ИПС "Әділет"

Сноска. Закон РК от 10 декабря 1999 года N 493 утратил силу Законом РК от 15 мая 2007 года N 252 .

Настоящий Закон регулирует трудовые отношения, возникающие в процессе реализации гражданами конституционного права на свободу труда в Республике Казахстан.

Глава 1. Общие положения

        Статья 1. Основные понятия, используемые в настоящем
                 Законе

        В настоящем Законе используются следующие понятия:

труд - деятельность человека, направленная на создание материальных, духовных и других ценностей, необходимых для жизни людей;

трудовые отношения - отношения, возникающие между работодателем и работником по поводу осуществления сторонами определенной трудовой деятельности, как правило, на основе индивидуальных трудовых и коллективных договоров;

акты работодателя - акты (приказы, распоряжения, инструкции, правила внутреннего трудового распорядка), издаваемые работодателем (представителем работодателей);

индивидуальный трудовой договор - двустороннее соглашение между работником и работодателем, заключаемое в письменной форме, по которому работник обязуется выполнять работу по определенной специальности, квалификации или должности с исполнением актов работодателя, а работодатель обязуется своевременно и в полном объеме выплачивать работнику заработную плату и иные, предусмотренные законодательством и соглашением сторон, денежные выплаты, обеспечивать условия труда, предусмотренные законодательством о труде и коллективным договором;

вредные (особо вредные) условия труда - условия труда, при которых воздействие определенных производственных факторов приводит к снижению работоспособности или заболеванию работника, либо отрицательному влиянию на здоровье его потомства;

опасные (особо опасные) условия труда - условия труда, при которых воздействие определенных производственных факторов приводит в случае несоблюдения правил охраны труда к внезапному резкому ухудшению здоровья или травме работника, либо его смерти;

тяжелые физические работы - виды деятельности работника, связанные с подъемом или перемещением тяжестей вручную, либо другие работы с расходом энергии более 300 ккал/час;

время отдыха - время, в течение которого работник свободен от выполнения трудовых обязанностей и которое он может использовать по своему усмотрению;

заработная плата - вознаграждение (доход) за труд в соответствии с его сложностью, количеством и качеством;

квалификационный разряд - уровень квалификации работника, отражающий сложность выполняемых им работ;

коллективный договор - правовой акт в форме письменного договора, заключенный между одним или несколькими работодателями (их представителями) и одним или несколькими представителями работников для регулирования трудовых и социально-экономических вопросов;

командировка - направление работника по распоряжению работодателя для выполнения трудовых обязанностей вне места постоянной работы;

компенсации - денежные выплаты, связанные с режимом работы и условиями труда, с возмещением работникам затрат, понесенных ими при выполнении работ;

минимальный размер заработной платы - гарантированный Конституцией Республики Казахстан минимум денежных выплат работающим по найму лицам в организациях, независимо от формы собственности;

письменное предупреждение (уведомление) - подписанное и зарегистрированное заявление работника или работодателя либо заявления, поданные иным способом (заказным письмом с уведомлением, факсом, электронной почтой, телеграммой);

представители работодателей - физические или юридические лица, уполномоченные на основании учредительных документов представлять интересы работодателя или группы работодателей;

представители работников - органы профессиональных союзов, их объединений и (или) иные уполномоченные работниками лица и организации, созданные в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан;

работник - физическое лицо, состоящее в трудовых отношениях с работодателем и непосредственно выполняющее работу по индивидуальному трудовому договору;

работодатель - юридическое или физическое лицо, с которым работник состоит в трудовых отношениях;

рабочее время - время, в течение которого работник в соответствии с актами работодателя и условиями индивидуального трудового договора выполняет трудовые обязанности;

трудовые обязанности - обязательства работника и работодателя, обусловленные индивидуальным трудовым и коллективным договорами;

трудовой стаж - время в календарном исчислении, затраченное работником на осуществление трудовых обязанностей в качестве работника или физического лица, занимающегося предпринимательской и иной деятельностью без образования юридического лица;

трудовой спор - разногласия между работником и работодателем по вопросам применения законодательства о труде, о выполнении условий индивидуального трудового, коллективного договоров, не урегулированные ранее между работником (представителем работника) и работодателем (представителем работодателя);

уполномоченный государственный орган по труду - центральный исполнительный орган, осуществляющий свои полномочия в сфере трудовых отношений в соответствии с законодательством Республики Казахстан;

условия труда - условия оплаты, охраны и нормирования труда, режим работы, возможность и порядок совмещения профессий (должностей), технические, санитарные, гигиенические, производственно-бытовые условия, а также иные по согласованию сторон условия индивидуального трудового и коллективного договоров.

проверки по соблюдению законодательства о труде (далее - проверки) - проверки исполнения работодателем или работником законодательства Республики Казахстан о труде, осуществляемые уполномоченным государственным органом по труду или его территориальными подразделениями. <*>
Сноска. В статью 1 внесены изменения и дополнения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 ; Законом Республики Казахстан от 31 января 2006 года N 125.

Статья 2. Законодательство о труде

1. Законодательство Республики Казахстан о труде основывается на Конституции Республики Казахстан и состоит из настоящего Закона и иных нормативных правовых актов, регулирующих трудовые отношения отдельных категорий работников, нормы которых не могут быть ниже норм настоящего Закона.

2. Международные договоры, ратифицированные Республикой Казахстан, имеют приоритет перед настоящим Законом и иными нормативными правовыми актами о труде и применяются непосредственно, кроме случаев, когда из международного договора следует, что для его применения требуется издание закона Республики Казахстан.

Статья 3. Сфера действия настоящего Закона

1. Настоящий Закон регулирует трудовые отношения на территории Республики Казахстан.

2. Действие настоящего Закона распространяется на граждан Республики Казахстан иностранцев и лиц без гражданства, осуществляющих трудовую деятельность в Республике Казахстан, если иное не предусмотрено Конституцией , законами и международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.

На работников организаций, расположенных на территории Республики Казахстан, учредителями или собственниками (полностью или частично) которых являются иностранные юридические или физические лица, распространяется законодательство о труде Республики Казахстан. <*>
Сноска. В статью 3 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Статья 4. Запрещение дискриминации в сфере труда

1. Каждый имеет равные возможности в реализации своих трудовых прав. Никто не может быть ограничен в трудовых правах или получать какие-либо преимущества в их реализации в зависимости от пола, возраста, расы, национальности, языка, имущественного и должностного положения, места жительства, отношения к религии, убеждений, принадлежности к гражданству, общественным объединениям, а также других обстоятельств, не связанных с деловыми качествами работника и результатами его труда. K951000 Z990444

2. Лица, считающие, что они подверглись дискриминации в сфере труда, могут обратиться с соответствующим заявлением в суд.

        Статья 5. Трудовые отношения, регулируемые
                индивидуальным трудовым и коллективным
                договорами

        1. Трудовые отношения между работодателем и работником регулируются нормативными правовыми актами, индивидуальным трудовым, коллективным договорами, заключенными в соответствии с законодательством о труде.

2. Условия индивидуального трудового, коллективного договоров не могут быть изменены сторонами в одностороннем порядке.

3. Условия труда отдельных категорий работников, которые регулируются иными нормативными правовыми актами, не должны быть ниже условий настоящего Закона.

Недействительность отдельных условий индивидуального трудового, коллективного договоров не влечет признания недействительным индивидуального трудового, коллективного договоров в целом.

4. Настоящий Закон обуславливает минимальные сроки и условия, регулирующие трудовые отношения. Стороны индивидуального трудового, коллективного договоров могут изменить этот минимум в сторону улучшения.

5. Условия индивидуального трудового, коллективного договоров являются обязательными для выполнения сторонами, если они не противоречат законодательным актам.

Статья 6. Запрещение принудительного труда

Принудительный труд запрещен. Принудительный труд допускается только по приговору суда либо в условиях чрезвычайного или военного положения. Z000117 Z000120

Статья 7. Основные права и обязанности работников

1. Работник имеет право:

1) заключать, изменять и расторгать индивидуальный трудовой договор с работодателем в порядке, установленном настоящим Законом;

2) на равную оплату за равный труд без какой-либо дискриминации;

3) на условия труда, отвечающие требованиям безопасности и гигиены; V043074

4) на добровольное членство в профессиональных союзах или других общественных объединениях , если иное не предусмотрено другими законодательными актами;

5) на отдых;

6) на возмещение вреда, причиненного его здоровью или имуществу в связи с исполнением им трудовых обязанностей; K990409

7) на предоставление гарантий и компенсаций;

8) на разрешение трудовых споров по соглашению сторон или в судебном порядке; V001071 K990411

9) требовать от работодателя подтверждения полномочий должностного лица, представляющего сторону в индивидуальном трудовом договоре;

10) участвовать в разработке и знакомиться с коллективным договором и актами работодателя;

11) повышать свою профессиональную квалификацию.

2. Работник обязан:

1) добросовестно выполнять трудовые обязанности, обусловленные индивидуальным трудовым, коллективным договорами и актами работодателя;

2) соблюдать трудовую дисциплину;

3) не допускать в процессе работы нанесения имущественного вреда работодателю;

4) выполнять требования правил по охране труда, пожарной безопасности и производственной санитарии; Z040528 ( ст. 1 пп. 16) , 19) V990866 ( гл. 2 пп. 7)

5) не разглашать доверенные ему в соответствии с индивидуальным трудовым договором сведения, составляющие служебную , коммерческую и иную охраняемую законом тайну; (См. K990409 )

6) сообщать о возникшей ситуации, представляющей угрозу жизни и здоровью людей, сохранности имущества работодателя и работников;

7) представить копию договора о пенсионном обеспечении за счет обязательных пенсионных взносов ;

      8) извещать работодателя о заключении договора о пенсионном обеспечении за счет обязательных пенсионных взносов с накопительным пенсионным фондом при переводе пенсионных накоплений из одного накопительного пенсионного фонда в другой;
      9) в случае установления его нетрудоспособности известить об этом работодателя не позднее суток с момента установления его нетрудоспособности, кроме случаев, обусловленных тяжестью состояния его здоровья. <*>
      Сноска. В статью 7 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 ; от 7 июля 2006 года N 171 (порядок введения в действие см. ст.2 ).

Статья 8. Основные права и обязанности работодателя

1. Работодатель имеет право:

1) заключать, изменять и расторгать индивидуальные трудовые и коллективные договоры с работниками в порядке, установленном настоящим Законом;

2) при приеме на работу требовать от работника предоставления документов, предусмотренных настоящим Законом, подтверждающих возможность заниматься определенной трудовой деятельностью и (или) занимать определенную должность;

3) издавать в пределах своих полномочий акты работодателя.

Принятие актов, связанных с изменением условий труда, осуществляется только по согласованию с представителями работников;

4) поощрять работников, привлекать их к дисциплинарной и материальной ответственности в порядке, установленном настоящим Законом и иными нормативными правовыми актами;

5) на возмещение вреда, нанесенного ему работником;

6) (исключен)

7) создавать и вступать в объединения работодателей в целях представительства и защиты своих прав и интересов;

8) устанавливать работнику испытательный срок;

9) на возмещение своих затрат, связанных с обучением работника, если это оговорено условиями индивидуального трудового договора.

2. Работодатель обязан:

1) обеспечить работникам условия труда в соответствии с законодательством Республики Казахстан о труде, индивидуальным трудовым, коллективным договорами ;

2) рассматривать предложение представителей работников, вести переговоры и заключать коллективный договор; K010155

3) за счет собственных средств обеспечить работников средствами и материалами, необходимыми для выполнения ими трудовых обязанностей;

4) при приеме на работу заключить с работником индивидуальный трудовой договор, ознакомить работника с коллективным договором и актами работодателя;

5) своевременно и в полном объеме выплачивать заработную плату и иные выплаты, предусмотренные нормативными правовыми актами Республики Казахстан, индивидуальным трудовым, коллективным договорами, актами работодателя; K010155

6) предоставлять работнику ежегодный оплачиваемый трудовой отпуск;

7) соблюдать требования законодательства Республики Казахстан о труде, безопасности и охране труда, индивидуального трудового, коллективного договоров; Z040528 V990866 ( гл. 2 пп. 4)-6)

8) страховать ответственность за нанесение вреда здоровью и жизни работника при исполнении последним трудовых обязанностей; K990409 ( ст. 809 ; ст. 811 ) Z040580 Z050030

9) возмещать вред, причиненный жизни и здоровью работника, в соответствии с законодательством Республики Казахстан; K941000 K990409 ( параграф 2 ; параграф 4 ); K010155

10) обеспечить сохранность и сдачу в государственный архив документов, подтверждающих трудовую деятельность работников и сведения об удержании и отчислении денег на их пенсионное обеспечение;

11) приостанавливать работу, если ее продолжение создает угрозу жизни или здоровью работника;

12) предупреждать работника о вредных (особо вредных) и опасных (особо опасных) условиях труда и возможности профессионального заболевания;

13) принимать меры по предотвращению рисков на рабочих местах и в технологических процессах, проводить профилактические работы с учетом производственного и научно-технического прогресса;

14) требовать у работника копию договора о пенсионном обеспечении за счет обязательных пенсионных взносов; Z970136 ( ст. 1 пп. 17) V032345

      15) вести точный учет рабочего времени, в том числе сверхурочных работ, во вредных (особо вредных), опасных (особо опасных) условиях труда, на тяжелых физических работах, выполняемых каждым работником;
      16) обеспечить своевременное прохождение профилактических, предварительных и обязательных медицинских осмотров лицами, подлежащими данным осмотрам, в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан. <*>
      Сноска. В статью 8 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 ; от 7 июля 2006 года N 171 (порядок введения в действие см. ст.2 ).

Глава 2. Индивидуальный трудовой договор

Статья 9. Содержание индивидуального трудового договора

1. Индивидуальный трудовой договор должен содержать:

Примечание РЦПИ!
В подпункт 1) предусмотрены изменения Законом Республики Казахстан от 12 января 2007
года N 224 (вводится в действие с 13 августа 2010 года).

1) реквизиты сторон:

полное наименование работодателя - юридического лица и его местонахождение, номер и дата государственной регистрации учредительных документов работодателя - юридического лица;

фамилия, имя, отчество (если указано в документе, удостоверяющем личность) и должность работодателя (его представителя), а в случае, когда работодатель - физическое лицо, то и адрес его постоянного места жительства, наименование, номер, дата выдачи документа, удостоверяющего его личность;

фамилия, имя, отчество (если указано в документе, удостоверяющем личность) работника, наименование, номер, дата выдачи документа, удостоверяющего его личность ; номер социального индивидуального кода (СИК) , регистрационный номер налогоплательщика (РНН); K010209 ( ст. 520 ч. 3)

2) трудовую функцию (работа по определенной должности, специальности, профессии);

3) срок индивидуального трудового договора;

4) дату начала осуществления трудовых обязанностей;

5) характеристики условий труда, гарантии и компенсации работникам за тяжелую физическую работу или работу во вредных (особо вредных) или опасных (особо опасных) условиях труда; P991930 V001211 V043009 V053445

6) режим рабочего времени и времени отдыха;

7) условия оплаты труда и охраны труда;

8) права и обязанности работодателя;

9) права и обязанности работника;

10) порядок изменения, расторжения и пролонгации индивидуального трудового договора;

11) порядок выплаты компенсаций и предоставления гарантий;

12) ответственность сторон.

1-1. При заключении индивидуального трудового договора на определенный cрок может быть установлена взаимная ответственность сторон за досрочное расторжение этого договора.

2. По соглашению сторон в индивидуальный трудовой договор могут включаться и иные условия.

3. Работодатель не вправе требовать от работника выполнения работы, не обусловленной индивидуальным трудовым договором, кроме случаев, предусмотренных настоящим Законом и иными законодательными актами Республики Казахстан. <*> Z030387 ( ст. 16 п. 2 пп. 4) Z050029 ( ст. 29 )
Сноска. В статью 9 внесены изменения - Законами РК от 23 декабря 2004 г. N 20 ; от 12 января 2007 года N 224 (порядок введения в действие смотрите в статье 2 ).

Статья 10. Срок индивидуального трудового договора

1. Индивидуальный трудовой договор может быть заключен:

1) на неопределенный срок;

2) на определенный срок не менее одного года, кроме случаев, установленных подпунктом 3) пункта 1 настоящей статьи.

При повторном заключении с работником индивидуального трудового договора он считается заключенным на неопределенный срок.

В случае если ни одна из сторон не потребовала прекращения индивидуального трудового договора, заключенного на определенный срок не менее одного года, в связи с истечением его срока и трудовые отношения фактически продолжаются, то индивидуальный трудовой договор считается заключенным на неопределенный срок.

Запрещается заключение индивидуальных трудовых договоров на определенный срок с целью уклонения от предоставления гарантий и компенсации, предусмотренных для работников, с которыми индивидуальный трудовой договор заключается на неопределенный срок;

3) на определенный срок менее одного года в связи с краткосрочным характером предстоящей работы или условий ее выполнения, а также на время замещения временно отсутствующего работника.

2. Если в индивидуальном трудовом договоре не оговорен срок его действия, договор считается заключенным на неопределенный срок.

3. В случае выявления факта заключения индивидуального трудового договора на определенный срок с целью уклонения от предоставления компенсаций и гарантий работнику работодатель несет ответственность , установленную законами Республики Казахстан. <*>
Сноска. В статью 10 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 11. Возраст, с которого допускается прием на
                 работу

        1. Заключение индивидуального трудового договора допускается с лицами, достигшими шестнадцатилетнего возраста.

2. В случаях получения среднего образования либо оставления общеобразовательного учебного заведения индивидуальный трудовой договор могут заключать лица, достигшие пятнадцати лет с согласия родителей или опекуна, попечителя.

3. С согласия одного из родителей (опекуна, попечителя) индивидуальный трудовой договор может быть заключен с учащимся, достигшим четырнадцатилетнего возраста, для выполнения работы в свободное от учебы время, не причиняющей вреда здоровью и не нарушающей процесса обучения.

4. Согласие родителей (опекуна, попечителя) дается в письменной форме (заявление), при этом родители (опекун, попечитель) наряду с несовершеннолетним подписывают индивидуальный трудовой договор.

5. Не допускается прием на тяжелые физические работы и работы с вредными (особо вредными) и (или) опасными (особо опасными) условиями труда лиц моложе восемнадцати лет. <*> V053445

Сноска. В статью 11 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 12. Заключение индивидуального трудового
                 договора

        1. Индивидуальный трудовой договор заключается в письменной форме, составляется не менее чем в двух экземплярах и подписывается сторонами. Один экземпляр индивидуального трудового договора передается работнику после подписания сторонами.

2. Началом выполнения трудовых функций работника считается дата начала работы, указанная в индивидуальном трудовом договоре.

В случаях отсутствия и (или) неоформления надлежащим образом индивидуального трудового договора со стороны работодателя действие индивидуального трудового договора начинается с фактического допущения к работе.

3. После заключения индивидуального трудового договора работодатель обязан издать приказ о приеме работника на работу, который доводится ему под расписку.

       Примечание РЦПИ!
      В пункт 4 предусмотрены изменения Законом Республики Казахстан от 12 января 2007
года N 224 (вводится в действие с 13 августа 2010 года).
      4. Для заключения индивидуального трудового договора работодатель вправе потребовать документы, подтверждающие трудовую деятельность работника , подтверждающие трудовую деятельность работника ( паспорт ), свидетельство о присвоении социального индивидуального кода , свидетельство о рождении для лиц моложе шестнадцати лет, документ об образовании или профессиональной подготовке и иные документы, предусмотренные законодательством.

5. Работник имеет право заключать с несколькими работодателями индивидуальные трудовые договоры, предусматривающие неполную продолжительность рабочего времени.

6. Индивидуальный трудовой договор с руководителем организации заключается собственником организации либо уполномоченным собственником лицом или органом на срок, установленный учредительными документами организации или соглашением сторон.

7. Внесение изменений и дополнений в индивидуальный трудовой договор осуществляется в порядке, предусмотренном для его заключения. <*>
Сноска. В статью 12 внесены изменения - Законами РК от 23 декабря 2004 г. N 20 ; от 12 января 2007 года N 224 (порядок введения в действие смотрите в статье 2 ).

        Статья 13. Документы, подтверждающие трудовую
                 деятельность работника

             Документами, подтверждающими трудовую деятельность работника, являются: трудовая книжка (при ее наличии), индивидуальный трудовой договор либо выписки из приказов о приеме и увольнении или послужной список (перечень сведений о работе, трудовой деятельности работника), заверенный (подписанный) руководителем организации (работодателем) либо нотариально.

Форма, порядок ведения и хранения трудовых книжек устанавливаются уполномоченным государственным органом по труду. <*>
Сноска. Cтатья 13 - в редакции Закона РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 14. Выдача документов о работе и о размере
                 заработной платы

        По заявлению работника, в том числе бывшего, работодатель обязан не позднее чем в пятидневный срок с момента обращения выдать ему справку с указанием специальности, квалификации, должности, времени работы и размера заработной платы, характеристику-рекомендацию, содержащую сведения о квалификации работника и его отношении к работе, а также другие документы о работе, предусмотренные настоящим Законом.

Статья 15. Испытание при приеме на работу

1. При заключении индивидуального трудового договора соглашением сторон может быть обусловлено испытание с целью проверки соответствия работника поручаемой ему работе.

2. Условие об испытании должно быть указано в индивидуальном трудовом договоре.

При отсутствии этого условия считается, что работник принят на работу без испытания.

3. В период испытания на работников распространяются нормы настоящего Закона, условия индивидуального трудового, коллективного договоров.

4. Срок испытания не может превышать трех месяцев.

В срок испытания не засчитывается период, когда работник отсутствовал на работе по уважительной причине.

Статья 16. Результат испытания при приеме на работу

1. До истечения срока испытания одна из сторон вправе расторгнуть индивидуальный трудовой договор, при этом индивидуальный трудовой договор считается расторгнутым с момента письменного уведомления.

2. В случае назначения работодателем работника до истечения срока испытания на вышестоящую должность, работник считается прошедшим испытание при приеме на работу.

3. Если срок испытания истек и ни одна из сторон не уведомила другую сторону о расторжении индивидуального трудового договора, действие договора продолжается и прекращение его допускается только на общих основаниях. <*>
Сноска. В статью 16 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Статья 17. Перевод на другую работу

Перевод на другую работу в той же организации, либо в другую местность вместе с организацией допускается только с письменного согласия работника, с внесением соответствующих изменений в индивидуальный трудовой договор, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Законом.

        Статья 18. Перемещение работника на другое рабочее
                 место

        При перемещении работника в той же организации на другое рабочее место, в другое структурное подразделение в той же местности, поручение работы на другом механизме или агрегате в пределах специальности, квалификации или должности, обусловленной индивидуальным трудовым договором, если это не влечет изменения условий индивидуального трудового договора, согласие работника не требуется.

Работодатель не вправе перемещать работника на работу, противопоказанную ему по состоянию здоровья. <*>
Сноска. В статью 18 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Статья 19. Изменение условий труда

1. В связи с изменениями в организации производства и сокращением объема работ у работодателя допускается изменение условий труда при продолжении работы по той же профессии (специальности), квалификации, должности. Об изменении условий труда работник должен быть поставлен в известность письменно не позднее чем за месяц.

2. При изменении условий труда вносятся соответствующие дополнения и изменения в индивидуальный трудовой и коллективный договоры. Если работник не согласен на продолжение работы в новых условиях, то индивидуальный трудовой договор с ним расторгается в соответствии с подпунктом 7) статьи 26 настоящего Закона. <*>
Сноска. В статью 19 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 20. Временный перевод на другую работу в случае
                 производственной необходимости

        В случае производственной необходимости, в том числе временного замещения отсутствующего работника, работодатель имеет право переводить работника без его согласия на срок до одного месяца на другую не обусловленную индивидуальным трудовым договором и не противопоказанную ему по состоянию здоровья работу в той же организации, в той же местности с оплатой труда по выполняемой работе, но не ниже среднемесячной заработной платы по прежней работе.

Такой перевод допускается для предотвращения или ликвидации стихийного бедствия, производственной аварии или немедленного устранения их последствий; для предотвращения несчастных случаев, гибели или порчи имущества. <*>
Сноска. В статью 20 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 21. Временный перевод на другую работу
                 в связи с простоем

             В случае простоя работодатель имеет право переводить работника без его согласия с учетом его специальности, квалификации на другую работу, не противопоказанную ему по состоянию здоровья, на срок не более одного месяца в течение календарного года.

Условия оплаты труда в случае временного перевода на другую работу в связи с простоем определяются индивидуальным трудовым или коллективным договорами, при этом она не должна составлять менее двух третей среднемесячной заработной платы работника по прежней работе.

Если работник не согласен на продолжение работы в новых условиях, то индивидуальный трудовой договор с ним расторгается в соответствии с подпунктом 7) статьи 26 настоящего Закона. <*>
Сноска. Статья 21 - в редакции Закона РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 22. Ограничение временного перевода на
                 неквалифицированные работы

        При простое и в случае замещения отсутствующего работника временный перевод квалифицированного работника на неквалифицированные работы не допускается без письменного согласия работника.

        Статья 23. Временный перевод на другую работу по
                 состоянию здоровья

        1. В связи с трудовым увечьем, профессиональным заболеванием или иным повреждением здоровья, полученным в связи с исполнением трудовых обязанностей у данного работодателя, работодатель обязан до восстановления трудоспособности или установления инвалидности перевести работника на более легкую работу с доплатой разницы между прежней заработной платой и заработной платой по новой работе.   P010326

2. В случае отказа работника от перевода на другую более легкую работу, трудовые отношения с ним прекращаются с момента получения отказа.

3. Беременные женщины в соответствии с медицинским заключением переводятся на другую работу, исключающую воздействие тяжелых и неблагоприятных производственных факторов, с сохранением среднемесячной заработной платы по прежней работе.

        Статья 24. Трудовые отношения при смене
                 собственника имущества или реорганизации
                 работодателя

             1. В случаях изменения наименования, организационно-правовой формы (статуса) либо ведомственной принадлежности работодателя действие трудовых отношений не прекращается.

