Жалпы білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін пәндердің, таңдау курстарының және факультативтердің үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы

РҚАО-ның ескертпесі!
Бұйрықтың басын V13008424_1 қараңыз

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 319-қосымша

Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға арналған бастауыш білім беру деңгейінің 1-4 сыныптары үшін "Заттық-тәжірибелік әрекет" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы

Ескерту. Бұйрық 319-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 27.07.2017 № 352 (1, 2, 6, 8, 9, 10,(11, 12) сыныптардың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 01.09.2017, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 3-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2018, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 4-сыныптың және 10-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019, 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2020 қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес және орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың ерекше білім алу қажеттіліктерін ескере отырып әзірленген.

2. Оқу бағдарламасы білім алушылардың танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес әр оқу пәнінің мазмұнын және олардың білім, білік, дағдыларының көлемін анықтайтын оқу-нормативтік құжат болып табылады.

3. Оқу бағдарламасы оқыту процесін білім алушылардың пән салалары бойынша қолжетімді білім мен икемділіктерді меңгеру үшін әр пәннің әдістемелік әлеуетін қолдануға, оқу әрекетінің тәсілдерін меңгеру арқылы дербестігін, әлеуметтік-мәдени кеңістікте бағдарлау икемділігін барынша дамытуға бағыттайды.

4. Оқу бағдарламасында оқу-нормативтік құжаттың дәстүрлі міндеттері заманауи мектепте білім беру процесін ұйымдастырудың инновациялық тәсілдерімен үйлесімді сабақтасқан. Оқытудағы тәсілдер пән бойынша оқу бағдарламасының түбегейлі жаңа құрылымын құруда негізгі бағдарлары болып табылады.

5. Құндылыққа, іс-әрекетке, тұлғаға бағдарлық коммуникативтік тәсілдер білім берудің классикалық негізі ретінде оқыту мақсаттарының жүйесі мен білім беру процесі нәтижелерінің басымдылығын арттыру үшін қолданылып, оқу бағдарламасының жаңа құрылымында көрініс тапты.

6. Қазіргі кезеңде білім алушының белсенді іс-әрекетін ұйымдастыру оқу процесіне қойылатын негізгі талаптардың бірі болып табылады. Мұғаліммен бірлесіп шығармашылықпен айналысу және мұғалімнің серіктес, кеңесші ретінде қолдауы болған кезде білім алушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие болады.

7. Тұлғалық-бағдарлық білім беруді күшейту білім беру процесінде барлық қатысушылардың өзара қарым-қатынасында өктемшілікке жол бермей, ынтымақтастығы үшін алғышарттарды құрайтын оқытудың алуан түрлі интербелсенді әдістерін қолдану кезінде мүмкін болады.

8. Оқу процесін ұйымдастырудың барлық инновациялық тәсілдері оқытуды білім, идеялар және іс-әрекет тәсілдерімен белсенді түрде алмасуды көздейтін білім алушының шынайы шығармашылық процесіндегі қарым-қатынас үлгісіне айналдырады.

9. Белгілі бір пәннің оқу бағдарламасы жергілікті сипаттағы материалдарды (нысандар, кәсіпорындар, ақпарат көздері) пайдалануға бағытталған оқу-жобалау іс-әрекеттерін ұйымдастыру арқылы танымдық және әлеуметтік тұрғыдан білім алушының белсенділігін дамытуға бағдарлайды. Осы пәннің оқыту мақсаттарына жету аясында жүзеге асырылатын оқу және тәрбиелік сипаттағы жоба жұмысын ата-аналармен, жергілікті қауымдастық өкілдерімен бірлесе отырып, ұйымдастыруға болады.

10. Оқу бағдарламасында мұғалім білім алушыларды оқытудың жеке бағдарламасын құруда басшылыққа алатын және оқу пәнінің мазмұнын анықтаудың негізі болып табылатын оқыту мақсаттарының жүйесі қалыптастырылған. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға арналған бағдарламаның мазмұны ұсыным түрінде болады, педагог сыныптағы әрбір білім алушының мүмкіндігі мен оның білім алудағы ерекше қажеттіліктеріне сәйкес бағдарламаның мазмұны мен оқыту қарқынына кез-келген өзгерістерді ендіруге құқылы.

11. Белгілі бір пән бойынша күнделікті білім беру процесінің мазмұны жеке білім беру мақсаттарына бағынады және әрбір білім алушының сыныптағы және мектептегі ұжымдық әрекеттерге қатысу мүмкіндігін есепке алады.

12. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқыту кең мағынада қабылданады және ол мүмкіндіктің біршама қоры байқалатын пәндік білімді қалыптастыру ғана емес, сондай-ақ осы санаттағы білім алушылар үшін маңыздырақ болатын өмірлік дағдыларды қалыптастыруға да қатысты болады.

2-тарау. "Заттық-тәжірибелік әрекет" пәнін оқытудың мақсаты мен міндеттері

13. "Заттық-тәжірибелік әрекет" пәні орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқыту процесінің маңызды бөлігі болып табылады. Заттық-тәжірибелік әрекет орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды дамыту мен оқыту құралы ретінде қарастырылады. Осы санаттағы білім алушылар үшін практикалық әрекет басқаларына қарағанда түсінікті және қолжетімді болады. Коммуникативтік дағдылар мен әлеуметтік қолайлы тәртіпті дамытуға көмектесетін, біртіндеп білім алушылардың бір-бірімен ынтымақтастығына ұласатын ересектермен ынтымақтастық білім алушыларды заттық әрекетке қосудың негізгі тәсілі болып табылады.

14. Заттық-тәжірибелік әрекетті дамыту білім алушыларда құралдық әрекетті қалыптастыруға, заттарды олардың атқарымдық қолданыстарына сәйкес пайдалануға негізділген. Заттық-тәжірибелік әрекет орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың әрекетінің маңызды түрінің бірі, себебі оның дамуы көптеген психикалық процестердің, ең алдымен көрнекілік-әрекеттік ойлау қабілетінің, сөйлеу тілінің, өзін-өзі сезінуінің қалыптасуына, символикалық ойынның басталуына әсер етеді. Практикалық міндеттерді шешу процесінде сөйлеу тілі біртіндеп жоспарлау атқарымына ие болады.

15. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың заттық әрекетін дамытуға бағытталған педагогикалық түзету жұмысы оның қалыптасуының онтогенетикалық заңдылығына негізделеді. Заттық және құралдық әрекеттердің негізінде әрекеттердің басқа түрлері: өнімдік, шаруашылық-тұрмыстық, қарапайым еңбек, ойындық әрекет, өзіне-өзі қызмет көрсету әрекеттері қалыптасады.

16. "Заттық-тәжірибелік әрекет" оқу пәнінің мақсаты – білім алушыларда өмірлік түсініктерді, қол еңбегінің қарапайым операцияларын меңгеру үшін қажетті әрекеттену тәсілдерін, ұғынымдар мен дағдыларды қалыптастыру.

17. Негізгі міндеттері:

1) әрекетті орындауға деген тұрақты уәждемені қалыптастыру;

2) білім алушыларда мақсатты бағытталған заттық әрекеттерді қалыптастыру;

3) өз әрекетін жоспарлау мен бақылаудың қарапайым дағдыларын қалыптастыру;

4) білім алушыларды әр түрлі материалдармен (адам жасаған және табиғи), олардың қасиеттері мен қолданысымен таныстыру;

5) материалды өңдеудің қолжетімді тәсілдерін қалыптастыру;

6) құралдар мен аспаптарды пайдалану дағдыларын дамыту.

18. "Заттық-тәжірибелік әрекет" пәнінің түзете дамыту және тәрбиелеу міндеттері:

1) қолмен жанасымдық сезіну қабілетін дамыту және жанасымдық тәжірибені кеңейту;

2) көру арқылы қабылдау, көру және есту зейінін, көру қимыл-қозғалыстық үйлесімділікті дамыту;

3) жалпы қимыл-қозғалысты, қол қимылы мен ұсақ қимылдың үйлесімділігін дамыту;

4) кеңістіктік түсініктерді дамыту;

5) білім алушыларда жағымды эмоцияны және өз сезімін білдіре білуге тәрбиелеу;

6) төзімділік, табандылық, ұқыптылықты қалыптастыру;

7) коммуникациялық дағдыларды (сөйлеу тілдік және сөйлеу тілдік емес), сыныптастарына көмектесе білу, бірлесе жұмыс істей білуді қалыптастыру;

8) білім алушыларда белсенділік пен дербестікті қалыптастыру.

3-тарау. Оқу процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер

19. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқытудың оқу процесін ұйымдастыру тәсілдемесінің негізінде ақыл-ой дамымауы айқын байқалатын тұлғалардың өмірін ұйымдастырудың негізін қалаушы идея ретінде бүкіл әлемде қабылданған "қалыпқа келтіру" педагогикалық тұжырымдамасы жатыр. Осы тұжырымдамаға сәйкес білім алушы түзету педагогикалық шаралардың барлық жүйесін жобалаған кездегі негізгі және жалғыз есептеу нүктесі болып табылады. Жоспарланған педагогикалық шаралар білім алушылармен тікелей жүргізілетін жұмыстарды ғана емес, сондай-ақ қоршаған ортаның қайтадан құрылуын, әрбір білім алушының өзіндік әрекетін ынталандыратын жағдайды тудыруды қамтиды.

20. Әрекеттердің мазмұны мұғалімге оқытудың жеке бағдарламасын құру үшін негіз болып табылатын оқу бағдарламаларында ашып көрсетіледі. Оқытудың жеке бағдарламасын құру үшін білім алушыны бақылап, оның қажеттілігі мен мүмкіндігін көрсететін болмашы белгілердің өзі ескерілетіндей байқаулар жүргізіледі.

21. "Қалыпқа келтіру" тұжырымдамасының негізінде ақыл-ой даму бұзылысы орташа деңгейдегі білім алушыларды арнайы мектеп жағдайында оқыту мен тәрбиелеу процесін ұйымдастыру қағидалары қалыптастырылған.

22. Білім алушының өзінің бірегей ерекшеліктерін сақтай отырып, дербес қарқында даму құқығын тану қағидасы. Бұл қағиданы сақтау деген білім алушыны оқытудың жеке бағдарламасының мазмұнын анықтау мақсатында оның мүмкіндігі мен дамуын үнемі зерделеуді білдіреді. Дамудағы және дағдыларды меңгерудегі кез-келген, тіпті ең аз деген ілгері басуды оқытудағы жағымды нәтиже деп қабылдау.

23. Педагогтың әрбір білім алушыны оқытудың мазмұнын, тәсілдерін, түрін, дидактикалық құралдарды олардың жеке мүмкіндіктері мен білім берудегі және жеке тұлғалық жетістіктерін мониторингілеу нәтижесін есепке ала отырып, өздігінен таңдау қағидасы.

