлеу арқылы қамтамасыз етiледi.

9-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақ

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақ - ерекше қорғау режимi белгiленген мемлекеттiк табиғи-қорық қорының табиғи кешендерi мен объектiлерi бар жер, су объектiлерiнiң және олардың үстiндегi әуе кеңiстiгiнiң учаскелерi.

      2. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың түрлерi, құру тәртiбi, қорғау режимiнiң түрi, сондай-ақ ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жекелеген түрлерiнiң қызметiн ұйымдастыру ерекшелiктерi "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгiленедi.

10-бап. Табиғат пайдалану ұғымы және оның түрлерi

      1. Адамның күнделiктi өмiрiнде, жеке және заңды тұлғалардың шаруашылық және өзге де қызметiнде табиғи ресурстарды пайдалануы және (немесе) қоршаған ортаға әсер етуi табиғат пайдалану болып табылады.

      2. Табиғат пайдалану жалпы және арнайы болып бөлiнедi.

      3. Жалпы табиғат пайдалану тұрақты болып табылады және халықтың өмiрлiк қажеттi сұраныстарын қанағаттандыру үшiн және табиғи ресурстар пайдалануға берiлмей, тегiн жүзеге асырылады.

      Егер Қазақстан Республикасының заңдарында көзделсе, табиғатты жалпы пайдалануды шектеуге жол берiледi.

      4. Арнайы табиғат пайдалану - осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында белгiленген тәртiппен табиғи ресурстарды ақылы негiзде пайдалануды және (немесе) қоршаған ортаға эмиссияларды жүзеге асыратын жеке және (немесе) заңды тұлғаның қызметi.

      5. Табиғат пайдалану түрлерiне:

      1) жердi пайдалану;

      2) суды пайдалану;

      3) орманды пайдалану;

      4) жер қойнауын пайдалану;

      5) жануарлар дүниесiн пайдалану;

      6) өсiмдiктер дүниесiн пайдалану;

      7) қоршаған ортаға эмиссиялар;

      8) Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленетiн өзге де табиғат пайдалану түрлерi жатады.

      6. Табиғат пайдалану түрлерi бойынша арнайы табиғат пайдалану құқығының туындау ерекшелiктерi Қазақстан Республикасының заңдарында айқындалады.

      7. Арнайы табиғат пайдалану табиғат пайдаланудың бiр түрiн не олардың бiрнеше түрiнiң жиынтығын қамтуы мүмкiн.

11-бап. Табиғат пайдаланушылар

      1. Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты немесе уақытша тұратын жеке және заңды тұлғалар табиғат пайдаланушылар болуы мүмкiн.

      2. Табиғат пайдаланушылар:

      1) тұрақты (табиғат пайдалану құқығы мерзiмi шектелмейтiн сипатта болады) және уақытша (табиғат пайдалану құқығы белгiлi бiр мерзiммен шектелген);

      2) бастапқы (табиғат пайдалану құқығы мемлекеттен не басқа да бастапқы табиғат пайдаланушылардан сол құқықтан айыру немесе әмбебап құқық мирасқорлығы тәртiбiмен алынған) және кейiнгi (табиғатты уақытша пайдалану құқығы бұл мәртебенi өзiнде сақтап қалатын бастапқы табиғат пайдаланушыдан шарт негiзiнде алынған) болуы мүмкiн.

      3. Табиғат пайдаланушылар осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнде белгiленген талаптарды сақтауға мiндеттi.

12-бап. Арнайы табиғат пайдалану құқығының туындау негiздерi және оны жүзеге асыру шарттары

      1. Арнайы табиғат пайдалану құқығы:

      1) табиғи ресурстарды пайдалану мен алуға және қоршаған ортаны қорғау саласында жекелеген қызмет түрлерiн жүзеге асыруға лицензиялар және (немесе) рұқсаттар;

      2) табиғи ресурстарды Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен табиғат пайдалануға беру туралы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң немесе жергiлiктi атқарушы органдардың шешiмдерi;

      3) Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде белгiленген тәртiппен жасалатын табиғат пайдалануға арналған шарттар (келiсiмшарттар) негiзiнде туындайды.

      2. Арнайы табиғат пайдалану құқығы Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде көзделген тәртiппен, осы баптың 1-тармағында көрсетiлген бiр, екi не барлық актiлер негiзiнде туындауы мүмкiн.

      3. Жылжымалы көздерден туындайтын эмиссияларды қоспағанда, қоршаған ортаға эмиссияларды жүзеге асыратын табиғат пайдаланушылардың арнайы табиғат пайдалану құқығын жүзеге асыруына экологиялық рұқсаттар болған кезде жол берiледi.

      4. Табиғи ресурстарды пайдалану құқығы жеке және (немесе) заңды тұлғаларға Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiне сәйкес берiледi.

      5. Арнайы табиғат пайдалану құқығын алған жеке және заңды тұлғалар, Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, оларға билiк ете алмайды.

      6. Арнайы табиғат пайдалану құқығы мемлекет қауiпсiздiгiн және қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес шектелуi немесе оған тыйым салынуы мүмкін.

      Ескерту. 12-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2009.11.16 N 200-IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

2-тарау. ЖЕКЕ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ, ҚОҒАМДЫҚ БIРЛЕСТIКТЕРДIҢ ЖӘНЕ
ЖЕРГIЛIКТI ӨЗIН-ӨЗI БАСҚАРУ ОРГАНДАРЫНЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН
МIНДЕТТЕРI

13-бап. Жеке тұлғалардың қоршаған ортаны қорғау саласындағы құқықтары мен мiндеттерi

      1. Жеке тұлғалардың:

      1) өздерiнiң өмiрi мен денсаулығына қолайлы қоршаған ортаға;

      2) қоршаған ортаны қорғау мен сауықтыру жөнiндегi шараларды жүзеге асыруға;

      3) қоршаған ортаны қорғау қоғамдық бiрлестiктерi мен қорларын құруға;

      4) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен мемлекеттiк органдардың қоршаған ортаға қатысты мәселелер бойынша шешiмдер қабылдау процесiне қатысуға;

      5) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қоршаған ортаны қорғау саласындағы бейбіт жиналыстарға, референдумдарға қатысуға;

      6) мемлекеттiк органдар мен ұйымдарға қоршаған ортаны қорғау мәселелерi бойынша хаттар, шағымдар, арыздар, сұрау салулар мен ұсыныстар беруге және оларды қарауды талап етуге;

      7) мемлекеттiк органдар мен ұйымдардан уақтылы, толық және дұрыс экологиялық ақпарат алуға;

      8) қоршаған ортаны қорғау мәселелерi бойынша нормативтiк құқықтық актiлер жобаларын әзiрлеу кезеңiнде оларды талқылауға қатысуға және әзiрлеушiлерге өз ескертпелерiн ұсынуға;

      9) қоршаған ортаға байланысты жоспарлар мен бағдарламаларды дайындау процесiне қатысуға;

      10) қоғамдық экологиялық сараптама өткiзу туралы ұсыныс жасап, оған қатысуға;

      11) кәсiпорындарды, құрылыстар мен экологиялық жағынан қауiптi өзге де объектiлердi орналастыру, салу, реконструкциялау және пайдалануға беру туралы, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалардың қоршаған орта мен адам денсаулығына терiс әсер ететiн шаруашылық және өзге де қызметiн шектеу мен тоқтату туралы шешiмдердiң әкiмшiлiк немесе сот тәртiбiмен күшiн жоюды талап етуге;

      12) Қазақстан Республикасы экологиялық заңнамасының бұзылуы салдарынан өздерiнiң денсаулығы мен мүлкiне келтiрiлген зиянның өтелуi туралы сотқа талап-арыз беруге құқығы бар.

      2. Жеке тұлғалар:

      1) қоршаған ортаны сақтауға, табиғи ресурстарға ұқыпты қарауға;

      2) табиғи ресурстарды ұтымды пайдалануға, қоршаған ортаны қорғауға және экологиялық қауiпсiздiктi қамтамасыз етуге бағытталған шараларды iске асыруға жәрдемдесуге;

      3) өз кiнәсiнен экологиялық қауiпсiздiкке төнуi мүмкiн қатердi болдырмауға;

      4) өз қызметiн Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасына сәйкес жүзеге асыруға мiндеттi.

      3. Жеке тұлғалардың Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген өзге де құқықтары мен мiндеттерi болады.

      Ескерту. 13-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 16.11.2015 № 404-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 25.05.2020 № 334-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

14-бап. Қоғамдық бiрлестiктердiң қоршаған ортаны қорғау саласындағы құқықтары мен мiндеттерi

      1. Қоғамдық бiрлестiктердiң қоршаған ортаны қорғау саласында өз қызметiн жүзеге асыру кезiнде:

      1) экологиялық бағдарламаларды әзiрлеуге және насихаттауға, азаматтардың құқықтары мен мүдделерiн қорғауға, оларды қоршаған ортаны қорғау саласындағы белсендi қызметке ерiктi негiзде тартуға;

      1-1) қоршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстарды пайдалану мәселелері бойынша жеке және заңды тұлғалардың құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерін қорғау үшін, оның ішінде белгіленбеген тұлғалар тобының мүдделерінде сотқа жүгінуге;

      2) қоршаған ортаны қорғау мен сауықтыру, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану мен молықтыру жөнiндегi жұмыстарды орындауға, экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық жағынан ерекше құнды қоршаған орта объектiлерiн қорғауға, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың қызметiне қатысуға;

      3) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен мемлекеттiк органдардың қоршаған ортаға қатысты мәселелер бойынша шешiмдер қабылдау процесiне қатысуға;

      4) экологиялық бiлiм беру мен ағарту жұмыстарын орындауға, қоршаған ортаны қорғау саласында ғылыми зерттеулер жүргiзуге;

      5) қоғамдық экологиялық сараптамаға және қоғамдық тыңдаулар өткiзуге бастамашылық жасауға және оларды ұйымдастыруға;

      6) қоғамдық экологиялық бақылауды жүзеге асыруға;

      7) мемлекеттiк органдар мен ұйымдардан уақтылы, толық және дұрыс экологиялық ақпарат алуға;

      8) қоршаған ортаны қорғау саласында мемлекеттiк органдармен және халықаралық ұйымдармен ынтымақтасуға және өзара iс-қимыл жасауға, олармен келiсiмдер жасауға, олар үшiн шарттар бойынша Қазақстан Республикасы заңнамасында көзделген белгiлi бiр жұмыстарды орындауға;

      9) қоршаған ортаны қорғау мәселелерi бойынша нормативтiк құқықтық актiлер жобаларын әзiрлеу кезеңiнде оларды талқылауға қатысуға және әзiрлеушiлерге өз ескертпелерiн ұсынуға;

      10) қоршаған ортаға байланысты жоспарлар мен бағдарламаларды дайындау процесiне қатысуға;

      11) жеке және (немесе) заңды тұлғаларды жауапқа тарту туралы мәселелер қоюға, Қазақстан Республикасы экологиялық заңнамасының бұзылуы салдарынан азаматтардың денсаулығына және (немесе) мүлкiне келтiрiлген зиянның өтелуi туралы сотқа талап-арыз беруге;

      12) кәсiпорындарды, құрылыстар мен экологиялық жағынан қауiптi өзге де объектiлердi орналастыру, салу, реконструкциялау және пайдалануға беру туралы шешiмдердiң әкiмшiлiк немесе сот тәртiбiмен күшiн жоюды, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалардың қоршаған орта мен адам денсаулығына терiс әсер ететiн шаруашылық және өзге де қызметiн шектеу, тоқтата тұру және тоқтату туралы шешiм шығаруды талап етуге;

      13) қоршаған ортаны қорғау қорларын құруға құқығы бар.

      2. Қоғамдық бiрлестiктер қоршаған ортаны қорғау саласындағы өз қызметiн жүзеге асыру кезiнде:

      1) табиғи ресурстарды ұтымды пайдалануға, қоршаған ортаны қорғауға және экологиялық қауiпсiздiктi қамтамасыз етуге бағытталған шараларды iске асыруға жәрдемдесуге;

      2) өз қызметiн Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асыруға мiндеттi.

      3. Қоғамдық бiрлестiктердiң Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген өзге де құқықтары мен мiндеттерi болады.

      Ескерту. 14-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

15-бап. Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы өкiлеттiктерi

      Жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының қоршаған ортаны қорғау мен табиғат пайдалану саласындағы өкiлеттiктерiне:

      1) елдi мекендердi абаттандыру мен көгалдандыру жөнiндегi жұмыстарды ұйымдастыру;

      2) елдi мекендердi санитарлық тазартуды қамтамасыз ету жөнiндегi жұмыстарды ұйымдастыру;

      3) өндiрiс және тұтыну қалдықтарын сақтау мен көму орындарын күтiп ұстау;

      4) жергiлiктi атқарушы органдарға, тарихи-мәдени мұраны қорғау мен пайдалану жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға экологиялық, ғылыми, тарихи-мәдени және рекреациялық құндылығы бар табиғи және басқа да объектiлердi тарих немесе мәдениет ескерткiштерi деп жариялау туралы ұсыныстар енгiзу жатады.

3-тарау. МЕМЛЕКЕТТIК ОРГАНДАРДЫҢ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ ЖӘНЕ
ТАБИҒАТ ПАЙДАЛАНУ САЛАСЫНДАҒЫ ҚҰЗЫРЕТI

16-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң құзыретi

      Қазақстан Республикасының Үкiметi қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласында:

      1) қоршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстарды пайдалану, қалдықтармен жұмыс iстеу саласындағы мемлекеттiк саясаттың негiзгi бағыттарын, оларды жүзеге асыру жөнiндегi стратегиялық шараларды әзiрлейдi;

      1-1) Қазақстан Республикасының климаттың өзгеруі саласындағы халықаралық шарттары бойынша міндеттемелерін орындау жөніндегі мемлекеттік саясатты іске асыруды жүзеге асырады;

      2) алып тасталды - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
      3) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      4) табиғи ресурстарды Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен табиғат пайдалануға беру туралы шешiмдер қабылдайды;

      4-1) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторын айқындайды, сондай-ақ акционер (құрылтайшы) ретінде өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторын құруға қатысуға, өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторының акцияларын (жарғылық капиталға қатысу үлестерін) сатып алуға құқылы;

      4-2) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерін іске асыру қағидаларын бекітеді;

      4-3) аукциондық бағаларды индекстеу тәртібін қамтитын қалдықтарды энергетикалық кәдеге жарату арқылы өндірілген электр энергиясына шекті аукциондық бағаларды айқындау қағидаларын бекітеді;

      5) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
      6) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);

      7) мыналарды:

      Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарын;

      қоршаған ортаны ластаудан келтiрiлген залалды экономикалық бағалау қағидаларын;

      Мемлекеттік экологиялық ақпарат қорын жүргізу қағидаларын;

      қоршаған ортаның жай-күйі туралы және Қазақстан Республикасының табиғи ресурстарын пайдалану туралы ұлттық баяндаманы әзірлеу қағидаларын бекітеді;

      8) ерекше экологиялық, ғылыми және мәдени маңызы бар қоршаған ортаны қорғау объектiлерiнiң тiзбесiн айқындайды;

      9) мыналарды:

      Каспий теңiзiнiң солтүстiк бөлiгiндегi мемлекеттiк қорық аймағының шекарасын;

      қалдықтарды әкелу, әкету және транзиттеу тәртiбiн;

      парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің және Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарындағы квоталардың белгіленген мөлшердегі резерві мен көлемін қалыптастыру тәртібін;

      парниктік газдар шығарындыларын азайту мен сіңіруге бағытталған жобаларды қарау, мақұлдау және іске асыру тәртібін белгілейді;

      10) халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асырады;

      11) аумақты төтенше экологиялық жағдай аймағы деп жариялайды және төтенше экологиялық жағдай аймағы құқықтық режимiнiң қолданысын тоқтату туралы шешiм қабылдайды;

      11-1) жобаларды іске асыру кезінде алынған парниктік газдар шығарындыларын азайту мен сіңіру бірліктерінің бөлігін басқа елдердің тізіліміне беруді және (немесе) оларды квоталардың белгіленген мөлшер резервіне немесе Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарындағы квоталар көлемінің резервіне беруді шектеу туралы шешім қабылдайды;

      12) өзіне Қазақстан Республикасының Конституциясымен, заңдарымен және Қазақстан Республикасы Президентінің актілерімен жүктелген өзге де функцияларды орындайды.

      Ескерту. 16-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.10 N 101-IV (2009.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.07.22 № 479-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 қолданысқа енгізіледі), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 21.06.2013 № 107-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік отыз күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 17.11.2015 № 407-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 08.04.2016 № 491-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 09.11.2020 № 373-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

17-бап. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның құзыретi

      Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган:

      1) қоршаған ортаны қорғау саласында бiрыңғай мемлекеттiк саясатты жүргiзедi;

      1-1) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      1-2) қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырады;

      1-3) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);

      1-4) құзыреті шегінде коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы нормативтік-техникалық құжаттаманы әзірлейді және бекітеді;

      1-5) коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу саласында әдістемелік қамтамасыз етуді ұйымдастырады;

      1-6) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);

      1-7) коммуналдық қалдықтардың түзілу және жинақталу нормаларын есептеудің үлгілік қағидаларын әзiрлейдi және бекітеді;

      1-8) құзыреті шегінде қоршаған ортаны қорғау саласындағы нормативтік-техникалық құжаттарды әзірлейді және бекітеді;

      1-9) құзыреті шегінде қоршаған ортаны қорғау саласындағы әдістемелік ұсынымдарды әзірлейді және бекітеді;

      2) өз құзыретi шегiнде орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың қоршаған ортаны қорғауды жүзеге асыру бөлiгiндегi қызметiн үйлестiредi;

      3) климатты және Жердiң озон қабатын қорғау саласында мемлекеттiк басқаруды жүзеге асырады;

      4) жеке және заңды тұлғалардың климатты және Жердiң озон қабатын қорғау, биоәртүрлiлiктi сақтау, жердiң шөлейттенуi мен жұтаңдауы саласындағы қызметiн үйлестiрудi өз құзыретi шегiнде жүзеге асырады;

      5) өз құзыретi шегiнде шаруашылық және өзге де қызмет бойынша экологиялық нормативтер мен экологиялық талаптарды бекiтедi немесе келiседi;

      6) қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткiштерін әзiрлейдi;

      7) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      8) өз құзыреті шегінде экологиялық рұқсаттар бередi, оларда қоршаған ортаға арналған эмиссияларға лимиттер белгiлейдi;

      8-1) алып тасталды - ҚР 2012.04.27 N 15-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

      8-2) жергілікті атқарушы органдардың қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттік қызметтерді көрсету жөніндегі қызметін бақылауды жүзеге асырады;

      8-3) ведомстводан тыс кешенді сараптама құрамында жобалардың экологиялық сараптамасын жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалардың қызметін бақылауды жүзеге асырады;

      9) мемлекеттiк экологиялық бақылауды жүзеге асырады;

      9-1) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерінің іске асырылуын мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады;

      9-2) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторын айқындау үшін Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс береді;

      10) қоршаған ортаны қорғау саласындағы жұмыстарды орындауға және қызметтер көрсетуге лицензиялар берудi жүзеге асырады;

      11) табиғи ресурстарды пайдалану саласындағы лицензияларды, рұқсаттарды, шарттарды (келiсiмшарттарды) өз құзыретi шегiнде келiседi;

      11-1) табиғат қорғау іс-шараларының жоспарларын келіседі;

      12) осы бапта және Қазақстан Республикасының өзге де заңнамасында белгіленген өз құзыреті шегінде мемлекеттік экологиялық сараптаманы жүргізеді, сондай-ақ Қазақстан Республикасында экологиялық сараптама жүргізу жөніндегі қызметті үйлестіреді және оған әдістемелік басшылықты жүзеге асырады;

      12-1) Қазақстан Республикасының сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен құрылыс жобаларының ведомстводан тыс кешенді сараптамасы немесе қала құрылысы жобаларының кешенді қала құрылысы сараптамасы құрамында І санаттағы объектілер бойынша жобаларға мемлекеттік экологиялық сараптаманы жүргізеді;

      13) алып тасталды - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

      14) мiндеттi экологиялық аудит жүргiзу туралы шешiм қабылдайды және міндетті экологиялық аудит жүргізу туралы қорытындының нысанын бекiтедi;

      15) қоршаған орта жай-күйiнiң мемлекеттiк мониторингiн және мониторингтiң жекелеген арнайы түрлерiн жүргiзудi ұйымдастырады, сондай-ақ Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiн жүргiзудi үйлестiредi;

      16) Табиғи ресурстар кадастрларының бiрыңғай жүйесiн жүргiзедi;

      17) Өндiрiс және тұтыну қалдықтарының мемлекеттiк кадастрын жүргiзудi ұйымдастырады;

      18) Зиянды заттарды, радиоактивтi қалдықтарды көмудiң және сарқынды суларды жер қойнауына жiберудiң мемлекеттiк кадастрын жүргiзудi ұйымдастырады және оны жүргiзу жөнiндегi нұсқаулық-әдiстемелiк құжаттарды бекiтедi;

      19) қоршаған ортаның ластану учаскелерiн мемлекеттiк есепке алуды ұйымдастырады;

      20) Озон қабатын бұзатын заттарды тұтынудың мемлекеттiк кадастрын жүргiзудi ұйымдастырады;

      20-1) көміртегі бірліктерінің мемлекеттік тізілімін жүргізуді ұйымдастырады;

      20-2) парниктік газдар шығарындылары көздерінің және сіңірулерінің мемлекеттік кадастрын жүргізуді ұйымдастырады;

      20-3) қалдықтарды кәдеге жаратуды ынталандыру және олардың түзілу көлемін азайту жөніндегі іс-шаралар тізбесін айқындайды;

      20-4) Ластауыштардың шығарындылары мен тасымалдарының мемлекеттік тіркелімін жүргізуді жүзеге асырады;

      21) озонды бұзатын заттарды және құрамында солар бар өнiмдердi Еуразиялық экономикалық одаққа кірмейтін елдерден Қазақстан Республикасының аумағына әкелуді және Қазақстан Республикасының аумағынан осы елдерге әкетуді лицензиялауды жүзеге асырады;

      21-1) озонды бұзатын заттарды пайдалана отырып жұмыстар жүргізуге, құрамында озонды бұзатын заттар бар жабдықты жөндеуге, монтаждауға, оған қызмет көрсетуге рұқсат береді;

      21-2) Қазақстан Республикасының аумағы бойынша қалдықтарды трансшекаралық тасымалдауға қорытынды береді;

      22) алып тасталды - ҚР 29.03.2016 № 479-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      23) Экологиялық ақпараттың мемлекеттiк қорын жүргiзудi ұйымдастырады, қоршаған ортаға әсердi бағалау рәсiмiне және белгiленiп отырған шаруашылық және өзге де қызмет бойынша шешiмдер қабылдау процесiне қатысты экологиялық ақпаратқа қол жеткiзу мерзiмдерi мен тәртiбiн белгiлейдi;

      24) ең озық қолжетiмдi технологиялар тiзбесiн әзiрлейдi және олардың тiзiлiмiн жүргiзудi ұйымдастырады;

      24-1) экологиялық қауіпті технологиялардың, техника мен жабдықтың тізілімін жүргізеді;

      24-2) мұнайдың теңізге және Қазақстан Республикасының ішкі су айдындарына авариялық төгілуін жоюға арналған диспергенттердің тізбесін бекітеді;

      25) әр түрлi дәрежедегi полигондарда орналастыру үшiн қалдықтар тiзбесiн айқындайды;

      26) қоршаған ортаны қорғау саласындағы техникалық регламенттердi әзiрлейдi;

      26-1) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерін іске асыру қағидаларын әзірлейді;

      26-2) құзыреті шегінде стандарттау жөніндегі құжаттардың жобаларын қарауды, сондай-ақ стандарттау саласындағы уәкілетті органға енгізу үшін ұлттық, мемлекетаралық стандарттарды, ұлттық техникалық-экономикалық ақпарат сыныптауыштарын және стандарттау жөніндегі ұсынымдарды әзірлеу, өзгерістер енгізу, қайта қарау және күшін жою жөнінде ұсыныстар дайындауды жүзеге асырады;

      26-3) эмиссиялардың техникалық үлестiк нормативтерiн, оның ішінде атмосфераға ластаушы заттарды шығарудың жылжымалы көздері үшін әзірлейді және бекітеді;

      27) мемлекеттiк экологиялық бақылауды ұйымдастыру мен жүргiзуге қатысты құжаттардың нысандарын әзiрлейдi және бекiтедi;

      27-1) парниктік газдар шығарындыларының үлестік коэффициенттерінің тізбесін әзірлейді және бекітеді;

      28) мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзу тәртiбiн қоса алғанда, қоршаған ортаға әсердi бағалау және мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзу жөнiндегi нұсқаулық-әдiстемелiк құжаттарды әзiрлейдi және бекiтедi;

      28-1) алып тасталды - ҚР 2009.07.17 N 188-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен;

      28-2) парниктік газдарды түгендеу мониторингі мен оған бақылау жасау тәртібін әзірлейді;

      28-3) парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін реттеу саласындағы жобалық тетіктерді іске асырудың тәртібін әзірлейді;

      28-4) Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарын әзірлейді;

      28-5) парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің және Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарындағы квоталардың белгіленген мөлшердегі резерві мен көлемін қалыптастыру тәртібін әзірлейді;

      28-6) қалдықтарды басқару бағдарламаларын әзірлеу тәртібін әзірлейді;

      28-7) Каспий теңізінің қазақстандық секторында мұнай операцияларын жүргізу кезінде өндірістік экологиялық мониторингті ұйымдастыру және жүргізу қағидаларын әзірлейді;

      28-8) Каспий теңізінің қазақстандық секторында мұнай операцияларын жүргізу кезінде фондық экологиялық зерттеулерді ұйымдастыру және жүргізу қағидаларын әзірлейді;

      28-9) қалдықтардың қауіптілік деңгейін айқындау және оларға код белгілеу әдістемесін бекітеді;

      28-10) Қоршаған ортаның жай-күйі туралы және Қазақстан Республикасының табиғи ресурстарын пайдалану туралы ұлттық баяндаманы әзірлеуді ұйымдастырады;

      28-11) Мемлекеттік экологиялық ақпарат қорын жүргізу қағидатын әзірлейді;

      28-12) спутниктік навигациялық жүйелер деректері бойынша қалдықтарды әкетуге мамандандырылған көлік құралдарының қозғалысын қадағалаудың ақпараттық жүйесін жүргізуді жүзеге асыратын ұйымды айқындайды;

      28-13) әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларын өндірушілерге әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларын орау үшін қолданылатын полимер, шыны, қағаз, картон және (немесе) металл орамаларды, аралас материалдардан ораманы өндірушілердің (импорттаушылардың) қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін төлемақы енгізуіне байланысты шығыстарды өтеу қағидаларын әзірлейді және бекітеді;

      28-14) қалдықтарды энергетикалық кәдеге жарату арқылы өндірілген электр энергиясына шекті аукциондық бағаларды әзірлейді және бекітеді;

      28-15) энергетикалық кәдеге жаратуға жатпайтын қалдықтардың тізбесін әзірлейді және бекітеді;

      28-16) қалдықтарды энергетикалық кәдеге жарату объектілерін пайдалануға қойылатын талаптарды әзірлейді және бекітеді;

      28-17) қалдықтарды энергетикалық кәдеге жаратуды пайдаланатын энергия өндіруші ұйымдардың тізбесін қалыптастыру қағидаларын әзірлейді және бекітеді;

      28-18) аукциондық бағаларды индекстеу тәртібін қамтитын қалдықтарды энергетикалық кәдеге жарату арқылы өндірілген электр энергиясына шекті аукциондық бағаларды айқындау қағидаларын әзірлейді;

      28-19) қалдықтарды энергетикалық кәдеге жаратуды пайдаланатын энергия өндіруші ұйымдардың тізбесін әзірлейді және бекітеді;

      29) мыналарды:

      қоршаған ортаға эмиссиялардың нормативтерiн айқындау әдiстемесiн;

      мұнайдың теңізге және Қазақстан Республикасының ішкі су айдындарына авариялық төгілуін жоюға арналған диспергенттер тізбесіне енгізу үшін диспергенттерді айқындау жөніндегі әдістемені;

      қауiптi қалдықтар бойынша есеп беру нысанын;

      табиғат пайдалану шарттарын қоршаған ортаға эмиссияларға берiлетiн рұқсаттарға енгiзу тәртiбiн, қоршаған ортаны эмиссияларға рұқсат беру мәселелерi бойынша құжаттардың нысандарын және оларды толтыру тәртiбiн;

      қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi iс-шаралардың үлгiлiк тiзбесiн;

      қоршаған ортаға эмиссиялар үшiн төлемақыны есептеу әдiстемесiн;

      мемлекеттiк экологиялық сараптама қорытындысының нысанын;

      техникалық реттеу саласындағы сараптама кеңесiнiң құрамын және оның ережесiн;

      Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiн жүргiзу жөнiнде ақпарат алмасудың тiзбелерiн, нысандарын және мерзiмiн;

      парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін реттеу саласындағы жобалық тетіктердің бірліктерін квоталар бірліктеріне ауыстыру тәртібін;

      парниктік газдар шығарындыларын азайту жөніндегі ішкі жобаларды әзірлеу тәртібін және олар жүзеге асырылуы мүмкін экономика салалары мен секторларының тізбесін;

      Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары негізінде квоталар бірліктерін және өзге де көміртегі бірліктерін өзара тануды жүзеге асыру тәртібін;

      парниктік газдар шығарындыларына квоталармен және көміртегі бірліктерімен сауда жасау тәртібін;

      сауда мақсаты үшін парниктік газдар шығарындыларының көміртегі бірліктері бойынша мониторинг, есепке алуды және есептілікті жүргізу тәртібін;

      қондырғы паспортының нысанын;

      парниктік газдарды түгендеу туралы есептің нысанын;

      парниктік газдар шығарындыларын өлшеу және есепке алуды стандарттау тәртібін;

      парниктік газдар шығарындыларын, шығарындыларын азайтуды және сіңіруді есептеу әдістемесін;

      жойылуы қиын органикалық ластауыштармен және олар құрамында бар қалдықтармен жұмыс істеу қағидаларын;

      көміртегі бірліктерінің мемлекеттік тізілімін жүргізу тәртібін;

      ең озық қолжетiмдi технологиялар тiзбесiн;

      эмиссиялар нормативтерi белгiленетiн ластаушы заттар мен қалдық түрлерiнiң тiзбесiн;

      қоршаған ортаға эмиссияны қысқартуға арналған квоталар мен мiндеттемелер саудасының тәртiбiн;

      қоршаған ортаны қорғау саласындағы лицензияланатын қызмет түрiне қойылатын бiлiктiлiк талаптарын;

      қоршаған ортаны қорғау саласындағы техникалық регламенттердi;

      ластану учаскелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiн жүргiзу тәртiбiн;

      парниктік газдарды түгендеу мониторингі мен оны бақылау тәртібін;

      парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін реттеу саласындағы жобалық тетіктерді іске асыру тәртібін;

      қалдықтарды басқару бағдарламасын әзірлеу қағидаларын;

      Каспий теңізінің қазақстандық секторында мұнай операцияларын жүргізу кезінде өндірістік экологиялық мониторингті ұйымдастыру және жүргізу қағидаларын;

      өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тізбесін;

      қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін төлемақыны есептеу әдістемесін;

      индустриялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті органмен бірлесіп, Қазақстан Республикасында экологиялық таза автомобиль көлік құралдарының (4 және одан жоғары экологиялық сыныпқа сәйкес келетін; электрлі қозғалтқыштары бар) және олардың құрамдастарының, сондай-ақ техникалық регламенттерде айқындалған экологиялық талаптарға сәйкес келетін өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасының өндірісін ынталандыру қағидаларын;

      индустриялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті органмен бірлесіп, Қазақстан Республикасында экологиялық қауіпсіз (жанбайтын және (немесе) өрт қауіптілігі төмен және түтін мен газды аз бөлетін); қалдықтары Қазақстан Республикасының аумағында қайта өңделетін болып табылатын кәбілді-өткізгіш өнімнің өндірісін ынталандыру қағидаларын;

      парниктік газдар шығарындылары мониторингі жоспарының нысанын;

      Ластауыштардың шығарындылары мен тасымалдарының мемлекеттік тіркелімін жүргізу қағидаларын;

      Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарындағы квоталар көлемінің резервінен квоталар бөлудің әдістемесін;

      жобалары қоғамдық тыңдауларға шығарылуға жататын шаруашылық қызметі түрлерінің тізбесін;

      мыналар:

      қоршаған ортаға эмиссиялардан бюджетке түсетін түсімдер;

      қоршаған ортаға залалды өтеуден бюджетке түсетін түсімдер;

      Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзғаны үшін айыппұлдан бюджетке түсетін түсімдер;

      қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шараларға бюджет шығыстары туралы ақпараттарды ұсынудың нысандарын;

      мұнайдың Қазақстан Республикасының теңізінде, ішкі су айдындарында және сақтық аймағында авариялық төгілуін жоюдың оңтайлы әдістерін айқындау қағидаларын;

      қалдықтарды түгендеу жөніндегі есеп нысанын және оны толтыру жөніндегі нұсқаулықты;

      қалдықтарды орналастыру объектілері бойынша кадастрлық істерді толтыру нысанын;

      тұрмыстық қатты қалдықтарды жинауға, әкетуге, кәдеге жаратуға, қайта өңдеуге және көмуге арналған тарифті есептеу әдістемесін;

      Каспий теңізінің қазақстандық секторында мұнай операцияларын жүргізу кезінде фондық экологиялық зерттеулерді ұйымдастыру және жүргізу қағидаларын бекітеді;

      30) мыналарды:

      қоғамдық тыңдау өткiзу тәртiбiн;

      парниктік газдар шығарындыларын азайту мен сіңірудің нарықтық тетігінің субъектілері үшін парниктік газдар шығарындыларына квоталарды белгілейді;

      өндірістік экологиялық бақылау жүргізу кезінде қоршаған ортаға эмиссиялардың автоматтандырылған мониторингін жүргізу тәртібін және өндірістік экологиялық бақылау нәтижелері бойынша есептілікке қойылатын талаптарды;

      қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткiштерiн айқындау тәртiбiн;

      кешендi экологиялық рұқсаттар беру тәртiбiн және қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсаттардың орнына кешендi экологиялық рұқсаттар алу мүмкiн болатын өнеркәсiп объектiлерi үлгiлерiнiң тiзбесiн;

      озонды бұзатын заттарды пайдалана отырып жұмыстар жүргізуге, құрамында озонды бұзатын заттар бар жабдықты жөндеуге, монтаждауға, оған қызмет көрсетуге рұқсаттар беру тәртiбiн;

      озонды бұзатын заттарды тұтынуды есепке алу тәртiбiн;

      аумақтардың экологиялық ахуалын бағалау критерийлерiн;

      жердi бағалаудың экологиялық критерийлерiн;

      мемлекеттік реттеу объектілері болып табылатын парниктік газдар тізбесін;

      шығарындылардың белгіленген мөлшері бөліктерін, азайту бірліктерін, шығарындылардың сертификатталған азайту бірліктерін, парниктік газдарды сіңіру бірліктерін және Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында көзделген басқа да туынды бірліктерді құру және айналымы тәртібін;

      парниктік газдар шығарындыларына квоталарды беру, өзгерту және өтеу тәртібін;

      экологиялық (жасыл) инвестицияларды іске асыру тәртібін белгілейді;

      31) мемлекеттiк экологиялық бақылау органдары жүйесiндегi зертханалық-талдамалық бақылау қызметтерiнiң жұмысын жетiлдiредi;

      32) су объектiлерiн кешендi пайдаланудың және қорғаудың бассейндiк схемаларын келiсуге, бассейндiк келiсiмдердi дайындауға, сондай-ақ өз құзыретi шегiнде су ресурстарын басқарудың бассейндiк қағидатын iске асыруға қатысады;

      33) қоршаған ортаны қорғау саласындағы халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асырады;

      34) қоршаған ортаны қорғау саласында келiсiмдер, меморандумдар жасасады;

      35) алынып тасталды - ҚР 13.01.2014 N 159-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
      36) алынып тасталды - ҚР 13.01.2014 N 159-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      36-1) Қазақстан Республикасының климаттың өзгеруі саласындағы халықаралық шарттарын іске асыруды жүзеге асырады;

      36-2) Қазақстан Республикасының климаттың өзгеруі саласындағы халықаралық шарттарын іске асыру жөніндегі жұмыс органын айқындайды;

      36-3) Қазақстан Республикасының аумағында іске асырылатын парниктік газдар шығарындыларын азайту мен сіңіру жөніндегі жобаларды мақұлдайды;

      36-4) алып тасталды - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
      37) алынып тасталды - ҚР 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
      38) алып тасталды - ҚР 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      38-1) Қазақстан Республикасының табиғи және мәдени мұраны сақтау жөніндегі халықаралық шарттарын іске асыру бойынша орталық атқарушы органдардың қызметін үйлестіреді;

      38-2) Қазақстан Республикасының жойылуы қиын органикалық ластауыштар туралы халықаралық шарттарын іске асыруды ұйымдастырады;

      38-3) Қазақстан Республикасының халықаралық саудадағы жекелеген қауіпті химиялық заттар мен пестицидтерге қатысты алдын ала негізделген келісім рәсімі туралы халықаралық шарттарын іске асыру жөніндегі ұлттық органның функциясын жүзеге асырады;

      38-4) метеорологиялық және гидрологиялық мониторинг жүргізу үшін нұсқаулық-әдістемелік құжаттарды бекітеді;

      38-5) қоршаған ортаға эмиссияларды есептеу жөніндегі нұсқаулық-әдістемелік құжаттарды бекітеді, қоршаған ортаға эмиссиялар нормативтерін есептеу үшін бағдарламалық кешендерді қолдануды келіседі;

      38-6) Қазақстан Республикасының жойылуы қиын органикалық ластауыштар туралы, қауіпті қалдықтарды трансшекаралық тасымалдауды және олардың жойылуын бақылау туралы және халықаралық саудадағы жекелеген қауіпті химиялық заттар мен пестицидтерге қатысты негізделген алдын ала келісім рәсімі туралы халықаралық шарттарының міндеттемелерін орындау шеңберінде, жойылуы қиын органикалық ластауыштарды қоса алғанда, қауіпті химиялық заттарды мемлекеттік басқаруды жүзеге асырады;

      38-7) өз құзыреті шегінде табиғи ресурстардың мемлекеттiк есебiн, мемлекеттiк кадастрлары мен мемлекеттiк мониторингiн жүргiзу тәртiбiн айқындайды;

      38-8) мыналарды:

      шаруашылық және өзге де қызметтiң экологиялық қауiптi түрлерiнiң тiзбесiн;

      қоршаған ортаны қорғау саласындағы жобалардың ашық конкурстарын өткiзу тәртiбiн;

      сот шешiмiмен республикалық меншiкке түстi деп танылған иесiз қауiптi қалдықтарды басқару тәртiбiн;

      қалдықтарды орналастыру полигондарын жою қорларын қалыптастыру тәртiбiн айқындайды;

      38-9) апелляциялық комиссияны құрады;

      38-10) апелляциялық комиссияның регламентін, ережесін және құрамын бекітеді;

      39) осы Кодексте, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

      Ескерту. 17-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.04 N 97-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2008.12.10 N 101-IV (2009.01.01 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.06.23 N 164-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.07.17 N 188-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2010.03.19 № 258-IV, 2011.01.06 N 378-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 қолданысқа енгізіледі), 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.04.27 N 15-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.07.10 N 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 21.06.2013 № 107-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік отыз күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 13.01.2014 N 159-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 17.11.2015 № 407-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 29.03.2016 № 479-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 08.04.2016 № 491-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.02.2017 № 49-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.04.2017 № 56-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 26.12.2017 № 124-VI (01.01.2018 бастап қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.10.2018 № 184-VI (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 02.04.2019 № 241-VI (01.01.2019 бастап қолданысқа енгізіледі); 25.06.2020 № 347-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 09.11.2020 № 373-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

17-1-бап. Коммуналдық шаруашылық саласындағы уәкілетті органның құзыреті

      Ескерту. 17-1-бап алып тасталды - ҚР 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

17-2-бап. Индустриялық даму саласындағы уәкілетті органның құзыреті

      Ескерту. 17-2-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР 25.06.2020 № 347-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      Индустриялық даму саласындағы уәкілетті орган:

      1) түсті және қара металл сынықтары мен қалдықтарын жинауды (дайындауды), сақтауды, қайта өңдеуді және өткізуді жүзеге асыратын заңды тұлғалардың қызметіне қойылатын талаптарды белгілеу;

      2) түсті және қара металл сынықтары мен қалдықтарын жинау (дайындау), сақтау, қайта өңдеу және өткізу жөніндегі қызметті жүзеге асыратын заңды тұлғалар сатып алған және өткізген түсті және қара металл сынықтары мен қалдықтары туралы есептілік нысаны мен оны ұсыну мерзімін айқындау арқылы түсті және қара металл сынықтары мен қалдықтарын жинау (дайындау), сақтау, қайта өңдеу және өткізу жөніндегі қызметті реттеуді жүзеге асырады.

      Ескерту. 17-2-баппен толықтырылды – ҚР 26.12.2019 № 284-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 25.06.2020 № 347-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

18-бап. Арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органдардың құзыретi

      1. Қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органдар мыналар болып табылады:

      1) су қорын пайдалану мен қорғау саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган;

      2) жер ресурстарын басқару жөнiндегi орталық уәкiлеттi орган;

      3) орман шаруашылығы саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган;

      4) жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган;

      5) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган;

      6) жер қойнауын зерттеу жөніндегі уәкiлеттi мемлекеттiк орган;

      7) азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган;

      8) халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган;

      9) ветеринария саласындағы уәкiлеттi орган;

      10) өсiмдiктердi қорғау мен олардың карантинi саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган;

      11) атом энергиясын пайдалану саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган.

      2. Арнайы уәкiлеттiк берілген мемлекеттiк органдардың құзыретi Қазақстан Республикасының жер, су, орман заңнамасында, Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау, жануарлар дүниесiн қорғау, өсімін молайту және пайдалану, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, ветеринария, өсiмдiктер карантинi, атом энергиясын пайдалану, радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы, жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану, азаматтық қорғау, өсімдіктерді қорғау туралы заңнамасында белгiленедi.

      Ескерту. 18-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 17.01.2014 № 165-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 11.04.2014 № 189-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
     

19-бап. Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергiлiктi өкiлдi органдарының қоршаған ортаны қорғау саласындағы құзыретi

      Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.22 № 479-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергiлiктi өкiлдi органдары (бұдан әрi - жергiлiктi өкiлдi органдар) қоршаған ортаны қорғау саласында:

      1) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      2) өз құзыретi шегiнде қалдықтарды басқару жөнiндегi бағдарламаларды бекiтедi;

      3) қоршаған орта сапасының әкімшілік-аумақтық бірлік шегіндегі нысаналы көрсеткiштерiн өз құзыретi шегiнде бекітеді;

      3-1) аумақтарды дамыту бағдарламаларын және парниктік газдар шығарындыларын азайту мен сіңіру жөніндегі жобаларды бекітеді;

      4) жергiлiктi атқарушы органдар мен заңды тұлғалар басшыларының қоршаған ортаны қорғау мен табиғат пайдаланудың жай-күйi туралы есептерiн тыңдайды;

      5) өз құзыретi шегiнде табиғат пайдалану ережелерiн қабылдайды, оны бұзғаны үшiн әкiмшiлiк жауапкершiлiк көзделедi;

      6) (алынып тасталды - 2008.12.10 N 101-IV (2009 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен).

      6-1) коммуналдық қалдықтардың пайда болу және жинақталу нормаларын бекітеді;

      7) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету жөніндегі өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

      Ескерту. 19-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.10 N 101-IV (2009.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.07.22 № 479-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 қолданысқа енгізіледі), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
     

19-1-бап. Аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті өкілді органдарының коммуналдық шаруашылық саласындағы құзыретi

      Аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті өкілді органдары коммуналдық шаруашылық саласында:

      1) коммуналдық қалдықтардың түзілу және жинақталу нормаларын бекітеді;

      2) тұрмыстық қатты қалдықтарды жинауға, әкетуге, кәдеге жаратуға, қайта өңдеуге және көмуге арналған тарифтерді бекітеді;

      3) сот шешімімен коммуналдық меншікке түскен болып танылған иесіз қалдықтарды басқару қағидаларын бекітеді;

      4) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету жөніндегі өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

      Ескерту. 19-1-баппен толықтырылды - ҚР 2011.07.22 № 479-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); жаңа редакцияда - ҚР 28.04.2016 № 506-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

20-бап. Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергiлiктi атқарушы органдарының қоршаған ортаны қopғaу саласындағы құзыретi

      Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.22 № 479-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергiлiктi атқарушы органдары (бұдан әрi - жергiлiктi атқарушы органдар) қоршаған ортаны қорғау саласында:

      1) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      1-1) қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырады;

      1-2) құзыреті шегінде қоршаған ортаны қорғау саласында келiсiмдер мен меморандумдар жасасады;

      2) объектілер салу жобасының ведомстводан тыс кешенді сараптамасы қорытындысының негізінде өз құзыреті шегінде жаңа объектілер салуға немесе бұрыннан барларын өзгертуге (реконструкциялауға, кеңейтуге, техникалық қайта жарақтандыруға, жаңғыртуға және күрделі жөндеуге) тыйым салады немесе рұқсат береді;

      3) жобалардың экологиялық сараптамасын ұйымдастыруды және жүргізуді қоспағанда, өз құзыретi шегiнде шаруашылық қызмет объектiлерiнiң мемлекеттiк экологиялық сараптамасын ұйымдастырады және жүргiзедi;

      3-1) өз құзыреті шегінде қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсаттар береді, оларда қоршаған ортаға эмиссияларға лимиттер белгілейді;

      4) мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзу кезiнде қоғамдық тыңдау ұйымдастырады;

      5) қоршаған ортаны қорғау саласында құжаттар әзiрлеу жөнiнде ұсыныстар енгiзедi, мұндай құжаттардың бастамашылық жобаларын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның қарауына бередi;

      6) қоршаған ортаны қорғау саласындағы жұмыстарды орындауды және қызметтер көрсетуді жүзеге асыратын сыртқы сарапшыларды (жеке және заңды тұлғаларды) сараптамалық жұмыстар жүргiзуге тартады;

      7) өз құзыретi шегiнде қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткiштерiн әзiрлейдi;

      8) қалдықтарды басқару жөнiнде бағдарламалар әзiрлеудi ұйымдастырады және олардың орындалуын қамтамасыз етедi;

      8-1) коммуналдық қалдықтардың пайда болуы мен жинақталуы нормаларын әзірлейді және жергiлiктi өкілді органдарға бекітуге ұсынады;

      9) өндiрiс және тұтыну қалдықтарын орналастыру жөнiндегi объектiлердi, оның ішінде әлеуметтік инфрақұрылым объектілерін салу үшін Қазақстан Республикасының жер заңнамасына сәйкес жер учаскелерiн бөледi;

      10) қалдықтарды жою және орналастыру жөнiндегi объектiлердi салуды қамтамасыз етедi;

      11) коммуналдық қалдықтармен жұмыс iстеу кезiнде экологиялық талаптардың сақталуын қамтамасыз етедi;

      12) қалдықтардың пайда болу көлемдерiн бақылауды жүзеге асырады және қалдықтардың пайда болу көлемдерiн азайтуға, олардың қайтадан немесе баламалы түрде пайдаланылу деңгейiн арттыруға және көмiлуге тиiс қалдықтар көлемiн қысқартуға бағытталған iс-шаралар мен экономикалық ынталандырулар әзiрлейдi;

      13) Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен табиғи ресурстарды табиғат пайдалануға беру туралы шешiм қабылдайды;

      14) тиiстi аумақта тұрған табиғат объектiлерiнiң жай-күйi туралы халықты хабардар етудi жүзеге асырады;

      15) қоғамдық экологиялық сараптама жүргiзудiң тiркелуiн жүзеге асырады;

      16) қоршаған ортаны қорғау саласындағы инвестициялық жобаларды әзiрлейдi және оларды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органға табыс етедi;

      17) жергілікті мемлекеттік басқару мүддесінде Қазақстан Республикасының заңнамасымен жергілікті атқарушы органдарға жүктелетін өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады;

      17-1) өз құзыреті шегінде табиғат қорғау іс-шараларының жоспарларын келіседі;

      17-2) коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу саласында қолданбалы ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар жүргізуді ұйымдастырады;

      17-3) коммуналдық қалдықтардың түзілуі мен жинақталу нормаларын есептеу қағидаларын бекітеді;

      18) парниктік газдар шығарындыларын азайту мен оларды сіңіру жөніндегі жобаларды әзірлейді және қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен келіседі.

      Ескерту. 20-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.04 N 97-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.07.22 № 479-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.07.05 N 452-IV (2011.10.13 қолданысқа енгізіледі), 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 13.06.2013 № 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 27.02.2017 № 49-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 09.11.2020 № 373-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

20-1-бап. Аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергiлiктi атқарушы органдарының коммуналдық шаруашылық саласындағы құзыретi

      Аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергiлiктi атқарушы органдары коммуналдық шаруашылық саласында:

      1) коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырады;

      2) коммуналдық қалдықтардың түзілу және жинақталу нормаларын әзірлейді және аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергiлiктi өкілді органдарына бекітуге ұсынады;

      3) өндiрушiлердiң (импорттаушылардың) кеңейтiлген мiндеттемелерi операторымен бiрлесiп, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган әзiрлейтiн және бекiтетiн әдiстемеге сәйкес есептелген тұрмыстық қатты қалдықтарды жинау, әкету, кәдеге жарату, қайта өңдеу және көму тарифтерiн әзiрлейдi және аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергiлiктi өкiлдi органдарына бекiтуге ұсынады;

      4) өндiрушiлердiң (импорттаушылардың) кеңейтiлген мiндеттемелерi операторымен бiрлесiп, тұрмыстық қатты қалдықтарды жинау, әкету, кәдеге жарату, қайта өңдеу және көму жөніндегі операцияларды жүзеге асыратын субъектiлер арасындағы тарифтердiң мөлшерi мен оларды бөлу тәртiбiн айқындайды;

      5) сот шешімімен коммуналдық меншікке түскен болып танылған иесіз қалдықтарды басқару қағидаларын әзірлейді және аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергiлiктi өкілді органдарына бекітуге ұсынады;

      6) жергілікті мемлекеттік басқару мүддесінде Қазақстан Республикасының заңнамасымен жергiлiктi атқарушы органдарға жүктелетін өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

      Ескерту. 20-1-баппен толықтырылды - ҚР 2011.07.22 № 479-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); жаңа редакцияда - ҚР 28.04.2016 № 506-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

2-БӨЛIМ. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ ҚЫЗМЕТТI
ЛИЦЕНЗИЯЛАУ, ЭКОЛОГИЯЛЫҚ НОРМАЛАУ, ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ
САЛАСЫНДАҒЫ ТЕХНИКАЛЫҚ РЕТТЕУ, ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ӘСЕРДI
БАҒАЛАУ, ЭКОЛОГИЯЛЫҚ САРАПТАМА, ЭКОЛОГИЯЛЫҚ РҰҚСАТТАР,
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ АУДИТ

21-бап. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы қызметтiлицензиялау

      1. Жеке және заңды тұлғалардың табиғат қорғау iсiн жобалау, нормалау және экологиялық аудит жөнiндегi қызметi осы Кодекстiң 40-бабына сәйкес шаруашылық және өзге де қызметтiң I санаты үшiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы жұмыстарды орындау мен қызметтер көрсетуге арналған лицензияның негiзiнде жүзеге асырылады.

      2. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы жұмыстарды орындау мен қызметтер көрсетуге қызметті лицензиялауды Қазақстан Республикасының рұқсаттар және хабарламалар туралы заңнамасына сәйкес қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган жүзеге асырады.

      3. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы лицензияланатын қызмет түрiне қойылатын бiлiктiлiк талаптарын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекітеді.

      Ескерту. 21-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.07.10 N 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 16.05.2014 № 203-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

4-тарау. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ НОРМАЛАУ

22-бап. Экологиялық нормалаудың мақсаты

      1. Экологиялық нормалаудың мақсаты экологиялық қауiпсiздiктi, экологиялық жүйелер мен биологиялық әртүрлiлiктi сақтауды қамтамасыз ететiн қоршаған орта сапасын реттеу және оған жол беруге болатын әсердi белгiлеу болып табылады.

      2. Экологиялық нормалау процесiнде қоршаған орта сапасының нормативтерi, эмиссиялар нормативтерi және табиғи ресурстарды пайдалану мен қорғау саласындағы нормативтер белгiленедi.

      3. Мұнайдың авариялық төгілуін жою әдістерін қолдану нәтижесіндегі эмиссиялар нормалануға жатпайды.

      Ескерту. 22-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.04.2016 № 505-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
     

23-бап. Қоршаған орта сапасының нормативтерi және оларды белгiлеу тәртiбi

      1. Қоршаған орта сапасының нормативтерiне:

      1) қоршаған орта жай-күйiнiң химиялық көрсеткiштерiне сәйкес белгiленген нормативтер, оның iшiнде радиоактивтi заттарды қоса алғанда, жол беруге болатын шектi шоғырлану, химиялық заттардың шамалап алынған қауiпсiз деңгейлерiнiң нормативтерi;

      2) қоршаған орта жай-күйiнiң физикалық көрсеткiштерiне сәйкес белгiленген, оның iшiнде шудың, тербелiстiң, магнит өрiстерiнiң, радиоактивтiлiктiң, жылудың және өзге де физикалық әсерлердiң жол беруге болатын шектi деңгейлерiнiң нормативтерi;

      3) қоршаған орта жай-күйiнiң биологиялық көрсеткiштерiне сәйкес белгiленген, оның iшiнде қоршаған орта сапасының индикаторлары ретiнде пайдаланылатын өсiмдiктердiң, жануарлардың және басқа да организмдердiң түрлерi мен топтарының нормативтерi, сондай-ақ санитарлық-эпидемиологиялық ережелермен және нормалармен, гигиеналық нормативтермен регламенттелетiн, микроорганизмдердiң жол беруге болатын шектi шоғырлану нормативтерi:

      топырақ бонитетi, қарашiрiндiнiң құрамы, топырақтың су және жел эрозиясына ұшырау, олардың батпақтану, сортаңдану, тұздану көрсеткiштерi және жер топырағының басқа да сипаттамалары;

      аумақтың ормандылығы және онда орман өсiру, орманның қоқыстануы, ормандардың санитарлық жай-күйi, орман қорының жекелеген учаскелерiнiң басқа да сандық және сапалық көрсеткiштерi;

      ауыз суға және өзге де мақсаттарға пайдаланылатын су сапасының нормативтерi;

      табиғи ресурстар жай-күйiнiң Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де нормативтерi;

      4) қоршаған орта сапасының Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де нормативтерi жатады.

      2. Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган жол беруге шектi шоғырлану нормативтерiн белгiлеу мақсатында зиянды заттарды қауiптiлiк дәрежесiне қарай сыныптауды қамтитын, ықтимал қауiптi химиялық заттарды мемлекеттiк тiркеудi жүргiзедi. Мемлекеттiк тiркеуден өткен химиялық заттарды Қазақстан Республикасының аумағында қолдануға жол берiледi.

      3. Жол беруге болатын шектi шоғырлану және заттардың шамамен алынған қауiптiлiк деңгейлерiнiң нормативтерiн белгiлеу тәртiбi Қазақстан Республикасының халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы туралы, жануарлар дүниесiн қорғау, өсiмiн молайту және пайдалану туралы заңнамаларында, Қазақстан Республикасының жер заңнамасында айқындалады.

      4. Табиғи ресурстар жай-күйiнiң нормативтерi Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес табиғи ресурстардың әрбiр түрi бойынша белгiленедi.

24-бап. Қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткiштерi

      1. Жекелеген аумақтар үшiн қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткiштерi белгiленуi мүмкiн.

      2. Қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткiштерi қоршаған орта сапасын бiрте-бiрте жақсарту қажеттiгi ескерiле отырып, қоршаған ортаның нормаланатын параметрлерiнiң белгiлi бiр уақыт кезеңiне арналған шектi деңгейiн реттейдi.

      3. Қоршаған орта сапасының әртүрлi нысаналы көрсеткiштерi:

      1) қоныстану аумағы;

      2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар;

      3) рекреациялық аймақтар;

      4) шөл және шөлейт аудандар;

      5) су объектiлерi үшiн белгiленуi мүмкiн.

      4. Қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткiштерi Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарында белгiленедi.

      5. Қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткiштерiн белгiлеу:

      1) Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында қоршаған орта сапасының нормативтерiне кезең-кезеңмен қол жеткiзiлуiн;

      2) экологиялық қауiпсiздiктi және халық денсаулығы үшiн қатердi азайтуды;

      3) әлеуметтiк-экономикалық жағдайлар, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттары, сондай-ақ экожүйелердi, өсімдіктер мен жануарлар дүниесiнiң тектiк қорын сақтау қажеттiгi ескеріле отырып, қоршаған орта сапасының нормалануын қамтамасыз етуге тиiс.

      6. Қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткiштерiн айқындау тәртiбiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган белгiлейдi.

      Ескерту. 24-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
     

25-бап. Эмиссиялар нормативтерi

      1. Эмиссиялар нормативтерiне:

      1) эмиссиялардың техникалық үлестiк нормативтерi;

      2) ластаушы заттардың жол беруге болатын шектi шығарындылары мен төгiндiлерiнiң нормативтерi;

      3) өндiрiс және тұтыну қалдықтарын орналастыру нормативтерi;

      4) алып тасталды - ҚР 25.04.2016 № 505-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      5) күкіртті қоршаған ортада ашық түрде орналастыру нормативтері жатады.

      2. Эмиссиялар нормативтерi аумақтардың және акваторияның табиғи ерекшелiктерi ескерiле отырып, қоршаған орта сапасы нормативтерiнiң сақталуын қамтамасыз етуге тиiс және жол берiлетiн шектi шоғырлану немесе қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткiштерi негiзiнде есептеледi.

      3. Эмиссиялар нормативтерiнiң шамалары шаруашылық және өзге де қызметтiң қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына терiс әсерiн азайту мақсатында экологиялық рұқсаттар беру мен қажеттi техникалық iс-шаралар өткiзу қажеттiгi туралы шешiмдер қабылдауға негiз болып табылады.

      Ескерту. 25-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

26-бап. Эмиссиялардың техникалық үлестiк нормативтерi

      1. Эмиссиялардың техникалық үлестiк нормативтерi өнеркәсiптiң нақты процестерi мен салалары үшiн ең озық қолжетiмдi технологиялар енгiзу негiзiнде белгiленедi.

      2. Эмиссиялардың техникалық үлестiк нормативтерiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган бекітеді және ол кешендi экологиялық рұқсаттардың негiзi болып табылады.

      3. Атмосфераға ластаушы заттарды шығарудың жылжымалы көздері үшін эмиссиялардың техникалық үлестік нормативтерiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган бекітеді.

      Ескерту. 26-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.04.2019 № 241-VI (01.01.2019 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

27-бап. Ластаушы заттар шығарындылары мен төгінділерінің шекті жол берілетін нормативтері, өндіріс және тұтыну қалдықтарын орналастыру нормативтері, күкіртті ашық түрде орналастыру нормативтері

      1. Парниктік газдар шығарындыларын қоспағанда, ластаушы заттар шығарындылары мен төгінділерінің шекті жол берілетін нормативтері, өндіріс және тұтыну қалдықтарын орналастыру нормативтері, күкіртті ашық түрде орналастыру нормативтері қоршаған орта сапасының нормативтеріне қол жеткізуді қамтамасыз ететіндей шартпен эмиссиялардың әрбір стационарлық көзі және тұтастай кәсіпорын үшін есептеулер негізінде белгіленетін эмиссиялар шамалары болып табылады.

      2. Ластаушы заттар шығарындылары мен төгінділерінің шекті жол берілетін нормативтері, өндіріс және тұтыну қалдықтарын орналастыру нормативтері, күкіртті ашық түрде орналастыру нормативтері қоршаған ортаға эмиссияға рұқсаттар беру кезінде шығарындылардың станционарлық және жылжымалы көздері, технологиялық процестер мен жабдықтар үшін эмиссиялар нормативтерінің есептеу мәндерін, техникалық үлестік нормативтерінің белгіленген мәндерін қамтитын жобалар құрамында пайдаланылады. Белгіленген ластаушы заттар шығарындылары мен төгінділерінің шекті жол берілетін нормативтерінің, өндіріс және тұтыну қалдықтарын орналастыру нормативтерінің, күкіртті ашық түрде орналастыру нормативтерінің қолданылу мерзімі І, ІІ, және ІІІ санаттардағы объектілері үшін – табиғат пайдаланушының өтініміне сәйкес, бірақ күнтізбелік он жылдан аспайтын мерзімге, ІV санаттағы объектілер үшін табиғат пайдаланушының өтініміне сәйкес немесе егер өтінімде сұралып отырған мерзім көрсетілмесе мерзімсіз кезеңге белгіленеді.

      Ескерту. 27-бап жаңа редакцияда - ҚР 27.12.2017 № 126-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі).

28-бап. Эмиссиялар нормативтерiн айқындау тәртiбi

      1. Қоршаған ортаға эмиссиялар нормативтері көзделіп отырған шаруашылық және өзге де қызметтің қоршаған ортаға әсерін бағалау құрамында не жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар үшін жекелеген құжаттар (эмиссиялар нормативтерінің жобалары) түрінде негізделеді.

      2. Осы Кодекстің 40-бабына сәйкес шаруашылық және өзге де қызметтің I санаты үшін эмиссиялар нормативтерiн әзiрлеудi қоршаған ортаны қорғау саласындағы жұмыстарды орындау мен қызметтер көрсетуге лицензиясы бар жеке және заңды тұлғалар жүзеге асырады.

      3. Жекелеген көздер бойынша эмиссиялар нормативтерi эмиссиялардың техникалық үлестiк нормативтерiне теңестiрiлiп белгiленедi не санитариялық-қорғау аймағының шекарасындағы және жақын орналасқан қоныстану аумақтарындағы қоршаған орта сапасының нормативтеріне қол жеткізу мақсаттарын негізге ала отырып, есептеу және (немесе) аспаптық жолмен айқындалады.

      4. Эмиссиялар нормативтерiн есептеу арқылы айқындау әдiстемесiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.

      5. Эмиссиялар нормативтерін белгілеу кезінде эмиссиялардың сандық және (немесе) сапалық сипаттамалары, қоршаған ортаның іс жүзіндегі ластануы ескеріледі. Қоршаған орта сапасы параметрлерінің фондық шоғырлануы бойынша деректерді жобаның тапсырыс берушісімен немесе жобалау ұйымымен шарт бойынша ұлттық гидрометеорологиялық қызмет ұсынады. Қоршаған орта сапасы параметрлерінің фондық шоғырлануы бойынша деректерді ұсыну қоршаған ортаның жай-күйіне мониторинг жүргізуге технологиялық байланысты қызметке жатады.

      6. Атмосфераға ластаушы заттар шығарудың жылжымалы көздерінен туындайтын эмиссия нормативтерi белгіленбейді. Шығарылған газдардағы атмосфералық ауаны ластайтын негiзгi заттардың шектi концентрациялары Қазақстан Республикасының техникалық реттеу саласындағы заңнамасында айқындалады.

      Ескерту. 28-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.07.15 N 461-IV(алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.07.10 N 34-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.10.2015 № 376-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

29-бап. Табиғи ресурстар жай-күйiнiң өзге де нормативтерi

      1. Табиғи ресурстарды қорғау мен молықтыру мақсатында табиғи ресурстар жай-күйiнiң нормативтерi белгiленедi.

      2. Табиғи ресурстар жай-күйiнiң нормативтерi және оларды белгiлеу тәртiбi Қазақстан Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы, жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы заңнамасында, Қазақстан Республикасының жер, су, орман заңнамасында айқындалады.

5-тарау. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ ТЕХНИКАЛЫҚ РЕТТЕУ

30-бап. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы сәйкестiктiрастау объектiлерi мен рәсiмi

      Қоршаған ортаны қорғау саласындағы сәйкестiктi растау объектiлерi мен рәсiмi Қазақстан Республикасының техникалық реттеу саласындағы заңнамасында айқындалады.

      Ескерту. 30-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.10.2015 № 376-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

31-бап. Экологиялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету мақсатында сәйкестiктi растауға арналған стандарттар

      Ескерту. 31-бап алып тасталды - ҚР 05.10.2018 № 184-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі).

32-бап. Экологиялық таңбалау

      1. Экологиялық таңбалаудың мiндеттерi:

      1) тұтынушыларды қоршаған ортаға қауiптi өнiмдердi сатып алудан (пайдаланудан) қорғау;

      2) өнiмдердiң барлық түрлерiн өндiру, пайдалану және жою, (кәдеге жарату, өңдеу) кезiнде қоршаған ортаның ластануын болдырмау;

      3) жабдықтардың, технологиялық процестердiң, өндiрiстердiң және өнiмдердiң экологиялық қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету;

      4) экологиялық қауiпсiз технологиялық процестердi, жабдықтарды және өндiрiстердi енгiзу;

      5) елге экологиялық қауiптi өнiмдер мен технологиялардың әкелiнуiн болдырмау;

      6) отандық өнiмнiң экспортталуына жәрдемдесу және бәсекеге қабiлеттiгiн арттыру болып табылады.

      2. Өндiрiлу кезiнде қоршаған ортаға, халықтың денсаулығына және биологиялық ресурстарға зиянды әсерi неғұрлым аз немесе қолайлы әсер ететiн өнiм экологиялық таңбалау объектiсi болып табылады. Экологиялық таңбалау объектiсi өнiм өндiру процесi мен қолданылатын технологияларды қамтиды.

      2-1. Ауыл шаруашылығы өнімін, акваөсіру және балық аулау өнімін, жабайы өсетін өсімдіктерден алынған өнімді және оларды қайта өңдеу өнімдерін, оның ішінде тамақ өнімін өндірушілер "Органикалық өнім өндіру туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес экологиялық таңбалауды ерікті негізде жүзеге асырады.

      3. Өндiрушiлер, осы баптың 2-1-тармағында аталғандарды қоспағанда, өз өнiмiн сәйкестiгi расталғаннан кейiн экологиялық таза өнiм белгiсiмен ерiктi негiзде таңбалайды. Өнiмдi экологиялық таңбалауды тиiстi саладағы коммерциялық емес ұйым Қазақстан Республикасының техникалық реттеу саласындағы заңнамасында көзделген тәртiппен жүзеге асырады.

      4. Экологиялық таза өнім стандарттарын, экологиялық таза өнім белгісінің нысанын және оған қойылатын техникалық талаптарды "Сәйкестікті бағалау саласындағы аккредиттеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес аккредиттелген коммерциялық емес ұйым белгілейді.

      Ескерту. 32-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 29.10.2015 № 376-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 05.10.2018 № 184-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

33-бап. Техникалық реттеу жөнiндегi сарапшылық кеңес

      Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның техникалық реттеу жөнiндегi сарапшылық кеңес техникалық регламенттер жобаларын әзiрлейдi, сондай-ақ қоршаған ортаны қорғау саласындағы техникалық регламенттердi әзiрлеу және қолдану жөнiндегi ұсыныстарды қарайды.

34-бап. Халықаралық стандарттарды енгізу және қолдану

      Ескерту. 34-баптың тақырыбы жаңа редакцияда көзделген - ҚР 05.10.2018 № 184-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      1. Табиғат пайдаланушылардың қоршаған ортаны қорғауды басқару жүйесiнiң халықаралық стандарттарын енгiзуi:

      1) халықаралық стандарттар туралы ақпарат тарату;

      2) қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның қоршаған ортаны қорғауды басқару жүйесiнiң халықаралық стандарттарын енгiзген және мұндай енгiзудi растайтын құжаты бар табиғат пайдаланушыларға мемлекеттік экологиялық бақылау жиiлiгiн қысқартуы;

      3) қоршаған ортаны қорғауды экономикалық реттеу тетiктерiн пайдалану арқылы ынталандырылады.

      1-1. Халықаралық стандарттарды енгізу және қолдану Қазақстан Республикасының стандарттау саласындағы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

      2. Халықаралық стандарттарды енгiзудi ынталандыру шаралары Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

      Ескерту. 34-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.10.2018 № 184-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

34-1-бап. Парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулері саласындағы халықаралық стандарттар және ұлттық стандарттар

      Ескерту. 34-1-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР 05.10.2018 № 184-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      1. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган стандарттау саласындағы уәкілетті органның келісімімен Қазақстан Республикасының аумағында халықаралық стандарттарды және парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін реттеу саласындағы жобалық тетіктерді іске асыруда, парниктік газдарды түгендеу, верификация және валидация жүргізуде пайдаланылатын ұлттық стандарттарды қолдануға рұқсат ету және тану қағидалары мен өлшемдерін әзірлейді және бекітеді.

      2. Парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін реттеу саласындағы мемлекеттік реттеу субъектілері өз қызметінде қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган таныған және рұқсат еткен халықаралық стандарттарды және ұлттық стандарттарды басшылыққа алады.

      Ескерту. Кодекс 34-1-баппен толықтырылды - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгерістер енгізілді - ҚР 08.04.2016 № 491-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.10.2018 № 184-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

6-тарау. ҚОРШАҒАН ОРТАҒА ӘСЕРДI БАҒАЛАУ

35-бап. Қоршаған ортаға әсерді бағалау

      Қоршаған ортаға әсердi бағалау көзделіп отырған шаруашылық және өзге де қызметтiң қоршаған орта мен адам денсаулығына ықтимал салдары бағаланатын, Қазақстан Республикасы экологиялық заңнамасының талаптары ескерiле отырып, қолайсыз зардаптарды (табиғи экологиялық жүйелер мен табиғи ресурстардың жойылуын, жұтаңдануын, бүлiнуiн және сарқылуын) болғызбау, қоршаған ортаны сауықтыру жөнiндегi шаралар әзiрленетiн рәсiм болып табылады.

      Ескерту. 35-бап жаңа редакцияда - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

36-бап. Қоршаған ортаға әсердi бағалау мiндеттiлiгi

      1. Қоршаған ортаға әсердi бағалау қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына тiкелей немесе жанама әсер етуi мүмкiн болатын кез келген шаруашылық және өзге де қызмет түрлерi үшiн мiндеттi болып табылады.

      2. Қоршаған ортаға әсер ететiн шаруашылық және өзге де жобаларды, қоршаған ортаға әсерiн бағаламай әзiрлеуге және iске асыруға тыйым салынады. Әсердi бағалау нәтижелерiн жоспарлау алдындағы, жоспарлау құжаттамасының, жобалау алдындағы және жобалау құжаттамасының ажырамас бөлiгi болып табылады.

      3. Жобаланып жатқан объектiлердiң перспективалық қызметi осы Кодекстiң талаптарына сәйкес қоршаған ортаға әсерiн бағалауға жатады.

      4. Жобалардың тапсырыс берушiсi (бастамашысы) мен әзiрлеушiсi қоршаған ортаға әсер етуге жүргiзiлген бағалау нәтижелерiн ескеруге және қоршаған орта мен адам денсаулығына неғұрлым аз зиян келтiретiн нұсқаның қабылдануын қамтамасыз етуге мiндеттi.

      Ескерту. 36-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
     

37-бап. Қоршаған ортаға әсердi бағалаудың кезеңдерi

      1. Қоршаған ортаға әсердi бағалау Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген қала құрылысы және құрылысты жобалау кезеңдерi ескерiле отырып, жүйелі түрде жүзеге асырылады.

      2. Қоршаған ортаға әсердi бағалау мынадай кезеңдерді қамтиды:

      1) IV санаттағы объектілерді қоспағанда, қоршаған ортаға әсердi алдын ала бағалау (1-кезең);

      2) IV санаттағы жұмыс істеп тұрған объектілерді қоспағанда, жобаны iске асырудың ықтимал әсерлерiн немесе шаруашылық және өзге де қызметтi одан әрi жүзеге асыруды толық және кешендi талдау, баламалы нұсқаларды негiздеу және қоршаған ортаны қорғауды басқару жоспарын (бағдарламасын) әзiрлеу мақсатында орындалатын әсердi бағалау (2-кезең);

      3) IV санаттағы объектілерді қоспағанда, қоршаған ортаға қолайсыз әсерлердi болдырмау жөнiндегi техникалық шешiмдердi қамтитын жұмыс жобасы құрамындағы "Қоршаған ортаны қорғау" бөлiмi (3-кезең).

      3. Қоршаған ортаға әсердi бағалаудың 2 немесе 3-кезеңдерiнде осы Кодекстiң 4-тарауына сәйкес қоршаған ортаға эмиссиялардың нормативтерi әзiрленедi.

      Ескерту. 37-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 02.07.2014 N 225-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
     

38-бап. Қоршаған ортаға әсердi бағалауды жүргiзу тәртiбi

      1. Осы Кодекстің 40-бабына сәйкес шаруашылық және өзге де қызметтің I санаты үшін қоршаған ортаға әсердi бағалауды қоршаған ортаны қорғау саласындағы жұмыстарды орындау мен қызметтер көрсетуге лицензия алған жеке және заңды тұлғалар жүзеге асырады.

      2. Қоршаған ортаға әсердi бағалау жөнiндегi жұмыстарды ұйымдастыру мен қаржыландыруды жоспарланып отырған қызметтің тапсырыс берушiсi (бастамашысы) қамтамасыз етедi.

      3. Қоршаған ортаға әсердi бағалау әзiрленiмiн жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар шартқа сәйкес қоршаған ортаға әсердi бағалау жүргiзуден алынған нәтижелердiң дұрыстығы, толықтығы мен сапасы үшiн тапсырыс берушi алдында жауапты болады.

      Тапсырыс беруші мемлекеттік экологиялық сараптамаға ұсынылатын қоршаған ортаға әсерді бағалау материалдарының дәйектілігі үшін Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылықта болады.

      4. Қоршаған ортаға әсердi бағалау рәсiмiн орындау кезiнде Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасы талаптарының сақталуын бақылауды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган жүзеге асырады.

      Ескерту. 38-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

39-бап. Қоршаған ортаға әсердi бағалау процесiнде есепке алынуға тиiс әсерлердiң түрлерi

      1. Қоршаған ортаға әсердi бағалау процесiнде:

      1) тiкелей әсер - объектiнi орналастыру ауданында жоспарланып отырған негiзгi және iлеспе қызмет түрлерiнiң тiкелей тигiзетiн әсерi;

      2) жанама әсер - жобаны iске асыру салдарынан пайда болатын жанама (кейiнгi) факторлардан туындайтын қоршаған ортаға әсер;

      3) кумулятивтiк әсер - жобаны iске асыруға iлесе жасалатын, өткен, қазiргi немесе негiзделiп алдын ала болжанатын iс-әрекеттерден туындайтын, үнемi ұлғаю үстiндегi өзгерiстер салдарынан пайда болатын әсер есепке алынуға тиiс.

      2. Қоршаған ортаға әсердi бағалау процесiнде:

      1) парниктік газдар шығарындыларының әсерін қоспағанда, атмосфералық ауаға;

      2) жер үстi және жер асты суларына;

      3) сутоғандары түбiнiң беткi жағына;

      4) ландшафттарға;

      5) жер ресурстарына және топырақ жамылғысына;

      6) өсiмдiктер дүниесiне;

      7) жануарлар дүниесiне;

      8) экологиялық жүйелердiң жай-күйiне;

      9) халық денсаулығының жай-күйiне;

      10) әлеуметтiк салаға (халықты жұмыспен қамту, бiлiм беру, көлiк инфрақұрылымы) әсердi бағалау жүргiзiледi.

      3. Қоршаған ортаға әсерге бағалау жүргiзу процесiнде табиғи орта мен адам денсаулығына терiс және оң әсерлер есепке алынуға тиiс.

      Ескерту. 39-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

40-бап. Қоршаған ортаға әсердi бағалау объектiлерiн бағалану маңыздылығы мен толымдылығы бойынша сыныптау

      1. Қоршаған ортаға әсерiн бағалау жүзеге асырылатын шаруашылық және өзге де қызмет бағалаудың маңыздылығы мен толымдылығы бойынша I, II, III, IV болып – 4 санатқа бөлiнедi.

      I санатқа өндiрiстiк объектiлердi санитариялық сыныптауға сәйкес қауiптiлiктiң 1 және 2-сыныптарына жататын қызмет түрлерi, жоғарыда көрсетілген қауіптілік сыныптарының қызмет түрлерінен сарқынды суларды (су объектілеріне, жергілікті жердің рельефіне, жинақтауыш тоғандарға және (немесе) буландырғыш тоғандарға, тазарту құрылысжайларына) ағызу, сондай-ақ кең таралғандарынан басқа, пайдалы қазбаларды барлау және өндіру жатады.

      II санатқа өндiрiстiк объектiлердi санитариялық сыныптауға сәйкес қауiптiлiктiң 3-сыныбына жататын қызмет түрлерi, кең таралған пайдалы қазбаларды өндіру жатады.

      III санатқа өндiрiстiк объектiлердi санитариялық сыныптауға сәйкес қауiптiлiктiң 4-сыныбына жататын қызмет түрлерi жатады.

      IV санатқа өндiрiстiк объектiлердi санитариялық сыныптауға сәйкес қауiптiлiктiң 5-сыныбына жататын қызмет түрлерi жатады.

      1-1. Өндірістік объектілерді санитариялық сыныптауға сәйкес қауіптілік сыныптарына жатпайтын қызмет түрлері IV санат объектілері ретінде сыныпталады.

      2. Әртүрлi санаттағы объектiлерге қоршаған ортаға әсердi бағалау жүргiзуге қойылатын сараланған талаптар қоршаған ортаға әсердi бағалау жүргiзу жөнiндегi нұсқаулықта белгiленедi.

      Ескерту. 40-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.04.2019 № 241-VI (01.01.2019 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

41-бап. Қоршаған ортаға әсердi бағалау құжаттамасы

      1. Қоршаған ортаға әсердi бағалау жөнiндегi құжаттама:

      1) шаруашылық және өзге де қызметке тапсырыс берушiнiң деректемелерiн;

      2) жоспарланып отырған қызметтi iске асыру қажеттiгi негiзделген өтiнiштi (арызды), инвестициялар негiздемесiн, техникалық-экономикалық негiздеменi (жобаны), жұмыс жобасының бекiтiлген бөлiгiн, түсiндiрме жазбаны;

      3) қоршаған орта компоненттерiнiң қызметтi iске асырғанға дейiнгi не қазiргi кездегi жай-күйiнiң сипаттамасын;

      4) жобаның жазбасын, оған қоса:

      бүкiл жобаның мақсаты мен сандық сипаттамаларының және орналастыру ауданына құрылыс және пайдалану сатысы кезеңiнде қойылатын талаптардың сипаттамасын;

      жоспарланып отырған қызметтiң қоршаған орта элементтерiне ықтимал әсерлерiнiң түрлерi қоршаған ортаға эмиссиялардың, тұтынылатын шикiзаттың және алынатын ресурстардың көлемi мен оның қосындыларының құрамымен бiрге көрсетiле отырып, пайдаланылатын материалдар мен жабдықтардың типтерi мен санын қоса алғанда, өндiрiстiк процестердiң негiзгi сипаттамаларын;

      5) қолданылатын технологияның ең озық қолжетімді технологиялармен және техникалық үлестік нормативтермен сәйкестігі, сондай-ақ техникалық регламенттермен және технологияларға, техника мен жабдыққа қойылатын экологиялық талаптармен сәйкестігі тұрғысынан талдауды;

      6) баламалы нұсқалар туралы ақпаратты және жобалық нұсқаны таңдаудың негiзгi себептерiне нұсқауды;

      7) қызметтiң қоршаған ортаға, халықтың денсаулығына және әлеуметтiк-экономикалық жағдайларға ықтимал әсерлерiнiң сипаттамасын;

      8) жобаланатын шаруашылық немесе өзге де қызметтiң қоршаған ортаға беймәлiм әсерлерiн;

      9) экологиялық тәуекелдi және халықтың денсаулығына төнетiн тәуекелдi бағалауды;

      10) экологиялық мониторинг жөнiндегi ұсыныстарды қоса алғанда, қоршаған ортаға әсердi болдырмау, азайту үшiн көзделетiн шаралардың сипаттамасын;

      11) қоршаған ортаға эмиссиялардың жобалық нормативтерiн және табиғи ресурстарды алып қою нормативтерiн;

      11-1) қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралар жоспарының негіздемесін;

      11-2) қалдықтарды басқару бағдарламасының негіздемесін;

      12) өндiрiстiк экологиялық бақылау бағдарламасының негiздемесiн;

      13) ықтимал тәуекелдердi және келтiрiлген залалдарды өтеудi ескере отырып, жобаны экологиялық-экономикалық бағалауды;

      14) хаттамалармен ресiмделген және жоспарланып отырған қызметтiң экологиялық аспектiлерiн қоғамдық талқылау нәтижелерi жөнiндегi қорытындыларды қамтитын қоғамдық пiкiрдi есепке алу жөнiндегi материалдарды;

      15) қоршаған ортаға әсерге бағалау жүргiзу кезiндегi кез келген қиыншылықтарды және ақпараттың жетiспеушiлiгiн көрсетудi;

      16) қоршаған ортаға әсерге жүргiзiлген бағалау нәтижелерi жөнiндегi негiзгi қорытындыларды қамтиды.

      2. Жоспарланып отырған қызметтiң тапсырыс берушiсi (бастамашысы) қоршаған ортаға әсерге жүргiзiлген бағалау нәтижелерi бойынша жоспарланып отырған немесе жүзеге асырылатын қызметтiң экологиялық зардаптары туралы мәлiмдеме әзiрлеп, табыс етедi, ол осы қызметтi iске асыруға болатыны туралы шешiм әзiрлеуге негiз болады.

      3. Қоршаған ортаға әсердi бағалаудың әрбiр кезеңiндегi құжаттама мазмұнының толымдылығы қоршаған ортаға әсердi бағалауды жүргiзу жөнiндегi нұсқаулықпен айқындалады.

      Ескерту. 41-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.06.23 N 164-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 08.04.2016 № 491-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
     

42-бап. Қоршаған ортаға әсерге бағалау жүргiзудiәдiстемелiк қамтамасыз ету

      1. Қоршаған ортаға әсердi бағалау қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган бекiтетiн қоршаған ортаға әсердi бағалауды жүргiзу жөнiндегi нұсқаулық-әдiстемелiк құжаттарға сәйкес жүргiзiледi.

      2. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган өз құзыретi шегiнде тиiстi жеке және заңды тұлғалардың қоршаған ортаға әсердi бағалауды әзiрлеу процесiнде қоршаған ортаға әсерге бағалау жүргiзу жөнiндегi нұсқаулық-әдiстемелiк құжаттар талаптарының сақталуын бақылауды жүзеге асырады.

43-бап. Трансшекаралық әсерi бар объектiлердiң қоршаған ортаға әсерiн бағалау ерекшелiктерi

      Трансшекаралық әсерi бар объектiлердiң қоршаған ортаға әсерiн бағалау ерекшелiктерi Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда айқындалады.

44-бап. Қолданыстағы объектiлер үшiн қоршаған ортаға әсердi бағалау ерекшелiктерi

      Ескерту. 44-бап алып тасталды - ҚР 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

7-тарау. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ САРАПТАМА

45-бап. Экологиялық сараптама түрлерi

      Қазақстан Республикасында экологиялық сараптаманың мынадай түрлері жүзеге асырылады:

      1) мемлекеттік экологиялық сараптама;

      2) қоғамдық экологиялық сараптама;

      3) жобалардың экологиялық сараптамасы.

      Ескерту. 45-бап жаңа редакцияда - ҚР 27.12.2017 № 126-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі).

46-бап. Экологиялық сараптаманың мақсаттары

      Экологиялық сараптама:

      1) жоспарланып отырған басқарушылық, шаруашылық, инвестициялық, норма шығару және өзге де қызметтi iске асырудың қоршаған орта мен халықтың денсаулығына ықтимал терiс зардаптарын айқындау және шектеу;

      2) экономикалық даму мен қоршаған ортаны қорғау мүдделерiнiң балансын сақтау, сондай-ақ табиғат пайдалану процесiнде үшiншi тараптарға залал келтiрудi болдырмау мақсатында жүргiзiледi.

47-бап. Мемлекеттiк экологиялық сараптама oбъектiлерi

      1. Міндетті мемлекеттiк экологиялық сараптамаға:

      1) осы Кодекстiң 37-бабында айқындалған кезеңдерге сәйкес қоршаған ортаға әсердің оған iлеспе бағалау материалдарымен бірге қоршаған ортаға әсер етуші межеленіп отырған қызметтің жобалау алдындағы және жобалау құжаттамасы;

      2) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      3) қоршаған ортаға эмиссиялар нормативтерiнiң жобалары;

      4) iске асырылуы қоршаған ортаға терiс әсерлерге әкеп соғуы мүмкiн Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiнiң, нормативтiк-техникалық және нұсқаулық-әдiстемелiк құжаттардың жобалары;

      5) алып тасталды - ҚР 02.07.2014 N 225-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi);

      5-1) жоюдың тәсілі мен орны көрсетіле отырып, тауарларды, сондай-ақ тауарларды жою нәтижесінде түзілген қалдықтарды көму, залалсыздандыру, кәдеге жарату немесе өзге де тәсілмен жою мүмкіндігін көздейтін, жою кедендік рәсімімен орналастырылатын тауарларды жою мүмкіндігі туралы материалдар;

      6) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды құру және кеңейту, республикалық маңызы бар мемлекеттік табиғи қаумалдар мен мемлекеттік қорық аймақтарын тарату және олардың аумақтарын кішірейту жөніндегі жаратылыстану-ғылыми және техникалық-экономикалық негіздемелердің жобалары;

      7) өсiмдiктер мен жануарлар дүниесi ресурстарын алу мен пайдалануға арналған биологиялық негiздемелер;

      8) алып тасталды - ҚР 27.12.2017 № 126-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      9) осы аумақтарды экологиялық зілзала немесе төтенше экологиялық жағдай аймақтарына жатқызуды негiздейтiн аумақтарды зерттеу материалдары;

      10) шектес мемлекеттердiң қоршаған ортасына әсер етуi мүмкiн немесе оны жүзеге асыру үшiн шектес мемлекеттермен ортақ табиғи объектілерді пайдалану қажет болатын не шектес мемлекеттердiң Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында айқындалған, оның ішінде "Байқоңыр" кешені бойынша мүдделерiн қозғайтын шаруашылық қызмет жобалары жатады.

      11) алып тасталды - ҚР 02.07.2014 N 225-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).

      1-1. "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" Қазақстан Республикасының Кодексіне сәйкес қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен келісілетін жер қойнауын пайдалану саласындағы жобалау құжаттары міндетті мемлекеттік экологиялық сараптамаға жатпайды.

      2. Алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      3. Осы баптың 1-тармағының 1) және 3) тармақшаларында аталған мемлекеттiк экологиялық сараптама объектiлерi осы Кодекстiң 40-бабында келтiрiлген объектiлердiң сыныпталуына сәйкес I, II, III, IV санаттарға бөлiнедi.

      Орталық мемлекеттік органдар әзірлейтін, іске асырылуы қоршаған ортаға терiс әсерлерге әкеп соғуы мүмкiн Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң, нормативтік-техникалық және нұсқаулық-әдістемелік құжаттардың жобалары I санатқа жатады.

      Жергілікті мемлекеттік басқару органдары әзірлейтін Қазақстан Республикасы нормативтiк құқықтық актiлерiнiң, нормативтік-техникалық және нұсқаулық-әдістемелік құжаттардың жобалары II санатқа жатады.

      Осы баптың 1-тармағының 6) – 10) тармақшаларында көрсетілген мемлекеттік экологиялық сараптама объектілері I санатқа жатады.

      Осы баптың 1-тармағының 5-1) тармақшасында көрсетілген мемлекеттік экологиялық сараптама объектілері IІІ санатқа жатады.

      Осы баптың 1-тармағының 1) тармақшасында көрсетілген және осы Кодекстiң 40-бабында келтірілген объектілердің жіктеуішіне сәйкес жіктелмейтін, қоршаған ортаға әсер ететін межеленіп отырған қызметтің жобаалды және жобалау құжаттамасы IV санатқа жатады.

      Ескерту. 47-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.06.23 N 164-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.07.2014 N 225-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 26.12.2017 № 124-VI (01.01.2018 бастап қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі): 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

48-бап. Мемлекеттiк экологиялық сараптаманы жүзеге асыратын органдар

      1. Мемлекеттiк экологиялық сараптаманы қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган және өз құзыретi шегiнде жергiлiктi атқарушы органдар жүзеге асырады.

      2. І санаттағы мемлекеттік экологиялық сараптама объектілеріне мемлекеттік экологиялық сараптаманы – қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган, ІІ, ІІІ және ІV санаттардағыларға облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергілікті атқарушы органдары жүргізеді.

      3. Мемлекеттік экологиялық сараптамаға жататын І санаттағы мемлекеттік экологиялық сараптама объектілерін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган мен оның аумақтық бөлімшелері арасында бөлуді қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган белгілейді.

      4. Шаруашылық қызметтің І санаттағы объектілерін салу мен пайдалану жобалары (техникалық-экономикалық негіздемелер және жобалау-сметалық құжаттама) бойынша мемлекеттік экологиялық сараптаманы қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган жүзеге асырады.

      5. Осы баптың 4-тармағының талаптары құрылысы жұмыс істеп тұрған І санаттағы объектілердің аумағында жоспарланып отырған ІІ, ІІІ және IV санаттардағы объектілерді салу мен пайдалану жобаларына (техникалық-экономикалық негіздемелерге және жобалау-сметалық құжаттамаға) қолданылмайды.

      Ескерту. 48-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.04 N 97-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 27.02.2017 № 49-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

49-бап. Мемлекеттiк экологиялық сараптаманы жүргiзу тәртiбi

      1. Мемлекеттік экологиялық сараптамаға құжаттаманы электрондық нысанда:

      1) белгiленiп отырған басқарушылық, шаруашылық, инвестициялық және өзге де қызметтiң тапсырыс берушiсi (инвестор);

      2) мемлекеттiк экологиялық сараптамаға жататын нормативтiк құқықтық актiлердiң және жоспарлардың жобаларын әзiрлеудi жүргiзетiн мемлекеттiк органның басшысы ұсынады.

      2. Осы баптың 3-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, осы Кодекстің 47-бабының 1-тармағында көрсетілген объектілер бойынша мемлекеттік экологиялық сараптама жүргізу тәртібін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      Осы Кодекстің 47-бабы 1-тармағының 1), 3) және 10) тармақшаларында көрсетілген объектілерге мемлекеттік экологиялық сараптама қорытындысы қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсатпен бір мезгілде беріледі.

      3. Шаруашылық қызметтің І санаттағы объектілерін салу мен пайдалану жобалары (техникалық-экономикалық негіздемелер және жобалау-сметалық құжаттама) бойынша мемлекеттік экологиялық сараптама Қазақстан Республикасының сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен құрылыс жобаларының ведомстводан тыс кешенді сараптамасы құрамында жүргізіледі. Мемлекеттік экологиялық сараптама қорытындысы қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсатпен бір мезгілде беріледі.

      4. Құрылыс жобаларының ведомстводан тыс кешенді сараптамасының теріс қорытындысы берілген жағдайда қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат берілмейді.

      Ескерту. 49-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 24.11.2015 № 419-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 27.02.2017 № 49-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

49-1-бап. II, III және IV санаттардағы объектілер үшін жобалардың ведомстводан тыс кешенді сараптамасы құрамында құрылыс жобаларының экологиялық сараптамасын жүргізу тәртібі

      1. II, III және IV санаттардағы объектілерді салу жобалары (техникалық-экономикалық негіздемелер және жобалау-сметалық құжаттама) бойынша жобалардың экологиялық сараптамасын Қазақстан Республикасының сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен аттестатталған сарапшылар жүргізеді.

      Жобалардың экологиялық сараптамасы құрылыс жобаларының ведомстводан тыс кешенді сараптамасының бір бөлігі болып табылады.

      2. Құрылыс жобаларының ведомстводан тыс кешенді сараптамасының қорытындысында табиғат пайдаланушылардың құрылыс, шаруашылық қызметі кезеңіне арналған эмиссиялардың нормативтері қамтылады.

      3. ІІ, ІІІ және IV санаттардағы объектілерді салу жобаларының (техникалық-экономикалық негіздемелердің және жобалау-сметалық құжаттаманың) ведомстводан тыс кешенді сараптамасын жүргізу кезеңінде эмиссиялардың нормативтерін қамтитын ведомстводан тыс кешенді сараптама бөлімі табиғат пайдаланушылардың және қоршаған ортаны ластау көздерінің мемлекеттік тізілімінде есепке алу үшін қоршаған ортаны қорғау саласындағы жергілікті атқарушы органдарға жіберіледі.

      4. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы жергілікті атқарушы органдар Қазақстан Республикасының сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы заңнамасында белгіленген мерзімдерде және тәртіппен қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсатты ведомстводан тыс кешенді сараптама органдарына жібереді.

      5. Жобалардың ведомстводан тыс кешенді сараптамасының теріс қорытындысы берілген жағдайда қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат берілмейді. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсаттарды қайтадан алу ведомстводан тыс кешенді сараптама жүргізуге қайтадан ұсынылған жобалар үшін белгіленген тәртіппен жүргізіледі.

      Ескерту. 7-тарау 49-1-баппен толықтырылды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

50-бап. Мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзу мерзімдері

      1. Мемлекеттiк экологиялық сараптама осы Кодекстің 49-бабының 1-тармағында көрсетілген тұлғалар мемлекеттік экологиялық сараптама жүргізу тәртібінде айқындалған құжаттар топтамасын ұсынған кезден бастап:

      I санаттағы объектілер үшін қырық бес жұмыс күні;

      II санаттағы объектілер үшін отыз жұмыс күні;

      III және ІV санаттардағы объектілер үшін он бес жұмыс күні ішінде жүргізіледі.

      2. Тіркелген күннен бастап I санаттағы мемлекеттік экологиялық сараптама объектілері үшін – бес жұмыс күнінен аспайтын, II, III және IV санаттардағы мемлекеттік экологиялық сараптама объектілері үшін үш жұмыс күнінен аспайтын мерзімде мемлекеттік экологиялық сараптаманың қорытындысын беретін орган құжаттарды олардың толықтығы тұрғысынан қарайды. Құжаттар топтамасы толық ұсынылмаған жағдайда, құжаттар ұсынған тұлғаға қайтаруға жатады.

      3. Мемлекеттік экологиялық сараптамаға ұсынылатын жобалар мен оларға қоса берілетін материалдар бойынша ескертулер болған кезде сарапшылар оларды ұсынған тұлғаға мұндай ескертулерді:

      I санаттағы объектілер бойынша – жиырма бес жұмыс күні ішінде жібереді, оларды тапсырыс беруші ескертулер берілген күннен бастап он жұмыс күні ішінде жояды;

      IІ санаттағы объектілер бойынша – он бес жұмыс күні ішінде жібереді, оларды тапсырыс беруші ескертулер берілген күннен бастап бес жұмыс күні ішінде жояды;

      III және IV санаттардағы объектілер бойынша – жеті жұмыс күні ішінде жібереді, оларды тапсырыс беруші ескертулер берілген күннен бастап үш жұмыс күні ішінде жояды.

      Ескертулер жойылмаған жағдайда, осы баптың 1-тармағында айқындалған мерзімдерде мемлекеттік экологиялық сараптаманың теріс қорытындысы беріледі.

      Бұрын жіберілген ескертулер жойылған жағдайда мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысы беріледі.

      4. Құрылыс жобаларының ведомстводан тыс кешенді сараптамасы немесе қала құрылысы жобаларының кешенді қала құрылысы сараптамасы құрамындағы жобалар бойынша жүргізілетін мемлекеттік экологиялық сараптама Қазақстан Республикасының сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы заңнамасында айқындалатын тәртіппен және мерзімдерде жүргізіледі.

      Ескерту. 50-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.12.2014 № 269-V Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); өзгерістер енгізілді - ҚР 27.02.2017 № 49-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

51-бап. Мемлекеттiк экологиялық сараптаманың қорытындысы

      1. Мемлекеттік экологиялық сараптаманың қорытындысы оны жүргізу нәтижелері бойынша беріледі.

      Мемлекеттік экологиялық сараптаманың міндетті сипаты болады және табиғат пайдалану және қоршаған орта мен халық денсаулығына әсер ету бөлігінде құқықтық, ұйымдастырушылық және шаруашылық шешімдерді қабылдаудан бұрын жүргізілуге тиіс.

      2. Мемлекеттiк экологиялық сараптаманың оң қорытындысы экологиялық сараптама объектiсiн iске асыру жөнiнде шешiм қабылдауға болатындығы мен мүмкiндiгi туралы тұжырымдарды қамтиды.

      3. Алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      4. Мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзу мiндеттi болып табылатын шаруашылық және өзге де қызмет жобаларын іске асыруды банктердiң және өзге де қаржы ұйымдарының мемлекеттiк экологиялық сараптаманың оң қорытындысынсыз қаржыландыруына тыйым салынады.

      5. Мемлекеттік экологиялық сараптаманың қорытындысына қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның сараптама бөлімшелерінің, тиісті аумақтағы қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшелерінің басшылары не облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарының сараптама бөлімшесінің басшысы өз құзыреті шегінде қол қояды.

      6. Жобалық құжаттамаға мемлекеттiк экологиялық сараптаманың оң қорытындысы I, II және III санаттардағы объектілер үшін – қоршаған ортаға эмиссиялардың белгіленген нормативтерінің қолданылу мерзімі ішінде, IV санаттағы объектілер үшін – мерзімсіз қолданылады.

      7. Мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысынан айыруды (қайтарып алуды) оны берген орган табиғат пайдаланушының жазбаша өтініші немесе келісімі негізінде жүзеге асырады.

      Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасының талаптарын бұзушылықтар анықталған кезде мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысынан айыру (қайтарып алу) сот тәртібімен жүзеге асырылады.

      Ескерту. 51-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.04 N 97-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.02.2017 № 49-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.12.2018 № 210-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

52-бап. Мемлекеттiк экологиялық сараптаманы жүзеге асыратын сарапшылық бөлiмшелерi басшыларының құқықтары

      1. Мемлекеттiк экологиялық сараптаманы жүзеге асыратын сарапшылық бөлiмшелерi басшыларының:

      1) мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзу үшiн белгiленген тәртiппен экологиялық сарапшылық комиссияларын, топтарын құруға, жұмысқа қатысуға отандық және шетелдiк мамандарды, сондай-ақ заңды тұлғаларды тартуға;

      2) сарапшылық бөлiмшелерiнiң, құрылатын комиссиялар мен топтардың қызметiне бақылау жасауды жүзеге асыруға;

      3) мемлекеттiк экологиялық сараптаманың сараптама кеңестерiн басқаруға, олардың қызметiн ұйымдастыруға;

      4) мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзу әдiстерiн айқындауға;

      5) Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасының талаптарына сай келмейтiн, мемлекеттiк экологиялық сараптамаға ұсынылған материалдарды қабылдамай тастауға;

      6) есептеулерде қате және басқа да олқылықтар жiберiлген, оны түзету қосымша зерттеулердi, iздестiру жұмыстарын не қосымша қаражат бөлудi қажет ететiн құжаттар мен материалдарды пысықтау үшiн қайтаруға;

      7) мемлекеттiк экологиялық сараптама қорытындыларына қол қоюға;

      8) алып тасталды - ҚР 25.04.2016 № 505-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      9) мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзуге қажеттi қосымша материалдарды сұратуға;

      10) мемлекеттiк экологиялық сараптаманың оң қорытындысы алынбаған объектiлер туралы мәлiметтердi банктер мен өзге де қаржы ұйымдарына табыс етуге;

      11) Қазақстан Республикасы заңнамасының бұзылуына кiнәлi тұлғаларды жауапқа тарту туралы мәселелердi шешу үшiн тиiстi материалдар дайындап, құқық қорғау органдары мен өзге де органдарға тапсыруға құқығы бар.

      2. (алынып тасталды - Қазақстан Республикасының 2008.12.04 N 97-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен).

      3. Мемлекеттік экологиялық сараптаманы ұйымдастыру және жүргізу кезінде сараптама бөлімшелерінің басшылары тәуелсіз болады және Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасына сәйкес іс-әрекет жасайды.

      Сараптама бөлімшелері басшыларының тәуелсіздігі қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган және жергілікті атқарушы органдар бекітетін, оларды тағайындау және қызметтен босату тәртібі мен Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін өзге де шарттарды қамтитын олар туралы ережелермен қамтамасыз етіледі.

      Ескерту. 52-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.04 N 97-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

53-бап. Мемлекеттiк экологиялық сараптама сарапшысы

      1. Арнаулы бiлiмi бар және экологиялық сараптама жүргiзуге қажеттi жеткiлiктi тәжiрибесi бар және мемлекеттiк экологиялық сараптама органы белгiлеген тәртiппен мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзуге тартылған адам мемлекеттiк экологиялық сараптама сарапшысы болып табылады.

      Сараптама ұйымдарының бірінде штатта тұратын, жобалардың белгілі бір бөлімі (бөлігі) бойынша сараптама жұмыстарын жүргізу үшін Қазақстан Республикасының сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен аттестатталған жеке тұлға құрылыс жобаларының экологиялық сараптамасының сарапшысы болып табылады.

      2. Экологиялық сараптама жасалуға тиiстi құжаттама тапсырыс берушiнiң өкiлi немесе мемлекеттiк экологиялық сараптама объектiсiн әзiрлеушi, сондай-ақ тапсырыс берушiмен немесе әзiрлеушiмен еңбек немесе өзге де шарттық қатынаста тұрған заңды және жеке тұлғалар мемлекеттiк экологиялық сараптама сарапшысы бола алмайды.

      3. Мемлекеттiк экологиялық сараптама сарапшысы өзi жасаған сараптама үшiн Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады.

      4. Сарапшының мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзуге байланысты қызметiне мемлекеттiк органдардың, жеке, заңды тұлғалардың және лауазымды адамдардың араласуына тыйым салынады.

      5. Мемлекеттiк экологиялық сараптама сарапшысы құқықтарының бұзылуы сот және әкiмшiлiк тәртiппен қорғалуға тиiс, ал мұндай жолсыздықтарға кiнәлi тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады.

      6. Мемлекеттiк экологиялық сараптама сарапшысының:

      1) мемлекеттiк экологиялық сараптама объектiсін жан-жақты және объективтi бағалау үшiн маңызы бар қосымша материалдарды осы Кодекстің 50-бабында белгіленген мерзім шегінде ұсынуды талап етуге;

      2) экологиялық сараптама жүргiзуге мамандарды қосымша тартуға;

      3) сараптама жұмысын, әдiснамасын ұйымдастыруды жетiлдiру, оны жүзеге асыру тәртiбi мен принциптерi жөнiнде ұсыныстар енгiзуге;

      4) мемлекеттiк экологиялық сараптама объектiсi жөнiнде, мемлекеттiк экологиялық сараптама қорытындысына қоса тiркелетiн ерекше пiкiр қалыптастыруға құқығы бар.

      7. Мемлекеттiк экологиялық сараптама сарапшысы:

      1) мемлекеттiк экологиялық сараптаманың кешендi, объективтi және сапалы жүргiзiлуiн қамтамасыз етуге;

      2) Қазақстан Республикасы экологиялық заңнамасының талаптарын сақтауға;

      3) қолданылып жүрген нормалар мен ережелер негiзiнде мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзуге;

      4) мемлекеттiк экологиялық сараптаманы жүзеге асырудың белгiленген мерзiмi мен тәртiбiн сақтауға;

      5) мемлекеттiк экологиялық сараптаманың дәлелдi қорытындыларын дайындап, оларды сараптама объектiсiн iске асыру туралы шешiм қабылдайтын органдарға және тапсырысшыларға уақтылы беруге;

      6) сараптама жасалатын объектiлердi одан әрi қарауға қабылдамаған не оларды негiздейтiн материалдар пысықтауға қайтарылған кезде мемлекеттiк экологиялық сараптаманың қорытындысын объективтi бағалап, дәлелдi түрде негiздеуге;

      7) материалдардың сақталуын қамтамасыз етуге және өзiнiң құпия құжаттарға қатысты әрекеттерiн олардың иесiмен келiсуге, өзiне сенiп тапсырылған мәлiметтердiң жария етiлуiне жол бермеуге мiндеттi.

      Ескерту. 53-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.02.2017 № 49-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

54-бап. Мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзу процесiне сырттан сарапшылар тарту

      Мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзу сырттан сарапшылар тартуды талап еткен жағдайда, мемлекеттiк экологиялық сараптама органдарының сараптамалық қорытындылар алу үшiн басқа мемлекеттiк органдарға, өзге де ұйымдарға, сондай-ақ жекелеген мамандарға өтiнiш жасауға құқығы бар. Сырттан сарапшылар тартуды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдары Қазақстан Республикасының мемлекеттiк сатып алу туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырады.

      Ескерту. 54-бапқа өзгерту енгізілді – ҚР 2008.12.04 N 97-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 28.12.2018 № 210-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
     

55-бап. Мемлекеттiк экологиялық сараптамадан өткен нормативтiк құқықтық актiлер жобаларының тiзiлiмi

      Ескерту. 55-бап алып тасталды - ҚР 25.04.2016 № 505-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
     

56-бап. Мемлекеттiк экологиялық сараптаманың сарапшылық кеңестерi

      1. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның жанынан консультациялық-кеңесшi органдар болып табылатын және өздерi туралы ережелерге сәйкес әрекет ететiн мемлекеттiк экологиялық сараптаманың сарапшылық кеңестерi құрылады.

      2. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның мемлекеттiк экологиялық сараптамасының сарапшылық кеңестерi туралы ережелердi, олардың персоналдық құрамдарын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның және оның аумақтық органдарының басшылары бекiтедi.

      3. Функциялары қоршаған ортаны қорғаумен байланысты мемлекеттiк органдардың лауазымды адамдары, ғылыми-зерттеу мекемелерiнiң, жоғары оқу орындарының ғалымдары, практик-мамандар мен жұртшылық өкiлдерi мемлекеттiк экологиялық сараптаманың сарапшылық кеңестерiне мүше бола алады.

      4. Мемлекеттiк экологиялық сараптаманың сарапшылық кеңестерiнiң қарауына:

      1) экологиялық сараптама жүргiзу кезiнде экологиялық қауiпсiздiктi қамтамасыз етудiң, қоршаған ортаны қорғаудың, табиғи ресурстарды пайдалану мен молықтырудың күрделi проблемаларын талқылау;

      2) мемлекеттiк экологиялық сараптаманың экологиялық қауiптiлiгi жоғары объектiлерге қатысты қорытындыларын қарау жатады.

      Ескерту. 56-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.04.2016 № 505-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

57-бап. Мемлекеттiк экологиялық сараптаманың жариялылығы

      1. Мемлекеттік экологиялық сараптаманың жариялылығы және халықтың қоршаған ортаны қорғау және табиғатты пайдалану мәселелері бойынша шешімдерді қабылдауға қатысуы қоғамдық тыңдаулар өткізу арқылы қамтамасыз етіледі.

      2. Мемлекеттік экологиялық сараптама жүргізу кезеңінде барлық мүдделі азаматтар мен қоғамдық бірлестіктерге өз пікірін білдіру мүмкіндігі беріледі.

      3. Мемлекеттік экологиялық сараптаманың қорытындысы табиғат пайдаланушы оны алғаннан кейін бес жұмыс күні ішінде қоршаған ортаны қорғау саласындағы жергілікті атқарушы органның интернет-ресурсында орналастыруы үшін табиғат пайдаланушыға жіберіледі.

      4. Жеке және заңды тұлғалар мемлекеттік экологиялық сараптаманың қорытындысын Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен даулауға құқылы.

      5. Мемлекеттiк экологиялық сараптама қорытындысы бойынша шешiм қабылданғаннан кейiн барлық мүдделi тұлғаларға осы Кодексте көзделген тәртiппен сараптама объектiсi жөнiнде ақпарат алу мүмкiндiгi берiледi.

      Ескерту. 57-бап жаңа редакцияда - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

57-1-бап. Жұртшылықтың қоршаған ортаны қорғау мәселелері бойынша шешімдерді қабылдауға қатысуы

      Жұртшылықтың қоршаған ортаны қорғау мәселелері бойынша шешімдерді қабылдауға қатысуы:

      қоғамдық тыңдаулар өткізу;

      қоғамдық экологиялық сараптама өткізу;

      қоғамдық экологиялық бақылау жүргізу;

      мемлекеттік экологиялық сараптама жүргізу кезеңінде мемлекеттік органдарға ескертпелер мен ұсыныстар беру;

      мемлекеттік органдардың жанындағы қоғамдық кеңестерге қатысу;

      қоршаған ортаны қорғау мәселелері жөніндегі нормативтік құқықтық актілердің жобаларына, оның ішінде Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарының жобаларына ескертпелер мен ұсыныстар беру арқылы жүзеге асырылады.

      Ескерту. 7-тарау 57-1-баппен толықтырылды - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

57-2-бап. Қоғамдық тыңдаулар өткізу

      1. Қоғамдық тыңдаулардың мынадай:

      1) ауыл және орман шаруашылығы, тау-кен өндіру және қайта өңдеу өнеркәсібі, құрылыс, көлік, электрмен жабдықтау, жылумен жабдықтау, сумен жабдықтау, су бұру, қалдықтармен жұмыс істеу және экономиканың басқа да салаларында, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындаған тізбеге сәйкес шаруашылық қызметінің түрлері бойынша;

      2) су қорғау аймақтары мен белдеулеріндегі және сумен жабдықтау көздерінің санитариялық қорғау аймақтарындағы объектілердің орналастырылуы көзделетін;

      3) мемлекеттік орман қорының жерлеріндегі объектілердің орналастырылуы көзделетін;

      4) мемлекеттік орман қорының жерлеріндегі орманның, оның ішінде елді мекендер шекарасының шеңберіндегі көгалдандыру екпелерінің кесілуі көзделетін;

      5) табиғат пайдаланушының ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы және бұрынғы Семей ядролық сынақ полигонының аумағындағы қызметі көзделетін;

      6) осы Кодекстің 47-бабы 1-тармағының 6), 8), 9) және 10) тармақшаларында көрсетілген мемлекеттік экологиялық сараптама объектілері болып табылатын жобалар бойынша өткізілуі міндетті.

      2. Жоспарланған қызметтің тапсырыс берушісі (бастамашысы) қоғамдық тыңдауларға қатысу үшін жұртшылықты хабардар ету жөніндегі іс-шараларды өткізуге шарттық негізде қоғамдық бірлестіктерді тартуға құқылы.

      3. Жергілікті атқарушы органдар қоғамдық тыңдаулар өткізілгенге дейін күнтізбелік жиырма күн бұрын межеленіп отырған шаруашылық және өзге де қызметтің қоршаған ортаға әсерін бағалау рәсіміне және интернет-ресурс арқылы, сондай-ақ хабардар етудің өзге де тәсілдерін пайдалана отырып осы қызмет бойынша шешім қабылдау процесіне қатысты экологиялық ақпаратқа ашық қолжетімділікті қамтамасыз етеді.

      4. Қоғамдық тыңдауларды өткізу тәртібін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      Ескерту. 7-тарау 57-2-баппен толықтырылды - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) ; өзгеріс енгізілді - ҚР 05.04.2017 № 56-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

58-бап. Мемлекеттiк экологиялық сараптаманы жүзеге асыру кезiндегi келiспеушiлiктердi қарау тәртiбi

      1. Мемлекеттiк экологиялық сараптаманы жүзеге асыру кезiндегi келiспеушiлiктер келiссөздер жолымен не сот тәртiбiмен қаралады.

      2. Мемлекеттiк экологиялық сараптама мәселелерi бойынша келiспеушiлiктердi кез келген мүдделi тараптың, оның iшiнде белгiленiп отырған қызметке тапсырыс берушiнiң, жергiлiктi атқарушы органның өтiнiшi бойынша қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган келiссөздер арқылы қарайды. Бұл ретте мемлекеттiк экологиялық сараптаманың терiс қорытындысы келiспеушiлiктердiң нысанасы бола алмайды.

59-бап. Мемлекеттiк экологиялық сараптаманы қаржыландыру

      Мемлекеттiк экологиялық сараптаманы қаржыландыру бюджет қаражаты, сондай-ақ тапсырыс берушiлердiң қаражаты есебiнен жүзеге асырылады.

60-бап. Қоғамдық экологиялық сараптама

      1. Қоғамдық экологиялық сараптама - қоғамдық бiрлестiктер құратын сараптама комиссиялары ерiктi негiзде жүзеге асыратын қызмет түрi.

      2. Қоғамдық экологиялық сараптама кез келген шаруашылық және өзге де қызметтi азаматтардың өмiрi мен денсаулығына қолайлы қоршаған ортаны сақтау жөнiндегi қоғамдық мүдделердiң сақталуы тұрғысынан қарайды.

      Ластағыштар ретінде Қазақстан Республикасының Салық кодексінде көзделген заттар шығарындыларын қоспағанда, парниктiк газдар шығарындылары қоғамдық экологиялық сараптама объектісі болып табылмайды.

      3. Қоғамдық экологиялық сараптама объектiсi iске асырылған жағдайда мүдделерi қозғалатын жеке тұлғалар немесе қоғамдық бiрлестiктер қоғамдық экологиялық сараптаманың бастамашысы болуы мүмкiн.

      Ескерту. 60-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.04.27 N 15-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
     

61-бап. Қоғамдық экологиялық сараптаманы ұйымдастырушы

      1. Қоғамдық экологиялық сараптаманы ұйымдастырушы - қоғамдық бiрлестiктер, олардың атынан экологиялық сараптама жүргiзу туралы өтiнiш берiледi және сараптама комиссиясының қызметiн ұйымдастыру жөнiнде шаралар қолданылады.

      2. Қоғамдық экологиялық сараптаманы ұйымдастырушының:

      1) қоғамдық экологиялық сараптама объектiсiнiң тапсырыс берушiсiнен қоғамдық экологиялық сараптама жүргiзуге қажеттi құжаттар мен материалдар сұратуға;

      2) сараптама жүргiзу үшiн сарапшылық комиссия құруға;

      3) қоғамдық экологиялық сараптаманың қорытындысын жергiлiктi атқарушы органдарға және қаржы ұйымдарына табыс етуге құқығы бар.

      3. Қоғамдық экологиялық сараптаманы ұйымдастырушы:

      1) қоғамдық экологиялық сараптаманы осы Кодексте жазылған талаптарға сәйкес ұйымдастыруға;

      2) қоғамдық экологиялық сараптаманың барысы мен нәтижелерi туралы жұртшылықтың хабардар етiлуiн және қоғамдық экологиялық сараптама қорытындысын әзiрлеуде қоғамдық пiкiрдiң есепке алынуын қамтамасыз етуге;

      3) қоғамдық экологиялық сараптама қорытындысының барлық мүдделi тараптар үшiн ашық болуын қамтамасыз етуге мiндеттi.

62-бап. Қоғамдық экологиялық сараптаманың сарапшылары

      1. Қаралатын мәселе бойынша ғылыми және (немесе) практикалық бiлiмi бар және қоғамдық экологиялық сараптаманы ұйымдастырушы қоғамдық сараптама жүргiзуге тартқан жеке тұлға қоғамдық экологиялық сараптаманың сарапшысы болып табылады.

      2. Қоғамдық экологиялық сараптаманың сарапшысы мыналар бола алмайды:

      1) қоғамдық экологиялық сараптама объектiсiнiң тапсырыс берушiсiнiң өкiлi;

      2) қоғамдық экологиялық сараптама объектiсiн әзiрлеушiнiң өкiлi;

      3) қоғамдық экологиялық сараптама объектiсiнiң аталған тапсырыс берушiсiмен немесе оны әзiрлеушiмен еңбек немесе өзге де шарттық қатынаста тұрған жеке тұлға;

      4) қоғамдық экологиялық сараптама объектiсiнiң аталған тапсырыс берушiсiмен немесе оны әзiрлеушiмен шарттық қатынаста тұрған заңды тұлғаның өкiлi.

      3. Қоғамдық экологиялық сараптаманың сарапшысы оны жүргiзуге Қазақстан Республикасының заңнамасына және қоғамдық экологиялық сараптаманы ұйымдастырушы берген тапсырмаға сәйкес қатысады.

      4. Қоғамдық экологиялық сараптама сарапшысының қоғамдық экологиялық сараптама жүргiзу кезiнде қоғамдық экологиялық сараптама объектiсi жөнiнде қоғамдық экологиялық сараптаманың қорытындысына қоса тiркелетiн ерекше пiкiр бiлдiруге құқығы бар.

      Қоғамдық экологиялық сараптама сарапшысы:

      1) Қазақстан Республикасы экологиялық заңнамасының талаптарын сақтауға;

      2) экологиялық сараптама объектiсi бойынша өз қорытындысы тұжырымдарының объективтiлiгi мен негiздiлiгiн, сондай-ақ қоғамдық экологиялық сараптаманың атына мүдделi жеке тұлғалар мен қоғамдық бiрлестiктерден келiп түскен ескертпелер мен ұсыныстардың ескерiлуiн қамтамасыз етуге;

      3) материалдардың сақталуын және қоғамдық экологиялық сараптамаға ұсынылған мәлiметтердiң құпиялылығын, сондай-ақ зияткерлiк меншiктiң қорғалуын қамтамасыз етуге мiндеттi.

63-бап. Қоғамдық экологиялық сараптама объектiсiтапсырыс берушiсiнiң құқықтары мен мiндеттерi

      1. Жоспарланып отырған басқару, шаруашылық, инвестициялық және өзге де қызметтiң жеке немесе заңды тұлғасы қоғамдық экологиялық сараптама объектiсiне тапсырыс берушi болып табылады.

      2. Қоғамдық экологиялық сараптама объектiсiне тапсырыс берушiнiң:

      1) белгiленiп отырған қызмет бойынша құжаттамада қамтылған заңмен қорғалатын құпия мәлiметтердiң қорғалуына;

      2) қоғамдық экологиялық сараптама жүргiзудiң барысы мен нәтижелерi туралы ақпарат алуға және ақпаратқа қол жеткiзуге;

      3) қоғамдық экологиялық сараптама аясында өткiзiлетiн қоғамдық тыңдауға және өзге де iс-шараларға қатысуға;

      4) мемлекеттiк экологиялық сараптаманы жүзеге асыратын органға, жергiлiктi атқарушы органдарға қоғамдық экологиялық сараптаманың қорытындысына өз түсiндiрмелерi мен түсiнiктемелерiн беруге құқығы бар.

      3. Қоғамдық экологиялық сараптама объектiсiнiң тапсырыс берушiсi:

      1) қоғамдық экологиялық сараптамаға қажеттi құжаттар мен материалдарды беруге;

      2) қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органға қоғамдық экологиялық сараптама қорытындысында баяндалған ұсынымдарға жазбаша жауап беруге мiндеттi.

64-бап. Қоғамдық экологиялық сараптаманы қаржыландыру

      Қоғамдық экологиялық сараптаманы қаржыландыру:

      1) қоғамдық экологиялық сараптаманы ұйымдастыратын және жүргiзетiн қоғамдық бiрлестiктердiң өз қаражаттары;

      2) ерiктi қайырмалдықтар, өтеусiз негiзде ұсынылған гранттар;

      3) Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде тыйым салынбаған өзге көздер есебiнен жүзеге асырылады.

65-бап. Қоғамдық экологиялық сараптаманы тiркеу тәртiбi

      1. Қоғамдық экологиялық сараптама сараптаманы ұйымдастырушының оны жүргiзу туралы өтiнiш тiркелген жағдайда жүзеге асырылады.

      2. Қоғамдық экологиялық сараптаманы тiркеу туралы өтiнiштi оның ұйымдастырушысы аумағында сараптама объектiсiнiң қызметi жоспарланып отырған жергiлiктi атқарушы органдарға бередi.

      3. Қоғамдық экологиялық сараптаманы жүргiзу туралы өтiнiште:

      1) қоғамдық экологиялық сараптаманы ұйымдастырушының атауы, заңды мекенжайы;

      2) қоғамдық экологиялық сараптаманы ұйымдастырушының жарғыда көзделген қызметiнiң сипаты;

      3) қоғамдық экологиялық сараптаманың сарапшылық комиссиясының құрамы туралы мәлiметтер;

      4) қоғамдық экологиялық сараптама объектiсi туралы мәлiметтер, қоғамдық экологиялық сараптаманы жүргiзу мерзiмдерi көрсетiлуге тиiс.

      4. Жергiлiктi атқарушы органдар қоғамдық экологиялық сараптама жүргiзу туралы өтiнiш берiлген күннен бастап он жұмыс күнi iшiнде оны тiркеуге немесе тiркеуден бас тартуға мiндеттi. Көрсетiлген мерзiм iшiнде қоғамдық экологиялық сараптама жүргiзу туралы өтiнiштi тiркеуден бас тартылмаса, ол тiркелдi деп есептеледi.

      5. Егер:

      1) бұрын осы oбъектiге қатысты екi рет қоғамдық экологиялық сараптама жүргiзiлсе;

      2) қоғамдық экологиялық сараптама объектiсi мемлекеттiк, коммерциялық және заңмен қорғалатын өзге де құпия болып табылатын мәлiметтердi қамтитын болса;

      3) қоғамдық экологиялық сараптаманы ұйымдастырушының жарғысында осы қоғамдық бiрлестiктiң қоғамдық экологиялық сараптама жүргiзу жөнiндегi қызметi көзделмесе;

      4) қоғамдық экологиялық сараптама объектiсiнiң белгiленiп отырған мемлекеттiк экологиялық сараптамасы аяқталса, қоғамдық экологиялық сараптаманы ұйымдастыру туралы өтiнiштi тiркеуден бас тартылуы мүмкiн.

      6. Жергiлiктi атқарушы орган қоғамдық экологиялық сараптама жүргiзу туралы өтiнiштi тiркеуден бас тартқан жағдайда, бұл жөнiнде қоғамдық экологиялық сараптаманың бастамашысы мен ұйымдастырушысына бас тартудың себептерiн дәлелдi түрде негiздей отырып, жазбаша хабарлайды.

66-бап. Қоғамдық экологиялық сараптаманың қорытындысы

      1. Қоғамдық экологиялық сараптаманың нәтижелерi ұсынымдық сипатта болатын қоғамдық экологиялық сараптаманың қорытындысы түрiнде ресiмделедi.

      2. Қоғамдық экологиялық сараптаманың қорытындысында:

      1) экологиялық сараптаманы ұйымдастырушының атауы мен заңды мекенжайы;

      2) тапсырыс берушiнiң тегi, аты, әкесiнiң аты немесе толық атауы, қоғамдық экологиялық сараптама объектiсiнiң атауы мен орналасқан жерi;

      3) қоғамдық экологиялық сараптама жүргiзу туралы өтiнiштiң жергiлiктi атқарушы органда тiркелгенi туралы мәлiметтер;

      4) қоғамдық экологиялық сараптама жүргiзу мерзiмдерi;

      5) қоғамдық экологиялық сараптамадан өткен құжаттаманың құрамы, қоғамдық экологиялық сараптама процесiнде пайдаланылған басқа да құжаттардың тiзбеленiп көрсетiлуi;

      6) қоғамдық экологиялық сараптаманың сарапшылық комиссиясы мүшелерiнiң құрамы;

      7) сараптама нәтижелерiнiң баяндалуы;

      8) қоғамдық экологиялық сараптаманың ұйымдастырушысы айқындаған, қоғамдық экологиялық сараптаманы жүргiзу жөнiндегi тапсырмалардың сипаты;

      9) қоғамдық экологиялық сараптама процесiнiң, оның iшiнде жұртшылықпен, тапсырыс берушiмен және басқа да мүдделi тараптармен өзара iс-қимыл жасасудың сипаттамасы;

      10) қоғамдық экологиялық сараптаманың тұжырымдары қамтылуға тиiс.

      3. Қоғамдық экологиялық сараптама тұжырымдарында:

      1) қоғамдық экологиялық сараптама объектiсiнiң Қазақстан Республикасы экологиялық заңнамасының талаптарына сәйкестiгi туралы қорытынды;

      2) тапсырыс берушiнiң қоршаған ортаға әсерге жүргiзген бағалауының толымдылығы, сапасы мен дұрыстығы жөнiндегi сипаттама;

      3) жұртшылықтың әртүрлi топтарының белгiленiп отырған қызметке көзқарасының сипаттамасы, жұртшылықтың ұсыныстары мен ескертпелерiне жасалған шолу;

      4) сарапшылардың қоғамдық экологиялық сараптама объектiсiн iске асыруға экологиялық және әлеуметтiк тұрғыдан жол беруге болатыны жөнiндегi пiкiрi;

      5) мемлекеттiк экологиялық сараптаманы жүзеге асыратын органға, тапсырыс берушiге, сараптама объектiсiн iске асыруға байланысты шешiмдер қабылдайтын мемлекеттiк органдарға және заңды тұлғаларға берiлетiн ұсыныстар мен ұсынымдар қамтылуға тиіс.

      4. Қоғамдық экологиялық сараптаманың қорытындысына қоғамдық экологиялық сараптаманы ұйымдастырушының уәкiлеттi өкiлi, сараптамалық комиссияның төрағасы мен мүшелерi қол қояды.

      5. Қоғамдық экологиялық сараптаманың қорытындысы:

      1) қоғамдық экологиялық сараптама жүргiзуге берiлген өтiнiштi тiркеген жергiлiктi атқарушы органға;

      2) осы объектiнiң мемлекеттiк экологиялық сараптамасын жүзеге асыратын органға;

      3) жоспарланып отырған қызметтiң тапсырыс берушiсiне;

      4) қоғамдық экологиялық сараптама объектiсiн iске қосуға байланысты шешiмдер қабылдайтын органдарға;

      5) бұқаралық ақпарат құралдарына жiберiледi.

67-бап. Қоғамдық экологиялық сараптаманың нәтижелерiн пайдалану

      1. Жоспарланып отырған қызметтiң тапсырыс берушiсi қоғамдық экологиялық сараптаманың қорытындысын алған күннен бастап бiр ай iшiнде онда қамтылған тұжырымдар мен ұсынымдарды қарауға және өзiнiң түсiндiрмелерiн мемлекеттiк экологиялық сараптама органына және қоғамдық экологиялық сараптаманы ұйымдастырушыға жiберуге мiндеттi.

      2. Қоғамдық экологиялық сараптаманың қорытындысы мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргiзу кезiнде қаралуға тиiс. Қарау нәтижелерi қоғамдық экологиялық сараптаманы ұйымдастырушыға және қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органға жiберiлуге тиiс.

      3. Қоғамдық экологиялық сараптаманың қорытындысы жергiлiктi атқарушы органдар, қаржы ұйымдары және белгiленiп отырған қызметтiң тапсырыс берушiсi шешiмдер қабылдаған кезде де ескерiлуi мүмкiн.

      Қоғамдық экологиялық сараптаманың нәтижелері ғимараттардың, құрылыстар мен кешендердің, инженерлік және көлік коммуникацияларының құрылысына арналған жобаларға (техникалық-экономикалық негіздемелер және жобалау-сметалық құжаттама) ведомстводан тыс кешенді сараптама жүргізу кезінде де ескерілуі мүмкін.

      Ескерту. 67-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

8-тарау. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ РҰҚСАТТАР

68-бап. Экологиялық рұқсаттардың түрлерi

      Қазақстан Республикасында табиғат пайдаланушыларға мынадай экологиялық рұқсаттар:

      1) қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсаттар;

      2) кешендi экологиялық рұқсаттар берiледi.

      Эмиссиялардың барлық стационарлық көздерінен қоршаған ортаға эмиссияларды экологиялық рұқсатсыз жүзеге асыруға тыйым салынады.

      Ластағыштар ретінде Қазақстан Республикасының Салық кодексінде көзделген заттар шығарындыларын қоспағанда, парниктiк газдар шығарындылары экологиялық рұқсаттың нысанасы болып табылмайды.

      Ескерту. 68-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.04.27 N 15-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

69-бап. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат

      1. Жылжымалы көздерден туындайтын ластағыш заттардың шығарындыларын қоспағанда, қоршаған ортаға эмиссияларды жүзеге асыратын табиғат пайдаланушылар қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат алуға мiндеттi.

      Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес бірыңғай жер салығын төлеушілер болып табылатын табиғат пайдаланушылар шаруа немесе фермер қожалықтары үшін арнайы салық режимі қолданылатын қызметте пайдаланылатын объектілер бойынша қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат алмайды.

      Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат табиғат пайдаланушыға осы баптың 2-1-тармағында айқындалған тәртіппен не мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысымен бір мезгілде беріледі.

      2. Қоршаған ортаға эмиссияға рұқсат Қазақстан Республикасында қоршаған ортаға эмиссияны жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғаларға, сондай-ақ шетелдік заңды тұлғалардың Қазақстан Республикасында тіркелген филиалдары мен өкілдіктеріне олардың өтінімдеріне сәйкес осы Кодексте белгіленген тәртіппен беріледі.

      2-1. Мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысы немесе ведомстводан тыс кешенді сараптаманың қорытындысы болған кезде қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат осы Кодекстің 72, 74, 75-баптарында және 77-бабының 1-тармағында белгіленген тәртіппен және мерзімдерде беріледі.

      3. Табиғат пайдаланушылар қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсатта көрсетiлген шарттарды орындауға мiндеттi және оларды сақтамағаны үшiн Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады.

      4. Өз меншiгiнде өндiрiстiк объектiлерi бар табиғат пайдаланушылар қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат алу үшiн:

      1) бiр облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) аумағында орналасқан әрбiр объект бойынша да, олардың тұтас жиынтығы бойынша да өтiнiм бере алады;

      2) әртүрлi облыстың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) аумағында орналасқан әрбiр объектiнiң орналасқан жерi бойынша өтiнiм беруге тиiс.

      5. Егер қоршаған ортаға эмиссиялар ортақ табиғат пайдалану процесiнде жүретiн болса, бұл эмиссияларға рұқсат алу талап етiлмейдi.

      Ескерту. 69-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.04 N 97-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.11.16 N 200-IV (01.01.2010 бастап қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.12.2018 № 210-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

70-бап. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсаттың мазмұны

      1. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат:

      1) табиғат пайдаланушы және ол жүргiзiп отырған шаруашылық және өзге де қызмет туралы мәлiметтердi;

      2) рұқсаттың қолданылу мерзiмiн;

      3) табиғат пайдалану шарттарын, оның iшiнде олардың барлық көздерi бойынша эмиссиялардың нормативтерiн;

      4) рұқсаттың қолданылуы кезеңiне арналған қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi іс-шаралар жоспарын қамтитын, белгіленген үлгідегі құжаттар жиынтығы болып табылады.

      5) алып тасталды - ҚР 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
      1-1. Алып тасталды - ҚР 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      2. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат бланкiлерiнiң нысандарын және оларды толтыру тәртiбiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.

      Ескерту. 70-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

71-бап. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат алу талап етiлетiн объектiлердiң санаттары

      1. Қоршаған ортаға эмиссиялар үшiн табиғат пайдаланушыларға рұқсат берiлетiн oбъектiлер I, II, III және IV болып төрт санатқа бөлiнедi.

      2. I санатқа өндiрiстiк объектiлердi санитарлық сыныптауға сәйкес қауiптiлiктiң 1 және 2-сыныпты объектiлерi жатады.

      II санатқа өндiрiстiк объектiлердi санитарлық сыныптауға сәйкес қауiптiлiктiң 3-сыныпты объектiлерi жатады.

      III санатқа өндiрiстiк объектiлердi санитарлық сыныптауға сәйкес қауiптiлiктiң 4-сыныпты объектiлерi жатады.

      IV санатқа өндiрiстiк объектiлердi санитарлық сыныптауға сәйкес қауiптiлiктiң 5-сыныпты объектiлерi жатады.

      2-1. Өндірістік объектілердің санитариялық сыныпталуына сәйкес сыныпталмайтын қызмет түрлері IV санатқа жатады.

      3. Табиғат пайдаланушылар қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсатты I санат объектілеріне - қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органнан, II санат объектілеріне - облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарынан, III санат объектілеріне - оңайлатылған схема бойынша облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарынан, IV санат объектілеріне облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарынан алады.

      3-1. I санаттағы объектілердің аумағында орналасқан II, III және IV санаттардағы объектілерге қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсатты қоршаған ортаны қорғау саласындағы жергілікті атқарушы орган береді.

      4. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсаттар беру үшін I санат объектілерін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган мен оның аумақтық бөлімшелері арасында бөлуді қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган белгілейді.

      Ескерту. 71-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.04 N 97-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.12.2018 № 210-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

72-бап. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат алу үшiн ұсынылатын материалдар

      1. Табиғат пайдаланушы қоршаған ортаға эмиссияға рұқсат алу үшін рұқсат беру органына қажетті құжаттар топтамасын электрондық нысанда ұсынады.

      2. І, ІІ және ІІІ санаттардағы объектілері бар табиғат пайдаланушылар үшін қоршаған ортаға эмиссияға рұқсат алу үшін құжаттар топтамасы мыналарды қамтиды:

      1) рұқсат алуға өтінім;

      2) бекітілген эмиссиялар нормативтері қамтылған құрылыс жобаларына мемлекеттік экологиялық сараптаманың қорытындысы не ведомстводан тыс кешенді сараптаманың қорытындысы;

      3) қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралар жоспары.

      3. Жаңадан енгізілетін IV санаттағы объектiлерi бар табиғат пайдаланушылар үшiн қоршаған оpтаға эмиссияларға рұқсат алуға арналған құжаттар топтамасы:

      1) рұқсат алуға өтінімді;

      2) қоршаған ортаға эмиссиялардың есептік немесе аспаптық жолмен белгіленген және негізделген нормативтерін қамтиды.

      4. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат алуға арналған өтiнiмнің нысанын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекітеді.

      Ескерту. 72-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.12.2014 № 269-V Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); өзгерістер енгізілді - ҚР 24.11.2015 № 419-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

73-бап. Қоршаған ортаға эмиссиялар үшiн рұқсатқа енгiзiлетiн табиғат пайдалану шарттары

      1. Табиғат пайдаланушының Қазақстан Республикасында жүзеге асыратын қызмет түрлерi үшiн экологиялық талаптар мен нормалар қабылданған болса, қоршаған ортаға эмиссиялар үшiн рұқсатқа осы талаптар мен нормалардың орындалуын қамтамасыз ететiн табиғат пайдалану шарттары енгiзiлуi мүмкiн.