2. При смене собственника имущества или реорганизации работодателя-юридического лица трудовые отношения продолжаются без изменений. <*> K941000 ( ст. 46 ; ст. 48 ; ст. 51 )
Сноска. Статья 24 - в редакции Закона РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Статья 25. Основания прекращения и расторжения
индивидуального трудового договора

1. Индивидуальный трудовой договор может быть прекращен:

1) по истечении срока;

2) по обстоятельствам, не зависящим от воли сторон.

2. Индивидуальный трудовой договор может быть расторгнут:

1) по соглашению сторон;

2) по инициативе одной из сторон;

3) по иным основаниям, предусмотренным законодательными актами.

3. Индивидуальный трудовой договор, заключенный сторонами, может быть расторгнут по соглашению сторон. Основанием для расторжения индивидуального трудового договора по соглашению сторон является письменное согласие работника и работодателя.

4. Индивидуальный трудовой договор по инициативе одной из сторон может быть расторгнут, если эта сторона предупредила другую сторону письменно в срок, согласованный в индивидуальном трудовом договоре. Срок предупреждения одной из сторон другой не может быть менее одного месяца до момента расторжения индивидуального трудового договора.

4-1. При расторжении индивидуального трудового договора по основаниям, предусмотренным подпунктами 8), 9), 10), 11), 12), 14), 15) статьи 26 настоящего Закона, предупреждение работника о предстоящем расторжении не требуется.

5. Расторжение и прекращение индивидуального трудового договора оформляется приказом работодателя. <*>
Сноска. В статью 25 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 26. Основания расторжения индивидуального
                 трудового договора по инициативе
                 работодателя

        Индивидуальный трудовой договор может быть расторгнут по инициативе работодателя в случаях:

1) ликвидации организации (юридического лица), прекращения деятельности работодателя (физического лица);

2) сокращения численности или штата работников;

3) обнаружившегося в течение срока действия индивидуального трудового договора или срока испытания несоответствия работника занимаемой должности или выполняемой работе вследствие недостаточной квалификации либо состояния здоровья, препятствующих продолжению данной работы;

4) неявки на работу более двух месяцев подряд вследствие временной нетрудоспособности, не считая времени нахождения в отпуске по беременности и родам, а также, если законодательством Республики Казахстан не установлен более длительный срок нетрудоспособности по данному заболеванию. Перечень видов заболеваний утверждается Правительством Республики Казахстан. За работником, утратившим трудоспособность в связи с трудовым увечьем или профессиональным заболеванием, место работы (должность) сохраняется до восстановления трудоспособности или установления инвалидности;

5) отказа работника от перевода в другую местность вместе с организацией;

6) при отказе работника от перевода на более легкую работу в соответствии с пунктом 2 статьи 23 настоящего Закона;

7) отказа от продолжения работы в связи с изменением условий труда;

8) повторного неисполнения работником без уважительных причин трудовых обязанностей, если он имеет дисциплинарное взыскание;

9) однократного грубого нарушения работником трудовых обязанностей.

К однократным грубым нарушениям работником трудовых обязанностей относятся: прогул в течение трех и более часов подряд за один рабочий день без уважительной причины; появление на работе в состоянии алкогольного, наркотического, токсикоманического опьянения; употребление в течение рабочего дня веществ, вызывающих состояние алкогольного, наркотического, токсикоманического опьянения (их аналогов); нарушение работником правил охраны труда или пожарной безопасности либо безопасности движения на транспорте, которое повлекло или могло повлечь тяжкие последствия, включая травмы и аварии; совершение по месту работы хищения (в том числе мелкого) имущества, установленного вступившим в законную силу приговором или постановлением суда; Z970206 (ст. 7 пп. 33)-34)

10) совершения виновных действий работником, непосредственно обслуживающим денежные или товарные ценности, если эти действия дают основания для утраты доверия к нему со стороны работодателя;

11) совершения работником, выполняющим воспитательные функции, аморального проступка, не совместимого с продолжением данной работы;

12) разглашения сведений, составляющих государственную, служебную, коммерческую или иную охраняемую законом тайну, ставшую известной работнику в связи с выполнением трудовых обязанностей;

13) отказа работника от работы в случае временного перевода на другую работу в соответствии со статьей 21 и подпунктом 5) настоящей статьи;

14) восстановления по решению суда на работу работника, ранее выполнявшего эту работу;

15) прекращения допуска работника к государственным секретам.
Сноска. В статью 26 внесены изменения - Законом РК от 6 декабря 2001 г. N 260; от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 27. Ограничения возможности расторжения
                 индивидуального трудового договора по
                 инициативе работодателя

        1. При расторжении индивидуального трудового договора по основаниям, предусмотренным подпунктами 1), 2), 5) и 7) статьи 26, работодатель обязан не менее чем за один месяц до расторжения индивидуального трудового договора письменно предупредить работника о предстоящем расторжении.

Не допускается расторжение индивидуального трудового договора по инициативе работодателя:

1) с беременными женщинами, женщинами, имеющими детей в возрасте до полутора лет (при наличии подтверждающего документа), за исключением случаев, предусмотренных подпунктами 1), 5), 8), 9), 10), 11), 12), 14) статьи 26 настоящего Закона;

2) в период временной нетрудоспособности и пребывания работника в ежегодном отпуске, за исключением случая, предусмотренного подпунктом 1) статьи 26 настоящего Закона.

Расторжение трудового договора вследствие несоответствия работника выполняемой работе по состоянию здоровья возможно при стойком снижении трудоспособности, препятствующем надлежащему исполнению трудовых обязанностей, либо если исполнение трудовых обязанностей противопоказано самому работнику или опасно для окружающих.

Невозможность продолжения работником исполнения трудовых обязанностей по состоянию здоровья должна быть подтверждена заключением медико-социальной экспертизы в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

2. В случае расторжения индивидуального трудового договора по основаниям, предусмотренным подпунктами 1) и 2) статьи 26 и подпунктом 1) статьи 30 настоящего Закона, работодатель выплачивает работнику компенсацию в размере среднемесячной заработной платы. P001942 ( гл. 2 п. 16)

3. Индивидуальным трудовым, коллективным договорами могут устанавливаться другие основания и размеры компенсационных выплат.

4. При проведении аттестации, которая может послужить основанием для увольнения работника в соответствии с подпунктом 3) статьи 26 настоящего Закона, в состав аттестационной комиссии в обязательном порядке включается член комиссии от представителей работников данной организации.

5. Расторжение индивидуального трудового договора с работником, являющимся членом профессионального союза, по основаниям, предусмотренным подпунктами 2), 3), 8) статьи 26 настоящего Закона, производится с учетом мотивированного мнения органа профессионального союза данной организации. <*> Z931400
Сноска. В статью 27 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 28. Расторжение индивидуального трудового
                 договора по инициативе работника

             1. Работник вправе расторгнуть индивидуальный трудовой договор, письменно предупредив об этом работодателя не позднее чем за один месяц до его расторжения.

По истечении срока предупреждения работник вправе прекратить работу. В последний день работы по требованию работника работодатель обязан выдать трудовую книжку и другие его документы, а также произвести выплату всех сумм, причитающихся ему, в соответствии с законодательством Республики Казахстан и коллективным договором. P001942 ( гл. 3 п. 18)

2. По соглашению сторон индивидуальный трудовой договор может быть расторгнут до истечения срока предупреждения. <*>
Сноска. Статья 28 - в редакции Закона РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Статья 29. Восстановление на работе

В случае расторжения индивидуального трудового договора без законного на то основания либо незаконного перевода на другую работу работник должен быть восстановлен на прежней работе органом, рассматривающим трудовой спор. V001071 ( п. 11 ; п. 23 )

Работнику, восстановленному на прежней работе в связи с незаконным расторжением индивидуального трудового договора, выплачивается средний заработок за все время вынужденного прогула, но не более чем за шесть месяцев. <*> P001942
Сноска. В статью 29 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 30. Прекращение индивидуального трудового
                 договора по обстоятельствам, не зависящим от
                 воли сторон

        Индивидуальный трудовой договор подлежит прекращению по следующим не зависящим от воли сторон обстоятельствам:

1) при призыве работника на военную службу по предъявлении документа в трехдневный срок;

2) при вступлении в законную силу приговора суда, которым работник осужден к наказанию, исключающему возможность продолжения прежней работы;

3) в случае смерти работника, а также в случае признания судом работника умершим или безвестно отсутствующим ;

4) в случае признания судом работника недееспособным или ограниченно дееспособным , в результате которого работник не имеет возможности продолжения прежней работы.

Датой расторжения трудового договора по основаниям, предусмотренным подпунктами 2)-4) настоящей статьи, является дата вступления в законную силу приговора, решения суда или дата смерти.

Статья 31. Отстранение от работы

1. По требованию уполномоченных государственных органов в случаях, предусмотренных нормативными правовыми актами, работодатель обязан отстранить работника от работы на основании постановлений и решений, составленных этими органами в пределах своей компетенции.

2. Помимо случаев, предусмотренных в законодательных актах, работодатель обязан отстранять от работы работника:

1) появившегося на работе в состоянии алкогольного, наркотического, токсикоманического опьянения или употреблявшего в течение рабочего дня вещество, вызывающее состояние такого опьянения;

2) не сдавшего экзамены по правилам охраны труда; V043394

3) не использующего предоставленные работодателем требуемые средства индивидуальной защиты; V053456

4) не прошедшего медицинский осмотр, если он является обязательным в соответствии с законодательством; V011630 V032556 V042780

5) совершившего действия, которые могли повлечь за собой создание аварийной ситуации, нарушение правил охраны труда, пожарной безопасности либо безопасности движения на транспорте.

3. На период отстранения от работы заработная плата не сохраняется.

4. Отстранение работника от работы может осуществляться на срок до выяснения и (или) устранения причин, послуживших основанием для отстранения. <*>
Сноска. В статью 31 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20

Глава 3. Коллективный договор

        Статья 32. Право на принятие решения о заключении
                 коллективного договора

        1. Один или несколько работодателей (их представители) и один или несколько представителей работников проводят переговоры с целью заключения коллективных договоров .

Сторона, получившая уведомление другой стороны с предложением о начале переговоров по заключению коллективного договора, обязана в десятидневный срок рассмотреть его и вступить в переговоры.

2. Работодатель проводит переговоры со всеми представителями сторон, заключающими коллективный договор. K010155

3. При наличии в организации нескольких профессиональных союзов ими может создаваться единый представительный орган для ведения переговоров, подготовки проекта коллективного договора и его подписания. При этом каждому из них предоставляется право на представительство в составе единого органа по ведению переговоров на основе принципа пропорционального представительства в зависимости от численности представляемых ими работников-членов профессионального союза.

Работники, не являющиеся членами профессионального союза, вправе уполномочить как орган профсоюзной организации, так и иных представителей для представления их интересов во взаимоотношениях с работодателем.

4. На время проведения переговоров образуется двусторонняя комиссия по переговорам, в которую входит равное количество представителей от обеих сторон. <*>
Сноска. В статью 32 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Статья 33. Содержание и структура коллективного
договора

1. Содержание коллективного договора определяется сторонами на двусторонней комиссии по переговорам.

Коллективный договор может содержать условие о приеме на работу выпускников организаций образования при их соответствии предъявляемым квалификационным требованиям.

      2. Коллективный договор включает в себя положения:
      о сроке его действия;
      о порядке контроля за исполнением;
      об ответственности за невыполнение условий договора;
      о порядке внесения изменений и дополнений в договор.

3. Положения коллективных договоров не могут ограничивать права работников, ухудшать условия труда и нарушать гарантии, установленные законодательством. <*>
Сноска. В статью 33 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 34. Порядок разработки, заключения
                 и мониторинга коллективного договора

              1. Инициатором подготовки проекта коллективного договора и внесения его на рассмотрение комиссии может быть любая из сторон.

Проект подлежит обязательному обсуждению работниками организации. Формы обсуждения проекта определяются самими работниками.

Проект дорабатывается комиссией с учетом поступивших замечаний и предложений.

1-1. Стороны коллективных переговоров должны предоставлять друг другу имеющуюся у них информацию, необходимую для ведения коллективных переговоров.

1-2. Участники переговоров не вправе разглашать полученные сведения, если эти сведения являются государственной, служебной, коммерческой или иной охраняемой законом тайной.

1-3. Если в ходе коллективных переговоров стороны не смогли прийти к согласию по некоторым из рассматриваемых вопросов, неурегулированные вопросы включаются в протокол разногласий и могут быть предметом дальнейших переговоров.

1-4. Работодатель обязан в месячный срок представить подписанный сторонами коллективный договор в территориальное подразделение уполномоченного государственного органа по труду для мониторинга.

2. При достижении соглашения сторон коллективный договор составляется не менее чем в двух экземплярах и подписывается представителями сторон в течение десяти календарных дней. <*> Z922800
Сноска. В статью 34 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 35. Сроки и сфера действия коллективного
                 договора

        1. Коллективный договор заключается на срок, определяемый сторонами.

2. Коллективный договор вступает в силу с момента его подписания, если иное не предусмотрено его положениями, и обязателен для выполнения сторонами. Z922800

2-1. Действие коллективного договора распространяется на работников, от имени которых подписан коллективный договор.

3. Коллективный договор остается в силе и действует в случае изменения структуры, состава органа управления организации.

4. Коллективный договор сохраняет свое действие на период реорганизации (слияния, присоединения, разделения, выделения, преобразования) организации. Впоследствии коллективный договор может быть пересмотрен по инициативе одной из сторон. Z922800

5. При смене собственника и имущества организации действие коллективного договора сохраняется в течение трех месяцев. В этот период стороны вправе начать переговоры о заключении нового коллективного договора или сохранении, изменении и дополнении действующего.

6. При ликвидации организации или объявлении ее банкротом коллективный договор прекращает действие с момента принятия соответствующего решения о ликвидации или банкротстве .

7. Изменения и дополнения коллективного договора в течение срока его действия производятся только по взаимному согласию сторон в порядке, определенном в коллективном договоре.

8. Представители сторон обязаны ознакомить работников с коллективным договором и информировать их о ходе выполнения. <*>
Сноска. В статью 35 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 35-1. Гарантии участникам переговоров
                   по заключению коллективного договора

             1. Участники переговоров по заключению коллективного договора могут освобождаться от выполнения трудовых обязанностей на время проведения переговоров с сохранением среднемесячной заработной платы. Данный срок включается в их трудовой стаж.

2. Работодатель обеспечивает условия для проведения переговоров по заключению коллективного договора. <*> K010155 (ст. 90-93)
Сноска. Дополнен статьей 35-1 - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Глава 4. Регулирование трудовых отношений
отдельных категорий работников

Статья 36. Сезонные работники

1. Сезонными признаются работники, которые в силу природных и климатических условий выполняют работу не весь календарный год, а в течение определенного периода (сезона), не превышающего шести месяцев.

2. На сезонных работников распространяется действие настоящего Закона в той части, которая не регулируется их индивидуальными трудовыми договорами и не противоречит характеру сезонной работы.
P971679 P990731 V01372_1

        Статья 37. Заключение индивидуального трудового
                 договора с сезонными работниками

        При приеме на работу сезонных работников испытание с целью проверки соответствия работника поручаемой ему работе не устанавливается.

        Статья 38. Основания расторжения индивидуального
                 трудового договора, заключенного на сезонную
                 работу

        1. Сторона, занятая на сезонных работах, имеет право досрочно расторгнуть индивидуальный трудовой договор по собственному желанию, предупредив об этом другую сторону за одну неделю.

2. Индивидуальный трудовой договор с сезонными работниками может быть расторгнут по инициативе работодателя (помимо других оснований, предусмотренных настоящим Законом) также в случаях:

1) приостановки работ у работодателя на срок более двух недель по причинам производственного характера;

2) отсутствия на рабочем месте в течение одного рабочего дня без уважительной причины и непрерывного отсутствия в течение одного месяца из-за временной нетрудоспособности.

Статья 39. Домашние работники

1. Работники, заключившие индивидуальный трудовой договор на осуществление работ (услуг) в домашнем хозяйстве у работодателей - физических лиц, признаются домашними работниками.

2. Взаимоотношения, возникшие в связи с выполнением работ (услуг) между работодателем - физическим лицом и работниками, осуществляющими работу в домашнем хозяйстве у этих работодателей, оформляются индивидуальным трудовым договором.

3. Индивидуальный трудовой договор с домашними работниками может быть расторгнут по инициативе одной из сторон в любое время.

4. На домашних работников распространяется действие настоящего Закона в той части, которая не регулируется их индивидуальными трудовыми договорами и не противоречит характеру труда домашних работников.
K941000 ( ст. 384 ; ст. 385 ч. 3) K990409 ( гл. 33 ; ст. 683 ) P990731

Статья 40. Надомные работники

1. Надомными работниками считаются лица, заключившие индивидуальный трудовой договор с работодателем о выполнении работы на дому личным трудом со своими материалами и с использованием своего оборудования, инструментов и приспособлений или выделяемых работодателем, либо приобретаемых за счет средств работодателя.

      2. На надомных работников распространяется действие настоящего Закона в той части, которая не регулируется их индивидуальными трудовыми договорами и не противоречит характеру труда надомных работников.
       K990409 ( гл. 32 , параграф 1 - параграф 2 )
       P990731

Статья 41. Труд лиц, работающих вахтовым методом

Вахтовый метод является особой формой осуществления трудового процесса вне места постоянного проживания работников, когда не может быть обеспечено ежедневное их возвращение к постоянному месту жительства.

Работодатель обеспечивает работников, привлекаемых к работам вахтовым методом, в период нахождения на объекте производства работ жильем для обеспечения их жизнедеятельности, доставку до места работы и обратно, а также условиями для выполнения работ и междусменного отдыха.
P011726 P001942 ( гл. 2 , п. 17)

Статья 42. Продолжительность вахты

Период выполнения работ на объекте и междусменного отдыха в вахтовом поселке не может превышать пятнадцати календарных дней.

В исключительных случаях на отдельных объектах работодателем по согласованию с представителями работников организации продолжительность вахты может быть установлена до тридцати календарных дней.

        Статья 43. Учет рабочего времени при работе вахтовым
                 методом

        При вахтовом методе работы устанавливается суммированный учет рабочего времени за месяц, квартал или иной более длительный период, но не более чем за год.

Учетный период охватывает все рабочее время, время в пути от места нахождения организации или от пункта сбора до места работы и обратно, а также время отдыха, приходящееся на данный календарный отрезок времени. При этом общая продолжительность рабочего времени за учетный период не должна превышать нормы, установленной настоящим Законом.

        Статья 44. Иные категории работников

        Регулирование трудовых отношений иных категорий работников осуществляется в соответствии с настоящим Законом и иными законодательными актами, определяющими трудовые отношения отдельных категорий работников.
         P940577

Глава 5. Рабочее время

        Статья 45. Нормальная продолжительность рабочего
                 времени

        1. Рабочим считается время, в течение которого работник в соответствии с условиями индивидуального трудового договора обязан выполнять трудовые обязанности.

2. Нормальная продолжительность рабочего времени не должна превышать 40 часов в неделю.

3. В индивидуальных трудовых договорах может предусматриваться меньшая продолжительность рабочего времени по согласованию сторон.

        Статья 46. Сокращенная продолжительность рабочего
                 времени для отдельных категорий работников

        1. Для отдельных категорий работников устанавливается сокращенная продолжительность рабочего времени:

1) для работников в возрасте от четырнадцати до шестнадцати лет - не более 24 часов в неделю; от шестнадцати до восемнадцати лет - не более 36 часов в неделю;

2) для работников, занятых на тяжелых физических работах и работах с вредными (особо вредными) условиями труда, - не более 36 часов в неделю.

2. Список производств , цехов, профессий и должностей, а также перечень работ с вредными (особо вредными) и (или) тяжелыми (особо тяжелыми), опасными (особо опасными) условиями труда, работа в которых дает право на сокращенную продолжительность рабочего времени, определяется уполномоченным государственным органом по труду. <*>
Сноска. В статью 46 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 47. Пятидневная или шестидневная рабочая неделя
                 и продолжительность ежедневной работы

        Для работников устанавливается пятидневная рабочая неделя с двумя выходными днями. При пятидневной рабочей недели продолжительность ежедневной работы (смены) определяется актом работодателя или графиками сменности, утверждаемыми работодателем, согласованными с представителями работников, и с соблюдением установленной продолжительности рабочей недели.

В организациях, где по характеру производств и условиям работы введение пятидневной рабочей недели нецелесообразно, устанавливается шестидневная рабочая неделя с одним выходным днем. При шестидневной рабочей неделе продолжительность ежедневной работы не может превышать 7 часов при недельной норме 40 часов, 6 часов при недельной норме 36 часов и 4 часа при недельной норме 24 часа.

Пятидневная или шестидневная рабочая неделя устанавливается работодателем, условиями трудового или коллективного договоров. <*>
Сноска. В статью 47 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Статья 48. Работа в ночное время

1. Ночным считается время с 22 часов до 6 часов утра.

2. Привлечение к работам в ночное время беременных женщин и матерей, кормящих грудью детей до одного года, допускается только с их письменного согласия.

      3. К работе в ночное время не допускаются лица моложе восемнадцати лет и иные лица при наличии медицинского заключения, запрещающего работу в ночное время. <*>
        P020041     V970558     V001211
      Сноска. В статью 48 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 ; от 7 июля 2006 года N 171 (порядок введения в действие см. ст.2 ).

Статья 49. Ограничение сверхурочных работ

1. Сверхурочными считаются работы сверх продолжительности рабочего времени, установленного статьей 45 настоящего Закона.

2. Привлечение к сверхурочным работам допускается только с согласия работника, за исключением случаев, предусмотренных статьей 51 настоящего Закона.

3. К сверхурочным работам не допускаются работники моложе восемнадцати лет и беременные женщины. Инвалиды, женщины, имеющие ребенка в возрасте до семи лет (ребенка-инвалида до шестнадцати лет), привлекаются к сверхурочным работам с их письменного согласия. <*>
Сноска. В статью 49 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Статья 50. Предельное количество сверхурочных работ

Сверхурочные работы не должны превышать для каждого работника двух часов (на тяжелых физических работах и работах с вредными и (или) опасными условиями труда - одного часа) в течение одного календарного дня. При этом общая продолжительность сверхурочных работ не должна превышать четыре часа в неделю, а на тяжелых физических работах и работах с вредными и (или) опасными условиями труда более двух часов в неделю.

При особо вредных и особо опасных условиях труда сверхурочные работы запрещаются. <*>
Сноска. В статью 50 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 51. Исключительные случаи, когда допускаются
                 сверхурочные работы без согласия работников

        Сверхурочные работы без согласия работника допускаются только в исключительных случаях:

1) при производстве работ, необходимых для обороны страны, а также для предотвращения чрезвычайных ситуаций или стихийного бедствия, производственной аварии или немедленного устранения их последствий; Z030387 Z050029

2) при производстве общественно необходимых работ по водоснабжению, газоснабжению, отоплению, освещению, канализации, транспорту, связи для устранения случайных или неожиданных обстоятельств, нарушающих правильное их функционирование;

3) для продолжения работы при неявке сменяющего работника, если работа не допускает перерыва, но не более чем на количество часов, предусмотренных статьей 50 настоящего Закона.

Статья 52. Учет рабочего времени

1. Работодатель должен осуществлять учет рабочего времени, фактически отработанного работником у данного работодателя.

2. В непрерывно действующих организациях, в отдельных производствах, цехах, участках, отделениях и на некоторых видах работ, где по условиям производства (работы) не может быть соблюдена установленная для данной категории работников еженедельная продолжительность рабочего времени, допускается введение суммированного учета рабочего времени при условии, что продолжительность рабочего времени за учетный период не должна превышать нормального числа рабочих часов в неделю, установленных настоящим Законом.

3. Ежедневная или еженедельная продолжительность рабочего времени при суммированном учете может быть больше или меньше нормы часов рабочего дня или рабочей недели.

4. Сумма часов рабочего времени за учетный период может быть не равной норме часов за этот период.

5. Учетным периодом при суммированном учете рабочего времени признается период, в пределах которого должна быть соблюдена в среднем установленная для данной категории работников продолжительность рабочего дня и рабочей недели.

6. Порядок применения суммированного учета рабочего времени определяется актами работодателя и устанавливается коллективным договором.

Глава 6. Время отдыха

Статья 53. Перерыв для отдыха и приема пищи

1. В течение ежедневной работы (смены) работнику должен быть предоставлен перерыв для отдыха и приема пищи продолжительностью не менее одного часа в совокупности. Этот перерыв в рабочее время не включается и используется работником по своему усмотрению.

2. Время предоставления перерыва и его продолжительность устанавливаются актами работодателя, индивидуальным трудовым, коллективным договорами.

3. На работах, где по условиям производства предоставление перерыва невозможно, работодатель обязан обеспечить работнику возможность отдыха и приема пищи в рабочее время. Перечень таких работ, порядок и место для отдыха и приема пищи устанавливаются актами работодателя по согласованию с представителями работников или коллективным договором. <*>
Сноска. В статью 53 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Статья 54. Специальные перерывы

Работникам, работающим в холодное время года на открытом воздухе, в закрытых необогреваемых помещениях, занятым на погрузочно-разгрузочных работах, предоставляются специальные перерывы для обогрева и отдыха. Специальные перерывы включаются в рабочее время.

Работающим женщинам, имеющим детей в возрасте до полутора лет, предоставляются, помимо перерыва для отдыха и питания, дополнительные перерывы для кормления ребенка не реже чем через каждые три часа работы продолжительностью не менее тридцати минут каждый.

При наличии двух или более детей в возрасте до полутора лет продолжительность дополнительного перерыва устанавливается не менее часа. Перерывы для кормления ребенка включаются в рабочее время и подлежат оплате. <*>
Сноска. В статью 54 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Статья 55. Продолжительность ежедневного отдыха

Продолжительность ежедневного отдыха работника между окончанием работы и ее началом в следующий день (смену) не может быть менее 12 часов.

Статья 56. Выходные дни

1. Работникам предоставляются выходные дни (время еженедельного непрерывного отдыха, а также иное время, предусмотренное настоящим Законом).