24. Білім алушыларда практикалық әрекеттер мен әлеуметтік дағдыларды қалыптастыру үшін қажетті мектептік ортаны құру қағидасы:

1) білім мен дағдыларды жаңа жағдайға аудару қиындығына байланысты, икемділіктер мен дағдыларды қалыптастыру оларды пайдалануға болатын жағдайларға барынша жақын және ұқсас жағдайларда жүзеге асырылады;

2) білім алушылармен сабақ өтетін жайлар әр түрлі өмірлік жағдаяттарды бейнелейтін кеңістікке айналдырылады. Заттық орта білім алушылардың қажеттіліктеріне сәйкес өзгеріп отырады;

3) мектептегі әлеуметтік-тұрмыстық және заттық-дамытудың жайлы ортасы орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жас ерекшелігі мен физиологиялық ерекшеліктерін есепке ала отырып құрылады (демалыс, қимыл белсенділігі мен санитарлық-гигиеналық шараларға арналып жабдықталған кеңістіктер).

25. Білім алушылардың мектептегі күнделікті әрекеттерінің біріктірілген сипаттағы қағидасы. Мектептегі бастапқы оқытудың 3-4 жылында пәнсіз оқыту идеясымен жүзеге асырылатын оқу жоспарының бірнеше пәндік салаларының мазмұнын біріктіруді білдіреді. Барлық сабақтар ең алдымен, оқу бағдарламаның мазмұны арқылы білім алушылардың жалпы дамуын (коммуникативтік, қимыл-қозғалыстық, сөйлеу тілдік, сенсорлық) жетілдіруге бағытталады. Пәндік оқытуға көшу білім алушылардың жеке дамуындағы ілгерілеуіне қарай жүзеге асырылады.

26. Пәнсіз оқыту ортақ тақырыптық жоспарлау арқылы жүзеге асырылады. Ортақ тақырыптар ретінде "Айналадағы әлем" біріктірілген курсының тақырыптамасын пайдалануға болады. Таңдалған тақырып негізінде 1-2 апта бойы білім алушылардың сан алуан әрекеттері ұйымдастырылады. Оқытудың бұл кезеңінде таңдалған тақырып таным мақсаты ғана емес, сондай-ақ мектепте білім алушылардың күнделікті әрекеттерін ұйымдастырушы құрал болып табылады.

27. Ойлау, сөйлеу тілі мен коммуникацияны әлеуметтендіру құралы ретінде дамыту қағидасы. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың нақты жағдайда мүмкіндігіне қарай педагогикалық құралдармен өтелетін сөйлеу тілінің дамуында (оның болмауына дейін), ойлау қабілетінде, қарым-қатынастық дамуында өзіндік мәселелері бар. Сөйлеу тілін түсінуді кеңейту, қарым-қатынастың сөздік және сөздік емес құралдарын қалыптастыру, білім алушылардың көрнекілік-әрекеттік ойлауын дамыту бойынша жұмыстар бірізділікпен құрылады. Білім алушылардың әрекетін педагогтың сөзбен қолдауы мөлшерлі және білім алушылардың түсінуі үшін қолжетімді болады.

28. Оқу-тәрбиелеу процесін әлеуметтендіру бағыттылығы қағидасы. Білім алушылардың ерекшеліктеріне барынша ыңғайланған және олардың дені сау құрдастарымен өзара әрекеттенулерін шектейтін оқу және тәрбиелеу ортасыжеңілдетілгендігіне байланысты оларды күрделі әлеуметтік ортаға ендіру арнайы жұмысты талап етеді:

1) білім алушылардың олар үшін қолжетімді көлемдегі әлеуметтік қатынастар мен өмірлік тәжірибесін кезең-кезеңмен және жоспарлы түрде кеңейту. Оқу уақытының бір бөлігі мектептен тыс жерде (қоғамдық көлікте жүру, дүкендерге, дәріханаларға, поштаға, емханаға, мұражайға, театрға, кафе секілді қоғамдық орындарға бару) ұйымдастырылады;

2) білім алушының қоғамға ауыртпалықсыз енуі үшін оған шыдамды және мейірімді болатын қоршаған орта қалыптастыру. Осы мақсатта мектеп бала жанұясы және қоғам арасында да жоспарлы жұмыстар жүргізуге мүдделі болады.

29. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқыту процесі мазмұны жағынан да, сол сияқты ұйымдастыру түрі жағынан да қатал реттелмейді. Ұжымдық оқыту жағдайындағы танымдық қызығушылықтың төменділігі; жаппай жұмыс кезінде пайдаланылатын ынталандыруға деген реакциясының әлсіздігі; бір оқу пәнінің мазмұнына берілген қырық бес минут бойы білім алушылардың белсенділігін қолдаудың қиындығы әдеттегі академиялық тұрғыда құрылған сабақтың тиімділігінің төмен болуына әкеліп соқтырады.

30. Әрекет түрін білім алушының өзіне қажет болған жағдайда өзгерте алатын, жекеленген жұмысты орындайтындай (өзге білім алушылардың жұмыстарынан басқаша) және педагогтан жеке көмек ала алатындай етіп сабақтың ұйымдастырылуын қалайды. Білім алушыларға сынып бөлмесінде еркін қозағала алатындай мүмкіндіктер беріледі.

31. Арнайы қағидаларға сәйкес құрылған педагогикалық шаралар білім алушылардың өзіндік белсенділігін, олардың ынтасы мен дербестігін дамытуға бағытталады.

32. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың сабақтағы дербестігінің дамуы және белсенділігі байқалатын әрекеттердің негізгі түрлері:

1) тірі және өлі табиғат пен әлеуметтік өмірдің құбылыстарын бақылау;

2) заттық-тәжірибелік әрекет;

3) ойын әрекеті және ойын әрекетшілдігі;

4) білім алушылардың шаруашылық-еңбектік әрекет;

5) әлеуметтік-тұрмыстық әрекет;

6) балалар мен жақын ортасындағы ересектермен арасындағы коммуникация (микросоциум);

7) оқу әрекеті (білім алушылардың мүмкіндіктеріне сәйкес).

33. Оқу-тәрбиелеу процесі орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқытудың барлық кезеңдері бойы заттық-тәжірибелік әрекет негізінде құрылады.

34. Заттық-тәжірибелік әрекеттерді қалыптастырғанда орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың келесі ерекшеліктері есепке алынады:

1) жылдам қажуы бар әлсіз психикалық белсенділігі;

2) ересек адамдармен өзара әрекеттенудегі қиындықтар;

3) сенсорлық аймақтың даму мәселелері (жоғары немесе төмен сезімталдық, сенсорлық тәжірибенің жетіспеушілігі);

4) айтылған сөйлеу тілін түсінудің қиындығы.

35. Заттық-тәжірибелік әрекетті қалыптастыру бойынша білім алушылармен жүргізілетін педагогикалық жұмыс педагогтың әр білім алушымен эмоциялық қатынас орнатуынан, орындалатын тапсырмаға деген жағымды қатынасты қамсыздандырудан, белсенділік пен қызығушылықты қолдаудан, жұмысты соңына дейін жеткізе отырып, өз қарқынымен орындау мүмкіндігімен қамтамасыз етуден басталады.

36. Сабақтың нақты кеңістіктік-мезгілдік құрылымы болады. Әрекеттің белгілі бір түрлері сынып бөлмесіндегі белгілі бір орынмен байланыста қарастырылады (мысалы, сумен және сусымалы заттармен жаттығулар). Күрделі тапсырмалар қарапайым тапсырмалармен, ал ширығу босаңсумен кезектестірілуге тисті.

37. Сабақтар білім алушылардың әрекет түрі мен оны орындау тәсілдерін барынша еркін таңдау мүмкіндіктері болатындай етіп ұйымдастырылады. Бұл білім алушылардың белсенділігін, дербестігін және жауапкершілігін қалыптастырумен қамтамасыз етеді.

38. Білім алушыларда дағдыларды қалыптастыру өте көп жаттығуларды орындауды талап етеді. Педагогтың көмегі біртіндеп азая түседі: бірлескен әрекеттен еліктеу бойынша әрекетке, ары қарай үлгі бойынша әрекетке, ең соңында ересек адамның сөздік нұсқауы бойынша орындалатын әрекеттерге ауысады. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылар үшін педагогтың заттық әрекеттің орындалуын, құралдарды пайдалану тәсілдерін, бұйымды, белгілі бір жұмысты орындау бірізділігін анық, асықпай көрсеткені маңызды.

4-тарау. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері

39. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың оқудағы жетістіктерін бағалау шараларына қойылатын талаптар гуманизация идеяларына, осы санаттағы білім алушылардың мектепте оқуының табиғатына сәйкестігіне шартты болады.

40. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жеке оқу бағдарламасында тұжырымдалған міндеттер олардың оқудағы жетістіктерін бағалау үшін пайдаланылады.

41. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқытудың жеке бағдарламасын құру жұмысы оның қажеттілігі мен мүмкіндігін бастапқы педагогикалық бақылау арқылы жүзеге асырылады. Критериалды бағалау білім алушыларды дамыту мен оқытудың негізгі желісінің онтогенезіне сәйкес анықталады.

42. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау тек ішкі бағалау құралдарымен ғана жүзеге асырылады. Оқытудың жеке бағдарламасын жүзеге асыру нәтижелері білім беру процесі барысында мұғаліммен сабақтарда тікелей бағаланады.

43. Педагогтар бақылау-бағалау әрекетін ақыл-ойы дамымаған білім алушылармен жүргізілетін барлық педагогикалық процестің құрылуына негіз болатын арнайы педагогиканың "диагностика мен түзете-дамыту жұмысының бірлігі" қағидасына сәйкес жүйелі түрде жүзеге асырады.

44. Бақылау білім алушы әрекетінің өнімдерін, ауызша берген жауаптарын оқыту мен тәрбиелеудің жекеленген міндеттерімен салыстыра отырып бағалау әрекеті болып табылады.

45. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау шараларының бірізділігі:

1) білім алушылардың даму, білім және дағдыларының даму деңгейлерін алдын ала бағалау. Оқытудың жеке бағдарламасын құруға арналған негіз ретіндегі білім алушының даму бейінін құру;

2) білім алушылардың жетістіктері мен дамуын ағымды бағалау оқытудың мазмұны мен тәсілдерін түзетіп отыру мақсатында білім алушылардың сабақ үстіндегі жұмысын күнделікті бақылаудан тұрады;

3) бірінші жартыжылдық аяқталғанда аралық бағалау жүзеге асырылады. Икемділіктер мен дағдыларды оқытудың жеке бағдарламасына сәйкес қалыптастырудың жетістігі туралы бағалау пайымдамасы жеке бағдарламада тіркеледі;

4) жетістіктерді қорытынды бағалау оқу жылының аяқталуына қарай жүзеге асырылады.

46. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау үшін білім алушы жетістігінің сапалық көрсеткіші болып табылатын сипаттамалық бағалау пайдаланылады. Сипаттамалық бағалау білім алушының жеке білім беру процесінде жүзеге асырылған аймақтағы дамуы мен оқуына қатысты өзіндік педагогикалық есеп болып табылады. Бастауыш сыныптарда бұл – оқу жылының басы мен аяғындағы білім алушының даму бейінінде сипатталатын білім алушының әлеуметтік және өзіне-өзі қызмет көрсету дағдысының, дене тұрғысынан, танымдық, сөйлеу тілдік дамуы, сондай-ақ әрекет түрлерінің қалыптасуы. Білім алушыларды пәндік оқытуға көшірген кезде бұл олардың әрбір оқу пәні мен өмірік дағдыларының жетістіктерінің сипаттамасы болады.

5-тарау. "Заттық-тәжірибелік әрекет" пәнінің мазмұнын ұйымдастыру

47. "Заттық-тәжірибелік әрекет" пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:

1) 1-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 66 сағат;

2) 2-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат;

3) 3-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат;

4) 4-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат.

48. Оқу-тәрбиелеу процесін ұйымдастыру үшін кабинеттер санитарлық-гигиеналық нормаларды есепке ала отырып, қажетті мектептік құрал-жабдықтармен жасақталады.

49. Түрлі формадағы (жеке, жұп немесе топтық) және әртүрлі жұмыстарды (ойын және белсенді оқыту әдістерін қолдануды) ұйымдастыру үшін қозғалмалы жиһаз қарастырылады. Білім алушылардың жұмыстарын және көрнекілік құралдарды қоюға арналған стендтер, кітап сөрелерін орналастыратын орындарды қарастырылады.

50. Оқу пәнінің мазмұны:

1) бағдарламаның негізгі бөлімдері: "Заттық-тәжірибелік әрекет", "Құрастыру", "Сумен және сусымалы материалдармен жұмыс", "Иілімді материалдармен (ермексазбен, қамырмен) жұмыс", "Қағазбен жұмыс", "Жіппен және матамен жұмыс", "Табиғи материалдармен жұмыс". Бағдарлама шоғырландыру қағидасына сәйкес құрылған. Әрбір бөлімнің материалының мазмұны біртіндеп күрделенеді, жаңа дағдылармен толықтырылады;

2) материалдарды сынып бойынша бөлу шартты түрде болады. Әр білім алушы үшін бағдарламалық мазмұнды таңдағанда, ең алдымен білім алушының мүмкіндігі мен қажеттілігі басшылыққа алынады;

3) мұғалімге бағдарламаның әр түрлі бөлімдерінің материалдарын оқытудың бірізділігін анықтау, оны жеңілдету немесе күрделендіру, сыныптарға қайтадан бөлу, әр білім алушы үшін бағдарламаның оқу материалын оқыту кезеңінің уақытын өздігінен анықтау құқығы беріледі;

4) бір сыныптың білім алушылары әр түрлі сыныптың бағдарламалық материалдарымен жұмыс істей алады.

51. Оқу пәнінің мазмұны келесі бөлімдер мен бөлімшелерді (дағдыларды қалыптастыруды) қамтиды:

1-кесте

№	Бөлімдер	Бөлімшелер (Дағдылар)
1	Заттық-тәжірибелік әрекеттер	1.1 Заттарды салу, алып шығу, қайтадан салу
		1.2 Ашу-жабу
		1.3 Заттарды бөлме кеңістігінде басқаша орналастыру
		1.4 Жұп заттарды табу
		1.5 Бұрап ашу-бұрап жабу
		1.6 Тізу
		1.7 Қадау-ағыту
		1.8 Байлау-шешу
		1.9 Кесу, қиып алу
		1.10 Түсі әр түрлі заттармен әрекеттер
		1.11 Көлемі әр түрлі заттармен әрекеттер
		1.12 Пішіні әр түрлі заттармен әрекеттер
		1.13 Баулау, бау өткізу
2	Сумен және сусымалы материалдармен жұмыс	2.1 Салу, салып алу
		2.2 Қотара құю
		2.3 Сүрту
		2.4 Жуу
		2.5 Кір жуу
3	Иілімді материалдармен (ермексаз, қамыр) жұмыс	3.1 Иілімді материалдарды арнайы пішінмен пішімдеу
		3.2 Иілімді материалдармен жұмыс
		3.3 Заттарды сомдау
		3.4 Бірнеше бұйымдардан композиция құрастыру
4	Құрастыру	4.1 Құрылыс материалдарынан құрастыру
		4.2 Геометриялық фигуралардан құрастыру
		4.3 Таяқшалардан құрастыру
		4.4 Мозаикадан өрнек құрастыру
		4.5 Бөліктерден жазық бейне құрастыру
		4.6 Шаршыда, жолақтарда өрнектер құрастыру
5	Қағазбен жұмыс	5.1 Қағазбен жаттығулар
		5.2 Бұйымдарды, ойыншықтарды жасау
		5.3 Дайын пішіндерден жапсырмақұрақ құрастыру
6	Жіппен және матамен жұмыс	6.1 Жіппен және инемен жұмыстардың қарапайым түрлерін орындау
6	Жіппен және матамен жұмыс	6.2 Матамен жұмыстардың қарапайым түрлерін орындау
7	Табиғи материалдармен жұмыс	7.1 Табиғи материалдарды жинау және сұрыптау
7	Табиғи материалдармен жұмыс	7.2 Табиғи материалдардан бұйымдарды, жапсырмақұрақтарды, композицияларды жасау

52. Оқу бағдарламасында оқыту мақсаттарын қолдануға, мониторинг өткізуге тиімді болу үшін кодтық белгілеу енгізілген. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші сан бөлімді, үшінші сан бөлімшені, төртінші сан оқыту мақсатының реттік нөмірін көрсетеді. Мысалы, 1.1.2.4 кодында "1" - сынып, "1.2" - бөлімше, "4" - оқыту мақсатының реттік нөмірі.

53. Оқу бағдарламасында әрбір бөлімнің оқу материалын оқытудың дәйектілігі мен мазмұнын анықтау үшін негіз болып табылатын оқыту мақсаттарының жүйесі тұжырымдалған. Мақсаттар жүйесі мұғалімге білім алушылардың таным процесін басқаруға, материалды меңгеруді қадамдық бақылауды жүзеге асыруға, оқыту процесін жекелендіруге мүмкіндік береді.

54. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

1) "Заттық-тәжірибелік әрекеттер":

2-кесте

2) "Сумен және сусымалы материалмен жұмыс":

3-кесте

Бөлімшелер (Дағдылар)	Оқыту мақсаттары
Бөлімшелер (Дағдылар)	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
2.1 Салу, салып алу	1.2.1.1 жарманы құмырадан құмыраға төгу 1.2.1.2 жарманы қасықпен салу 1.2.1.3 жарманы су сепкішті пайдалана отырып, төгу 1.2.1.4 жарманы елеуішпен елеу	2.2.1.1 жарманы құмырадан құмыраға төгу 1.2.1.2жарманы қасықпен салу 1.2.1.3 жарманы су сепкішті пайдалана отырып, төгу 1.2.1.4 жарманы елеуішпен елеу	1.2.1.1 жарманы қасықпен салу 1.2.1.2 жарманы су сепкішті пайдалана отырып, төгу 1.2.1.3 жарманы елеуішпен елеу	1.2.1.1 жарманы қасықпен салу 1.2.1.2 жарманы су сепкішті пайдалана отырып, төгу 1.2.1.3 жарманы елеуішпен елеу
2.2 Қотара құю	1.2.2.1 суды құмырадан құмыраға құю 1.2.2.2 суды құмырадан (шәйнектен) стақанға, кесеге құю 1.2.2.3 ыдыс жуғыш жөкенің көмегімен (губка) суды бір сауыттан басқасына ауыстыру 1.2.2.4 бұлғауышпен көпірту	2.2.2.1 суды құмырадан құмыраға құю 2.2.2.2 суды құмырадан (шәйнектен) стақанға, кесеге құю 2.2.2.3 ыдыс жуғыш жөкенің көмегімен (губка) суды бір сауыттан басқасына ауыстыру 2.2.2.4 бұлғауышпен көпірту	3.2.2.1 суды құмырадан құмыраға құю 3.2.2.2 суды құмырадан (шәйнектен) стақанға, кесеге құю 3.2.2.3 ыдыс жуғыш жөкенің көмегімен (губка) суды бір сауыттан басқасына ауыстыру 3.2.2.4 бұлғауышпен көпірту	4.2.2.1 суды құмырадан (шәйнектен) стақанға, кесеге құю 4.2.2.2 ыдыс жуғыш жөкенің көмегімен (губка) суды бір сауыттан басқасына ауыстыру 4.2.2.3 бұлғауышпен көпірту
2.3 Сүрту	1.2.3.1 үстелге төгілген суды шүберекпен сүрту 1.2.3.2 еденге төгілген суды швабрамен сүрту 1.2.3.3 шүберек пен жөкені пайдалана отырып, үстелдің, сөренің, бөлме өсімдіктері жапырақтарының шаңын сүрту	2.2.3.1 үстелге төгілген суды шүберекпен сүрту 2.2.3.2 еденге төгілген суды швабрамен сүрту 2.2.3.3 шүберек пен жөкені пайдалана отырып, үстелдің, сөренің, бөлме өсімдіктері жапырақтарының шаңын сүрту	3.2.3.1 үстелге төгілген суды шүберекпен сүрту 3.2.3.2 еденге төгілген суды швабрамен сүрту 3.2.3.3 шүберек пен жөкені пайдалана отырып, үстелдің, сөренің, бөлме өсімдіктері жапырақтарының шаңын сүрту	4.2.3.1 үстелге төгілген суды шүберекпен сүрту 4.2.3.2 еденге төгілген суды швабрамен сүрту 4.2.3.3 шүберек пен жөкені пайдалана отырып, үстелдің, сөренің, бөлме өсімдіктері жапырақтарының шаңын сүрту
2.4 Жуу	1.2.4.1 үстел бетін, терезенің алдын, айнаны жуу және сүрту	2.2.4.1 сабынды пайдалана отырып, үстел бетін, терезенің алдын, айнаны жуу және сүрту 2.2.4.2 жөке мен сабынды пайдалана отырып, ыдыс жуу	3.2.4.1 сабынды пайдалана отырып, үстел бетін, терезенің алдын, айнаны жуу және сүрту 3.2.4.2 жөке мен сабынды пайдалана отырып, ыдыс жуу	4.2.4.1 сабынды пайдалана отырып, үстел бетін, терезенің алдын, айнаны жуу және сүрту 4.2.4.2 жөке мен сабынды пайдалана отырып, ыдыс жуу
2.5 Кір жуу	1.1.5.1 орамалдарды, майлықты жуу, шайқау және жіпке ілу	2.1.5.1 орамалдарды, қуыршақтың киімін, майлықты жуу, шайқау және жіпке ілу	3.1.5.1 орамалдарды, қуыршақтың киімін, майлықты жуу, шайқау және жіпке ілу	4.1.5.1 орамалдарды, қуыршақтың киімін, майлықты жуу, шайқау және жіпке ілу