      2. Қоршаған ортаға эмиссиялар үшiн рұқсатқа табиғат пайдалану шарттарын енгiзу туралы шешiмдi рұқсат берген органдар қабылдайды.

      3. Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасында белгiленген экологиялық талаптар мен нормаларда көзделмеген табиғат пайдалану шарттарын қоршаған ортаға эмиссиялар үшiн рұқсатқа енгiзуге тыйым салынады.

      4. Қоршаған ортаға эмиссиялар үшiн рұқсатқа табиғат пайдалану шарттарын енгiзу тәртiбiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.

      5. Табиғат пайдаланушы экологиялық рұқсатқа енгізілген табиғат пайдалану шарттарының орындалуы туралы есепті рұқсат берген органға тоқсан сайын ұсынып отыруға міндетті.

      Ескерту. 73-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

74-бап. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсатты қарау және беру мерзімдері

      Ескерту. 74-бап жаңа редакцияда - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
      1. Алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      2. Шаруашылық және өзге де қызметтің I, II және III санаттарындағы объектілер үшін өтінім тіркелген күннен бастап бес жұмыс күнінен аспайтын мерзімде рұқсат беретін орган өтінімді оның толықтығы тұрғысынан қарайды.

      Өтінім белгіленген мерзім ішінде қарауға қабылданады не ұсынылған құжаттардың жеткіліксіз болуы салдарынан қабылданбайды.

      Өтінім қабылданбаған кезде табиғат пайдаланушыға қабылданбау себептері уәжді түрде негізделіп, бас тарту жіберіледі.

      3. Рұқсат беретін орган қабылданған өтінімдерді:

      1) шаруашылық және өзге де қызметтің I санаттағы объектілері үшін – өтінім тіркелген күннен бастап он бес жұмыс күнінен аспайтын мерзімде;

      2) шаруашылық және өзге де қызметтің II және III санаттардағы объектілері үшін – өтінім тіркелген күннен бастап он жұмыс күнінен аспайтын мерзімде;

      3) шаруашылық және өзге де қызметтің IV санаттағы объектілері үшін өтінім тіркелген күннен бастап бес жұмыс күнінен аспайтын мерзімде қарайды.

      4. Қарау қорытындылары бойынша қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат немесе уәжді бас тарту беріледі.

      Ескерту. 74-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.12.2014 № 269-V Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); өзгерістер енгізілді - ҚР 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

75-бап. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат беру үшiн негiздер

      1. Табиғат пайдаланушыға I, II және III санаттардағы объектiлерге мынадай шарттар сақталған кезде:

      1) осы Кодекстiң 72-бабына сәйкес қажеттi құжаттар мен материалдар ұсынылған;

      2) қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi iс-шаралар жоспары Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасында белгiленген экологиялық талаптар мен нормаларға сәйкес келген және I санаттағы объектілер үшін қоршаған ортаға эмиссиялар нормативтерiне қол жеткiзудi қамтамасыз еткен кезде қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат берiледі.

      2. Егер табиғат пайдаланушы қажетті өтінімді және қоршаған ортаға эмиссиялар нормативтерін ұсынса, оған IV санаттағы объектіге қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат берілуге тиіс.

      Ескерту. 75-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.12.2014 № 269-V Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

76-бап. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсаттардың қолданылу мерзiмдерi

      1. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсаттар қолданыстағы рұқсатта көрсетiлген табиғат пайдаланудың қолданылатын технологиялары мен шарттары өзгергенге дейiнгі, бiрақ I, II және III санаттардағы объектілер үшін он жылдан аспайтын мерзiмге берiледi.

      2. IV санаттағы объектілер үшін қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат, қолданыстағы рұқсатта көрсетiлген табиғат пайдаланудың қолданылатын технологиялары мен шарттары өзгерген жағдайларды қоспағанда, мерзімсіз негізде беріледі.

      Ескерту. 76-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.12.2014 № 269-V Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі).

77-бап. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат беруден бас тарту, оны тоқтата тұру, жою, одан айыру

      Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.04.27 N 15-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      1. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат беретiн органдар мынадай:

      1) рұқсат алу үшiн ұсынылған материалдар толық емес және дәйексіз болған;

      2) сұратылып отырған табиғат пайдалану шарттары осы Кодекстiң 73-бабында көрсетiлген талаптарға сәйкес келмеген;

      3) қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралар жоспары Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасында белгіленген экологиялық талаптар мен нормаларға, қоршаған ортаға эмиссиялар нормативтеріне қол жеткізуді қамтамасыз етуге сәйкес келмеген жағдайларда рұқсат беруден бас тартады.

      2. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат беруден бас тартуға байланысты даулар мен келiспеушiлiктер Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен қаралады.

      3. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсаттың қолданылуын тоқтата тұру Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне сәйкес жүзеге асырылады.

      Егер табиғат пайдаланушыға рұқсат бірнеше өндірістік объектілерге берілген жағдайда, рұқсаттың қолданылуы бұзушылыққа жол берілген объект бойынша тоқтатыла тұрады.

      4. Қоршаған ортаға эмиссияға рұқсатты берген орган оның күшін жаңа рұқсат берілген күннен бастап не табиғат пайдаланушының жазбаша өтініші негізінде жояды.

      5. Табиғат пайдаланушыны қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсаттан айыру сот тәртібімен жүзеге асырылады.

      Ескерту. 77-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

78-бап. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсатты қайта ресiмдеу тәртiбi

      1. Қоршаған ортаға эмиссияға рұқсатты қайта ресімдеу табиғат пайдаланушының атауы өзгерген, ол қайта ұйымдастырылған жағдайларда, сондай-ақ осындай эмиссияға рұқсат берілген обектіге (обектілерге) қатысты оның (олардың) меншік иесі ауысқан жағдайда, бұл қайта ресімдеу қоршаған ортаға жүктемені ұлғайтуға алып келмейтін кезде күнтізбелік он бес күн ішінде жүзеге асырылады.

      2. Рұқсатты қайта ресімдеу мына құжаттар болған кезде жүзеге асырылады:

      1) рұқсатты қайта ресімдеуге өтінім;

      2) алып тасталды - ҚР 27.12.2017 № 126-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі);
      3) алып тасталды - ҚР 27.12.2017 № 126-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі);
      4) Алынып тасталды - ҚР 2010.03.19 № 258-IV Заңымен.

      5) қайта ресімделетін эмиссияға рұқсат берілген табиғат пайдалану обектісіне (объектілеріне) қатысты оған (оларға) меншік құқығының ауысқанын растайтын құжаттың көшірмесі.

      Ескерту. 78-бап жаңа редакцияда - ҚР 2008.12.04 N 97-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.03.19 № 258-IV, 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.12.24 N 60-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

79-бап. Кешендi экологиялық рұқсат

      1. Кешендi экологиялық рұқсат табиғат пайдаланушының ең озық қолжетiмдi технологияларды енгiзу және Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасында белгiленген эмиссиялардың техникалық үлес нормативтерiн сақтау шартымен қоршаған ортаға эмиссияларды жүзеге асыру құқығын куәландыратын бiртұтас құжат болып табылады.

      Кешенді экологиялық рұқсаттарды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган береді.

      2. Өнеркәсiптiң жекелеген процестерi мен салалары үшiн ең озық қолжетiмдi технологиялар тiзбелерiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган мүдделi орталық атқарушы органдардың, басқа да заңды тұлғалардың қатысуымен әзiрлейдi және оларды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.

      Табиғат пайдаланушылар Қоршаған ортаның ластануын кешенді бақылау және болдырмау жөніндегі Еуропа бюросының анықтамалықтарына енгізілген, ұсынылатын технологиялардың кез келгенін де таңдай алады.

      3. Қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсаттардың орнына кешендi экологиялық рұқсаттар алу мүмкiн болатын өнеркәсiп объектiлерi типтерiнiң тiзбесiн және оларды беру тәртiбiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган белгiлейдi.

      4. Кешендi экологиялық рұқсат осы Кодекстiң 70-бабында көрсетiлген ақпаратпен қатар мыналарды:

      1) шикiзат пен энергияны үнемдi пайдалану шарттарын;

      2) қалдықтарды басқару жүйесiн;

      3) қоршаған ортаға қауiп төндiретiн жағдайларда объектiнi пайдалану жөнiндегi iс-әрекеттер мен шараларды;

      4) ең озық қолжетiмдi технологияларды енгiзу мерзiмдерi мен шарттарын қамтуға тиiс.

      5. Кешендi экологиялық рұқсат осы рұқсатта көрсетiлген қолданылатын технологиялар мен табиғат пайдалану жағдайлары өзгерген кезге дейiн қолданылады.

      6. Кешендi экологиялық рұқсаттың қолданысын тоқтата тұру және одан айыру Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексіне сәйкес жүзеге асырылады.

      Ескерту. 79-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.04 N 97-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

9-тарау. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ АУДИТ

80-бап. Экологиялық аудит

      1. Экологиялық аудитормен немесе экологиялық аудиторлық ұйыммен экологиялық аудит жүргiзуге шарт жасасқан жеке немесе заңды тұлға аудиттелетiн субъект болып табылады.

      2. Экологиялық аудит аудиттелетiн субъектiлердiң қоршаған ортаға әсер ету туралы есептiлiгiне талдау жасау жолымен жүргiзiледi.

      Парниктік газдар шығарындылары экологиялық аудит жүргізу кезінде талдау нысанасы болып табылмайды.

      3. Экологиялық аудиттi жүргiзу кезiнде:

      1) қоршаған ортаға әсер туралы ұсынылған есептiлiктiң дұрыстығын тексеру;

      2) өндiрiстiк-технологиялық процестiң экологиялық талаптарға сәйкес келуiн бағалау;

      3) өндiрiстiк мониторинг пен бақылау жүйесiнiң экологиялық талаптарға сәйкес келуiн бағалау;

      4) қызметкерлердiң бiлiктiлiк деңгейiн бағалау мақсатында арнайы зерттеулер мен өлшемдер жасалуы мүмкiн.

      4. Экологиялық аудиторлар, экологиялық аудиторлық ұйымдар және аудиттелетiн субъектiлер арасындағы қарым-қатынастар Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес экологиялық аудит жүргізуге арналған шарттың негiзiнде туындайды.

      Ескерту. 80-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
     

81-бап. Экологиялық аудит түрлерi және оны жүргiзу үшiн негiздер

      1. Мiндеттi аудит және бастамашылық аудит экологиялық аудиттiң түрлерi болып табылады.

      2. Жеке және заңды тұлғаларға қатысты мiндеттi экологиялық аудит жүргiзуге:

      1) жеке және заңды тұлғалардың шаруашылық және өзге де қызметiнен қоршаған ортаға келтiрiлген, құжат бойынша расталған елеулi залал;

      2) шаруашылық және өзге де қызметтiң экологиялық қауiптi түрлерiн жүзеге асыратын табиғат пайдаланушыны заңды тұлғаны қосу, бөлу және бөлiп шығару түрiнде қайта ұйымдастыру;

      3) шаруашылық және өзге де қызметтiң экологиялық қауiптi түрлерiн жүзеге асыратын табиғат пайдаланушы - заңды тұлғалардың банкроттыққа ұшырауы негiз болып табылады.

      3. Бастамашылық экологиялық аудит бастамашының және экологиялық аудитордың немесе экологиялық аудиторлық ұйымның арасындағы экологиялық аудиттi жүргiзуге арналған шартта көзделген экологиялық аудиттiң нақты мiндеттерi, мерзiмдерi мен көлемi ескерiле отырып, аудиттелетiн субъектiнiң не оған қатысушының бастамасы бойынша жүргiзiледi.

      4. Мүдделi жеке және (немесе) заңды тұлғалар, сақтандыру ұйымдары, инвесторлар, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган және өзге де мемлекеттiк органдар экологиялық аудитке тапсырыс берушiлер болуы мүмкiн.

82-бап. Экологиялық аудиттi жүргiзу

      1. Экологиялық аудит экологиялық аудиттi жүргiзу жоспарына сәйкес жүргiзiледi, оны экологиялық аудитор осы баптың 2-тармағының талаптарын ескере отырып жасайды және ол тапсырыс берушiмен және аудиттелетiн субъектiмен келiсiледi. Экологиялық аудит жүргiзудi жоспарлау кезiнде тараптар экологиялық аудиторлар палатасы бекiткен, ұсынымдық сипатта болатын экологиялық аудиттi жүргiзу жоспарының үлгiлiк нысанын басшылыққа алады.

      2. Экологиялық аудиттi жүргiзудiң сатылары мыналар:

      1) аудиттелетiн субъектiмен алдын ала танысу;

      2) аудит жүргiзу жоспарын әзiрлеу;

      3) қажеттi ақпаратты жинау және жүйелеу;

      4) аудиттелетiн субъектiнi қарап тексеру және оның қызметкерлерiне сауал жүргiзу;

      5) арнайы зерттеулер көлемiн айқындау;

      6) арнайы зерттеулер жүргiзу;

      7) экологиялық тәуекелдердi айқындау;

      8) экологиялық қауiпсiздiк деңгейiн арттыру жөнiнде ұсыныстар әзiрлеу;

      9) экологиялық аудиторлық есеп жасау болып табылады.

      3. Экологиялық аудит жүргiзудiң жоспарын әзiрлеу үшiн экологиялық аудитор аудиттелетiн субъектiнiң ерекшелiктерiмен алдын ала танысады.

      4. Қажеттi ақпаратты жинау мен жүйелеу аудиттелетiн субъектiде және өзге де ұйымдарда жүргiзiледi. Ақпарат құрамына:

      1) қоршаған ортаны қорғау мәселелерi жөнiндегi нормативтiк құқықтық актiлердiң аудиттелетiн субъектiнiң қызметiне қатысты талаптары;

      2) аудиттелетiн субъект орналасқан ауданның картасы және карта-схемасы;

      3) егер бар болса, аэрофотосуреттердiң нәтижелерi;

      4) аудиттелетiн субъектiнi басқарудың әкiмшiлiк құрылымы;

      5) егер бар болса, аудиттелетiн субъектiдегi қоршаған ортаны қорғау қызметi туралы ереже;

      6) экологиялық рұқсат;

      7) аудиттелетiн субъектiнiң қоршаған ортаны қорғау бойынша соңғы бес жылдағы есебi;

      8) өндiрiстiк экологиялық бақылауды жүргiзу жөнiндегi есептiлiк;

      9) қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның соңғы үш жылда тексерулер жүргiзуi туралы хаттамалардың көшiрмелерi;

      10) егер бар болса, аудиттелетiн субъектiнiң қоршаған ортаны қорғау саласындағы бағдарламасы;

      11) апатты жағдайлардың алдын алу және олардың зардаптарын жою жөнiндегi iс-шаралар жоспары;

      12) қабылданған толықтырулармен қоса, аудиттелетiн субъектiнiң қоршаған ортаға әсер етуiн бағалау;

      13) шығарындыларды, төгiндiлердi түгендеу жөнiндегi ағымдағы кезеңдегi есеп;

      14) жол берiлетiн шектi шығарындылар мен төгiндiлердiң, қалдықтарды орналастырудың ағымдағы кезеңде қолданыста болатын нормативтерiнiң жобалары;

      15) субъект қызметiнiң экологиялық-экономикалық аспектiлерi туралы деректер;

      16) бұған дейiнгi экологиялық аудиторлық есептердiң көшiрмелерi;

      17) аудиттелетiн субъектiнiң әсерi болатын аудандағы мемлекеттiк экологиялық мониторингтiң деректерi;

      18) аудиттелетiн субъектiнiң қызметiне байланысты азаматтардың және қоғамдық бiрлестiктердiң өтiнiштерi туралы мәлiметтер кiредi.

      5. Аудиттелетiн субъектiнi қарап тексеру және оның қызметкерлерiне сауал жүргiзу құжаттаманың аудиттелетiн субъектiнiң нақты жай-күйiне сәйкес келуiн бағалау, аудиттелетiн субъект мамандарының бiлiктiлiгiн айқындау, аудиттелетiн субъект қызметiнiң тиiмдiлiгiн жақсарту үшiн ұсыныстар әзiрлеу мақсатында жүргiзiледi.

      6. Қарап тексеру барысында:

      1) аудиттелетiн субъектiнiң жоспар-схемаға және жалпы технологиялық сипаттамаға сәйкес келуi;

      2) аудиттелетiн субъектiнiң құжаттамасында қоршаған ортаға әсер ету көздерi көрсетiлуiнiң толымдылығы;

      3) аудиттелетiн субъектiнiң ықтимал әсер ету аумағының жай-күйi;

      4) қоршаған ортаға ықтимал әсер ету туралы құжаттамаға енгiзiлмеген мән-жайлардың болуы;

      5) өндiрiстiк объектiлерде есепке алу және өзге де қажеттi құжаттаманың болуы мен толымдылығы;

      6) объектiнi пайдалану процесiнде қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi техникалық талаптардың сақталуы;

      7) өндiрiстiк экологиялық бақылауды жүргiзуге қойылатын талаптардың сақталуы анықталуға тиiс.

      7. Аудиттелетiн субъектiнiң қызметкерлерiнe сауал қою барысында:

      1) қоршаған ортаны қорғау үшiн мәнi бар мәселелер бойынша қызметкерлердiң бiлiктiлiк деңгейi;

      2) есептiлiк құжаттаманы жүргiзудiң объективтi болуын растау үшiн қажеттi ақпарат;

      3) қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi нормативтiк құқықтық актiлер талаптарының бұзылу жағдайлары және оларды болдырмау жөнiндегi шаралар туралы мәлiметтер;

      4) аудиттелетiн субъектiнiң болашақта шаруашылық және өзге де қызметтi одан әрi жүзеге асыруы кезiнде экологиялық талаптардың бұзылу ықтималдығы;

      5) қоршаған ортаны қорғауды жетiлдiру жөнiндегi инженерлiк бастамалардың болуы анықталуға тиiс.

      8. Арнайы зерттеулердi экологиялық аудиторлар мен экологиялық аудиторлық ұйымдар мынадай жағдайда:

      1) өндiрiстiк экологиялық бақылауды жүргiзу жөнiндегi есептiлiктi растау қажет болғанда;

      2) қоршаған ортаға әсердiң құжаттамаға енгiзiлмеген көздерi анықталғанда;

      3) аудиттелетiн субъектi қызметiнiң қоршаған ортаға және халықтың денсаулық жағдайына терiс әсер ету салдарлары туралы мән-жайлар болғанда жүргiзедi.

      9. Қажет болғанда, зерттеулер:

      1) шығарындылар (төгiндiлер) көздерiнде жүргiзiлетiн өлшеулердi, қалдықтар үлгiлерiн зерттеудi;

      2) аудиттелетiн субъектiнiң ықпалды әсер ету аймағында қоршаған ортаның ластануын өлшеулердi;

      3) аудиттелетiн субъектiнiң ықпалды әсер ету аймағында өсiмдiктердiң, жануарлар дүниесiнiң, экожүйелердiң және халық денсаулығының жай-күйiн зерделеудi қамтиды.

      10. Арнайы зерттеулердi жүргiзу үшiн қоршаған ортаның жай-күйiн айқындайтын аккредиттелген зертханалар тартылуға тиiс.

      11. Аудиттелетiн субъектiнiң экологиялық тәуекелдерiн айқындау:

      1) құжаттама мен есептердiң байқалатын ағымдағы жай-күйге сәйкестiгiн талдау;

      2) аудиттелетiн субъект қызметiнiң өсiмдiктерге, жануарлар дүниесiне, экожүйелерге және халық денсаулығының жай-күйiне ықтимал салдарларын бағалау, соның iшiнде қоршаған орта сапасының бұзылуынан туындаған аурулар мен өлiм-жiтiм жағдайларын талдау;

      3) қоршаған орта үшiн терiс салдарларға әкеп соғуы мүмкiн аудиттелетiн субъектiдегi авариялық жағдайлардың ықтималдылығын немесе технологиялық регламенттен өзге де ауытқуларды айқындау жолымен жүргiзiледi.

      12. Аудиттелетiн субъектiнiң экологиялық қауiпсiздiгi деңгейiн арттыру жөнiндегi ұсыныстарды әзiрлеу:

      1) осы сияқты объектiлер үшiн пайдаланылатын ең үздiк қолжетiмдi технологияларды;

      2) қоршаған ортаны қорғауды басқару жүйесiн жақсарту жөнiндегi ықтимал шараларды;

      3) өндiрiстiк экологиялық бақылауды жетiлдiру тәсiлдерiн;

      4) экологиялық нормативтер мен талаптарды өзгерту жөнiндегi ұсыныстарды зерделеу негiзiнде жүргiзiледi.

83-бап. Мiндеттi экологиялық аудиттi жүргiзу туралы шешiм

      1. Мiндеттi экологиялық аудиттi жүргiзу туралы шешiмдi қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган осы Кодекстiң 81-бабының 2-тармағында көзделген мән-жайлар белгiленген кезден бастап бiр ай мерзiм iшiнде қабылдайды.

      2. Мiндеттi аудит жүргiзу туралы шешiм мiндеттi экологиялық аудит туралы қорытынды түрiнде ресiмделедi.

      3. Мiндеттi экологиялық аудит туралы қорытындының нысанын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.

      4. Қорытындыда:

      1) аудиттелетiн субъектiнiң тегi, аты, әкесiнiң аты немесе толық атауы;

      2) аудиттелетiн субъектiнiң орналасқан жерi;

      3) аудиттелетiн субъектiнiң шаруашылық және өзге де қызметiмен байланысты қоршаған орта үшiн ықтимал тәуекелдердiң сипаты;

      4) мiндеттi экологиялық аудиттi жүргiзуге негiз;

      5) мiндеттi экологиялық аудиттiң қорытындысын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органға табыс ету мерзiмi көрсетiлуге тиiс.

      5. Мiндеттi экологиялық аудит туралы қорытынды аудиттелетiн субъектiнiң басшысына жолданады.

84-бап. Мiндеттi экологиялық аудиттi жүргiзудiң ерекшелiктерi

      1. Мiндеттi экологиялық аудит аудиттелетiн субъект мiндеттi экологиялық аудит туралы қорытындыны алған кезден бастап алты айдан аспайтын мерзiмде жүргiзiледi.

      2. Экологиялық аудитор немесе экологиялық аудиторлық ұйым аудит жүргiзудiң жоспарын әзiрлеу үшiн мiндеттi экологиялық аудит туралы қорытындымен, аудиттi жүргiзу негiздемесiмен, аудиттелетiн субъектiге тән экологиялық проблемалармен және өзге де аспектiлермен танысады.

85-бап. Экологиялық аудиторлық есептерге қойылатын талаптар

      1. Экологиялық аудиторлық есеп мiндеттi экологиялық аудиттiң нәтижелерi бойынша:

      1) экологиялық аудитордың және экологиялық аудиторлық ұйымның құқықтылығын растайтын мәлiметтердi;

      2) аудиттелетiн субъект туралы жалпы ақпаратты;

      3) экологиялық аудиттi жүргiзу негiздемесiн;

      4) экологиялық аудиттi жүргiзудiң жоспарын;

      5) жинақталған ақпарат тiзбесiн және оған шолуды;

      6) аудиттелетiн субъектiнi қарап тексеру және оның қызметкерлерiне сауал қою нәтижелерiн;

      7) арнайы зерттеулердiң нәтижелерiн;

      8) экологиялық тәуекелдердi бағалауды (сандық және сапалық тұрғыдан);

      9) экологиялық қауiпсiздiктi арттыру жөнiндегi ұсынымдар тiзбесiн;

      10) аудиттелетiн субъектiнiң қоршаған орта үшiн қауiпсiздiк дәрежесi, анықталған жолсыздықтар, қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi құжаттама мен есептілікті жүргiзудiң дұрыстығы туралы тұжырымдарды қамтуға тиіс.

      2. Бастамашылық экологиялық аудит есебiнiң нысаны экологиялық аудиттi жүргiзуге арналған шартта белгiленедi.

      3. Бастамашылық экологиялық аудиттiң есебi құпия болып табылады. Бастамашыл экологиялық аудиттiң есебiндегi мәлiметтердi жария ету құқығына аудиттелетiн субъeкт ғана ие болады.

86-бап. Мiндеттi экологиялық аудит есебiн қарау тәртiбi

      1. Мiндеттi экологиялық аудиттiң нәтижелерi бойынша экологиялық аудиторлық есептi экологиялық аудитор немесе экологиялық аудиторлық ұйым бiр мезгiлде қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органға және аудиттелетiн субъектiнiң басшысына жiбередi.

      2. Мiндеттi экологиялық аудиттiң нәтижелерiн аудиттелетiн субъект Қазақстан Республикасы экологиялық заңнамасының талаптарын сақтау, қоршаған ортаға қызметтiң терiс салдарларын азайту және қоршаған ортаға залал келтiрудiң алдын алу, экологиялық есептiлiктiң дұрыстығын қамтамасыз ету жөнiндегi шараларды қабылдау үшiн пайдаланады.

      3. Мiндеттi экологиялық аудит барысында аудиттелетiн субъектiлердiң экологиялық есептiлiгiнде дұрыс емес фактiлер анықталған жағдайда, аудиттелетiн субъект экологиялық аудиторлық есептi алған күннен бастап бiр айдан кешiктiрмей өзiнiң есептiлiгiн экологиялық аудит ұсынымдарына сәйкес келтiруге, Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын сақтау жөнiндегi өзге де шараларды қолдануға және бұл туралы қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органды хабардар етуге тиiс.

      4. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган мiндеттi экологиялық аудиттiң нәтижелерi бойынша экологиялық аудиторлық есептi алған күннен бастап бiр ай мерзiмде оны қарауға мiндеттi.

      5. Мiндеттi экологиялық аудиттiң нәтижелерiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган аудиттелетiн субъектiнiң экологиялық талаптарды және қоршаған орта сапасының нормативтерiн сақтауы туралы дұрыс ақпарат алу үшiн пайдаланады.

      6. Мiндеттi экологиялық аудиттiң экологиялық аудиторлық есебiн қараудың нәтижелерi бойынша қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган:

      1) аудиттелетiн субъектiнiң қызметiн тоқтата тұру туралы талап қою арқылы сотқа жүгiнуге;

      2) экологиялық рұқсат талаптарына өзгерiстер енгiзуге немесе табиғи ресурстарды пайдалану және алып қою, қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсат шарттарының (келiсiмшарттардың) және табиғат пайдалануға өзге де рұқсаттардың талаптарын өзгерту туралы ұсыныспен арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органдарға жүгiнуге;

      3) өндiрiстiк экологиялық бақылау бағдарламасына өзгерiстер енгiзу ұсынымдарын беруге құқылы.

      7. Мiндеттi экологиялық аудиттiң экологиялық аудиторлық есебi бойынша туындайтын даулар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен шешiледi.

      Ескерту. 86-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2008.12.04 № 97-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
     

87-бап. Экологиялық аудитор

      1. Аудиттелетін субъектілердің шаруашылық және өзге де қызметін экологиялық тәуекелдерді анықтауға, бағалауға және олардың қызметінің экологиялық қауіпсіздік деңгейін арттыру жөнінде ұсынымдар әзірлеуге бағытталған тәуелсіз тексеруді жүзеге асыратын жеке тұлға экологиялық аудитор болып табылады. I санаттағы аудиттелетін субъектілердің шаруашылық және өзге де қызметін осы Кодекстің 40-бабына сәйкес тексеру қоршаған ортаны қорғау саласындағы жұмыстарды орындау мен қызметтер көрсетуге арналған лицензияның негізінде жүзеге асырылады.

      2. Экологиялық аудитор экологиялық аудиторлық қызметтi дара кәсiпкер немесе экологиялық аудиторлық ұйымның қызметкерi ретiнде жүзеге асыруға құқылы.

      Ескерту. 87-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
     

88-бап. Экологиялық аудиторлық ұйым

      1. Экологиялық аудиторлық ұйым жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің ұйымдық-құқықтық нысанында құрылған, аудиттелетін субъектілер қызметінің экологиялық қауіпсіздігін анықтау мен бағалауға бағытталған, олардың шаруашылық және өзге де қызметін тәуелсіз тексеруді жүзеге асыратын коммерциялық ұйым болып табылады. I санаттағы аудиттелетін субъектілердің шаруашылық және өзге де қызметін осы Кодекстің 40-бабына сәйкес тексеру қоршаған ортаны қорғау саласындағы жұмыстарды орындау мен қызметтер көрсетуге арналған лицензияның негізінде жүзеге асырылады.

      2. Шетелдiк экологиялық аудиторлық ұйымдар Қазақстан Республикасында экологиялық аудиторлық қызметтi тиiстi экологиялық аудиторлық ұйымдарды - Қазақстан Республикасының резиденттерiн құрған кезде ғана жүзеге асыра алады.

      3. Экологиялық аудиторлық ұйымның құрамындағы экологиялық аудиторлардың саны үш адамнан кем болмауға тиiс.

      Ескерту. 88-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
     

89-бап. Экологиялық аудиторлар палатасы

      1. Экологиялық аудиторлар палатасы экологиялық аудиторлардың және мемлекеттік органдарда экологиялық аудиторлық ұйымдардың құқықтарын қорғау және заңды мүдделерін білдіру үшін құрылады.

      Экологиялық аудиторлар палатасы өз мүшелерінің жалпы жиналысында бекітілетін жарғысының негізінде әрекет ететін және мүшелік жарналар есебінен және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де көздерден қаржыландырылатын коммерциялық емес, тәуелсіз, кәсіптік және өзін-өзі басқаратын ұйым болып табылады.

      2. Экологиялық аудиторлар палатасының негізгі міндеттері:

      1) экологиялық аудиторлардың қызметін материалдық-техникалық, анықтамалық-ақпараттық және әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз ету;

      2) экологиялық аудиторлық қызметтің жүзеге асырылуына кәсіби бақылауды ұйымдастыру болып табылады.

      3. Экологиялық аудиторлар палатасы экологиялық аудиторлар мен экологиялық аудиторлық ұйымдардың қызметін реттейді, халықаралық тәжірибе негізінде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес экологиялық аудит стандарттарын әзірлейді.

      4. Экологиялық аудиторлық ұйымдардың экологиялық аудиторлар палатасына мүшелігі міндетті болып табылады. Экологиялық аудиторлар экологиялық аудиторлық қызметті дара кәсіпкер ретінде жүзеге асырған жағдайда олар мүшелікке қабылданады.

      Қоршаған ортаны қорғау саласындағы жұмыстарды орындауға және қызметтер көрсетуге арналған лицензиясы болған кезде экологиялық аудиторлар палатасына қабылдаудан бас тартуға болмайды.

      5. Экологиялық аудиторлар палатасынан шығару:

      1) қоршаған ортаны қорғау саласындағы жұмыстарды орындауға және қызметтер көрсетуге арналған лицензиядан айырылған немесе оның қолданысы тоқтатылған;

      2) экологиялық аудитор немесе экологиялық аудиторлық ұйым Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасының талаптарын және нормаларын өрескел не бірнеше рет бұзған;

      3) экологиялық аудитор немесе экологиялық аудиторлық ұйым біліктілігінің жеткіліксіздігі салдарынан өздерінің кәсіби міндеттерін орындай алмайтыны анықталған жағдайларда;

      4) экологиялық аудиторлар палатасының құрылтай құжаттарында көзделген өзге де жағдайларда жүргізіледі.

      6. Экологиялық аудиторды немесе экологиялық аудиторлық ұйымды осы баптың 5-тармағының 2) және 3) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша шығару қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның талап-арызы бойынша сот тәртібімен жүзеге асырылатын, экологиялық аудиторлық қызметпен айналысуға арналған лицензияның қолданылуын тоқтатуға әкеп соғады.

      Ескерту. 89-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
     

90-бап. Экологиялық аудиторлардың және экологиялық аудиторлық ұйымдардың құқықтары

      Экологиялық аудиторлар мен экологиялық аудиторлық ұйымдар:

      1) экологиялық аудиттi жүргiзудiң әдiстерiн дербес айқындауға;

      2) экологиялық аудиттi жүргiзуге арналған шарттың талаптарын орындау үшiн қажеттi құжаттаманы алуға және тексеруге;

      3) экологиялық аудиттi жүргiзуге қатысуға осы Кодекстiң 92-бабында көрсетiлген адамдардан басқа әртүрлi кәсiп мамандарын шарттық негiзде тартуға;

      4) аудиттелетiн субъект экологиялық аудиттi жүргiзуге арналған шарттың талаптарын бұзған жағдайда, экологиялық аудиттi жүргiзуден не экологиялық аудиторлық есептi беруден бас тартуға құқылы.

91-бап. Экологиялық аудиторлардың және экологиялық аудиторлық ұйымдардың мiндеттерi

      Экологиялық аудиторлар мен экологиялық аудиторлық ұйымдар:

      1) осы Кодекстiң 92-бабында көрсетiлген мән-жайлардың салдарынан экологиялық аудиттi жүргiзудiң мүмкiн еместiгi жөнiнде хабарлауға;

      2) аудиттелетiн субъектiден алынған, сондай-ақ экологиялық аудиттi жүргiзу процесiнде жасалған құжаттардың сақталуын қамтамасыз етуге;

      3) аудиттелетiн субъектiге экологиялық аудит нәтижесiнде құжаттардың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген талаптарға сай келмеуiнiң анықталғаны туралы хабарлауға;

      4) экологиялық аудиторлық есептердiң, сондай-ақ экологиялық аудиттi жүргiзу кезiнде алынған және коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпия болып табылатын мәлiметтердiң құпиялылығын сақтауға;

      5) қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органға мiндеттi экологиялық аудит нәтижесiнде анықталған Қазақстан Республикасы экологиялық заңнамасының бұзылуы жөнiнде хабарлауға;

      6) экологиялық аудиттi жүргiзуге арналған шарт бойынша мiндеттемелерден туындайтын өзге де талаптарды орындауға мiндеттi.

92-бап. Экологиялық аудиттi жүргiзу құқығын шектеу

      Экологиялық аудиторлық ұйымның немесе экологиялық аудитордың:

      1) осы экологиялық аудиторлық ұйым немесе экологиялық аудитор өзiнiң қатысушысы, кредиторы болып табылатын тапсырыс берушiлерге;

      2) орындаушылары аудиттелетiн субъектiмен еңбек қатынастарында тұратын немесе оның лауазымды адамдарының, сондай-ақ аудиттелетiн субъектi акцияларының он және одан да көп процентiн (немесе жарғылық капиталға қатысу үлесiн) иеленген акционердiң (қатысушының) жақын туыстары немесе жекжаттары болып табылатын жағдайда;

      3) орындаушыларының аудиттелетiн субъектiде жеке мүлiктiк мүдделерi бар болса;

      4) егер, экологиялық аудит жүргiзу жөнiндегi мiндеттемелердi қоспағанда, экологиялық аудиторлық ұйымның немесе экологиялық аудитордың аудиттелетiн субъектi алдында немесе аудиттелетiн субъектiнiң олардың алдында ақшалай мiндеттемелерi болса, экологиялық аудит жүргiзуiне тыйым салынады.

93-бап. Аудиттелетiн субъектiнiң құқықтары мен мiндеттерi

      1. Аудиттелетiн субъект:

      1) экологиялық аудиторды немесе экологиялық аудиторлық ұйымды таңдау туралы шешiмдi дербес қабылдауға;

      2) экологиялық аудитордан немесе экологиялық аудиторлық ұйымнан экологиялық аудиттi жүргiзуге қатысты Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптары туралы егжей-тегжейлi ақпарат алуға;

      3) экологиялық аудитордың немесе экологиялық аудиторлық ұйымның ескертпелерi мен қорытындыларына негiз болған нормативтiк құқықтық актiлермен танысуға;

      4) экологиялық аудитордан немесе экологиялық аудиторлық ұйымнан экологиялық есептiлiктiң және өзге де құжаттардың Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкессiздiгi анықталған жайлар туралы ұсыныстар, ақпарат алуға;

      5) экологиялық аудитор немесе экологиялық аудиторлық ұйым экологиялық аудиттi жүргiзу шартының талаптарын бұзған жағдайда олардың қызмет көрсетуiнен бас тартуға құқылы.

      2. Аудиттелетiн субъект:

      1) мiндеттi экологиялық аудиттiң жүргiзiлуiн ұйымдастыруға;

      2) экологиялық аудиттi уақтылы әрi сапалы жүргiзу үшiн экологиялық аудиторға немесе экологиялық аудиторлық ұйымға жағдай жасауға;

      3) экологиялық аудиттi жүргiзу үшiн экологиялық аудиторға немесе экологиялық аудиторлық ұйымға қажеттi толық әрi дұрыс құжаттаманы және өзге де ақпаратты ұсынуға, ауызша немесе жазбаша түрде түсiнiктемелер беруге;

      4) қоршаған ортаға әсер ету туралы дұрыс есептiлiктi және экологиялық аудиттi жүргiзуге қажеттi өзге де құжаттарды табыс етуге;

      5) егер экологиялық аудиттi жүргiзу шартында өзгеше көзделмесе, экологиялық аудитордың немесе экологиялық аудиторлық ұйымның қызметiн шектемеуге;

      6) экологиялық аудитордың немесе экологиялық аудиторлық ұйымның талабы бойынша қажеттi ақпарат алу үшiн өз атынан үшiншi тұлғаларға жазбаша сауал жiберуге;

      7) экологиялық аудиторлардың немесе экологиялық аудиторлық ұйымның қызметтер көрсетуiне ақы төленуiн қамтамасыз етуге;

      8) экологиялық аудиттi жүргiзу шарты бойынша мiндеттемелерден туындайтын өзге де талаптарды орындауға мiндеттi.

94-бап. Экологиялық менеджмент жүйелерiнiң аудитi

      1. Экологиялық менеджмент жүйелерiнiң аудитi бастамашылық аудит болып табылады.

      2. Экологиялық менеджмент жүйелерi аудитiнiң нәтижелерi бойынша жеке және заңды тұлғалар Қазақстан Республикасының техникалық реттеу саласындағы заңнамасына сәйкес қоршаған ортаны қорғауды басқарудың енгiзiлген жүйесiнiң халықаралық стандарттарға сәйкестiгiн растайтын құжатты ала алады.

      Ескерту. 94-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.10.2015 № 376-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

9-1-тарау. Парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулері саласындағы мемлекеттік реттеу

      Ескерту. Кодекс 9-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.
     

94-1-бап. Парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулері саласындағы мемлекеттік реттеудің негізгі ережелері

      Парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулері саласында мемлекеттік реттеу:

      1) қондырғы операторларына парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлуді;

      2) парниктік газдар шығарындыларын азайту мен сіңірулерінің нарықтық тетіктерін белгілеуді;

      3) қондырғы операторларын әкімшілендіруді қамтиды.

      Ескерту. 94-1-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

94-2-бап. Парниктік газдар шығарындыларына квоталар

      1. Қондырғы операторларының мынадай шығарындылары жылына көміртегі қостотығының жиырма мың тонна баламасынан асатын мынадай: мұнай-газ, электр энергетикасы, тау-кен өндірісі, металлургия, химия, өңдеу сияқты реттелетін қызмет салаларында, құрылыс материалдарын: цемент, әк, гипс және кірпіш өндіру бөлігінде парниктік газдар шығарындыларына квоталар алмастан, қондырғыларды пайдалануына тыйым салынады.

      2. Парниктік газдардың шығарындыларына квоталар Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарында көрсетілген көлемге сәйкес ол күшіне енген күннен бастап он жұмыс күні ішінде көміртегі бірліктері мемлекеттік тізіліміндегі қондырғы операторының есебіне жазылады.

      3. Қондырғы операторы тиісті кезеңге бекітілген Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспары қолданылатын алғашқы жылдың бірінші сәуіріне дейін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға расталған парниктік газдар шығарындылары мониторингінің жоспарын және қондырғының верификацияланған паспортын ұсынады.

      Парниктік газдар шығарындылары мониторингінің жоспары мен қондырғы паспорты осы тармақта көрсетілген мерзімде ұсынылмаған жағдайда қондырғы операторының есеп-шоты талап етілетін құжаттар ұсынылғанға дейін бұғаттауға жатады.

      4. Қондырғы операторы ағымдағы жылдың бірінші сәуіріне дейін Парниктік газдар шығарындылары көздерінің және сіңірулерінің мемлекеттік кадастрын жүргізу қағидаларына сәйкес парниктік газдарды түгендеу туралы өткен жылға арналған верификацияланған есепті қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға ұсынуға немесе Парниктік газдар шығарындылары көздерінің және сіңірулерінің мемлекеттік кадастрының жүйесінде есептің электрондық нысанын толтыруға міндетті.

      5. Қондырғы операторына тиісті кезеңге бекітілген Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарында белгіленген, сондай-ақ осы Кодекстің 94-4-бабының 1-тармағында көзделген жағдайларда алынған парниктік газдар шығарындыларына квоталарды көлемнен асыруға тыйым салынады.

      Қондырғы операторы тиісті кезеңге бекітілген Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарына енгізілген бар квоталарды өз қондырғыларының арасында дербес бөлістіруге құқылы.

      6. Қондырғы операторы, осы Кодекстің 94-4-бабының 1-тармағына сәйкес берілген квоталарды қоспағанда, квоталар бірліктерін сатуға немесе сатып алуға құқылы.

      7. Осы баптың 1-тармағының сақталуын бақылау тиісті кезеңге бекітілген Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарына енгізілген қондырғыларға және Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарының қолданылу кезеңінде шығарындылары жылына көміртегі қостотығының жиырма мың тонна баламасынан асатын әкімшілендіру субъектілерінің қондырғыларына қатысты ғана жүзеге асырылады.

      8. Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарының қолданылу кезеңіне парниктік газдар шығарындыларына берілген квоталар Парниктік газдар шығарындыларына квоталарды беру, өзгерту және өтеу қағидаларына сәйкес өтелуге жатады.

      Ескерту. 94-2-бап жаңа редакцияда - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз).

94-3-бап. Парниктік газдар шығарындыларына арналған сертификат

      Ескерту. 94-3-бап алып тасталды - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

94-4-бап. Парниктік газдар шығарындыларына квоталарды өзгерту

      1. Қондырғы операторы тиісті кезеңге бекітілген тиісті Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарын әзірлеген жылдың басынан және оның қолданылу кезеңінде қондырғының қуаттылығы ұлғайған және (немесе) парниктік газдар шығарындыларының жаңа стационарлық көздері енгізілген жағдайларда қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға парниктік газдар шығарындыларына квоталардың қосымша көлемін алу үшін өтініш жасайды.

      2. Қондырғының операторы, оның атауы не ұйымдық-құқықтық нысаны ауысқан жағдайда қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган растаушы құжаттар негізінде, өтініш беруші жүгінген кезден бастап бес жұмыс күні ішінде қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның парниктік газдар шығарындыларын реттеу жөніндегі ведомстволық бағынысындағы ұйымын тиісті өзгерістер енгізілгендігі туралы хабардар етеді.

      Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның парниктік газдар шығарындыларын реттеу жөніндегі ведомстволық бағынысындағы ұйымы бес жұмыс күні ішінде тиісті өзгерістерді енгізеді.

      Парниктік газдардың шығарындылары бойынша міндеттемелер қондырғының жаңа операторына өтеді.

      3. Қондырғы операторы таратылған жағдайда парниктік газдар шығарындыларына квоталардың пайдаланылмаған көлемі Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарындағы квоталар көлемінің резервіне өтеді.

      4. Парниктік газдар шығарындыларына квоталарды өзгерту тәртібі Парниктік газдар шығарындыларына квоталарды беру, өзгерту және өтеу қағидаларына сәйкес айқындалады.
      Ескерту. 94-4-бап жаңа редакцияда - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (01.01.2018 бастап қолданысқа енгізіледі).

94-5-бап. Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспары

      1. Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспары парниктік газдар шығарындыларын қысқарту жөніндегі міндеттемелердің сақталуын қамтамасыз етеді.

      Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспары Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлу және Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарындағы квоталардың белгіленген саны мен көлемінің резервін қалыптастыру қағидаларына сәйкес қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындайтын тиісті кезеңге әзірленеді.

      2. Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарында реттелетін қызмет салалары бойынша парниктік газдар шығарындыларына квоталардың жалпы көлемі және қондырғылар үшін бөлінген парниктік газдар шығарындыларына квоталар көлемімен бірге қондырғылардың тізбесі белгіленеді.

      3. Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспары мыналар:

      1) жаңа қондырғылар үшін парниктік газдар шығарындыларына квоталарды бөлу;

      2) осы Кодекстің 94-4-бабының 1-тармағында көзделген жағдайларда қосымша квоталар беру;

      3) Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарының қолданылу кезеңінде пайдаланылуы осы Кодекстің 94-2-бабы 1-тармағының талаптарына түсетін әкімшілік субъектілерінің қондырғылары үшін парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлу;

      4) парниктік газдар шығарындыларын азайту және (немесе) парниктік газдарды сіңіруді ұлғайту жөніндегі ішкі жобалар үшін көміртегі бірліктерін беру;

      5) аукцион шартымен квоталарды сату үшін квоталар резервінің көлемін қамтиды.

      4. Қондырғыларды Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарына енгізу және одан шығару Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлу және квоталардың Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарындағы белгіленген саны мен көлемінің резервін қалыптастыру қағидаларына сәйкес жүзеге асырылады.

      5. Квоталар көлемінің резервін басқаруды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган жүзеге асырады.

      Осы баптың 3-тармағының 5) тармақшасында көрсетілген квоталар көлемінің резерві қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның парниктік газдардың шығарындыларын реттеу жөніндегі ведомстволық бағынысындағы ұйымына сатуды ұйымдастыру үшін беріледі.

      Резервтегі парниктік газдарға квоталарды сатудан алынған қаражат мемлекеттік бюджеттің кірісіне түседі.

      Ескерту. 94-5-бап жаңа редакцияда - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 05.04.2017 № 56-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

94-6-бап. Әкімшілендіру субъектілері

      1. Әкімшілендіру субъектілері мынадай: мұнай-газ, электр энергетикасы, тау-кен өндірісі, металлургия, химия, өңдеу сияқты реттелетін қызмет салаларында құрылыс материалдарын: цемент, әк, гипс және кірпіш өндіру бөлігінде парниктік газдар шығарындылары жылына көміртегі қостотығының оннан жиырма мың тоннасына дейін баламасын құрайтын қондырғы операторлары болып табылады.

      2. Осы Кодекстің 94-2, 94-4 және 94-11-баптары, осы баптың 3 және 4-тармақтарында көзделген жағдайларды қоспағанда, парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлу субъектілері жүзеге асыратын рәсімдер бөлігінде әкімшілендіру субъектілеріне қолданылмайды.

      3. Әкімшілендіру субъектілері ағымдағы жылдың бірінші сәуіріне дейінгі мерзімде Парниктік газдар шығарындылары көздерінің және сіңірулерінің мемлекеттік кадастрын жүргізу қағидаларына сәйкес өткен жылға арналған парниктік газдарды түгендеу туралы есепті қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға ұсынады немесе Парниктік газдар шығарындылары көздерінің және сіңірулерінің мемлекеттік кадастрының жүйесінде есептің электрондық нысанын толтырады.

      Әкімшілендіру субъектілерінің парниктік газдар шығарындыларын түгендеу туралы есептері верификациялауға жатпайды.

      4. Әкімшілендіру субъектілерінің парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін реттеу саласындағы жобалық тетіктерді іске асыруға қатысу тәртібі парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін реттеу саласындағы жобалық тетіктерді іске асыру қағидаларына сәйкес жүзеге асырылады.

      5. Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарының қолданылу кезеңінде пайдаланылуы осы Кодекстің 94-2-бабы 1-тармағы талаптарына дөп түсетін әкімшілендіру субъектілерінің қондырғылары Парниктік газдар шығарындыларына квоталарды беру, өзгерту және өтеу қағидаларына сәйкес квоталауға жатады.

      6. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган әкімшілендіру субъектілерінің парниктік газдар шығарындыларының көлемін бақылауды жүзеге асырады.

      Ескерту. 94-6-бап жаңа редакцияда - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

94-7-бап. Парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін азайтудың нарықтық тетігі

      1. Парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін азайтудың нарықтық тетігі:

      1) парниктік газдар шығарындыларына квоталар бірліктерінің, шығарындыларды ішкі азайту бірліктерінің саудасын;

      2) парниктік газдарды сіңіру бірліктерінің, шығарындыларды сертификатталған азайту бірліктерінің, шығарындыларды азайту бірліктерінің саудасын;

      3) парниктік газдар шығарындыларына шектеуі және (немесе) азайтулары бар елдер және олардың заңды тұлғалары арасындағы белгіленген мөлшердегі бірліктердің халықаралық саудасын қамтиды.

      2. Көміртегі бірліктерін сатуды және сатып алуды:

      қондырғы операторлары;

      парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін реттеу саласындағы жобалық тетіктерді іске асыруға қатысатын жеке және заңды тұлғалар;

      қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның парниктік газдардың шығарындыларын реттеу жөніндегі ведомстволық бағынысындағы ұйымы жүзеге асырады.

      3. Квоталар бірліктерін, парниктік газдарды сіңіру бірліктерін, шығарындыларды сертификатталған азайту бірліктерін, шығарындыларды азайту бірліктерін, шығарындыларды ішкі азайту бірліктерін сату Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тауар биржаларында жүргізіледі.

      Қондырғы операторы квоталарды мәміле жасалған күнгі квотаның биржалық белгіленім деңгейінен төмен емес бағамен сатып алу-сату шарты бойынша тікелей сату (сатып алу) арқылы өткізуге құқылы.

      Қондырғы операторы квоталарды тікелей сату-сатып алуды жүргізудің қорытындысы бойынша мәліметтерді мәміле жасалған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға беруге міндетті.
      Ескерту. 94-7-бап жаңа редакцияда - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (01.01.2018 бастап қолданысқа енгізіледі).

94-8-бап. Тәуелсіз ақпарат беруші

      Тәуелсіз ақпарат берушілердің негізгі міндеті консультациялық қызмет көрсету, сондай-ақ қондырғы операторларына парниктік газдар шығарындыларын басқару бойынша, оның ішінде парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін реттеу саласындағы жобалық тетіктерді іске асыруға жәрдемдесу болып табылады.

      Ескерту. 94-8-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

94-9-бап. Көміртегі бірліктерінің саудасына қойылатын талаптар

      1. Парниктік газдар шығарындыларына квоталардың сауда жүйесіне енгізілген көміртегі бірліктері Парниктік газдар шығарындыларына квоталардың және көміртегі бірліктерінің саудасы қағидаларына сәйкес ішкі сауда нарығында айналымда болады.

      2. Сертификатталған азайту бірліктері және шығарындыларды азайту бірліктері ішкі және халықаралық сауданың мақсаттарында пайдаланылуы және мемлекеттік белгіленген мөлшердегі есепке алу жүйесінен басқа елдердің есепке алу жүйесіне өтуімен қамтамасыз етілуі мүмкін.

      3. Көміртегі бірлігі тауар болып табылады.

      4. Квоталар бірліктері тиісті кезеңге бекітілген Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарының қолданылуы шегінде бір есепті жылдан басқа есепті жылға көшірілуі мүмкін.

      Пайдаланылмаған квоталар бірліктерінің көлемі келесі Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарына көшірілмейді және Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарындағы квоталар көлемінің резервіне қайтарылуға жатады.
      Ескерту. 94-9-бап жаңа редакцияда - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (01.01.2018 бастап қолданысқа енгізіледі).

94-10-бап. Парниктік газдар шығарындыларын азайту және (немесе) сіңірулерді ұлғайту жөніндегі ішкі жобалар

      1. Парниктік газдар шығарындыларын азайту және (немесе) сіңірулерді ұлғайту жөніндегі ішкі жобаларды Қазақстан Республикасының аумағында жеке және заңды тұлғалар жүзеге асырады.

      Бұл ретте, парниктік газдар шығарындыларын квоталау жөніндегі талаптардың қолданысына түсетін қондырғыларға қатысты парниктік газдар шығарындыларын азайту жөніндегі ішкі жобалар жүзеге асырыла алмайды.

      2. Парниктік газдар шығарындыларын азайту және сіңірулерді ұлғайту жөніндегі ішкі жобалар экономиканың мынадай салаларында:

      1) тау-кен өндіруде және металлургияда (шахталық метанды кәдеге жарату жобалары бөлігінде);

      2) ауыл шаруашылығында;

      3) тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықта;

      4) орманды және далалы аумақтарды көгалдандыруда;

      5) жердің тозуының алдын алуда;

      6) жаңартылатын энергия көздерінде;

      7) коммуналдық және өнеркәсіптік қалдықтарды қайта өңдеуде;

      8) көлікте;

      9) энергия тиімді жұмсалатын құрылыста;

      10) энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыруда іске асырылуы мүмкін.

      3. Парниктік газдар шығарындыларын азайту жөніндегі ішкі жобаларды қарауға және мақұлдауға, есепке алуға, есептілік пен мониторингке дайындау қағидаларын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекітеді.

      Ескерту. 94-10-бап жаңа редакцияда - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

94-11-бап. Парниктік газдар шығарындылары мониторингінің рәсімі

      1. Қондырғы операторы тиісті кезеңге бекітілген Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің ұлттық жоспарының қолданылу кезеңіне квоталанатын қондырғының орындалуға міндетті парниктік газдар шығарындылары мониторингінің жоспарын әзірлейді.

      2. Парниктік газдар шығарындылары мониторингінің жоспары валидациялауға жатады.

      3. Парниктік газдар шығарындыларын есептеу әдістемесі жоқ болған жағдайда, қондырғы операторы қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен келісуге жататын өзінің әдістемесін әзірлеуге құқылы.

      Ескерту. 94-11-бап жаңа редакцияда - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

94-12-бап. Экологиялық (жасыл) инвестициялар

      1. Парниктік газдар шығарындыларының жалпы көлемінің бір бөлігінен белгіленген мөлшердегі бірліктер резерві құралады, оны қалыптастыру тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

      2. Резерв қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның ведомстволық бағынысындағы ұйымға басқаруға беріледі.

      3. Жобаларды экологиялық (жасыл) инвестициялар тетігі шеңберінде инвестициялау резервтен белгіленген мөлшердегі бірліктерді іске асырудан немесе пайдаланудан алынған қаражат көлемінде жүзеге асырылады.

      Ескерту. 94-12-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

3-БӨЛIМ. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУДЫ ЖӘНЕ ТАБИҒАТ ПАЙДАЛАНУДЫ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ РЕТТЕУ
10-тарау. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУДЫ ЖӘНЕ ТАБИҒАТ ПАЙДАЛАНУДЫ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ РЕТТЕУ ТЕТIКТЕРI

95-бап. Қоршаған ортаны қорғауды және табиғат пайдалануды экономикалық реттеу тетiктерiнiң түрлерi

      Мыналар:

      1) қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi iс-шараларды жоспарлау мен қаржыландыру;

      2) қоршаған ортаға эмиссиялар үшiн ақы төлеу;

      2-1) алып тасталды - ҚР 28.04.2016 № 506-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      3) табиғи ресурстардың жекелеген түрлерiн пайдаланғаны үшiн ақы төлеу;

      4) қоршаған ортаны қорғауды экономикалық ынталандыру;

      5) қоршаған ортаға эмиссияларды басқарудың нарықтық тетіктері;

      5-1) парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін азайтудың нарықтық тетiктері;

      6) экологиялық сақтандыру;

      6-1) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері;

      7) қоршаған ортаға келтiрiлген залалды экономикалық бағалау қоршаған ортаны қорғауды және табиғат пайдалануды экономикалық реттеу тетiктерiнiң түрлерi болып табылады.

      Ескерту. 95-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 17.11.2015 № 407-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
     

96-бап. Қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi iс-шаралар

      1. Қоршаған ортаны қорғауға және оның сапасын жақсартуға бағытталған технологиялық, техникалық, ұйымдық, әлеуметтiк және экономикалық шаралар кешенi қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi iс-шаралар болып табылады.

      2. Қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi iс-шараларға:

      1) экологиялық қауiпсiздiктi қамтамасыз етуге бағытталған;

      2) қоршаған ортаның сапалық сипаттамаларын арттыру арқылы қоршаған орта құрауыштарының жай-күйiн жақсартатын;

      3) экологиялық жүйелердiң жай-күйiн тұрақтандыру мен жақсартуға, биологиялық әртүрлiлiктi сақтауға, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану мен молықтыруға ықпал ететiн;

      4) қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына залал келтiрудiң алдын алатын және оларды болғызбайтын;

      4-1) жойылуы қиын органикалық ластауыштарды қоса алғанда, қауіпті химиялық заттарды қауіпсіз басқаруды қамтамасыз етуге бағытталған;

      5) қоршаған ортаны қорғауға, табиғатты ұтымды пайдалануға және қоршаған ортаны басқарудың халықаралық стандарттарын енгiзуге бағытталған әдiстер мен технологияларды жетiлдiретiн;

      6) өндiрiстiк экологиялық бақылауды дамытатын;

      7) қоршаған ортаны қорғау саласындағы ақпараттық жүйелердi қалыптастыратын және экологиялық ақпарат беруге ықпал ететiн;

      8) экологиялық бiлiмдi насихаттауға, тұрақты даму үшiн экологиялық бiлiм мен ағарту iсiне ықпал ететiн;

      9) парниктік газдар шығарындыларының көлемін азайтуға және (немесе) парниктік газдардың сіңірілуін арттыруға бағытталған іс-шаралар жатқызылады.

      3. Қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi iс-шараларға осы баптың 2-тармағында көзделген инвестициялық экологиялық жобалар жатқызылуы мүмкiн.

      4. Қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi iс-шаралардың үлгiлiк тiзбесiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.

      Ескерту. 96-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
     

97-бап. Қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi iс-шараларды қаржыландыру

      Қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi iс-шараларды қаржыландыру:

      1) бюджет қаражаты;

      2) табиғат пайдаланушылардың өз қаражаттары;

      3) Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де көздер есебiнен жүзеге асырылады.

98-бап. Бюджет қаражаты есебiнен қаржыландырылатын қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi iс-шараларды жоспарлау

      1. Әртүрлi деңгейдегi бюджеттерден қаржыландырылатын қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi iс-шаралар Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарында белгiленетiн бағыттарға, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентiнiң, Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң және жергiлiктi өкiлді органдардың шешiмдерiне сәйкес айқындалады.

      2. алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
      3. алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      4. Аумақтарды дамыту жоспарлары мен бағдарламалары, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарының стратегиялық жоспарлары оларды бекіткенге дейін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен, осы орган белгілеген тәртіппен келісуге жатады.

      5. Облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) жергiлiктi атқарушы органдары инвестициялық экологиялық жобаларды Қазақстан Республикасының бюджет заңнамасына сәйкес әзiрлеп, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органға табыс етедi.

      6. Алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
      Ескерту. 98-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.12.2018 № 210-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

99-бап. Табиғат пайдаланушылардың өз қаражаттары есебiнен қаржыландырылатын қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi iс-шараларды жоспарлау

      1. Табиғат пайдаланушының өз қаражаты есебiнен қаржыландырылатын қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi iс-шараларды табиғат пайдаланушы дербес жоспарлайды.

      2. Алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
      Ескерту. 99-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

100-бап. Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де көздер есебiнен қаржыландырылатын қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi iс-шараларды жоспарлау

      Өзге де көздер есебiнен қаржыландырылатын қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi iс-шараларды жоспарлау Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.

101-бап. Қоршаған ортаға эмиссиялар үшiн төлемақы

      1. Қоршаған ортаға эмиссиялар үшiн төлемақы Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгiленедi.

      2. Табиғат пайдаланушылар экологиялық рұқсатта айқындалған нормативтер шегiнде жүзеге асыратын қоршаған ортаға эмиссиялар үшiн төлемақы Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгіленген тәртіппен алынады.

      ІІ, ІІІ және IV санаттардағы объектілерді салу мен пайдалану жобаларын (техникалық-экономикалық негіздемелерді және жобалау-сметалық құжаттаманы) іске асырудан қоршаған ортаға эмиссияларға төлемақы қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсаттың негізінде, табиғат пайдаланушы жобаларының ведомстводан тыс кешенді сараптамасының қорытындысында айқындалған эмиссиялар нормативтерінің шегінде жүзеге асырылады және Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгіленген тәртіппен алынады.

      3. Қоршаған ортаға эмиссиялар үшiн төлемақыны есептеу әдiстемесiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган бекiтедi.

      4. (алынып тасталды - Қазақстан Республикасының 2008.12.10 N 101-IV(2009 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен).

      5. Қоршаған ортаға эмиссиялар үшiн төлемақы бойынша салықтық мiндеттемелердi атқару табиғат пайдаланушыны қоршаған ортаға келтiрген залалды өтеуден босатпайды.

      Ескерту. 101-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.10 N 101-IV (01.01.2009 бастап қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

102-бап. Табиғи ресурстардың жекелеген түрлерiн пайдаланғаны үшiн бюджетке төленетiн мiндеттiтөлемдер

      Табиғи ресурстардың жекелеген түрлерiн пайдаланғаны үшiн бюджетке төленетiн мiндеттi төлемдер Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгiленедi.

103-бап. Қоршаған ортаны қорғауды экономикалық ынталандыру

      Ескерту. 103-бап алынып тасталды - Қазақстан Республикасының 2008.12.10 N 101-IV (2009 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
     

104-бап. Мемлекеттiк емес қарыздар бойынша мемлекеттiк кепiлдiктер беру

      Қазақстан Республикасының Үкiметi Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде белгiленген тәртiппен қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi iс-шараларды iске асыруға мемлекеттiк емес қарыздар бойынша мемлекеттiк кепiлдiктер бере алады.

105-бап. Қоршаған ортаға эмиссияларды басқарудың нарықтық тетiктерi

      1. Қоршаған ортаға эмиссияларды қысқарту мақсатында қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган қоршаған ортаға эмиссияларға лимиттер мен квоталар белгiлеу және қоршаған ортаға эмиссияларды қысқартуға арналған квоталар мен мiндеттемелер саудасының тәртiбiн бекiту жолымен нарықтық тетiктер енгiзуi мүмкiн.

      2. Табиғат пайдаланушы қоршаған ортаға эмиссиялардың жылдық квоталары белгiленген жағдайда осындай квотаға құқық алады.

      Ескерту. 105-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).
     

106-бап. Халықаралық деңгейде квоталар саудасы

      Ескерту. 106-бап алып тасталды - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
     

107-бап. Экологиялық сақтандыру

      1. Үшiншi тұлғалардың өмiрiне, денсаулығына, мүлкiне және (немесе) авариялық ластануы нәтижесiнде қоршаған ортаға келтiрiлген зиянды өтеу экологиялық сақтандырудың мақсаты болып табылады.

      2. Мiндеттi экологиялық сақтандыру "Мiндеттi экологиялық сақтандыру туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес жүзеге асырылады. Шаруашылық және өзге де қызметтiң экологиялық қауiптi түрлерiн осы Кодекс және қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      3. Ерiктi экологиялық сақтандыруды жеке және заңды тұлғалар өздерiнiң еркiн бiлдiруiне қарай жүзеге асырады. Ерiктi экологиялық сақтандырудың түрлерi, талаптары және тәртiбi сақтандырушылар мен сақтанушылар арасындағы шарттарда айқындалады.

      Ескерту. 107-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).

11-тарау. ҚОРШАҒАН ОРТАҒА КЕЛТIРIЛГЕН ЗАЛАЛДЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
БАҒАЛАУ

108-бап. Қоршаған ортаға келтiрiлген залалды экономикалық бағалау тәртiбi

      1. Қоршаған ортаға келтiрiлген залалды экономикалық бағалау - қоршаған ортаны және табиғи ресурстардың тұтыну қасиеттерiн қалпына келтiру үшiн қажеттi шығындардың құндық көрiнiсi.

      2. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның лауазымды адамдары қоршаған ортаға залал келтiру фактiсi анықталған күннен бастап бiр ай мерзiм iшiнде қажеттi материалдарды жинау мен талдауды жүргiзедi және келтiрiлген залалға экономикалық бағалауды белгiлейдi.

      3. Атмосфералық ауаны және су, жер ресурстарын белгiленген нормативтерден тыс ластаудан, жер қойнауын заңсыз пайдаланудан, сондай-ақ өндiрiс пен тұтыну қалдықтарын, оның iшiнде радиоактивтi қалдықтарды белгiленген нормативтерден тыс орналастырудан келтiрiлген залалды экономикалық бағалау Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтетiн қағидаларға сәйкес тікелей немесе жанама әдiстермен айқындалады.

      Ескерту. 108-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 № 271-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
     

109-бап. Залалды экономикалық бағалаудың тура әдiсi

      1. Залалды экономикалық бағалаудың тура әдiсi неғұрлым тиiмдi инженерлiк, ұйымдық-техникалық және технологиялық iс-шаралар арқылы қоршаған ортаны қалпына келтiруге, жұтаңдаған табиғи ресурстардың орнын толтыруға, тiрi организмдердi сауықтыруға қажеттi нақты шығындарды анықтаудан тұрады.

      2. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның лауазымды адамдары бiрiншi кезекте қоршаған ортаға залал келтiрген тұлғаның қоршаған ортаны қалпына келтiру жөнiндегi iс-шараларды жүзеге асыру мүмкiндiгiн қарастырады.

      Қоршаған ортаны қалпына келтiру жөнiндегi iс-шараларды жүргiзу жөнiндегi тиiстi мiндеттемелер қоршаған ортаға залал келтiрген тұлғаның нақты iс-шаралар және оларды жүргiзу мерзiмi көрсетiлген кепiлдiк хатында жазылады.

      3. Залалдың салдарларын жою жөнiндегi шаралардың құны олардың нарықтық құны бойынша айқындалады.

      4. Залалды тура әдiспен экономикалық бағалау кезiнде қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның лауазымды адамдары тәуелсiз сарапшыларды тарта алады. Сарапшылар ретiнде экологиялық аудиторлар, жобалау, инженерлiк және ғылыми ұйымдардың мамандары қатыса алады.

      5. Тәуелсiз сарапшылар жұмысына ақы төлеу жөнiндегi мiндет қоршаған ортаға залал келтiрген тұлғаға жүктеледi.

110-бап. Залалды экономикалық бағалаудың жанама әдiсi

      1. Залалды экономикалық бағалаудың жанама әдiсi залалды экономикалық бағалаудың тура әдiсiн қолдану мүмкiн болмайтын жағдайларда қолданылады.

      2. Залалды экономикалық бағалаудың жанама әдiсi қоршаған ортаға әсер ету түрлерiне қарай залалды әрбiр ингредиент бойынша жиынтықтау жолымен айқындалады.

4-БӨЛIМ. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БАҚЫЛАУ
12-тарау. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ, ТАБИҒИ РЕСУРСТАРДЫ ҚОРҒАУ,
МОЛЫҚТЫРУ МЕН ПАЙДАЛАНУ САЛАСЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТIК БАҚЫЛАУ

111-бап. Мемлекеттiк бақылаудың мақсаты мен түрлерi

      1. Қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды қорғау, молықтыру мен пайдалану саласындағы мемлекеттiк бақылаудың мақсаты экологиялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету, табиғи және энергетикалық ресурстарды үнемдеу, биологиялық ресурстарды орнықты пайдалану, ұлттық өнiмнiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру болып табылады.

      2. Қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды қорғау, молықтыру мен пайдалану саласында мемлекеттiк бақылаудың мынадай түрлерi қолданылады:

      1) экологиялық бақылау;

      2) жерлердiң пайдаланылуы мен қорғалуын бақылау;

      3) су қорын пайдалану мен қорғау саласындағы бақылау;

      4) жер қойнауын зерттеу жөніндегі саласындағы бақылау;

      5) Қазақстан Республикасының орман заңнамасы саласындағы бақылау;

      6) жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы бақылау;

      7) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы бақылау.

112-бап. Қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды қорғау, молықтыру мен пайдалану саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын органдар

      Қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды қорғау, молықтыру мен пайдалану саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын органдар:

      1) қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган;

      2) су қорын пайдалану мен қорғау саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган;

      3) жер ресурстарын басқару жөнiндегi орталық уәкiлеттi орган;

      4) орман шаруашылығы саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган;

      5) жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган;

      6) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган;

      7) жер қойнауын зерттеу жөніндегі уәкiлеттi мемлекеттiк орган;

      8) азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган;

      9) Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы уәкілетті орган;

      10) ветеринария саласындағы уәкiлеттi орган;

      11) өсiмдiктердi қорғау мен олардың карантинi саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган;

      12) атом энергиясын пайдалану саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган;

      13) көлiктi бақылау органдары болып табылады.

      Ескерту. 112-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 17.01.2014 № 165-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 11.04.2014 № 189-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 08.04.2016 № 491-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

113-бап. Мемлекеттiк экологиялық бақылаудың мiндеттерi

      Мемлекеттiк экологиялық бақылау мынадай мiндеттердi:

      1) табиғат пайдаланушылардың қоршаған ортаға жауапкершiлiкпен қарауын қалыптастыруды;

      2) Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасы саласындағы бұзушылықтардың алдын алуды орындау үшiн қызмет етедi.

114-бап. Мемлекеттiк экологиялық бақылаудың бағыттары

      Мыналарға:

      1) Қазақстан Республикасы экологиялық заңнамасының сақталуына;

      2) қоршаған ортаның ластану салдарларын жою жөнiндегi шаралардың жүргiзiлуiне;

      3) алып тасталды - ҚР 2012.07.10 N 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
      4) алып тасталды - ҚР 2012.07.10 N 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
      5) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
      6) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
      7) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
      8) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      9) жер қойнауын пайдалану жөніндегі операциялардың аяқталуына қарай немесе басқа да бүлдiретiн процестер мен жұмыстардан босатылған жердiң Қазақстан Республикасы жер заңнамасының талаптарына сәйкес оны одан әрi пайдалану үшiн жарамды жай-күйге келтiрiлуiне;

      10) қоршаған ортаны қорғауға қатысты лицензиялық келiсiмшарттық талаптардың сақталуына;

      11) жер қойнауының ластанудан, су басудан және қоршаған орта объектiлерiн бүлдіруге алып келетін техногендiк процестерден сақталуына;

      11-1) жер қойнауына мемлекеттік меншік құқығының сақталуына;

      12) жер қойнауы учаскесінiң және жер қойнауын пайдалану объектілерінің консервациялануына, жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізу салдарының жойылуына;

      13) жер қойнауын пайдалану және пайдалы қазбаларды қайта өңдеу кезiнде экологиялық нормалар мен қағидалардың сақталуына;

      14) пайдалы қазбаларды өндiру мен өңдеу кезiнде қоршаған ортаны қорғау мәселелерi жөнiндегi жобалық шешiмдердiң сақталуына;

      15) жер қойнауын пайдалану жөнiндегi операцияларды жүргiзген кезде авариялық және өзге де қауiптi жағдайлардың алдын алу жөнiндегi iс-шаралардың орындалуына;

      l6) зиянды заттардың, радиоактивтi қалдықтардың көмiлуiне және сарқынды сулардың жер қойнауына ағызылуына;

      17) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      18) су сапасы нормативтерiнiң сақталуына;

      19) атмосфералық ауаны қорғаудың, оның iшiнде көлiк және басқа да жылжымалы құралдарды пайдалануға шығару және пайдалану кезiнде техникалық регламенттердiң, нормативтердiң, ережелер мен өзге де талаптардың сақталуына;

      20) қалдықтарды жинап қою мен жағу кезiнде атмосфералық ауаны қорғау жөнiндегi талаптардың сақталуына;

      20-1) парниктік газдар шығарындыларын жүзеге асырған кезде талаптардың сақталуына;

      21) алып тасталды - ҚР 2012.07.10 N 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
      22) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      23) қоршаған ортаны ластаудың алдын алу жөнiндегi экологиялық талаптар бөлiгiнде радиоактивтi және өзге де экологиялық жағынан қауiптi заттарды пайдалану, сақтау, тасымалдау, көму, кәдеге жарату немесе олармен өзге де жұмыстар iстеу ережелерiнiң сақталуына;

      24) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      25) экологиялық рұқсаттарда белгiленген табиғат пайдалану талаптарының орындалуына;

      26) өндiрiс пен тұтыну қалдықтарын есепке алудың, кәдеге жаратудың және залалсыздандырудың белгiленген нормалары мен ережелерiнiң сақталуына;

      27) ластаушы заттар шығарындыларының, төгінділерінің стационарлық көздерi бар және өндiрiс пен тұтыну қалдықтарын орналастыратын объектiлерге қойылатын экологиялық талаптардың сақталуына;

      28) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      29) тазарту құрылыстары жұмысының технологиялық регламенттерiнiң сақталуына;

      30) өндiрiстiк экологиялық бақылау нормалары мен ережелерiнiң сақталуына;

      31) Қазақстан Республикасының мiндеттi экологиялық сақтандыру туралы заңнамасының сақталуына;

      32) қоршаған ортаны қорғау саласында лицензияланатын қызмет түрiн жүзеге асырудың бiлiктiлiк талаптары мен ережелерiнiң сақталуына;

      33) мемлекеттiк экологиялық сараптаманы жүргiзудiң мiндеттiлiгi туралы талаптардың сақталуына және оның шарттарының орындалуына;

      34) мiндеттi экологиялық аудит жүргiзу және қоршаған ортаны қорғау мәселелерi бойынша дұрыс ақпарат беру туралы талаптардың сақталуына;

      35) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      36) қауiптi қалдықтарды трансшекаралық тасымалдау ережелерiнiң сақталуына;

      37) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      38) озонды бұзатын заттардың нақты әкелінген, әкетілген және өткізілген саны туралы деректерді қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға ұсыну туралы талаптардың сақталуына;

      39) өндірушілердің (импорттаушылардың) қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін төлемақы төлеу жөніндегі талаптарды орындауына;

      40) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторының осы Кодексте айқындалған талаптарды орындауына мемлекеттік экологиялық бақылау жүзеге асырылады.

      Ескерту. 114-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.06.23 N 164-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.07.10 N 36-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 21.06.2013 № 107-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік отыз күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 № 271-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 17.11.2015 № 407-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

115-бап. Мемлекеттiк экологиялық бақылауды ұйымдастыру

      1. Мемлекеттiк экологиялық бақылау:

      1) қоршаған ортаға эмиссияларды және табиғи ресурстарды есепке алу жөнiндегi статистикалық ақпаратты, сондай-ақ табиғатты пайдаланушылардың табиғат қорғау қызметi туралы деректерiн талдау;

      2) табиғат пайдаланушылардың Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын сақтауы мен орындауына тексерулер ұйымдастыру және жүргiзу;

      2-1) Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексіне және осы Кодекске сәйкес профилактикалық бақылауды ұйымдастыру және жүргізу;

      3) Қазақстан Республикасы экологиялық заңнамасының сақталуын қамтамасыз ету үшiн құқықтық құралдарды пайдалану жолымен жүзеге асырылады.

      2. Мемлекеттiк экологиялық бақылау шаралар кешенiн, оның iшiнде:

      1) бақылаудың басымдықтарын айқындауды;

      2) бақылаудың қолданыстағы құралдарын пайдалануды;

      3) қызметтiң перспективалық жоспарларын, нақты iс-шаралар мен қажеттi кадрлық және материалдық ресурстарды, сондай-ақ сапалық және сандық көрсеткiштердi әзiрлеу мен енгiзудi;

      4) тексерулер мен профилактикалық бақылау жүргізуді;

      5) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      6) талдама бақылаудың деректерiн және мемлекеттiк экологиялық бақылауды жүзеге асыру үшiн қажеттi өзге де ақпаратты жинауды, талдау мен пайдалануды;

      7) мемлекеттiк экологиялық бақылау бөлiмшелерi қызметiнiң перспективалық, жылдық және жедел жоспарларын есепке алуды, құжаттауды және олардың iске асырылуын талдауды;

      8) мемлекеттiк экологиялық бақылау бөлiмшелерi қызметiнiң ашықтығы мен есеп беруiн қамтамасыз етудi қамтиды.

      Ескерту. 115-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.03.19 № 258-IV; 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

116-бап. Мемлекеттiк экологиялық бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдар

      1. Мемлекеттік экологиялық бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдарға:

      Қазақстан Республикасының Бас мемлекеттік экологиялық инспекторы;

      Қазақстан Республикасының Бас мемлекеттік экологиялық инспекторының орынбасары;

      Қазақстан Республикасының аға мемлекеттік экологиялық инспекторлары;

      Қазақстан Республикасының мемлекеттік экологиялық инспекторлары;

      облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың бас мемлекеттік экологиялық инспекторлары;

      облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың аға мемлекеттік экологиялық инспекторлары;

      облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың мемлекеттік экологиялық инспекторлары жатады.

      1-1. Осы баптың 1-тармағында аталған лауазымды адамдарды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган тағайындайды.

      Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның мемлекеттiк экологиялық бақылау бөлiмшелерi мемлекеттiк қызметшiлерiнiң санаттарын осы баптың 1-тармағында көрсетілген лауазымды адамдарға жатқызу тәртібін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      2. Мемлекеттік экологиялық инспекторлар белгіленген тәртіппен нысанды киіммен (погонсыз) қызметтік куәліктермен не сәйкестендіру карталарымен, омырау белгілерімен және белгіленген үлгідегі мөрлермен және пломбирлермен қамтамасыз етіледі.

      Нысанды киім (погонсыз) киіп жүру құқығы бар лауазымды адамдар лауазымдарының тізбесін, нысанды киім (погонсыз) үлгілерін, оны киіп жүру тәртібін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      3. Мемлекеттiк экологиялық бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамның қызметiне араласуға жол берiлмейдi.

      4. Мемлекеттiк экологиялық бақылауды жүзеге асыруға кедергi келтiретiн, мемлекеттiк экологиялық бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдарға қатысты күш көрсету немесе зорлық iс-әрекет жасау арқылы қатер төндiретiн адамдар Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жауаптылықта болады.

      5. Мемлекеттiк экологиялық инспекторлардың өз өкiлеттiгi шегiнде қабылдаған шешiмдерiн барлық жеке және заңды тұлғалар орындауға мiндеттi және солар бойынша мемлекеттік экологиялық бақылауды жүзеге асыратын жоғары тұрған мемлекеттік органның лауазымды адамына және сотқа шағым жасауға болады.

      6. Қазақстан Республикасының Бас мемлекеттік экологиялық инспекторында, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың бас мемлекеттік экологиялық инспекторларында Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасы бейнеленген және өз атауы жазылған құжаттардың бланкілері болады.

      Ескерту. 116-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.01.06 N 379-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.01.10 N 383-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 31.10.2015 № 378-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 26.11.2019 № 273-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

117-бап. Мемлекеттiк экологиялық бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдардың құқықтары

      1. Мемлекеттiк экологиялық бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдар:

      1) табиғат пайдаланушылармен, жеке тұлғалармен және қоғамдық бiрлестiктермен өзара iс-қимыл жасасуға;

      2) тексерiлетiн объектiлерде, оның iшiнде әскери және қорғаныс объектiлерiнде Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен кедергiсiз болуға;

      3) жеке және заңды тұлғалардың аумақтарына сынамалар алуға арналған өлшеу аспаптары мен жабдықтарды алып кiруге, қажет болғанда мамандарды және жұртшылық өкiлдерiн тарта отырып, қажеттi өлшеу жұмыстарын жүргiзуге, сынамалар (оның iшiнде тауарлар мен материалдардың үлгiлерiн) алуға және оларға талдау жасауға;

      4) мемлекеттiк экологиялық бақылауды жүзеге асыруға қажеттi құжаттаманы, талдаулар нәтижелерiн және өзге де материалдарды сұратуға және алуға;

      5) табиғат пайдаланушы экологиялық нормалар мен талаптарды, экологиялық немесе өзге де рұқсаттарда көзделген табиғат пайдалану шарттарын бұзған, қоршаған ортаға және (немесе) халық денсаулығына аса ірі нұқсан келтiрген жағдайларда, Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен табиғат пайдалануға арналған экологиялық және өзге де рұқсаттарды тоқтата тұру немесе олардан айыру жөнiнде ұсыныстар енгiзуге;

      6) жеке және заңды тұлғаларға Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзушылықтарды жою туралы нұсқамалар шығаруға;

      7) соттарға Қазақстан Республикасының заңнамасын бұза отырып жүзеге асырылатын шаруашылық және өзге де қызметтi шектеу, тоқтата тұру және тыйым салу туралы талап-арыздар ұсынуға;

      8) қоршаған ортаны қорғау саласындағы әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстердi қарауға, тұлғаларды әкiмшiлiк немесе қылмыстық жауапқа тарту туралы материалдарды тиiстi органдарға жiберуге;

      9) Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзу салдарынан қоршаған ортаға келтiрiлген залал мөлшерiн айқындауға немесе анықтауға қатысуға, залалды өтеу туралы нұсқама шығаруға және сотқа талап-арыз ұсынуға;

      10) Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзушылардың iс-әрекеттерiн болғызбау немесе олардың жолын кесу үшiн жәрдемдесуiн сұрап, прокуратураға және құқық қорғау органдарына жүгінуге құқылы.

      11) алып тасталды - ҚР 27.12.2017 № 126-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      2. Мемлекеттiк экологиялық бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдардың Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда арнаулы құралдарды (арнайы байланыс құралдарын, фото-бейне аппаратураларды, өлшеу құралдарын) сақтауға, алып жүруге және қолдануға құқығы бар.

      Ескерту. 117-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.01.10 N 383-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

118-бап. Мемлекеттiк экологиялық бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдардың мiндеттерi

      Мемлекеттiк экологиялық бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдар:

      1) Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасы талаптарының сақталуын бақылауды жүзеге асыруға;

      2) Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын сақтауға;

      3) Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзудың қылмыстық жаза қолданылатын әрекет белгiлерi бар фактiлерi туралы құқық қорғау органдарына хабарлауға;

      4) Қазақстан Республикасы экологиялық заңнамасының сақталуын қамтамасыз ету мәселелерi бойынша басқа да мемлекеттiк органдармен, сондай-ақ жеке және (немесе) заңды тұлғалармен өзара iс-қимыл жасауға;

      5) мемлекеттік экологиялық бақылау нәтижелері бойынша алынған ақпарат құпиялылығын сақтауға;

      6) қызметтiк әдеп ережелерiн сақтауға мiндеттi.

      Ескерту. 118-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

13-тарау. Мемлекеттік экологиялық бақылау нысандары

      Ескерту. 13-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

119-бап. Мемлекеттік экологиялық бақылау нысандары

      1. Мемлекеттік экологиялық бақылау Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексіне сәйкес тексеру және бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылау нысанында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексіне және осы Кодекске сәйкес бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау нысанында жүзеге асырылады.

      2. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылау қоршаған ортаға эмиссиялар мониторингінің автоматтандырылған жүйесін ендірген табиғат пайдаланушылардың объектілерінде жүргізілмейді.

      Ескерту. 119-бап жаңа редакцияда - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

120-бап. Инспекторлық экологиялық тексерулер жүргiзудiң кезеңдiлiгi мен мерзiмдерi

      Ескерту. 120-бап алып тасталды - ҚР 2009.07.17. № 188-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
     

121-бап. Инспекторлық экологиялық тексерулер жүргiзу тәртiбi

      Ескерту. 121-бап алып тасталды - ҚР 2009.07.17. N 188-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
     

122-бап. Мемлекеттiк экологиялық инспекторлардың инспекторлық экологиялық тексеру жүргiзу үшiн аумаққа немесе үй-жайға кiруiне жол беру

      Ескерту. 122-бап алып тасталды - ҚР 2009.07.17. N 188-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
     

123-бап. Инспекторлық экологиялық тексеру нәтижелерi

      Ескерту. 123-бап алып тасталды - ҚР 2009.07.17. N 188-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.
     

124-бап. Инспекторлық экологиялық тексеру нәтижелерiн ресiмдеу тәртiбi

      Ескерту. 124-бап алып тасталды - ҚР 2009.07.17. N 188-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

125-бап. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау жүргізу тәртібі

      1. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылауды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган қоршаған ортаға эмиссиялар мониторингінің автоматтандырылған жүйесін ендірген табиғат пайдаланушыларға қатысты қоршаған ортаға эмиссиялар мониторингінің автоматтандырылған жүйесінен алынған деректерді талдау жолымен жүргізеді.

      2. Бұзушылықтардың уақтылы жолын кесу және оларға жол бермеу, бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылаудың нәтижелері бойынша қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган анықтаған бұзушылықтарды өз бетінше жою құқығын бақылау субъектілеріне беру және оларға әкімшілік жүктемені азайту бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылаудың мақсаттары болып табылады.

      3. Бақылау субъектісінің әрекеттерінде (әрекетсіздігінде) оған бармай профилактикалық бақылау нәтижелері бойынша бұзушылықтар анықталған жағдайда, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның мемлекеттік экологиялық бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдары бұзушылықтар анықталған күннен бастап он жұмыс күні ішінде ақпараттық хатты ресімдейді және бақылау субъектісіне жібереді.

      4. Ақпараттық хат жөнелту және алу фактілерін растайтын тәсілмен бақылау субъектісіне табыс етілуге тиіс.

      Төменде санамаланған тәсілдердің бірімен жіберілген ақпараттық хат мынадай жағдайларда:

      1) қолма-қол – ақпараттық хатта алғаны туралы белгі қойылған күннен бастап;

      2) курьерлік не пошта қызметімен;

      3) электрондық тәсілмен – қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган сұрау салған кезде бақылау субъектісінің хатта көрсетілген электрондық мекенжайына жөнелтілген күннен бастап табыс етілген болып саналады.

      5. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау нәтижелері бойынша анықталған бұзушылықтарды жою туралы ақпараттық хатты алған бақылау субъектісі, ол табыс етілген күннен кейінгі күннен бастап он жұмыс күні ішінде қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға анықталған бұзушылықтарды жою жөніндегі іс-шаралар жоспарын оларды жоюдың нақты мерзімдерін көрсете отырып ұсынуға міндетті.

      Ақпараттық хатта көрсетілген бұзушылықтармен келіспеген жағдайда, бақылау субъектісі ақпараттық хатты жіберген қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға ақпараттық хат табыс етілген күннен кейінгі күннен бастап бес жұмыс күні ішінде қарсылық жіберуге құқылы.

      6. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау нәтижелері бойынша анықталған бұзушылықтарды белгіленген мерзімде жоймау, сол сияқты бұзушылықтарды жою жөніндегі іс-шаралар жоспарын мерзімінде ұсынбау бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылау жүргізудің жарты жылдық тізіміне енгізу жолымен бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылау тағайындауға алып келеді.

      7. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау тоқсанына бір реттен жиілетпей жүргізіледі.

      Ескерту. 125-бап жаңа редакцияда - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

126-бап. Мемлекеттiк экологиялық бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдардың шешiмдерiне, әрекеттерiне (әрекетсiздiгiне) шағым жасау тәртiбi

      Мемлекеттiк экологиялық бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдардың шешiмдерiне, әрекеттерiне (әрекетсiздiгiне) Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде көзделген тәртiппен жоғары тұрған мемлекеттiк органға және (немесе) лауазымды адамға және сотқа шағым жасалуы мүмкін.

      Мемлекеттiк экологиялық бақылауды жүзеге асыратын лауазымды адамдардың шешiмдерiне, әрекеттерiне (әрекетсiздiгiне) арыз оларға жоғары тұрған мемлекеттік органға немесе лауазымды адамға шағым жасалғаннан кейін сотқа беріледі.

      Ескерту. 126-бап жаңа редакцияда - ҚР 31.10.2015 № 378-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

126-1-бап. Апелляциялық комиссияның шағымды қарау тәртібі

      1. Табиғат пайдаланушы апелляциялық комиссияға тексеру нәтижелері туралы актіге шағымды қарауы туралы өтінішхатты мәлімдеуге құқылы.

      Апелляциялық комиссияның құрамына қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның, Қазақстан Республикасы Ұлттық кәсіпкерлер палатасының өкілдері міндетті түрде кіреді.

      2. Шағымды апелляциялық комиссия қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның тексерулер нәтижелері туралы актісіне шағым жасалатын мәселелер шегінде қарайды.

      3. Тексеру нәтижелері туралы актіге шағым Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртіппен және мерзімдерде жазбаша нысанда беріледі.

      4. Апелляциялық комиссияның шешімі ұсынымдық сипатта болады.

      5. Апелляциялық комиссия жыл сайын тексерулер нәтижелері туралы актілерге шағымдарды қарау нәтижелерін қорытуды жүргізеді және Қазақстан Республикасының заңнамасын жетілдіру жөніндегі ұсынымдарды тұжырымдайды.

      6. Табиғат пайдаланушының Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген тәртіппен сотқа жүгінуі сот шешім шығарғанға дейін апелляциялық комиссияның тексеру нәтижелері туралы актіге шағымды қарауын тоқтата тұрады.

      Ескерту. 13-тарау 126-1-баппен толықтырылды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

126-2-бап. Апелляциялық комиссияның шағымды қарауы кезінде ақпараттың құпиялылығын қамтамасыз ету

      Коммерциялық және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтер, сондай-ақ құпия ақпарат апелляциялық комиссияның мүшелеріне қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган жүргізген тексерулер нәтижелері туралы актілерге шағымды қарау кезінде шағым берген адамның жазбаша рұқсатын алмастан, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындаған тәртіппен ұсынылады.

      Жоғарыда көрсетілген мәліметтер апелляциялық комиссия мүшелерінің жария етуіне жатпайды.

      Ескерту. 13-тарау 126-2-баппен толықтырылды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

127-бап. Мемлекеттік экологиялық бақылауды жүргiзу кезiнде ақпараттың құпиялылығын қамтамасыз ету

      Ескерту. 127-баптың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      1. Табиғат пайдаланушыға қатысты құпия ақпарат табиғат пайдаланушының жазбаша рұқсатынсыз басқа тұлғаға берiлмейдi. Ақпараттың құпиялылығы Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде және халықаралық шарттарда айқындалады.

      2. Мемлекеттiк экологиялық инспектор мемлекеттiк құпияларды, коммерциялық және өзге де заңмен қорғалатын құпияны құрайтын мәлiметтердi, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде көзделген құпия ақпарат берудi қоспағанда, мемлекеттік экологиялық бақылау нәтижелері бойынша алынған құпия ақпаратты жария етпеуге мiндеттi.

      Ескерту. 127-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

14-тарау. ӨНДIРIСТIК ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БАҚЫЛАУ

128-бап. Өндiрiстiк экологиялық бақылауды тағайындау және оның мақсаттары

      1. Арнайы табиғат пайдалануды жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар өндiрiстiк экологиялық бақылауды жүзеге асыруға мiндеттi.

      2. Өндiрiстiк экологиялық бақылаудың мақсаттары:

      1) табиғат пайдаланушының экологиялық саясатына, қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткiштерiне және қоршаған ортаға ықпалды әсер ететiн өндiрiстiк процестердi реттеу аспаптарына қатысты шешiмдер қабылдау үшiн ақпарат алу;

      2) Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасы талаптарының сақталуын қамтамасыз ету;

      3) табиғат пайдаланушының өндiрiстiк процестерiнiң қоршаған ортаға және адам денсаулығына әсер етуiн мейлiнше азайту;

      4) табиғи және энергетикалық ресурстарды пайдалану тиiмдiлiгiн арттыру;

      5) тосын жағдайларға жедел кiдiрiссiз ден қою;

      6) табиғат пайдаланушылардың басшылары мен қызметкерлерiнiң неғұрлым жоғары деңгейде экологиялық хабардар болуы мен жауапкершiлiгiн қалыптастыру;

      7) кәсiпорындардың экологиялық қызметi және халықтың денсаулығы үшiн қатер туралы жұртшылықты хабардар ету;

      8) экологиялық талаптарға сәйкестiктiң деңгейiн арттыру;

      9) қоршаған ортаны қорғауды басқару жүйесiнiң өндiрiстiк және экологиялық тиiмдiлiгiн арттыру;

      10) инвестициялау және кредит беру кезiнде экологиялық тәуекелдердi есепке алу болып табылады.

129-бап. Өндiрiстiк экологиялық бақылауды жүргiзу тәртiбi

      1. Өндiрiстiк экологиялық бақылауды табиғат пайдаланушы әзiрлеген өндiрiстiк экологиялық бақылау бағдарламасы негiзiнде табиғат пайдаланушы жүзеге асырады.

      2. Өндiрiстiк экологиялық бақылау бағдарламасында өндiрiстiк экологиялық бақылау процесiнде қадағаланып отыратын мiндеттi параметрлер тiзбесi, оның мерзiмдiлiгiн, ұзақтығы мен өлшемдер жиiлiгiн айқындау критерийлерi, пайдаланылатын аспаптық немесе есептiк әдiстер белгiленедi.

      3. Өндiрiстiк экологиялық бақылау шеңберiнде өндiрiстiк процестiң тиiмдiлiгiн экологиялық бағалау қоршаған ортаға эмиссиялар, зиянды өндiрiстiк факторлар деңгейiн, сондай-ақ табиғи, энергетикалық және өзге де ресурстарды тұтынудың нақты көлемiн өлшеу негiзiнде және (немесе) есептеу негiзiнде жүзеге асырылады.

      Ескерту. 129-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

130-бап. Табиғат пайдаланушының өндiрiстiк экологиялық бақылау жүргiзу кезiндегi құқықтары мен мiндеттерi

      1. Өндiрiстiк экологиялық бақылау жүргiзу кезiнде табиғат пайдаланушының:

      1) Қазақстан Республикасы экологиялық заңнамасының сақталуын қадағалап отыру үшiн ең аз қажеттi көлемде өндiрiстiк экологиялық бақылауды жүзеге асыруға;

      2) өзiнiң техникалық және қаржылық мүмкiндiктерiн ескере отырып, қабылданған талаптарға сәйкес өндiрiстiк экологиялық бақылау бағдарламасын әзiрлеуге;

      3) өндiрiстiк экологиялық бақылау қызметiнiң ұйымдық құрылымын және персоналдың оны жүргiзу үшiн жауапкершiлiгiн дербес айқындауға;

      4) кеңейтiлген өндiрiстiк экологиялық бақылауды ерiктi негiзде жүргiзуге;

      5) өндірістік экологиялық бақылау жүргізу кезінде қоршаған ортаға эмиссиялардың автоматтандырылған мониторингін жүргізу тәртібіне және өндірістік экологиялық бақылау нәтижелері жөніндегі есептілікке қойылатын талаптарға сәйкес ластану көздерінде қоршаған ортаға эмиссиялар мониторингінің автоматтандырылған жүйесін орнатуға құқығы бар.

      2. Өндiрiстiк экологиялық бақылау жүргiзу кезiнде табиғат пайдаланушы:

      1) өндiрiстiк экологиялық бақылау бағдарламасын әзiрлеуге;

      2) өндiрiстiк экологиялық бақылау бағдарламасының талаптарын iске асыруға және нәтижелерiн құжаттауға;

      3) рәсiмдiк талаптарды ұстануға және алынған деректердiң сапасын қамтамасыз етуге;

      4) өндiрiстiк экологиялық бақылаудың нәтижелерiн жүйелi түрде бағалауға және Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасының талаптарына анықталған сәйкессiздiктердi жою жөнiнде қажеттi шаралар қолдануға;

      5) өндiрiстiк экологиялық бақылау нәтижелерi жөнiндегi есептiлiктi қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органға белгiленген тәртiппен ұсынуға;

      6) өндiрiстiк экологиялық бақылау процесiнде анықталған, Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзу фактiлерi туралы қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi уәкiлеттi органға үш жұмыс күні ішінде хабарлауға;

      7) қауiпсiздiк техникасын сақтауға;

      8) жүзеге асырылатын өндiрiстiк экологиялық бақылаудың сапасы мен объективтiлiгiн растау үшiн мемлекеттiк экологиялық инспекторлардың бастапқы ақпаратқа қол жеткiзуiн қамтамасыз етуге;

      9) жұртшылықтың өндiрiстiк экологиялық бақылау бағдарламаларына және өндiрiстiк экологиялық бақылау жөнiндегi есептiк деректерге қол жеткiзуiн қамтамасыз етуге;

      10) мемлекеттiк экологиялық инспекторлардың талап етуi бойынша мемлекеттiк экологиялық бақылауды жүзеге асыру үшiн қажеттi өндiрiстiк экологиялық бақылаудың құжаттарын, талдаулардың нәтижелерiн және өзге де материалдарын ұсынуға мiндеттi.

      Ескерту. 130-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

131-бап. Өндiрiстiк экологиялық бақылау бағдарламасын әзiрлеуге қойылатын талаптар

      1. Өндiрiстiк экологиялық бақылау бағдарламасын табиғат пайдаланушы әзiрлейдi.

      2. Өндiрiстiк экологиялық бақылау бағдарламасында мынадай ақпарат:

      1) өндiрiстiк мониторинг процесiнде қадағаланып отыратын мiндеттi параметрлер тiзбесi;

      2) өндiрiстiк мониторинг пен өлшеулердi жүзеге асыру кезеңi, ұзақтығы және жиiлiгi;

      3) өндiрiстiк мониторингтi жүргiзуде пайдаланылатын әдiстер туралы мәлiметтер;

      4) сынамаларды iрiктеп алу нүктесi және өлшеулер жүргiзу орны;

      5) деректердi есепке алуды жүргiзудiң, талдаудың және хабарлаудың әдiстерi мен жиiлiгi;

      6) iшкi тексерулердiң жоспар-кестесi және олардың сақталмауына ден қоюдың iшкi аспаптарын қоса алғанда, Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзушылықтарды жою рәсiмi;

      7) аспаптық өлшеулердiң сапасын қамтамасыз ету тетiктерi;

      8) тосын жағдайлардағы iс-қимыл хаттамасы;

      9) өндiрiстiк экологиялық бақылауды жүргiзу үшiн қызметкерлердiң iшкi жауапкершiлiгiнiң ұйымдастырушылық және функционалдық құрылымы;

      10) өндірістік экологиялық бақылауды ұйымдастыру мен жүргізу мәселелерi көрiнiс табатын өзге де мәлiметтер қамтылуға тиiс.

132-бап. Өндiрiстiк мониторингтiң түрлерi және оны жүргiзудi ұйымдастыру

      1. Өндiрiстiк мониторинг өндiрiстiк экологиялық бақылаудың белгiленген кезеңдiлiкпен толық деректер алу үшiн орындалатын элементi болып табылады.

      2. Өндiрiстiк экологиялық бақылауды жүзеге асыру шеңберiнде операциялық мониторинг, қоршаған ортаға эмиссиялар мониторингi және әсер ету мониторингi орындалады.

      3. Операциялық мониторинг (өндiрiстiк процесс мониторингi) табиғат пайдаланушының қызмет көрсеткiштерi оны тиiстi жобалық пайдалану және осы өндiрiстiң технологиялық регламентiнiң талаптарын сақтау үшiн орынды деп есептелетiн ауқымда тұрғанын растау үшiн технологиялық процестiң параметрлерiн қадағалауды қамтиды. Операциялық мониторингтiң мазмұнын табиғат пайдаланушылар айқындайды.

      4. Эмиссиялардың санын, сапасын және олардағы өзгерістерді байқау не қоршаған ортаға эмиссиялар мониторингінің автоматтандырылған жүйесі арқылы байқау қоршаған ортаға эмиссиялар мониторингі болып табылады.

      5. Әсер ету мониторингiн жүргiзу, ол Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасының және қоршаған орта сапасы нормативтерiнiң сақталуын қадағалап отыру үшiн қажет болған жағдайларда өндiрiстiк экологиялық бақылау бағдарламасына енгiзiледi.

      6. Әсер ету мониторингi мынадай жағдайларда:

      1) табиғат пайдаланушының қызметi сезiмтал экожүйеге және халықтың денсаулығына әсер ететiн болса;

      2) технологиялық oбъектiлердi пайдалануға беру кезеңiнде;

      3) қоршаған ортаға авариялық эмиссиялардан кейiн мiндеттi болып табылады.

      7. Әсер ету мониторингiн табиғат пайдаланушы жеке, сондай-ақ қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша басқа да табиғат пайдаланушылармен бiрге жүзеге асыруы мүмкiн.

      8. Алып тасталды - ҚР 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      9. Қоршаған ортаның өндiрiстiк мониторингiн "Сәйкестікті бағалау саласындағы аккредиттеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгiленген тәртiппен аккредиттелген өндiрiстiк немесе тәуелсiз зертханалар жүзеге асырады.

      10. Өндiрiстiк мониторингтiң деректерi Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiн жүргiзу шеңберiнде қоршаған ортаның жай-күйiн бағалау үшiн пайдаланылады.

      Ескерту. 132-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.07.15 № 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.10.2015 № 376-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.10.2018 № 184-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

133-бап. Өндiрiстiк экологиялық бақылау жөнiндегi есеп пен есептiлiк

      Табиғат пайдаланушы қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган белгiлеген талаптарға сәйкес iшкi есептi жүргiзедi, өндiрiстiк экологиялық бақылау нәтижелерi бойынша кезеңдiк есептер берудi қалыптастырады және ұсынады.

134-бап. Табиғат пайдаланушының iшкi тексерулердiұйымдастыруы

      1. Табиғат пайдаланушы Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасының сақталуын тұрақты iшкi тексеру және өндiрiстiк экологиялық бақылау нәтижелерiн экологиялық және өзге де рұқсаттардың талаптарымен салыстыру жөнiнде шаралар қолданады.

      2. Iшкi тексерулердi еңбек мiндеттерiне қоршаған ортаны қорғау мәселелерi және өндiрiстiк экологиялық бақылауды жүзеге асыру жөнiндегi функциялар кiретiн қызметкер (қызметкерлер) жүргiзедi.

      3. Iшкi тексерулер барысында:

      1) өндiрiстiк экологиялық бақылау бағдарламасында көзделген iс-шаралардың орындалуы;

      2) қоршаған ортаны қорғауға қатысты өндiрiстiк нұсқаулықтар мен ережелердi ұстану;

      3) экологиялық және өзге де рұқсат талаптарын орындау;

      4) өндiрiстiк экологиялық бақылаудың нәтижелерi бойынша есеп пен есептiлiктi жүргiзудiң дұрыстығы;

      5) өндiрiстiк экологиялық бақылауды ұйымдастыру мен жүргiзу мәселелерi көрiнiс табатын өзге де мәлiметтер бақыланады.

      4. Iшкi тексерудi жүзеге асыратын қызметкер (қызметкерлер):

      1) алдыңғы iшкi тексеру туралы есептi қарауға;

      2) қоршаған ортаға эмиссия жүзеге асырылатын әрбiр объектiнi қарап тексеруге;

      3) қажет болған жағдайда, басшыға тексеру барысында анықталған сәйкессiздiктердi түзету жөнiндегi шараларды жүргiзу туралы талаптарды, оларды жою мерзiмдерi мен тәртiбiн қамтитын жазбаша есеп жасауға мiндеттi.

15-тарау. ҚОҒАМДЫҚ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БАҚЫЛАУ

135-бап. Қоғамдық экологиялық бақылаудың мақсаттары мен мiндеттерi

      1. Қоғамдық экологиялық бақылау жұртшылықты мемлекеттiң экологиялық проблемаларына тарту мақсатында жүргiзiледi.

      2. Қоғамдық экологиялық бақылау жүргiзу тәртiбiн қоғамдық бiрлестiктер өз жарғыларына сәйкес айқындайды.

136-бап. Ақпараттық және өзге де өзара iс-қимыл

      1. Жеке және заңды тұлғалар қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттiк органдардың жұмысы және оның нәтижелерi туралы ақпаратқа қол жеткiзуге тиiс.

      2. Қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттiк органдар жекелеген тексерулер нәтижелерiнiң және жылдық есептiлiктiң жариялануын қамтамасыз етедi.

      3. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган ынтымақтасу және өзара iс-қимыл жасауды жүзеге асыру үшiн жарғыларында қоғамдық экологиялық бақылау функциясы көзделген қоғамдық бiрлестiктердiң тiзбесiн жасайды.

      4. Мемлекеттiк органдар Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзушылықтарды анықтау жөнiндегi жұмысқа жеке және заңды тұлғаларды ерiктi негiзде тартуы мүмкiн.

5-БӨЛIМ. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ МОНИТОРИНГ ПЕН КАДАСТРЛАР
16-тарау. ҚОРШАҒАН ОРТА MEH ТАБИҒИ РЕСУРСТАР МОНИТОРИНГI

137-бап. Мемлекеттiк экологиялық мониторинг

      1. Мемлекеттік экологиялық мониторинг (қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингі) – табиғи және антропогендік факторлардың әсерінен қоршаған ортаның, табиғи ресурстардың жай-күйінің өзгеруін бағалау, болжау және бақылау мақсатында, оның ішінде Жерді ғарыштан қашықтықтан зондтау деректерін пайдалана отырып, олардың жай-күйін байқаудың кешенді жүйесі.

      2. Атмосфералық ауа, жер, жер үстi мен жер асты сулары, жер қойнауы, өсімдіктер мен жануарлар дүниесi, сондай-ақ климат пен Жердiң озон қабаты, экологиялық жүйелер, қоршаған ортаның халықтың денсаулығына әсер ететiн факторлары мемлекеттiк экологиялық мониторинг объектiлерi болып табылады.

      Ескерту. 137-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 08.04.2016 № 490-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
     

138-бап. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесi және оның мiндеттерi

      1. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесi - экологиялық қауiпсiздiктi, табиғи ресурстарды сақтауды, молықтыруды және ұтымды пайдалануды, сондай-ақ халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығын қамтамасыз ету мақсатында басқарушылық және шаруашылық шешiмдердiң қабылдануы үшiн қоршаған орта мен табиғи ресурстардың жай-күйiн байқауды, сондай-ақ олардың нақты жай-күйi туралы деректерге талдау жасауды қамтитын көп мақсатты ақпараттық жүйе.

      2. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган арнайы мемлекеттiк уәкiлеттi органдармен бiрлесе отырып ұйымдастырады.

      3. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң принциптерi:

      1) бiрыңғай ұйымдық, әдiстемелiк, метрологиялық және ақпараттық ұстаным негiзiнде жұмыс iстеу;

      2) қолданыстағы мемлекеттiк және өзге де мониторинг жүйелерiнiң мүмкiндiктерiн барынша пайдалану болып табылады.

      4. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң мiндеттерi:

      1) қоршаған ортаның, биологиялық әралуандық және экожүйелердiң жай-күйi туралы, антропогендiк әсер ету көздерi, тiршiлiк ету ортасының халық денсаулығына әсер ететiн факторлары туралы дұрыс және салыстырмалы ақпарат алу;

      2) қоршаған ортаның жай-күйiн, антропогендiк әсер ету деңгейлерiн, биосфера жай-күйiнiң көрсеткiштерiн, экожүйелердiң функционалдық тұтастығын бағалау және болжау;

      3) экологиялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету бойынша қабылданатын басқарушылық шешiмдерi мен өткiзiлетiн iс-шаралардың тиiмдi болуына талдау жүргiзу үшiн деректермен қамтамасыз ету болып табылады.

      5. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесi тіршілік ету ортасы мен халықтың денсаулығын қоса алғанда, қоршаған ортаны қорғау мәселелерiн тiкелей немесе жанама түрде қамтитын, Қазақстан Республикасындағы қолданыстағы мониторинг жүйелерi мен мониторингтiң кiшi жүйелерiнiң базасында қалыптасады.

      6. Арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органдар өздерiнiң құзыретiне сәйкес табиғи объектiлерге зерттеу жүргiзуге және мониторинг түрлерiн (кiшi жүйелердi) ұйымдастыруға мiндеттi.

139-бап. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiбiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң бiрыңғай ақпараттық жүйесi

      1. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiн ақпараттық қамтамасыз ету жинақтық деректер банкiне берiлетiн арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органдар орындайтын қоршаған орта мен табиғи ресурстардың мемлекеттiк мониторингiнiң, сондай-ақ табиғат пайдаланушылар өндiрiстiк экологиялық бақылау шеңберiнде жүзеге асыратын өндiрiстiк мониторингтiң нәтижелерiне негiзделедi.

      2. Бағдарламалық құралдар жүйесi Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң әртүрлi деңгейлерi, сондай-ақ жүйелерi мен кiшi жүйелерiнiң деректер банктерi арасында ақпарат алмасуды қамтамасыз ете отырып, ақпараттың бiрыңғай әдiстемелiк негiзде жинақталуын, өңделуi мен сақталуын жүзеге асыруға мүмкiндiк беруге тиiс.

      3. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесi шеңберiнде ақпарат алмасу табиғи ресурстардың тиiстi түрлерiнiң мониторингiн жүзеге асыратын арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органдармен келiсiм бойынша қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган бекiткен тiзбелерге, нысандар мен мерзiмдерге сәйкес өтеусiз негiзде жүзеге асырылады.

140-бап. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң мазмұны

      1. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң мазмұнын мониторингтiң мынадай кiшi жүйелерi:

      1) қоршаған орта жай-күйiнiң мониторингi;

      2) табиғи ресурстар мониторингi;

      3) мониторингтiң арнайы түрлерi құрайды.

      2. Жұмыс iстеу процесiнде Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң кiшi жүйелерiне мониторингтiң басқа да түрлерi енуi мүмкiн.

141-бап. Қоршаған орта жай-күйiнiң мониторингi

      1. Қоршаған орта жай-күйiнiң мониторингi мынадай түрлердi қамтиды:

      1) атмосфералық ауа жай-күйiнiң мониторингi;

      2) атмосфералық жауын-шашын жай-күйiнiң мониторингi;

      3) су ресурстарының сапалық жай-күйiнiң мониторингi;

      4) топырақ жай-күйiнiң мониторингi;

      5) метеорологиялық мониторинг;

      6) радиациялық мониторинг;

      7) трансшекаралық ластаулар мониторингi;

      8) фондық мониторинг.

      2. Қоршаған орта жай-күйiнiң мониторингiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган ұйымдастырады.

      3. Атмосфералық ауа жай-күйiнiң мониторингi - Қазақстан Республикасының елдi мекендерiнде атмосфералық ауаның ластануының жай-күйiне бақылау жасау жүйесi. Мемлекеттiк бақылау бекеттерiнiң санын және оларды әрбiр нақты елдi мекенде орналастыруды халық саны, жер рельефi, ластанудың нақты деңгейiн ескере отырып, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган өз құзыретi шегiнде айқындайды.

      4. Атмосфералық жауын-шашын жай-күйiнiң мониторингi - атмосфераның ластануының көрсеткiшi болатын атмосфералық жауын-шашынның химиялық құрамына бақылау жасау, сондай-ақ қыс кезiнде атмосфераның өңiрлiк ластануын бағалау және елдi мекендер мен өнеркәсiп объектiлерiнен ластаушы заттардың таралу ауқымын анықтау үшiн қар қабатындағы заттардың болуына бақылау жасау жүйесi.

      5. Су ресурстарының сапалық жай-күйiнiң мониторингi - жер үстi және жер асты сулары сапасының жай-күйiне бақылау жасау жүйесi.

      6. Топырақ жай-күйiнiң мониторингi - елдi мекен жерлерiнде, суармалы аумақтар мен ауыл шаруашылығы алқаптарында топырақтың техногендiк ластануының жай-күйiне бақылау жасау жүйесi.

      7. Метеорологиялық мониторинг - мемлекеттiк органдарды, жеке және заңды тұлғаларды ауа райы туралы ақпаратпен қамтамасыз ету, қысқа мерзiмдi, ұзақ мерзiмдi метеорологиялық, агрометеорологиялық болжамдар жасау және дүлей метеорологиялық құбылыстардың туындау ықтималдығы туралы ескерту мақсатында атмосфера мен жер үстiнiң физикалық параметрлерiне, метеорологиялық, оның iшiнде актинометрикалық, жылу балансы, озонометрикалық, аэрологиялық бақылау жасаудың кешендi жүйесi. Метеорологиялық мониторинг деректерiнiң негiзiнде климаттың және Жердiң озон қабатының мониторингiн жүргiзу жүзеге асырылады.

      8. Радиациялық мониторинг - қоршаған ортаның объектiлерi мен аумақтардың техногендiк және табиғи радиоактивтi ластануына бақылау жасау жүйесi.

      9. Трансшекаралық ластану мониторингi - трансшекаралық сулар мен ауаның трансшекаралық ластануының, сондай-ақ қоршаған ортаға трансшекаралық әсердi болғызбау, шектеу және азайту үшiн қолданылатын шаралар тиiмдiлiгiнiң жай-күйiне шекаралас мемлекеттермен халықаралық ынтымақтастық шеңберiнде жүзеге асырылатын бақылау жүйесi.

      10. Фондық мониторинг - қоршаған ортаның кешендi фондық мониторингi станцияларының мамандандырылған желiсiндегi атмосфера мен басқа да ортаның биосферамен өзара iс-қимылының жай-күйiне бақылау жасау жүйесi.

142-бап. Табиғи ресурстар мониторингi

      1. Табиғи ресурстар мониторингi мынадай түрлердi қамтиды:

      1) жер мониторингi;

      2) су объектiлерi және оларды пайдалану мониторингi;

      3) жер қойнауы мониторингi;

      4) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мониторингi;

      5) таулы экожүйелер мен шөлейттену мониторингi;

      6) орман мониторингi;

      7) жануарлар дүниесi мониторингi;

      8) өсiмдiктер дүниесi мониторингi.

      2. Табиғи ресурстар мониторингiн Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiне сәйкес арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органдар жүзеге асырады.

      3. Жер мониторингі жердің пайдаланылуы мен қорғалуын мемлекеттік бақылау, болып жатқан өзгерістерді уақтылы анықтау, оларды бағалау, одан әрі дамуын болжау және теріс процестер салдарларының алдын алу және жою жөнінде ұсынымдар тұжырымдау мақсатында жер қорының сапалық және сандық жай-күйіне базалық (бастапқы), жедел, кезеңдік байқаулар, оның ішінде Жерді ғарыштан қашықтықтан зондтау деректерін пайдалана отырып жүргізілген байқаулар жүйесін білдіреді.

      4. Су объектiлерi мониторингi теріс процестердi уақтылы анықтау, олардың дамуын бағалау мен болжау, жүзеге асырылатын су шаруашылығы iс-шараларының зиянды салдарларын болғызбау және тиiмдiлiк дәрежесiн айқындау жөнiнде ұсынымдар тұжырымдау мақсатында олардың жай-күйiнің гидрологиялық, гидрогеологиялық, гидрогеохимиялық, санитариялық-химиялық, микробиологиялық, паразитологиялық, радиологиялық және токсикологиялық көрсеткiштерін тұрақты байқаулар жүйесін, алынған ақпаратты жинауды, өңдеуді және беруді, оның ішінде Жерді ғарыштан қашықтықтан зондтау деректерін пайдалана отырып жүргізуді білдіреді.

      5. Жер қойнауының мониторингі жер қойнауының мемлекеттік қорын ұтымды басқаруды қамтамасыз ету және олардың өзгеруін уақтылы анықтау, теріс процестер салдарын бағалау, алдын алу және жою үшін жер қойнауының жай-күйін байқау, оның ішінде Жерді ғарыштан қашықтықтан зондтау деректерін пайдалана отырып байқау жүйесін білдіреді. Жер қойнауы мониторингінің деректері мемлекеттік жер қойнауы қорының бірыңғай кадастрында жинақталады.

      6. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мониторингi - табиғи процестердiң қалыпты өтуi мен қоршаған ортаның жай-күйiндегi өзгерiстердiң ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың экологиялық жүйелерiне әсерiн зерттеу үшiн бақылау жасау жүйесi. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар мониторингiнiң деректерi Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастрында қорытылады.

      7. Таулы экожүйелер мен шөлейттену мониторингi - шөлейттену мен оның зардаптарына және таулы экожүйелердiң жай-күйiне бақылау жасау.

      8. Орман мониторингi орман қорын күзету, қорғау, пайдалану және орман өсіру, ормандардың биологиялық әралуандығы мен экологиялық функцияларын сақтау саласында мемлекеттік басқару мақсатында орман қорының жай-күйi мен серпінін байқау, бағалау және болжау, оның ішінде Жерді ғарыштан қашықтықтан зондтау деректерін пайдалана отырып байқау, бағалау және болжау жүйесiн бiлдiредi. Орман мониторингiнің деректері Мемлекеттік орман кадастрында жинақталады.

      9. Жануарлар дүниесiнiң мониторингi жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру мен пайдалану және биологиялық әралуандықты сақтау саласындағы мемлекеттiк басқару мақсатында жануарлар дүниесi объектiлерiнiң жай-күйi мен динамикасын бақылау, бағалау және болжау жүйесi болып табылады. Жануарлар дүниесi мониторингiнiң деректерi Жануарлар дүниесiнiң мемлекеттiк кадастрында қорытылады.

      10. Өсiмдiктер дүниесiнiң мониторингi өсiмдiктер дүниесiн зерттеу, қорғау, молықтыру және тұрақты пайдалану мақсатында олардың объектiлерi жай-күйiнiң бағалануын бақылау жүйесiн бiлдiредi.

      Ескерту. 142-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 08.04.2016 № 490-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

143-бап. Мониторингтiң арнайы түрлерi

      1. Мониторингтiң арнайы түрлерiне:

      1) әскери-сынақ полигондарының мониторингi;

      2) "Байқоңыр" зымыран-ғарыш кешенiнiң мониторингi;

      3) парниктiк газдардың және озон қабатын бұзатын заттарды тұтынудың мониторингі;

      4) санитарлық-эпидемиологиялық мониторинг;

      5) климаттың және Жердiң озон қабатының мониторингi;

      6) төтенше экологиялық жағдайлар және экологиялық зiлзала аймағының мониторингi;

      7) ғарыштық мониторинг жатады.

      2. Әскери-сынақ полигондарының мониторингi - әскери, оның iшiнде зымырандық техниканы сынақтан өткiзуден, жабық және қолданыстағы полигондар аумақтарында бейбiт мақсаттарда ядролық жарылыстар жасаудан туындайтын қоршаған ортаның ластануына бақылау жасау жүйесi.

      3. "Байқоңыр" зымыран-ғарыш кешенiнiң мониторингi – "Байқоңыр" кешенiнiң зымыран-ғарыш қызметiнің әсеріне ұшырайтын аумақтарда қоршаған ортаның жай-күйiн байқау жүйесi, оның жұмыс істеуін ұйымдастыруды ғарыш қызметі саласындағы уәкілетті орган жүзеге асырады.

      4. Парниктiк газдардың және озон қабатын бұзатын заттарды тұтынудың мониторингi - парниктiк газдардың атмосфераға шығарылатын шығарындыларын және озон қабатын бұзатын заттарды тұтынуды және олардың көздерiне бақылау жасау және есепке алу жүйесi.

      5. Санитарлық-эпидемиологиялық мониторинг - халықтың денсаулығы мен тiршiлiк ету ортасының жай-күйiне, оларды талдаудың, бағалаудың және болжаудың, сондай-ақ халықтың денсаулығы жай-күйi мен тiршiлiк ету ортасы факторларының әсерi арасындағы себеп-салдар байланыстарын айқындаудың мемлекеттiк бақылау жасау жүйесi. Мониторингтi халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган жүзеге асырады.

      6. Климаттың және Жердiң озон қабатының мониторингi - климаттың өзгерiстерi мен Жердiң озон қабатының динамикасына, олардың жай-күйiн кешендi бағалау мен болжауға бақылау жасау.

      7. Төтенше экологиялық жағдайлар және экологиялық зiлзала аймағының мониторингi - төтенше экологиялық жағдай және экологиялық зiлзала аймақтарының аумақтарында қоршаған ортаның жай-күйiне бақылау жасау жүйесi.

      8. Ғарыштық мониторинг – Жерді ғарыштан қашықтықтан зондтау құралдарын пайдалана отырып, қоршаған ортаның жай-күйiн байқау жүйесi, оның жұмыс істеуін ұйымдастыруды ғарыш қызметі саласындағы уәкiлеттi орган жүзеге асырады.

      9. Осы баптың 2, 4, 6 және 7-тармақтарында көрсетілген мониторингтің арнайы түрлерiн ұйымдастыруды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган жүзеге асырады.

      Ескерту. 143-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 08.04.2016 № 490-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

144-бап. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiбiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң деңгейлерi мен байқау желiлерi

      1. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң мониторингiн жүргiзу мынадай үш деңгейде жүзеге асырылады:

      1) жергiлiктi (өндiрiстiк мониторинг және елдi мекендердiң нақты учаскелерiнiң, су тоғандары мен өзендердiң, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мониторингi);

      2) өңiрлiк (өңiрлердiң физикалық-географиялық және экономикалық ерекшелiктерiн, экологиялық тұрғыдан ауыртпалықты аймақтардың бар-жоғын және қоршаған ортаның жай-күйi мен табиғи ресурстардың пайдаланылуына әсер ететiн табиғи және техногендiк факторлар кешенiн ескере отырып, әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер шегiндегi мониторинг);

      3) республикалық (қажет болған кезде жалпы мемлекеттiк мәнi бар iрi өңiрлер мен жекелеген объектiлердi бөлiп көрсете отырып, Қазақстан Республикасының бүкiл аумағын қамтитын мониторинг).

      2. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнің бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң шеңберiнде қоршаған ортаның жай-күйiн байқау, сондай-ақ талдау үшiн сынамаларды iрiктеу арнайы құрылған мемлекеттiк, аумақтық және жекеше байқау желiлерiнiң пункттерiнде жүзеге асырылады. Iрiктелiп алынған сынамалардағы ластаушы заттардың құрамын талдауды аккредиттелген талдамалық зертханалар және (немесе) автоматтық байқау пункттері жүзеге асырады.

      3. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң шеңберiнде бақылау желiлерiн құру қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiледi.

      Ескерту. 144-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.04.2016 № 505-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

145-бап. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiбiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң жұмыс iстеу негiздерi

      Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесi:

      1) ғылыми зерттеулер ұйымдастыру мен жүргiзу, Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң жұмыс iстеуi үшiн қажеттi және жеткiлiктi әдiстемелiк база;

      2) қоршаған ортаның жай-күйiн айқындайтын нормативтердi, оған антропогендiк әсер ететiн нормаларды, қоршаған ортаның жай-күйiн бағалау мен болжау, табиғат қорғау қызметiнде басқарушылық шешiмдердi шығару және қабылдау жөнiндегi жұмыстарды орындау үшiн негiз болып табылатын экологиялық қауiпсiздiк нормаларын әзiрлеу және белгiлеу;

      3) Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингi бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiнiң, оның құрылымдық бөлiмшелерi мен элементтерiн құру және жұмысын ұйымдастыру үшiн қажеттi талаптарды, ережелер мен рәсiмдердi регламенттейтiн нормативтiк құқықтық актiлердi қабылдау және қолданысқа енгiзу;

      4) бақылаудың салыстырмалы нәтижелерiн алуға мүмкiндiк беретiн әдiстемелiк құжаттарды әзiрлеудi және енгiзудi ұйымдастыру;

      5) ақпараттық жүйелердiң құрылымдарын, деректер базасының жүйелерiн, жiктеуiштердi, деректер сөздiктерiн және құжаттардың бiрiздендiрiлген нысандарын әзiрлеу;

      6) техникалық қамтамасыз ету;

      7) талдамалық зертханаларды және мониторинг жүргiзудi қамтамасыз ететiн басқа да бөлiмшелердi аккредиттеудi ұйымдастыру негiзiнде жұмыс iстейдi.

145-1-бап. Мемлекеттік бақылау жасау желісін қорғау

      1. Мемлекеттік бақылау жасау желісі, оның ішінде желіге бөлінген жер учаскелері мен акватория бөліктері, сондай-ақ мүлік тек қана мемлекеттік меншікке жатады және мемлекеттің қорғауында болады әрі жекешелендіруге жатпайды.

      2. Стационарлық және жылжымалы байқау пункттерінің қызметін ұйымдастыруды Ұлттық гидрометеорологиялық қызмет жүзеге асырады.

      Жаңадан ашылатын байқау пункттерінің орналасқан жерін (дислокациялау орнын) айқындау жергілікті атқарушы органдармен келісу бойынша Ұлттық гидрометеорологиялық қызметтің шешімімен жүргізіледі. Көрсетілген байқау пункттерінің қызметін тоқтату Ұлттық гидрометеорологиялық қызметтің шешімімен жүзеге асырылады.

      3. Қоршаған ортаның жай-күйі, оның ластануы туралы анық ақпарат алу мақсатында стационарлық бақылау жасау пункттерінің айналасында шаруашылық қызметке шектеу қойылатын қорғау аймақтары құрылады. Стационарлық бақылау жасау пункттері туралы ережені қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекітеді.

      4. Мемлекеттік бақылау жасау желісіне кіретін стационарлық байқау пункттеріне өту немесе көлікпен өту жүзеге асырылатын болса, ол жер учаскелеріне Қазақстан Республикасының жер заңнамасында айқындалған тәртіппен сервитуттар белгіленуі мүмкін.

      Ескерту. 16-тарау 145-1-баппен толықтырылды - ҚР 2011.12.03 № 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгерістер енгізілді - ҚР 29.09.2014 № 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

145-2-бап. Ұлттық гидрометеорологиялық қызметтің жұмысы

      1. Ұлттық гидрометеорологиялық қызмет мемлекеттік бақылау жасау желісін пайдалана отырып, қоршаған ортаның жай-күйіне мониторинг, метеорологиялық және гидрологиялық мониторингті жүргізуді қамтамасыз етеді. Ұлттық гидрометеорологиялық қызмет бюджет қаражаты есебінен құрылады және жұмыс істейді.

      Мемлекеттік байқау желісінде жүзеге асырылатын, метеорологиялық және гидрологиялық мониторингтерді және қоршаған ортаның жай-күйіне мониторинг жүргізу жөніндегі қызмет мемлекеттік монополияға жатады және оны Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша құрылған, шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорын – ұлттық гидрометеорологиялық қызмет жүзеге асырады.

      Мемлекеттік монополия субъектісі өндіретін және (немесе) өткізетін тауарлардың (жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің) бағаларын монополияға қарсы органмен келісу бойынша қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган белгілейді.

      2. Гидрометеорологиялық қызмет осы Кодекске, Қазақстан Республикасының техникалық реттеу саласындағы заңнамасына және Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

      3. Ұлттық гидрометеорологиялық қызмет азаматтық қорғаудың бірыңғай мемлекеттік жүйесінің құрамына кіреді және өз қызметін төтенше жағдайларда Қазақстан Республикасының азаматтық қорғау туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырады.

      4. Ұлттық гидрометеорологиялық қызмет осы Кодекске және "Жұмылдыру дайындығы және жұмылдыру туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріне ақпарат ұсынады.

      Ескерту. 16-тарау 145-2-баппен толықтырылды - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.07.10 N 34-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 11.04.2014 № 189-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 29.10.2015 № 376-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

146-бап. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiн қаржыландыру

      1. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесi бюджет қаражаты және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де көздер есебiнен қаржыландырылады.

      2. Қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiнiң бiрыңғай мемлекеттiк жүйесiн қаржыландыру:

      1) мониторингтiң республикалық деңгейiн жасауға және оның жұмыс iстеуiне қолдау көрсетуге;

      2) мониторингтiң және оның кiшi жүйелерiнiң жұмыс iстеуi мен дамуын қамтамасыз ету, ғылыми-техникалық бағдарламаларды орындау үшiн ғылыми-техникалық өнiмдi жасауға;

      3) мониторингтiң аумақтық деңгейiн жасауға және оның жұмыс iстеуiне қолдау көрсетуге, оны дамыту мүддесi үшiн ғылыми-техникалық өнiмдi жасауға арналып көзделедi.

      Ескерту. 146-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

17-тарау. ҚОРШАҒАН ОPTAHЫҢ ЛАСТАНУ УЧАСКЕЛЕРIН МЕМЛЕКЕТТIК
ЕСЕПКЕ АЛУ

147-бап. Қоршаған ортаның ластану учаскелерiн есепке алуды жүргiзудiң мiндеттерi мен принциптерi

      1. Қоршаған ортаның ластану учаскелерi мен объектiлерiн мемлекеттiк есепке алу Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес белгiленген нормативтерден жоғары деңгейде зиянды, оның iшiнде шығу тегi табиғи заттармен ластанған қоршаған орта учаскелерi мен объектiлерiн сипаттайтын сандық және сапалық көрсеткiштердi жүйелi түрде айқындау мен бекiту болып табылады.

      2. Қоршаған ортаның ластану учаскелерiн мемлекеттiк есепке алудың деректерi олардың адам өмiрi мен денсаулығы үшiн өнеркәсiптiк және экологиялық қауiпсiздiгiнiң, зерделенуiнiң, пайдаланылуының және рекультивациялануының дәрежесiн сипаттайды.

      3. Қоршаған ортаның ластану учаскелерiн мемлекеттiк есепке алуды арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органдардың тапсырысы бойынша табиғат пайдаланушылар және қоршаған орта мен табиғи ресурстар мониторингiн жүзеге асыратын ұйымдар ұсынатын деректердiң негiзiнде қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган жүзеге асырады.

148-бап. Қоршаған ортаның ластану учаскелерiн есепке алуды жүргiзудiң тәртiбi және олардың тiзiлiмдерi

      1. Қоршаған ортаның ластану учаскелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмi ластану учаскелерiнiң түрлерi мен шығу көздерi, олардағы ластаушы заттардың көлемi мен шоғырлану көлемi, ластану учаскелерiнiң тиесiлiгi және оларды жою жөнiндегi шаралар туралы деректер жинақталатын деректер банкi болып табылады.

      2. Қоршаған ортаның ластану учаскелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмi орталық және аумақтық тiзiлiмдерден тұрады. Мемлекеттiк тiзiлiмнiң жүргiзiлуiн ұйымдастыруды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган жүзеге асырады.

      3. Қоршаған ортаның ластану учаскелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмi бюджет қаражаты есебiнен жүргiзiледi.

18-тарау. ТАБИҒИ РЕСУРСТАРДЫҢ МЕМЛЕКЕТТIК КАДАСТРЛАРЫ

149-бап. Табиғи ресурстардың мемлекеттiк кадастрларының бiрыңғай жүйесi

      1. Қазақстан Республикасының табиғи ресурстары мемлекеттiк кадастрларының бiрыңғай жүйесi (бұдан әрi - Кадастрлардың бiрыңғай жүйесi) Қазақстан Республикасының табиғи және экономикалық әлеуетiнiң бiрыңғай жалпы мемлекеттiк кешендi есебiн жүргiзу мен бағалауды қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасының табиғи ресурстары мемлекеттiк кадастрларының барлық түрлерiн бiрiктiретiн салааралық ақпараттық жүйе ретiнде құрылады және жүргiзiледi.

      2. Табиғи ресурстардың мемлекеттiк кадастрлары осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актiлерiнде белгiленген тәртiппен табиғи ресурстардың сандық және сапалық көрсеткiштерi туралы ақпараттың жүйелендiрiлген жиынтығы болып табылады.

      3. Қоршаған ортаның құрамдас бөлiктерi: жер, су, орман, топырақ, жер қойнауы, өзара байланыста болатын өсімдіктер мен жануарлар дүниесi Кадастрлардың бiрыңғай жүйесiнiң объектiлерi болып табылады.

      4. Кадастрлардың бiрыңғай жүйесiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган табиғи ресурстардың жай-күйi мен оларды пайдалану есебi деректерiнiң негiзiнде табиғи ресурстардың тиiстi түрлерiнiң мониторингiн жүзеге асыратын арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органдармен бiрлесiп жүргiзедi.

      5. Табиғи ресурстардың мемлекеттiк кадастрлары жүйесiнде географиялық байланысы мен ұйымдық-құқықтық нысаны көрсетiле отырып, әрбiр есепке алынған кадастрлық объектiге оның жай-күйi туралы цифрлы түрдегi құжаттамалық мәлiметтер қамтылады.

      6. Кадастрлардың бiрыңғай жүйесiн жүргiзудiң негiзгi принциптерi:

      1) кадастрлық ақпаратты өңдеу мен ұсыну технологиясының бiртұтастығы;

      2) автоматтандырылған ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану;

      3) ақпаратты толықтыру мен жаңартудың объективтiлiгi болып табылады.

      Ескерту. 149-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 24.11.2015 № 419-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

150-бап. Кадастрлардың бiрыңғай жүйесiнiң құрылымы мен мазмұны

      Кадастрлардың бiрыңғай жүйесiнiң құрылымын мына есепке алу объектiлерi құрайды, олар бойынша мониторингтi мына арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органдар жүзеге асырады:

      1) мемлекеттiк жер кадастры бойынша - жер ресурстарын басқару саласындағы орталық уәкiлеттi орган - жалпы республика бойынша, ал оның аумақтық органдары - әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер шегiнде;

      2) мемлекеттiк су кадастры бойынша (жер үстi және жер асты су көздерi, су ресурстарын пайдалану) - қоршаған ортаны қорғау, су қорын пайдалану мен қорғау саласындағы, жер қойнауын зерттеу жөніндегі уәкiлеттi мемлекеттiк органдар - жалпы республика бойынша, ал оның аумақтық органдары - өзендер бассейнi және әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер шегiнде;

      3) мемлекеттiк орман кадастры бойынша - орман шаруашылығы саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган - жалпы республика бойынша, ал оның аумақтық органдары - әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер шегiнде;

      4) мемлекеттік жер қойнауы қорының бірыңғай кадастры бойынша – жер қойнауын зерттеу жөніндегі уәкiлеттi мемлекеттік орган – жалпы республика бойынша, ал оның аумақтық органдары – әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер шегiнде;

      5) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мемлекеттiк кадастры бойынша - ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган - жалпы республика бойынша, ал оның аумақтық органдары - әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер шегiнде;

      6) жануарлар дүниесiнiң мемлекеттiк кадастры бойынша - жануарлар дүниесiн қорғау, молықтыру және пайдалану саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган - жалпы республика бойынша, ал оның аумақтық органдары - әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктер шегiнде.

      Ескерту. 150-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.12.2017 № 126-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі).

151-бап. Ақпарат беру

      1. Табиғи ресурстардың кадастрлары шеңберiнде алынған oбъектiлердi есепке алу мен тiркеудiң нәтижелерiн арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органдар қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органға өтеусiз бередi.

      2. Кадастрлардың бiрыңғай жүйесiне енгiзiлген объект туралы деректерде:

      1) арнайы уәкілетті мемлекеттік органдар бекіткен есептік материалдар, объект паспорты және статистикалық ақпарат;

      2) объектiлердiң кеңiстiктегi жағдайы туралы картографиялық материал және аумақтарды кешендi бағалау үшiн қажеттi басқа да деректер қамтылуға тиiс.

      3. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган табиғи ресурстардың тиiстi түрлерiнiң мониторингiн жүзеге асыратын арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органдардың кадастрларында қамтылатын ақпаратқа қол жеткiзуiн қамтамасыз етуге мiндеттi.

      Ескерту. 151-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.03.19 № 258-IV Заңымен.