2. При пятидневной рабочей неделе работникам предоставляются два выходных дня в неделю, а при шестидневной рабочей неделе - один день.

3. Общим выходным днем является воскресенье. Второй выходной день при пятидневной рабочей неделе устанавливается актом работодателя или графиком работы. Оба выходных дня предоставляются подряд, если иное не установлено коллективным и индивидуальным трудовым договорами.

3-1. Первый день Курбан-айта, отмечаемого по мусульманскому календарю, 7 января - православное Рождество являются выходными днями.

4. В случае, когда праздничные дни совпадают с рабочими днями и в целях рационального использования рабочего времени Правительство Республики Казахстан вправе переносить выходные дни на другие рабочие дни. Z010267

5. Привлечение работника к работе в выходные дни допускается только с его согласия, за исключением случаев, предусмотренных статьей 59 настоящего Закона. <*>
Сноска. В статью 56 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 ; от 30 декабря 2005 года N 109 (вводится в действие со дня его официального опубликования).

        Статья 57. Выходные дни в непрерывно действующих
                 организациях

        В организациях, приостановка работы которых в выходные дни невозможна по производственно-техническим условиям или вследствие необходимости постоянного непрерывного обслуживания населения, а также в организациях с непрерывным производством выходные дни предоставляются в различные дни недели поочередно каждой группе работников согласно графику сменности, утвержденного актами работодателя.

Статья 58. Работа в праздничные дни

В праздничные дни, установленные в Республике Казахстан, работа не производится, за исключением организаций, приостановка работы которых в выходные дни невозможна по производственно-техническим условиям или вследствие необходимости постоянного непрерывного обслуживания населения. Z010267

Статья 59. Привлечение к работе в выходные дни

Привлечение к работе в выходные дни допускается в следующих случаях:

1) для предотвращения чрезвычайных ситуаций или стихийного бедствия, производственной аварии либо немедленного устранения их последствий;

2) для предотвращения и расследования несчастных случаев, гибели или порчи имущества;

3) для выполнения неотложных, заранее непредвиденных работ, от срочного выполнения которых зависит в дальнейшем нормальная работа организации в целом или ее отдельных подразделений.

Статья 60. Ежегодный оплачиваемый трудовой отпуск

1. Работающим по индивидуальному трудовому договору гарантируется ежегодный оплачиваемый трудовой отпуск с сохранением места работы (должности) и средней заработной платы.

2. Оплата трудового отпуска производится не позднее, чем за три календарных дня до его начала.

3. Ежегодный оплачиваемый трудовой отпуск предоставляется работникам продолжительностью не менее восемнадцати календарных дней, если большее количество дней не предусмотрено другими нормативными правовыми актами для отдельных категорий работников, индивидуальным трудовым, коллективным договорами и актами работодателя. V011615

4. Ежегодные оплачиваемые дополнительные трудовые отпуска предоставляются работникам, занятым на тяжелых физических работах и работах с вредными (особо вредными) и опасными (особо опасными) условиями труда, согласно перечню производств, работ, профессий и должностей, определяемому уполномоченным государственным органом по труду. V001211 V001238

Работник, находящийся в ежегодном оплачиваемом дополнительном трудовом отпуске, не может быть отозван из этого отпуска.

5. Условия и порядок предоставления ежегодного оплачиваемого трудового отпуска устанавливаются индивидуальным трудовым, коллективным договорами.

6. Запрещается непредоставление трудового отпуска в течение двух лет подряд. <*>
Сноска. В статью 60 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

             Статья 61. Исчисление стажа работы, дающего право на
                 ежегодный трудовой отпуск, и порядок
                 предоставления ежегодных трудовых отпусков

1. Продолжительность ежегодных трудовых отпусков исчисляется в календарных днях без учета праздничных дней, приходящихся на дни трудового отпуска, независимо от применяемых режимов и графиков работы.

2. В трудовой стаж работы, дающий право на ежегодный трудовой отпуск, включается:

1) время, фактически проработанное в течение рабочего года;

2) время вынужденного прогула при незаконном увольнении;

3) время нахождения на лечении, подтвержденное листком временной нетрудоспособности ;

4) время, когда работник фактически не работал, но за ним сохранялись в установленном порядке место работы (должность) и заработная плата полностью или частично.

3. (исключен)

4. (исключен)

5. По желанию работника ежегодный трудовой отпуск может предоставляться по частям. <*>
Сноска. В статью 61 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 62. Очередность предоставления ежегодных
                 трудовых отпусков работникам

        1. Очередность предоставления ежегодных трудовых отпусков работникам определяется в порядке, предусмотренном индивидуальным трудовым, коллективным договорами, графиком отпусков, актами работодателя.

2. В случае изменения в связи с производственной необходимостью графика отпусков работодатель обязан уведомить работника об этом не менее чем за две недели до начала трудового отпуска.

        Статья 63. Случаи перенесения или продления ежегодных
                 трудовых отпусков

        1. Ежегодный трудовой отпуск может быть перенесен или продлен полностью или в части при временной нетрудоспособности работника; при отпуске по беременности и родам; в период трудового отпуска, но при этом за дни, приходящиеся на трудовой отпуск, пособие по временной нетрудоспособности не начисляется.

2. Ежегодный трудовой отпуск (его часть) может быть продлен или перенесен на следующий рабочий год только с согласия работника или по его просьбе. Перенесенный трудовой отпуск по соглашению сторон может быть присоединен к трудовому отпуску за следующий год или предоставлен по просьбе работника отдельно в другое время.

Статья 64. Отзыв из трудового отпуска

Ежегодный трудовой отпуск может быть прерван по предложению работодателя и с согласия работника (отзыв из трудового отпуска). Неиспользованная в связи с этим часть трудового отпуска по договоренности между сторонами предоставляется в течение текущего рабочего года или по желанию работника присоединяется к трудовому отпуску за следующий рабочий год, либо выплачивается компенсация.
P001942 V001211 ( гл. 2 п. 22)

Статья 65. Отпуска без сохранения заработной платы

По соглашению сторон на основании заявления работника ему может быть предоставлен отпуск без сохранения заработной платы.

        Статья 66. Отпуска по беременности и родам. Отпуска
                 женщинам (мужчинам), усыновившим или
                 удочерившим детей

        Женщинам предоставляются отпуска по беременности и родам продолжительностью семьдесят календарных дней до родов и пятьдесят шесть (в случае осложненных родов или рождения двух или более детей - семьдесят) календарных дней после родов. Исчисление производится суммарно и отпуск предоставляется женщине полностью, независимо от числа дней фактически использованных до родов, с выплатой за эти периоды пособия по беременности и родам за счет средств работодателя , независимо от продолжительности работы в организации.

Женщине (мужчине), усыновившей или удочерившей новорожденных детей непосредственно из родильного дома, предоставляется (одному из родителей) отпуск за период со дня усыновления или удочерения и до истечения пятидесяти шести дней со дня рождения ребенка, с выплатой им в этот период пособия за счет средств работодателя независимо от продолжительности работы в организации.

        Статья 67. Дополнительный отпуск без сохранения
                 заработной платы матерям, имеющим детей в
                 возрасте до трех лет, женщинам
                 (мужчинам), усыновившим или удочерившим
                 детей

        Кроме отпусков по беременности и родам, женщине по ее заявлению предоставляется дополнительный отпуск без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет. За время дополнительного отпуска сохраняется место работы (должность).

По заявлению женщин (мужчин), усыновивших или удочеривших новорожденных детей непосредственно из родильного дома, предоставляется дополнительный отпуск без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет, с сохранением за этот период места работы (должности).

Этот отпуск может быть использован полностью или по частям в любое время до достижения ребенком возраста трех лет. <*>
Сноска. В статью 67 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 68. Компенсация за неиспользованный ежегодный
                 трудовой отпуск при расторжении
                 индивидуального трудового договора

        1. При расторжении индивидуального трудового договора независимо от его основания работнику, который не использовал или использовал не полностью свое право на ежегодный трудовой отпуск, выплачивается компенсация.    P001942 ;
     2. Если ко дню расторжения индивидуального трудового договора работник проработал часть рабочего года, компенсация выплачивается пропорционально отработанному времени.

3. Компенсация за неиспользованный трудовой отпуск при расторжении индивидуального трудового договора выплачивается в день прекращения индивидуального трудового договора.

        Статья 69. Учебные отпуска

        Работникам, обучающимся в организации образования, предоставляются оплачиваемые или неоплачиваемые дополнительные отпуска на период сдачи экзаменов, подготовки и защиты дипломного проекта (работы), сдачи выпускных экзаменов. <*>
      Сноска. В статью 69 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Глава 7. Заработная плата и нормирование труда

Статья 70. Заработная плата

1. Работодатель обязан оплачивать труд работника в соответствии с настоящим Законом, индивидуальным трудовым, коллективным договорами.

2. Труд работников оплачивается повременно, сдельно или по иным системам оплаты труда. Оплата может производиться за индивидуальные и (или) коллективные результаты труда.

3. Заработная плата работника определяется в зависимости от количества и качества, сложности выполняемой работы.

Для усиления материальной заинтересованности работников в повышении эффективности производства и качества работы могут вводиться системы премирования, вознаграждения по итогам работы за год и другие формы материального поощрения.

4. Системы оплаты труда в организациях определяются коллективными договорами или актами работодателя.

5. Квалификационные требования к работникам и сложность определенных видов работ устанавливаются работодателем на основе единого тарифно-квалификационного справочника работ и профессий рабочих , квалификационного справочника должностей руководителей, специалистов и других служащих. Разработка и порядок применения указанных справочников определяются уполномоченным государственным органом по труду. Отнесение выполняемых работ к определенной сложности и присвоение квалификационных разрядов работникам производятся работодателем самостоятельно в соответствии с единым тарифно-квалификационным справочником работ и профессий рабочих и квалификационным справочником должностей руководителей, специалистов и других служащих, а также другими типовыми квалификационными требованиями, устанавливаемыми для отдельных категорий работников. <*> P020041 V001333
Сноска. В статью 70 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Статья 71. Размер заработной платы

Размер заработной платы устанавливается работодателем самостоятельно и не может быть ниже установленного законодательством Республики Казахстан минимального размера заработной платы. K040548 ( ст. 76 ч. 3 пп. 2)

        Статья 72. Заработная плата при совмещении должностей
                 (расширении зон обслуживания) и выполнении
                 обязанностей временно отсутствующего
                 работника

1. Работникам, выполняющим в одной и той же организации наряду со своей основной работой, обусловленной индивидуальным трудовым договором, дополнительную работу по другой должности или обязанности временно отсутствующего работника без освобождения от своей основной работы, производится доплата.

2. Размеры доплат за совмещение должностей (расширение зон обслуживания) или выполнение обязанностей временно отсутствующего работника устанавливаются работодателем по соглашению с работником.

        Статья 73. Оплата сверхурочной работы, работы в
                 праздничные и выходные дни. Оплата труда в
                 ночное время

        1. Оплата сверхурочной работы производится не ниже чем в полуторном размере.

2. Оплата работы в праздничные и выходные дни производится не ниже чем в двойном размере.

3. Компенсация работ в праздничные и выходные дни по желанию работника может быть заменена дополнительным днем отдыха.

4. Каждый час работы в ночное время оплачивается не ниже чем в полуторном размере.

Статья 74. Оплата времени простоя

1. Порядок и условия оплаты времени простоя работ определяются индивидуальным трудовым или коллективным договорами.

2. Время простоя по вине работника оплате не подлежит.

3. Порядок и условия оплаты времени простоя работ по вине работодателя определяются индивидуальным трудовым или коллективным договором и устанавливаются в размере не менее пятидесяти процентов от среднемесячной заработной платы. <*>
Сноска. В статью 74 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Статья 75. Нормы труда

1. Нормы труда (нормы выработки, времени, обслуживания) являются мерой затрат труда и устанавливаются для работников в соответствии с достигнутым уровнем техники, технологии, организации производства труда.

2. Введение, замена и пересмотр норм труда производится работодателем.

О введении новых норм труда работники извещаются не позднее чем за один месяц.

Замена и пересмотр типовых (единых) норм труда осуществляются органами, их утвердившими, по согласованию с уполномоченным государственным органом по труду.

3. Для выполнения работниками норм выработки работодатель обязан обеспечить нормальные условия труда.

4. Нормы выработки для работников моложе восемнадцати лет устанавливаются исходя из норм выработки для взрослых работников пропорционально сокращенной продолжительности рабочего времени для лиц, не достигших восемнадцати лет, в соответствии с индивидуальным трудовым договором. <*> V990760
Сноска. В статью 75 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Статья 76. Сроки выплаты заработной платы

1. Заработная плата выплачивается в денежной форме и не позже первой декады следующего месяца. Даты выплаты заработной платы предусматриваются индивидуальным трудовым, коллективным договорами.

2. При совпадении дня выплаты заработной платы с выходными или праздничными днями выплата производится накануне их.

3. При задержке по вине работодателя выплаты заработной платы, а при расторжении индивидуального трудового договора с работником - других причитающихся ему выплат, по сравнению с установленными сроками, работодатель выплачивает работнику задолженность и пеню. Размер пени устанавливается по ставке рефинансирования Национального Банка Республики Казахстан на день исполнения обязательств по выплате заработной платы и начисляется за каждый просроченный календарный день, начиная со следующего дня, когда выплаты должны были быть произведены и заканчивается днем выплаты.

4. При расторжении индивидуального трудового договора выплата всех сумм, причитающихся работнику, производится не позднее последнего дня работы. <*>
Сноска. В статью 76 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Статья 77. Место выплаты заработной платы

1. Выплата работникам заработной платы должна производиться, как правило, в месте выполнения ими работы, если индивидуальным трудовым, коллективным договорами не предусмотрено иное. P991464 V001333

2. Доставку заработной платы работнику, выполняющему задание работодателя вне места постоянной работы (в командировке, в организациях заказчика и др.), работодатель должен обеспечить за свой счет. <*>
Сноска. В статью 77 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 78. Порядок исчисления средней заработной платы
                 работника

        Порядок исчисления средней заработной платы работников организаций для расчета пенсионных выплат, пособий по временной нетрудоспособности, беременности и родам и других выплат устанавливается законодательством Республики Казахстан. P001942 ;

Статья 79. Удержания из заработной платы

Удержания из заработной платы работника производятся по решению суда, а также в случаях, предусмотренных законодательными актами Республики Казахстан. Z980253

При обращении взыскания на заработную плату работника по одному или нескольким исполнительным документам за ним должно быть сохранено не менее пятидесяти процентов заработной платы. <*>
Сноска. В статью 79 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Глава 8. Гарантии и компенсационные выплаты работникам

Статья 80. Гарантии при выполнении работником
государственных и общественных обязанностей

Руководитель освобождает работника от работы на время выполнения государственных и общественных обязанностей с сохранением за ним места работы и должности в соответствии с законами Республики Казахстан. <*>
Сноска. Статья 80 - в редакции Закона РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

             Статья 81. Гарантии для работников, направляемых
                 работодателем на медицинский осмотр, и
                 доноров

На время прохождения периодических медицинских осмотров за работником, обязанным проходить такое обследование за счет работодателя, а также за донором в дни обследования и сдачи крови для переливания сохраняется место работы (должность) и среднемесячная заработная плата. <*> V042780
Сноска. В статью 81 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Статья 82. Гарантии для работников, направляемых для
повышения квалификации и переподготовки

При направлении работодателем работника для повышения квалификации и переподготовки с отрывом от производства за ним сохраняются место работы (должность) и средняя заработная плата, а также компенсируются другие расходы в соответствии с соглашением сторон. <*> P930327
Сноска. В статью 82 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Статья 83. Компенсации при служебных командировках

Работникам, направляемым в служебные командировки, оплачиваются:

1) суточные за время нахождения в командировке;

2) расходы по проезду к месту назначения и обратно;

3) расходы по найму жилого помещения. P001428 (п. 9) P011676

        Статья 84. Компенсации при переводе работника на
                 работу в другую местность вместе с
                 организацией

Порядок и размеры компенсации расходов при переводе работника на работу в другую местность вместе с организацией определяются соглашением сторон. P990731

Статья 85. Назначение социальных пособий по временной
нетрудоспособности

Социальные пособия по временной нетрудоспособности назначаются в случаях временной нетрудоспособности в связи с общим заболеванием (травмой, искусственным прерыванием беременности, карантином, при временном переводе на другую работу в связи с заболеванием туберкулезом или профессиональным заболеванием) и в других случаях, установленных законодательством. P990731 P001942 ( гл. 2 п. 17)

        Статья 86. Назначение социальных пособий по
                 беременности и родам и социальных пособий
                 женщинам (мужчинам), усыновившим или
                 удочерившим детей

Социальные пособия по беременности и родам, а также социальные пособия женщинам (мужчинам), усыновившим или удочерившим детей непосредственно из родильного дома, назначаются на весь отпуск по беременности и родам или отпуск за период со дня усыновления или удочерения и до истечения пятидесяти шести дней со дня рождения ребенка. P990731

        Статья 87. Выплата социальных пособий работникам за
                 счет средств работодателя

        1. Работодатель обязан за счет своих средств выплачивать работнику социальные пособия по временной нетрудоспособности в связи с общим заболеванием, с трудовым увечьем и профессиональным заболеванием, по беременности и родам, а также социальные пособия женщинам (мужчинам), усыновившим или удочерившим детей.    P990731    P001942

2. Порядок выплаты и размеры социальных пособий определяются законодательством Республики Казахстан. P001942

Если временная нетрудоспособность связана с трудовым увечьем или профессиональным заболеванием, то социальное пособие выплачивается работодателем в размере ста процентов средней заработной платы с первого дня наступления нетрудоспособности до выхода на работу или установления инвалидности.

3. За неисполнение или ненадлежащее исполнение своих обязательств по выплате социальных пособий работодатель несет ответственность, установленную законами Республики Казахстан. <*>
Сноска. В статью 87 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Статья 88. Обучение и повышение квалификации за счет
средств работодателя

1. Работодатель имеет право за счет собственных средств обучать или направлять на обучение работника для подготовки кадров в интересах работодателя. P930327

2. Работник, прошедший обучение, повышение квалификации или переподготовку за счет средств работодателя, обязан отработать у данного работодателя срок, согласованный сторонами в индивидуальном трудовом договоре.

3. В случае расторжения индивидуального трудового договора по инициативе работника или по инициативе работодателя вследствие вины работника, работник оплачивает работодателю полностью затраты, связанные с его обучением, пропорционально недоработанному сроку отработки.

Глава 9. Материальная ответственность сторон
индивидуального трудового договора

        Статья 89. Обязанность стороны по возмещению
                 причиненного ею вреда

        1. Сторона индивидуального трудового договора, причинившая вред другой стороне, возмещает его в соответствии с настоящим Законом и иными законодательными актами на основании решения суда либо в добровольном порядке.    K990409

2. В индивидуальном трудовом договоре конкретизируется материальная ответственность сторон этого договора.

Статья 90. Возмещение вреда, причиненного работнику
увечьем или иным повреждением здоровья

1. Если работнику в связи с исполнением им своих трудовых (служебных) обязанностей причинено увечье или иное повреждение здоровья по вине работодателя, в результате которого он полностью или частично утратил трудоспособность, то работодатель обязан возместить ему вред в порядке и условиях, предусмотренных нормативными правовыми актами Республики Казахстан, при отсутствии выплат работнику страхового возмещения. K990409 ( гл. 47 , параграф 2 )

2. Ответственность работодателя за вред, причиненный жизни и здоровью работника при исполнении трудовых обязанностей и имуществу организации, подлежит страхованию. Z050030

        Статья 91. Случаи полной материальной ответственности
                 работников

        Работники несут материальную ответственность в полном размере вреда, причиненного по их вине работодателю, в случаях, когда:

1) между работником и работодателем заключен письменный договор о принятии на себя полной материальной ответственности за необеспечение сохранности имущества и других ценностей, переданных работнику;

2) в соответствии с законодательством на работника возложена полная материальная ответственность за вред, причиненный работодателю при исполнении трудовых обязанностей; K990409 ( гл. 47 ; ст. 934 )

3) имущество и другие ценности были получены работником под отчет по разовой доверенности или по другим разовым документам; K941000 ( ст. 167 , ч. 6)

4) вред причинен работником, находившимся в состоянии алкогольного, наркотического или токсикоманического опьянения; K970167

5) вред причинен недостачей, умышленным уничтожением или умышленной порчей материалов, полуфабрикатов, изделий (продукции), в том числе при их изготовлении, а также инструментов, измерительных приборов, специальной одежды и других предметов, выданных работодателем работнику в пользование; K990409 ( гл. 47 )

6) вред причинен в результате разглашения коммерческой тайны; K990409 ( ст. 638 ; гл. 55 ) K010155 Z922500

7) вред причинен действиями работника, содержащими признаки деяний, преследуемых в уголовном порядке. K970167

        Статья 92. Письменные договоры о полной материальной
                 ответственности

        1. Письменные договоры о полной материальной ответственности могут быть заключены работодателем с работником, достигшим восемнадцатилетнего возраста, занимающим должность или выполняющим работы, непосредственно связанные с хранением, обработкой, продажей (отпуском), перевозкой или применением в процессе производства переданных ему ценностей.

2. Перечень таких должностей и работ, а также типовой договор о полной материальной ответственности утверждаются в коллективных договорах или актах работодателя. <*>
Сноска. В статью 92 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Глава 10. Меры поощрения и наказания работников

Статья 93. Поощрения за труд

Работодатель вправе применять различные виды поощрений работников за успехи в труде. Виды и порядок поощрений определяются индивидуальным трудовым, коллективным договорами и актами работодателя.

Статья 94. Дисциплинарные взыскания

1. За нарушение трудовой дисциплины, то есть за неисполнение или ненадлежащее исполнение по вине работника возложенных на него трудовых обязанностей работодатель вправе применять следующие виды дисциплинарных взысканий:

1) замечание;

2) выговор;

2-1) строгий выговор;

3) расторжение индивидуального трудового договора в соответствии с подпунктами 9)-12) статьи 26 настоящего Закона.

2. Применение мер дисциплинарного взыскания, не предусмотренных настоящим Законом, не допускается. <*>

Сноска. В статью 94 внесены изменения - Законом РК от 25 сентября 2003 г. N 484 .

        Статья 95. Порядок применения и обжалования
                 дисциплинарных взысканий

        1. До применения дисциплинарного взыскания от работника должно быть затребовано письменное объяснение.

2. Дисциплинарное взыскание налагается не позднее одного месяца со дня обнаружения проступка и не может быть наложено позднее шести месяцев со дня совершения проступка.

3. За каждое нарушение может быть применено только одно дисциплинарное взыскание.

4. Приказ о применении дисциплинарного взыскания объявляется работнику, подвергнутому взысканию, под расписку.

5. При применении дисциплинарного взыскания работодатель должен учитывать тяжесть совершенного проступка, обстоятельства его совершения, предшествующее поведение работника, отношение к труду, а также соответствие дисциплинарного взыскания тяжести совершенного проступка.

6. Дисциплинарное взыскание может быть обжаловано в порядке, установленном для рассмотрения трудовых споров.

        Статья 95-1. Сроки наложения дисциплинарных взысканий
                   за совершение коррупционных правонарушений
                   и за правонарушения, создающие условия для
                   коррупции

1. Дисциплинарное взыскание за совершение коррупционного правонарушения либо правонарушения, создающего условия для коррупции, налагается не позднее трех месяцев со дня обнаружения проступка и не может быть наложено позднее одного года со дня совершения проступка.

2. В случае отказа в возбуждении уголовного дела либо прекращения уголовного дела, но при наличии в деяниях лица признаков коррупционного правонарушения дисциплинарное взыскание может быть наложено не позднее трех месяцев со дня принятия решения об отказе в возбуждении уголовного дела либо его прекращения. <*> Z980267 U990317

Сноска. Дополнен статьей 95-1 - Законом РК от 25 сентября 2003 г. N 484 .

Статья 96. Срок действия дисциплинарного взыскания

1. Срок действия дисциплинарного взыскания в случаях, предусмотренных подпунктами 1), 2) и 2-1) пункта 1 статьи 94 настоящего Закона, не может превышать шести месяцев со дня его применения. Если в течение этого срока работник не будет подвергнут новому дисциплинарному взысканию, то он считается не имеющим дисциплинарного взыскания.

2. Работодатель, наложивший на работника дисциплинарное взыскание, вправе снять его досрочно по собственной инициативе, по просьбе работника или его непосредственного руководителя, по ходатайству работников и их представителей. <*>
Сноска. В статью 96 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

Глава 11. Трудовые споры

Статья 97. Порядок рассмотрения трудовых споров

Трудовые споры рассматриваются по соглашению сторон или в судебном порядке. Z960020 V001071

Порядок рассмотрения трудовых споров в судах определяется законами Республики Казахстан. K990411 ( ст. 32 ; гл. 27 ) V001071

        Статья 98. Органы, рассматривающие трудовые споры и
                 порядок их рассмотрения

        Трудовые споры по соглашению сторон могут рассматриваться согласительной комиссией.    V001071

        Статья 99. Организация и компетенция согласительной
                 комиссии

        Согласительная комиссия создается на паритетных началах из равного числа представителей работодателя и работников по совместному решению сторон.

Представители работников в согласительную комиссию избираются общим собранием (конференцией) организации.

Представители работодателя назначаются руководителем организации.

Организационно-техническое обеспечение согласительной комиссии осуществляется работодателем.

Согласительная комиссия избирает из своего состава председателя и секретаря комиссии. Z960020 V001071

        Статья 100. Порядок рассмотрения трудового спора,
                  принятие и исполнение решения

        Согласительная комиссия рассматривает заявление заявителя в трехдневный срок со дня его подачи. По результатам рассмотрения принимается решение согласительной комиссии и выдается заявителю. Решение согласительной комиссии, удовлетворившей требования заявителя, исполняется противоположной стороной в трехдневный срок.    Z960020 V001071 ( гл. 4 ; гл. 5 )

        Статья 101. Освобождение работников от уплаты судебных
                  расходов по трудовым делам

        Работники при обращении их в суд по требованиям, вытекающим из трудовых правоотношений, освобождаются от уплаты судебных расходов в доход государства ( государственной пошлины и издержек , связанных с рассмотрением дела).    V001071

Глава 12. Контроль за соблюдением настоящего Закона

        Статья 102. Контроль за соблюдением законодательства о
                  труде

        Контроль за соблюдением настоящего Закона и иных нормативных правовых актов о труде осуществляют государственные инспекторы труда уполномоченного государственного органа по труду в соответствии с Положением , утвержденным Правительством Республики Казахстан.
      Контроль за соблюдением настоящего Закона и иных нормативных правовых актов о труде участниками регионального финансового центра города Алматы осуществляют государственные инспекторы труда уполномоченного государственного органа по регулированию деятельности регионального финансового центра города Алматы.
       Сноска. В статью 102 внесены изменения - Законом РК от 5 июня 2006 года N 146 (порядок введения в действие см. ст.2 ).