3) "Иілімді материалдармен (ермексаз, қамыр) жұмыс":

5-кесте

Бөлімшелер (Дағдылар)	Оқыту мақсаттары
Бөлімшелер (Дағдылар)	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
3.1 Иілімді материалдарды арнайы пішінмен пішімдеу	1.3.1.1 иілімді материалдарды арнайы пішінмен пішімдеу 1.3.1.2 сомдалған бұйымдардан шынайы заттарды тану
3.2 Иілімді материалдармен жұмыс	1.3.2.1 қамыр, ермексаз кесектерін саусақпен үзіп алу 1.3.2.2 қамыр, ермексаз кесектерін саусақтармен езгілеу 1.3.2.3 қамыр, ермексаз кесектерін алақан ортасында жалпиту 1.3.2.4 қамырды, ермексазды алақанмен соққылау 1.3.2.5 қамыр, ермексаз кесектерін жаю 1.3.2.6 тақтай бетінде қамыр, ермексаз кесектерінен бағандар есу 1.3.2.7 бағандарды қырнауышпен кесу 1.3.2.8 таяқшалардың біріктірілетін ұштарын сипап жабыстыра отырып, сақина жасау 1.3.2.10 тақтайда кішкентай шарларды домалату	2.3.2.1 шарды алақан ортасында жалпиту 2.3.2.2 үлкен бармақпен шардың беткі жағын тереңдетіп шұңқырлау 2.3.2.3 шарды алақан ортасында сопақша, конус жасап домалату 2.3.2.4 алмұрт тәрізді пішін алу үшін шарды жалпиту және созу 2.3.2.5 езіп жағуды және басып жаншуды орындау: - шарды итере отырып, негізгі бекіту; - ермексазды жазықтың бетіне, нобай бойынша езіп жағу; - ермексаздан жасалған суретті ұсақ бөліктермен толықтыру	3.3.2.1 бөліктерді жабыстыра отырып біріктіру 3.3.2.2 шағын бөліктерді шымшып үзу, жаншу, созу 3.3.2.3 шарды жіппен кесу	4.3.2.1 жұмыс орнын ұйымдастыру 4.3.2.2 жағдаяттық композициялар құру үшін әр түрлі материалдарды ермексаздан немесе қамырдан жасалған негізге батырып салу
3.3 Заттарды сомдау	1.3.3.1 таяқшалардың негізінде дуал, саты, қалаш, шынжыр, геометриялық пішіндерді жасау 1.3.3.2 кішкентай шарлардан моншақ, бауырсақ, жемістер жасау 1.3.3.3заттармен жағдяттарды ойнау 1.3.3.4 заттарды атау	2.3.3.1 еліктеу бойынша және үлгі бойынша шелпек құймақ, саңырауқұлақтың қалпағын табақты, тәрелкені илеп жасау 2.3.3.2 еліктеу және үлгі бойынша қара өрік, қияр, сәбіз, жұмыртқа, алмұрт, бұрышты жасау 2.3.3.3 заттармен жағдаяттарды ойнау 2.3.3.4 заттарды атау	3.3.3.1 еліктеу бойынша және үлгі бойынша аққаланы, пирамиданы, құламасты илеп жасау 3.3.3.2 таныс әріптерді жасау 3.3.3.3 бір кесек ермексаздан тәрелке, табақ, кішкентай тәрелке жасау 3.3.3.4 екікесек ермексаздан кесе, қасық, құмыра жасау 3.3.3.5 2-5 бөліктен балықты, саңырауқұлақты, сабы бар себетті, пирамиданы, балапанды, қоянды жасау 3.3.3.6 заттармен жағдяттарды ойнау 3.3.3.7 заттарды атау	4.3.3.1 мұғалімнің тапсырмасы бойынша және өзінің таңдауы бойынша таныс заттарды илеп жасау 4.3.3.2 бірнеше элементтерден құралатын заттарды жасау 4.3.3.3 заттармен жағдяттарды ойнау 4.3.3.4 заттарды атау
3.4 Бірнеше бұйымдардан композиция құрастыру			3.3.4.1 "Саңырауқұлақты алаң", "Подностағы жемістер", "Жеміс салынған себет" композициясын құрастыру 3.3.4.2 композицияны атау	4.3.4.1 таныс композицияларды құрастыру 4.3.4.2 композицияны атау 4.3.4.3 ермексаздық жапсырмақұрақтарды жасау 4.3.4.4 суреттерді жетіспейтін бөліктермен толықтыру

4) "Құрастыру":

5-кесте

Бөлімшелер (Дағдылар)	Оқыту мақсаттары
Бөлімшелер (Дағдылар)	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
4.1 Құрылыс материалдарынан құрастыру	1.4.1.1еліктеу бойынша, үлгі бойынша құрылыс материалдарынан мұнара, үй салу, жол, қақпа, темір жол, үстел, орындық жасау 1.4.1.2 мұғалімнің басшылығымен жағдаятты ойын ойнау	2.4.1.1 еліктеу бойынша, үлгі бойынша құрылыс материалдары-нан мұнара, үй салу, жол, қақпа, темір жол, үстел, орындық, диван кереует жасау 2.4.1.2 мұғалімнің басшылығымен жағдаятты ойын ойнау	3.4.1.1 көрсету бойынша, үлгі бойынша 5-6 көлемді пішіндерден екі қабатты үй, тұрақ салу, қақпа, пойыз, автомобиль жасау 3.4.1.2 сөздік нұсқау бойынша таныс құрылыс жұмыстарын орындау 3.4.1.3 мұғалімнің басшылығымен жағдаятты ойын ойнау	4.4.1.1 көрсету бойынша, үлгі бойынша, сөздік нұсқау бойынша, ойша құрылыс материалдары-нан 6-10 бөлікті 4.4.1.2. мұғалімнің басшылығымен жағдаятты ойын ойнау
4.2 Геометриялық фигуралардан құрастыру			3.4.2.1 көрсету бойынша, үлгі бойынша, сөздік нұсқау бойыншажазық геометриялық пішіндерден бейнелер құрастыру	4.4.2.1 көрсету бойынша, үлгі бойынша, сөздік нұсқау бойынша жазық геометриялық пішіндерден бейнелер құрастыру
4.3 Таяқшалардан құрастыру	1.4.3.1 бір түстісанау таяқшаларды таңдау 1.4.3.2 санау таяқшаларын сұлбалық бейнелерге салу 1.4.3.3 үлгі бойынша, сурет бойынша, сөздік нұсқау бойыншасанау таяқшаларынан үй, қақпа, жол, дуал, үстел, орындық, әткеншектерді құрастыру	2.4.3.1 санау таяқшаларын түстерін есепке ала отырып, сұлбалық бейнелерге салу 2.4.3.2 үлгі бойынша, сурет бойынша, сөздік нұсқау бойынша санау таяқшаларынан ағаш, бұта, шырша, жемсалғыш, сатыны құрастыру	3.4.3.1 сөздік нұсқау бойынша санау таяқшаларынан көрсету бойынша, үлгі бойынша, сөздік нұсқау бойынша өрнектер мен пішіндерді құрастыру	4.4.3.1 үлгі бойынша, сурет бойынша, сөздік нұсқау бойынша санау таяқшаларынан өрнектерді, таныс әріптерді, цифрларды құрастыру
4.4 Мозаикадан өрнек құрастыру	1.4.4.1 панельді бір түсті және әр түрлі түсті мозаикамен толтыру	2.4.4.1 панельге бір түсті мозаикаларды қатарлап салу	3.4.4.1 панельге әр түсті мозаикалардан екі қатар жасау	4.4.4.1 панельге әр түсті мозаикаларды түстерін белгілі бір тәртіпте кезектестіре отырып қатарластырып салу
4.5 Бөліктерден жазық бейне құрастыру	1.4.5.1 алдын ала үлгіні қарай отырып, кесінді суреттердің көлденеңінен , тігінен қиылған екі бөлігін қосу	2.4.5.1 еліктеу бойынша, үлгі бойынша көлденеңінен , тігінен қиылған 3-4 бөлікке, қиғаш 2 бөлікке қиылған суреттерді құрастыру	3.4.5.1 5-7 бөлікке қиылған суреттерді құрастыру 3.4.5.2 бөліктерге қиылған иллюстрациялық ертегілерді құрастыру 3.4.5.3 құрылымдық бөліктерден (бас, дене, құйрық, аяқ-қол) қарапайым бейнелерді құрастыру	4.4.5.1. заттық және жағдяттық кесінді суреттерді құрастыру
4.6 Шаршыда, жолақтарда өрнек құрастыру				4.4.6.1 көрсету, үлгі бойынша, сөздік нұсқау бойынша геометриялық пішіндерден жолақта, шаршыда, дөңгелекте өрнек құрау

5) "Қағазбен жұмыс":