19-тарау. ӨНДIРIС ПЕН ТҰТЫНУ ҚАЛДЫҚТАРЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТIК
КАДАСТРЫ

152-бап. Өндiрiс пен тұтыну қалдықтарының мемлекеттiк кадастры

      1. Өндiрiс пен тұтыну қалдықтарының мемлекеттiк кадастры (бұдан әрi - Қалдықтардың мемлекеттiк кадастры) қалдықтарды орналастырудың әрбiр объектiсi (олардың кеңiстiктегi орналасуын көрсете отырып) бойынша геоақпараттық жүйелер, сондай-ақ қалдықтардың түрлерi, олардың шығу көздерi мен физикалық-химиялық қасиеттерi (халыққа және қоршаған ортаға қауiптiлiгi ескерiле отырып), компоненттiк құрамы, сандық және сапалық көрсеткiштерi, оларды сақтаудың, көму мен тастаудың техникалық, гидрогеологиялық және экологиялық шарттары, оларды пайдалану мен залалсыздандыру технологиялары негізiнде жүйелендірілген, кезеңділікпен толықтырылатын және нақтыланатын бiрегей мәлiметтер жиынтығы болып табылады.

      2. Барлық қалдық түрлерi және қалдықтарды орналастыру объектiлерi Қалдықтардың мемлекеттiк кадастрында есепке алынуға тиiс.

      Өндiрiс пен тұтыну қалдықтарының мемлекеттiк кадастрын жүргiзудi қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның ведомстволық бағынысты ұйымы жүзеге асырады.

      Ескерту. 152-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 28.04.2016 № 506-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
     

153-бап. Қалдықтардың мемлекеттiк кадастрының мақсаттары мен мiндеттерi

      1. Қалдықтардың мемлекеттiк кадастры мемлекеттiк органдарды, мүдделi жеке және заңды тұлғаларды қоршаған ортаны қорғауға қатысты технологиялық, экономикалық, құқықтық және басқа да шешiмдердi бағалау, болжау, әзiрлеу үшiн ақпаратпен қамтамасыз ету, сондай-ақ қалдықтардың жалпы мемлекеттiк кешендi есебiн жүргiзу мақсатында жүргiзiледi.

      2. Қалдықтардың мемлекеттiк кадастрын жүргiзудiң негiзгi мiндетi жалпы мемлекеттiк, өңiрлiк және салалық ақпараттық-сараптамалық жүйелердi және деректер банкiн қалдықтар, оларды өңдеудiң қасиеттерi мен технологиялары бойынша ақпаратпен қамтамасыз ету болып табылады.

154-бап. Қалдықтардың мемлекеттiк кадастрын жүргiзу

      1. Табиғат пайдаланушылар қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органға мына құжаттаманы:

      1) қауiптi қалдықтардың паспортын;

      2) қалдықтарды түгендеу жөніндегі есепті;

      3) алып тасталды - ҚР 28.04.2016 № 506-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      4) мыналарды:

      облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергiлiктi атқарушы органының қалдықтарды жинақтауға және жоюға арналған жер учаскесiн бөлу туралы шешiмiн;

      жер учаскесi орналасқан жер бойынша өздерiнiң құзыретi шеңберiнде облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың), аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергiлiктi атқарушы органдары, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердiң, ауылдардың, ауылдық округтердiң әкiмдерi растаған, жер учаскесiнiң шекараларын белгiлеу және жер учаскесiне құқық белгiлейтiн құжаттардың берiлгенi туралы анықтаманы;

      қалдықтарды орналастыру объектiлерiн құрудың техникалық-экономикалық негiздемесiн;

      қалдықтарды орналастыру объектiлерiн құруға мемлекеттiк экологиялық және санитариялық-эпидемиологиялық сараптамалардың оң қорытындыларын қамтитын қалдықтарды орналастыру объектісі бойынша кадастр ісін ұсынады.

      1-1. Осы баптың 1-тармағының 1), 2) және 4) тармақшаларында көрсетілген құжаттарды толтыру нысанын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекітеді.

      2. Осы баптың 1-тармағының 2) тармақшасында көрсетілген құжаттама есепті жылдан кейінгі жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша 1 наурызына дейін қағаз және (немесе) электрондық жеткізгіштерде ақпараттық жүйенің экрандық нысанын толтыру және ақпаратты беруге жауапты табиғат пайдаланушының лауазымды адамының электрондық цифрлық қолтаңба қоюы арқылы жыл сайын ұсынылады.

      Осы баптың 1-тармағының 1) және 4) тармақшаларында көрсетілген құжаттама өзгерген жағдайда, ол қағаз және (немесе) электрондық жеткізгіштерде ақпараттық жүйенің экрандық нысанын толтыру және ақпаратты беруге жауапты табиғат пайдаланушының лауазымды адамының электрондық цифрлық қолтаңба қоюы арқылы қайтадан ұсынылады.

      Ескерту. 154-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 121-V Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.12.2018 № 210-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

155-бап. Қалдықтардың мемлекеттiк кадастрын жүргiзу нәтижелерi туралы ақпарат

      1. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган Қалдықтардың мемлекеттiк кадастрын жүргiзу нәтижелерi бойынша жыл сайын ақпараттық шолу жасайды.

      2. Қалдықтардың мемлекеттік кадастры қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның ақпараттық жүйесінде, интернет-ресурсында орналастырылады және жаңартылады.

      Ескерту. 155-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 28.04.2016 № 506-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

20-тарау. ЗИЯНДЫ 3ATTAPДЫ, РАДИОАКТИВТI ҚАЛДЫҚТАРДЫ КӨМУ
МЕН САРҚЫНДЫ СУЛАРДЫ ЖЕР ҚОЙНАУЫНА АҒЫЗУДЫҢ МЕМЛЕКЕТТIК
КАДАСТРЫ

156-бап. Зиянды заттарды, радиоактивтi қалдықтарды көмудiң және сарқынды суларды жер қойнауына ағызудың мемлекеттiк кадастры

      1. Зиянды заттарды, радиоактивтi қалдықтарды көмудің және сарқынды суларды жер қойнауына ағызудың мемлекеттiк кадастрын (бұдан әрi – көмінділердің мемлекеттiк кадастры) жүргiзу Қазақстан Республикасының аумағында зиянды заттарды, радиоактивтi қалдықтарды көму объектілерінің, сарқынды суларды жер қойнауына ағызу объектілері мен орындарының барлығы бойынша мiндеттi болып табылады.

      2. Көмудiң мемлекеттiк кадастрын жедел ақпарат алу, қоршаған орта саласында шешiм қабылдау, зиянды заттарды, радиоактивтi қалдықтарды көму мен сарқынды суларды жер қойнауына ағызудың жай-күйiне жоспарлы бақылау жасау мақсаттарында қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган ұйымдастырады.

      3. Көмінділердің мемлекеттiк кадастрының деректерi жер қойнауы мемлекеттік қорының бірыңғай кадастріне енгiзiледi және жер қойнауы мемлекеттiк мониторингiнiң құрамдас бөлiгi болып табылады.

      4. Көмудiң мемлекеттiк кадастрының есебiне зиянды заттар, радиоактивтi қалдықтар көмiлетiн объектiлер мен жер қойнауына сарқынды су ағызылатын жерлер жатады.

      Ескерту. 156-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.12.2017 № 126-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі).

157-бап. Көмудiң мемлекеттiк кадастрының мазмұны

      1. Көмудiң мемлекеттiк кадастрында көмiлген заттардың және ағызылған сулардың сандық және сапалық көрсеткiштерi, көму мен ағызудың тау-кен-техникалық, арнаулы инженерлiк-геологиялық, гидрогеологиялық және экологиялық жағдайлары көрсетiлген үлгiсi мен түрiн сипаттайтын мәлiметтер болады және:

      1) зиянды заттар, радиоактивтi қалдықтар көмiлетiн объектiлер мен сарқынды су ағызылатын жерлердiң жалпы сипаттамасын: орналасқан жерiн, пайдалану кезеңiн, ұстауға жұмсалатын шығынды, қоршаған орта жай-күйiнiң мониторингi мен жер қойнауы мониторингiн бақылау желiсiнiң болуын және орналасуын;

      2) зиянды заттар, радиоактивтi қалдықтар көмiлетiн объектiлер мен сарқынды су ағызылатын жерлердiң физикалық сипаттамасын: оқшаулану сипаттамасын, тау-кен жынысы типiн, қабатты-коллектор жатқан жердiң тереңдiгi мен тиiмдi қуатын, оның алаңын, кеуектік коэффициентiн, төсенiштiк және бөгесiндiк су қысымының сипаттамасын, жер асты суларының табиғи ағысының жылдамдығын, сарқынды сулардың сақталуы мен басқа да сандық және сапалық көрсеткiштердi;

      3) зиянды заттардың, радиоактивтi қалдықтардың, сарқынды сулардың сипаттамасын: өнiмнiң атауын, нәтижесiнде өнiм жасалатын технологиялық өндiрiстер немесе процестердi, физикалық сипаттамасын (толық химиялық құрамын, уытты компоненттерiнiң болуын, өрт шығу-жарылыс қауiптiлiгi, ерiгiштiгi, сақтау кезiнде басқа заттармен сыйысымдылығы, негiзгi ластаушы радионуклидтер, олардың активтiлiгi және басқа да сипаттамалар), тасымалдау жүйесiнiң сипаттамасын қамтиды.

      2. Көмудiң мемлекеттiк кадастры қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган бекiткен нормативтiк құқықтық актiлерге сәйкес, зиянды заттар, радиоактивтi қалдықтар және жер қойнауына ағызылатын сарқынды сулар үшiн жеке жүргiзiледi.

158-бап. Көмудiң мемлекеттiк кадастрын жүргiзу

      1. Табиғат пайдаланушылар есеп беретiн жылдан кейiнгi жылдың бiрiншi тоқсанының iшiнде 1 қаңтарға дейiнгi жағдай бойынша жыл сайын осы Кодекстiң 157-бабының 1-тармағында аталған мәлiметтердiң екi данасын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органға табыс етедi.

      2. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган табиғат пайдаланушылардан түскен деректердiң негiзiнде Көмудiң мемлекеттiк кадастрын жасайды.

      3. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган Көмудiң мемлекеттiк кадастрын жүргiзу кезiнде:

      1) табиғат пайдаланушылардан мәлiметтердiң уақтылы түсуiн бақылауды;

      2) материалдарды жинауды, олардың есебiн, жүйеленуi мен сақталуын;

      3) табиғат пайдаланушыларға анықтамалық-ақпараттық қызмет көрсету мақсатында есептеу техникасын пайдалану арқылы деректердi өңдеудiң автоматтандырылған жүйесiн жасауды және оның жұмыс iстеуiн;

      4) Көмудiң мемлекеттiк кадастрын дұрыс ресiмдеудi қамтамасыз етедi.

20-1-тарау. Парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін мемлекеттік бағалау жүйесі

      Ескерту. Кодекс 20-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
     

158-1-бап. Парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін мемлекеттік түгендеу жүйесі

      1. Парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін мемлекеттік түгендеу жүйесі парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерінің тиісті кезеңдегі нақты көлемін айқындауға қажетті деректерді жинау, өңдеу, сақтау және талдау жөніндегі ұйымдастырушылық іс-шаралардың жиынтығын білдіреді.

      2. Парниктік газдарды мемлекеттік түгендеу үшін ақпарат жинау статистикалық есептілікке, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қондырғылар паспортында ұсынылатын деректерге негізделеді.

      3. Парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін мемлекеттік түгендеу жүйесінің жұмысын ұйымдастыруды және үйлестіруді қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган жүзеге асырады.

      4. Парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін мемлекеттік түгендеудің толықтығын, айқындығын және анықтығын бақылау қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган белгілеген тәртіппен жыл сайын жүргізіледі.

      Ескерту. 158-1-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).
     

158-2-бап. Парниктік газдар шығарындылары көздерінің және сіңірулерінің мемлекеттік кадастры

      1. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган парниктік газдар шығарындылары көздерінің және сіңірулерінің мемлекеттік кадастрын әзірлеуді және жүргізуді ұйымдастырады.

      2. Парниктік газдар шығарындылары көздерінің және сіңірулерінің мемлекеттік кадастры парниктік газдар шығарындыларының көздері, қондырғы операторлары, парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерінің мөлшері туралы мәліметтерді қамтиды.

      3. Парниктік газдар шығарындылары және сіңірулері көздерінің мемлекеттік кадастрын жүргізу және ұстау тәртібін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      4. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган парниктік газдар шығарындылары көздерінің және сіңірулерінің мемлекеттік кадастрының деректері негізінде парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулерін талдауды және болжауды жүзеге асырады, парниктік газдар шығарындылары мен сіңірулері көлемдеріне мемлекеттік бақылау жүйесін ұйымдастыруды, Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сәйкес Қазақстан Республикасының жыл сайынғы есептілік міндеттемелерін орындауды қамтамасыз етеді.

      Ескерту. 158-2-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).
     

158-3-бап. Көміртегі бірліктерінің мемлекеттік тізілімі

      1. Көміртегі бірліктерінің мемлекеттік тізілімінің негізгі функциялары айналымға енгізілген, сақтауда жатқан, берілген, сатып алынған, жойылған және айналымнан алынған көміртегі бірліктерінің нақты есебін қамтамасыз ету, сондай-ақ басқа да ұлттық тізілімдермен деректер алмасу болып табылады.

      2. Көміртегі бірліктерінің мемлекеттік тізілімін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның парниктік газдарды реттеу жөніндегі ведомстволық бағынысындағы ұйымы қалыптастырады және жүргізеді.

      Ескерту. 158-3-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

158-4-бап. Валидация және верификация

      1. Валидация және верификация жөніндегі органдарды аккредиттеу Қазақстан Республикасының сәйкестiктi бағалау саласындағы аккредиттеу туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

      2. Валидация және верификация жөніндегі орган валидацияның және верификацияның дұрыстығы үшін жауаптылықта болады.

      3. Парниктік газдарды түгендеу туралы жыл сайынғы есепті, мониторинг жоспарын және қондырғы паспортын қондырғы операторы қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекіткен нысандар бойынша ұсынады.

      Валидация және верификация қондырғы операторының қаражаты есебінен жүзеге асырылады.

      4. Парниктік газдар шығарындыларын азайтудың және сіңірудің сол бір жобасының валидациясын және верификациясын валидация және верификация жөніндегі сол бір орган жүргізе алмайды.

      5. Валидация және верификация, егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, стандарттау саласындағы уәкілетті орган бекіткен ұлттық стандарттарға сәйкес жүзеге асырылады.

      Ескерту. 158-4-бап жаңа редакцияда - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 05.10.2018 № 184-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

21-тарау. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ АҚПАРАТ

159-бап. Экологиялық ақпарат

      1. Экологиялық ақпарат:

      1) қоршаған ортаның және оның объектiлерiнiң жай-күйi;

      2) қоршаған ортаға әсер ету факторлары, оның iшiнде оның ластануы туралы;

      3) қоршаған ортаға әсер ететiн немесе әсер ете алатын бағдарламалық, әкiмшiлiк және өзге де шаралар;

      4) экологиялық нормативтер мен шаруашылық және өзге де қызметке қойылатын экологиялық талаптар;

      5) қоршаған ортаны қорғау жөнiнде жоспарланатын және iске асырылатын iс-шаралар және оларды қаржыландыру;

      6) қоршаған ортаға әсер ететiн немесе әсер ете алатын қызмет, оның iшiнде бұл ретте қаралған қоршаған ортаға қатысты есептер, талдаулар мен өзге де мәлiметтер;

      7) қоршаған орта жай-күйiнiң халықтың денсаулығына, қауiпсiздiгiне және тiршiлiк жағдайларына, мәдениет объектiлерiне, ғимараттар мен құрылыстарға әсер етуi туралы мәлiметтер мен деректердi қамтиды.

      2. Экологиялық ақпарат жазбаша, электрондық, дыбыс бейнелi немесе өзге де нысанда көрсетiлуi мүмкiн.

      Ескерту. 159-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

160-бап. Ластауыштардың шығарындылары мен тасымалдарының мемлекеттік тіркелімі

      1. Ластауыштардың шығарындылары мен тасымалдарының мемлекеттік тіркелімі – ашықтықты қамтамасыз ету мақсатында қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган жүргізетін, ашық қолжетімді түрде орналастырылған эмиссияның жай-күйі және қоршаған ортаның ластануы туралы құрылымдалған дерекқор.

      2. І санаттағы объектілері бар табиғат пайдаланушылар қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекітетін Ластауыштардың шығарындылары мен тасымалдарының мемлекеттік тіркелімін жүргізу қағидаларына сәйкес жыл сайын 1 сәуірге дейін өткен жылға арналған ақпаратты ұсынады.

      3. Ластауыштардың шығарындылары мен тасымалдарының мемлекеттік тіркелімі ластауыш заттардың шекті жол берілетін шоғырлануы, олардың денсаулыққа және қоршаған ортаға әсері туралы ақпаратты, сондай-ақ ластауыштардың шығарындылары мен тасымалдары бойынша басқа да ғылыми негізделген ақпаратты және табиғат пайдаланушылар туралы ақпаратты қамтиды.

      Табиғат пайдаланушылар туралы ақпарат:

      1) табиғат пайдаланушының атауын, мекенжайын және қызмет түрін;

      2) берілген экологиялық рұқсаттың электрондық нұсқасын;

      3) қоршаған ортаға эмиссиялардың көлемі бойынша ақпаратты;

      4) өндiрiстiк экологиялық бақылау бағдарламасының және экологиялық мониторинг есептерінің, қоршаған ортаны қорғау бойынша іс-шаралар жоспарының электрондық нұсқасын;

      5) мемлекеттік экологиялық бақылаудың тексеру нәтижелерін;

      6) бюджетке қоршаған ортаға эмиссиялар үшін, оның ішінде белгіленген нормативтерден тыс міндетті төлемақылар туралы мәліметтерді қамтуға тиіс.

      Ескерту. 160-бап жаңа редакцияда - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

161-бап. Мемлекеттiк экологиялық ақпарат қоры

      1. Мемлекеттік экологиялық ақпарат қоры мемлекеттік органдарды, жеке және заңды тұлғаларды қоршаған ортаның және оның объектілерінің жай-күйі, қоршаған ортаға әсер ету факторлары туралы, оны қорғау, қоршаған ортаның ластануының алдын алу және оны азайту бойынша қолданылатын шаралар, табиғи ресурстарды пайдалану туралы дұрыс ақпаратпен қамтамасыз ету мақсатында жүргізіледі.

      2. Мемлекеттік экологиялық ақпарат қорын жүргізуді қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның ведомстволық бағынысындағы ұйым жүзеге асырады және экологиялық ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу, талдау, ғылыми-зерттеу, ұсыну, тарату, халықты және табиғат пайдаланушыларды қоршаған ортаның жай-күйі және табиғи ресурстарды пайдалану мәселелері жөнінде ағарту бойынша іс-шараларды қамтиды.

      3. Мемлекеттік органдар мен заңды тұлғалар Мемлекеттік экологиялық ақпарат қорына ақпаратты Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындаған тәртіппен ұсынады.

      4. Мемлекеттік экологиялық ақпарат қорының құрамына:

      1) табиғи ресурстардың мемлекеттік кадастры;

      2) қоршаған ортаның ластану учаскелерін мемлекеттік есепке алу;

      3) өндіріс және тұтыну қалдықтарының мемлекеттік кадастры;

      4) табиғат пайдаланушылардың және қоршаған ортаны ластау көздерінің мемлекеттік тізілімі;

      5) озонды бұзатын заттарды тұтынудың мемлекеттік кадастры;

      6) ластауыштардың шығарындылары мен тасымалдарының мемлекеттік тiркелiмi;

      7) қоршаған ортаға әсердi бағалау және мемлекеттiк экологиялық сараптама материалдары;

      8) қоршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстарды пайдалану саласындағы нормативтiк құқықтық актiлер және нормативтiк-техникалық құжаттар;

      9) қоршаған ортаны қорғауға және табиғи ресурстарды пайдалануға байланысты ғылыми-зерттеу және тәжiрибелiк-конструкторлық жұмыстарды орындау туралы есептер;

      10) Қоршаған ортаның жай-күйі және табиғи ресурстарды пайдалану туралы ұлттық баяндама;

      11) Ұлттық экологиялық атлас;

      12) қоршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстарды пайдалану саласындағы бақылау және құқық қолдану қызметінің нәтижелері бойынша есептер;

      13) өндiрiстiк экологиялық бақылау бағдарламасы және экологиялық мониторинг есептері;

      14) мемлекеттiк экологиялық мониторингтің деректері;

      15) экология саласындағы ғылыми-техникалық әдебиет;

      16) қоршаған ортаның жай-күйі туралы және табиғи ресурстарды пайдалану, қоршаған ортаға әсер етудің факторлары және оны қорғау бойынша қолданылатын шаралар туралы ақпарат;

      17) экологиялық ақпаратты қамтитын өзге де материалдар мен құжаттар кіреді.

      Ескерту. 161-бап жаңа редакцияда - ҚР 08.04.2016 № 491-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

162-бап. Ұлттық экологиялық атлас

      1. Экологиялық ақпаратты жүйелi және көрнекi түрде беру мақсатында картографиялық материалдардың кешендi ғылыми-анықтамалық жинағы - Ұлттық экологиялық атлас жасалады.

      2. Ұлттық экологиялық атласты әзiрлеудi және жариялауды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган ұйымдастырады.

163-бап. Экологиялық ақпаратқа қол жеткiзу

      1. Экологиялық ақпарат, Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, жалпыға бiрдей қолжетiмдi болып табылады.

      2. Жалпыға бiрдей қолжетiмдi экологиялық ақпаратты құрайтын жекелеген мәлiметтер мен деректерге қол жеткiзу оларды жеке және заңды тұлғалардың сұратуы бойынша беру, бұқаралық ақпарат құралдарында, арнайы басылымдарда тарату, Интернетте орналастыру арқылы, сондай-ақ өзге де жалпыға бiрдей қолжетiмдi ақпараттық-коммуникациялық құралдар қолданыла отырып жүзеге асырылады.

      3. Жергілікті атқарушы орган жыл сайын жылдың 1 мамырына дейін өзінің интернет-ресурсында өткен жылға арналған:

      қоршаған ортаға эмиссиялар үшін төлемақылардан бюджетке түсетін түсімдер;

      қоршаған ортаны қорғау бойынша іс-шараларға бюджет шығыстары туралы ақпаратты орналастырады.

      4. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган жыл сайын жылдың 1 мамырына дейін өзінің интернет-ресурсында өткен жылға арналған:

      қоршаған ортаға залалды өтеуден бюджетке түсетін түсімдер;

      Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзғаны үшін айыппұлдардан бюджетке түсетін түсімдер туралы ақпаратты орналастырады.

      Ескерту. 163-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
     

164-бап. Субъектiлердiң экологиялық ақпаратқа қол жеткiзуге қатысты құқықтары мен мiндеттерi

      1. Жеке және заңды тұлғалардың экологиялық ақпаратты қамтитын жалпыға бiрдей қолжетiмдi мемлекеттiк электрондық ақпараттық ресурстарға еркiн қол жеткiзуге құқығы бар.

      2. Мемлекеттiк органдар, сондай-ақ мемлекеттiк функцияларды атқаратын лауазымды адамдар немесе жария шарттың негiзiнде халыққа қоршаған ортаға қатысы бар қызметтер көрсететiн жеке және заңды тұлғалар экологиялық ақпаратқа, оның iшiнде жеке және заңды тұлғалардың сауалдары бойынша ашық түрде қол жеткiзудi ұсынуға мiндеттi.

      3. Қызметiн Қазақстан Республикасының аумағында жүзеге асыратын өзге де жеке және заңды тұлғалар азаматтардың өмiрi мен денсаулығына әсер етуге қатысты экологиялық ақпаратты адамдардың сауалдары бойынша беруге мiндеттi.

      4. Жеке және заңды тұлғалар осы баптың 2-тармағында аталған тұлғалардан, егер оны басқа нысанда беруге негiз болмаса, сұрау салу нысанында экологиялық ақпарат алуға құқылы.

      Ескерту. 164-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 24.11.2015 № 419-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
     

165-бап. Экологиялық ақпарат берудiң мерзiмдерi мен тәртiбi

      1. Экологиялық ақпарат беру және оны беруден бас тарту мерзімдері, тәртібі Қазақстан Республикасының әкімшілік рәсімдер туралы және ақпаратқа қол жеткізу туралы заңнамасында белгіленеді.

      2. Алып тасталды - ҚР 16.11.2015 № 404-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      3. Қоршаған ортаға әсер етудi бағалау рәсiмiне және жоспарланып отырған шаруашылық және өзге де қызмет бойынша шешiмдер қабылдау процесiне қатысты экологиялық ақпаратқа қол жеткiзу қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен қамтамасыз етiледi.

      4. Сұратылған экологиялық ақпарат мемлекеттiк органда болмаған жағдайларда алынған сауал Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген мерзiмде құзыреттi мемлекеттiк органға жiберiледi.

      Ескерту. 165-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 16.11.2015 № 404-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
     

166-бап. Экологиялық ақпаратты бергенi үшiн төлемақы

      Ескерту. 166-бап алып тасталды - ҚР 16.11.2015 № 404-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
     

166-1-бап. Қоршаған ортаның жай-күйі туралы және Қазақстан Республикасының табиғи ресурстарын пайдалану туралы ұлттық баяндама

      1. Қоршаған ортаның жай-күйі туралы және Қазақстан Республикасының табиғи ресурстарын пайдалану туралы ұлттық баяндама Қазақстан Республикасының аумағындағы нақты экологиялық жағдайлар және оны жақсарту бойынша қолданылатын шаралар туралы халықты жыл сайын ақпараттандыру мақсатында жасалады.

      2. Қоршаған ортаның жай-күйі туралы және Қазақстан Республикасының табиғи ресурстарын пайдалану туралы ұлттық баяндамада мынадай:

      1) қоршаған ортаның және табиғи ресурстардың сандық және сапалық сипаттамалары туралы;

      2) негізгі қоғамдық маңызы бар экологиялық проблемаларды қоса алғанда, қоршаған ортаға тигізетін антропогендік әсерлер туралы;

      3) өңірлердегі экологиялық хал-ахуал туралы;

      4) қоршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстарды пайдалану саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру бойынша мәліметтер көрініс табады.

      3. Орталық мемлекеттік органдар және жергілікті атқарушы органдар жыл сайын есепті кезеңнен кейінгі жылдың 1 наурызына дейін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындаған тәртіппен Қоршаған ортаның жай-күйі туралы және Қазақстан Республикасының табиғи ресурстарын пайдалану туралы ұлттық баяндаманы жасау үшін ақпарат ұсынады.

      4. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган орталық мемлекеттік органдар және жергілікті атқарушы органдар ұсынған ақпараттар негізінде Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген Қағидаларға сәйкес Қоршаған ортаның жай-күйі туралы және Қазақстан Республикасының табиғи ресурстарын пайдалану туралы ұлттық баяндаманы әзірлеуді ұйымдастырады.

      Ескерту. 21-тарау 166-1-баппен толықтырылды - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
     

167-бап. Экологиялық ақпарат беруден бас тарту

      Ескерту. 167-бап алып тасталды - ҚР 16.11.2015 № 404-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

22-тарау. ТАБИҒАТ ПАЙДАЛАНУШЫЛАРДЫ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ
ЛАСТАУ КӨЗДЕРIН ЕСЕПКЕ АЛУ

      Ескерту. 22-тарау алып тасталды - ҚР 29.03.2016 № 479-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

6-БӨЛIМ. ТӨТЕНШЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙ ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЗIЛЗАЛА
АЙМАҚТАРЫ
23-тарау. ЖЕКЕЛЕГЕН АУМАҚТАРДЫ ТӨТЕНШЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙ
НЕМЕСЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЗIЛЗАЛА АЙМАҚТАРЫ ДЕП ЖАРИЯЛАУ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ
ТӘРТIБI

173-бап. Төтенше экологиялық жағдай және экологиялық зiлзала

      1. Төтенше экологиялық жағдай - шаруашылық және өзге де қызмет немесе жаратылыстың табиғи процестерi нәтижесiнде қоршаған ортада халықтың денсаулығына, табиғи экологиялық жүйелердiң, өсiмдiктер мен жануарлардың генетикалық қорларының жай-күйiне қауiп төндiретiн тұрақты терiс өзгерiстер болатын аумақ учаскесiнде туындаған экологиялық ахуал.

      2. Экологиялық зiлзала - шаруашылық және өзге де қызмет немесе жаратылыстың табиғи процестерi нәтижесiнде халықтың денсаулығының едәуiр нашарлауына, табиғи экологиялық жүйелердiң бұзылуына, өсімдіктер мен жануарлар дүниесi жай-күйiнiң нашарлауына әкеп соқтырған қоршаған ортаның орны толмас, терең өзгерiстерi болған аумақ учаскесiнде туындаған экологиялық ахуал.

      3. Халықтың денсаулығына төнетiн қауiп деп қоршаған ортаның ластануына байланысты денсаулықтың қайталама бұзылу жиiлiгiнiң артуы түсiнiледi.

      4. Халық денсаулығының едәуiр нашарлауы деп қоршаған ортаның ластануынан туындаған денсаулықтың өмiрмен сыйыспайтын орны толмас бұзылуының, өлiм себептерi құрылымы өзгерулерiнiң және ерекше өзiндiк аурулардың пайда болуының артуы, сондай-ақ қоршаған ортаның ластануына байланысты денсаулықтың қайталама бұзылу жиiлiгiнiң едәуiр артуы түсiнiледi.

      5. Аумақтарды төтенше экологиялық жағдай және экологиялық зiлзала аймақтарына жатқызу экологиялық ахуалды нашарлататын көздер мен факторларды анықтау және экологиялық қолайсыздық деңгейiн тұрақтандыру мен азайту, қоршаған ортаға шаруашылық және өзге де қызметтiң әсер ету деңгейiн төмендету, табиғи ресурстарды қалпына келтiру және халықтың денсаулығына әсер ету салдарларын мейлiнше азайту жөнiнде негiзделген шұғыл шаралар әзiрлеу мақсатында жүзеге асырылады.

174-бап. Жекелеген аумақтарды төтенше экологиялық жағдай немесе экологиялық зiлзала аймағы деп жариялаудың тәртiбi

      1. Төтенше экологиялық жағдай немесе экологиялық зiлзала болу ықтималдығы болжанатын аумақты зерттеу мақсатында комиссия құрылады.

      2. Жергiлiктi атқарушы органдар және өзге де мемлекеттiк органдар өз құзыретi шегiнде:

      1) экологиялық ахуалының қолайсыздығы болжанатын аумақта тұратын тұрғындардың;

      2) Қазақстан Республикасы Парламентiнiң және жергiлiктi өкiлдi органдар депутаттарының;

      3) қоғамдық бiрлестiктердiң өтiнiштерi негiзiнде комиссия құруға бастамашы болуға құқылы.

      3. Комиссияның құрамына жергiлiктi өкiлдi органдардың депутаттары, қоршаған ортаны қорғау, бiлiм беру, ғылым және ғылыми-техникалық қызмет, денсаулық сақтау, индустрия және сауда, энергетика және минералдық ресурстар, ауыл шаруашылығы, еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау, азаматтық қорғау саласындағы уәкiлеттi органдардың, тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктiң жергiлiктi атқарушы органдарының өкiлдерi және басқа да мүдделi жеке және заңды тұлғалар кiредi.

      4. Комиссия:

      1) аумақтың экологиялық жай-күйiн;

      2) қолайсыз экологиялық ахуалдың туындау себептерiн;

      3) қандай да бiр тозу деңгейiне ұшыраған аумақтардың шекараларын;

      4) болжанатын қолайсыз экологиялық жағдайдың залалын, нашарлау мүмкіндігін;

      5) болжанатын қолайсыз экологиялық жағдайды жою жөнiндегi қажеттi шараларды;

      6) болжанатын қолайсыз экологиялық ахуалдың туындауына себепшi болған факторларды жою мақсатында оны жоюға қажеттi құралдарды;

      7) болжанатын қолайсыз экологиялық ахуалдың туындауына себепшi болған шаруашылық және өзге де қызмет түрлерiн айқындау мақсатында материалдарды жинау мен талдауды жүзеге асырады.

      5. Қолда бар материалдар жеткiлiксiз болған жағдайда, комиссия тиiстi мемлекеттiк органға қосымша зерттеулер жүргiзу қажеттiгi туралы ұсыныс енгiзедi.

      6. Аумақты зерттеу материалдары мемлекеттiк экологиялық сараптама жүргізу үшiн денсаулық сақтау, ғылым және ғылыми-техникалық қызмет және бiлiм беру салаларындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органдардың қорытындысымен бiрге қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органға берiледi.

      7. Мемлекеттiк экологиялық сараптаманың қорытындысында аумақты төтенше экологиялық жағдай немесе экологиялық зiлзала аймағы деп тану немесе танымау туралы тұжырым болуға тиiс.

      8. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның мемлекеттiк экологиялық сараптамасының оң қорытындылары, сондай-ақ денсаулық сақтау, ғылым және ғылыми-техникалық қызмет салаларындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органдардың қорытындылары негiзiнде аумақ:

      1) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысымен - төтенше экологиялық жағдай аймағы;

      2) Қазақстан Республикасының заңымен - экологиялық зiлзала аймағы деп жарияланады.

      9. Осы баптың 8-тармағында тiзбеленген нормативтiк құқықтық актiлерде:

      1) экологиялық жағдай немесе экологиялық зiлзала аймақтарының шекаралары;

      2) экологиялық жағдай және экологиялық зiлзала аймағы деп жариялау мерзiмдерi;

      3) экологиялық жағдай немесе экологиялық зiлзала аймақтарының құқықтық режимi;

      4) тиiстi аумақтағы қолайсыз экологиялық жағдайды тұрақтандыру және деңгейiн азайту жөнiндегi шаралар не оларды әзiрлеу қажеттiгiне сiлтеме;

      5) азаматтарды төтенше экологиялық жағдай немесе экологиялық зiлзала салдарынан зардап шеккендер санатына жатқызу тәртiбi және оларды әлеуметтiк қорғау шаралары көрсетiледi.

      10. Табиғи ресурстарды молайту, қоршаған ортаны сауықтыру, халыққа медициналық көмек көрсету жөнiндегi iс-шаралар Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарына сәйкес сараланған түрде әзiрленедi және жүзеге асырылады.

      Ескерту. 174-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 11.04.2014 № 189-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
     

175-бап. Аумақтардың экологиялық ахуалын бағалау

      1. Аумақтардың экологиялық ахуалын бағалау критерийлердiң қосымша немесе көмекшi түрлерiн пайдалана отырып, критерийлердің басты түрлерiнiң негiзiнде жүргiзiледi.

      2. Аумақтардағы экологиялық ахуалды бағалау критерийлерi - халықтың денсаулығы мен қоршаған ортаның жай-күйiнiң нашарлауын сипаттайтын көрсеткiштер жиынтығы.

      3. Төтенше экологиялық жағдай аймағын немесе экологиялық зiлзала аймағын айқындау экологиялық қолайсыз жағдайдың неғұрлым жоғары деңгейiн көрсететiн бiр немесе бiрнеше негiзгi және қосымша көрсеткiштер бойынша жүзеге асырылады.

      4. Аумақтардың экологиялық ахуалын бағалау критерийлерiн қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган белгілейді.

      Ескерту. 175-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).

24-тарау. ТӨТЕНШЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙ ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ
ЗIЛЗАЛА АЙМАҚТАРЫНДАҒЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУДІҢ ЕРЕКШЕЛIКТЕРI

176-бап. Төтенше экологиялық жағдай және экологиялық зiлзала аймақтарындағы құқықтық режим

      1. Белгiлi бiр аумақта төтенше экологиялық жағдай мен экологиялық зiлзаланың құқықтық режимi белгiленген жағдайда мынадай шаралар:

      1) қолайсыз экологиялық жағдайдың туындауына себепшi болған объектiлер қызметiн тоқтату не шектеу;

      2) табиғи ресурстарды қалпына келтiру (молайту), қоршаған ортаны сауықтыру жөнiнде жедел шаралар;

      3) халыққа тұрақты немесе уақытша тұруы үшiн мiндеттi түрде үй-жайлар бере отырып, оларды тұруға қауiптi жерлерден көшiру;

      4) карантин белгiлеу және басқа да санитарлық-эпидемияға қарсы iс-шараларды жүзеге асыру;

      5) ауырған, өлiм-жiтiмге ұшырау қаупi туындаған жағдайда жануарларға көмек беру жөнiндегi қажеттi жұмыстарды жүргiзу;

      6) келудiң және кетудiң ерекше режимiн белгiлеу, көлiк құралдарының қозғалысын шектеу;

      7) жаңа құрылыс салуға және жұмыс iстеп тұрған, қызметi төтенше экологиялық жағдайларды жоюмен немесе халықтың тұрмыс-тiршiлiгiн қамтамасыз етумен байланысты емес кәсiпорындар мен басқа да oбъектiлердi кеңейтуге уақытша тыйым салу;

      8) қолайсыз экологиялық жағдайдың салдарынан зардап шеккен адамдар үшiн тамақ өнiмдерiн бөлудiң ерекше тәртiбiн енгiзу;

      9) жоғары экологиялық қауiп төндiретiн объектiлердi салуға және олардың жұмыс iстеуiне тыйым салу;

      10) жиынтық қасиеттерi және (немесе) жай-күйiнiң ерекшелiктерi осы аймақтағы экологиялық жағдайды ушықтыруы мүмкiн ерекше қауiптi (химиялық, радиоактивтi, уытты, жарылғыш, жанатын, биологиялық) заттарды, өсiмдiктердi қорғау құралдарын шаруашылық және өзге де қызметтерге қолдануға уақытша тыйым салуды белгiлеу;

      11) сауықтыру, курорттық мақсаттағы объектiлердiң жұмыс iстеуiне тыйым салу;

      12) адамдарға, өсiмдiктерге, жануарлар дүниесiне және басқа табиғи объектiлерге жоғары экологиялық қаупi бар кез келген басқа да қызметтi жүзеге асыруға тыйым салу немесе оларға шектеу енгiзiлуi мүмкiн.

      2. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк органдары төтенше экологиялық жағдай және экологиялық зiлзала аймақтарындағы құқықтық режимдi және Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасында көзделген iс-шаралардың орындалуын қамтамасыз етедi.

177-бап. Төтенше экологиялық жағдай немесе экологиялық зiлзала салдарынан зардап шеккен адамдарға келтiрiлген зиянды өтеу

      Төтенше экологиялық жағдайдың немесе экологиялық зiлзаланың салдарынан зардап шеккен адамдардың Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiне сәйкес өздерiне келтiрiлген зиянды өтетуге, сондай-ақ әлеуметтiк қорғалуға құқығы бар.

178-бап. Төтенше экологиялық жағдай және экологиялық зiлзала аймақтарындағы экологиялық жағдайдың мониторингi

      1. Төтенше экологиялық жағдай және экологиялық зілзала аймақтарының аумағында, сондай-ақ оларға iргелес жатқан аумақтарда Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттары шеңберiнде қоршаған ортаның және халық денсаулығының жай-күйiне арнайы бақылаулар мен зерттеулер жүргiзiледi.

      2. Бақылау және зерттеу объектiлерi:

      1) төтенше экологиялық жағдайдың немесе экологиялық зiлзаланың туындауына әкеп соқтырған факторлар;

      2) төтенше экологиялық жағдай және экологиялық зiлзала аймағы аумағындағы қоршаған ортаның және халықтың денсаулығына әсер ететiн келеңсiз өзгерiстер болып табылады.

      Ескерту. 178-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
     

179-бап. Төтенше экологиялық жағдай және экологиялық зiлзала аймақтарында құқықтық режимнiң қолданысын тоқтату

      Мемлекеттiк экологиялық сараптаманың оң қорытындысы және экологиялық жағдайдың қалыпқа түсуiн куәландыратын зерттеу материалдарының негiзiнде төтенше экологиялық жағдай аймақтарында құқықтық режимнiң қолданысы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулысымен, ал экологиялық зiлзала аймақтарында құқықтық режимнiң қолданысы - Қазақстан Республикасы заңымен тоқтатылуы мүмкiн.

180-бап. Төтенше экологиялық жағдай және экологиялық зiлзала аймақтарында құқықтық режимдiбұзушылық үшiн жауаптылық

      Төтенше экологиялық жағдай және экологиялық зiлзала аймақтарында құқықтық режимнiң бұзылуына кiнәлi жеке және заңды тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылықта болады.

7-БӨЛIМ. ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ САЛАСЫНДАҒЫ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ
БIЛIМ БЕРУ МЕН АҒАРТУ, ҒЫЛЫМИ ЗЕРТТЕУЛЕР ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ
ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ
25-тарау. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ МЕН АҒАРТУ, МАМАНДАРДЫҢ
БIЛIКТIЛIГIН АРТТЫРУ

181-бап. Экологиялық бiлiм беру мен ағартудың, мамандардың бiлiктiлiгiн арттырудың мақсаты және негiзгi мiндеттерi

      1. Экологиялық бiлiм беру мен ағартудың мақсаты орнықты даму принциптерiне негiзделген азаматтардың белсендi өмiрлiк ұстанымын және қоғамдағы экологиялық мәдениеттi қалыптастыру болып табылады.

      2. Қазақстан Республикасындағы экологиялық бiлiм беру, экологиялық ағарту және қоршаған ортаны қорғау саласындағы мамандардың бiлiктiлiгiн арттыру орнықты дамуға арналған бiлiм жүйесiнiң бiр бөлiгi ретiнде дамиды.

      3. Экологиялық бiлiм беру мен ағарту, мамандардың бiлiктiлiгiн арттыру саласындағы негiзгi мiндеттер:

      1) экологиялық бiлiм берудiң мазмұнын өзектi ету, бiлiм беру ұйымдарын қазiргi заманғы оқу-әдiстемелiк материалдармен қамтамасыз ету, оқытушы кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыру арқылы экологиялық бiлiм берудiң сапасын жақсартуды;

      2) қоғам мен отбасында экологиялық ағарту жөнiндегi ұйымдастыру негiздерiн, бағдарламалар мен iс-шараларды дамытуды;

      3) қоршаған ортаны қорғау саласындағы мiндеттердi iске асыру үшiн кәсiби кадрлар даярлауды қамтиды.

182-бап. Экологиялық бiлiм беру мен ағарту, мамандардың бiлiктiлiгiн арттыру жөнiндегi қызметтің ұйымдастырушылық негiздерi

      1. Экологиялық бiлiм беру және ағарту, мамандардың бiлiктiлiгiн арттыру саласындағы қызметтi мемлекеттiк органдар, бiлiм беру, мәдениет және ғылым ұйымдары, табиғат қорғау мекемелерi, табиғат пайдаланушылар, қоғамдық бiрлестiктер, жекелеген жетекшi педагогтар мен ғалымдар ұйымдастырады және жүзеге асырады.

      2. Қоғам мен отбасында экологиялық ағартуды ұйымдастыруды оқу-әдiстемелiк және ғылыми-әдiстемелiк қамтамасыз етуде сектораралық ынтымақтасу мен ведомствоаралық өзара iс-қимыл жасау, бiлiктiлiктi арттыру мен қайта даярлау мақсатында бiлiм беру, ғылым ұйымдары мен қоғамдық бiрлестiктер жанынан өңiрлiк кеңестер (орталықтар) құрылады. Өңiрлiк кеңестердiң (орталықтардың) құрамына осы баптың 1-тармағында аталған ұйымдар мен тұлғалардың өкiлдерi кіруі мүмкiн.

183-бап. Бiлiм беру ұйымдарындағы экологиялық бiлiм беру

      1. Үздiксiз және кешендi экологиялық бiлiм беру жүйесi бiлiм берудiң барлық деңгейлерiн қамтиды.

      2. Бiлiм беру ұйымдарындағы экологиялық бiлiм беру мамандандырылған және пәнаралық бiлiм беру бағдарламаларын iске асыру, сондай-ақ экологиялық аспектiлердi қазiргi оқу пәндерiне кiрiктiру арқылы жүзеге асырылады.

      3. Табиғат қорғау мен табиғат байлықтарына ұқыптылықпен қарауға белсендi азаматтық ұстанымды тәрбиелеу бiлiм беру ұйымдарындағы тәрбиенiң басым мiндеттерiнiң бiрi ретiнде танылады.

      4. Мемлекеттiк жалпыға бiрдей мiндеттi бiлiм беру стандарттары мен қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы мамандықтар бойынша кәсiби бiлiм берудiң үлгiлiк оқу бағдарламаларын білім беру саласындағы уәкілетті орган қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органмен келiсе отырып бекiтедi.

      Ескерту. 183-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2007.07.27. N 320 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптанқараңыз) Заңымен.
     

184-бап Экологиялық бiлiм беру мен ағартуды мемлекеттiк қолдау

      1. Мемлекет мынадай басым бағыттар бойынша:

      1) Қазақстан Республикасының орнықты дамуға көшуi үшiн бiлiм беру саласында ұзақ мерзiмдi iс-қимыл жоспарын айқындау;

      2) экологиялық бiлiм беру мен ағартудың оқу-әдiстемелiк және ғылыми-әдiстемелiк негiздерiн жетiлдiру;

      3) қоршаған ортаны қорғау саласында бiлiктi мамандар даярлау;

      4) экологиялық бiлiм беру мен ағарту жөнiндегi оқу және әдiстемелiк материалдардың қолжетiмдiлiгiн қамтамасыз ету;

      5) қоғам мен отбасында экологиялық ағарту жөнiндегi бағдарламаларды және iс-шараларды жүзеге асыратын ұйымдарды дамытуға жәрдемдесу жөнiнде экологиялық бiлiм беру мен ағартуды қолдауды жүзеге асырады.

      2. Мемлекеттiк қолдау шаралары:

      1) Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарының шеңберiнде бiлiм беру ұйымдарында экологиялық бiлiм берудi (экологиялық бiлiм беру мен ағарту, мамандардың бiлiктiлiгiн арттыру жөнiндегi оқу-әдiстемелiк жұмыстар мен iс-шараларды) қаржыландыруды;

      2) мемлекеттiк органдардың мамандар даярлауға мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын қалыптастыруға белсене қатысуын;

      3) орнықты даму үшiн бiлiм беру саласындағы ғылыми зерттеулерге мемлекеттiк тапсырыс берудi;

      4) экологиялық бiлiм беру мен ағарту саласындағы қызметтi жүзеге асыратын қоғамдық бiрлестiктерге мемлекеттiк әлеуметтiк тапсырыс берудi;

      5) Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жоспарлау жүйесі құжаттарының шеңберiнде экологиялық бiлiм беру мен ағарту, кадрлардың бiлiктiлiгiн арттыру мен оларды қайта даярлау жөнiндегi қажеттi iс-шараларды қамтамасыз етудi қамтиды.

      Ескерту. 184-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

26-тарау. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ҒЫЛЫМИ ЗЕРТТЕУЛЕР

185-бап. Экологиялық ғылыми зерттеулердiң мақсаттары мен мiндеттерi

      1. Экологиялық ғылыми зерттеулер қоршаған ортаны қорғауды ғылыми тұрғыдан қамтамасыз ету, табиғи экологиялық жүйелердi жақсарту, қалпына келтiру, орнықты жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету жөнiндегi ғылыми негiзделген iс-шараларды әзiрлеу, табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану мен молайту, Қазақстан Республикасының экологиялық қауiпсiздiгi мен әлеуметтiк, экономикалық және экологиялық теңгерiмдi дамуын қамтамасыз ету мақсатында жүргiзiледi.

      2. Экологиялық ғылыми зерттеулердiң мiндеттерi:

      1) қоршаған ортаның жай-күйiн ғылыми тұрғыдан бағалау және болжау;

      2) ғылыми негiзделген экологиялық нормативтердi, стандарттар мен талаптарды әзiрлеу;

      3) табиғи ресурстарды кешендi және ұтымды пайдалануды негiздеу;

      4) қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласында мемлекеттiк реттеу мен басқаруды қамтамасыз ету үшiн ғылыми ұсынымдар әзiрлеу;

      5) экологиялық тұрғыдан тиiмдi ресурстарды сақтау технологияларын ғылыми тұрғыдан негiздеу, әзiрлеу және енгiзу болып табылады.

186-бап. Экологиялық ғылыми зерттеулердiң негiзгiбағыттары

      1. Қоршаған ортаны қорғау саласын ғылыми тұрғыдан қамтамасыз ету мiндеттерiн шешу үшiн ғылыми зерттеулердiң мынадай түрлерi:

      1) аумақтардың әлеуметтiк-экономикалық орнықты дамуының кешендi мемлекеттiк, өңiрлiк, жергiлiктi ғылыми негiздемелерiн әзiрлеу;

      2) экологиялық жүйелердiң антропогендiк әсерге тұрақтылығын зерттеу және экологиялық тәуекелдердi айқындаудың ғылыми негiздерiн әзiрлеу;

      3) қоршаған ортаға антропогендiк жүктемелер деңгейiн және экологиялық жүйелер мен ландшафттардың бүлiну дәрежесiн бағалау;

      4) қоршаған ортаны қорғау саласында ғылыми негiзделген нормативтiк құжаттар әзiрлеу;

      5) экожүйелер мен ландшафттарға антропогендiк әсер ету шегiнiң аймақтық деңгейлерiн айқындау;

      6) қоршаған орта факторларының халық денсаулығына әсер етуiн анықтау;

      7) республика аумағын экологиялық шиеленiсу дәрежесi бойынша аудандарға бөлу және саралау;

      8) қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткiштерiн әзiрлеуге байланысты зерттеулер;

      9) қоршаған ортаға эмиссияларды тазарту жөнiндегi әдiстердi және технологияларды әзiрлеуге байланысты зерттеулер;

      10) шикiзатты кешендi пайдалану, қалдықтарды өңдеу мен кәдеге жарату жөнiндегi зерттеулер;

      11) экологиялық тиiмдi және ресурсты сақтаудың жаңа технологияларын iздестiру, оларды ғылыми-техникалық негiздеу және енгiзу жөнiндегi зерттеулер;

      12) қоршаған ортаның жай-күйiн бағалауды әзiрлеу мен ғылыми тұрғыдан сүйемелдеу және олардың антропогендiк және табиғи факторлар әсерiнен өзгеруiн болжау;

      13) қоршаған ортаға антропогендiк немесе табиғи факторлардың әсер етуiнiң терiс салдарларын болғызбау немесе бәсеңдету әдiстерiн ғылыми негiздеу;

      14) көп жылғы байқаулар мен жедел бақылау негiзiнде экожүйелер мен объектiлер жай-күйiнiң сандық және сапалық көрсеткiштерiне экологиялық мониторингтiң нәтижелерiн жүйелi зерделеу және жинақтау;

      15) қоршаған орта жай-күйiнiң мониторингiн ғылыми тұрғыдан қамтамасыз ету;

      16) қоршаған ортаға эмиссияларға, табиғи ресурстарды пайдалануға арналған лимиттердi (квоталарды) әзiрлеу және ғылыми негiздеу;

      17) климаттың өзгеруiн кешендi зерттеу және оның Қазақстан Республикасының экономикасы мен табиғи ресурстарына әсерiн бағалау;

      18) озон қабатының жай-күйiн, оның бүлiну және қалпына келу процестерiн зерттеу, озон қабатына адам қызметiнiң әсер етуiн болдырмау жөнiндегi шараларды әзiрлеу;

      19) табиғат пайдалануды экономикалық реттеу тетiктерiнiң проблемаларын зерттеу, табиғат қорғау iс-шараларының экономикалық тиiмдiлiгi мен оған жұмсалатын шығындарды бағалау әдiстерiн әзiрлеу және осы iс-шараларды ғылыми тұрғыдан сүйемелдеу;

      20) елдiң әлеуметтiк-экономикалық дамуының экологиялық индикаторларын әзiрлеуге және ғылыми негiздеуге қатысу;

      21) Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы халықаралық шарттар бойынша мiндеттемелерiн орындауына байланысты ғылыми зерттеулер жүргiзу;

      22) қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы халықаралық ғылыми ынтымақтастық жүзеге асырылуы мүмкiн.

      2. Iргелi және қолданбалы ғылыми экологиялық зерттеулер бюджет қаражаты мен Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде тыйым салынбаған басқа да қаржыландыру көздерi есебiнен жүзеге асырылады.

      Ескерту. 186-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
     

187-бап. Экологиялық ғылыми зерттеулердi жүргiзуге қойылатын талаптар

      1. Экологиялық ғылыми зерттеулердi осы Кодекске және Қазақстан Республикасының ғылым туралы заңына сәйкес ғылыми ұйымдар жүргiзедi.

      2. Қазақстан Республикасының аумағында қоршаған ортаны қорғау саласындағы ғылыми зерттеулердi қазақстандық та, шетелдiк те жеке және заңды тұлғалар, сондай-ақ Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын мiндеттi түрде орындаған жағдайда, халықаралық ұйымдар жүзеге асыра алады.

27-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ
ЖӘНЕ ТАБИҒАТ ПАЙДАЛАНУ САЛАСЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЫНТЫМАҚТАСТЫҒЫ

188-бап. Халықаралық ынтымақтастықтың басымдықтары мен деңгейлерi

      1. Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы халықаралық ынтымақтастыққа қатысуы мынадай:

      1) адамның өмiрi мен денсаулығына қолайлы қоршаған ортаны қорғау;

      2) орнықты дамуға қол жеткiзу;

      3) Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы мүдделерiн қорғау;

      4) трансшекаралық ластануларды болғызбау, оларды азайту және бақылау;

      5) еркiн халықаралық сауда мен инвестицияларды экологиялық стандарттар мен талаптарды сақтау негiзiнде дамыту және қолдау;

      6) төтенше экологиялық жағдайлар болғанда халықаралық көмек көрсету;

      7) трансшекаралық және өңiрлiк экологиялық проблемаларды шешу үшiн халықаралық құқықтың нормалары мен принциптерiн қолдану;

      8) қоршаған ортаны қорғау және орнықты даму саласындағы халықаралық бастамаларға қатысу басымдықтарына негiзделедi.

      2. Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы халықаралық ынтымақтастықтың басым мiндеттерi жаhандық, трансшекаралық, өңiрлiк және екiжақты негiзде шешiледi.

189-бап. Халықаралық ынтымақтастықтың принциптерi

      Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы халықаралық ынтымақтастығы:

      1) халықаралық мiндеттемелердi адал орындау;

      2) мемлекеттердiң өз табиғи ресурстарын игеруге деген егемендi құқығын құрметтеу;

      3) орнықты дамуға қол жеткiзу үшiн қоршаған ортаны қорғау мен экономикалық дамудың интеграциясы;

      4) басқа мемлекеттердiң немесе Қазақстан Республикасының юрисдикциясынан тысқары жатқан аудандардың қоршаған ортасына келтiрiлетiн залалдың алдын алу жөнiндегi шараларды қамтамасыз ету үшiн мемлекеттiң жауапкершiлiгi;

      5) алдын ала сақтанушылық және алдын ала ескеру шараларын қабылдау;

      6) халықаралық дауларды бейбiт жолмен шешу;

      7) қоршаған ортаға ықтимал елеулi трансшекаралық әсерi бар қызмет жөнiнде алдын ала хабарлау және өзара консультациялар алысу;

      8) жаhандық, өңiрлiк, ұлттық және жергiлiктi деңгейлерде жұмсалатын күш-жiгердiң өзара бiрiн-бiрi толықтыруы;

      9) қоршаған ортаны ластауға байланысты шығындар үшiн ластаушының жауапкершiлiгi принциптерiне негiзделедi.

190-бап. Халықаралық ынтымақтастықтың экономикалық негiзi

      Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы халықаралық ынтымақтастықтығының экономикалық негiзiн:

      1) халықаралық ұйымдарға төленетiн мiндеттi және ерiктi жарналар;

      2) халықаралық бағдарламаларды, форумдар мен өзге де халықаралық iс-шараларды қаржыландыруға қатысу;

      3) трансшекаралық әсердiң салдарынан келтiрiлген залал үшiн жауапкершiлiк;

      4) табиғи ресурстарды бiрлесiп пайдалануға арналған құрылыстарды пайдалануға беруге жұмсалған шығындарды пайдаланылатын табиғи ресурстарға үлестiк қатысу принципiне орай өтеу;

      5) бiр мемлекеттiң басқа мемлекетке Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттардың негiзiнде белгiленген өз табиғи ресурстарының үлесiн (үлесiнiң бiр бөлiгiн) өтемақылық негiзде беруi құрайды.

191-бап. Экологиялық құқық бұзушылықтар үшiн халықаралық жауапкершiлiк

      Экологиялық құқық бұзушылықтар, шектес мемлекеттердiң қоршаған ортасы мен табиғи ресурстарына келтiрiлген залал, халықаралық шарттардың мiндеттемелерiн сақтамағаны үшiн халықаралық жауапкершiлiк шаралары Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарының ережелерiне сәйкес қолданылады.


192-бап. Қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы мемлекетаралық ынтымақтастықтың тетiгi

      1. Қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы мемлекетаралық ынтымақтастықтың тетiгi Қазақстан Республикасының халықаралық шарттар жөнiндегi мiндеттемелерге сәйкес мынадай халықаралық және трансшекаралық рәсiмдерге:

      1) экологиялық ақпараттың деректерiн алмасу;

      2) келiсiлген талаптар мен стандарттар негiзiнде қоршаған ортаның бiрлескен мониторингiн жүргiзу;

      3) халықаралық маңызы бар биологиялық түрлер мен табиғи объектiлердi анықтау және сақтау;

      4) қоршаған ортаны қорғау саласындағы халықаралық реттеу нысанасы болып табылатын белгiлi бiр қызмет түрлерiн жүзеге асыруға алдын ала негiзделген келiсiм алу;

      5) қоршаған орта мен адам денсаулығына ықтимал қатер төндiретiн белгiлi бiр қызмет түрлерiне қатысты арнаулы рұқсаттар беру;

      6) қоршаған ортаға әсердi бiрлесiп нормалау және оларды қолданудың тиiмдiлiгiн бағалау;

      7) қоршаған ортаға әсердi трансшекаралық бағалау;

      8) трансшекаралық әсердiң ықтимал қаупi болған кезде төтенше жағдайлар туралы хабарлау;

      9) трансшекаралық әсердiң қаупi болатын төтенше жағдайлар кезiнде басқа мемлекеттердiң сұрауы бойынша көмек көрсету, оған қоса тиiстi бiрлесiп назар аудару жоспарларын әзiрлеу;

      10) халықаралық мiндеттемелердiң орындалғаны туралы ұлттық баяндамалар әзiрлеу және ұсыну;

      11) арнайы уәкiлеттi халықаралық ұйымдар жүргiзетiн халықаралық шарттар жөнiндегi мiндеттемелердiң сақталуын бағалау;

      12) басқа мемлекеттердiң немесе Қазақстан Республикасынан тысқары жатқан аудандардың қоршаған ортасына залал келтiргенi үшiн жауапкершiлiк шараларын қолдану рәсiмдерiне қатысуын көздейдi.

      2. Халықаралық шарттарда белгiленген жағдайларда Қазақстан Республикасы екiжақты және көпжақты ынтымақтастық негiзiнде осы баптың 1-тармағында аталған қажеттi рәсiмдердi әзiрлейдi.

      3. Халықаралық ынтымақтастық тетiгiнiң тиiмдi жұмыс iстеуiн және осы баптың 1-тармағында аталған рәсiмдердiң орындалуын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасының Үкiметi мен мемлекеттiк органдар өз құзыреттерiне сәйкес мемлекетаралық органдар құруға бастамашы болуға құқылы.

193-бап. Халықаралық шарттар

      1. Халықаралық шарттар қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы мемлекетаралық ынтымақтастықтың құқықтық нысаны ретiнде болады.

      2. Қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы халықаралық шарттарды жасасу, орындау, өзгерту және тоқтату тәртiбi Қазақстан Республикасының халықаралық шарттар туралы заңнамасымен реттеледi.

      3. Қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы халықаралық шарттарды iске асыру:

      1) олардың орындалуын қамтамасыз ету жөнiндегi қажеттi iс-әрекеттер жоспарын әзiрлеу мен бекiтудi;

      2) қоршаған ортаны қорғау саласындағы халықаралық шарттың орындалуын қамтамасыз етуге жауапты мемлекеттiк органды айқындауды;

      3) Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану саласындағы халықаралық шарттарға қатысу тиiмдiлiгiне тұрақты талдау жүргiзудi қамтуы мүмкiн.

ЕРЕКШЕ БӨЛIМ
8-БӨЛIМ. ШАРУАШЫЛЫҚ ЖӘНЕ ӨЗГЕ ДЕ ҚЫЗМЕТТI ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ
КЕЗIНДЕГI ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛАПТАР
28-тарау. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛАПТАР ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

194-бап. Шаруашылық және өзге де қызметке қойылатын экологиялық талаптар және олардың түрлерi

      1. Экологиялық талаптар Қазақстан Республикасының аумағында жүзеге асырылатын шаруашылық және өзге де қызметке белгiленедi.

      2. Экологиялық талаптар мынадай түрлерге бөлiнедi:

      1) шаруашылық және өзге де қызметке қойылатын жалпы экологиялық талаптар;

      2) табиғи ресурстарды пайдалану кезiнде қойылатын экологиялық талаптар;

      3) ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы экологиялық талаптар;

      4) Каспий теңiзiнiң солтүстiк бөлiгiндегi мемлекеттiк қорық аймағындағы шаруашылық және өзге де қызметке қойылатын экологиялық талаптар;

      5) радиоактивтi материалдарды, атом энергиясын пайдалануға және радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз етуге қойылатын экологиялық талаптар;

      6) ықтимал қауiптi химиялық және биологиялық заттарды, генетикалық түрлендiрiлген өнiмдер мен ағзаларды өндiру және пайдалану кезiндегi экологиялық талаптар;

      7) өндiрiс және тұтыну қалдықтарымен жұмыс iстеу кезiндегi экологиялық талаптар;

      8) әскери және қорғаныс объектiлерiне, әскери қызметке қойылатын экологиялық талаптар.

      3. Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасында экологиялық талаптардың өзге де түрлерi белгiленуi мүмкiн.

195-бап. Экологиялық талаптарды әзiрлеудiң және бекiтудiң тәртiбi

      1. Экологиялық талаптар осы Кодексте, Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк-құқықтық актiлерiнде белгiленедi және жекелеген құжаттар немесе шаруашылық және өзге де қызметтiң тиiстi түрлерiн жүзеге асыру ережелерiнiң жекелеген бөлiмдерi түрiнде қабылдануы мүмкiн.

      2. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган экологиялық талаптарды әзiрлеу кезiнде мамандандырылған ғылыми-зерттеу, жобалау институттары мен басқа да ұйымдарды, сондай-ақ табиғат пайдаланушыларды тартуы мүмкiн.

      3. Жер ресурстарын, жер қойнауын, жерасты және жерүстi суларын, орман және өсiмдiктер дүниесiнiң өзге де ресурстарын, жануарлар дүниесiнiң ресурстарын пайдалану кезiндегi экологиялық талаптар тиiсiнше жер ресурстарын басқару жөнiндегi орталық уәкілетті органмен, жер қойнауын зерттеу жөнiндегi, су қорын пайдалану және қорғау, орман шаруашылығы, жануарлар дүниесiн қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдармен, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органмен келiсу бойынша белгiленедi.

      4. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы экологиялық талаптар ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкiлеттi органмен келiсiм бойынша белгiленедi.

      5. Кәсiпорындарды, құрылыстарды және өзге де объектiлердi салу мен реконструкциялау, пайдалануға беру және пайдалану, қалалар мен басқа да елдi мекендердi салу, радиоактивтi материалдарды пайдалану, ықтимал қауiптi химиялық және биологиялық заттарды, генетикалық түрлендiрiлген өнiмдер мен организмдердi өндiру және пайдалану, өндiрiс және тұтыну қалдықтарымен жұмыс iстеу кезiнде оларды жобалауға және, орналастыруға қойылатын, әскери және қорғаныс объектiлерiне, әскери қызметке қойылатын экологиялық талаптар осы Кодексте және Қазақстан Республикасының басқа да заңнамалық актiлерiнде белгiленедi.

      Ескерту. 195-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 22.04.2015 № 308-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

196-бап. Мемлекеттiк мүлiктi жекешелендiру кезiндегiэкологиялық талаптар мен мiндеттемелердiесепке алу

      1. Мемлекеттiк мүлiктi жекешелендiру кезiнде жекешелендiрудi жүзеге асыруға уәкiлеттiк берiлген мемлекеттiк орган экологиялық талаптардың сақталуын қамтамасыз етедi.

      2. Кәсiпорындарды және өзге де объектiлердi жекешелендiру кәсiпорынды және өзге де объектiнi жекешелендiру жоспарында көзделуге тиiстi экологиялық жай-күйдi тексерудiң нәтижелерi ескерiле отырып жүзеге асырылады және қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның қатысуымен жүзеге асырылады.

197-бап. Экологиялық қауiптi шаруашылық және өзге де қызметтер түрлерiн жүзеге асыратын табиғат пайдаланушы заңды тұлға банкрот болған, қайта ұйымдастырылған және таратылған кездегiэкологиялық талаптарды есепке алу

      1. Экологиялық қауiптi шаруашылық және өзге де қызметтер түрлерiн жүзеге асыратын табиғат пайдаланушы заңды тұлғаның банкроттығы туралы iс қозғалған кезде мiндеттi экологиялық аудит жүргiзiледi.

      Табиғат пайдаланушы заңды тұлғаның банкроттығы туралы iстi жүргiзу кезiнде мiндеттi экологиялық аудиттiң нәтижелерiн есепке алу қамтамасыз етiледi.

      2. Экологиялық қауiптi шаруашылық және өзге де қызметтер түрлерiн жүзеге асыратын табиғат пайдаланушы заңды тұлғаны қайта ұйымдастыру мiндеттi экологиялық аудиттiң нәтижелерiн есепке ала отырып және оларды бөлу балансында (бөлiну немесе бөлiп шығару нысанындағы қайта ұйымдастыру кезiнде) және өткiзу балансында (бiрiгу нысанындағы қайта ұйымдастыру кезiнде) көрсете отырып жүргiзiледi.

      3. Алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
      Ескерту. 197-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

29-тарау. ШАРУАШЫЛЫҚ ЖӘНЕ ӨЗГЕ ДЕ ҚЫЗМЕТКЕ ҚОЙЫЛАТЫН ЖАЛПЫ
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛАПТАР

198-бап. Шаруашылық және өзге де объектiлердi жобалауға қойылатын экологиялық талаптар

      1. Кәсiпорындарды, ғимараттар мен құрылыстарды, өнеркәсiп және ауыл шаруашылығы объектiлерiн, сумен жабдықтау жүйелерiн, кәрiздердi, гидротехникалық құрылыстарды, көлiк және байланыс объектiлерiн, технологиялық процестердi, бұйымдар мен жабдықтарды, басқа да объектiлердi жобалау кезiнде:

      1) қоршаған орта сапа нормативтерiнiң сақталуы;

      2) қауiптi қалдықтардың залалсыздандырылуы және кәдеге жаратылуы;

      3) қалдығы аз және қалдықсыз технологиялардың пайдаланылуы;

      4) қоршаған ортаны ластаудың алдын алудың тиiмдi шараларының қолданылуы;

      5) табиғи ресурстарды молайту және ұтымды пайдалану көзделуi тиiс.

      2. Мыналар:

      1) мемлекеттiк экологиялық сараптаманың;

      2) эпидемиялық маңыздылығы жоғары объект жобаланған жағдайда санитариялық-эпидемиологиялық сараптаманың оң қорытындылары жоқ жобаларды қаржыландыруға және iске асыруға тыйым салынады.

      Ескерту. 198-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.12.2014 № 269-V Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі).

199-бап. Жалпы экологиялық талаптар және табиғат пайдаланушылардың шаруашылық және өзге де объектiлердi пайдалануға беру мен пайдалану кезiндегi жауапкершiлiгi

      1. Кәсiпорындарды, құрылыстарды және өзге де объектiлердi пайдалануға беру жобада көзделген барлық экологиялық талаптар толық көлемде орындалған жағдайда қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның қатысуымен құрылатын қабылдау комиссиясының актiсi бойынша жүргiзiледi.

      2. Қауiптi қалдықтарды, шығарындыларды, төгiндiлердi залалсыздандыру және кәдеге жарату жөнiндегi қоршаған ортаны қорғау нормативтерiн қамтамасыз ететiн жабдықтарды орнатпай, сондай-ақ жердi рекультивациялау, табиғи ресурстарды молайту мен ұтымды пайдалану жөнiндегi жобада көзделген жұмыстарды аяқтамай кәсiпорындарды, құрылыстарды және өзге де объектiлердi пайдалануға тыйым салынады.

      3. Шаруашылық және өзге де объектiлердi пайдалануды жүзеге асыратын табиғат пайдаланушы:

      1) өзiне бөлiнген аумақта жұмысты экологиялық қауiпсiздiк талаптарын сақтай отырып жүргiзу;

      2) қоршаған ортаны қорғау мәселелерi жөнiндегi белгiленген құжаттаманы жүргiзу және бүкiл қызметi бойынша мемлекеттiк органдарға белгiленген есептілікті беру үшін жауаптылықта болады.

      3) алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      4. Табиғат пайдаланушы әрбiр объектiде:

      1) өндiрiстiк экологиялық бақылауды ұйымдастыруға, жүргiзуге және бақылаушы органдармен өзара iс-қимыл жасауға жауап беретiн арнайы бөлiмше құруға не қызметкердi тағайындауға;

      2) қызметкерлердiң денсаулығы мен өмiрiн, қоршаған ортаны және мүлiктi қорғау мақсатында барлық операцияларды неғұрлым қауiпсiз тәсiлмен жүргiзуге және жабдықтарды қауiпсiз жай-күйде ұстауға;

      3) барлық қызмет түрлерi бойынша қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның аумақтық органдарымен келiсiлген, кемiнде бес жылда бiр рет қайта қаралатын қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi нормативтiк-техникалық құжаттарды әзiрлеп, бекiтуге тиiс. Нормативтiк-техникалық құжаттар жаңа үлгiлiк ережелер мен нормаларды, жаңа технологиялық процестердi, қондырғыларды, машиналар мен аппаратураларды енгiзу кезiнде де қайта қаралуға тиiс;

      4) жұмыс учаскелерiнде (объектiлерiнде) табиғат пайдаланушының жауапты лауазымды адамдары анықталған кемшiлiктердi жоюдың мерзiмдерiн көрсетiп, техникалық және экологиялық қауiпсiздiктiң жай-күйiн жазатын тексеру журналдарын жүргiзуге тиiс.

      5. Экологиялық қауiптi объектiлердегi жұмыстарды ұйымдастыру мен жүргiзу тәртiбi табиғат пайдаланушы әзiрлеген арнайы ережеде белгiленуге тиiс.

      6. Табиғат пайдаланушыда Қазақстан Республикасы экологиялық заңнамасының бұзылуының, дүлей зiлзалалар мен табиғи катаклизмдердiң нәтижесiнде туындаған авариялық жағдайларды жою немесе оқшаулау жөнiндегi iс-қимылдар жоспары болуға тиiс.

      7. Экологиялық талаптардың, нормалардың, ережелер мен нұсқаулықтардың бұзылуын немесе адамдардың өмiрi мен денсаулығына қатер төндіретiн қауіпті, сондай-ақ қоршаған ортаның ластану мүмкiндiгiн анықтаған қызметкер туындаған жағдайды жою немесе оқшаулау жөнiндегi шамасы жететiн барлық шараларды дереу қабылдауға және ол жөнiнде диспетчерге немесе басшылыққа хабарлауға мiндеттi.

      8. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган, сондай-ақ шаруашылық және өзге де объектiлердi пайдалануды жүзеге асыратын табиғат пайдаланушы анықталған кемшiлiктердiң белгiленген мерзiмдерде жойылуын бақылауға тиiс.

      9. Өндiрiстегi жазатайым оқиғаларға және экологиялық зардаптарға әкеп соқпаған авариялар жазатайым оқиғаларға және экологиялық зардаптарға әкеп соқпаған аварияларды техникалық тексеру және есепке алу жөнiндегi нұсқаулықтарға сәйкес тексерiледi. Ерекше жағдайларда iрi техникалық аварияларды және экологиялық зардаптарды, сондай-ақ топтық жазатайым оқиғаларды тексеру үшiн комиссия тағайындалады.

      10. Табиғат пайдаланушы қоршаған ортаға ластаушы заттар шығарылған және төгілген авариялар туралы ол анықталған кезден бастап екi сағат iшiнде қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органға хабарлауға мiндеттi.

      Ескерту. 199-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

199-1-бап. Технологияларға, техника мен жабдыққа қойылатын экологиялық талаптар

      1. Қазақстан Республикасында технологиялардың, көлік құралдарын қоспағанда, техниканың және жабдықтың қолданылуы қоршаған ортаға әсерін бағалау материалдарымен қоса осындай технологиялардың, техника мен жабдықтың қолданылуын негіздейтін жобалау құжаттамасына мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысы болған кезде жүзеге асырылады.

      Мемлекеттік экологиялық сараптамаға табыс етілетін, технологияларды, техника мен жабдықты, оның ішінде Қазақстан Республикасына өткізілетіндерін (әкелінетіндерін) қолдану жөніндегі құжаттама құрамын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      2. Қазақстан Республикасында пайдалануға ұсынылатын, мемлекеттік экологиялық сараптаманың нәтижелері бойынша экологиялық қауіпті деп танылған технологиялар, техника мен жабдық шаруашылық және өзге де қызметте қолдануға жатпайды.

      Бұл ретте өткізілген (әкелінген), экологиялық қауіпті деп танылған техника мен жабдық осы Кодексте, Қазақстан Республикасының халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы, азаматтық қорғау туралы және техникалық реттеу саласындағы заңнамасында белгіленген талаптар сақтала отырып жойылуға, кәдеге жаратылуға немесе қайта өңделуге немесе Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерге әкетілуге тиіс.

      3. Мынадай:

      1) қолданылуы осы Кодексте немесе халықаралық стандарттарда белгіленген экологиялық талаптарға сәйкес келмейтін;

      2) қолданылуы нәтижесінде Қазақстан Республикасында оларды залалсыздандыру немесе кәдеге жарату жөніндегі технологиялары жоқ не оларды кәдеге жарату экологиялық зор қатермен байланысты немесе экономикалық жағынан тиімсіз болатын қалдықтар түзілетін технологиялар экологиялық қауіпті деп танылады.

      4. Мынадай:

      1) нормативті пайдаланылу мерзімі аяқталған;

      2) қолданылуы осы Кодексте, Қазақстан Республикасының техникалық регламенттерінде немесе халықаралық стандарттарда белгіленген экологиялық талаптарға сәйкес келмейтін;

      3) пайдаланылуы нәтижесінде Қазақстан Республикасында оларды залалсыздандыру немесе кәдеге жарату жөніндегі технологиялары жоқ не оларды кәдеге жарату экологиялық зор қатермен байланысты немесе экономикалық жағынан тиімсіз болатын қалдықтар түзілетін техника мен жабдық экологиялық қауіпті деп танылады.

      5. Мемлекеттік экологиялық сараптама технологияларды, техника мен жабдықты экологиялық қауіпті деп таныған жағдайда олар экологиялық қауіпті технологиялардың, техника мен жабдықтың тізіліміне енгізілуге жатады.

      Экологиялық қауіпті технологиялардың, техника мен жабдықтың тізіліміне енгізілген технологияларды, техника мен жабдықты Қазақстан Республикасының аумағында қолдануға тыйым салынады.

      Ескерту. 199-1-баппен толықтырылды - ҚР 2009.06.23 N 164-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен; өзгерістер енгізілді - ҚР 11.04.2014 № 189-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 29.10.2015 № 376-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

30-тарау. ШАРУАШЫЛЫҚ ЖӘНЕ ӨЗГЕ ДЕ ҚЫЗМЕТ ТҮРЛЕРI БОЙЫНША
ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛАПТАР

200-бап. Елдi мекендердi жобалауға және салуға қойылатын экологиялық талаптар

      1. Қалаларды және басқа да елдi мекендердi жобалау, салу, реконструкциялау экологиялық, санитарлық-эпидемиологиялық талаптар мен экологиялық қауiпсiздiктi ескере отырып, халықтың өмiрiне, еңбек етуi мен демалуына мейлiнше қолайлы жағдайларды қамтамасыз етуге тиiс.

      2. Қалалар және басқа да елдi мекендердi жоспарлау және салу кезiнде оларды санитарлық тазарту, өндiрiс пен тұтыну қалдықтарымен қауiпсiз жұмыс iстеу көзделуге және жүзеге асырылуға, шектеулi табиғат пайдалану режимi қолданылатын орманды-саябақты, жасыл және қорғау аймақтары құрылуға тиiс.

      3. Ғимараттар, құрылыстар, үй-жайлар, автомобиль жолдары және өзге де өнеркәсiптiк объектiлер қолайлы қоршаған ортаны қамтамасыз ететiн техникалық регламенттердiң, санитарлық-эпидемиологиялық ережелердiң, нормалардың, қала құрылысының талаптары және өзге де талаптар ескерiле отырып орналастырылуға тиiс.

201-бап. Кәсiпорындарды, құрылыстарды және өзге де объектiлердi орналастыруға қойылатын экологиялық талаптар

      1. Кәсiпорындар, құрылыстар және өзге де объектiлер орналастырылатын жерлердi айқындау қоршаған ортаны қорғаудың шарттары мен ережелерi сақтала отырып, аталған объектiлер қызметiнiң экологиялық салдарлары ескерiлiп жүргiзiледi.

      2. Кәсiпорындарды, құрылыстарды және өзге де объектiлердi орналастыру кезiнде күзет, санитарлық-қорғау және өзге де қорғау аймақтары белгiленедi.

202-бап. Кәсiпорындарды, құрылыстарды және басқа да объектiлердi салуға және реконструкциялауға қойылатын экологиялық талаптар

      1. Кәсiпорындарды, құрылыстар мен өзге де объектiлердi салу және реконструкциялау мемлекеттiк экологиялық сараптаманың, санитариялық-эпидемиологиялық сараптаманың (эпидемиялық маңыздылығы жоғары объектілерді салған және реконструкциялаған жағдайда) оң қорытындылары болған кезде және қоршаған орта сапасының нормативтерiне сәйкес жүзеге асырылады. Бекiтiлген жобаны немесе жұмыстардың құнын қоршаған ортаға залал келтiре отырып өзгертуге жол берiлмейдi.

      2. Құрылыс жұмыстарын орындау кезiнде жердi қалпына келтiру, табиғи ресурстарды молайту мен ұтымды пайдалану, аумақтарды абаттандыру және қоршаған ортаны сауықтыру жөнiндегi шаралар қолданылуға тиiс.

      3. Жоба бекiтiлгенге дейiн және нақты жер учаскесi бөлiнгенге дейiн объектiлердi салуға, реконструкциялауға тыйым салынады.

      Ескерту. 202-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.12.2014 № 269-V Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі).
     

203-бап. Өнеркәсiп, энергетика, көлiк және байланыс объектiлерiн, ауыл шаруашылығы мақсатындағы және мелиорациялау объектiлерiн пайдалану кезiндегi экологиялық талаптар

      1. Өнеркәсiп, энергетика, көлiк және байланыс объектiлерiн, ауыл шаруашылығы мақсатындағы және мелиорациялау объектiлерiн пайдалану белгiленген экологиялық талаптар ескерiлiп және экологиялық тұрғыдан негiзделген технологиялар, қоршаған ортаның ластануын болдырмайтын қажеттi тазарту құрылыстары мен санитарлық күзет аймақтары пайдаланыла отырып жүзеге асырылуға тиiс. Аталған объектiлердi пайдалану кезiнде экологиялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ететiн аз қалдықты және қалдықсыз технологиялар енгiзiлуге тиiс.

      2. Жеке және заңды тұлғалар топырақты, су тоғандарын, ормандарды және өзге де өсiмдiктердi, жануарлар дүниесiн ауыл шаруашылығы қызметiнiң зиянды әсерiнен қорғау жөнiндегi шаралар кешенiн орындауға мiндеттi.

204-бап. Автомобиль және өзге де көлiк құралдарын жасау мен пайдалану кезiндегi экологиялық талаптар

      Қоршаған ортаға терiс әсерiн тигiзетiн автомобиль және өзге де көлiк құралдарын пайдалануды жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар жол берiлетiн шығарындылар нормативтерiн сақтауға, шуыл деңгейiн және қоршаған ортаға өзге де терiс әсердi азайту жөнiндегi шараларды қабылдауға мiндеттi.

205-бап. Атом, жылу және су электр станцияларын орналастыруға қойылатын экологиялық талаптар

      1. Атом электр станцияларын орналастыру және салу жоба мен мемлекеттiк экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық сараптамалардың оң қорытындысы болғанда жүзеге асырылады. Атом электр станцияларының жобалары оларды пайдалануды қауiпсiз түрде шығаруды қамтамасыз ететiн шешiмдердi, сондай-ақ қалдықтарды кәдеге жарату жөнiндегi шараларды қамтуға тиiс.

      Атом электр станцияларын орналастыру, жобалау және салу кезiнде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес толық радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жөнiндегi шаралар қабылданады.

      2. Жылу электр станцияларының iргелес аумақтың ауа бассейнiнiң жай-күйiне зиянды әсерiн шектеу мақсатында оларды орналастырудың алдында жобаның құрамында әрбiр энергетика ұйымы (және оның әрбiр ластаушы көзi) үшiн жылу электр станциясының экологиялық қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн бақылау көрсеткiштерi (секундына грамм есебiмен) және жылдық нормативтер (жылына тонна есебiмен) белгiлеу арқылы қоршаған ортаға эмиссияларды нормалау жүргiзiледi.

      Бақылау көрсеткiштерiн (секундына грамм есебiмен) есептеу және қоршаған ортаға эмиссияларды азайту жөнiндегi тиiстi iс-шараларды әзiрлеу жылу электр станциялары жабдықтарының жоспарланып отырған ең жоғары өнiмдiлiгiн негiзге ала отырып (жоспарлы жөндеудi, резервке шығаруды ескере отырып) жүргiзiледi.

      3. Су электр станцияларын орналастыру, жобалау және салу кезiнде тиiстi өңiрлердiң электр энергиясына нақты қажеттiгi, аумақтың сейсмикалығы мен объектiнi орналастыруға арналған жердiң рельефi, жалпы алғанда қоршаған ортадағы елеулi түрдегi терiс өзгерiстердi болғызбауды қамтамасыз ететiн ормандар мен жерлердi сақтау, өсімдіктер мен жануарлар дүниесi ресурстарын тиiмдi қорғау жөнiндегi шаралар толық ескерiлуге тиiс.

      4. Жобалану және салыну үстiндегi электр станциялары үшiн қоршаған ортаға эмиссиялардың нормативтерiн сақтау оларды пайдалануға қабылдау кезiне қарай қамтамасыз етiлуге тиiс.

206-бап. Әскери және қорғаныс объектiлерiне, әскери қызметке қойылатын экологиялық талаптар

      Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген ерекше жағдайларды қоспағанда, осы Кодексте белгiленген экологиялық талаптар әскери және қорғаныс объектiлерi мен әскери қызметке қолданылады.

207-бап. Табиғи ресурстарды пайдалану кезiндегiэкологиялық талаптар

      1. Жердi, жер қойнауын, суды, орманды және өзге де өсiмдiктердi, жануарлар дүниесiн пайдалану кезiндегi экологиялық талаптар осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнде айқындалады.

      2. Табиғи экологиялық жүйелердiң, тiрi организмдер генетикалық қорының жойылу қатерін, қоршаған ортаның, халық өмiрi мен денсаулығына қауiптi басқа да өзгерiстерiн туғызатын шаруашылық және өзге де қызметке тыйым салынады.

      Ескерту. 207-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.12.2017 № 126-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі).

31-тарау. ЖЕРДI ПАЙДАЛАНУ КЕЗIНДЕГI ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛАПТАР

208-бап. Жердiң нысаналы пайдаланылуы өзгерген және оны бiр санаттан екiншiсiне ауыстырған кездегiэкологиялық талаптар

      Ескерту. 208-бап алып тасталды - ҚР 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
     

209-бап. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жердi аймақтарға бөлу және пайдалану кезiндегi экологиялық талаптар

      1. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жердi аймақтарға бөлу және пайдалану кезiнде экологиялық қауiпсiздiк пен ауыл шаруашылығы алқаптарының сапалы жай-күйi қамтамасыз етiлуге тиiс.

      2. Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жердi аймақтарға бөлу критерийi физикалық тозу мен химиялық ластану болып табылатын экологиялық қолайсыздық дәрежесiнiң көрсеткiштерiне негiзделедi.

      3. Жердiң химиялық ластану деңгейiн айқындау қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органдар бекiткен топырақтағы химиялық заттардың жол берiлетiн шектi шоғырлануы пайдаланыла отырып жүзеге асырылады.

      4. Жерлердi неғұрлым бағалыдан бағасы төмендеу жерге ауыстыру, жерлердi консервациялау, сондай-ақ оларды экологиялық зiлзала аймағына немесе төтенше экологиялық жағдай аймағына жатқызу қажеттiгiн айқындау мақсатында жердi бағалаудың экологиялық критерийлерiн (бұдан әрi – жердi бағалаудың экологиялық критерийлерi) қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекітеді.

      Ескерту. 209-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).
     

210-бап. Елдi мекендердiң жерiн аймақтарға бөлу мен пайдалану кезiндегi экологиялық талаптар

      1. Елдi мекендердiң жерiн аймақтарға бөлу жердi бағалаудың экологиялық критерийлерi негiзiнде жүзеге асырылады.

      2. Елдi мекендердiң жерiн басқа санаттағы жерлерге ауыстыру кезiнде ластаушы заттардың осы аумақтардағы ауа мен суға өту мүмкiндiгi және олардың халық денсаулығына тiкелей әсер етуi ескерiледi.

      3. Төтенше экологиялық жағдайдағы аймақ үшiн экологиялық ахуалдың одан әрi нашарлауына әкеп соқпайтын ерекше пайдалану режимi белгiленедi.

211-бап. Өнеркәсiп, көлiк, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл шаруашылығы мақсатындағы емес жердiаймақтарға бөлу және пайдалану кезiндегiэкологиялық талаптар

      1. Өнеркәсiп, көлiк, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл шаруашылығы мақсатындағы емес жердi аймақтарға бөлу кезiнде экологиялық қауiпсiздiк және жердi ұтымды пайдалану қамтамасыз етiледi.

      2. Халықтың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету және өнеркәсiп, көлiк және өзге де объектiлердi пайдалану үшiн қажеттi жағдайлар жасау мақсатында қоршаған ортаның жай-күйiн жақсартуға ықпал ететiн, аталған жердi пайдаланудың ерекше жағдайлары ескерiле отырып, аймақтар белгiленедi

      3. Өнеркәсiп, көлiк, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл шаруашылығы емес мақсаттағы жердi басқа санаттағы жерге ауыстыру кезiнде өз шегiнде аймақтарды белгiлеу мақсаттарына сай келмейтiн қызмет түрлерiне шек қойылатын немесе тыйым салынатын аймақтар ескерiледi.

      4. Өнеркәсiп, көлiк, байланыс, қорғаныс және өзге де ауыл шаруашылығы мақсатындағы емес жердi басқа санаттағы жерге ауыстыру кезiнде олардың химиялық заттармен жерлердi бағалаудың экологиялық критерийлерiнде белгiленген деңгейлерден артық ластануы қосымша экологиялық критерий болып табылады. Ластанудың жоғары деңгейiне жатқызылған жер консервациялануға тиiс және босалқы жер құрамына ауыстырылады.

212-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерiн және сауықтыру мақсатындағы жердi пайдалану кезiндегi экологиялық талаптар

      1. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерiн пайдалану режимi Қазақстан Республикасының Жер кодексiмен және "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы" Қазақстан Республикасының Заңымен реттеледi.

      2. Сауықтыру мақсатындағы жерде қолайлы экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық жағдайларды сақтау мақсатында оларды аймақтарға бөлу кезiнде санитарлық қорғаныш аймақтары белгiленедi.

213-бап. Орман қорының жерiн пайдалану кезiндегiэкологиялық талаптар

      1. Орман қорының жерiн пайдалану режимi Қазақстан Республикасының Жер және Орман кодекстерiмен реттеледi.

      2. Жердi орман қоры санатына жатқызу кезiнде аумақтың экологиялық жай-күйiнiң индикаторы ретiнде өсiмдiктердiң жай-күйiн экологиялық критерийлер деп есептеген жөн.

      3. Орман шаруашылығының мұқтаждықтары үшiн пайдаланылмайтын орман қоры жерiндегi ауыл шаруашылығы алқаптары Қазақстан Республикасының орман заңнамасына сәйкес ауыл шаруашылығы мақсатындағы жердiң санатына ауыстырылуы мүмкiн.

      4. Орман қоры жерін орман шаруашылығын жүргізуге байланысты емес мақсаттар үшін басқа санаттардағы жерге ауыстыруға орман орналастыру және жерге орналастыру материалдары негізінде Қазақстан Республикасының орман және жер заңнамасының талаптарына сәйкес мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысы болған кезде жол беріледі.

      5. Орман қорының жерiн басқа санаттарға ауыстыру кезiнде жердi бағалаудың экологиялық критерийлерiне сәйкес жердiң жай-күйiнiң шөптi және сүректi өсiмдiктерге әсер етуiн көрсететiн экологиялық көрсеткiштердi ескерген жөн.

      Ескерту. 213-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 28.10.2019 № 268-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

214-бап. Су қорының жерiн аймақтарға бөлу және пайдалану кезiндегi экологиялық талаптар

      1. Су қорының жерiн аймақтарға бөлу кезiнде су объектiлерiн қорғау және суды ұтымды пайдалану қамтамасыз етiледi.

      2. Су қоры жерiнiң құрамындағы жер учаскелерiн жергiлiктi атқарушы органдар су қорын пайдалану және қорғау саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органдарының келiсiмi бойынша жеке және заңды тұлғаларға ауыл шаруашылығының, орман, балық, аңшылық шаруашылығының мұқтаждықтары үшiн және жер учаскесiнiң негiзгi нысаналы мақсатына қайшы келмейтiн, жердiң ластануы мен тозуына және тиiсiнше экологиялық ахуалдың нашарлауына әкеп соқтырмайтын басқа да мақсаттар үшiн уақытша жер пайдалануға беруi мүмкiн.

      3. Су қорының жерiн басқа жер санатына ауыстыруға, мемлекеттiк экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық сараптамалардың оң қорытындылары Қазақстан Республикасының су заңнамасының талаптарына сәйкес болған кезде:

      1) су объектiсiнiң жұмыс iстеуi тоқтатылған немесе оның экологиялық және гигиеналық көрсеткiштерi едәуiр өзгерген;

      2) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жерiне жатқызылған;

      3) елдi мекендердiң шекаралары (шектерi) экологиялық ахуалдың өзгеруiне әкеп соқтыратындай өзгерген жағдайда жол берiледi.

      4. Су қорғау белдеулерiне бөлiп берiлген жер елдi мекендер мен өнеркәсiп жерiнiң санатына ауыстырылмайды, онда судың ластануын, қоқыстануын және сарқылуын болғызбау үшiн шаруашылық қызметтiң арнайы режимi белгiленедi.

215-бап. Босалқы жердi аймақтарға бөлу және пайдалану кезiндегi экологиялық талаптар

      1. Босалқы жердi аймақтарға бөлу кезiнде келеңсiз өзгерiстер байқалған алаңдарды және зерттелетiн аумақтағы тозу дәрежесi әртүрлi учаскелердi бөлудiң кеңiстiктi әркелкiлiгi ескерiледi.

      2. Экологиялық жүйелердiң тозу жылдамдығы елу жылдық байқау қатары бойынша есептеледi. Экожүйелердiң тозуын бағалау жердi бағалаудың экологиялық критерийлерiне сәйкес жүргiзiледi.

      3. Босалқы жер басқа жер санатына одан әрi пайдалану мақсаттарына қарай сол орында санатына ауыстырылатын жердiң шекаралары белгiленгеннен кейiн ғана ауыстырылуы мүмкiн. Босалқы жердi басқа жер санатына ауыстыру кезiнде жер учаскесiн осындай жер санатына қойылатын экологиялық талаптарға сәйкес таңдау алдын ала жүзеге асырылады.

      4. Бұзылған жердi босалқы жер санатынан ауыстыру қалпына келтiру және жердiң сапасы мен экологиялық жағдайды жақсарту жөнiндегi iс-шараларды жүзеге асырғаннан кейiн мүмкiн болады.

      5. Ядролық қаруды сынау жүргiзiлген жер учаскелерi босалқы жер құрамынан ядролық қаруды сынау зардаптарын жою және кешендi экологиялық тексеру жөнiндегi барлық iс-шаралар аяқталғаннан кейiн мемлекеттiк экологиялық және санитариялық-эпидемиологиялық сараптамалардың оң қорытындысы болған кезде ғана меншiкке немесе жер пайдалануға берiлуi мүмкiн.

      Ескерту. 215-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
     

216-бап. Оңтайлы жер пайдалану жөнiндегi экологиялық талаптар

      1. Оңтайлы жер пайдаланудың негiзгi экологиялық талаптары:

      1) ұсынылып отырған жердiң қайта түлетiлуi және жердi қайта бөлу салдарларын ғылыми негiздеу және болжау;

      2) барлық санаттағы жердiң ұтымды пайдаланылуы мен қорғалуын жоспарлау мен ұйымдастыруда бiрыңғай мемлекеттiк саясатты негiздеу және iске асыру;

      3) жердiң нысаналы пайдаланылуын қамтамасыз ету және ауыл шаруашылығы өндiрiсiндегi құнарлы жердi сақтау;

      4) экологиялық негiзделген жинақы және алаңы жағынан оңтайлы жер учаскелерiн қалыптастыру және орналастыру;

      5) ауыл шаруашылығы алқаптарын жақсарту, топырақтың құнарлылығын арттыру, тұрақты ландшафттарды күтiп ұстау және жердi қорғау жөнiндегi шаралар кешенiн әзiрлеу;

      6) жердi ұтымды пайдалану және қорғау жөнiндегi iс-шараларды әзiрлеу;

      7) жерге түгендеу жүргiзу және пайдаланылмайтын, ұтымды пайдаланылмайтын, нысаналы мақсаты бойынша пайдаланылмайтын жердi анықтау;

      8) жердiң өнiмдiлiгiн арттыру мақсатында және адам денсаулығын сақтау мүддесiне орай ормандардың орта құрау, су қорғау, қорғау, санитарлық-эпидемиологиялық, сауықтыру және өзге де пайдалы табиғи қасиеттерiн сақтау және күшейту;

      9) биологиялық әралуандықты сақтау болып табылады.

      2. Кәсiпорындар, құрылыстар және өзге де объектiлердi орналастыру және пайдалану үшiн жер учаскелерiн беру аталған объектiлер қызметiнiң экологиялық, санитарлық-эпидемиологиялық салдарларын ескерiп, қоршаған ортаны қорғаудың, табиғи ресурстарды молайтудың және ұтымды пайдаланудың шарттары мен ережелерi сақтала отырып жүргiзiледi.

      3. Ауыл шаруашылығы өндiрiсiмен байланысты емес объектiлердi салу мен тұрғызу үшiн ауыл шаруашылығы мақсаттары үшiн жарамсыз, топырағының бонитет балы ең төмен жер бөлiнуге тиiс.

217-бап. Жердi пайдалану кезiндегi экологиялық талаптар

      1. Табиғат пайдаланушылар жердi пайдалану кезiнде:

      1) санитарлық-эпидемиологиялық және экологиялық талаптарға сәйкес келетiн өндiрiс технологияларын қолдануы, халықтың денсаулығы мен қоршаған ортаға зиян келтiруге жол бермеуi, қолжетiмдi озық технологияларды енгiзуi;

      2) топырақтың ластануына, қоқыстануына, тозуына және құнарлылығының төмендеуiне, сондай-ақ құнарлы қабаттың мүлдем жоғалуын болғызбау үшiн оны алу қажет болған жағдайларды қоспағанда, басқа тұлғаларға сату немесе беру мақсатында топырақтың құнарлы қабатын алуға жол бермеуi;

      3) қалдықтарды жинақтау мен жоюды олардың құзыретi шегiнде қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органмен, сондай-ақ арнайы уәкiлеттi мемлекеттiк органдармен келiсiм бойынша жергiлiктi атқарушы органдардың шешiмiмен айқындалатын жерде жүргiзу талаптарын сақтауы тиiс.

      2. Табиғат пайдаланушылар жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды, геологиялық барлау, құрылыс және басқа да жұмыстарды жүргізу кезінде:

      1) иеленiп отырған жер учаскелерiн оларды одан әрi мақсатына сай пайдалануға жарамды күйде ұстауға;

      2) жердiң бүлiнуiмен байланысты жұмыстар жүргiзiлген кезде топырақтың құнарлы қабатын сылып алуға, сақтауға және пайдалануға;

      3) бүлiнген жердi қалпына келтiрудi жүргiзуге мiндеттi.

      3. Бүлiнген жердi қалпына келтiру бағытын таңдау кезiнде:

      1) жер учаскесiнiң үстiңгi жағының бүлiну сипаты;

      2) объект орналасқан ауданның табиғи және физикалық-географиялық жағдайлары;

      3) ауданның даму перспективалары және қоршаған ортаны қорғау талаптарын ескере отырып, объектiнi орналастырудың әлеуметтiк-экономикалық ерекшелiктерi;

      4) қара топырақты жердiң таралу және үдемелi ауыл шаруашылығы аймағында бүлiнген жердiң негiзгi көлемiн жыртылатын жер алқаптары ретiнде қалпына келтiру қажеттiгi;

      5) кенi алынған бос жерде су тоғандарын және аршылған жыныстар мен байытылған қалдықтар үйiндiлерiнде сәндiк бақ-парк кешендерiн құруды қоса алғанда, елдi мекендерге тым жақын орналасқан бүлiнген жердi бақ, қосалқы шаруашылықтар және демалыс аймақтары етiп қалпына келтiру қажеттiлiгi;

      6) өндiрiстiк объектiнiң аумағында жоспарлау жұмыстарын орындау, қажетсiз шұңқырлар мен үйiндiлердi жою, құрылыс қоқыстарын жинау және жер учаскесiн абаттандыру;

      7) пайдаланылатын жер учаскесiндегi жыралар мен су шайған жерлердi топырақпен жабу немесе тегiстеу;

      8) мiндеттi түрде аумақты көгалдандыру ескерiлуге тиiс.

      4. Жер учаскелерi өнеркәсiптiк қалдықтарды орналастыру, көму, жинақтау үшiн пайдаланылған жағдайда олар мынадай талаптарға сай келуге:

      1) кәдеге жаратылмаған өнеркәсiптiк қалдықтарды көмуге арналған полигондарды жобалаудың, салудың және пайдаланудың санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен нормаларға сәйкес келуге;

      2) су тоғаны, ауыл шаруашылығы алқаптары, ормандар, өнеркәсiптiк кәсiпорындар жағына 1,5 процент еңiсi бар жерлерде сыйымдылықтың түбiнен алғанда екi метрден аспайтын ыза суы тұрғанда әлсiз сүзгiш топырағы болуға;

      3) елдi мекенге қатысты желден ық жақта және жерасты суы ағысының бағыты бойынша төмен орналасуға;

      4) тасқын су мен нөсер су басып қалмайтындай жерлерде орналасуға;

      5) инженерлiк қарсы сүзгi қорғанышы, периметрi бойынша қоршауы мен көгалдандырылуы, қатты жамылғысы бар кiрме жолдары болуға;

      6) жер учаскесiнен шығатын жер үстi және жер асты ағыны ашық су объектiлерiне қосылмауға тиiс.

      5. Жаңа технологияларды енгiзуге, жердi мелиорациялау және топырақтың құнарлығын арттыру жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыруға олар Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген экологиялық, санитарлық-эпидемиологиялық нормалар мен ережелерге және өзге де талаптарға сәйкес келмеген жағдайда тыйым салынады.

      6. Радиоактивтi және химиялық ластануға ұшыраған жердi пайдаланудың, күзет аймақтарын белгiлеудiң, осы жерде тұрғын үйлердi, өндiрiстiк, коммерциялық және әлеуметтiк-мәдени мақсаттағы объектiлердi сақтаудың, оларда мелиорациялық және техникалық жұмыстар жүргiзудiң тәртiбi радиациялық және химиялық әсер етудiң жол берiлетiн шектi деңгейлерiнiң нормативтерi ескерiле отырып айқындалады.

      7. Жердi қорғау мақсатында жер учаскелерiнiң меншiк иелерi, жер пайдаланушылар:

      1) жердi су және жел эрозиясынан, селдерден, су басудан, батпақтанудан, қайта тұзданудан, құрғап кетуден, тығыздалудан, радиоактивтi және химиялық заттармен ластанудан, өндiрiс және тұтыну қалдықтарымен қоқыстанудан, ластанудан, оның iшiнде биогендiк ластанудан, сондай-ақ басқа да терiс әсерлерден сақтау;

      2) жерді карантинді объектілерді, бөтен текті түрлер мен аса қауіпті зиянды организмдерді жұқтырудан, олардың таралуынан, арамшөптердің, бұталардың және шіліктердің басып кетуінен, сондай-ақ жердің жай-күйінің нашарлауының өзге де түрлерінен қорғау;

      3) ластанудың, оның iшiнде биогендiк ластанудың және жердiң қоқыстануының салдарларын жою;

      4) мелиорацияның қол жеткiзiлген деңгейiн сақтау;

      5) бүлiнген жердiң құнарлылығын қалпына келтiру, топырақ құнарлылығын қалпына келтiру, жердi айналымға уақтылы енгiзу;

      6) топырақтың құнарлы қабатын кейiннен жердiң құнарлылығын қалпына келтiрудi жүргiзу кезiнде пайдалану үшiн алу мен сақтау жөнiндегi iс-шараларды жүргiзуге мiндеттi.

      8. Елдi мекендер жерiнде көктайғаққа қарсы күресу үшiн ас тұзын пайдалануға тыйым салынады.

      Ескерту. 217-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

32-тарау. ЖЕР ҚОЙНАУЫН ПАЙДАЛАНУ КЕЗIНДЕГI ЭКОЛОГИЯЛЫҚ
ТАЛАПТАР

218-бап. Жер қойнауын пайдалану жөнiндегі операцияларды жүргiзу үшiн экологиялық негiз

      1. Жобалау құжаттамасына мемлекеттiк экологиялық сараптаманың оң қорытындысы және экологиялық рұқсат жер қойнауын пайдалану жөнiндегi операцияларды жүргiзу үшiн экологиялық негiз болып табылады.

      2. Жер қойнауын пайдаланушы мемлекеттік экологиялық сараптамаға барлық жобалау алдындағы және жобалау құжаттамасын ұсынуға міндетті, оған жоспарланатын қызметтiң қоршаған ортаға тигiзетiн әсерiне баға беру енгізілуге және ол "Қоршаған ортаны қорғау" бөлiмiн қамтуға тиіс.

      Ескерту. 218-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.12.2014 № 271-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).

219-бап. Жер қойнауын пайдалану кезiндегi жалпы экологиялық талаптар

      1. Жер қойнауын пайдалану кезiндегi жалпы экологиялық талаптар:

      1) жер қойнауын Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасының талаптарына сәйкес пайдалану;

      2) жердің тұтастығын сақтау мақсатында, техникалық, технологиялық, экологиялық және энономикалық тұрғыдан орындылығын ескере отырып, кен орындарын әзірлеудің арнаулы әдістерін қолдану;

      3) жердiң техногендiк шөлейттенуiн болғызбау;

      4) жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізу кезінде қауіпті техногендік процестердің пайда болуынан сақтандыру шараларын қолдану;

      5) жер қойнауын су басудан, өрттен және кен орындарын пайдалану мен қазуды қиындататын басқа да дүлей факторлардан қорғау;

      6) жер қойнауының, әсiресе мұнайды, газды немесе өзге де заттар мен материалдарды жер астында сақтау, зиянды заттар мен қалдықтарды көму кезiнде ластануын болғызбау;

      7) жер қойнауын пайдалану жөнiндегi операцияларды, тоқтату, тоқтатып қою, кен орнын игеру объектiлерiн консервациялау мен жою жөнiндегi белгiленген тәртiптi сақтау;

      8) қалдықтарды жинап қою мен орналастыру кезiнде экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық талаптарды қамтамасыз ету;

      9) автомобиль жолдарын салу жұмыстары басталмас бұрын ұтымды схема бойынша, сондай-ақ ұңғымаларды бұрғылауда тармақты тәсiлдi қоса алғанда басқа да әдiстердi пайдалану, iшкi үйiндiлер жасау технологиясын қолдану, минералдық шикiзатты өндiру мен өңдеудiң қалдықтарын пайдалану арқылы бұзылатын және бүлiнетiн жердiң аумағын азайту;

      10) топырақтың жел эрозиясына ұшырауын, аршу жыныстары және өндiрiс қалдықтарының құлауын, олардың тотықтануы мен өздiгiнен жануын болғызбау;

      11) сiңiрме және тұщы су қабаттарының ластануын болғызбау үшiн оларды оқшаулау;

      12) жер асты суларының сарқылуын және ластануын болғызбау, оның iшiнде жуғыш сұйықтарды дайындағанда уытсыз реагенттердi қолдану;

      13) бұрғылау ерiтiндiлерiн тазалау және қайталап пайдалану;

      14) бұрғылау және жанар-жағармай материалдарының қалдықтарын экологиялық қауiпсiз тәсiлмен жою;

      15) мұнай кен орындарында қабатаралық қысымды сақтау жүйесiнде мұнай кәсiпшiлiгi сарқынды суларын тазалау және қайтадан пайдалану негiзгi экологиялық талаптар болып табылады.

      2. Заттардың сапасының нормативтерін белгілеу талап етілмейтін мынадай сарқынды суларды:

      1) жерасты сулары минералға қаныққан, ауызсу, бальнеологиялық, техникалық қажеттіліктер үшін, сондай-ақ ирригация және мал шаруашылығы мақсатында пайдаланылмайтын немесе пайдалануға болмайтын, жерасты сутұтқыш белдеулерге сарқынды суларды айдауды;

      2) қосымша ілесіп шыққан шахта және карьер суларын жинақтауыш тоғандарға және (немесе) буландырғыш тоғандарға ағызуды қоспағанда, нормативтiк көрсеткiштерге дейін тазартылмаған сарқынды суларды жер қойнауына ағызуға тыйым салынады.

      Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде көзделген мемлекеттік экологиялық сараптаманың және басқа да сараптамалардың оң қорытындысын алған жобалар мен технологиялық регламенттерде көзделген пайдалы қазбамен ілесіп өндірілген суларды кері айдау, сондай-ақ пайдалы қазбаларды өндіру үшін жер қойнауына технологиялық ерітінділерді айдау сарқынды суларды төгу болып табылмайды.

      3. Жер қойнауын пайдаланушы:

      1) жұмыстарды жүргiзудiң халықаралық практикада қабылданған стандарттарға негiзделген неғұрлым тиiмдi әдiстерi мен технологияларын таңдауға;

      2) жұмыскерлердің, халықтың және қоршаған ортаның қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн, ал көмірсутектерді барлау мен өндіруді жүргізу кезінде жер қойнауын ұтымды пайдалануды да қамтамасыз ететін жұмыстарды жүргiзуге арналған технологиялық схемалар мен жобаларды сақтауға мiндеттi.

      Ескерту. 219-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.04.2017 № 56-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

220-бап. Жер қойнауын пайдалану жөнiндегi операцияларды жүргiзу кезiндегi экологиялық талаптар

      1. Жер қойнауын пайдалану жөнiндегi операциялар шаруашылық қызметiнiң экологиялық жағынан қауiптi түрлерi болып табылады және мынадай талаптар сақталған кезде орындалуға тиiс:

      1) ұңғымалар мен тау-кен өндiру конструкциялары берiктiгi, технологиялылығы және экологиялық қауiпсiздiгi жағынан жер қойнауы мен қоршаған ортаны қорғау шарттарын қамтамасыз етуге тиiс;

      2) дизельдi-генератор және дизельдi жетегi бар қондырғыларды қолдана отырып, бұрғылау және жер қойнауын пайдалану жөнiндегi басқа да операциялар кезiнде атмосфераға осындай қондырғылардан тазартылмаған газдардың шығарылуы олардың техникалық сипаттамасына және экологиялық талаптарға сәйкес келуге тиiс;

      3) құнарлы жерде және ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерде жер қойнауын пайдалану жөнiндегi құрылыстарды салу кезiнде жабдықтарды монтаждауға дайындық жұмыстарын жүргiзу процесiнде аумақтың құнарлылығын кейiннен қалпына келтiру үшiн құнарлы қабат алынады және жеке сақталады;

      4) уытты заттардың табиғи объектiлерге көшуiн болғызбау үшiн технологиялық алаңдарды гидрологиялық оқшаулай отырып, жер қойнауын пайдаланудың қалдықтарын ұйымдасқан түрде жинау мен сақтаудың инженерлiк жүйесi көзделуге тиiс;

      5) ұңғыма құрылысы ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда салынған жағдайларда, тек қана ұрасыз технологияны қолдану қажет;

      5-1) мұнай операцияларын жүргізу кезінде күкірттің көлемін азайту және оның қоршаған ортаға зиянды әсерін төмендету жөніндегі шаралар көзделуге тиіс;

      6) жер қойнауын пайдалану жөнiндегi операциялар кезiнде шламдарды кәдеге жарату және бұрғылау процесiнде қайтадан пайдалану, қоршаған ортаға қайтару үшiн, пайдаланылған бұрғылау ерiтiндiлерiн, бұрғылаудан, карьерлерден және шахтадан шыққан сарқынды суды бейтараптандыру жөнiндегi жұмыстар белгiленген талаптарға сәйкес жүргiзiлуге тиiс;

      7) бұрғылау ерiтiндiлерiн көмiрсутегi (әк-битум, инверт-эмульсия және басқалары) негiзiнде қолданған кезде ауаның газдануының алдын алу жөнiндегi шаралар қолданылуға тиiс;

      8) жану мүмкiндiгiн немесе адамдардың улану ықтималдығын болғызбау мақсатында пирофорлық шөгiндiлер, шлам мен керн жобаға сәйкес және қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның, санитарлық-эпидемиологиялық қызметтiң мемлекеттiк органы мен жергiлiктi атқарушы органдардың келiсiмi бойынша көмiледi;

      9) жер қойнауын пайдалану жөнiндегi құрылыстарды пайдалануға беру жобада көзделген барлық экологиялық талаптар толық көлемде орындалған жағдайда жүргiзiледi;

      10) жер қойнауын пайдалану жөнiндегi операциялар мен жабдықтарды бөлшектеу аяқталғаннан кейiн жобалық шешiмдерге сәйкес жер учаскесiн қалпына келтiру (рекультивациялау) жөнiндегi жұмыстар жүргiзiледi;

      11) жер қойнауын пайдаланушы бұрғылайтын, оның iшiнде өздiгiнен ағып шығатын ұңғымаларды, сондай-ақ пайдалануға жарамсыз немесе пайдаланылуы тоқтатылған ұңғымаларды реттегiш құрылғылармен жабдықтауға, консервациялауға немесе Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен жоюға тиiс;

      12) қызметi жер асты суы объектiлерiнiң жай-күйiне зиянды әсер ететiн немесе зиянды әсер етуi мүмкiн жеке және заңды тұлғалар су объектiлерiнiң ластануын және тартылуын болғызбайтын шаралар қабылдауға мiндеттi;

      13) ауызсумен және шаруашылық-ауызсумен жабдықтау мақсатында пайдаланылатын немесе пайдаланылуы мүмкiн жерасты суы объектiлерiнiң су жинау алаңдарында қалдықтарды көмуге, қорымдар, мал қорымдарын (биотермиялық шұңқырларды) және жерасты суының жай-күйiне әсер ететiн басқа да объектiлер салуға жол берiлмейдi;

      14) сiңiрме ұңғымаларды бұрғылауға қоршаған ортаны қорғау, су қорын пайдалану және қорғау саласындағы, жер қойнауын зерттеу жөніндегі жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органдардың, санитарлық-эпидемиологиялық қызметтiң мемлекеттiк органының осы ұңғымалар бұрғыланатын ауданда арнайы тексерулер жүргiзiлгеннен кейiн беретiн оң қорытындылары болған кезде жол берiледi;

      15) өнеркәсiптiк, емдiк минералды суларды пайдаланғаннан кейiн ағызып жiберу Қазақстан Республикасының Су кодексiне сәйкес жүргiзiлуге тиiс;

      16) ұңғымаларды тоқтатып қою және жою келiсiмшарттық аумақтар шегiнде Қазақстан Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады;

      17) пайдаланудан шығарылған суды сiңiрме ұңғымаларға айдау жүргiзiлетiн ауданда жақын жердегi ұңғымалардағы, бұлақтардағы, құдықтардағы судың сапасына қоршаған ортаны қорғау, су қорын пайдалану және қорғау саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органдармен және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органмен келiсiлген жоспар бойынша су пайдаланушылардың күшiмен жүйелi зертханалық байқаулар ұйымдастырылуға тиiс.

      2. Жер қойнауын пайдаланушылар жер қойнауын пайдалану жөнiндегi операцияларды жүргiзу кезiнде:

      1) қоршаған ортаны қорғау саласындағы, жер қойнауын зерттеу жөніндегі жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органдармен, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органмен келiсiм бойынша су қорын пайдалану және қорғау саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлеген жерасты су объектiлерiне шектi жол берiлетiн зиянды әсерлердiң нормативтерiн сақтауға;

      2) ағызылатын судың химиялық құрамын "Сәйкестікті бағалау саласындағы аккредиттеу туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген тәртiппен аккредиттелген өзiнiң немесе өзге де зертханаларда анықтауды қамтамасыз етуге;

      3) қоршаған ортаны қорғау, су қорын пайдалану және қорғау саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органдарға және санитарлық-эпидемиологиялық қызмет органдарына ластаушы заттардың авариялық ағызылғаны туралы, сондай-ақ жерасты суларын алудың белгiленген режимiнiң бұзылуы және оларға суларды ағызу (айдау) объектiсi туралы шұғыл ақпаратты беруге мiндеттi.

      3. Мыналарға:

      1) жер қойнауын пайдалану объектілерін салуға және (немесе) орналастыруға бөлінген учаскелердің шегінен тыс жерде өсімдік және топырақ қабатын бүлдіруге;

      2) өндіріс қалдықтарын жерүсті су объектілеріне және жер қойнауына ағызуға;

      3) егер жерасты сулары объектiлерiнiң жай-күйiне әсер етсе немесе әсер ететiн болса, жердi сарқынды сумен суландыруға;

      4) шаруашылық-ауыз суларын қамтитын қабаттарға ерiтiндiлер мен материалдарды жiберуге;

      5) өнеркәсiптiк, емдiк минералдық және жылу-энергетикалық сарқынды суларды ағызуға арналған сiңiрме ұңғымалар шаруашылық ауыз суымен жабдықтау немесе емдiк мақсаттарға жарамды немесе сол үшiн пайдаланылатын су тұтқыш жиектердi ластайтын көздер болуы мүмкiн жағдайларда оларды бұрғылауға;

      6) сумен жабдықтау көздерiн санитарлық қорғау аймақтарында сiңiрме ұңғымалар мен құдықтар орнатуға;

      7) құрамында радиоактивтi заттары бар, пайдаланудан шығарылған суды сiңiрме ұңғымалар мен құдықтарға ағызуға тыйым салынады.

      4. Шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау үшiн пайдаланылатын, сондай-ақ ресурстарының табиғи емдiк қасиеттерi бар жерасты су объектiлерiн қорғау мақсатында Қазақстан Республикасының Су кодексiне сәйкес санитарлық қорғау аймақтары белгiленедi.

      Ескерту. 220-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 17.01.2014 № 165-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2015 № 322-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.10.2018 № 184-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

221-бап. Жер асты суларын барлау және (немесе) шығару кезiндегi экологиялық талаптар

      Ескерту. 221-бап алып тасталды - ҚР 27.12.2017 № 126-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі).

222-бап. Су асты кабельдерi мен құбырларын жобалау, төсеу және пайдалану кезiндегi экологиялық талаптар

      1. Әрбiр нақты объектiнi салу мен пайдалануға арналған трассалар, конструкциялар, жабдықтар, технологиялар мен техникалық құралдар орналастырылатын жерлердi таңдау қоршаған ортаға тигiзетiн терiс әсердi азайту мақсатында баламалы негiзде жүргiзiлуге тиiс.

      2. Құбыр трассасына немесе су асты кабельдерiне бес жүз метрден жақын арақашықтықта бұрғылау-жару жұмыстарына және пневматикалық және басқа да қуатты толқындар (сейсмикалық дабыл) тудыру көздерiмен сейсмикалық барлауға тыйым салынады.

      3. Құбырлар мен су асты кабельдерi трассаларын кесiп өтетiн жолмен сейсмикалық косты сүйреуге және балық аулау кемелерiне тралмен балық аулауға тыйым салынады.

      4. Салынуға тиiс құбырлар мен соған iлеспе инженерлiк құрылыстарды жобалау:

      1) олардың берiктiгiнiң, қауiпсiздiгiнiң, олардың техникалық жай-күйiн қорғау мен бақылаудың жоғары деңгейi;

      2) кездейсоқ ахуалдарға жедел ден қою мүмкiндiгi;

      3) жөндеу-қалпына келтiру жұмыстарының жеделдiгi мен сапасы;

      4) қоршаған ортаға терiс әсердiң неғұрлым аз болуы қамтамасыз етiлуге тиiс.

      5. Жобада мiндеттi түрде құрылыс, санитарлық-эпидемиологиялық нормалар мен ережелердiң талаптарына, сондай-ақ қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның нұсқамалық құжаттарына сәйкес келетiн дербес "Қоршаған ортаны қорғау" бөлiмi болуға тиiс.

      6. Жобалау-сметалық құжаттамалардың толықтығы мен дұрыстығына тапсырыс берушi мен жобаны әзiрлеушi жауап бередi.

      7. Алып тасталды - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      8. Құбыр төсеу жобаларында құрылыстарды салған және кейiннен пайдаланған кезде оларды қорғау жөнiндегi шаралар көзделу қажет. Құрылыстың әрбiр кезеңiнде және көмiрсутегi шикiзаты мен оның өңделген өнiмдерi тасымалданатын құбырды пайдаланған кезде қоршаған ортаны, сондай-ақ тәуекелi жоғары объектiлерге жататын құбырларды қорғау жөнiнде шаралар қабылдануға тиiс.

      9. Құбырлардың кеме жүзетiн өзендермен және каналдармен қиысу орындары жағалауларда навигациялық белгiлермен белгiленедi. Навигациялық белгiлер магистральдық құбыр салған кезде Қазақстан Республикасының iшкi су көлiгi саласындағы заңнамасына сәйкес орнатылады.

      10. Құбырлардың зақымдану ықтималдығын болғызбау үшiн оларды төсеудiң кез келген түрiнде күзет аймағы:

      1) су асты өтпе жолдарының бойымен - өтпе жолдардың шеткi сызықтарының осiнен әрбiр жағынан жүз метр қашықтықтағы, параллель жазықтар арасында орналасқан, су үстiнен түбiне дейiнгi су кеңiстiгiнiң учаскесi түрiнде;

      2) өнiмдi тасымалдауға дайындаудың технологиялық қондырғыларының, басты және аралық, қайта айдайтын және құятын насос станцияларының, резервуарлық парктердiң, компрессорлық және газ бөлетiн станциялардың, өнiм өлшейтiн тораптардың құятын және ағызатын эстакадалардың, мұнай мен мұнай өнiмдерiн қыздыратын пункттердiң айналасында - аталған oбъектiлер аумағы шекараларының жан-жағынан жүз метр қашықтықта орналасқан тұйық сызықпен шектелген жер учаскесi түрiнде белгiленедi.

      11. Күзет аймақтарын, оның құрамына кiретiн коммуникациялар мен объектiлердi қоса, құбырлардың нақты жағдайының материалдары оларды аудандық жер пайдалану карталарына енгiзу үшiн тиiстi жергiлiктi атқарушы органдарға берiлуге тиiс. Жергiлiктi атқарушы органдар мүдделi заңды тұлғаларға олардың сұраулары бойынша құбырлардың орналасқан жерi туралы мәлiметтер бередi.

      12. Құбырлардың күзетiлетiн аймақтарында олардың қалыпты пайдаланылуының бұзылуына не бүлiнуiне әкеп соғуы мүмкiн iс-әрекет жасауға:

      1) навигациялық айырым белгiлерiн, бақылау-өлшеу пункттерiнiң орнын ауыстыруға, оларды көмуге және сындыруға;

      2) кабель байланысының қызмет көрсетiлмейтiн пункттерiнiң люктерiн, қақпалары мен есiктерiн, тораптық арматуралар тораптарының қоршауларын, катодтық және сорғыту қорғаныс қондырғыларын, желiлiк және қарап көруге арналған құдықтар мен басқа да желiлiк қондырғыларды ашуға, крандар мен жылжытқыштарды ашып, жабуға, байланыс, энергиямен жабдықтау және құбырлар телемеханикасы құралдарын қосуға немесе ажыратуға;

      3) қоқыс үйiндiлерiне айналдыруға, қышқылдар, тұздар мен сiлтiлер ерiтiндiлерiн төгуге;

      4) жағалауларды бекiтетiн құрылыстарды, су өткiзетiн қондырғыларды, құбырларды бұзылудан, ал iргелес аумақтар мен айналадағы жердi тасылатын өнiмдердiң авариялық жайылып төгiлуден сақтайтын топырақтан жасалған немесе өзге құрылыстарды (қондырғыларды) бұзуға;

      5) зәкiр тастауға, түсiрiлген зәкiрлермен, шынжырлармен, лоттармен, ысырғыштармен және тралдармен өтуге, түбiн тереңдететiн және топырағын аршитын жұмыстар жүргiзуге;

      6) от жағуға және ашық немесе жабық от көздерiн орналастыруға тыйым салынады.

      13. Құбырлардың күзетiлетiн аймақтарында магистральдық құбыр желiсi меншiк иесiнiң жазбаша рұқсатынсыз кез келген жұмысты атқаруға, оның iшiнде ұңғымалар, шурфтар орнатумен және топырақ сынамасын алумен байланысты геологиялық-түсiру, геологиялық-барлау, iздеу, геодезиялық және басқа iздестiру жұмыстарына, сондай-ақ жару жұмыстарын жасауға тыйым салынады. Құбырлардың күзетiлетiн аймақтарында жару жұмыстарын жүргiзуге жазбаша рұқсат осы жұмыстарды жүргiзетiн ұйым Жару жұмыстары кезiндегi қауiпсiздiктiң бiрыңғай ережелерiнде көзделген тиiстi материалдарды табыс еткеннен кейiн ғана берiледi.

      14. Құрамында күкiрттi сутегi бар мұнай және су авариялық жағдайда төгiлген кезде оларды дереу жинау және сол жерде залалсыздандыру немесе көмуге алып кету керек.

      15. Газ-, мұнай-, конденсат құбырлары қиылысатын темiр және су жолдарына, автомобиль жолдарына, жыраларға және басқа да табиғи кедергiлерге, бұрылыс бұрыштарына, адамдар көп жиналуы мүмкiн пункттерге, газ-, мұнай-, конденсат құбырлары технологиялық тораптарына тиiстi қауiпсiздiк белгiлерi мен жазбалар қойылады. Аталған жерлер үшiн жобада шығарындылардың қауiптiлiгiн болғызбайтын немесе азайтатын қосымша iс-шаралар көзделуге тиiс.

      Ескерту. 222-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

223-бап. Сақтық аймағы шегiнде жер қойнауын пайдалану жөнiндегi операцияларды жүргiзу кезiндегi экологиялық талаптар

      1. Сақтық аймағы шегiнде жер қойнауын пайдалану жөнiндегi операцияларды жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушы оларды су деңгейi көтерiлген жағдайда теңiздiң ластануын болғызбайтындай немесе барынша азайтатындай етiп жүргiзуге мiндеттi.

      2. Сақтық аймағы шегiнде жер қойнауын пайдалану жөнiндегi операцияларды жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушы, өзiнiң келiсiмшарт аумағында теңiз ластанған жағдайда, жер қойнауын пайдаланушының кiнәсi болмаса да, қоршаған ортаға, жеке немесе заңды тұлғаларға келтiрiлген залал мен шығындар үшiн жауаптылықта болады.

33-тарау. СУДЫ ПАЙДАЛАНУ КЕЗIНДЕГI ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛАПТАР

224-бап. Су объектiлерiн пайдалану кезiндегiэкологиялық талаптар

      1. Су объектiлерiнде суды ортақ пайдалану Қазақстан Республикасының су заңнамасында белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.

      2. Жеке және заңды тұлғалар облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) жергiлiктi өкiлдi органдары белгiлеген суды ортақ пайдалану ережелерiн сақтауға мiндеттi.

      3. Су объектiлерiнiң жай-күйiне әсер ететiн кәсiпорындар мен басқа да құрылыстарды орналастыру қоршаған ортаны қорғаудың, жер қойнауын қорғаудың, санитарлық-эпидемиологиялық, өнеркәсiптiк қауiпсiздiктi, су ресурстарын молайту мен ұтымды пайдаланудың талаптары мен ережелерiн сақтай отырып, сондай-ақ аталған объектiлер қызметiнiң экологиялық салдарлар ескерiле отырып жүргiзiледi.

      4. Су объектiлерiнiң жай-күйiне әсер ететiн кәсiпорындар мен басқа да құрылыстарды салу, реконструкциялау, пайдалану, консервациялау, жою, қоршаған ортаны қорғау, су қорын пайдалану және қорғау саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органдардың және санитариялық-эпидемиологиялық қызмет мемлекеттiк органының (эпидемиялық маңыздылығы жоғары объектілерге жатқызылған объектілерге) оң қорытындылары болған кезде жүзеге асырылады.

      Ескерту. 224-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 28.12.2018 № 210-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

224-1-бап. Жерасты суларын пайдалану кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Жер асты суларын алу және пайдалану үшін Қазақстан Республикасының Су кодексіне сәйкес берілетін арнайы су пайдалануға рұқсат негіз болып табылады.

      2. Тәулігіне екі мың текше метрден басталатын көлемде жерасты суларын алу мен пайдалануды жүзеге асыруға негіз болатын жоба (технологиялық схема) мемлекеттік экологиялық сараптамаға жатады.

      3. Табиғат пайдаланушылар жерасты суларын барлауды, тәулігіне екі мың текше метрден басталатын көлемде тартуды және (немесе) пайдалануды жүргізу кезінде өз есебінен жерасты суларының кен орындарын әзірлеудің жаңа тәсілдері мен технологиялық схемаларын іздестіру және қолда барын жетілдіру жөніндегі ғылыми-зерттеу және жобалау-конструкторлық жұмыстарын жүргізуге, технологиялық жабдықты, үздіксіз және кезеңдік бақылау құралдарын жаңғыртуға, жерасты суларын ұтымды пайдалануда және оның тартылу мен ластанудан сақталуын, жер қойнауы мен қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз етуге міндетті.

      4. Арнайы су пайдалануға рұқсаттар шарттарында көзделмеген мақсаттар үшін немесе осы шарттарды бұза отырып жерасты суларын тартуға және (немесе) пайдалануға тыйым салынады.

      5. Жерасты суларын барлау, тарту және (немесе) олардың кен орындарын пайдалану арнайы су пайдалануға рұқсат шарттарына сәйкес, сондай-ақ Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасында көзделген нормалар мен талаптар сақталған кезде жүзеге асырылуға тиіс.

      6. Жерасты суларын барлауды, тартуды және (немесе) пайдалануды жүргізетін табиғат пайдаланушылар мыналарды қамтамасыз етуге міндетті:

      1) ұңғымаларды пайдаланудағы кемшіліктер есебінен судың мүлдем жоғалуын болғызбауға және оның сапалық қасиеттерінің жойылмауына қол жеткізілетін, жерасты суларын ұтымды барлау, тарту және (немесе) пайдалану;

      2) су тұтқыш жиектерінің ластану ықтималдығын болғызбау;

      3) әртүрлі су тұтқыш жиектердегі судың араласып кету және бір жиектерден екіншіге ағып кету ықтималдығын, егер бұл жобада көзделмесе, болғызбау;

      4) жерасты суларын бақылаусыз реттелмей шығаруға жол бермеу, ал авариялық жағдайларда су ысырабын жою жөніндегі шараларды шұғыл қолдану;

      5) құрамында пайдалы құрауыштар бар жерасты суларын кешенді пайдалану;

      6) атмосфералық ауаны, жерүсті қабатын, ормандарды, суларды және басқа да табиғи объектілерді, сондай-ақ ғимараттар мен құрылысжайларды су пайдалануға байланысты жұмыстардың зиянды әсерінен қорғау;

      7) жерасты суларын барлау, тарту және (немесе) пайдалану процесінде жарамсыз күйге келтірілген жер учаскелерінде қалпына келтіру жұмыстары кешенін жүргізу.

      7. Табиғат пайдаланушы гидрогеологиялық ұңғымаларды, оның ішінде өздігінен ағатын және барлау ұңғымаларын, сондай-ақ іске қосуға жарамсыз немесе пайдаланылуы тоқтатылған ұңғымаларды Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен реттегіш құрылғылармен жабдықтауға, консервациялауға немесе жоюға тиіс.

      8. Егер жер қойнауы басқа пайдалы қазбаларды барлау мен өндіру үшін пайдаланылған кезде су тұтқыш жиектер ашылса, табиғат пайдаланушы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жерасты су объектілерін қорғау жөнінде шаралар қолдануы қажет және бұл жөнінде қоршаған ортаны қорғау, су қорын пайдалану және қорғау саласындағы, жер қойнауын зерттеу жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органдарға, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органға хабарлауға тиіс.

      9. Ашылған жерасты су тұтқыш жиектері олардың ластануын болғызбайтын сенімді оқшаулаумен қамтамасыз етілуге тиіс.

      10. Шаруашылық-ауыз сумен жабдықтау көздері ретінде пайдаланылуы мүмкін су тұтқыш жиектері ашылған кезде бұрғылау мен цемент ерітінділерін дайындау (өңдеу) үшін қолданылатын химиялық реагенттердің қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен келісілген уыттылық сипаттамасы болуға тиіс.

      11. Қазақстан Республикасының Су кодексінде және "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" Қазақстан Республикасының Кодексінде көзделген жағдайларды қоспағанда, ауыз суға жарамды сапасы бар жерасты суларын шаруашылық-ауыз сумен жабдықтауға байланысты емес мұқтаждық үшін пайдалануға жол берілмейді.

      12. Жерасты суларының су тартуларын су реттегіш құрылғылармен, су өлшегіш аспаптармен жабдықтамай, сондай-ақ санитариялық қорғау аймақтарын белгілемей және жерасты су объектілерінің жай-күйі көрсеткіштерін байқау пункттерін құрмай оларды пайдалануға беруге тыйым салынды.

      13. Табиғат пайдаланушылар қоршаған ортаны қорғау саласындағы, жер қойнауын зерттеу жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органдармен, халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органмен келісу бойынша су қорын пайдалану және қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген жерасты су объектілеріне зиянды әсерлердің шекті жол берілетін нормативтерін сақтауға міндетті.

      14. Жерасты су объектілерін пайдалануға байланысты су тартуларды орналастыру, жобалау, салу, пайдалануға беру және пайдалану кезінде олардың жерүсті су объектілеріне және қоршаған ортаға зиянды әсерін (аумақты су басуын, жердің шөлейттенуін, батпақтануын, топырақтың көшуі мен шөгуін) болғызбайтын шаралар көзделуге тиіс.

      15. Табиғат пайдаланушылар жерасты суларын мемлекеттік есепке алуды қамтамасыз ету, олардың пайдаланылуын бақылау және қоршаған ортаны қорғау мақсатында:

      1) жерасты су объектілерінен тартылатын және оларға ағызылатын судың бастапқы есебін қоршаған ортаны қорғау, су қорын пайдалану және қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдармен келісу бойынша жер қойнауын зерттеу жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілейтін тәртіппен және мерзімдерде жүргізеді;

      2) су тарту және су ағызу құрылысжайларын су шығындарын өлшегіш құралдармен жабдықтайды, сондай-ақ өздігінен ағатын ұңғымаларға реттегіш құрылғылар орнатады;

      3) жерасты сулары кен орындарының ағымдағы игерілуіне бақылауды, ұңғымалардың жұмысына жедел бақылауды және технологиялық режимнің орындалуына бақылауды кен орындарын әзірлеудің бекітілген жобасына немесе технологиялық схемаға сәйкес жүргізеді. Бақылаудың кезеңділігі әзірлеу жобасында (технологиялық схемада) белгіленеді;

      4) мемлекеттік статистика саласындағы уәкілетті орган бекітетін статистикалық әдіснамаға сәйкес жерасты суларын пайдалану туралы бастапқы статистикалық деректерді ұсынады.

      16. Осы баптың 1-5, 7, 11-13 және 15-тармақтарының талаптары пайдалы қатты қазбаларды барлау және (немесе) өндіру кезінде ілеспе алынған жерасты (шахта, карьер, кеніш) суларына қолданылмайды.

      Ескерту. 33-тарау 224-1-баппен толықтырылды - ҚР 27.12.2017 № 126-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

225-бап. Сарқынды суды ағызып жiберу кезiндегi экологиялық талаптар

      1. Табиғи су объектiлерiн сарқынды суды ағызып жiберу үшiн пайдалануға осы баптың 2-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, тыйым салынады.

      2. Қоршаған ортаға эмиссияға тиiстi экологиялық рұқсат бар болған кезде сарқынды суды жер үстi су объектiлерiне және жер қойнауына ағызып жiберуге жол берiледi.

      Бұл ретте сарқынды суларды жерүсті су объектілеріне ағызуға – су қорын пайдалану және қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның рұқсаты бойынша, сарқынды суларды жер қойнауына ағызуға жер қойнауын пайдалануға арналған тиісті лицензия немесе келісімшарт болған кезде жол беріледі.

      3. Сарқынды суларды жинағыштары және (немесе) сарқынды суларды табиғи биологиялық тазартуға арналған жасанды су объектілері бар табиғат пайдаланушылар олардың қоршаған ортаға әсерiн болғызбау жөніндегі қажеттi шараларды қолдануға, сондай-ақ оларды пайдалану тоқтатылғаннан кейiн жерлердi рекультивациялауды жүзеге асыруға мiндеттi.

      3-1. Жинақталған сарқынды суды кәдеге жаратудың немесе қалдықсыз өндіріске ауыстырудың басқа әдістерін қолданудың мүмкін еместігі негізделген кезде жаңа жинақтауыш-буландырғыштар құруға (қолданыстағыларын кеңейтуге) облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарының рұқсаты бойынша жол беріледі.