        Статья 102-1. Проверки по соблюдению законодательства
                    Республики Казахстан о труде, их виды и
                    формы

      1. Проверки подразделяются на плановые и внеплановые.
      Плановая - запланированная государственным органом проверка, проводимая с учетом установленных законами Республики Казахстан временных интервалов по отношению к предшествующим проверкам.
      2. В отношении одного физического или юридического лица плановая проверка может быть проведена не более чем один раз в год, а субъекта малого предпринимательства - не чаще одного раза в три года, если иное не предусмотрено законами Республики Казахстан.
      3. Внеплановые проверки проводятся уполномоченным государственным органом по труду или его территориальным подразделением в случаях обращения физических или юридических лиц, государственных органов о нарушении физическими или юридическими лицами обязательных требований законодательства Республики Казахстан о труде, а также получения иной информации, подтверждаемой документами и иными доказательствами, свидетельствующими о наличии признаков таких нарушений.
      Анонимные обращения не могут служить основанием для проведения внеплановой проверки.
      4. Продолжительность проверки не должна превышать тридцать календарных дней. В исключительных случаях при необходимости проведения специальных исследований, испытаний, экспертиз, а также при значительном объеме проверки руководителем органа государственного контроля (либо лицом, его замещающим) срок проведения проверки может быть увеличен до двадцати календарных дней для юридического лица, не имеющего структурного подразделения, и до тридцати календарных дней для юридического лица, имеющего структурное подразделение.
      Сноска. Глава 12 дополнена статьей 102-1 - Законом Республики Казахстан от 31 января 2006 года N 125.

        Статья 103. Компетенция государственных инспекторов
                  труда, осуществляющих контроль

        В компетенцию государственных инспекторов труда, осуществляющих контроль за соблюдением условий труда в соответствии с настоящим Законом, входит:

1) осуществление контроля за соблюдением работодателем и работником настоящего Закона и иных нормативных правовых актов, регулирующих трудовые отношения посредством проверок;

2) выявление и анализ причин нарушения законодательства о труде;

3) выдача по результатам контроля предписаний в соответствии со статьей 105 настоящего Закона;

4) разработка мероприятий по вопросам совершенствования форм и методов контроля за соблюдением законодательства о труде;

5) взаимодействие с правоохранительными и другими государственными органами. <*>
Сноска. В статью 103 внесены изменения - Законом РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Статья 104. Права государственных инспекторов труда,
                  осуществляющих контроль

        Государственные инспекторы труда, осуществляющие контроль за соблюдением законодательства о труде в организациях, имеют право:

1) при предъявлении оформленного в установленном порядке постановления о проведении проверки посещать организации в целях осуществления контроля за соблюдением условий труда в соответствии с настоящим Законом;

2) получать от работника и работодателя документы и сведения, предусмотренные настоящим Законом;

3) составлять акты о нарушениях, выдавать предписания об устранении нарушений настоящего Закона, предъявлять исковые заявления в суд;

4) использовать при оформлении документов на выявленные нарушения законодательства о труде фирменные бланки, штампы установленного образца. P041132 K010155

      Статья 104-1. Обязанности государственных инспекторов
                    труда уполномоченного государственного
                    органа по регулированию деятельности
                    регионального финансового центра
                    города Алматы

      Государственные инспекторы труда уполномоченного государственного органа по регулированию деятельности регионального финансового центра города Алматы, осуществляющие контроль за соблюдением законодательства Республики Казахстан о труде, обязаны:
      1) информировать уполномоченный государственный орган по труду о фактах нарушения законодательства Республики Казахстан о труде в пределах своей компетенции;
      2) вести и предоставлять ежеквартально в уполномоченный государственный орган по труду информацию о состоянии исполнения требований законодательства Республики Казахстан о труде в соответствии с формой, установленной уполномоченным государственным органом по труду.
       Сноска. Статья 104-1 дополнена - Законом РК от 5 июня 2006 года N 146 (порядок введения в действие см. ст.2 ).

            Статья 105. Виды предписаний, выдаваемых
                  государственными инспекторами труда

        1. В целях принятия конкретных правовых мер воздействия по результатам контроля, в зависимости от установленных нарушений требований законодательства о труде, государственными инспекторами труда выдается предписание об устранении выявленных нарушений условий труда, предусмотренных в настоящем Законе.

2. Формы предписаний и порядок их выдачи устанавливаются уполномоченным государственным органом по труду. V043308 ( гл. 2 ; приложение 1 )

        Статья 106. Обязательность выполнения предписаний,
                  выданных государственными инспекторами
                  труда

        Предписания, выданные государственными инспекторами труда, осуществляющими контроль за соблюдением требований законодательства о труде, обязательны для исполнения всеми организациями, независимо от форм собственности.    P041132     V043308

        Статья 107. Обжалование действий государственных
                  инспекторов труда

        Действия государственных инспекторов труда могут быть обжалованы в порядке, установленном законодательством. K990411 ( гл. 26 ) K010155 ( ст. 26 ; ст. 655 ; ст. 657 ) V043308 ( гл. 2 п. 10)

Обжалование не приостанавливает исполнение выданных предписаний.

Статья 108. Общественный контроль

Представители работников осуществляют общественный контроль за соблюдением условий индивидуального трудового, коллективного договоров работников, чьи интересы они представляют.

        Статья 109. Ответственность за нарушение
                  законодательства Республики Казахстан
                  о труде

      Лица, виновные в нарушении законодательства Республики Казахстан о труде, несут ответственность , установленную законами Республики Казахстан. <*>
     Сноска. Статья 109 - в редакции Закона РК от 23 декабря 2004 г. N 20 .

        Президент
      Республики Казахстан

Күші жойылды - Қазақстан Республикасының 2007.05.15 N 252Заңымен.

Осы Заң азаматтардың Қазақстан Республикасындағы еңбек бостандығына конституциялық құқығын iске асыру процесiнде туындайтын еңбек қатынастарын реттейдi.

1-тарау. Жалпы ережелер

       1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгi ұғымдар

        Осы Заңда мынадай ұғымдар пайдаланылады:
      еңбек - адамдардың өмiрi үшiн қажеттi материалдық, рухани және басқа да құндылықтар жасауға бағытталған адам қызметi;
      еңбек қатынастары - тараптардың әдетте жеке еңбек және ұжымдық шарттар негiзiнде белгiлi бiр еңбек қызметiн жүзеге асыруы жөнiнде туындайтын жұмыс берушi мен қызметкер арасындағы қатынастар;
      жұмыс берушiнiң актiлерi - жұмыс берушiнiң (жұмыс берушiлер өкiлiнiң) шығаратын актiлерi (бұйрықтар, өкiмдер, нұсқаулықтар, iшкi еңбек тәртiбiнiң ережелерi);
      жеке еңбек шарты - қызметкер мен жұмыс берушiнiң арасында жазбаша нысанда жасалатын екiжақты келiсiм, ол бойынша қызметкер жұмыс берушiнiң актiсiн атқара отырып, белгiлi бiр мамандық, бiлiктiлiк немесе лауазым бойынша жұмысты орындауға мiндеттенедi, ал жұмыс берушi қызметкерге жалақысын және заңдар мен тараптардың келісiмiнде көзделген өзге де ақшалай төлемдердi уақытында және толық көлемiнде төлеуге, еңбек туралы заңдар мен ұжымдық шартта көзделген еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге мiндеттенедi;
      зиянды (өте зиянды) еңбек жағдайлары - белгiлi бiр өндiрiс факторларының әсер етуi қызметкердiң жұмыс қабiлетi төмендеуiне немесе ауыруына, не оның ұрпақтарының денсаулығына терiс ықпал етуiне әкеп соғатын еңбек жағдайлары;
      қауiптi (өте қауiптi) еңбек жағдайлары - белгiлi бiр өндiрiс факторларының әсер етуi еңбектi қорғау ережелерi сақталмаған жағдайда қызметкер денсаулығының кенеттен күрт нашарлауына немесе жарақаттануына, не оның қайтыс болуына әкеп соғатын еңбек жағдайлары;
      ауыр дене жұмыстары - қызметкердiң ауыр заттарды қолмен көтеруге немесе орнын ауыстыруға байланысты қызметтерiнiң түрлерi не 300 ккал/сағаттан астам күш-қуат жұмсайтын басқа да жұмыстар;
      демалыс уақыты - қызметкердiң еңбек мiндеттерiн орындаудан бос және оны өз қалауы бойынша пайдалана алатын уақыты;
      жалақы - еңбек үшiн оның күрделiлiгiне, саны мен сапасына сәйкес төленетiн сыйақы (табыс);
      бiлiктiлiк разряды - қызметкердiң өзi орындайтын жұмыстарының күрделiлiгiн көрсететiн бiлiктiлiк деңгейi;
      ұжымдық шарт - еңбек және әлеуметтік-экономикалық мәселелерді реттеу үшін бір немесе бірнеше жұмыс беруші (олардың өкілдері) мен қызметкерлердің бір немесе бірнеше өкілдері арасында жазбаша шарт нысанында жасалған құқықтық акт;
      iссапар - жұмыс берушiнiң өкiмi бойынша қызметкердi тұрақты жұмыс орнынан тыс жерге еңбек мiндеттерiн орындау үшiн жiберу;
      өтемақылар - жұмыс режимi мен еңбек жағдайларына, жұмысты орындаған кездегi қызметкерлердiң шеккен шығындарының орнын толтыруға байланысты ақшалай төлемдер;
      ең төмен жалақы мөлшерi - меншiк нысанына қарамастан, ұйымдарда жалданып жұмыс iстейтiн адамдарға ақшалай төлемдердiң Қазақстан Республикасының Конституциясы кепiлдiк берген ең төмен мөлшерi;
      жазбаша ескерту (хабарлама) - қызметкердiң немесе жұмыс берушiнiң қол қойылған және тiркелген өтiнiшi не өзге де әдiспен (хабарлама арқылы тапсырысты хатпен, факспен, электронды поштамен, жеделхатпен) берiлген өтiнiшi;
      жұмыс берушiлердiң өкiлдерi - құрылтай құжаттарының негiзiнде жұмыс берушiнiң немесе жұмыс берушiлер тобының мүдделерiн бiлдiруге уәкiлеттi жеке немесе заңды тұлғалар;
      қызметкерлердің өкілдері - кәсіптік одақтардың, олардың бірлестіктерінің органдары және (немесе) қызметкерлер уәкілеттік берген, Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен құрылған өзге де тұлғалар мен ұйымдар;
      қызметкер - жұмыс берушiмен еңбек қатынастарында тұратын және жеке еңбек шарты бойынша жұмысты тiкелей орындайтын жеке тұлға;
      жұмыс беруші - қызметкер еңбек қатынастарында тұратын заңды немесе жеке тұлға;
      жұмыс уақыты - қызметкер жұмыс берушiнiң актiлерi мен жеке еңбек шартының талаптарына сәйкес еңбек мiндеттерiн орындайтын уақыт;
      еңбек мiндеттерi - қызметкер мен жұмыс берушiнiң жеке еңбек және ұжымдық шарттармен байланысты мiндеттемелерi;
      еңбек стажы - қызметкердiң заңды тұлға құрмай кәсiпкерлiк және өзге де қызметпен айналысушы қызметкер немесе жеке адам ретiнде еңбек мiндеттерiн жүзеге асыруға жұмсаған күнтiзбемен есептелген уақыты;
      еңбек дауы - еңбек туралы заңдардың қолданылу мәселелерi бойынша бұрын қызметкер (қызметкердiң өкiлi) мен жұмыс берушi (жұмыс берушiнiң өкiлi) арасында реттелмеген жеке еңбек, ұжымдық шарттардың талаптарын орындау туралы қызметкер мен жұмыс берушiнiң арасындағы келiспеушiлiк;
      еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган - еңбек қатынастары саласында өз өкiлеттiгiн Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асыратын орталық атқарушы орган;
      еңбек жағдайлары - еңбекке ақы төлеу, оны қорғау мен нормалау жағдайы, жұмыс режимi, мамандықтарды (қызметтердi) қоса атқару мүмкiндiгi мен тәртiбi, техникалық, санитариялық, гигиеналық, өндiрiстiк-тұрмыстық жағдайлар, сондай-ақ жеке еңбек және ұжымдық шарттар тараптарының келісiмi бойынша өзге де жағдайлар;
      еңбек туралы заңнаманың сақталуын тексеру (бұдан әрi - тексеру) - еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган немесе оның аумақтық бөлiмшелерi жүзеге асыратын жұмыс берушiнiң немесе қызметкердiң Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасын орындауын тексеру.
       Ескерту. 1-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 , 2006.01.31. N 125 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.

2-бап. Еңбек туралы заңдар

1. Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және осы Заң мен қызметкерлердiң жекелеген санаттарының еңбек қатынастарын реттейтiн, нормалары осы Заңның нормаларынан кем бола алмайтын өзге де нормативтiк құқықтық актiлерден тұрады.
2. Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттардың осы Заңның және еңбек туралы өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң алдында артықшылығы бар және халықаралық шарт бойынша оны қолдану үшiн Қазақстан Республикасының заңы шығарылуы талап етiлетiн жағдайларды қоспағанда, олар тiкелей қолданылады.

3-бап. Осы Заңның қолданылу аясы

        1. Осы Заң Қазақстан Республикасының аумағындағы еңбек қатынастарын реттейдi.
      2. Егер Конституцияда , заңдарда және Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, осы Заңның күшi Қазақстан Республикасының азаматтарына, Қазақстан Республикасының аумағында еңбек қызметiн жүзеге асыратын шетелдiктерге және азаматтығы жоқ адамдарға да қолданылады.
      Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан, құрылтайшылары немесе меншiк иелерi (толығынан немесе iшiнара) шетелдiк заңды немесе жеке тұлғалар болып табылатын ұйымдардың қызметкерлерiне Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңдары қолданылады.
       Ескерту. 3-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

4-бап. Еңбек саласындағы кемсiтушiлiкке тыйым салу

1. Әркiмнiң де өзiнiң еңбек құқықтарын iске асыруға тең мүмкiндiктерi бар. Жынысына, жасына, нәсiлiне, ұлтына, тiлiне, мүлiк және қызмет жағдайына, тұрғылықты жерiне, дiнге көзқарасына, сенiмiне, азаматтықта, қоғамдық бiрлестiктерде болуына, сондай-ақ қызметкердiң iскерлiк қабiлетi мен оның еңбегiнiң нәтижелерiне байланысты болмайтын басқа да мән-жайларға қарамастан, ешкiмнiң де еңбек құқықтары шектелуге немесе оларды iске асыруда қандай да бiр артықшылықтар алуға тиіс емес. ( K951000 ; Z990444 қараңыз)
2. Еңбек саласында кемсiтушiлiкке ұшырадым деп есептейтiн адамдар тиiстi арызымен сотқа жүгiне алады.

5-бап. Жеке еңбек және ұжымдық шарттармен реттелетiн
еңбек қатынастары

      1. Жұмыс берушi мен қызметкер арасындағы еңбек қатынастары нормативтiк құқықтық актiлермен, еңбек туралы заңдарға сәйкес жасалған жеке еңбек, ұжымдық шарттармен реттеледi.
      2. Жеке еңбек, ұжымдық шарттардың талаптарын тараптар бiржақты тәртiппен өзгерте алмайды.
      3. Қызметкерлердiң жекелеген санаттарының өзге нормативтiк құқықтық актiлермен реттелетiн еңбек жағдайлары осы Заңдағы жағдайлардан төмен болмауға тиiс.
      Жеке еңбек, ұжымдық шарттардың жекелеген талаптарының жарамсыздығы тұтас алғанда жеке еңбек, ұжымдық шарттарды жарамсыз деп тануға әкеп соқпайды.
      4. Осы Заң еңбек қатынастарын реттейтiн ең аз мерзiмдер мен талаптарды жолға қояды. Жеке еңбек, ұжымдық шарттардың тараптары бұл ең аз деңгейдi жақсарту жағына өзгерте алады.
      5. Жеке еңбек, ұжымдық шарттардың талаптары, егер олар заң актілерiне қайшы келмесе, тараптардың орындауы үшiн мiндеттi болып табылады.

6-бап. Мәжбүрлi еңбекке тыйым салу

Мәжбүрлi еңбекке тыйым салынған. Мәжбүрлi еңбекке тек сот үкiмi бойынша, не төтенше немесе соғыс жағдайлары жарияланған кездерде ғана жол берiледi. ( Z000117 ; Z000120 қараңыз)

7-бап. Қызметкерлердiң негізгi құқықтары мен мiндеттерi

      1. Қызметкердiң:
      1) жұмыс берушiмен осы Заңда белгiленген тәртiппен жеке еңбек шартын жасасуға, өзгертуге және бұзуға;
      2) тең еңбегi үшiн қандай да болсын кемсiтусiз тең ақы алуға;
      3) қауiпсiздiк пен гигиена талаптарына сай келетiн еңбек жағдайларына;
      4) егер басқа заң актiлерiнде өзгеше көзделмесе, кәсiптiк одақтарға немесе басқа да қоғамдық бiрлестiктерге өз еркiмен мүше болуға;
      5) демалысқа;
      6) өзiнiң еңбек мiндеттерiн атқаруына байланысты денсаулығына немесе мүлкiне келтiрiлген зиянды өтеттiруге;
      7) кепiлдiктер мен өтемақылар алуға;
      8) еңбек дауларын тараптардың келiсуiмен немесе сот тәртiбiмен шешуге;
      9) жұмыс берушіден жеке еңбек шартында тараптың атынан өкiлдiк ететiн лауазымды адамның өкiлеттiгiн растауды талап етуге;
      10) ұжымдық шартпен және жұмыс берушiнiң актiлерiмен танысуға;
      11) өзiнiң кәсiби бiлiктiлiгiн арттыруға құқығы бар.
      2. Қызметкер:
      1) жеке еңбек, ұжымдық шарттарда және жұмыс берушінің актiлерінде жазылған еңбек міндеттерін адал орындауға;
      2) еңбек тәртiбiн сақтауға;
      3) жұмыс процесiнде жұмыс берушiге мүлiктік зиян келтіруге жол бермеуге;
      4) еңбек қорғау, өрт қауіпсіздігі және өндірістік санитария жөніндегі ережелердің талаптарын орындауға; (Z040528 ( Z040528 16), 19) тармақшалар; V990866 ( 2-тарау 7) тармақшаны қараңыз)
      5) жеке еңбек шартына сәйкес өзiне сенiп тапсырылған, қызметтік , коммерциялық және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәлiметтердi жария етпеуге; ( K990409 қараңыз)
      6) адамдардың өмiрі мен денсаулығына, жұмыс беруші мен қызметкерлер мүлкінің сақталуына қатер төндiретiн ахуал туындағаны туралы хабарлауға;
      7) міндетті зейнетақы жарналары есебінен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарттың көшірмесін ұсынуға;
      8) зейнетақы жинақтарын бір жинақтаушы зейнетақы қорынан басқасына аударған кезде міндетті зейнетақы жарналары есебінен зейнетақымен қамсыздандыру туралы жинақтаушы зейнетақы қорымен шарт жасасқаны жөнінде жұмыс берушіні хабардар етуге;
      9) денсаулық жағдайының нашарлауына байланысты жағдайлардан басқа, оның еңбекке жарамсыздығы анықталған жағдайда бұл туралы жұмыс берушiнi оның еңбекке жарамсыздығы анықталған сәттен бастап бiр тәулiктен кешiктiрмей хабардар етуге мiндеттi.
       Ескерту. 7-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 , 2006.07.07. N 171 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.

8-бап. Жұмыс берушiнiң негізгi құқықтары мен мiндеттерi

      1. Жұмыс берушінің:
      1) Осы Заңда белгiленген тәртіппен қызметкерлермен жеке еңбек және ұжымдық шарттарды жасасуға, өзгертуге және бұзуға;
      2) жұмысқа қабылдау кезiнде қызметкерден осы Заңда көзделген, белгiлi бiр еңбек қызметімен айналысуға және (немесе) белгiлi бiр қызметтi атқаруға мүмкiндігін растайтын құжаттар берудi талап етуге;
      3) өз өкілеттігі шегінде жұмыс берушінің актілерін шығаруға.
      Еңбек жағдайларының өзгеруіне байланысты актілерді қабылдау қызметкерлер өкілдерінің келісімімен ғана жүзеге асырылады;
      4) қызметкерлердi көтермелеуге, оларды осы Заңда және өзге де нормативтiк құқықтық актiлерде белгiленген тәртіппен тәртіптiк және материалдық жауапкершілiкке тартуға;
      5) өзіне қызметкер келтiрген зиянды өтеттіруге;
      6) алып тасталды
      7) өз құқықтары мен мүдделерiн бiлдiру және қорғау мақсатында жұмыс берушiлер бiрлестiктерiн құруға және оларға кiруге;
      8) қызметкерге сынақ мерзiмiн белгілеуге;
      9) егер жеке еңбек шартының талаптарында жазылған болса, қызметкерді оқытып-үйретуге байланысты өз шығындарының орнын толтыруға құқығы бар.
      2. Жұмыс беруші:
      1) қызметкерлерді Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасына, жеке еңбек, ұжымдық шарттарға сәйкес еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге;
      2) қызметкерлер өкілдерінің ұсынысын қарауға, келіссөздер жүргізуге және ұжымдық шарт жасасуға;
      3) қызметкерлерді өз қаражаты есебінен өздерінің еңбек міндеттерін орындауы үшін қажетті құралдармен және материалдармен қамтамасыз етуге;
      4) қызметкерді жұмысқа қабылдаған кезде онымен жеке еңбек шартын жасасуға, қызметкерді ұжымдық шартпен және жұмыс берушінің актілерімен таныстыруға;
      5) жалақыны және Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде, жеке еңбек, ұжымдық шарттарда, жұмыс берушінің актілерінде көзделген өзге де төлемдерді уақтылы және толық көлемінде төлеп тұруға;
      6) қызметкерге жыл сайынғы ақылы еңбек демалысын беруге;
      7) Қазақстан Республикасының еңбек туралы, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы заңнамасының, жеке еңбек, ұжымдық шарттардың талаптарын сақтауға; Z040528 V990866 2-тарау 4)-6) тармақшаларды қараңыз
      8) қызметкердің еңбек міндеттерін атқаруы кезінде оның денсаулығы мен өміріне зиян келтіргені үшін жауапкершілікті сақтандыруға; K990409 809-бап 811-бап Z040580
        9) қызметкердің өмірі мен денсаулығына келтірілген зиянды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өтеуге; K941000 K990409 параграф 2 параграф 4 K010155
        10) қызметкерлердің еңбек қызметін растайтын құжаттардың және оларды зейнетақымен қамсыздандыруға арналған ақшаның ұсталуы мен аударылуы туралы мәліметтердің сақталуын және мемлекеттік мұрағатқа өткізілуін қамтамасыз етуге;
      11) егер жұмысты жалғастыру қызметкердің өмірі мен денсаулығына қауіп төндірсе, оны тоқтата тұруға;
      12) қызметкерге зиянды (өте зиянды) және қауіпті (өте қауіпті) еңбек жағдайлары мен кәсіптік аурудың ықтималдығы туралы ескертуге;
      13) жұмыс орындары мен технологиялық процестерде қатердің алдын алу жөнінде шаралар қолдануға, өндірістік және ғылыми-техникалық прогресті ескере отырып, профилактикалық жұмыстарды жүргізуге;
      14) қызметкерден міндетті зейнетақы жарналары есебінен зейнетақымен қамсыздандыру туралы шарттың көшірмесін талап етуге; (Z970136 ( 1-бап 17) тармақша; V032345
        15) жұмыс уақытының, соның ішінде жұмыс уақытынан тыс істеген жұмыс, әрбір қызметкердің зиянды (өте зиянды), қауіпті (өте қауіпті) еңбек жағдайларында, ауыр дене еңбегімен айналысқан жұмыс уақытының нақты есебін жүргізуге;
      16) Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен профилактикалық, алдын ала және мiндеттi медициналық тексерулерден өткiзiлуге тиiс адамдардың осындай тексерулерден уақтылы өткiзiлуiн қамтамасыз етуге мiндеттi.
       Ескерту. 8-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 , 2006.07.07. N 171 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.

2-тарау. Жеке еңбек шарты

9-бап. Жеке еңбек шартының мазмұны

РҚАО-ның ескертуі!
1-тармақтың 1) тармақшасына 2012 жылғы 1 қаңтарда Қазақстан Республикасының 2007.01.12 N 224 Заңымен өзгерту енгізіледі.