6-кесте

Бөлімшелер (Дағдылар)	Оқыту мақсаттары
Бөлімшелер (Дағдылар)	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
5.1 Қағазбен жаттығулар	1.5.1.1 қағаз беттерін алақанымен жазу, жырту, умаждау, кішкентайдан жыртып алу 1.5.1.2 қағаз бетін түзу сызық бойымен бүктеу 1.5.1.3 бүктелген қағаз бетін қолмен жаза отырып сипау 1.5.1.4 шағын заттарды жұқа қағазбен орау	2.5.1.1 қағаз бетін ортасынан бүктеу, ортасынан шетіне қарай жазу 2.5.1.2 қағазды бүктеу сызығы бойынша жырту 2.5.1.3 түсті қағаздан жасалған геометриялық пішіндерді қатырмақаз жолағына солдан оңға қарай түсін кезектестіре салу	3.5.1.1 қағазды белгіленген сызыққа дейін бүктеу 3.5.1.2 шаршы бет қағазды бұрыштан бұрышқа қиғаштап бүтеу 3.5.1.3 қағазбен жұмысқа арналға құралдарды: қарандашты, сызғышты, желімді, қайшыны, қылқаламды, қимаүлгіні тану, ажырату, атау 3.5.1.4 қағазды қайшымен түзу сызық бойымен кесу, жолақтарды белгі бойымен кесіп алу 3.5.1.5 шаршыны белгі бойынша үшбұрыштарға кесу	4.5.1.1 қағазды бүктеу 4.5.1.2 қағазды қайшымен үзік сызық, бүгілген жері бойымен, дөңгелектей, қисық сызық бойымен кесу 4.5.1.3 қағаздан қайшымен геометриялық пішіндерді кесіп алу 4.5.1.4 геометриялық пішіндерді нобайға жабыстыру
5.2 Бұйымдарды, ойыншықтарды жасау	1.5.2.1 жұқа қағаздан және фольгадан кішкентай шарларды жасау, олармен ойын әрекеттерін орындау 1.5.2.2 ұшатын ойыншықтар жасау, олармен ойнау 1.5.2.3 майлық қағаздарды бүктеп, оларды майлық қағаз салғышқа салу	2.5.2.1 қағаздан желімді пайдаланбай, үстел, орындық, шырша ойыншықтарын (басқа да көлемді, жазық бұйымдарды) жасау 2.5.2.2 жасаған ойыншықтарды атау және олармен ойнау	3.5.2.1 қағаздан хатқалта, тұқым салатын қалта, дәптер жасау 3.5.2.2 фольгадан табақ, орындық, үстел, тәрелке жасау 3.5.2.3 жасаған ойыншықтарды атау және олармен ойнау 3.5.2.4 желім қарындаштың қолданысын түсіну, оны жұмыста пайдалана білу 3.5.2.5 қағаздан желім қарындаштың көмегімен ойыншықтар жасау	4.5.2.1 қағаздан ұшатын ойыншықтар жасау 4.5.2.2 трафарет, қима үлгіні пайдаланып белгі салу 4.5.2.3 пішіндерді түсті қарындаштармен бояу және штрихтау 4.5.2.4 қағаздан желім қарындаштың көмегімен ойыншықтар жасау
5.3 Дайын пішіндерден жапсырмақұрақ құрастыру	1.5.3.1 көрсету бойынша дайын бөліктерден қозғалмалы жапсырмақұрақ-тар: "Ойыншықтар", "Күзгі жапырақтар" жасау 1.5.3.2 заттық бейнелерді тану, көрсету, атау 1.5.3.3 заттық бейнелерді бейненің нобайына салу	2.5.3.11-2 бөліктерден тұратын заттық бейнелерді тану, көрсету, атау 2.5.3.2заттық бейнелерді бейненің нобайына салу 2.5.3.3дайын пішіндерден заттық жапсырмақұрақты құрастыру	3.5.3.1 дайын пішіндерді нобайға жапсыру 3.5.3.2 жапсырмақұрақтарды жапсыру арқылы орындау: шырша, гүл, үй жасау	4.5.3.1 заттық және жағдаяттық жапсырмақұрақ-тарды орындау 4.5.3.2 оқулықтарды жөндеу 4.5.3.3 көрсету, үлгі бойынша, сөздік нұсқау бойынша геометриялық пішіндерден жолақта, шаршыда, дөңгелекте ою құрау

6) "Жіппен және матамен жұмыс":

7-кесте

Бөлімшелер (Дағдылар)	Оқыту мақсаттары
Бөлімшелер (Дағдылар)	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
6.1 Жіппен және инемен жұмыстардың қарапайым түрлерін орындау	1.6.1.1 жіпті домалатып орау 1.6.1.2 жіпті шарғыға орау	2.6.1.1 жіптерді қорапқа салу 2.6.1.2 жіптерді түсі бойынша сұрыптау 2.6.1.3. жіпті үзу 2.6.1.4 жуан жіптерді шиыру, бау өру, белбеу, сөмкенің ұстағышын жасау	3.6.1.1 жіптерді ұзындығына, жуандығына, түсіне қарай сұрыптау 3.6.1.2 түстері әр түрлі екі жуан жіптен бау өру 3.6.1.3 кітап арасына салғышты жасау 3.6.1.4 жіптерді байлау, жуан жіптерді бантиктеп байлау 3.6.1.5 жуан жіптерді қайшымен кесу	4.6.1.1 жуан жіптерден бау жасау 4.6.1.2 жуан жіптерді бантиктеп байлау 4.6.1.3 баулаудың әр түрлі түрлерін орындау 4.6.1.4 инеге жіп сабақтау, жіпті түю 4.6.1.5 инемен "ине төмен-ине жоғары" тігісін орындау 4.6.1.6 педагогтің көмегімен екі тесікті түймені қадау
6.2 Матамен жұмыстардың қарапайым түрлерін орындау	1.6.2.1 мата қиықтарын, жіптерді сұрыптау	2.6.2.1 мата қиықтарын қорапқа, дорбаға салу 2.6.2.2 пішіндері әр түрлі заттарды матаға орау 2.6.2.3 қиықтарды түсі мен матасына қарай сұрыптау	3.6.2.1 мата қиықтарын түсі мен қалыңдығына, матасына қарай топтастыру 3.6.2.2 матаны киім (мойынорағыш) және тұрмыстық зат (майлық, дастархан) ретінде пайдалану 3.6.2.3 матаны қайшымен кесу	4.6.2.1 үшкіл орамалды байлау-шешу 4.6.2.2 матаны қайшымен кесу

7) "Табиғи материалдармен жұмыс":

8-кесте

Бөлімшелер (Дағдылар)	Оқыту мақсаттары
Бөлімшелер (Дағдылар)	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
7.1 Табиғи материалдарды жинау және сұрыптау	1.7.1.1 жиналған табиғи материалды тану, атау 1.7.1.2 табиғи материалдарды сұрыптау, оларды сақтау үшін қораптарға, құтыларға, дорбаларға салу	2.7.1.1 жиналған табиғи материалды тану, атау 2.7.1.2 табиғи материалдарды сұрыптау, оларды сақтау үшін қораптарға, құтыларға, дорбаларға салу	3.7.1.1 жиналған табиғи материалды тану, атау 3.7.1.2 табиғи материалдарды сұрыптау, оларды сақтау үшін қораптарға, құтыларға, дорбаларға салу	4.7.1.1 жиналған табиғи материалды тану, атау 4.7.1.2 табиғи материалдарды сұрыптау, оларды сақтау үшін қораптарға, құтыларға, дорбаларға салу
7.2 Табиғи материалдардан бұйымдарды, жапсырмақұрақтарды, композицияларды жасау	1.7.2.1 күзгі жапырақтар мен тірі гүлдерден гүлшоқ жасау 1.7.1.2 жапырақтарды нобайға сала отырып, қозғалмалы жапсырмақұрақ орындау	2.7.2.1 күзгі жапырақтар мен тірі гүлдерден гүлшоқ жасау 2.7.1.2 жапсырусыз заттық жапсырма- құрақтар жасау	3.7.2.1 көрсету бойынша, үлгі бойынша табиғи матриалдардан бұйым жасау; бөліктерді ермексаздың көмегімен біріктіру 3.7.1.2 заттық жапсырмақұрақ жасау	4.7.2.1 көрсету бойынша, үлгі бойынша табиғи матриалдардан бұйым жасау; бөліктерді ермексаздың көмегімен біріктіру 4.7.2.2 заттық жапсырмақұрақ жасау 4.7.2.3 табиғи материалдан композиция құрастыру

55. Ұзақ мерзімді жоспарды осы санаттағы білім алушылардың ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін ескеріп, ортақ тақырыптарға сәйкес оқыту мақсаттарын тоқсан бойынша бөлу арқылы мұғалімнің өзі анықтайды. Бұл ретте жалпы білім беру оқу бағдарламаларында ұсынылған ортақ тақырыптар пайдаланылады.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№115 бұйрығына 320-қосымша

Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға арналған бастауыш білім беру деңгейінің 1-4 сыныптары үшін "Музыка және ырғақ" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы

Ескерту. Бұйрық 320-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 27.07.2017 № 352 (1, 2, 6, 8, 9, 10,(11, 12) сыныптардың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 01.09.2017, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 3-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2018, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 4-сыныптың және 10-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019, 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2020 қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

2. Оқу бағдарламасы "Музыка және ырғақ" пәні бойынша орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың танымдық ерекшеліктеріне сәйкес білім, білік және дағдының мазмұны мен көлемін анықтайтын нормативтік-оқу құжаты болып табылады.

3. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың музыкалық, қозғалыс, эмоциялық және ойлау қабілеттерін дамытуға арналған сабақтар музыкамен емдеу идеясына негізделген кешенді музыкалық-ритмикалық сабақтар болып табылады. Музыкамен емдеуді жаттығу бағдарламаларының негізгі пункттерін енгізетін, психотерапиялық міндеттермен сабақтасатын түзету міндеттер қатарын шешетін психотерапияның жеке дербес бағыты ретінде бөледі.

4. "Музыка және ырғақ" пәні білім алушылардың психофизикалық дамуындағы бұзылыстарды еңсеруге немесе азайтуға, өмірге қажетті білім, білік және дағдыларды меңгеру қиындықтарына бағытталған пәндер қатарына кіреді. Аталған пән адам өмірінің бөлігі ретінде білім алушылардың музыкаға деген құндылық қатынасын қалыптастыруға, музыкалық әрекеттің қарапайым түрлерін меңгеру, музыкалық әрекет процесінде ашылу және қарым-қатынасқа түсуді қалыптастыру, әншілік және музыкалық-ырғақ қабілеттерін дамытуға бағытталған.

2-тарау. "Музыка және ырғақ" пәнін оқытудың мақсаты мен міндеттері

5. Музыка және ырғақ пәнінің мақсаты орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға түзете әсер ету: жағымды эмоциялық жағдай туындату; қозғалыс функциясын ынталандыру; сенсорлы процестерді және сенсорлы қабілеттерді дамыту және түзету; сөйлеу функциясын қалыптандыру.

6. Музыка және ырғақ сабақтарының міндеттері:

1) музыкалық сабақтарға және олардың мазмұндарына жағымды көзқарас қалыптастыру;

2) музыкаға эмоциялық сезімталдықты тәрбиелеу, жоғарылығы, күші, ұзақтығы, тембрі бойынша ажырату;

3) музыкаға қызығушылықты дамыту;

4) ырғақ сезімін қалыптастыру;

5) музыкалық есте сақтауды дамыту;

6) білім алушылардың түсінігіне қолжетімді және айқын музыкалық шығармалар арқылы өмір туралы ұғынымдарын кеңейту;

7) білім алушылардың ән айту аппаратын техникалық жетілдіру;

8) білім алушылардың ән айту тынысын қарапайым элементтерден бастап дамыту;

9) білім алушылардың жалпы дауыстарының шығуын қалыптандыру;

10) жоғарғы дауысты естуді дамыту, музыкалық есте сақтауды дамыту;

11) музыкалық-орындаушылық дағдыларды қалыптастыру;

12) білім алушылардың музыкаға сәйкес қарқынды және айқын қозғалу қабілетін дамыту, қозғалысын музыка қарқыны мен ырғағымен сәйкестендіру;

13) ептілік, тепе-теңдік, кеңістікте бағдарлау, қозғалыс түзулігін қалыптастыру;

14) би қимылдарына үйрету;

15) қимылдарының айқындылығына және бейнені жеткізуге жұмыс жасау, тәртіптің дұрыс емес түрлерін еңсеру;

16) дыбыс шығару бұзылыстарын түзету.