      Жобаланған (пайдалануға жаңадан берілетін) өндірістік сарқынды суларды жинақтауыш-буландырғыштарға:

      1) сүзгіге қарсы экранның болуы;

      2) мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысы бар жобалық шешімдерге сәйкес нормативтік-тазартылған сарқынды суды орналастыру талаптары қойылады.

      4. Табиғат пайдаланушы ластаушы заттардың сарқынды суда белгiленген шоғырлану нормативтерiн асыра немесе сарқынды судың құрамына экологиялық рұқсатта көзделмеген жаңа заттарды қоса алмайды. Аталған талаптар бұзылған кезде сарқынды суды ағызып жiберу тоқтатылуға тиiс. Беткі су айдынына ағызылатын су мөлдiр, бояусыз, иiссiз болуға, құрамында ауру тудыратын бактериялар және гигиеналық нормативтерден асатын шоғырлануларда адамның денсаулығы мен жануарлар үшiн зиянды заттар болмауға тиiс. Ағызылатын судың температурасы Цельсий бойынша 30 градустан аспауға тиiс.

      5. Ағызылатын суда бетон мен металды бүлдiрiп-бұзатын заттар болмауға тиiс.

      6. Сарқынды суды, олардың тазалану деңгейiне қарамастан, орталықтандырылған ауыз сумен жабдықтау көздерiнiң санитарлық қорғалу аймақтарындағы, курорттардағы, суға түсуге арналған жерлердегi су айдындарына ағызып жiберуге жол берiлмейдi.

      7. Сарқынды суды су объектілеріне, жер қойнауына, сарқынды су жинақтауыштарға, жергілікті жердің рельефіне ағызуды жүзеге асыратын немесе су бөлудің тұйықталған циклінде жұмыс істейтін табиғат пайдаланушылар Қазақстан Республикасының су заңнамасына сәйкес су көлемін есептеу аспаптарын пайдалануға және су тұтыну мен су бөлуді есепке алу журналын жүргізуге тиіс.

      8. Тау-кен металлургиясы кәсіпорындарының шахта және карьер суларын жинақтауыш тоғандарға және (немесе) буландырғыш тоғандарға, сондай-ақ сумен суыту үшін пайдаланылатын суларды сумен жабдықтаудың тұйықталған (айналымды) жүйесінде орналасқан жинақтауыштарға ағызуды қоспағанда, сарқынды суларды алдын ала тазартусыз су объектілеріне, жергілікті жердің рельефіне және сарқынды су жинақтауыштарға ағызуға тыйым салынады.

      Ескерту. 225-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2015 № 322-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) ; 05.04.2017 № 56-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

34-тарау. ОРМАНДАРДЫ ЖӘНЕ ӨЗГЕ ДЕ ӨСIМДIКТЕРДI ПАЙДАЛАНУ
КЕЗIНДЕГI ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛАПТАР

226-бап. Аралық пайдалану мақсатында ағаш кесудi жүзеге асырған кезiндегi экологиялық талаптар

      Мемлекеттiк орман қоры санатындағы ормандарда бағалылығы төмен және қорғаныштық, су сақтау және басқа экологиялық функцияларын жоғалта бастаған екпелердi реконструкциялаумен байланысты ағаш кесу мемлекеттiк экологиялық сараптаманың оң қорытындысы болған кезде орман шаруашылығы саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органның рұқсаты бойынша ғана жүргiзiледi.

227-бап. Мемлекеттiк орман қоры учаскелерiнде орман пайдалануды жүзеге асыру кезiндегi экологиялық талаптар

      Мемлекеттiк орман қоры учаскелерiнде орман пайдалануды жүзеге асырған кезде орман пайдаланушылар:

      1) жұмысты топырақ эрозиясының пайда болуына жол бермейтiн, ормандардың жай-күйi мен молықтырылуына, сондай-ақ су және басқа да табиғи объектiлердiң жай-күйiне терiс әсердi болдырмайтын немесе оны шектейтiн және жануарлар дүниесi мен олардың тiршiлiк ету ортасының сақталуын қамтамасыз ететiн тәсiлдермен жүргiзуге;

      2) ағаш сүрегiн дайындаған кезде мемлекеттiк экологиялық сараптамадан өткен жобаларда көзделген техника мен технологияны пайдалана отырып, ормандарды табиғи түрде молықтыру үшiн оңтайлы жағдайларды сақтау жөнiндегi талаптарды ұстануға;

      3) ағашы кесiлетiн жерлерде оны дайындау мен тасып әкетудiң белгiленген мерзiмi аяқталған соң кесiлмеген және дайындалған ағаш сүректерiн қалдырмауға;

      4) ағаш сүрегiн дайындаумен бiр мезгiлде кеспеағаш аймағын кесiлген ағаштардың қалдықтарынан тазартуды жүргiзуге;

      5) мемлекеттiк орман қорының орман пайдалануға бөлiнген учаскелерiнде ағаштың заңсыз кесiлуiне және Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын өзгедей бұзуға жол бермеуге;

      6) мемлекеттiк орман қоры учаскелерiнде басты мақсатта пайдалану үшiн ағаш кескен кезде, орман орналастыру жобасына сәйкес, орманды қайта жаңартуды қоса алғанда, ағашы кесiлген алаңның екi еселенген мөлшерiнен астам алаңға ағаш отырғызуды жүзеге асыруға;

      7) ағашы кесiлген жерлерде және өздерiнiң қызметi нәтижесiнде өскiндерi жойылған, ағаш пен бұта өсiмдiктерi құрып кеткен алаңдарда ормандарды молықтыруды өз есебiнен жүзеге асыруға;

      8) ормандардың санитарлық жай-күйiн қамтамасыз ету мен жақсарту жөнiндегi ережелердi сақтауға;

      9) ұзақ мерзiмдi орман пайдалану кезiнде мемлекеттiк орман қоры учаскелерiн орман зиянкестерi мен ауруларынан қорғау жөнiндегi iс-шараларды жүзеге асыруға;

      10) мемлекеттiк орман иеленушiлердi мемлекеттiк орман қорының орман пайдалану үшiн оларға бөлiп берген учаскелерiнде орман зиянкестерi мен ауруларының пайда болғаны туралы хабардар етуге;

      11) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен орман шаруашылығы саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органға және оның аумақтық органдарына, облыстардың (республикалық маңызы бар қалалардың, астананың) жергiлiктi атқарушы органдарына және мемлекеттiк статистика саласындағы уәкілетті органға орман қорының мемлекеттiк есебiн, мемлекеттiк орман кадастрын, мемлекеттiк орман мониторингiн жүргiзу, орман пайдалану төлемақысының мөлшерiн анықтау үшiн қажеттi ақпаратты берiп тұруға мiндеттi.

      Ескерту. 227-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.03.19 № 258-IV); 28.12.2018 № 210-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
     

228-бап. Мемлекеттiк орман қоры учаскелерiнде орман шаруашылығын ұйымдастыру кезiндегi экологиялық талаптар

      1. Мемлекеттiк орман қоры учаскелерiнде орман шаруашылығын жүргiзу ормандардың ресурстық және экологиялық әлеуетiн арттыруды қамтамасыз етуге тиiс.

      2. Мемлекеттiк орман қоры учаскелерiнде ормандардың ресурстық және экологиялық әлеуетiн арттыру ағаш кесудiң ғылыми негiзделген жүйесiн iске асыру, ормандарды молықтыру, олардың тұқымдық құрамын жақсарту, селекциялық-гендiк негiзде тұрақты ормандық тұқым базасын жасау және оны тиiмдi пайдалану, су-орман мелиорациясы, күтiп-баптау үшiн ағаш кесу мен санитарлық ағаш кесудi қоса алғанда, орманды күтiп-баптау, орман шаруашылығы мақсатында жол салу, басқа да орман шаруашылығы iс-шараларын өткiзу нәтижесiнде жүзеге асырылады.

      3. Мемлекеттiк орман қоры учаскелерiнде ормандардың ресурстық және экологиялық әлеуетiн арттыру жөнiндегi iс-шараларды орман мекемелерi мен орман пайдаланушылар орман орналастыру жобаларына сәйкес жүргiзедi.

229-бап. Ормандарды молықтыру мен орман өсiру кезiндегiэкологиялық талаптар

      1. Ормандарды молықтыру мақсаты мемлекеттiк орман қорының ағашы кесiлген, өртелген және бұрын орман өскен өзге де аумақтарында орманды уақытында қалпына келтiру, ормандардың тұқымдық құрамын жақсарту, олардың өнiмдiлiгiн арттыру, мемлекеттiк орман қоры жерлерiнiң ұтымды пайдаланылуын қамтамасыз ету болып табылады.

      2. Орман өсiрудiң мақсаты бұрын орман өспеген аумақтарда екпелер отырғызу болып табылады.

      3. Мемлекеттiк орман қоры учаскелерiнде ормандарды молықтыру жөнiндегi iс-шаралар орман өсiру жағдайлары мен экономикалық мақсатқа сәйкестiгi ескерiле отырып, экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық талаптар сақталып, неғұрлым қысқа мерзiмде өнiмдiлiгi жоғары және төзiмдi екпелер жасауды қамтамасыз ететiн тәсiлдермен жүргiзiлуге тиiс.

      4. Мемлекеттiк орман қорында ормандарды молықтыру мен орман өсiру жөнiндегі жұмыстар көлемi мемлекеттiк экологиялық сараптамадан өткен жобалармен айқындалады.

230-бап. Ормандарды молықтыру мен орман өсiру үшiн орман тұқымдары мен екпе материалдарды дайындау, өңдеу, сақтау, орнын ауыстыру, сату және пайдалану кезiндегi экологиялық талаптар

      1. Сатуға және егу үшiн пайдалануға жататын орман тұқымдарының егу сапасын, олардың ұлттық стандарттарға, техникалық шарттарға және орман тұқым шаруашылығы жөнiндегi басқа да нормативтiк құжаттарға сәйкестiгiн айқындауды орман шаруашылығы саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органның мамандандырылған ұйымдары жүзеге асырады.

      2. Осы баптың 1-тармағында белгiленген талаптарға сәйкестiгi тексеруден өтпеген орман тұқымдарын сату мен егуге тыйым салынады.

      3. Селекциялық-тұқым шаруашылығы мақсатындағы объектiлердi қалыптастыру, оларды мемлекеттiк орман қоры учаскелерiнде пайдаланудың режимiн белгiлеу мемлекеттiк-экологиялық сараптамадан өткен жобалармен айқындалады.

      Ескерту. 230-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.07.10 № 31-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
     

231-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда ормандарды молықтырған және орман өсiрген кезде мемлекеттiк орман қорының учаскелерiн пайдалану кезiндегi экологиялық талаптар

      Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда ормандарды молықтырған және орман өсiрген кезде мемлекеттiк орман қорының учаскелерiн пайдалану Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

232-бап. Қалалық ормандар мен орман саябақтарында орманды пайдалану кезiндегi экологиялық талаптар

      Қалалардың шекарасы шегінде орналасқан ормандар (қала ормандары мен орманды саябақтар) халықтың тынығуына, мәдени-сауықтыру және спорт шараларын өткiзуге, сондай-ақ қолайлы қоршаған ортаны сақтауға арналған. Қалалық ормандарда және орманды саябақтарда басты мақсатта пайдалану үшiн ағаш кесуге және осы ормандардың мақсатымен сыйыспайтын орман пайдаланудың өзге де түрлерiн жүзеге асыруға тыйым салынады.

233-бап. Жер учаскелерiнiң меншiк иелерiне немесе жер пайдаланушыларға пайдалануға берiлген мемлекеттiк орман қоры учаскелерiнде ағаш және бұта өсiмдiктерiн күзету, қорғау, молықтыру және пайдалану кезiндегi экологиялық талаптар

      1. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен жер учаскелерiнiң меншiк иелерiне немесе жер пайдаланушыларға ауыл және орман шаруашылықтарын кешендi жүргiзу үшiн берiлген мемлекеттiк орман қоры учаскелерiнде ағаш және бұта өсiмдiктерiн күзету, қорғау, молықтыру және пайдалану Қазақстан Республикасының Орман кодексiнің талаптарына сәйкес жүргiзiледi.

      2. Пайдалануына мемлекеттiк орман қоры учаскелерi берiлген жер учаскелерiнiң меншiк иелерi немесе жер пайдаланушылар Қазақстан Республикасының Орман кодексiнде белгiленген тәртiппен оларда орман орналастыру жұмыстарын жүргiзуге және орман қорының мемлекеттiк есебiн жүргiзуге қатысуға мiндеттi.

      3. Осы баптың 1-тармағында көрсетiлген ағаш және бұта өсiмдiктерiнiң жай-күйiн, күзетiлуiн, қорғалуын, пайдаланылуы мен молықтырылуын бақылауды орман шаруашылығы саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк орган жүзеге асырады.

234-бап. Басқа меншiк иелерiнiң немесе жер пайдаланушылардың жер учаскелерi арасында орналасқан мемлекеттiк орман қоры учаскелерiн күзету, қорғау, пайдалану, мемлекеттiк орман қоры учаскелерiнде ормандарды молықтыру кезiндегi экологиялық талаптар

      1. Басқа меншiк иелерiнiң немесе жер пайдаланушылардың жер учаскелерi арасында орналасқан мемлекеттiк орман қоры учаскелерiн күзетудi, қорғауды, пайдалануды, мемлекеттiк орман қоры учаскелерiнде ормандарды молықтыруды жүзеге асыру үшiн мемлекеттiк орман иеленушiлердiң Қазақстан Республикасының Жер кодексiнде белгiленген тәртiппен бөтен жер учаскесiн шектеулi мақсатта пайдалану (сервитут) құқығы бар.

      2. Табиғи өсiп шығатын ормандарды сыртқы қолайсыз әсерлерден қорғау үшiн басқа меншiк иелерiнiң немесе жер пайдаланушылардың жер учаскелерi арасында орналасқан мемлекеттiк орман қоры учаскелерiнiң шекарасын бойлай енi жиырма метр болатын күзет аймақтары белгiленедi.

      3. Күзет аймағы шегiнде мемлекеттiк орман қоры учаскесiнiң жай-күйiне керi әсер ететiн кез келген қызметке тыйым салынады.

235-бап. Темiр жолдарға, автомобиль жолдарына, каналдарға, магистральдық құбырларға және басқа да желiлiк құрылыстарға бөлiп берiлген белдеулердегi қорғаныштық екпелердi күзету, қорғау және пайдалану кезiндегi экологиялық талаптар

      1. Темiр жолдарға, автомобиль жолдарына, каналдарға, магистральдық құбырларға және басқа да желiлiк құрылыстарға бөлiп берiлген белдеулерде орналасқан қорғаныштық екпелер осы объектiлердi қолайсыз табиғи құбылыстардан қорғауға, қоршаған ортаның ластануын болдырмауға, шудың әсерiн азайтуға арналған.

      2. Темiр жолдарға, автомобиль жолдарына, каналдарға, магистральдық құбырларға және басқа да желiлiк құрылыстарға бөлiп берiлген белдеулердегi қорғаныштық екпелерде, қорғаныштық екпелер жасау жобаларына сәйкес орманды күтiп-баптау үшiн кесуге, санитарлық кесуге, бағалылығы төмен екпелердi, сондай-ақ қорғаныштық, су сақтау және басқа да функцияларын жоғалта бастаған екпелердi реконструкциялауға байланысты кесуге және өзге де мақсаттарда кесуге жол берiледi.

      3. Осы баптың 1-тармағында көрсетiлген қорғаныштық екпелердi күзетудi, қорғауды және пайдалануды, Қазақстан Республикасының Орман кодексiне сәйкес жер пайдаланушылар өздерi орналасқан жерлерде жүзеге асырады.

35-тарау. ЖАНУАРЛАР ДҮНИЕСIН ПАЙДАЛАНУ КЕЗIНДЕГI ЭКОЛОГИЯЛЫҚ
ТАЛАПТАР

236-бап. Жануарлар дүниесiн жалпы пайдалану кезiндегiэкологиялық талаптар

      1. Жануарлар дүниесiн жалпы пайдалану Қазақстан Республикасының жануарлар дүниесiн қорғау, өсiмiн молайту және пайдалану туралы заңнамасына сәйкес жануарлар дүниесi объектiлерiн табиғи ортадан алып қойылмай жүзеге асырылады.

      2. Жануарлар тiршiлiгiнiң пайдалы қасиеттерiн, сондай-ақ жануарлар дүниесi объектiлерiн ғылыми, мәдени-ағартушылық, тәрбиелiк, эстетикалық және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған басқа мақсаттарда пайдалану жануарлар дүниесiн жалпы пайдалану тәртiбiмен жүзеге асырылады.

      3. Жануарлар дүниесiн жалпы пайдалануды жүзеге асыру кезiнде жануарларды алып қоюға, олардың паналау орындарын және басқа да құрылыстарды қиратуға, жануарларды көбею кезеңiнде мазалауға, жануарлардың тiршiлiк ету ортасын бұзуға және олардың көбею жағдайларын нашарлатуға тыйым салынады.

237-бап. Елдi мекендердi, кәсiпорындарды, темiр жолдарды, автомобиль жолдарын, магистральдық құбырларды, электр беру және байланыс желiлерiн, каналдарды, бөгеттердi, өзге де құрылыстар мен объектiлердi орналастыру, жобалау мен салу кезiндегi экологиялық талаптар

      1. Кәсiпорындар, құрылыстар мен басқа да объектiлер орналастырылатын орын, сондай-ақ жануарлар дүниесiнiң жай-күйiне әсер ететiн және әсер етуi мүмкiн жаңа техниканы, технологияны, материалдар мен заттарды енгiзу жануарлар дүниесiн қорғау, өсiмiн молайту және пайдалану және қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органдармен келiсiледi.

      2. Жануарларды және олардың тiршiлiк ету ортасын қорғау құралдарымен қамтамасыз етпей объектiлердi пайдалануға беруге және технологияларды қолдануға тыйым салынады.

      3. Елдi мекендердi, кәсiпорындарды, құрылыстар мен басқа да объектiлердi орналастыру, жобалау және салу, өндiрiстiк процестердi жүзеге асыру мен көлiк құралдарын пайдалану, қолданыстағы технологиялық процестердi жетiлдiру және олардың жаңаларын енгiзу, пайдаланылмайтын, жағалау маңындағы, батпақты, бұта басқан аумақтарды шаруашылық айналымына қосу, жерлердi мелиорациялау, орман ресурстарын және су объектiлерiн пайдалану, геологиялық-барлау жұмыстарын жүргiзу, пайдалы қазбаларды өндiру, ауыл шаруашылығы жануарлары жайылатын және оларды айдап өтетiн жерлердi айқындау, туристiк маршруттарды әзiрлеу мен халықтың жаппай тынығу орындарын ұйымдастыру кезiнде жануарлар дүниесi объектiлерiнiң тiршiлiк ету ортасын және көбею жағдайларын, жануарлардың өрiс аудару жолдары мен шоғырланған жерлерiн сақтау жөнiндегi iс-шаралар көзделуге және жүзеге асырылуға, сондай-ақ жабайы жануарлардың тiршiлiк ету ортасы ретiнде ерекше құнды болып табылатын учаскелерге қол сұғылмауы қамтамасыз етiлуге тиiс.

      4. Кәсiпорындар, құрылыстар мен басқа да объектiлер салу мен реконструкциялау жобаларын экологиялық сараптамадан өткiзу кезiнде олардың жануарлар дүниесiнiң жай-күйiне, тiршiлiк ету ортасына, жануарлардың өрiс аудару жолдарына және көбею жағдайларына әсерi мiндеттi түрде ескерiледi.

      5. Жеке және заңды тұлғалар жануарлар дүниесiнiң жай-күйiне әсер ететiн немесе әсер етуi мүмкiн кез келген қызметтi жүзеге асырған кезде жануарлардың тiршiлiк ету ортасының, көбею жағдайлары мен өрiс аудару жолдарының қорғалуын қамтамасыз етуге, сондай-ақ өндiрiстiк процестердi жүзеге асырған уақытта, оның iшiнде жануарларға қауiптi препараттарды, химиялық заттар мен қоспаларды сақтау, тасымалдау, қолдану, қалдықтарды жинап қою, жою, ауыл шаруашылығы, орман шаруашылығы, ағаш дайындау және басқа жұмыстар жүргiзген кезде, сондай-ақ электр желiлерi мен көлiк құралдарын пайдалану кезiнде жануарлардың қырылуын болдырмауға арналған iс-шараларды жүзеге асыруға мiндеттi.

      6. Темiр жолдарды, автомобиль жолдарын, магистральдық құбырларды, электр беру және байланыс желiлерiн, сондай-ақ каналдарды, бөгеттердi және өзге гидротехникалық құрылыстарды жобалау мен салу кезiнде жануарлардың өрiс аудару жолдарының сақталуын қамтамасыз ететiн iс-шаралар әзiрленуге және жүзеге асырылуға тиiс.

      7. Жануарлардың көбею жерлерiнде жоғары шуыл көздерi болып табылатын жару және басқа да жұмыстар жүргiзуге Қазақстан Республикасының заңнамасымен шек қойылады.

      8. Су объектiлерiнде гидротехникалық және басқа құрылыстарды пайдалану, су объектiлерiнiң гидрологиялық режимi мен олардан су тұтыну режимiн, сондай-ақ жабайы жануарлардың тiршiлiк ету ортасының жай-күйiне әсер ететiн және әсер етуi мүмкiн басқа да қызметтердi белгiлеу жануарлар дүниесiн қорғау талаптары, балық және аң шаруашылығы мүдделерi ескерiле отырып жүзеге асырады.

      Ескерту. 237-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

238-бап. Қамыстарды шабу мен құрғақ өсiмдiктердi өртеу кезiндегi экологиялық талаптар

      Қамыстарды шабу мен құрғақ өсiмдiктердi немесе оның қалдықтарын өртеуге жабайы фаунаның сақталуы жөнiндегi iс-шаралар әзiрлене отырып, жануарлар дүниесiн қорғау, өсiмiн молайту және пайдалану саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органның тиiстi рұқсаттарына сәйкес шаруашылыққа қажеттi жағдайда ғана жол берiледi.

      Ескерту. 238-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 11.04.2014 № 189-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

239-бап. Өсiмдiктердi қорғау құралдарын, минералдық тыңайтқыштар мен шаруашылық және өзге де қызметте пайдаланылатын басқа да препараттарды тасымалдау, сақтау мен қолдану, жаңа препараттар жасау кезiнде қойылатын экологиялық талаптар

      1. Өсiмдiктердi қорғау құралдарын, минералдық тыңайтқыштар мен шаруашылық және өзге де қызметте пайдаланылатын басқа да препараттарды тасымалдау, сақтау мен қолдану, жаңа препараттар жасау кезiнде жеке және заңды тұлғалар аталған препараттарды тасымалдау, сақтау мен қолдану ережелерiн сақтауға және жануарлардың ауыруы мен қырылуын болдырмауды қамтамасыз ету жөнiндегi iс-шараларды жүзеге асыруға мiндеттi.

      2. Жаңа препараттар жасаған кезде оларды қоршаған ортада қолданудың нормативтерi әзiрленуге тиiс.

      3. Жануарлардың қырылуын және олардың тiршiлiк ету ортасының нашарлауын болдырмау мақсатында қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган жануарлар дүниесiн қорғау, өсiмiн молайту және пайдалану саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органның ұсынысы бойынша пестицидтердiң, улы химикаттардың және басқа да химиялық препараттардың қолданылуы шектелетiн немесе оған тыйым салынатын жекелеген аумақтарды айқындай алады.

      4. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органмен және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органмен келісу бойынша өсімдіктер карантині жөніндегі уәкілетті орган бекіткен пестицидтердің тiзiмiне енгiзiлген пестицидтердi қолдануға рұқсат етiледi.

      4-1. Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында көзделген, құрамында жойылуы қиын органикалық ластауыштары бар пестицидтерді өндіруге және пайдалануға тыйым салынады. Осы заттардың экспорты мен импортына оларды жою мақсатында ғана рұқсат етіледі.

      5. Пестицидтердi осы баптың 4-тармағында аталған тiзiмге енгiзуге уыттылық зерттеулер, олармен жұмыс iстеуге гигиеналық регламенттеу жүргiзiлгеннен, гигиеналық және экологиялық нормативтер белгiленгеннен және осы пестицидтердi мемлекеттiк тiркеу жүзеге асырылғаннан кейiн жол берiледi.

      6. Пестицидтердi мемлекеттiк тiркеу қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органмен және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органмен келісу бойынша өсімдіктер карантині жөніндегі уәкілетті орган айқындаған тәртiппен жүргiзiледi.

      7. Минералдық тыңайтқыштар мен басқа да препараттарда ықтимал қауiптi химиялық және биологиялық заттар болған кезде, өсімдіктер карантині жөніндегі уәкілетті орган жануарлар дүниесiн қорғау, өсiмiн молайту және пайдалану саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органның немесе қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органның ұсынысы бойынша уыттылық зерттеулерiн жүргiзiп, соның негiзiнде осы минералдық тыңайтқыштар мен басқа да препараттар бойынша экологиялық нормативтер белгiленедi.

      8. Мыналарға:

      1) дала кемiргiштерiн құрту кезiнде, сондай-ақ жануарлардың жаппай құтыру iндетi және басқа аурулары болған жағдайларда жануарлар дүниесiн қорғау, өсiмiн молайту және пайдалану саласындағы уәкiлеттi мемлекеттiк органмен келісу бойынша улы химикаттар мен басқа да химиялық препараттар қолдануды қоспағанда, жануарлар дүниесі объектілерін жарғыш құрылғыларды, улы химикаттар мен басқа да химиялық препараттарды қолдана отырып аулауға;

      2) пестицидтердi, улы химикаттарды, минералдық тыңайтқыштар мен басқа да препараттарды:

      ерекше қорғалатын табиғи аумақтардағы қорық режимi аймақтарында;

      өрiс аудару және көбею кезеңiнде жануарлар жаппай топтасатын жерлердегi белгi қойылған тыныштық аймақтарында, сондай-ақ жабайы жануарлардың тiршiлiк ету ортасы ретiнде ерекше құнды болып табылатын учаскелерде;

      жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерінің белгі қойылған тіршілік ету және қолдан өсіру орындарында қолдануға;

      3) ауыл шаруашылығы және басқа да алқаптарда топыраққа сіңірілмеген және жабайы жануарлардың қоректенуі мүмкін уланған тұқымдарды жер бетінде қалдыруға тыйым салынады.

      9. Балық ресурстарын және басқа да су жануарларының тіршілік ету орталарын пестицидтермен улы химикаттармен және басқа да химиялық препараттармен ластанудан қорғау мақсатында балық шаруашылығы су айдындарының және (немесе) учаскелерінің қазіргі бар жағалауларынан екі километр шегінде:

      1) өсімдік зиянкестерімен, ауруларымен және арам шөптермен күресте авиация арқылы тозаңдату тәсілін қолдануға;

      2) пестицидтерді, улы химикаттарды, минералдық тыңайтқыштар мен мұнай өнімдерін сақтауға арналған қоймаларды салуға, авиахимиялық жұмыстар жүргізу үшін ұшу-қону жолақтарын, сондай-ақ жер бетіндегі аппаратураларды пестицидтермен, улы химикаттармен толтыру алаңдарын және қой тоғытуға арналған әуіттер орнатуға тыйым салынады.

      Ескерту. 239-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу трәтібін 2-б. қараңыз), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.01.25 № 548-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.10.2019 № 268-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

240-бап. Жануарлар түрлерін интродукциялау, реинтродукциялау және будандастыру кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Қазақстан Республикасының аумағында жануарлар түрлерін интродукциялауға, реинтродукциялауға және будандастыруға мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысы бар биологиялық негіздеме негізінде жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның рұқсаты бойынша ғылыми-зерттеу және шаруашылық мақсаттарда жол беріледі.

      2. Будандастырылған жануарларды үйреншікті ортаға интродукциялауға тыйым салынады.

      3. Жеке және заңды тұлғаларға жануарлар түрлерін өз бетінше интродукциялауға, реинтродукциялауға және будандастыруға тыйым салынады.

      4. Жабайы жануарларды, сондай-ақ жабайы жануарлармен шағылысуы немесе оларға зиян келтіруі мүмкін үй жануарларын еріксіз және (немесе) жартылай ерікті жағдайларда ұстайтын немесе өсіретін жеке және заңды тұлғалар осы жануарлардың табиғи ортаға шығуын болғызбау жөнінде іс-шаралар жүргізуге міндетті.

      Ескерту. 240-бап жаңа редакцияда - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

240-1-бап. Жануарларды Қазақстан Республикасына әкелу және Қазақстан Республикасынан әкету

      Жойылып кету қаупі төнген жабайы фауна мен флора түрлерімен халықаралық сауда туралы конвенцияның күші қолданылатын жануарларды Қазақстан Республикасына әкелуге және Қазақстан Республикасынан әкетуге жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган айқындаған тәртіппен берілетін рұқсат бойынша жол беріледі.

      Жануарларды Қазақстан Республикасынан үшінші елдерге әкету Қазақстан Республикасының заңнамасында және Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында айқындалған тәртіппен жүзеге асырылады.

      Ескерту. 35-тарау 240-1-баппен толықтырылды - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

241-бап. Аң аулау, аңшылық алқаптарын бекітіп беру, аңшылықты ұйымдастыру кезіндегі экологиялық талаптар

      Аң аулау, аңшылық алқаптарын бекітіп беру, сондай-ақ аңшылықты ұйымдастыруды жүргізу кезінде қойылатын экологиялық талаптар Қазақстан Республикасының жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы заңнамасында белгіленген тәртіппен айқындалады.

242-бап. Балық аулау кезіндегі экологиялық талаптар

      Ескерту. Тақырыпқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу трәтібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

      1. Балық аулау ережесі, балық аулау объектілері, балық шаруашылығы мен балық аулауды жүргізу үшін балық шаруашылығы су айдындарын және (немесе) учаскелерін бекітіп беру тәртібі, балық ресурстары мен басқа су жануарларын беру тәртібі Қазақстан Республикасының жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы заңнамасында белгіленеді.

      2. Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда жеке тұлғаларға жануарлар дүниесі объектілерін жалпы пайдалану тәртібімен балық шаруашылығы су айдындарының және (немесе) учаскелерінің резервтік қорында бір рет балық аулауға шыққанда бес килограмға дейін тегін әуесқойлық (спорттық) балық аулауға мүмкіндік беріледі. Бұл ретте жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы белгіленген ережелер, нормативтер, шектеулер мен тыйымдар сақталуға тиіс.

      3. Сулы-батпақты алқаптарда және балық ресурстарының және басқа да су жануарларының тіршілік ету және таралу орындарында гидромелиорациялық жұмыстар мұндай қызметтің жобалары мемлекеттік экологиялық сараптамадан өткеннен кейін жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның рұқсаты бойынша жүзеге асырылады.

      4. Балық аулау Қазақстан Республикасының жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы заңнамасында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

      Ескерту. 242-бапқа өзгерту енгізілді - ҚР 2010.01.21 № 242-IV (қолданысқа енгізілу трәтібін 2-б. қараңыз) Заңымен.
     

243-бап. Жануарлар тіршілігінің пайдалы қасиеттері мен өнімдерін пайдалану кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Жануарлар тіршілігінің пайдалы қасиеттері мен өнімдерін пайдалануға, жануарларды алып қоймағанда және жоймағанда, олардың тіршілік ету ортасын нашарлатпағанда және жануарларға зиян келтірмегенде, жол беріледі.

      2. Жабайы жануарларды олардың тіршілігінің өнімдерін алу мақсатында пайдалануға жануарларды алып қоймағанда және жоймағанда және олардың тіршілік ету ортасын нашарлатпағанда жол беріледі.

      3. Жабайы жануарларды олардың тіршілігінің өнімдерін алу мақсатында пайдалану жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген ережелер бойынша жүзеге асырылады.

244-бап. Зоологиялық коллекцияларға қойылатын экологиялық талаптар

      1. Жеке және заңды тұлғалар жануарларды табиғи ортадан алу жолымен зоологиялық коллекцияларды (жануарлар дүниесі объектілерінің тұлыптарын, жұмыртқаларын, препараттары мен бөліктерін, жануарлар дүниесі объектілерін, оның ішінде жабайы жануарлар зоопарктерін, зообақтарын, цирктерді, зоологиялық питомниктерді, аквариумдерді, океанарумдарды) жасауды және толықтыруды жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган беретін рұқсаттар негізінде жүзеге асырады.

      2. Ғылыми, мәдени-ағартушылық, оқу-тәрбиелік немесе эстетикалық құндылық болып табылатын және жалпымемлекеттік маңызы бар зоологиялық коллекциялар мемлекеттің есебіне алынуға тиіс.

      3. Зоологиялық коллекцияларды жасау, толықтыру, сақтау, пайдалану, иеліктен алу мен мемлекеттік есепке алу, олармен сауда жасау, сондай-ақ оларды Қазақстан Республикасына әкелу, одан тысқары жерлерге жөнелту мен әкету жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган белгілейтін ережелер бойынша жүзеге асырылады.

245-бап. Жануарлардың санын реттеу кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Халықтың денсаулығы мен қауіпсіздігі, ауылшаруашылық және басқа үй жануарлары ауруларын болдырмау, қоршаған ортаға, шаруашылық және басқа қызметке зиян келтіруді болдырмау мүддесінде жабайы жануарлардың жекелеген түрлерінің санын реттеуге бағытталған іс-шаралар жүзеге асырылады. Бұл шаралар жабайы жануарлардың тіршілік ету ортасының сақталуын қамтамасыз ететін және оларға зиян келтіруге жол бермейтін тәсілдермен жүзеге асырылуға тиіс.

      2. Жануарлар санын реттеу қағидаларын жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган бекітеді.

      Ескерту. 245-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

246-бап. Аңшылық және балық шаруашылығын жүргізу кезіндегі экологиялық талаптар

      Аңшылық және балық шаруашылығын жүргізу кезінде мынадай экологиялық талаптар қойылады:

      1) жануарлар дүниесі объектілерін ұтымды пайдалану, өз қызметінің нәтижесінде жануарлардың тіршілік ету ортасының экологиялық жай-күйінің нашарлауына жол бермеу, өндірістік процестерді жүзеге асырған уақытта табиғат қорғау технологияларын қолдану;

      2) жабайы жануарлардың саны мен пайдаланылуының бастапқы есебін жүргізу, олардың жай-күйін және аңшылық алқаптарының сипатын зерделеу, ол ақпаратты жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік органға беру;

      3) жануарларды аулаудың белгіленген қағидаларын, нормаларын, нормативтерін, лимиттері мен мерзімдерін сақтау;

      4) бекітіп берілген аумақтағы жануарлар дүниесінің объектілерін, соның ішінде құрып кету қаупі төнген жануарлар түрлерін қорғауды жүзеге асыру;

      5) жабайы жануарларды өсіруге, оның ішінде қолдан өсіруге, олардың тіршілік ету ортасын сақтауға және жақсартуға бағытталған кешенді іс-шараларды жүргізу;

      6) жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану мәселелері бойынша Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарында көзделген іс-шараларды жүзеге асыру;

      7) аурулардың алдын алу мен оларға қарсы күрестің кешенді іс-шараларын жүзеге асыру, жануарлар ауруларының анықталуы, олардың тіршілік ету ортасы жай-күйінің нашарлауы, жануарлардың құрып кету қаупінің туындауы және қырылу жағдайлары туралы жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану, ветеринария саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдарға, санитарлық-эпидемиологиялық қызметтің мемлекеттік органдарына дереу хабарлау;

      8) жануарлар дүниесі объектілерінің жай-күйі мен олардың тіршілік ету жағдайлары нашарлаған, жануарлардың көбею қабілеті төмендеген және олардың құрып кету қаупі туған жағдайда оларды пайдалануды өз бетімен тоқтату, жануарларға және олардың тіршілік ету ортасына теріс әсерді жою шараларын шұғыл қолдану.

      Ескерту. 246-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

247-бап. Жануарлар дүниесін пайдалануға лимиттер мен квоталар белгілеу кезіндегі экологиялық талаптар

      Жануарларды сақтау және өсімін молайту мақсатында Қазақстан Республикасының жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы заңнамасында белгіленген тәртіппен жануарлар дүниесін пайдалануға лимиттер мен квоталар белгіленеді.

248-бап. Жануарлар дүниесін биотехнология өнімдерінің зиянды әсерінен қорғау

      Микроорганизмдердің жаңа штаммдарын, биологиялық белсенді заттарды жасау, генетикалық түрлендірілген организмдерді жасап шығару, басқа да биотехнология өнімдерін өндіру мемлекеттік экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық сараптамалардың оң қорытындылары болған кезде жүзеге асырылады. Мұндай қорытындылар болмаған кезде көрсетілген организмдер мен заттарды пайдалануға тыйым салынады.

36-тарау. ЖАНУАРЛАРДЫҢ СИРЕК КЕЗДЕСЕТІН ЖӘНЕ ҚҰРЫП КЕТУ
ҚАУПІ ТӨНГЕН ТҮРЛЕРІН ҚОРҒАУ, ӨСІМІН МОЛАЙТУ, ЕРІКСІЗ ЖӘНЕ
ЖАРТЫЛАЙ ЕРІКТІ ЖАҒДАЙДА ӨСІРІП-ӨНДІРУ, ШЕКТЕУЛІ
ШАРУАШЫЛЫҚ ТҰРҒЫДА ПАЙДАЛАНУ ЖӨНІНДЕГІ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛАПТАР

249-бап. Жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерінің тізбесі

      1. Жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерінің тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді және ол Қазақстан Республикасының аумағында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының құрлықтық қайраңы мен айрықша экономикалық аймағында табиғи еркін жағдайда құрғақ жерде, суда, атмосферада және топырақта тұрақты немесе уақытша мекендейтін жануарлардың (омыртқалы және омыртқасыз) сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерін (шағын түрлерін, популяцияларын) қамтиды.

      2. Жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлеріне жатқызылған жануарлар мемлекеттік меншік болып табылады, ал еріксіз және (немесе) жартылай ерікті жағдайларда өсірілетін және ұсталатын жануарлар мемлекеттік меншікте де, жеке меншікте де болуы мүмкін.

      3. Жеке және заңды тұлғалар сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерге жатқызылған жануарларды Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген шекте және тәртіппен пайдалануға құқылы.

      Ескерту. 249-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

250-бап. Табиғи еркін жағдайда тіршілік ететін жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерін қорғау және өсімін молайту

      1. Жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерінің қырылуына, санының азаюына немесе тіршілік ету ортасының бұзылуына әкеп соқтыруы мүмкін іс-әрекеттерге жол берілмейді.

      2. Жеке және заңды тұлғалар бекітіп берілген аумақтар шегінде жануарларды қорғауды қамтамасыз етуге, сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерге жатқызылған жануарлардың қырылуының өздеріне белгілі болған немесе анықталған жағдайлары туралы жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік органға хабарлауға міндетті. Мұндай жағдайларды тексеру тәртібін жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган айқындайды.

      3. Дүлей зілзалалар кезінде және басқа да себептер салдарынан жануарлардың жаппай ауруы, оларға қырылу қаупі төнген жағдайларда, жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлеріне Қазақстан Республикасының жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы заңнамасына сәйкес көмек көрсетіледі.

      4. Жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлеріне жатқызылған жануарлардың қырылуын болдырмау мақсатында, Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімі бойынша ерекше жағдайларды қоспағанда, оларды алып қоюға тыйым салынады.

      5. Табиғи еркін жағдайда мекендейтін жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерінің өсімін молайту мақсатында:

      1) табиғи өсімін молайту жағдайларын жақсарту;

      2) қоныс аударту;

      3) қолдан өсірілген жануарларды тіршілік ету ортасына жіберу жүргізілуі мүмкін.

      6. Осы баптың 5-тармағында аталған іс-шаралар мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысын алған биологиялық негіздемелер негізінде жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның рұқсаты бойынша жүзеге асырылады.

      7. Табиғи еркін жағдайда мекендейтін жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерін қорғау және өсімін молайту үшін ерекше қорғалатын табиғи аумақтар құрылады, сондай-ақ олардың айналасында осы аймақтардың шегінде жануарлар дүниесінің жағдайына теріс әсер ететін кез келген қызметке тыйым сала отырып, күзет аймақтары белгіленуі мүмкін.

      8. Шаруашылық және өзге де қызметті жоспарлау мен жүзеге асыру кезінде жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерінің тіршілік ету ортасы мен көбею жағдайларын, өріс аудару жолдары мен шоғырлану орындарын сақтау жөніндегі іс-шаралар әзірленуге тиіс, сондай-ақ осы жануарлардың тіршілік ету ортасы ретінде ерекше құнды болып табылатын, бөлініп берілетін учаскелерге қол сұғылмауы қамтамасыз етілуге тиіс.

      Ескерту. 250-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

251-бап. Табиғи еркін жағдайда тіршілік ететін жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерін пайдалану

      1. Егер табиғи еркін жағдайда мекендейтін жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерін ғылыми, мәдени-ағартушылық, тәрбиелік және эстетикалық мақсаттарда пайдалану жануарларды тіршілік ету ортасынан алып қоймай жүзеге асырылса, жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган белгілі бір орынға баруға және белгілі бір мерзімге шектеу енгізуге құқылы. Көрсетілген шектеулер туралы мәліметтер аудандық және облыстық бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланады, ал тиісті жерлерде ескерту қалқалары қойылады.

      2. Жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін еріксіз және (немесе) жартылай ерікті жағдайларда ұстауға және өсіруге мүдделі жеке және заңды тұлғалар мекендеу ортасынан алып қойылған, жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлері дара нұсқаларының санына сәйкес келетін, қолдан өсіру жолымен алынған жануарларды белгіленген мерзімдерде мекендеу ортасына жіберуге міндетті. Жануарларды жіберу жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның лауазымды адамдарының қатысуымен акт бойынша жүзеге асырылады.

      Ескерту. 251-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

252-бап. Жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін еріксіз және (немесе) жартылай ерікті жағдайларда ұстау және өсіру

      Ескерту. 252-бап жаңа редакцияда - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      1. Жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлері еріксіз (шағын торларда және вольерлерде ұстау) және жартылай ерікті (табиғи тіршілік ету ортасына жақын жағдайлары бар саябақтарда және басқа учаскелерде ұстау) жағдайларда қолдан өсірілуі мүмкін.

      2. Жеке және заңды тұлғаларға, олар мынадай:

      1) жануарларды ұстау үшін жағдайлардың, оған қоса белгіленген тәртіппен бөліп берілген, вольерлермен, шағын торлармен және басқа да құрылыстармен жабдықталған учаскелері мен үй-жайлары бар болу;

      2) зоотехникалық, ветеринариялық және санитарлық-эпидемиологиялық іс-шаралардың қажетті көлемде орындалуы;

      3) зоологиялық, зоотехникалық, ветеринарлық бейіндегі мамандар, ал азаматтарда жануарларды еріксіз және жартылай ерікті жағдайларда ұстау дағдысы болу;

      4) жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган рұқсатының болу талаптарын сақтаған кезде жануарлардың сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген түрлерін еріксіз және (немесе) жартылай ерікті жағдайларда ұстауға және өсіруге рұқсат етіледі.

      3. Жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерін еріксіз және (немесе) жартылай ерікті жағдайларда ұстауға және өсіруге берілген рұқсатта орындалуы міндетті талаптар, сондай-ақ жануарлар түрлері бойынша жеке-дараларының барынша көп саны көрсетіледі. Егер жеке және заңды тұлғалар рұқсат талаптарын орындамаса, алты ай ішінде үш ескертуден кейін рұқсат кері қайтарылып алынуы немесе оның күші жойылуы мүмкін.

      4. Жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерін мамандандырылған зоологиялық питомниктерде еріксіз және (немесе) жартылай ерікті жағдайларда ұстау мен өсіру осы питомниктер туралы ережелерге сәйкес жүзеге асырылады.

      5. Сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерге жатқызылған және еріксіз және (немесе) жартылай ерікті жағдайларда ұсталатын жануарлардың иелері осы жануарларға алынбайтын сақина тағуға немесе оларды таңбалау жүргізуге және оларға паспорты болуға міндетті.

      6. Сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнгенге жатқызылған жануарларды еріксіз және (немесе) жартылай ерікті жағдайларда ұстайтын жеке және заңды тұлғалар жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік органының рұқсаты бойынша ғана осы жануарларды Қазақстан Республикасының шегінде сатып алуға, сатуға және алмастыруға құқылы.

      7. Меншігінде сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнгенге жатқызылған, еріксіз және (немесе) жартылай ерікті жағдайларда ұсталатын жануарлары бар жеке және заңды тұлғалар оларды Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен халықаралық сауда мақсатында пайдалануы мүмкін.

      8. Егер жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген, еріксіз және (немесе) жартылай ерікті жағдайларда өсірілетін түрлерімен халықаралық сауда мемлекетке экологиялық және (немесе) экономикалық залал келтіретіндей болса, Қазақстан Республикасының Үкіметі бұл саудаға шектеу енгізуге құқылы.

      Ескерту. 252-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 73-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

37-тарау. ЕРЕКШЕ ҚОРҒАЛАТЫН ТАБИҒИ АУМАҚТАРДАҒЫ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ
ТАЛАПТАР

253-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды пайдалану кезіндегі экологиялық талаптар

      Жануарлардың сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерінің тіршілік ету ортасы ретінде ерекше құнды болып табылатын, ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың экологиялық жай-күйін сақтау мен жақсарту мақсатында қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен келісім бойынша осы аумақтарға арналған Қазақстан Республикасының бүкіл аумағы үшін белгіленгенге қарағанда неғұрлым қатаң экологиялық нормативтер әзірлеуі және енгізуі мүмкін.

254-бап. Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда елді мекендер, өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы мен мелиорация, энергетика, көлік пен байланыс объектілерін, әскери және қорғаныс объектілерін және ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мақсаттарына және жұмыс істеуіне байланысты емес құрылыстар орналастыру кезіндегі экологиялық талаптар

      Экологиялық жай-күйді жақсарту, сондай-ақ ерекше қорғалатын табиғи аумақтарға залалды болдырмау мақсатында елді мекендер, өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы мен мелиорация, энергетика, көлік пен байланыс объектілерін, әскери және қорғаныс объектілерін және ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың мақсатына және жұмыс істеуіне байланысты емес құрылыстар орналастыру Қазақстан Республикасының заңнамасына, оның ішінде осы аумақтарға арналған экологиялық талаптарға сәйкес жүргізіледі.

255-бап. Мемлекеттік қорық аймақтары аумағында жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізуге қойылатын арнайы экологиялық талаптар

      Ескерту. 255-баптың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 27.12.2017 № 126-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      1. Жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізген кезде қоршаған ортаға және мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілеріне ықтимал теріс әсерлерді болғызбау үшін табиғат пайдаланушы:

      1) ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдармен:

      технологиялық жолдарды және электр беру желілерін жөндеу кезінде қажетті алаңдардың саны мен орналасуын, сондай-ақ табиғат пайдаланушының қызметі кезінде автокөліктің жолдан шығу қажеттілігін;

      жер қойнауын пайдалану жөніндегі операциялар жүргізілетін аумақ бойынша қосалқы технологиялық жолдардың схемасын;

      өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинақтауға, сондай-ақ жанар-жағар май материалдарын және басқа да ластаушы заттарды төгуге арналған алаңдарды орналастыру мен жабдықтауды;

      жобада көзделген технологиялық алаңдарды әзірлеу үшін жер қойнауын пайдалану жөніндегі операциялар жүргізілетін аумақта ағаштар мен бұталарды кесу және тамырымен жұлуды келісуі;

      2) жер қойнауын пайдалану жөніндегі операциялар жүргізілетін аумақ шекараларын анық белгілеу мақсатында аншлагтар орнату арқылы шекараларды затпен айқындауы;

      3) химиялық және радиоактивті материалдарды тасымалдауды олардың қоршаған ортаға түсуіне жол бермейтін арнайы ыдыстармен ғана жүзеге асыруы;

      4) технологиялық жолдардың жабындысын жол бетінің бұзылуын, оның өте қатты шаң басуын, тасымалдау кезінде химиялық және радиоактивті заттардың төгілу қаупінің артуын болғызбайтын жағдайда ұстауы;

      5) үйінділерді рекультивациялауды, технологиялық жолдарды және электр беру желілерін жөндеу кезінде пайдаланылған құрылыс материалдарының қалдықтарын тасып әкетуді немесе бөлінген орындарға көмуді жүргізуі қажет.

      2. Мемлекеттік қорық аймақтары аумағында:

      1) елді мекендер, өнеркәсіптің, ауыл шаруашылығы мен мелиорацияның, энергетиканың, көлік және байланыстың тұрақты объектілерін, әскери және қорғаныс объектілерін, санаторийлер, демалыс үйлерін, тамақтану пункттерін, қонақүйлер, мемлекеттік қорық аймағының мақсаттары мен жұмыс істеуіне байланысты емес өзге де объектілер мен ғимараттар орналастыруға және салуға;

      2) табиғи ландшафтың өзіне тән бейнесін өзгертуге, экологиялық жүйенің бұзылуына әкеп соғуы мүмкін жұмыстар жүргізуге;

      3) өндіріс және тұтыну қалдықтарын, сондай-ақ радиоактивті материалдарды көмуге;

      4) жергілікті жер рельефінің ойыстарын өнеркәсіптік және өзге де ластанған суларды төгу үшін пайдалануға;

      5) ықтимал қауіпті химиялық және биологиялық заттарды қолдануға, қоршаған ортаға зиянды физикалық ықпал етулерді жүзеге асыруға;

      6) тұрақтар ұйымдастыру, шатырлар құру, алау жағу үшін көзделген орындардың шегінен тысқары жерде осындай әрекет етуге;

      7) жалпыға ортақ пайдаланылатын жолдардан тысқары және сол үшін арнайы көзделген орындардан тысқары жерде механикалық көлік құралдарының жүруіне және тұруына, үй жануарларын айдауға;

      8) жергілікті флора мен фаунаға жат өсімдіктерді және жануарларды интродукциялауға;

      9) медицинада және басқа мақсаттарда пайдаланылатын өсімдіктерді өнеркәсіптік дайындауға;

      10) жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның арнаулы рұқсатынсыз жануарлар дүниесі объектілерін алып қоюға, ағаштар мен бұталарды кесуге, қосалқы орман материалдарын дайындауға және шөп шабуға;

      11) жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен келісу бойынша арнайы бөлінген алаңдарды қоспағанда, көлік құралдарының технологиялық жолдардан шығып кетуіне, сондай-ақ жол желісінен тыс жердегі жер қойнауын пайдалану жөніндегі операциялар жүргізілетін аумақпен жүруге;

      12) кеңінен таралған пайдалы қазбаларды өндіруге;

      13) жер қойнауын пайдалану жөніндегі операциялар жүргізілетін аумақ және мемлекеттік қорық аймағының аумағы бойынша қалдықтардың (желмен, жауын-шашынмен) көшуін болғызбайтын, осы үшін арнайы бөлінген орындардан тыс жерге өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинап қоюға;

      14) жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен келісу бойынша жер қойнауын пайдалану жөніндегі операциялар жүргізілетін аумақтағы, арнайы бөлінген орындарды қоспағанда, жанар-жағармай материалдарын және басқа да ластаушы заттарды төгуге тыйым салынады.

      3. Қоршаған ортаның жай-күйін бақылау мақсатында қоршаған орта жай-күйінің өндірістік мониторингінің бағдарламасын жыл сайын жасауды және оны ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, қоршаған ортаны қорғау және жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдармен келісуді қамтамасыз ету қажет, онда:

      1) жер қойнауын пайдалану жөніндегі операциялар жүргізілетін аумақтан жиырма километрге дейінгі шеңберде артезиан ұңғымалары мен құдықтардағы судың химиялық құрамын тоқсан сайын бақылау;

      2) жер қойнауын пайдалану жөніндегі операциялар жүргізілетін аумақта және оның шегінен тыс он километрге дейінгі шеңберде топырақтағы радиация деңгейі мен радиоактивті заттардың болуын тоқсан сайын бақылау;

      3) қоршаған ортада қызмет барысында пайда болатын ластаушы заттардың шоғырлануын тоқсан сайын бақылау;

      4) іс-шаралардың нақты мерзімі және оны орындаушылар, аяқтау және есептілік нысаны көзделуге тиіс.

      Ескерту. 255-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 73-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

38-тарау. КАСПИЙ ТЕҢІЗІНІҢ СОЛТҮСТІК БӨЛІГІНДЕГІ МЕМЛЕКЕТТІК
ҚОРЫҚ АЙМАҒЫНДА ШАРУАШЫЛЫҚ ЖӘНЕ ӨЗГЕ ДЕ ҚЫЗМЕТТІ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ
КЕЗІНДЕГІ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛАПТАР

256-бап. Каспий теңізінің солтүстік бөлігіндегі мемлекеттік қорық аймағының шекаралары

      Каспий теңізінің солтүстік бөлігіндегі мемлекеттік қорық аймағының шекараларын Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

257-бап. Пайдалану режимін шектеу

      1. Каспий теңізінің солтүстік бөлігіндегі мемлекеттік қорық аймағы шегінде функционалдық аймақтарға бөлу негізінде "Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес шаруашылық және өзге де қызметке толық тыйым салынған және жекелеген жұмыс түрлерін жүргізуге қосымша уақытша шектеулер енгізілген қорық учаскелері белгіленеді.

      2. Қорық аймағында мынадай пайдалану режимі белгіленеді:

      1) теңізде балықтардың қалыпты уылдырық шашуын және олардың жас өркендерінің ширауын қамтамасыз ету үшін 1 сәуірден 15 шілдеге дейінгі кезеңде Жайық пен Еділ өзендері сағасындағы аудандарда Еділ өзенінің жер беті атырауы қазақстандық бөлігінің теңізге қарай сұғына енген нүктесінен және Жайық өзенінің жер беті атырауы қазақстандық бөлігінің теңізге қарай сұғына енген нүктесінен 50 километр шеңберде, сондай-ақ 1994 жылы 1 қаңтардағы жағалау сызығынан ені 15 километр белдеуде жоғарыда аталған атыраулар бойындағы кеңістікте және одан әрі шығысқа қарай Жем өзеніне дейін құрылыс және геофизикалық жұмыстар жүргізуге, ұңғымаларды сынауға және кеменің жүзуіне тыйым салынады. Бұл ретте жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану саласындағы уәкілетті мемлекеттік органмен келісім бойынша балық аулауды және оны тасымалдауды, навигациялық жағдайды бақылау құралдарын қоюды, ауыстыруды, алуды және тексеруді жүзеге асыратын кемелердің жүзуіне, ғылыми-зерттеу жұмыстарына жол беріледі;

      2) осы тармақтың 1) тармақшасында көрсетілген кезеңде мұнай өндіру процесі жабдықтармен, химиялық реагенттермен, жанар-жағар және басқа материалдармен, азық-түлікпен дербес қамтамасыз етуге көшірілуге тиіс. Мұнай өндіру процесіндегі қалдықтарды кейіннен тыйым салу кезеңі аяқталғаннан кейін шығарып тастау үшін оларды жинақтау мен сақтауды қамтамасыз ететін барлық шаралар қабылдануға тиіс;

      3) құстарды ұя салатын жерлерінде (қамыс нуларында, құмдауытты жағалау қойнаулары мен аралдарда) сақтау мақсатында осы тармақтың 1) тармақшасында көрсетілген кезеңде құрылыс жұмыстарын жүргізуге, сондай-ақ ұңғымаларды сынауға тыйым салынады;

      4) осы тармақтың 1) тармақшасында көрсетілгеннен басқа мерзімдерде құрлық - теңіз шекарасындағы қамысты нулардың (табиғи биологиялық сүзгілердің) шегінде жұмыстар жүргізу жыл маусымы ескеріле отырып, қоршаған ортаны қорғау және ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдардың шешімдерімен реттеледі;

      5) Каспий итбалығының популяциясын сақтау үшін қазан айынан бастап мамыр айын қоса алғанда мұнай операцияларын жүргізу олардың шоғырланған жерлерінен 1852 метр (1 теңіз милі) алыс қашықтықта жүзеге асырылуға тиіс. Итбалықтардың шоғырланған жерлерін анықтау үшін жатақ ауыстыру ескеріле отырып, барлық ықтимал шаралар қабылдануға тиіс;

      6) құстар мен каспий итбалығына теріс әсер етуді болдырмау үшін, қоршаған ортаны қорғау және ерекше қорғалатын табиғи аумақтар саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдарды алдын ала хабардар ете отырып ғылыми-зерттеу және авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізуден басқа жағдайларда, олардың белгіленген мекендеу және көбею жерлерінің үстімен әуе көлігінің 1 километрден төмен биіктікте ұшуына тыйым салынады.

      Ескерту. 257-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.12.28 N 369-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

258-бап. Су қорғау аймағында шаруашылық және өзге де қызметті жүзеге асыру кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Каспий теңізінің жағалауы бойынша су қорғау аймағының ені теңіздің соңғы он жыл ішіндегі орташа-көпжылдық деңгейі белгісінен 2000 метрге тең, минус 27,0 метрге тең қашықтықта қабылданады.

      Елді мекендер шегіндегі су қорғау аймақтарының шекаралары жағалау аймақтарын су объектілерінің қоқыстануы мен ластануын болғызбайтын міндетті инженерлік немесе орманмелиорациялық абаттандыру (жақтаулар, құламалар, орман бұталары белдеулері) жүргізіле отырып, оларды жобалау мен салудың нақты жағдайларына негізделіп белгіленеді.

      2. Су қорғау аймағы шегінде:

      1) су объектілерінің және олардың су қорғау аймақтары мен белдеулерінің ластануы мен қоқыстануын болғызбайтын құрылыстармен және құрылғылармен қамтамасыз етілмеген жаңа және реконструкцияланатын объектілерді жобалауға, салуға және пайдалануға беруге;

      2) мұнай өнімдерін сақтауға арналған қоймаларды, арнаулы техникаларға техникалық қызмет көрсету пункттерін, механикалық шеберханаларды, жуу орындарын, қалдықтарды орналастыру орындарын елді мекендер шегінен тысқары жерге орналастыруға және салуға, сондай-ақ судың сапасына теріс әсер ететін басқа да объектілерді орналастыруға;

      3) осы жұмыстар қоршаған ортаны қорғау және су қорын пайдалану мен қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдармен келісілген жағдайларды қоспағанда, құрылыс, түбін тереңдететін және жару жұмыстарын жүргізуге, пайдалы қазбалар өндіруге, кабельдер, құбырлар мен басқа да коммуникациялар тартуға, бұрғылау, ауылшаруашылық және өзге де жұмыстарға тыйым салынады.

259-бап. Сақтық аймағында шаруашылық және өзге де қызметті жүзеге асыру кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Сақтық аймақта мұнай операцияларын жүргізу "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" Қазақстан Республикасының Кодексіне сәйкес жүзеге асырылады.

      2. Сақтық аймағы шегінде қалдықтарды көму полигондарын салуға тыйым салынады.

      Ескерту. 259-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

260-бап. Каспий теңізінің солтүстік бөлігіндегі халықтың су пайдаланатын жерлерінде жағалау бойы суларын қорғау

      1. Каспий теңізінің солтүстік бөлігіндегі халықтың су пайдаланатын жерлерінде жағалау бойы суларын қорғау аудандарын, нақты және перспективалық су пайдалануды ескере отырып, өз құзыреті шегінде жергілікті атқарушы органдар белгілейді. Осы ауданның теңізге қарайғы ені теңіздің соңғы он жылдағы орташа көпжылдық деңгейінен 3,9 километрден (2 мильден) кем болмауға тиіс.

      2. Каспий теңізінің солтүстік бөлігіндегі халықтың су пайдаланатын жерлерінде жағалау бойы суларын қорғау аудандарының құрамында бөлінетін жағалау бойындағы құрлық белдеуі шекараны айқындау бөлігінде де, қорғау режимі бөлігінде де Каспий теңізінің су қорғау аймағына сәйкес келеді.

261-бап. Теңіз деңгейінің көтеріліп-қайтып ауытқуының әсер ету аймағы шегінде шаруашылық және өзге де қызметті жүзеге асыру кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Теңіз деңгейінің көтеріліп-қайтып ауытқуының әсер ету аймағының нақты тіркелген шекарасы болмайды және ол шамамен акваторий шегінде минус 29 метр абсолютті белгіден құрылықтағы минус 26 метрге дейін жетеді.

      2. Теңіз деңгейінің көтеріліп-қайтып ауытқуының әсер ету аймағы шегінде:

      1) су объектілерінің және олардың су қорғау аймақтары мен белдеулерінің ластануы мен қоқыстануын болдырмайтын құрылыстармен және құрылғылармен қамтамасыз етілмеген жаңа және реконструкцияланатын объектілерді жобалауға, салуға және пайдалануға беруге;

      2) мұнай өнімдерін сақтауға арналған қоймаларды, техникаларға техникалық қызмет көрсету пункттерін, механикалық шеберханаларды, жуу орындарын елді мекендер шегінен тысқары жерде орналастыруға және салуға, қалдықтарды орналастыру орындарын ұйымдастыру мен жайластыруға, сондай-ақ судың сапасына теріс әсер ететін басқа да объектілерді орналастыруға;

      3) мемлекеттік экологиялық сараптамадан өткен жобалары болмаса, құрылыс, түбін тереңдететін және жару жұмыстарын жүргізуге, пайдалы қазбалар өндіруге, кабельдер, құбырлар мен басқа да коммуникациялар тартуға және бұрғылау, ауылшаруашылық және өзге де жұмыстарға тыйым салынады.

262-бап. Каспий теңізінің солтүстік бөлігіндегі мемлекеттік қорық аймағында шаруашылық және өзге де қызметті жүзеге асыру кезіндегі жалпы экологиялық талаптар

      1. Топырақты қазып алумен және басқа жерге апарумен байланысты жұмыстарға жер қойнауын зерттеу және пайдалану жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган беретін арнаулы рұқсат болған кезде жол беріледі.

      2. Құрылыстарды салу, монтаждау және оларды қайта бөлшектеу ластаушы заттардың барлық түрлерін жинауды қамтамасыз ететін технологиялар пайдаланылған кезде ғана жүзеге асырылуы мүмкін.

      3. Келісімшарттық аумақ шегінде бұрын бұрғыланған ұңғымалар табылған кезде жер қойнауын пайдаланушы оларды өз балансына қабылдауға және олар бойынша мониторинг жүргізуге міндетті.

      4. Мұнай операцияларының барлық сатысында қоршаған ортаға эмиссия олар үшін белгіленген ластаушы заттардың шығарындылары мен төгінділеріне жол берілетін шекті нормативтерінен аспауға тиіс.

      5. Ұңғымаларды пайдалану кезінде, авариялық ахуалдың қауіп төндіру жағдайларын қоспағанда, флюидтерді алау етіп жағуға тыйым салынады.

      6. Ұңғымаларды сынау кезінде көмірсутегін алау етіп жағу барынша азайтылуға тиіс. Осы тармақта көрсетілген әдіс, экологиялық сараптама қорытындысында қоршаған ортаға неғұрлым қауіпсіз деп танылған жағдайда, оны түтінді шлейфтің сейілуіне ықпал ететін табиғи қолайлы жағдайларда ғана қолдану қажет, бұл ретте, алау қондырғыларының конструкциясы көмірсутегілердің толық жануын қамтамасыз етуге тиіс. Ұңғымалар құстардың өріс аудару жолдарына орналастырылған жағдайда, орнитофаунаға залалды болғызбау үшін ұйымдастыру-техникалық шаралар қабылдануға тиіс.

      7. Мұнай операцияларын жүргізген кезде атмосфераға шығарындылар Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына, қоршаған ортаны қорғау саласындағы халықаралық практикада қабылданған, байқаудан өткізілген принциптер мен әдістерге сәйкес бақылануға тиіс.

      8. Каспий теңізінің солтүстік бөлігіндегі мемлекеттік қорық аймағы шегінде, ластанбаған немесе тазартылған сарқынды сулардың шектеулі тізбесін, оның ішінде салқындату және өрт сөндіру жүйелерінің сулары мен қоршаған ортаны қорғау, су қорын пайдалану мен қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдардың, сондай-ақ халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның рұқсаты бойынша төгілетін балласт суларды қоспағанда, сарқынды суларды төгуге және қалдықтарды тастауға тыйым салынады. Судың бақылау жақтауы шегінен тыс төгілуі нәтижесіндегі температурасы соңғы үш жыл ішіндегі төгу кезеңіндегі орташа айлық су температурасымен салыстырғанда бес градустан жоғары көтерілмеуге тиіс.

      9. Бұрғылау қалдықтарын оларды залалсыздандыру жөніндегі алдын ала операцияларсыз жер қойнауына айдауға тыйым салынады және ол мемлекеттік экологиялық сараптамадан өткен жобаға сәйкес жүзеге асырылады.

      9-1. Бекітілген жобалық құжаттарда көзделген, қыртыс қысымын сақтау арқылы мұнай беруді ұлғайтуды қамтамасыз ететін Каспий теңізінің солтүстік бөлігіндегі ілеспе мұнай газын нормадан тыс жер қойнауына айдауға, сондай-ақ ілеспе газды жобалық көрсеткіштен артық айдауға тыйым салынады.

      10. Айналымға тартылмайтын және жер қойнауына айдалмайтын бұрғылау қалдықтарын (шламдар мен қоспаларды) залалсыздандыру мен сақтау жөніндегі барлық операциялар Каспий теңізінің солтүстік бөлігіндегі мемлекеттік қорық аймағынан тысқары жерде, арнайы полигонда жүзеге асырылуға тиіс. Аталған операциялар полигон құрылысының бұрғылау жұмыстары басталар кезге қарай аяқталуын қамтамасыз етуге және қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның келісімі бойынша жүзеге асырылуға тиіс.

      11. Теңіздегі өндірістік (бұрғылау, өндіру, пайдалану) объектілер және оларға қызмет көрсететін кемелер сарқынды суларды тазарту мен залалсыздандыруға немесе сарқынды суларды жинауға, сақтауға және кейіннен арнаулы кемелерге немесе жағалаудағы қабылдау құрылғыларына беруге арналған қондырғымен жабдықталуға тиіс. Қоқысты жинау немесе өңдеу (ұнтақтау немесе сығымдау) үшін тиісті құрылғылар көзделуге тиіс. Ең озық қолжетімді технологияларды пайдалану кезінде және жобалау құжаттамасына мемлекеттік экологиялық сараптаманың оң қорытындысы бар болғанда медициналық және тамақ қалдықтарын инсинерациялауға жол беріледі.

      12. Кез келген құрылыс және өзге де жұмыс түрлерін жүргізген кезде судың терең қабаты мен теңіз түбінде жару жұмыстарын пайдалануға тыйым салынады. Теңіз түбіндегі жару жұмыстары қоршаған ортаны қорғау, су қорын пайдалану мен қорғау саласындағы және жер қойнауын зерттеу және пайдалану жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органдардың рұқсаты бойынша жүзеге асырылады.

      13. Суда жүзетін және су маңдарындағы құстардың ұя салатын орындарын бұзуға, сондай-ақ бекіре балықтарының уылдырық шашу орындарына баруына кедергі орнатуға тыйым салынады.

      14. Су тарту құрылыстары балық қорғау құрылғыларымен жарақтандырылған жағдайда ғана теңізден су тартуға жол беріледі. Су тарту құрылыстарында балық қорғау құрылғылары жұмысының тиімділігін үздіксіз бақылауға арналған техникалық құрылғылар орнатылуға тиіс.

      15. Мұнай өндіру жөніндегі жұмыстарды бастар алдында жер қойнауын пайдаланушының қаржылай қаражаты есебінен Каспий теңізі солтүстік бөлігінің мемлекеттік қорық аймағында уылдырық шашылуын қорғау және бағалы кәсіпшілік балықтарын молайту жөніндегі іс-шараларды қоса алғанда, қоршаған ортаны, сондай-ақ итбалықтардың тіршілік ету ортасын қорғау жөнінде кешенді бағдарламалар көзделуге тиіс.

      16. Көліктің бағыттары олардың теңіз сүт қоректілеріне, балықтар мен құстарға әсерін болдырмайтындай немесе оны азайтатындай етіп таңдалуға тиіс.

      17. Арнаулы талаптар қолданылатын аймақта жобада көзделмеген темір жолдарды, автомобиль жолдарын төсеуге және магистральдық құбырларды тартуға тыйым салынады.

      18. Таяз суларда жұмыс жүргізу үшін жоғары өнімді түптік топтасу мен уылдырық шашудың сақталуын қамтамасыз ететін көлік құралдары пайдаланылуға тиіс. Қажет болған жағдайда, қоршаған ортаның жай-күйіне мониторинг жүргізу кезінде топырақ-өсімдік жамылғысының тұтастығын және сол жердегі биоценоздарды барынша аз бұзатын жалпақ шынжыртабанды, қысымы төмен шиналармен, ауа жастықшаларымен жүретін арнаулы көлік құралдарын пайдалануға жол беріледі.

      19. Бұрғылық және тампонаждық сұйықтар құрамында техникалық жобада келісілмеген заттар қолданылмауға тиіс. Өзге заттарды пайдаланған жағдайда жер қойнауын пайдаланушы оларды қолдануды қоршаған ортаны қорғау саласындағы және жер қойнауын зерттеу жөніндегі жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органдармен келіседі.

      20. Бұрғылау қондырғылары Халықаралық теңіз ұйымының тұншықтыратын газ шығарындыларының шекті мәндері жөніндегі талаптарына сай келетін іштен жану двигательдерімен жарақтандырылуы қажет.

      21. Энергия қондырғылары іштен жану двигательдерімен немесе қосарлы отын (дизельді отын-газ) турбиналарымен жарақтандырылуға тиіс.

      22. Теңізде барлау жүргізудің алдында, қоршаған ортаға әсерді толық көлемінде бағалауды қоса алғанда, жұмыс жобасы әлемдік тәжірибе ескеріле отырып әзірленуге тиіс. Көзделіп отырған шаруашылық қызмет жүргізілетін, бұрын зерделенген ауданның қазіргі жай-күйін талдау қоршаған ортаға әсерді бағалау табыс етілгенге дейін кемінде төрт жыл бұрын жүргізілген далалық зерттеу нәтижелеріне негізделуге тиіс.

      23. Қоршаған ортаға әсерді бағалау кезінде, теңіз акваторий мен жағалау аймақтарының айрықша осал учаскелерінде барлау жүргізуден бас тартуды қоса алғанда, балама нұсқаларды талдау міндетті элемент болып табылады.

      24. Су қорғау аймағында және теңіздің жағалау бойындағы тереңдігі 5-10 метрге дейінгі таяз сулы учаскелерінде ұңғымаларды бұрғылау сыртқы желілерден электр жетекті бұрғылау қондырғыларының көмегімен жүзеге асырылады. Егер бұрғылау дизельді отыны және дизельді жетегі бар генератордан бұрғылау қондырғысымен жүргізілсе, онда мұндай қондырғылардан тазартылмаған шығарынды газдардың атмосфераға шығуы барынша төмендетілуге тиіс.

      25. Теңізде мұнай операцияларын жүргізу кезінде, мұнай мен құрамында мұнай бар жүктерді тасымалдайтын әрбір теңіз құрылысында және әрбір кемеде төгілудің зардаптарын шектеу және жинау үшін материалдар мен абсорбенттер орналастырылуға тиіс.

      Ескерту. 262-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.07.15 N 461-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
     

263-бап. Геофизикалық жұмыстар жүргізу кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Геофизикалық операциялар жүргізу кезінде:

      1) сейсмикалық толқындардың жару көздерін және ихтиофауна мен олардың тіршілік ету ортасына зиянды әсер ететін параметрлері бар пневматикалық көздерді пайдалануға;

      2) қауіпсіздігі құжаттармен немесе тәжірибелік геофизикалық жұмыстар негізінде расталмаған аппаратуралар мен әдістерді қолдануға;

      3) теңізде сейсмикалық шығанақтардың бөлініп қалуы мен су ағызып кетуін болдырмау үшін оларды қараусыз қалдыруға, сондай-ақ оларды су түбімен сүйретуге тыйым салынады.

      2. Каспий итбалығының популяциясын сақтау мақсатында қазан айынан мамыр айына дейінгі кезеңде сейсмикалық жұмыстар мен өзге де шаруашылық қызметті жүргізу аралдағы және мұздақтардағы жатақтарда итбалықтардың шоғырланған жерінен кемінде бір теңіз милі қашықтығында сейсмикалық бөліктер бөліп беру арқылы үйлестіріледі. Итбалықтардың көп шоғырланған жерлерін анықтау үшін, жатақтардың жиі орын ауыстырылатыны ескеріле отырып, алдын ала авиациямен шолып ұшу көзделуге тиіс.

      3. Сейсмикалық барлау процесінде балықтарды жұмыс аймақтарынан үркітіп кетіру құралдарын пайдалану көзделуі мүмкін.

264-бап. Теңізде барлау мен өндіру кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Мұнай операцияларын жүргізген кезде ұңғымаларды бұрғылау қоршаған ортаны қорғау саласындағы халықаралық практикада қабылданған, байқаудан өткізілген озық принциптер мен әдістер негізінде жүзеге асырылуға тиіс.

      2. Келісімшарттық аумақ шегінде теңіз бұрғылау платформаларын орналастыруға арналған орындар балық аулау кәсіпшілігі, балықтардың бағалы түрлерін және су кәсіпшілігінің басқа да объектілерін сақтау және өсімін молайту үшін перспективалық маңызы бар теңіз аудандарын барынша сақтау мүмкіндігі ескеріле отырып таңдалуға тиіс.

      3. Кеме қатынауға болатын акваторийде мұз қабаты болған жағдайда бұрғылау баржасынан немесе платформасынан бұрғылау жұмыстарын жүргізу, көмірсутегінің ықтимал төгілуін тұмшалау үшін қажетті жабдықтары бар мұзжарғыш түріндегі кеменің ұдайы бірге болуымен жүзеге асырылуға тиіс. Осы тармақта көрсетілген талап жасанды аралдарда жүргізіліп жатқан бұрғылау жұмысына қолданылмайды.

      4. Теңізде мұз қатқан қиын жағдайларда болжанған төтенше қысыммен және күкіртсутегінің өте жоғары мөлшерімен қалың тұз астындағы өнім беретін қабатты ашуға және ұңғымаларды сынауға тыйым салынады.

      5. Каспий теңізінің солтүстік бөлігіндегі мемлекеттік қорық аймағы экожүйесінің тұрақты тіршілігін қамтамасыз ету үшін теңізде барлау мен өндіруді жобалау кезінде бұрғылық негіздер салу, ұңғымаларды сынау мен кемеде жүзу барынша шектеледі.

      6. Жер қойнауын пайдаланушы мұнай операцияларын жүргізу кезінде авариялық төгілулердің алдын алу, оларды оқшаулау және жою жөніндегі іс-шараларды қамтамасыз етуге тиіс.

      7. Теңізде өндіру бойынша мұнай операцияларын жүргізу кезінде жер қойнауын пайдаланушы қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындаған тәртіппен ұңғымалар сағаларында қадағалау және өлшеу арқылы өндірістік процеске мониторинг жүргізуге міндетті.

      Ескерту. 264-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
     

265-бап. Мұнай-газ құбырларын жобалау мен салу кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Мұнай-газ құбырларын және оларды сүйемелдеу объектілерін теңіз деңгейінің көтеріліп-қайтып ауытқуының әсер ету аймағында жобалау мен салу олардың ең жоғары ауытқу шегі ескеріле отырып жүргізілуге тиіс.

      2. Мұнай-газ құбырларындағы автоматты бекіту ысырмаларын жобалау мұнай-газ құбыры тұтастығының бұзылу ықтималдығына байланысты тәуекелдердің бағалануы ескеріле отырып жүргізілуі қажет.

      3. Мұнай-газ құбырларын салу кезінде теңіз түбі бұзылу көлемінің барынша аз болуын қамтамасыз ететін техникалық құралдар мен жабдықтар қолданылуға және қалқыма заттардың су қабатында таралуын тұмшалайтын технологиялар мен әдістер пайдаланылуға тиіс.

      4. Каспий теңізінің солтүстік бөлігіндегі мемлекеттік қорық аймағында мұнай-газ құбырларын жылжымалы мұздардан, кемелер зәкірінен және техногендік сипаттағы басқа да сыртқы әсерден зақымданудан қорғауды қамтамасыз ететін тереңдікте тарту міндетті болып табылады.

      5. Мұнай-газ құбырларының бойымен құбырдың шеткі сызықтарының осінен әрбір жағынан бес жүз метр қашықтықтағы, параллель жазықтықтар арасында орналасқан, су үстінен түбіне дейінгі су кеңістігінің учаскесі түрінде күзет аймағы белгіленуге тиіс.

      6. Мұнай-газ құбырларын гидрологиялық сынау кезінде суды ағызу Каспий теңізінің солтүстік бөлігіндегі мемлекеттік қорық аймағы шекарасынан тысқары жерде жүргізілуге тиіс.

266-бап. Жағалаудағы жарақтандыру базалары мен жағалау инфрақұрылымы объектілеріне арналған экологиялық талаптар

      1. Порттар мен айлақтарды қоспағанда, жағалаудағы базаларды, оның ішінде жанар-жағар май материалдары қоймаларын, көлік құралдарына техникалық қызмет көрсету станцияларын салу, қолда бар инфрақұрылымдар пайдаланыла отырып, Каспий теңізі жағалауының су қорғау аймағынан тысқары жүзеге асырылуға тиіс. Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген су қорғау аймағында объектілер салуға және жұмыстар орындауға жол беріледі.

      2. Жарақтандыру айлақтары мен базаларының аудандары, жарақтандыру, техникалық қызмет ету мен май құю жөніндегі операциялар қоршаған ортаның қауіпсіздігі мен халық денсаулығын қамтамасыз ететін барлық талаптар сақтала отырып жүзеге асырылатындай етіп жоспарлануға тиіс.

      3. Жағалау инфрақұрылымы объектілері жұмыс істеуін аяқтап, олар қайта бөлшектелгеннен кейін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен келісілген жобалау құжаттамасына сәйкес жерді рекультивациялау жүргізілуге тиіс.

267-бап. Кеме жүзуіне қойылатын экологиялық талаптар

      1. Каспий теңізіне өсімдіктер мен жануарлар дүниесі объектілерінің кездейсоқ кіруін болғызбау үшін бұрын өзге су бассейндерінде жұмыс істеген жабдық пен аппаратураны, сондай-ақ кемелерді экологиялық тексеруден өткізбей пайдалануға тыйым салынады.

      2. Су көлігімен орын ауыстырудың барлық түрлері жобалау алдындағы және жобалау құжаттамасы құрамында табыс етілуге тиіс. Егжей-тегжейлі жобалау сатысында және жұмысты ұйымдастыру кезінде кемелердің жүзу бағыттарының маусымдар бойынша кестесі белгіленуге және ол картографиялық материалдарда көрсетілуге тиіс. Орын ауыстыру бағыттары таңдалған кезде, мұз қату жағдайларын қоса алғанда, гидрометеорологиялық жағдайлар, сондай-ақ балықтардың бағалы түрлерінің уылдырық шашу және өріс аудару кезеңдері мен орындары, итбалықтардың жатақтары, құстардың ұя салуы ескерілуге тиіс.

      3. Барлық кемелер отынды жабық алып жүру жүйелерімен, ластанған сулар мен тұрмыстық қоқыстарды жинайтын ыдыстармен жабдықталған, ашық су айдынына төгінділер мен шығарындыларға мүмкіндік бермейтін құрылғыларда жарақталған болуға тиіс.

      4. Қазақстан Республикасының сауда мақсатында теңізде жүзу заңнамасының талаптарына сәйкес сусымалы материалдарды, химиялық реагенттер мен қауіпті жүктерді тасымалдау олардың қоршаған ортаға жайылуын болдырмайтын жабық контейнерлерде және арнаулы ыдыстарда жүзеге асырылуға тиіс.

      5. Кемелердің, басқа да жүзуші құралдардың, теңіз бұрғылау қондырғылары мен платформаларының корпустары қазіргі заманғы сертификатталған коррозияға қарсы материалдармен жабылуға тиіс.

      6. Теңізде кемелерге май құю отынның және жанар-жағар май материалдарының төгілуі мен ағып кетуін болдырмайтын жүйелердің көмегімен жүргізілуге тиіс.

      7. Кемелерден шығатын шу мен діріл санитарлық-эпидемиологиялық ережелер мен нормаларда, гигиеналық нормативтерде белгіленген шудың жол берілетін шекті деңгейінен аспауға тиіс.

      8. Арнаулы мақсаттағы кемелердің құрылыс жабдықтары шу мен діріл деңгейін азайтуға арналған құралдармен жабдықталуға тиіс.

      9. Көмірсутектерді және өзге де қауіпті заттарды Каспий теңізі акваториясында танкермен тасымалдау үшін қосарлы корпусты танкерлер пайдаланылады.

      10. Кемелер кеме палубаларының мұнай өнімдерімен ластануына, су айдындарына ластанған сарқынды сулардың ағуына жол бермейтін жабдықпен жарақталуға тиіс. Су объектілеріне кемелерден мұнайды, зиянды заттар мен құрамында олар бар суларды, тамақ қалдықтарын, тұрмыстық қоқысты және пластмассалардың барлық түрлерін тастауға тыйым салынады.

      11. Кеменің жүзу режимі жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану және су қорын пайдалану мен қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдардың келісімі бойынша белгіленеді.

      Ескерту. 267-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 05.05.2017 № 59-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

268-бап. Мұнай операциялары объектілерін консервациялау мен жоюға қойылатын экологиялық талаптар

      1. Теңіздегі мұнай операциялары, барлау, оның ішінде қатты пайдалы қазбаларды, минералдық және (немесе) ауыз суды барлау объектілерін консервациялау немесе жою Қазақстан Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

      2. Сынау аяқталғаннан кейін ұңғымалар консервацияланатын жағдайда жер қойнауын пайдаланушы оны консервациялау жөніндегі жұмысты жүргізуге, жұмыс қайта басталатын кезге дейін бұрғылау негіздерінің сақталуын және ұңғымалардың берік бекітілуін қамтамасыз етуге міндетті.

      3. Үйінді негізден (су асты бермадан немесе аралдан) бұрғыланған ұңғымаларды жою кезінде жер қойнауын пайдаланушы олардың берік бекітілуін және көмірсутегілермен және өзге де химиялық заттармен ықтимал ластанудан тазартуды алдын ала жүргізе отырып, жасанды негіздің жай-күйін бақылауды қамтамасыз етуге міндетті. Аралды (берманы) су шайып кеткен жағдайда жер қойнауын пайдаланушы негізді түбегейлі тегістегенге дейін оны қадамен немесе қалқымамен белгілеуге және кеме қатынасының қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында теңіз карталарына түсіру үшін оның координаттарын жер қойнауын зерттеу жөніндегі жөніндегі, ішкі су көлігі саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдарға беруге міндетті.

      4. Кез келген үлгідегі платформадан бұрғыланған ұңғымаларды жою кезінде олардың конструкциялары толық қайта бөлшектенуге және жойылуға, ал берік бекітілген ұңғымалардың шығып тұрған шеттері балық аулауға және кемеде жүзуге кедергі келтірмеуі үшін түбінен кесіп тасталуға тиіс.

      5. Пайдаланудан шығарылған қазба үйінділері аралдарын жою туралы шешім, жою жөніндегі жұмыстардың қоршаған ортаға әсеріне жүргізілген бағалаудың негізінде қабылдануға тиіс.

      6. Су басып қалған және батып кеткен ескі ұңғымаларды консервациялау мен жою қоршаған ортаға әсерді бағалау қамтылған, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік экологиялық сараптамадан, өнеркәсіптік қауіпсіздік сараптамасынан және Қазақстан Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамасына сәйкес жүргізілетін сараптамадан өткен жобалар бойынша орындалуға тиіс. Бұл ретте, міндетті түрде мұнайдың төгілуіне авариялық ден қою жоспары әзірленіп, бекітілуге тиіс. Жұмыстарды қажетті жабдықтармен, мамандармен, көліктермен және мұнайдың төгілуіне авариялық ден қою жоспарына сәйкес авариялық ахуалды болдырмау мен оларға ден қою жөніндегі өзге де құралдармен қамтамасыз етпей жүргізуге жол берілмейді.

      Ескерту. 268-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 11.04.2014 № 189-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
     

269-бап. Каспий теңізінің солтүстік бөлігіндегі мемлекеттік қорық аймағындағы қоршаған ортаның мониторингі

      1. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган Каспий теңізінің солтүстік бөлігіндегі мемлекеттік қорық аймағында міндетті түрде мемлекеттік экологиялық мониторингті жүзеге асырады.

      2. Каспий теңізінің солтүстік бөлігінде мемлекеттік қорық аймағында шаруашылық қызметті жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушы теңіз ортасына келеңсіз әсерді болдырмау мақсатында, мұзбен жабылған теңіз акваториясында қысқы кезеңдегі мониторингті қоспағанда, барлық келісімшарт аумағы бойынша қоршаған ортаның жыл сайынғы өндірістік мониторингін (климаттық маусымдар бойынша) жүргізуге міндетті.

      3. Мұнай операцияларының әрбiр кезеңiнің (геофизикалық зерттеулер, инженерлік–геологиялық іздестірулер, бұрғылау, құрылыс, жайластыру, пайдалану, жою және өзгелері) қоршаған ортаға әсерін бағалау материалдарында өндірістік мониторинг жүргізу көзделуге тиіс, онда:

      1) мұнай операцияларының әрбір кезеңінде өндірістік объектілердегі қоршаған ортаның жай-күйіне тікелей зерттеулер;

      2) ластану көздерінің мониторингі;

      3) қоршаған орта жай-күйінің мониторингі;

      4) қоршаған ортаны авариялық ластау салдарының мониторингі қамтылады.

      4. Қоршаған ортаның мемлекеттік экологиялық және өндірістік мониторингі мына параметрлерді:

      1) Каспий теңізінің мәртебесі (режимі) бойынша әртүрлі учаскелерінде судың, сондай-ақ су түбіндегі шөгінділердің физикалық, химиялық және гидробиологиялық көрсеткіштер бойынша ластану деңгейін;

      2) Каспий теңізінің белгілі бір учаскелерінде (ашық теңізде, шығанақтарда, сағалық учаскелерде, теңізге құятын өзендерде, мұнай операцияларын жүргізетін аудандарда сынамаларды іріктеп алудың бақылау нүктелерінде) атмосфера - су бөліну шекарасында ластаушы заттардың балансы мен түрленуін және олардың су түбі шөгінділерінде (тұнбаларда) жинақталуын;

      3) табиғи циркуляциялық процестерді, гидрометеорологиялық көрсеткіштерді (судың температурасын, ағысын, желдің жылдамдығы мен бағытын, атмосфералық жауын-шашынды, атмосфералық қысымды, ауаның ылғалдығын) байқауды қамтуға тиіс.

      5. Жер қойнауын пайдаланушы қажет болған жағдайда және қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның талап етуімен қоршаған ортаның жай-күйіне қосымша зерттеулер жүргізуге тиіс.

      6. Жер қойнауын пайдаланушы қоршаған ортаның жай-күйін қадағалаудың түрлері мен әдістерін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген тәртіппен айқындайды.

      7. Өндірістік мониторинг өткізу кезінде жер қойнауын пайдаланушы өткен жылдардағы қадағалаулардың нәтижелерін ескеруі және қадағалауды ұзақ мерзім қатарынан жалғастыру мақсатында жұмыс алаңында (келісімшарттық аумақ шегінде және оның айналасында) орналасқан, жұмыс істеп тұрған станциялардың көрсеткіштерін пайдалануға тиіс.

      8. Авариялық жағдайлар туындаған жағдайда қоршаған ортаның авариялық ластану салдарының мониторингі кідіріссіз ұйымдастырылуға тиіс.

      9. Жер қойнауын пайдаланушы өндірістік мониторинг нәтижелерін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік органға беруге міндетті.

      Ескерту. 269-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

39-тарау. Радиоактивті материалдарды, атом энергиясын пайдалануға және радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын экологиялық талаптар

      Ескерту. 39-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 12.01.2016 № 443-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
     

270-бап. Радиоактивті қалдықтар мен материалдарды трансшекаралық ауыстыру

      1. Өңдеу үшін басқа мемлекеттерге әкетілген Қазақстан Республикасының өз радиоактивті қалдықтарын қоспағанда, радиоактивті қалдықтарды сақтау немесе көму мақсатында басқа мемлекеттерден Қазақстан Республикасына әкелуге тыйым салынады. Радиоактивті заттардың қоршаған ортаға таралуына жол бермеу жөніндегі іс-шараларды жүргізбей радиоактивті қалдықтар мен материалдарды жер бетіне және жер қойнауына көмуге (орналастыруға) тыйым салынады.

      2. Қазақстан Республикасына радиоактивті материалдарды, радиациялық қауіпсіздік нормаларында белгіленген, құрамында алып қою деңгейлерінен жоғары радиоактивті заттар бар жартылай фабрикаттарды, шикізатты, жинақтаушы бұйымдарды әкелу Қазақстан Республикасының экспорттық бақылау саласындағы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады және Қазақстан Республикасының атом энергиясын пайдалану саласындағы заңнамасына сәйкес ядролық материалдар мен иондандырушы сәулелену көздерінің мемлекеттік есебіне алынуға жатады.

      3. Радиоактивті материалдарды трансшекаралық ауыстыру кезінде табиғат пайдаланушы халықаралық құқық нормаларын сақтай отырып ауыстыруды қамтамасыз ету үшін шаралар қабылдауға міндетті. Бұл ретте:

      1) табиғат пайдаланушы межелі мемлекеттің рұқсаты және алдын ала хабардар етілуі, сондай-ақ келісімі бойынша ауыстыруды қамтамасыз ету үшін шаралар қабылдауға міндетті;

      2) транзит мемлекеттері арқылы трансшекаралық ауыстыру нақты пайдаланылатын көлік түрлеріне сәйкес келетін халықаралық міндеттемелерді орындау шартымен жүзеге асырылуға тиіс;

      3) пайдаланылған отынды немесе радиоактивті қалдықтарды сақтау немесе көму үшін оңтүстік ендіктен оңтүстікке қарай 60 градус межелі орынға жөнелтуге тыйым салынады.

      Ескерту. 270-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 12.01.2016 № 443-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
     

271-бап. Радиоактивті материалдарды пайдалану кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Жеке және заңды тұлғалар радиоактивті материалдарды өндірудің, сақтаудың, тасымалдаудың, пайдаланудың, кәдеге жаратудың және жоюдың белгіленген ережелерін сақтауға, радиациялық әсердің жол берілетін шекті деңгейі нормативтерінің бұзылуына жол бермеуге, қоршаған ортаның радиациялық ластануының алдын алу және оны жою жөнінде шаралар қабылдауға міндетті.

      2. Қоршаған ортаның радиациялық ластануы байқалған жағдайда жеке және заңды тұлғалар бұл туралы атом энергиясы және қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік органдарға, сондай-ақ санитарлық-эпидемиологиялық қызметтің мемлекеттік органына кідіріссіз түрде хабарлауға тиіс.

      3. Радиоактивті материалдарды пайдалану кезінде табиғат пайдаланушылар:

      1) радиоактивті материалдарды пайдалану мерзімі ішінде оларға әсер етуі мүмкін барлық факторларды бағалауды;

      2) радиоактивті материалдардың халық денсаулығына және қоршаған ортаға әсерін бағалауды;

      3) азаматтарға және қоғамдық бірлестіктерге, мемлекеттік немесе Қазақстан Республикасының заңдарымен қорғалатын өзге де құпияларды құрайтын ақпаратты қоспағанда, радиоактивті материалдардың сипаттамасы мен оларды пайдалану кезіндегі қауіпсіздік шаралары туралы ақпараттың берілуін;

      4) Қазақстан Республикасының халықтың радиациялық қауіпсіздігі саласындағы заңнамасына сәйкес радиациялық қауіпсіздіктің негізгі нормалары мен ережелерін ескере отырып, халық денсаулығына және қоршаған ортаға радиациялық, оның ішінде авария салдарынан болатын радиациялық әсерді шектеу шараларын;

      5) радиоактивті қалдықтар түзілуінің ең төменгі деңгейін қамтамасыз етуге тиіс.

272-бап. Радиоактивті материалдар мен қалдықтарды сақтау мен көму кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Қазақстан Республикасының аумағында түзілетін радиоактивті қалдықтар олардың ықтимал қауіптілігі болуы мүмкін уақыт кезеңі ішінде халық пен қоршаған ортаның радиациядан қорғалуын қамтамасыз ететіндей түрде көмілуге тиіс.

      2. Радиоактивті қалдықтарды орналастыру радиоактивті қалдықтардың түзілуіне алып келетін қызметтің кез келген түрінің міндетті кезеңі ретінде жобалау және техникалық құжаттамада көзделуге тиіс. Радиоактивті қалдықтарды жинау, сақтау, тасымалдау мен көму тәртібі және оларды ұйымдастыру осы Кодексте көзделген экологиялық талаптар ескеріле отырып, Қазақстан Республикасының атом энергиясын пайдалану туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

      3. Радиоактивті материалдар мен қалдықтарды сақтау мен көму кезінде табиғат пайдаланушылар:

      1) өздігінен жүретін тізбекті ядролық реакцияларды болғызбауды және жылудың көп бөлінуінен қорғауды;

      2) радиациялық қауіпсіздік ережелері мен нормаларына сәйкес тиісті қорғау әдістерін қолдану арқылы халықтың және қоршаған ортаның тиімді қорғалуын;

      3) радиоактивті материалдар мен қалдықтарды сақтаумен байланысты болуы мүмкін биологиялық, химиялық және басқа да тәуекелдердің есебін;

      4) көму объектісінің орналасқан жеріне, конструкциясы мен құрамына қатысты есеп құжаттарының сақталуын;

      5) радиоактивті материалдарға санкциясыз қол жеткізуді бақылау мен шектеу, сондай-ақ радиоактивті заттардың қоршаған ортаға жоспарланбаған шығарылуын болдырмауды қамтамасыз етуге тиіс.

273-бап. Радиоактивті материалдар мен қалдықтарды тасымалдау кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Радиоактивті материалдар мен қалдықтарды тасымалдау Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ережелерге және Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарға сәйкес жүзеге асырылады.

      2. Радиоактивті материалдар мен қалдықтарды тасымалдау ережелері жүк жөнелтушінің, тасымалдаушының және жүк алушының құқықтарын, міндеттері мен жауапкершілігін, қауіпсіздік, физикалық жағынан қорғалу шараларын, оқиғалар мен аварияларға жол бермеу жөніндегі келісілген шаралар жүйесін, буып-түюге, таңбалауға және көлік құралдарына қойылатын талаптарды, ықтимал авариялардың салдарын тұмшалау жөніндегі іс-шараларды көздеуге тиіс.

274-бап. Ядролық қондырғыларды және радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеуге арналған объектілерді орналастыру мен пайдалануға қойылатын экологиялық талаптар

      1. Қазақстан Республикасының Үкіметіне ядролық қондырғыларды және радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеуге арналған объектілерді орналастыруға қатысты ұсыныстар енгізуге жергілікті мемлекеттік органдардың, жеке және заңды тұлғалардың құқығы бар.

      Ядролық қондырғыларды немесе радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеуге арналған объектілерді орналастыру туралы мәселенің қаралуы үшін өтініш беруші Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен әзірленген, осындай қондырғыны немесе объектіні салу қажеттігінің негіздемесі, сондай-ақ оларды орналастыруға арналған алаңдардың балама нұсқалары қамтылуға тиіс материалдарды табыс етеді.

      Материалдар:

      1) ядролық қондырғы немесе радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеуге арналған объекті орналастырылуы мүмкін аудандағы қоршаған ортаның сипаттамасын;

      2) объектілерді салу, пайдалануға беру, пайдалану, пайдаланудан шығару және жабу жөніндегі жоспарланған жұмыстардың адам денсаулығына және қоршаған табиғи ортаға әсерін бағалауды;

      3) қоршаған ортаға теріс әсерді төмендететін іс-шараларды;

      4) қоғамдық тыңдаулардың қорытындылары міндетті түрде ескерілген мемлекеттік экологиялық, санитарлық-эпидемиологиялық және техникалық сараптамалардың оң қорытындысын қамтуға тиіс.

      2. Ядролық қондырғыларды және объектілерді салу туралы шешімді аумағында ядролық қондырғы және (немесе) объекті салу жоспарланатын жергілікті өкілді органдар келіскен кезде Қазақстан Республикасының Үкіметі қабылдайды.

      3. Ядролық қондырғыларды және радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеуге арналған объектілерді орналастыру үшін жер учаскелерін және жер қойнауын беру Қазақстан Республикасының Жер кодексінде, Қазақстан Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамасында және осы Кодексте белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

      4. Ядролық қондырғыларды және радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеуге арналған объектілерді орналастыруға қатысты шешімдер қабылдау кезінде өңірді әлеуметтік-экономикалық дамытуға бағытталған қосымша іс-шаралар көзделуге тиіс. Бұл іс-шараларды жүзеге асырудың көлемі мен тәртібін әрбір нақты жағдайда ғылыми-экономикалық негіздемелер негізінде жергілікті мемлекеттік басқару органдарымен келісім бойынша Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

      5. Ядролық қондырғыны немесе радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеуге арналған объектіні пайдалануға қабылдауды мемлекеттік қабылдау комиссиясы жүзеге асырады.

      6. Ядролық қондырғыны немесе радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеуге арналған объектіні пайдалануға қабылдау жобада көзделген өндірістік және тұрмыстық мақсаттағы объектілермен бір кешенде жүзеге асырылуға тиіс.

      7. Ядролық қондырғыны немесе радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеуге арналған объектіні пайдаланудан шығару және радиоактивті қалдықтарды көмуге арналған қойманы жабу тәртібі атом энергиясын пайдалану саласындағы нормаларға, ережелер мен стандарттарға сәйкес жобада көзделуге тиіс. Шығыстарды қаржыландыруды ядролық қондырғының немесе радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеуге арналған объектінің иесі жүзеге асырады.

      8. Ядролық қондырғыны немесе радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеуге арналған объектіні пайдаланудан мерзімінен бұрын шығару және радиоактивті қалдықтарды көмуге арналған қойманы жабу туралы шешімді Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді және аталған іс-қимылдар басталғанға дейін екі жылдан кешіктірмей пайдаланушы ұйымның немесе осы салада маманданған ұйымның назарына жеткізіледі.

      9. Ядролық қондырғы немесе радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеуге арналған объекті орналасқан жерлерде санитарлық-қорғаныш аймағы және бақылау аймағы белгіленеді.

      Аймақтардың көлемдері мен шекаралары жобада ядролық энергияны пайдалану саласындағы нормаларға, ережелер мен стандарттарға сәйкес белгіленеді. Санитарлық-қорғаныш аймағында және бақылау аймағында радиациялық жағдайды бақылау жүзеге асырылады.

      10. Параметрлері мен кімге тиесілі екеніне қарамастан, санитарлық-қорғаныш аймағында, бағбандық және бақшалық жер учаскелерін орналастыруды, сондай-ақ ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруді қоса алғанда, тұрғын үй ғимараттарын, білім беру ұйымдарын, денсаулық сақтау және демалыс мекемелерін, спорттық-сауықтыру құрылыстарын орналастыруға (салуға) тыйым салынады.

      11. Санитарлық-қорғаныш аймағында орналасқан жерлер мен су айдындарын өнімдерге радиологиялық бақылауды міндетті түрде жүргізу шартымен шаруашылық мақсатында пайдалануға болады.

      Ескерту. 274-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.07.10 N 34-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
     

275-бап. Құрылыс материалдарының, минералдық тыңайтқыштардың, мелиоранттар мен көмірдің жол берілетін радиоактивтілік деңгейі

      1. Құрылыс материалдарының, минералдық тыңайтқыштардың, мелиоранттар мен көмірдің жол берілетін радиоактивтілік деңгейі радиациялық қауіпсіздік нормаларымен белгіленеді.

      2. Көмір радиациялық қауіпсіздік нормаларында белгіленген мөлшер шегінен аспаған кезде кез келген мақсатта пайдаланылуы мүмкін. Радиоактивтілігі радиациялық қауіпсіздіктің қолданыстағы нормаларында және санитарлық ережеде көзделген деңгейден жоғары көмір, радиациялық қауіпсіздік нормалары сақталу шартымен карьердің ішкі үйіндісіне жинақталып, көмілуге тиіс.

276-бап. Елді мекендер аумақтарындағы, тұрғын үйлердің және қоғамдық ғимараттардың үй-жайларындағы радиациялық жағдайға, құрылыс материалдарының, минералдық тыңайтқыштардың, отын-энергетикалық шикізаттың радиациялық қауіпсіздігіне және мұнай операциялары кезіндегі радиациялық қауіпсіздікке бақылау ұйымдастыру

      1. Радиациялық бақылауды ұйымдастыру радиациялық қауіпсіздіктің белгіленген нормативтік шамаларынан асуына жол бермеуін, сондай-ақ халыққа дозалық жүктемені төмендету жөніндегі іс-шараларды әзірлеу мен енгізуді өзіне міндет етіп қояды.

      2. Елді мекен пункттерінің, тұрғын үй-тұрмыстық объектілерінің, өнеркәсіп кәсіпорындарының, демалыс және рекреация аймақтарының, бағбандық серіктестіктерінің құрылысына жер учаскелері бөлініп берілген кезде, міндетті іздестіру жұмыстары көлеміне бөлініп берілген учаске аумағындағы сыртқы гамма-сәуленің экспозициялық дозасының қуатын өлшеу енгізілуге тиіс. Нәтижелері құрылысқа учаске таңдау жөніндегі комиссияның хаттамасымен ресімделеді.

      3. Тұрғын үй объектілері пайдалануға берілген кезде сыртқы гамма-сәуленің экспозициялық мөлшерінің қуаты - әрбір пәтерде, ал радонның шоғыры әрбір кіреберістің бірінші қабатындағы пәтерлердің бірінде өлшенеді. Радонның жол берілетін шоғырлануы асып кеткені анықталған жағдайда зерттеу үйдің барлық пәтерлерінде жүргізіледі.

      4. Сыртқы гамма-сәуленің дозалық қуатын өлшеу жер бетінен немесе үй-жай еденінен 1 метр биіктікте жүргізіледі.

      5. Радонның баламалық тепе-тең көлемді белсенділігінің болуын бақылау халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның әдістемелік нұсқауларына және Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен аттестатталған басқа да әдістемелерге сәйкес жүзеге асырылады.

      6. Пайдалануға берілетін құрылыс объектілеріндегі өлшеулердің нәтижелері радиациялық тексеру актісі түрінде ресімделіп, оның бір данасы объектіні пайдалануға енгізу жөніндегі мемлекеттік қабылдау комиссиясының актісіне тіркеледі. Өлшеулерді өткізу үшін жауапкершілік объект құрылысын жүзеге асыратын және оны пайдалануға ұсынатын ұйымға жүктеледі.

      7. Үй-жайлардағы гамма-фонды және радонның мөлшерін азайту жөніндегі іс-шараларды жүргізу мүмкіндігін, қажеттілігін, көлемі мен мерзімдерін халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның және қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның аумақтық органының өкілдерін міндетті түрде қатыстыра отырып, жергілікті мемлекеттік басқару органдарының комиссиясы айқындайды.

      8. Табиғат пайдаланушы құрылыс материалдары, минералдық тыңайтқыштар, мелиоранттар мен отын-энергетика шикізаты кен орнын игеруді бастағанға дейін олардың радиациялық қауіптілік деңгейі мен пайдаланылу шарттары туралы санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды алуға тиіс. Қорытындыны геологиялық-барлау жұмыстарының нәтижелері бойынша пайдалы қазбаларды радиациялық-гигиеналық бағалау бөлімі қамтылатын, кен орындарын игеру жобасының негізінде халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган береді.

      9. Табиғат пайдаланушының радиациялық бақылау қызметі кен орындарын игеру жөніндегі жоба талаптарының орындалуын қамтамасыз етеді, радиациялық бақылау нәтижелері құжатпен ресімделеді.

      10. Өнімнің радиациялық сапасы аккредиттелген зертханалар орындаған зертханалық зерттеулер негізінде мемлекеттік бақылау органдарының қорытындысымен расталады. Өнімнің сапасын растаудың тәртібі мен кезеңділігі кен орындарын игеру жобаларының сараптамасы кезінде белгіленеді.

277-бап. Металл сынықтарына радиациялық бақылауды қамтамасыз етуге қойылатын талаптар

      1. Металл сынықтарын өндірістік радиациялық бақылау:

      1) дайындау ұйымына түсетін барлық металл сынықтарын оның радиоактивті ластануын не онда оқшау гамма-сәуле көздерінің болуын анықтау мақсатындағы радиациялық бақылауды;

      2) металл сынықтарының тобына немесе бөліктеріне жақын жерде радиациялық фонның артуы анықталған кезде гамма-сәуле дозасының қуатын өлшеуді;

      3) металл сынығының альфа- және бета-активті радионуклидтермен беткі ластануының бар-жоғын іріктеп тексеруді;

      4) металл сынығы топтарын тасуға арналған бос көлік құралына радиациялық тексеру жүргізуді, сондай-ақ жүк тиелген көлік құралының үстіндегі гамма-сәуле дозасының қуатын өлшеуді қамтиды.

      2. Өндірістік радиациялық бақылау жүргізу әдістемесі санитариялық қағидаларда айқындалады.

      Ескерту. 277-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
     

278-бап. Радиациялық авариялар кезінде іс-шараларды жүзеге асыру тәртібі

      1. Радиоактивті материалдарды тасымалдағанда төтенше жағдайлар туындаған кезде азаматтардың денсаулығын, олардың мүлкін және қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасының атом энергиясын пайдалану, халықтың радиациялық қауіпсіздігі саласындағы заңнамасының талаптары және техникалық регламенттер сақталуға тиіс.

      2. Авариялық рәсімдер авария болған жағдайда жүк құрамының қоршаған ортамен өзара іс-әрекеті салдарынан басқа қауіпті заттардың пайда болу ықтималдығын ескеруге тиіс.

279-бап. Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы қадағалау мен бақылау

      Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы қадағалау мен бақылау Қазақстан Республикасының атом энергиясын пайдалану туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

40-тарау. ЫҚТИМАЛ ҚАУІПТІ ХИМИЯЛЫҚ ЖӘНЕ БИОЛОГИЯЛЫҚ ЗАТТАРДЫ,
ГЕНЕТИКАЛЫҚ ТҮРЛЕНДІРІЛГЕН ӨНІМДЕР МЕН ОРГАНИЗМДЕРДІ
ӨНДІРУ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ КЕЗІНДЕГІ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛАПТАР

280-бап. Ықтимал қауіпті химиялық заттарды өндіру және пайдалану кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Ықтимал қауіпті химиялық заттарды өндіру мен пайдалану жөніндегі операциялар барысында:

      1) өндіру, сақтау, тасымалдау және пайдалану процесінде қоршаған ортаға әсер етудің шекті жол берілетін белгіленген нормативтерінің орындалуы;

      2) оларды қолданудың халықтың денсаулығы мен қоршаған ортаға зиянды салдарларының алдын алу жөніндегі шаралардың орындалуы қамтамасыз етілуге тиіс.

      2. Жойылуы қиын органикалық ластауыштарды қамтитын немесе оны пайдалану нәтижесінде Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында көзделген жойылуы қиын органикалық ластауыштар түзілетін өнімді өндіруге және импорттауға тыйым салынады.

      Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында айқындалған химиялық заттарды өндіруге және пайдалануға шектеу қойылады.

      3. Жойылуы қиын органикалық ластауыштар экологиялық қауіпсіз тәсілмен жойылуға жатады.

      Бөлінетін газдарды кешенді тазаламайынша жойылуы қиын органикалық ластауыштарды және құрамында хлор бар қалдықтарды жоюға арналған технологияларды пайдалануға тыйым салынады. Бұл ретте бөлінетін газдарды кешенді тазалау тазартылған бөлінетін газдарда диоксиндер мен фурандардың 0,1 нг/м3 аспайтын концентрацияда болуын қамтамасыз етуге тиіс.

      4. Азық-түлікті немесе мал азықтарын өндіруге және қайта өңдеуге байланысты жерлерде жойылуы қиын органикалық ластауыштарды пайдалануға тыйым салынады.

      Ескерту. 280-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
     

281-бап. Қоршаған ортаны зиянды және бақыланбайтын биологиялық әсерден қорғау

      Ықтимал қауіпті биологиялық заттарды, оның ішінде генетикалық түрлендірілген организмдер мен өнімдерді өндіру мен пайдалану жөніндегі операциялар барысында:

      1) өндіру, сақтау, тасымалдау және пайдалану процесінде қоршаған ортаға әсер етудің шекті жол берілетін белгіленген нормативтерінің орындалуы;

      2) оларды қолданудың адам денсаулығы мен қоршаған ортаға зиянды салдарларының алдын алу жөніндегі шаралардың орындалуы;

      3) генетикалық түрлендірілген өнімдердің қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган пайдалануға рұқсат берген тізбе шеңберінде ғана пайдаланылуы қамтамасыз етілуге тиіс.

282-бап. Гендік-инженерлік қызметті жүзеге асыру тәртібі

      1. Генетикалық түрлендірілген өнімдер мен организмдерді өндіру мен пайдалану жөніндегі операциялар барысында мынадай талаптар сақталуға тиіс:

      1) табиғат пайдаланушылар генетикалық түрлендірілген өнімдердің қайдан шығатынын және қайда түсетінін айқындайтын жүйелер мен рәсімдерді меңгеруге тиіс;

      2) қоршаған ортаға әдейі шығаруға арналған генетикалық түрлендірілген организмдер үшін табиғат пайдаланушылар қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға және санитарлық-эпидемиологиялық қызметтің мемлекеттік органына олардың ерекшеліктері туралы егжей-тегжейлі ақпарат беруге тиіс;

      3) тағамға, жемге немесе өңдеуге арналған генетикалық түрлендірілген организмдер үшін табиғат пайдаланушылар қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға өнімде болуы мүмкін генетикалық түрлендірілген организмдердің ерекшеліктерін сипаттап, өнімнің тек тағам, жем ретінде немесе өңдеу үшін пайдаланылуға тиістілігі туралы декларация ұсынуға тиіс;

      4) генетикалық түрлендірілген организмдерден алынатын тағам және жем өнімдеріне қатысты табиғат пайдаланушылар сатып алушыларды өнімнің генетикалық түрлендірілген организмдерден алынғаны туралы хабардар етуге тиіс;

      5) табиғат пайдаланушылар генетикалық түрлендірілген өнімдер мен организмдерді өндіру мен пайдалану туралы ақпаратты бес жыл бойы сақтауға және оны қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органға олардың талап етуі бойынша табыс етуге тиіс.

      2. Ауыл шаруашылығының табиғат пайдаланушылары өз өнімін сатып алушыға оның генетикалық түрлендірілген өнім сатып алатынын таңбалау арқылы хабардар етуге және өз өнімін ұсынатын сатып алушылардың тізілімін жүргізуге тиіс.

      3. Мемлекеттік органдар барлық генетикалық түрлендірілген тағам өнімдері мен жемге арналған таңбалау туралы қолда бар ережелерді таратады. Генетикалық түрлендірілген организмдерді қамтитын немесе олардан құралған немесе алынған барлық тағам өнімдері мен жемдер таңбалануға тиіс. Таңбалаудың мақсаты тұтынушыларды өнімнің немесе жемнің нақты қасиеттері туралы хабардар ету болып табылады.

      4. Генетикалық түрлендірілген организмдерді таңбалау жүйесі түпкі тамақ өнімінде генетикалық түрлендірілген дезоксирибонуклеидтерді немесе белоктарды табу мүмкіндігіне негізделеді.

41-тарау. ӨНДІРІС ЖӘНЕ ТҰТЫНУ ҚАЛДЫҚТАРЫНА МЕНШІК ҚҰҚЫҒЫН
АНЫҚТАУ КЕЗІНДЕГІ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛАПТАР

283-бап. Өндіріс және тұтыну қалдықтарына меншік құқығы

      1. Қызметі нәтижесінде өндіріс және тұтыну қалдықтары құралатын жеке және заңды тұлғалар олардың меншік иелері болып табылады және, егер Қазақстан Республикасының заңнамасында немесе қалдықтармен жұмыс істеу талаптарын айқындайтын шарттар өзгеше көзделмесе, қалдықтар құралған кезден бастап олармен қауіпсіз жұмыс істеу үшін жауапты болады.

      2. Қалдықтарға меншік құқығын басқа тұлға сатып алу-сату, айырбастау, сыйға беру шартының немесе қалдықтарды иеліктен шығару туралы өзге де мәміле негізінде алуы мүмкін.

      3. Мемлекет мемлекеттік меншік объектілерінде немесе сот шешімі бойынша мемлекеттік меншікке түсті деп танылған объектілерде құралатын, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде көзделген басқа да жағдайларда қалдықтардың меншік иесі болып табылады.

      4. Қалдықтардың меншік иесі қалдықтарды жинаудың орталықтандырылған жүйесін немесе қалдықтарды жинау, кәдеге жарату, қайта өңдеу, сақтау, орналастыру немесе жою жөніндегі операцияларды атқаратын субъектілердің қызмет көрсетулерін пайдалануға тиіс не қалдықтарды орналастыру мен жою жөніндегі операцияларды дербес жүзеге асыруға міндетті.

      Бөгде ұйымдардан қабылданатын қалдықтарды жинау, тасымалдау, кәдеге жарату, қайта өңдеу және көму жөніндегі операцияларды орындайтын субъектілер ұлттық стандарттарда белгіленген біліктілік талаптарына сәйкес келуге тиіс және қалдықтардың меншік иесі оларды берген кезден бастап қалдықтармен қауіпсіз жұмыс істеуге жауапты болады.

      5. Меншік иесінің қалдықтарды жинау, кәдеге жарату, қайта өңдеу, сақтау, орналастыру немесе жою жөнiндегi операцияларды орындайтын субъектiлерге қалдықтарды беруі, егер тараптар келісімді өзгеше жағдайда жасамаған болса, қалдықтарға меншік құқығының бір мезгілде осындай субъектілерге ауысуын білдіреді.

      6. Қалдықтарды жинау, тасымалдау, кәдеге жарату, қайта өңдеу және көму жөніндегі операцияларды орындайтын субъектілерге қойылатын талаптар ұлттық стандарттарда белгіленеді. Қалдықтарды жинау, кәдеге жарату, қайта өңдеу, сақтау, орналастыру немесе жою жөніндегі операцияларды орындайтын субъектілерге қойылатын ұлттық стандарттардың талаптары дара кәсіпкерлердің және ұйымдық-құқықтық нысанына қарамастан, заңды тұлғалардың орындауы үшін міндетті.

      Ескерту. 283-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.10.2018 № 184-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

284-бап. Иесіз қалдықтар

      1. Меншік иесі жоқ немесе меншік иесі белгісіз қалдықтар иесіз қалдықтар болып табылады.

      2. Жер учаскелерінің меншік иелері немесе жер пайдаланушылар өз жер учаскелерінде иесіз қалдықтарды анықтаған кезде оларды пайдалануға кірісіп не қалдықтарды өз меншігіне айналдыруды куәландыратын өзге де әрекеттер жасай отырып, осы қалдықтарды өз меншігіне айналдыруға құқылы.

      Басқа иесіз қалдықтар, егер сот қалдықтарды иеленуге кіріскен тұлғаның өтініші бойынша оларды иесіз қалдық деп таныса, осы тұлғаның меншігіне түседі.

      3. Өзге жағдайларда, иесіз қалдықтарды тапқан тұлғалар бұл жөнінде тиісті жергілікті атқарушы органға хабарлауға міндетті. Аумағында иесіз қалдықтар анықталған облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергілікті атқарушы органы иесіз қалдықтардың бар екендігі жөнінде хабарлама алған кезден бастап бір жыл ішінде бұл қалдықтарды республикалық немесе коммуналдық меншікке түскен деп тану туралы талаппен сотқа жүгінуге міндетті.

      Иесіз қалдықтар табылған жағдайда, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган осы қалдықтарды республикалық немесе коммуналдық меншікке түскен деп тану туралы талаппен де сотқа жүгіне алады.

      4. Жергілікті атқарушы органдар иесіз қалдықтармен жұмыс істеу және олардың қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына теріс әсерін болдырмау жөніндегі іс-шаралар өткізуді ұйымдастырады.

      5. Иесіз қауіпті қалдықтар сот шешімімен республикалық меншікке түседі. Иесіз қауіпті қалдықтарды басқару тәртібін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекітеді. Мұндай қалдықтарды басқаруды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның ведомстволық бағынысындағы ұйым жүзеге асырады.

      6. Сот шешімі бойынша республикалық немесе коммуналдық меншікке түсті деп танылмаған иесіз қалдықтар оларды қалдырған меншік иесінің иелігіне, пайдалануына және билік етуіне қайта қабылдануы не Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес иелену мерзімі өткендіктен меншікке сатып алынуы мүмкін.

      7. Осы баптың ережелеріне сәйкес пайдалы құрауыштар алына отырып қайта өңделуге жататын иесіз қалдықтар мемлекеттік не жеке меншікке айналдырылғаннан кейін қалдықтар ретінде қаралмайды.

      Ескерту. 284-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 28.04.2016 № 506-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

285-бап. Қалдыққа меншік құқығының ауысуы

      1. Қалдықтар орналастырылған жер учаскелерінде жер учаскесінің меншік иесі немесе жер пайдаланушы өзгерген кезде қалдыққа меншік құқығы туралы мәселе Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес шешіледі.

      2. Мемлекеттік меншік объектілері жекешелендірілген кезде, егер "Мемлекеттік мүлік туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес осы кәсіпорындарды жекешелендіру шарттарында өзгеше көзделмесе, қалдықтарға меншік құқығы, сондай-ақ қалдықтармен қауіпсіз жұмыс істеу және оларды жою, жерлерді рекультивациялау мен қалпына келтіру жөніндегі міндеттемелер жаңа меншік иесіне ауысады.

      Ескерту. 285-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.03.01 N 414-IV (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

41-1-тарау. Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері

      Ескерту. 8-бөлім 41-1-тараумен толықтырылды - ҚР 17.11.2015 № 407-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).

285-1-бап. Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерін орындауға қойылатын талаптар

      1. Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнім (тауарлар) тізбесіне сәйкес өнімді (тауарларды) Қазақстан Республикасының аумағында өндіруді және (немесе) Қазақстан Республикасының аумағына әкелуді жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болған қалдықтарды және оның (олардың) орамасын жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды мынадай тәсілдердің бірімен:

      1) қойылатын талаптарды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындайтын, қалдықтарды жинаудың, қайта өңдеудің және кәдеге жаратудың меншікті жүйесін қолдануды;

      Қалдықтарды жинаудың, қайта өңдеудің және кәдеге жаратудың меншікті жүйесін қолдану жөніндегі талап автомобиль көлік құралдарын, өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасын өндірушілерге және импорттаушыларға қолданылмайды;

      2) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторымен өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болатын қалдықтарды және оның (олардың) орамасын жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастыру туралы шарт жасасуды және өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторының банктік шотына қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін төлемақыны есептеу әдістемесіне сәйкес қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін төлемақы түрінде ақша енгізуді қамтамасыз етуге міндетті.

      2. Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері бойынша талаптар:

      1) өндірушілерге, өндірілген майлар, полимерлік, шыны, қағаз және (немесе) картон орамалары, аккумулятор батареялары бөлігінде, оларды өндіру үшін сәйкесінше Қазақстан Республикасының аумағында қайта өңделген және кәдеге жаратылған пайдаланылған майлар, пластмасса, шыны, қағаз және картон қалдықтарының, пайдаланылған аккумулятор батареяларының кемінде отыз пайызы пайдаланылған жағдайда;

      2) өндірушілерге және импорттаушыларға, Қазақстан Республикасының аумағында өндірілген және (немесе) Қазақстан Республикасының аумағына әкелінген, одан тыс жерлерде өткізілген өнім (тауарлар) бөлігінде;

      3) өндірушілерге және импорттаушыларға, Қазақстан Республикасының аумағында өндірілген және (немесе) Қазақстан Республикасының аумағына әкелінген полимерлік, шыны, қағаз, картон және (немесе) металл орамалары, орауға арналған және (немесе) оның шегінен тыс жерлерде өткізілген өнім (тауарлар) оралған, аралас материалдардан жасалған орама бөлігінде;

      4) автомобиль көлігі құралдарын, өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасын импорттаушыларды қоспағанда, өндірушілердің кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімді (тауарларды) Қазақстан Республикасының аумағына әкелуді жүзеге асыратын жеке тұлғаларға, тауарларды жеке пайдалану үшін бажсыз әкелуге арналған квота шегінде өнімді (тауарларды) импорттаған кезде;

      5) импорттаушыларға, тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарлары оралған полимер, шыны, қағаз, картон және (немесе) металл орамалар, аралас материалдардан орама бөлігінде;

      6) өндірушілерге, қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін төлемақы енгізілген, преформалардан жасалған полимер орама бөлігінде;

      7) импорттаушыларға, өнім өндіру, жұмыстарды орындау, қызметтер көрсету кезінде өз қызметінде негізгі құралдар, материалдар, шикізат, қосалқы бөлшектер (құрауыштар) ретінде жалпы шаруашылық мұқтаждықтары үшін пайдаланылатын және өткізуге арналмаған (арналған), әкелінген өнім (тауарлар) оралған, әкелінген полимер, шыны, қағаз, картон және (немесе) металл орамалар, аралас материалдардан орама бөлігінде;

      8) импорттаушыларға, Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен шетелдік өтеусіз көмек ретінде әкелінген тауарлар оралған, әкелінген полимер, шыны, қағаз, картон және (немесе) металл орамалар бөлігінде қолданылмайды.

      Ескерту. 285-1-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 05.10.2018 № 184-VI (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.

285-2-бап. Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторы қызметінің бағыттары

      Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторы осы Кодекстің талаптарына сәйкес өндірушілерден және импорттаушылардан өзінің банктік шотына кәдеге жарату төлемі түрінде келіп түскен ақшаны:

      1) жеке және заңды тұлғаларға өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болған қалдықтарды және оның (олардың) орамасын (өндіріс қалдықтарынан алынған және (немесе) осы қалдықтар өндірістік қызмет нәтижесінде пайда болған заңды тұлғалардан немесе дара кәсіпкерлерден заңды тұлғаларға немесе дара кәсіпкерлерге берілген өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болған қалдықтарды және оның (олардың) орамасын қоспағанда), аталған қалдықтарды Қазақстан Республикасының аумағында залалсыздандыру және (немесе) кәдеге жарату үшін берген жағдайларда, бөлек жинау және қайта өңдеу бойынша шығыстарды өтеуге;

      1-1) әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларын өндірушілерге әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларын орау үшін қолданылатын полимер, шыны, қағаз, картон және (немесе) металл орамаларды, аралас материалдардан ораманы өндірушілердің (импорттаушылардың) қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін төлемақы енгізуіне байланысты шығыстарды өтеуге жібереді;

      2) Қазақстан Республикасында экологиялық таза автомобиль көлігі құралдарының (4 және одан жоғары экологиялық сыныпқа сәйкес келетін; электрлі қозғалтқыштары бар) және олардың құрамдастарының, сондай-ақ техникалық регламенттерде айқындалған экологиялық талаптарға сәйкес келетін өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасының өндірісін:

      оларды шығарушыларды мынадай: жұмыс орындарын ұстау; энергия ресурстарын пайдалану; ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық әзірлемелерді жүзеге асыру; өнімдерді шығаруға байланысты сынақтар жүргізу; кепілдік міндеттемелерді қолдау бағыттары бойынша қаржыландыру;

      жеке және заңды тұлғалар Қазақстан Республикасының аумағында Қазақстан Республикасында шығарылған көлік құралын және (немесе) өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасын сатып алған кезде оларға шығарушы ұсынған жеңілдіктерді қаржыландыру арқылы ынталандыруға жібереді.

      Қазақстан Республикасында экологиялық таза автомобиль көлігі құралдарының (4 және одан жоғары экологиялық сыныпқа сәйкес келетін; электрлі қозғалтқыштары бар) және олардың құрамдастарының, сондай-ақ техникалық регламенттерде айқындалған экологиялық талаптарға сәйкес келетін өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасының өндірісін ынталандыру қағидаларында:

      қаржыландыру мерзімдері мен көлемдері көрсетіле отырып, экологиялық таза автомобиль көлігі құралдарын шығарушылар мен өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторы арасындағы үлгілік шарт нысаны;

      қаржыландыру мерзімдері мен көлемдері көрсетіле отырып, техникалық регламенттерде айқындалған экологиялық талаптарға сәйкес келетін өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасын шығарушылар мен өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторы арасындағы үлгілік шарт нысаны;

      экологиялық таза автомобиль көлігі құралдарының өндірісі туралы есептіліктің нысандары және оларды өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторына ұсыну мерзімдері;

      өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасының өндірісі туралы есептіліктің нысандары және оларды өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторына ұсыну мерзімдері;

      экологиялық таза автомобиль көлігі құралдарын шығарушыларға қойылатын талаптар;

      өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасын шығарушыларға қойылатын талаптар;

      пайдаланудан шығып қалған көлік құралының және (немесе) өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасының кәдеге жаратуға тапсырылғанын растайтын, Қазақстан Республикасының аумағында Қазақстан Республикасында шығарылған көлік құралын және (немесе) өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасын сатып алуға жеңілдік алу құқығын көздейтін құжат ұсынылған кезде Қазақстан Республикасында шығарылған көлік құралын және (немесе) өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасын өткізу кезінде жеке және заңды тұлғаларға шығарушы ұсынған жеңілдіктің шарттары, оның ішінде мөлшерін айқындау тәртібі және қаржыландыру тәртібі белгіленеді;

      2-1) Қазақстан Республикасында экологиялық қауіпсіз (жанбайтын және (немесе) өрт қауіптілігі төмен және түтін мен газды аз бөлетін); қалдықтары Қазақстан Республикасының аумағында қайта өңделетін болып табылатын кәбілді-өткізгіш өнімнің өндірісін оларды өндірушілерді мынадай: жұмыс орындарын ұстау; энергия ресурстарын пайдалану; экологиялық қауіпсіз және (немесе) қайта өңделетін өнім өндіру үшін шикізат сатып алу; ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық әзірлемелерді жүзеге асыру; өнімдерді шығаруға байланысты сынақтар жүргізу; өнімдерді сертификаттау бағыттары бойынша қаржыландыру арқылы ынталандыруға жібереді.

      Қазақстан Республикасында экологиялық қауіпсіз (жанбайтын және (немесе) өрт қауіптілігі төмен және түтін мен газды аз бөлетін); қалдықтары Қазақстан Республикасының аумағында қайта өңделетін болып табылатын кәбілді-өткізгіш өнім өндірісін ынталандыру қағидаларында:

      қаржыландыру мерзімдері мен көлемдері көрсетіле отырып, кәбілді-өткізгіш өнім шығарушылар мен өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторы арасындағы үлгілік шарт нысаны;

      кәбілді-өткізгіш өнім өндірісі туралы есептіліктің нысандары және оларды өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторына ұсыну мерзімдері;

      кәбілді-өткізгіш өнім өндірушілерге қойылатын талаптар;

      өнімге және технологиялық процестерге қойылатын талаптар;

      қаржыландыру шарттары мен тәртібі белгіленеді.

      Кәбілді-өткізгіш өнімнің (жанбайтын және (немесе) өрт қауіптілігі төмен және түтін мен газды аз бөлетін) экологиялық қауіпсіздігі жөніндегі талаптар – ұлттық стандарттарға, олар болмаған кезде мемлекетаралық стандарттарға сәйкес айқындалады;

      3) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болатын қалдықтарды және оның (олардың) орамасын жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастыруға;

      4) Қазақстан Республикасының аумағында олар үшін залалсыздандыру, қайта өңдеу және (немесе) кәдеге жарату жөніндегі объектілер жоқ, өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болатын қалдықтарды және оның (олардың) орамасын Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерде қайта өңдеу, залалсыздандыру және (немесе) кәдеге жарату үшін жинауды, беруді ұйымдастыруға;

      5) қалдықтарды жинау, тасымалдау, қайта өңдеу, залалсыздандыру, пайдалану және (немесе) кәдеге жарату жүйесін ұйымдастыру-техникалық және ақпараттық қамтамасыз етуге, жарнама қызметін, қалдықтармен және қайталама ресурстармен жұмыс істеу саласындағы білім беру зерттеулерін, маркетингтік зерттеулерді қаржыландыруға;

      6) тұрмыстық қатты қалдықтарды әкетуді жүзеге асыратын көлік құралдарының қозғалысын спутниктік навигациялық жүйе деректері бойынша бақылайтын ақпараттық жүйені ұйымдастыруға және жүргізуге;

      7) қалдықтарды жинау, қайта өңдеу, залалсыздандыру, пайдалану және (немесе) кәдеге жарату саласындағы эксперименттік, тәжірибелік, жобалық, ғылыми-зерттеу жұмыстарын қаржыландыруға;

      8) қалдықтарды жинаудың және қайталама шикізат ретінде пайдаланудың жаңа технологияларын ендіруге, тұрмыстық қатты қалдықтар мен қайталама ресурстарды сұрыптау және (немесе) пайдалану бойынша зауыттар (өндірістер) салуға, қайталама ресурстарды жинауды және (немесе) пайдалануды, тұрмыстық қатты қалдықтарды жинауды, сұрыптауды және (немесе) пайдалануды жүзеге асыратын ұйымдардың материалдық-техникалық базасын жетілдіруге, электрлік қуаттау станцияларының желісін құруға және дамытуға;

      9) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторының өз функцияларын жүзеге асыруына байланысты қызметті қаржыландыруға;

      9-1) өңдеу саласындағы қоршаған ортаның жай-күйін жақсартуға бағытталған жобаларды одан әрі қаржыландыру үшін дауыс беретін акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы тікелей немесе жанама түрде мемлекетке және (немесе) ұлттық басқарушы холдингке тиесілі ұйымдарды Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен және шарттарда қаржыландыруға;

      10) қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындаған және Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалған өзге де қызметке арналған төлемақы түрінде жібереді.

      Ескерту. 285-2-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 28.12.2016 № 34-VI (01.01.2017 бастап қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.10.2018 № 184-VI (01.01.2019 бастап қолданысқа енгізіледі); 02.01.2021 № 399-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

285-3-бап. Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторының құқықтық жағдайы

      1. Өндірушілердің (импорттаушылардың) қалдықтарын жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін төлемақы жинау және аталған төлемдерді осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актілерінде көзделген тәртіппен басқару арқылы өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болған қалдықтарды және оның (олардың) орамасын жинауға, тасымалдауға, қайта өңдеуге, залалсыздандыруға, пайдалануға және (немесе) кәдеге жаратуға қатысты өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қағидатын іске асыру мақсатында, Қазақстан Республикасы Үкіметінің шешімімен айқындалған заңды тұлға өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерінің операторы болып табылады.

      2. Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторы қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін төлемақы жинауға қатысты айрықша құқыққа ие және аталған төлемдерге осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актілерінде көзделген тәртіппен иелік етуге және оларды басқаруға тиіс.

285-4-бап. Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторының өкілеттіктері

      1. Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторының өкілеттіктеріне:

      1) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болған қалдықтарды және оның (олардың) орамасын жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастыру туралы үлгілік шарт негізінде өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болған қалдықтарды және оның (олардың) орамасын жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастыру туралы өндірушілермен (импорттаушылармен) шарт жасасуы;

      2) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болған қалдықтарды және оның (олардың) орамасын жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастыру туралы шарт негізінде өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторының банктік шотына өндірушілер (импорттаушылар) қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін аударатын төлемақыны жинау;

      3) қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін өндірушілердің (импорттаушылардың) төлемақыны дұрыс есептеуіне, толық және уақтылы аударуына бақылауды жүзеге асыру;

      3-1) артық төленген сомалар расталған жағдайда өндірушілер мен импорттаушылардың өтініштері негізінде өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторы белгілеген тәртіппен жүргізілетін артық төленген сомаларды қайтару және (немесе) алдағы төлемдердің есебіне есепке жатқызу;

      3-2) әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларын орау үшін қолданылатын полимер, шыны, қағаз, картон және (немесе) металл орамаларды, аралас материалдардан ораманы өндірушілердің (импорттаушылардың) қалдықтардың жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін төлемақы енгізуіне байланысты шығыстардың бір бөлігіне өтемақы алуға әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларын өндірушілердің құжаттарды дұрыс ұсынуына бақылауды жүзеге асыру;

      4) қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерінің іске асырылу барысы туралы есепті ұсыну;

      5) автомобиль көлігі құралдарын өндірушілерді және импорттаушыларды қоспағанда, өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімді (тауарларды) және оның (олардың) орамасын Қазақстан Республикасының аумағында өндіруді және (немесе) Қазақстан Республикасының аумағына әкелуді жүзеге асыратын өндірушілердің (импорттаушылардың) тізілімін қалыптастыру, бекіту, жүргізу;

      6) автомобиль көлігі құралдарын, өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасын өндірушілерді және импорттаушыларды қоспағанда, өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімді (тауарларды) және оның (олардың) орамасын Қазақстан Республикасының аумағында өндіруді және (немесе) Қазақстан Республикасының аумағына әкелуді жүзеге асыратын өндірушілердің (импорттаушылардың) тізілімін тіркеу және жүргізу қағидаларын әзірлеу және бекіту;

      7) мемлекеттік органдармен, оның ішінде Қазақстан Республикасының кеден және салық заңнамалары саласында өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелеріне қатысты мәселелер бойынша өзара іс-қимыл жасау;

      8) қалдықтарды қайталама шикізат ретінде пайдаланудың жаңа технологияларын енгізу, қалдықтарды және қайталама ресурстарды сұрыптау, қайта өңдеу және (немесе) кәдеге жарату жөніндегі зауыттарды (өндірістерді) салу;

      9) Қазақстан Республикасының заңына сәйкес олар бойынша іс жүргізу қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның құзыретіне жатқызылған, әкімшілік құқық бұзушылық белгілері бар іс-әрекеттер анықталған кезде, өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторы мұндай құқық бұзушылықтар бойынша бар материалдарды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға беруге міндетті;

      10) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторы өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерінің қағидаттарын іске асыру мақсатында қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органнан өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын жеке және заңды тұлғалардың қызметі туралы ақпараттан кәдеге жарату төлемін есептеу үшін деректер алуға құқылы;

      10-1) пайдаланудан шығып қалған көлік құралын және (немесе) өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасын кәдеге жаратуға тапсыруды растайтын, оның ішінде Қазақстан Республикасының аумағында Қазақстан Республикасында шығарылған көлік құралын және (немесе) өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасын сатып алуға жеңілдіктер алу құқығын көздейтін құжаттарды беру;

      10-2) пайдаланудан шығып қалған көлік құралын және (немесе) өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасын кәдеге жаратуға тапсыруды растайтын, оның ішінде Қазақстан Республикасының аумағында Қазақстан Республикасында шығарылған көлік құралын және (немесе) өздігінен жүретін ауыл шаруашылығы техникасын сатып алуға жеңілдіктер алу құқығын көздейтін құжаттарды беру қағидалары мен шарттарын әзірлеу және бекіту;

      10-3) осы Кодекстің 285-2-бабында көзделген бағыттарға сәйкес қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін төлемақы түрінде өзінің банктік шотына түскен ақшаны жіберу;

      11) қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындаған өзге де өкілеттіктер жатады.