      1. Жеке еңбек шартында:
      1) тараптардың реквизиттерi:
      жұмыс берушi - заңды тұлғаның толық атауы және орналасқан жерi, жұмыс берушi - заңды тұлғаның құрылтай құжаттарының мемлекеттiк тiркеу нөмiрi мен уақыты;
      жұмыс берушiнiң (оның өкiлiнің) тегi, есiмi, әкесiнiң аты (егер жеке басын куәландыратын құжатта көрсетiлсе) және қызметi, ал жұмыс берушi - жеке тұлға болған жағдайда оның тұрақты тұрғылықты жерiнiң мекен-жайы, жеке басын куәландыратын құжаттың атауы, нөмiрi, берiлген күнi;
      қызметкердiң тегi, есiмi, әкесiнiң аты (егер жеке басын куәландыратын құжатта көрсетiлсе), жеке басын куәландыратын құжаттың атауы, нөмiрi, берiлген күнi; әлеуметтiк жеке кодының нөмiрi (ӘЖК) , салық төлеушiнiң тiркелу нөмiрi (СТН); (K010209 ( 520-бап 3-тармақ; 523-бап қараңыз)
      2) еңбек мiндетi (белгiлi бiр қызмет, мамандық, кәсіп бойынша жұмыс);
      3) жеке еңбек шартының мерзiмi;
      4) еңбек мiндеттерiн жүзеге асыру басталатын күн;
      5) еңбек жағдайларының сипаттамалары, қызметкерлерге ауыр дене еңбегі немесе зиянды (өте зиянды) немесе қауіпті (өте қауіпті) еңбек жағдайларында жұмыс істегені үшін берілетін кепілдіктер мен өтемақылар; ( P991930 ; V001211 ; V043009 ; V053445 қараңыз)
      6) жұмыс уақыты мен демалыс уақытының режимi;
      7) еңбекке ақы төлеу және еңбектi қорғау жағдайлары;
      8) жұмыс берушiнiң құқықтары мен мiндеттерi;
      9) қызметкердiң құқықтары мен мiндеттерi;
      10) жеке еңбек шартын өзгерту, бұзу және ұзарту тәртiбi;
      11) өтемақылар төлеу мен кепiлдiктер беру тәртiбi;
      12) тараптардың жауапкершілiгi көрсетiлуге тиiс.
      1-1. Жеке еңбек шартын белгіленген мерзімге жасасқанда тараптардың осы шартты мерзімінен бұрын бұзғаны үшін өзара жауапкершілігі белгіленуі мүмкін.
      2. Тараптардың келiсiмi бойынша жеке еңбек шартына өзге де жағдайлардың енгiзiлуi мүмкiн.
      3. Жұмыс беруші қызметкерден осы Заңда және Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актілерінде көзделгеннен басқа жағдайларда жеке еңбек шартында келісілмеген жұмысты атқаруды талап етуге құқылы емес. (Z030387 ( 16-бап 2-тармақ, 4) тармақша; Z050029 ( 29-бап қараңыз)
       Ескерту. 9-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңдарымен.

10-бап. Жеке еңбек шартының мерзiмi

      1. Жеке еңбек шарты:
      1) белгiсiз мерзiмге;
      2) осы баптың 1-тармағының 3) тармақшасында көзделгендегіден басқа жағдайларда, бір жылдан кем емес белгілі бір мерзімге жасалуы мүмкін.
      Қызметкермен жеке еңбек шарты қайталап жасалған жағдайда ол белгіленбеген мерзімге жасалған деп есептеледі.
      Егер тараптардың ешқайсысы еңбек шарты мерзімінің аяқталуына байланысты бір жылдан кем емес белгілі бір мерзімге жасалған жеке еңбек шартын тоқтатуды талап етпесе және еңбек қатынастары іс жүзінде жалғасатын болса, онда жеке еңбек шарты белгіленбеген мерзімге жасалған деп есептеледі.
      Жеке еңбек шарты белгіленбеген мерзімге жасалатын қызметкерлер үшін көзделген кепілдіктер мен өтемақылар беруден жалтару мақсатында жеке еңбек шартын белгілі бір мерзімге жасасуға тыйым салынады;
      3) алда тұрған жұмыс сипатының қысқа мерзімділігіне немесе оны орындау шартына байланысты, сондай-ақ уақытша жұмыста жоқ қызметкерді ауыстыру уақытына бір жылдан кем белгілі бір мерзімге жасалуы мүмкін.
      2. Егер жеке еңбек шартында оның қолданылу мерзiмi айтылмаса, шарт белгiсiз мерзiмге жасалған деп есептеледi.
      3. Қызметкерге өтемақылар мен кепілдіктерді беруден жалтару мақсатында жеке еңбек шартының белгілі бір мерзімге жасалған фактісі анықталған жағдайда, жұмыс беруші Қазақстан Республикасының заңдарымен белгіленген тәртіппен жауаптылықта болады.
       Ескерту. 10-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

11-бап. Жұмысқа қабылдауға жол берiлетiн жас

      1. Жеке еңбек шартын он алты жасқа толған адамдармен жасасуға жол берiледi.
      2. Орта бiлiм алған не жалпы бiлiм беретiн оқу орнын тастап кеткен жағдайда он бес жасқа толған адамдар ата-анасының немесе қорғаншысының, қамқоршысының келiсiмiмен жеке еңбек шартын жасаса алады.
      3. Ата-анасының бiрiнiң (қорғаншысының, қамқоршысының) келiсiмiмен жеке еңбек шарты оқудан бос уақытында денсаулығына зиян келтiрмейтiн және оқу процесiн бұзбайтын жұмысты орындау үшiн он төрт жасқа толған оқушымен жасалуы мүмкiн.
      4. Ата-ананың (қорғаншының, қамқоршының) келiсiмi жазбаша нысанда (өтiнiш) берiледi, бұл орайда, ата-ана (қорғаншы, қамқоршы) кәмелетке толмаған адаммен бiрге жеке еңбек шартына қол қояды.
      5. Он сегiз жасқа толмаған адамдарды ауыр дене жұмыстары мен еңбек жағдайлары зиянды (өте зиянды) және (немесе) қауіпті (өте қауіпті) жұмыстарға қабылдауға жол берiлмейдi. ( V053445 қараңыз)
       Ескерту. 11-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

12-бап. Жеке еңбек шартын жасасу

      1. Жеке еңбек шарты жазбаша нысанда жасалады, кемiнде екi дана етiлiп жасалады және оған тараптар қол қояды. Жеке еңбек шартының бiр данасы тараптар қол қойғаннан кейiн қызметкерге берiледi.
      2. Жеке еңбек шартында көрсетiлген жұмыстың басталу күнi қызметкердiң еңбек мiндеттерiн орындауының басталуы деп есептеледi.
      Жеке еңбек шарты болмаған және (немесе) ол жұмыс берушiнiң тарапынан тиiстi түрде ресiмделмеген жағдайларда жеке еңбек шартының күшi жұмысқа нақты жiберiлген кезден басталады.
      3. Жеке еңбек шарты жасалғаннан кейiн жұмыс берушi қызметкердi жұмысқа қабылдау туралы бұйрық шығаруға мiндеттi, ол қызметкерге қол қойғызылып хабардар етiледi.

      РҚАО-ның ескертуі!
      4-тармаққа 2012 жылғы 1 қаңтарда Қазақстан Республикасының 2007.01.12. N 224 Заңымен өзгерту енгізіледі.
      4. Жеке еңбек шартын жасасу үшiн жұмыс берушi қызметкердiң еңбек қызметiн растайтын құжаттарды, жеке басының куәлiгiн (төлқұжатын), әлеуметтiк жеке кодының берiлгенi туралы куәлiктi , он алты жасқа толмаған адамдар үшiн тууы туралы куәлiгiн , бiлiмi немесе кәсiби даярлығы туралы құжатты, және заңдарда көзделген өзге де құжаттарды талап етуге құқылы. (P001063 ( 1-тарау 5, 6-тармақтарды қараңыз)
      5. Қызметкердiң бiрнеше жұмыс берушiмен жұмыс уақыты ұзақтығының толық болмауы көзделетiн жеке еңбек шартын жасасуға құқығы бар.
      6. Ұйымның басшысымен жеке еңбек шартын ұйымның меншiк иесi не меншiк иесi уәкiлдiк берген адам немесе орган ұйымның құрылтай құжаттарында немесе тараптардың келiсiмiнде белгiленген мерзiмге жасасады.
      7. Жеке еңбек шартына өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу оны жасасу үшiн көзделген тәртiппен жүзеге асырылады.
       Ескерту. 12-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңдарымен.

13-бап. Қызметкердің еңбек қызметін растайтын құжаттар

      Қызметкердің еңбек қызметін растайтын құжаттар: еңбек кітапшасы (ол бар болған жағдайда), жеке еңбек шарты не жұмысқа қабылдау және жұмыстан босату туралы бұйрықтардың үзіндісі немесе ұйымның басшысы (жұмыс беруші) куәландырған (қол қойған) не нотариатта куәландырылған қызметтік тізімі (қызметкердің жұмыс, еңбек қызметі туралы мәліметтер тізбесі) болып табылады.
      Еңбек кітапшаларының нысанын, оларды жүргізу және сақтау тәртібін еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілейді.
       Ескерту. 13-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

14-бап. Жұмыс туралы және жалақы мөлшерi
туралы құжаттар беру

Қызметкердiң, оның iшiнде бұрынғы қызметкердiң өтiнiшi бойынша жұмыс берушi оған бес күн мерзiмнен кешiктiрмей оның мамандығы, бiлiктiлiгi, қызметi, жұмыс уақыты мен жалақысының мөлшерi көрсетiлген анықтаманы, қызметкердiң бiлiктiлiгi мен оның жұмысқа көзқарасы туралы мәлiметтер жазылған мiнездеме-ұсынымды, сондай-ақ осы Заңда көзделген жұмыс туралы басқа да құжаттарды беруге мiндеттi.

15-бап. Жұмысқа қабылдау кезiндегi сынақ

      1. Жеке еңбек шартын жасасу кезiнде қызметкердiң оған тапсырылатын жұмысқа сәйкестiгiн тексеру мақсатында тараптардың келiсiмiмен сынақ өткiзiлуi мүмкiн.
      2. Сынақ туралы талап жеке еңбек шартында көрсетiлуге тиiс.
      Бұл талап болмаған жағдайда қызметкер жұмысқа сынақсыз қабылданды деп есептеледi.
      3. Сынақ кезеңiнде қызметкерлерге осы Заңның нормалары, жеке еңбек, ұжымдық шарттардың талаптары қолданылады.
      4. Сынақ мерзiмiн үш айдан асыруға болмайды.
      Қызметкер дәлелдi себептермен жұмыста болмаған кезең сынақ мерзiмiне есептелмейдi.

16-бап. Жұмысқа қабылдау кезiндегi сынақтың нәтижесi

      1. Тараптардың бiреуi сынақ мерзiмi бiткенге дейiн жеке еңбек шартын жазбаша түрде бұзуға құқылы, бұл орайда жеке еңбек шарты хабарландырылған кезден бастап бұзылды деп есептеледi.
      2. Жұмыс берушi қызметкердi сынақ мерзiмi бiтпей тұрып жоғары қызметке тағайындаған жағдайда қызметкер жұмысқа қабылдау кезiндегi сынақтан өткен болып есептеледi.
      3. Егер сынақтың мерзiмi бiтiп, тараптардың ешқайсысы екiншi тарапқа жеке еңбек шартын бұзу туралы хабарламаса, шарт одан әрi қолданылады және оны жалпы негiздерде ғана тоқтатуға жол берiледi.
       Ескерту. 16-бапқа өзгеріс енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

17-бап. Басқа жұмысқа ауыстыру

Бiр ұйымда басқа жұмысқа, не ұйыммен бiрге басқа жерге ауыстыруға, осы Заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, жеке еңбек шартына тиiстi өзгерiстер енгiзiле отырып, қызметкердiң жазбаша келiсiмiмен ғана жол берiледi.

18-бап. Қызметкердi басқа жұмыс орнына ауыстыру

      Қызметкердi сол ұйымдағы басқа жұмыс орнына, сол жердегi басқа құрылымдық бөлiмшеге ауыстырған ретте, жеке еңбек шартында келiсiлген мамандық, бiлiктiлiк немесе қызмет шегiнде басқа механизмдегi немесе агрегаттағы жұмысты тапсыруға, егер бұл жеке еңбек шартының талаптарын өзгертуге әкеп соқпаса, қызметкердiң келiсiмi талап етiлмейдi.
      Жұмыс берушi қызметкердi оның денсаулық жағдайы жарамайтын басқа жұмысқа ауыстыруға құқылы емес.
       Ескерту. 18-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

19-бап. Еңбек жағдайларының өзгеруi

      1. Ұйымдарда өндiрiстiң өзгеруiне және жұмыс берушiдегi жұмыс көлемiнiң қысқаруына байланысты сол кәсiп (мамандық), бiлiктiлiк, қызмет бойынша жұмысты жалғастыру кезiнде еңбек жағдайларын өзгертуге жол берiледi. Еңбек жағдайларының өзгеруi туралы қызметкер бiр ай бұрын жазбаша хабардар етiлуге тиiс.
      2. Еңбек жағдайлары өзгертiлген жағдайда жеке еңбек және ұжымдық шарттарына тиiсiнше толықтырулар мен өзгерiстер енгiзiледi. Егер қызметкер жаңа жағдайларда жұмысты жалғастыруға келiспесе, онымен жасалған жеке еңбек шарты осы Заңның 26-бабының 7) тармақшасына сәйкес бұзылады.
       Ескерту. 19-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

20-бап. Өндiрiстiк қажеттiлiк болған жағдайда
басқа жұмысқа уақытша ауыстыру

      Өндiрiстiк қажеттiлiк болған, соның iшiнде жұмыста болмаған қызметкердi уақытша ауыстыру керек болған жағдайда жұмыс берушiнiң қызметкердi оның келiсiмiнсiз бiр айға дейiнгi мерзiмге еңбегiне атқаратын жұмысы бойынша, бiрақ бұрынғы жұмысындағы орташа айлық жалақысынан кем емес ақы төлей отырып, жеке еңбек шартында келiсiлмеген және оның денсаулық жағдайына зақым келтiрмейтiн сол жердегi, сол ұйымдағы басқа жұмысқа ауыстыруға құқығы бар.
     Мұндай ауыстыруға дүлей апаттың өндiрiстiк аварияның алдын алу немесе оларды жою немесе олардың зардаптарын дереу жою үшiн, жазатайым жағдайларды, мүлiктiң жойылуын немесе бүлiнуiн болғызбау үшiн жол берiледi.
      Ескерту. 20-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

21-бап. Iркіліске байланысты уақытша басқа
жұмысқа ауыстыру

      Жұмыс берушiнің iркiліс жағдайында қызметкердi мамандығын, бiлiктiлiгiн ескере отырып, оның денсаулық жағдайына зақым келтiрмейтiн басқа жұмысқа өзінің келiсiмiнсiз күнтізбелiк жыл iшiнде бір айдан аспайтын мерзімге ауыстыруға құқығы бар.
      Iркiліске байланысты уақытша басқа жұмысқа ауысқан жағдайда еңбекке ақы төлеу талаптары жеке еңбек немесе ұжымдық шарттарында белгіленедi, бұл ретте ол қызметкердiң бұрынғы жұмыс орнындағы орташа айлық жалақысының үштен екi бөлiгінен кем болмауға тиіс.
      Егер қызметкер жаңа жағдайларда жұмысты жалғастыруға келіспесе, онда онымен жасалған жеке еңбек шарты осы Заңның 26-бабының 7) тармақшасына сәйкес бұзылады.
       Ескерту. 21-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

22-бап. Бiлiктiлiктi керек етпейтiн жұмысқа уақытша
ауыстыруды шектеу

Iркiлiс кезiнде және жұмыста болмаған қызметкердi алмастырған жағдайда бiлiктi қызметкердi бiлiктiлiктi керек етпейтiн жұмысқа қызметкердiң жазбаша келiсiмiнсiз ауыстыруға жол берiлмейдi.

       23-бап. Денсаулық жағдайы бойынша басқа жұмысқа уақытша
              ауыстыру

        1. Белгiлi бiр жұмыс берушiде еңбек мiндеттерiн орындауға байланысты еңбекте мүгедек болуына, кәсiптiк ауруына немесе денсаулығына өзге де зақым келуiне байланысты, қызметкердi жұмыс берушi еңбек қабiлеттiлiгiн қалпына келтiргенше немесе мүгедектiгi айқындалғанша бұрынғы жалақысы мен жаңа жұмыстағы жалақысының айырмасын қосымша төлей отырып, неғұрлым жеңiл жұмысқа ауыстыруға мiндеттi. ( P010326 қараңыз)
      2. Қызметкер неғұрлым жеңiл басқа жұмысқа ауыстырудан бас тартқан жағдайда онымен еңбек шарты бас тартқан кезден бастап бұзылады.
      3. Жүктi әйелдер медициналық қорытындыға сәйкес ауыр және қолайсыз өндiрiстiк факторлардың әсерi болмайтын басқа жұмысқа бұрынғы жұмысындағы орташа айлық жалақысы сақтала отырып ауыстырылады.

24-бап. Мүлiктiң меншік иесі ауысқан немесе жұмыс беруші
қайта ұйымдастырылған кездегі еңбек қатынастары

      1. Жұмыс берушінің атауы, ұйымдық-құқықтық нысаны (мәртебесi) не ведомстволық тиесiлiгi өзгерген жағдайларда еңбек қатынастарының қолданылуы тоқтатылмайды.
      2. Мүліктің меншік иесі ауысқан немесе жұмыс беруші - заңды тұлға қайта ұйымдастырылған кезде еңбек қатынастары өзгерістерсіз жалғастырылады. (K941000 ( 46-бап ; 48-бап ; 51-бап қараңыз)
       Ескерту. 24-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

25-бап. Жеке еңбек шартын тоқтату мен бұзу негiздерi

      1. Жеке еңбек шарты:
      1) мерзiмiнің бiтуi бойынша;
      2) тараптардың еркiне байланысты емес мән-жайлар бойынша тоқтатылуы мүмкiн.
      2. Жеке еңбек шарты:
      1) тараптардың келiсiмi бойынша;
      2) тараптардың бiрiнiң бастамасы бойынша;
      3) заң актiлерiнде көзделген өзге де негiздер бойынша бұзылуы мүмкiн.
      3. Тараптар жасасқан жеке еңбек шарты тараптардың келiсiмi бойынша бұзылуы мүмкiн. Қызметкер мен жұмыс берушiнiң жазбаша келiсуi жеке еңбек шартын тараптардың келiсiмi бойынша бұзудың негiзi болып табылады.
      4. Жеке еңбек шарты тараптардың бiрiнiң бастамасымен, егер бұл тарап екiншi тарапқа жеке еңбек шартында келiсiлген мерзiмде жазбаша ескертсе, бұзылуы мүмкiн. Бiр тараптың екiншi тарапқа ескерту мерзiмi жеке еңбек шарты бұзылған кезге дейiн бiр айдан кем болмауы керек.
      4-1. Жеке еңбек шарты осы Заңның 26-бабының 8), 9), 10), 11), 12), 14), 15) тармақшаларында көзделген негiздер бойынша бұзылған кезде қызметкердi алда шарттың бұзылатыны туралы ескерту талап етілмейдi.
      5. Жеке еңбек шартын бұзу және тоқтату жұмыс берушiнiң бұйрығымен ресiмделедi.
       Ескерту. 25-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

26-бап. Жеке еңбек шартын жұмыс берушінің бастамасы
бойынша бұзудың негiздерi

      Жеке еңбек шарты:
      1) ұйым (заңды тұлға) таратылған, жұмыс берушiнiң (жеке адамның) қызметi тоқтаған;
      2) қызметкерлердiң саны немесе штаты қысқартылған;
      3) жеке еңбек шартының қолданылу мерзiмi немесе сынау мерзiмі iшiнде қызметкердiң жеткiлiктi бiлiктiлiгiнiң болмауы не белгiлi бiр жұмысты жалғастыруға кедергi келтiретiн денсаулық жағдайы салдарынан атқаратын қызметiне немесе орындайтын жұмысына сәйкессiздiгi аңғарылған;
      4) жүктiлiгi және бала тууы бойынша демалыста болу уақытын есептемегенде, еңбекке уақытша жарамсыздығы салдарынан, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында сол ауру бойынша еңбекке жарамсыздықтың неғұрлым ұзақ мерзiмi белгiленбесе, жұмысқа қатарынан екi айдан астам уақыт бойы келмеген жағдайда бұзылуы мүмкiн. Аурулар түрлерiнiң тiзбесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтедi. Еңбек қабiлетiн еңбекте мертiгуiне немесе кәсiптiк ауруға байланысты жоғалтқан қызметкердiң жұмыс орны (қызметi) еңбек қабiлетi қалпына келгенге немесе мүгедектiк анықталғанға дейiн сақталады;
      5) қызметкер ұйыммен бiрге басқа жерге ауысудан бас тартқан;
      6) осы Заңның 23-бабының 2-тармағына сәйкес неғұрлым жеңiл жұмысқа ауыстырудан қызметкер бас тартқан;
      7) еңбек жағдайларындағы өзгерiске байланысты жұмысты жалғастырудан бас тартқан;
      8) егер қызметкер тәртiптiк жаза алған болса, ол еңбек мiндеттерiн дәлелдi себептерсiз қайталап орындамаған;
      9) қызметкер еңбек мiндеттерiн бiр рет өрескел бұзған жағдайда бұзылуы мүмкін.
      Қызметкердің еңбек мiндеттерін бiр рет өрескел бұзуына: бір жұмыс күнi iшiнде дәлелсiз себеппен қатарынан үш сағат және одан да көп уақыт бойы жұмыста болмауы; жұмысқа алкогольден, есiрткiден, уыттанудан масаң күйде келуі; жұмыс күнi iшiнде алкогольден, есірткіден, уыттанудан (соларға ұқсас заттардан) масаң жағдайды туғызатын заттарды пайдалануы; қызметкердің еңбектi қорғау немесе өрт қауiпсiздiгi не көлікте жүру қауiпсiздiгi ережелерін, жарақат алу мен аварияларды қоса алғанда, ауыр зардаптарға әкеп соққан немесе әкеп соғуы мүмкiн болатындай бұзуы; жұмыс орнында заңды күшiне енген сот үкiмiмен немесе қаулысымен анықталған мүлiктi ұрлауы (соның iшiнде ұсақ заттарды) жатады; ( Z970206 (7-бап 33)-34) тармақшаларды қараңыз)
      10) егер iс-әрекетi оған жұмыс берушi тарапынан сенiмiнiң жоғалуына негiз болса, ақшалай немесе тауарлық құндылықтармен тiкелей қызмет ететiн қызметкер кiнәлi iс-әрекет жасаған;
      11) тәрбиешілiк мiндеттi атқарушы қызметкер аталған жұмысты жалғастырумен сыйыспайтын жат қылық жасаған;
      12) қызметкерге еңбек мiндеттерiн атқаруымен байланысты белгiлi болған мемлекеттiк, қызметтік, коммерциялық мәлiметтердi немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияларды жария еткен;
      13) осы Заңның 21-бабына және осы баптың 5) тармақшасына сәйкес басқа жұмысқа уақытша ауыстырған жағдайда қызметкер жұмыстан бас тартқан;
      14) Бұрын осы жұмысты орындап келген қызметкер сот шешiмiмен жұмысына қайта алынған;
      15) қызметкерге мемлекеттік құпияларға рұқсат беру тоқтатылған жағдайда жұмыс берушінің бастамасы бойынша бұзылуы мүмкiн.
       Ескерту. 26-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2001.12.06. N 260 Заңымен , 2004.12.23. N 20 Заңымен.

27-бап. Жұмыс берушiнiң бастамасымен жеке еңбек
шартын бұзу мүмкiндiгiн шектеу

      1. 26-баптың 1), 2), 5) және 7) тармақшаларында көзделген негiздер бойынша жұмыс берушi жеке еңбек шарты бұзылған жағдайда қызметкерге жеке еңбек шартының алдағы уақытта бұзылатыны туралы оның бұзылуынан кемiнде бiр ай бұрын жазбаша түрде ескертуге мiндеттi.
      Жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша жеке еңбек шартын:
      1) осы Заңның 26-бабының 1), 5), 8), 9), 10), 11), 12), 14) тармақшаларында көзделген жағдайларды қоспағанда, жүкті әйелдермен, бiр жарым жасқа дейiнгi баласы бар әйелдермен (растайтын құжаты болған жағдайда);
      2) осы Заңның 26-бабының 1) тармақшасында көзделген жағдайларды қоспағанда, қызметкер еңбекке уақытша жарамсыз және жыл сайынғы еңбек демалысында болған кезде бұзуға жол берiлмейдi.
      Қызметкердің орындалатын жұмысқа денсаулық жағдайы бойынша сәйкес келмеуi салдарынан оның еңбек мiндеттерін тиiсiнше орындауға кедергi жасайтын еңбек қабiлеттiлiгi ұдайы төмендеген кезiнде, не егер еңбек мiндеттерiн орындау қызметкердiң өзіне терiс әсер ететін немесе айналасындағылар үшiн қауiптi болса, еңбек шарты бұзылуы мүмкін.
      Қызметкердің денсаулық жағдайы бойынша еңбек мiндеттерiн орындауды жалғастыруға мүмкiндігі болмауы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртiппен медициналық-әлеуметтік сараптаманың қорытындысымен расталуға тиіс. ( V021937 , 3-3-тарау қараңыз)
      2. Осы Заңның 26-бабының 1) және 2) тармақшаларында және 30-бабының 1) тармақшасында көзделген негiздер бойынша жеке еңбек шарты бұзылған жағдайда жұмыс берушi қызметкерге орташа айлық жалақысы мөлшерiнде өтемақы төлейдi. (P001942 ( 2-тарау 16-тармақты қараңыз)
      3. Жеке еңбек, ұжымдық шарттарда өтемақылық төлемдердiң басқа да жағдайлары мен мөлшерi белгiленуi мүмкiн.
      4. Осы Заңның 26-бабының 3) тармақшасына сәйкес қызметкердi жұмыстан шығаруға негiз болатын аттестаттау жүргiзген кезде аттестаттау комиссиясының құрамына мiндеттi түрде сол ұйым қызметкерлерiнiң өкiлдерiнен комиссия мүшесi енгiзiледi.
      5. Кәсіподақ мүшесi болып табылатын қызметкермен еңбек шартын осы Заңның 26-бабының 2), 3), 8) тармақшаларында көзделген негiздер бойынша бұзу, сол ұйымның кәсіптiк одақ органының дәлелдi пікірi ескерiле отырып жүргiзiледi. ( Z931400 қараңыз)
       Ескерту. 27-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

28-бап. Жеке еңбек шартының қызметкердің
бастамасы бойынша бұзылуы

      1. Қызметкер жеке еңбек шартын бұзатындығы туралы кемiнде бiр ай бұрын жұмыс берушiге жазбаша түрде ескерте отырып, оны бұзуға құқылы.
      Ескерту мерзiмi бiткен соң қызметкер жұмысын тоқтатуға құқылы. Жұмыс берушi жұмыстың соңғы күнi қызметкердің талап етуi бойынша еңбек кiтапшасын және оның басқа да құжаттарын беруге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасы мен ұжымдық шартқа сәйкес оған тиесiлi барлық сомалар төлемiн жүргізуге мiндетті. (P001942 ( 3-тарау 18-тармақты қараңыз)
      2. Тараптардың келiсiмi бойынша жеке еңбек шарты ескерту мерзiмi бiткенге дейiн бұзылуы мүмкiн.
       Ескерту. 28-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

29-бап. Жұмысқа қайта алу

      Жеке еңбек шарты заңсыз негiзде бұзылған не басқа жұмысқа заңсыз ауыстырылған жағдайда еңбек дауын қарайтын орган қызметкердi бұрынғы жұмысына қайта алғызуға тиiс. ( V001071 (11, 23-тармақтарды қараңыз)
      Жеке еңбек шартының заңсыз бұзылуына байланысты бұрынғы жұмысына қайта алынған қызметкерге амалсыздан жұмыссыз жүрген барлық уақыты бiрақ алты айдан аспайтын уақыт үшiн орташа табысы төленедi. ( P001942 қараңыз)
       Ескерту. 29-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

30-бап. Жеке еңбек шартын тараптардың еркiне байланысты
емес мән-жайлар бойынша тоқтату

      Жеке еңбек шарты тараптардың еркiне байланысты емес мынадай мән-жайлар бойынша:
      1) қызметкердi әскери қызметке шақырған кезде құжатын көрсеткенде үш күн мерзiмде;
      2) қызметкер жазаға тартылған сот үкiмi заңды күшiне енген жағдайда бұрынғы жұмысты жалғастыру мүмкiндiгi болмағанда;
      3) қызметкер қайтыс болған жағдайда, сондай-ақ сот қызметкердi қайтыс болған немесе хабар-ошарсыз кеттi деп таныған жағдайда;
      4) сот қызметкердi әрекетке қабiлетсiз немесе әрекет қабiлетi шектеулi , соның салдарынан қызметкердiң бұрынғы жұмысын жалғастыруға мүмкiндiгi жоқ деп таныған жағдайда тоқтатылуға тиiс.
      Соттың үкiмi, шешiмi заңды күшiне енген күн немесе қайтыс болған күн осы баптың 2)-4) тармақшаларында көзделген негiздер бойынша еңбек шартының бұзылған күнi болып табылады.