7. Музыка және ырғақ сабақтары тұлғаның жағымды қасиеттерін дамытуға тиімді. Кеңістікте сапқа тұруға арналған жатығулар орындап хормен ән айту, жұптық билер үйреніп, айналып билеп, білім алушылар ұйымдасқан ұжымдық әрекеттер дағдысын, тәртіпті меңгереді, өзара қатынас орнатуды үйренеді. Педагог сыныптағы әрбір білім алушының мүмкіндігі мен оның білім алудағы ерекше қажеттіліктеріне сәйкес бағдарламаның мазмұны мен оқыту барысына қажет өзгерістерді енгізе алады.

3-тарау. Оқу процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер

8. Сабақтарды дайындап өткізу кезінде мұғалім бірқатар педагогикалық талаптарды орындайды. Олар:

1) музыкалық материалды оның тәрбиелік мәні, эстетикалық құндылығы, білім алушылардың даму деңгейіне сәйкес таңдау;

2) музыкалық шығарманы жоғарғы деңгейде орындау (соның ішінде жазылымдағы);

3) музыкалық шығарманың мазмұнын түсіндіргенде, жанрмен танысып айқын құралдарды көрсеткенде білім алушылармен ойластырылған сөйлесу арқылы қатынас;

4) музыканы тыңдағанда бейнелік көрнекілікті кең пайдалану (мысалы, шығарманың мазмұнына, бейнесюжеттерге сәйкес суреттер);

5) ритмикалық сурет, қарқын, музыкалық шығарманың динамикасын жақсы меңгеруге ықпал ететін білім алушылардың қозғалыс белсенділігін ұйымдастыру.

9. Білім алушыларды музыкалық тәрбиелеудің негізі ретінде олардың музыкалық қабілеттерін дамытудың белсенді түрі ән салу болып табылады. Соған байланысты ән репертуарын таңдау маңызды, және білім алушылардың вокалды-хормен айтуды оқыту құралы және әдістемелік тәсілдерді қолдану маңызды болып табылады.

10. Хормен айту ерекше маңызды емдік қасеитке ие. Өлең мәтіндері және әуен әуезділігі қызығушылықты арттырып, ән салушыларды қоздырып, оларды эмоционалдық толқыныстарын байыта алады. Сондай психологиялық жағдайда жағымсыз қысылыстары азайып, сөйлеу тіліндегі қиындықтар жеңіл еңсеріледі. Әндету орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды өкпе мен барлық дауыс аппаратын дамытуға және күшейтуге, әлеуметтік оңалтуға ықпал етеді.

11. Сабақты білім алушылардың жағдайына байланысты таңдалатын және олардың музыка және ән айтумен айналысуға психологиялық дайындығына ықпал ететін музыкалық кіріспеден бастайды. Мұғалім ән таңдап оны жаттау үшін білім алушылардың музыкалық және ән айтуға дайындығына, зиятының даму деңгейіне байланысты жұмыс кезеңділігін орнатады. Барлық әнді айтуда қиындық туындайтын білім алушыларға мұғалім әннің бөлімдерін айтумен шектеуіне болады.

12. Оқу материалы шектеулі түрде беріледі және кезеңімен күрделенеді. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды сөйлеу тілінің кешігіп дамуына байланысты жеткіліксіз дамыған ән айту диапазонын сипаттайды. Сондықтан, сынып жұмысына арналған әндер рең тұрғысынан ыңғайлы, бастауыш сыныптарда жоғарғы дыбыстарды си1-до2 дейін айтуға мүмкіндік беретін ыңғайда болып келеді.

13. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылар оқу жылы барысында 4-5 ән жаттауға тырысады және өздеріне келесі дағдыларды меңгеруге ұмтылады: тыныс алу, дыбыс жасау, қатар, ансамбль.

14. Бағдарлама ән айтуды музыкалық аспаптың сүймелдеуімен қатар, сүйемелдеусіз айтуды қарастырады. Сүйемелдеусіз айту (акапелла) музыкалық естуді дамытады, интонация тазалығына зейінін арттырады.

15. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың зейіні өте тұрақсыз. Сондықтан, музыкалық есту, ән айту реңінің жиілігі, олардың зейінін бір әннен екіншіге жиі аудару, олардың елестеулерін, дауыс аппараттарын және эмоциялық жай-күйінің белсенділігін арттырып отыру пайдаланылады. Ән айту дағдысын дамыту білім алушылардың ән айту аппараттарын техникалық жетілдіріп қана қоймай, алдымен алынған икем дағдыларды әнді көркем орындауына және білім алушыларға терең эстетикалық әсер ету мақсатын көздейді.

16. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың патологиялық ерекшеліктеріне байланысты олардың дұрыс тыныс алуы өте маңызды. Сондықтан білім алушылардың қарапайым элементтерден бастап ән айтуда тыныстауын дамыту бағдарламада қарастырылған.

17. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың ерекшеліктері сөйлеу тілінің күрделі бұзылысы болып табылады: білім алушылардың жартысында сөйлеу тілі жоқ болса, кейбіреуінде сөйлеу тілінде бұзылыстар байқалады, мәтіннің мазмұнын түсініп меңгере алатын сөздік қорының аздығы орын алады. Сөйлемейтін балалар ән айтуды жай салады – қыңқылдап, мөңіреп, әуенге сәйкес шайқатылу, қолдарымен сермеу, аяқтарымен тапырлату және тағы сол сияқтылар. Нақты және анық сөйлеуге, сөзбен жүйелі жұмыс жасау (түсініксіз сөздер мен жеке сөз тіркестерін түсіндіру) бағдарламада қарастырылған. Бұндай жұмыс әннің мазмұнын түсініп қана қоймай, оны мәнерлеп орындауға, сондай-ақ білім алушылардың дүниетанымын кеңейтеді.

18. Әр сабақтың айнымас бөлігі болып білім алушылардың дүниетанымын кеңейтіп олардың музыкалық қабылдауын қалыптастыратын ән тыңдау болып табылады.

19. Музыканы тыңдағанда мұғалімнің түсіндіргені маңызды. Ол білім алушыларда қызығушылық туғызып, эмоциялық жауап, музыканы қайта тыңдау тілегін, оны түсініп, есте сақтауын арттыра алады. Музыканы аудиожазбадан тыңдап, бейнемен сүйемелдеу жақсы орындаушыларды, вокалисттерді, аспапшыларды, түрлі оркестрлерді тыңдауға және көрсетуге мүмкіндік береді. Оның бәрі білім алушыларды жаңа әсерлермен, түсініктермен, біліммен байытады.

20. Әуенді тыңдау сабақ бойы жалғасады: әнмен жұмыс жасағанда және жаңа шығармалармен танысқанда балалар музыка тыңдайды. Мысалы, әнді жаттау алдында оны тыңдап оның мінезін анықтау ұсынылады (көңілді, көңілсіз) музыкалық айқындықтың негізгі құралдары. Кейде жаттауға қажет шығарманы белгілі бір балалар хорының орындауында тыңдалады. Сондай тыңдалым әнді мәнерлеп, сезіммен орындауға ықпал ететін зейінді, білім алушылардың есту қабілеттерінің белсенділігін арттырады.

21. Музыканы тыңдау жұмысының мазмұны және ұйымдастыру білім алушылардың жас және психофизикалық ерекшеліктеріне байланысты. Білім алушылардың зейін көлемінің аздығына байланысты музыкалық шығарманың ұзақтығы әдетте 1,5-2 минуттан аспайды, өйткені білім алушылар тез шаршайды және алаңдай бастайды.

22. Музыканы тыңдау сабақтарының толыққандылығы тек сабақтың нақты жабдықталуына байланысты: жақсы музыкалық аспаптың болуы (фортепиано, баян, аккордеон), музыкалық орталық, аудиокассеталар жинағы, музыкалық шығармалардың дискіде жазуы, иллюстративті материал.

23. Музыкалық шығарманы қайталап тыңдауды бірнеше сабақ және сабақтын тыс уақытта өткізуге болады. Әр тыңдаған сайын білім алушылар жаңа музыкалық әсер жинақтайды. Білім алушылар қайта тыңдаған кезде түрлі ойындар қимылын, шулы оркестрдегі ойынды енгізуге болады. Олар білім алушыларға шығарманың құрылымын,оның қарқынын, ритмикалық сурет, әуеннің қозғалыс бағытын анықтауға көмектеседі. Музыкалық шығарманы қайталап тыңдаған сайын танымалдығы артып, білім алушыларға көбірек қуаныш сыйлайды.

24. "Музыкалық-ырғақтық қозғалыстар" бөлімі әуенмен сүйемелдейтін жалпы дамыту жаттығуларды енгізеді. Осы бөлімнің тапсырмаларын орындағанда мұғалім жеңіл ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқытуға арналған ырғақты түзету бағдарламасын басшылыққа алуға болады. Бірақ, жаттығулар кешенін жиі өзгерту барлық уақытта бірдей тиімді бола алмайды, өйткені орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға қозғалыс кезеңділігін есте сақтау қиын, тапсырмаларды шатастырады, бастапқыда білім алушылар жаттығуларды мұғалімге еліктеу арқылы орындайды. Жаттығуларды меңгере келе білім алушылар өздігімен қимылдарын музыкалық сүйемелдеудің қарқыны мен сипатына сәйкестендіреді. Мұғалім олардың әрекеттерін тек түзетіп тұрады.

25. Музыкалық-ырғақтық жаттығулар процесінде білім алушылар залда жүре алу; бір бірден және жұппен сапқа тұрулары ; музыканың сипатына қарай қозғалыстарды өздігімен орындап және ажырата білу; музыкалық сипатқа сәйкес бейнелік қозғалысты анықтап орындай білу;өзара қашықтықты сақтап сапта жүре алу сияқты әрекеттерді орындайды.

26. "Музыкалық-ырғақтық қозғалыстар" бөлімі музыкалық ойын, айнала билеу, би қозғалыстары, музыкалық аспаптарда ойнау арқылы ритм сезімін мақсатты түрде, кезеңімен қалыптастыруды қарастырады.

27. Музыка және әуен сабақтарының бағдарламасына балалар музыкалық аспаптарында ойнау енген. Музыкалық ойыншықтарға және балаларға арналған дауыл аспаптары ерекше орын алады, өйткені олар білім алушыларды музыка аймағына енгізеді, оның шығармашылық қабілеттерін дамытуға көмектеседі және музыкалық сауаттылықтың жеке элементтерімен таныстырады.

28. Музыка және ырғақ сабақтарында түрлі музыкалық аспаптарды қолдануға болады – ксилофондар, металлофондар, цитрлар, ұлттық халық аспаптары, аккордеон, пианино және, мүмкіндігінше, синтезаторлар, электромузыкалық аспаптар. Сонымен бірге, дауылды және шулы аспаптарды кең қолданылады – сылдырмақтар, үшбұрыштар, қасықтар, таяқшалар, пандейлер, маракастар, тарелкалар (хай-хет), барабандар жинағы, тамтамдар.