      2. Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторы өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімді (тауарларды) және оның (олардың) орамасын өндірушілердің (импорттаушылардың) төлемақысын осы Кодекстің 285-2-бабына, сондай-ақ қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен келісілген, елді мекендердегі тұрмыстық қатты қалдықтарды жинау тарифтері бойынша жеке және заңды тұлғалар төлейтін қаражат есебінен өзін-өзі ақтамайтын мақсаттарға жұмсалатын өндірушілердің (импорттаушылардың) төлемақы қаражатын пайдалану басымдығын қамтитын қызметін дамыту стратегиясына сәйкес жұмсауды жүргізеді.

      Ескерту. 285-4-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 28.12.2016 № 34-VI (01.01.2017 бастап қолданысқа енгізіледі); 05.10.2018 № 184-VI (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.

285-5-бап. Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелеріне қатысушылардың жауаптылығы

      1. Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерінің операторымен өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болған қалдықтарды және оның (олардың) орамасын жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастыру туралы шарт жасамаған, сондай-ақ өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторының банктік шотына қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін төлемақы түрінде ақша енгізбеген немесе уақтылы енгізбеген өндірушілер (импорттаушылар) Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылықта болады.

      2. Осы баптың 1-тармағының қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін төлемақыны есептеу бөлігіндегі талаптары қалдықтарды жинаудың, қайта өңдеудің және кәдеге жаратудың меншікті жүйесі бар өндірушілерге (импорттаушыларға) қолданылмайды.

      Қалдықтарды жинаудың, қайта өңдеудің және кәдеге жаратудың меншікті жүйесі бар өндірушілер (импорттаушылар) өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болған қалдықтарды және оның (олардың) орамасын жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды қамтамасыз ету бойынша талаптарды орындамағаны және (немесе) тиісінше орындамағаны үшін Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылықта болады.

      3. Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерінің операторы өндірушілердің (импорттаушылардың) төлемақысын мақсатсыз пайдаланғаны, өзіне жүктелген міндеттері мен функцияларын орындамағаны немесе тиісінше орындамағаны, өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерін іске асыру жөніндегі мүмкіндіктерін пайдаланбағаны және (немесе) тиісінше пайдаланбағаны үшін Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылықта болады.

285-6-бап. Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторы қызметінің ашықтығын қамтамасыз ету

      Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерінің операторы:

      1) өз қызметін дамыту стратегиясын және инвестициялық саясатын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен келіседі;

      2) қалдықтарды жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, заласыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастырғаны үшін төлемақыдан түсетін ақшаны шоғырландыру үшін өлшемшарттар мен екінші деңгейдегі банктерге қойылатын талаптарды мемлекеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті органмен және бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті органмен келіседі.

285-7-бап. Өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерін орындау

      1. Осы Кодекске сәйкес өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерін орындау өндірушілер (импорттаушылар) мен өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері операторы арасында өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болған қалдықтарды және оның (олардың) орамасын жинауды, тасымалдауды, қайта өңдеуді, залалсыздандыруды, пайдалануды және (немесе) кәдеге жаратуды ұйымдастыру туралы шарт жасасу арқылы жүзеге асырылады.

      2. Қалдықтарды жинаудың, қайта өңдеудің және кәдеге жаратудың меншікті жүйесі бар өндірушілер (импорттаушылар) қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындаған тәртіпке сәйкес өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері бойынша міндеттемелерді орындағанын растау ретінде өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерінің операторына өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелері қолданылатын өнімнің (тауарлардың) тұтынушылық қасиеттері жоғалғаннан кейін пайда болған қалдықтарды және оның (олардың) орамасын жинауды, қайта өңдеуді және кәдеге жаратуды растайтын құжаттарды ұсынады.

42-тарау. ӨНДІРІС ЖӘНЕ ТҰТЫНУ ҚАЛДЫҚТАРЫМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ
КЕЗІНДЕГІ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛАПТАР

286-бап. Өндіріс пен тұтыну қалдықтары және олардың түрлері

      1. Өндiрiс пен тұтыну қалдықтары қауiптiлiк дәрежесі бойынша қауiптi және қауiпсіз болып бөлiнедi.

      2. Осы тараудың күші:

      1) техногендік минералдық түзілімдерге;

      2) радиоактивті қалдықтарға;

      3) беткі қабаты эффузивті және интрузивті әртүрлі жастағы шөгінді жыныстарға (аршынды жыныстарға) қолданылмайды.

      Ескерту. 286-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгерістер енгізілді - ҚР 29.12.2014 № 271-V (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

287-бап. Қауіпті қалдықтарды сыныптау

      1. Мына заттардың:

      1) жарылғыш заттардың;

      2) жеңіл тұтанатын сұйықтардың;

      3) жеңіл тұтанатын қатты заттардың;

      4) өздігінен жанатын заттар мен қалдықтардың;

      5) қышқылданатын заттардың;

      6) органикалық пероксидтердің;

      7) улы заттардың;

      8) созылмалы және тұрақты ауру туғызатын уытты заттардың;

      9) жұқтырушы заттардың;

      10) коррозиялаушы заттардың;

      11) экоуытты заттардың;

      12) сумен әрекеттесу кезінде тұтану қаупі бар газдар бөле алатын заттардың немесе қалдықтардың;

      13) ауамен немесе сумен әрекеттесу кезінде уытты газдар бөле алатын заттардың немесе қалдықтардың;

      14) жоғарыда аталған қасиеттердің бірін иеленетін басқа материалдарды құрауға қабілетті заттар мен материалдардың біреуін немесе бірнешеуін қамтитын қалдықтар қауіпті қалдықтарға жатқызылады.

      2. Қауіпті қалдықтарды трансшекаралық тасымалдауды және оларды аулаққа шығаруды бақылау туралы Базель конвенциясына сәйкес қалдықтарды тасымалдау, кәдеге жарату, сақтау және көму мақсатында олардың қауіптілігінің 3 деңгейі белгіленеді:

      1) Жасыл - G индексі;

      2) Янтарь түсті - А индексі;

      3) Қызыл - R индексі.

      3. Қалдықтарға код белгілегенде қалдықтар пайда болатын сала, жинау (көму) тәсілі, кәдеге жарату немесе регенерация тәсілі, ықтимал қауіпті құрамдас элементтері, қауіптілік түрі, объектілерінде қалдықтар пайда болатын экономика салалары ескеріледі.

      4. Қалдықтардың қауіптілік деңгейін айқындау және оларға код белгілеу осы баптың 5-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекітетін қалдықтар сыныптауышы негізінде жүргізіледі.

      5. Осы баптың 4-тармағында көрсетілген қалдықтар сыныптауышында тиісті қалдық болмаған, сондай-ақ өндіріс технологиялары өзгерген немесе өзге шикізаттық ресурстарға көшкен не қалдықтардың қауіпті қасиеттері өзгеруі мүмкін жағдайларда, қалдықтардың қауіптілік деңгейін және оған код белгілеуді табиғат пайдаланушы қалдықтардың қауіптілік деңгейін айқындау және оларға код белгілеу әдістемесіне сәйкес айқындайды.

      6. Осы бапқа сәйкес қалдықтарды қауіптіліктің белгілі бір деңгейіне және белгілі бір код белгілеуге жатқызуды табиғат пайдаланушы өз бетінше немесе қоршаған ортаны қорғау саласында жұмыстар орындауға және қызметтер көрсетуге лицензиясы бар жеке және (немесе) заңды тұлғаларды тарта отырып жүргізеді.

      7. Табиғат пайдаланушы осы баптың 5-тармағына сәйкес қалдықтардың қауіптілік деңгейін және оларға код белгілеуді айқындаған кезде қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган табиғат пайдаланушының өтініші бойынша қалдықтардың қауіптілік деңгейін айқындау және оларға код белгілеу әдістемесіне сәйкес қалдықтар сыныптауышына өзгерістер және (немесе) толықтырулар енгізеді.

      Ескерту. 287-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

288-бап. Өнеркәсіп және тұтыну қалдықтарымен жұмыс істеу кезіндегі жалпы экологиялық талаптар

      1. Шаруашылық қызметі процесінде қалдықтар түзілетін жеке және заңды тұлғалар олармен қауіпсіз жұмыс істеу шараларын көздеуге, экологиялық және санитариялық-эпидемиологиялық талаптарды сақтауға және оларды кәдеге жарату, қайта өңдеу, залалсыздандыру және қауіпсіз жою жөніндегі іс-шараларды орындауға міндетті.

      Жеке және заңды тұлғалар өндіріс және тұтыну қалдықтарымен жұмыс істеу кезінде Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын сақтауға міндетті.

      Энергетикалық кәдеге жаратуға жатпайтын қалдықтардың тізбесіне енгізілген өндіріс және тұтыну қалдықтары энергетикалық кәдеге жаратуға ұшырамайды.

      2. Қалдықтарды орналастыру мен жою қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен және санитарлық-эпидемиологиялық қызметтің мемлекеттік органымен және өзге де арнайы уәкілетті мемлекеттік органдармен келісім бойынша жергілікті атқарушы органдардың шешімдерімен айқындалатын орындарда жүргізіледі.

      3. Қалдықтарды сақтау орындары қалдықтарды қалпына келтіргенге немесе өңдегенге дейін үш жылдан аспайтын немесе оларды көмгенге дейін бір жылдан аспайтын мерзімге қауіпсіз сақтау үшін арналады.

      3-1. Қалдықтарды уақытша сақтау қалдықтарды орналастыру болып табылмайды.

      Қалдықтарды уақытша сақтау орындары оларды кәдеге жарату, қайта өңдеу, сондай-ақ қайта өңдеуге немесе кәдеге жаратуға жатпайтын қалдықтарды жою жөніндегі операцияларды жүзеге асыратын үшінші тұлғаларға бергенге дейін алты айдан аспайтын мерзімде қалдықтарды қауіпсіз жинауға арналған.

      Өндіріс және тұтыну қалдықтарын уақытша сақтаудың жобалық құжаттамада белгіленген шарттары мен мерзімдері (бірақ алтын айдан аспайтын) бұзылған жағдайда, мұндай қалдықтар түзілген кезінен бастап орналастырылған болып танылады.

      4. Қалдықтарды пайдалану (кәдеге жарату, өңдеу) мақсаттарында оларды Еуразиялық экономикалық одаққа кірмейтін елдерден Қазақстан Республикасының аумағына әкелу және Қазақстан Республикасының аумағынан осы елдерге әкету Қазақстан Республикасының Үкіметі уәкілеттік берген орган беретін лицензия негізінде жүзеге асырылады.

      Жеке тұлғалардың қалдықтарды жеке пайдалану үшін (коммерциялық емес мақсаттарда) әкелуіне және әкетуіне тыйым салынады.

      Қалдықтарды көму және залалсыздандыру мақсатында әкелуге тыйым салынады.

      5. Осы Кодексте көзделген жағдайларда, қалдықтардың меншік иесі қалдықтардың көлемін бірте-бірте азайту мақсатында оларды басқару бағдарламасын әзірлеуге міндетті.

      6. Қалдықтарды залалсыздандыру немесе орналастыру тәсілдерін және орнын таңдау кезінде, сондай-ақ қалдықтарды өңдеуді, жоюды немесе орналастыруды жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғаларды айқындау кезінде қалдықтардың меншік иелері қалдықтардың құралу көздерінен олардың барынша аз көшірілуін қамтамасыз етуге тиіс.

      7. Біржолғы өнімдерді әкелу, егер ол кәдеге жаратылуы жоғары экологиялық тәуекелмен байланысты немесе экономикалық жағынан мақсатқа лайық емес қалдықтардың құралуына әкеп соқтырса, шектелуі немесе оған толық тыйым салынуы мүмкін.

      8. Пайдалану нәтижесінде Қазақстан Республикасында оларды залалсыздандыру немесе жою жөніндегі технологиясы жоқ қауіпті қалдықтар құралатын өнімдер импортына тыйым салынады.

      9. Қазақстан Республикасының жойылуы қиын органикалық ластауыштар туралы халықаралық шарттарында көзделген пайдалану нәтижесінде жойылуы қиын органикалық ластауыштарды қамтитын қалдықтар түзілетін өнімді өндіруге және импорттауға тыйым салынады.

      Ескерту. 288-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 21.06.2013 № 107-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік отыз күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 26.12.2017 № 124-VI (01.01.2018 бастап қолданысқа енгізіледі); 09.11.2020 № 373-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

288-1-бап. Қалдықтарды басқару бағдарламасы

      1. Қалдықтарды басқару бағдарламасын І және ІІ санаттағы объектілері бар жеке және заңды тұлғалар қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекіткен тәртіппен әзірлейді.

      2. Қалдықтарды кәдеге жаратуды және қайта өңдеуді немесе олардың көлемін және қауіпті қасиеттерін өзге де тәсілдермен азайтуды жүзеге асыратын, сондай-ақ өндіріс және тұтыну қалдықтарын орналастырумен байланысты қызметті жүзеге асыратын тұлғалар үшін қалдықтарды басқару бағдарламасын әзірлеу міндетті.

      3. Қалдықтарды басқару бағдарламасында түзілген және орналастырылған қалдықтардың көлемі мен құрамы туралы, оларды сақтау, кәдеге жарату, көму, рекультивациялау немесе жою әдістері туралы мәліметтер қамтылуға тиіс.

      4. Қалдықтарды басқару бағдарламасында:

      1) өндірістік процестерді, оның ішінде аз қалдықты технологияларды енгізу есебінен жетілдіру;

      2) қалдықтарды қайтадан пайдалану не оларды пайдалануға мүдделі жеке және заңды тұлғаларға беру;

      3) қолжетімді озық технологияларды пайдалана отырып қалдықтарды қайта өңдеу арқылы қалдықтардың көлемін бірте-бірте азайтуды қамтамасыз ету бойынша көлемдері мен оларды орындау мерзімдері көрсетілген шаралар көзделеді.

      5. Қалдықтарды қайта өңдеу бойынша қолжетімді озық технологиялардың тізбелерін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган мүдделі орталық атқарушы органдардың, басқа да заңды тұлғалардың қатысуымен әзірлейді және қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекітеді.

      6. Қалдықтарды қайта өңдеу бойынша қолжетімді озық технологиялар болмаған кезде қалдықтарды басқару бағдарламасында қалдықтар орналастырылған жерді рекультивациялау жөніндегі іс-шаралар көзделуге тиіс.

      7. Қалдықтар орналастырылған жерді рекультивациялаудың технологиялық мүмкіндігі болмаған кезде қалдықтарды басқару бағдарламасында олардың қоршаған ортаға зиянды әсерін азайту жөніндегі іс-шаралар көзделуге тиіс.

      8. Алып тасталды - ҚР 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      Ескерту. 42-тарау 288-1-баппен толықтырылды - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз); өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
     

289-бап. Қауіпті қалдықтардың паспорты

      1. Шаруашылық қызметі процесінде қалдықтар құралатын жеке және

      заңды тұлғалар қауіпті қалдықтардың паспортын жасайды және бекітеді.

      2. Қауіпті қалдықтардың паспорты:

      1) осы Кодекстің 287-бабының 1-тармағында көрсетілген қалдықтарға;

      2) Янтарь және Қызыл тізімдердегі қалдықтарға жасалады.

      3. Қауіпті қалдықтардың паспортында мынадай міндетті бөлімдер:

      1) қалдықтардың атаулары;

      2) қалдық шығарушы - жеке тұлғаның тегі, аты, әкесінің аты, тұрғылықты жері, өндірістік үй-жайы болған кезде оның орналасқан жері, кәсіпорынның атауы мен деректемелері;

      3) қалдықтардың шығу көздері;

      4) қалдықтардың қауіпті қасиеттерінің тізбесі;

      5) қалдықтардың химиялық құрамы және олардың құрауыштарының қауіпті қасиеттерінің сипаттамасы;

      6) қалдықтарды өңдеудің ұсынылатын тәсілдері;

      7) қалдықтармен жұмыс істеу кезіндегі қажетті сақтану шаралары;

      8) қалдықтарды тасымалдауға және тиеу-түсіру жұмыстарын жүргізуге қойылатын талаптар;

      9) табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар мен олардың салдарының алдын алу және оларды жою жөніндегі шаралар;

      10) қосымша ақпарат қамтылуға тиіс.

      4. Қауіпті қалдықтар паспортының нысанын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекітеді және ол қалдықтардың әрбір түріне жеке толтырылады.

      5. Қауіпті қалдықтар паспорты қалдықтар түзілген кезден бастап үш ай ішінде қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға жіберіледі.

      6. Міндетті бөлімдерге енгізілген деректердің толықтығы мен дұрыстығын арттыратын қосымша ақпараттың түсуіне қарай қауіпті қалдықтар паспорты жаңартылуға жатады. Жаңартылған паспорт он жұмыс күні ішінде қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға жіберіледі.

      7. Қауіпті қалдықтар паспорттарының көшірмелері қалдықтардың осы партиясын немесе оның бір бөлігін тасымалдайтын жеке немесе заңды тұлғаға, сондай-ақ қалдықтардың осы партиясының (партия бөлігінің) әрбір жүк алушысына міндетті түрде ұсынылады.

      8. Жүк алушы алынған қалдықтар партиясын өңдеу кезінде, оны басқа материалдармен араластыруды қоса алғанда, өз кәсіпорнынан тысқары жерге тасымалдаған жағдайда осы партияға (партия бөлігіне) қауіпті қалдықтардың жаңа паспортын ресімдеуге, сондай-ақ жаңа паспортты қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға жіберуге міндетті.

      9. Қалдықтар құралған процестің технологиялық регламентінің өзгеруіне байланысты осы қалдықтардың қауіпті қасиеттері өзгерген жағдайда қауіпті қалдықтар паспорты өзінің қолданылуын тоқтатады.

      10. Қалдықтың химиялық және құрауыштық құрамы аккредиттелген зертхана орындаған талдаулардың нәтижелері негізінде көрсетіледі. Өзінің тұтынушылық қасиеттерін жоғалтқан тауарлар (өнімдер) түрінде берілген қалдықтар үшін техникалық жағдайларға сәйкес бастапқы тауардың (өнімнің) құрауыштық құрамы туралы мәліметтер көрсетіледі.

      11. Қауіпті қалдықтар паспортында бастапқы тауардың (өнімнің) атауы беріле отырып, нәтижесінде қалдықтар құралған технологиялық процестің немесе нәтижесінде тауар (өнім) өзінің тұтынушылық қасиеттерін жоғалтқан процестің атауы көрсетіледі.

      12. Қауіпті қалдықтар паспортында қауіпті қалдықпен байланысты, оның ішінде тасымалдау және тиеу-түсіру жұмыстарын жүргізу уақытындағы табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар мен олардың салдарының алдын алу және оларды жою жөніндегі қажетті шаралар көрсетіледі.

      13. "Қосымша ақпарат" бөлімінде қалдықтардың меншік иесі хабарлағысы келетін өзге де ақпарат көрсетіледі.

      Ескерту. 289-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 11.04.2014 № 189-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.11.2015 № 419-V (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

290-бап. Қалдықтармен жұмыс істеуге байланысты қызметті жобалау кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Пайдалану процесінде қалдықтар құралатын объектілерді жобалау кезінде:

      1) жобалау құжаттамасының құрамдас бөлігі ретінде қалдықтарды басқару бағдарламасын әзірлеу;

      2) Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасында және Қазақстан Республикасының халықтың санитариялық-эпидемиологиялық салауаттылығы саласындағы заңнамасында белгіленген экологиялық, санитарлық-эпидемиологиялық және өзге де талаптарды ескеру;

      3) қалдықтармен жұмыс істеу жөніндегі техникалық және технологиялық құжаттама әзірлеу қажет.

      2. Тұрғын үй ғимараттарын, сондай-ақ пайдалану процесінде қалдықтар құралатын өндірістік кәсіпорындарды, ғимараттарды, құрылыстар мен өзге де объектілерді жобалау кезінде қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган және халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы қызметі саласындағы мемлекеттік орган белгілейтін қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы ережелерге, нормативтер мен талаптарға сәйкес осындай қалдықтарды жинауға арналған орындар (алаңдар) көзделуі қажет.

291-бап. Қалдықтармен жұмыс істеуге байланысты кәсіпорындарды, ғимараттарды, құрылыстарды, құрылыс-жайлар мен өзге де объектілерді салу және пайдалану кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Қалдықтармен жұмыс істеуге байланысты кәсіпорындарды, ғимараттарды, құрылыстарды, құрылыс-жайлар мен өзге де объектілерді пайдалану кезінде жеке және заңды тұлғалар:

      1) оларды қайта өңдеу, кәдеге жарату, залалсыздандыру және қауіпсіз жою не осы іс-шараларды жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғаларға беру арқылы оларды азайту жөніндегі шараларды көздейтін қалдықтарды орналастыру нормативтерінің жобасын әзірлеуге;

      Қалдықтарды орналастыру нормативтерінің жобаларын қалдықтарды орналастыратын меншікті объектілері бар жеке және заңды тұлғалар әзірлейді;

      2) ең жаңа ғылыми-техникалық жетістіктер негізінде қалдықты аз шығаратын технологиялар мен қалдықтардың құралуын төмендету жөніндегі ұйымдастыру шараларын енгізуге;

      3) қалдықтар мен оларды орналастыратын объектілерге түгендеу жүргізуге;

      4) қалдықтар орналастырылған объектілердің аумақтарында қоршаған ортаның жай-күйіне мониторинг жүргізуге;

      5) қалдықтармен жұмыс істеуге байланысты ақпаратты Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен табыс етуге;

      6) қалдықтармен жұмыс істеуге байланысты авариялардың алдын алу жөніндегі талаптарды сақтауға және оларды жою жөнінде шұғыл шаралар қолдануға;

      7) қалдықтармен жұмыс істеуге байланысты қоршаған ортаға, жеке тұлғалардың денсаулығына немесе мүлкіне не заңды тұлғалардың мүлкіне залал келтіретін немесе залал келтіруі мүмкін авариялар туындаған немесе олардың қатері төнген жағдайда, бұл туралы қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға және халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органға және жергілікті атқарушы органдарға дереу хабарлауға міндетті.

      2. Қалдықтарды орналастыру объектісі салынатын жерді айқындау мемлекеттiк экологиялық сараптаманың, санитариялық-эпидемиологиялық сараптаманың (эпидемиялық маңыздылығы жоғары объектілерді салу кезінде) және Қазақстан Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамасына сәйкес жүргізілетін сараптаманың оң қорытындылары болған кезде арнайы (инженерлік-геологиялық, гидрогеологиялық және өзге де) зерттеулер негізінде жүзеге асырылады.

      3. Қалдықтарды орналастыру объектілерінің меншік иелері, сондай-ақ иеленуінде және пайдалануында қалдықтарды орналастыру объектілері бар адамдар осы объектілерді пайдалану аяқталғаннан кейін олардың жай-күйі мен қоршаған ортаға әсерін бақылауды және бүлінген жерлерде рекультивациялау жөнінде жұмыстар жүргізуге міндетті.

      4. Қалалық және басқа да қоныстардың, орман саябақтарының, курорттық, емдеу-сауықтыру, рекреациялық аймақтардың және су қорғау аймақтарының аумақтарында, ауызсумен және шаруашылық-ауызсумен жабдықтау мақсаттарында пайдаланылатын жерасты су объектілерінің су жинау алаңдарында, сондай-ақ тарихи-мәдени мұра объектілеріне жатқызылған аумақтарда қалдықтарды көмуге тыйым салынады.

      5. Егер пайдалы қазбалар жатқан жерлерге ластану қатері және тау-кен жұмыстарын жүргізу қауіпсіздігіне қатер төндірген жағдайларда, пайдалы қазбалар жатқан және тау-кен жұмыстары жүргізілетін жерлерге қалдықтарды көмуге тыйым салынады.

      Ескерту. 291-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 15.06.2015 № 322-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

291-1-бап. Қалдықтарды энергетикалық кәдеге жарату объектілерін пайдалануға қойылатын талаптар

      1. Қалдықтарды энергетикалық кәдеге жарату объектілерін пайдалану қалдықтарды энергетикалық кәдеге жарату объектілерін пайдалануға қойылатын талаптарға сәйкес жүзеге асырылады.

      Қалдықтарды энергетикалық кәдеге жарату объектілерін пайдалануға қойылатын талаптар Еуропалық Парламент пен Еуропалық Одақ Кеңесінің "Өнеркәсіптік шығарындылар туралы (ластануды кешенді болғызбау және оны бақылау туралы)" 2010/75/ЕО Директивасына баламалы болуға тиіс.

      2. Қалдықтарды энергетикалық кәдеге жаратудың жаңа объектілерін салуға және пайдалануға арналған шығындарды өтеу жаңартылатын энергия көздерін қолдау жөніндегі қаржы-есеп айырысу орталығының қалдықтарды энергетикалық кәдеге жаратуды пайдаланатын энергия өндіруші ұйымдар өндірген және олар Қазақстан Республикасының біртұтас электр энергетикалық жүйесіне берген электр энергиясын Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын индекстеуді ескере отырып, өткізілген аукциондық сауда-саттық қорытындысы бойынша айқындалған аукциондық бағалармен сатып алуы арқылы жүзеге асырылады.

      3. Қалдықтарды энергетикалық кәдеге жарату жөніндегі жобаларды іріктеу бойынша аукциондық сауда-саттыққа қалдықтарды энергетикалық кәдеге жаратуды пайдаланатын энергия өндіруші ұйымдардың тізбесіне енгізілген және қалдықтарды энергетикалық кәдеге жаратуға арналған жаңа, бұрын пайдалануда болмаған техникалық құрылғылар мен қондырғыларды және олармен өзара байланысты, қалдықтарды энергетикалық кәдеге жарату объектілерін пайдалануға технологиялық тұрғыдан қажетті құрылысжайлар мен инфрақұрылымды қолданатын энергия өндіруші ұйымдар жіберіледі.

      Ескерту. 291-1-баппен толықтырылды – ҚР 09.11.2020 № 373-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

292-бап. Коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Жергілікті атқарушы органдар коммуналдық қалдықтардың қауіпті құрауыштарын бөлек жинауды, сақтауды, ұдайы әкетуді, қайта өңдеуді, кәдеге жаратуды және залалсыздандыруды, сондай-ақ елді мекеннің аумағын тазартуды көздейтін, коммуналдық қалдықтарды жинаудың ұтымды және экологиялық қауіпсіз жүйесін ұйымдастыруға жауап береді.

      2. Коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу кезінде экологиялық талаптардың сақталуын бақылауды жергілікті атқарушы органдар, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган қамтамасыз етеді.

      3. Жергілікті атқарушы органдар шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері үшін коммуналдық қалдықтарды жинау, тасымалдау, сұрыптау, қайта пайдалану, полигондарда орналастыру жөніндегі қажетті инфрақұрылым құруды және оның жұмыс істеуін көздеуге тиіс.

      4. Коммуналдық қалдықтарды олар сақталатын және өңделетін белгіленген жерге тасымалдауды және жинауды қалдықтардың меншік иелерінің есебінен осы салада маманданған ұйымдар жүзеге асырады.

      5. Жергілікті атқарушы органдар:

      1) қайта пайдаланылатын қалдықтар фракцияларын бөлек жинауды және кәдеге жаратуды жүзеге асыруды ұйымдастыру;

      2) қалдықтарды уақытша сақтау және өңдеу орындарына тұрақты тасымалдауды және оларды полигондарға орналастыруды ұйымдастыру;

      3) органикалық қалдықтарды бөлек жинауға және оларды пайдалануға ынталандыру;

      4) құрылыс қалдықтарының тікелей құрылыс алаңдарында немесе арнаулы орында қалдықтардың басқа түрлерінен міндетті түрде бөліп алуды, сондай-ақ қоқыстарда және полигондарда құрылыс қоқыстарын басқа қалдықтармен араластыруға жол бермеуді ұйымдастыру;

      5) қалдықтардың бір түрін екінші бір түрімен немесе арнаулы қоспалармен араластыруға тыйым салуды белгілеу;

      6) коммуналдық қалдықтарды санкциясыз жағуға жол бермеу;

      7) қалдықтардың меншік иелерінің қалдықтарды кәдеге жарату жөніндегі өз міндеттемелерін осы қалдықтарды қайта өңдейтін объектілердің иелеріне беруі үшін жағдайлар жасау;

      7-1) қалдықтарды энергетикалық кәдеге жарату объектілерінің иелері үшін қалдықтарды әкету жөніндегі жұмысты ұйымдастыру;

      8) коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу туралы дәйекті ақпаратты қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға уақтылы беру жүйесін ұйымдастыру арқылы коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу кезіндегі экологиялық талаптардың сақталуын қамтамасыз етеді.

      5-1. Тұрмыстық қатты қалдықтарды әкету арнайы белгілермен және спутниктік навигациялық жүйелермен жарақтандырылған, арнайы жабдықталған көлік құралдарымен жүзеге асырылады.

      5-2. Тұрмыстық қатты қалдықтарды тасымалдауды жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындаған және мемлекеттік-жекешелік әріптестік нысанында құрылған ұйымның ақпараттық жүйесіне көліктің қозғалысы туралы навигациялық ақпаратты беруге міндетті.

      5-3. Тұрмыстық қатты қалдықтарды әкетуді жүзеге асыратын көлік құралдарының қозғалысын спутниктік навигациялық жүйелер деректері бойынша бақылайтын ақпараттық жүйені ұйымдастыру мен жүргізуді қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындаған және мемлекеттік-жекешелік әріптестік нысанында құрылған ұйым жүзеге асырады.

      5-4. Тұрмыстық қатты қалдықтарды тасымалдауға, көлік құралдарының боялуына, олардың айырым белгілеріне және жабдықталуына, сондай-ақ тиеу-түсіру жұмыстарына қойылатын талаптар Қазақстан Республикасының стандарттарында белгіленеді. Қалдықтарды тасымалдауға қойылатын стандарттардың талаптары дара кәсіпкерлердің және ұйымдық-құқықтық нысанына қарамастан, заңды тұлғалардың орындауы үшін міндетті.

      6. Коммуналдық қалдықтарды көмуді, қалдықтар полигондарын жасау мен пайдалануды коммуналдық мемлекеттік кәсіпорындар және осы салада маманданған өзге де ұйымдар жүзеге асырады.

      Ескерту. 292-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.07.10 N 34-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 09.11.2020 № 373-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

292-1-бап. Жекелеген қалдық түрлерімен және олардың өмірлік цикл процестерімен жұмыс істеу жөніндегі экологиялық талаптар

      1. Жекелеген қалдық түрлерімен жұмыс істеу кезінде қалдықтардың меншік иелері экологиялық, санитариялық-эпидемиологиялық талаптардың, жекелеген қалдық түрлерімен жұмыс істеу саласындағы ұлттық стандарттар талаптарының сақталуын қамтамасыз етуге тиіс.

      2. Қалдықтар санатына өткен мынадай материалдармен және өнімдермен: шиналармен, электрондық және электр жабдығымен, орамамен, қағазбен, пайдаланылған маймен, химиялық ток көздерімен, құрамында сынап бар қалдықтармен жұмыс істеу жөніндегі экологиялық талаптар ұлттық стандарттарда белгіленеді. Қалдықтар саласындағы ұлттық стандарттардың талаптары дара кәсіпкерлердің және ұйымдық-құқықтық нысанына қарамастан, заңды тұлғалардың орындауы үшін міндетті.

      Ескерту. 42-тарау 292-1-баппен толықтырылды - ҚР 28.04.2016 № 506-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 05.10.2018 № 184-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

293-бап. Қауіпті қалдықтармен жұмыс істеу кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Қызмет процесінде қауіпті қалдықтар құралатын жеке және заңды тұлғалар олардың құралуының тоқтатылуына немесе қысқартылуына және (немесе) олардың қауіптілік деңгейін төмендетуге бағытталған іс-шараларды жүзеге асыруға тиіс.

      2. Процесінде қауіпті қалдықтар құралатын жеке және заңды тұлғалардың қызметі, қауіпті қалдықтармен жұмыс істеудің қоршаған ортаға және адам денсаулығына қауіпсіздігін қамтамасыз ету мүмкіндігі болмаған кезде, шектеледі немесе оған тыйым салынады.

      2-1. Коммуналдық қалдықтардың қауіпті құрамдастары: электрондық және электр жабдығы, құрамында сынап бар қалдықтар, батарейкалар, аккумуляторлар және өзгедей қауіпті құрауыштар бөлек жиналуға және мамандандырылған кәсіпорындарға кәдеге жаратуға, қайта өңдеуге тапсырылуға тиіс.

      3. Қауіпті қалдықтардың меншік иесі қауіптілік қасиеттерін көрсете отырып, қауіпті қалдықтардың бумасын таңбалауды қамтамасыз етуге тиіс. Мұндай қалдықтарды басқа тұлғаларға белгілі бір мерзімге берген кезде қалдықтардың меншік иесі оларды осы қалдықтардың қауіпті қасиеттері туралы және олармен жұмыс істеу кезінде сақтық шаралары туралы жазбаша нысанда хабардар етуге міндетті.

      3-1. Қалдықтарды жинау, әкету, кәдеге жарату, қайта өңдеу, сақтау, орналастыру немесе жою жөніндегі операцияларды орындайтын субъектілер есепті жылдан кейінгі жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша 1 наурызына дейін қалдықтарды түгендеу жөніндегі есепті қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекіткен нысан бойынша электрондық және қағаз жеткізгіштерде жыл сайын беруге міндетті.

      4. Қалдықтарды көму кезінде топырақ сеуіп, тығыздап жабу үшін қауіпсіз қалдықтарды қолдану жағдайларын қоспағанда, қауіпті қалдықтарды қауіпсіз қалдықтармен, сондай-ақ әртүрлі қауіпті қалдықтарды өндіру, тасымалдау және сақтау процесінде оларды өзара араластыруға тыйым салынады.

      5. Қауіпті қалдықтарды арнайы жабдықталған орындарға, оның ішінде мемлекеттік экологиялық сараптаманың қорытындысы және жер қойнауын пайдалану саласындағы уәкілетті органмен келісу болған кезде шахталардың, кеніштердің және көліктік еңістердің суланбаған жерасты тау-кен қазбаларында орналастыруға рұқсат етіледі. Қауіпті қалдықтарды орналастыру үшін бөлінген аумақта қауіпті қалдықтармен жұмыс істеуге байланысты емес басқа да қызмет түрлерін жүзеге асыруға тыйым салынады.

      Қауіпті қалдықтар орналастырылған жер қалдықтың түрі, оның қауіптілік деңгейі және көмілген күні көрсетіле отырып, жақсы көрінетін жерде айырым белгілерімен белгіленуге жатады.

      6. Қауіпті қалдықтарды жинауды, кәдеге жаратуды, тасымалдауды және орналастыруды жүзеге асыратын кәсіпорындар төтенше және авариялық жағдайлар кезінде іс-қимылдар жоспарларын әзірлейді.

      7. Қауіпті қалдықтардың меншік иелері болып табылатын немесе

      осындай қалдықтармен жұмыс істеуді жүзеге асыратын жеке және (немесе) заңды тұлғалардың азаматтық-құқықтық жауапкершілігі "Міндетті экологиялық сақтандыру туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес міндетті экологиялық сақтандырылуға жатады.

      Ескерту. 293-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.01.10 N 383-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

293-1 бап. Жойылуы қиын органикалық ластауыштары бар қалдықтарды сақтау кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Жойылуы қиын органикалық ластауыштары бар қалдықтарды сақтау пункттері жойылуы қиын органикалық ластауыштардың қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына әсерін болғызбауды қамтамасыз ететін қорғаныс құралдарымен жабдықталуға тиіс.

      2. Жойылуы қиын органикалық ластауыштары бар қалдықтарды есепке алу қатаң есептілік журналында жүргізілуге тиіс.

      3. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органды хабардар етпей, жойылуы қиын органикалық ластауыштары бар қалдықтардың меншік иесін ауыстыруға тыйым салынады.

      4. Жойылуы қиын органикалық ластауыштары бар қалдықтар кадастрын жүргізу Қалдықтардың мемлекеттік кадастры шеңберінде жеке бөлім болып жүргізіледі.

      Ескерту. 42-тарау 293-1-баппен толықтырылды - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

294-бап. Қауіпті қалдықтарды тасымалдау кезіндегі экологиялық талаптар

      1. Қауіпті қалдықтардың құралуы мен олардың тасымалдануы барынша азайтылуға тиіс.

      2. Қауіпті қалдықтарды мынадай жағдайларда:

      1) қауіпті қалдықтар тасымалдау мақсатында тиісті түрде орап-буылған және таңбаланған болса;

      2) арнайы жабдықталған және арнаулы белгілермен жарақтандырылған көлік құралдары бар болса;

      3) қауіпті қалдықтардың паспорты және тасымалданатын қауіпті қалдықтардың саны, оларды тасымалдау мақсаты мен межелі орны көрсетілген, қауіпті қалдықтарды тасымалдау мен беруге арналған құжаттама бар болса;

      4) қауіпті қалдықтарды тасымалдау кезінде қойылатын, сондай-ақ тиеу-түсіру жұмыстарына қойылатын қауіпсіздік талаптары сақталса, тасымалдауға жол беріледі.

      3. Қауіпті қалдықтарды тасымалдау мақсатында буып-түю және таңбалау тәртібі Қазақстан Республикасының көлік туралы заңнамасында белгіленеді.

      4. Қалдықтарды көлік құралдарымен тасымалдау тәртібі, тиеу-түсіру жұмыстарын орындауға қойылатын талаптар және экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі басқа да талаптар көлік және коммуникация саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган бекітетін және қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен және халықтың санитарлық-эпидемиологиялық қызметі саласындағы мемлекеттік органмен келісілген нормалар мен ережелерде айқындалады.

      5. Қалдықтар көлік құралына тиелген және қалдықтарды тасымалдауды жүзеге асыратын жеке немесе заңды тұлға оларды қабылдап алған кезден бастап олар белгіленген жерде көлік құралынан түсірілгенге дейін осы көлік құралы тиесілі көлік ұйымы немесе адам олармен қауіпсіз жұмыс істеу үшін жауапты болады.

295-бап. Қалдықтарды трансшекаралық тасымалдау

      1. Қалдықтарды трансшекаралық тасымалдау мақсаттары үшiн Қауiптi қалдықтарды трансшекаралық тасымалдауды және оларды аулаққа шығаруды бақылау туралы Базель конвенциясына сәйкес қалдықтар тобы қауiптi болып есептеледі.

      2. Қазақстан Республикасының аумағы бойынша қалдықтарды транзиттеу Қауіпті қалдықтарды трансшекаралық тасымалдауды және оларды аулаққа шығаруды бақылау туралы Базель конвенциясының талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.

      Қазақстан Республикасының аумағы бойынша қалдықтарды трансшекаралық тасымалдау қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның қорытындысы негізінде жүзеге асырылады.

      3. Қауіпті қалдықтарды трансшекаралық тасымалдауды және оларды аулаққа шығаруды бақылау туралы Базель конвенциясының тараптары - мемлекеттерге және өздерінің заңнамасы шеңберінде қауіпті қалдықтар импортына тыйым салған дамушы елдерге не осы қалдықтарды пайдалану экологиялық негізделген түрде жүзеге асырылмайды деп ойлауға негіз болса, сондай-ақ оңтүстік ендіктің 60 градусынан оңтүстікке қарай орналасқан аудандарға қауіпті қалдықтарды экспорттауға тыйым салынады.

      4. Қауіпті қалдықтарды трансшекаралық тасымалдау кезінде табиғат пайдаланушылар мүдделі мемлекеттерге ұсынылатын қалдықтарды трансшекаралық тасымалдауға қатысты ұсынылатын тасымалдың адам денсаулығы мен қоршаған орта үшін салдарын көрсететін ақпаратты табыс етуге міндетті.

      5. Қауіпті қалдықтарды трансшекаралық тасымалдау кезінде олар орап-буу, таңбалау және тасымалдау саласындағы жалпы қабылданған халықаралық ережелер мен нормаларға сәйкес оралып-буылуға, таңбалануға және тасымалдануға тиіс.

      Ескерту. 295-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 21.06.2013 № 107-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік отыз күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
     

296-бап. Қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы есеп

      1. Қалдықтардың меншік иесі қалдықтардың есебін (түрі, саны және шығарылған жері) жүргізуге, сондай-ақ олардың қоршаған ортаға және (немесе) адам денсаулығына қауіпті қасиеттері туралы ақпарат жинауға және сақтауға міндетті.

      2. Қалдықтармен жұмыс істеуді жүзеге асыратын тұлғалар және қауіпті қалдықтарды өндірушілер өздерінің қызметі процесінде құралған, жиналған, тасымалданған, кәдеге жаратылған немесе орналастырылған қалдықтардың тұрақты есебін (түрі, саны, қасиеттері) жүргізуге міндетті.

      Өндіріс және тұтыну қалдықтарын есепке алу қағидаларын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      3. Қалдықтардың меншік иелері қалдықтардың есебі жөніндегі құжаттамаларды бес жыл бойы сақтауға тиіс.

      4. Қалдықтардың меншік иелері өзінің қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы қызметі туралы жыл сайынғы есебін Қалдықтардың мемлекеттік кадастрына енгізу үшін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға береді.

      5. Алып тасталды - ҚР 25.04.2016 № 505-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

      6. Қалдықтар саласындағы алғашқы статистикалық деректер мемлекеттік статистика саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес табыс етіледі.

      Ескерту. 296-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2010.03.19 № 258-IV; 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
     

297-бап. Қалдықтарды кәдеге жарату мен олардың құралу көлемін азайту жөніндегі іс-шараларды ынталандыру

      1. Қалдықтардың құралу көлемін азайтуға бағытталған технологияларды енгізетін, өнім өндіру (жұмыстарды орындау, қызметтер көрсету) процесінде қалдықтарды кәдеге жарататын, оларды жинау мен дайындауды, кәсіпорындар мен цехтар салуды жүзеге асыратын, сондай-ақ қалдықтарды кәдеге жарату үшін жабдықтар жасап шығаруды ұйымдастыратын, қалдықтарды кәдеге жарату мен олардың құралу көлемін азайту жөніндегі іс-шараларды қаржыландыруға пайлық үлеспен қатысатын шаруашылық қызмет субъектілерінің қалдықтарды кәдеге жарату мен олардың құралу көлемін азайту және қауіптілік деңгейін төмендету жөніндегі іс-шараларын ынталандыру жүзеге асырылады.

      2. Жергілікті атқарушы органдар қалдықтарды кәдеге жаратуға және олардың құралу көлемін азайтуға ынталандыру жөніндегі іс-шараларды айқындайды.

      Ескерту. 297-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
     

297-1-бап. Тұтыну қалдықтарының қайталама шикізатқа өтуі

      1. Тұтыну қалдықтары, нәтижесінде қалдықтар өнім өндіру процесінде шикізатты және (немесе) басқа да материалдарды ішінара немесе толық алмастыру мақсатына қызмет ететін операциялар жасалған соң қайталама шикізат мәртебесіне ие болады.

      2. Тұтыну қалдықтарын қайталама шикізатқа жатқызу өлшемшарттарын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      3. Қалдықтар саласындағы заңнаманың талаптары қайталама шикізатқа қолданылмайды.

      Ескерту. 42-тарау 297-1-баппен толықтырылды - ҚР 28.04.2016 № 506-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

43-тарау. ҚАЛДЫҚТАРДЫ КӨМУ ПОЛИГОНДАРЫНА ЖӘНЕ ҰЗАҚ МЕРЗІМДІ
САҚТАУ ҚОЙМАЛАРЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛАПТАР

298-бап. Қалдықтарды сақтау және көму орындары

      1. Қалдықтарды сақтау кейіннен кәдеге жарату, өңдеу немесе түпкілікті көму мақсатында әрбір қалдық түрлері үшін жобалау құжаттамасында белгіленген кезеңге арнайы жабдықталған жерлерде (алаңдарда, көмбелерде, қоймаларда) жүргізіледі.

      2. Қалдықтарды алып қою ниетінсіз оларды тұрақты орналастыратын орын қалдықтарды көму орны болып табылады. Қалдықтарды көму арнайы жабдықталған полигондарда жүргізіледі.

      3. Қалдықтарды кейіннен орнын ауыстыру ықтималдығына және (немесе) олардың қоршаған ортаға әсеріне тұрақты мониторинг жүргізу қажеттігіне байланысты тұрақты орналастыратын орын олардың ұзақ мерзімді сақтау орны болып табылады. Полигондарға белгіленген экологиялық талаптар қалдықтарды ұзақ мерзімді сақтау қоймаларына қойылады, бұл ретте оларды алып қоюдың, тасымалдаудың, кейіннен кәдеге жаратудың немесе түпкілікті көмудің техникалық мүмкіндігі қамтамасыз етілуге тиіс.

      4. Қалдықтар полигондарын орналастыру мен салу жобалары:

      1) мемлекеттік экологиялық сараптамадан;

      2) эпидемиялық маңыздылығы жоғары объектілерді салу кезінде осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген тәртіппен мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық сараптамадан өткізілуге жатады.

      4-1. Техногендік минералдық түзілімдерді уақытша сақтау қалдықтарды орналастыру болып табылмайды.

      Техногендік минералдық түзілімдерді уақытша сақтау орындары оларды қайта өңдегенге, кәдеге жаратқанға, ұзақ мерзімді сақтау орнына немесе полигонға әкеткенге не осындай операцияларды жүзеге асыратын үшінші тұлғаларға бергенге дейін оларды он екі айдан аспайтын мерзімге қауіпсіз жинауға арналады.

      Осындай техногендік минералдық түзілімдердің уақытша сақтау шарттарымен мерзімдері бұзылған жағдайда, бұлар түзілген кезден бастап олар орналастырылған деп танылады.

      5. Қауіпті қалдықтарды сақтау мен көму шаруашылық қызметтің экологиялық қауіпті түріне жатады. Қауіпті қалдықтарды сақтау мен көму орындары экологиялық қауіпті объектілер болып табылады.

      6. Қазақстан Республикасының жойылуы қиын органикалық ластауыштар туралы халықаралық шарттарында көзделген жойылуы қиын органикалық ластауыштары бар қалдықтарды көмуге тыйым салынады. Мұндай қалдықтардың экспортына және импортына оларды жою мақсатында ғана рұқсат етіледі.

      Ескерту. 298-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

299-бап. Қалдықтарды орналастыру полигондарының сыныптары

      1. Қалдықтар орналастырылатын әрбір полигон мынадай сыныптардың біріне жатқызылуға тиіс:

      1) 1-сынып - қауіпті қалдықтарды орналастыруға арналған полигон;

      2) 2-сынып - қауіпті емес қалдықтарды орналастыруға арналған полигон;

      3) 3-сынып - тұрмыстық қатты қалдықтарды орналастыруға арналған полигон.

      2. Әртүрлі сыныптағы полигондарға орналастыруға арналған қалдықтардың тізбесін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      Ескерту. 299-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

300-бап. Қалдықтарды орналастыру полигондарына қойылатын экологиялық талаптар

      1. Қауіпсіз қалдықтарға ғана алдын ала өңдеусіз көму қолданылуы мүмкін.

      2. Қауіпті қалдықтарға залалсыздандыру, қалыпты жағдайға келтіру және қалдықтардың қауіпті қасиеттерін төмендететін басқа да әсер ету тәсілдері қолданылуға тиіс.

      3. Қауіпті қалдықтарды қауіпсіз қалдықтардың полигондарына орналастыруға тыйым салынады.

      3-1. Тұрмыстық қатты қалдықтарды алдын ала қайта өңдемей көмуге тыйым салынады.

      4. Белгілі бір сыныптағы полигонда қалдықтарды қабылдау критерийлері былайша айқындалады:

      1) қоршаған ортаны (әсіресе жер асты және жер үсті суларын) және халықтың денсаулығын қорғау;

      2) полигон шегінде қалдықтарды қалыпты жағдайға келтіру процестерін қамтамасыз ету;

      3) қабылданатын қалдықтардың сапалық құрамы;

      4) қабылданатын қалдықтардың органикалық құрауыштарының саны және олардың биологиялық бұзылуға бейімділігі бойынша талаптар мен шектеулер;

      5) қорғаныш критерийлеріне сәйкес ықтимал қауіпті құрауыштардың санына қойылатын шектеулер;

      6) қалдықтар мен құралатын сүзінді сулардың экоуытты қасиеттері.

      5. Белгіленбеген орындарға қалдықтарды жинап қоюға және кездейсоқ қоқыстарды түзуге тыйым салынады.

      6. Әрбір полигон олардың қоршаған ортаға теріс әсерінің алдын алу үшін атмосфералық шығарындылардың (қоқыс газы), сақтауға қойылған қалдықтарда құралатын сүзінді судың және сарқынды сулардың мониторингі жүйесімен жабдықталуға тиіс.

      6-1. Тұрмыстық қатты қалдықтардың жаңадан салынатын полигондары сүзінді су мен қоқыс газын жинауға және бөлуге арналған жүйелермен жабдықталуға тиіс. Сүзінді су мен қоқыс газын жинауға және бөлуге арналған жүйелерді жобалауға, салуға және пайдалануға қойылатын талаптар Қазақстан Республикасының стандарттарында белгіленеді. Сүзінді су мен қоқыс газын жинауға және бөлуге арналған жүйелерді жобалауға, салуға және пайдалануға қойылатын стандарттардың талаптары дара кәсіпкерлердің және ұйымдық-құқықтық нысанына қарамастан, заңды тұлғалардың орындауы үшін міндетті.

      6-2. Тұрмыстық қатты қалдықтардың жаңадан салынатын полигондары сүзгіге қарсы экранмен жарақтандырылуға тиіс. Сүзгіге қарсы экрандарды жобалауға және салуға қойылатын талаптар Қазақстан Республикасының стандарттарында белгіленеді. Сүзгіге қарсы экрандарды жобалауға және салуға қойылатын стандарттардың талаптары дара кәсіпкерлердің және ұйымдық-құқықтық нысанына қарамастан, заңды тұлғалардың орындауы үшін міндетті.

      7. Полигонда көмуге арналған қалдықтардың саны мен қауіпті қасиеттері азайтылуға тиіс.

      8. Полигонның иесі биологиялық іритін қалдықтарды көму көлемін азайту және қоқыс газды бақылау мен кәдеге жарату жүйелерін енгізу арқылы полигонда метанның құралуын азайту жөнінде шаралар қабылдауға тиіс.

      9. Қоршаған ортаның ластануын болдырмау үшін полигонның иесі қалдықтарды сыныптау негізінде қабылдаудың бірдейлендірілген рәсімін енгізуге тиіс.

      10. Қалдықтарды көму полигонының қызметі қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен келісілген мерзімде учаскені экологиялық талаптарға сәйкес келтіру жөніндегі жоспар негізінде жүзеге асырылады.

      11. Полигонның меншік иесі полигон жабылғаннан кейін жерлерді рекультивациялау жөніндегі іс-шараларды және қоршаған ортаға әсердің мониторингін жүргізу үшін тарату қорын құрады.

      Жою қоры жоқ полигонды пайдалануға тыйым салынады.

      Осы тармақтың бірінші және екінші бөліктерінің ережелері "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" Қазақстан Республикасының Кодексіне сәйкес жою бойынша өз міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз етуді берген жер қойнауын пайдаланушыларға қолданылмайды.

      12. Көму үшін қабылданатын қалдықтарды қабылдау мен сыныптау рәсімін полигон иесі белгілейді және қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен келіседі.

      13. Полигондарда қалдықтарды орналастыруға және полигондарды күтіп-ұстауға қойылатын талаптардың сақталуын бақылауды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган жүзеге асырады.

      Ескерту. 300-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (01.01.2019 бастап қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

301-бап. Полигондардың қабылдауына келмейтін қалдықтар

      1. Полигондарда мынадай қалдықтарды көму үшін қабылдауға тыйым салынады:

      1) сұйық қалдықтар;

      2) полигон жағдайында жарылатын, коррозиялы, қышқылданатын, өрт қаупі жоғары немесе өрт қаупі бар қауіпті қалдықтар;

      3) сумен реакцияға түсетін қалдықтар;

      4) медициналық немесе ветеринариялық мекемелердің жұқпалы болып табылатын қалдықтары;

      5) рекультивациялау кезiнде тұрақтандырушы материал ретiнде қолданылуын қоспағанда, пайдаланылған тұтастай шиналар және олардың бөліктері;

      6) жойылмайтын органикалық ластаушыларды қамтитын қалдықтар;

      7) пестицидтер;

      8) қабылдау критерийлерін қанағаттандырмайтын қалдықтар.

      9) пластмасса, пластика, полиэтилен қалдықтары және полиэтилентерефталат орамасы;

      10) макулатура, картон және қағаз қалдықтары;

      11) құрамында сынап бар лампалар мен аспаптар;

      12) шыны сынықтары;

      13) түсті және қара металдар сынықтары;

      14) алып тасталды - ҚР 05.04.2017 № 56-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      15) литий, қорғасын-қышқыл батареялары;

      16) электрондық және электр жабдықтары;

      17) алып тасталды - ҚР 05.04.2017 № 56-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

      18) құрылыс материалдарының қалдықтары;

      19) тамақ қалдықтары.

      2. Қабылдау критерийлерін орындау мақсатында қалдықтарды араластыруға тыйым салынады.

      3. Жергілікті атқарушы органдар биологиялық іритін қалдықтардың рециклингін, компостерлеу, өнім немесе энергия өндіру мақсатында биогаз өндіру және (немесе) пайдалану жөніндегі шараларды қоса алғанда, оларды көмуді қысқарту жөніндегі іс-шараларды ұйымдастырады.

      Ескерту. 301-бапқа өзгерістер енгізілді – ҚР 09.01.2007 N 212 (қолданысқа енгізілу тәртібін 324-бабы 12-тармағынан қараңыз) Кодексімен; ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.04.2017 № 56-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

302-бап. Коммуналдық қалдықтарды орналастыруға арналған полигондарда орналастыруға тыйым салынатын өнеркәсіптік қатты және шлам тәрізді қалдықтар

      Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.22 № 479-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      Коммуналдық қалдықтар полигондарында мынадай өнеркәсіптік қатты және шлам тектес қалдықтарды орналастыруға тыйым салынады:

      1) хлор өндіру жөніндегі химия өнеркәсібінің қалдықтары:

      синтетикалық каучук, хлор, каустика өндірісінің құрамында сынап пен оның қосындылары бар графитті шламы;

      метанол, оргшыны өндірісінің құрамында метанол бар қалдықтары;

      монохлорсірке қышқылының құрамында гексахлоран, метанол, трихлорбензол бар тұздар өндірісінің шламдары;

      ДДТ, уротропин, цинеб, мыстың үш хлорфеноляты, тиурам-Д тасымалы үшін пайдаланылған қағаз қапшықтар;

      мыстың үш хлорфеноляты өндірісінің құрамында үш хлорфенол бар шламдары;

      пластополимерлер өндірісінің құрамында бензол мен дихлорэтан бар пайдаланылған катализаторлары;

      құрамында хлоропрен бар коагулюм және омега полимерлері;

      үшхлорбензол қалдықтары, тыңайтқыштар өндірісінің құрамында гексахлоран, үшхлорбензол бар қалдықтары;

      2) хром қосындыларын өндіру жөніндегі химия өнеркәсібінің қалдықтары:

      натрий монохроматы және хлорлы натрий өндірісінің шламы, калий биохроматы өндірісінің құрамында алты валентті хром бар қалдықтары;

      3) сода өндіру жөніндегі өнеркәсіптің құрамында мырышы бар мырыш күйігі қалдықтары;

      4) жасанды талшық өндірісінің қалдықтары:

      құрамында диметилтерефталат, терефтал қышқылы, мырыш, мыс бар шламдар;

      капролактамды сүзуден қалған, құрамында капролактам бар қалдықтар;

      метанолиз қондырғысының құрамында метанол бар қалдықтары;

      5) сырбояу өнеркәсібінің қалдықтары:

      сыр мен эмаль қабықтары, құрал-жабдықтарды тазалау кезіндегі құрамында мырыш, хром, ерітінділер, тотықтырғыш майлар бар қалдықтар;

      құрамында мырыш пен магний бар шламдар;

      6) химиялық-фотография өнеркәсібінің қалдықтары:

      гипосульфит пен сусыз сульфит өндірісінің құрамында фенол бар қалдықтары;

      магниттік сырдың, коллодийдің, бояулардың құрамында бутиллацетат, толуол, дихлорэтан, метанол бар қалдықтары;

      7) пластмасса өндірісінің құрамында фенол бар қалдықтары;

      8) азот өнеркәсібінің қалдықтары:

      коксты газды тазалау қондырғысынан алынған шлам (шайырлар) және синтез бен компрессия цехының құрамында канцерогенді заттар бар пайдаланылған майлары;

      моноэтаноламинді айдаудан қалған, құрамында моноэтаноламин бар текшелі қалдық;

      9) мұнай өңдеу және мұнай химиясы өнеркәсібінің қалдықтары:

      майларды, парафинді тазалаудан қалған, құрамында хром мен кобальт бар алюмосиликатты адсорбент;

      құрамында отыз проценттен астам күкіртті қышқыл бар қышқыл гудрондар;

      кокс алудың және жартылай коксты газдандырудың құрамында фенол бар фустары мен фусты-шайырлы қалдықтары;

      құрамында хром бар пайдаланылған катализаторлар;

      құрамында майлар бар пайдаланылған саз;

      алкилфенолды құю қондырғыларынан алынған сүзу процесінің құрамында мырыш бар қалдықтары;

      10) машина жасау қалдықтары:

      құрамында хром бар төгінділердің хромды шөгіндісі;

      құрамында циан бар төгінділердің цианды шөгіндісі;

      органикалық байластырғыштағы құрамында хром бар стерженьді қоспалар;

      вакуумды сүзгілерден, гальвандық цехтарды ыдырату станцияларынан кейінгі құрамында мырыш, хром, никель, кадмий, қорғасын, мыс, хлорофос, тиокол бар шөгінді;

      11) медицина өнеркәсібінің қалдықтары:

      синтомицин өндірісінің құрамында бром, дихлорэтан, метанол бар қалдықтары;

      байыту қалдықтары мен құрамында ауыр металдардың тұздары бар шламдар.

      Ескерту 302-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.07.22 № 479-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

303-бап. Қауіпті қалдықтар полигондарына арналған жалпы талаптар

      1. Қауіпті қалдықтарды көму полигондары орналасатын жерлерде:

      1) полигон шекарасынан тұрғын үй және рекреациялық аймақтарға, су объектілеріне, ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлерге және елді мекендерге дейінгі қашықтыққа;

      2) жерасты, жерүсті суларының және олардың су қорғау аймақтары мен белдеулерінің немесе ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың болуына;

      3) геологиялық және гидрогеологиялық жағдайларға;

      4) учаскедегі су басу, ойысу, шөгу немесе сел жүру қатеріне;

      5) мемлекеттік табиғи-қорық қоры объектілерін қорғауға қатысты талаптар ескерілуге тиіс.

      2. Полигонның сипаттарына және метеорологиялық жағдайларға қарай:

      1) полигон бойына судың кенеттен келуін бақылау;

      2) қалдықтарды көму орнына жер беті және (немесе) жер асты суларының келуін болдырмау;

      3) ласталған суды және сүзінді суды сарқынды сулар үшін белгіленген нормативтерге дейін жинау және өңдеу көзделуге тиіс.

      3. Қоқыс газды жинау, өңдеу мен пайдалану қоршаған ортаға залалды немесе оның нашарлауын және халықтың денсаулығы үшін тәуекелді барынша азайтатын тәсілмен жүргізілуге тиіс.

      4. Қалдықтарды көму полигондарының жұмыс істеу салдарларын:

      1) иістер мен шаңдардың эмиссиясын;

      2) жел айдап тарататын материалдарды, қосындылар мен аэрозольдарды;

      3) шу мен қозғалысты;

      4) құстарды, паразиттер мен жәндіктерді;

      5) өрттерді барынша азайту үшін шаралар қабылдануға тиіс.

      5. Қалдықтарды орналастыру полигоны ластың учаскеден қоғамдық жолдарға және жақын маңдағы аумаққа шығарылмайтындай етіп жабдықталуға тиіс.

      6. Полигон учаскеге басқа тұлғалардың еркін кіруінен қорғалуға тиіс. Әрбір техникалық құралға бақылау жасау және оған қол жеткізу жүйесі құралдардың заңсыз пайдаланылуын анықтайтын және оған кедергі келтіретін шаралардың бағдарламасын қамтуға тиіс.

      7. Қалдықтарды орналастыру полигондарын басқаруды полигонды пайдалануға техникалық құралдары бар және полигон қызметкерлерін кәсіби және техникалық біліммен және тренингпен қамтамасыз ететін жеке және заңды тұлғалар жүзеге асырады.

      8. Жол берілетін әсер ету деңгейі қалдықтарды көму полигоны жобасының негізінде полигон орналасқан жердегі өзіндік гидрогеологиялық жағдайларды назарға ала отырып, экологиялық рұқсатта айқындалуға тиіс.

      9. Полигонға Қазақстан Республикасының Қалдықтардың мемлекеттік кадастрына енгізілген жеке тіркеу нөмірі беріледі. Полигон иесі полигонға қабылданатын қалдықтардың есебін жүргізуге арналған құжат айналымы жүйесін әзірлеуге тиіс.

      10. Қалдықтарды орналастыру полигонының жобасында жабу, рекультивациялау және ол жабылғаннан кейін ластануға мониторинг пен бақылау жүргізу үшін тарату қорын құру көзделеді. Тарату қорларын қалыптастыру тәртібін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      Осы тармақтың бірінші бөлігінің ережелері "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" Қазақстан Республикасының Кодексіне сәйкес жою бойынша өз міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз етуді берген жер қойнауын пайдаланушыларға қолданылмайды.

      11. Полигонның иесі жыл сайын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға орналастырылатын қалдықтардың түрлері мен саны туралы және жоспарлы бақылаудың нәтижелері туралы хабарлауға міндетті.

      Ескерту. 303-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2017 № 126-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

304-бап. Қалдықтарды қабылдау рәсімдері

      1. Қалдықтарды полигонға тапсыратын қалдықтардың меншік иесі полигонның иесіне қалдықтарды белгілі бір түрге жатқызуды растайтын және қауіпті қалдықтар паспортының көшірмесімен қауіпті қалдықтарға ілесіп жүретін, олардың сандық және сапалық сипаттамалары туралы дұрыс ақпаратты табыс етуге міндетті.

      2. Полигондардың иелері қалдықтардың осы полигонға орналастыруға рұқсат етілген және оларды орналастыру құқығы экологиялық рұқсатпен расталған түрлерін ғана полигонға қабылдауға құқылы.

      3. Полигонның иесі қалдықтар қабылдаудың мынадай рәсімдерін сақтайды:

      1) қауіпті қалдықтардың паспортын қоса алғанда, қалдықтар құжаттамаларын тексеру;

      2) қалдықтарды кіреберісте және орналастырылатын жерде көзбен шолып қарап тексеру;

      3) қалдықтар құрамын қалдықтардың меншік иесі табыс еткен құжаттамадағы жазбамен салыстыру;

      4) шығарылған жерін, әкеліну күнін, шығарушысын немесе жинаушысын бірдейлендіруді, ал қауіпті қалдықтар бар болғанда - олардың полигондағы нақты орналасу орнын көрсете отырып, орналастырылған қалдықтардың саны мен сипаттамасының есебін жүргізу;

      5) полигонға радиоактивті заттардың түсуін болғызбау үшін қалдықтардың әрбір тобына дозиметрлік бақылау жүргізу қажет.

      4. Полигонның иесі учаскеде қабылданған қалдық тобының алынғанын жазбаша растауды тұрақты түрде қамтамасыз етуге және осы құжаттаманы бес жыл бойы сақтауды қамтамасыз етуге міндетті.

      5. Қалдықтардың түсетін массасын анықтау үшін қабылдау пункттерінде өлшеуіш аспаптары орналастырылады.

305-бап. Полигонды пайдалану сатысындағы бақылау мен мониторинг

      1. Полигонның иесі жыл сайын қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға қоршаған ортаға әсердің мониторингін жүргізілгені туралы есеп береді.

      2. Полигонның иесі бақылау және мониторинг нәтижесінде анықталған, қоршаған ортаға қолайсыз әсер туралы қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органды хабардар етуге, сондай-ақ қабылданылатын түзету шараларының сипаты мен мерзімдерін қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен келісуге тиіс.

      3. Бақылауды, мониторингті және (немесе) талдауды аккредиттелген зертханалар орындауға тиіс.

      4. Сүзінді су мен жер бетіндегі судың сынамасы репрезентативті пункттерде іріктелуге тиіс. Сүзінді суды іріктеу мен оның көлемін және құрамын өлшеуді жүзеге асыру учаскенің сүзінді су құралатын әрбір пунктінде жеке орындалуға тиіс.

      5. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган бекіткен әдістемеге сәйкес тұрмыстық қатты қалдықтар полигонының әрбір секциясы үшін газ мониторингі жүргізіледі.

      6. Іріктеу мен талдауды жүзеге асырудың жиілігі қоршаған ортаға эмиссия рұқсатына қоса берілетін мониторинг бағдарламасында негізделеді.

      7. Өлшенетін параметрлер мен талданатын заттар орналастырылатын қалдықтардың құрамына қарай түзетіледі.

      8. Жер асты суларынан алынған сынамаларда талданатын параметрлер осы жердегі сүзінді судың күтіліп отырған құрамына және жер асты суларының сапасына негізделуге тиіс. Талдама есебі үшін параметрлерді таңдау процесінде жер асты суларының жылдамдығы мен ағыс бағыты айқындалуға тиіс. Параметрлер су сапасындағы бұрын анықталған өзгеріске кепілдік беру үшін индикативтік көрсеткіштерді қамтуы мүмкін.

      Ескерту. 305-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

306-бап. Полигонды (полигонның бөлігін) жабу, рекультивациялау және мониторинг рәсімдері

      1. Қалдықтарды көму жөніндегі полигонды (полигонның бөлігін) жабуға экологиялық рұқсат алынғаннан кейін ғана жол беріледі.

      2. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның және санитарлық-эпидемиологиялық қызмет саласындағы мемлекеттік органның лауазымды адамдары жергілікті жерде қорытынды қарап тексеруді жүргізгеннен, полигонның (полигонның бөлігінің) иесі берген барлық ақпаратты бағалағаннан және оны полигонды жабудың мақұлданғаны туралы хабардар еткеннен кейін ғана қалдықтарды көму жөніндегі полигон (полигонның бөлігі) жабылған деп қаралуы мүмкін. Бұл ретте полигонның иесі экологиялық рұқсаттың талаптарын орындаудан босатылмайды.

      3. Полигон (полигонның бөлігі) жабылғаннан кейін полигонның иесі аумақты рекультивациялауды жүзеге асырады және 1-сыныптағы полигондар үшін - отыз жыл бойы, 2-сынып полигондары үшін – жиырма жыл бойы, 3-сынып полигондары үшін бес жыл бойы қоқыс газдың және сүзінді судың шығарындыларына мониторинг жүргізеді. Бүлінген жерлерге рекультивациялау және кейіннен мониторинг жүргізуге арналған қаражат полигонды тарату қорынан түседі.

      3-1. Полигондарды рекультивациялау полигон орналасқан аймақтың табиғи-климаттық жағдайлары ескеріле отырып, полигон бойында қалдықтарды тұрақтандыру, полигон еңістерін эррозияға қарсы қорғау және көгалдандыру жөніндегі іс-шараларды қамтиды. Полигондарды рекультивациялауға қойылатын талаптар ұлттық стандарттарда белгіленеді. Рекультивациялауға қойылатын ұлттық стандарттардың талаптары дара кәсіпкерлердің және ұйымдық-құқықтық нысанына қарамастан, заңды тұлғалардың орындауы үшін міндетті.

      4. Полигонның иесі жобаның шарттарына сәйкес полигонды (полигонның бір бөлігін) рекультивациялауды орындағаннан кейін және орындалған жұмыстар қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның қатысуымен қабылдау комиссиясының актісімен қабылданғаннан кейін полигон иесі қоршаған ортаға мониторинг жүргізуді тоқтатады.

      Ескерту. 306-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 29.12.2014 № 269-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 28.04.2016 № 506-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.10.2018 № 184-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

44-тарау. РАДИОАКТИВТІ ҚАЛДЫҚТАРДЫ САҚТАУ ЖӘНЕ КӨМУ
ПУНКТТЕРІНЕ ҚОЙЫЛАТЫН ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТАЛАПТАР

307-бап. Радиоактивті қалдықтар және оларды жіктеу

      1. Радиоактивті қалдықтарға одан әрі пайдалануға келмейтін, кез келген агрегаттық күйдегі мынадай заттар:

      1) құрамындағы радионуклид Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген деңгейден асып кеткен материалдар, бұйымдар, жабдық, биологиялық туынды объектілер;

      2) пайдаланылған, өңдеуге келмейтін ядролық отын;

      3) өзінің ресурсын тауысқан немесе зақымданған радионуклидті көздер;

      4) құрамындағы радионуклид Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген деңгейден асып кеткен, жер қойнауынан алынған және үйінділерге және жер қыртыстарына қоймаланған тау жыныстары, кендер, кендерді байыту мен сілтісіздендірудің қалдықтары жатады.

      2. Радиоактивті қалдықтардың агрегаттық жай-күйі, шығарылған жері, радиоактивтілік деңгейі, радионуклидтің жартылай ыдырау кезеңі оларды жіктеудің негізі болып табылады.

      3. Радиоактивті қалдықтар агрегаттық жай-күйі бойынша сұйық және қатты болып бөлінеді.

      Сұйық радиоактивті қалдықтарға органикалық емес заттардың ерітінділері, сүзгі материалдарының пульттері, органикалық сұйықтар жатады.

      Қатты қалдықтарға бұйымдар, машиналардың және тетіктердің бөлшектері, материалдар, биологиялық объектілер, радиоактивті сәулелердің таусылған көздері жатады.

      4. Егер қалдықтар құрамындағы радионуклидтердің үлестік активтілігі бақылауға жататын радиоактивті материалдарға арналған радиациялық қауіпсіздік нормаларымен регламенттелген мәндерден артық болса, ал белгісіз радионуклидті құрамдағы үлестік активтілік:

      1) бета-сәулелену радионуклидтері үшін - килограмына жүз килобеккерелден;

      2) альфа-сәулелену радионуклидтері (трансурандыларды қоспағанда) үшін - килограмына он килобеккерелден;

      3) трансуранды радионуклидтер үшін - килограмына бір килобеккерелден артық болған кезде қалдықтар радиоактивтіге жатады.

      5. Радиоактивті қалдықтар құралу көздері бойынша былайша жіктеледі:

      1) тау-кен өнеркәсібінің қалдықтары;

      2) зерттеушілік және энергетикалық ядролық қондырғылардың қалдықтары;

      3) ядролық жарылыстардың қалдықтары;

      4) пайдаланылмайтын радиоактивті сәулелену көздері және қызмет мерзімі аяқталған көздер.

      6. Қатты радиоактивті қалдықтар радиоактивтілік деңгейі бойынша былайша жіктеледі:

      1) активтілігі төмен қалдықтар - өзіндегі үлестік активтілік (килограмына килобеккерелден): бета-сәулелену радионуклидтері үшін - мыңнан кем; альфа-сәулелену радионуклидтері (трансурандықтарды қоспағанда) үшін - жүзден кем; трансурандық радионуклидтер үшін - оннан кем қалдықтар;

      2) активтілігі орташа қалдықтар - өзіндегі үлестік активтілік (килограмына килобеккерелден): бета-сәулелену радионуклидтері үшін - мыңнан он миллионға дейінгі; альфа-сәулелену радионуклидтері (трансурандықтарды қоспағанда) үшін - жүзден бір миллионға дейінгі; трансурандық радионуклидтер үшін - оннан жүз мыңға дейінгі қалдықтар;

      3) активтілігі жоғары қалдықтар - өзіндегі үлестік активтілік (килограмына килобеккерелден): бета-сәулелену радионуклидтері үшін - он миллионнан астам; альфа-сәулелену радионуклидтері үшін (трансурандықтарды қоспағанда) - бір миллионнан астам; трансурандық радионуклидтер үшін - жүз мыңнан астам қалдықтар.

308-бап. Радиоактивті қалдықтарды сақтау және (немесе)көму пункттерін жіктеу

      1. Радиоактивті қалдықтарды сақтау және (немесе) көму үшін пайдаланылатын табиғи (табиғаттық) немесе жасанды алаңдар, ыдыстар немесе үй-жайлар радиоактивті қалдықтарды сақтау және (немесе) көму пункттеріне жатады.

      2. Қалдықтар кейіннен алып кету ниетінсіз орналастырылатын пункттер радиоактивті қалдықтарды көму пункттеріне жатады.

      3. Радиоактивті қалдықтарды сақтау пункттері:

      1) табиғи радионуклидтері басым геологиялық барлау, тау-кен өндіру және тау-кен қайта өңдеу қызметтерінен;

      2) табиғи радионуклидтері басым ядролық энергетикадан, ядролық жарылыстар мен радиоизотопты өнімдерден радиоактивті қалдықтарды қабылдауы бойынша бөлінеді.

      4. Радиоактивті қалдықтарды сақтау және (немесе) көму пункттері радиоактивті қалдықтарды жинау алаңының ауқымы бойынша оқшау және өңірлік болып бөлінеді. Бір объектінің немесе бір ауданның қалдықтарын орналастыруға арналған пункттер - оқшау пункттерге, ал екі және одан көп объектілердің және (немесе) аудандардың қалдықтарын орналастыруға арналған пункттер өңірлік пункттерге жатады.

309-бап. Радиоактивті қалдықтарды сақтау және (немесе)көму пункттеріне қойылатын экологиялық талаптар

      1. Радиоактивті қалдықтарды сақтау және (немесе) көму пункттерінің барлық жобалары мемлекеттік экологиялық, санитарлық-эпидемиологиялық сараптамаға және Қазақстан Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамасына сәйкес жүргізілетін сараптамадан өткізілуге тиіс. Жобалау Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес бекітілген құрылыс нормалары мен ережелеріне сәйкес жүзеге асырылуға тиіс.

      2. Жобада:

      1) радиоактивті қалдықтардың құралу көздері, радиоактивті қалдықтарды сақтау және (немесе) көму пункттерінің болжамдалатын әрекеті радиусындағы қоршаған ортаға радиоактивті әсер етудің басқа да көздері, олардың сандық және сапалық сипаттамалары;

      2) ұйымдық құрылымы, өндірістік радиациялық бақылау жүргізудің көлемі мен тәртібі;

      3) халыққа дозалық жүктеменің есептері, радиоактивті қалдықтардың болжамдалатын әрекеті радиусындағы барлық радиация көздерінің қоршаған ортаға әсерінің жол берілетін және бақыланатын деңгейлері және бағалауы көрсетілуге тиіс.

      3. Жобада сақтау және (немесе) көму пункті салынатын орынды халықтың тәуекел тобына дозалық жүктеме бағалауы қамтылатын, қоршаған ортаға әсер ескерілген арнайы іздестірулер мен экономикалық бағалаулар негізінде баламалық нұсқалар қатарынан таңдау негізделуге тиіс.

      4. Геодезиялық, геологиялық, гидрогеологиялық және гидрометеорологиялық іздестірулерді қоса алғанда, инженерлік іздестірулер:

      1) пункт құрылысы орналасатын орынды таңдау және оны табиғи және техногендік факторларының қолайсыз әсерінен инженерлік қорғау;

      2) қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралар негіздемелерін қамтамасыз етуге тиіс.

      5. Радиоактивті қалдықтарды сақтау және (немесе) көму пункттерінің жобаларында дезактивациялаудан немесе басқа да қызметтен кейін бүлінген жерлерді рекультивациялау көзделу қажет.

      6. Радиоактивті қалдықтарды көму пункттерінің айналасында шекаралары Қазақстан Республикасының халықтың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығы туралы заңнамасына сәйкес белгіленетін санитарлық қорғаныш аймағы белгіленеді.

      7. Радиоактивті қалдықтарды көму пункттерін:

      1) тұрғын үй құрылысы аумақтарында;

      2) жер қойнауын зерттеу және пайдалану жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органның келісімінсіз пайдалы қазбалар жатқан алаңдарда;

      3) активті карст аймақтарында;

      4) шөгулер, сел тасқындары мен қар көшкіндері және басқа да қауіпті геологиялық процестер аймақтарында;

      5) батпақты жерлерде;

      6) ауыз судың жер асты көздерінен су алынатын аймақтарда;

      7) курорттардың санитарлық күзет аймақтарында;

      8) қалалардың жасыл аймақ аумақтарында;

      9) ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда;

      10) шаруашылық-ауыз сумен жабдықтаудың жер асты және жер беті көздері санитарлық күзет аймақтарының I, II, III белдеулері, су құбырларын тазалау құрылыстарының, магистральдық су тасу аумағында;

      11) су бөлу аумағында;

      12) ормандар, орман саябақтары және басқа жасыл екпелер өсірілген немесе өсіруге арналған, қорғаныш және санитарлық-гигиеналық функцияларды орындайтын және халықтың демалу орындары болып табылатын жерлерде орналастыруға жол берілмейді.

      8. Құрылысқа жер учаскесін таңдау кезінде мынадай шарттарды сақтау қажет:

      1) минералдануы бойынша ауыз сумен және техникалық сумен жабдықтауға жарамсыз ызасулардың болуы;

      2) араласушы тау жыныстарының жоғары сорбцион-сыйымдылығы;

      3) жер асты сулары айтарлықтай тереңдікте жатуы (алпыс және одан көп метр);

      4) ызасудың радиоактивті қалдықтарды сақтау және (немесе) көму пункттері түбінен төрт метр алыс деңгейі;

      5) сулы жиектер болып табылмайтын және төмен жатқан сулы жиектермен гидравликалық байланысы жоқ геологиялық қабаттардың болуы;

      6) опырылмалы тектониканың және қарқынды жарықшақтықтың болмауы, сейсмикалық қауіпті опырылуға дейінгі арақашықтықтың қырық километрден астам болуы;

      7) төгінділер құрауға, шөгуге, құлауға өте төмен сезімталдықтың болуы;

      8) эрозияның болмауы;

      9) геоморфологиялық тұрақтылық;

      10) іргетастың қатты және өте тығыз топырақты және тау жынысты болуы;

      11) іргетастың мықтылығы он метрден асатын, су өтпейтін тау жынысты болуы;

      12) жергілікті жердің бес проценттен аспайтын еңісті шағын қыратты болуы;

      13) жақын жердегі жер асты және жер үсті суларының су жинау тоғанына дейінгі немесе жер үстіндегі су көздеріне дейінгі арақашықтықтың төрт шақырымнан алыс болуы;

      14) жерді іс жүзінде пайдаланудың айтарлықтай экономикалық тиімділік бермеуі, сонымен қатар жерді әлеуетті пайдаланудың танылған бағасының жоқтығы;

      15) төрт шақырым арақашықтықта мәдени және ұлттық мәні бар құндылықтардың жоқтығы;

      16) бұл жердің туристік құндылығының жоқтығы және оған жақын маңдағы елді мекендер тұрғындары сирек келуі.

      9. Осы баптың 8-тармағында көрсетілген шарттардың бірі сақталмаған кезде:

      1) суды аз өткізетін және сорбцион-сыйымдылық материалдарынан (полиэтиленнен, бетоннан, керамикадан, саздан, цеолиттен) жасалған инженерлік кедергілер жасау;

      2) жер үсті суларының, ызасулардың және жер асты суларының пункттерді айналып өтуін қамтамасыз ететін сорғының жүйелерін жасау жолымен қоршаған ортаны радиоактивті қалдықтарды сақтау және (немесе) көму пунктінің зиянды әсерінен қорғау жөнінде немесе оны табиғи және техногендік факторлардан қорғау жөніндегі іс-шаралар әзірленуге тиіс.

      10. Уранды және уранды емес тау-кен және өңдеуші кәсіпорындардың активтілігі төмен қалдықтары үшін радиоактивті қалдықтарды аэрация аймағынан төмен және сорбцион-сыйымдылық қасиеттері неғұрлым жоғары (радионуклидтердің пункттен тыс таралу ықтималдығын болдырмайтын) басқа тау жыныстары арасында орналастыра отырып, бұрын қазып өтілген тау-кен қазбалары пайдаланылуы мүмкін.

      11. Уранды және уранды емес тау-кен және өңдеуші кәсіпорындардың активтілігі орташа қалдықтары үшін де саздан, цеолиттен және радионуклидті сорбциондайтын басқа материалдардан жасалған техникалық кедергілерді қосымша орната отырып, бұрын қазып өтілген тау-кен қазбалары пайдаланылуы мүмкін.

      12. Су өткізбейтін жыныстардан немесе басқа материалдардан жасалған табиғи немесе жасанды төсеніш болған кезде рельефтегі табиғи ойпауыттар активтілігі төмен қатты және сұйық радиоактивті қалдықтарды ұзақ мерзімге орналастыру үшін пайдаланылуы мүмкін.

      13. Сұйық қалдықтарды көмуге тыйым салынады. Сұйық қалдықтар қоршаған ортадағы болбыр тау жыныстардың ылғалдылығына дейін сорғытылуға немесе қатайтылуға тиіс.

      14. Активтілігі орташа радиоактивті қалдықтарды сақтау және (немесе) көму пункттері үшін міндетті түрде күзету іс-шаралары мен белгі беру құралы, белсенділігі төмен радиоактивті қалдықтарды сақтау және (немесе) көму пункттері үшін белгі беру құралынсыз күзету іс-шаралары көзделеді.

      15. Дозалық жүктеменің есебі және халықтың радиациялық қорғалуы жөніндегі тиімді шараларды әзірлеу халықтың тәуекелді топтары бойынша дозаның есебі негізінде жүзеге асырылады. Халықтың тәуекелді тобы халықтың осы тобына радиоактивті заттар жететін тәуекелді жолды талдау және анықтау негізінде айқындалады.

      16. Жер үсті суларының, ызасулардың және жер асты суларының радиоактивті ластану есебі ерітінділердің сүзілуінің және ластанудың жылдамдығын, олардың таралу қабілеттерін және су сиятын тау жыныстарының сорбциондық мүмкіндіктерін айқындау үшін орындалатын арнайы гидрологиялық және гидрогеологиялық зерттеулер жүргізу негізінде орындалады.

      17. Қоршаған ортаға авариялық радиоактивті ластану әсерінен келтірілген залал рекультивациялау жұмыстарын жүргізу жөніндегі қорғаныш шараларын орындауға арналған іс-шаралардың құны бойынша бағаланады.

45-тарау. Парниктік газдар шығарындылары мен озонды бұзатын заттар саласындағы қызметті мемлекеттік реттеу

      Ескерту. 45-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
     

310-бап. Климатты және Жердің озон қабатын қорғаудың негізгі принциптері

      Климатты және Жердің озон қабатын қорғау мынадай принциптерге негізделеді:

      1) климаттың өзгеруінің (жаһандық өзгеруді қоса алғанда) және Жердің озон қабатының тозуының орны толмас салдарларын болдырмау, бәсеңсіту;

      2) атмосфераға парниктік газдарды және озонды бұзатын заттарды шығаруды мемлекеттік реттеудің міндеттілігі;

      3) климаттың өзгеруі және Жердің озон қабатының тозуы туралы ақпараттың жариялылығы, толықтығы және дұрыстығы;

      4) климатты және Жердің озон қабатын қорғау әдісінің ғылыми негізділігі, жүйелілігі және кешенділігі.

311-бап. Климатты және Жердің озон қабатын қорғау саласындағы мемлекеттік басқару

      Климатты және Жердің озон қабатын қорғау саласындағы мемлекеттік басқаруды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган жүзеге асырады.

312-бап. Климатты және Жердің озон қабатын қорғау бағдарламалары және оларды жүзеге асыру жөніндегі іс-шаралар

      Ескерту. 312-бап алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

313-бап. Озонды бұзатын заттарды тұтынуды регламенттеу

      1. Озонды бұзатын заттарды тұтынуды мемлекеттiк реттеу мақсатында озонды бұзатын заттарды шығарудың және тұтынудың жол берiлетiн лимиттерi (квоталары) белгiленедi.

      Озонды бұзатын заттарды тұтыну лимиттерін (квоталарын) Қазақстан Республикасының озон қабатын бұзатын заттар жөніндегі халықаралық шарттарына сәйкес қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган белгілейді.

      2. Озонды бұзатын заттарды және құрамында солар бар өнімдерді транзиттеуді қоспағанда, оларды Еуразиялық экономикалық одаққа кірмейтін елдерден Қазақстан Республикасының аумағына әкелу және Қазақстан Республикасының аумағынан осы елдерге әкету қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган беретін лицензиялар негізінде жүзеге асырылады.

      Жеке тұлғалардың озонды бұзатын заттарды жеке пайдалану үшін (коммерциялық емес мақсаттарда) алып өтуіне тыйым салынады.

      Ескерту. 313-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгерістер енгізілді - ҚР 21.06.2013 № 107-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік отыз күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 26.12.2017 № 124-VI (01.01.2018 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

314-бап. Парниктік газдардың және озонды бұзатын заттардың шығарындыларына жол берілетін шаруашылық және өзге де қызметке қойылатын жалпы талаптар

      1. Озонды бұзатын заттарды және құрамында солар бар өнімдерді әкелу және әкету, озонды бұзатын заттарды пайдалана отырып жұмыстар жүргізу, құрамында озонды бұзатын заттар бар жабдықты жөндеу, монтаждау, оған қызмет көрсету шаруашылық қызметтің экологиялық қауіпті түрлері болып табылады.

      1-1. Озонды бұзатын заттарды пайдалана отырып жұмыстар жүргізу, құрамында озонды бұзатын заттар бар жабдықты жөндеу, монтаждау, оған қызмет көрсету қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган айқындайтын тәртіппен қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган беретін рұқсат негізінде жүзеге асырылады.

      2. Қалалық және өзге де қоныстарды салу кезінде шаруашылық және өзге де қызмет объектілерін жобалау, орналастыру, салу, реконструкциялау және пайдалану парниктік газдар шығарындыларының азайтылуы және оларды сіңіргіштердің абсорбциялау деңгейінің сақталуы ескеріле отырып жүзеге асырылуға тиіс.

      3. Озонды бұзатын заттарды әкелуді және әкетуді, сондай-ақ озонды бұзатын заттарды пайдалана отырып жұмыстар жүргізуді, құрамында озонды бұзатын заттар бар жабдықты жөндеуді, монтаждауды, оған қызмет көрсетуді жүзеге асыратын заңды тұлғалар мен дара кәсіпкерлер:

      1) өнімге "озон қабатын бұзады" деген жазба жазуға және озонды бұзатын заттар немесе озонды бұзатын заттары бар өнімдер сақталатын не тасымалданатын ораманы осындай жазбамен анық көрінетіндей етіп таңбалауға;

      2) олардың қауіпсіз сақталуын және тасымалдануын қамтамасыз етуге;

      3) тауарға ілеспе құжаттамада, өнімде бар заттарды қоса алғанда, озонды бұзатын заттардың атауы мен санын көрсетуге;

      4) озонды бұзатын заттарды кәдеге жарату және (немесе) залалсыздандыру мақсатында жинау және оларды герметикалық ыдыста сақтау жөніндегі іс-шараларды әзірлеуге және орындауға міндетті.

      4. Озонды бұзатын заттарды кәдеге жаратуға және (немесе) залалсыздандыруға арналған объектілерді қоспағанда, Қазақстан Республикасында тұтыну үшін шектеу қойылған немесе тыйым салынған озонды бұзатын заттар тізбесіне енгізілген, озонды бұзатын заттармен жұмыс істеу көзделетін технологияларды, жабдықтарды, заттар мен материалдарды пайдалана отырып, объектілерді жобалауға, реконструкциялауға, техникалық қайта жарақтандыруға, кеңейтуге, жаңадан салуға тыйым салынады.

      Ескерту. 314-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 21.06.2013 № 107-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік отыз күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
     

314-1-бап. Қондырғыға қойылатын талаптар

      Ескерту. 45-тарау 314-1-баппен толықтырылды - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; алып тасталды - ҚР 08.04.2016 № 491-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).
     

315-бап. Озонды бұзатын заттарды тұтынуды есепке алу

      1. Озонды бұзатын заттарды тұтынуды жүзеге асыратын заңды тұлғалар және дара кәсіпкерлер қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган белгiлеген тәртіппен есепке алынуға жатады.

      2. Озонды бұзатын заттарды тұтынуды есепке алуға қызметтің мынадай түрлері:

      1) озонды бұзатын заттарды өндіру;

      2) озонды бұзатын заттарды әкелу және әкету;

      3) озонды бұзатын заттарды пайдалана отырып жұмыстар жүргізу, құрамында озонды бұзатын заттар бар жабдықты жөндеу, монтаждау, оған қызмет көрсету жатады.

      Ескерту. 315-бап жаңа редакцияда - ҚР 21.06.2013 № 107-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік отыз күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
     

316-бап. Озонды бұзатын заттарды тұтынуды есепке алу және оның мемлекеттік кадастры

      Ескерту. 316-баптың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 21.06.2013 № 107-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік отыз күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      1. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сәйкес реттелетін озонды бұзатын заттарды тұтынудың мемлекеттік кадастрын әзірлеуді ұйымдастырады.

      2. Озонды бұзатын заттарды әкелуді және әкетуді жүзеге асыратын заңды тұлғалар мен дара кәсіпкерлер озонды бұзатын заттарды тұтынудың мемлекеттік кадастрын дайындау үшін:

      сатып алушы ұйымдардың атаулары мен орналасқан жерлерін және болжамды қолдану салаларын көрсете отырып, озонды бұзатын заттардың әкелінген, әкетілген және өткізілген санын есепке алуды жүргізеді;

      жыл сайын, есепті жылдан кейінгі жылдың бірінші тоқсанынан кешiктiрмей, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi органға қолдану салалары бойынша озонды бұзатын заттардың нақты әкелінген, әкетілген және өткізілген саны туралы мәліметтерді қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган белгілеген нысан бойынша ұсынады.

      3. Озонды бұзатын заттарды тұтынудың мемлекеттік кадастрының деректері ашық болып табылады және жариялануға жатады.

      Ескерту. 316-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 21.06.2013 № 107-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік отыз күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.
     

317-бап. Парниктік газдарды мемлекеттік түгендеу және парниктік газдардың мемлекеттік кадастры

      Ескерту. 317-бап алып тасталды - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
     

318-бап. Озонды бұзатын заттарды өндірістік бақылау

      Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

      1. Атмосфераға озонды бұзатын заттар шығарындыларының көздері бар заңды тұлғалар қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган белгілеген тәртіппен озонды бұзатын заттардың шығарындыларына жыл сайынғы түгендеу жүргізу жолымен өндірістік бақылауды жүзеге асырады.

      2. Экологиялық қызметтерді ұйымдастыру туралы және озонды бұзатын заттарға өндірістік бақылау жүргізуге жауапты тұлғалар туралы мәліметтер, сондай-ақ озон бұзатын заттарды түгендеу нәтижелері қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға табыс етіледі.

      Ескерту. 318-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

9-БӨЛІМ. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚТАР ҮШІН ЖАУАПКЕРШІЛІК
ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ДАУЛАРДЫ ШЕШУ
46-тарау. ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚТАР ҮШІН ЖАУАПКЕРШІЛІК
ЖӘНЕ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ДАУЛАРДЫ ШЕШУ

319-бап. Экологиялық құқық бұзушылықтың түрлері

      Экологиялық құқық бұзушылықтың түрлеріне:

      1) Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын мүліктік жауапкершілікке әкеп соғатын бұзушылық;

      2) қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды пайдалану саласындағы әкімшілік құқық бұзушылықтар;

      3) экологиялық қылмыстық құқық бұзушылықтар жатады.

      Ескерту. 319-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2014 № 227-V Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі).

320-бап. Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзғаны үшін жауапкершілік

      Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылыққа әкеп соғады.

321-бап. Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзудан келтірілген залалды өтеудің міндеттілігі

      1. Экологиялық құқық бұзушылықтар жасаған тұлғалар өздері келтірген залалды осы Кодекске және Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актілеріне сәйкес өтеуге міндетті.

      2. Мыналардың:

      1) табиғи ресурстарды жою мен бүлдірудің;

      2) табиғи ресурстарды заңсыз және ұтымсыз пайдаланудың;

      3) өз бетінше эмиссиялардың;

      4) нормативтен тыс эмиссиялардың салдарынан қоршаған ортаға, азаматтардың денсаулығына, жеке және заңды тұлғалардың, мемлекеттің мүлкіне келтірілген залал өтелуге тиіс.

      3. Экологиялық құқық бұзушылық жасаған тұлғалардың жеке тұлғалардың денсаулығына келтірілген зиянды, жеке және заңды тұлғалардың, мемлекеттің мүлкіне келтірілген залалды өтеуі ерікті түрде немесе Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес сот шешімі бойынша жүргізіледі. Зиян жәбірленушінің еңбекке қабілеттілігінен айырылу дәрежесі, оның емделуіне және денсаулығын қалпына келтіруге жұмсалған шығындар, аурудың күтіміне байланысты шығындар, өзге де шығыстар мен жоғалтулар ескеріле отырып, толық көлемде өтелуге тиіс.

      4. Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзу салдарынан қоршаған ортаға келтірілген залалды өтеу ерікті түрде немесе жүргізілу тәртібі осы Кодекске сәйкес айқындалатын залалды экономикалық бағалау негізінде сот шешімі бойынша жүргізіледі.

      5. Қызметі қоршаған ортаға жоғары қауіптілікпен байланысты жеке және заңды тұлғалар, егер зиянның еңсерілмейтін күш немесе жәбірленушінің теріс пиғылы салдарынан туындағанын дәлелдей алмаса, жоғары қауіп көзі келтірген зиянды өтеуге міндетті.

      6. Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзу нәтижесінде келтірілген моральдық зиян Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында белгіленген тәртіппен өтелуге тиіс.

      7. Жер бетінің, жер қойнауының және жерасты суларының ластануын болғызбайтын, қалдықтарды орналастыру және сарқынды суды ағызу үшін жабдықталған және соған арналған объектілерге қалдықтарды нормативтен тыс орналастыру жағдайлары және ластаушы заттарды нормативтен тыс ағызу жағдайлары қоршаған ортаға залал ретінде қарастырылмайды.

      8. Химиялық заттардың жер бетіне, жер қойнауына және жерасты суларына түсуін болғызбайтын қорғаныш құрылыстарымен шектелген өндірістік алаңдарға түсу немесе оларға сарқынды судың төгілу жағдайлары қоршаған ортаға залал ретінде қарастырылмайды.

      9. Табиғат пайдаланушы мемлекеттік экологиялық сараптамаға ұсынған және шекті жол берілетін эмиссиялар нормативтерінен асып кетуіне әкелмейтін, ілеспе газды қайта өңдеуді дамыту бағдарламаларынан, сондай-ақ жобалау құжаттамасынан және қоршаған ортаға эмиссиялар нормативтерінің жобаларынан ауытқу жағдайлары, оның ішінде газды жағу сценарийлерінің және (немесе) кестелерiнің өзгеруі өз бетінше және нормативтен тыс эмиссиялар ретінде қаралмайды.

      Ескерту. 321-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.12.03 N 505-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.12.2014 № 271-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 25.04.2016 № 505-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

322-бап. Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасын бұзудан келтірілген зиянды өтеу тәртібі

      1. Қоршаған ортаға зиян келтірген тұлға келтірілген залалды ерікті түрде жоюға не өзгеше тәсілмен оның орнын толтыруға құқылы. Тұлғаның залалды жою не оның орнын толтыру туралы міндеттемесі кепілхатта жазылуға тиіс.

      2. Зиянды өтеу қоршаған ортаға зиян келтірген тұлғаның өз қаражаты немесе сақтандыру төлемдері есебінен құндық нысанда жүзеге асырылуы мүмкін.

      3. Зиянды өтеудің құндық нысандарына қоршаған ортаның зиян

      келтірілгенге дейінгі жай-күйін қалпына келтіруге, табиғи ресурстарды молықтыру жөніндегі іс-шараларды орындауға, талапкерге, алынбай қалған пайданы қоса алғанда, өзге шығындарды өтеуге арналған ақшалай қаражат жатады.

      4. Тараптардың келісімімен сот шешімі бойынша зиян жауапкерге қоршаған ортаны қалпына келтіру жөніндегі міндеттерді жүктеу жолымен заттай нысанда өтелуі мүмкін.

      5. Зиянды өтеудің заттай нысандарына қоршаған ортаның зиян келтірілгенге дейінгі жай-күйін қалпына келтіру, жойылған не бүлінген табиғи ресурстың орнына оған құны тең ресурс беру жөніндегі шаралар жатады. Зиянды заттай нысанда өтеу келтірілген зиянды өтеудің тәртібін, талаптарын, мерзімдері мен көлемін регламенттейтін шарт және (немесе) келісім жасасу жолымен жүргізіледі.

      6. Зиянды өтеудің өндіріліп алынатын сомасы мемлекеттік бюджетке, ал Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген жағдайларда жәбірленуші тұлғаға аударылады.

      7. Зиянды өтеу қоршаған ортаға зиян келтірген тұлғаны әкімшілік және қылмыстық жауапкершіліктен босатпайды.

323-бап. Экологиялық дауларды шешу тәртібі

      1. Экологиялық дауларды соттар Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде белгіленген тәртіппен шешеді.

      2. Экологиялық құқықтық қатынастар субъектілері арасындағы экологиялық даулар келіссөздер арқылы, оның ішінде сарапшыларды тарта отырып не тараптардың бұрын келісілген дауларды шешу рәсіміне сәйкес шешілуі мүмкін.

47-тарау. ҚОРЫТЫНДЫ ЖӘНЕ ӨТПЕЛІ ЕРЕЖЕЛЕР

324-бап. Өтпелі ережелер

      1. Табиғат пайдаланушылардың осы Кодекс қолданысқа енгізілгенге дейін алған табиғат пайдалануға арналған рұқсаттары қанша мерзімге берілсе, сонша мерзім ішінде қолданылады.

      2. Қазақстан Республикасының жеке және заңды тұлғалары табиғат пайдалануға арналған рұқсаттарының қолданылу мерзімі аяқталғаннан кейін экологиялық рұқсаттар алуға міндетті.

      3. Қалдықтарды көму полигондарының және қалдықтарды ұзақ мерзімді сақтау қоймаларының иелері 2007 жылғы 31 желтоқсанға дейінгі мерзімде полигонды осы Кодекстің 43-тарауында көзделген экологиялық талаптарға сәйкес келтіру жоспарларын әзірлеуге және оларды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органмен келісуге тиіс.

      4. Табиғат қорғауды жобалауға, экологиялық сараптама саласындағы нормалауға және жұмыстарға, экологиялық аудиторлық қызметке лицензиялары бар жеке және заңды тұлғалар осы Кодекс қолданысқа енгізілген күннен бастап бір жыл ішінде оларды Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органда қайта рәсімдеуге міндетті. Көрсетілген мерзім аяқталғаннан кейін бұл лицензиялар жарамсыз деп есептеледі.

      5. Осы Кодекске сәйкес лицензиялауға жатпайтын, қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган бекітетін тізбе бойынша шаруашылық қызметтің экологиялық қауіпті түрлеріне арналған лицензияның қолданысы осы Кодекс қолданысқа енгізілген күннен бастап тоқтатылады.

      Осы Кодекс қолданысқа енгізілген күннен бастап алты ай ішінде қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкiлеттi орган бекітетін тізбе бойынша шаруашылық қызметтің экологиялық қауіпті түрлеріне арналған лицензиялары бар жеке және заңды тұлғалар оларды қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға қайтаруға міндетті.

      6. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның аумақтық органына табиғат пайдаланушылар 2009 жылдың 1 қаңтарына дейін табыс еткен материалдар бойынша қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсатты II, III және IV санат объектілері үшін табыс етілген материалдар толық болған және олар осы Кодекстің талаптарына сәйкес болған жағдайда қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның аумақтық органы қарайды және береді және олар берілген мерзім ішінде қолданыста болады.

      7. Парниктік газдар шығарындыларына квоталар бөлудің бірінші ұлттық жоспары 2013 жылға бекітіледі.

      8. Жойылуы қиын органикалық ластауыштарды қамтитын қалдықтардың иелері және меншік иелері қаржыландыру көздерін айқындай отырып, оларды 2025 жылға дейін жою жөніндегі бағдарлама әзірлеуге және оны қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органға осы тармақ қолданысқа енгізілген немесе осы қалдықтарды меншікке немесе иелікке сатып алған күннен бастап үш ай мерзім ішінде ұсынуға тиіс.

      9. Осы Кодекстің 94-2-бабының 2-тармағына және 94-5-бабына сәйкес парниктік газдар шығарындыларына бөлінген және берілген квоталар 2018 жылғы 1 қаңтарға дейін тоқтатыла тұрсын.

      10. Парниктік газдар шығарындыларын түгендеу туралы есепті верификациялауды валидацияны (детерминацияны) және верификацияны жүзеге асыратын аккредиттелген тәуелсіз ұйымдар 2018 жылғы 1 қаңтарға дейін жүзеге асырады.

      11. Осы Кодекстің 94-2, 94-4, 94-7 және 94-9-баптарының қолданысы 2018 жылғы 1 қаңтарға дейін тоқтатыла тұрсын.

      12. Мыналардың:

      осы Кодекстің 301-бабы 1-тармағының 9), 10) және 12) тармақшаларының қолданысы 2018 жылғы 31 желтоқсанға дейін;

      осы Кодекстің 301-бабы 1-тармағының 18) және 19) тармақшаларының қолданысы 2020 жылғы 31 желтоқсанға дейін тоқтатыла тұрсын.

      Ескерту. 324-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2008.12.04 N 97-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптанқараңыз), 2011.12.03 N 505-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 08.04.2016 № 491-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.04.2017 № 56-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

325-бап. Осы Кодексті қолдану тәртібі

      Осы Кодекс ол қолданысқа енгізілгеннен кейін туындаған құқықтық қатынастарға қолданылады.

      Осы Кодекс қолданысқа енгізілгенге дейін қабылданған, қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды молықтыру мен пайдалану саласындағы қатынастарды реттейтін нормативтік құқықтық актілер осы Кодекске қайшы келмейтін бөлігінде қолданылады.

326-бап. Осы Кодексті қолданысқа енгізу тәртібі

      1. Осы Кодекс ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткеннен кейін қолданысқа енгізіледі.

      2. Қазақстан Республикасының мына заңдарының күші жойылды деп танылсын:

      1) "Экологиялық сараптама туралы" 1997 жылғы 18 наурыздағы Қазақстан Республикасының Заңы (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1997 ж., N 6, 67-құжат; 1998 ж., N 24, 443-құжат; 1999 ж., N 11, 357-құжат; 2003 ж., N 14, 112-құжат; 2004 ж., N 23, 142-құжат);

      2) "Қоршаған ортаны қорғау туралы" 1997 жылғы 15 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 1997 ж., N 17-18, 213-құжат; 1998 ж., N 24, 443-құжат; 1999 ж., N 11, 357-құжат; N 23, 931-құжат; 2001 ж., N 13-14, 171-құжат; N 24, 338-құжат; 2002 ж., N 17, 155-құжат; 2004 ж., N 10, 57-құжат; N 23, 137, 142-құжаттар; 2005 ж., N 7-8, 23-құжат; N 14, 57-құжат; 2006 ж., N 1, 5-құжат; N 3, 22-құжат);

      3) "Атмосфералық ауаны қорғау туралы" 2002 жылғы 11 наурыздағы Қазақстан Республикасының Заңы (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2002 ж., N 5, 54-құжат; 2004 ж. N 23, 142-құжат; 2006 ж., N 1, 5-құжат; N 3, 22-құжат).

      Қазақстан Республикасының
      Президенті

Environmental Code of the Republic of Kazakhstan

Code of the Republic of Kazakhstan dated 9 January, 2007 № 212. The Code of the Republic of Kazakhstan № 400-VI of the Air Defense System of January 2, 2021 became invalid.

      Unofficial translation
      Footnote. The Law of the Republic of Kazakhstan № 400-VI of 02.01.2021 became invalid (effective from 01.07.2021).
      Footnote. Throughout the text, the words "plant and animal" shall be supplemented by the words "plant and animal" by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.01.2012 No 548 - IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication.)
      The words "for the study and use of mineral resources" are replaced by the words "for the study of mineral resources" in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication);
      the words "the authorized state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population", "by the authorized state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population", "the authorized authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population", "by the authorized state authorities in the field of environmental protection and sanitary -epidemiological welfare of the population", "by the state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population", "of the state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population" and "the state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population"
      replaced respectively by the words
      "the state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population", “by the state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population",
      "the authorized authority in the field of environmental protection and the state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population", "by the state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population", "of the state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population" and "the state authority in the field of sanitary -epidemiological welfare of the population "in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.10.2019 No. 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

GENERAL PART
SECTION 1. GENERAL PROVISIONS
Chapter 1. BASIC PROVISIONS

Article 1. Basic definitions used in this Code

      The following definitions shall be used in this Code:

      1) mobile source of releasing pollutants into the atmosphere – transport vehicles, machinery and other mobile facilities fitted with internal combustion (ID) engines running on different kind of fuels;

      2) an observation point - fixed or moving point of observation of meteorological, agro-meteorological and hydrological characteristics of the environment;

      3) an assigned amount - the total amount of greenhouse gas emissions including absorptions of greenhouse gases, stipulated in the framework of the obligations under the international treaties of the Republic of Kazakhstan;

      4) an assigned amount unit –a carbon unit that is used to determine the volume of greenhouse gas emissions for the Republic of Kazakhstan in accordance with the international treaties of the Republic of Kazakhstan in the scope of climate change;

      5) a biodiversity - the variety of flora and fauna objects within the framework of one specie, between species and in the ecological systems;

      6) biological resources - genetic resources, organisms or their parts, populations or any other biotic component of ecosystems with actual or potential use or value for humanity;

      7) a joint use mechanism - the procedure, provided by international treaties of the Republic of Kazakhstan on the implementation of investment projects of joint use mechanism, allowing transfer of carbon units between entities of countries which have quantified liabilities on limitation and (or) reduction of greenhouse gas emission;

      8) a validation - confirmation by an accredited body for validation and verification of compliance of the plan for monitoring greenhouse gases emissions, as well as design solutions and documentation in the framework of projects development to reduce emissions and absorption of greenhouse gases with the requirements, established by international treaties, ratified by the Republic of Kazakhstan and the legislation of the Republic of Kazakhstan;

      9) a verification - confirmation by an accredited body on validation and verification of reliability of installations operators' data in the installation's passport and on the amounts of greenhouse gases emissions, contained in their reports on greenhouse gases inventory for the reporting year and on implementation of projects to reduce emissions and increase of greenhouse gases absorption, carried out in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan;

      10) genetically modified organisms – organisms, capable to reproduce or transfer of hereditary genetic material, different from natural organisms, obtained by using of genetic engineering methods and containing genetically engineered material (genes, fragments thereof, or combinations of genes);

      11) genetically modified products - plant products and (or) ingredients of animal origin, made by using genetic engineering methods, containing nonliving genetically modified organisms or their components;

      11-1) hydrological monitoring - a system of regular and (or) periodic observations of water objects’ state and an integral part of the system of state monitoring of water objects in order to obtain operational and predictive information on the state of water objects;

      11-2) dispersants - a mixture of surface active substances and solvents, that allow the oil slick to break into small droplets that can more effectively mix with water, remaining in its thickness until destruction by natural processes;

      12) the best available technologies - used and planned industry technologies, machinery and equipment, ensuring organizational and management measures, aimed at reducing the negative impact of economic activities on the environment to ensure the objectives of environmental quality;

      12-1) environmental expertise of projects - expert evaluation of design solutions and calculations on environmental safety and engineering protection issues, which is a part of the project:

      complex non-departmental expertise of projects (feasibility studies and design and estimate documentation) intended for construction of new or reconstruction (expansion, technical re-equipment, modernization) and overhaul of existing buildings and structures, their complexes, engineering and transport communications;

      complex town-planning expertise on projects of town-planning planning of territories, projects of general plans of cities of republican importance, capital and cities of regional importance with estimated population over hundred thousand inhabitants, subject to approval by the Government of the Republic of Kazakhstan or maslikhats of regions, cities of republican importance and capital;

      13) persistent organic pollutants - the most dangerous organic compounds that are resistant to degradation, described by bioaccumulation and being the objects of transboundary transfer over the air, water and migratory species, as well as precipitating far from the emission point, accumulating in terrestrial and aquatic ecosystems, causing destruction of the immune and endocrine systems of living organisms and a variety of diseases, including oncologic;

      14) the unit of quota –a carbon unit, used for the calculation of the volume of quota;

      15) city wastes – a waste of consumption, produced in the communities, particularly as a result of human activity, as well as industrial waste that are close to them on their composition and character education;

      15-1) separate collection of household wastes - a process in which household wastes are collected separately, depending on the type and composition of the wastes to ensure subsequent utilization, processing and disposal;

      16) Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 13.06.2013 No 102-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

      17) the carbon unit –an accounting unit equivalents to one metric ton of carbon dioxide;

      18) the operator of state registry of carbon units - an organization carried out a maintenance of state registry of carbon units;

      19) a secondary turnover of carbon units - the relationships arising between the agents on the market of greenhouse gas emissions during the transfer, sale and other circulation of carbon units;

      20) the state registry of carbon units - a system of accounting for transactions, related to the issuance, holding, transfer, acquisition, reservation, cancellation, withdrawal from circulation of carbon credits;

      20-1) secondary raw materials – materials, obtained in the process of separate collection, sorting, grinding, pressing or other methods of influence on consumption wastes, and (or) consumption wastes, prepared for utilization and (or) processing for obtaining the product;

      21) an accounting of waste – the system of collection and provision of the data about the quantity and quality of waste and methods of treatment;

      21-1) the fee for organizing collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of waste - a charge to the operator of the extended obligations of producers (importers), carried out by the producer (importer) for organizing collection, transportation, processing, disinfection, use and ( or) utilization of wastes, generated after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to the extended obligations of producers (importers), and its (their) packaging;

      22) disposal of wastes – an operation of ground disposal and waste destruction;

      23) a waste control – a reduction or elimination of hazardous properties of waste by mechanical, physical, chemical or biological treatment;

      24) a waste utilization - the use of waste as a secondary material or energy resources;

      25) a disposal of waste – a waste storage in the place, specifically stipulated for their safe storage for an unlimited period of time;

      26) a type of waste – a group of waste with common features in accordance with their origin, properties and handling technology, determined on the basis of the waste classifier;

      27) a placement of waste - storage or ground disposal of production waste and consumption waste;

      28) a waste conversion - physical, chemical or biological processes, including sorting, focused on extracting from the waste of materials and (or) other materials, used in the production (manufacture) of goods or other products in the future, as well as on modification the properties of waste in aid of facility of handling, reducing its volume or hazardous properties;

      29) a waste storage – decommissioning wastes in specially designated locations for the following utilization, recycling, and (or) discharge;

      30) a waste classifying - the order of waste attribution to reference levels according to their threat to the environment and human health;

      30-1) temporary storage of wastes - storekeeping of production and consumption wastes by persons, as a result of their activity, which are formed, in places of temporary storage and for the periods, defined by the project documentation (but not more than six months), for their further transfer to organizations, carrying out operations on utilization, processing, as well as disposal of wastes, that cannot be recycled or utilized;

      31) a waste management – types of activities, related with wastes, including the prevention and minimization of waste production, accounting and control, accumulation of waste, and the collection, processing, utilization, disposal, transportation, storage (warehousing) and discharge of waste;

      32) a waste classifier - a background paper applied nature, which contains the results of the classification of waste;

      33) non-hazardous waste - waste that do not have hazardous properties;

      34) hazardous wastes – wastes, that contain harmful substances with one or more hazardous properties (toxicity, explosiveness, radioactivity, fire risk, high reactivity) and may represent immediate or potential danger to the environment and human health on their own or upon coming into contact with other substances;

      35) a hazardous waste certificate - a document, containing a standardized description of the processes of waste at the place of their origin, their quantity and quality factors, the rules for handling with them, their methods of control, types of adverse effects of waste to the environment, human health, and (or) property, information about waste generators, and other persons having them in the property;

      36) dangerous chemicals - substances with properties that may have a direct or potential harmful effects on human health and the environment;

      37) a favorable environment - the environment, the state which provides environmental safety and public health, biodiversity conservation, pollution prevention, sustainable functioning of ecological systems, reproduction and rational use of natural resources;

      38) an installation - a stationary source of greenhouse gases emissions or a group of stationary sources of greenhouse gases emissions, linked together by a single technological process and located on the same industrial site;

      39) an installation operator - an individual or a legal entity in whose ownership or other legal use the installation is located;

      40) an installation passport - a document, containing information on characteristics of the technology used, geographical location of the facility and the activities of its operator;

      41) the environment - a set of natural and cultural objects, including open air, the ozone layer of the Earth, surface and underground water, land, minerals, flora and fauna, as well as the climate in their interaction;

      42) environmental damage - pollution of the environment or the harvesting of natural resources over the established limits, causing or inducing the degradation and depletion of natural resources, or the death of living organisms;

      43) emissions to the environment - emissions, discharges of pollutants, disposal of production and consumption wastes into the environment, disposal and storage of sulfur in the environment in an open form;

      44) limits on emissions into the environment - the regulatory scope of emissions into the environment, determined on a fixed term;

      45) the quota for emissions into the environment - part of the limit on emissions into the environment, perceptible to the concrete nature user for a certain period of time;

      45-1) automated system of monitoring of emissions into the environment - a system of industrial environmental control over emissions into the environment at sources of pollution, which has an online connection with the information system of the authorized body in the field of environmental protection to transfer data in real time;

      46) an environment protection - a system of government and public measures, aimed at the preservation and restoration of the environment, prevention of adverse effects of economic and other activities on the environment and the elimination of its consequences;

      47) the authorized body in the scope of environment protection - the central executive body, realizing management and cross-sector coordination in the development and implementation of state policy in the scope of environment protection and natural resources, as well as its regional bodies;

      48) pollution of environment - entry of polluting substances, radioactive materials, waste production and consumption into the environment, as well as the environmental impact of noise, vibration, magnetic fields and other physical hazards;

      49) an accidental pollution of the environment - a sudden unintended environmental pollution, caused by the accident, which occurred in the exercise of environmentally hazardous business and other activities of individuals and (or) legal entities, and presenting a release to the atmosphere and (or) the discharge of harmful substances into the water or dispersal of solid, liquid or gaseous pollutants on the earth's surface or in the interior of the formation of odors, noise, vibration, radiation, or electromagnetic, temperature, light, or other physical, chemical, biological harmful exposure over time for a given acceptable level;

      50) the areas of environmental pollution - limited areas of the earth's land surface and water bodies, contaminated with hazardous chemicals above the determinate standards, apart from the objects, appointed and designated to contain waste disposal and discharge of wastes preclusive the contamination of the Earth's surface, subsurface and groundwater;

      51) a quality of the environment - characteristics of the state of the environment;

      52) the environmental quality standards –indicators, characterizing the state of environment and natural resources, favorable to life and human health;

      53) target values of the environment quality - indicators of the ultimate level of the environment normalized parameters for a certain period of time, taking into account the need to gradually enhancement of the environment;

      54) environmental conditions (habitat)- the type of locality or place of the natural habitat of a particular organism or population;

      55) State observation network - a system of stationary and mobile observation points, laboratories and centers for observation of the physical and chemical processes, occurring in the environment, determine its weather, climate, upper air, water, heliogeophysical, agro-meteorological characteristics;

      56) State ecological control - the activity of the authorized body within its competence, focused on securing compliance with the requirements of the Laws of the Republic of Kazakhstan, the decrees of the President of the Republic of Kazakhstan and decrees of the Government of the Republic of Kazakhstan in the scope of environment protection by individual and legal entities;

      56-1) limit-exceeding emissions - emissions into the environment above those, established by an environmental permit;

      57) an ozone depleter - a chemical that exists independently or in combination, is used in business and other activities, or is the product of these activities and can have a harmful effect on the ozone layer;

      58) a disinfection of ozone depleters - the elimination of hazards through the destruction of ozone depleters, leading them to the constant transformation or decomposition into components which have no harmful effects on the environment, including the ozone layer;

      59) an utilization of ozone depletes- a set of measures, focused on the collection and storage of ozone depleters, derived from the mechanism, equipment, containers, and other facilities during their servicing or before the decommissioning, in order to re-use or disposal of ozone depleters which are not subject to recovery;

      59-1) extended obligations of producers (importers) - obligations of individuals and legal entities, carrying out production on the territory of the Republic of Kazakhstan and (or) importation of products (goods) into the territory of the Republic of Kazakhstan, to ensure collection, transportation, processing, disinfection, use and ( or) utilization of wastes, generated after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to the extended obligations of producers (importers), and its (their) packaging;

      59-2) an agreement on organization of collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes, generated after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to the extended obligations of producers (importers), and its (their) packaging, - an agreement, concluded between the operator of extended obligations of producers (importers) and the producer (importer) on the basis of a model agreement on organization of collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes, generated after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to the extended obligations of producers (importers) and its (their) packaging;

      59-3) a model agreement on organization of collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes, generated after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to the extended obligations of producers (importers), and its (their) packaging, - an agreement, approved by the operator of extended obligations of producers (importers), regulating the legal relationship between the operator of extended obligations of producers (importers) and producers (importers) of products (goods), which is (are) subject to the extended obligations of producers (importers) and its (their) packaging;

      59-4) an operator of extended obligations of producers (importers) - a legal entity, determined by the Government of the Republic of Kazakhstan, carrying out organization of collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes, generated after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to the extended obligations of producers (importers), and its (their) packaging;

      60) waste material – residues of raw materials and other products and the products, formed during the manufacturing process and bereft the original usability fully or partially;

      61) stable model of production and consumption - the social and economic model, characterized by increased production while reducing the use of non-renewable resources, renewable resources recovery and reducing anthropogenic pollution of the environment;

      61-1) unauthorized emissions - emissions to the environment, carried out without environmental permission, except for emissions from mobile sources;

      62) greenhouse gases - gaseous components of the atmosphere of the natural and (or) human origin, absorbing thermal infrared waves and (or) are its source;

      63) unit of greenhouse gases adsorbing- the carbon unit, used to calculate the adsorbing of greenhouse gases;

      64) inventory of greenhouse gas emissions – the determination of emissions volume and adsorbing of greenhouse gases;

      65) the public cadastre of emission sources and adsorbing of greenhouse gases - the accounting system of sources of greenhouse gas emissions, emissions, produced by them, as well as the number of adsorbings of greenhouse gases within the boundaries, established for the facility operator;

      65-1) greenhouse gases emissions monitoring plan - a document, developed by an installation operator for the period of validity of the National plan on allocation of quotas for greenhouse gases emissions, approved for the relevant period or for the period of implementation of projects and programs to reduce emissions and increase the absorption of greenhouse gases;

      65-2) redemption of quotas for greenhouse gases emissions - annual withdrawal (writing-off) of carbon units of the National plan on allocation of quotas for greenhouse gases emissions, approved for the relevant period in accordance with the report on the inventory of greenhouse gases emissions for the reporting year, carried out in the State register of carbon units ;

      65-3) a stationary source of greenhouse gases emissions - an immovable source of greenhouse gases emissions or a movable source of greenhouse gases emissions, requiring a fixed position for its operation;

      65-4) specific greenhouse gases emissions factor - the ratio of greenhouse gases emissions per unit of output;

      66) an atomic waste – waste, containing radioactive substances in quantities and concentrations that exceed regulated for radioactivity values, established by the legislation of the Republic of Kazakhstan in the scope of atomic energy;

      67) implementation of the subject of review- the beginning and the progress of building work, operation and liquidation of industrial and other facilities, services, entry into the utility turnover of products and technologies in accordance with the decisions, provided for pre-planning, design and project documentation, as well as the enforcement of the regulatory legal act, other actual implementation of the subject of review;

      68) waste water – water, used for production or daily living needs and received additional impurities (dirt) herewith that changed their original composite or physical properties. Water flowing from the territory of settlements and industrial enterprises at the time of rainfall patterns, watering the streets or after, and the water, formed during the extraction of minerals, are also considered waste;

      69) water bodies - water, concentrated in the relief of the land surface and the depths of the earth, having boundaries, the volume and the hydroregime;

      70) a liquid effluent - any waste in liquid form, except for aqueous wastes;

      71) a nature user – an individual or legal entity, carrying out the use of natural resources, and (or) emissions into the environment;

      72) natural objects - natural objects with boundaries, volume and mode of existence;

      73) natural resources - natural objects with customer value: land, minerals, water, flora and fauna;

      74) protection of natural resources - a system of government and public measures, focused on protecting the natural resources of each type of irrational use, destruction, degradation, leading to the loss of their consumer properties;

      75) the depletion of natural resources - partial or complete loss of quantity and quality of natural resources;

      76) Clean Development Mechanism - a mechanism to limit the implementation of projects on limitation and (or) the reduction of greenhouse gas emissions on the territory of countries that do not have quantified liabilities on limitation and (or) the reduction of greenhouse gas emissions, funded by legal entities of countries with quantified liabilities on limitation and ( or) the reduction of greenhouse gas emissions;

      77) an independent provider of information – the legal entity, exercising professional activities for accounting, monitoring and implementation of the project-based mechanisms in the sphere of regulation of emissions and removals of greenhouse gases;

      78) hard domestic waste –city waste in the solid form;

      79) consumption residue - the remnants of products, goods and other substances, formed in the course of their consumption or use, as well as goods (products) that have lost the original consumer properties fully or partially;

      80) environmentally hazardous kind of economic and other activities –the activity of individuals and (or) legal entities, which can cause an accidental pollution of the environment;

      81) an emission trading - purchase and sale of emission quotas for greenhouse gas under the market mechanism to reduce emissions and adsorbing of greenhouse gases;

      82) emission reduction unit –the carbon unit, derived in consequence of execution of a project, implemented under the mechanism of the joint implementation mechanism;

      83) a unit of certified emission reduction – a carbon unit, derived in consequence of execution of a project, implemented under the Clean Development Mechanism;

      84) a unit of inner emission reductions –a carbon unit, used to determine the amount of emission reductions and (or) adsorbing of greenhouse gas emissions, achieved as a result of inner emission reduction projects, and (or) the adsorbing of greenhouse gases;

      85) an environmental education –dissemination of environmental knowledge and information on the state of the environment, natural resources, environmental safety, in order to create a culture of environmental foundations of society;

      86) an environmental audit - an independent audit of business and other activities of the audited entities, focused on the identification and assessment of environmental risks and the development of recommendations to improve the environmental safety of their activities;

      87) an environmental education - a continuous process of education, training, self-education and personal development, focused on the creation of a system of knowledge and skills, value system, moral and aesthetic relationships that ensure the individual's responsibility for the environment;

      88) environmental (green) investments - investment of funds, received from the transfer of assigned amount units, by the management of reserve quotas of the National allocation blueprint for greenhouse gas emissions in projects, programs and activities, designed to reduce emissions or increase the adsorbing of greenhouse gases;

      89) an ecological system (ecosystem) - an interconnected set of organisms and non-living environment of their habitat, interacting as a functional unit;

      90) an ecological hazard - a condition, characterized by the presence or probability of ablation, the environmental changes under the influence of natural and anthropogenic influences, particularly resulting from disasters and catastrophes, including natural, threatening the vital interests of the individual and society;

      91) ecological safety - the security of vital interests and rights of the individual, society and the state from threats arising as a result of anthropogenous and natural impacts on the environment;

      92) ecologically destructive object - the economic and other entities, the building and operation of which may cause or causes adverse effects on human health and the environment;

      93) ecologically destructive machinery and equipment - machinery, machines, appliances, instruments, used in economic or other activities, and dangerous to the environment;

      94) ecologically destructive technologies - a combination of the processing methods, manufacturing, reduction, properties, shape of the raw products, material or semi-finished product, implemented in the production process and are hazardous to the environment;

      95) ecological management - administration management of environment protection, which includes organizational structure, planning, responsibilities, practices, procedures, processes and resources for the development, implementation, execution, analysis and maintenance of the environmental policy of the company;

      96) ecological monitoring - systematic monitoring and assessment of the environment and level of effects on it;

      97) ecological regulation - a system of rules (standards) and contained there quantitative and qualitative indicators (standards)in the environment and the impact on it;

      98) environmental permission - a document, certifying the right of individuals and legal entities in the implementation of emissions into the environment;

      99) environmental impact assessment – the matching of planned economic and other activities with environmental quality standards and environmental requirements, as well as determination of the admissibility of environmental impact assessment in order to prevent the possible adverse effects of these activities on the environment and related with it social consequences;

      100) the mark of ecologically clean production–the registered mark, confirming compliance of the labeled products with the standards of environmentally clean products;

      101) environmental requirements - limitations and restrictions of economic and other activities which have an adverse effect on the environment and human health, contained in this Code and other regulatory legal acts and normative technical documents of the Republic of Kazakhstan;

      102) ecological marking - assignment of the mark of environmentally friendly products to the products, that have passed the confirmation of conformity in the manner, established by the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of technical regulation;

      103) ecological risk - the possibility of adverse movement in the environment and (or) natural objects due to the influence of certain factors;

      104) the technical specific standards of emissions- the value of emissions into the environment per unit of time or per unit of output product, or in other terms, determined on the base of the possibility to provide specific technology in case of an acceptable cost to the economy of expense country;

      105) emission standards - allowable emission standards, which provide compliance with environmental quality standards.

      Footnote. Article 1 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 13.06.2013 No 102-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.10.2015 № 376-V (shall be enforced from 01.01.2016); dated 17.11.2015 № 407-V (shall be enforced from 01.01.2016); dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication); dated 27.02.2017 No. 49-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 05.04.2017 No. 56-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 28.12.2018 № 210-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 2. Environmental legislation of the Republic of Kazakhstan

      1. The environmental legislation of the Republic of Kazakhstan is based on the Constitution of the Republic of Kazakhstan and consists of this Code and other legal acts of the Republic of Kazakhstan.

      2. If the other rules were established by the international treaty, ratified by the Republic of Kazakhstan, than those which were contained in this Code, shall be applied the international treaty rules.

      3. The provisions of this Code shall be applied in the event of a conflict between this Code and other Laws of the Republic of Kazakhstan, contained provisions regulating relations in the sphere of environment protection.

      4. Relations in the scope of protection and usage of the environment objects and natural areas of preferential protection shall be regulated by special laws of the Republic of Kazakhstan in the not regulated part by this Code.

Article 3. Relations, regulated by this Code

      1. This Code shall regulate relations in the scope of environment protection, reclamation and conservation of the environment, the natural resources utilization and restoration of natural resources in the implementation of business and other activities, related to the natural resources utilization and the environmental modification, within the territory of the Republic of Kazakhstan.

      2. Participants in relations, regulated by this Code shall be individuals or legal entities, the state and government bodies, responsible for state regulation in the scope of environment protection and governance of natural resources.

Article 4. Ecological basis of sustainable development of the Republic of Kazakhstan

      The ecological basis of sustainable development of the Republic of Kazakhstan are:

      1) objectives achieving to provide a supportive environment for human life and health by government;

      2) environment protection and conservation of biodiversity;

      3) provision and implementation of the right of the Republic of Kazakhstan for the development of its natural resources and the assertion of national interests in the natural resources utilization and the environmental modification;

      4) equitable repletion of needs of present and future generations;

      5) development of sustainable production and consumption;

      6) compliance with the environmental regulation conditions of social and economic development in view of the environment;

      7) the loyalty of every individual to have access to environmental information and the full participation of the public in matters of environment protection and sustainable development;

      8) the ensuring of transparency of measures, taken in the scope of environment protection;

      9) a global partnership in aid of conservation, protection and rehabilitation the health and integrity of the Earth's ecosystem;

      10) the promotion of development of international Law, relating to liability for environmental damage;

      11)an inhibition, prevention the transfer and transfer to other States of any activities and substances that cause severe damage to the environment or to be harmful to human health, as well as precautions in cases, where there are threats of serious or irreversible damage to the environment.

Article 5. The basic principles of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan

      The basic principles of the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan are:

      1) ensuring of sustainable development of the Republic of Kazakhstan;

      2) ensuring of environmental safety;

      3) the ecosystem approach to the regulation of environmental relations;

      4) government regulation in the scope of environment protection and governance of natural resources;

      5) mandatory preventive measures to prevent pollution of the environment and causing her injury in any other forms;

      6) the inevitability of punishment for violation of environmental Laws of the Republic of Kazakhstan;

      7) mandatory compensation for damage, caused to the environment;

      8) payment and authorization procedure of environmental impact;

      9) application of best of clean and resource-saving technologies in the natural resources utilization and the environmental modification;

      10) cooperation, coordination and transparency of the activities of the government bodies for the environment protection;

      11) nature users stimulation to prevent, reduce and eliminate pollution of the environment, waste reduction;

      11-1) priority of use of production and consumption wastes as secondary resources;

      12) the availability of environmental information;

      13) ensuring of the national interests in the natural resources utilization and the environmental modification;

      14) harmonization of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan with the principles and norms of international Law;

      15) the presumption of environmental hazards of economic and other activities, and mandatory assessment of the environmental modification and human health for the taking the decision on its implementation.

      Footnote. Article 5 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication).

Article 6. The main provisions of state regulation in the scope of the environment protection and public administration of the natural resources utilization

      1. State regulation in the scope of environment protection shall include:

      1) the licensing of activities in the scope of environment protection;

      2) environmental regulation;

      3) technical regulations for the environment protection;

      4) Environment Impact Assessment;

      5) the issuance of environmental permissions;

      6) State ecological control;

      7) a system of economic regulation of the environment protection, promotion of implementation of the best ecologically clean technologies, the finance system of environmental actions;

      7-1) assignment of quotas for greenhouse gas emissions;

      7-2) an inventory of greenhouse gas emissions;

      7-3) the establishment of market mechanisms to reduce emissions and adsorbing of greenhouse gases;

      7-4) a system of monitoring of actual emissions and adsorbing of greenhouse gases;

      8) state environmental monitoring;

      9) public accounting of nature users, sources and environmental contaminated areas;

      10) environmental education and awareness.

      2. State management in the scope of natural resources utilization shall include:

      1) state planning in the natural resources utilization;

      2) state control over the protection, utilization and restoration of natural resources

      3) the issuance of licenses, permissions and contracts (contracts) for the natural resources utilization;

      4) organization of restoration and reproduction of natural resources, introduction of resource-saving technologies;

      5) maintenance of monitoring and natural resources inventory;

      6) the establishment of limits and allocation of quotas for the natural resources utilization;

      7) a management of public legal entities, engaged in the utilization, recovery, and restoration of natural resources;

      8) the organization of the environment protection.

      Footnote. Article 6 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication.)

Article 7. The objects of environment protection

      1. The land, mineral resources, surface and ground water, air, forests and other vegetation, animal life, the gene pool of living organisms, natural ecological systems, climate and the ozone layer are subject to protection from destruction, degradation, damage, pollution and other adverse effects.

      2. Natural area of preferential protection and objects of the state nature reserve fund are subject to special protection.

Article 8. State nature reserve fund

      1.State natural reserve fund - a set taken under state protection of the environment, which have particular ecological, scientific, historical, cultural and recreational value as a natural standards, uniques and relics, a genetic reserve, the subject of scientific research, enlightenment, education, tourism and recreation.

      2. Objects of the state nature reserve fund, established by the Law of the Republic of Kazakhstan "On Natural Areas of preferential protection."

      3. Protection of the state nature reserve fund shall be ensured through the establishment of protected areas, as well as prohibitions and restrictions in the use of environmental objects that have special ecological, scientific, historical, cultural and recreational value.

Article 9. Natural area of preferential protection

      1. Natural area of preferential protection– the areas of land, water bodies and the air space above them with natural complexes and objects of state natural reserve fund, for which was established a regime of special protection.

      2. Types of natural areas of preferential protection, the order of creation, type of the security arrangement, and the features of natural areas of preferential protection organization shall be established by the Law of the Republic of Kazakhstan "On Natural Areas of preferential protection."

Article 10. Concept and types of natural management

      1. The nature management is the natural resources utilization and (or) the environmental modification in everyday life, in business and other activities of individuals and legal entities.

      2. The nature management is divided into general and special.

      3. The general nature management is constant and free of charge to meet the vital needs of the population and without providing for the natural resources utilization.

      The limitation of general nature shall be allowed if it is provided by the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      4. The special nature management- an activity of individual and (or) legal entity, carrying on a paid basis of the natural resources utilization, and (or) emissions into the environment in the manner, prescribed by this Code and other Laws of the Republic of Kazakhstan.

      5. The types of nature management shall include:

      1) land-tenure;

      2) water management;

      3) forest use;

      4) subsurface resources management;

      5) The use of wildlife;

      6) The plant life use;

      7) emissions into the environment;

      8) other types of nature management, established by the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      6. Features of origin of special nature management Law by a special type of nature management shall be determined by the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      7. Special nature management may include one or a few species of wildlife in their entirety.

Article 11. Users of natural resources (Nature users)

      1. The users of natural resources may be individual or legal persons are permanently or temporarily residing in the territory of the Republic of Kazakhstan.

      2. The users of natural resources may be:

      1) permanent (the right of nature management is in unlimited duration) and temporary (the right of nature management is limited to a certain period);

      2) primary (right of nature management is received from the state or from other primary users of natural resources in the order of the alienation of rights or universal succession) and secondary (right of temporary nature is received under a contract from the primary nature user, keeping the status of this).

      3. The users of natural resources must comply with the requirements, established by this Code and other regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan.