31-бап. Жұмыстан шеттету

      1. Нормативтiк құқықтық актiлерде көзделген жағдайларда уәкiлеттi мемлекеттiк органдардың талап етуi бойынша жұмыс берушi қызметкердi өз құзыретi шегiнде сол органдар жасаған қаулылар мен шешiмдер негiзiнде жұмыстан шеттетуге мiндеттi.
      2. Жұмыс берушi заң актiлерiнде көзделген жағдайларды қоспағанда:
      1) жұмысқа алкогольден, есiрткiден, уыттанудан масаң күйде келген немесе жұмыс күнi iшiнде осындай масаң жағдайды туғызатын затты пайдаланған;
      2) еңбек қорғау ережелерi бойынша емтихандар тапсырмаған; ( V043394 қараңыз)
      3) жеке басын қорғаудың жұмыс берушi берген керектi құралдарын пайдаланбаған;
      4) егер ол заңдарға сәйкес мiндеттi болса, медициналық тексеруден өтпеген; ( V011630 ; V032556 ; V042780 қараңыз)
      5) авариялық жағдайға ұшыратуға, еңбектi қорғау, өрт қауiпсiздiгiнiң не көлiктегi қозғалыс қауiпсiздiгiнің ережелерiн бұзуға әкеп соқтыруы мүмкiн ic-әрекеттер жасаған қызметкерді жұмыстан шеттетуге мiндеттi.
      3. Жұмыстан шеттету кезеңiне жалақы сақталмайды.
      4. Қызметкердi жұмыстан шеттету оған негiз болған себептер анықталғанға және (немесе) жойылғанға дейiнгi мерзiмге жүзеге асырылуы мүмкін.
       Ескерту. 31-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

3-тарау. Ұжымдық шарт

32-бап. Ұжымдық шарт жасасу туралы шешiм қабылдау
құқығы

      1. Бiр немесе бiрнеше жұмыс берушi (олардың өкiлдерi) және бір немесе бiрнеше қызметкерлердiң өкiлдерi ұжымдық шарттар жасасу мақсатымен келiссөздер жүргiзедi.
      Ұжымдық шарт жасасу жөнiндегi келiссөздердi бастау туралы ұсыныспен екiншi тараптан хабарлама алған тарап он күн мерзiм iшiнде оны қарауға және келiссөздерге кiрiсуге мiндeттi.
      2. Жұмыс берушi ұжымдық шарттар жасасатын тараптардың барлық өкiлдерiмен келiссөздер жүргiзедi. ( K010155 қараңыз)
      3. Ұйымда бiрнеше кәсiптiк одақтар болған кезде олар келіссөздер жүргiзу, ұжымдық шарттың жобасын дайындау және оған қол қою үшiн бiрыңғай өкілдi орган құра алады. Бұл ретте олардың әрқайсысына бірыңғай орган құрамында келіссөздер жүргізу жөнінде өздері аттарынан өкілдік етілетін кәсіптік одаққа мүше қызметкерлер санына тепе-тең өкілдік принципі негізде өкілдік етуге құқық беріледі.
      Кәсiптiк одақтың мүшесi болып табылмайтын қызметкерлер жұмыс берушімен өзара қарым-қатынаста өз мүдделерін бiлдiру үшін кәсіподақ ұйымының органына да, сол сияқты өзге де өкiлдерге уәкiлеттік беруге құқылы.
      4. Келiссөздер жүргiзiлетiн уақытқа келiссөздер жөнiнде екiжақты комиссия құрылады, оған екi жақтан да тең мөлшерде өкiлдер енедi.
       Ескерту. 32-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

33-бап. Ұжымдық шарттың мазмұны және құрылымы

      1. Ұжымдық шарттың мазмұнын келiссөздер жөнiндегi екiжақты комиссияда тараптар белгiлейдi.
      Ұжымдық шартта бiлiм беру ұйымдарын бiтiрушiлер қойылатын бiлiктілiк талаптарына сәйкес келген жағдайда оларды жұмысқа қабылдау туралы талап болуы мүмкiн.
      2. Ұжымдық шарт:
      оның қолданылу мерзiмi туралы;
      орындалуын бақылау тәртiбi туралы;
      шарт талаптарының орындалмағаны үшiн жауапкершiлiк туралы;
      өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу тәртiбi туралы ережелердi қамтиды.
      3. Ұжымдық шарттардың ережелерi қызметкерлердiң құқығын шектемеуi, еңбек жағдайларын нашарлатпауы және заңдарда белгiленген кепiлдiктердi бұзбауы керек.
       Ескерту. 33-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

34-бап. Ұжымдық шартты әзiрлеудiң, жасасудың және
мониторингінiң тәртiбi

      1. Ұжымдық шарттың жобасын дайындау мен оны комиссияның қарауына енгiзуге тараптардың кез келгенi бастамашы болуы мүмкiн.
      Жобаны ұйымның қызметкерлерi мiндеттi түрде талқылауға тиiс. Жобаны талқылау нысанын қызметкерлердiң өздерi анықтайды.
      Жобаны комиссия келiп түскен ескертпелер мен ұсыныстарды ескере отырып пысықтайды.
      1-1. Ұжымдық келіссөздер тараптары ұжымдық келiссөздер жүргізу үшін қажеттi өздерiнде бар ақпаратты бiр-бiрiне ұсынуға тиіс.
      1-2. Келiссөздерге қатысушылар алынған мәлiметтердi, егер бұл мәлiметтер мемлекеттік, қызметтік, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпия болып табылса, жария етуге құқылы емес.
      1-3. Егер тараптар ұжымдық келiссөздер барысында қаралып отырған кейбір мәселелер бойынша келiсiмге келе алмаса, реттелмеген мәселелер келiспеушiлiктер хаттамасына енгiзіледi және олар бұдан кейiнгi келiссөздердiң нысанасы болуы мүмкін.
      1-4. Тараптар қол қойған ұжымдық шартты мониторинг жүргізу үшін жұмыс берушi бір ай мерзімде еңбек жөнiндегі уәкiлетті мемлекеттік органның аумақтық бөлiмшесіне беруге мiндетті.
      2. Тараптардың келiсiмiне қол жеткiзiлген жағдайда ұжымдық шарт кемiнде екi дана етiп жасалады және оларға тараптардың өкiлдерi күнтiзбелiк он күн ішінде қол қояды. ( Z922800 қараңыз)
       Ескерту. 34-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

35-бап. Ұжымдық шарттың қолданылу мерзiмдерi мен аясы

      1. Ұжымдық шарт тараптар белгiлейтiн мерзiмге жасалады.
      2. Егер ұжымдық шарттың ережелерiнде өзгеше көзделмесе, ол қол қойылған кезден бастап күшiне енедi және тараптардың орындауы үшiн мiндеттi болады. ( Z922800 қараңыз)
      2-1. Ұжымдық шарттың күші ұжымдық шартқа өз атынан қол қойған қызметкерлерге қолданылады.
      3. Ұжымдық шарт ұйымды басқару органының құрылымы, құрамы өзгерген жағдайда күшiнде қалады және қолданыла бередi.
      4. Ұжымдық шарт ұйымды қайта ұйымдастыру (бiрiктiру, қосу, бөлу, бөлiп шығару, қайта құру) кезеңiнде өз күшiн сақтап қалады. Кейiннен ұжымдық шарт тараптардың бiрiнiң бастамасы бойынша қайта қаралуы мүмкiн. ( Z922800 қараңыз)
      5. Ұйымның меншiк иесі және мүлкi ауысқан жағдайда ұжымдық шарттың қолданылуы үш ай бойы сақталады. Осы кезеңде тараптар жаңа ұжымдық шарт жасасу немесе қолданылып жүрген шарттың сақталуы, өзгертiлуi және толықтырылуы туралы келiссөздер бастауға құқылы.
      6. Ұйым таратылған және ол банкрот деп жарияланған жағдайда тарату немесе банкроттық туралы тиiстi шешiм қабылданған кезден бастап ұжымдық шарттың қолданылуы тоқтатылады.
      7. Ұжымдық шарттың қолданылу мерзiмi iшiнде оған өзгерiстер мен толықтырулар тараптардың өзара келiсуi бойынша ұжымдық шартта белгiленген тәртiппен ғана жүргiзiледi.
      8. Тараптардың өкiлдерi қызметкерлердi ұжымдық шартпен таныстырып, оларға орындалу барысы туралы хабарлап отыруға мiндеттi.
       Ескерту. 35-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

35-1-бап. Ұжымдық шарт жасасу жөнiндегi келiссөздерге
қатысушыларға берiлетін кепiлдiктер

      1. Ұжымдық шарт жасасу жөнiндегі келiссөздерге қатысушылар келiссөздер жүргізiлген уақытқа орташа айлық жалақысы сақтала отырып еңбек мiндеттерін орындаудан босатылады. Осы мерзiм олардың еңбек стажына енгізiледi.
      2. Жұмыс берушi ұжымдық шарт жасасу жөнiндегi келiссөздердi жүргізу үшін қажеттi жағдайларды қамтамасыз етедi. ( K010155 (90-93-баптарды қараңыз)
      Ескерту. 35-1-баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

4-тарау. Қызметкерлердің жекелеген санаттарының
еңбек қатынастарын реттеу

36-бап. Маусымдық қызметкерлер

      1. Табиғи және климат жағдайларына байланысты бүкiл күнтiзбелiк жылда емес, алты айдан аспайтын белгiлi бiр кезең (маусым) iшiнде жұмыс атқаратын қызметкерлер маусымдық қызметкерлер болып танылады.
      2. Маусымдық қызметкерлерге осы Заңның күшi олардың жеке еңбек шарттарымен реттелмейтiн және маусымдық жұмыс сипатына қайшы келмейтiн бөлiгiнде қолданылады.
       ( P971679 ; P990731 ( 4-тарау , 26-тармақтың 2-абзацын қараңыз)

37-бап. Маусымдық қызметкерлермен жеке еңбек
шартын жасасу

Маусымдық қызметкерлердi жұмысқа қабылдау кезiнде қызметкердiң оған тапсырылатын жұмысқа сәйкестiгiн тексеру мақсатымен сынақ белгiленбейдi.

38-бап. Маусымдық жұмысқа жасалған жеке еңбек шартын
бұзудың негiздерi

      1. Маусымдық жұмыстармен айналысатын тараптың екiншi тарапты бұл туралы бiр апта бұрын ескертiп, жеке еңбек шартын өз қалауы бойынша мерзiмiнен бұрын бұзуға құқығы бар.
      2. Маусымдық қызметкерлермен жеке еңбек шарты жұмыс берушiнiң бастамасымен (осы Заңда көзделген басқа негiздердi қоспағанда), сондай-ақ:
      1) жұмыс берушiдегi жұмысты өндiрiстiк сипаттағы себептер бойынша екi аптадан астам мерзiмге тоқтатқан;
      2) дәлелдi себепсiз бiр жұмыс күнi iшiнде жұмыс орнында болмаған және еңбекке уақытша жарамсыздығы себептi бiр ай бойы жұмыста үздiксiз болмаған жағдайларда да бұзылуы мүмкiн.

39-бап. Yй қызметкерлерi

      1. Жұмыс берушi - жеке тұлғаларда үй шаруашылығында жұмыс iстеуге (қызмет көрсетуге) жеке еңбек шартын жасасқан қызметкерлер үй қызметкерлерi деп танылады.
      2. Жұмыс берушi - жеке тұлғалар мен осы жұмыс берушiлерде үй шаруашылығында жұмыс iстейтiн қызметкерлер арасында жұмысты (көрсетiлетiн қызметтердi) орындауға байланысты туындайтын өзара қатынастар жеке еңбек шартымен ресiмделедi.
      3. Үйде iстейтiн қызметкерлермен жасалған жеке еңбек шарты тараптардың бiрiнiң бастамасымен кез келген уақытта бұзылуы мүмкiн.
      4. Үй қызметкерлерiне осы Заңның күшi олардың жеке еңбек шарттарымен реттелмейтiн және үй қызметкерлерi еңбегiнiң сипатына қайшы келмейтiн бөлігiнде қолданылады.
       (K941000 ( 384-бап ; 385-бап 3-тармақ); K990409 ( 33-тарау ; 683-бап ); P990731 ( 4-тарау , 26-тармақтың 2-абзацын қараңыз)

40-бап. Үйде жұмыс iстейтiн қызметкерлер

      1. Жұмыс берушiмен өзiнiң материалдарымен және өзiндегi немесе жұмыс берушi бөлетiн не жұмыс берушiнiң қаражаты есебiнен сатып алынатын жабдықтарды, құрал-саймандар мен тетiктерiн пайдалана отырып, жұмысты үйiнде өз еңбегiмен орындау туралы жеке еңбек шартын жасасқан адамдар үйде жұмыс iстейтiн қызметкерлер деп саналады.
      2. Үйде жұмыс iстейтiн қызметкерлерге осы Заңның күшi олардың жеке еңбек шарттарымен реттелмейтiн және үйде iстейтiн қызметкерлер еңбегiнiң сипатына қайшы келмейтiн бөлiгiнде қолданылады.
       (K990409 ( 32-тарау , параграф 1 - параграф 2 ); P990731 ( 4-тарау , 26-тармақтың 2-абзацы)

41-бап. Вахталық әдiспен жұмыс iстейтiн адамдардың
еңбегі

      Вахталық әдiс қызметкерлердiң тұрақты тұрғылықты жерiне күн сайын оралуын қамтамасыз ету мүмкiн болмайтын, олардың тұрақты тұратын жерiнен тыс жерде еңбек процесiн жүзеге асыруының айрықша нысаны болып табылады.
      Жұмыс берушi вахталық әдiспен жұмыс iстеуге тартылатын қызметкерлердi жұмыс жүргiзу объектiсiнде болған кезеңiнде олардың тiршiлiгiн қамтамасыз етуге арналған тұрғын үймен, жұмыс орнына апару мен қайтаруды қамтамасыз етедi, сондай-ақ жұмыстарды орындау мен ауысым арасында демалу үшiн жағдайлар жасайды.
       ( P011726 ; P001942 ( 2-тарау , 17-тармақты қараңыз)

42-бап. Вахтаның ұзақтығы

Объектiдегi жұмысты орындау мен вахталық поселкедегi ауысым арасындағы демалыс кезеңi күнтiзбелiк он бес күннен аспауы керек.
Жұмыс берушi жекелеген объектілерде вахтаның ұзақтығын ерекше жағдайларда ұйым қызметкерлерiнiң өкiлдерiмен келiсiм бойынша отыз күнтiзбелiк күнге дейiн белгiлей алады.

43-бап. Вахталық әдiспен жұмыс кезiндегi жұмыс уақытының
есебi

Жұмыстың вахталық әдiсi кезiнде ай, тоқсан немесе өзге де неғұрлым ұзақ, бiрақ бiр жылдан аспайтын кезең iшiндегi жұмыс уақытының жиынтық есебi белгiленедi.
Есептiк кезең бүкiл жұмыс уақытын, ұйымның орналасқан жерiнен немесе жиналатын жерден жұмыс iстейтiн жерге дейiнгi жолдағы және керi қайту жолындағы уақытты, сондай-ақ белгiлi бiр күнтiзбелiк уақыт бөлiгiне тиесiлi демалыс уақытын қамтиды. Бұл орайда есептiк кезеңi iшiндегi жұмыс уақытының жалпы ұзақтығы осы Заңда белгiленген нормадан аспауға тиiс.

44-бап. Қызметкерлердiң өзге де санаттары

Қызметкерлердiң өзге санаттарының еңбек қатынастарын реттеу осы Заңға және қызметкерлердiң жекелеген санаттарының еңбек қатынастарын айқындайтын өзге де заң актiлерiне сәйкес жүзеге асырылады. ( P940577 қараңыз)

5-тарау. Жұмыс уақыты

45-бап. Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы

      1. Қызметкер жеке еңбек шартының талаптарына сәйкес еңбек мiндеттерiн орындауға мiндеттi уақыт жұмыс уақыты болып есептеледi.
      2. Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы аптасына 40 сағаттан аспауға тиiс.
      3. Жеке еңбек шарттарында тараптардың келiсiмi бойынша жұмыс уақытының ұзақтығы азырақ көзделуi мүмкiн.

46-бап. Қызметкерлердің жекелеген санаттары үшiн
жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы

      1. Қызметкерлердiң жекелеген санаттары үшiн жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы:
      1) он төрт жастан он алты жасқа дейiнгi қызметкерлер үшiн - аптасына 24 сағаттан; он алтыдан он сегiз жасқа дейiн - аптасына 36 сағаттан аспайтын;
      2) ауыр дене жұмыстарында және еңбек жағдайлары зиянды (өтe зиянды) жұмыстарда iстейтiн қызметкерлер үшiн - аптасына 36 сағаттан аспайтын болып белгiленедi.
      2. Жұмыс iстеу жұмыс уақытының ұзақтығын қысқартуға құқық беретiн өндiрiстердiң, цехтардың, кәсiптер мен қызметтердiң тiзiмiн , сондай-ақ еңбек жағдайлары зиянды (өте зиянды) және (немесе) ауыр (өте ауыр), қауiптi (өте қауiптi) жұмыстардың тiзбесiн еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлейдi.
       Ескерту. 46-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

47-бап. Бес күндiк немесе алты күндiк жұмыс аптасы
және күнделiктi жұмыстың ұзақтығы

      Қызметкерлер үшiн екi демалыс күнi бар бес күндiк жұмыс аптасы белгiленедi. Бес күндiк жұмыс аптасы кезiнде күнделiктi жұмыстың (ауысымның) ұзақтығы жұмыс берушiнiң актiсiмен немесе қызметкерлердiң өкiлдерiмен келісе отырып, және жұмыс аптасының белгiленген ұзақтығын сақтай отырып, жұмыс берушi бекiтетiн ауысым кестесiмен белгiленедi.
      Өндiрiсiнiң сипаты мен жұмыс жағдайлары бойынша бес күндiк жұмыс аптасын енгiзу орынсыз ұйымдарда бiр күндiк демалысы бар алты күндiк жұмыс аптасы белгiленедi. Алты күндiк жұмыс аптасы кезiнде күнделiктi жұмыстың ұзақтығы апталық норма 40 сағат болғанда - 7 сағаттан аспауға, апталық норма 36 сағат болғанда - 6 сағаттан және апталық норма 24 сағат болғанда - 4 сағаттан аспауға тиiс.
      Бес күндiк немесе алты күндiк жұмыс аптасын еңбек немесе ұжымдық шарттардың талаптарымен жұмыс берушi белгiлейдi.
       Ескерту. 47-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

48-бап. Түнгі уақыттағы жұмыс

      1. 22 сағаттан бастап таңғы сағат 6-ға дейiнгi уақыт түнгi уақыт болып есептеледi.
      2. Жүктi әйелдердi және бiр жасқа дейiнгi баланы емiзетiн аналарды түнгi уақытта жұмыс iстеуге тартуға олардың жазбаша келiсiмiмен ғана жол берiледi.
      3. Түнгi уақытта жұмыс iстеуге он сегiз жасқа толмаған адамдар мен түнгi уақытта жұмыс iстеуге тыйым салатын медициналық қорытындысы болған жағдайда өзге де адамдар жiберiлмейдi. P020041 V970558 V001211
         Ескерту. 48-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 , 2006.07.07. N 171 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.

49-бап. Мерзiмнен тыс жұмыстарды шектеу

      1. Осы Заңның 45-бабында белгiленген жұмыс уақытының ұзақтығынан тыс жұмыстар мерзiмнен тыс жұмыстар деп есептеледi.
      2. Мерзiмнен тыс жұмыстарға тартуға, осы Заңның 51-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, қызметкердiң келiсiмiмен ғана жол берiледi.
      3. Мерзiмнен тыс жұмыстарға он сегіз жасқа толмаған қызметкерлер мен жүкті әйелдер жiберiлмейдi. Мүгедектер, жеті жасқа толмаған баласы (он алты жасқа толмаған мүгедек баласы) бар әйелдер мерзiмнен тыс жұмыстарға олардың жазбаша келiсiмiмен тартылады.
       Ескерту. 49-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

50-бап. Мерзiмнен тыс жұмыстардың шектi мөлшерi

      Әрбiр қызметкер үшiн мерзiмнен тыс жұмыстар бiр күнтiзбелiк күн iшiнде екi сағаттан (ауыр дене жұмыстарында және еңбек жағдайлары зиянды және (немесе) қауiптi жұмыстарда - бiр сағаттан) аспауға тиiс. Бұл ретте мерзiмнен тыс жұмыстардың жалпы ұзақтығы аптасына төрт сағаттан, aл ауыр дене еңбегі мен еңбек жағдайлары зиянды және (немесе) қауiптi жұмыстарда аптасына екi сағаттан аспауға тиiс.
      Еңбек жағдайлары өте зиянды және өте қауiптi кезде мерзімнен тыс жұмыстарға тыйым салынады.
       Ескерту. 50-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

51-бап. Қызметкерлердiң келiсiмiнсiз мерзiмнен тыс
жұмыстарға жол берiлетiн ерекше жағдайлар

      Қызметкердiң келiсiмiнсiз мерзiмнен тыс жұмыстарға ерекше жағдайларда ғана:
      1) елдiң қорғанысы үшiн, сондай-ақ төтенше жағдайларды немесе дүлей апаттарды, өндiрiстiк аварияларды болғызбау немесе олардың зардаптарын дереу жою үшiн қажеттi жұмыстарды жүргiзу кезiнде; ( Z030387 ; Z050029 )
      2) сумен жабдықтау, газбен жабдықтау, жылыту, жарық беру, канализация, көлiк, байланыс жөнiндегi қоғамдық қажеттi жұмыстарды жүргiзу кезiнде - олардың дұрыс жұмыс iстеуiн бұзатын кездейсоқ немесе күтпеген жағдайларды жою үшiн;
      3) егер жұмыс үзiлiстi көтермейтiн болса, ауыстырушы қызметкер келмей қалған кезде осы Заңның 50-бабында көзделген сағаттар санынан аспайтын уақытқа жұмысты жалғастыру үшiн жол берiледi.

52-бап. Жұмыс уақытының есебi

      1. Жұмыс берушi қызметкердiң сол жұмыс берушiде нақты жұмыс iстеген жұмыс уақытының есебiн жүзеге асыруға тиiс.
      2. Өндiрiс (жұмыс) жағдайлары бойынша қызметкерлердiң белгiлi бiр санаты үшiн белгiленген апта сайынғы жұмыс уақытының сақталуы мүмкiн емес, үздiксiз жұмыс iстейтiн ұйымдарда, жекелеген өндiрiстерде, цехтарда, учаскелерде, бөлiмшелерде және кейбiр жұмыс түрлерiнде есептi кезең iшінде жұмыс уақытының ұзақтығы аптасына осы Заңда белгiленген қалыпты жұмыс сағаттары мерзiмiнен аспауға тиiстi жағдайда жұмыс уақытының жиынтық есебiн жүргiзуге жол берiледi.
      3. Жиынтық есеп жағдайында жұмыс уақытының күн сайынғы немесе апта сайынғы ұзақтығы жұмыс күнi немесе жұмыс аптасы сағаттарының нормасынан артық немесе кем болуы мүмкiн.
      4. Есептi кезең ішiндегі жұмыс уақыты сағаттарының жиынтығы осы кезеңдегі сағаттардың нормасына тең болмауы мүмкiн.
      5. Жұмыс уақытының жиынтық есебін жасаған кезде қызметкерлердiң осы санаты үшiн белгіленген орташа жұмыс күнi мен жұмыс аптасының ұзақтығы сақталуға тиісті шектегі кезең есепті кезең болып танылады.
      6. Жұмыс уақытының жиынтық есебiн қолдану тәртібі жұмыс берушiнiң актілерiмен айқындалады және ұжымдық шартпен белгіленедi.