29. Музыкалық-ырғақтық құралдар жүйесі сабақтарда физикалық бұзылыстар, білім алушылардың қозғалыс аймағының жағдайына қарай, музыкалық-педагогикалық жұмыстың әр кезеңінің түзету міндеттеріне сәйкес, музыкалық сабақтардың мақсаттары мен міндеттеріне байланысты өзгеріп отырады. Музыкалық-ырғақтық құралдарды түрлі қолданыста пайдалану орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды әлеуметтік оңалтудың түпкі мақсаттарымен байланысты.

30. Сөйлеу тілінің ырғағына жұмыс істеу сабақтың жеке кезеңі болып бөлінбейді, бірақ әр түрлі әрекеттермен қосыла жұмыс істеуін мұғалім ескеріп отырады.

31. Ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың музыкалық мәдениетін тәрбиелеу ұлттық мәдениетке жағымды көзқарастың қалыптасуымен қатар жүреді. Осыған байланысты ән күй және музыка сабақтарының мазмұнына мұғалім келесіні енгізеді:

1) республика өмірін бейнелейтін Қазақстан композиторларының шығармашылық мұрасын зерделеу;

2) вокалды және аспапты орындауда халық әндерін және күйлерін тыңдау;

3) қазақ ұлттық аспаптарының (домбыра, қобыз, сыбызғы) дыбыстау тембрлік ерекшеліктерін салыстыру.

32. Мұғалім жоспарлаудан бастап жұмыстың әр кезеңінде жұмыс түрі мен формасын өзі таңдайды. Ол келесі дидактикалық ұстанымдарды қолданады:

1) білім алушыны жан-жақты білу және оған арнайы қажетті көмек көрсету;

2) педагогикалық ойларды білім алушылардың мүмкіндіктері мен қажеттіліктеріне және қоршаған ортаны соған бейімдеу;

3) әдістерді, дидактикалық құралдарды, жұмыс қарқынын даралау;

4) берілген материалдың қолжетімділігі;

5) қиындықтың кезеңдеп артуы;

6) оқыту - оқу процесіне білім алушының белсенді және саналы қатысуы;

7) жан-жақты көрнекілік және үлгі;

8) кіріктендіре ықпал ету (ішкі және пәнаралық байланыс, мамандардың әрекеттестігі).

33. Бағдарламаның оқу материалы орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларда өмірге қажетті практикалық икем және дағдыларды қалыптастыруға бағытталған. Қалыптасқан икемдер күнделікті өмірдегі қажеттіліктерді қанағаттандырумен байланысты.

34. Сабақта дифференциалды тұғыр қолданған абзал, өйткені ол дәрігердің нұсқауларына сәйкес әр білім алушының дене және қозғалыс жүктемесін қадағалауға мүмкіндік береді. Музыка және ән күй сабақтарында білім алушыларды дифференциациялау А.С.Соболев ұсынған ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың музыкалық-ән салу қабілеттернің мінездемесіне сәйкес жүзеге асады.

35. Түзету тәсілі ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға тән кемшіліктерді түзетуге және олардың зияты мен физикалық дамуына және тұлғалық қалыптауына арналған оқу процесінің негізін қалайтын арнайы педагогикалық тәсілдерді қолдануды меңзейді. Түзету жұмыстарының педагогикалық тәсілдерінің айырмашылығы ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың орын толтыру процестерін ынталандырып және жаңа жағымды қасиеттерді қалыптастыруға мүмкіндік береді. Ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды түзету мектептегі барлық оқу-тәрбие процесінде жүзеге асады.

36. Ойын түрлерін оқу әдісі ретінде қолдану білім алушылардың танымдық қызығушылығын белсендіруге ықпал етеді. Ұжымдық әрекетті ұйымдастыруға бағытталған ойын тәсілдері білім алушыларды топ мүшелерінің пікірін сыйлауға үйретеді, түпкі мақсатқа жетуге ынталандырады. Оқытудың ойын технологиясының негізгі элементтері:

1) ойын алдында оқытудың нақты мақсаты қойылады;

2) ойын әрекеті арқылы нақты педагогикалық нәтижеге қол жетеді;

3) оқу әрекеті ойын ережессіне бағынады;

4) оқу материалдары ойын құралдары болып табылады.

37. Ақпараттық-коммуникативті технология (бұдан әрі – АКТ) әдетте қолданылатын құралдардың көмегіне жүгінбей-ақ дамыту және түзету міндеттерін шешу үшін қажетті оқыту жағдайларын "құрастыруға" көмектесе отырып, арнайы білім беру педагогы үшін қажетті құралдардың арсеналын кеңейтеді.

38. Арнайы мектептің оқу процесінде АКТ-ны қолдану келесілермен ынталандырылған:

1) сабақта топтық және жеке жұмыстарды тиімді ұйымдастыруға ықпал етеді;

2) білім алушылардың практикалық икем және дағдыларын жетілдіруге ықпал етеді;

3) оқу процесін дараландыруға мүмкіндік береді;

4) сабақтарға қызығушылығын арттырады;

5) білім алушылардың танымдық мүмкіндіктерін белсендіреді;

6) білім алушылардың шығармашылық әлеуетін дамытады.

4-тарау. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері

39. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды мектеп бағдарламасының пәндеріне оқыту барлық уақытта бірдей оң нәтиже бере бермейді. Сондықтан білім алушылардың басым бөлігі үшін қалыпты педагогикалық процесс шеңберінде олардың оқуын өлшемді бағалау оқу технологиясының нәтижесіне емес, олардың әлеуметтік даму тәжірибесіне бағдарланады, өйткені оның мәйегі қоршаған әлемді заттық және сезімдік көрінісі, адамдар қоғамында олардың тұлғалық сана сезімнің дамуы.

40. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқытуда күтілетін нәтиже шеңберін анықтау және оларды алдын-ала болжау күрделі мәселе болып табылады. Әр білім алушының даму қарқыны, өз қабілеті мен шектеулері бар. Білім алушының даму бағытын тек болжауға болады. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды жалпы қабылданған бағалау процесімен бағалауға болмайды. Нәтижеге қол жету деңгейін, дамуын білім алушы жетістігінің өзіндік бір педагогикалық диагнозы болып табылатын сипаттамалы бағалау қолданылады.

41. Сипаттап бағалау келесі ерекшеліктерге ие:

1) ол нақты және білім алушының нақты кезеңдегі жұмысының қорытындысы болып келеді (жұмыс мақсатының қысқаша сипаты болады);

2) сызбаға ұқсамай, жеке дара болып келеді;

3) өткен жолғы деңгейді бағалаумен салыстырғанда қол жеткізген деңгейдің сипаттамай алады (яғни, білім алушы бұрынғыдай жұмыс жасай алады ма, жақсырақ немесе төмендеу бар ма екенін сипаттау);

4) білім алушының мүмкіндіктеріне қарай жетістіктерін бағалайтын құжат бола алады (білім алушыға жоспарланған материалды қалай меңгергені туралы пікір бола алады);

5) жағымды оң бағалау бола алады (жетістіктердің болмауы жағымсыз бағаланбайды), бірақ, ата-аналары өз баласының жалған бейнесін жасап алмау үшін білім алушының нәтижелері барынша анық, нақты бағаланатын болады.

42. Музыка және ырғақ сабақтары түзетуге бағытталғандықтан оқу нәтижесі орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жеке музыкалық-ырғақтық мүмкіндіктеріне байланысты болғандықтан, білім алушыларды бағалау сөзбен ынталандыру және мадақтау түрінде болады.

5-тарау. "Музыка және ырғақ" пәнінің мазмұнын ұйымдастыру

43. "Музыка және ырғақ" пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:

1) 1-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 66 сағат;

2) 2-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында –68 сағат;

3) 3-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында –68 сағат;

4) 4-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында –68 сағат.

44. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды музыкалық тәрбиелеу бағдарлмасы келесі бөлімдерден тұрады:

1-кесте

№	Бөлімдер
1	Ән айту
2	Музыка тыңдау
3	Музыкалық-ырғақтық жаттығулар

45. Оқу пәнінің мазмұны.

1) "Музыка және ырғақ" пәнінің мазмұны оқу бөлімдері бойынша ұйымдастырылған, соның ішінде күтілетін нәтиже түрінде сыныптар бойынша оқу мақсаттары: дағды немесе икем, білім немесе түсінік ретінде берілген. Әр бөлімнің ішінде кезеңімен ұйымдастырылған оқу мақсаттары, мұғалімнің жұмысын жоспарлап және білім алушылардың жетістіктерін бағалауға, оларды оқудың келесі кезеңі туралы ақпараттандыруға мүмкіндік береді;

2) бағдарламада оқыту мақсаттарын пайдалану ыңғайлы болу үшін кодтау тәсілі ендірілген. Кодтағы бірінші сан сыныпты, екінші сан бөлімді, үшінші сан оқыту мақсатының нөмірленуін көрсетеді. Мысалы, 4.2.4 кодындағы "4" – сынып, "2" – бөлім, "4" – оқыту мақсатының реттік нөмірі.

46. Оқыту мақсатының мазмұны пәндік сипаттағы білім мен икемділікті қалыптастыруға ғана емес, сондай-ақ оларды шынайы практикада қолдану, пәнаралық байланыстар орнату, сөйлеу тілдік әрекет түрлері мен коммуникативтік дағдыларды дамытуға да қатысты.

47. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

1) "Ән айту":

2-кесте

Оқыту мақсаттары
1 - сынып	2 - сынып	3 - сынып	4 - сынып
1.1.1 өлең айтқанда дұрыс қалыпты қабылдау – отыру немесе дене мен мойын бұлшық еттерін ширықтырмай, иығын жазып тұру 1.1.2 мүмкіндігінше үлкендермен бірге ән салу, үлкендердің дауысын тыңдау 1.1.3 дауысты у, о, а дыбыстарын әндету 1.1.4 жеңіл мәтінді қысқа әндерді орындау 1.1.5 ширығусыз, жайлы, орташа қарқынмен, орташа дауыс қаттылығымен әндету; 1.1.6 ән материалын түсіну: қарапайым, мағынасы түсінікті сөздер, таныс бейнелер, жағдайлар және құбылыстар	2.1.1 толық дауыста ән салу, әуеннің басталуына және аяқталуына көңіл аудару 2.1.2 ән салуды уақытында бастап уақытында аяқтау 2.1.3 мүмкіндігінше әннің мәтінін толық айтып немесе қайырмасын ғана айту 2.1.4 интонация арқылы әннің сипатын білдіру 2.1.5 бірқалыпты ән салу, ән салғанда дұрыс дем алу, музыкалық фразаларды бөлу 2.1.6 жайлап, терең тыныс алуды дамытуға және демді тарату дағдыларын меңгеру үшін қысқа әндер айту	3.1.1 мәдениетті ән салу дағдыларын қалыптастыру 3.1.2 мүмкіндігінше нақты интонациялауды, мәнерлікті, дұрыс артикуляциялауға қол жеткізу 3.1.3 хормен ән айтудың қарапайым икемдерін меңгеру 3.1.4 дирижерлік ишараттарды түсіну: назар аудару, демді алу, әннің басталуы, аяқталуы 3.1.5 иықтарды көтемей дыбыссыз дем алу 3.1.6 ән айтқанда дұрыс қалыпты қабылдау 3.1.7 әндердің мәтіндерін түсіну 3.1.8 ән салуды ырғақтық қимылдармен сүйемелдеу	4.1.1 жайлап, терең тыныс алуды дамытуға және ауаны тарату дағдыларын меңгеру үшін қысқа әндер айту 4.1.2 өзінің айтуының ширықпай, табиғи болу дағдысын қалыптастыру 4.1.3 ән айту кезінде күшейтілген дауысты болдырмау; ширығусыз, жайлы, қарқыны мен дауыс күштілігі бойынша қалыпты әндетуді жетілдіру 4.1.4 біртіндеп кеңейте отырып, ми1 – ля1 диапазонында әндету 4.1.5 соло және хормен ән салумен танысу 4.1.6 ән салуды ырғақтық қозғалыстармен сүйемелдеу