Article 12. The grounds and conditions of rights of special nature management implementation

      1. The right of a special nature management shall arise on the basis of:

      1) licenses and (or) the authorization of the use and removal of natural resources and the implementation of certain activities in the scope of environment protection;

      2) the decision of the Government of the Republic of Kazakhstan and local executive bodies to provide natural resources in nature management in the manner, prescribed by the Laws of the Republic of Kazakhstan;

      3) agreements (contracts) for environmental management, concluded in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      2. The right of a special nature management may be based on one, two or all of the acts, referred to in paragraph 1 of this Article, in accordance with legal acts of the Republic of Kazakhstan.

      3. Exercise of the right of a special nature management of natural resources, implementing emissions into the environment is subject to the availability of environmental permissions, with the exception of emissions from mobile sources.

      4. The right to use the natural resources are available to individuals and (or) legal entities in accordance with the legislative acts of the Republic of Kazakhstan.

      5. Individuals and legal entities that qualify for special nature management may not dispose of it, except in cases, provided by the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      6. The right of a special nature management may be restricted or prohibited under the Laws of the Republic of Kazakhstan in order to ensure national security and environment protection.

      Footnote. Article 12, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 16.11.2009 No 200-IV (shall be enforced from 01.01.2010).

Chapter 2. RIGHTS AND OBLIGATIONS OF INDIVIDUALS,
COMMUNITY ASSOCIATIONS AND BODIES OF LOCAL GOVERNMENT

Article 13. The rights and obligations of individuals in the scope of environment protection.

      1. Individuals have a right:

      1) on favorable environment for their lives and health;

      2) to implement measures to protect and improve the environment;

      3)to form associations and environment protection funds;

      4) to participate in decision-making by government bodies on issues, related to the environment, in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan;

      5) to participate in meetings, rallies, pickets, marches and demonstrations, referenda in the scope of environment protection in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan;

      6) apply to the state bodies with letters, complaints, applications, requests and proposals on environmental protection issues and demand their consideration;

      7) to receive from government bodies and organizations with well-timed, complete and reliable environmental information;

      8) to participate in the discussion of draft Laws and regulations on the protection of the environment during their training and provide comments to the developers;

      9) to participate in the preparation of plans and programs, relating to the environment;

      10) to submit proposals for public environmental expert review and take part in it;

      11) to demand the abolition of the administrative or judicial decisions on the siting, construction, reconstruction and commissioning of enterprises, buildings and other environmentally hazardous facilities, as well as on the limitation and termination of business and other activities of individuals and legal entities that have an adverse impact on the environment and human health;

      12) to bring a case before a court for damages, caused to their health and property as a result of violation of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan.

      2. Individuals shall:

      1) conserve the environment, treat with due care for natural resources;

      2) promote the implementation of measures, aimed at the rational use of nature, environment protection and ecological safety;

      3) prevent threats to environmental security, which may occur through their own fault;

      4) carry out its activities in accordance with environmental Laws of the Republic of Kazakhstan.

      3. Individuals have certain rights and responsibilities, established by the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 13 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 16.11.2015 № 404-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 14. The rights and obligations of public associations in the scope of environment protection

      1. Associations in carrying out its activities in the scope of environment protection have a right to:

      1) develop and promote environmental programs to protect the rights and interests of citizens, to bring them to volunteer to be active in the scope of environment protection;

      1-1) apply to the court to protect the rights, freedoms and legitimate interests of individuals and legal entities, including in the interests of an indefinite number of persons on environmental protection issues and use of natural resources;

      2) perform work on the protection of the environment and its rehabilitation, sound management and restoration of natural resources, participate in the protection of the environment, with special ecological, scientific, historical, cultural and recreational value in the activities of natural areas of preferential protection;

      3) participate in decision-making by government bodies on issues, related to the environment in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan;

      4) perform work on environmental education and enlightenment, conduct scientific research in the scope of environment protection;

      5) initiate and organize the public environmental expert review and public consultations;

      6)carry out a public ecological monitoring;

      7) receive from government bodies and organizations with well-timed, complete and reliable environmental information;

      8) cooperate and collaborate in the scope of environment protection with government bodies and international organizations to conclude agreements with them, for them to carry out certain works on contracts under the Laws of the Republic of Kazakhstan;

      9) participate in the discussion of draft Laws and regulations on the protection of the environment during their training and provide comments to the developers;

      10) participate in the preparation of plans and programs, relating to the environment;

      11) raise questions about the prosecution of individuals and (or) legal entities present in court for compensation for damage to health and (or) property of citizens as a result of violation of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan;

      12) demand the abolition of the administrative or judicial decisions on the siting, construction, reconstruction and commissioning of enterprises, buildings and other environmentally hazardous facilities, as well as a decision on the limitation, suspension or termination of business and other activities of individuals and legal entities that have an adverse effect on the environment and human health;

      13) establish environmental protection funds.

      2. Associations on conducting its activities in the scope of environment protection shall:

      1) be promotive of the implementation of measures, aimed at the sound management of natural resources, environment protection and ecological safety;

      2) carry out its activities in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      3. Public associations have other rights and responsibilities, established by the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 14 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 15. The powers of local government in the scope of environment protection and natural management

      The powers of local governments in the scope of environment protection and nature management are:

      1)organization of work on redevelopment and amenity planting of settlements;

      2) organization of work on providing the sanitation of settlements;

      3) the content of the storage and production waste burial and consumption places.

      4) making suggestions to the local executive bodies, authorized government body for the protection and use of historical and cultural heritage to declare natural and other objects that have environmental, scientific, historical, cultural and recreational value, the monuments of history or culture.

Chapter 3. THE COMPETENCE OF STATE BODIES IN THE FIELD OF ENVIRONMENT PROTECTION AND NATURAL MANAGEMENT

Article 16. Competence of the Government of the Republic of Kazakhstan

      The Government of the Republic of Kazakhstan in the scope of environment protection and natural management shall:

      1) develop the main directions of the state policy in the scope of environment protection and natural management, waste management, strategic measures for their implementation;

      1-1) implement public policies to meet the obligations under the international treaties of the Republic of Kazakhstan in the scope of climate change;

      2) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication);
      3) Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

      4) decide on the provision of natural resources in the nature management in the manner, prescribed by the Laws of the Republic of Kazakhstan;

      4-1) determine the operator of extended obligations of producers (importers), as well as have the right to participate in creation of the operator of extended obligations of producers (importers) as a shareholder (founder), buy out shares (shares in the authorized capital) of the operator of extended obligations of producers (importers);

      4-2) approve the rules for implementation of extended obligations of producers (importers);

      5) Is excluded by the Law, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);
      6) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

      7) approve:

      National plan on allocation of quotas for greenhouse gases emissions;

      rules for economic evaluation of damage from environmental pollution;

      rules for maintaining the State environmental information Fund;

      rules for the development of National Report on the state of the environment and on the use of natural resources of the Republic of Kazakhstan;

      8) determine the list of environmental protection objects of particular ecological, scientific and cultural importance;

      9) establish:

      borders of the state protected zone in the northern part of the Caspian Sea;

      the order of import, export and transit of wastes;

      the procedure for allocating quotas for greenhouse gases emissions and forming reserves of the assigned amount and volume of quotas of the National plan on allocation of quotas for greenhouse gases emissions;

      the procedure for consideration, approval and implementation of projects, aimed at reducing and absorption of greenhouse gases emissions;

      10) carries out an international cooperation;

      11) announces the territory as a zone of ecological emergency and takes a decision on the termination of the legal regime of the zone of ecological emergency;

      11-1) takes the decision to restrict the transfer of the units to reduce emissions and adsorbing of greenhouse gases, produced by the implementation of projects in the registries of other countries and (or) their transfer to the reserve or reserves set number of National allocation of quotas blueprint for greenhouse gas emissions;

      12) performs other functions, assigned to it by the Constitution and the Laws of the Republic of Kazakhstan and the acts of the President of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 16, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 10.12.2008 No 101-IV (shall be enforced from 01.01.2009) dated 05.07.2011 No 452-IV (shall be enforced from 13.10.2011) dated 22.07.2011 No 479 -IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication), dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced upon expiry often calendar days after its first official publication); dated 21.06.2013 No 107-V (shall be enforced upon expiry of thirty calendar days after its first official publication); dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 17.11.2015 № 407-V (shall be enforced from 01.01.2016); dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 17. The competence of the authorized body in the scope of the environment protection

      An authorized body in the scope of the environment protection shall:

      1) conduct a unified state policy in the scope of environment protection;

      1-1) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

      1-2) implement a state policy in the scope of environment protection;

      1-3) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

      1-4) develop and approve a normative-technical documentation in the scope of municipal waste management within its competence;

      1-5) organize methodological support in the scope of municipal waste management;

      1-6) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

      1-7) develop and approve model rules for calculating the norms of formation and accumulation of household wastes;

      1-8) develop and approve, within the limits of its competence, normative and technical documents in the field of environmental protection;

      1-9) develop and approve, within the limits of its competence, methodological recommendations in the field of environmental protection;

      2) coordinate activities within the competence of the central and local executive bodies in the exercise of the environment protection;

      3) carry out the government management in the scope of climate and ozone layer of the Earth;

      4) carry out within its jurisdiction the coordination of individuals and legal entities in the scope of climate change and the ozone layer, biodiversity, desertification and land degradation;

      5) approve, within their competence or coordinate environmental regulations and environmental requirements of economic and other activities;

      6) develop the program targets of the environmental quality;

      7) Is excluded by the Law of the republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

      8) issue environmental permissions within its competence, set limits on their emissions into the environment;

      8-1) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 27.04.2012 No 15-V (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication);

      8-2) exercise control over the activities of local executive bodies on providing public services in the field of environmental protection;

      8-3) controls the activities of individuals and legal entities carrying out environmental impact assessment of projects as part of a comprehensive non-departmental assessment;

      9) carry out the state environmental control;

      9-1) exercise state control over the implementation of the extended obligations of producers (importers);

      9-2) submit an application to the Government of the Republic of Kazakhstan to determine the operator of the extended obligations of producers (importers);

      10) carry out licenses for works and services in the scope of environment protection;

      11) bring licenses into accord, permissions, agreements (contracts) in the natural resources utilization within its jurisdiction;

      11-1) agrees on environmental protection measures plans;

      12) carries out the state environmental expertise within the limits of its competence established by this article and other legislation of the Republic of Kazakhstan, as well as coordinates the activities of environmental expertise in the Republic of Kazakhstan and carries out its methodological management;

      12-1) conducts state environmental impact assessment of projects on objects of Category I as part of a comprehensive non-departmental expertise of construction projects or comprehensive urban planning expertise of urban development projects in the manner prescribed by the legislation of the Republic of Kazakhstan on architectural, urban planning and construction activities;

      13) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first publication);

      14) decide to hold a mandatory environmental audit and approve the form conclusions about the mandatory environmental audit;

      15) organize the state monitoring of the environment and of certain special types of monitoring and coordinating the conduct of a single state system of monitoring the environment and natural resources;

      16) organize the Unified inventories of natural resources;

      17) organize the State cadastre of waste production and consumption;

      18) organize the State cadastre of burials of harmful substances, radioactive waste and waste water into the subsoil and approve instructions and guidance documents for the maintenance;

      19) organize maintenance of public accounting of polluted areas;

      20) organize the State cadastre of ozone depletes;

      20-1) organize public registry of carbon units;

      20-2) organize the state cadastre of emissions and removals of greenhouse gases;

      20-3) define the list of measures to encourage waste utilization and densification of their formation;

      20-4) maintain the State register of pollutant release and transfer;

      21) carry out the licensing of import to the territory of the Republic of Kazakhstan from countries that are not members of the Eurasian economic union, and export of ozone-depleting substances and product, containing them from the territory of the Republic of Kazakhstan to these countries;

      21-1) issue a permit for the production of works with use of ozone-depleting substances, repair, installation, maintenance of equipment, containing ozone-depleting substances;

      21-2) issue a statement for the transboundary refuse transport through the territory of the Republic of Kazakhstan;

      22) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.03.2016 № 479-V (shall be enforced upon expiry of twenty - one calendar days after its first official publication);

      23) organize the State Fund of environmental information, establish a schedule and procedure for access to environmental information, relating to the procedure for assessing the impact on the environment and the decision-making process on planned economic and other activities;

      24) develop lists of best available technologies and arrange for keeping their registry;

      24-1) maintain a register of environmentally dangerous technologies, machinery and equipment;

      24-2) approve the list of dispersants for liquidation of accidental oil spills in the sea and inland waters of the Republic of Kazakhstan;

      25) define the lists of wastes in landfills to accommodate the different classes;

      26) prepare technical regulations in the scope of environment protection;

      26-1) develop the rules for implementation of extended obligations of producers (importers);

      26-2) carries out consideration of draft documents on standardization within the competence, as well as preparation of proposals for the development, modification, revision and cancellation of national, interstate standards, national classifiers of technical and economic information and recommendations for standardization for submission to the authorized body in the field of standardization;

      26-3) develops and approves technical specific emission standards, including those for mobile sources of pollutant emissions into the atmosphere;

      27) develop and approve the form of documents, relating to the organization and conduct of the state environmental control;

      27-1) develop and approve a list of specific greenhouse gases emissions factors;

      28) develop and approve instructions and guidance documents on assessment of impacts on the environment and the state environmental review, including the procedure for the conduct of the state environment impact assessment;

      28-1) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 17.07.2009 No 188-IV (the order of enforcement See Art. 2);

      28-2) develop the procedure for monitoring and controlling inventory of greenhouse gas emissions;

      28-3) develop the procedure for the implementation of project-based mechanisms in the regulation of emissions and removals of greenhouse gases;

      28-4) develop a national plan for the allocation of quotas for greenhouse gas emissions;

      28-5) develop a procedure for allocation of quotas for greenhouse gases emissions and formation of reserves of the established number and amount of quotas of the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions;

      28-6) develop the procedure for developing waste management programs;

      28-7) develop the rules for the organization and conduct of industrial environmental monitoring during petroleum operations in the Kazakh sector of the Caspian Sea;

      28-8) develop the rules for the organization and conduct baseline environmental studies in conducting petroleum operations in the Kazakh sector of the Caspian Sea;

      28-9) approve the method of determination of the danger level and coding of wastes;

      28-10) organize the development of the National report on the state of the environment and use of natural resources of the Republic of Kazakhstan;

      28-11) develop the rules of the State environmental information fund;

      28-12) define the organization, maintaining the information system for tracking the movement of vehicles, specializing in the removal of wastes according to the data of satellite navigation systems;

      28-13) develop and approve the rules for compensation to producers of socially significant food products for expenses related to payment for organization of collection, transportation, processing, neutralization, use and (or) recycling of wastes by producers (importers) of polymeric, glass, paper, cardboard and (or) metal packages, packaging made of combined materials used for packaging of socially significant food products;

      29) approves:

      Methodology for determining the standards of emissions into the environment;

      methodology for determining dispersants to be included in the list of dispersants for oil spill response in the sea and inland waters of the Republic of Kazakhstan;

      Hazardous waste report form;

      procedure for inclusion of environmental conditions in permits for emissions into the environment, forms of documents for issuing permits for emissions into the environment and the procedure for filling them in;

      Standard list of environmental protection measures;

      methodology for calculating payments for emissions into the environment;

      form of conclusion of the state environmental expertise;

      Composition and regulation of the expert council in the field of technical regulation;

      Composition and regulation of the expert council in the field of technical regulation;

      lists, forms and terms of information exchange on the Unified State Environmental and Natural Resources Monitoring System maintenance;

      the procedure for converting units of project mechanisms in the area of regulation of greenhouse gas emissions and removals into quota units;

      the procedure for the development of internal projects to reduce greenhouse gas emissions and the list of sectors and sectors of the economy in which they can be implemented;

      the procedure for mutual recognition of quota units and other carbon units on the basis of international treaties of the Republic of Kazakhstan;

      the procedure for trading in greenhouse gas emissions and carbon units;

      the procedure for monitoring, accounting and reporting on carbon units of greenhouse gas emissions for trading purposes;

      Installation passport form;

      form of greenhouse gas inventory report;

      procedure for standardization of measurement and accounting of greenhouse gas emissions;

      Methods of calculation of emissions, reduction of emissions and absorption of greenhouse gases;

      rules for handling persistent organic pollutants and wastes containing them;

      the procedure for maintaining the state register of carbon units;

      lists of the best available technologies;

      list of pollutants and types of waste for which emission standards are established;

      the procedure for trade in quotas and commitments to reduce emissions into the environment;

      qualification requirements to the licensed type of activity in the field of environmental protection;

      technical regulations in the field of environmental protection;

      the procedure for maintaining the state register of pollution sites;

      the procedure for monitoring and control of greenhouse gas inventory;

      the procedure for the implementation of project mechanisms in the field of regulation of greenhouse gas emissions and removals;

      rules for developing a waste management program;

      rules for organizing and conducting industrial environmental monitoring during oil operations in the Kazakhstan sector of the Caspian Sea;

      list of products (goods) subject to extended obligations of producers (importers);

      Methodology for calculation of fees for organization of collection, transportation, processing, neutralization, use and (or) disposal of waste;

      rules for stimulating the production in the Republic of Kazakhstan of environmentally friendly motor vehicles (corresponding to environmental class 4 and above; with electric motors) and their components, as well as self-propelled agricultural machinery, corresponding to environmental requirements defined by technical regulations, together with the authorized body in the field of state support of industrial and innovative activities;

      rules for stimulating the production of cable-conductor products in the Republic of Kazakhstan: ecologically safe (non-combustible and (or) with reduced fire hazard and small smoke and gas emission); waste of which is processed on the territory of the Republic of Kazakhstan, together with the authorized body in the field of state support of industrial and innovative activity;

      form of greenhouse gas emission monitoring plan;

      Rules for maintaining the State Register of Pollutant Release and Transfer;

      Methodology for the distribution of quotas from the quota reserve of the National Plan for the distribution of quotas on greenhouse gas emissions;

      List of economic activities, the projects of which are subject to public hearings;

      forms of providing information on:

      revenues to the budget from payments for emissions into the environment;

      revenues to the budget from the collection of damage caused to the environment;

      revenues to the budget from fines for violation of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan;

      budget expenditures for environmental protection measures;

      rules for determination of optimal methods of liquidation of emergency oil spills at sea, inland water bodies and in the protection zone of the Republic of Kazakhstan;

      Waste inventory report form and instructions on how to fill it in;

      The form of filling in cadastre files on objects of waste disposal;

      Methodology of tariff calculation for collection, removal, utilization, processing and burial of solid domestic waste;

      rules for organizing and conducting baseline environmental studies during oil operations in the Kazakhstan sector of the Caspian Sea;

      30) establish:

      the procedure for holding public hearings;

      quotas of greenhouse gases emissions for the entities of market mechanism on reducing greenhouse gases emissions and absorption;

      requirements for reporting on the results of industrial environmental control;

      the procedure for determining environmental quality targets;

      the procedure for the issuance of integrated environmental permits and a list of types of industrial facilities for which it is possible to obtain comprehensive environmental permits instead of permits for emissions into the environment;

      the procedure for issuing work permits, using ozone-depleting substances, repair, installation, maintenance of equipment, containing ozone-depleting substances;

      the procedure for recording the consumption of ozone-depleting substances;

      criteria for assessing ecological situation of the territories;

      environmental criteria for assessing lands;

      the list of greenhouse gases, subject to state regulation;

      the procedure for creation and circulation of parts of the established amount, emissions reduction units, certified emissions reduction units, greenhouse gases absorption units and other derivatives, provided for by international treaties of the Republic of Kazakhstan;

      the procedure for issuing, amending and redemption of quotas on greenhouse gases emissions;

      the procedure for implementation of environmental (green) investments;

      31) perfect the activity of laboratory services and analytical control in the system of environmental impact assessment;

      32) involve in agreeing of basin scheme of complex use and protection of water bodies, the preparation of basin agreements, the development of government (regional and basin) programs on the use, reproduction and protection of water bodies, as well as in the implementation of the principle of basin water resources management within their competence;

      33) carry out international cooperation in the scope of environment protection;

      34) conclude agreements and memoranda in the scope of environment protection;

      35) Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 13.01.2014 No 159-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);
      36) Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 13.01.2014 No 159-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

      36-1) carry out the international treaties of the Republic of Kazakhstan in the scope of climate change;

      36-2) specify the operating body for the implementation of international treaties of the Republic of Kazakhstan in the scope of climate change;

      36-3) approve projects to reduce emissions and adsorbing of greenhouse gases, sold in the territory of the Republic of Kazakhstan;

      36-4) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);
      37) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.07.2011 No 452-IV (shall be enforced from 13.10.2011);
      38) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015);

      38-1) coordinate the activities of the central executive bodies on the implementation of international treaties of the Republic of Kazakhstan for the conservation of natural and cultural heritage;

      38-2) organize the implementation of international treaties of the Republic of Kazakhstan on Persistent Organic Pollutants;

      38-3) perform the functions of the national body for the implementation of international treaties of the Republic of Kazakhstan on the Prior Informed Consent Procedure for Certain Hazardous Chemicals and Pesticides in International Trade;

      38-4) argue instructional guidance documents for conducting of meteorological and hydrological monitoring;

      38-5) argue instructional guidance documents for the calculation of emissions into the environment, coordinate the use of software systems for the calculation of emission standards in the environment;

      38-6) carry out state management of hazardous chemicals, including persistent organic pollutants in the performance of the obligations of international treaties of the Republic of Kazakhstan on Persistent Organic Pollutants on the Control of Transboundary Movements of Hazardous Wastes and their Disposal, and on the Prior Informed Consent Procedure for Certain Hazardous Chemicals and Pesticides in international Trade;

      38-7) determine, within its competence, the procedure for maintaining state records, state inventories and state monitoring of natural resources;

      38-8) determine:

      the list of environmentally hazardous types of economic and other activities;

      the procedure for holding open competitions for the projects in the field of environmental protection;

      the order of management of ownerless hazardous wastes, recognized by the court decision as having been transferred to the republican property;

      the procedure for formation of liquidation funds for wastes disposal sites;

      39) carry out other powers, provided by this Code and other Laws of the Republic of Kazakhstan, acts of the President of the Republic of Kazakhstan and the Government of the Republic of Kazakhstan;

      38-9) creates an appeal commission;

      38-10) approves the rules, regulations and composition of the Appellate Commission;

      Footnote. Article 17, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 04.12.2008 No 97-IV (the order of enforcement See Art. 2) dated 10.12.2008 No 101-IV (shall be enforced from 01.01.2009) dated 23.06.2009 No 164-IV (the order of enforcement see Art. 2), dated 17.07.2009 No 188-IV (the order of enforcement see Art. 2) dated 19.03.2010 No 258-IV; dated 06.01.2011 No 378-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication), dated 05.07.2011 No 452-IV (shall be enforced from 13.10.2011) dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon expiry of six months after its first publication), dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication), dated 27.04.2012 No 15-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication), dated 10.07.2012 No 36-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its official publication); dated 13.06.2013 No 102-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 21.06.2013 No 107-V (shall be enforced upon expiry of thirty calendar days after its first official publication); dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 13.01.2014 No 159-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); dated 17.11.2015 № 407-V (shall be enforced from 01.01.2016); dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.03.2016 № 479-V (shall be enforced upon expiry of twenty-one calendar day after its first official publication); dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication); dated 27.02.2017 № 49-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 05.04.2017 № 56-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 26.12.2017 № 124-VI (shall be enforced from 01.01.2018); dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the date of its first official publication); dated 05.10.2018 № 184-VI (procedure for enactment see Art. 2); dated 02.04.2019 № 241-VI (shall be enforced dated 01.01.2019).

Article 17-1. The competence of the authorized body in the scope of the community facilities

      Footnote. Article 17-1 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 13.06.2013 No 102-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 17-2. Competence of the authorized authority in the fields of industry and industrial and innovative development

      The authorized authority in the fields of industry and industrial and innovative development regulates the collection (procurement), storage, processing and sale of scrap and waste of non-ferrous and ferrous metals by:

      1) establishing requirements for the activities of legal entities that collect (procure), store, process and sell scrap and waste of non-ferrous and ferrous metals;

      2) determining the form and deadline for reporting on the purchased and sold scrap and waste of non-ferrous and ferrous metals by legal entities carrying out activities for the collection (procurement), storage, processing and sale of scrap and waste of non-ferrous and ferrous metals.

      Footnote. Chapter 3 is supplemented by Article 17-2 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 26.12.2019 No. 284-VІ (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 18. The competence of the specially authorized government bodies

      1. Specially authorized government bodies in the scope of environment protection, reproduction and natural resources utilization are:

      1) the authorized government body in the scope of use and protection of water resources;

      2) the central competent authority for land management;

      3) the authorized government body in the scope of forest husbandry;

      4) the authorized government body in the scope of protection, reproduction and use of wild animals;

      5) the authorized government body in the scope of natural areas of preferential protection;

      6) an authorized state body for subsoil studies;

      7) the authorized government body in the scope of natural and anthropogenic disasters;

      8) state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population;

      9) the authorized government body in the scope of veterinary medicine;

      10) the authorized government body in the scope of protection and plant quarantine;

      11) the authorized government body in the scope of nuclear energy.

      2. The competence of the specially authorized government bodies, established by the Land, Water and Forest Codes of the Republic of Kazakhstan, as well as the Laws of the Republic of Kazakhstan on Subsoil and Subsoil Use, oil, protection, reproduction and use of wild animals, natural areas of preferential protection, the protection of public health and, emergency situations of natural and sanitary and epidemiological welfare of the population, natural and emergency situations, industrial safety of hazardous production facilities, veterinary, plant protection and quarantine, nuclear energy and radiation safety.

      Footnote. Article 18 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 17.01.2014 No 165-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 11.04.2014 No 189-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 19. The competence of local representative bodies of regions, cities of republican status, capital in the scope of environment protection

      Footnote. Title of Article 19, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 22.07.2011 No 479-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication.)

      Local representative bodies of regions, cities of republican status, capital (hereinafter - the local representative bodies) in the scope of environment protection shall:

      1) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

      2) approve within its jurisdiction waste management programs;

      3) approve within its competence targets for environmental quality within the administrative-territorial units;

      3-1) approve state program for the development of territories and projects to reduce emissions and adsorbing of greenhouse gases;

      4) hear reports of the heads of local executive bodies and legal entities on the state of the environment and natural resources;

      5) adopt rules within the limits of their competence of natural resources utilization, for violations which provides for administrative liability;

      6) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 10.12.2008 No 101-IV (shall be enforced from 01.01.2009);

      6-1) approve rates of formation and accumulation of municipal waste;

      7) carry out the other powers to safeguard the rights and interests of citizens in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 19, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 10.12.2008 No 101-IV (shall be enforced from 01.01.2009) dated 05.07.2011 No 452-IV (shall be enforced from 13.10.2011) dated 22.07.2011 No 479 -IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication), dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 19-1. The competence of local representative bodies of districts, cities of regional significance, cities of republican significance, the capital city in the field of municipal economy

      Local representative bodies of districts, cities of regional significance, cities of republican significance, the capital city in the field of municipal economy shall:

      1) approve the norms of formation and accumulation of household wastes;

      2) approve the tariffs for collection, export, utilization, processing and burial of solid household wastes;

      3) approve the management rules of ownerless wastes, recognized by the court decision as having entered into the municipal property;

      4) exercise other powers to ensure the rights and legitimate interests of citizens in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. The Code shall be supplemented by Article 19-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 22.07.2011 No 479-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication.); is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication).

Article 20. Jurisdiction of local executive bodies of oblasts, cities of republican status, capital in the scope of environment protection

      Footnote. Title of Article 20, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 22.07.2011 No 479-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication.)

      Local executive bodies of oblasts, cities of republican status, capital (hereinafter - the local executive bodies) in the scope of environment protection shall:

      1) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar after its first official publication);

      1-1) implement the state policy in the scope of environment protection;

      1-2) conclude agreements and memorandums in the scope of environment protection within its competence;

      2) on the basis of conclusion of a comprehensive non-departmental expertise of the project for construction of facilities, within its competence, shall prohibit or permit the construction of new or change (reconstruction, expansion, technical re-equipment, modernization and major repair) of existing facilities;

      3) organize and conduct, within the limits of their competence, state ecological expertise of economic activity objects, with the exception of organizing and conducting an environmental impact assessment of projects;

      3-1) issue permissions for emissions into the environment, set limits on emissions into the environment within its jurisdiction;

      4) organize a public hearing on the conducting of environment impact assessment;

      5) make proposals for the development of instruments for the protection of the environment, refer initiative projects of such documents to the authorized body in the scope of environment protection;

      6) draw for the expert work of external experts (individuals and businesses), carrying out works and rendering of services in the scope of environment protection;

      7) develop, within its competence targets for environmental quality;

      8) organize the development of programs for waste management and ensure their implementation;

      8-1) develop and submit the rules of formation and accumulation of municipal waste by the local representative bodies for approval;

      9) allocate land for the construction of facilities for disposal of waste production and consumption;

      10) provide the construction of facilities for disposal and waste disposal;

      11) provide compliance with the environmental requirements for handling municipal waste;

      12) carry out the control of the amount of waste and develop measures and economic incentives related to reduce waste generation, increasing their re-use or alternative uses and reducing the amount of waste to be disposed;

      13) decide whether to provide the natural resources of nature in the manner, prescribed by the Laws of the Republic of Kazakhstan;

      14) carry out provision of information to the public on the state of natural objects in the relevant territory;

      15) carry out the registration of public ecological expert review;

      16) develop and submit projects in the scope of environment protection to the authorized body in the scope of environmental investment;

      17) carry out in the interests of local government the other powers, delegated to local executive bodies by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      17-1) agree on environmental action plans within their competence;

      17-2) organize the conduct of applied research and development works in the field of household wastes management;

      17-3) approve the rules for calculating the norms of formation and accumulation of household wastes;

      18) develop and coordinate the development ground program and projects to reduce emissions and adsorbing of greenhouse gases with the authorized body in the scope of environment protection.

      Footnote. Article 20, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 04.12.2008 No 97-IV (the order of enforcement see Article 2) dated 05.07.2011 No 452-IV (shall be enforced from 13.10.2011) dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon expiry of six months after its first official publication), dated 22.07.2011 No 479-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication), dated 03.12.2011 No 505 - IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 13.06.2013 No 102-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon publication of ten calendar days after its first official publication); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); dated 27.02.2017 № 49-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 20-1. The competence of local executive bodies of districts, cities of regional significance, cities of republican significance, the capital city in the field of municipal economy

      Local executive bodies of districts, cities of regional significance, cities of republican significance, the capital city in the field of municipal economy shall:

      1) implement the state policy in the field of household wastes management;

      2) develop and submit for approval to local representative bodies of districts, cities of regional significance, cities of republican significance, the capital city the norms of formation and accumulation of household wastes;

      3) jointly with the operator of extended obligations of producers (importers), develop and submit for approval to local representative bodies of districts, cities of regional significance, cities of republican significance, the capital city, the tariffs for collection, removal, utilization, processing and burial of solid domestic wastes, calculated in accordance with the methodology, developed and approved by the authorized body in the field of environmental protection;

      4) jointly with the operator of extended obligations of producers (importers) determine the size and order of distribution of tariffs between the entities, engaged in collection, removal, utilization, processing and disposal of solid domestic wastes;

      5) develop and submit for approval to local representative bodies of districts and cities of regional significance the rules for management of ownerless wastes, recognized as communal property by the court decision;

      6) carry out in the interests of local government other powers, vested on local executive bodies by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Chapter 3 is supplemented by Article 20-1, in accordance with the Law dated 22.07.2011 No 479-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication).

SECTION 2. LICENSING IN THE FIELD OF ENVIRONMENT PROTECTION, ECOLOGICAL
RATIONING, TECHNICAL REGULATION IN THE FIELD OF ENVIRONMENT PROTECTION, IMPACT ASSESMENT ON THE ENVIRONMENT, IMPACT STATEMENT, ENVIROMENTAL PERMIT AND ENVIRONMENTAL AUDIT

Article 21. Licensing of activities in the scope of environment protection

      1. The activities of individuals and legal entities on environmental design, regulation and environmental audit for Category I of economic and other activities in accordance with Article 40 of this Code is based on the license to perform work and services in the scope of environment protection.

      2. Licensing of activities for works and services in the field of environmental protection shall be carried out by the authorized body in the field of environmental protection in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on permits and notifications.

      3. Qualification requirements for the licensed activity in the field of environmental protection shall be approved by the authorized body in the field of environmental protection.

      Footnote. Article 21, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon expiry of six months after its first official publication), dated 10.07.2012 No 36-V (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 16.05.2014 № 203-V (shall be enforced upon expiry of six months after its first official publication); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Chapter 4. ECOLOGICAL REGULATION

Article 22. The purpose of the ecological regulation

      1. The purpose of ecological regulation is to regulate the quality of the environment and to establish the permissible impact on it, providing environmental safety, conservation of ecosystems and biodiversity.

      2. The standards for environmental quality standards and emission standards for the use and protection of natural resources shall be established in the process of ecological regulation.

      3. Emissions, resulting from application of liquidation methods of accidentally oil spill shall not be subject to regulation.

      Footnote. Article 22 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 23. Environmental quality standards and the order of their establishment

      1. The quality standards of the environment shall include:

      1) the standards, established in accordance with the chemical characteristics of the environment, including standards for the maximum permissible concentrations, including radioactive substances, approximate safe levels of chemicals;

      2) the standards, established in accordance with the physical attributes of the environment, including the maximum permissible levels of noise, vibration, magnetic fields, radioactivity, heat, and other physical effects;

      3) the standards, established in accordance with the biological indicators of environmental conditions, including the species and groups of plants, animals and other organisms, used as indicators of environmental quality, as well as standards for the maximum permissible concentrations of microorganisms, which are regulated by the sanitary-epidemiological rules and norms, hygienic standards:

      soil fertility, humus content, indicators of water and wind erosion, soil waterlogging, salinization, alkalination and other soil characteristics of land;

      forestation and reforestation areas, clutter forests, forest health, and other quantitative and qualitative indicators of individual sections of the forest fund;

      water quality standards to be used for drinking and other purposes;

      other norms of natural resources under the Laws of the Republic of Kazakhstan;

      4) other environmental quality standards, stipulated by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      2. In order to establish standards for maximum permissible concentrations, the state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population maintains state registration of potentially hazardous chemicals, including the classification of harmful substances depending on the degree of their danger. On the territory of the Republic of Kazakhstan, the use of chemicals that have passed state registration shall be allowed.

      3. Procedure for the establishment of the maximum permissible concentrations and approximate safe levels of substances shall be determined by the Laws of the Republic of Kazakhstan on the sanitary-epidemiological welfare of the population, protection, reproduction and use of wildlife, land legislation of the Republic of Kazakhstan.

      4. Standards of natural resources shall be established in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan for each type of resource.

Article 24. Target values of environmental quality

      1. For individual areas shall be established target values of environmental quality.

      2. Target values of environmental quality shall control limit of normalized parameters of the environment for a certain period of time, taking into account the need to gradually improve the quality of the environment.

      3. Different target values of environmental quality shall be established for:

      1) resident areas;

      2) protected areas;

      3) recreational areas;

      4) desert and semi-desert areas;

      5) water bodies.

      4. Target values of environmental quality shall be established by appropriate programs for the protection of the environment, developed by local executive bodies of the regions (cities of republican status, capital) and approved at the local level by local representative bodies at the national level and the Protected Areas - Government of the Republic of Kazakhstan.

      5. The target value establishment of environmental quality should ensure:

      1) gradual achievement of environmental quality standards throughout the Republic of Kazakhstan;

      2) environmental safety and reduce risks to public health;

      3) regulation of the quality of the environment, taking into account the socio-economic conditions, plans and programs of economic development of the Republic of Kazakhstan and its regions, as well as the need to protect ecosystems, genetic fund of flora and fauna.

      6. The procedure for determining environmental quality targets shall be established by the authorized body in the field of environmental protection.

      Footnote. Article 24 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 25. Emission standards

      1. The standards of emissions include:

      1) the specific standards of technical issues;

      2) the emission limit values of emissions and discharges of pollutants;

      3) standards for waste disposal of production and consumption;

      4) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

      5) the standards of accommodation sulfur in the environment in the plain sight.

      2. Emission Standards must ensure compliance with environmental quality standards, taking into account the natural features of the territories and waters and shall be calculated on the basis of maximum allowable concentrations, or the targets of environmental quality.

      3. The values of emission standards are the basis for the issuance of environmental permissions and making decisions about the need for technical measures to reduce the negative impact of economic and other activities on the environment and human health.

      Footnote. Article 25, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 26. Technical specific emission standards

      1. Technical specific emission standards shall be established for specific processes and industries through the implementation of best available technologies.

      2. technical specific emission standards are approved by the authorized body in the field of environmental protection and are the basis for complex environmental permits.

      3.Technical specific emission standards for mobile sources of pollutant emissions into the atmosphere are approved by the authorized body in the field of environmental protection.

      Footnote. Article 26, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication.); No. 241-VI dated 02.04.2019 (shall be enforced dated 01.01.2019).

Article 27. Maximum allowable emissions and discharges of pollutants, standards of production and consumption waste disposal, standards of open sulphur disposal

      1. Maximum permissible emission standards, except for greenhouse gas emissions and discharges of pollutants, production and consumption waste disposal standards, and open sulphur disposal standards are emission importances that are established on the basis of calculations for each stationary emission source and the enterprise as a whole with such a condition as to ensure the achievement of environmental quality standards.

      2. Maximum allowable emissions and discharges of pollutants, standards of production and consumption waste disposal, standards of open sulphur disposal are used when issuing permits for emissions into the environment as part of projects containing calculated importances of standards, set importances of technical specific emission standards for stationary and mobile emission sources, technological processes and equipment. Term of validity of the established norms of maximum allowable emissions and discharges of polluting substances, norms of placing of a waste of manufacture and consumption, norms of placing of sulphur in an open kind for objects of I, II and III categories is established according to the application of the nature user, but no more than ten calendar years, for objects of IV category - according to the application of the nature user or for the termless period if in the application the requested term is not specified.

      Footnote. Article 27 of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication).

Article 28. The procedure for determining emission standards

      1. Emissions standards to the environment are justified as part of the environmental impact assessment of planned economic and other activities or in the form of separate documents (draft emission standards) for existing enterprises.

      2. The development of emission standards for Category I of economic and other activities in accordance with Article 40 of this Code shall be carried out by individuals and legal entities that are licensed to perform work and services in the scope of environment protection.

      3. Emissions standards for individual sources shall be established equal to the technical specific emissions standards or shall be determined by calculation and (or) instrumental way, based on the objectives of achieving environmental quality standards at the border of sanitary protection zone and in nearby residential areas.

      4. Methods of determining the emission standards by calculation, approved by the authorized body in the scope of environment protection.

      5. When setting emission standards, quantitative and/or qualitative characteristics of emissions and existing environmental pollution are taken into account. Data on background concentrations of environmental quality parameters are provided by the national hydrometeorological service under the contract with the project customer or the project organization. Presentation of data on background concentrations of environmental quality parameters refers to activities technologically related to environmental monitoring.

      6. Standards of emissions from mobile sources of emissions of pollutants into the atmosphere shall not be established. Limit concentrations of the main air pollutants in the exhaust gases shall be determined by the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of technical regulation.

      Footnote. Article 28, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon the expiry of six months after its first official publication), dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication), dated 10.07.2012 No 34-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.10.2015 № 376-V (shall be enforced from 01.01.2016); dated 25.04.2016 № 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 27.12.2017 No. 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication).

Article 29. Other standards of natural resources

      1. Standards of natural resources shall be established for the purpose of natural resources protection and restoration.

      2. Standards of natural resources and the order of their establishment shall be determined by legislation of the Republic of Kazakhstan on subsoil and subsoil use in the protection, reproduction and use of wildlife, land, water, forest legislation of the Republic of Kazakhstan.

Chapter 5. TECHNICAL REGULATION IN THE FIELD OF ENVIRONMENT PROTECTION

Article 30. Facilities and conformity procedure of compliance in the field of environmental protection.

      The objects and conformity procedure of compliance in the field of environmental protection shall be determined by the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of technical regulation.

      Footnote. Article 30 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.10.2015 № 376-V (shall be enforced from 01.01.2016).

Article 31. Standards for confirmation procedure of compliance in order to ensure environmental safety

      A footnote. Article 31 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.10.2018 No. 184-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication).

Article 32. Ecolabeling

      1. The objectives of eco-labeling are:

      1) protection of consumers from buying (use) of products, which are dangerous for the environment;

      2) prevention of pollution of the environment during production, use and elimination (recycling, recycling) of all types of products;

      3) ensuring of environmental safety equipment, processes, industries and products;

      4) implementation of environmentally friendly production processes, equipment and facilities;

      5) prevention of import of environmentally hazardous products and technologies;

      6) export promotion and competitiveness of domestic products.

      2. The ecolabeling object is the production in the manufacture of which is the least harmful or beneficial effects on the environment, human health and biological resources. The object of eco-labeling shall involve the process of production and applied technology.

      2-1. Manufacturers of agricultural products, aquaculture and fishery products, products from wild plants and products of their processing, including food products, carry out environmental labeling on a voluntary basis in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan "On production of organic products."

      3. Manufacturers, except for those specified in Paragraph 2-1 of this Article, mark their products with the sign of environmentally friendly products on a voluntary basis after confirmation of compliance. Environmental labeling of products shall be carried out by a non-profit organization in the relevant industry in the manner prescribed by the Legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of technical regulation.

      4. Standards of ecologically clean products, the form and technical requirements to the mark of ecologically clean products are established by the non-commercial organization accredited in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan "On accreditation in the field of conformity assessment".

      Footnote. Article 32 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.10.2015 № 376-V (shall be enforced from 01.01.2016); dated 05.10.2018 № 184-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication); dated 28.10.2019 No. 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 33. Expert advisory body on technical regulation

      Expert advisory body on technical regulation of the authorized body in the scope of environment protection shall develop draft technical regulations, as well as propose for the development and application of technical regulations in the scope of environment protection.

Article 34. Introduction and application of international standards

      A footnote. Title of Article 34 in the wording of the Law of RK dated 05.10.2018 № 184-VI (to be effective six months after the day of its first official publication).

      1. The implementation of natural resources of the system of international standards for environmental management shall be stimulated by:

      1) spreading of information on international standards;

      2) reduction of the frequency of state environmental control by the authorized body in the field of environmental protection for nature users who have implemented international standards of environmental management system and have a document confirming such implementation;

      3) usage of economic regulation mechanisms of environment protection.

      1-1. Introduction and application of international standards are carried out in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of standardization.

      2. Measures to promote the implementation of international standards shall be carried out in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 34 as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 No. 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication); 05.10.2018 No. 184-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication).

Article 34-1. International standards and national standards on greenhouse gas emissions and removals

      A footnote. Title of Article 34-1 in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.10.2018 № 184-VI (to come into force six months after the day of its first official publication).

      1. The authorized body in the field of environmental protection develops and approves, in coordination with the authorized body in the field of standardization, the rules and criteria for recognition and acceptability of international standards and national standards of the Republic of Kazakhstan used in the implementation of project mechanisms in the field of regulation of emissions and removals of greenhouse gases, inventory of greenhouse gases, verification and validation.

      2. Subjects of state regulation in the sphere of emissions and absorption of greenhouse gases in their activities are guided by international standards and national standards recognized and allowed by the authorized body in the field of environmental protection.

      Footnote. The Code is supplemented by Article 34-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 № 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 05.10.2018 № 184-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication).

Chapter 6. IMPACT ASSESSMENT ON THE ENVIRONMENT

Article 35. Environmental impact assessment

      Environmental impact assessment is a procedure that evaluates the possible consequences of planned economic and other activities for the environment and human health, develops measures to prevent adverse effects (destruction, degradation, damage and depletion of natural ecological systems and natural resources), and improves the environment, taking into account the requirements of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 35 of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 No. 156-VI (shall be enforced upon expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 36. The Impact Assessment obligatoriness on the environment

      1. The impact assessment on the environment is obligatory for all types of business and other activities that may have a direct or indirect impact on the environment and human health.

      2. The development and implementation of projects of economic and other activities, affecting the environment without assessing the impact on it shall be prohibited. The results of the impact assessment are an integral part of pre-planning, planning, pre-designed and project documentation.

      3. The impact assessment on the environment is subject to prospective activities of designed facilities in accordance with the requirements of this Code.

      4. The customer (initiator) and project developer must take into account the results of the assessment of environmental impact and ensure the application of such an option that causes the least harm to the environment and human health.

      Footnote. Article 36, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon expiry of six months after its first official publication).

Article 37. Stages of the impact assessment on the environment

      1. The impact assessment on the environment shall be carried out with the planning and construction stages of the design, provided by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      2. Environmental impact assessment shall include the following stages:

      1) preliminary environmental impact assessment, except for the objects of category IV (stage 1);

      2) impact assessment, carried out for the purpose of a full and comprehensive analysis of possible effects of the project realization or further implementation of economic and other activities, substantiation of alternative options and development of an environmental protection management plan (program), except for the existing objects of category IV (stage 2);

      3) section " Protection of Environment" as part of the working draft, containing technical solutions on prevention adverse effects on the environment, except for the objects of category IV (stage 3).

      3. On the impact assessment stages 2 or 3 on the environment shall be developed emission standards to the environment in accordance with the Chapter 4 of this Code.

      Footnote. Article 37 is in the wording of the Law dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon expiry of six months after its first official publication); as amended by the law of the Republic of Kazakhstan dated 02.07.2014 № 225-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 38. The procedure of impact assessment on the environment

      1. The impact assessment on the environment for Category I of economic and other activities in accordance with Article 40 of this Code shall be carried out by individuals and legal entities that have obtained a license to perform work and services in the scope of environment protection.

      2. Organization and financing of the assessment of the effects on the environment shall provide the client (initiator) of the proposed activity.

      3. Individuals and legal entities, engaged in developing an assessment of the environmental impact, shall be liable to the customer for the accuracy, completeness or quality of the results of the impact assessment on the environment in accordance with the contract.

      Customer is responsible for the accuracy of submitted materials for environment impact assessment in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      4. Monitoring of compliance with the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan in the performance evaluation procedures of environmental impact shall supervise the authorized body in the scope of environment protection.

      Footnote. Article 38, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon expiry of six months after its first official publication), dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication).

Article 39. Types of actions to be taken into account in the procedure of impact assessment on the environment

      1. The procedure of impact assessment on the environment shall be accounted for:

      1) direct effects - impacts that are directly provided by the main and related types of planned activities in the area of the object;

      2) side effects - the impact on the environment, that are caused by indirect (secondary) factors, arising as a result of the project;

      3) The cumulative effects – impacts, resulting from the ever-increasing changes, caused by past, present or reasonably foreseeable actions that accompany the implementation of the project.

      2. In the procedure of impact assessment on the environment shall be carried out the assessment on:

      1) air, with the exception of the impact of greenhouse gas emissions;

      2) surface water and groundwater;

      3) The bottom surface of the water;

      4) landscapes;

      5) land and soil cover;

      6) the plant life;

      7) wild animals;

      8) condition of ecological systems;

      9) health status of the population;

      10) social services (employment, education, transport infrastructure).

      3. Negative and positive effects of the impact on the environment and human health shall be accounted in the procedure of impact assessment.

      Footnote. Article 39, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication.)

Article 40. Object classification of impact assessment on the environment on the importance and completeness evaluation

      1. The economic and other activities for which the environmental impact assessment is carried out are divided into 4 categories in terms of significance and completeness of the assessment - I, II, III, IV.

      Category I includes the types of activities related to the 1st and 2nd hazard classes according to the sanitary classification of production facilities, wastewater discharge (into water bodies, terrain, storage ponds and (or) evaporation ponds, treatment facilities) from the activities of the above hazard classes, as well as exploration and extraction of minerals, except for common ones.

      Category II includes the types of activities related to the 3rd class of hazard according to the sanitary classification of production facilities, extraction of commonly occurring minerals.

      Category III includes types of activities related to the 4th class of hazard according to the sanitary classification of production facilities.

      Category IV includes the types of activities related to the 5th class of hazard according to the sanitary classification of production facilities.

      1-1. Activities, not belonging to the hazard classes according to sanitary classification of production facilities shall be classified as objects of category IV.

      2. Differentiated requirements for the impact assessment on the environment of different categories objects shall be established by the instruction on the impact assessment on the environment.

      Footnote. Article 40, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon expiry of six months after its first official publication); dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication); dated 02.04.2019 № 241-VI (effective from 01.01.2019).

Article 41. Documentation of the impact assessment on the environment

      1. Documentation on the impact assessment on the environment shall include:

      1) the details of the customer's business and other activities;

      2) the application (application) on the need for the proposed activity, feasibility study, feasibility study (draft), approved part of the project of an explanatory note;

      3) description of the components of the environment prior to the implementation of either at the moment;

      4) a description of the project, including:

      objective and quantitative characteristics of the project and the requirements for placement on the area during the construction and operational phases;

      the main characteristics of the production processes, including the type and quantity of materials and equipment with an indication of the potential impact of a proposed activity on the elements of the environment, and with the amount of ingredient composition of emissions into the environment, consumption of raw materials and divert resources;

      5) an analysis of the used technology for compliance with the best available technologies and specific technological standards as well as compliance with technical regulations and environmental requirements to technology, techniques and equipment;

      6) information on alternatives and an indication of the main reasons for the choice of design options;

      7) a description of the possible impacts on the environment, public health and socio-economic conditions;

      8) blear impacts of projected economic and other activities on the environment;

      9) an assessment of the environmental risks and risks to public health;

      10) a description of the measures, envisaged to prevent, reduce environmental impact, including proposals for environmental monitoring;

      11) design standard environmental emissions standards and extraction of natural resources;

      11-1) justification of the environment protection action plan;

      11-2) justification of a waste management program

      12) the rationale for the program of self-control;

      13) environmental and economic assessment of the project in view of the possible risks and damage compensation;

      14) materials on account of public opinion, and issuing reports, containing the findings and the results of the public discussion of environmental aspects of the proposed activity;

      15) an indication of any difficulties and a lack of information in the assessment of the environmental impact;

      16) the main findings on results of the impact assessment on the environment.

      2. An application on the ecological consequences of the planned or conducted activity, which is the basis for the preparation of the decision on the admissibility of its implementation, based on an assessment of the impact assessment on the environment by customer (initiator) of the proposed activity.

      3. The completeness of the content of the documentation for each stage of the impact assessment on the environment shall be determined by the instruction on the impact assessment on the environment.

      Footnote. Article 41, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 23.06.2009 No 164-IV (the order of enforcement See Art. 2) dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after the first official publication); dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 42. Methodical provision of the realization of the impact assessment on the environment

      1. The impact assessment on the environment shall be carried out in accordance with the instructions and guidance documents on impact assessment on the environment, approved by the authorized body in the scope of environment protection.

      2. The authorized body in the scope of environment protection, within its competence, shall monitor compliance with the requirements of methodical documents on the realization of the impact assessment on the environment in the development process of the impact assessment on the environment by the associated physical and juridical persons.

Article 43. Features of the impact assessment on the environment of objects with transboundary impacts

      Features of the impact assessment on the environment of objects with transboundary effects shall be determined by international treaties, ratified by the Republic of Kazakhstan.

Article 44. Features of the impact assessment on the environment for current objects

      Footnote. Article 44 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon expiry of six months after its first official publication).

Chapter 7. ENVIRONMENTAL IMPACT ASSESSMENT

Article 45. Types of environmental impact assessment

      The following types of environmental expertise are carried out in the Republic of Kazakhstan:

      1) State environmental expertise;

      2) Public environmental expertise;

      3) environmental impact assessment of projects.

      Footnote. Article 45 of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 27.12.2017 No. 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication).

Article 46. The objectives of the environmental impact assessment

      Environmental impact assessment shall be carried out in order to:

      1) define and limit the possible negative effects of the proposed administrative, economic, investment, rule-making and other activities on the environment and public health;

      2) balance the interests of economic development and environment protection, as well as preventing damage to third parties in the course of nature.

Article 47. Objects of the Environmental impact assessment

      1. A mandatory environmental impact assessment shall include:

      1) pre-project and project documentation of planned activities that impact on the environment, with its accompanying materials evaluation of the environmental impact in accordance with the stages, determined by Article 37 of this Code;

      2) Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

      3) projects of emission standards in the environment;

      4) The draft of regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan, regulatory, technical and methodological, documents, implementation of which may lead to negative impacts on the environment;

      5) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 02.07.2014 № 225-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

      5-1) materials on possibility of destruction of the goods, placed under customs procedure of destruction, providing possibility of burial, disinfection, utilization or destruction of goods by other method, and also the wastes, formed as a result of destruction of goods with indication of the method and the place of destruction;

      6) science projects and feasibility studies for the establishment and expansion of protected areas, the abolition of state nature reserves and state conservation areas of national importance and a decrease in their territory;

      7) biological studies on the production and use of resources, flora and fauna;

      8) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 27.12.2017 № 126-VI (to be put into effect six months after the day of its first official publication);

      9) survey data areas, justifying the assignment of these areas to areas of ecological disaster or environmental emergency;

      10) projects of economic activity, which may have an impact on the environment of neighboring countries or for which you want to use in common with the neighboring states of natural objects, or which affect the interests of neighboring states, including the complex "Baikonur" as defined by international treaties of the Republic of Kazakhstan;

      11) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 02.07.2014 № 225-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

      1-1. Project documents in the field of subsoil use, which in accordance with the Code of the Republic of Kazakhstan "On Subsoil and Subsoil Use" are agreed with the authorized body in the field of environmental protection, are not subject to mandatory state environmental impact assessment.

      2. Excluded by the Law of the RK dated 24.05.2018 № 156-VI (to be put into effect after ten calendar days after the day of its first official publication).

      3. The objects of the state ecological expertise, specified in subparagraphs 1) and 3) of paragraph 1 of this Article shall be divided into categories I, II, III, IV according to the classification of objects, given in Article 40 of this Code.

      Drafts of normative legal acts of the Republic of Kazakhstan, normative-technical and instructive-methodical documents, which implementation may lead to negative environmental impacts, developed by central state bodies, shall belong to the category I.

      Drafts of normative legal acts of the Republic of Kazakhstan, normative-technical and instructive-methodical documents, developed by local state bodies, shall belong to the category II.

      The objects of state ecological expertise, specified in subparagraphs 6) - 10) of paragraph 1 of this Article shall belong to the category I.

      The objects of state ecological expertise, specified in subparagraph 5-1) of paragraph 1 of this Article shall belong to the category III.

      The pre-project and project documentation of the planned activity, having an impact on the environment, specified in subparagraph 1) of paragraph 1 of this Article and classified according to the classification of objects, given in Article 40 of this Code shall belong to the category IV.

      Footnote. Article 47, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 23.06.2009 No 164-IV (the order of enforcement See Art. 2) dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon expiry of six months after its first official publication),dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 02.07.2014 № 225-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 26.12.2017 № 124-VI (shall be enforced from 01.01.2018); dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 48. Bodies, exercising the environmental impact assessment

      1. The environmental impact assessment shall be carried out by the authorized body in the scope of environment protection and local executive bodies within their competence.

      2. State environmental expertise of objects of Category I, subject to state environmental expertise, is conducted by the authorized body in the field of environmental protection, II, III and IV categories - by local executive bodies of regions (cities of national importance, the capital).

      3. Distribution of objects of the state environmental expertise of the Category I, subject to the state environmental expertise, between the authorized body in the field of environmental protection and its territorial subdivisions is established by the authorized body in the field of environmental protection.

      4. On projects (feasibility studies and design and estimate documentation) of construction and operation of facilities of the Category I of economic activity the state environmental expertise is carried out by the authorized body in the field of environmental protection.

      5. Requirements of point 4 of the present article do not extend on projects (feasibility studies and the design-budget documentation) of building and operation of objects of II, III and IV categories which building is planned in territory of operating objects of Category I.

      Footnote. Article 48, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 04.12.2008 No 97-IV (the order of enforcement see Art.2); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); dated 27.02.2017 № 49-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 49. The procedure of the environmental impact assessment

      1. Documentation for the State Environmental Expertise is submitted in electronic form:

      1) the customer (investor) of the planned administrative, economic, investment and other activities;

      2) the head of the government body, which develops the draft legislation, plans and programs subject to the environmental impact assessment.

      2. The procedure for conducting a state environmental impact assessment of the objects specified in paragraph 1 of Article 47 of this Code shall be determined by the authorized body in the field of environmental protection, except as provided by paragraph 3 of this Article.

      The objects specified in subparagraphs 1), 3) and 10) of paragraph 1 of Article 47 of the present Code shall be issued the conclusion of the state environmental expertise simultaneously with the permit for emissions into the environment.

      3. Under projects (feasibility studies and design and estimate documentation) of construction and operation of objects of Category I of economic activity the state ecological expertise is carried out as a part of complex non-departmental expertise of construction projects in an order established by the legislation of the Republic of Kazakhstan on architectural, town-planning and construction activity. The conclusion of the state environmental expertise is issued simultaneously with the permit for emissions into the environment.

      4. In case of issuance of the negative conclusion of the complex non-departmental expertise of construction projects the permit for emissions into the environment is not issued.

      Footnote. Article 49 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); dated 24.11.2015 № 419-V (shall be enforced from 01.01.2016); dated 27.02.2017 № 49-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 49-1. Procedure of ecological expertise of construction projects as a part of complex non-departmental expertise of projects for objects of II, III and IV categories

      1. According to the projects (feasibility studies and design and estimate documentation) of the construction of II, III and IV categories of environmental impact assessment of projects is carried out by experts certified in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on architectural, urban planning and construction activities.

      Environmental expertise of projects is a part of the complex non-departmental expertise of construction projects.

      2. Conclusion of the complex non-departmental expertise of construction projects contains emission standards for the period of construction and economic activity of natural resources users.

      3. During the period of complex non-departmental expertise of projects (feasibility studies and design and estimate documentation) of the construction of II, III and IV categories of objects, the section of complex non-departmental expertise containing emission standards is sent to the local executive authorities in the field of environmental protection for recording in the state register of natural resources and sources of environmental pollution.

      4. Local executive bodies in the field of environmental protection in terms and order, which are established by the legislation of the Republic of Kazakhstan on architectural, town-planning and construction activities, send permits for emissions into the environment to the bodies of complex non-departmental expertise.

      5. In case of issuance of the negative conclusion of the complex non-departmental expertise of projects the permit for emissions into the environment is not issued. Repeated receipt of permits for emissions into the environment is carried out in the manner prescribed for the projects submitted for a comprehensive non-departmental expertise.

      Footnote. Chapter 7 was supplemented by Article 49-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 50. Terms of the state ecological expertise

      1. The State Environmental Expertise is carried out during:

      Forty-five working days for the objects of Category I;

      Thirty working days for objects of Category II;

      fifteen working days for objects of III and IV categories, from the moment of submission by the persons specified in point 1 of article 49 of the present Code, the package of documents defined by the order of carrying out the state ecological expertise.

      2. The body issuing the conclusion of the state environmental expertise shall consider the documents for completeness within no more than five working days from the date of registration - for the objects of the state environmental expertise of Category I, no more than three working days from the date of registration - for the objects of the state environmental expertise of II, III and IV categories. In case of submission of incomplete package of documents, the documents shall be returned to the person who submitted them.

      3. If there are any comments on the drafts and attached materials submitted for the State Environmental Expertise, the experts shall send such comments to the person who submitted them within a period of time:

      Twenty-five working days - for the objects of Category I, which are removed by the customer within ten working days from the date of issuance of comments;

      fifteen working days - for objects of Category II, which are eliminated by the customer within five working days from the date of issuance of comments;

      seven working days - for the objects of III and IV categories, which are removed by the customer within three working days from the date of issuance of comments.

      In case of failure to eliminate the comments, the negative conclusion of the state environmental expertise shall be issued within the terms determined by paragraph 1 of this article.

      In case of elimination of previously sent comments, a positive conclusion of the state environmental expertise shall be issued.

      4. The state environmental expertise, carried out on projects as part of the complex non-departmental expertise of construction projects or complex town-planning expertise of urban development projects, is carried out in the order and timing determined by the legislation of the Republic of Kazakhstan on architectural, town-planning and construction activities.

      Footnote. Article 50 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 27.02.2017 № 49-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 51. The opinion of environmental impact assessment

      1. The conclusion of the State Environmental Expertise is issued based on the results of its implementation.

      The State Environmental Expert Review shall be mandatory and shall precede the adoption of legal, organizational and economic decisions regarding environmental management and impact on the environment and public health.

      2. The positive opinion of the environmental impact assessment shall include findings on the admissibility and the possibility of making a decision on the realization of the environmental impact assessment.

      3. Excluded by the Law of the RK dated 24.05.2018 No. 156-VI (to be put into effect ten calendar days after the day of its first official publication).

      4. Financing the implementation of projects of economic and other activities, which are subject to state ecological expertise by the banks and other financial institutions shall be prohibited without a positive conclusion of the state ecological expertise.

      5. The conclusion of the state environmental expertise shall be signed by the heads of expert departments of the authorized body in the field of environmental protection, territorial departments of the authorized body in the field of environmental protection in the relevant territory or by the head of the expert department of local executive bodies of regions, cities of national importance and the capital within their competence.

      6. The positive conclusion of the state ecological expertise to the project documentation shall be valid for the objects of categories I, II and III during the period of validity of the established standards of emissions into the environment, for the objects of category IV – indefinitely.

      7. Deprivation (revocation) of the positive conclusion of the state environmental expertise shall be carried out by the body that issued it, on the basis of a written request or consent of the natural resource user.

      In case of revealing the violation of the requirements of the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan, deprivation (revocation) of the positive conclusion of the state environmental expertise is carried out in court.

      Footnote. Article 51, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 04.12.2008 No 97-IV (the order of enforcement See Art. 2) dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the first official publication ); dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 27.02.2017 № 49-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 28.12.2018 № 210-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 52. Rights of examination divisions heads, carrying out the environmental impact assessment

      1. An examination division heads, carrying out the environmental impact assessment shall have the right to:

      1) create in the established order the expert committees, groups for carrying out of the environmental impact assessment to be involved in the work of domestic and foreign experts, as well as legal entities;

      2) carry out the control for activities of examination divisions of committees and groups;

      3) lead expert advice to the environmental impact assessment, organize their activities;

      4) determine the methods of the environmental impact assessment;

      5) reject the submitted materials for the environmental impact assessment that do not meet the requirements of the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan;

      6) return to refine the documents and materials, containing calculation errors and other irregularities, the correction of which requires further research, exploration or additional funds;

      7) sign the environmental impact assessment;

      8) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

      9) request necessary for the additional materials for the environmental impact assessment.

      10) submit to the banks and other financial organizations information about the objects of examination, which were not received a positive opinion of the environmental impact assessment:

      11) prepare and send appropriate materials to Law enforcement and other bodies to address the issues of bringing to justice the persons, who are guilty of violating the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      2. Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 04.12.2008 No 97-IV (the order of enforcement see Article 2).

      3. The organization and conducting of the environmental impact assessment of the heads of departments are independent and act in accordance with environmental Laws of the Republic of Kazakhstan.

      The independence of the examination division shall be ensured by provisions for them to be approved by the authorized body in the scope of environment protection and local bodies, which include the procedure for their appointment and dismissal of other conditions, not inconsistent with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 52, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 04.12.2008 No 97-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 53. An Expert of environmental impact assessment

      1. An Expert of environmental impact assessment is the person who has a special knowledge and enough experience, necessary to carry out an environmental impact assessment, and an acquired in an established order by the body of the environmental impact assessment to conduct a state environmental assessment.

      An expert of ecological expertise of construction projects shall be an individual, certified in the manner, established by the legislation of the Republic of Kazakhstan on architectural, town- planning and construction activities, for the implementation of expert works on a certain section (part) of the projects, being in the staff of one of the expert organizations.

      2. An Expert of environmental impact assessment may not be a representative of the customer documentation, entitled to the environmental review, or the developer of the object of environmental impact assessment, as well as natural and legal persons, composed of labor and contractual relationship with the customer or developer.

      3. An Expert of environmental impact assessment is liable for the fulfilled examination in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      4. The interference of government bodies, individuals, legal entities and officials is prohibited in the activities of the expert, associated with the conduct of the environmental impact assessment.

      5. Violated rights of the expert of environmental impact assessment shall be protected in judicial and administrative proceedings, and the persons responsible for such violation shall be liable in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      6. An Expert of environmental impact assessment shall have the right:

      1) require the submission of additional materials relevant to comprehensive and objective assessment of the object of the state environmental expertise within the term, established in Article 50 of this Code;

      2) to involve the specialists additionally for the conduct of environmental impact assessment;

      3) to make suggestions on the improvement of the organization of expertise, methodologies, procedures and principles of its implementation;

      4) to form a separate opinion on the project of the environmental impact assessment, which is attached to the conclusion of the environmental impact assessment.

      7. An Expert of environmental impact assessment shall be obliged:

      1) to provide a comprehensive, objective and qualitative conduct of environmental impact assessment;

      2) to comply with the environmental Laws of the Republic of Kazakhstan;

      3) to conduct an environmental impact assessment on the basis of the existing rules and regulations;

      4) to comply with the established period and the procedure for the execution of the environmental impact assessment;

      5) to prepare the argued conclusion of the environmental impact assessment and transfer then timely to their bodies that decide on the implementation of the object examination and customers;

      6) by rejecting expertized objects from further consideration or return of materials justifying them for revision to objectively assess and to convincingly justify the environmental impact assessment;

      7) to ensure the safety of materials and coordinate their actions with respect to confidential documents with their owner, to prevent the disclosure of information, entrusted to him.

      Footnote. Article 53 as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 27.02.2017 № 49-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 54. Use of external experts in the environmental impact assessment

      If the state environmental expertise requires the involvement of external experts, the state environmental expertise bodies have the right to apply for expert opinions to other state bodies, other organizations, as well as to individual specialists. Involvement of external experts is carried out by the authorized body in the field of environmental protection, local executive bodies of regions, cities of national importance, the capital in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on public procurement.

      Footnote. Article 54, as amended by the Law of 04.12.2008 No 97-IV (the order of enforcement, see Article 2); dated 28.12.2018 № 210-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 55. Registry of draft regulations passed the environmental impact assessment

      Footnote. Article 55 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 56. Expert councils of environmental impact assessment.

      1. Expert councils of the environmental impact assessment, which are advisory bodies and acting in accordance with the regulations on them are created under the authorized body in the scope of environment protection.

      2. Regulations on expert councils of the state environmental expertise of the authorized body in the field of environmental protection, their personnel shall be approved by the heads of the authorized body in the field of environmental protection and its territorial bodies.

      3. Members of the Expert councils of the environmental impact assessment may be officials of government bodies whose functions are related to the environment protection, the scientists of research institutions, universities, practitioners and members of the public.

      4. The jurisdiction of the advisory councils of the environmental impact assessment shall include:

      1) a discussion of the complex issues of environmental security, environment protection, use and reproduction of natural resources in the environmental impact assessment.

      2) consideration of the environmental impact assessment on objects with high environmental risk.

      Footnote. Article 56 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 57. Publicity of the state ecological expertise

      1. Publicity of state environmental expertise and public participation in decision-making on the issues of environmental protection and use of natural resources shall be ensured through public hearings.

      2. All interested citizens and public associations shall be given an opportunity to express their opinion during the conduct of state ecological expertise.

      3. The conclusion of the state environmental expertise shall be sent by the nature user to be posted on the Internet resource of the local executive body in the field of environmental protection within five working days after its receipt by the nature user.

      4. Individuals and legal entities shall have the right to call down the conclusion of the state ecological expertise in the manner, established by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      5. After taking the decision on conclusion of the state ecological expertise, all interested persons shall be given an opportunity to obtain information on the object of expertise in the manner, prescribed by this Code.

      Footnote. Article 57 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 57-1 Public participation in decision-making on the issues of environment protection

      Public participation in decision-making on the issues of environment protection shall be carried out through:

      holding public hearings;

      conducting public ecological expertise;

      conducting public environmental control;

      submitting comments and proposals to the state bodies during the state environmental expertise;

      participation in public councils under the state bodies;

      submitting comments and proposals for the drafts of normative legal acts on environmental protection issues, including draft documents of the State planning system.

      Footnote. Chapter 7 is supplemented by Article 57-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 57-2 Holding public hearings

      1. Holding public hearings shall be obligatory for the projects:

      1) in the spheres of agriculture and forestry, mining and manufacturing, construction, transport, electricity, heat supply, water supply, sanitation, wastes management and other sectors of economy in accordance with the list, determined by the authorized body in the field of environmental protection;

      2) providing for the placement of objects in water protection zones and belts and zones of sanitary protection of water supply sources;

      3) providing for the placement of objects on the lands of the state forest fund;

      4) providing for the cutting of forests on the lands of the state forest fund, including greenery plantations within the boundaries of settlements;

      5) providing for the activities of a nature user on specially protected natural areas and on the territory of former Semipalatinsk nuclear testing site;

      6) being objects of state ecological expertise, specified in subparagraphs 6), 8), 9) and 10) of paragraph 1 of Article 47 of this Code.

      2. The customer (initiator) of the proposed activity shall be entitled, on a contractual basis, to involve public associations for carrying out measures to inform the public about participation in public hearings.

      3. Twenty days before the public hearings, local executive bodies provide open access to environmental information, related to the environmental impact assessment procedure of the proposed economic and other activities and the decision-making process on these activities through the Internet resource, as well as using other means of informing.

      4. The procedure for holding public hearings shall be determined by the authorized body in the field of environmental protection.

      Footnote. Chapter 7 is supplemented by Article 57-2 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.04.2017 № 56-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 58. Method of dealing with differences in the exercise of environmental impact assessment

      1. Disagreements in the implementation of the environmental impact assessment are considered by negotiations or through the courts.

      2. Differences through negotiations on the environmental impact assessment are considered by the authorized body in the scope of environment protection on the treatment of any of the interested parties, including the customer's planned activities and the local executive body.

      In this case, the subject of controversy cannot be a negative conclusion of the environmental impact assessment.

Article 59. Funding for the environmental impact assessment

      Funding for the environmental impact assessment shall be carried out at the expense of budget funds and funds of customers.

Article 60. Public environmental impact assessment

      1. Public environmental impact assessment – a type of activity, carried out on a voluntary basis by expert commissions, established by public associations.

      2. Public environmental impact assessment shall consider any economic and other activities for compliance with the public interest to preserve favorable for the life and health of the environment.

      Emissions of greenhouse gases are not subject to public environmental impact assessment, with the exception of emissions of substances provided by the Tax Code of the Republic of Kazakhstan, as pollutants.

      3. The initiator of public environmental impact assessment can serve individuals or associations whose interests are affected in the case of the object of public environmental impact assessment.

      Footnote. Article 60, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan from 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication), dated 27.04.2012 No 15-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 61. The organizer of public environmental impact assessment

      1. The organizer of public environmental impact assessment, associations on whose behalf the application is submitted for public environmental impact assessment and action is being taken to organize the activities of the expert committee.

      2. The organizer of public ecological examination shall have the right to:

      1) request the customer object of public environmental impact assessment environmental documents and materials, necessary for the public environmental impact assessment;

      2) create a commission of experts to conduct the examination;

      3) submit a conclusion of public environmental impact assessment to the local executive bodies and financial institutions.

      3. Organizer of public environmental impact assessment shall:

      1) organize a public environmental impact assessment in accordance with the requirements set out in this Code;

      2) provide information to the public about the progress and results of the public environmental impact assessment and consideration of public opinion in the formulation of conclusion of the public environmental impact assessment;

      3) ensure the openness of conclusion of the public environmental impact assessment to all interested parties.

Article 62. Experts of Public environmental impact assessment

      1. An expert of environmental impact assessment is an individual who possesses the scientific and (or) a working knowledge of the subject matter and is engaged by the organizer of public environmental expertise to conduct public environmental impact assessment.

      2. An expert of public environmental impact assessment may not be:

      1) The representative of the customer of the object of public environmental impact assessment;

      2) A representative of the developer of the object of public environmental impact assessment;

      3) a natural person who is composed in labor or other contractual relationship with specified customer, or by the developer of the object of public environmental impact assessment;

      4) a representative of a legal entity, which consists in a contractual relationship with the customer or with the developer of the object of public environmental review.

      3. The expert of public environmental review is involved in its conduct in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan and the assignment, issued by the organizer of the public environmental review.

      4. The expert of public environmental review under the implementation of public environmental review has the right to express a dissenting opinion on the object of public environmental review, which is attached to the conclusion of public environmental review.

      5. The expert of public environmental review shall:

      1) comply with the requirements of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan;

      2) ensure the objectivity and validity of the conclusions of its opinion on the object of environmental review and consideration of comments and proposals, submitted to the public environmental review from concerned individuals and voluntary associations;

      3) ensure the safety and confidentiality of materials, submitted to the public environmental review, and the protection of intellectual property.

Article 63. The rights and obligations of the customer of the object of Public Environmental Review

      1. The customer of the object of the public environmental review is a natural or legal person of the planned administrative, economic, investment and other activities.

      2. The customer of the object of public environmental review shall have the right for:

      1) protection of legally protected confidential information, contained in the documentation for the proposed activity;

      2) to obtain information and to have an access to information about the progress and results of the public environmental review;

      3) to participate in the public hearings and other events, held in the Public Environmental Review;

      4) to submit their explanations and comments to the conclusion of a public environmental review to the body, realizing the environmental environment impact assessment, local executive bodies.

      3. The customer of the object of public environmental review shall:

      1) provide required documents and materials for public environmental review;

      2) submit a written response to the recommendations, set out in the conclusion of public environmental review to the authority in the scope of public environmental review.

Article 64. Funding of public environmental review

      Funding of public environmental review shall be carried out by:

      1) own funds of public associations, organizing and conducting a public environmental review;

      2) donations, grants, provided without compensation;

      3) other sources not prohibited by the Laws of the Republic of Kazakhstan.

Article 65. Procedure for registration of public environmental review

      1. Public environmental review is subject to the registration statement of the organizer of the review on its conduct.

      2. The statement for registration of public environmental review shall be organized by its organizer to the local bodies, on territory of which, the activity of area under review is planned.

      3. The statement on realization of public environmental review shall include:

      1) the name, legal address of the organizer of public environmental review;

      2) the nature of the activity, stipulated in the charter of organizer of public environmental review;

      3) information on the category of the expert committee of public environmental review;

      4) information about the object of public environmental review, the duration of realization of public environmental review.

      4. Local executive bodies within ten business days from the filing date of the public environmental review are obliged to register or refuse a registration of it.

      Statement on public environmental review, the registration of which has not been denied in the indicated period, deemed to be registered.

      5. In the registration of statement on the organization of public environmental review may be refused if:

      1) public environmental review has previously been held twice in respect of the object;

      2) the object of public environmental review contains information that constitutes state, commercial and other secrets, protected by Law;

      3) the charter of organizer of public environmental review does not include the activities of the public association for the public environmental review;

      4) State environmental review of the alleged object of public environmental review is completed.

      6. In case of refusal of registration of the statement on realization of the public environmental review, the local agency shall notify the initiator and organizer of public environmental review, a reasoned justification of the reasons for refusal in writing.

Article 66. The conclusion of the public environmental review

      1. The results of the public environmental review are issued in the form of a conclusion of the public environmental review, which is a recommendation.

      2. The conclusion of the public environmental review shall include:

      1) the name and legal address of the organizer of the environmental review;

      2) the name, first name or full name of the customer, the name and location of the object of public environmental review;

      3) information on the registration of the statement on realization of the public environmental review in the local executive body;

      4) Terms of realization of the public environmental review;

      5) the composition of the documentation, held at public environmental review, transfer of other documents, used in the process of public environmental review;

      6) a group of members of the expert committee of public environmental review;

      7) A summary of the assessment results;

      8) job description on realization of the public environmental review, certain organizer of public environmental review;

      9) A description of the process of public environmental review, including the interaction with the public, customers and other stakeholders;

      10) The conclusion of the public environmental review.

      3. Conclusions of the public environmental review shall include:

      1) opinion on the conformity of the object of public environmental review to the requirements of the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan;

      2) characteristics of completeness, quality and credibility of customer impact assessment conducted on the environment;

      3) description of the positions of various groups of the public in relation to the proposed activities, review of proposals and comments from the public;

      4) experts’ opinion on the environmental and social acceptability of the object of public environmental review;

      5) The suggestions and recommendations to the authority conducting the environmental impact assessment to the customer, government bodies and corporate decision-makers, associated with the implementation of the expert review object.

      4. The conclusion of the public environmental review shall be signed by an authorized representative of the organizer of public environmental review, the chairman and members of the expert committee.

      5. The conclusion of public environmental expert review shall be directed to:

      1) the local executive body which carried out the registration of the application for public environmental expert review;

      2) the body, carrying out the environmental impact assessment of the object;

      3) the customer of the planned activities;

      4) bodies, which make decisions, associated with the implementation of the object of public environmental expert review;

      5) the media.

Article 67. Use of results of the public environmental review

      1. Customer of the proposed activity shall examine the conclusion and recommendations contained therein, within one month from the date of receipt of the opinion of the public environmental review and to send his comments to the body of environmental impact assessment and organizer of public environmental expert review.

      2. Conclusion of public environmental expert review should be considered during the environmental impact assessment. Results of the review should be sent to the organizer of public environmental expert review and the authorized body in the scope of environmental protection.

      3. The conclusion of public environmental impact assessment can also be taken into account in decision-making by local executive bodies, financial institutions and customer of planned activities.

      The results of public ecological expertise can also be taken into account when conducting a comprehensive non-departmental expertise of projects (feasibility studies and design and estimate documentation), intended for the construction of buildings, structures and complexes, engineering and transport communications.

      Footnote. Article 67 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015).

Chapter 8. ENVIRONMENTAL PERMITS

Article 68. Types of environmental permits

      Following environmental permits shall be issued to the users of nature in the Republic of Kazakhstan of natural resources:

      1) permits for emissions into the environment;

      2) integrated environment permits.

      Implementation of emissions into the environment from all stationary sources of emissions without environmental authorization is prohibited.

      Emissions of greenhouse gases are not subject to environmental permits, with the exception of emissions of substances, set by the Tax Code of the Republic of Kazakhstan, as pollutants.

      Footnote. Article 68, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication), dated 27.04.2012 No 15-V (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication).

Article 69. Permit for emissions into the environment

      1. Users of nature, carrying out environmental emissions are required to obtain a permit for emissions into the environment, with the exception of emissions from mobile sources.

      The users of natural resource, being payers of the unified land tax, in accordance with the tax legislation of the Republic of Kazakhstan, shall not receive permission to emissions into the environment for the objects, used in activities, subject to a special tax regime for peasant or farm households.

      The permit for emissions into the environment shall be issued to the user of natural resources in accordance with the procedure determined by paragraph 2-1 of this article, or simultaneously with the positive conclusion of the state environmental expertise.

      2. Permit for emissions into the environment shall be issued to individuals, legal entities, as well as to the branches and representative offices of foreign legal entities registered in the Republic of Kazakhstan, which carry out emissions into the environment in the Republic of Kazakhstan, according to their applications in the order established by the present Code.

      2-1. In the presence of a positive conclusion of the state environmental expertise or the conclusion of a comprehensive non-departmental expertise, the permit for emissions into the environment shall be issued in the manner and within the terms established by Articles 72, 74, 75 and paragraph 1 of Article 77 of this Code.

      3. Users of nature are obliged to fulfill conditions, specified in the permit for emissions into the environment, and are responsible for their non-compliance in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      4. Natural users who own production facilities located on the territory:

      1) one oblast (cities of republican importance capital), can apply for the permission for emissions into environment both on each object, and on all their aggregate;

      2) different oblasts (cities of national importance, the capital city) should submit applications for permits for emissions into the environment at the location of each facility.

      5. It is not required to obtain permits for emissions into the environment, if these emissions are in the process of general nature.

      Footnote. Article 69, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 04.12.2008 No 97-IV (order of enforcement See Art. 2) dated 16.11.2009 No 200-IV (shall be enforced from 01.01.2010); dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of its first official publication); dated 28.12.2018 № 210-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 70. Permission content for emission into the environment

      1. Permit for the emission into the environment is a set of standard documents, containing:

      1) information on the users of nature, business and other activities, carried on by him;

      2) the term of the permit;

      3) environmental conditions, including emission standards for all of their sources;

      4) The action plan for the protection of the environment for the duration of the permit;

      5) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015).
      1-1. Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015).

      2. Blank forms of permits for emissions into the environment, and the order of their filling are approved by the authorized body in the scope of environmental protection.

      Footnote. Article 70, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.12.2011 No 505-IV (the order of enforcement, See Art. 2); dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015).

Article 71. Categories of objects that require permits for emissions into the environment

      1. Objects, which are allowed to be used for emission into the environment by the users of nature shall be divided into four categories: I, II, III and IV.

      2. Objects of the first and second category of hazard classification according to the sanitary production of industrial objects belong to the first category.

      Objects of the third class of hazard classification according to the sanitary production of the industrial objects belong to the second category. Objects of the fourth class of hazard classification according to the sanitary production of the industrial objects belong to the third category. Objects of the fifth class of hazard classification according to the sanitary production of the industrial objects belong to the fourth category.

      2-1. Types of activity, that are not classified according to sanitary classification of production objects, belong to the category IV.

      3. For the objects of the Category I the natural resources users receive the permissions on emissions into the environment in the authorized body in the field of environmental protection, Category II - in local executive bodies of regions, cities of republican importance, capital, ICategory II - in local executive bodies of regions, cities of republican importance, capital under the simplified scheme, IV category - in local executive bodies of regions, cities of republican importance, capital.

      3-1. Permission for emissions into the environment on the objects of II, III and IV categories, located on the territory of objects of Category I, is issued by the local executive body in the field of environmental protection.

      4. Distribution of objects of the category I for the issue of permissions to emissions into the environment between the authorized body in the field of environmental protection and its territorial divisions shall be established by the authorized body in the field of environmental protection.

      Footnote. Article 71, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 04.12.2008 N 97-IV (the order of enforcement See Art. 2) dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication); dated 28.12.2018 № 210-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 72. Materials, submitted for obtaining a permit for emissions into the environment

      1. In order to obtain a permit for emissions into the environment, a natural resource user shall submit to the permitting body the necessary package of documents in electronic form.

      2. For the users of natural resources having objects of I, II and III categories, the package of documents for obtaining a permit for emissions into the environment includes:

      1) application for a permit;

      2) conclusion of the state environmental expertise or conclusion of the complex non-departmental expertise of construction projects, containing the approved emission standards;

      3) Environmental protection action plan.

      3. For the users of natural resources, having newly introduced objects of the category IV, the package of documents for obtaining a permit for emissions into the environment shall include:

      1) an application for a permit;

      2) standards of emissions into the environment, established and justified by calculation or instrumental way.

      4. The application form for obtaining a permit for emissions into the environment shall be approved by the authorized body in the field of environmental protection.

      Footnote. Article 72 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.11.2015 № 419-V (shall be enforced from 01.01.2016); dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication).

Article 73. Natural management conditions, included a permit for emissions into the environment

      1. In cases where environmental requirements and standards have been adopted for the types of activities carried out by a natural user in the Republic of Kazakhstan, the permit for emissions into the environment may include the conditions for natural resources management that ensure compliance with these requirements and standards.

      2. The decision to include the conditions of nature use in the permit for emissions into the environment is taken by the bodies issuing the permit.

      3. Introduction to the permit on environmental emissions environmental conditions which are not stipulated by the environmental requirements and standards, set by the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan, shall be prohibited.

      4. The order of inclusion in the resolution of environmental conditions on emissions into the environment is to be approved by the authorized body in the scope of environmental protection.

      5. The user of nature is obliged to submit a quarterly report on the implementation of environmental conditions included in the environmental permit in issuing body.

      Footnote. Article 73, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its official publication); No. 156-VI of 24.05.2018 (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 74. Terms of consideration and issuance of permits for emissions into the environment

      A footnote. Title of Article 74 as amended by Law No. 156-VI of 24.05.2018 (to be effective ten calendar days after the day of its first official publication).
      1. excluded by the Law of the RK dated 24.05.2018 № 156-VI (to be put into effect upon expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

      2. The issuing authority considers the application for its completeness for facilities of I, II and III categories of economic and other activities within five working days from the date of registration of the application.

      Within the established deadline, the application is accepted for consideration or rejected due to the lack of submitted documents.

      In case of rejection of the application, the refusal shall be sent to the natural user with a reasoned justification of the reasons for rejection.

      3. Accepted applications shall be considered by the authority issuing the permit for facilities:

      1) Category I of economic and other activities - within no more than fifteen business days from the date of registration of the application;

      2) II and III categories of economic and other activities - within no more than ten working days from the date of registration of the application;

      3) IV categories of economic and other activities - within no more than five working days from the date of registration of the application.

      4. Based on the results of consideration, a permit for emissions into the environment or a reasoned refusal shall be issued.

      Footnote. Article 74 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); with changes introduced by the laws of the Republic of Kazakhstan dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 75. Grounds for the issuance of permits for emissions into the environment

      1. The permit for emissions into the environment shall be issued to the user of natural resources for the objects of categories I, II and III under the following conditions:

      1) necessary documents and materials in accordance with Article 72 of this Code have been submitted;

      2) the plan of measures on environment protection corresponds to ecological requirements and norms established by the ecological legislation of the Republic of Kazakhstan, and provides achievement of norms of emissions into environment for objects of Category I.

      2. The permit for emissions into the environment should be given to the user of natural resources for the object of category IV, if he/she has submitted necessary application and emissions standards into the environment.

      Footnote. Article 75 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); with the change introduced by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 76. Terms of validity of permits for emissions into the environment

      1. Permits for emissions into the environment shall be issued for a period prior to the change of the applied technologies and environmental conditions, specified in the current permit, but not more than ten years for the objects of categories I, II and III.

      2. The permit for emissions into the environment for the objects of category IV shall be issued on an indefinite basis, except for the cases of changes of the applied technologies and environmental conditions, specified in the current permit.

      Footnote. Article 76 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015).

Article 77. Refusal to issue, suspension, revocation, denial of permits for emissions environment

      Footnote. Title of Article 77, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 27.04.2012 No 15-V (shall be enforced after ten calendar days after its official publication.)

      1. The permitting authority on environmental emissions, refuse to issue a permit in the following cases:

      1) incomplete and unreliable materials submitted for approval;

      2) failure of the requested conditions of natural resource requirements specified in Article 73 of this Code;

      3) Non-compliance of the action plan on environmental protection with the environmental requirements and norms established by the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan, ensuring achievement of the standards of emissions into the environment.

      2. Disputes and disagreements in connection with the refusal to issue a permit for emissions into the environment are considered in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      3. The suspension of the permit for emissions into the environment shall be carried out in accordance with the Code of the Republic of Kazakhstan on Administrative Offences.

      If permission is granted by nature user several production objects, the permit shall be suspended for the project, for which a violation.

      4. The permit for emissions into the environment shall be cancelled by the issuing authority from the date of issuance of a new permit or on the basis of a written request of the nature user.

      5. Deprivation of a nature user of the permits for emissions into the environment shall be implemented through the courts.

      Footnote. Article 77 is in the wording of the Law dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); with amendments introduced by the Law of the RK dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication).

Article 78. Procedure for renewal of permits for emissions into the environment

      1. Reissuance of permits for emissions into the environment is carried out within fifteen calendar days in cases of change of name, reorganization of the natural resource user, as well as in case of change of the owner of the object(s) in respect of which such permits for emissions have been issued, provided that the reissuance will not result in an increase in the burden on the environment.

      2. Re-issuance of permits shall be subject to the following documents:

      1) the application for renewal of the permit;

      2) is excluded by the Law of the RK dated 27.12.2017 № 126-VI (entered into force six months after the day of its first official publication);
      3) is excluded by the Law of the RK from 27.12.2017 № 126-VI (entered into force six months after the date of its first official publication);
      4) Is excluded by Law of the Republic of Kazakhstan dated 19.03.2010 No 258-IV;

      5) copy of the document confirming the transfer of ownership of the object(s) of nature use in respect of which the re-issuable emission permit was issued.

      Footnote. Article 78 is in the wording of the Law dated 04.12.2008 N 97-IV (the order of enforcement, See Art. 2), as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 19.03.2010 No 258-IV; dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication), dated 24.12.2012 No 60-V (shall be enforced after ten calendar days after its official publication); dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 79. Integrated environmental permit

      1. Integrated environmental permit is a single document certifying the right to exercise a nature emission to the environment with the condition of implementation of best available technology and technical compliance of specific emission standards established by the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan.

      Integrated environmental permits are issued by the authorized body in the scope of environmental protection.

      2. The lists of the best available technologies for specific processes and industries shall be developed by the authorized body in the field of environmental protection with participation of the interested central executive bodies, other legal entities and approved by the authorized body in the field of environmental protection.

      The users of natural resources may also choose any of the recommended technologies, included into the handbooks of European Bureau for integrated control and prevention of environmental pollution.

      3. The list of types of industrial objects for which, it is possible to obtain integrated environmental permits instead of permits for emissions into the environment, and the procedure for their issuance shall be established by the authorized body in the field of environmental protection.

      4. Integrated environmental permit, in addition to the information specified in Article 70 of this Code, shall include:

      1) the conditions of the economic use of raw materials and energy;

      2) waste management system;

      3) actions and measures for the operation of the object in situations that are dangerous for the environment;

      4) The terms and conditions for the implementation of best available techniques.

      5. Integrated environmental authorization is valid until the change of technologies and the environmental conditions, specified in the permit.

      6. Suspension and withdrawal of action of integrated environmental permit are carried out in accordance with the Code of the Republic of Kazakhstan on Administrative Offences.

      Footnote. Article 79, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 04.12.2008 N 97-IV (the order of enforcement See Art. 2) dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after the first official publication ); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Chapter 9. ENVIRONMENTAL AUDIT

Article 80. Environmental audit

      1. An individual or legal entity is the audited subject that has concluded a contract with an environmental auditor or environmental audit organization for conducting of the environmental audit.

      2. The environmental audit shall be carried out by analyzing the statements of the audited entities on the environment impact.

      Emissions of greenhouse gases are not the subject of analysis in conducting of environmental audit.

      3. On conducting of environmental audit shall be carried out special research and measurement for the purpose of:

      1) control the submitted reports validation on the environment impact;

      2) the conformance evaluation of engineering and manufacturing process with environmental requirements;

      3) the conformance evaluation of industrial monitoring system and control of environmental requirements;

      4) assessment of the workers skills.

      4. The relationship between environmental auditors, environmental audit organizations and audited entity shall arise from the contract for the environmental audit in accordance with the civil legislation of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 80, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication.)

Article 81. Types of environmental audit and the basis for its conducting

      1. The types of environmental audit are mandatory audit and initiative audit.

      2.The basis for mandatory environmental audit of individuals and legal entities are:

      1) significant environmental damage, caused by economic and other activities of individuals and legal entities duly documented;

      2) reorganization of the legal entity- nature user which carries out environmentally hazardous economic and other activities, in the form of a merger, separation and isolation;

      3) bankruptcy of legal entities -nature users, exercising environmentally hazardous business and other activities.

      3. Initiative environmental audit shall be conducted on the initiative of the audited entity or its members, taking into account the specific objectives, the timing and amount of environmental audit under the contract to carry out an environmental audit between the initiator and the environmental auditor or environmental audit organization.

      4. Interested individual and (or) legal entities, insurance companies, investors, the authorized body in the scope of environment protection and other government bodies can act as the customers of the environmental audit.

Article 82. The conducting of environmental audit

      1. The environmental audit shall be conducted in accordance with the environmental auditing plan, which shall be prepared by auditor according to the requirements of paragraph 2 of this Article, and in agreement with the customer and the audited entity. The parties shall be governed by the standard form of environmental audit plan, approved by the Chamber of environmental auditors, which serves as guidelines on planning the environmental audit.

      2. The stages of the environmental audit shall be:

      1) the prior acquaintance with the audited subject;

      2) a plan development of the audit;

      3) collecting and filing of the information;

      4) inspection of the audited subject and conduct a survey of its employees;

      5) determination of the amount of technical studies;

      6) conducting of technical studies;

      7) identification of environmental risks;

      8) development of proposals to increase the level of environmental safety;

      9) preparation of the environmental audit report.

      3. The environmental auditor shall acquaint previously with the specifics of the audited subject to develop a plan for environmental audit.

      4. Collecting and filing of relevant information shall be carried out by the audited subject and other organizations. The structure of information shall include:

      1) the requirements of legislative acts on environmental matters, relating to the activities of the audited subject;

      2) the map of a location area and schematic map of the audited subject;

      3) the results of aerial photography in the case of its availability;

      4) the administrative structure of the audited subject management;

      5) the regulation on the protection of the environment on the audited subject, in the case of its existence;

      6) the environmental permit;

      7) the statements of the audited subject for the protection of the environment over the past five years;

      8) the reports on the implementation of self-control;

      9) the copies of the records of inspections by the authorized body in the scope of environment protection over the recent three years;

      10) the program of the audited subject in the scope of environment protection in the case of its existence;

      11) the plan of action for the prevention of accidents and mitigation of their consequences;

      12) the assess the impact of the audited subject on the environment with the enacted supplements;

      13) the report on the inventory of emissions, wastewaters for the current period;

      14) the draft standards for maximum permissible emissions and wastewaters, waste disposal, operating in the current period;

      15) the data about the environmental and economic aspects of the subject;

      16) the copies of previous environmental audit reports;

      17) the data of state environmental monitoring in the area of audited subject influence;

      18) information on citizens public associations addresses and on the activities of the audited subject.

      5. An inspection of the audited subject and conduct a survey of employees shall be carried out in order to assess compliance with the valid documentation of the audited subject, the qualification of specialists of the audited subject to develop proposals to improve the effectiveness of the audited entity.

      6. During the inspection shall be identified:

      1) the compliance of the audited subject to the layout and general description of the technology;

      2) the completeness of the sources of environmental impact in the documentation of the audited subject;

      3) the state of the territory of the possible impact of the audited subject;

      4) the circumstances of the possible presence of undocumented effects on the environment;

      5) the availability and completeness of accounting and other necessary documentation at production facilities;

      6) the compliance with the technical requirements for the protection of the environment during the operation of the facility;

      7) the compliance with the requirements of the jurisdiction of performing the manufacturing environmental control.

      7. During the survey of employees of the audited subject shall be identified:

      1) the level of training of employees on matters, essential to the protection of the environment;

      2) the information, needed to confirm the objectivity of record-keeping;

      3) information on cases of violations of the Laws and regulations on the protection of the environment and measures to prevent them;

      4) the probability of violations of environmental requirements in the future economic and other activities of the audited subject in contemplation;

      5) the existence of engineering initiatives to improve environment protection.

      8. Technical studies shall be carried out by environmental auditors and environmental auditing organizations in the case of:

      1) the need to confirm the reports for the industrial environmental control;

      2) identification of undocumented sources of environmental impact;

      3) the existence of the circumstances of the negative consequences of the audited subject to the environment and public health.

      9. If necessary, studies may include:

      1) measurements at the sources of emissions (wastewaters), a study of the wastewaters;

      2) measurements of pollution in the area of the potential impact of the audited subject;

      3) a study of vegetation, wildlife, ecosystems and human health in the area of the potential impact of the audited subject.

      10. Accredited laboratories shall be involved to determine the state of the environment to conduct special studies.

      11. The determining of environmental risk shall be carried out by the audited subject by means of:

      1) review of relevant documentation and reports to the observed current state;

      2) assessment of the possible effects of the audited subject to flora, fauna, ecosystems and public health, including the analysis of cases and deaths, caused by the breach of environmental quality;

      3) determining the likelihood of accidents or other deviations from the technological requirements for the audited subject, which could lead to negative consequences for the environment.

      12. A development of proposals to increase the level of environmental safety of the audited subject shall be based on the study of:

      1) the best available technologies, used for similar assets;

      2) possible measures to improve the system of environmental management;

      3) ways to improve self-monitoring;

      4) proposals to change the environmental standards and requirements.

Article 83. The decision to conduct a mandatory environmental audit

      1. The decision to conduct a mandatory environmental audit shall be made by the authorized body in the scope of environment protection, within a month of the establishment of the circumstances, provided for in paragraph 2 of Article 81 of this Code.

      2. The decision to conduct the mandatory audit shall be issued in the form of an opinion on mandatory environmental audit.

      3. A form of the opinion of the mandatory environmental audit shall be approved by the authorized body in the scope of environment protection.

      4. The opinion shall include:

      1) the name, first name or full name of the audited subject;

      2) the location of the audited subject;

      3) the nature of the possible risks to the environment, associated with the economic and other activities of the audited subject;

      4) the basis for the mandatory environmental audit;

      5) The deadline for submitting opinion on the mandatory environmental audit of the authorized body in the scope of environment protection.

      5. The opinion on the mandatory environmental audit shall be sent to the head of the audited subject.

Article 84. The mandatory environmental audit features

      1. The mandatory environmental audit shall be carried out in a period, not exceeding six months from the receipt by the audited subject the opinionon the mandatory environmental audit.

      2. An environmental auditor or environmental audit organization shall make acquaintance with the opinion on the mandatory environmental audit, the basis for the audit, environmental issues. specific to the audited subject, and other aspects to develop a conduct audit plan.

Article 85. Requirements to environmental audit reports

      1. An environmental audit report on the results of a mandatory environmental audit shall include:

      1) confirmation of the legitimacy of environmental auditors and environmental auditing organization;

      2) an overview of the audited subject;

      3) the basis for an environmental audit;

      4) a plan for environmental audit;

      5) a list and review of the collected information;

      6) the results of the inspection of the audited subject and the survey of its employees;

      7) the results of technical studies;

      8) environmental risk assessment (in quantitative and qualitative terms);

      9) a list of recommendations to improve the environmental safety;

      10) conclusions on the safety of the audited subject for environmental violations found, the reliability of documentation and reporting of environment protection.

      2. The form of proactive environmental audit report, established by the agreement to conduct environmental audit.

      3. Proactive environmental audit report is confidential. Only audited subject has a right to disclosure the information, contained in the report of proactive environmental audit.

Article 86. The order of consideration of the mandatory environmental audit report

      1. The environmental audit report on the results of a mandatory environmental audit shall be directed by an environmental auditor or environmental audit organization to the authority in the scope of environment protection and to the head of the audited subject at the same time.

      2. The results of the mandatory environmental audit, shall be used by the audited subject to take action to comply with the requirements of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan, reduce the negative effects of the environment and prevention of damage to the environment, to ensure the reliability of environmental reporting.

      3. The audited subject shall bring its paperwork right with the recommendations of the environmental audit, take other steps to comply with the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan and to inform the authorized body in the scope of environment protection in the case of revelation of reliability during the mandatory environmental audit in the environmental reporting of the audited subjects, not later than one month from the date of receipt of the environmental audit report.

      4. The authorized body in the scope of environment protection shall consider the environmental audit report on the results of a mandatory environmental audit within one month from the date of its receipt.

      5. The results of the mandatory environmental audit shall be used by the authorized body in the scope of environment protection to obtain reliable information about the audited subject compliance with environmental requirements and standards of environmental quality.

      6. The authorized body in the scope of environment protection upon review of the environmental audit report of mandatory environmental audit may:

      1) apply to the court to suspend the activities of the audited subject;

      2) amend the conditions of the environmental permit or apply to the authorized government bodies with a proposal to change the terms of agreements (contracts) for the use and removal of natural resources, permits for environmental emissions and other environmental permits;

      3) recommend amendments to the program of industrial ecological control.

      7. Disputes, arising from environmental audit report of the mandatory environmental audit shall be resolved in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 86, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 04.12.2008 No97-IV (the order of enforcement see item 2)

Article 87. An environmental auditor

      1. An environmental auditor is an individual, exercising an independent review of economic and other activities of the audited subjects, aimed at identifying, evaluating environmental risks and the development of recommendations to improve the environmental safety of their operations. Checking the economic and other activities of the audited subjects of Category I, in accordance with Article 40 of this Code shall be based on the license to perform work and services in the scope of environment protection.

      2. The environmental auditor may conduct environmental auditing as a sole proprietor or an employee of environmental audit organization.

      Footnote. Article 87 is in the wording of Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon expiry of six months after its first official publication).

Article 88. An environmental audit organization

      1. An environmental audit organization is a commercial organization, established in the legal form of a limited liability company, is exercising an independent review of economic and other activities of the audited subjects, aimed at the identification and assessment of the environmental safety of their operations. Checking the economic and other activities of the audited subjects of Category I, in accordance with Article 40 of this Code shall be based on the license to perform work and services in the scope of environment protection.

      2. Foreign environmental audit organizations may carry out an environmental audit activity in the Republic of Kazakhstan only in the formation of appropriate environmental audit of residents of the Republic of Kazakhstan.

      3. The number of environmental auditors as part of the environmental audit organization must be at least three people.

      Footnote. Article 88, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon expiry of six months after its first official publication).

Article 89. Chamber of environmental auditors

      1. A chamber of environmental auditors shall be created to protect the rights and legal representation of environmental auditors and environmental auditing organizations in the government bodies.

      The Chamber of environmental auditors is a non-profit, independent, professional and self-governing organization, acting on the basis of a charter, approved by the general meeting of its members, and funded by membership dues and other sources not prohibited by the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      2. The primary objectives of the Chamber of environmental auditors are:

      1) logistics, reference information and methodological support of environmental auditors;

      2) organization of professional monitoring for the environmental auditing implementation.

      3. The Chamber of environmental auditors shall regulate environmental auditors and environmental auditing organizations, develop on the basis of international practice standards for environmental audit in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      4. A membership of environmental auditing organizations in the Chamber of Environmental Auditors is mandatory. Environmental auditors shall be taken by members in the case of their environmental auditing as a sole entrepreneur.

      In the presence of license to perform work and services in the scope of environment protection in the admission to the Chamber of environmental auditors shall not be denied.

      5. An exclusion from the Chamber of environmental auditors shall be made in cases of:

      1) the denial or termination of the license to perform work and provide services in the scope of environment protection;

      2) gross or repeated violations of the environmental auditor or environmental audit Organization requirements and norms of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan;

      3) the developed impossibility by auditor or environmental audit organization of their professional capacity in consequence of insufficient qualifications;

      4) in other cases, provided by the founding documents of environmental auditors.

      6. An exclusion of environmental auditor or environmental audit organization on the basis, provided for by subparagraphs 2 and 3) of paragraph 5 of this Article shall entail the termination of the license to practice environmental auditing activity, carried out in court at the suit of the authorized body in the scope of the environment protection.

      Footnote. Article 89 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 90. Rights of environmental auditors and environmental audit organizations

      Environmental Auditors and environmental audit organizations shall have the right to:

      1) determine independently methods for conducting of the environmental audits;

      2) receive and verify the documentation, necessary for the fulfillment of the conditions of the contract on environmental audits;

      3) draw on a contractual basis to participate in the environmental auditing professionals, in addition to the persons, referred to in Article 92 of this code;

      4) refuse from conducting of the environmental audits or issuing an environmental audit report in the case of violation of those being audited, subject to terms and conditions of the agreement on environmental audits.

Article 91. Obligations of environmental auditors and environmental audit organizations

      Environmental Auditors and environmental auditing organizations shall:

      1) report about impossibility of the environmental audit conducting due to the circumstances, specified in Article 92 of this code;

      2) insure safety of documents, obtained from the audited subject, and written in the process of environmental audit conducting;

      3) report to the audited subject about identified as a result of non-conformity of documents of environmental auditing requirements, established by the legislation of the Republic of Kazakhstan;

      4) maintain confidentiality of environmental audit reports, as well as information, obtained in the environmental audit conducting and which are the subject of commercial or other secrets, protected by the Law;

      5) communicate to the authorized body in the scope of environment protection of the identified through mandatory environmental auditing violations of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan;

      6) carry out the other claims, arising out of contractual obligations to conduct environmental audits.

Article 92. The restriction of the right on conducting of the environmental audit

      The conducting of the environmental audit shall be prohibited by environmental audit organization or environmental Auditor if:

      1) customers, whose party, the creditor is the environmental auditor or environmental audit organization;

      2) performers, who are in employment or are in close family relations or associates of the audited subject, as well as shareholder (party), owning 10% or more per cent of the shares (or shares of participation in the authorized capital) of the audited subject;

      3) performers, who have personal property interests in audited subject;

      4) environmental audit organization or environmental auditor has financial obligations before the audited subject or from the audited subject before them, except for the obligations of the environmental audit.

Article 93. The rights and obligations of the audited subject

      1. The audited subject shall have the right to:

      1) make their own decision about the selecting of environmental auditor or environmental audit organization;

      2) receive from environmental auditor or environmental audit organization the whole schemer about the requirements of the legislation of the Republic of Kazakhstan, concerning the environmental audit conducting;

      3) look at legislative acts which are based on the environmental observations and opinions of the environmental auditor or environmental audit organization;

      4) receive recommendations from environmental auditor or environmental audit organization, information about detected incompliance of the environmental reports and other documents with the legislation of the Republic of Kazakhstan;

      5) refuse the services of the environmental auditor or environmental audit organization in the case of violation of the terms and conditions of the agreement on environmental audit conducting.

      2. The audited entity shall:

      1) introduce a mandatory environmental audit;

      2) create conditions for the environmental auditor or environmental audit organizations for punctual and quality environmental audit conducting;

      3) provide complete and accurate documentation, and other information, necessary for the environmental auditor or environmental audit organization to conduct an environmental audit, provide an explanation in writing or orally;

      4) provide reliable financial reports on the impact on the environment and other documents, necessary to conduct an environmental audit;

      5) not restrict the activities of the environmental auditor or environmental audit organizations, unless otherwise provided by the contract to conduct an environmental audit;

      6) send a written request on their behalf to the third party to obtain the necessary information as required an environmental auditor or environmental audit organization;

      7) ensure environmental auditors fees or environmental audit of the organization;

      8) perform other claims, arising from the obligations under the contract to conduct an environmental audit.

Article 94. Audit of Environmental Management Systems

      1. Audit of environmental management systems is initiative.

      2. According to the results of the audit of environmental management systems, individuals and legal entities may obtain a document, confirming the compliance of the implemented environmental management system with international standards in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of technical regulation.

      Footnote. Article 94 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.10.2015 № 376-V (shall be enforced from 01.01.2016).

Chapter 9-1. GOVERNMENT REGULATION IN THE REGION OF EMISSIONS AND ADSORBINGS OF GREENHOUSE GASES

      Footnote. The Code is supplemented by Chapter 9-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (the order of enforcement see Article 2).

Article 94-1. The basic provisions of the state regulation of emissions and adsorbings of greenhouse gases

      State regulation of emissions and adsorbings of greenhouse gases shall include:

      1) allocation of quotas for greenhouse gases emissions to the operators of installations;

      2) an establishment of market mechanisms to reduce emissions and adsorbings of greenhouse gases;

      3) administration of installations’ operators.

      Footnote. Article 94-1 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 94-2. Quotas for greenhouse gases emissions

      1. It shall be prohibited to operate the installation without obtaining quotas for greenhouse gases emissions by the installation operator, which emissions exceed the equivalent of twenty thousand tons of carbon dioxide per year, in the following regulated areas: oil and gas, electricity, mining, metallurgical, chemical, processing in the production of building materials: cement, lime, gypsum and brick.

      2. The quota for greenhouse gases emissions shall be credited to the account of the operator of the installation in the State register of carbon units in accordance with the amounts, specified in the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions within ten working days from the date of its entry into force.

      3. The installation operator before the 1st of April of the first year of the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions, approved for the relevant period, shall present a validated plan for monitoring greenhouse gases emissions and a verified installation passport to the authorized body in the field of environmental protection.

      In case of non-presenting the plan for monitoring greenhouse gases emissions and an installation passport within the time limit, specified in this paragraph, the installation operator's account shall be blocked before submission of the required documents.

      4. The installation operator shall be obliged to submit a verified report on the inventory of greenhouse gases for the previous year to the authorized body in the field of environmental protection or to fill in the electronic form of the report in the system of the State Cadastre of sources of emissions and absorptions of greenhouse gases in accordance with the State Cadastre of sources of emissions and absorptions of greenhouse gases.

      5. The installation operator shall be prohibited to exceed the quota for greenhouse gases emissions, established in the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions, approved for the relevant period, as well as received in cases, provided by paragraph 1 of Article 94-4 of this Code.

      The installation operator shall have the right to independently allocate the available quotas among its installations, included in the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions, approved for the relevant period.

      6. The installation operator shall have the right to sell or buy units of quotas, with the exception of quotas, issued in accordance with paragraph 1 of Article 94-4 of this Code.

      7. Control over compliance with paragraph 1 of this Article shall be carried out only with respect to installation, included in the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions, approved for the relevant period and installations of administrative subjects, which emissions during the period of the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions exceed equivalent to twenty thousand tons of carbon dioxide per year.

      8. Quotas for greenhouse gases emissions, issued for the period of the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions shall be subject to redemption in accordance with the Rules for issuance, change and redemption of quotas for greenhouse gases emissions.

      Footnote. Article 94-2 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (for the procedure of enforcement see Article 2).

Article 94-3. Certificate of greenhouse gas emissions

      Footnote. Article 94-3 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 94-4. Change in quotas for greenhouse gases emissions

      1. The installation operator in cases of increasing the capacity of the installation and (or) introducing a new stationary source of greenhouse gases emissions from the beginning of the year of development and the period of validity of the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions, approved for the relevant period, shall apply to the authorized body in the field of environmental protection to obtain additional amount of quotas for greenhouse gases emissions.

      2. In case of change of an installation operator, its name or organizational and legal form, the authorized body in the field of environmental protection shall notify the subordinated organization for regulation of greenhouse gases emissions of the authorized body in the field of environmental protection on making appropriate changes within five working days from the date of the applicant's application on the basis of supporting documents.

      The subordinated organization for regulation of greenhouse gases emissions of the authorized body in the field of environmental protection shall make appropriate changes within five working days.

      Obligations on greenhouse gases emission shall be transferred to the new installation operator.

      3. In case of liquidation of the installation operator, the unused amount of quotas for greenhouse gases emission shall be transferred to the reserve of the amount of quotas of the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions.

      4. The procedure for changing quotas for greenhouse gases emissions shall be determined by the Rules for issuance, change and redemption of quotas for greenhouse gases emissions.

      Footnote. Article 94-4 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced from 01.01.2018).

Article 94-5. National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions

      1. The National plan for allocation quotas for greenhouse gases emissions shall ensure compliance with obligations to reduce greenhouse gases emissions.

      The National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions shall be developed in accordance with the Rules for allocation of quotas for greenhouse gases emissions and formation of reserves of the established quantity and amount of quotas for the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions for the relevant period, determined by the authorized body in the field of environmental protection.

      2. The National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions shall establish the total amount of quotas for greenhouse gases emissions on regulated areas of activity and the list of installations with allocated amounts of quotas for greenhouse gases emissions.

      3. The National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions shall contain a reserve of quotas amount for:

      1) allocation of quotas for greenhouse gases emissions for new installations;

      2) issuance of additional quotas in cases, provided by paragraph 1 of Article 94-4 of this Code;

      3) allocation of quotas for greenhouse gases emissions for installations of administrative subjects, which operation during the period of the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions falls under the requirements of paragraph 1 of Article 94-2 of this Code;

      4) issuance of carbon units for domestic projects to reduce greenhouse gases emissions and (or) increase the absorption of greenhouse gases;

      5) sale of quotas on the terms of auction.

      4. The procedure for inclusion of installations in the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions and exclusion from it shall be carried out in accordance with the Rules for allocation of quotas for greenhouse gases emissions and formation of reserves of the established number and amount of quotas of the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions.

      5. The management of the reserve of quotas amount shall be carried out by the authorized body in the field of environmental protection.

      The reserve of quotas amount, specified in subparagraph 5) of paragraph 3 of this Article shall be transferred to the subordinated organization for regulation of greenhouse gases emissions of the authorized body in the field of environmental protection for organizing of sale.

      The funds from the sale of greenhouse gases quotas from the reserve shall come to the state budget.

      Footnote. Article 94-5 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.04.2017 № 56-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 94-6. Subjects of administration

      1. The subject of administration shall be an installation operator, which greenhouse gases emissions amount is from ten to twenty thousand tons of equivalent of carbon dioxide per year, in the following regulated areas: oil and gas, electric power, mining, metallurgical, chemical, manufacturing in terms of production of construction materials: cement, lime, gypsum and brick.

      2. The effect of Articles 94-2, 94-4 and 94-11 of this Code in terms of the procedures, carried out by the subjects of allocation of quotas for greenhouse gases emissions shall not be extended on the subjects of administration, except for the cases, provided for in paragraphs 3 and 4 of this Article.

      3. The subjects of administration before April 1st of current year shall submit a report on the inventory of greenhouse gases for the previous year to the authorized body in the field of environmental protection or fill in the electronic form of the report in the system of the State cadastre of sources of emissions and absorptions of greenhouse gases in accordance with the State cadastre of sources of emissions and absorptions of greenhouse gases.

      The reports on inventory of greenhouse gases of administrative subjects shall not be subjects to verification.

      4. Participation of subjects of administration in implementation of project mechanisms in the field of regulation of emissions and absorptions of greenhouse gases shall be carried out in accordance with the rules of implementation of project mechanisms in the field of regulation of emissions and absorptions of greenhouse gases.

      5. Installations of subjects of administration, which operation during the period of the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions is subject to the requirements of paragraph 1 of Article 94-2 of this Code, shall be subject to quoting in accordance with the Rules for issuance, change and redemption of quotas for greenhouse gases emissions.

      6. The authorized body in the field of environmental protection shall control the amount of greenhouse gases emissions of the subjects of administration.

      Footnote. Article 94-6 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 94-7. The market mechanism of reducing emissions and absorption of greenhouse gases

      1. The market mechanism of reducing emissions and absorption of greenhouse gases shall include:

      1) trading of units of quotas for greenhouse gases emissions, units of internal emissions reductions;

      2) trade of absorption units of greenhouse gases, units of certified emissions reduction, emissions reduction units;

      3) international trade of units of the established number between the countries, having restrictions and (or) reduce greenhouse gases emissions and their legal entities.

      2. Sale and purchase of carbon units shall be carried out by:

      installation operators;

      individuals and legal entities, involved in implementation of project mechanisms in the field of greenhouse gases emissions and absorptions;

      subordinated organization for regulation of greenhouse gases emissions of the authorized body in the field of environmental protection.

      3. The implementation of quota units, greenhouse gases absorption units, certified emissions reduction units, emissions reduction units, internal emissions reduction units shall be made on commodity exchanges in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      The installation operator shall have the right to realize quotas by direct sale (purchase) under a contract of sale at a price not lower than the level of the quoted quotation on the day of transaction.

      Within five working days from the date of transaction, the installation operator shall be obliged to provide information on the results of a direct sale-purchase of quotas to the authorized body in the field of environmental protection.

      Footnote. Article 94-7 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced from 01.01.2018).

Article 94-8. An independent provider of information

      The main task of independent information providers shall be to provide consulting services, as well as assistance to installation operators of greenhouse gases emissions management, including the implementation of project mechanisms in the field of regulation of greenhouse gases emissions and absorptions.

      Footnote. Article 94-8 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 94-9. Requirements for carbon units trade

      1. The carbon units, entered into the trading system of quotas for greenhouse gases emissions shall be traded on the domestic market in accordance with trading Rules of quotas for greenhouse gases emissions and carbon units.

      2. Units of certified reductions and emissions reduction units may be used for domestic and international trade and shall be provided by a transition from the state recording system of the established number to the recording system of other countries.

      3. The carbon unit shall be a commodity.

      4. Units of quotas within the limits of the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions, approved for the relevant period may be transferred from one reporting year to another.

      The unused amount of quota units shall not be transferred to the next National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions and shall be subject to return to the reserve of quotas amount of the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions.

      Footnote. Article 94-9 is in the wording of Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced from 01.01.2018).

Article 94-10. Internal projects on reduction of emissions and (or) increase of absorption of greenhouse gases

      1. Internal projects on reduction of greenhouse gases emissions and (or) increase the absorption of greenhouse gases shall be carried out by individuals and legal entities on the territory of the Republic of Kazakhstan.

      At the same time, internal projects on reduction of greenhouse gases emissions cannot be carried out in respect of installations, that fall under the requirements for quotas of greenhouse gases emissions.

      2. Internal projects on reduction of emissions and (or) increase the absorption of greenhouse gases may be implemented in the following areas of economy:

      1) mining and metallurgical (in terms of projects for utilization of coalmine methane);

      2) agriculture;

      3) housing and communal services;

      4) gardening of forest and steppe territories;

      5) prevention of land degradation;

      6) renewable energy sources;

      7) processing of municipal and industrial wastes;

      8) transport;

      9) energy-efficient construction;

      10) energy saving and energy efficiency increase.

      3. Rules for preparation of consideration and approval, accounting, reporting and monitoring of internal projects on reduction of greenhouse gases emissions shall be approved by the authorized body in the field of environmental protection.

      Footnote. Article 94-10 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 94-11. The procedure for monitoring emissions of greenhouse gases

      1. The installation operator shall develop a mandatory plan for monitoring greenhouse gases emissions of the quoted installation for the period of effect of the National plan for allocation of quotas for greenhouse gases emissions, approved for the relevant period.

      2. The greenhouse gases emissions monitoring plan shall be subject to validation.

      3. In the absence of an approved methodology for calculating greenhouse gases emissions, the installation operator shall have the right to develop its own methodology, which is subject to agreement with the authorized body in the field of environmental protection.

      Footnote. Article 94-11 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 94-12. Environmental (Green) Investments

      1. A reserve of units of the established number shall be formed from the part of the total amount of greenhouse gases emissions, the procedure for which formation of shall be established by the Government of the Republic of Kazakhstan.

      2. The reserve shall be transferred to the management of the organization under the jurisdiction of the authorized body in the scope of environment protection.

      3. Investment projects under environmental (green) investments shall be made in the amount of funds, received from the sale or use of assigned amount units from the reserve.

      Footnote. Article 94-12 as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015).

SECTION 3. ECONOMIC REGULATION OF ENVIRONMENT PROTECTION AND NATURAL MANAGEMENT
Chapter 10. ECONOMIC REGULATION MECHANISMS OF THE ENVIRONMENT PROTECTION AND NATURAL MANAGEMENT

Article 95. Types of economic regulation mechanisms of the environment protection and natural management

      The types of economic regulation mechanisms of the environment protection and natural management shall be:

      1) planning and financing for environment protection;

      2-1) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication);

      3) the fee for the use of certain types of natural resources;

      4) economic incentives for the protection of the environment;

      5) market-based mechanisms for managing emissions to the environment;

      5-1) market-based mechanisms to reduce emissions and adsorbings of greenhouse gases;

      6) environmental insurance;

      6-1) extended obligations of producers (importers);

      7) economic assessment of the damage, caused to the environment.

      Footnote. Article 95, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 17.11.2015 № 407-IV (shall be enforced from 01.01.2016); dated 28.04.2016 № 506-IV (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication).

Article 96. Arrangement on environment protection

      1. An arrangement on environment protection is a complex of technological, technical, institutional, social and economic measures, aimed at environment protection and improving its quality.

      2. The arrangement on environment protection shall include the following arrangement:

      1) focused on environmental safety;

      2) improving the state of the environmental components by improving the quality characteristics of the environment;

      3) instrumental to the stabilization and improvement of the ecological systems, conservation of biological diversity, sustainable use and restoration of natural resources;

      4) the warning and preventing damage to the environment and human health;

      4-1) focused on the safe management of hazardous chemicals, including persistent organic pollutants;

      5) improving techniques and technologies, aimed at the environment protection, environmental management and implementation of international standards for environmental management;

      6) developing self-monitoring;

      7) forming the information systems for the protection of the environment and instrumental to the provision of environmental information;

      8) instrumental to the extension of environmental awareness, environmental education and education for sustainable development;

      9) focused on reducing greenhouse gas emissions, and (or) increase the adsorbings of greenhouse gases.

      3. Among the activities for the protection of the environment can be classified as environmental investment projects, including actions, provided for in paragraph 2 of this Article.

      4. The typical list of actions to protect the environment shall be approved by the authorized body in the scope of environment protection.

      Footnote. Article 96, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication.)

Article 97. Arrangement financing on the environment protection

      The arrangement on protection of environment protection shall be carried out due to:

      1) the budget;

      2) the own funds of natural resources;

      3) other sources, not prohibited by the Laws of the Republic of Kazakhstan.

Article 98. Arrangement planning on the environment protection, financing due to the budget

      1. The arrangements on environment protection, financed from the budgets of different levels, determined in accordance with the guidelines, established by the state, industrial (sectoral) and regional programs, as well as the decisions of the President of the Republic of Kazakhstan and the Government of the Republic of Kazakhstan and local representative bodies.

      2. Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).
      3. Is excluded by the Law of the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

      4. Plans and development programs of the territories, strategic plans, local executive bodies of oblasts, cities of republican status, capital before their approval shall be agreed with the authorized body in the scope of environment protection in the order, specified by them.

      5. Local executive authorities of regions (cities of republican significance, the capital) shall develop and submit the investment environmental projects to the authorized authority in the field of environmental protection in accordance with the Budgetary Legislation of the Republic of Kazakhstan.

      6. Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).
      Footnote. Article 98, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 28.12.2018 No. 210-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 99. Arrangement planning on environment protection, financed due to own means of nature users.

      1. The arrangements on the environment protection, financed due to own means of nature user, shall be planned by the nature user himself.

      2. Excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).
      Footnote. Article 99 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); No. 156-VI dated 24.05.2018 (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 100. Action plan on environment protection, financed due to other sources, not prohibited by the Laws of the Republic of Kazakhstan

      Action plan on environment protection, financed due to other sources, shall be carried out according to the procedure, established by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

Article 101. Payment for emissions into the environment.

      1. Payment for emissions into the environment shall be established by the tax legislation of the Republic of Kazakhstan.

      2. Payment for emissions into the environment, shall be carried out by nature users within the standards, determined in the environmental permit, shall be charged in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      Payment for emissions into the environment from the implementation of projects (feasibility studies and design and estimate documentation) of construction and operation of facilities II, III and IV cateplatePayment for emissions into the environment from the implementation of projects (feasibility studies and design and estimate documentation) of construction and operation of facilities of II, III and IV categories is carried out on the basis of permits for emissions into the environment within the limits of emission standards defined in the conclusion of a comprehensive non-departmental examination of projects of natural resources and is levied in compliance with the procedure established by the tax legislation of the Republic of Kazakhstan.

      3. Method of fee calculating for emissions into the environment shall be approved by the authorized body in the scope of environment protection.

      4. Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 10.12.2008 No 101-IV (shall be enforced from 01.01.2009).

      5. The fulfillment of tax obligations on payments for emissions into the environment shall not confer immunity the nature user from indemnity, brought to the environment.

      Footnote. Article 101, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 10.12.2008 No 101-IV (shall be enforced from 01.01.2009); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 102. Obligatory payments to the budget for the use of individual types of natural resources

      Obligatory payments to the budget for the use of individual types of natural resources shall be established by the tax legislation of the Republic of Kazakhstan.

Article 103. Economic incentive of the environment protection

      (Footnote. Article 103 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 10.12.2008 No 101-IV (shall be enforced from 01.01.2009).

Article 104.Granting of a state guarantee on non-government loans

      The Government of the Republic of Kazakhstan may grant a state guarantee on non-government loans on the arrangement implementation on the environment protection in accordance with the budget legislation of the Republic of Kazakhstan.

Article 105. Market-based mechanisms for management of emissions into the environment

      1. In order to reduce emissions into the environment, the authorized body in the field of environmental protection may introduce market mechanisms by setting limits and quotas on emissions into the environment and approving the procedure for trading quotas and obligations to reduce emissions into the environment.

      2. The nature user has a right on annual quota of emissions into the environment in the case of the establishment of such quotas.

      Footnote. Article 105 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 106. Quota trading on the international level

      Footnote. Article 106 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication.)

Article 107. An environmental insurance

      1. The purpose of insurance is to compensate the damage to life, health or property of third parties and (or) the environment as a result of its accidental pollution.

      2. Mandatory environmental insurance shall be carried out in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan "on compulsory environmental insurance". Environmentally hazardous economic and other activities shall be determined by this Code and the authorized body in the field of environmental protection.

      3. Voluntary environmental insurance shall be carried out by individuals and legal entities by virtue of their expression of will. Types, conditions and procedure for voluntary environmental insurance shall be determined by agreements between insurers and insurants.

      Footnote. Article 107 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Chapter 11. ECONOMIC ASSESSMENT OF DAMAGE, CAUSED TO THE ENVIRONMENT

Article 108. The order of the economic assessment of damage, caused to the environment

      1. The economic assessment of the damage, caused to the environment - monetary value of the expenditure, required to restore the environment and consumer properties of natural resources.

      2. Officials of the authorized body in the scope of environment protection in a month's time from the date of establishment of the fact of damage to the environment shall collect and analyze the necessary materials and establish an economic assessment of the damage.

      3. Economic assessment of damage from air and water pollution, land resources in excess of the established standards, illegal use of subsoil, as well as from the disposal of production and consumption wastes, including radioactive wastes, in excess of the established standards shall be determined by direct or indirect methods in accordance with the rules, approved by the Government of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 108, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 29.12.2014 № 271-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 109. A direct method of the economic damage assessment

      1. The direct method of economic damage assessment is to determine the actual costs, required to restore the environment, filling degraded natural resources and the improvement of living organisms through the most effective engineering, organizational, technical and technological measures.

      2. Officials of the authorized body in the scope of environment protection in the first place shall consider the possibility of implementing measures to restore the environment the person, causing the damage to the environment.

      The corresponding obligations for implementation the measures to restore the environment are described in the letter of guarantee of the person, who caused damage to the environment, with concrete arrangement and deadlines for its implementation.

      3. The cost of measures to eliminate the consequences of the damage shall be determined by their market value.

      4. The officials of the authorized body in the scope of environment protection may involve independent experts on the economic assessment of damages by the direct method. Environmental auditors, experts of design, engineering and scientific organizations can act as experts.

      5. The obligation to pay for the independent experts shall be assigned on the person, who caused the damage to the environment.

Article 110. The indirect method of economic damage assessment

      1. The indirect method of economic damage assessment is used in cases, when the direct method of economic damage assessment cannot be applied.

      2. Economic damage assessment shall be determined by the types of impact on the environment by adding the damage for each ingredient by an indirect method.

SECTION 4. ENVIRONMENTAL CONTROL
Chapter 12. STATE CONTROL IN THE FIELD OF ENVIRONMENT PROTECTION, USE AND REPRODUCTION OFNATURAL RESOURCES

Article 111. Purpose and types of state control

      1. The purpose of state control in the scope of environment protection, reproduction and use of natural resources is to ensure environmental safety, saving natural resources and energy, sustainable use of biological resources, increase the competitiveness of its products.

      2. The following types of government control shall act in the scope of environment protection, reproduction and use of natural resources:

      1) environmental control;

      2) control over the use and protection of land;

      3) control of the use and protection of water resources;

      4) control in the study and use of mineral resources;

      5) control of the forest legislation of the Republic of Kazakhstan;

      6) control in the scope of protection, reproduction and use of wildlife;

      7) control in the scope of protected natural areas.

Article 112. Bodies, exercising state control in the scope of environment protection, protection, reproduction and use of natural resources

      Bodies, exercising state control in the scope of environment protection, protection, reproduction and use of natural resources are:

      1) the authorized body in the scope of environment protection;

      2) the authorized government body in the scope of use and protection of water resources;

      3) the central authorized body for land management;

      4) the authorized government body in the scope of forestry;

      5) the authorized government body in the scope of protection, reproduction and use of wildlife;

      6) the authorized government body in the scope of protected areas;

      7) an authorized state body for subsoil studies;

      8) an authorized state body in the field of civil protection;

      9) the state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population;

      10) the authorized government body in the scope of veterinary medicine;

      11)the authorized government body in the scope of protection and plant quarantine;

      12) the authorized government body in the scope of nuclear energy;

      13) traffic control authorities.

      Footnote. Article 112 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 17.01.2014 No 165-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 11.04.2014 № 189-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 113. The objects of state environmental control

      The state environmental control shall have the following objects:

      1) the formation of responsible attitude of nature users to the environment;

      2) prevention of violations of environmental Laws of the Republic of Kazakhstan.

Article 114. Directions of the state environmental control

      The state environmental control shall be carried out for:

      1) compliance with the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan;

      2) implementing of measures to eliminate the consequences of environmental pollution;

      3) Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 10.07.2012 No 36-V (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication);
      4) Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 10.07.2012 No 36-V (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication);
      5) shall be excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication);
      6) shall be excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon expiration of ten calendar days after the day of its first official publication);
      7) shall be excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon expiration of ten calendar days after the day of its first official publication);
      8) shall be excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon expiration of ten calendar days after the day of its first official publication);

      9) bringing the lands released in the process of completion of operations on subsoil use or other disturbing processes and works into a condition suitable for their further use in accordance with the requirements of the land legislation of the Republic of Kazakhstan;

      10) compliance with license and contract conditions, relating to the protection of the environment;

      11) preservation of subsoil from pollution, watering and anthropogenic processes leading to damage of environmental objects;

      11-1) compliance with the right of state ownership of subsoil;

      12) preservation of a subsoil plot and subsoil use objects, liquidation of consequences of subsoil use operations;

      13) compliance with environmental standards and rules for the use of subsurface resources and processing of minerals;

      14) compliance with design decisions on environmental protection during the extraction and processing of minerals;

      15) the implementation of measures to prevent accidents or other hazards during subsoil use operations;

      16) disposal of hazardous substances, radioactive waste and discharge of waste water into the subsoil;

      17) shall be excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication);

      18) compliance with water quality standards;

      19) compliance with technical regulations, standards, regulations and other requirements of atmospheric air, including the issuance and operation of vehicles and other mobile equipment;

      20) compliance with the requirements for the protection of atmospheric air in the storage and incineration of wastes;

      20-1) compliance with the requirements for the implementation of greenhouse gas emissions;

      21) Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 10.07.2012 No 36-V (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication);
      22) shall be excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon upon expiration of ten calendar days after the day of its first official publication);

      23) compliance with the rules of use, storage, transportation, disposal, recycling or other treatment of radioactive and other hazardous materials in terms of environmental regulations to prevent pollution of the environment;

      24) shall be excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon expiration of ten calendar days after the day of its first official publication);

      25) compliance with the terms of natural resources, the establishment of environmental permits;

      26) compliance with established rules and regulations of accounting, recovery and disposal of waste production and consumption;

      27) compliance with environmental requirements for facilities with stationary sources of emissions and discharges of pollutants and placing production and consumption waste;

      28) shall be excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan from 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication);

      29) compliance with technical regulations of wastewater treatment systems;

      30) compliance with the rules and regulations of self-control;

      31) compliance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on mandatory environmental insurance;

      32) compliance with the qualification requirements and rules of the licensed activities in the scope of environment protection;

      33) compliance with the requirements of the mandatory environmental impact assessment and the implementation of its terms;

      34) compliance with the requirement that the mandatory environmental audit and the provision of reliable information on the protection of the environment;

      35) shall be excluded by the Law of the RK dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication);

      36) compliance with the rules of cross-border transport of hazardous waste;

      37) shall be excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon expiration of ten calendar days after the day of its first official publication);

      38) compliance with the requirements of data presentation on actually imported, exported and the implemented amount of ozone-depleting substances to the authorized body in the scope of environment protection;

      39) fulfillment by producers (importers) of the requirements on payment of fees for organizing collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes;

      40) fulfillment by the operator of the extended obligations of the producers (importers) of the requirements, determined by this Code.

      Footnote. Article 114, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 23.06.2009 No 164-IV (the order of enforcement See Art. 2) dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication), dated 10.07.2012 No 36-V (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 21.06.2013 No 107-V (shall be enforced upon expiry of thirty calendar days after its first official publication); dated 29.12.2014 № 271-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 17.11.2015 № 407-V (shall be enforced from 01.01.2016); dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon expiration of six months after the date of its first official publication); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon expiration of ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 115. The organization of state environmental control

      1. The state environmental control shall be carried out by means of:

      1) analysis of statistical information on accounting emissions into the environment and natural resources, as well as data on environment protection of natural resources;

      2) organizing and conducting of inspections for compliance with and enforcement of environmental legislation of natural resources of the Republic of Kazakhstan;

      2-1) organization and implementation of preventive control in accordance with the Entrepreneurial Code of the Republic of Kazakhstan and this Code;

      3) the use of legal instruments to ensure compliance with the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan.

      2. State environmental control shall include a range of measures, particularly:

      1) the determination of control priorities;

      2) the use of existing monitoring tools;

      3) the development and implementation of future plans of action, specific activities and the necessary human and material resources, as well as qualitative and quantitative indicators;

      4) carrying out inspections and preventive control;

      5) shall be excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced ten calendar days after the day of its first official publication);

      6) the collection, analysis and use of analytical control, and other information, necessary for the implementation of state environmental control;

      7) accounting, documenting and analysis of the future, and annual operational plans of subdivisions of the state environmental control;

      8) provision of transparency and accountability of the state environmental control units.

      Footnote. Article 115, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 19.03.2010 No 258-IV; dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 116. Officials, realizing state environmental control

      1. The officials, exercising the state environmental control shall be:

      Chief State Environmental Inspector of the Republic of Kazakhstan;

      Deputy Chief State Environmental Inspector of the Republic of Kazakhstan;

      Senior state environmental inspectors of the Republic of Kazakhstan;

      State environmental inspectors of the Republic of Kazakhstan;

      Chief state environmental inspectors of regions, cities of republican status, capital;

      Senior state environmental inspectors of regions, cities of republican status, capital;

      State environmental inspectors of regions, cities of republican status, capital.

      1-1. The officers, mentioned in paragraph 1 of this Article shall be appointed by the authorized body in the scope of environment protection.

      Order of reference of government employees of state environmental control units of the authorized body in the scope of environment protection to the officials, mentioned in paragraph 1 of this Article shall be determined by the authorized body in the scope of environment protection.

      2. State environmental inspectors shall be provided in the prescribed manner with uniforms (without shoulder straps), service certificates or identification cards, badges, stamps and seals of the established form.

      The list of positions of officials entitled to wear uniforms (without shoulder straps), samples of uniforms (without shoulder straps), the procedure for wearing shall be determined by the authorized authority in the field of environmental protection.

      3. No interference in the activities of official, exercising state ecological control.

      4. Individuals, who impede the implementation of state environmental control, applying the threat of violence or acts of violence against the officials, exercising the state environmental control, shall account according to the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      5. Decisions of state environmental inspectors, adopted within their powers shall be mandatory for execution by all individuals and legal entities and may be appealed to an official of a higher state body, exercising state environmental control and to the court.

      6. Chief State Environmental Inspector of the Republic of Kazakhstan, the main state environmental inspectors of regions, cities of republican status, capital shall have forms of documents with the State Emblem of the Republic of Kazakhstan and its name.

      Footnote. Article 116, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 06.01.2011 No 379-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication), dated 10.01.2011 No 383-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication), dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its official publication); dated 31.10.2015 № 378-IV (shall be enforced from 01.01.2016); dated 26.11.2019 No. 273-VI (shall be enforced upon expiry of six months after the day of its first official publication).