6-тарау. Демалыс уақыты

53-бап. Демалуға және тамақтануға арналған үзiлiс

      1. Күнделiктi жұмыс (ауысым) ішінде қызметкерге демалу және тамақтану үшін жинақтап алғанда ұзақтығы бiр сағаттан кем болмайтын үзіліс берілуге тиiс. Бұл үзілiс жұмыс уақытына енгізілмейдi және қызметкер оны өз қалауы бойынша пайдаланады.
      2. Yзiлiс беру уақыты мен оның ұзақтығы жұмыс берушiнің актілерінде, жеке еңбек, ұжымдық шарттарда белгіленедi.
      3. Өндірiс жағдайлары бойынша үзiлiс беру мүмкін емес жұмыстарда жұмыс беруші қызметкерге жұмыс уақытында демалу мен тамақтану мүмкiндігiн қамтамасыз етуге міндеттi. Мұндай жұмыстардың тiзбесi, демалу және тамақтану тәртібi мен орны қызметкерлер өкілдерінің келісімі бойынша жұмыс берушiнiң актiлерiнде немесе ұжымдық шартта белгiленедi.
       Ескерту. 53-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

54-бап. Арнаулы үзілістер

      Жылдың суық мезгілiнде ашық далада, жылу берілмейтін жабық үй-жайларда жұмыс iстейтін, жүк тиеу-түсіру жұмыстарымен айналысатын қызметкерлерге жылыну және демалу үшін арнаулы үзілістер беріледi. Арнаулы үзілістер жұмыс уақытына қосылады.
      Бiр жарым жасқа толмаған баласы бар жұмыс iстейтін әйелдерге демалу мен тамақтану үшiн берiлетін үзілістен басқа, баланы тамақтандыру үшiн кемiнде жұмыстың әрбір үш сағаты сайын ұзақтығы отыз минуттан кем болмайтын қосымша үзіліс беріледі.
      Бiр жарым жасқа толмаған екi немесе одан да көп баласы болған жағдайда қосымша үзiлiстiң ұзақтығы кемiнде бір сағат болып белгiленедi. Баланы тамақтандыру үшiн берiлетiн үзiлiстер жұмыс уақытына қосылады және ақы төлеуге жатады.
       Ескерту. 54-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

55-бап. Күн сайынғы демалыстың ұзақтығы

Жұмыстың бiтуi мен оның келесі күнде (ауысымда) басталуы арасындағы қызметкердің күн сайынғы демалысының ұзақтығы 12 сағаттан кем болмауға тиіс.

56-бап. Демалыс күндерi

      1. Қызметкерлерге демалыс күндерi (апта сайынғы үзіліссіз демалыс уақыты, сондай-ақ осы Заңда көзделген өзге де уақыт) берiледi.
      2. Бес күндік жұмыс аптасы жағдайында қызметкерлерге аптасына - екі, ал алты күндiк жұмыс аптасында бiр демалыс күнi беріледi.
      3. Жалпы демалыс күнi жексенбi болып есептеледі. Бес күндік жұмыс аптасы кезiнде екiнші демалыс күні жұмыс берушiнiң актiсімен немесе жұмыс кестесімен белгiленедi. Егер ұжымдық және жеке еңбек шарттарында өзгеше көзделмесе екi демалыс күнi де қатарынан берiледі.
      3-1. Мұсылман күнтізбесі бойынша атап өтілетін Құрбан айттың бірінші күні, 7 қаңтар - православиелік Рождество демалыс күндері болып табылады.
      4. Мерекелiк күндер жұмыс күндеріне сәйкес келген жағдайда және жұмыс уақытын ұтымды пайдалану мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі демалыс күндерiн басқа жұмыс күндеріне ауыстыруға құқылы. ( Z010267 қараңыз)
      5. Осы Заңның 59-бабында көздеген жағдайларды қоспағанда, қызметкердi демалыс күндерінде жұмысқа тартуға оның келiсімімен ғана жол беріледi.
       Ескерту. 56-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 , 2005.12.30. N 109 Заңдарымен.

57-бап. Yзiлiссiз жұмыс iстейтiн ұйымдардағы
демалыс күндерi

Өндiрiстiк-техникалық жағдайлары бойынша немесе халыққа үнемi үзілiссiз тұрақты қызмет көрсету қажет болуы себептi демалыс күндерi жұмысты тоқтату мүмкiн болмайтын ұйымдарда, сондай-ақ үзілiссiз өндiрiс жүргізілетін ұйымдарда жұмыс берушiнің актісiмен бекiтiлген ауысым кестесiне сәйкес, қызметкерлердің әрбiр тобына демалыс күндерi аптаның әртүрлi күндерінде кезекпен беріліп отырады.

58-бап. Мереке күндеріндегі жұмыс

Өндiрiстiк-техникалық жағдайлары бойынша немесе халыққа үзiлiссіз тұрақты қызмет көрсету қажет болуы себептi демалыс күндері жұмысты тоқтату мүмкiн болмайтын ұйымдарды қоспағанда, Қазақстан Республикасында белгiлеген мереке күндерi жұмыс жүргізілмейді. ( Z010267 қараңыз)

59-бап. Демалыс күндерiнде жұмысқа тарту

      Демалыс күндерiнде жұмысқа тартуға мынадай жағдайларда:
      1) төтенше жағдайларды немесе дүлей апатты, өндiрiстiк аварияны болғызбау не олардың зардаптарын дереу жою үшiн;
      2) жазатайым оқиғаларды, мүлiктiң жойылуын немесе бүлiнуiн болғызбау және оны тергеу үшiн;
      3) тұтас алғанда ұйымның немесе оның жеке бөлiмшелерiнiң одан әрi қалыпты жұмыс iстеуi тез орындалуына байланысты болатын шұғыл, алдын ала күтпеген жұмыстарды орындау үшiн жол берiледi.

60-бап. Ақы төленетiн жыл сайынғы еңбек демалысы

      1. Жеке еңбек шарты бойынша жұмыс iстеушiлерге жұмыс орны (қызметi) мен орташа жалақысы сақтала отырып, ақы төленетiн жыл сайынғы еңбек демалысына кепiлдiк берiледi.
      2. Еңбек демалысына ақы төлеу ол басталғанға дейiн күнтiзбелiк үш күннен кешiктiрiлмей жүргiзiледi.
      3. Егер басқа нормативтiк құқықтық актiлерде, жеке еңбек, ұжымдық шарттарда және жұмыс берушiнiң актiлерiнде қызметкерлердiң жекелеген санаттары үшiн көп күн көзделмесе, қызметкерлерге ұзақтығы кемiнде күнтiзбелiк он сегiз күн болатын жыл сайынғы еңбек демалысы берiледi. ( V011615 қараңыз)
      4. Ақы төленетiн жыл сайынғы қосымша еңбек демалысы еңбек жөнiндегі уәкілеттi мемлекеттiк орган белгілейтiн өндiрiстердiң, жұмыстардың, кәсiптер мен лауазымдардың тiзбесiне сәйкес ауыр дене еңбегi мен еңбек жағдайлары зиянды (өте зиянды) және қауiпті (өте қауiптi) жұмыстарда iстейтiн қызметкерлерге беріледі. ( V001211 ; V001238 қараңыз)
      Ақы төленетiн жыл сайынғы қосымша демалыста жүрген қызметкердi осы демалыстан керi шақыртуға болмайды.
      5. Ақы төленетiн жыл сайынғы еңбек демалысын берудiң талаптары мен тәртiбi жеке еңбек, ұжымдық шарттармен белгiленедi.
      6. Қатарынан екi жыл бойы еңбек демалысын бермеуге тыйым салынады.
       Ескерту. 60-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

         61-бап. Жыл сайынғы еңбек демалысына құқық беретiн
              жұмыс стажын есептеу және жыл сайынғы еңбек
              демалысын беру тәртiбi

      1. Еңбек демалысы күндерiне дәл келетiн мереке күндерiн есептемегенде, жыл сайынғы еңбек демалыстарының ұзақтығы, қолданылып жүрген жұмыс режимдерi мен кестелерiне қарамастан, күнтiзбелiк күндермен есептеледi.
      2. Жыл сайынғы еңбек демалысына құқық беретiн еңбектегi жұмыс стажына:
      1) жұмыс жылы iшiнде нақты жұмыс iстеген уақыт;
      2) жұмыстан заңсыз босату кезiнде амалсыздан бос жүрген уақыт;
      3) емделуде болып, еңбекке уақытша жарамсыздық парағымен расталған уақыт;
      4) қызметкер шын мәнiнде жұмыс iстемеген, бiрақ белгiленген тәртiппен жұмыс орны (лауазымы) мен жалақысы толық немесе iшiнара сақталған уақыт қосылады.
       3. Алып тасталды - 2004.12.23. N 20 Заңымен.
       4. Алып тасталды - 2004.12.23. N 20 Заңымен.
      5. Қызметкердiң қалауы бойынша жыл сайынғы еңбек демалысы бөлiнiп берiлуi мүмкiн.
       Ескерту. 61-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

62-бап. Қызметкерлерге жыл сайынғы еңбек
демалыстарын берудiң кезектiлiгi

1. Қызметкерлерге жыл сайынғы еңбек демалыстарын берудiң кезектiлiгi жеке еңбек, ұжымдық шарттарда, демалыс кестесiнде, жұмыс берушiнiң актiлерiнде көзделген тәртiппен белгiленедi.
2. Өндiрiс қажеттерiне байланысты демалыс кестесi өзгерген жағдайда жұмыс берушi еңбек демалысының басталуынан кемiнде екi апта бұрын қызметкерге ол жөнiнде хабарлауға мiндеттi.

63-бап. Жыл сайынғы еңбек демалыстарын ауыстыру
немесе ұзарту жағдайлары

1. Жыл сайынғы еңбек демалысы қызметкер еңбек демалысы кезеңiнде еңбекке уақытша жарамсыз болған кезде, жүктi болуы мен босануы бойынша демалысы кезiнде толық немесе бiр бөлiгi ауыстырылуы немесе ұзартылуы мүмкiн, бiрақ бұл орайда еңбек демалысы кезiндегi күндерге еңбекке уақытша жарамсыздығы бойынша жәрдемақы төленбейдi.
2. Жыл сайынғы еңбек демалысы (оның бiр бөлiгi) тек қызметкердiң келiсiмiмен немесе оның өтiнiшi бойынша ғана ұзартылуы немесе келесi жұмыс жылына ауыстырылуы мүмкiн. Ауыстырылған еңбек демалысы тараптардың келісiмi бойынша келесi жылға еңбек демалысына қосылуы немесе қызметкердiң өтiнiшi бойынша басқа уақытта жеке берiлуi мүмкiн.

64-бап. Еңбек демалысынан шақырып алу

Жыл сайынғы еңбек демалысы жұмыс берушiнiң ұсынысы бойынша және қызметкердiң келiсiмiмен үзiлуi мүмкiн (еңбек демалысынан шақырып алу). Еңбек демалысының осыған байланысты пайдаланылмаған бөлiгi тараптар арасындағы уағдаластық бойынша ағымдағы жұмыс жылы ішінде берiледi немесе қызметкердiң қалауы бойынша келесi жұмыс жылындағы еңбек демалысына қосылады, не өтемақы төленедi.
( P001942 ; V001211 ( 2-тарау 22-тармақты қараңыз)

65-бап. Жалақы сақталмайтын демалыстар

Тараптардың келiсiмi бойынша қызметкерге оның өтiніші негiзiнде жалақысы сақталмайтын демалыс берiлуi мүмкiн.

       66-бап. Жүктiлiгi және босануы бойынша демалыстар.
              Бала асырап алған әйелдерге (еркектерге)
              берiлетiн демалыстар

Әйелдерге жүктiлiгi мен босануы бойынша босанғанға дейiн ұзақтығы жетпiс күнтiзбелiк күнге, босанғаннан кейiн елу алты (ауыр босанған немесе екi немесе одан да көп бала туған жағдайда жетпiс) күнтiзбелiк күнге демалыс берiледi. Есептеу жиынтықтап жүргiзiледi және демалыс әйелдiң ұйымда жұмыс iстеу ұзақтығына қарамастан, жұмыс берушiнiң қаражаты есебiнен жүктiлiгiне және босануы бойынша осы кезеңге төленген жәрдемақыны босанғанға дейiн нақты пайдаланған күндерiнiң санына қарамастан оған толық берiледi.
Жаңа туған нәрестелердi тiкелей перзентханадан асырап алған әйелдерге (еркектерге) бала асырап алған күннен бастап, сәбидiң дүниеге келген күнiнен елу алты күнге толғанға дейiнгi кезеңге (ата-анасының бiрiне) демалыс берiлiп, оның ұйымда жұмыс iстеу ұзақтығына қарамастан жұмыс берушiнiң қаражаты есебiнен оған осы кезеңге жәрдемақы төленедi.

       67-бап. Үш жасқа дейiнгi балалары бар аналарға,
              бала асырап алған әйелдерге (еркектерге)
              жалақысы сақталмай берiлетiн қосымша демалыс

      Жүктiлiгi мен босануы бойынша демалыстан басқа әйелге оның өтiнiшi бойынша баласы үш жасқа толғанға дейiн оған күтiм жасау жөнiнде жалақысы сақталмайтын қосымша демалыс берiледi. Қосымша демалыс уақыты iшiнде оның жұмыс орны (қызметi) сақталады.
      Жаңа туған нәрестелердi тiкелей перзентханадан асырап алған әйелдердiң (еркектердiң) өтiнiшi бойынша сәби үш жасқа толғанға дейiн оған күтiм жасау үшiн жалақысы сақталмайтын қосымша демалыс берiлiп, осы кезеңде оның жұмыс орны (қызметi) сақталады.
      Бұл демалыстың сәби үш жасқа толғанға дейiн кез келген уақытта толық немесе бөлiп пайдаланылуы мүмкiн.
       Ескерту. 67-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

68-бап. Пайдаланылмаған жыл сайынғы еңбек демалысы үшiн
жеке еңбек шартын бұзған кезде төленетiн өтемақы

      1. Жеке еңбек шартын бұзу кезiнде, оның қандай негiзде бұзылғанына қарамастан, өзiнiң жыл сайынғы еңбек демалысын алу құқығын пайдаланбаған немесе толық пайдаланбаған қызметкерге өтемақы төленедi. ( P001942 қараңыз)
      2. Егер жеке еңбек шартын бұзған күнге қарай қызметкер жұмыс жылының бiр бөлiгiнде жұмыс iстесе, өтемақы жұмыс iстеген уақытқа бара-бар төленедi.
      3. Жеке еңбек шартын бұзу кезiндегi пайдаланылмаған еңбек демалысы үшiн өтемақы жеке еңбек шарты тоқтатылған күнi төленедi.

69-бап. Оқу демалысы

Бiлiм беру ұйымында оқитын қызметкерлерге емтихандар тапсыру, диплом жобасын (жұмысын) дайындау және қорғау, бiтiрушiлер емтихандарын тапсыру кезеңiнде ақы төленетiн немесе ақы төленбейтiн қосымша демалыс беріледі.
Ескерту. 69-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

7-тарау. Жалақы және еңбекті нормалау

70-бап. Жалақы

      1. Жұмыс берушi осы Заңға, жеке еңбек, ұжымдық шарттарға сәйкес қызметкердiң еңбегiне ақы төлеуге мiндеттi.
      2. Қызметкерлердiң еңбегiне ақы мерзiмдiк, кесiмдi түрде немесе еңбекке ақы төлеудiң өзге де жүйелерi бойынша төленедi. Ақы төлеу еңбектiң жеке және/немесе ұжымдық нәтижелерi үшiн жүргізiлуі мүмкiн.
      3. Қызметкердiң жалақысы орындалатын жұмыстың саны мен сапасына, күрделiлiгiне қарай белгiленедi.
      Қызметкерлердiң өндiрiс тиiмдiлiгi мен жұмыс сапасын арттыруға материалдық мүдделiлiгiн күшейту үшiн жыл iшiндегi жұмысының қорытындысы бойынша сыйлық, сыйақы беру жүйесi және материалдық көтермелеудiң басқа да нысандары енгiзiлуi мүмкiн.
      4. Ұйымдарда еңбекке ақы төлеу жүйесi ұжымдық шарттармен немесе жұмыс берушінің актілерімен белгiленедi.
      5. Жұмыс беруші қызметкерлерге қойылатын біліктiлiк талаптары мен жұмыстардың белгiлi бiр түрлерiнiң күрделілігін жұмыстардың және жұмысшылар кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы, басшылар, мамандар мен басқа да қызметшiлер лауазымдарының бiлiктілік анықтамалығы негізінде белгілейдi. Аталған анықтамалықтарды әзірлеу мен оларды қолданудың тәртібін еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган айқындайды. Жұмыс берушi орындалатын жұмыстарды белгілi бiр күрделi жұмысқа жатқызуды және қызметкерлерге біліктілік разрядтарын беруді жұмыстардың және жұмысшылар кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығында және басшылар, мамандар мен басқа да қызметшілер лауазымдарының анықтамалығына, сондай-ақ қызметкерлердiң жекелеген санаттары үшін белгiленетін үлгілік бiлiктiлiк талаптарына сәйкес дербес жүргізедi. ( P020041 ; V001333 қараңыз)
       Ескерту. 70-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

71-бап. Жалақының мөлшерi

Жалақының мөлшерiн жұмыс берушi дербес белгiлейдi және ол Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген ең төмен жалақы мөлшерiнен кем болмауы керек. (K040548 ( 76-б. 3-т. 2) тарм. қараңыз)

       72-бап. Қызметтердi қоса атқару (қызмет көрсету
             аймақтарын кеңейту) және жұмыста уақытша
             болмаған қызметкердiң мiндеттерiн орындау
             кезiндегi жалақы

1. Белгiлi бiр ұйымда өзiнiң жеке еңбек шартымен келiсiлген негiзгi жұмысымен қатар өзiнiң негiзгi жұмысынан босатылмастан басқа қызмет немесе уақытша болмаған қызметкердiң мiндетi бойынша қосымша жұмысты орындайтын қызметкерлерге қосымша ақы төленедi.
2. Қызметтердi қоса атқарғаны (қызмет көрсету аймақтарын кеңейткенi) немесе жұмыста уақытша болмаған қызметкердiң мiндеттерiн орындағаны үшiн қосымша ақылардың мөлшерiн қызметкермен келісiм бойынша жұмыс берушi белгiлейдi.

       73-бап. Мерзiмнен тыс жұмыстарға, мереке және
             демалыс күндерiндегi жұмыстарға ақы төлеу.
             Түнгi уақыттағы еңбекке ақы төлеу

      1. Мерзiмнен тыс жұмысқа ақы бiр жарым есе мөлшерiнен кем төленбейдi.
      2. Мереке және демалыс күндерiндегi жұмысқа ақы екi еседен төмен болмайтын мөлшерде төленедi.
      3. Мереке және демалыс күндерiндегi жұмыстарға төленетiн өтемақы қызметкердiң тiлегi бойынша қосымша демалыс күнiмен ауыстырылуы мүмкiн.
      4. Түнгi уақыттағы жұмыстың әрбiр сағатына ақы бiр жарым есе мөлшерiнен кем төленбейдi.

74-бап. Бос тұрып қалған уақытқа ақы төлеу

      1. Жұмыстың бос тұрып қалған уақытына ақы төлеудiң тәртiбi мен талаптары жеке еңбек немесе ұжымдық шарттармен белгiленедi.
      2. Қызметкердiң кiнәсiнен бос тұрып қалған уақытқа ақы төленбеуге тиiс.
      3. Жұмыс берушінiң кінәсінен болған iркiлiс уақытына ақы төлеудiң тәртiбi мен талаптары жеке еңбек шартымен немесе ұжымдық шартпен айқындалады және ол орташа айлық жалақының елу процентінен кем болмайтын мөлшерде белгiленедi.
       Ескерту. 74-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

75-бап. Еңбек нормалары

      1. Еңбек нормалары (жұмыс iстеу, уақыт, қызмет көрсету нормалары) еңбек шығынының өлшемi болып табылады және қызметкер үшiн техниканың, технологияның, еңбек өндiрiсiн ұйымдастырудың қол жеткен деңгейiне сәйкес белгiленедi.
      2. Еңбек нормаларын енгiзудi, ауыстыруды және қайта қарауды жұмыс берушi жүргiзедi.
      Еңбектiң жаңа нормаларының енгiзiлетiнi туралы қызметкерлерге кемiнде бiр ай бұрын хабарланады.
      Еңбектiң үлгілiк (бiрыңғай) нормаларын ауыстыруды және қайта қарауды еңбек жөнiндегi уәкілетті мемлекеттік органның келiсiмiмен оларды бекiткен органдар жүзеге асырады.
      3. Қызметкерлердің жұмыс iстеу нормаларын орындауы үшiн жұмыс берушi қалыпты еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге мiндеттi.
      4. Он сегiз жасқа толмаған қызметкерлер үшiн жұмыс iстеу нормалары жеке еңбек шартына сәйкес он сегiз жасқа толмаған адамдарға арналған жұмыс уақытының ұзақтығына бара-бар қысқартылған ересек қызметкерлерге арналған жұмыс iстеу нормаларын негiзге ала отырып белгiленедi. ( V990760 қараңыз)
       Ескерту. 75-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

76-бап. Жалақы төлеу мерзiмдерi

      1. Жалақы ақша нысанында және келесi айдың бiрiншi он күндігінен кешіктiрiлмей төленеді. Жалақы төлеу күнi жеке еңбек, ұжымдық шарттарда көзделедi.
      2. Жалақы төлейтiн күн демалыс немесе мереке күндерiне тура келген жағдайда, оны төлеу олардың қарсаңында жүргiзiледi.
      3. Жұмыс берушiнiң кiнәсiнен жалақы, ал қызметкермен жеке еңбек шарты бұзылған кезде - оған тиесiлi басқа да төлемдер белгiленген мерзiмдермен салыстырғанда кешiктiрiлген кезде жұмыс берушi қызметкерге берешек пен өсiмақы төлейдi. Өсiмақының мөлшерi жалақы төлеу жөнiндегi мiндеттемелердi орындау күнiне Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнің қайта қаржыландыру ставкасы бойынша белгiленедi және төлем жүргiзiлуге тиiс болған күннен кейiнгi күннен бастап әрбiр кешiктiрiлген күнтiзбелiк күн үшiн есептелiп төленген күнмен аяқталады.
      4. Жеке еңбек шарты бұзылған жағдайда қызметкерге тиесiлi барлық сомаларды төлеу соңғы жұмыс күнiнен кешiктiрiлмей жүргiзiледi.
       Ескерту. 76-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

77-бап. Жалақы төленетiн орын

      1. Қызметкерлерге жалақы төлеу, егер жеке еңбек, ұжымдық шарттарда өзгеше көзделмесе, әдетте, олардың жұмысын орындайтын жерiнде жүргiзiлуге тиiс. ( P991464 ; V001333 қараңыз)
      2. Тұрақты жұмыс орнынан тыс жерде (iссапарда, тапсырысшының ұйымдарында және басқаларында) жұмыс берушiнiң тапсырмасын орындаушы қызметкердiң жалақысын жеткiзудi жұмыс берушi өз есебiнен қамтамасыз етуге тиiс.
       Ескерту. 77-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

78-бап. Қызметкердiң орташа жалақысын есептеу тәртiбi

3ейнетақы төлемдерiн, еңбекке уақытша жарамсыздық, жүктiлiк пен босану жөнiндегi жәрдемақыларды және басқа да төлемдердi есептеу үшiн ұйымдар қызметкерлерiнiң орташа жалақысын есептеу тәртiбi Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленедi. ( P001942 қараңыз)

79-бап. Жалақыдан ұстап қалу

      Қызметкердiң жалақысынан ұстап қалу сот шешiмi бойынша, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген жағдайларда жүргiзiледi. ( Z980253 қараңыз)
      Қызметкердің жалақысын бiр немесе бiрнеше атқарушы құжаттар бойынша өндiрiп алған кезде оның жалақысының кемiнде елу проценті сақталуға тиiс.
       Ескерту. 79-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

8-тарау. Қызметкерлерге кепілдіктер беру мен
өтемақы төлеу

80-бап. Қызметкердiң мемлекеттiк және қоғамдық
мiндеттердi орындауы кезiндегi кепiлдiктер

Басшы Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес қызметкердiң жұмыс орнын және лауазымын сақтай отырып, оны мемлекеттік және қоғамдық мiндеттердi орындау уақытына жұмыстан босатады.
Ескерту. 80-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

       81-бап. Жұмыс беруші медициналық тексеруге жiберетiн
              қызметкерлерге және донорларға арналған
              кепiлдiктер

Мерзiмдi медициналық тексеруден өту кезiнде жұмыс берушiнiң есебiнен осындай тексеруден өтуге мiндеттi қызметкердiң, сондай-ақ донордың тексерiлетiн және қан құю үшiн қан тапсыратын күндерінде жұмыс орны (қызметi) мен орташа жалақысы сақталады. ( V042780 қараңыз)
Ескерту. 81-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

82-бап. Бiлiктiлiгiн арттыруға және қайта даярлауға
жiберiлетiн қызметкерге арналған кепiлдiктер

Жұмыс берушi қызметкердi өндiрiстен қол үзiп, бiлiктiлiгiн арттыруға және қайта даярлауға жiберген кезде оның жұмыс орны (қызметi) мен орташа жалақысы сақталады, сондай-ақ тараптардың келiсiмiне сәйкес басқа да шығындар өтеледi. ( P930327 қараңыз)
Ескерту. 82-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

83-бап. Қызметтiк iссапарлар кезiндегі өтемақылар

      Қызметтiк iссапарларға жiберiлетiн қызметкерлерге:
      1) iссапарда болған уақыты үшiн тәулiкақылар;
      2) тағайындалған жерге барып-қайту жолы бойынша шығындары;
      3) тұрғын үй-жай жалдау жөнiндегi шығындары төленедi. ( P001428 (9-т.); P011676 қараңыз)