Article 117. Rights of officials, exercising state environmental control

      1. Officials, exercising state environmental control shall have the right to:

      1) interact with the nature users, individuals and voluntary associations;

      2) have free access to audited organizations, including military and defense, in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan;

      3) enter the territory of individuals and entities with measuring and sampling equipment and, if necessary, make the necessary measurements, take samples (including samples of goods and materials) and analyze them with the assistance of professionals and members of the public;

      4) request and receive documents, test results and other materials, necessary for the implementation of state environmental control;

      5) in an order established by the legislation of the Republic of Kazakhstan, to make proposals on suspension or deprivation of ecological and other permissions to use natural resources in cases of violation of ecological norms and requirements, conditions of natural resources use provided by ecological or other permission, causing especially large damage to the environment and (or) public health;

      6) make regulations to individuals and legal entities to eliminate violations of environmental Laws of the Republic of Kazakhstan;

      7) bring cases before a court about the restriction, suspension and prohibition of economic and other activities, carried out in violation of the Laws of the Republic of Kazakhstan;

      8) consider cases on administrative violations in the scope of environment protection, refer materials to the appropriate agencies about bringing persons to administrative or criminal liability;

      9) determine or take part in determining the extent of damage, caused to the environment as a result of violations of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan, make provisions for damages and bring cases before a court;

      10) apply to the prosecutor’s office and Law enforcement agencies for the provision of assistance to prevent or stop Law breakers of the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan;

      11) shall be excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the xpiration of six months after the date of its first official publication).

      2. Officials, exercising state environmental control, in the cases, provided by the legislation of the Republic of Kazakhstan have a right to keep, carry and use special tools (specialized communications equipment, photos, video equipment, measurement).

      Footnote. Article 117, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 10.01.2011 No 383-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication), dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication).

Article 118. Obligations of officials, exercising state environmental control

      Officials, exercising state environmental control must:

      1) monitor compliance with the requirements of the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan;

      2) comply with the requirements of the legislation of the Republic of Kazakhstan;

      3) inform Law enforcement authorities of any violations of the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan, which contain signs of a penal offense;

      4) work with other government bodies, as well as individual and (or) legal entities on the enforcement of the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan;

      5) to maintain confidentiality of information received as a result of state environmental control;

      6) observe the rules of professional ethics.

      Footnote. Article 118 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 No. 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Chapter 13. FORMS OF STATE ENVIRONMENTAL CONTROL

      A footnote. Title of Chapter 13 in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforce upon theexpiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 119. Forms of state environmental control

      1. State environmental control is carried out in the form of inspection and preventive control with visiting the subject (object) of control in accordance with the Entrepreneurial Code of the Republic of Kazakhstan, as well as in the form of preventive control without visiting the subject (object) of control in accordance with the Entrepreneurial Code of the Republic of Kazakhstan and this Code.

      2. Preventive control with visiting the subject (object) of control shall not be carried out at the facilities of natural resources users who have introduced an automated system of monitoring of emissions into the environment.

      Footnote. Article 119 of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 No. 156-VI (shall be enforced upon expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 120. Periodicity and time schedule of inspector’s environmental audits

      Footnote. Article 120 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 17.07.2009 N 188-IV (the order of enforcement see Article 2).

Article 121. The order of inspector’s environmental audits

      Footnote. Article 121 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 17.07.2009 N 188-IV (the order of enforcement see Article 2).

Article 122. Access of state environmental inspectors to the territory or the premise for conducting of inspector’s environmental audit

      Footnote. Article 122 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 17.07.2009 N 188-IV (the order of enforcement see Article 2).

Article 123. The results of the inspector’s environmental audit

      Footnote. Article 123 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 17.07.2009 No 188-IV (the order of enforcement see Article 2).

Article 124. Procedure for formalizing the results of inspector’s environmental audits

      Footnote. Article 124 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 17.07.2009 No 188-IV (the order of enforcement see Article 2).

Article 125. Procedure for preventive control without visiting the subject (object) of control

      1. Preventive control without visiting the subject (object) of control is carried out by the authorized body in the field of environmental protection in respect of nature users who have implemented an automated system of monitoring of emissions into the environment by analyzing data obtained from the automated system of monitoring of emissions into the environment.

      2. The objectives of preventive control without visiting the subject (object) of control are the timely suppression and prevention of violations, granting the right to control subjects to independently eliminate violations identified by the authorized body in the field of environmental protection based on the results of preventive control without visiting the subject (object) of control, and reducing the administrative burden on them.

      3. In case of revealing of infringements by results of the preventive control without visiting in actions (inaction) of the control subject officials of the authorized body in the field of environmental protection, carrying out the state ecological control, the information letter within ten working days from the date of revealing of infringements is issued and directed to the control subject.

      4. The information letter shall be handed over to the control subject in the way confirming the facts of sending and receiving.

      An information letter sent by one of the following methods shall be deemed to have been delivered in the following cases:

      1) On purpose - from the date of marking the receipt in the information letter;

      2) by courier or postal service;

      3) electronically - from the date of sending to the e-mail address of the control subject specified in the letter upon request of the authorized body in the field of environmental protection.

      5. The subject of the control who has received the information letter on elimination of the infringements revealed by results of the preventive control without visiting of the subject (object) of the control, is obliged within ten working days from the day following day of its delivery, to present in the authorised body in the field of preservation of the environment the plan of actions on elimination of the revealed infringements with instructions of concrete terms of their elimination.

      In case of disagreement with the infringements specified in the information letter, the control subject has the right to direct to the authorised body in the field of preservation of the environment, directed the information letter, the objection within five working days from the date following day of delivery of the information letter.

      6. Non-correction in the established term of the infringements revealed by results of the preventive control without visiting of the subject (object) of the control, and it is equal not representation in time of the plan of actions on elimination of infringements entail appointment of the preventive control with visiting of the subject (object) of the control by means of inclusion in the half-yearly list of carrying out of the preventive control with visiting of the subject (object) of the control.

      7. Preventive control without visiting the subject (object) of control is carried out not more often than once a quarter.

      Footnote. Article 125 of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 No. 156-VI (shall be enforced upon expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 126. The procedure for appealing decisions, actions (inaction) of officials, exercising state environmental control

      Decisions, actions (inaction) of officials, exercising state environmental control may be appealed to a higher state body and (or) an official, and to the court in the manner, prescribed by legislative acts of the Republic of Kazakhstan.

      The application for decisions, actions (inaction) of officials, exercising state environmental control shall be submitted to the court after their appeal to a higher state body or official.

      Footnote. Article 126 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 31.10.2015 № 378-V (shall be enforced from 01.01.2016).

Article 126-1. Procedure for consideration of an appeal by the appeals commission

      1. A natural user shall have the right to submit an application for consideration of the complaint against the act on the results of the inspection to the Appellate Commission.

      The Appeals Commission must include representatives of the authorized body in the field of environmental protection, the National Chamber of Entrepreneurs of the Republic of Kazakhstan.

      2. The appeal against the act on the results of the inspection of the authorized body in the field of environmental protection is considered by the Appeals Commission within the scope of the issues being appealed.

      3. Complaint on the act on the results of the inspection shall be submitted in writing in accordance with the procedure and within the terms stipulated by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      4. The decision of the Appeals Commission shall be of a recommendatory nature.

      5. The Appeals Commission shall annually generalize the results of consideration of complaints on the results of inspections and develop recommendations for improvement of the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      6. The appeal of a user of natural resources to the court in the manner prescribed by the laws of the Republic of Kazakhstan suspends consideration of the appeal against the act on the results of the inspection by the Appeals Commission until the court makes its decision.

      Footnote. Chapter 13 was supplemented by Article 126-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 No. 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 126-2. Ensuring confidentiality of information in the consideration of the complaint by the appeals commission

      Information constituting commercial and other secrets protected by law, as well as confidential information shall be provided to the members of the Appeals Commission when considering a complaint about the results of inspections conducted by the authorized body in the field of environmental protection, in accordance with the procedure determined by the authorized body in the field of environmental protection, without obtaining written permission of the person who filed the complaint.

      The above information shall not be disclosed by members of the Appeals Commission.

      Footnote. Chapter 13 was supplemented by Article 126-2 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 127. Ensuring confidentiality of information during state environmental control

      A footnote. Title of Article 127 as amended by Law No. 156-VI of 24.05.2018 (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

      1. Confidential information, relating to a nature user, cannot be given to another person without the written permission of the nature user. Confidentiality of information shall be determined by legislative acts of the Republic of Kazakhstan and international treaties.

      2. The State Environmental Inspector is obliged not to disclose information constituting state secrets, commercial and other secrets protected by law, as well as confidential information received by him based on the results of state environmental control, except for the transfer of confidential information, as provided for by legislative acts of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 127 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan No. 156-VI dated 24.05.2018 (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Chapter 14. INDUSTRIAL ENVIRONMENTAL CONTROL

Article 128. The assignment and purposes of the industrial environmental control

      1. Individuals and legal entities, engaged in special nature, are obliged to carry out industrial environmental control.

      2. The purposes of industrial environmental control are:

      1) obtaining of information for decision-making on environmental policy of the nature user, quality targets and environmental management instruments of industrial processes, potentially affecting the environment;

      2) ensuring compliance with the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan;

      3) minimizing the impact of industrial processes of a nature user on the environment and human health;

      4) efficient use of natural resources and energy;

      5) operational proactive response to emergency situations;

      6) the formation of a higher level of environmental awareness and responsibility of leaders and workers of nature users;

      7) public information about the environmental performance of businesses and the public health risks;

      8) increasing the level of compliance with the environmental requirements;

      9) increasing the occupational and environmental effectiveness of the system of environmental management;

      10) integration of environmental risks of investing and credit activities.

Article 129. The order of conducting the environmental control

      1. Industrial environmental control shall be carried out by nature-user on the basis of the program of industrial environmental control, developed by nature user.

      2. A mandatory list of parameters, monitored in the process of industrial environmental control, the criteria for determining its frequency, duration, and frequency of measurement, used tools or computational methods shall be established in the program of industrial environmental control.

      3. Environmental assessment of the efficiency of the industrial process in the framework of industrial environmental control shall be carried out on the basis of measurements, and (or) on the basis of calculations of the level of emissions into the environment, harmful production factors, as well as the actual consumption of natural, energy and other resources.

      Footnote. Article 129, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon expiry of six months after its first official publication).

Article 130. The rights and obligations of a nature user on conducting of industrial environmental control

      1. On conducting of industrial environmental control the nature user has a right to:

      1) carry out the industrial environmental control in the volume, minimally necessary to monitor compliance with the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan;

      2) develop a program of industrial environmental control in accordance with the accepted requirements, taking into account their technical and financial possibilities;

      3) determine the organizational structure of industrial environmental control service and the staff responsibility for its conducting;

      4) carry out advanced industrial environmental control on a voluntary basis;

      5) to establish an automated system of monitoring of emissions into the environment on the sources of pollution in accordance with the procedure of automated monitoring of emissions into the environment during the production environmental control and requirements to reporting on the results of production environmental control.

      2. On conducting of industrial environmental control the nature user must:

      1) develop a program of industrial environmental control;

      2) implement the requirements of the industrial environmental control program and document the results;

      3) follow the procedural requirements and ensure the quality of the data;

      4) systematically evaluate the results of industrial environmental control and take

      the necessary measures on removal of the identified inconformity with the requirements of the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan;

      5) submit reports in the established order on the results of industrial environmental control to the authorized body in the scope of environment protection;

      6) within three working days, notify the authorized body in the field of environmental protection about violations of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan, established in the process of industrial environmental control;

      7) comply the prevention of accidents;

      8) provide access of the state environmental inspectors to the initial information for confirming the quality and objectivity of conducted environmental control;

      9) ensure public access to programs of industrial environmental control and reporting data on industrial environmental control;

      10) provide documentation of test results and other materials of industrial environmental control, necessary for the implementation of state environmental control on the request of state environmental inspectors.

      Footnote. Article 130, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon expiry of six months after its first official publication); dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); No. 156-VI dated 24.05.2018 (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 131. Requirements for the development of the industrial environmental audit program

      1. The program of the industrial environmental control shall be developed by nature user.

      2. The program of the industrial environmental control must contain the following information:

      1) compulsory list of parameters, monitored during industrial audit;

      2) the period, the duration and frequency of the industrial environmental control and measurement;

      3) information about the methods of the industrial environmental audit;

      4) the sampling point and the measurement location;

      5) the methods and frequency of accounting, analysis and reporting;

      6) a schedule of internal checks and procedures to eliminate violations of the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan, including internal tools of responding on its non-compliance;

      7) mechanisms of instrumental measurements quality assurance;

      8) the report of actions in emergency situations;

      9) organizational and functional structure of the internal responsibility for the industrial environmental control conducting;

      10) other information, reflecting the issues of organization and industrial environmental control conducting.

Article 132. Types and organization of operational monitoring

      1. An operational monitoring is an element of industrial environmental audit, performed for obtaining objective data with the specified intervals.

      2. An operational monitoring is performed in the framework of the industrial environmental control conducting, the monitoring of emissions into the environment and impact monitoring.

      3. An operational monitoring (monitoring of the industrial process) shall involve monitoring of technical process parameters in order to confirm that the performance indicator of a nature user are in the range that is considered appropriate for its proper project exploitation and compliance of process procedure conditions of this production. The content of operational monitoring shall be determined by the nature user.

      4. Monitoring of emissions into the environment is the observation of the quantity, quality of emissions and their changes, or observation by means of an automated system for monitoring emissions into the environment.

      5. The conducting of impact monitoring shall be included in the program of industrial environmental control in those cases, where it is necessary to monitor compliance with the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan and environmental quality standards.

      6. The impact monitoring is mandatory in the following cases:

      1) when the activities of a nature user affects sensitive ecosystems and the health of the population;

      2) on the stage of the placement into service of production facilities;

      3) after the accidental emissions to the environment.

      7. The impact monitoring can be carried out by the nature user individually and jointly with other nature users in coordination with the authorized body in the scope of environment protection.

      8. Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon the expiry of six months after its first official publication).

      9. Production environmental monitoring is carried out by production or independent laboratories accredited in accordance with the procedure established by the Law of the Republic of Kazakhstan "On accreditation in the field of conformity assessment".

      10. The data of operational monitoring are used for environment appraisal of the environment condition in the framework of the Unified state monitoring system of environment and natural resources.

      Footnote. Article 132, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon the expiry of six months after its first official publication); dated 29.10.2015 № 376-V (shall be enforced from 01.01.2016); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication); from dated 05.10.2018 № 184-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication).

Article 133. Accounting and reporting on the industrial environmental audit

      A nature user shall keep an internal accounting, form and submit periodic reports on the results of industrial environmental control in accordance with the requirements, established by the authorized body in the scope of the environment protection.

Article 134.An organization of internal audits by the nature user

      1. The nature user shall take measures on regular internal audits of compliance with the environment legislation of the Republic of Kazakhstan and the comparison of results of industrial environmental control with the environmental conditions and other permits.

      2. Internal audits shall be carried out by employee (employees), whose work duties include functions on issues of the environment protection and the implementation of industrial environment audit.

      3. In the course of internal audits shall be monitored:

      1) realization of the arrangements under the program of the industrial environmental control;

      2) following industrial regulations and rules, related to the environment protection;

      3) fulfillment of conditions of environmental and other permits;

      4) the correctness of accounting and reporting of the industrial environmental control results;

      5) other information, reflecting the organization and industrial environmental control conducting.

      4. The employee (employees) performing an internal audit shall:

      1) consider report of the previous internal audit;

      2) examine each object, which performs emissions into the environment;

      3) prepare a written report to the head, if necessary, including the requirement on conducting of the remedial actions on correction of discrepancies, identified during the audit, the timing and order of its elimination.

Chapter 15.PUBLIC ECOLOGICAL CONTROL

Article 135. Purposes and procedure of public ecological control

      1. Public ecological control shall be carried out in order to attract the public to the environmental problems of the state.

      2. The procedure of the public ecological control shall be determined by public associations in accordance with their charters.

Article 136. Informational and other interaction

      1. Individuals and legal entities shall have access to information about the work of government bodies, exercising state control in the scope of environment protection, protection, reproduction and use of natural resources and about its results.

      2. State bodies, exercising state control in the scope of environment protection, conservation, reproduction and use of natural resources, shall provide the publication of the results of the individual audits and annual reporting.

      3. The authorized body in the scope of the environment protection for collaboration and interaction shall make a list of public associations, whose charts include functions of public ecological control.

      4. State bodies can attract individuals and entities on a voluntary basis, to work on the identification of violations of environmental Laws of the Republic of Kazakhstan.

SECTION 5. ENVIRONMENTAL MONITORING AND CADASTERS
Chapter 16. MONITORING OF ENVIRONMENT AND NATURAL RESOURCES

Article 137. State environmental monitoring

      1. State environmental monitoring (monitoring of the environment and natural resources) - a comprehensive system of observations of the state of the environment, natural resources, including the use of remote sensing data of the Earth from space, in order to assess, predict and control changes in their state under the influence of natural and anthropogenic factors.

      2. Objects of the state environmental monitoring are open air, soil, surface and ground water, minerals, flora and fauna, as well as the climate and the ozone layer of the Earth, environmental systems, impacts of the environment on human health.

      Footnote. Article 137 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 490-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 138. Unified state monitoring system of the environment and natural resources and its targets

      1. Unified state monitoring system of environment and natural resources – a multi-purpose information system, which includes monitoring of the condition of the environment and natural resources, as well as an analysis of data on their actual condition for the adoption of administrative and economic decisions in order to ensure environmental safety, protection, reproduction and rational use of natural resources, as well as sanitary and epidemiological welfare of the population.

      2. Unified state monitoring system of the environment and natural resources shall be organized by the authorized body in the scope of environment protection together with the specially authorized government bodies.

      3. The principles of the Unified state monitoring system of the environment and natural resources are:

      1) operation on the basis of a single organizational, methodological, and metrological information approach;

      2) maximum use of possibilities of existing state and other monitoring systems.

      4. The Unified state system monitoring of the environment and natural resources shall have the following objectives:

      1) obtaining of reliable and comparable information on the environment state, biodiversity and ecosystems, sources of human impact, the environmental factors that affect the health of the population;

      2) evaluation and forecast of the environment state, the levels of human impact, indicators of the biosphere, the functional integrity of ecosystems;

      3) providing data for the analysis of the effectiveness of management decisions and the activities undertaken to ensure environmental safety.

      5. Unified state monitoring system of the environment and natural resources is formed on the basis of operating monitoring systems and subsystems in the Republic of Kazakhstan, covering environmental issues directly or indirectly, including the environment and public health.

      6. Specially authorized government bodies in accordance with their competence must carry out the study of natural objects, and organize types (sub) of monitoring.

Article 139. Unified Information System of the Unified State monitoring system of the environment and natural resources

      1. Information support of the Unified state monitoring system of the environment and natural resources is based on transmitted to the consolidated database of the results of state monitoring of the environment and natural resources, carried out by specially authorized government bodies, as well as industrial monitoring of natural resources, carried out in the framework of industrial environmental control.

      2. Software system should allow to carry out the accumulation, processing and storage of information on a single methodological basis, providing information sharing between the various levels, as well as the banks of the systems and subsystems of the Unified monitoring system of the environment and natural resources.

      3. Information sharing in the framework of a Unified state monitoring system of the environment and natural resources on a grant basis is in accordance with the lists, forms and timelines, approved by the authorized body in the scope of environment protection in coordination with the specially authorized government bodies that monitor the types of natural resources.

Article 140. The content of the Unified State Monitoring System of the environment and natural resources

      1. The content of the Unified state monitoring system of the environment and natural resources shall consist the following monitoring subsystems:

      1) monitoring of the environment state;

      2) monitoring of natural resources;

      3) special types of monitoring.

      2. In the process of functioning a subsystem of the Unified monitoring system of the environment and natural resources may include other types of monitoring.

Article 141. Environmental Monitoring

      1. Environmental monitoring shall include the following types:

      1) monitoring of open air state;

      2) monitoring of atmospherical condensations state;

      3) monitoring of the quality state of water resources;

      4) soil monitoring;

      5) meteorological monitoring;

      6) radiation monitoring;

      7) monitoring of transboundary pollution;

      8) background monitoring.

      2. Environmental monitoring shall be organized by the authorized body in the scope of the environment protection.

      3. Monitoring of ambient air condition - a system of observations of the state of air pollution in the areas of the Republic of Kazakhstan. The number of state observation stations and their placement in a particular locality determined by the authorized body in the scope of environmental protection within its jurisdiction, taking into account population size, the terrain, the actual level of contamination.

      4. Monitoring of precipitation condition - the observation system of the chemical composition of precipitation, which is a measure of air pollution, as well as monitoring the content of substances in the snowpack for assessment of regional air pollution in winter, and to identify the distribution range of pollutants from human settlements and industrial facilities.

      5. Monitoring of the quality condition of water resources - the observation system of the quality of surface water and groundwater.

      6. Soil monitoring - system of observations on anthropogenic pollution of soils in land settlements, irrigated areas and agricultural lands.

      7. Weather monitoring - a system of complex meteorological observations, including solar radiation, water balanced, ozonometric, upper-air, with the physical parameters of the atmosphere and land surface in order to ensure government bodies, individuals and legal entities by the information of weather, making short-term, long-term meteorological, agro-meteorological forecasts and warnings the possibility of occurrence of meteorological phenomena. On the basis of meteorological monitoring shall be carried out a monitoring of climate and the ozone layer.

      8. Radiation Monitoring – an observation system of anthropogenic and natural contamination of the environment and territory.

      9. Monitoring of transboundary pollution - an observation system, carried out in the framework of international co-operation with neighboring countries over the status of transboundary waters and transboundary air pollution, and the effectiveness of measures, taken to prevent, control and reduce transboundary impact on the environment.

      10. Baseline monitoring – an observation system the atmosphere and other media in their interactions with the biosphere on a specialized network of stations of integrated background environmental monitoring.

Article 142. Monitoring of natural resources

      1. Monitoring of natural resources shall include the following:

      1) monitoring of land;

      2) monitoring of water bodies and their use;

      3)monitoring of mineral resources;

      4) monitoring of protected areas;

      5)monitoring of mountain ecosystems and desertification;

      6) monitoring of forests;

      7) monitoring of wildlife;

      8) monitoring of the plant world.

      2. The monitoring of natural resource shall be carried out by specially authorized government bodies in accordance with the legislative acts of the Republic of Kazakhstan.

      3. Land monitoring shall be a system of basic (initial), operational, periodic observations of the qualitative and quantitative state of the land fund, including the use of remote sensing data of the Earth from space, carried out for the purpose of state control over the use and protection of lands, timely detection of ongoing changes, their assessment, forecast of further development and development of recommendations for the prevention and elimination of the consequences of negative processes.

      4. Monitoring of water bodies is a system of regular observations of hydrological, hydrogeological, hydrogeochemical, sanitary-chemical, microbiological, parasitological, radiological and toxicological indicators of their condition, collection, processing and transmission of the received information, including the use of remote sensing data of the Earth from space, in order to timely identify negative processes, evaluate and predict their development, work out recommendations for preventing harmful consequences and determining the degree of effectiveness of water management activities.

      5. Subsoil monitoring is a system for monitoring the state of subsurface resources, including the use of remote sensing data from space, to ensure the rational management of the state fund of subsurface resources and the timely identification of changes in subsurface resources, assessment, prevention and elimination of the consequences of negative processes. Subsoil monitoring data are summarized in a single cadastre of the state subsoil fund.

      6. Monitoring of specially protected natural areas – an observation system for the study of the natural course of natural processes and the impact of environmental change on ecological systems of specially protected areas. Monitoring data of protected areas shall be summarized in the State cadastre of protected areas.

      7. Monitoring of mountain ecosystems and desertification - monitoring over desertification and its consequences, and the state of mountain ecosystems.

      8. Forest monitoring is a system of observations, assessments and prediction of the state and dynamics of the forest fund, including the use of remote sensing data of the Earth from space for public administration in the field of protection, defense, use of forest fund and reproduction of forests, conservation of biological diversity and ecological functions of forests. Forest monitoring data shall be summarized in the State forestry cadastre.

      9. Monitoring of wildlife is a system of observation, assessment and prediction of the state and dynamics of wildlife for public administration in the scope of protection, reproduction and use of wildlife and biodiversity. These fauna monitoring shall be summarized in the State cadastre of wildlife.

      10. Monitoring of the plant world is a system of observation assessment of flora for the purpose of the study, protection, regeneration and sustainable use.

      Footnote. Article 142 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 490-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); No. 126-VI dated 27.12. 2017 (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication); dated 28.10.2019 No. 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 143. Special types of monitoring

      1. Special types of monitoring are:

      1) monitoring of military test sites;

      2) monitoring of "Baikonur" space-rocket complex;

      3) monitoring of greenhouse gases and ozone-depleting substances;

      4) sanitary and epidemiological monitoring;

      5) monitoring of the climate and the ozone layer of the Earth;

      6) monitoring of environmental emergency areas and environmental disasters;

      7) space monitoring

      2. Monitoring of military test sites – an observation system of pollution, caused by the test of military equipment, including missiles, nuclear explosions for peaceful purposes in the abandoned and active sites.

      3. Monitoring of the Baikonur space-rocket complex is an observations system of the state of the environment in areas, affected by the rocket and space activities of the Baikonur complex, which functioning organization shall be performed by the authorized body in the field of space activities.

      4. Monitoring of greenhouse gases and ozone-depleting substances - a system of observation and accounting of greenhouse gas emissions and consumption of ozone-depleting substances and their sources.

      5. Sanitary and epidemiological monitoring - a state system for observing the state of health of the population and environment, their analysis, assessment and forecast, as well as determining the causal relationships between the state of health of the population and impact of environmental factors. Monitoring shall be carried out by the state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population.

      6. Monitoring of climate and the ozone layer of the Earth – an observation of the dynamics of climate change and the ozone layer of the Earth, a comprehensive assessment and their condition forecasting.

      7. Monitoring of environmental emergency areas and environmental disasters – an observation system of the environment in the areas of environmental emergency zones and environmental disaster.

      8. Space monitoring – an observations system of the state of the environment, using remote sensing of the Earth from space, which functioning organization shall be performed by the authorized body in the field of space activities.

      9. Organization of special types of monitoring, specified in paragraphs 2, 4, 6 and 7 of this Article shall be carried out by the authorized body in the field of environmental protection.

      Footnote. Article 143 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 490-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 144. Levels and observation networks of the Unified State monitoring system of the environment and natural resources

      1. Recording of the Unified state monitoring system of the environment and natural resources shall be managed on three levels:

      1) local (industrial monitoring and monitoring of site-specific communities, ponds and rivers, protected areas);

      2) regional (monitoring within the administrative-territorial units, taking into account physical and geographical and economic characteristics of the regions, the availability of environmentally loaded areas and a complex of natural and anthropogenic factors that have an impact on the environment and use of natural resources);

      3) republican (monitoring, covering the entire territory of the Republic of Kazakhstan, with the release, if necessary, of large regions and individual objects of national importance).

      2. Monitoring of the state of the environment, as well as sampling for analysis within the framework of the Unified state system of monitoring of the environment and natural resources, shall be carried out at specially created points of state, territorial and private observation networks. The analysis of the content of pollutants in the selected samples shall be carried out by accredited analytical laboratories and (or) automatic observation points.

      3. Creating of observation networks in the framework of the Unified state monitoring system of the environment and natural resources is agreed with the authorized body in the scope of environment protection.

      Footnote. Article 144 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 145. Fundamentals of the Unified State monitoring system of the environment and natural resources

      The Unified state monitoring system of the environment and natural resource shall function on the basis of:

      1) the organization and conducting of research, methodological framework, necessary and sufficient for the functioning of the Unified state monitoring system of the environment and natural resources;

      2) the development and establishment of specifications that define the environment state, norms of human impact on it, environmental safety standards, which are the basis for work on the assessment and prediction of environmental conditions, the development and management decisions in environmental activities;

      3) the adoption and enforcement of regulatory legal acts, governing the requirements, rules and procedures, necessary for the creation and organization of the Unified state monitoring system of the environment and natural resources, departments and components;

      4) the organization of the development and implementation of guidance documents, that provide a comparable observations;

      5) the development of information system structures, database systems, classifiers, data dictionaries and standardized forms of documents;

      6) technical support;

      7) the organization of accreditation of analytical laboratories and other units that provide monitoring maintenance.

Article 145-1. Protection of state observation network

      1. A state observation network, including allotted for it land plots and water areas, as well as the property shall be applied only to state-owned property and protected by the state and is not subject of privatization.

      2. Organization of the activities of stationary and mobile observation points shall be carried out by National hydrometeorological service.

      Location (dislocation) of newly opened observation points shall be made by the decision of National hydrometeorological service in coordination with local executive bodies. Termination of the activities of these observation points shall be carried out by the decision of National hydrometeorological service.

      3. In order to obtain reliable information about the state of the environment and its pollution, protective zones shall be created around the stationary observation points, where the restrictions on economic activities shall be established. The regulation on stationary observation points shall be approved by the authorized body in the field of environmental protection.

      4. Easements can be established in the order, specified by the land legislation of the Republic of Kazakhstan on land plots, through which shall be carried out a passage or drive to the stationary points of observation within the national monitoring network.

      Footnote. The Code is supplemented by Article 145-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 145-2. An activity of national hydro meteorological services

      1. A national hydro meteorological services shall provide an environmental monitoring, meteorological and hydrological monitoring, using national monitoring network. The national hydro meteorological services shall be created and operated at the expense of budget funds.

      The activity of conducting meteorological and hydrological monitoring, and monitoring of the state of environment, carried out on the state observation network, belongs to the state monopoly and shall be carried out by the national hydrometeorological service - a republican state enterprise on the basis of the right of economic management, created by the decision of the Government of the Republic of Kazakhstan.

      Prices for goods (works, services) produced and (or) sold by a state monopoly entity shall be established by the authorized body in the field of environmental protection in agreement with antimonopoly body.

      2. Hydrometeorological activities shall be carried out in accordance with this Code, the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of technical regulation and the legislation of the Republic of Kazakhstan on ensuring the uniformity of measurements.

      3. National hydrometeorological service is a part of the unified state system of civil protection and shall conduct its activities in emergency situations in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on civil protection.

      4. The National hydro meteorological service shall provide information to the Armed Forces of the Republic of Kazakhstan in accordance with this Code and the Law of the Republic of Kazakhstan "On mobilization preparation and mobilization”.

      Footnote. The Code is supplemented by Article 145-2 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication), as amended by the Law dated 10.07.2012 No 34-V (shall be enforced from the day of its first official publication); dated 11.04.2014 № 189-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.10.2015 № 376-V (shall be enforced from 01.01.2016); dated 28.10.2019 No. 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 146. Financing of the Unified state monitoring system of the environment and natural resources

      1. The Unified state monitoring system of the environment and natural resources shall be financed at the expense of by the budget funds and other sources, not prohibited by the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      2. Financing of the United State monitoring system of the environment and natural resources shall be provided for:

      1) the establishment and maintenance of a republican-level monitoring;

      2) the creation of scientific and technical products for the operation and development of monitoring and its subsystems of the target monitoring programs across the republic (government and industry) target scientific and technical programs;

      3) the establishment and maintenance of a territorial level monitoring, the creation of scientific and technical products for the benefit of its development.

      Footnote. Article 146 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Chapter 17. STATE RECORDING OF CONTAMINATED AREAS OF THE ENVIRONMENT

Article 147. Recording objectives and principles of contaminated areas of the environment

      1. State recording of contaminated areas of the environment is a systematic identification and fixing of quantitative and qualitative indicators, characterized land plots and objects of the environment, contaminated with hazardous substances, including naturally occurring over standards, established in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      2. The data of state recording of contaminated areas of the environment shall characterize the degree of industrial and environmental safety for human life and health, study, use and reclamation.

      3. State recording of contaminated areas of the environment shall be carried out by the authorized body in the scope of the environment protection on the basis of data, provided by nature users and organizations that monitor the environment and natural resources on order of specially authorized government bodies.

Article 148. Order of Recording of contaminated areas of the environment and its registers

      1. State register of contaminated areas of the environment is a data bank that collects data on the types and origin of the contaminated areas, volumes and concentrations of pollutants on them, membership sites of pollution and measures for their elimination.

      2. State register of contaminated areas consists of the central and regional registries. The organization of the state register shall be carried out by the authorized body in the scope of environment protection.

      3. State register of contaminated areas shall be carried out at the expense of budget funds.

Chapter 18. STATE CADASTRES OF NATURAL RESOURCES

Article 149. Unified system of state cadasters of natural resources.

      1. Unified system of state cadasters of natural resources of the Republic of Kazakhstan (hereinafter - the Unified System of cadasters) shall be created and maintained as a cross-sectorial information system that integrates all types of state cadasters of natural resources of the Republic of Kazakhstan in order to provide a single national integrated recording and assessment of natural and economic potential of the Republic of Kazakhstan.

      2. The state cadasters of natural resources are systematized collection of information on the quantity and quality of natural resources in the order, prescribed by this Code and other legislative acts of the Republic of Kazakhstan.

      3.The subjects of Unified cadaster system is an integral part of the environment: land, water, forest, soil, minerals, flora and fauna in their interaction.

      4. The Unified cadaster system is the authorized body in the scope of environment protection together with the specially authorized government bodies that monitor the species of natural resources, on the basis of accounting data and the status of natural resources.

      5. The system of state cadaster of natural resources shall contain documentary information about his condition indicating the geographic location and legal form on each recording cadaster digitally.

      6. The main principles of the Unified System of cadasters are:

      1) unity of tooling method and provision of cadaster information;

      2) application of automated information and communication technologies;

      3) The objectivity of replenishment and renewal information.

      Footnote. Article 149 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.11.2015 № 419-V (shall be enforced from 01.01.2016).

Article 150. The structure and content of the Unified cadaster system

      The structure of the Unified cadaster system shall consist of the following objects of recording, which monitoring shall be carried out by the following specially authorized government bodies:

      1) on the state land cadaster – by the central authorized body in the scope of land management – in the republic totally and by its territorial bodies - within the administrative-territorial units;

      2) on the state water cadastre (surface and underground water sources, water resources use) - by authorized state bodies in the field of environmental protection, use and protection of the water fund, on study of subsoil resources - as a whole in the country, and their territorial bodies - within the river basins and administrative-territorial units;

      3) on the state forest cadaster – by the authorized government body in the scope of forestry – the republic totally and its territorial bodies - within the administrative-territorial units;

      4) according to the unified cadastre of the state fund of subsurface resources - by the authorized state body on studying subsurface resources as a whole in the republic, and by its territorial bodies - within the administrative-territorial units;

      5) on the state cadaster of protected areas – by the authorized government body in the scope of protected areas - the republic totally and its territorial bodies - within the administrative-territorial units;

      6) on the state cadaster of wildlife – by the authorized government body in the scope of protection, reproduction and use of wildlife - the republic totally and its territorial bodies - within the administrative-territorial units.

      Footnote. Article 150 with the change introduced by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication).

Article 151. Reporting of data

      1. The results of recording and registration of objects, obtained in the framework of natural resource cadaster, transmitted by specially authorized government bodies to the authorized body in the scope of environment protection without compensation.

      2. Data on the object, carried in the Unified cadaster system must include:

      1)record, passport of the object, approved by the specially authorized government bodies and statistical information;

      2) map document of the spatial position of objects and other data, necessary for a comprehensive area assessment.

      3. The authorized body in the scope of the environment protection must provide access to the information, contained in the cadaster, to the specially authorized government bodies, responsible for monitoring the species of natural resources.

      Footnote. Article 151, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 19.03.2010 No 258-IV.

Chapter 19. NATIONAL CADASTRE OF MANAGEMENT OF WASTE PRODUCT AND CONSUMPTION

Article 152. State cadaster of waste product and consumption

      1. State cadaster of waste product and consumption (hereinafter - the State cadaster of waste) is a systematic, based on geographic information systems, replenished and adjusted periodically set of uniform data for each object of waste disposal (including their spatial location), and the types of waste, its origin and physic-chemical properties (including the risk to people and the environment), the component composition, qualitative and quantitative, technical, hydrogeological and environmental conditions, storage, disposal and discharge, technology use and processing.

      2. All kinds of waste and objects of waste disposal shall be registered in the State waste inventory.

      The maintenance of the State cadastre of production and consumption wastes shall be carried out by the subordinated organization of the authorized body in the field of environmental protection.

      Footnote. Article 152 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication).

Article 153. Purpose and objectives of the State waste cadaster

      1. State waste cadaster shall be carried out in order to ensure government bodies, interested individuals and legal entities with information for the assessment, forecasting, development of technological, economic, legal and other solutions for environment protection and management of national integrated waste recording.

      2. The main target of the State waste cadaster is the ensuring of national, regional and sectoral information and expert systems and data banks of information on waste characteristics and technology of their processing.

Article 154. Keeping of the State waste cadaster

      1. The nature users shall submit to the authorized body in the scope of environment protection the following documentation:

      1)The passport of hazardous waste;

      2) a waste inventory report;

      3) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication);

      4) Cadastral file on the object of waste disposal, including:

      Decision of the local executive body of the region (the city of republican significance, the capital) to allocate the land plot for storage and disposal of waste;

      certificate on the establishment of the boundaries of the land plot and the issuance of the title document for the land plot, certified by local executive bodies of regions (cities of republican importance, the capital), districts (cities of regional importance), akims of cities of district importance, settlements, villages, rural districts within their competence at the location of the land plot;

      Feasibility study for the creation of waste disposal facilities;

      Positive conclusions of the state environmental and sanitary-epidemiological expertise on creation of waste disposal facilities

      1-1. The form of filling in the documents, specified in subparagraphs 1), 2) and 4) of paragraph 1 of this Article shall be approved by the authorized body in the field of environmental protection.

      2. The documentation, specified in subparagraph 2) of paragraph 1 of this Article shall be submitted annually as of January 1 to March 1 of the year following the reporting year on paper and (or) electronic carrier, by filling in the information system screen form and signing with an electronic digital signature of an official of the nature user, responsible for providing information.

      The documentation, specified in subparagraphs 1) and 4) of paragraph 1 of this Article shall be submitted on paper and (or) electronic carrier, by filling in the information system screen form and signing with an electronic digital signature of an official of the nature user, responsible for providing information, again in case of its change.

      Footnote. Article 154 as amended by the Constitutional Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 121-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication); dated 27.12.2017 No. 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication); dated 28.12.2018 No. 210-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 155. Information about the results of keeping the State waste cadaster

      1. An annual informative review shall be drawn up according to the results of keeping the State waste cadaster by the authorized body in the scope of environment protection.

      2. The state wastes cadastre shall be placed and updated in the information system, the Internet resource of the authorized body in the field of environmental protection.

      Footnote. Article 155 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication).

Chapter 20. NATIONAL INVENTORY OF HAZARDOUS SUBSTANCES DISPOSAL,RADIOACTIVE WASTE AND WASTE WATER INTO SUBSOIL

Article 156. State recording of burials of hazardous substances, radioactive waste and discharge of wastes into the subsoil

      1. Maintenance of the state cadastre of burial of harmful substances, radioactive waste and discharge of waste water into the subsurface (hereinafter - the state cadastre of burials) is mandatory for all objects of burial of harmful substances, radioactive waste, objects and places of discharge of waste water into the subsurface on the territory of the Republic of Kazakhstan.

      2. State cadaster of disposals shall organize the authorized body in the scope of environment protection in order to provide timely information, decision-making in the scope of environment protection, routine monitoring of burials of hazardous substances, radioactive waste and discharge of wastes into the subsoil.

      3. The data of the state cadastre of burials are entered into the unified cadastre of the state fund of subsurface resources and are an integral part of the state monitoring of subsurface resources.

      4. The objects of hazardous substances, radioactive waste and discharge of wastes into the subsoil shall be subject to the recording of state cadastre of burials.

      Footnote. Article 156 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan No. 126-VI dated 27.12.2017 (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication).

Article 157. The content of the State Cadaster of burials

      1. The State cadaster of burials shall contain information, describing the type and kind of buried materials and discharged water with their quantitative and qualitative indicators, mining, special geotechnical, hydrogeological and environmental conditions of burial and discharge, and shall include:

      1) a general description of objects of hazardous substances disposal, radioactive waste and points of discharge wastes: location, period of operation, maintenance costs, the availability and location of the observation network of environmental monitoring and monitoring of subsoil;

      2) the physical specification of hazardous substances disposal, radioactive waste and points of discharge wastes: characterization of insulation, type of rock, the depth and the effective capacity of the reservoir, its size, porosity, the characterization of the underlying and overlying confining layer, the rate of natural groundwater flow, storage and discharge other quantitative and qualitative indicators;

      3) characterization of hazardous substances, radioactive waste, waste water: the name of the product, anthropogenic production or process, in the result of which produces a product, physical characteristic (complete chemical composition, content of toxic components, fire and explosion hazard, solubility, compatibility with other substances during the storage, the main radionuclides pollutants, their activity and other characteristics), characteristics of the transport system.

      2. The state cadaster of burial shall be kept separately for hazardous substances, radioactive waste and discharge of wastes into the subsoil, in accordance with the regulatory legal acts, approved by the authorized body in the scope of environment protection.

Article 158. Keeping of the state cadaster of burial

      1. The nature users shall represent the information, specified in paragraph 1 of Article 157 of this Code to the authorized body in the scope of environment protection in duplicate as of 1January, during the first quarter of the year following the reporting year in 2 copies per year.

      2. The authorized body in the scope of environment protection on the basis of data, received from the nature users shall make the State cadaster of burials.

      3. The authorized body in the scope of environment protection in the keeping of the State cadaster of burials shall provide:

      1) control of timely data receipt from the nature users;

      2) the collection, recording, classification and storage of materials;

      3) the establishment and operation of an automated data processing system, using computer technology in order to provide reference and information services for nature users;

      4) the satisfactory form of the State cadaster of burials.

Chapter 20-1. STATE ASSESSMENT SYSTEM OF GREENHOUSE GASES EMMISSIONS AND ADSORBINGS

      Footnote. The Code is supplemented by Chapter 20-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication.)

Article 158-1. National Inventory System of greenhouse gases emissions and adsorbings

      1. The state inventory system of greenhouse gases emissions and adsorbings is a set of institutional arrangements for the collection, processing, storage and analysis of data necessary to determine the actual emissions and adsorbings of greenhouse gases for the period.

      2. Gathering information for the state inventory of greenhouse gas emissions based on the statistical reports, as well as on the data submitted in the passports of installations in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      3. Organizing and coordinating of the operation of the state inventory system of greenhouse gases emissions and adsorbings shall be carried out by the authorized body in the scope of the environment protection.

      4. Control of completeness, transparency and reliability of the state inventory of emissions and absorptions of greenhouse gases shall be carried out annually in the manner, established by the authorized body in the field of environmental protection.

      Footnote. Article 158-1 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 158-2. National cadaster of emissions and adsorbings sources of greenhouse gases.

      1. The authorized body in the scope of environment protection shall organize the development and maintenance of the state cadaster of greenhouse gases emissions and adsorbings.

      2. National cadaster of sources of greenhouse gases emissions and adsorbings shall contain information on sources of greenhouse gas emissions, facility operators, the number of emissions and adsorbings of greenhouse gases.

      3. The procedure for maintaining and maintenance of the state inventory of sources of emissions and absorptions of greenhouse gases shall be determined by the authorized body in the field of environmental protection.

      4. On the basis of the state cadaster of greenhouse gases emissions and adsorbings the authorized body in the scope of environment protection shall analyze and predict emissions and adsorbings of greenhouse gases, shall provide the organization of the system of state control over the volume of emissions and adsorbings of greenhouse gases, the obligations of the Republic of Kazakhstan on the annual reports in accordance with the international treaties of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 158-2 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 158-3. State register of carbon units

      1. The main functions of state register of carbon units are the ensuring of accurate accounting of carbon units that have been put into practice, are in safekeeping, transferred, purchased, canceled, withdrawn from circulation, and exchange data with other national registers.

      2. The state register of carbon units shall be formed and maintained by the operator, being a subordinate organization for regulation of greenhouse gases emissions of the authorized body in the field of environmental protection.

      Footnote. Article 158-3 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 158-4. Validation and verification

      1. Accreditation of bodies for validation and verification shall be carried out in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on accreditation in the field of conformity assessment.

      2. The body for validation and verification shall be responsible for the reliability of validation and verification.

      3. An annual report on greenhouse gases inventory, the monitoring plan of greenhouse gases emissions and the installation passport shall be submitted by the installation operator according to the forms, approved by the authorized body in the field of environmental protection.

      Validation and verification shall be carried out at the expense of the installation operator.

      4. Validation and verification of the same project to reduce greenhouse gases emissions and absorptions cannot be carried out by the same validation and verification body.

      5. Validation and verification are carried out in accordance with national standards approved by the authorized body in the field of standardization, unless otherwise provided by international treaties ratified by the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 158-4 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); with the change introduced by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.10.2018 № 184-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication).

Chapter 21. ECOLOGICAL INFORMATION

Article 159. Ecological information

      1. Ecological information shall include information and data on:

      1) The state of the environment and its objects;

      2) the factors, impacting on the environment, including its pollution;

      3) program, administrative and other measures which have or may have an impact on the environment;

      4) environmental regulations and environmental requirements of economic and other activities;

      5) planned and implemented measures to protect the environment and their financing;

      6) activities having or likely to have an impact on the environment, including calculations, analyses and other information related to the environment;

      7) the impact of the environment on health, safety and living conditions of the population, cultural facilities and buildings.

      2. Ecological information can be expressed in written, electronic, audio-visual or other form.

      Footnote. Article 159 as amended by Law No. 156-VI dated 24.05.2018 (shall be enforced upon the xpiration of ten calendar days after the date of its first official publication).

Article 160. The State register of emissions and transfer of pollutants

      1. The State register of emissions and transfer of pollutants - a structured database on the state of emissions and pollution of the environment, placed in the public domain, which is maintained by the authorized body in the field of environmental protection in order to ensure transparency.

      2. Users of natural resources, having objects of category I, annually, before April 1st, shall provide information for the previous year in accordance with the Rules for maintaining the State register of emissions and transfer of pollutants, approved by the authorized body in the field of environmental protection.

      3. The State register of emissions and transfer of pollutants shall contain information on maximum permissible concentrations of pollutants, their impact on the health and the environment, as well as other scientifically justified information on emissions and transfers of pollutants, and information on the users of natural resources.

      Information on the users of natural resources should include:

      1) the name, legal address, type of activity of the user of natural resources;

      2) electronic version of the issued environmental permit;

      3) information on the amount of actual emissions to the environment;

      4) electronic version of the program of industrial environmental control and reports of environmental monitoring, an action plan for environmental protection;

      5) the results of state environmental control;

      6) information on obligatory payments to the budget for emissions to the environment, including for the over-established standards.

      Footnote. Article 160 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 161. State fund for ecological information

      1. The state Fund for ecological information shall be maintained to provide state bodies, individuals and legal entities with reliable information on the state of the environment and its objects, environmental impact factors, measures, taken to protect it, prevent and reduce environmental pollution, and the use of natural resources.

      2. The maintenance of the State fund for ecological information shall be carried out by the subordinate organization of the authorized body in the field of environmental protection and shall include measures for collection, storage, processing, analysis, scientific research, provision, distribution of environmental information, education of population and the users of natural resources on environmental protection issues and the use of natural resources.

      3. State bodies and legal entities shall provide information to the State fund for environmental information in the manner, determined by the Government of the Republic of Kazakhstan.

      4. The State fund for environmental information shall include:

      1) state cadastres of natural resources;

      2) state records of pollution sites of the environment;

      3) state cadastre of production and consumption wastes;

      4) state register of the users of natural resources and sources of pollution of the environment;

      5) state cadastre of consumption of ozone-depleting substances;

      6) state register of emissions and transfer of pollutants;

      7) materials on environmental impact assessment and state environmental expertise;

      8) normative legal acts and normative-technical documents in the field of environmental protection and use of natural resources;

      9) reports on the performance of scientific-research and development work, related to the protection of the environment and use of natural resources;

      10) National report on the state of the environment and use of natural resources;

      11) National environmental atlas;

      12) reports on the results of control and law enforcement activities in the field of environmental protection and use of natural resources;

      13) the program of production ecological control and reports of environmental monitoring;

      14) state environmental monitoring data;

      15) scientific and technical literature in the field of ecology;

      16) information on the state of the environment and the use of natural resources, environmental impact factors and measures, taken to protect it;

      17) other materials and documents, containing environmental information.

      Footnote. Article 161 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); with the change introduced by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 No. 156-VI (shall be enforced upon expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 162. National Ecological Atlas

      1. In aid of system and visual providing of the ecological information shall be made comprehensive scientific reference collection of cartographic materials - the National Ecological Atlas.

      2. The development and publication of the National Ecological Atlas shall be organized by the authorized body in the scope of environment protection.

Article 163. Access to the ecological information

      1. The ecological information is available to the public, except in cases provided by the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      2. Access to certain information and data, composed a publicly available ecological information shall be carried out by their providing on the request of individuals and legal entities, the spread in the media, in special editions, available on the Internet, as well as with the use of other publicly available information and communication tools.

      3. Local executive body annually till May 1st of the year shall place on its Internet resource information for the previous year on:

      receipts from the fees for emissions into the environment;

      budget expenditures on environmental protection measures

      4. The authorized body in the field of environmental protection annually until May 1st of the year shall place on its Internet resource information for the previous year on:

      receipts to the budget from the recovery of damage to the environment;

      receipts to the budget from fines for violation of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 163 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 164. The rights and obligations of subjects concerning the access to the ecological information

      1. Individuals and legal entities shall have the right for free access to publicly available state electronic information resources, containing environmental information.

      2. State bodies and officials, performing public functions, or individuals and legal entities, providing to the public on the basis of a public contract services, related to the environment, must provide a public access to the ecological information, including the requests of individuals and legal entities.

      3. Other individuals and legal entities, operating in the territory of the Republic of Kazakhstan should provide the ecological information, relating to the effects on the lives and health of citizens on request of persons.

      4. Individuals and legal entities shall have the right to obtain the ecological information from the persons, referred to in paragraph 2 of this Article in the requested form, if there is no reason to file it in another form.

      Footnote. Article 164 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.11.2015 № 419-V (shall be enforced from 01.01.2016).

Article 165. The terms and procedure for providing of the ecological information

      1. The terms, procedure for providing and refusing to provide environmental information shall be established by the legislation of the Republic of Kazakhstan on administrative procedures and access to information.

      2. Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 16.11.2015 № 404-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

      3. Access to the ecological information, relating to the procedure for assessing the impact on the environment and the decision-making process on planned economic and other activities, provided by the procedure, established by the authorized body in the scope of environment protection.

      4. In cases, where a government body shall not hold the requested environment information, the received request shall be relayed to the competent government body within the time, prescribed by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 165 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 16.11.2015 № 404-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 166. The fee for the provision of the ecological information

      Footnote. Article 166 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 16.11.2015 № 404-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 166-1. National report on the state of the environment and on the use of natural resources of the Republic of Kazakhstan

      1. The national report on the state of the environment and on the use of natural resources of the Republic of Kazakhstan shall be made with a view to annually informing the population about the actual environmental situation on the territory of the Republic of Kazakhstan and the measures, taken to improve it.

      2. The following information shall be reflected in the National report on the state of the environment and on the use of natural resources of the Republic of Kazakhstan on:

      1) qualitative and quantitative characteristics of the environment and natural resources;

      2) the anthropogenic impact to the environment, including the main socially significant environmental problems;

      3) ecological situation in the regions;

      4) on implementation of state policy in the field of environmental protection and the use of natural resources.

      3. Central state bodies and local executive bodies annually shall provide information for preparation of the National report on the state of the environment and on the use of natural resources of the Republic of Kazakhstan in the manner, determined by the Government of the Republic of Kazakhstan until March 1st of the year following the reporting year.

      4. The authorized body in the field of environmental protection on the basis of information, provided by central state bodies and local executive bodies shall organize the development of the National report on the state of the environment and the use of natural resources of the Republic of Kazakhstan in accordance with the Rules, established by the Government of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Chapter 21 is supplemented by Article 166-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 167. A refusal in provision of the ecological information

      Footnote. Article 167 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 16.11.2015 № 404-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Chapter 22. NATURE USERS AND SOURCES OF POLLUTION ACCOUNTING

      Footnote. Chapter 22 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.03.2016 № 479-V (shall be enforced upon expiry of twenty-one calendar day after its first official publication).

SECTION 6. AREAS OF ENVIRONMENTAL EMERGENCY SITUATION AND ENVIRONMENTAL DISASTER
Chapter 23. CONCEPT AND DECLARATION ORDER OF SEPARATE AREAS AS AREAS OF ENVIRONMENTAL EMERGENCY SITUATION OR ENVIRONMENTAL DISASTER

Article 173. Environmental emergency situation and environmental disaster

      1. Environmental emergency situation - the environmental situation, which arose in the area where as a result of economic and other activities or natural processes have place stable negative changes in the environment that threaten to the public health, the natural ecological systems, genetic foundations of plants and animals.

      2. Environmental disaster – the environmental situation that arose in the area where as a result of economic and other activities or natural processes have taken places profound irreversible environmental changes that led to a significant deterioration of the population health, the destruction of natural ecosystems, degradation of flora and fauna.

      3. Under the threat to public health means increasing the frequency of reversible health problems associated with environment pollution.

      4. A significant deterioration of the population health means an increase of irreversible incompatible with the life of health problems, changes in the structure of causes of death and the appearance of specific diseases caused by the environment pollution, as well as a significant increase in the frequency of reversible health problems associated with environment pollution.

      5. The assignment of territories to areas of environmental emergency situation and environmental disaster shall be carried out in order to determine the sources and factors of environmental degradation and developing of reasonable urgent measures to stabilize and reduce the degree of environmental distress, reduce the impact of economic and other activities on the environment, carry out prompt measures to restore the natural resources and minimize the impact on the health of the population.

Article 174. The declaration order of separate areas as areas of environmental emergency situation or environmental disaster

      1. In aid of exploring the territory in which it is assumed the environmental emergency situation or environmental disaster, shall be created a commission.

      2. A commission has a right to initiate local executive bodies and other government bodies within their competence on the basis of applications:

      1) the residents living in the territory with the alleged unfavorable environmental conditions;

      2) the members of Parliament of the Republic of Kazakhstan and local representative bodies;

      3) the public associations.

      3. The Commission consists of deputies of local representative bodies, representatives of the authorized bodies in the field of environmental protection, education, science and scientific-technical activities, healthcare, industry and trade, energy production and mineral resources, agriculture, labor and social protection of the population, in the field of civil protection, local executive bodies of the relevant administrative-territorial unit, and other interested individuals and legal entities.

      4. The Commission shall collect and analyze the materials in order to determine:

      1) the ecological status of the territory;

      2) the causes of unfavorable environmental conditions;

      3) the boundaries of the territory subjected to varying degrees of degradation;

      4) the damage, the possibility of degradation of alleged unfavorable environmental conditions;

      5) the necessary measures to address the alleged unfavorable environmental conditions;

      6) the means necessary for the elimination of the alleged unfavorable environmental conditions in order to address the factors contributing to its occurrence;

      7) types of business and other activities contributing to the alleged unfavorable environmental conditions.

      5. In case of insufficiency of available materials the commission shall make a proposal to the appropriate government body on the need for additional research.

      6. The materials of terrain study with the conclusion of the authorized government bodies in the scope of health care, science and scientific and technological activities and education shall be transferred to the authority in the scope of environment protection for the environment impact assessment.

      7. At the conclusion of the environment impact assessment shall be held withdrawal of recognition or non-recognition of the territory of the area of environmental emergency or environmental disaster.

      8. Based on the positive conclusions of the environment impact assessment of the authorized body in the scope of environment protection, as well as the conclusions of the authorized government bodies in the scope of health care, science and scientific and technological activities and education area shall be declared:

      1) by the area of environmental emergency situation - by the Government of the Republic of Kazakhstan;

      2) by the area of environmental disaster – by the Law of the Republic of Kazakhstan.

      9. In the regulatory legislative acts listed in the paragraph 8 of this Article shall be pointed:

      1) the boundaries of the areas of environmental emergency situation or environmental disasters;

      2) the timing of the declaration of the zone of ecological emergency or environmental disasters;

      3) the legal regime of the areas of environmental emergency situation or environmental disasters;

      4) measures to stabilize and reduce the degree of unfavorable environmental situation in the territory, or a reference to the need to develop them;

      5) The order of reference to the category of people affected by environmental emergency situation or environmental disasters, and measures of social protection.

      10. The arrangement for the reproduction of natural resources, environmental health, and medical care shall be developed and implemented on a case-by-case basis according to the state target programs approved by the Government of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 174 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 11.04.2014 № 189-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 175. Assessment of the environmental situation of the territories

      1. Assessment of the environmental situation of territories is based on the main types of criteria by using additional or ancillary criteria.

      2. Criteria for assessing environmental areas - a set of parameters, describing the deterioration of public health and the environment.

      3. Defining the zone of environmental emergency situation or environmental disaster shall be carried out by one or more of the primary and secondary indicators, reflecting a higher degree of unfavorable environmental situation.

      4. Criteria for assessing ecological situation of the territories shall be established by the authorized body in the field of environmental protection.

      Footnote. Article 175 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Chapter 24. FEATURES OF LEGAL REGULATION IN THE AREAS OF ENVIRONMENTAL EMERGENCY SITUATION AND ENVIRONMENTAL DISASTER

Article 176. The legal regime in the areas of environmental emergency situation and environmental disaster

      1. In the case of an establishment in a particular area of legal regimes and environmental emergencies and environmental disasters shall be enforced the following measures:

      1)the termination or limitation of facilities contributing to the unfavorable environmental situation;

      2)operational measures to restore (reproduction) natural resources and the environment;

      3) compulsory evacuation of people from places dangerous for their living, with obligatory provision of premises for permanent or temporary residence;

      4) quarantine and implementing of other mandatory sanitary and anti-epidemic measures;

      5) the necessary work performance on assisting to animals in case of disease, the threat of death;

      6) an establishment of a special regime of entry and exit, the restriction of movement of vehicles;

      7) an establishment of temporary prohibition on the building of new settlements and the expansion of existing enterprises and other objects, which is not related to the liquidation of an environmental emergency situation or life activity of the population.

      8) the introduction of a special procedure for distribution of food to the injured persons due to unfavorable environmental situation;

      9) a prohibition on the construction and operation of facilities that make up the increased environmental hazard;

      10) an establishment of a temporary prohibition on the use in business and other activities of particularly dangerous substances (chemical, radioactive, toxic, explosive, flammable, biological), plant protection products, which set of properties and (or) the characteristics of their condition can worse the environmental situation in that area;

      11) the prohibition on the operation of recreational, resort destination facilities;

      12) the prohibition or limitation the exercise of any other activity that is enhanced environmental hazard to humans, flora, fauna, and other natural objects.

      2. The government bodies of the Republic of Kazakhstan shall provide a legal regime in the environmental emergency areas and environmental disasters and the implementation of activities under the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan.

Article 177. Compensation for harm to victims as a result of the environmental emergency situation or environmental disaster

      Individuals, who have suffered as a result of an environmental emergency situation or environmental disaster, shall have a right on compensation, caused for the harm, as well as on social protection in accordance with the legislative acts of the Republic of Kazakhstan.

Article 178. A monitoring for the environmental situation in the areas of the environmental emergency and environmental disaster

      1. On the territory of the environmental emergency areas and environmental disasters, as well as the surrounding areas in the framework of state programs shall be carried out special observation and study of the environment and population health.

      2. The objects of observation and study are:

      1) the factors that led to the environmental emergency situation or environmental disasters;

      2) adverse changes in the environment and the population health in the area of environmental emergency situation and environmental disaster.

      Footnote. Article 178 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 179. The termination of the legal regime of the environmental emergency situation areas and environmental disaster

      Based on the positive opinion of the environmental impact assessment and survey data showing the normalization of the environmental situation, the effect of the legal regime of the environmental emergency situation areas may be terminated by the Government of the Republic of Kazakhstan and the action of the legal regime of the environmental disaster area – by the Law of the Republic of Kazakhstan.

Article 180. Responsibility for the violation of the legal regime in the environmental emergency situation areas and environmental disasters

      Individuals and legal entities, who are guilty of violating the legal regime in the environmental emergency situation area and environmental disasters, shall respond in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

SECTION 7. ENVIRONMENTAL EDUCATION AND AWARENESS,RESEARCH AND INTERNATIONAL COOPERATION IN THE FIELD OF THE ENVIRONMENT PROTECTION
Chapter 25. ENVIRONMENTAL EDUCATION AND AWARENESS, RESEARCH AND SKILLS DEVELOPMENT OF THE SPECIALISTS.

Article 181. A purpose and objectives of the environmental education and awareness, skills development of the specialists

      1. The purpose of the environmental education is the formation of an active life position of citizens and environmental culture in the society based on the principles of sustainable development.

      2. The environmental education, environmental awareness and skills development of specialists in the scope of the environment protection in the Republic of Kazakhstan shall be developed as a part of the education system for sustainable development.

      3. The main targets in the scope of the environmental education and environmental awareness, skills development of the specialists shall include:

      1) improvement in quality of the environmental education through the mainstreaming of its content, provision of the educational organizations by modern teaching materials, skills development of teaching personnel;

      2) the development of institutional frameworks, programs and activities for the environmental awareness in the community and family;

      3) the training of professional personnel for the implementation of targets in the scope of the environment protection.

Article 182. The institutional framework for environmental education and awareness, expertise

      1. An organizational activity base in the scope of the environmental education and awareness, skills development of the specialists shall be organized and carried out by the government bodies, educational organizations, culture and science, environmental agencies, users of nature, public associations, separate leading educators and scientists.

      2. In order to cross-sectoral cooperation and interdepartmental interaction of training-methodical and scientific support of the environmental education in the community and family, training and retraining shall be created regional councils (centers) for educational institutions, scientific and public organizations. The structure of regional councils (centers) may include representatives listed in paragraph 1 of this Article of organizations and individuals.

Article 183. An environmental education in educational institutions

      1. The system of continuous and comprehensive environmental education shall cover all levels of education.

      2. The environmental education in educational institutions shall be carried out through the implementation of specialized and interdisciplinary educational programs, as well as the integration of environmental aspects into existing disciplines.

      3. Education of active citizenship to the conservation of nature and respect for the natural resources shall be recognized as one of the priority targets of education in educational institutions.

      4. State educational standards and typical academic programs of professional education in the scope of the environment protection and natural resources shall be approved by the authorized body in the scope of education in consultation with the competent authority in the scope of environment protection.

      Footnote. Article 183 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 27 July 2007 No 320 (the order of enforcement, see Article 2).

Article 184. State support for environmental education and awareness

      1. The state shall carry out support for environmental education and awareness in the following priority areas:

      1) The definition of a long-term plan of action in the scope of education for the transition of the Republic of Kazakhstan to sustainable development;

      2)the improvement of instructional and methodological foundations of environmental education and awareness;

      3) the preparation of qualified specialists in the scope of environment protection;

      4) the ensuring of learning and teaching materials availability for the environmental education and awareness;

      5) the promotion of the organizations, providing programs and activities for environmental education in the community and family.

      2. State support measures shall include:

      1) the financing of environmental education in educational institutions (educational works and activities for environmental education and awareness, skills development of the specialists) under various state, regional and sectoral programs;

      2) the active participation of government bodies in the formation of state order for training of specialists;

      3) the provision of state order for research in the scope of education for sustainable development;

      4) the provision of state social voluntary organizations operating in the scope of environmental education and awareness;

      5) the provision of necessary measures for the environmental education and awareness, skills development and retraining of personnel in the framework of environment protection programs.

      Footnote. Article 184 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Chapter 26. ENVIRONMENTAL RESEARCH

Article 185. The purposes and objectives of the environmental science research

      1. An environmental research shall be carried out in the purpose of scientific ensuring of the environment, the development of evidence-based measures on improvement, restoration, ensuring the sustainability of natural ecosystems, sustainable use and restoration of natural resources, environmental safety and social, economic and environmentally balanced development of the Republic of Kazakhstan.

      2. The objectives of the environmental research are:

      1) the scientific assessment and forecast of the environment state;

      2) the development of science-based environmental regulations, standards and requirements;

      3) the basing of the integrated and rationale use of natural resources;

      4) development of scientific recommendations for ensuring of government regulation and control in the scope of the environment protection and management of natural resources;

      5) the scientific basing, development and implementation of eco-efficient resource-saving technologies.

Article 186. The main directions of environmental science research

      1. The following research can be carried out for solving the objectives of scientific support for the environment protection:

      1) the development of integrated state, regional, local scientific basis for sustainable socio-economic development of the territories;

      2) the study the steadiness of ecosystems to human impacts and the development of scientific bases of identifying environmental risks;

      3) the evaluation of the level of anthropogenic pressure on the environment and the degree of disturbance of ecosystems and landscapes;

      4) the development of science-based regulations in the scope of environment protection;

      5)the determination of the zonal threshold levels of anthropogenous impact on ecosystems and landscapes;

      6) the identification of the impact of environmental factors on population health;

      7) the dividing into districts and ranking of the republican territory according tothe degree of environmental stress;

      8) the research, related to the development of programs of target values of the environmental quality;

      9) the research related to the development of methods and technologies to clean up emissions into the environment;

      10) the research on the integrated use of raw materials, processing and disposal of waste;

      11) the research on searching, scientific and technical reason and implementation of new eco-efficient and resource-saving technologies;

      12) the development and scientific support of the environmental assessment and prediction of its changes under the influence of natural and anthropogenic factors;

      13) the scientific substantiation methods to prevent or mitigate the negative effects of anthropogenic or natural threats to the environment;

      14) the systematic study and generalization of the environmental monitoring results of quantitative and qualitative indicators of the state of ecosystems and on the basis of long-term supervision and operational control;

      15) the scientific support for environmental monitoring;

      16) the development and scientific justification of limits (quotas) on the emissions to the environment, the use of natural resources;

      17) the integrated climate change research and assessment of its impact on the economy and the natural resources of the Republic of Kazakhstan;

      18) the research of the ozone layer, the process of its destruction and restoration, the development of measures to prevent the impact of human activities on the ozone layer;

      19) the research of the economic mechanisms problems of natural resources management, the development of cost-effectiveness analysis methods and costs on environment protection measures and scientific support for these measures;

      20) the participation in the development and scientific basis of environmental indicators of socio-economic development of the country;

      21) the conducting of research, related to the implementation of the obligations of the Republic of Kazakhstan under international treaties for the protection of the environment and natural resources;

      22) an international scientific cooperation in the scope of the environment protection and natural resources.

      2. Financing for basic and applied scientific environmental research shall be carried out at the expense of budget funds and other funding sources not prohibited by the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 186 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 187. The requirements for environmental research

      1. Scientific environmental research shall be carried out by scientific organizations in accordance with this Code and the Law of the Republic of Kazakhstan on science.

      2. The scientific research in the scope of the environment protection in the Republic of Kazakhstan can be carried out Kazakh and foreign individuals and legal persons, as well as international organizations with the necessary performance requirements of the legislation of the Republic of Kazakhstan.

Chapter 27. INTERNATIONAL COOPERATION OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN IN THE FIELD OF THE ENVIRONMENT PROTECTION AND NATURAL RESOURCES MANAGEMENT

Article 188. Priorities and levels of the international cooperation

      1. The participation of the Republic of Kazakhstan in the international cooperation in the scope of the environment protection and natural resource management shall be based on the following priorities:

      1) protection of the environment, favorable for human life and health;

      2) an achievement of sustainable development;

      3) protection of the interests of the Republic of Kazakhstan in the scope of environment protection and natural resources management;

      4) prevention, reduction and control of transboundary pollution;

      5) development and support of free international trade and investment on the basis of compliance with the environmental standards and requirements;

      6) provision of international assistance in the case of environmental emergencies;

      7) the application of the rules and principles of international Law to deal with cross-border and regional environmental issues;

      8) participation in international initiatives in the scope of environment protection and sustainable development.

      2. The priority objectives for international cooperation of the Republic of Kazakhstan in the scope of the environment protection and natural resources management shall be dealt with on a global, cross-border, regional and bilateral basis.

Article 189. The principles of international cooperation

      An international cooperation of the Republic of Kazakhstan in the scope of the environment protection and natural resources management shall be based on the following principles:

      1) fulfillment in good faith of international commitments;

      2) respect for the sovereign right of States to develop their own natural resources;

      3) the integration of the environment protection and economic development in order to achieve sustainable development;

      4) the responsibility of the state on ensuring of measures to prevent damage to the environment of other States or of areas beyond the jurisdiction of the Republic of Kazakhstan;

      5) The precaution and acceptance of preventive measures;

      6) the peaceful settlement of the international disputes;

      7) an advance notice and mutual consult on activities with potentially significant transboundary impact on the environment;

      8) the complementarity of the efforts made at the global, regional, national and local levels;

      9) responsibility of the polluter for the expenses, connected with the environment pollution.

Article 190. The economic basis of the international cooperation

      The economic basis of the international cooperation of the Republic of Kazakhstan in the scope of environment protection and natural resources are:

      1) compulsory and voluntary contributions to international organizations;

      2) participation in the financing of international programs, forums and other international events;

      3) liability for damage resulting from transboundary impact;

      4) a compensation cost for the operation of facilities designed to sharing of natural resources, on the principle of equity in the use of natural resources;

      5) an assignation on the compensatory basis by one State to another of its share (part thereof) of natural resources, established on the basis of international treaties, ratified by the Republic of Kazakhstan.

Article 191. International responsibility for the environmental offenses

      Measures of international responsibility for the environmental offenses, the damage, caused to the environment and natural resources of neighboring countries, non-compliance of international treaties shall be applied in accordance with the provisions of the international treaties of the Republic of Kazakhstan.

Article 192. The mechanism of interstate cooperation in the scope of the environment protection and natural resources management

      1. The mechanism of interstate cooperation in the scope of the environment protection and natural resources management shall forecast the participation of the Republic of Kazakhstan in accordance with the international treaty obligations in the following international and cross-border procedures:

      1) an exchange of environmental information;

      2) a joint environmental monitoring conducting, based on agreed standards and requirements;

      3)an identification and preservation of species and natural objects, having an international importance;

      4) the obtaining of preliminary informed consent on certain activities implementation that are the subject of international regulation in the scope of the environment protection;

      5) the issuance of special permits for certain types concerning the specific activities that pose a potential threat to the environment and human health;

      6) co-regulation of environmental impacts and assessment of their practice;

      7) cross-border assessment of the impact on the environment;

      8) information sharing on emergency situations in the presence of the potential threat of transboundary impacts;

      9) assistance on request of other countries in emergency situations with the threat of cross-border effects, including the development of joint action plans;

      10) preparation and submission of national reports on the implementation of international commitments;

      11) assessment of compliance with international treaty obligations undertaken by specially authorized international bodies;

      12) the exercise of responsible measures for damage to the environment of other States or areas beyond the limits of the Republic of Kazakhstan.

      2. In cases, stipulated by international treaties the Republic of Kazakhstan shall develop the necessary procedures, referred to in paragraph 1 of this Article, on the basis of bilateral and multilateral cooperation.

      3. In order to ensure the effective operation of the mechanism of international cooperation and implementation of the procedures, referred to in paragraph 1 of this Article, the Government of the Republic of Kazakhstan and government bodies, in accordance with their competence shall have the right to initiate the establishment of interstate bodies.

Article 193. International treaties

      1. The legal form of interstate cooperation in the scope of environment protection and natural resources management shall be international treaties.

      2. The order of conclusion, execution, amendment and termination of international agreements in the scope of the environment protection and nature resources management shall be governed by the Laws of the Republic of Kazakhstan on international treaties.

      3. The implementation of the international agreements in the scope of the environment protection may include:

      1) the development and approval of a plan of action, necessary to ensure their implementation;

      2) the determination of a government body, responsible for ensuring fulfillment of the international treaty in the scope of the environment protection;

      3) the conducting of permanent analysis of the effectiveness of the participation of the Republic of Kazakhstan in the international treaties in the scope of the environment protection and natural resources management.

SPECIAL PART
SECTION 8. ENVIRONMENTAL REQUIREMENTS ON IMPLEMENTING OF ECONOMIC AND OTHER ACTIVITIES
Chapter 28. GENERAL PROVISIONS OF ENVIRONMENTAL REQUIREMENTS

Article 194. Environmental requirements for economic and other activity and their types

      1. Environmental requirements shall be established to economic and other activities carried out in the territory of the Republic of Kazakhstan.

      2. Environmental requirements are divided into the following types:

      1) General environmental requirements for economic and other activity;

      2) environmental requirements on using natural resources;

      3) environmental requirements on especially protected natural areas;

      4) environmental requirements for economic and other activity in a State conservation area in the northern part of the Caspian Sea;

      5) environmental requirements for the use of radioactive materials, nuclear energy and ensuring of radiation safety;

      6) environmental requirements in the production and use of potentially hazardous chemical and biological substances, genetically modified foods and organisms;

      7) environmental requirements on handling wastes of production and consumption;

      8) environmental requirements to military and defense installations, military activity.

      3. The environmental legislation of the Republic of Kazakhstan may establish other kinds of environmental requirements.

Article 195. The order of development and confirmation of the environmental requirements

      1. The environmental requirements shall be established by this Code and other regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan and can be taken as separate documents or specific sections in the rules of the respective types of business and other activities.

      2. The authorized body in the scope of the environment protection in the development of environmental requirements could attract specialized research, design institutes and other organizations, as well as nature users.

      3. Environmental requirements for the use of land resources, subsoil, underground and surface waters, forest and other flora resources, wildlife resources shall be established by agreement, respectively, with the central authorized authority for land resources management, authorized state authorities for the study of subsoil, in the field of use and protection of water resources, forestry, protection, reproduction and use of the wildlife, by the state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population.

      4. The environmental requirements for protected areas shall be established in consultation with the authorized government body in the scope of protected areas.

      5. The environmental requirements for the design and placement of enterprises, buildings and other objects in their construction and renovation, commissioning and operation, construction of cities and towns, the use of radioactive materials, the production and use of potentially hazardous chemical and biological substances, genetically modified foods and organisms, waste production and consumption, to military and defense facilities, military activities shall be established by this Code and other legislative acts of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 195 as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); dated 22.04.2015 № 308-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); No. 126-VI dated 27.12.2017 (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication); dated 28.10.2019 No. 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 196. Recording of the environmental requirements and obligations

      1. The government body, authorized to carry out privatization shall ensure compliance with the environmental requirement on privatizing of state property.

      2. The privatization of enterprises and other facilities shall be based on the test results of environmental conditions that must be provided for the privatization plan of the enterprise and any other object, and shall be carried out with the participation of the authorized body in the scope of the environment protection.

Article 197. The recording of the environmental requirements in bankruptcy, reorganization and liquidation of the legal entity-nature user, carrying out environmentally hazardous types of economic and other activities

      1. At the initiation of bankruptcy proceeding of a nature of the legal entity- nature user, carrying out environmentally hazardous types of economic and other activities, shall be conducted a mandatory environmental audit.

      In the proceeding of the bankruptcy case of the legal entity-nature user shall be provided a recording of the results of mandatory environmental audit.

      2. The reorganization of the legal entity - nature user, carrying out environmentally hazardous types of economic and other activities, shall be conducted taking into account the results of the mandatory environmental audit and their reflection in the separate balance (in case of reorganization in the form of separation and isolation) and the transmission balance (with reorganization in the form of a merger).

      3. Excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).
      Footnote. Article 197 as amended by Law No. 156-VI dated 24.05.2018 (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the date of its first official publication).

Chapter 29. GENERAL ENVIRONMENTAL REQUIREMENTS FOR ECONOMIC AND OTHER ACTIVITIES

Article 198. The environmental requirements for the design of economic and other objects

      1. In the designing of enterprises, buildings and structures, industrial and agricultural objects, water system, sewerage, waterworks, transportation and communications, manufacturing processes, products and equipment, other facilities must be provided for:

      1) compliance with environmental quality standards;

      2) neutralization and disposal of hazardous waste;

      3) the use of low-waste and non-waste technology;

      4) implementation of effective measures to prevent environmental pollution;

      5) reproduction and rational use of natural resources.

      2. It shall be prohibited financing and implementation of projects for which there are no positive conclusions of:

      1) state ecological expertise;

      2) sanitary-epidemiological expertise in case of designing an object of high epidemic significance.

      Footnote. Article 198 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015).

Article 199. General environmental requirements and responsibility of nature users on commissioning and operating of economic and other objects

      1. Commissioning of enterprises, buildings and other objects shall be carried out on condition upon the full implementation of all environmental requirements, stipulated by the project, by the act of acceptance commission, created with the participation of the authorized body in the scope of the environment protection.

      2. The operating of the enterprises, buildings and other objects without the facilities and equipment for cleaning, decontamination and disposal of hazardous waste, emissions, discharges, ensuring compliance of environmental quality standards, and without completion of melioration, reproduction and rational use of natural resources, provided for the project shall be prohibited.

      3. A nature user operating an economic and other objects, shall be responsible for:

      1) work conducting in a designated territory with the requirements of the environmental safety;

      2) maintenance of the installed documentation for the environment protection and the presentation of established reporting to the government bodies on all activities;

      3) shall be excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

      4. On each object the nature user should:

      1) create a special unit or assign a person responsible for the organization, self-monitoring conducting and the interaction with regulatory agencies;

      2) conduct all operations in the safest way and keep the equipment in a safe condition to protect the health and lives of workers, the environment and property;

      3) develop and confirm consistent with the territorial bodies of the authorized body in the scope of the environment protection and normative technical documents for the environment protection for all activities that must be reviewed at least every five years. Regulatory and technical documents should also be reviewed with the introduction of new model rules and regulations, new processes, plant, machinery and equipment;

      4) keep a check of the technical and environmental safety register in which responsible officials of the nature user must record detected gaps with the indication of the elimination terms, on the work sites (objects).

      5. The procedure of organization and conducting operations on the environmentally hazardous objects should be set by a special provision designed by the nature user.

      6. The nature user should have a plan of action to eliminate or locate the emergency situation, caused by the breach of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan, natural disasters and natural calamities.

      7. An employee who discovered the violation of the environmental requirements, norms, rules and regulations or danger threatening the lives and health of people, as well as the possibility of contamination of the environment, shall immediately take all dependent on him measures to eliminate or localize the situation and inform the dispatcher or managers.

      8. The elimination of detected gaps in the designated period shall be controlled by the authorized body in the scope of the environment protection, as well as by the nature user operating an economic and other objects.

      9. Accidents, not entailing production accidents and ecological consequences shall be investigated in accordance with the instructions for technical investigation and recording of accidents, not entailing production accidents and ecological consequences. In special cases for the investigation of major technological accidents and ecological consequences, as well as group accidents shall be appointed a commission.

      10. The nature user is obliged to inform the competent authority in the scope of the environment protection of the accidents, occurred with the release and discharge of pollutants into the environment within two hours of their discovery.

      Footnote. Article 199, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication; No. 156-VI dated 24.05.2018 (shall be enforced upon expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 199-1. The environmental requirements for technologies, technics and equipment

      1. The use of technologies, technics in the Republic of Kazakhstan, excluding vehicles and equipment shall be carried out in the presence of a positive conclusion of the state ecological expertise for project documentation, justifying the use of such technologies, technics and equipment, with materials of environmental impact assessment.

      The composition of the documentation for the application of technology, technics and equipment, including those transferred (imported) to the Republic of Kazakhstan, represented by the environment impact assessment shall be determined by the authorized body in the scope of the environment protection.

      2. Technology, technics and equipment, offered for use in the Republic of Kazakhstan recognized on the results of the environment impact assessment as environmentally hazardous shall not be applied in economic and other activities.

      At the same time, the displaced (imported) machinery and equipment, recognized as environmentally hazardous must be destroyed, utilized or recycled in compliance with the requirements, established by this Code, the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population, civil protection and technical regulation, or exported outside the Republic of Kazakhstan.

      3. Environmentally hazardous technologies are recognized:

      1) the application of which does not accord with the environmental requirements of this Code or the international standards;

      2) as a result of which the waste is generated, with no technology at their disposal or recycling in the Republic of Kazakhstan, or disposal of which is associated with high environmental risk or economically unfeasible.

      4. Environmentally hazardous technics and equipment are recognized:

      1) life-expired;

      2) the application of which does not accord with the environmental requirements of this Code, the Technical Regulations of the Republic of Kazakhstan and international standards;

      3) as a result of which waste is produced that do not have technology at their disposal or recycling in the Republic of Kazakhstan, or disposal which is associated with high environmental risk or economically unfeasible.

      5. In the case of recognition the technologies, equipment and technics by the environmental impact assessment are environmentally dangerous, they are to be included in the register of environmentally dangerous technologies, technics and equipment.

      The use of technologies, technics and equipment, including in the register of the environmentally dangerous technologies, technics and equipment, shall be prohibited in the territory of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. The Code was supplemented by Article 199-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 23.06.2009 No 164-IV (the order of enforcement See Art. 2); as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated 11.04.2014 № 189-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.10.2015 № 376-V (shall be enforced from 01.01.2016); dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Chapter 30. THE ENVIRONMENTAL REQUIREMENTS ON THE TYPES OF ECONOMIC AND OTHER ACTIVITIES

Article 200. The environmental requirements for the design and construction of communities.

      1. A design, construction, reconstruction of cities and other communities shall ensure the most favorable conditions for life, work and rest of the population, taking into account environmental, sanitary and epidemiological requirements and environmental safety.

      2. On the planning and building of cities and other communities shall be provided for and carried out their sanitation, safe management of waste production and consumption, shall be created forest-park, green and protection zones with restricted mode of natural resources management.

      3. Buildings, structures, facilities, roads and other industrial objects must be located taking into account the requirements of technical regulations, sanitary and epidemiological rules and norms, urban planning and other requirements, ensuring a favorable environment.

Article 201.The environmental requirements for the placement of enterprises, facilities and other objects

      1. A determining of placement of enterprises, facilities and other objects shall be carried out in compliance of the conditions and rules of the environment protection, taking into account the environmental impacts of the mentioned facilities.

      2. During the placement of enterprises, facilities and other objects shall be installed security, health and safety and other protective zones.

Article 202. The environmental requirements for the construction and reconstruction of enterprises, facilities and other objects

      1. Construction and reconstruction of enterprises, structures and other objects shall be carried out in the presence of positive conclusions of the state ecological expertise, sanitary and epidemiological expertise (in case of construction and reconstruction of objects of high epidemic significance) and in accordance with environmental quality standards. It is not allowed to change the approved project or the cost of works to the detriment of the environment.

      2. During the construction work should be taken measures on land recultivation, reproduction and rational use of natural resources, land improvement and enhancement of the environment.

      3. The construction, reconstruction of objects prior to design approval and allotment of land plot in kind shall be prohibited.

      Footnote. Article 202 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015).

Article 203. The environmental requirements on operating of industrial, energy, transport and communication, objects of agricultural assignment and melioration.

      1. Operation of industrial, energy, transportation and communication objects, objects of agricultural assignment and melioration shall be carried out taking into account established environmental requirements and the use of environmentally sound technologies, necessary purification plants and sanitary protection zones, excluding pollution of the environment. Low-waste and non-waste technologies, ensuring environmental safety shall be implemented during the operation of mentioned objects.

      2. Individuals and legal entities are obliged to carry out a complex of measures for the protection of soil, water, forests and other vegetation, wild animals from the adverse effect of agricultural activities.

Article 204. The environmental requirements on the production and operation of automobiles and other vehicle

      Individuals and legal entities operating an automobile or other vehicles that have a negative impact on the environment, are obliged to comply with the standards of permissible emissions and take measures to reduce the level of noise and other negative impact on the environment.

Article 205. Environmental requirements for the placement of nuclear, thermal and hydroelectric power stations.

      1. The location of a placement and construction of nuclear power plants shall be carried out at the presence of the design and the positive opinion of the environmental impact assessment and sanitary-epidemiological expertise. Designs of nuclear power plants should include solutions that ensure safe decommissioning, as well as measures for disposal of waste.

      The measures to ensure radiation safety in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan shall be taken at the location, design and construction of nuclear power plants.

      2. In order to limit the adverse effects of thermal power plants in the state of the air basin adjacent to the territory before placing them in the design shall be carried out a valuation of emissions into the environment by establishing for each energy organization (and for each pollution source) target values (grams per second) and annual standards (tons per year), ensuring environmental safety of the thermal power plants.

      The calculation of the target values (grams per second) and the development of appropriate measures to reduce emissions to the environment shall be conducted on the basis of the planned maximum capacity of equipment for the thermal power plants (with scheduled repairs, the withdrawal of the reserve).

      3. At the location, design and construction of hydropower plants should be fully taken into account the real needs of the electricity of corresponding regions, territory seismic and the land configuration for the object placement, the measures on conservation of forest and land resources, the effective protection of flora and fauna, in general, ensuring the prevention of significant adverse changes in the environment.

      4. For designed and constructed power plants in compliance with the emission standards into the environment should be ensured at the time of acceptance into operation.

Article 206. The environmental requirements for military and defense objects, military activities

      The environmental requirements, established by this Code shall apply to the military and defense installations and military activity, except in special situations, provided by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

Article 207. The environmental requirements for the natural resources management

      1. The environmental requirements for the use of land, subsoil, water, forests and other vegetation, animal life shall be determined by this Code and other regulatory legal acts of the Republic of Kazakhstan.

      2. Economic and other activities causing a threat of destruction of natural ecological systems, genetic fund of living organisms, other environmental changes dangerous for life and health of the population are prohibited.

      Footnote. Article 207 as amended by Law No. 126-VI of 27.12.2017 (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication).

Chapter 31. THE ENVIRONMENTAL REQUIREMENTS OF THE USE OF LAND

Article 208. The environmental requirements on purposiveness changing and the convert of land from one category to another

      Footnote. Article 208 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon expiry of six months after its first official publication).

Article 209. Environmental requirements on zoning and using of the land of agricultural use

      1. On zoning and using the land of agricultural use should be provided environmental safety and quality condition of agricultural land.

      2. Zoning of the land of agricultural use shall be based on indicators of the degree of environmental troubles, which are the criteria for physical degradation and chemical pollution.

      3. Determination of the level of chemical pollution of lands shall be carried out using the maximum permissible concentrations of chemicals in the soil, approved by the authorized authority in the field of environmental protection and the state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population.

      4. Environmental criteria for land assessment in order to determine the need for their transfer from more valuable to less valuable, conservation, as well as reference to the zone of environmental disaster or emergency environmental situation shall be approved by the authorized body in the field of environmental protection (hereinafter – environmental criteria for land assessment).

      Footnote. Article 209 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 210. The environmental requirements on zoning and the use of urban lands

      1. The zoning of urban lands shall be carried out on the basis ecological criteria for the assessment of the land.

      2. The possibility of transfer of polluting substances into the air and water of these areas and their direct influence on the health of the population shall be accounted during the conversion the urban lands in the lands of other categories.

      3. For the zones of environmental emergency situation shall be established a special regime of use, not entailing the further deterioration of the environmental situation.

Article 211. The environmental requirements on zoning and using of land for industry, transport, communication, defense and other nonagricultural use

      1. On zoning land for industry, transport, communication, defense and other non-agricultural use shall be ensured environmental safety and sustainable use of land.

      2. In order to ensure the safety of the public and create the necessary conditions for the operation of industrial, transport and other objects shall be established zones with the creation of special conditions of use of these lands, contributing to a better environment condition.

      3. Zones within which types of activities are limited or prohibited, that are incompatible with the objectives of establishing zones shall be accounted during the conversion the land for industry, transport, communication, defense and other non-agricultural use of land in the lands of other categories.

      4. An additional environmental criteria on the transfer of land in industry, transport, communication, defense and other non-agricultural use in the other categories shall be their chemical contamination above the levels, required by the environmental criteria for the evaluation of land. Lands, referred to a higher level of pollution shall be subject to conservation and shall be converted to the structure of reserve lands.

Article 212. The environmental requirements for the use of protected areas lands and lands of recreational use

      1. Land use regime of protected areas, governed by the Land Code of the Republic of Kazakhstan and the Law of the Republic of Kazakhstan "On Specially Protecting Nature Areas."

      2. In order to conserve favorable environmental and sanitary conditions in the land recreational use on their zoning shall be established sanitary protection zones.

Article 213. The environmental requirements for the use of forest fund lands

      1. A regime of use of forest fund lands shall be regulated by the Land and Forest Codes of the Republic of Kazakhstan.

      2. Environmental criteria in allocating land to the category of forest vegetation condition should be considered as an indicator of the environment condition of the territory.

      3. Not used for forestry farmlands on the forest fund lands can be converted to the category of agricultural land in accordance with the forest legislation of the Republic of Kazakhstan.

      4. Transfer of forest lands into lands of other categories for purposes not related to forest management shall be allowed if there is a positive conclusion of the state environmental impact assessment in accordance with the requirements of the Forest and Land Legislation of the Republic of Kazakhstan on the basis of forest management and land management materials.

      5. On transfer of forest fund lands to other categories should be taken into account the environmental indicators that reflect the impact of state land on the grass and woody vegetation in accordance with the ecological criteria for land assessment.

      Footnote. Article 213 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.10.2019 No. 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 214. The environmental requirements on zoning and using of water fund lands

      1. On zoning of water fund lands shall be ensured protection of water fund and the rational use of water.

      2. Plots of land from the structure of water fund lands can be made available for temporary use of land by local executive authorities in consultation with the authorized government bodyin the scope of use and protection of water fund and corporations for the needs of agriculture, forestry, fishing, hunting and other purposes not contrary to the basic purpose of the land, not entailing the pollution and land degradation and environmental degradation, respectively.

      3. Conversion of water fund lands to another category of land shall be allowed with the Environment Impact Assessment and epidemiological examinations in accordance with the requirements of the water legislation of the Republic of Kazakhstan in case of:

      1) the termination of a water body existence or a significant change in its environmental and health indicators;

      2) referring to the lands of specially protected nature areas;

      3) changes in boundaries (line) of settlements, entailing a change in the environmental situation.

      4. Land allocated for water protection zones cannot be converted to the category of land settlements and industry, which shall be established a special regime of economic activity for the prevention of pollution and depletion of water.

Article 215. The environmental requirements on zoning and using of reserve land

      1. On zoning land reserve shall be accounted an area of adverse changes and spatial heterogeneity of allocation of different degradation degrees in the study area.

      2. The rate of ecosystems degradation shall be calculated by the fifty-year series of observations. Assessment of the degree of ecosystem degradation shall be carried out in accordance with the environmental criteria for land assessment.

      3. Reserve land can be converted to other land categories depending on the purpose of further use only after the establishment of the lands on the ground, the category to which they shall be converted. On conversion the reserve land to another category of land the selection of land plot shall be carried out previously in accordance with the environmental requirements of this category of land.

      4. The transfer of disturbed land from the category of reserve land is possible after the implementation of rehabilitation and measures to improve the quality of the land and the environmental situation.

      5. Land plots from the reserve lands construction, which were carried out nuclear tests, can be given to the ownership or use of land only after the completion of all activities on the liquidation of nuclear tests consequences and a comprehensive environmental study present at a positive opinion of the environment impact assessment and sanitary-epidemiological expertise.

      Footnote. Article 215, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication.)

Article 216. The environmental requirements for optimal land use.

      1. The basic environmental requirements of optimal land use are:

      1) The scientific basis and forecasting the impact of proposing land reform and land redistribution;

      2) the basis and implementation of a unified state policy in the planning and organization of the management and protection of all land categories;

      3) ensuring of land proper use and conservation of valuable land in agricultural production;

      4) formation and placement of environmentally sound compact and optimal according the area land plots;

      5) development of a set of measures to improve agricultural land, improve soil fertility, maintaining sustainable landscapes and protection of land;

      6) development of measures for the rational use and protection of land;

      7) inventory and identification of unused land, used irrationally, not used for the intended purpose of land;

      8) the conservation and enhancement of habitat forming, water conservation, protection, sanitary and epidemiological, recreation and other beneficial natural properties, in order to improve land productivity and to protect human health;

      9) the conservation of biological diversity.

      2. Provision of land plots for the placement and operation of enterprises, buildings and other facilities shall be subject to the conditions and regulations on environment protection, reproduction and rational use of natural resources, taking into account environmental, sanitary and epidemiological implications of these objects.

      3. For the construction and erection of facilities that are not associated with agricultural production, must be disposed lands not suitable for agricultural purposes, with the lowest score of soil fertility.

Article 217. Environmental requirements for the use of land

      1. The nature users on the land using must:

      1)production engineering, appropriate to sanitary-epidemiological and environmental requirements, to prevent harm to human health and the environment, implement the best available technologies;

      2) allow the pollution, littering, degradation and deterioration of soil fertility, as well as the removal of topsoil for sale or transfer it to other parties, except the cases, when such removal is necessary to prevent irreparable loss of topsoil;

      3) produce storage and disposal of waste in a location, determined by the decision of the local executive bodies in coordination with the competent authority in the scope of environment protection, as well as a specially authorized government bodies within their competence.

      2. When carrying out operations on subsoil use, geological exploration, construction and other works, natural resource users are obliged:

      1) contain the occupied land plots in a condition, suitable for further use for their intended purpose;

      2) remove, store and use the fertile soil in the works, related to the violation of land;

      3) conduct reclamation of disturbed lands.

      3. On selection of the direction of melioration should be taken into account:

      1) the nature of the surface infringement of the land plot;

      2) natural and physical and geographical conditions of the facility area;

      3) the socio-economic characteristics of the location of the object from the perspectives of development of the area and environment protection requirements;

      4) the need to restore the main area of disturbed land to cropland in the zone of black soil and intensive farming;

      5) the need to restore damaged land in close proximity to populated areas for gardens, farms and recreational areas, including the creation of reservoirs in the hand-made area and ornamental garden and park complexes in the overburden dumps and tailings;

      6) performance of land planning, liquidation of unnecessary excavations and embankments, of construction waste and redevelopment of the land in the territory of the industrial facility;

      7) ravines and gullies on the used land plot which should be whelmed or flatted;

      8) a mandatory site landscaping.

      4. In the case of land plots use for the placement, disposal, storage of industrial waste, it must meet the following requirements:

      1) comply the sanitary and epidemiological rules and norms of design, construction and operation of landfills of unutilized industrial waste disposal;

      2) have weak filtering soils on standing of ground water not exceeding two meters from the bottom of the tank with an emphasis on areas 1.5 per cent in the direction of the pond, farmland, forests, industries;

      3) be placed on the leeward side of the community and relatively lower in the direction of groundwater flow;

      4) be placed on the ground, not flooded by flood and storm water;

      5) have an engineering anti-filtering protection, fencing and landscaping around the perimeter, driveways paved;

      6) surface and groundwater runoff from the land must not be drawn into open water bodies.

      5. The implementation of new technologies, the implementation of programs of melioration and soil enrichment shall be prohibited in the case of non-compliance with the environmental, sanitary and epidemiological rules and regulations and other requirements, stipulated by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      6. The order of land use, affected by radioactive and chemical contamination, the establishment of protected areas, the conservation of residential buildings, industrial, commercial, social and cultural facilities on these lands, performance of melioration and technical work there shall be determined taking into account the standards of maximum permissible levels of radiation and chemical exposure.

      7. In order to protect lands the owners of lands and nature users are obliged to carry out activities on:

      1) protection of land from water and wind erosion, landslides, flooding, waterlogging, secondary salinity, dehydration, condensation, contamination by radioactive and chemical substances, littering waste production and consumption, pollution, including nutrient, as well as other negative impacts;

      2) protection of lands from contamination by quarantine objects, alien species and especially dangerous harmful organisms, their spread, overgrowing with weeds, shrubs and small forests, as well as from other types of deterioration of the state of land;

      3) elimination of the effects of pollution, including nutrient and littering the land up;

      4) conservation of progressing stage of melioration;

      5) melioration, restoration of soil fertility, early involvement in land circulation;

      6) removal and preservation of topsoil for later use during his rehabilitation.

      8. On the community lands shall be prohibited the use of salt for taking the black ice away.

      Footnote. Article 217 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); No. 126-VI of 27.12.2017 (shall be enforced upon the xpiration of six months after the date of its first official publication); dated 28.10.2019 No. 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Chapter 32. ENVIRONMENTAL REQUIREMENTS FOR SUBSOILUSE

Article 218. The ecological basis for conducting operations on subsoil use

      1. The ecological basis for conducting operations on subsoil use shall be a positive conclusion of the state environmental expertise of project documentation and environmental permit.

      2. The subsoil user shall be obliged to submit all pre-project and project documentation, which should include an assessment of the impact of the planned activity on the environment and contain a section "Environmental protection" to the state environmental expertise

      Footnote. Article 218 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 271-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 219. General environmental requirements on using of subsoil resources

      1. General environmental requirements for use of subsoil resources are:

      1) the use of subsoil resources in accordance with the requirements of the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan;

      2) application of special methods of development of deposits in order to preserve the integrity of lands with due regard for technical, technological, environmental and economic feasibility;

      3) prevention of anthropogenic desertification;

      4) application of preventive measures against manifestations of dangerous anthropogenic processes during operations on subsoil use;

      5) protection of subsoil resources from flooding, fires and other natural factors complicating the operation and development activities;

      6) prevention of subsoil contamination, especially in the underground storage of oil, gas or other substances and materials, disposal of hazardous substances and wastes;

      7) compliance with the established order of suspension, termination of subsoil use operations, conservation and liquidation of mining;

      8) ensuring the environmental and sanitary requirements for the storage and disposal of waste;

      9) reduction of disturbed and alienated land areas by advancing to the start of construction work on the roads by rational scheme, and the use of other methods, including the bushed method of wells construction, the use of technology with internal discard dumps, use of waste production and processing of mineral resources;

      10) prevention of wind erosion of soil, overburden dumps and waste products of oxidation and spontaneous combustion;

      11) insulation of absorbing and fresh water horizons to avoid their contamination;

      12) prevention of depletion and contamination of groundwater, including the use of non-toxic chemicals in the preparation of flushing water;

      13) purification and reuse of the flushing water;

      14) elimination of drilling residues and lubricants by the environmentally safe manner;

      15) purification and reuse of oilfield wastewater in the pore pressure maintaining system of the oil fields.

      2. The discharge of wastewater, not cleaned up to the normative parameters into the subsoil shall be prohibited, except for the following wastewater, for which the establishment of quality standards for substances is not required:

      1) pumping of wastewater into underground aquifers, which groundwater is highly mineralized, not used or cannot be used for drinking, balneological, technical needs, as well as for irrigation and livestock production;

      2) discharges of mined and quarry water, mined in the pond-stores and (or) ponds-evaporators.

      The discharge of wastewater is not the reverse injection of water, produced simultaneously with minerals, as well as the injection into the bowels of technological solutions for extraction of minerals, provided for by the projects and technological regulations, which have received a positive conclusion of the state environmental expertise and other examinations, provided by the legislative acts of the Republic of Kazakhstan.

      3. A subsoil user must:

      1) select the most effective methods and technologies of the work, based on the standards of the international practice;

      2) to comply with technological schemes and projects on carrying out works ensuring safety of employees, population and environment, and during exploration and production of hydrocarbons - ensuring also rational use of subsoil.

      Footnote. Article 219, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 25.04.2016 № 505-V(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 05.04.2017 № 56-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); No. 126-VI dated 27.12.2017 (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication).

Article 220. Environmental requirements on conducting of subsoil use operations

      1. Subsoil use operations are environmentally hazardous economic activity and should be carried out under the following requirements:

      1) well design and design of mining in a part of reliability, manufacturability, and environmental safety shall ensure the conditions of subsoil protection and the environment;

      2) on drilling and other subsoil use operations with the use of installations with diesel generator and diesel driven release of untreated exhaust gas emissions from such installations must comply with their specifications and environmental requirements;

      3) during the construction of buildings for subsoil use of the fertile lands and agricultural lands in the course of the preparatory work for the installation of the equipment shall be removed and separately stored topsoil for future reclamation area;

      4) for exception of the toxic substances migration in the natural objects shall be provided an engineering system of organized waste collection and storage of subsoil wastes with the water-proofing technology platforms;

      5) in the cases of well construction in protected areas it is necessary to use only pitless technology;

      5-1) measures to reduce the amount of sulfur and reduce its adverse effect on the environment shall be provided during oil operations;

      6) work on spent slurry disposal and neutralization of waste drilling mud, drilling, mining and mine waste water for reuse in the drilling process, return to the environment in accordance with the established requirements must be carried out for subsoil use operations;

      7) measures to prevent gas contamination of the air environment must be taken on the application of drilling muds on the hydrocarbon basis (lime-bituminous, invert emulsion, etc.);

      8) disposal of pyrophoric deposits, spent slurry and core in order to except the possibility of burning or poisoning people should be made according to the project, and in agreement with the competent authority in the scope of the environment protection, government body of sanitary-epidemiological service, and local executive agencies;

      9) the commissioning of facilities for subsoil use shall be carried upon condition of full compliance of all environmental requirements, stipulated by the project;

      10) the reconstruction (restoration) of the land in accordance with the design solutions shall be carried out after the end of subsoil use operations and the equipment removal;

      11) drill holes, including flowing well, as well as unserviceable holes or which usage is shut down, shall be subjected to the equipment by the subsoil user of control devices, conservation or liquidation in order, established by the legislation of the Republic of Kazakhstan;

      12) individual or legal entities whose activities have or may have an adverse impact on the groundwater bodies shall be obliged to take measures to prevent pollution and depletion of water bodies;

      13) on the catchment areas of underground water objects which are used or can be used for drinking and economic and drinking water supply, placement of burials of waste, cemeteries, cattle burial grounds (biothermal holes) and other objects, influencing the condition of underground waters shall not be allowed;

      14) Drilling of absorbing wells is allowed in the presence of positive conclusions of the authorized state bodies in the field of environmental protection, use and protection of water fund, on studying of bowels, the state body of sanitary-and-epidemiologic service, given out after carrying out of special inspections in area of drilling of these chinks;

      15) a discharge of industrial, medicinal mineral water after use must be in accordance with the Water Code of the Republic of Kazakhstan;

      16) preservation and liquidation of wells within the contract area shall be carried out in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan on subsoil and subsoil use;

      17) in the area where waste water is pumped into absorption wells, the water user should organize systematic laboratory monitoring of water quality in nearby wells, springs, wells according to a plan agreed with the authorized state authorities in the field of environmental protection, use and protection of water fund and the state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population.

      2. On conducting of operations the subsoil users are obliged to:

      1) comply with the standards of maximum permissible harmful effects on groundwater bodies established by the authorized state authority in the field of use and protection of the water fund in agreement with the authorized state authorities in the field of environmental protection, for the study of subsoil, the state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population;

      2) to provide determination of chemical composition of discharged waters in own or other laboratories, accredited in the order established by the Law of the Republic of Kazakhstan "On accreditation in the field of conformity assessment";

      3) transfer an extra information about emergency discharges of pollutants, as well as violations of the established regime of groundwater abstraction and discharge facility (injection) in their waters to the authorized government bodiesin the scope of environment protection, use and protection of water resources and the sanitary-epidemiological service.

      3. Shall be prohibited:

      1) Violation of vegetation and soil cover outside the areas designated for construction and (or) placement of subsoil use facilities;

      2) Discharge of production wastes into surface water bodies and subsoil;

      3) irrigation of lands by wastewater, if it affects or may affect the condition of groundwater bodies;

      4) the admission of solutions and materials in layers containing household and drinking water;

      5) drilling of absorption wells to discharge industrial, medical mineral and heat power waters in cases where these wells can be a source of contamination of the aquifer that is suitable or used for domestic water supply or for medicinal purposes;

      6) device of absorption wells and wells in the protective sanitary zones of water sources;

      7) discharge into the absorption wells and wells of discharged water containing radioactive substances.

      4. In order to protect groundwater sources used for drinking water supply, as well as resources which possess natural curative properties of protective sanitary zones shall be established in accordance with the Water Code of the Republic of Kazakhstan

      Footnote. Article 220, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon expiry of six months after its first official publication), dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 17.01.2014 No 165-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 15.06.2015 № 322-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication); dated 05.10.2018 № 184-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication).

Article 221. Environmental requirements for the exploration and (or) extraction of groundwater

      A footnote. Article 221 has been deleted by Law No. 126-VI dated 27.12.2017 (to be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication).

Article 222. Environmental requirements for the design,laying and maintenance of underwater cables and pipelines

      1. A selection of trace location, construction, equipment, technology and technique for the construction and operation of each specific object should be made on a competitive basis in order to reduce the negative impact on the environment.

      2. The production of blasting seismic and pneumatic and other detonating excitation sources of elastic waves (seismic signals) shall be prohibited at a distance of less than five hundred meters from the pipeline or underwater cables.

      3. A towing of seismic cables and trawling by fishing vessels with crossing routes of pipelines and submarine cables shall be prohibited.

      4. A design of pipeline subject to construction and related engineering works must ensure:

      1) a high degree of reliability, safety, security and control of their technical condition;

      2) the ability of dynamic response on unforeseen situations;

      3) the efficiency and quality of repair and renewal works;

      4) minimal negative impact on the environment.

      5. The project should contain in a mandatory manner a separate section "An environment protection" that meets the requirements of building, sanitary and epidemiological rules and regulations, and guidance documents of the authorized body in the scope of environment protection.

      6. The customer and the developer of the project shall respond for the completeness and credibility of the design estimate documentation.

      7. Excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 № 156-VI (to be enforced upon expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

      8. It is necessary to stipulate for measures on protection during construction and subsequent operation in projects for laying pipelines. On each stage of the construction and operation of pipelines, transporting hydrocarbons and derived products, should be taken measures to protect the environment, as well as pipelines belonging to high-risk sites.

      9. The intersection places of pipelines with navigable rivers and canals shall be indicated on the banks of navigation marks. Navigational aids in the construction of the main pipeline shall be installed in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan in the scope of inland waterway transport.

      10. For exclusion the possibility of pipelines damage in any kind of laying shall be set exclusion zones:

      1) along the submerged crossings - in the form of a water space area from the water surface to the bottom, made between parallel planes, spaced from the axes of the outer thread hits on hundred meters on each side;

      2) around the processing plant of handling production for transportation, head and intermediate, transfer pulsor and tank pumping stations, tank battery, compressor and gas distribution stations, units of product measurement, loading racks and discharge jetties, preheat points of oil and petroleum products - in the form of land plot, bounded by a closed line that is separated from the border areas of these objects on hundred yards around and above.

      11. Materials of the instantaneous position of pipelines with reference to protected zones, engaged in its constituent communications and objects should be transferred to the relevant local agencies to apply them to the regional land use map. Local executive authorities shall provide information about the location of pipelines to interested legal entities on their requests.

      12. In the protected zones of pipelines do not perform actions that might impair their operation or damage:

      1) move, cover and break identifying navigational aids, test items;

      2) open the hatches, gates and doors unattended points of cable ties, fencing nodes linear valves, installation of cathodic protection and drainage, line and manholes and other linear devices, open and close valves and gate valves, enable or disable communications, power supply and remote control of pipelines;

      3)arrange dump, pour solutions of acids, salts and alkalis;

      4) destroy bank protection structures, culverts devices, ground and other structures (devices) that protect pipelines from destruction, and the neighborhood and the surrounding area - from accidental spillage of transported goods;

      5) throw the anchor, go to drop anchors, chains, lots, drags and trawls, produce dredging and dredging;

      6) make a fire, or place open or closed flames.

      13. A performance of any work, including geological survey, geological prospecting, prospecting, surveying and other exploration work associated with wells device, pits and taking soil samples, as well as coring shall be prohibited in the protected zones of pipelines without a written permission of the pipeline owner. The written permission on the performance of blasting in the protected zones of pipelines shall be issued only after the submission of corresponding materials, provided by the Uniform Rules of safety during blasting by the organization that perform these works.

      14. On accidental spills of oil and water, containing hydrogen sulfide, it should be immediately collected and neutralized on site or remove for disposal.

      15. An appropriate safety markings and labels shall be exhibited in the places of intersections of gas-, oil- and condensate lines and waterways, roads, ravines and other natural barriers on the corners of turns at points of possible congestion of people, process nodes of gas, oil, condensate lines. For those places in the project must be provided additional activities, excluding or reducing the hazard of emissions.

      Footnote. Article 222 with the change introduced by the Law of the RK dated 24.05.2018 No. 156-VI (to be enforced upon expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 223. Environmental requirements during operations on subsoil use within safety zone

      1. A subsoil user, carrying out operations on subsoil use within the safety zone are obliged to provide them in such a way as to exclude or minimize pollution of the sea in the case of water level rise.

      2. The subsoil user, carrying out operations on subsoil use within the safety zone shall respond for any damage or loss, caused to the environment, natural or legal entities in the case of marine pollution from his contract territory, regardless of the guilt of the subsoil user.

Chapter 33. THE ENVIRONMENTAL REQUIREMENTS ON WATER USE

Article 224. The environmental requirements on use of water bodies

      1. A general water use shall be carried out on water bodies in accordance with the water legislation of the Republic of Kazakhstan.

      2. Individuals and legal entities must comply with the rules of general water use established by the local representative bodies of oblasts (cities of republican importance, the capital).

      3. A location of enterprises and other facilities affecting the condition of water bodies, shall be subject to the conditions and rules for the protection of the environment, protection of natural resources, epidemiological, safety, reproduction and rational use of water resources, as well as the environmental impacts of these facilities.

      4. Construction, reconstruction, operation, conservation, liquidation of enterprises and other structures, affecting the state of water objects shall be carried out in the presence of positive conclusions of the authorized state bodies in the field of environmental protection, use and protection of the water fund and the state body of sanitary and epidemiological service (on the objects, classified as high epidemic significance).

      Footnote. Article 224, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon expiry of six months after its first official publication); dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); No. 210-VI dated 28.12 2018 (tobe enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 224-1. Environmental requirements for the use of groundwater

      1. Groundwater withdrawal and use is based on the permit for special water use issued in accordance with the Water Code of the Republic of Kazakhstan.

      2. The project (technological scheme), on the basis of which the withdrawal and use of groundwater in the amount of two thousand cubic meters per day is carried out, is subject to state environmental impact assessment.

      3. When carrying out exploration, abstraction and (or) use of groundwater in the volume of two thousand cubic meters per day, natural users are obliged to carry out at their own expense research and development work to find new and improve existing methods and technological schemes of development of groundwater deposits, upgrade technological equipment, means of continuous and periodic monitoring, ensure the rational use and protection of groundwater from depletion and pollution, and protect the environment.

      4. Groundwater abstraction and (or) use for purposes not provided for by the terms of the permit for special water use is prohibited, or with violation of these terms.

      5. Exploration, withdrawal and (or) use of groundwater deposits should be carried out in accordance with the terms of the permit for special water use, as well as in compliance with the norms and requirements stipulated by the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan.

      6. Natural users conducting exploration, abstraction, and/or use of groundwater are obliged to ensure that they are provided:

      1) rational exploration, abstraction and (or) use of ground waters, which prevent irrecoverable losses of water and its qualitative properties due to deficiencies in well operation;

      2) exclusion of the possibility of pollution of aquifers;

      3) Exclusion of the possibility of mixing waters of different aquifers and flow from one aquifer to another, if this is not provided for by the project;

      4) prevention of uncontrolled uncontrolled release of groundwater, and in emergency cases - urgent measures to eliminate water losses;

      5) integrated use of groundwater containing useful components;

      6) protection of atmospheric air, land surface, forests, waters and other natural objects, as well as buildings and structures from harmful impact of works related to water use;

      7) carrying out a complex of restoration works on land plots that are rendered inapplicable in the process of exploration, withdrawal and (or) use of ground waters.

      7. Hydrogeological wells, including self-discharging and exploratory wells, as well as wells, which are not suitable for operation or use of which has been stopped, shall be subject to equipping by the nature user with regulating devices, conservation or liquidation in an order established by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      8. If at use of subsoils for exploration and extraction of other minerals aquifers are opened, it is necessary for the natural user to take measures on protection of underground water objects in an order established by the Legislation of the Republic of Kazakhstan, and to inform about it in the authorized state authorities in the field of environmental protection, use and protection of a water fund, on studying of subsoils, in the field of sanitary and epidemiologic welfare of the population.

      9. The discovered underground aquifers shall be provided with reliable isolation preventing their pollution.

      10. When opening aquifers that can be used as sources of domestic and drinking water supply, chemical reagents used for preparation (processing) of drilling and cement mortars shall have toxicological characteristics, agreed with the authorized authority in the field of environmental protection and the authorized state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population.

      11. The use of groundwater of drinking quality for the needs not related to domestic and drinking water supply is not allowed, except in cases provided by the Water Code of the Republic of Kazakhstan and the Code of the Republic of Kazakhstan "On Subsoil and Subsoil Use".

      12. It is prohibited to put into operation groundwater intakes without equipping them with water regulating devices, water measuring devices, as well as without establishing sanitary protection zones and establishing observation points for indicators of the condition of groundwater bodies.

      13. Natural users shall be obliged to comply with the standards of maximum permissible harmful impact on groundwater bodies established by the authorized state authority in the field of use and protection of the water fund in coordination with the authorized state authorities in the field of environmental protection, in the field of study of subsurface resources, the state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population.

      14. When locating, designing, constructing, commissioning and operating water intakes associated with the use of underground water bodies, measures preventing their harmful impact on surface water bodies and the environment (waterlogging of territories, desertification, waterlogging of lands, landslides and soil subsidence) shall be envisaged.

      15. Natural users in order to ensure state accounting of groundwater, control its use and environmental protection:

      1) keep primary accounting of water withdrawn from groundwater bodies and discharged into them in accordance with the procedure and terms established by the authorized state body for subsoil study in coordination with authorized state bodies in the field of environmental protection, use and protection of the water fund;

      2) equip water intake and spillway structures by means of water discharge measurement, as well as install regulating devices on self-discharging wells;

      3) exercise control over the current development of groundwater deposits, operational control over the operation of wells and control over the implementation of the technological regime in accordance with the approved field development project or technological scheme. The frequency of control is established by the development project (technological scheme);

      4) provide primary statistical data on groundwater use in accordance with the statistical methodology approved by the authorized body in the field of state statistics.

      16. The requirements of paragraphs 1-5, 7, 11-13 and 15 of this Article shall not apply to underground waters (mine, quarry, mine) taken at the same time during exploration and (or) extraction of solid minerals.

      Footnote. Chapter 33 has been supplemented by Article 224-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 27.12.2017 No. 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.10.2019 No. 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 225. The environmental requirements for wastewater discharge

      1. The use of natural water bodies for wastewater discharge shall be prohibited, except the cases, provided for in paragraph 2 of this Article.

      2. Wastewater discharges into surface water and subsoil shall be allowed with the relevant environmental permits for emissions into the environment.

      At the same time, wastewater discharge into surface water bodies is allowed under the permission of the authorized state body in the field of use and protection of the water fund, wastewater discharge into the subsoil - in the presence of a license or contract for subsoil use.

      3. The users of natural resources, having wastewater storage and (or) artificial water bodies, intended for natural biological cleaning of wastewater shall be obliged to take necessary measures to prevent their impact on the environment, as well as to carry out land reclamation after the termination of their operation.

      3-1. Creating of new (expansion of operating) pond-atmometers shall be allowed on permission of local executive bodies of oblasts, cities of republican status, and capitals on foundation of impossibility of other ways of recycling waste generated in the production or transfer into the waste-free.

      The requirements for the projected (newly put into operation) pond-atmometers of industrial waste water are:

      1) the presence of impervious screen;

      2) the location of regulatory cleaned discharged according to the design decisions that have a positive opinion of the environmental impact assessment.

      4. The nature user may not exceed the established limits of concentration of pollutants in the wastewater or enter into the wastewater composition new substances not covered in the environmental permit. In case of violation of these requirements the wastewater discharge should be discontinued. Discharged into surface reservoirs water should be transparent, with no color, odor, does not contain harmful bacteria and harmful to human health and animal substances in concentrations exceeding the hygienic standards. The temperature of the discharged water should not exceed 30 degrees Celsius.

      5. Substances aggressively acting on the concrete and metal should not be in the discharged water.

      6. The wastewater discharges shall be not allowed, regardless of their degree of purification in surface waters in zones of sanitary protection of sources of centralized drinking water supply, health resorts, in areas designated for swimming.

      7.The nature users, carrying out the wastewater discharge into water bodies, subsoil, in sewage ponds, on the terrain or having a closed loop sanitation, shall use the instruments of account for the volumes of water and maintain a record of water use and disposal, in accordance with the water legislation of the Republic of Kazakhstan.

      8. It shall be prohibited to discharge wastewater without preliminary cleaning into the water objects, terrain and wastewater reservoirs, except for discharges of mine and quarry water of mining and metallurgical enterprises into storage ponds and (or) evaporation ponds, as well as water, used for water cooling, into accumulators, located in the system of closed (circulating) water supply.

      Footnote. Article 225, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication.); dated 15.06.2015 № 322-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 05.04.2017 № 56-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); No. 126-VI of 27.12. 2017 (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication).

Chapter 34. THE ENVIRONMENTAL REQUIREMENTS ON THE USE OF FOREST AND OTHER VEGETATION

Article 226. The environmental requirements on the implementation of intermediate cut

      Cutting, relating to the reconstruction of low value and losing protective, water protection and other ecological functions of plantations in the forests of the state forest fund shall be carried out only with the permission of the authorized government body in the scope of forestry in the presence of positive opinion of the environmental impact assessment.

Article 227.The environmental requirements on the implementation of forest use in the areas of state forest fund

      On the implementation of forest use in the areas of state forest fund the forest users are obliged to:

      1) work in ways that prevent the occurrence of soil erosion, excluding or limiting the negative impact on the condition and regeneration of forests, as well as on water and other natural resources and ensure the preservation of wildlife and its habitat;

      2) comply requirements on conservation of optimal conditions for natural reproduction of forests, using equipment and technology provided by projects that have passed the environmental impact assessment during wood provision;

      3) take away the undercuts and cut timber in the places of cutting upon expiry of established period of its procurement and transportation;

      4) clean wood-cutting areas from forest residues at the same time with the wood provision;

      5) prohibit the illegal cutting of forest and other violations of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan on designated for forest use areas of the state forest fund;

      6) carry out the reproduction on the area greater than twice the size of harvested area, according to the forest management plans, including the renewal of the forest on final felling on the areas of state forest fund;

      7) carry out reforestation at their own expense on cutting and areas, where as the result of their work was destroyed an undergrowth, died tree and shrub vegetation;

      8) comply with the rules on the provision and improvement of forest health;

      9) implement measures to protect the lands of the state forest fund from forest pests and diseases in long-term forest use;

      10) inform the state forest owners about the appearance of pests and diseases on designated them for forest use areas of the state forest fund;

      11) provide information necessary for the state accounting of the forest fund, state forest cadastre, state forest monitoring, determination of the amount of payment for forest use, the authorized state body in the field of forestry and its territorial bodies, local executive bodies of regions (cities of national importance, the capital) and the authorized body in the field of state statistics in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. The Аrticle 227, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 19.03.2010 No 258-IV; dated 28.12.2018 № 210-VI (shall be enforce upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 228. The environmental requirements on forestry organization in the areas of state forest fund

      1. A forest management in the areas of state forest fund should ensure an increase of resource and environmental potential of forests.

      2. Increase of resource and environmental potential of forests in the areas of state forest fund shall be carried out in the result of the implementation of scientifically-grounded system of cutting, reproduction of forests, improving of their species composition, creation and effective use of permanent seed on selected and genetic basis, hydroforest amelioration, tending of the forests, including cleaning and sanitary cutting, construction of forestry appropriation road, conducting of other forestry measures.

      3. Measures on increasing the resource and environmental potential of forests in the areas of state forest fund shall be carried out by forest agencies and forest users in accordance with the forest management plans.

Article 229. The environmental requirements on reproduction of forests and reforestation

      1. The purpose of the reproduction of forests is the timely restoration of forest on cutting, burnt areas and other areas previously occupied by the forest of the state forest fund, improvement of the species composition of forests, increasing their productivity, ensuring the rational use of state forest fund.

      2. The purpose of reforestation is the creation of plantations in the areas previously occupied by forest.

      3. Measures on reforestation in the areas of the state forest fund must be carried out in compliance with environmental and sanitary requirements by the ways, ensuring the creation in the shortest possible time of highly resistant and sustainable plantings taking into account conditions and economic feasibility.

      4. The volumes of work in the state forest fund on reproduction of forests and reforestation shall be determined by the projects, passed the environment impact assessment.

Article 230. The environmental requirements during the provision, processing, storage, handling, sale and use of forest seeds and seedling material for reproduction of forests and reforestation

      1. The determination of sowing qualities of seeds, subjected to sale and use for sowing, their compliance with national standards, specifications and other regulations on forest seed shall be carried out by specialized organizations of the authorized government body in the scope of forestry.

      2. The sale and planting of forest seeds that have not been tested for compliance with the requirements, established in the paragraph 1 of this Article, shall be prohibited.

      3. The formation of the objects of seed selection purposes, a regime establishment of their operation on the areas of the state forest shall be determined by the projects that have passed the environmental impact assessment.

      Footnote. Article 230, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 10.07.2012 No 31-V (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication.)

Article 231. The environmental requirements on the use of the state forest fund areas on reproduction of forests and reforestation in the protected areas

      Use of the state forest fund areas on reproduction of forests and reforestation in the protected areas shall be carried out in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

Article 232. The environmental requirements on forest use in city forests and forest parks

      Forests, located within the boundaries of cities (city forests and forest parks) shall be subject for public recreation, conducting of cultural and health and sports activities, and for maintaining of a favorable environment. In the city forests and forest parks shall be prohibited a final feeling and other forest uses that are not compatible with the appointment of these forests.

Article 233. The environmental requirements for preservation, protection, reproduction and use of tree and shrub vegetation in the state forest fund areas, transferred to the use of the land owners or land users

      1. A preservation, protection, reproduction and use of tree and shrub vegetation in the state forest fund areas, transferred in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan, in the use of the land owners or land users for the integrated management of agriculture and forestry, shall be carried out in accordance with the requirements of the Forest Code of the Republic of Kazakhstan.

      2. Land owners or land users, to whom use were transferred the state forest fund areas are obliged to conduct there a forestry management and participate in the state records of the forest fund in the order, prescribed by the Forest Code of the Republic of Kazakhstan.

      3. The control of the state, preservation, protection, reproduction and use of tree and shrub vegetation, referred to in paragraph 1 of this Article shall be carried out by the authorized government body in the scope of forestry.

Article 234. The environmental requirements on preservation, protection, use of the state forest fund areas, reproduction of forests on the state forest fund areas, located among the land plots of other owners or land users

      1. For carrying out of preservation, protection and use of the state forest fund areas, reproduction of forests in the state forest fund areas, located among other land owners or land users, the government forest owners have the right of particular purposeful use of alien land plot (easement) in accordance with the Land Code of the Republic of Kazakhstan.

      2. For protection of natural forests from unfavorable forcing along the border areas of the state forest fund, located among land plots of other land owners or land users, shall be established protective zones of twenty meters wide.

      3. Within the protective zone shall be prohibited any activity that adversely affects the condition of forests in the state forest fund areas.

Article 235. The environmental requirements for conservation, protection and the use of protective plantings on the right-of-way of railways, roads, canals, main pipelines and other line facilities

      1. Protective plantings, located on the right-of-way of railways, roads, canals, main pipelines and other line facilities shall be intended to protect these facilities from adverse natural events, pollution prevention of the environment, reduction of noise exposure.

      2. In the protective plantings on the right-of-way of railways, roads, canals, main pipelines and other line facilities shall be allowed feeling to care for the forest, sanitary cuttings, related to the reconstruction of low-value plantations, as well as plantations, losing protective, water protection and other functions, and other cuttings in accordance with the projects of protective planting creation.

      3.The preservation, protection and use of protective plantations referred to in paragraph 1 of this Article shall be carried out by land users in the lands which they are located, in accordance with the Forest Code of the Republic of Kazakhstan.

Chapter 35. THE ENVIRONMENTAL REQUIREMENTS ON THE USE OF WILDLIFE

Article 236.The environmental requirements on general usage of wildlife

      1. The general use of wildlife shall be carried out without elimination of wildlife object from the habitat in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan on protection, reproduction and use of wildlife.

      2. As a general usage order of wildlife shall be carried out the use is the use of beneficial properties of animal activity, and the use of wildlife objects for scientific, cultural and educating, educational, aesthetic, and other purposes, not prohibited by the Laws of the Republic of Kazakhstan.

      3. On the implementation of the general usage of wildlife shall be prohibited the elimination of animals, the destruction of their habitation and other facilities, an anxiety of animals in the breeding period, the violation of animal habitats and degradation of conditions of their reproduction.

Article 237. The environmental requirements for the location, design and construction of communities, enterprises, railways, roads, main pipelines, power lines and communication canals, dams, and other facilities and objects

      1. Placements of enterprises, facilities and other objects, as well as the implementation of new equipment, technology, materials and substances that affect or may affect the condition of the wildlife, coordinated by the authorized government bodiesin the scope of protection, reproduction and use of wildlife and the environment protection.

      2. The placement into service of facilities and the use of technology without ensuring them of the protective means of animals and their habitats shall be prohibited.

      3. At the placement, design and construction of settlements, enterprises, facilities and other objects, conducting of production processes and the exploitation of vehicles, the improvement of existing and the implementation of new technological processes, introduction in the economical turnover of unused, coastal, wetlands, occupied by shrubs territories, melioration, use of forest resources and water bodies, conducting of geological exploration, mining, determining the locations of pasturage and drift fence of live-stock animals, the development of tourist routes and organization of places of public recreation should be provided and carried out activities to preserve the habitat and breeding conditions of wildlife, migration paths of places of concentration of animals and also shall be ensured the integrity of areas of special value as wildlife habitat.

      4. On the environmental impact assessment of construction projects and reconstruction of enterprises, facilities and other objects shall be taken into account their impact on wildlife, habitat, migration paths and breeding conditions for the animals necessarily.

      5. Individuals and legal entities on the exercise of any activity that affects or may affect the condition of the wildlife, are obliged to protect the environment, the conditions of reproduction and migration paths, and implement measures to prevent the death of the animals during the implementation of production processes, including the storage, transportation, use of dangerous drugs for animals, chemicals and compounds, storage, waste disposal, implementation of agricultural, forestry, logging and other work, as well as during the operation of the electrical network and vehicles.

      6. On the design and construction of railways, roads, main pipelines, power lines and communication, as well as canals, dams and other hydraulic structures should be designed and implemented to ensure the preservation of animal migration paths.

      7. Conducting of blasting and other works, which are a source of increased noise in the breeding sites of the animals shall be limited by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      8. Operation of hydraulic and other structures on water bodies, the establishment of water hydrological regime and the regime of water use from them, as well as other activities which affect or may affect the status of wildlife habitat, should be taken into account the requirements of the protection of wildlife, fishing and hunting interests households.

      Footnote. Article 237, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication.)

Article 238. The environmental requirements for mowing of cane and burning of dry vegetation

      Reed mowing and burning of dry vegetation or its remains shall be allowed only in case of economic necessity under the relevant permits of the authorized state body in the field of protection, reproduction and use of fauna with the development of measures for preservation of wild fauna.

      Footnote. Article 238 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 11.04.2014 № 189-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 239. The environmental requirements during the transportation, storage and use of protection tools for plants, fertilizers and other drugs, used in the economic and other activities, the creation of new drugs

      1. During transportation, storage and use of protection tools for plants, fertilizers and other products used in economic and other activities, the creation of new drugs the individuals and legal entities are obliged to comply with the rules of transportation, storage and use of these drugs and implement measures to ensure the prevention of illness and death of animals.

      2. On creating of new drugs regulations for their use in the environment shall be developed.

      3. In order to prevent the death of the animals and the deterioration of their habitat on the proposal of the authorized state authority in the field of protection, reproduction and use of wildlife, the authorized authority in the field of environment protection can define separate areas in which shall be restricted or banned the use of pesticides, harsh chemicals and other chemicals.

      4. The pesticides, which are included in the list of pesticides, approved by the authorized authority for quarantine of plants in coordination with the authorized authority in the field of environment protection and state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population shall be allowed to use.

      4-1. The production and use of pesticides, which have in their composition persistent organic pollutants, provided by the international treaties of the Republic of Kazakhstan shall be prohibited. Export and import of these substances shall be permitted only for the purpose of their destroying.

      5. An inclusion in the list of pesticides, specified in Paragraph 4 of this Article shall be allowed after the toxicological studies, hygienic handling, establishment of hygienic and environmental regulations, and the state registration of pesticides.

      6. The state registration of pesticides shall be conducted in the order, determined by the authorized authority in the field for quarantine of plants, in coordination with the authorized authority in the field of environment protection and state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population.

      7. In the presence of potentially dangerous chemical and biological substances in mineral fertilizers and other drugs the authorized authority the for quarantine on the proposal of the authorized state authority in the field of protection, reproduction and use of wildlife or the authorized authority in the field of environmental toxicology shall conduct research on basis of which shall be established the environmental standards these mineral fertilizers and other chemicals.

      8. Shall be prohibited:

      1) an extraction of wildlife objects using explosive devices, harsh chemicals and other chemicals, except for the use of harsh chemicals and other chemicals in the extermination of field rodents, as well as in cases of massive epizootic of rabies and other animal diseases in coordination with the authorized state authority in the field of protection, reproduction and use of wildlife;

      2) the use of pesticides, harsh chemicals, mineral fertilizers and other chemicals:

      in the zones of reservation conditions on specially protected natural areas;

      in designated rest areas in the places of mass animals accumulation during migration and breeding, as well as in areas of particular value as a wildlife habitat;

      in designated habitats and artificial breeding of rare and endangered species of animals;

      3) leave treated seed not embedded in the soil and available for eating by wild animals in agricultural and other lands on the surface.

      9. In order to protect fishery resources and other aquatic animals from pollution of their habitats by pesticides, harsh chemicals and other chemicals within two kilometers from the existing coasts of fisheries waters and (or) sites shall be prohibited:

      1) the application of aerial dusting method in the fight against pests, plant diseases and weeds;

      2) the construction of warehouses for storage of pesticides, harsh chemicals, mineral fertilizers and petroleum products, the device runways for avia- chemical works, as well as sites for refueling ground equipment by pesticides, harsh chemicals and baths for bathing sheep.

      Footnote. Article 239, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 21.01.2010 No 242-IV (the order of enforcement See Art. 2) dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after the first official publication ), dated 25.01.2012 No 548-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 28.10.2019 No. 268-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 240. Environmental requirements for introduction, reintroduction and hybridization of animal species

      1. Introduction, reintroduction and hybridization of animal species on the territory of the Republic of Kazakhstan shall be allowed for scientific-research and economic purposes by the permission of the authorized state body in the field of protection, reproduction and use of animal world on the basis of biological justification, having a positive conclusion of the state ecological expertise.

      2. Introduction of hybrid animals into the natural environment shall be prohibited.

      3. Individuals and legal entities shall be prohibited from unauthorized introduction, reintroduction and hybridization of animal species.

      Footnote. Article 240 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 240-1. Import into the Republic of Kazakhstan and export of animals from the Republic of Kazakhstan

      Import into the Republic of Kazakhstan and export from the Republic of Kazakhstan of animals, covered under Convention on international trade in endangered species of wild fauna and flora, threatened of extinction, shall be allowed with the permission, issued in the procedure, established by the authorized state body in the field of protection, reproduction and use of wildlife.

      Export of animals from the Republic of Kazakhstan to the third countries shall be carried out in the manner, determined by the legislation of the Republic of Kazakhstan and international treaties of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Chapter 35 is supplemented by Article 240-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 241. The environmental requirements for hunting, fixation of the hunting areas, game management

      The environmental requirements for hunting, fixation of hunting areas, and the conduct of game management shall be determined in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan in the scope of protection, reproduction and use of wildlife.

Article 242. The environmental requirements for fishing

      Footnote. The title, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 21.01.2010 No 242-IV (the order of enforcement See Art. 2).

      1. Fishing regulations, fishing facilities, the order of fixation of fisheries waters and (or) plots for fish and fishery products, the provision of fisheries and other aquatic animals shall be established by the legislation of the Republic of Kazakhstan in the scope of protection, reproduction and use of wildlife.

      2. In the order of general usage of wildlife by individuals in cases provided for by the legislation of the Republic of Kazakhstan, shall allow free amateur (sports) fisheries in the reserve fund of fisheries waters and (or) areas up to five kilograms per one fisher per checkout. In this case the established rules, regulations, restrictions and prohibitions on protection, reproduction and use of wildlife should be complied.

      3. Hydro land reclaiming works in the wetlands and the habitat and distribution of fish stocks and other aquatic animals shall be carried out by permission of the authorized government body in the scope of protection, reproduction and use of wildlife after the environmental impact assessment passage of such projects.

      4. Fishing shall be carried out in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan on protection, reproduction and use of wildlife.

      Footnote. Article 242, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 21.01.2010 No 242-IV (the order of enforcement See Art. 2).

Article 243. The environmental requirements for the use of useful properties and waste products of animals

      1.The use of useful properties and waste products of animals shall be allowed without elimination and destruction of animals, deterioration of their habitats and infliction of harm to animals.

      2. The use of wild animals in order to obtain products of their life shall be permitted without seizure and destruction of animals and without degradation of their environment.

      3. The use of wild animals in order to obtain their waste products shall be carried out according to the rules, established by the authorized government body in the scope of protection, reproduction and use of wildlife.

Article 244. The environmental requirements for Zoological Collections

      1. Development and recruitment of zoological collections (a collection of scarecrows, eggs, preparations and parts of wildlife objects, wildlife objects, including wild animals of zoos, zoological gardens, circuses, zoological nurseries, aquariums, oceanariums) by elimination of animals from their native habitat shall be carried out by individuals and legal entities on the basis of permits, issued by the authorized government body in the scope of protection, reproduction and use of wildlife.

      2. The zoological collections, representing the scientific, cultural and educating, educational, educational and amenity value and having national-level importance shall be subject to state registration.

      3. The creation, recruiting, reserving, use, disposition and state records of zoological collections, its trade and importation into the Republic of Kazakhstan, transfer and export them beyond shall be carried out according to the rules, established by the authorized government body in the scope of protection, reproduction and use of wildlife.

Article 245. The environmental requirements on the regulation of animal numbers

      1. In the interest of public health and safety, the prevention of diseases of agricultural and domestic animals, the prevention of infliction of harm to the environment, economic and other activities shall be carried out activities, aimed at regulating the number of certain species of wild animals. These activities should be implemented in ways that ensure preservation of wildlife habitat and not allowed to inflict them harm.

      2. The rules of regulation of the number of animals shall be approved by the authorized state body in the field of protection, reproduction and use of the animal world.

      Footnote. Article 245, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 246. The environmental requirements on the conducting of game husbandry and fishery.