84-бап. Қызметкердi ұйыммен бiрге басқа жердегi жұмысқа
ауыстыру кезiндегі өтемақылар

Қызметкердi ұйыммен бiрге басқа жердегi жұмысқа ауыстыру кезiндегi шығындарды өтеудiң тәртiбi мен мөлшерi тараптардың келiсiмiмен белгiленедi. ( P990731 қараңыз)

85-бап. Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша
әлеуметтiк жәрдемақылар тағайындау

Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтiк жәрдемақылар жалпы ауруларға байланысты (жарақат алуға, жүктiлiктi жасанды жолмен бұзуға, карантинге байланысты, туберкулез немесе кәсiптiк ауру себебiнен уақытша басқа жұмысқа ауыстырылған кезде) еңбекке уақытша жарамсыздық жағдайларында және заңдарда белгiленген басқа да жағдайларда тағайындалады. ( P990731 ; P001942 ( 2-тарау 17-т. қараңыз)

       86-бап. Жүктiлiк және босану бойынша әлеуметтiк
              жәрдемақылар мен бала асырап алған әйелдерге
             (еркектерге) әлеуметтiк жәрдемақылар тағайындау

Жүктiлiк және босану бойынша әлеуметтiк жәрдемақылар, сондай-ақ тiкелей перзентханадан бала асырап алған әйелдерге (еркектерге) әлеуметтiк жәрдемақылар жүктiлiк пен босану бойынша бүкiл демалысқа немесе бала асырап алған күннен бастап, сәбидiң туған күнiнен елу алты күн өткенге дейiнгi кезең үшiн демалысқа тағайындалады. ( P990731 қараңыз)

87-бап. Қызметкерлерге жұмыс берушiнiң қаражаты
есебiнен әлеуметтiк жәрдемақылар төлеу

      1. Қызметкерге жалпы ауруға, еңбекте мертiгуге және кәсiптiк ауруға байланысты, жүктiлiк және босану бойынша еңбекке уақытша жарамсыздық жөнiнде әлеуметтiк жәрдемақыларды, сондай-ақ бала асырап алған әйелдерге (еркектерге) әлеуметтiк жәрдемақыларды жұмыс берушi өз қаражаты есебiнен төлеуге мiндеттi. ( P990731 ; P001942 қараңыз)
      2. Әлеуметтiк жәрдемақыларды төлеу тәртiбi мен олардың мөлшерi Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленедi. ( P001942 қараңыз)
      Егер еңбекке уақытша жарамсыздық еңбекте мертiгуге немесе кәсiптiк ауруға байланысты болса, әлеуметтiк жәрдемақыны жұмыс берушi еңбекке жарамсыздық орын алған бiрiншi күннен бастап, жұмысқа шыққанға дейiн немесе мүгедектiгi анықталғанға дейiн орташа жалақысының жүз процентi мөлшерiнде төлейдi.
      3. Жұмыс берушi әлеуметтік жәрдемақыларды төлеу жөнiндегi өзiнің мiндеттерiн орындамағаны немесе тиiсiнше орындамағаны үшiн Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртіпте жауаптылықта болады.
       Ескерту. 87-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

88-бап. Жұмыс берушінiң қаражаты есебiнен оқыту
және бiлiктiлiгiн арттыру

      1. Жұмыс берушiнiң мүдделерiн көздеп кадрлар даярлау үшiн жұмыс берушiнiң өз қаражаты есебiнен қызметкердi оқытуға немесе оқуға жiберуге құқығы бар. ( P930327 қараңыз)
      2. Жұмыс берушiнiң қаражаты есебiнен оқыған, бiлiктілiгiн арттырған немесе қайта даярлаудан өткен қызметкер сол жұмыс берушiде тараптардың жеке еңбек шартында келiскен мерзiмiнде жұмыс iстеуге мiндеттi.
      3. Қызметкердiң бастамасы бойынша немесе қызметкердiң кiнәсi салдарынан жұмыс берушiнiң бастамасы бойынша жеке еңбек шарты бұзылған жағдайда жұмыс берушiге қызметкер өзiн оқытуға байланысты шығындарды жұмыс iстеу мерзiмiнiң жұмыс iстелмеген мерзiмiне бара-бар етiп, толығымен төлейдi.

9-тарау. Жеке еңбек шарты тараптарының
материалдық жауапкершілігі

89-бап. Тараптардың өздерi келтiрген зиянды өтеу
жөнiндегi мiндетi

1. Жеке еңбек шартындағы басқа тарапқа зиян келтiрген тарап оны осы Заңға және өзге де заң актiлерiне сәйкес сот шешiмi негiзiнде не ерiктi түрде өтейдi. ( K990409 қараңыз)
2. Жеке еңбек шартында осы шарт тараптарының материалдық жауапкершiлiгi нақтыланады.

       90-бап. Қызметкерге жарақаттанудан немесе өзге де
              денсаулығы зақымдалуынан келтiрiлген
              зиянды өтеу

1. Егер қызметкер өзiнiң еңбек (қызметтiк) мiндеттерiн атқаруына байланысты жұмыс берушiнiң кiнәсiнен жарақат алса немесе денсаулығына өзге де зақым келiп, соның салдарынан ол еңбек қабiлетiн толық немесе iшiнара жоғалтса, жұмыс берушi қызметкерге сақтандыру өтемi төленбейтiн кезде оған келтiрiлген зиянды Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiнде көзделген тәртiп пен жағдайларда өтеуге мiндеттi. (K990409 ( 47-тарау , параграф 2 ) қараңыз)
2. Еңбек мiндеттерiн атқару кезiнде қызметкердiң өмiрi мен денсаулығына және ұйымның мүлкiне келтiрiлген зиян үшiн жұмыс берушiнiң жауапкершiлiгi сақтандырылуға тиiс. ( Z050030 қараңыз)

91-бап. Қызметкерлердiң толық материалдық жауапты
жағдайлары

      Қызметкерлер:
      1) қызметкер мен жұмыс берушiнiң арасында қызметкерге берiлген мүлiк пен басқа да құндылықтардың сақталуын қамтамасыз етпегенi үшiн өзiне толық материалдық жауапкершiлiк алу туралы жазбаша шарт жасалған;
      2) заңдарға сәйкес қызметкерге еңбек мiндеттерiн орындау кезiнде жұмыс берушiге келтiрiлген зиян үшiн толық жауапкершiлiк жүктелген; (K990409 ( 47-тарау , 934-бап ) қараңыз)
      3) қызметкер мүлiк пен басқа да құндылықтарды бiр жолғы сенiмхатпен немесе басқа да бiр жолғы құжаттар бойынша есеп беруге алған; (K941000 ( 167-бап , 6-т. қараңыз)
      4) қызметкер зиянды алкогольдiк, нашақорлық немесе уытқұмарлық мас болу жағдайында келтiрген; ( K970167 қараңыз)
      5) зиян материалдардың, жартылай фабрикаттардың, бұйымдардың (өнiмдердiң), соның iшiнде оларды дайындау кезiнде, сондай-ақ жұмыс берушi қызметкерге пайдалануға берген құрал-саймандардың, өлшеу аспаптарының, арнаулы киiмдер мен басқа да заттардың жеткiлiксiздiгiнен, қасақана жойылуынан немесе қасақана бүлдiрiлуiнен келтiрiлген; (K990409 ( 47-тарау қараңыз)
      6) зиян коммерциялық құпияны жариялау салдарынан келтiрiлген; (K990409 ( 638-бап ; 55-тарау ); K010155 ; Z922500 қараңыз)
      7) зиян қызметкердің қылмыстық тәртiппен қудаланатын әрекеттердiң белгiсi бар iс-әрекеттерiнен келтiрiлген жағдайларда олардың кiнәсiнен жұмыс берушiге келтiрiлген зиянға толық мөлшерiнде материалдық жағынан жауапты болады. ( K970167 қараңыз)

92-бап. Толық материалдық жауапкершiлiк
туралы жазбаша шарттар

      1. Толық материалдық жауапкершiлiк туралы жазбаша шарттарды жұмыс берушi он сегiз жасқа толған, өндiрiс процесiнде өзiне берiлген құндылықтарды сақтауға, өңдеуге, сатуға (босатуға), тасымалдауға немесе қолдануға тiкелей байланысты қызметтi атқарушы немесе жұмысты орындаушы қызметкермен жасасуы мүмкiн.
      2. Мұндай қызметтер мен жұмыстардың тiзбесi, сондай-ақ толық материалдық жауапкершiлiк туралы үлгi шарт ұжымдық шарттарда немесе жұмыс берушiнiң актiлерiнде бекiтiледi.
       Ескерту. 92-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

10-тарау. Қызметкерлерді көтермелеу және
жазалау шаралары

93-бап. Еңбегi үшiн көтермелеу

Жұмыс берушi қызметкерге еңбектегi табыстары үшiн көтермелеудiң әр алуан түрлерiн қолдануға құқылы. Көтермелеудiң түрлерi мен тәртiбi жеке еңбек, ұжымдық шарттармен және жұмыс берушiнiң актiлерiмен белгiленедi.

94-бап. Тәртiптiк жазалар

      1. Еңбек тәртiбiн бұзғаны үшiн, яғни қызметкердiң кiнәсiнен оған жүктелген еңбек мiндеттерiнiң орындалмағаны немесе тиiсiнше орындалмағаны үшiн жұмыс берушi тәртiптiк жазалардың мынадай түрлерiн қолдануға:
      1) ескерту жасауға;
      2) сөгiс беруге;
      2-1) қатаң сөгiс беруге;
      3) осы Заңның 26-бабының 9)-12) тармақшаларына сәйкес жеке еңбек шартын бұзуға құқылы.
      2. Осы Заңда көзделмеген тәртiптiк жазалау шараларын қолдануға жол берiлмейдi.
       Ескерту. 94-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен .

95-бап. Тәртiптiк жазалар қолдану және оған шағым жасау
тәртiбi

      1. Тәртiптiк жазаны қолданудан бұрын қызметкерден жазбаша түсiнiктеме талап етiлуге тиiс.
      2. Тәртіптiк жаза терiс әрекет байқалған күннен бастап бiр айдан кешiктiрмей қолданылады және оны терiс әрекет жасалған күннен бастап алты айдан кешiктiрiп қолдануға болмайды.
      3. Әрбiр жолсыздық үшiн бiр ғана тәртiптiк жаза қолданылуы мүмкiн.
      4. Тәртiптiк жаза қолдану туралы бұйрық жазаға тартылған қызметкерге қол қойғызылып жарияланады.
      5. Тәртiптiк жаза қолданылған жағдайда жұмыс берушi жасалған терiс әрекеттiң ауырлығын, оның жасалу мән-жайларын, қызметкердiң соның алдындағы мiнез-құлқын, еңбекке көзқарасын, сондай-ақ тәртiптiк жазаның жасалған терiс әрекеттiң ауырлығына сәйкестiгiн ескеруге тиiс.
      6. Тәртіптiк жазаға еңбек дауларын қарау үшiн белгiленген тәртiппен шағым жасалуы мүмкiн.

       95-1-бап. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар
                және сыбайлас жемқорлыққа жағдай туғызатын
                құқық бұзушылықтар жасағаны үшiн тәртiптiк
                жаза қолдану мерзiмдерi <*>

      1. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық және сыбайлас жемқорлыққа жағдай туғызатын құқық бұзушылықтар жасағаны үшiн тәртiптiк жаза терiс қылық анықталған күннен бастап үш айдан кешiктiрiлмей қолданылады және жазаны терiс қылық жасалған күннен бiр жыл кешiктiрiп қолдануға болмайды.
      2. Қылмыстық iс қозғаудан бас тартқан немесе қылмыстық iстi қысқартқан жағдайда, бiрақ адамның әрекеттерiнде сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық белгiлерi болған кезде, тәртiптiк жаза қылмыстық iс қозғаудан бас тарту не оны қысқарту туралы шешiм қабылданған күннен бастап үш айдан кешiктiрiлмей қолданылуы мүмкін. ( Z980267 ; U990317 қараңыз)
       Ескерту. 95-1-баппен толықтырылды- Қазақстан Республикасының 2003.09.25. N 484 Заңымен .

96-бап. Тәртiптiк жазаның қолданылу мерзiмi

      1. Тәртiптiк жазаның қолданылу мерзiмi, осы Заңның 94-6aбының 1-тармағының 1), 2) және 2-1) тармақшаларында көзделген жағдайларда оны қолданған күннен бастап алты айдан аспауға тиiс. Егер осы мерзiм ішінде қызметке жаңа тәртіптік жазаға тартылмаса, ол тәртiптік жазасы жоқ деп есептеледі.
      2. Қызметкерге тәртіптiк жаза қолданған жұмыс берушi оны өз бастамасымен, қызметкердiң немесе оның тiкелей басшысының өтінішi бойынша, қызметкерлер мен олардың өкілдерінің өтiнiш жасауы бойынша мерзімінен бұрын алып тастауға құқылы.
       Ескерту. 96-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

11-тарау. Еңбек даулары

97-бап. Еңбек дауларын қарау тәртiбi

Еңбек даулары тараптардың келісімi бойынша немесе сот тәртiбiмен қаралады. ( Z960020 ; V001071 қараңыз)
Еңбек дауларын соттарда қарау тәртiбi Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленедi. (K990411 ( 32-бап ; 27-тарау ); V001071 қараңыз)

98-бап. Еңбек дауларын қарайтын органдар және
оларды қарау тәртібі

Тараптардың келісімімен еңбек дауларын келiсiм комиссиясы қарауы мүмкін. ( V001071 қараңыз)

99-бап. Келiсiм комиссиясын ұйымдастыру және оның
құзыретi

      Келiсім комиссиясы тараптардың бірлескен шешiмi бойынша жұмыс берушiлер мен қызметкерлердiң саны тең өкілдерінен тепе-тең негізде құрылады.
      Қызметкерлердің өкілдерi келiсiм комиссиясына ұйымның жалпы жиналысында (конференциясында) сайланады.
      Жұмыс берушінiң өкiлдерін ұйым басшысы тағайындайды.
      Келiсiм комиссиясын ұйымдық-техникалық жағынан қамтамасыз етуді жұмыс берушi жүзеге асырады.
      Келiсiм комиссиясы өз құрамынан комиссияның төрағасы мен хатшысын сайлайды. ( Z960020 ; V001071 қараңыз)

100-бап. Еңбек дауын қарау тәртiбi, шешiмнiң
қабылдануы мен орындалуы

Келiсiм комиссиясы арыз берушiнiң өтiнiшiн ол берiлген күннен бастап үш күн мерзiмде қарайды. Оны қарау нәтижелерi бойынша келiсiм комиссиясының шешiмi қабылданып, арыз берушiге берiледi. Келiсiм комиссиясының арыз берушiнiң талабын қанағаттандырған шешiмiн қарсы тарап үш күн мерзiмде орындайды. ( Z960020 ; V001071 (4, 5-тарауларды қараңыз)

101-бап. Қызметкерлердi еңбек iстерi бойынша сот
шығындарын төлеуден босату

Қызметкерлер еңбек құқықтық қатынастарынан туындайтын талаптар бойынша сотқа жүгiнген жағдайда олар мемлекет кiрiсiне сот шығындарын ( мемлекеттiк баж бен iстiң қаралуына байланысты шығыстарды ) төлеуден босатылады .

12-тарау. Осы заңның сақталуын бақылау

102-бап. Еңбек туралы заңдардың сақталуын бақылау

      Осы Заңның және еңбек туралы өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң сақталуын бақылауды Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiткен Ережеге сәйкес еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның мемлекеттiк еңбек инспекторлары жүзеге асырады.
      Алматы қаласының өңiрлiк қаржы орталығы қатысушыларының осы Заңды және еңбек туралы өзге де нормативтік құқықтық актiлердi сақтауын бақылауды Алматы қаласының өңiрлiк қаржы орталығының қызметiн реттеу жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органның мемлекеттiк еңбек инспекторлары жүзеге асырады.
       Ескерту. 102-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2006.06.05. N 146 Заңымен.

       102-1-бап. Қазақстан Республикасының еңбек туралы
                заңнамасын сақтау жөнiндегi тексеру, олардың
                түрлерi мен нысандары

      1. Тексерулер жоспарлы және жоспардан тыс болып бөлiнедi.
      Жоспарлы - алдыңғы тексерулерге қатысты Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген уақыт аралықтары ескерiлiп жүргiзiлетiн мемлекеттiк орган жоспарлаған тексеру.
      2. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, жоспарлы тексеру бiр жеке немесе заңды тұлғаға қатысты жылына бiр реттен аспайтындай, ал шағын кәсiпкерлiк субъектiсiне қатысты үш жылда бiр реттен жиi болмайтындай етiп жүргiзiлуi мүмкiн.
      3. Жоспардан тыс тексерулердi еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк орган немесе оның аумақтық бөлiмшесi жеке немесе заңды тұлғалар, мемлекеттiк органдар жеке немесе заңды тұлғалардың Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасының мiндеттi талаптарын бұзғаны туралы өтiнiштер жасаған, сондай-ақ осындай бұзушылық белгiлерiнiң болуы туралы куәландыратын құжаттармен және өзге де дәлелдемелермен расталатын өзге ақпарат алынған жағдайда жүргiзедi.
      Анонимдi өтiнiштер жоспардан тыс тексеру жүргiзуге негiз бола алмайды.
      4. Тексеру ұзақтығы күнтiзбелiк отыз күннен аспауға тиiс. Арнайы зерттеулер, сынақтар, сараптамалар жүргiзу қажет болған ерекше жағдайларда, сондай-ақ тексеру көлемi ауқымды болған кезде мемлекеттiк бақылау органының басшысы (не оны ауыстыратын адам) тексеру жүргiзу мерзiмiн құрылымдық бөлiмшесi жоқ заңды тұлғалар үшiн күнтiзбелiк жиырма күнге дейiн, ал құрылымдық бөлiмшесi бар заңды тұлғалар үшiн күнтiзбелiк отыз күнге дейiн ұзартуы мүмкiн.
      Ескерту. 102-1-баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2006.01.31. N 125 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

103-бап. Бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік еңбек
инспекторларының құзыретi

      Осы Заңға сәйкес еңбек жағдайларының сақталуын бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттiк еңбек инспекторларының құзыретiне:
      1) жұмыс берушi мен қызметкердiң осы Заңды және еңбек қатынастарын реттейтін өзге де нормативтiк құқықтық актілерді сақтауын тексерулер арқылы бақылауды жүзеге асыру.
      2) еңбек туралы заңдардың бұзылу себептерiн анықтау және талдау;
      3) осы Заңның 105-бабына сәйкес бақылаудың нәтижелерi бойынша ұйғарымдар беру;
      4) еңбек туралы заңдардың сақталуын бақылаудың нысандары мен әдiстерiн жетiлдiру мәселелерi жөнiндегi шараларды әзiрлеу;
      5) құқық қорғау органдарымен және басқа да мемлекеттiк органдармен өзара iс-қимыл жасау енедi.
       Ескерту. 103-бапқа өзгерту енгізілді - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

104-бап Бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттiк еңбек
инспекторларының құқықтары

      Ұйымдарда еңбек туралы заңдардың сақталуын бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік еңбек инспекторларының:
      1) осы Заңға сәйкес еңбек жағдайларының сақталуын бақылауды жүзеге асыру мақсатында тексеру жүргізу туралы белгiленген тәртiппен ресімделген қаулыны көрсеткен жағдайда ұйымдарға баруға;
      2) қызметкер мен жұмыс берушіден осы Заңда көзделген құжаттар мен мәлiметтерді алуға;
      3) тәртiп бұзушылық туралы актілер жасауға, осы Заңның бұзылуын жою туралы ұйғарымдар беруге, сотқа талап арызын беруге;
      4) анықталған еңбек туралы заңдардың бұзылуына арналған құжаттарды ресімдеу кезінде белгiленген үлгідегi фирмалық бланкілерді, мөртаңбаларды пайдалануға құқығы бар. ( P041132 ;   K010155 қараңыз)

         104-1-бап. Алматы қаласының өңірлiк қаржы орталығының
                 қызметiн реттеу жөнiндегi уәкiлеттi
                 мемлекеттiк органның мемлекеттiк еңбек
                 инспекторларының мiндеттерi

      Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасының сақталуын бақылауды жүзеге асыратын Алматы қаласының өңiрлiк қаржы орталығының қызметiн реттеу жөнiндегі уәкілеттi мемлекеттiк органның мемлекеттiк еңбек инспекторлары:
      1) өз құзыретi шегiнде еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органды Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасының бұзылу фактiлерi туралы хабардар етуге;
      2) еңбек жөнiндегi уәкілеттi мемлекеттiк орган белгiлеген нысанға сәйкес Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасы талаптарының орындалу жай-күйi туралы ақпаратты жүргiзуге және оны тоқсан сайын еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға табыс етуге мiндеттi.
      Ескерту. 104-1-баппен толықтырылды - Қазақстан Республикасының 2006.06.05. N 146 Заңымен.

105-бап. Мемлекеттік еңбек инспекторлары беретiн
ұйғарымдардың түрлерi

1. Еңбек туралы заңдардың талаптары бұзылуының анықталуына қарай бақылаудың нәтижелері бойынша нақты құқықтық ықпал ету шараларын қолдану мақсатында мемлекеттiк еңбек инспекторлары осы Заңда қарастырылған еңбек жағдайларының анықталған бұзылуын жою туралы ұйғарым бередi.
2. Ұйғарымдардың нысандары мен оларды беру тәртібiн еңбек жөнiндегі уәкілетті мемлекеттiк орган белгілейдi. (V043308 ( 2-тарау ; 1-қосымша қараңыз)

106-бап. Мемлекеттiк еңбек инспекторлары берген
ұйғарымдарды орындаудың мiндеттiлiгі

Еңбек туралы заңдар талаптарының сақталуын бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттiк еңбек инспекторлары берген ұйғарымдар меншiк нысандарына қарамастан барлық ұйымдардың орындауы үшін мiндеттi. ( P041132 ; V043308 қараңыз)

107-бап. Мемлекеттік еңбек инспекторларының
iс-әрекетiне шағым жасау

Мемлекеттiк еңбек инспекторларының іс-әрекетіне заңдарда белгiленген тәртіппен шағым жасалуы мүмкін. (K990411 ( 26-тарау ); K010155 ( 26-бап ; 655-бап ; 657-бап ); V043308 ( 2-тарау 10-т. қараңыз)
Шағым жасалу берiлген ұйғарымдардың орындалуын тоқтата тұрмайды.

108-бап. Қоғамдық бақылау

Қызметкерлердің өкілдері өздері мүдделерін білдіретін қызметкерлердің жеке еңбек, ұжымдық шарттары талаптарының орындалуына қоғамдық бақылауды жүзеге асырады.

109-бап. Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасы
бұзылғаны үшін жауаптылық

Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасының бұзылуына кiнәлi тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жауаптылықта болады.
Ескерту. 109-бап жаңа редакцияда - Қазақстан Республикасының 2004.12.23. N 20 Заңымен.

Қазақстан Республикасының
Президенті

О труде в Республике Казахстан

Глава 1. Общие положения

Глава 2. Индивидуальный трудовой договор

Глава 3. Коллективный договор

Глава 4. Регулирование трудовых отношений
отдельных категорий работников

Глава 5. Рабочее время

Глава 6. Время отдыха

Глава 7. Заработная плата и нормирование труда

Глава 8. Гарантии и компенсационные выплаты работникам

Глава 9. Материальная ответственность сторон
индивидуального трудового договора

Глава 10. Меры поощрения и наказания работников

Глава 11. Трудовые споры

Глава 12. Контроль за соблюдением настоящего Закона

Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы

1-тарау. Жалпы ережелер

2-тарау. Жеке еңбек шарты

3-тарау. Ұжымдық шарт

4-тарау. Қызметкерлердің жекелеген санаттарының
еңбек қатынастарын реттеу

5-тарау. Жұмыс уақыты

6-тарау. Демалыс уақыты

7-тарау. Жалақы және еңбекті нормалау

8-тарау. Қызметкерлерге кепілдіктер беру мен
өтемақы төлеу

9-тарау. Жеке еңбек шарты тараптарының
материалдық жауапкершілігі

10-тарау. Қызметкерлерді көтермелеу және
жазалау шаралары

11-тарау. Еңбек даулары

12-тарау. Осы заңның сақталуын бақылау

О труде в Республике Казахстан

Глава 1. Общие положения

Глава 2. Индивидуальный трудовой договор

Глава 3. Коллективный договор

Глава 4. Регулирование трудовых отношений отдельных категорий работников

Глава 5. Рабочее время

Глава 6. Время отдыха

Глава 7. Заработная плата и нормирование труда

Глава 8. Гарантии и компенсационные выплаты работникам

Глава 9. Материальная ответственность сторон индивидуального трудового договора

Глава 10. Меры поощрения и наказания работников

Глава 11. Трудовые споры

Глава 12. Контроль за соблюдением настоящего Закона

Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы

1-тарау. Жалпы ережелер

2-тарау. Жеке еңбек шарты

3-тарау. Ұжымдық шарт

4-тарау. Қызметкерлердің жекелеген санаттарының еңбек қатынастарын реттеу

5-тарау. Жұмыс уақыты

6-тарау. Демалыс уақыты

7-тарау. Жалақы және еңбекті нормалау

8-тарау. Қызметкерлерге кепілдіктер беру мен өтемақы төлеу

9-тарау. Жеке еңбек шарты тараптарының материалдық жауапкершілігі

10-тарау. Қызметкерлерді көтермелеу және жазалау шаралары

11-тарау. Еңбек даулары

12-тарау. Осы заңның сақталуын бақылау

Глава 4. Регулирование трудовых отношений
отдельных категорий работников

Глава 9. Материальная ответственность сторон
индивидуального трудового договора

4-тарау. Қызметкерлердің жекелеген санаттарының
еңбек қатынастарын реттеу

8-тарау. Қызметкерлерге кепілдіктер беру мен
өтемақы төлеу

9-тарау. Жеке еңбек шарты тараптарының
материалдық жауапкершілігі

10-тарау. Қызметкерлерді көтермелеу және
жазалау шаралары