      On the conducting of game husbandry and fishery shall be placed the following environmental requirements:

      1) to use objects of wildlife rationally, not to allow an environmental state degradation of animal habitats as a result of private activities, to apply environmental technologies during the implementation of the production processes;

      2) to conduct the primary account of number and use of wild animals, learn their status and characteristics of the hunting areas, to provide this information to the authorized government bodyin the scope of protection, reproduction and use of wildlife;

      3) comply with the established rules, norms, standards, limits and terms of production of animals;

      4) to carry out the protection wildlife objects, including rare and endangered species of animals, on the designated area;

      5) to carry out complex activities, aimed at breeding, including artificial, wildlife, conservation and improvement of their habitat;

      6) to carry out activities on implementation of national-level, regional, national and other regional environmental programs for the protection, reproduction and use of wildlife;

      7) to carry out complex activities on disease prophylaxis and control, immediately inform the government bodiesin the scope of protection, reproduction and use of wildlife, animal health and government bodies of sanitary-epidemiological service of the detection of animal diseases, the deterioration of their environment, about the threat of cases of destruction and death of the animals;

      8) to stop the use of wildlife objects all alone in cases of deterioration of their condition and habitat conditions, reduced reproductive capacity and a threat of destruction of animals, take immediate steps to remove the adverse effects on the animals and their habitat.

      Footnote. Article 246 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 247. The environmental requirements on establishing of limits and quotas for the use of wildlife

      In order to conserve and reproduce animals limits and quotas for the use of wildlife in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan in the scope of protection, reproduction and use of wildlife shall be established.

Article 248. Wildlife protection from the ill effects of biotechnology products

      The creation of new strains of microorganisms, biologically active substances, removal of genetically modified organisms, the production of other biotechnology products shall be carried out in the presence of positive opinions of environmental state assessment and sanitary-epidemiological expertise. The use of these organisms and substances in the absence of such opinions shall be prohibited.

Chapter 36. THE ENVIRONMENTAL REQUIREMENTS ON PROTECTION REPRODUCTION, CAPTIVE BREEDING AND SEMI-LIBERAL CONDITIONS, LIMITED ECONOMIS USE OF RARE AND ENDANGERED SPECIES OF ANIMALS

Article

Article 249. The list of rare and endangered animal species

      1. The list of rare and endangered animal species shall be approved by the Government of the Republic of Kazakhstan and include rare and endangered species (subspecies, populations) of animals (vertebrates and invertebrates), living in a state of natural liberty permanently or temporarily on land, water, air and soil in the territory of the Republic of Kazakhstan, as well as the continental shelf and the exclusive economic zone of the Republic of Kazakhstan.

      2. Animals, classified as rare and endangered species of animals shall be state property, but bred and kept in captivity and (or) semi-free conditions may be in both state and private property.

      3. Individual and legal entities shall have the right to use animals that are rare and endangered species, within the ambit and order, established by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 249 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 250. Protection and reproduction of rare and endangered animal species that live in the condition of natural freedom

      1. Actions that may lead to death, downsizing or disturbance of habitats of rare and endangered species of animals shall not be allowed.

      2. Individual and legal entities are obliged to ensure the protection of animals within designated territory, to report to the authorized government bodyin the scope of protection, reproduction and use of wildlife on which they become known or identified cases of animal deaths, attributed to rare and endangered species. Procedures for investigating of such cases, determined by the authorized government bodyin the scope of protection, reproduction and use of wildlife.

      3. Rare and endangered species of animals shall be rendered assistance in the cases of large-scale diseases, death threats from natural disasters and from other causes in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan in the scope of protection, reproduction and use of wildlife.

      4. In order to prevent the death of animals that are rare and endangered species of animals, shall be prohibited their elimination, besides the exceptional cases on the decision of the Government of the Republic of Kazakhstan.

      5. In order to reproduce rare and endangered species of animals living in the condition of natural freedom, can be carried out:

      1) an improvement of the conditions of natural reproduction;

      2) resettlement;

      3) a release into the environment of artificially bred animals.

      6. Activities, referred to in paragraph 5 of this Article, shall be carried out by permission of the authorized government body in the scope of protection, reproduction and use of wildlife on the basis of biological studies, having a positive opinion of the environmental impact assessment.

      7. For the protection and reproduction of rare and endangered species of animals living in their natural condition, shall be created protected natural areas, and can also be installed around the prohibition of protected areas within these zones in any activity that has an adverse effect on the condition of the animal world.

      8. On the design and implementation of economic and other activities shall be developed activities for the conservation of habitats and breeding conditions, migration routes and places of concentration of rare and endangered species of animals, and it shall be ensured the inviolability of allocated sites of special value as the habitat of these animals.

      Footnote. Article 250 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 251. The use of rare and endangered species of animals, affecting in the condition of natural liberty

      1. If the use of rare and endangered species of animals, affecting in the condition of natural liberty, scientific, cultural and educating, educational and aesthetic purposes is carried out without elimination of animals from their habitats, the authorized government bodyin the scope of protection, reproduction and use of wildlife may introduce restrictions on access to certain places and at certain periods. Information about such restrictions shall be published in local and regional media, and in appropriate locations shall be installed cautionary screens.

      2. Individuals and legal entities, interested in keeping and breeding in captivity and (or) semi-free conditions of rare and endangered species of animals shall be obliged to release within the established period of time into the habitat the appropriate number removed from it, of rare and endangered species of animals, obtained by artificial breeding. Animal grazing shall be carried out under the act in the presence of the officials of the authorized state body in the field of protection, reproduction and use of animal world.

      Footnote. Article 251 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 252. Keeping and breeding in captivity and (or) semi-free conditions of rare and endangered species of animals

      Footnote. Title of Article 252 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

      1. An artificial breeding of rare and endangered species of animals can be in captivity (cellular and aviary) or semi (content in parks and other areas with conditions similar to their natural habitat).

      2. Keeping and breeding in captivity and (or) semi-free conditions of rare and endangered species of animals shall be allowed to individuals and legal entities subject to the following requirements:

      1) an occurrence of conditions for keeping animals, including a duly designated area or premise, equipped with open-air cages, cells, and other facilities;

      2) a performance in necessary amount of zoo cultural, veterinary and sanitary and epidemiological measures;

      3) a presence of specialists of zoological, zoo cultural and veterinary profiles, and for citizens - skills for the keeping of animals in captivity or semi-free conditions;

      4) an availability of permission of the authorized government bodyin the scope of protection, reproduction and use of wildlife.

      3. The mandatory requirements for fulfilling, as well as the maximum number of animal units by species shall be specified in the permit for keeping and breeding in captivity and (or) semi-free conditions of rare and endangered species of animals. If individuals and legal entities do not comply with the conditions of the permit, after three warnings within six months, the permit may be revoked or canceled.

      4. Keeping and breeding in captivity and (or) semi-free conditions of rare and endangered species of animals in specialized zoological nurseries shall be carried out in accordance with the regulations on these nurseries.

      5. The owners of animals, classified as rare and endangered species and kept in captivity and (or) semi-free conditions shall be obliged to carry out a permanent ringing or tagging of these animals and have passports for them.

      6. Individuals and legal entities, who keep in captivity and (or) semi-free conditions animals, classified as rare and endangered, shall have the right to purchase, sell and exchange these animals within the Republic of Kazakhstan only by permission of the authorized state body in the field of protection, reproduction and use of wildlife.

      7. Individuals and legal entities, owning animals, classified as rare and endangered, kept in captivity and (or) semi-free conditions may use them for the purposes of international trade in the manner, established by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      8. If international trade in rare and endangered species of animals, bred in captivity and (or) semi-free conditions, may cause environmental and (or) economic damage to the state, the Government of the Republic of Kazakhstan shall have the right to impose restrictions on this trade.

      Footnote. Article 252 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Chapter 37. THE ENVIRONMENTAL REQUIREMENTS ON PROTECTED AREAS

Article 253. The environmental requirements on use of protected areas

      In order to conserve and improve the ecological state of protected areas that have a special value as the habitat of rare and endangered species of animals, the authorized government bodyin the scope of environment protection in coordination with the authorized government bodyin the scope of protected areas can introduce and develop these areas for more stringent environmental standards than those which were established for the whole territory of the Republic of Kazakhstan.

Article 254. The environmental requirements on placing of settlements, industrial, agricultural and melioration, energy, transport and communications facilities, military and defense objects and facilities not related to the purposes and operation of protected areas on the protected areas.

      In order to improve the ecological state, as well as preventing damage to protected areas, the placement of settlements, industrial, agriculture and melioration, energy, transport and communications facilities, military and defense objects, not related to the purposes and operation of protected areas, shall be carried out in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan, including environmental requirements for these areas.

Article 255. Special environmental requirements for subsoil use operations on the territory of state protected areas

      A footnote. Title of Article 255 as amended by Law No. 126-VI of 27 December 2017 (to be effective six months after the date of its first official publication).

      1. In order to prevent possible negative impact of subsoil use operations on the environment and objects of the state natural reserve fund, a natural resource user needs to do so:

      1) to coordinate with authorized state bodies in the field of specially protected natural territories, protection, reproduction and use of wildlife:

      Number and location of sites necessary for repair of technological road and power lines, as well as the need for motor transport departures from the road in the process of natural resource user activity;

      scheme of auxiliary technological roads on the territory of subsoil use operations;

      Location and equipment of sites for storing production and consumption waste, as well as the discharge of fuels and lubricants and other contaminants;

      felling and uprooting of trees and shrubs in the territory of subsoil use operations for preparation of technological sites stipulated by the project;

      2) in order to clearly indicate the boundaries of the territory of subsoil use operations to determine the boundaries in kind by establishing adshags;

      3) produce chemical and transportation of radioactive materials only in special containers, preventing their entering into the environment;

      4) support the topping of technologic road in the condition that does not allow destruction of the bed, its high dusting, increasing the risk of diversion of chemical and radioactive substances during transportation;

      5) make reclamation of spoil heaps, waste removal or disposal in designated areas of residues of building materials, used in the repair of the technologic road and power lines.

      2. In the territory of the state preserved areas shall be prohibited:

      1) the placement and construction of communities, permanent facilities of industry, agriculture and melioration, energy, transport and communications, military and defense facilities, sanatoriums, rest homes, food service areas, hotels and other objects and facilities not related to the objectives and functioning of the state preserved area;

      2) carrying out of activities that may entail the change of natural shape of the natural landscape, the violation of the stability of ecological systems;

      3) a waste disposal of production and consumption, as well as radioactive materials;

      4) the use of land topographic low for the discharge of industrial and other waste water;

      5) the use of potentially hazardous chemical and biological substances, the implementation of the hazardous physical effects on the environment;

      6) the organization of sites, the installation of tents, starting of campfires outside of designated places;

      7) the movement and parking of motor vehicles, a pass of pets out of public roads and is specifically designated places for it;

      8) introduction of plants and animals alien to local flora and fauna;

      9) an industrial preparation of plants used in medicine and for other purposes;

      10) an elimination of wildlife objects, cutting of trees and shrubs, harvesting of secondary forest products and haying without a special permission of the authorized government bodyin the scope of protection, reproduction and use of wildlife;

      11) Exit of vehicles from the technological road, except for the sites specially allocated in coordination with the authorized state body in the field of protection, reproduction and use of wildlife, as well as movement on the territory of operations on subsoil use outside the road network;

      12) the mining of popular minerals;

      13) Storage of production and consumption waste outside the specially designated areas preventing the transfer of waste (wind, precipitation) through the territory of subsoil use operations and the state reserve zone;

      14) Drainage of combustive-lubricating materials and other polluting substances, except for platforms in the territory of carrying out operations on subsoil use, in specially designated places in coordination with the authorized state body in the field of protection, reproduction and use of fauna.

      3. In order to monitor the environment it is necessary to ensure the annual preparation and coordination of industrial environmental monitoring programme with the authorized government bodiesin the scope of protected areas, conservation and protection, reproduction and use of wildlife, which should be provided for:

      1) quarterly control of chemical composition of water in artesian wells and wells within a radius of up to twenty kilometers from the territory of subsoil use operations;

      2) quarterly control of radiation levels and content of radioactive substances in the ground in the territory of subsoil use operations and within a radius of up to ten kilometers outside it;

      3) a quarterly monitoring of concentrations of pollutants developed during activities in the environment;

      4) exact dates and activity performers, form of completion and reporting.

      Footnote. Article 255 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 15.06.2017 № 73-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); No. 126-VI dated 27.12.2017 (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication).

Chapter 38. THE ENVIRONMENTAL REQUIREMENTS ON CONDUCTING OF ECONOMIC AND OTHER ACTIVITIES IN THE STATE PRESERVED AREA IN THE NORTHERN PART OF THE CASPIAN SEA

Article 256. Borders of the state preserved area in the northern part of the Caspian Sea

      Borders of the state preserved area in the northern part of the Caspian Sea shall be established by the Government of the Republic of Kazakhstan.

Article 257. Limitations of use regime

      1. Within the state preserved area in the northern part of the Caspian Sea on the basis of functional zoning shall be separated preserved areas with a total ban of economic and other activity and additional time limits for certain types of work in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan "On protected areas".

      2. The following use regime in the preserved area shall be established:

      1) in order to ensure the normal spawning course of fish and juveniles in the sea it is prohibited to carry out construction and geophysical works, test wells and navigation in the estuary areas of the Ural and Volga rivers within a radius of 50 kilometers from the most seaward point of the Kazakhstan part of the Volga Delta and the most seaward point of the Ural River delta, as well as in the 15 km wide strip from the coastline as of January 1, 1994 between the borders of the above mentioned side-altar spaces and further east to the Emba River. Thus navigation of the vessels which are carrying out fishery and its transportation, an exposition, replacement, removal and check of means of navigating conditions, research works in coordination with the authorized state body in the field of protection, reproduction and use of fauna is supposed;

      2) during the period specified in subparagraph 1) of this paragraph, the oil extraction process must be translated into an autonomous equipment, chemical reagents, combustive-lubricating materials, other materials and food. All measures must be taken to ensure the accumulation and storage of oil extraction waste for their following export at the end of the period of the ban;

      3) in order to conserve birds in nesting places (reed beds, coastal sand spits and islands) the construction and well testing shall be prohibited in the period referred to in subparagraph 1) of this paragraph;

      4) conducting of works in the terms distinguished from specified in subparagraph 1) of this paragraph, within Reed beds (a natural biological filter) on the border of the land-sea shall be governed by the decisions of state authorized bodies in the scope of environment protection and protected areas, taking into account what season is;

      5) for conserving population of the Caspian seal the conducting of petroleum operations from October to May months should be at least 1852 meters (1 nautical mile) from the place of their concentration. Taken into account the shift of rookeries must be taken all possible measures to identify areas of seals concentration;

      6) in order to avoid negative impacts on the birds and Caspian seals shall be prohibited the flying of aircraft over the established places of their habitat and breeding at altitudes below 1 km, except for research and rescue, with prior notification of the authorized government bodies for the protection of the environment and protected areas.

      Footnote. Article 257 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.12.2010 No. 369-IV (shall be enforced after 10 calendar days after the first official publication); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 258. The environmental requirements on the implementation of economic and other activities in the water conservation zone

      1. The width of the water conservation zone along the shore of the Caspian Sea is equal to 2000 meters from the mark of average-longstanding sea level over the last decade, equal minus 27.0 meters.

      Within the communities of water preserved zone boundaries shall be established on the basis of the specific conditions in their planning and development with the necessary engineering or forest improvement development of a coastal zone (parapets, chemical containment areas, forest and shrubs belts ), which prevents contamination and pollution of the water body.

      2. Within the water preserved area shall be prohibited:

      1) design, construction and commissioning of new and renovated facilities, secured facilities and devices to prevent pollution and contamination of water bodies and water protection zones and belts;

      2) accommodation and construction of settlements of warehouses for the storage of oil products, service points of special machinery, mechanical workshops, sinks, waste disposal sites, and other objects, which have a negative impact on water quality;

      3) performance of construction, dredging and blasting works, mining, cables, pipelines and other utilities, drilling, agricultural and other works, except when agreed upon with the state authorities in the scope of the environment and the use and protection of water fund.

Article 259.The environmental requirements for the implementation of economic and other activities in the safety zone

      1. Oil operations in the safety zone are carried out in accordance with the Code of the Republic of Kazakhstan "On Subsoil and Subsoil Use".

      2. Within the safety zone shall be prohibited a construction of landfills for the disposal of waste.

      Footnote. Article 259, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication.); No. 126-VI dated 27.12.2017 (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication).

Article 260. Protection of coastal waters in the northern part of the Caspian Sea in the places of population water management

      1. Areas of coastal waters in the northern part of the Caspian Sea in the places of population water management shall be established by local executive bodies within their competence, based on the actual and future water management. The width of the area to the sea should be at least 3.9 kilometers (2 miles) from the average- longstanding sea level for the last decade.

      2. A coastland, selected in the structure of protection areas of coastal waters in the northern part of the Caspian Sea, in the places of population water management corresponds to the water conservation zone of the Caspian Sea as a part of the definition of boundaries and security arrangement.

Article 261. The environmental requirements for the implementation of economic and other activities within the influence zone of the wind-surges of sea level fluctuations

      1. The influence zone of the wind-surges of sea level fluctuations do not have a clearly fixed boundaries and extends roughly from the absolute elevations of minus 29 meters within 26 meters of the waters of till minus on land.

      2. Within the influence zone of the wind-surges of sea level fluctuations shall be prohibited:

      1) the design, construction and commissioning of new and renovated objects that are not secured by facilities and devices preventing pollution and contamination of water bodies and water protection zones and belts;

      2) the placement and construction outside of communities of warehouses for storage of petroleum products and the technical servicing, machine shops, car washes, organization and construction of waste disposal sites, as well as other accommodation facilities, negatively affecting water quality;

      3) the performance of construction, dredging and blasting, mining, laying of cables, pipelines and other utilities and drilling, agricultural and other works without the project passed the environmental impact assessment.

Article 262. General environmental requirements on implementation of economic and other activity in the state preserved area in the northern part of the Caspian Sea

      1. Work related to excavation and movement of soils is allowed with a special permit issued by the authorized state body for subsoil studies.

      2. Construction, installation and dismantling of facilities can be carried out only with technologies that ensure the collection of all types of pollutants.

      3. On detection within the contract area of previously drilled wells the subsoil user is obliged to take them into balance and to conduct monitoring on them.

      4. Emissions into the environment on all phases of petroleum operations shall not exceed the standards, established for them by the maximum permissible emissions and discharges of pollutants.

      5. The burning of fluids on flames during the well exploitation, except the threat of an emergency shall be prohibited.

      6. The burning of hydrocarbons on the flame during well test must be minimized. In the case that the results of the environmental impact assessment method specified in this paragraph, as the most environment-friendly for environment, it is necessary to use only when weather conditions are favorable, contributing to the dispersion plume, with the construction of flame devices should ensure the complete combustion of hydrocarbons. Organizational and technical measures to exclude the damage to avifauna must be taken in the case of well location on the migration routes of birds.

      7. Air emissions shall be controlled in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan, tested principles and practices, generally accepted in the international practice in the scope of environment protection on conducting of petroleum operations.

      8. Within the state protected area in the northern part of the Caspian Sea, the discharge of sewage and waste shall be prohibited, with the exception of a limited list of uncontaminated or cleaned wastewater, including the water of systems of cooling and firefighting and ballast water, discharged at the permission of the authorized state authorities in the field of environment protection, use and protection of the water fund, as well as the state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population. The temperature of the water as a result of discharge beyond the control line should not increase by more than five degrees, compared to the average monthly water temperature during the discharge period for the last three years.

      9. Injection of drilling wastes into the subsoil shall be prohibited without prior operations of their processing and carried out according to the project passed the environmental impact assessment.

      9-1. Injection into the subsoil of associated petroleum gas in the northern part of the Caspian Sea in excess of norm, ensuring the enhanced oil recovery by maintaining of formation pressure, provided by the confirmed project documents, as well as the jetting of associated petroleum gas in excess of design parameters shall be prohibited.

      10. All operations for the processing and storage of drilling waste (sludge and solutions) shall not be involved in the turnover and not injected into the subsoil must be carried out on a special site outside the state preserved area in the northern part of the Caspian Sea. These operations must ensure the completion of the test site at the time of the start of drilling operations and shall be carried out in coordination with the authorized government bodyin the scope of environment protection.

      11. Offshore production facilities (drilling, production, operation) and vessels, serving them shall be equipped with an installation for cleaning and disinfection of wastewater or for collection, storage and further transfer of wastewater to specialized vessels or shore-based reception facilities. Appropriate devices should be provided for collection or processing of garbage (grinding or pressing). It shall be allowed to incinerate medical and food wastes, using the best available technologies and in the presence of a positive conclusion of the state ecological expertise to the project documentation.

      12. The use of blasting in the water column and on the seabed is prohibited for all types of construction and other works. Blasting operations under the sea floor may be carried out with the permission of authorized state bodies in the field of environmental protection, use and protection of the water fund and the study of subsoil.

      13. The violation of nesting places of waterfowl and wading birds, as well as obstruction of access to spawning grounds of sturgeon shall be prohibited.

      14. The water abstraction from the sea shall be permitted only provided of equipping of abstraction intakes by the fish protection structures. On the abstraction intakes should be installed technical equipment for the continuous monitoring of the effectiveness of fish protection structures.

      15. Before starting the works on oil recovery at the expense of the financial assets of subsoil user shall provide comprehensive programs for environment protection, including measures for the protection of spawning grounds and reproduction of valuable food fish, as well as the habitat of seals in the state preserved area in the northern part of the Caspian Sea.

      16. Routes for transport must be chosen in such way as to prevent or minimize their effects on marine mammals, fish and birds.

      17. Laying of railways, highways, pipelines, not provided by the project in the area of the special requirements shall be prohibited.

      18. Vehicles, ensuring the preservation of highly productive benthic communities and spawning grounds shall be used for work performance on the shallow water. In case of need for monitoring of the environment state shall be allowed the usage of special vehicles on expanded tracks, low-pressure tires, air cushion, minimally violating the integrity of the vegetative ground cover and existing biocenosis.

      19. Drilling and plugging fluids must not contain substances that have not been approved as part of the technical design. In case of use of other substances, the subsoil user shall coordinate their use with the authorized state bodies in the field of environmental protection and subsoil study.

      20. Drill rigs shall be made up by the IC engines that meet the requirements of the International Maritime Organization on limit values of unburned gases emissions.

      21. Power plants must be completed by the IC engines or turbines of dual fuel (diesel fuel - gas).

      22. A preparation of the project work, taking into account an international experience, including an environmental impact assessment in full shall be prefaced to the conducting of exploration on the sea. An analysis of the current state of the previously investigated area of planned economic activities should be based on the results of field studies, carried out no earlier than four years before the submission of assessing the impact on the environment.

      23. The compulsory figure on the environmental impact assessment is the analysis of alternative options, including a refusal to carry out exploration on the most vulnerable areas of the waters of the sea and the coastal zone.

      24. In the water conservation zone and on shallow coastal areas of the sea to a depth of 5-10 meters of drilling shall be carried out by means of drilling rigs on the drive from external networks. If the drilling rig is the generator with diesel fuel or diesel-engine drive, the release of untreated exhaust gas emissions from such facilities must be reduced to a minimum.

      25. On conducting of petroleum operations on the sea, on each sea facility and each vessel on which shall be carried out the transportation of oil and oil-containing goods must be placed absorbents and materials necessary for the enclosure and collection of spills consequences.

      Footnote. Article 262, as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 15.07.2011 No 461-IV (shall be enforced upon expiry of six months after its first official publication), dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 263. The environmental requirements on conducting of geophysical works

      1. On conducting of geophysical works shall be prohibited to:

      1) use the explosive sources of seismic waves and pneumosources with parameters, exerting adverse effects on the fish fauna and its habitat;

      2) use equipment and practises, which safety has not been documented or based on advanced geophysical surveys;

      3) leave seismic waves in the sea without monitoring in order to avoid their separation and ash, as well as towing them along the bed.

      2. In order to conserve the population of Caspian seals the conducting of seismic surveys and other economic activities in the period from October to May shall be corrected by seismic outlet at a distance of not less than one nautical mile from the places of concentration of the seals on the island rookeries and ice. To identify the locations of high concentration of seals, taking into account the frequent changes of rookeries, must be provided preliminary aircraft overflights.

      3. During the seismic surveys the usage of fish repellent from the area of operation can be provided.

Article 264. The environmental requirements for the exploration and recovery on the sea

      1. Drilling of wells shall be carried out based on progressive approved principles and practices, accepted in the international practice in the scope of environment protection on conducting of petroleum operations.

      2. Places for allocation of offshore drilling platforms within the contract area shall be selected based on the maximum possible preservation of marine areas that have advanced significance for fisheries, conservation and reproduction of fish and other water harvesting objects.

      3. Drilling operations with the drilling barge or platform present at sheet ice on the water area, available for shipping, shall be carried out on the constant presence of icebreaking ship with the equipment necessary for the localization of a possible spill of hydrocarbons. The requirement referred to in this paragraph shall not apply to drilling, ongoing from the artificial islands.

      4. The conducting in heavy ice conditions on the sea of producing horizon of pre-salt layer drill and the test wells with the alleged extreme pressure and high content of hydrogen sulphide shall be prohibited.

      5. To ensure the sustainable existence of the state conservation area ecosystem in the northern part of the Caspian Sea in the design exploration and production in the sea shall be limited construction of drilling grounds, well testing and shipping maximally.

      6. Upon conducting oil operations, the subsoil user must provide measures for prevention, localization and liquidation of emergency spills.

      7. Upon conducting oil extraction operations in the sea, the subsoil user shall be obliged to monitor the production process by observing and measuring the wellheads in the manner, determined by the authorized body in the field of environmental protection.

      Footnote. Article 264, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 265. The environmental requirements on the designing and constructing of oil and gas pipelines

      1. Design and construction of oil and gas pipelines and accompanying facilities in the zone of influence of the wind-surges of sea level fluctuations shall be carried out taking into account of their maximum amplitudes.

      2. Design of automatic shut-off gate valves on the oil and gas pipelines shall be carried out based on an assessment of risks associated with a possible violation of the integrity of oil and gas pipelines.

      3. During the construction of oil and gas pipelines shall be used facilities and equipment to ensure the minimum amount of violations of the seabed, and use technologies and methods, localizing the spread of suspended substances in the water column.

      4. The penetration of oil and gas pipelines, ensuring their protection by the moving ice, anchors of vessels and other anthropogenic influences, is a mandatory in the state preserved area in the northern part of the Caspian Sea.

      5. Along the oil and gas pipelines shall be established protective zones in the form of sections of water area from the water surface to the bed, made between parallel planes spaced from the axis of the outer pipe thread five hundred meters on each side.

      6. Water discharge on hydro test of oil and gas pipelines shall be carried out outside the boundaries of the state preserved area in the northern part of the Caspian Sea.

Article 266. The environmental requirements for supply coastal bases and objects of coastal infrastructure

      1. Construction of coastal bases, including storage of fuels and lubricants, service station of vehicles, except for ports and berths, shall be stored outside the water protection zone of the Caspian Sea coast, using the existing infrastructure. The construction of facilities and performance of works in the water protection zone, provided by the legislation of the Republic of Kazakhstan, shall be allowed.

      2. Areas of berths and supply bases shall be planned in such a way that the supply operation, maintenance and refueling were carried out in compliance with all the requirements, ensuring the safety of the environment and public health.

      3. Upon completing the functioning of coastal infrastructure objects and their removal land reclamation in accordance with the design documentation, approved by the competent authority in the scope of environment protection should be carried out.

Article 267. The environmental requirements for shipping

      1. It shall be prohibited to use equipment and apparatus, as well as vessels, previously operating in other water basins, without an environmental survey in order to avoid accidental introduction of flora and fauna objects into the Caspian sea.

      2. All kinds of water transport movements must be submitted as part of pre-project and project documentation. On the detailed design stage and on the organization of the work must be determined by seasons and indicated vessels itinerary of travel on the map document. On selecting of displacement route should be taken into account meteorological conditions, including ice, as well as periods and spawning grounds and migration of valuable fish species, seal rookery, nesting birds.

      3. All vessels must be equipped with a closed bunker fuel tanks to collect contaminated water and domestic waste, equipped with devices that prevent discharges and spills into surface waters.

      4. Transportation of bulk solids, chemicals and dangerous goods must be carried out in the closed containers and special capacities that exclude them from entering into the environment in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on the merchant shipping.

      5. Ship hulls and other floating facilities, offshore rigs and platforms should be covered with modern certified anti-co ion materials.

      6. Refueling of ships on the sea should be carried out with systems that exclude spills and leaks of fuel and lubricants.

      7. Noise and vibration from ships must not exceed the maximum permissible noise levels, established by the sanitary and epidemiological rules and norms and hygienic standards.

      8. Construction equipment of special purpose vessels should be equipped with devices to reduce noise and vibration.

      9. For tanker transportation of hydrocarbons and other hazardous substances in the Caspian sea, double-hull tankers shall be operated.

      10. The vessels shall be provided with equipment that does not allow contamination of the decks of vessels with oil products, discharge of contaminated sewage into water basins. It shall be prohibited to discharge oil, harmful substances and water, containing them, food waste, household waste and all types of plastics into water objects from the ships.

      11. Navigation regime, established by agreement with the state authorized bodies in the scope of protection, reproduction and use of wildlife and the use and protection of water resources.

      Footnote. Article 267, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 29.12.2014 № 269-V(shall be enforced from 01.01.2015); dated 05.05.2017 № 59-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 268. The environmental requirements for conservation and liquidation of petroleum operations

      1. Conservation or liquidation of offshore petroleum operations, exploration, including solid minerals, mineral and (or) drinking water, in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on subsoil and subsoil use.

      2. In the case of preservation of wells after testing the subsoil user is obliged to carry out the work on preservation, to ensure the safety of the drilling base and a reliable seal well to the resumption of operations.

      3. In case of liquidation of wells drilled from the earth bed (subsea berm or island), the subsoil user is obliged to ensure their sealing and control over the condition of the artificial bed, having previously cleaned it from possible contamination with hydrocarbons and other chemical substances. In case of erosion of the island (berm) the subsoil user is obliged to mark it with a landmark or beacon before the final levelling of the base is carried out and to transfer the coordinates to the authorized state bodies for the study of subsoil and inland water transport for drawing on the sea charts in order to ensure the safety of navigation.

      4. On the liquidation of wells drilled from platforms of any type, their design must be completely dismantled and removed, and the end walls of sealed wells shall be cut off at the level of bed to avoid interference with fishing and boating.

      5. The decision on liquidation of bulk mining islands, that are decommissioned, shall be accepted on the basis of assessment of the environmental impact of the work on the liquidation.

      6. Conservation and liquidation of flooded and submerged old wells shall be carried out according to the projects, including environmental impact assessment, passed in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan state environmental expertise, industrial safety expertise and expertise, conducted in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on subsoil and subsoil use. At the same time, an emergency response plan for oil spills must be developed and approved. It shall not be allowed to conduct work without providing them with necessary equipment, specialists, vehicles and other means to prevent and respond to emergency situations in accordance with the emergency response plan for oil spills.

      Footnote. Article 268, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 11.04.2014 № 189-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 269. The environmental monitoring of state preserved area in the northern part of the Caspian sea

      1. In the state preserved area in the northern part of the Caspian Sea shall be carried out the state environmental monitoring by the authorized body in the scope of environment protection mandatory.

      2. The subsoil user, carrying out economic activities in the state protected zone in the northern part of the Caspian sea shall be obliged to conduct annual production monitoring of the environment (by climatic seasons) throughout the contract territory, except for monitoring in the winter period in the sea area, covered by ice, in order to prevent negative impact on the marine environment.

      3. The materials of the impact assessment on the environment of each stage of petroleum operations (geophysical surveys, geological engineering, drilling, construction, improvement, operation, liquidation and otherwise) shall be provided for conducting of production monitoring, which includes:

      1) field studies of the environment on the production facilities of each of the stages of petroleum operations;

      2) monitoring of pollution sources;

      3) monitoring of the environment;

      4) monitoring of the accidental pollution consequences of the environment.

      4. State environmental and simultaneous production monitoring shall include monitoring of the following parameters:

      1) the level of water pollution and bed silt on physical, chemical and hydro-biological parameters in different status (mode) regions of the Caspian Sea;

      2) balance and transformation of pollutants in certain areas of the Caspian Sea (control point of sampling drawings in the high seas, bays, estuarine areas in the rivers flowing into the sea, the areas of petroleum operations) at the interface between the atmosphere - water and their accumulation in bed silts (sediments);

      3) natural circulation processes, hydro-meteorological parameters (temperature of the water, currents, wind speed and direction, precipitation, atmospheric pressure, humidity).

      5. In the case of necessity and at the request of the authorized body in the scope of environment protection the subsoil user must conduct additional studies of the environment state.

      6. The subsoil user shall determine the types and methods of monitoring the state of the environment in the order, established by the authorized body in the scope of environment protection.

      7. On conducting of simultaneous operations monitoring the subsoil user must take into account the observations of previous years and use evidence of already existing plants located in the areas of work (within the contract area and its surroundings), in order to continue the long-term series of observations.

      8. In case of emergency monitoring of the effects of accidental pollution should be immediately organized.

      9. The subsoil user shall transmit the results of simultaneous operations monitoring to the authorized body in the scope of environment protection.

      Footnote. Article 269, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication).

Chapter 39. Environmental requirements for the use of radioactive materials, nuclear energy and ensuring radiation safety

      Footnote. Title of Chapter 39 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 12.01.2016 № 443-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 270. Cross-border movement of radioactive waste and materials

      1. The import into the Republic of Kazakhstan in aid of storage or disposal of radioactive waste from other states, with the exception of own radioactive waste of the Republic of Kazakhstan, exported for processing in other countries shall be prohibited. The disposal (placement) of radioactive wastes and materials on the surface of the earth and in the depths without taking measures that prevent the release of radioactive substances into the environment shall be also prohibited.

      2. The import into the Republic of Kazakhstan of radioactive materials, by-products, raw materials, components, containing radioactive substances above the exemption level, established by the radiation safety standards shall be carried out in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of export control and shall be subject to state accounting of nuclear materials and sources of ionizing radiation in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan in the field of nuclear energy use.

      3. On the cross-border movement of radioactive materials the nature user is obliged to take measures to ensure the movement with the standards of international Law. In this case:

      1) the nature user is obliged to take measures to ensure the movement with the permission and the prior notification and consent of the State of destination;

      2) the cross-border movement through States of transit shall be carried out in the case of execution of those international obligations that correspond to particular types of vehicles;

      3) sending of spent fuel or radioactive waste for storage or disposal at their destination south of 60 degrees of south latitude shall be prohibited.

      Footnote. Article 270, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No 505-IV (shall be enforced after ten calendar days after its first official publication); dated 12.01.2016 № 443-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 271. The environmental requirements for the use of radioactive materials

      1. Individuals and legal entities must follow the rules for the production, storage, transportation, use, recycling and disposal of radioactive material, to prevent violations of standards of maximum permissible level of radiation exposure, take measures for the prevention and elimination of radioactive contamination of the environment.

      2. In the case of radioactive contamination of the environment the individuals and legal entities shall inform without delay the authorized state authorities in the scope of nuclear energy and environment protection, as well as the government body of sanitary-epidemiological service.

      3. When using of radioactive materials the nature users should ensure:

      1) the assessment of all factors that may influence the radioactive materials during the period of their use;

      2) evaluation of the effects of radioactive materials on human health and the environment;

      3) the submission to the citizens and public associations of information on the characteristics of radioactive materials and the safety measures on using them, with the exception of information constituting a state or other secrets protected by the Laws of the Republic of Kazakhstan;

      4) measures to limit radiation exposure on human health and the environment, including as a result of accidents, with the basic norms and rules of radiation safety in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan in the scope of radiation safety of the population

      5) the minimum formation level of radioactive waste.

Article 272. The environmental requirements for storage and disposal of radioactive materials and waste

      1. Radioactive waste generated in the territory of the Republic of Kazakhstan shall be disposed in such a way as to ensure radiation protection of the population and the environment for the period of time during which they can be potentially hazardous.

      2. The disposal of radioactive waste should be provided for the design and technical documentation as a mandatory item in any kind of activity, leading to the formation of radioactive waste. The order and organization of the collection, storage, transportation and disposal of radioactive waste shall be carried out in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan on the use of nuclear energy, taking into account the environmental requirements of this Code.

      3. During storage and disposal of radioactive materials and waste of natural resources should ensure:

      1) the impossibility of spontaneous nuclear chain reactions, and protection from excessive heat;

      2) the effective protection of the population and the environment through the use of appropriate methods of protection in accordance with the rules and regulations of radiation safety;

      3) the risk assessment of biological, chemical or other risks that may be associated with the storage and disposal of radioactive materials;

      4) the preservation of records relevant to the location, design and contents of the disposal;

      5) control and limit of unauthorized access to radioactive materials, as well as the prevention of unplanned release of radioactive substances into the environment.

Article 273. The environmental requirements on transportation of radioactive materials and waste

      1. Transportation of radioactive materials and waste shall be carried out in accordance with the rules, established by the legislation of the Republic of Kazakhstan and international treaties, ratified by the Republic of Kazakhstan.

      2. Rules of transportation of radioactive materials and waste shall provide the rights, duties and responsibilities of the shipper, carrier and consignee, security, physical protection, a system of agreed measures to prevent incidents and accidents and requirements for packaging, labeling and transport, measures to localize the effects of possible accidents.

Article 274. The environmental requirements for the placement and operation of nuclear installations and facilities, intended for the treatment with radioactive waste

      1. Local governments, individuals and legal entities have the power to offer proposals to the Government of the Republic of Kazakhstan regarding the placement of nuclear installations and facilities for radioactive waste management.

      To consider the placement of a nuclear installation or facility, intended for the management of radioactive waste, the applicant shall submit the materials prepared in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan, which should contain the rationale for building such a plant or facility, as well as alternative sites for their accommodation.

      The materials shall include:

      1) description of the environment in the area of possible placement of a nuclear installation or facility, intended for the management of radioactive waste;

      2) assessment of the impact on human health and the environment of the planned works for the construction, commissioning, operation, removal from service and the closure of facilities;

      3) measures that reduce the negative impact on the environment;

      4) the positive opinion of the state environmental, epidemiological and technical reviews with the obligatory account of the results of public hearings.

      2. The decision on the construction of nuclear installations and facilities the Government of the Republic of Kazakhstan shall take with agreement of local representative bodies, in the territory of which the construction of a nuclear facility and (or) object is planned.

      3. The provision of land and mineral resources for nuclear installations and facilities for radioactive waste management shall be carried out in accordance with the Land Code of the Republic of Kazakhstan, the legislation of the Republic of Kazakhstan on subsoil and subsoil use and this Code.

      4. On taking decisions relative to the placement of nuclear installations and facilities for radioactive waste shall be provided additional measures aimed on socio-economic development of the region. The scope and procedure of the arrangements in each case determined by the Government of the Republic of Kazakhstan in coordination with the local government on the basis of scientific and economic justification.

      5. Taking into operation of a nuclear installation or facility, intended for the management of radioactive waste shall be carried out by the state acceptance commission.

      6. Taking into operation of a nuclear installation or facility intended for the management of radioactive waste shall be carried out in conjunction with assumed in the design of industrial and domestic purposes.

      7. The order of retirement from service of a nuclear installation or facility intended for the management of radioactive waste and the closure of a repository for radioactive waste disposal project shall be provided in accordance with the rules, regulations and standards in the scope of nuclear energy. Financing costs by the owner of the nuclear installation or facility intended for the management of radioactive waste.

      8. The decision about pre-term retirement from service of a nuclear installation or facility intended for the management of radioactive waste and the closure of the repository for the disposal of radioactive waste shall be confirmed by the Government of the Republic of Kazakhstan and shall be brought to the attention of the operating organization or organizations specializing in this field, not later than two years before indicated actions.

      9. In the placements of the nuclear installation or facility intended for the management of radioactive waste, shall be established the sanitary protection zone and the surveillance zone.

      The size and boundaries of the zones shall be determined in the project in accordance with the rules and standards in the scope of nuclear energy. In the sanitary protection zone and the surveillance zone shall be carried out a control for radiation environment.

      10. In the sanitary protection area, independent from its options and accessories cannot be allowed an accommodation (construction) of residential buildings, educational institutions, health care and recreation, sports and fitness facilities, including the placement of gardening and horticulture land, as well as the production of agricultural products.

      11. The use of land for agricultural purposes and reservoirs, located in the sanitary protective area, is possible in the case of mandatory radiological control of products.

      Footnote. Article 274, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 10.07.2012 No 34-V (shall be enforced from the date of first official publication).

Article 275. Permissible limits of radioactivity of building materials, mineral fertilizers, ameliorants and coal

      1. Permissible limits of radioactivity of building materials, mineral fertilizers and ameliorants shall be established by radiation safety standards.

      2. Coal can be used for any purpose in an unbreakable dose limits, established by radiation safety standards. The coal with the radioactivity above the levels of the current standards of radiation safety standards and sanitary regulations, shall be subject to storage and disposal of domestic heap career in the case of compliance with radiation safety standards.

Article 276. Organization of control for radiation situation on the territories of communities, in the residential and public buildings, for radiation safety of construction materials, fertilizers, fuel and energy raw materials and petroleum operations

      1. The organization of radiation control shall issue a challenge to prevent exceeding of established guideline values of radiation safety, and the development and implementation of measures to reduce radiation exposure to the population.

      2. On the allotment of land plots for construction of communities, housing and welfare facilities, industrial plants, break areas and recreation, gardening companies in the scope of mandatory survey work should be included measurements of external exposure dose of gamma radiation in the exhaust area. The results shall be formalized in the protocol on the site selection committee for construction.

      3. With the commissioning of residential properties the exposure dose rate of external gamma radiation shall be measured in each apartment, and the concentration of radon - in one of the apartments on the ground floor of each entrance. In identifying exceedances of radon studies shall be carried out in all apartments of the house.

      4. Measuring the dose of external gamma radiation shall be carried out at a height of 1 meter above the ground or floor of the room.

      5. The control over the content of the equivalent equilibrium radon shall be carried out according to the guidelines of state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population and other methods, certified in the manner prescribed by the Legislation of the Republic of Kazakhstan.

      6. The results of measurements on construction sites, putting into operation, shall be documented in the form of radiation survey acts, a copy of which is attached to the act of state acceptance commission on commissioning of the object. Responsibility for the measurement shall assign with the organization that carries out construction and produced an object to be commissioned.

      7. The possibility, need, scope and timing of measures conducting to reduce the gamma background in the areas of radon content shall be determined by the local government commission with the obligatory participation of representatives of state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population and the territorial authority of the authorized authority in the field of environment protection.

      8. A nature user must get the sanitary-epidemiological conclusion on the extent of radiological hazards and conditions of use before the development of the building materials deposit, mineral fertilizers, ameliorants and fuel-energy resources. The conclusion shall be issued by the state authority in the field of the sanitary and epidemiological welfare of the population on the basis of deposit development project, which includes the section of radiation-hygienic evaluation of the results of geological exploration.

      9. The service of radiation control shall ensure a compliance with the requirements of the deposit development project, the results of radiation control shall be recorded in written form.

      10. A radiation quality of products shall be guaranteed by the conclusion of state control on the basis of laboratory studies, performed by accredited laboratories. Procedure and frequency of quality assurance products shall be established on the examination of deposit development projects.

Article 277. Requirements for radiationmonitoring of scrap metal

      1. The production radiation monitoring ofscrap metal includes:

      1) radiation monitoring of all incoming scrap metal in the procurement organization to identify its radioactive contamination or existence of local gamma-ray sources in it;

      2) power measurement of gamma radiation in finding out the excess of background radiation near the lot or a piece of scrap metal;

      3) spot check of the availability of surface contamination of scrap alpha-and beta-active radionuclides;

      4) carrying out of radioactive survey of the empty vehicle intended for the transportation of the scrap, and the power measurement of the dose rate of gamma radiation on the surface of the loaded vehicle.

      2. The method of conducting radiation control shall be determined by sanitary rules.

      Footnote. Article 277 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015).

Article 278. The order of carrying out of the measures in radiation accidents

      1. In case of emergencies during transporting of radioactive materials, the requirements of the legislation of the Republic of Kazakhstan in the scope of use of nuclear energy, radiation safety and technical regulations shall be complied in order to provide protection of public health, their property and environment.

      2. The emergency procedures shall consider formation of other hazardous substances as a result of the interaction of the cargo contents with environment in case of an accident.

Article 279. Supervision and control in the scope of radiation safety assurance

      Supervision and control in the scope of radiation safety assurances hall be carried out in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan on the use of nuclear energy.

Chapter 40. ENVIRONMENTAL REQUIREMENTS IN PRODUCTION AND USE OF POTENTIALLY HAZARDOUS CHEMICAL AND BIOLOGICAL SUBSTANCES, GENETICALLY MODIFIED PRODUCTS AND ORGANISMS

Article 280. Environmental requirements in production and use of potentially hazardous chemical substances

      1. In the course of operations on production and use of potentially hazardous chemical and biological substances shall be ensured:

      1) fulfillment of established standards of the maximum allowed environmental impact in the process of production, storage, transporting and use;

      2) carrying out of the measures to prevent the harmful consequences of their use for the health of population and environment.

      2. The production and import of outputs, containing the persistent organic pollutants or in a result of use of which the persistent organic pollutants are generated, provided by the international agreements of the Republic of Kazakhstan shall be prohibited.

      The production and use of chemical substances, determined by the international agreements of the Republic of Kazakhstan shall be restricted.

      3. Persistent organic pollutants shall be subject to destruction by an environmentally safe way.

      The use of technologies for destruction of persistent organic pollutants and chlorine-containing waste without comprehensive treatment of waste gases shall be prohibited. At the same time, the complex treatment of waste gases should ensure the content of dioxins and furans in the purified waste gases in concentrations not higher than 0.1 ng/m3.

      4. The use of persistent organic pollutants shall be prohibited in places, associated with production and processing of food or feed.

      Footnote. Article 280 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication).

Article 281. The environmental protection from the harmful and uncontrollable biological impact

      1. In the course of operations on production and use of potentially hazardous biological substances, including the genetically modified organisms and products, should be ensured:

      1) fulfillment of established standards of the maximum allowed impact on environment in the process of production, storage, transporting and use;

      2) carrying out of the measures to prevent the harmful consequences of their use for the health of population and environment.

      3) use of genetically modified products only within the frame of the list, permitted for use by the authorized authority in the field of environmental protection and state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population.

Article 282. The procedure for carrying out of genetically engineered activities

      1. In the process of operations on production and use of genetically modified products and organisms, the following requirements shall be complied:

      1) the users of nature shall have the systems and procedures of determination, where from and where to the genetically modified products shall be supplied;

      2) for genetically modified organisms, intended for intentional release in environment, the users of nature shall deliver detailed information about their specificity to the authorized body in the scope of environmental protection and government body of sanitary and epidemiological service;

      3) for genetically modified organisms, intended for human consumption, feeding stuff or processing, the users of nature shall deliver the declaration, that the product shall be used only as food, feeding stuff or for processing with specificities description of genetically modified organisms, which the product may contain to the authorized body in the scope of environment protection;

      4) the users of nature shall inform the customers, that the product is made of genetically modified organisms, in respect of food products and feeding stuffs, made of genetically modified organisms;

      5) the users of nature shall preserve information about production and use of genetically modified products and organisms within five years and provide it to the authorized authority in the field of environmental protection and state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population at their requests.

      2. The agricultural users of nature shall inform a customer of their crop, via marking, that he acquires genetically modified product and keep register of the customers, to which they supply their outputs.

      3. The government bodies shall extend existing provisions on marking to all genetically modified products and feeding stuff. All food products and feeding stuffs, containing or composed, or made of genetically modified organisms are subject to marking. The purpose of marking is informing the customers about factual characteristics of product or feeding stuff.

      4. The marking system of genetically modified products is based on detection capability of genetically modified deoxyribonucleic or proteins in the final food product.

Chapter 41. ENVIRONMENTAL REQUIREMENTS IN DETERMINATION OF THE RIGHT OF OWNERSHIP TO THE WASTES OF PRODUCTION AND CONSUMPTION

Article 283. The right of ownership to the wastes of production and consumption

      1. The individuals and legal entities, in a result of activity of which the wastes of production and consumption are generated, are their possessors and shall entail liability for safety waste management from the moment of their generation, unless otherwise provided by the legislation of the Republic of Kazakhstan or agreement, determining the conditions of waste management.

      2. The right of ownership to the wastes may be acquired by other person on the basis of buy and sell agreement, trade, deed of gift or other transaction on alienation of wastes.

      3. The state is the owner of wastes, which are generated on the objects of state ownership or recognized as received to the state ownership under the court decision, as well as in other cases, provided by the legislative acts of the Republic of Kazakhstan.

      4. The owner of wastes shall use the centralized system of collection of wastes or services of the subjects, carrying out operations on collection, utilization, processing, storage, arrangement or discharge of wastes, or obliged to carry out the operations independently on arrangement and discharge of the wastes.

      Entities performing waste collection, transportation, disposal, recycling and disposal operations accepted from third parties should meet the qualification requirements established by national standards and are responsible for the safe handling of waste from the moment it is handed over by the waste owner.

      5. The transfer of the wastes to the subjects, carrying out operations on collection, utilization, processing, storage, arrangement or discharge of wastes by the owner of wastes shall be deemed as the transfer of the right of ownership to the wastes at the same time, unless the parties concluded agreement on the other conditions.

      6. Requirements for entities performing operations on waste collection, transportation, utilization, processing and disposal shall be established by national standards. Requirements of national standards for entities performing operations on collection, utilization, processing, storage, disposal or disposal of waste are mandatory for individual entrepreneurs and legal entities, regardless of the legal form of organization.

      Footnote. Article 283 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication); No. 184-VI dated 05.10.2018 (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication).

Article 284. The ownerless wastes

      1. The ownerless wastes are the wastes, which have no the owner or the owner of which is unknown.

      2. In detection of ownerless wastes on the land plots of the owners of land plots or land users, they have the right to appropriate these wastes, proceeding to their use or performing the other acts, indicating about conversion of these wastes into the ownership.

      The other ownerless wastes shall enter into ownership of the person, taking possession by them, if upon the application of this person they are recognized as ownerless by the court.

      3. In the other cases, the persons, detecting the ownerless wastes are obliged to inform the relevant local executive body about them. The local executive body of the oblast (city of republican status, capital) in the territory of which the ownerless wastes are detected, is obliged to seize the court with request on recognition of these wastes as received to republican or communal property within one year from the moment of receiving information about existence of ownerless wastes.

      In case of detection of the ownerless wastes, the authorized body in the scope of environmental protection also may seize the court with request on recognition of these wastes as received to republican or communal property.

      4. The local executive bodies shall organize the carrying out of measures on conversion with ownerless wastes and prevention of their detrimental impact on environment and health of population.

      5. The ownerless hazardous wastes shall enter into the republican property under the court decision. The order of management of ownerless hazardous wastes shall be approved by the authorized body in the field of environmental protection. Management of such wastes shall be carried out by the subordinated organization of the authorized body in the field of environmental protection.

      6. The ownerless wastes, not recognized as received into republican or communal ownership under the court decision, may be received once again in possession, use and disposal by the owner, who left them or acquired into ownership by the virtue of acquisitive prescription in accordance with the civil legislation of the Republic of Kazakhstan.

      7. The ownerless wastes after their transfer in public or private ownership in accordance with the provisions of this Article, subject to processing with extraction of useful components shall not be considered as wastes.

      Footnote. Article 284 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication).

Article 285. The transfer of the right of ownership to the wastes

      1. In the change of the owner of land plot or land user, on the land plots of which the wastes are located, the issue about the right of ownership shall be decided in accordance with the legislation acts of the Republic of Kazakhstan.

      2. In case of privatization of the objects of state ownership, the right of ownership to the wastes, as well as the obligations on safety waste management and discharge, reclamation and restoration of lands shall be transferred to new owner, unless otherwise provided by privatization conditions of these enterprises in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan “On state property”.

      Footnote. Article 285 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 01.03.2011 No. 414-IV (shall be enforced from the date of its first official publication).

Chapter 41-1. Extended obligations of manufacturers (importers)

      Footnote. Section 8 is supplemented by Chapter 41-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 17.11.2015 № 407-V (shall be enforced from 01.01.2016).

Article 285-1. Requirements for the implementation of the extended obligations of manufacturers (importers)

      1. Individuals and legal entities, carrying out production on the territory of the Republic of Kazakhstan and (or) import into the territory of the Republic of Kazakhstan of products (goods) according to the list of products (goods), which is (are) subject to extended obligations of producers (importers), shall be obliged to ensure collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes, generated after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to extended obligations of producers (importers), and its (their) packaging, by one of the following methods:

      1) application of own system of collecting, processing and utilization of wastes, requirements to which shall be determined by the authorized body in the field of environmental protection.

      The requirement to use own system of waste collection, processing and disposal does not apply to manufacturers and importers of motor vehicles, self-propelled agricultural machinery;

      2) conclusion of an agreement with the operator of extended obligations of producers (importers) on organization of collecting, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of waste, generated after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to extended obligations of producers (importers), and its (their) packaging, and entering into the bank account of the operator of extended obligations of producers (importers) of money in the form of a fee for organizing collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes, according to the method of calculating charges for organizing collection, transport, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes.

      2. Requirements for extended obligations of manufacturers (importers) shall not apply to:

      1) producers in terms of produced oils, polymeric, glass, paper and (or) cardboard packages, batteries, provided that they are used for their production at least thirty percent of used oils, waste plastics, glass, paper and cardboard, used batteries, respectively, processed and disposed of in the territory of the Republic of Kazakhstan;

      2) manufacturers and importers in the part of products (goods) produced on the territory of the Republic of Kazakhstan and (or) imported (imported) into the territory of the Republic of Kazakhstan, sold outside its borders;

      3) manufacturers and importers in the part of polymeric, glass, paper, cardboard and (or) metal packages produced on the territory of the Republic of Kazakhstan and (or) imported to the territory of the Republic of Kazakhstan, packaging of combined materials intended for packaging and (or) in which the products (goods) sold (sold) outside of it are packed (packed);

      4) individuals importing into the territory of the Republic of Kazakhstan products (goods), which are subject to extended obligations of producers (importers), when importing products (goods) within the quota for duty-free import of personal use goods, except for importers of motor vehicles and self-propelled agricultural machinery;

      5) importers in terms of polymeric, glass, paper, cardboard and (or) metal packaging, packaging made of combined materials in which socially significant food products are packed, the list of which is approved by the Government of the Republic of Kazakhstan;

      6) producers in the part of the produced polymeric packaging made of preforms for which payment is made for the organization of collection, transportation, processing, neutralization, use and (or) disposal of wastes;

      7) importers in terms of imported polymeric, glass, paper, cardboard and (or) metal packages, packages made of combined materials into which imported products (goods) used in their activities as fixed assets, materials, raw materials, spare parts (components) in the production of products, performance of works, rendering of services, for general economic needs and not intended (intended) for sale are packed;

      8) importers in the part of imported polymeric, glass, paper, cardboard and (or) metal packages in which the goods imported as foreign gratuitous aid in the order established by the legislation of the Republic of Kazakhstan are packed.

      Footnote. Article 285-1 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan No. 184-VI dated 05.10.2018 (for the procedure of implementation, see Article 2).

Article 285-2. Directions of activity of the operator of extended obligations of producers (importers)

      The operator of extended obligations of manufacturers (importers) sends the money received from manufacturers and importers in accordance with the requirements of this Code to its bank account in the form of disposal payment, to:

      1) compensation to individuals and legal entities of the costs of separate collection and processing of wastes, generated after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to extended obligations of producers (importers) and its (their) packaging (with the exception of wastes, generated after the loss of consumer properties of products (goods) and its (their) packaging, received from production wastes and (or) transferred to legal entities or individual entrepreneurs from legal entities or individual entrepreneurs, whose waste was generated as a result of production activities), provided that such wastes are transferred for disinfection and (or) utilization on the territory of the Republic of Kazakhstan;

      1-1) compensation to producers of socially significant food products for expenses related to payment for organization of collection, transportation, processing, neutralization, use and (or) disposal of waste by producers (importers) of polymeric, glass, paper, cardboard and (or) metal packages, packaging made of combined materials used for packaging of socially significant food products;

      2) stimulation of production in the Republic of Kazakhstan of ecologically clean motor vehicles (corresponding to ecological class 4 and above; with electric motors) and their components, as well as self-propelled agricultural machinery, corresponding to ecological requirements, defined by technical regulations, by way:

      financing of their producers in the following areas: maintenance of jobs; use of energy resources; implementation of research and development projects; conducting tests related to the release of products; support of warranty obligations;

      financing the discount provided by the manufacturer to individuals and legal entities when they purchase a vehicle and (or) self-propelled agricultural machinery on the territory of the Republic of Kazakhstan, produced in the Republic of Kazakhstan.

      The rules of stimulation of production in the Republic of Kazakhstan of ecologically clean motor vehicles (corresponding to ecological class 4 and above; with electric motors) and their components, as well as self-propelled agricultural machinery, corresponding to ecological requirements, defined by technical regulations, are established:

      The form of a standard contract between manufacturers of environmentally friendly motor vehicles and the operator of extended obligations of manufacturers (importers) with indication of terms and volumes of financing;

      form of the model agreement between the producers of self-propelled agricultural machinery, corresponding to the environmental requirements defined by the technical regulations, and the operator of the extended obligations of producers (importers) with indication of terms and volumes of financing;

      The form of a model contract between producers of self-propelled agricultural machinery that complies with environmental requirements defined by technical regulations and the operator of extended obligations of producers (importers), indicating the timing and amount of funding;

      reporting forms on production of environmentally friendly motor vehicles and terms of their submission to the operator of extended obligations of producers (importers);

      reporting forms on production of self-propelled agricultural machinery and terms of their submission to the operator of extended obligations of producers (importers);

      Requirements for manufacturers of environmentally friendly motor vehicles;

      requirements for producers of self-propelled agricultural machinery;

      conditions, including the procedure for determining the amount and procedure for financing the discount provided by the manufacturer to individuals and legal entities in the sale of vehicles and (or) self-propelled agricultural equipment produced in the Republic of Kazakhstan, upon submission of a document confirming the surrender of the vehicle and (or) self-propelled agricultural equipment that provides for the right to receive a discount on the purchase of vehicles and (or) self-propelled agricultural machinery on the territory of the Republic of Kazakhstan produced in the Republic of Kazakhstan.

      2-1) stimulation of production in the Republic of Kazakhstan of cable-conductor products: ecologically safe (non-combustible and (or) with reduced fire hazard and small smoke and gas emission); wastes of which are processed on the territory of the Republic of Kazakhstan by financing of their producers in the following directions: maintenance of workplaces; use of energy resources; purchase of raw materials for production of ecologically safe and (or) processed products; realization of scientific - research and expierence - development activities;

      carrying out tests related to the release of products; product certification.

      The rules of stimulating the production of cable and wires in the Republic of Kazakhstan: environmentally safe (non-combustible and (or) with reduced fire hazard and low smoke and gas emission), the waste of which is recyclable in the territory of the Republic of Kazakhstan, are established:

      The form of a model contract between cable and wires producers and the operator of extended obligations of producers (importers) with indication of terms and volumes of financing;

      reporting forms on cable and wires production and terms of their submission to the operator of extended obligations of producers (importers);

      Requirements for producers of cable and wire products;

      requirements to products and technological processes;

      conditions and procedure of financing.

      Requirements for environmental safety of cable-conductor products (non-combustible and (or) with reduced fire hazard and low smoke and gas emission) are determined in accordance with national standards, and in their absence - by interstate standards;

      3) organization of collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes, generated after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to extended obligations of producers (importers) and its (their) packaging;

      4) organization of collection, transfer for disinfection, processing and (or) utilization outside the Republic of Kazakhstan of wastes, generated after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to extended obligations of producers (importers), and its (their) packaging, for which there are no facilities for disinfection, processing and (or) utilization on the territory of the Republic of Kazakhstan;

      5) organizational, technical and information support for collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes, financing of promotional activities, educational and marketing researches in the field of wastes management and secondary resources;

      6) organization and maintenance of an information system for tracking the movement of vehicles, carrying out removal of solid domestic wastes, according to the data of satellite navigation systems;

      7) financing of experimental, design, scientific-research works in the field of collection, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes;

      8) introduction of new technologies for collection and use of waste as secondary raw materials, construction of plants (production facilities) for sorting and (or) use of solid domestic waste and secondary resources, improvement of material and technical base of organizations collecting and (or) use of secondary resources, collection, sorting and (or) use of solid domestic waste, creation and development of a network of electric fuelling stations;

      9) financing of activities, related to implementation of its functions by the operator of extended obligations of producers (importers);

      10) other activities, determined by the authorized body in the field of environmental protection and the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      Footnote. Article 285-2, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.12.2016 № 34-VI (shall be enforced from 01.01.2017); dated 24.05.2018 No. 156-VI (shall be enforced upon the xpiration of ten calendar days after its first official publication); dated 05.10.2018 No. 184-VI (to be effective from 01.01.2019).

Article 285-3. The legal status of the operator of extended obligations of producers (importers)

      1. The operator of extended obligations of producers (importers) is a legal entity, determined by the decision of the Government of the Republic of Kazakhstan for the purpose of implementing the principle of extended obligations of producers (importers), relating to collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes, generated after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to extended obligations of producers (importers) and its (their) packaging, by collecting the fee for organizing collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes from producers (importers) and management of these payments in the manner, provided by this Code and other legislative acts of the Republic of Kazakhstan.

      2. The operator of extended obligations of producers (importers) shall have the exclusive right to collect fees for organizing collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes and must dispose and manage these payments in the manner, provided by this Code and other legislative acts of the Republic of Kazakhstan.

Article 285-4. Powers of the operator of extended obligations of producers (importers)

      1. The powers of the operator of extended obligations of producers (importers) shall include:

      1) concluding of an agreement with producers (importers) on organization of collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes, generated after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to extended obligations of producers (importers) and its (their) packaging, on the basis of a standard agreement on organization of collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes, generated after the loss of consumer properties products (goods), which is (are) subject to extended obligations of producers (importers) and its (their) packaging;

      2) collection of fees for organizing collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes, transferred by the producers (importers) to the bank account of the operator of extended obligations of producers (importers) on the basis of an agreement on organization of collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes, generated after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to extended obligations of producers (importers), and its (their) package;

      3) carrying out the control for the correctness of calculation, completeness and timeliness of the transfer by producers (importers) of payment for organizing collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes;

      3-1) return and (or) offset against future payments of overpaid amounts, made in accordance with the procedure established by the operator of extended obligations of producers (importers) on the basis of applications of producers and importers, subject to confirmation of overpaid amounts;

      3-2) control over the accuracy of submission of documents by producers of socially significant food products for compensation of a part of expenses related to payment for organization of collection, transportation, processing, neutralization, use and (or) recycling of wastes by producers (importers) of polymeric, glass, paper, cardboard and (or) metal packages, packaging made of combined materials used for packing of socially significant food products;

      4) submission of the report to the authorized body in the field of environmental protection on implementation of extended obligations of producers (importers);

      5) formation, approval, maintenance of the register of producers (importers), carrying out production on the territory of the Republic of Kazakhstan and (or) importation of products (goods) to the territory of the Republic of Kazakhstan, which is (are) subject to extended obligations of producers (importers), and its (their) packaging, except for manufacturers and importers of motor vehicles;

      6) development and approval of the rules of registration and maintenance of the register of manufacturers (importers) engaged in production on the territory of the Republic of Kazakhstan and (or) importation into the territory of the Republic of Kazakhstan of products (goods), which are subject to extended obligations of manufacturers (importers), and their (their) packaging, except for manufacturers and importers of motor vehicles, self-propelled agricultural machinery;

      7) interaction with state bodies, including in the sphere of customs and tax legislation of the Republic of Kazakhstan, on issues, related to the extended obligations of producers (importers);

      8) introduction of new technologies for the use of wastes as secondary raw materials, construction of plants (manufactures) for sorting, processing and (or) utilization of wastes and secondary resources;

      9) upon revealing the acts, containing the signs of administrative offenses, the production of which is referred to the competence of the authorized body in the field of environmental protection in accordance with the law of the Republic of Kazakhstan, the operator of extended obligations of producers (importers) shall be obliged to transfer the materials, available for such offenses to the authorized body in the field environmental protection;

      10) in order to implement the principle of extended obligations of producers (importers), the operator of extended obligations of producers (importers) shall be entitled to receive data from the authorized body in the field of environmental protection for calculating the utilization payment from information on the activities of individuals and legal entities that are subject to extended obligations of producers (importers);

      10-1) Issuance of documents confirming the submission for disposal of out-of-service vehicles and (or) self-propelled agricultural machinery, including the right to receive a discount on the purchase of vehicles in the territory of the Republic of Kazakhstan, produced in the Republic of Kazakhstan;

      10-2) development and approval of the rules and conditions of issuing documents confirming the submission for disposal of vehicles and (or) self-propelled agricultural machinery, including the right to receive a discount on the purchase of vehicles in the territory of the Republic of Kazakhstan, produced in the Republic of Kazakhstan;

      10-3) direction of the money received on its bank account in the form of payment for the organization of collection, transportation, processing, neutralization, use and (or) recycling of wastes, in accordance with directions provided by article 285-2 of the present Code;

      11) other powers, determined by the authorized body in the field of environmental protection.

      2. The operator of extended obligations of producers (importers) shall spend the fees of producers (importers) of products (goods), which is (are) subject to extended obligations of producers (importers), and its (their) packaging in accordance with Article 285-2 of this Code, as well as with the development strategy, agreed with the authorized body in the field of environmental protection, which includes the priority of the use of means of payment of producers (importers) for those purposes that are not recouped at the expense of funds., paid by individuals and legal entities at rates for collection of household solid waste in settlements.

      Footnote. Article 285-4, as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.12.2016 № 34-VI (shall be enforced from 01.01.2017); dated 05.10.2018 № 184-VI (for the procedure of implementation see Article 2).

Article 285-5. Responsibility of participants of extended obligations of producers (importers)

      1. Manufacturers (importers), who have not concluded an agreement with the operator of extended obligations of producers (importers) on organization of collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes, generated after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to extended obligations of the producers (importers) and its (their) packaging, as well as those, who have not paid or timely not paid to the Bank account of the operator of extended obligations of producers (importers) money in the form of fees for organization of collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes shall be liable under the laws of the Republic of Kazakhstan.

      2. The requirements of paragraph 1 of this Article in part of calculation of fees for organizing collection, transport, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes do not apply to the producers (importers), having their own system for collecting, processing and utilization of wastes.

      Manufacturers (importers), having their own system for collecting, processing and utilization of wastes for non-fulfillment and (or) inadequate fulfillment of the requirements for ensuring collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes, generated after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to extended obligations of producers (importers) and its (their) packaging, shall be liable under the laws of the Republic of Kazakhstan.

      3. The operator of extended obligations of producers (importers) for the non-purpose use of the payment of producers (importers), non-performance or improper performance of the duties and functions, assigned to him (her), non-use and (or) improper use of possibilities to implement the extended obligations of producers (importers) shall be liable under the laws of the Republic of Kazakhstan.

Article 285-6. Ensuring transparency of activity of the operator of extended obligations of producers (importers)

      The operator of extended obligations of producers (importers) shall:

      1) coordinate its development strategy and investment policy with an authorized body in the field of environmental protection;

      2) coordinate the criteria and requirements for the second-tier banks for accumulation of money, coming from the fee for organizing collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes with the central authorized body for state planning and the central authorized body for budget planning.

Article 285-7. The performance of the extended obligations of producers (importers)

      1. The performance of the extended obligations of producers (importers) shall be carried out by concluding between producers (importers) and the operator of extended obligations of producers (importers) of an agreement on organization of collection, transportation, processing, disinfection, use and (or) utilization of wastes, generated after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to extended obligations of producers (importers), and its (their) packaging, in accordance with this Code.

      2. Producers (importers), having their own system of collection, processing and utilization of wastes, as a confirmation of fulfillment of obligations under the extended obligations of producers (importers) in accordance with the procedure, determined by the authorized body in the field of environmental protection, shall submit to the operator of extended obligations of producers (importers) documents, confirming the collection, processing and (or) utilization of wastes formed after the loss of consumer properties of products (goods), which is (are) subject to extended obligations of producers (importers) and its (their) packaging.

Chapter 42. ENVIRONMENTAL REQUIREMENTS IN DISPOSAL OF THE WASTES OF PRODUCTION AND CONSUMPTION

Article 286. Wastes of production and consumption and their types

      1. The wastes of production and consumption shall be divided into hazardous and non-hazardous on the danger level.

      2. The effect of this Chapter does not apply to:

      1) technogenic mineral formations;

      2) radioactive wastes;

      3) surface effusive and intrusive sedimentary rocks of different ages (overburden).

      Footnote. Article 286 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 271-V (for the procedure of enforcement see Article 2); dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication).

Article 287. Hazardous waste classification

      1. The hazardous wastes include the wastes, containing one or several following substances:

      1) explosive substances;

      2) highly inflammable liquids;

      3) inflammable solid substances;

      4) spontaneously inflammable substances and wastes;

      5) oxidizing substances;

      6) organic peroxides;

      7) poisonous substances;

      8) toxic substances, affecting long-term and chronic illnesses;

      9) infecting substances;

      10) corrosive substances;

      11) ecotoxic substances;

      12) substances or wastes, making the gases upon contact with water;

      13) substances or wastes, which may make toxic gases upon contact with air or water;

      14) substances and materials, able to form the other materials, possessing one among said properties.

      2. For the purpose of transporting, utilization, storage and burial, the 3 danger levels shall be established in accordance with the Basel Convention on control of transboundary movement of hazardous wastes and their discharge:

      1) Green – index G;

      2) Amber – index A;

      3) Red – index R.

      3. The coding of wastes shall consider the oblast of generation, method of storage operation (burial), method of utilization or regeneration, potentially hazardous component elements, type of danger, branch of economy, on facilities of which, the wastes are generated.

      4. Determination of the level of hazard and coding of wastes shall be made on the basis of the classifier of wastes approved by the authorized body in the field of environmental protection, except as provided for in paragraph 5 of this Article.

      5. In casesof absence of relevant waste in the waste classifier specified in paragraph 4 of this article, as well as changes in production technology or transition to other raw materials, or when the hazardous properties of waste may change, the level of hazard and waste coding shall be determined by the nature user in accordance with the methodology for determining the level of hazard and waste coding.

      6. Waste shall be attributed to a certain level of hazard and certain coding in accordance with this Article by the nature user independently or with the involvement of physical and (or) legal entities licensed to perform works and provide services in the field of environmental protection.

      7. When determining the level of hazard and waste coding by a natural user in accordance with paragraph 5 of this Article, the authorized body in the field of environmental protection at the request of the natural user shall make changes and (or) additions to the waste classifier in accordance with the methodology for determining the level of hazard and waste coding.

      Footnote. Article 287 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 288. General environmental requirements in disposal of wastes of production and consumption

      1. Individuals and legal entities, in the process of economic activity of which, wastes are generated, shall be obliged to provide measures of safe handling with them, comply with environmental and sanitary-epidemiological requirements and take measures for their utilization, processing, disinfection and safe disposal.

      Individuals and legal entities shall be obliged to comply with the requirements of the legislation of the Republic of Kazakhstan when handling with production and consumption wastes.

      2. The arrangement and discharge of wastes shall be carried out in the places, determined by decisions of local executive bodies as may be agreed with the authorized body in the scope of environmental protection and government body of sanitary and epidemiological service and other specially authorized government bodies.

      3. Wastes storage sites shall be intended for the safe storage of wastes for a period of not more than three years prior to their recovery or processing or not more than one year prior to their burial.

      3-1. Temporary storage of wastes is not wastes placement.

      Temporary wastes storage sites shall be intended for the safe collection of wastes within a period of not more than six months prior to their transfer to the third parties, carrying out operations on utilization, processing, and disposal of wastes, not subject to processing or utilization.

      In case of violation of conditions and terms of temporary storage of production and consumption of wastes (but no more than six months), established by the project documentation, such wastes are recognized as placed from the moment of their formation.

      4. Import to the territory of the Republic of Kazakhstan from countries, non-members of the Eurasian economic union, and export from the territory of the Republic of Kazakhstan to these countries of wastes for their use (utilization, processing) shall be carried out on the basis of a license, issued by the body, authorized by the Government of the Republic of Kazakhstan.

      Import and export of wastes by individuals for personal use (for non-commercial purposes) shall be prohibited.

      Import of wastes for burial and disinfection shall be prohibited.

      5. In cases, provided by this Code, the owner of wastes is obliged to develop control program of the wastes for the purpose of gradual reduction of their volumes.

      6. On choosing the method and place of deactivation or arrangement of the wastes, as well as on determining the individuals and legal entities, carrying out the processing, discharge or arrangement of the wastes, the owners of wastes shall ensure the minimum movement of the wastes from the source of their generation.

      7. The import of disposable products may be restricted or utterly forbidden, if it generates the wastes, the utilization of which connected with high environmental risk or it economically is not expedient.

      8. The import of production, in a result of use of which the hazardous wastes are generated, that not having the technologies on their deactivation or utilization in the Republic of Kazakhstan shall be prohibited.

      9. The production and import of products, in a result of use of which the wastes are generated, containing the persistent organic pollutants, provided by international agreements of the Republic of Kazakhstan on persistent organic pollutants.

      Footnote. Article 288 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 21.06.2013 № 107-V (shall be enforced upon expiry of thirty calendar days after its first official publication); dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication); dated 26.12.2017 № 124-VI (shall be enforced from 01.01.2018).

Article 288-1. The control program of the wastes

      1. The wastes management program shall be developed by individuals and legal entities, having objects of categories I and II, in the manner, approved by the authorized body in the field of environmental protection.

      2. The development of the control program of wastes is mandatory for the persons, carrying out the utilization and processing of wastes or other methods of their volume reduction and hazardous properties, as well as carrying out activity, connected with arrangement of the wastes of production and consumption.

      3. The control program of wastes shall contain information about the volume and composition of generated and disposed wastes, the methods of their storage, utilization, burial, reclamation or destruction.

      4. The measures, indicating the volumes and terms of their implementation on securing the gradual reduction of the waste volumes shall be provided in the control program of wastes by:

      1) improvement of production processes, as well as by adoption of low-waste technologies;

      2) repeated use of wastes or their transfer to individuals and legal entities, interested in their use;

      3) waste processing using the best available technologies.

      5. Lists of the best available technologies for wastes processing shall be developed by the authorized body in the field of environmental protection with participation of interested central executive bodies, other legal entities and shall be approved by the authorized body in the field of environmental protection.

      6. In the absence of the best available technologies on waste processing in the control program of wastes, the actions on reclamation of the siting location of the wastes shall be provided.

      7. In the absence of technological capability of reclamation of the wastes’ siting location in the control program of wastes, the actions on reduction of their harmful environmental impact shall be provided.

      8. Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015).
      Footnote. The Code is supplemented by Article 288-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (the order of enforcement See Article 2); as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015).

Article 289. The passport of hazardous wastes

      1. The passport of hazardous wastes shall be composed and confirmed by the individuals and legal entities, in the process of economic activity of which, the hazardous wastes are generated.

      2. The passport of hazardous wastes shall be composed:

      1) for the wastes, mentioned in the paragraph 1 of Article 287 of this Code;

      2) for the wastes from Amber and Red list wastes.

      3. The passport of hazardous wastes shall include the following mandatory sections:

      1) the names of wastes;

      2) the last name, first name, patronymic of individual, the place of residence, in existence of manufacturing area – its location, name and requisites of the enterprise-waste generator;

      3) the origin of wastes;

      4) the list of hazardous properties of wastes;

      5) the chemical constitution of wastes and description of hazardous properties of their components;

      6) the recommended method of waste processing;

      7) the required precautionary measures in the waste management;

      8) the requirements to the waste transport and performance of handling operations;

      9) measures to prevent and eliminate emergencies of natural and man-made nature and their consequences;

      10) additional information.

      4. The form of the passport of hazardous wastes shall be confirmed by the authorized body in the scope of environmental protection and shall be completed separately for every type of wastes.

      5. The passport of hazardous wastes shall be sent to the authorized body in the field of environmental protection within three months from the date of generation the waste.

      6. Upon receipt of additional information, increasing the completeness and accuracy of the data, included in the mandatory sections, the passport of hazardous wastes shall be subject to renewal. The updated passport shall be sent to the authorized body in the field of environmental protection within ten working days.

      7. The copies of passports of hazardous wastes must be mandatory submitted to an individual or a legal entity, transporting this lot or its part, as well as to each consignee of this consignment (part of the lot) of wastes.

      8. When processing the received lot of wastes, including its mixing with other materials, the consignee shall be obliged, in case of transportation outside the enterprise, to draw up a new passport of hazardous wastes for this lot (part of the lot), and send a new passport to the authorized body in the field of environmental protection.

      9. In case of changing of the hazardous properties of wastes, entailed by changing of process regulation in which these wastes are generated, the passport of hazardous wastes shall be terminated.

      10. The chemical and blend composition of waste shall be indicated on the basis of analysis results, carried out by the accredited laboratory. For the wastes, presented by the products (production), that lost their application properties, the data on blend composition of basic product (production) shall be indicated, according to the technical regulations.

      11. The name of production process, in a result of which the waste is generated, or process in a result of which, the product (production) lost its application properties shall be indicated in the passport of hazardous wastes with the name of basic product (production).

      12. The passport of hazardous waste shall indicate the necessary measures for prevention and elimination of natural and man-made emergencies and their consequences, associated with hazardous wastes, including during transportation and carrying out loading and unloading operations.

      13. The other information that the owner of wastes wishes to inform shall be indicated in section “Additional information”.

      Footnote. Article 289 as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated 11.04.2014 № 189-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 24.11.2015 № 419-V (shall be enforced from 01.01.2016); dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication).

Article 290. Environmental requirements in the course of projecting of activity, connected with waste management

      1. In the course of projecting of the objects, in the process of operation of which the wastes are generated, it is necessary to:

      1) develop the control program of wastes as the constituent part of design documentation;

      2) consider the requirements of the sanitary and epidemiological and other requirements, determined by the environmental legislation of the Republic of Kazakhstan and legislation of the Republic of Kazakhstan in the scope of sanitary and epidemiological welfare of population;

      3) develop the technical and technological documentation on waste management.

      2. In the course of projecting of residence buildings, as well as industrial enterprises, buildings, constructions, installations and other objects, in the process of operation of which the wastes are generated, it is necessary to provide the places (areas) for collection of wastes in accordance with the rules, regulations and requirements in the scope of waste management, determined by the authorized authority in the field of environmental protection and state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of population.

Article 291. Environmental requirements in the course of construction and operation of enterprises, buildings, constructions, installations and other objects, connected with waste management

      1. The individuals and legal entities in the course of operating the enterprises, buildings, constructions, installations and other objects, connected with the waste management are obliged to:

      1) develop the drafts of wastes management standards, which provide measures to reduce them by processing, utilization, disinfection and safely removing or transferring them to individuals and legal entities, carrying out these activities.

      The drafts of wastes disposal standards shall be developed by individuals and legal entities, having their own wastes disposal objects;

      2) introduce low-waste technologies and organizational measures on reduction of waste generation on the basis of innovative science and technology;

      3) carry out the inventory of wastes and objects of their disposal;

      4) carry out the environmental monitoring in the territories of the objects of waste disposal;

      5) present information, connected with waste disposal in the manner, prescribed by the legislation of the Republic of Kazakhstan;

      6) comply with requirements on prevention of damages, connected with waste management, and take prompt actions on their liquidation;

      7) inform the authorized authority in the field of environmental protection and state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population and local executive authorities, in case of conditions or threat of the accidents, connected with waste management, which damage or may damage the environment, health or property of individuals or legal entities.

      2. Determination of the construction site for wastes disposal shall be carried out on the basis of special (engineering-geological, hydro-geological and other) studies in the presence of positive conclusions of the state ecological expertise, sanitary-epidemiological expertise (in construction of objects of high epidemiological significance) and expertise, conducted in accordance with legislation of the Republic of Kazakhstan on subsoil and subsoil use.

      3. The owners of the objects of waste disposal, as well as the persons, who own and possess the objects of waste disposal, on completion of operation of these objects are obliged to conduct the monitoring of their state and impact of environment and works on disturbed lands reclamation.

      4. It shall be prohibited to bury wastes on the territories of urban and other settlements, forest parks, resorts, health-recovery, recreational and water protection zones, in the catchment areas of underground water bodies, which are used for drinking and drinking water supply, as well as on the territories, classified as objects of historical and cultural heritage.

      5. The burial of wastes in the final resting places of mineral resources and mining shall be prohibited in the cases, if this entails the threat of pollution of the final resting places of mineral resources and safe conduct of the mining.

      Footnote. Article 291 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); dated 15.06.2015 № 322-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication).

Article 292. Environmental requirements in communal waste management

      1. Local executive bodies shall be responsible for organization of a rational and environmentally safe system for collection of municipal wastes, providing for separate collection, storage, regular export, processing, utilization and disinfection of hazardous components of municipal wastes, as well as cleaning the territory of the settlement.

      2. Local executive bodies, the authorized body in the field of environmental protection shall provide control over compliance with environmental requirements in the treatment of municipal wastes.

      3. The local executive bodies shall provide the development and functioning of required infrastructure for the subjects of small and medium business on collection, transporting, sorting, secondary use, disposal of communal wastes on the landfills.

      4. The transporting and collection of communal wastes to established place of their storage and processing shall be carried out by the organizations, specialized in this field, on account of the owners of wastes.

      5. The local executive bodies shall secure the compliance of environmental requirements in communal waste disposal by:

      1) organizations that carry out the separate collection and utilization of reused wastes factions;

      2) organization of a regular waste transport to the sites of temporary storage and processing and their management on the landfills;

      3) stimulation of the separate collection of organic wastes and their use;

      4) organizations of mandatory separation of construction wastes from the other types of wastes, directly on construction site or in the special place, as well as non-admission of blending of the construction wastes with other wastes on the waste dumps and landfills;

      5) establishment of prohibitions on blending of one type of the wastes with another types or special additives;

      6) non-admission of non-approved burning of communal wastes;

      7) arrangement of conditions for transfer of obligations on utilization of wastes to the owners of the objects, processing these wastes;

      8) organizing the systems of the well-timed provision of true information on management with communal wastes to the authorized body in the scope of environmental protection.

      5-1. Removal of solid domestic waste is carried out by specially equipped vehicles equipped with special signs and satellite navigation systems.

      5-2. Individuals and legal entities engaged in transportation of solid domestic waste are obliged to transfer navigational information on the movement of transport to the information system of the organization established in the form of public-private partnership and determined by the authorized body in the field of environmental protection.

      5-3. Organization and maintenance of the information system for tracking the movement of vehicles engaged in the removal of solid waste according to satellite navigation systems is carried out by an organization established in the form of public-private partnership and determined by the authorized body in the field of environmental protection.

      5-4. Requirements for transportation of solid domestic waste, painting, distinguishing signs and equipment of vehicles, as well as loading and unloading operations are established by the standards of the Republic of Kazakhstan. Requirements of standards for waste transportation are mandatory for individual entrepreneurs and legal entities, regardless of the organizational and legal form.

      6. The burial of communal wastes, development and operation of the waste landfills shall be carried out by the communal state enterprises and other organizations, specialized in this field.

      Footnote. Article 292 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 10.07.2012 No. 34-V (shall be enforced from the date of its first official publication); dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); dated 28.04.2016 № 506-V (for the procedure of implementation, see Art. 2).

Article 292-1. Environmental requirements for handling with certain types of wastes and their life cycle processes

      1. When handling certain types of waste, waste owners should ensure compliance with environmental, sanitary and epidemiological requirements, as well as requirements of national standards for the management of certain types of waste.

      2. Environmental requirements for the management of the following materials and products that have become waste: tires, electronic and electrical equipment, packaging, paper, waste oils, chemical sources of current, mercury-containing waste, are established by the national standards of the Republic of Kazakhstan. Requirements of national standards in the field of waste are mandatory for individual entrepreneurs and legal entities, regardless of the organizational and legal form.

      Footnote. Chapter 42 is supplemented by Article 292-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication); with amendments introduced by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.10.2018 № 184-VI (shall b enforced upon the expiration of six months after the day of its first official publication).

Article 293. Environmental requirements in hazardous waste disposal

      1. The individuals and legal entities, in the process of activity of which the hazardous wastes are generated, shall carry out the actions directed on termination or reduction of their generation and (or) reduction of danger level.

      2. The activity of individuals and legal entities, in the process of which the hazardous wastes are generated, shall be restricted or prohibited in the absence of capacity of securing the hazardous waste disposal, safe for environment and health of human.

      2-1. Hazardous components of municipal wastes: electronic and electrical equipment, mercury-containing wastes, batteries, accumulators and other hazardous components must be collected separately and transferred for utilization to specialized enterprises.

      3. The owner of hazardous wastes shall secure the marking of packing with hazardous wastes, indicating the hazardous properties. On the transferring of these wastes to the other persons for a definite period, the owner of wastes is obliged to inform them in a written form about hazardous properties of these wastes as well as precautionary measures in waste management.

      3-1. The subjects, performing operations on collection, export, utilization, processing, storage, placement or disposal of wastes shall be obliged to provide the report on inventory of wastes annually as of January 1st to March 1st of the year following the reporting, on electronic and paper media in the form, approved by the authorized body in the field of environmental protection.

      4. The blending of hazardous wastes with non-hazardous wastes, as well as with different types of hazardous wastes together in the process of their production, transporting and storage, shall be prohibited, except the cases of using the non-hazardous wastes for upfilling, strong compacting in the course of waste burial.

      5. Placement of hazardous wastes shall be allowed in specially equipped places, including non-watered underground mine workings, mines and transport slopes, in the presence of the conclusion of the state ecological expertise and coordination with the authorized body in the field of subsoil use. The implementation of other types of activities, not related to handling with hazardous wastes on the territory, designated for their placement shall be prohibited.

      The place of hazardous waste disposal shall be marked a field by well visible identification marks with indication of types of wastes, its danger level and date of burial.

      6. The enterprises, which carry out the collection, utilization, transporting and disposal of hazardous wastes, shall develop the plans for emergency and accidental situations.

      7. The civil responsibility of individuals and (or) legal entities, who are the owners of hazardous wastes or carrying out the management with such wastes, shall be subject to mandatory environmental insurance in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan “On mandatory environmental insurance”.

      Footnote. Article 293 as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 10.01.2011 No. 383-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication).

Article 293-1. Environmental requirements in the course of waste storage, containing the persistent organic pollutants

      1. The storage facilities of wastes, containing persistent organic pollutants shall be equipped by the protective means, securing the prevention of impact of persistent organic pollutants on environment and public health.

      2. The accounting of wastes, containing persistent organic pollutants shall be maintained in the registers of the strict accounting.

      3. It is prohibited to change the owner of wastes containing persistent organic pollutants without notification of the authorized body in the field of environmental protection

      4. The maintenance of cadastre of wastes, containing the persistent organic pollutants shall be maintained by specific section within the frame of State waste cadastre.

      Footnote. The Code is supplemented by Article 293-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); with the change introduced by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 24.05.2018 No. 156-VI (shall be enforced upon expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 294. Environmental requirements in transporting of hazardous wastes

      1. The generation of hazardous wastes and their transporting shall be minimized.

      2. The transporting of hazardous wastes shall be allowed upon the following conditions:

      1) existence of the relevant packing and marking of the hazardous wastes for the purpose of transporting;

      2) existence of the specially equipped and supplied special symbols of the transports;

      3) existence of the passport of hazardous wastes and documentation for transporting and transfer of the hazardous wastes with the indication of quantity of the transferred hazardous wastes, purpose and place of destination of their transporting;

      4) compliance with safety requirements in transporting of the hazardous wastes, as well as to the handling operations.

      3. The procedure for packing and marking of the hazardous wastes for the purposes of transporting shall be determined by the legislation of the Republic of Kazakhstan on the transport.

      4. The procedure for transporting of the wastes on the transports, the requirements to perform the handling operations and other requirements on securing the environmental and sanitary and epidemiological safety shall be determined by the rules and regulations, confirmed by the authorized state authority in the field of transport and communications and coordinated with the authorized authority in the field of environmental protection and state authority in the field of sanitary and epidemiological welfare of the population.

      5. From the moment of shipping of the wastes on a transport and acceptance by individuals or legal entity, carrying out the transporting of the wastes, and till their discharge in established place from the transport, the liability for safety management with them shall be borne by transport organization or the person, who own this transport.

Article 295. Transboundary movement of wastes

      1. Groups of wastes under the Basel convention on the control of transboundary movements of hazardous wastes and their disposal shall be considered hazardous for transboundary movements of wastes.

      2. The transit of wastes through the territory of the Republic of Kazakhstan shall be carried out in accordance with the requirements of the Basel convention on the control of transboundary movements of hazardous wastes and their disposal.

      Transboundary transportation of wastes on the territory of the Republic of Kazakhstan shall be carried out on the basis of the conclusion of the authorized body in the field of environmental protection.

      3. The export of hazardous wastes shall be prohibited to the states - parties of Basel Convention on control of the transboundary movement of hazardous wastes and their removal to developing countries, which prohibited the import of hazardous wastes within their legislation, or if there are the grounds to suppose, that use of these wastes shall not be carried out by environmentally sound manner, as well as the districts to the south of 60 degrees of southern latitude.

      4. In the transboundary movement of hazardous wastes, the users of nature are obliged to provide information for interested states, in respect of proposed waste transport, indicating on consequences of proposed movement for the health of human being and environment.

      5. In the transboundary movement of hazardous wastes, they shall be packed, marked and transported in accordance with the generally accepted international rules and regulations in the scope of packing, marking and transporting.

      Footnote. Article 295 as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated 21.06.2013 № 107-V (shall be enforced upon expiry of thirty calendar days after its first official publication); dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication).

Article 296. Accounting in the scope of waste management

      1. The owner of wastes is obliged to keep their records (type, quantity and origin) as well as collect and store information about properties of the wastes, which are dangerous for environment and (or) health of human being.

      2. The persons, carrying out the waste management, as well as producers of hazardous wastes are obliged to keep the regular records (type, quantity, properties) of the generated, collected, transported, utilized or disposed wastes in the process of their activity.

      The rules of accounting of production and consumption wastes shall be determined by the authorized body in the field of environmental protection.

      3. The owners of wastes shall store documentation on accounting of the wastes within five years.

      4. The owners of wastes shall present the annual report on their activity in the scope of waste management for their introduction into the State waste cadastre to the authorized body in the scope of environmental protection.

      5. Is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

      6. The primary statistical data in the scope of wastes shall be presented in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan in the scope of the state statistics.

      Footnote. Article 296 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 19.03.2010 No. 258-IV; dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication).

Article 297. Stimulation of the actions on utilization of wastes and reduction of the volumes of their generation

      1. The stimulation of actions shall be carried out on utilization of wastes and reduction of the volumes of their generation and reduction of the danger level of the subjects of economic activity, which introduced by technologies, directed on reduction of the volumes of the waste generation, the wastes in the process of production of outputs (performance of works, rendering of services) shall be utilized, their collection and processing, construction of enterprises and production facilities shall be carried out, as well as the manufacturing of equipment for the waste utilization shall be organized, the equity participation in financing of the actions on waste utilization and reduction of the volumes of their generation shall be taken.

      2. The local executive bodies shall determine the actions on stimulation of waste utilization and reduction of the volumes of their generation.

      Footnote. Article 297 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 297-1. Transfer of consumption wastes to secondary raw materials

      1. Consumption wastes shall acquire the status of secondary raw materials, being subjected to operations, as a result of which the wastes will serve the purpose of partial or complete replacement of raw materials and (or) other materials in the production process.

      2. The criteria for classifying consumption wastes as secondary raw materials shall be determined by the authorized body in the field of environmental protection.

      3. The requirements of legislation in the field of wastes shall not apply to secondary raw materials.

      Footnote. Chapter 42 is supplemented by Article 297-1 in accordance with the Law of the Republic of Kazakhstan dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication).

Chapter 43. ENVIRONMENTAL REQUIREMENTS TO THE WASTE LANDFILLS AND LONG-TERMED WASTE STORAGES

Article 298. The sites of waste storage and burial

      1. Wastes storage shall be carried out in specially equipped places (sites, warehouses, storage facilities) for the period, established by the project documentation for each type of wastes for subsequent utilization, processing or final burial.

      2. The waste burial site is the place of their permanent disposal without intention of retirement. The waste burial shall be carried out on the specially equipped landfills.

      3. The site of the long-termed waste storage are the place of their permanent disposal with potential following movement and (or) with necessity of permanent monitoring of their environmental impact. The environmental requirements, which shall be determined for the landfills shall be applied to the long-termed waste storages, and by this the technical capability for their extraction, transporting, following utilization or ultimate burial shall be secured.

      4. The projects for placement and construction of landfills are subject to:

      1) state ecological expertise;

      2) state sanitary and epidemiological expertise in construction of objects of high epidemic significance in the manner, established by this Code and other normative legal acts of the Republic of Kazakhstan.

      4-1. Temporary storage of technogenic mineral formations is not waste disposal.

      Places of temporary storage of technogenic mineral formations are intended for their safe collection in the period not exceeding twelve months prior to their processing, utilization, removal to the place of long-term storage or to the landfill or transfer to third parties carrying out such operations.

      In case of infringement of conditions and terms of temporary storage of such technogenic mineral formations they are recognized as placed since the moment of their formation.

      5. The storage and burial of hazardous wastes shall be qualified as environmental hazardous types of economic activity. The sites of storage and burial of the hazardous wastes are environmental hazardous objects.

      6. The waste burial, contained the persistent organic pollutants, provided by international agreements of the Republic of Kazakhstan on persistent organic pollutants shall be prohibited. The export and import of these wastes shall be allowed only for the purposes of their destruction.

      Footnote. Article 298 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication); No. 126-VI dated 27.12.2017 (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication).

Article 299. The classes of the waste disposal landfills

      1. Every waste disposal landfill shall be referred to the one of the following classes:

      1) 1 class – the landfill for disposal of hazardous wastes;

      2) 2 class – the landfill for disposal of non-hazardous wastes;

      3) 3 class – the landfill for disposal of solid municipal wastes.

      2. The lists of the wastes for disposal on the landfills of different classes shall be determined by the authorized body in the scope of environmental protection.

      Footnote. Article 299 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 300. Environmental requirements to the waste disposal landfills

      1. Only non-hazardous wastes may be subject to burial without pre-treatment.

      2. The hazardous wastes shall be subject to deactivation, stabilization and other methods of impact, reducing the hazardous properties of wastes.

      3. The disposal of hazardous wastes on the landfills of non-hazardous wastes shall be prohibited.

      3-1. It is prohibited to bury solid domestic waste without its preliminary processing.

      4. The criteria for receiving the wastes on the landfill of certain class shall be determined as follows:

      1) environmental protection (particularly underground and surface waters) and public health;

      2) securing of the stabilization processes of the wastes within the landfill;

      3) qualitative composition of received wastes;

      4) requirements or restrictions on a quantity of received wastes and properties of their organic components to biodegradation;

      5) limits on a quantity of potentially hazardous components in accordance with criteria of protection;

      6) ecotoxic properties of the wastes and generated filtered material.

      5. The storage operations of wastes in the unestablished places and generation of natural dumping places shall be prohibited.

      6. Every landfill shall be equipped by the monitoring system of atmosphere emissions (landfill gas) filtered material and waste waters, generated in the lodged wastes, for prevention of their negative impact on the environment.

      6-1. New solid waste landfills under construction should be equipped with systems for collecting and draining filtrate and landfill gas. Requirements for the design, construction and operation of systems for collecting and draining seep liquid and landfill gas are established by the standards of the Republic of Kazakhstan. Requirements of standards for design, construction and operation of systems for collection and disposal of seep liquid and landfill gas are mandatory for individual entrepreneurs and legal entities, regardless of the organizational and legal form.

      6-2. New solid waste landfills under construction should be equipped with an impervious blanket. Requirements for the design and construction of impervious blankets are established by the standards of the Republic of Kazakhstan. Requirements of standards for the design and construction of impervious blankets are mandatory for individual entrepreneurs and legal entities, regardless of the organizational and legal form.

      7. The quantity and hazardous properties of wastes, intended for burial on the landfill should be reduced.

      8. The owner of landfill shall take measures on reduction of methane formation on the landfill by reducing the volumes of burial of biodegradable wastes and introduction of the systems of monitoring and landfill gas utilization.

      9. For prevention of environmental pollution, the owner of landfill shall implement the unitized procedure for receipt on the basis of waste classifying.

      10. The activity of the landfills of waste burial shall be carried out on the basis of plan to bring the plot into compliance with environmental requirements on the date, coordinated with the authorized body in the scope of environmental protection.

      11. The owner of landfill shall establish the abandonment fund for carrying out of measures on reclamation of land and environmental impact monitoring after closing of the landfill.

      The operation of the landfill without abandonment fund shall be prohibited.

      The provisions of parts one and two of this paragraph shall not apply to subsoil users who have provided security for the fulfillment of their obligations on liquidation in accordance with the Code of the Republic of Kazakhstan "On Subsoil and Subsoil Use".

      12. The procedure for receipt and waste classifying, received for burial, shall be determined by the owner of landfill and coordinated with the authorized body in the scope of environmental protection.

      13. The monitoring of compliance with requirements to waste disposal on the landfills and maintenance of the landfills shall be carried out by the authorized body in the scope of environment protection.

      Footnote. Article 300 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication); dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced dated 01.01.2019).

Article 301. The wastes, not acceptable for the landfills

      1. The receipt of the following wastes for the burial on the landfills shall be prohibited:

      1) liquid wastes;

      2) hazardous wastes, which are explosive, corrosive, acidize, highly flammable or flammable;

      3) wastes that enter into reaction with water;

      4) infected wastes from medical or veterinary institutions;

      5) intact used tires and their parts, with the exception of their use in the capacity of stabilizing material in the course of reclamation;

      6) wastes, containing the persistent organic pollutants;

      7) pesticides;

      8) wastes, which fail to meet the criteria of receipt.

      9) plastic wastes, plastic, polyethylene and polyethylene packaging;

      10) paperstock, cardboard and paper waste;

      11) mercury-containing lamps and devices;

      12) waste glass;

      13) scrap of non-ferrous and ferrous metals;

      14) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.04.2017 № 56-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);

      15) lithium batteries, lead acid;

      16) electronic and electrical equipment;

      17) is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 05.04.2017 № 56-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication);
      Note of RCLI!
      The effect of sub-paragraphs 18), 19), paragraph 1 is suspended until 31.12.2020, in accordance with p. 12 of Article 324 of this Code of RK.

      18) construction material wastes;

      19) food wastes.

      2. The blending of the wastes in order to fulfill the criteria of receipt shall be prohibited.

      3. Local executive bodies shall organize measures to reduce the burial of biodegradable wastes, including measures for recycling, composting, biogas production and (or) use for production of products or energy.

      Footnote. Article 301 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 03.07.2013 № 124-V(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after its first official publication); dated 05.04.2017 № 56-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 302. The solid and slimy industrial wastes, the disposal of which shall be prohibited on the landfills intended for communal waste disposal

      Footnote. The title of Article 302 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 22.07.2011 No. 479-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

      On the landfills, intended for communal waste disposal, the disposal of the following solid and slimy industrial wastes shall be prohibited:

      1) wastes of chemical industry on the chlorine production:

      the graphitic spent slurry of production of the synthetic rubber, chlorine, caustic, containing mercury and mercury compounds;

      the methanol, wastes of the organic glass production, containing the methanol;

      the spent slurries of the salts production of chloracetic acid, containing hexachloranum, methanol, phenyl trichloride;

      the paper bags, used for transporting of aavero, aminoform, aaphytora, copper trichlorophenolate, thiuram disulfide;

      the spent slurries of copper trichlorophenolate production, containing the chlorophenisic acid;

      the dead catalyst of plastopolymers production, containing phenyl hydride and dichloroethane;

      the coagulum and omega polymers, containing the chlorobutadiene;

      the wastes of phenyl trichloride, manufacturing of fertilizers, containing the hexachloranum, phenyl trichloride;

      2) wastes of chemical industry on production of chromic compounds:

      spent slurry of the monochromat and sodium chloride production, wastes of potassium bichromate production, containing the hexavalent chromium;

      3) wastes of zinc ash of the natron production industry, containing the zinc;

      4) wastes of the synthetic fiber production:

      the spent slurries, containing dimethyl terephthalate, benzene dicarboxylic acid, zinc, copper;

      the wastes from filtration of aminocaproic lactam, containing the aminocaproic lactam;

      the wastes of methanolysis, containing the methanol;

      5) wastes of paint and coatings industry:

      the film of lacquer varnishes and enamels, wastes in the course of clearing of equipment, containing the zinc, chrome, solvents, oxidative oils;

      the spent slurries, containing the zinc and magnesium;

      6) wastes of chemical photographic industry:

      the wastes of hyposulphite and anhydrous sulfite production, containing the phenol;

      the wastes of magneticlacquer varnishe, collodium, paints, containing the butyl acetate, toluene, dichloroethane, methanol;

      7) wastes of plastics industry, containing the phenol;

      8) wastes of nitrogen and nitrogen compound making industry:

      spent slurry (resins) from the installation of coke gas cleaning and used oils of the production facilities of synthesis and compression, containing the carcinogenic substances;

      the distillation residue from distilling of monoethanolamine, containing the monoethanolamine;

      9) wastes of oil-refining and hydrocarbon processing industry:

      the aluminosilicateadsorbing material from the oils, paraffin clearance, containing the chrome and cobalt;

      the acid sludge with the content of dipping acid, in excess of thirty percent;

      the sludge and sludge resinous residues of receiving the coke and gasification of the semicoke, containing the phenol;

      the dead catalyzers, containing chrome;

      the used clay, containing the oils;

      the wastes of the filtration process from the installations of alkylphenole additives, containing zinc;

      10) wastes of machinery-producing industry:

      the sludge of chromic flows, containing cyanogen;

      the sludge of cyanide flows, containing cyanogen;

      the core sand mixtures on the organic binder, containing chrome;

      the sludge after vacuum filters, deacidification station of galvanizing plants, containing the zinc, chrome, nickel, cadmium, lead, copper, chlorophos, thiocol;

      11) wastes of medical industry:

      the wastes of synthomyc in production, containing bromine, dichloroethane, methanol;

      the wastes of beneficiating and spent slurry, containing the salt of heavy metals.

      Footnote. Article 302 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 22.07.2011 No. 479-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 303.The general requirements for the landfills of hazardous wastes

      1. The location of the landfill of hazardous waste disposal shall consider the requirements, concerning:

      1) distance from the boundary of landfill to residential and recreation areas, water bodies, agricultural lands and inhabited localities;

      2) availability of underground, surface waters and their water protection zones and strips or specially protected natural territories;

      3) geological and hydrogeological environments;

      4) flood hazard, degradation, earth flows or landslide on the plot;

      5) protection of the objects of state nature reserve fund.

      2. Depending on characteristics of the landfill and meteorological conditions, it shall be provided:

      1) the control of unexpected income of water into the landfill body;

      2) the prevention of income of the surface and (or) underground waters in the waste burial site;

      3) collection and treatment of contaminated water and filtrate to the standards, determined for the waste waters.

      3. The collection, treatment and use of landfill gas shall be carried out by the method, which will minimize the damage and environmental deterioration and public health risk.

      4. The measures for minimizing the consequences of the functioning of the waste dumping ground shall be taken:

      1) emissions of odor thresholds and dust;

      2) materials, compounds and stack ashes, disseminated by wind;

      3) noise and motion;

      4) birds, parasites and insects;

      5) fire accidents.

      5. The landfill of waste disposal shall be equipped in such a way, that pollution from the plot wasn’t on the municipal roads and surrounding grounds.

      6. The landfill shall be protected from free access of unauthorized persons to the plot. The monitoring and access system to every technique shall contain the program of measures to detect and prevent the illegal use of facilities.

      7. The administration of the waste disposal landfill shall be carried out by individuals or legal entities, having techniques for operation of the landfill and securing the professional and technical education and training of landfill employees.

      8. The level of admissible assessments shall be determined in the environmental permit, considering the specific hydrogeological conditions in location area of the landfill on the basis of the project of waste dumping ground.

      9. The landfill shall be assigned by individual registration number, included into State waste cadastre of the Republic of Kazakhstan. The owner of the landfill shall develop the system of document control, intended for keeping records of the wastes, received by the landfill.

      10. The design of the wastes placement landfill should provide the creation of a liquidation fund for closing, remediation, monitoring and control of pollution after its closure. The procedure for formation of liquidation funds shall be determined by the authorized body in the field of environmental protection.

      The provisions of part one of this paragraph shall not apply to subsoil users who have provided security for the fulfillment of their liquidation obligations in accordance with the Code of the Republic of Kazakhstan "On Subsoil and Subsoil Use".

      11. The owner of landfill is obliged to inform the authorized body in the scope of environmental protection about all types and quantity of disposed wastes and about results of scheduled inspection.

      Footnote. Article 303 as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 27.12.2017 № 126-VI (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication).

Article 304. Procedures for acceptance of waste

      1. The owners of wastes that rent the wastes to the landfill are obliged to provide true information to the owner of the landfill on their qualitative and quantitative characteristics, confirming the reference of wastes to the certain type, and accompanying copy of the hazardous waste certificate for hazardous wastes.

      2. The owners of landfills have the right to accept only the types of wastes on the landfill, which are permitted for disposal on this landfill and the right to dispose of which is confirmed by environmental permit.

      3. The owner of landfill shall comply with the following procedures for receiving of wastes:

      1) paper works on the wastes, including the hazardous waste certificate;

      2) visual examination of the wastes at entrance and siting location;

      3) verification of the contents with description in documentation, presented by the owner of the wastes;

      4) maintaining of records of the quantity and characteristics of disposed wastes with indication of origin, delivery date, identification of the generator or collector of wastes, and in existence of hazardous wastes – their precise siting location in the landfill;

      5) for exclusion of ingress of radioactive substance on the landfill it is necessary to conduct the dosimetric control of each of waste lots.

      4. The owner of landfill is obliged to constantly provide written acknowledgment of receipt of the each of waste lots, received on the lots and ensure the storage of this documentation within five years.

      5. The measurement units shall be established for weighing of received wastes on receiving points.

Article 305. The control and monitoring at the stage of landfill operation

      1. The owner of landfill shall annually present the report on conducting the monitoring of environment impact to the authorized body in the scope of environmental protection.

      2. The owner of landfill shall notify the authorized body in the scope of environmental protection about adverse environmental impact, detected in a result of control and monitoring, as well as coordinate the character and terms of corrective actions, which will be taken, with the authorized body in the scope of environmental protection.

      3. The control, monitoring and (or) analysis shall be executed by the accredited laboratories.

      4. The specimen of filtrate waters and surface waters shall be collected in the representational items. The carrying out of collection and measurements of the volume and composition of filtrate water shall be executed separately in each item of the lot, in which the filtrate water is formed.

      5. The gas monitoring shall be conducted for each disposal sell of hard domestic wastes in accordance with methods, confirmed by the authorized body in the scope of environmental protection.

      6. The periodicity of carrying out of collection and analysis shall be justified in the monitoring program, attached to the permit for environmental emission.

      7. The parameters which will be measured and substances which will be analyzed shall be corrected depending on the composition of disposed wastes.

      8. The parameters which will be analyzed in the specimens, taken from the ground waters shall be specified by expected composition of filtrate waters and quality of the ground waters in this place. The ground water flow and direction shall be determined in the process of parameters selection for analytical accounting. The parameters may include the indicative indices to warrant the early detection of changes in the water quality.

      Footnote. Article 305 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 01.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 306. The procedures of closure, reclamation and monitoring of the landfill (part of the landfill)

      1. The closure of landfill (part of landfill) on waste burial shall be allowed only after the procurement of environmental permit.

      2. The landfill (part of landfill) on waste burial may be considered as closed only after the carrying out of termination examination afield, assessment of information, provided by the owner of landfill, and provision of information to him (her) on approval of closure of the landfill (part of landfill) by the civil servants of the authorized body in the scope of environmental protection and government bodyin the scope of sanitary and epidemiological service. By this, the owner of landfill shall not be excused from the fulfillment of conditions of environmental permit.

      3. After the closure of the landfill (part of the landfill), the owner of the landfill shall carry out remediation and monitor emissions of landfill gas and filtrate within thirty years for the landfills of class 1, twenty years for the landfills of class 2, five years for the landfills of class 3. Funds for the recultivation of disturbed lands and subsequent monitoring shall come from the liquidation fund of the landfill.

      3-1. Landfill reclamation includes measures to stabilize the waste in the landfill, to protect against erosion and to green the slopes of the landfill, taking into account the natural and climatic conditions of the area where the landfill is located. Requirements for landfill remediation are set by national standards. The requirements of the national standards for landfill remediation are mandatory for individual entrepreneurs and legal entities regardless of the organizational and legal form.

      4. After the owner of the landfill has carried out reclamation of the landfill (part of the landfill) in accordance with the terms of the project and the works are accepted by the Acceptance Commission with the participation of the authorized body in the field of environmental protection, the owner stops monitoring the environment.

      Footnote. Article 306 as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated 29.12.2014 № 269-V (shall be enforced from 01.01.2015); dated 28.04.2016 № 506-V (shall be enforced upon expiry of sixty calendar days after of its first official publication); No. 184-VI dated 05.10.2018 (shall be enforced upon the expiration of six months after the date of its first official publication).

Chapter 44. ENVIROMENTAL REQUIREMENTS TO THE STORAGE AND BURIAL FACILITIES OF RADIOACTIVE WASTES

Article 307. The radioactive wastes and their classification

      1. The following substances which are not subject to further use in any state of aggregation shall relate to the radioactive wastes:

      1) biologically sourced materials, products, equipment, objects in which the content of radioactive nuclides is exceed the levels, determined by the legislation of the Republic of Kazakhstan;

      2) spent nuclear fuel which is not subject to reprocessing;

      3) exhausted their resource or impaired radioactive source;

      4) massive materials, ore materials and wastes, got out from the subsoil and stored in the dumps and tailings ponds, in which the content of radioactive nuclides exceeds the levels, determined by the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      2. The state of aggregation, origin, radioactivity level, half-life of the radioactive nuclides are the base of radioactive wastes classifying.

      3. On the state of aggregation, the radioactive wastes shall be divided into liquid and solid. The solutions of inorganic substances, pulp of filter-materials, organic liquids shall be related to liquid radioactive wastes. The products, vehicle and mechanism components, materials, biological objects, exhausted radioactive sources shall be related to the solid wastes.

      4. The wastes shall relate to radioactive, if the volume activity of the radioactive nuclides contained in them is more than the values, regulated by the safety radiation levels for radioactive materials, which are subject to the control, and under unknown radionuclide composition, the volume activity is more than:

      1) one hundred kilobecquerels per kilogram – for the beta-emitting radioactive nuclides;

      2) ten kilobecquerels per kilogram – for the alpha-emitting radioactive nuclides (excluding the transuranic);

      3) one kilobecquerel per kilogram – for the transuranic radioactive nuclides.

      5. On the sources of radioactive wastes shall be classified as follows:

      1) ore mining wastes;

      2) wastes of nuclear research and nuclear-power installations;

      3) wastes of the nuclear bursts;

      4) unoccupied radioactive emitting sources and sources with expired term of life cycle.

      6. On the radioactivity level, the solid radioactive wastes shall be classified as follows:

      1) low-level radioactive wastes – the wastes, the volume activity of which (kilobecquerels per kilogram)are: less than one thousand – for the beta-emitting radioactive nuclides; less than one hundred – for the alpha-emitting radioactive nuclides (excluding the transuranic); less than ten – for the transuranic radioactive nuclides;

      2) medium-active radioactive wastes – the wastes, the volume activity of which (kilobecquerels per kilogram) are: from one thousand to ten millions – for the beta-emitting radioactive nuclides; from one hundred to one million – for the alpha-emitting radioactive nuclides (excluding the transuranic); from ten to one hundred thousand – for the transuranic radioactive nuclides;

      3) high-level radioactive wastes – the wastes, the volume activity of which (kilobecquerels per kilogram) are: more than ten millions – for the beta-emitting radioactive nuclides; more than one million – for the alpha-emitting radioactive nuclides (excluding the transuranic); more than one hundred thousand – for the transuranic radioactive nuclides.

Article 308. The classification of the storage and (or) burial facilities of radioactive wastes

      1. The original (natural) or artificial grounds, capacities or premises shall be related to the storage and (or) burial facilities of radioactive wastes, used for storage and (or) burial of radioactive wastes.

      2. The facilities in which the wastes are located without intention of their further withdrawal shall be related to the storage facilities of radioactive wastes.

      3. The storage facilities of radioactive wastes shall be divided upon receiving the radioactive wastes from:

      1) the geological survey, mining, mining-processing activities, containing primarily the natural radioactive nuclides;

      2) nuclear power industry, nuclear bursts and nuclear-type production, primarily containing the artificial radioactive nuclides.

      4. On the scale of the radioactive wastes catchment area, the storage and (or) burial facilities of radioactive wastes shall be divided into local and regional facilities. The facilities, intended for the waste disposal of one object or one district shall be related to the local facilities, and two and more objects and (or) districts – to regional facilities.

Article 309. Environmental requirements to the storage and (or) burial facilities of radioactive wastes

      1. All projects of the storage and (or) burial facilities of radioactive wastes are subject to state environmental impact, sanitary and epidemiological assessments and expert review, carried out in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on subsoil and subsoil use. The projection shall be carried out in accordance with construction standards and rules, confirmed in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan.

      2. The project shall include:

      1) the sources of radioactive wastes, other sources of radioactive effects on environmental within a radius of forecasting activity of the storage and (or) burial facilities of radioactive wastes, their quantitative and qualitative characteristics;

      2) the organized structure, volume and procedure for conducting the industrial radiological monitoring;

      3) calculation of radiation dose on the population, acceptable and controlled levels and impact assessment of all radiation sources within a radius of forecasting activity of radioactive wastes on environmental.

      3. The choice of building site of the storage and (or) burial facilities shall be substantiated from the set of alternative choices on the basis of special investigations and economic assessments in recognition of environmental impact, including the estimates of the radiation doses on the critical population groups

      4. The engineering investigations, including the geodetic, geological, hydrogeological and hydrometeorological investigations shall provide the substantiations:

      1) choice of building site of the facility and its engineering protection from adverse impact of natural and technogenic factors;

      2) environment protection measures.

      5. The reclamation of disturbed lands after decontamination or another activity shall be provided in the projects of the storage and (or) burial facilities of radioactive wastes.

      6. The sanitary protection zone, the boundaries of which shall be established in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan on the sanitary and epidemiological safety of population, shall be established around the burial facilities of radioactive wastes.

      7. The disposal of burial facilities of radioactive wastes shall not be allowed:

      1) in the territory of residential construction;

      2) in the area of occurrence of mineral resources without the approval of the authorized state body for subsoil studies;

      3) in the zones of active karst;

      4) in the zones of earth slides, earth flows and snow slides and other geological hazards;

      5) in the wetlands;

      6) in the feed zones of domestic water of underground sources;

      7) in the zones of sanitary protection of resorts;

      8) in the territory of urban green belts;

      9) on the conservation areas;

      10) in the territory of the I, II, III belt of the protective sanitary zone of underground and surface sources of domestic water supply, purification plants of water supply systems, water mains;

      11) in the territory of watershed;

      12) on the lands, occupied or intended for foresting, forest parks and other green plantings, fulfilling the protective and sanitary and hygienic functions, which are the holiday resort of population.

      8. When choosing the land plot for construction is it necessary to observe the following conditions:

      1) existence of subsoil waters, which are inadequate for domestic and technical water supply on mineralization;

      2) high sorption-capacitance properties of subsurface environment;

      3) significant depth to underground waters (sixty and more metres);

      4) level of subsoil waters which are no closer than four metres from the floor of the storage and (or) burial facilities of radioactive wastes;

      5) geologic horizons, which are not the water beds and have no the hydraulic connection with underlying water bed;

      6) absence of fault tectonics and intensive fissuring, the distance to earthquake-prone fault is more than forty kilometers;

      7) slow response to faulting, subsidence, downwarping;

      8) lack of erosion;

      9) geomorphological stability;

      10) solid and very firn soils and fundamental rocks;

      11) impenetrable fundamental rocks with thickness of more than ten metres;

      12) gently rolling country with the sides of no more than five percent;

      13) distance to the nearest water abstraction of underground and subsoil waters or from the surface water source which are no closer than four kilometers;

      14) actual land use shall not produce prominent economic effect, the potential land use also has no recognized assessment;

      15) cultural and national-significant values are absent at the distance of four kilometers;

      16) area is not of tourist value and rarely visited by the people from the nearest inhabited localities.

      9. In case of non-conformity of one of conditions, mentioned in the paragraph 8 of this Article, the environment protection measures from the adverse effect of the storage and (or) burial facilities of radioactive wastes or on its protection from adverse effect of natural and technogenic factors shall be developed by:

      1) establishment of engineered barriers of low permeability and sorption of capacitive materials (polyethylene, concrete, ceramics, clay, zeolite);

      2) implementation of drainage systems, ensuring the passage of surface, subsoil and underground waters around the facilities.

      10. For the low-level radioactive wastes of uranium and non-uranium mining and reprocessing enterprises, the earlier excavated mine openings with disposal of radioactive wastes may be used below the unsaturated zone and among the other subsurface rocks with higher sorption-capacitance properties (excluding the possibility of radioactive nuclides migration beyond the boundaries of facility).

      11. For the medium-active radioactive wastes of uranium and non-uranium mining and reprocessing enterprises, the excavated mine openings with the auxiliary device of technical barriers made of clay, zeolite and other sorbing radioactive nuclides of materials may be used.

      12. The natural topographic low may be used for the long termed disposal of low-level solid and liquid radioactive wastes in existence of natural or artificial substrate from impermeable rock or other material.

      13. The burial of liquid wastes is prohibited. The liquid wastes shall be dehydrated till humidity of unconsolidated rock in environmental or solidified.

      14. For the storage and (or) burial facilities of medium-active radioactive wastes, the protection measures and alarm shall be obligatory provided, for the storage and (or) burial facilities of low-level radioactive wastes – the protection measures without alarm.

      15. The calculation of radiation doses and development of efficient measures on radiation shield of population shall be carried out on the basis of dose calculation on critical population groups. The critical population group shall be determined on the basis of analysis and detection of critical pathway, through which the radioactive substances reach this population group.

      16. The calculation of the spread of radioactive contamination of surface water, ground water and groundwater shall be performed on the basis of specific hydrological and hydrogeological studies carried out to determine the rate of filtration solutions and pollution filtrations, their migration facilities and sorption properties of water-bearing materials.

      17. The damage inflicted by impact of emergency nuclear pollution of environment shall be estimated on the costs of measures on carrying out of protection measures on reclamation works performance.

Chapter 45. STATE REGULATION OF ACTIVITY IN THE SPHERE OF GREENHOUSE GAS EMISSIONS AND OZONE DEPLETERS

      Footnote. The title is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 310. The basic principles of climate and the Earth’s ozone layer protection

      The climate and the Earth’s ozone layer protection shall be based on the following basic principles:

      1) prevention, mitigation of climate change (including global climate change) and degradation of the Earth’s ozone layer;

      2) obligatoriness of state regulation of the greenhouse gas emissions and ozone depleters to the atmosphere;

      3) publicity, completeness and adequacy of information about climate change and degradation of the Earth’s ozone layer;

      4) science justification, systemacity and complexity of approach to the climate and the Earth’s ozone layer protection.

Article 311. The state administration in the scope of climate and the Earth’s ozone layer protection

      The authorized body in the scope of environmental protection shall carry out the state administration in the scope of climate and the Earth’s ozone layer protection.

Article 312. The climate and the Earth’s ozone layer protection programs

      Footnote. Article 312 is excluded by the Law of the republic of Kazakhstan, dated 03.07.2013 No 124-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

      2. The project of the climate and the Earth’s ozone layer protection programs may be proposed for consideration of the citizens and public association for the purposes of consideration of their proposals in the planning and carrying out of the measures on prevention and mitigation of climate change (including global climate change) and degradation of the Earth’s ozone layer.

Article 313. The regulation of ozone depleter consumption

      1. The limits (quotas) of maximum allowed emissions and consumption of ozone depleters shall be established for the purpose of the state regulation of ozone depleters consumption.

      The limits (quotas) of ozone depleters consumption shall be established by the authorized body in the scope of environmental protection in accordance with the international agreements of the Republic of Kazakhstan on substances, depleting the ozone layer.

      2. Import to the territory of the Republic of Kazakhstan from countries, that are not members of the Eurasian economic union, and export from the territory of the Republic of Kazakhstan to these countries of ozone-depleting substances and products, containing them, with the exception of their transit, shall be carried out on the basis of licenses, issued by the authorized body in the field of environmental protection environment.

      Movement of ozone-depleting substances by individuals for personal use (for non-commercial purposes) shall be prohibited.

      Footnote. Article 313 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 21.06.2013 № 107-V (shall be enforced upon expiry of thirty calendar days after its first official publication); dated 26.12.2017 № 124-VI (shall be enforced from 01.01.2018).

Article 314. General requirements to economic and other activity, allowing the emissions of greenhouse gas and ozone depleters

      1. Import and export of ozone-depleting substances and products containing them, production of works, using ozone-depleting substances, repair, installation, maintenance of equipment, containing ozone-depleting substances shall be environmentally hazardous economic activities.

      1-1. Work with the use of ozone-depleting substances, repair, installation, maintenance of equipment, containing ozone-depleting substances shall be carried out on the basis of a permit, issued by the authorized body in the field of environmental protection, in the manner determined by the authorized body in the field of environmental protection.

      2. On developing the urban and other localities, the projection, allocation, construction, reconstruction and operation of the objects of economic and other activity shall be carried out in recognition of decrease of the greenhouse gas emissions and maintenance of the absorption level by their absorbents.

      3. Legal entities and individual entrepreneur, carrying out import and export of ozone-depleting substances, as well as production of works, using ozone-depleting substances, repair, installation, maintenance of equipment, containing ozone-depleting substances shall be obliged: 

      1) make an inscription “deplets the ozone layer” on production and clearly mark the packing by the similar inscription, in which the ozone depleters or production, containing the ozone depleters are stored or transferred;

      2) ensure the safe storage and transporting;

      3) indicate the title and quantity of ozone depleters, including the substances, contained in production in the transportation documentation;

      4) develop and carry out the measures on collecting of ozone depleters and their storage in the sealed containers for the purpose of utilization and (or) deactivation.

      4. The projection, reconstruction, technical retooling, extension, new construction of the objects using the technologies, equipment, substances and materials, providing the handling with ozone depleters, including into the list of ozone depleters, restricted or prohibited for consumption in the Republic of Kazakhstan, with the exception of objects, intended for utilization and (or) deactivation of these ozone depleters.

      Footnote. Article 314 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 21.06.2013 № 107-V (shall be enforced upon expiry of thirty calendar days after its first official publication); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 314-1. Installation requirements

      A footnote. The Code is supplemented by Article 314-1 in accordance with the Law of Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 № 505-IV (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after its first official publication; is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 08.04.2016 № 491-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 315. Recording of consumption of ozone-depleting substances

      1. Legal entities and individual entrepreneurs, engaged in consumption of ozone-depleting substances shall be subject to recording in the manner, prescribed by the authorized body in the field of environmental protection.

      2. The following activities shall be subject to recording for consumption of ozone-depleting substances:

      1) production of ozone-depleting substances;

      2) import and export of ozone-depleting substances;

      3) production of works with the use of ozone-depleting substances, repair, installation, maintenance of equipment, containing ozone-depleting substances.

      Footnote. Article 315 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 21.06.2013 № 107-V (shall be enforced upon expiry of thirty calendar days after its first official publication); as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 316. Recording and state cadastre of consumption of ozone-depleting substances

      Footnote. The title of Article 316 is in the wording of the Law of the Republic of Kazakhstan dated 21.06.2013 № 107-V (shall be enforced upon expiry of thirty calendar days after its first official publication).

      1. The authorized body in the scope of environmental protection shall organize development of the state cadastre of ozone depleters consumption, regulated in accordance with the international agreements of the Republic of Kazakhstan.

      2. For preparation of the state inventory of consumption of ozone-depleting substances legal entities and individual entrepreneurs, engaged in import and export of ozone-depleting substances shall:

      keep records of the imported, exported and sold amount of ozone-depleting substances with the names and location of the buyer organizations and the intended applications;

      annually, no later than the first quarter of the year following the reporting year, submit to the authorized body in the field of environmental protection information on the actually imported, exported and sold amounts of ozone-depleting substances in the fields of application in the form, established by the authorized body in the field of environmental protection.

      3. The data of the state cadastre of ozone depleters consumption is available for public and subject to publication.

      Footnote. Article 316 as amended by the laws of the Republic of Kazakhstan dated 21.06.2013 № 107-V (shall be enforced upon expiry of thirty calendar days after its first official publication); dated 29.09.2014 № 239-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 317. The state inventory and state cadastre of the greenhouse gases

      Footnote. Article 317 is excluded by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 318. Industrial control of ozone depleters

      Footnote. The title as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

      1. The legal person, having the sources of ozone depleter emissions to the atmosphere shall carry out the industrial control by annual taking inventory of the ozone deplete emissions in the manner, prescribed by the authorized body in the scope of environmental protection.

      2. Information about organizing the environmental services and persons, responsible for carrying out of the industrial control of ozone depleters, and also inventory results of ozone depleters shall be presented to the authorized body in the scope of environmental protection.

      Footnote. Article 318 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

SECTION 9. LIABILITY FOR ENVIRONMENTAL OFFENCES AND SETTLEMENT OF ECOLOGICAL DISPUTES
Chapter 46. LIABILITY FOR ENVIRONMENTAL OFFENCES AND SETTLEMENT OF ECOLOGICAL DISPUTES

Article 319. Types of environmental offences

      The types of environmental offenses are:

      1) the breach of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan, entailing the property liability;

      2) the administrative infractions in the scope of environmental protection, use of natural resources;

      3) environmental criminal offenses.

      Footnote. Article 319 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.07.2014 № 227-V (shall be enforced from 01.01.2015).

Article 320. The liability for the breach of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan

      The breach of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan shall entail the liability in accordance with the Laws of the Republic of Kazakhstan.

Article 321. The obligatoriness of compensation for damage, inflicted by the breach of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan

      1. The persons, committed ecological infractions, are obliged to compensate for inflicted damage by them, in accordance with this Code and other legislative acts of the Republic of Kazakhstan.

      2. The damage, inflicted to environment, civil health, property of individual and legal persons is subject to compensation by virtue of:

      1) destruction and damaging of the natural resources;

      2) illegal and irrational use of natural resources;

      3) unauthorized emissions;

      4) over-standard emissions.

      3. The compensation of harm to health of individual persons, damage to the property of individuals and legal entities, state by the persons, committed environmental offences shall be carried out voluntarily or by the court decision in accordance with the legislation of the Republic of Kazakhstan. The harm is subject to compensation in the full measure in recognition of the loss rate of the injured person’s labour capacity, his (her) treatment expense and health resumption, expenses on care for sick person, other expenses and losses.

      4. The compensation for damage, inflicted to environment by the virtue of breach of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan shall be carried out voluntarily or by the court decision on the basis of economic assessment of the damage, the procedure of conduct of which shall be determined in accordance with this Code.

      5. The individuals and legal entities, the activity of which is connected with heightened danger for environment, are obliged to compensate the harm, inflicted by the source of heightened danger, if they prove, that the harm occurred by the virtue of irresistible nature or criminal intent of injured person.

      6. The moral damage, inflicted in a result of breach of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan is subject to compensation in the manner prescribed by the civil legislation of the Republic of Kazakhstan.

      7. The cases of above-level waste disposal and cases of above-level pollutants discharge to the objects, equipped and intended for waste disposal and sewage discharge, preventing the pollution of ground surface, subsoil and underground waters shall not be considered in the capacity of damage to environment.

      8. The cases of ingress of chemical substances or sewage water run on production areas, restricted by protective shelters, preventing their ingress on the ground surface, in subsoil and underground waters shall not be considered in the capacity of damage to environment.

      9. Cases of deviation from programs of development of processing of associated gas, and also project documentation and projects of standards of emissions into the environment, including changes of scenarios and (or) schedules of burning of gas, submitted by the nature user on the state ecological expertise and not involving excess of standards of maximum permissible emissions shall not be considered as unauthorized and over-standard emissions.

      Footnote. Article 321 as amended by the Law of the Republic of Kazakhstan dated 03.12.2011 No. 505-IV (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its official publication); dated 29.12.2014 № 271-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 25.04.2016 № 505-V (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication).

Article 322. The procedure for compensation of harm, inflicted by the breach of environmental legislation of the Republic of Kazakhstan

      1. The person, inflicted the harm to environment has the right to voluntarily remove inflicted damage or compensate it by the other method. The obligations of the person on removal or compensation of damage shall be presented in the letter of guaranty.

      2. The compensation of harm may be carried out in the cost form on account of own funds of the person, inflicted harm to environment, or insurance payments.

      3. The monetary funds for environmental reclamation to the state, which was by the time of infliction of the harm, fulfillment of the measures on restoration of natural resources, compensation of other losses to demandant, including expectation loss shall relate to the cost forms of compensation of harm.

      4. On the basis of court decision, with the consent of the parties, the harm may be compensated in the natural form by imposing the obligation on restoration of environment on the respondent.

      5. The measures on restoration of environment to the state, which was by the time of infliction of the harm, provision of equal natural resource instead of destroyed or damaged natural resource shall relate to the natural forms of the compensation of harm. The compensation of harm in the natural form shall be carried out by conclusion of contract and (or) agreement, regulating the procedures, conditions, terms and volumes of the compensation of inflicted harm.

      6. The recovered amount of compensation of harm shall be transferred to the state budget, and in the established cases by the legislation of the Republic of Kazakhstan – to injured person.

      7. The compensation of harm shall not release the person, inflicted the harm to environment from administrative and criminal responsibility.

Article 323. The procedures for settlement of ecological disputes

      1. The ecological disputes shall be resolved by the courts in the manner prescribed by the legislative acts of the Republic of Kazakhstan.

      2. The ecological disputes between the subjects of environment legal relations may be resolved by negotiations, as well as with involvement of expert members, or in accordance with the previously coordinated procedure of settlementof the disputes by the parties.

Chapter 47. FINAL AND TRANSITIONAL PROVISIONS

Article 324. Transitional provisions

      1. The permit for natural management, received by users of natural resources before enforcement of this Code shall be in force within the terms, on which they were issued.

      2. The individual and legal persons of the Republic of Kazakhstan are obliged to receive the environmental permits, upon expiry of permits for natural management.

      3. The owners of waste landfills and long-term waste storages must prepare and coordinate the plans of conformation with the authorized body in the scope of environmental protection in accordance with environmental requirements, provided by the chapter 43 of this Code for up to 31 December 2007.

      4. Within the year from the date of enforcement of this Code, the individual and legal persons, having a license for environmental design, norming and works in the scope of environment impact assessment, for environmental audit activity are obliged to reissue the licenses in the authorized body in the scope of environmental protection in the manner, prescribed by the legislation of the Republic of Kazakhstan. These licenses shall be considered as void upon expiry of stated period.

      5. The license for environmentally hazardous economic activities on the list, approved by the authorized body in the field of environmental protection, which are not subject to licensing in accordance with this Code, shall be terminated from the date of entry into force of this Code.

      Within six months from the date of entry into force of this Code, individuals and legal entities, having licenses for environmentally hazardous economic activities on the list, approved by the authorized body in the field of environmental protection shall return them to the authorized body in the field of environmental protection.

      6. The permits for environmental emissions for the objects of categories II, III and IV on materials, presented by the users of natural resources to the local body in the scope of environmental protection before 1 January 2009 shall be considered and issued by the local body of the authorized body in the scope of environmental protection, upon condition of completeness of presented materials and conformance to requirements of this Code, and shall be valid within the terms, on which they were issued.

      7. The First National distribution plan of quotas on the greenhouse gas emissions shall be confirmed for 2013.

      8. The owners and possessors of the wastes, containing the persistent organic pollutants, shall develop the program on their destruction before 2025 with determination of source of finance and present it to the authorized body in the scope of environmental protection within three months from the date of enforcement of this paragraph or acquisition of these wastes into ownership or possession.

      9. Quotas for greenhouse gases emissions, allocated and issued in accordance with paragraph 2 of Article 94-2 and Article 94-5 of this Code, shall be suspended until 1st of January 2018.

      10. Verification of the report on the inventory of greenhouse gases shall be carried out by independent accredited organizations, performing validation (determination) and verification until January 1st, 2018.

      11. To suspend the effect of articles 94-2, 94-4, 94-7 and 94-9 of this Code until the 1st of January, 2018.

      12. Suspend action:

      subparagraphs 9), 10) and 12) of paragraph 1 of Article 301 of this Code until 31 December 2018;

      subparagraphs 18) and 19) of paragraph 1 of Article 301 of this Code until December 31, 2020.

      Footnote. Article 324 as amended by the Laws of the Republic of Kazakhstan dated 04.12.2008 No. 97-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 03.12.2011 No. 505-IV (the order of enforcement see Article 2); dated 29.09.2014 № 239-V(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 08.04.2016 № 491-V(shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 05.04.2017 № 56-VI (shall be enforced upon expiry of ten calendar days after its first official publication); dated 24.05.2018 № 156-VI (shall be enforced upon the expiration of ten calendar days after the day of its first official publication).

Article 325. The order of appliance of this Code

      This Code shall be applied to the infractions, arisen after its enforcement.

      The regulatory legal acts adopted before enforcement of this Code, regulating the relations in the scope of environmental protection, reproduction and use of natural resources shall be applied in the part, which is not inconsistent with this Code.

Article 326. The order of enforcement of this Code

      1. This Code enters into force upon expiry of ten calendar days from the date of its official publication.

      2. The following Laws of the Republic of Kazakhstan shall be declared to be no longer in force:

      1) The Law of the Republic of Kazakhstan dated 18 March 1997 “On environment review” (The Bulletin of the Parliament of the Republic of Kazakhstan, 1997, No. 6, Article 67; 1998, No. 24, Article 443; 1999, No. 11, Article 357; 2003 No. 14, Article 112; 2004, No. 23, Article 142);

      2) The Law of the Republic of Kazakhstan dated 15 June 1997, “On environmental protection” (The Bulletin of the Parliament of the Republic of Kazakhstan, 1997, No. 17-18, Article 213; 1998, No. 24, Article 443; 1999, No. 11, Article 357; No. 23, Article 137, 142; 2005, No. 7-8, Article 23; No. 14, Article 57; 2006, No. 1, Article 5; No. 3, Article 22);

      3) The Law of the Republic of Kazakhstan dated 11 March 2002, “On protection of the atmosphere” (The Bulletin of the Parliament of the Republic of Kazakhstan, 2002, No. 5, Article 54; 2004, No. 23, Article 142; 2006, No.1, Article 5; No. 3, Article 22).

      The President
of the Republic of Kazakhstan