2) "Музыка тыңдау":

3-кесте

Оқыту мақсаттары
1-сынып	2- сынып	3- сынып	4-сынып
1.2.1 музыкалық дыбыстардың түрлі болатынын білу, оның өмірмен байланысы, музыканың шынайы болмыстың көрінісі екенін білу 1.2.2 музыкалық мәнердің түрлі құралдарымен танысу, дыбыстың жоғарлығы және шығу күшінің өзгеруін білу 1.2.3 музыкалық аспаптарды тану – пианино, барабан	2.2.1 музыка тыңдау, ән салу, билеу тілектерін білдіру 2.2.2 әр түрлі сипаттағы музыкаға эмоциялық әсерін, ырғақ сезімін дамыту 2.2.3 музыкалық қарқынды "жылдам-баяу" ажырату; сипаты " көңілді", "мұңды"; регистрлер айырмашылығы "жоғары-төмен", әуеннің ұзақтығы "қысқа-ұзын" бойынша музыкалық шығармаларды анықтауға тырысу 2.2.4 екібөлшекті музыка сипатының өзгеруіне дербес әсерін білдіруге ұмтылу 2.2.5 әуенді тыңдау, таныс әуендерді танып және есте сақтау 2.2.6 аспаптық музыкаға жағымды әсерін білдіру 2.2.7 музыкалық аспаптарды ажырату және атау – домбыра, труба	3.2.1 музыканы мұқият тыңдау, тыныш отыру, сөйлеспеу, орын ауыстырмау 3.2.2 музыка адамның көңіл-күйін білдіретіні туралы түсініктің болуы: қуаныш және қайғы, көңілді және көңілсіз, табиғатты және өмірдің басқа құбылыстарын суреттейді; 3.2.3 музыкалық дүниетанымды кеңейту, жақсымузыкаға қызығушылығын дамыту 3.2.4 музыкалық шығармаларға эмоциялық әсерленуін арттыру; 3.2.5 музыкалық шығармалардың мазмұнын түсінуді тереңдету 3.2.6 жеке музыкалық жанрларды ажырату (марш, би, бесік жыры) 3.2.7 жоғарғы, орта және төменгі регистрлерді ажырату; жылдам, орташа, қалыпты қарқын 3.2.8 музыкалық шығарманың екібөлшекті формасын ажырату 3.2.9 жоғарғы дыбысты естуді дамыту 3.2.10 түрлі аспаптардың тембрін дифференциациялауға ұмтылу 3.2.11 музыкалық аспаптарды ажырату және атау – скрипка, балалайка	4.2.1музыканы толық қабылдау 4.2.2 музыкаға эмоциялық әсер деңгейін арттыру 4.2.3 музыка тыңдауға қажеттілікті қалыптастыру 4.2.4 музыканы тыныш тыңдау, музыкалық орындалуын тыңдау, музыкалық шығарманың сипатына дұрыс жауап қайтару 4.2.5 музыкалық есте сақтауды дамыту 4.2.6 таныс әуендерді фрагменті, кіріспесі бойынша тану 4.2.7 музыкалық аспаптарды ажырату және атау - қобыз, аккордеон 4.2.8 пианино, барабан, домбыра, қобыз, труба, скрипка, балалайкалардың дыбыстарын ажырату

3) "Музыкалық-ырғақтық жаттығулар":

4-кесте

Оқыту мақсаттары
1- сынып	2- сынып	3- сынып	4-сынып
1.3.1 жүру кезінде бір біріне кедергі жасамай зал кеңістігінде бағдарлау, музыкалық белгі бойынша жиналу және таралу 1.3.2 өзара бірдей қашықтықта шеңбер бойынша қозғалу 1.3.3 музыкалық сүйемелдеуімен қарапайым қимылдар жасау 1.3.4 қарапайым ырғақтық суреттерді бір аяғымен шығарып алақанымен шапалақтау 1.3.5 заттармен қимылдар орындау: орамалдар, сылдырмақтар, жалаулар, ленталар 1.3.6 қозғалыстарды музыканың басталуы және аяқталуымен сәйкестендіру (мұғалімнің көрсетуімен) 1.3.7 залға кіру, үстелдерге отыру, мұғалімнің талаптарын тыңдап орындау 1.3.8 музыкалық ойындар барысында негізгі кейіпкерлердің қозғалыстарын көрсету	2.3.1 музыкалық сүйемелдеу сипатына сәйкес қозғалу (ширақ қадам, жүру, жүгіру, баяу қозғалыс) 2.3.2 жұптасып сапқа тұрып залда араларында бірдей қашықтық сақтап жұппен жүру 2.3.3 еденде аяқтың дыбысын шығармай жүру; бір біріне қақтығыспай жеңіл жүгіру 2.3.4 қимылдардың мәнеріне көңіл аудара отырып заттармен музыкалық-ырғақтық қимылдарды орындау 2.3.5 музыкалық шығарманың аталуына сәйкес көрсету қимылдарын орындау	3.3.1музыкалық-ырғақтық қимылдардың техникасын жаттықтыру 3.3.2 үш түрлі қарқында марштау 3.3.3 шығармашылық белсенділікті дамыту 3.3.4 музыкалық шығарманың келбетті-сюжетті мазмұнын қозғалыспен жеткізуге тырысу 3.3.5 музыка бөліктерінің түрлі сипаттарын өздігімен ажырату және соған сәйкес қозғалу 3.3.6 тік галоп қимылына жаттығу 3.3.7 марш қимылдарын ажырату және орындау – ойыншық, парадты, спроттық 3.3.8 полька биінің қимылдарын орындау	4.3.1 музыкалық-қозғалыс дағдыларын жетілдіру 4.3.2 таныс би қимылдарын бекіту 4.3.3 полька қимылдарын жетілдіру 4.3.4 музыка сипатының өзгеруіне қарай қимылды музыкамен сәйкестендіре білу 4.3.5 би-ойын қимылдарының мәнерлеп көрсетуді талап ету 4.3.6 қазақ және орыс билерінің қимылдарын ажырату 4.3.7 2\4 өлшемін ажырату; 2\4 дирижерлық ым-ишараны түсіну: мықты бөлшек – жер (қолдар төмен кетеді), әлсіз бөлшек – аспан (қолдар жоғары көтеріледі). Кең көлемді түсіндіру қолдануға болады, мысалы, доп ойнау: мықты бөлшекке жоғарыға лақтыру немесе еденге ұру, әлсіз бөлшекке - ұстау 4.3.8 музыканың айқын көрініс тапқан сипатына сәйкес қозғалу; музыкалық шығармаларда мертлік бөолшектердің пульстеу сипатын бақылау; музыкадағы мықты және әлсіз бөлшектерін қозғалыста белсенді және айқын көрсету

48. Ұзақ мерзімді жоспарды осы санаттағы білім алушылардың ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін ескеріп, ортақ тақырыптарға сәйкес оқыту мақсаттарын тоқсан бойынша бөлу арқылы мұғалімнің өзі анықтайды. Бұл ретте жалпы білім беру оқу бағдарламаларында ұсынылған ортақ тақырыптар пайдаланылады.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 321-қосымша

Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға арналған бастауыш білім беру деңгейінің 1-4 сыныптары үшін "Бейнелеу өнері" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы

Ескерту. Бұйрық 321-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 27.07.2017 № 352 (1, 2, 6, 8, 9, 10,(11, 12) сыныптардың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 01.09.2017, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 3-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2018, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 4-сыныптың және 10-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019, 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2020 қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

2. Оқу бағдарламасы әр пән бойынша білім алушылардың танымдық ерекшеліктеріне сәйкес білім, білік және дағдының мазмұны мен көлемін анықтайтын оқу-нормативтік құжаты болып табылады.

3. Оқу бағдарламасы әр пәннің әдістемелік әлеуетін қолдануға оқу процесін бағыттайды, ол білім алушылардың пән бойынша білім алып және дағдыларды меңгеруге, оқу әрекеттерін меңгеруде білім алушылардың дербестігін дамытуға, әлеуметтік мәдени ортада бағдарлау икемін қалыптастыруға септігін тигізеді.

4. Оқу бағдарламасында заманауи мектептегі білім беру процесін ұйымдастыруға арналған инновациялық педагогикалық жолдарды сипаттайтын оқу-нормативті құжаттың дәстүрлі түрі үйлесім тапқан. Білім берудегі тұғырлар пән бойынша оқу бағдарламасының жаңа құрлымында көрініс тапқан негізгі бағыттар болып табылады.

5. Білім берудің классикалық негізі ретінде құндылық-бағдарлы, іс-әрекеттік, тұлғалық-бағдарлы, коммуникативті жолдары оқу мақсаттары жүйесінің басымдылығын және білім беру процесінің нәтижесін нығайту үшін қолданған және ол жаңа оқу бағдарламасының құрылымында көрініс тапқан.

6. Білім беру процесінің заманауи деңгейінде негізгі талаптардың бірі білім алушылардың белсенді әрекетін ұйымдастыру. Мұғаліммен бірлесіп шығармашылықпен айналысу және мұғалімнің серіктес, кеңесші ретінде қолдауы болған кезде білім алушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие болады.

7. Тұлғалық-бағдарлы білім беруді нығаюы оқу процесінің барлық қатысушыларының ынтымақтастығының бастамасы болып, оқытудың интерактивті әдістерін қолданып қарым-қатынас орнатқанда басымдылыққа жол бермейді.

8. Білім беру процесін ұйымдастыруға арналған барлық инновациялық тұғырлар оқуды білім алушылардың шынайы шығармашылық процестегі қатынас үлгісіне айналдарып, білім, ой, іс-әрекет әдістерін белсенді түрде алмасуын меңзейді

9. Пәннің оқу бағдарламасы аймақтық материалды қолдануға бағытталуы арқылы білім алушының танымдық және әлеуметтік белсенділігін арттырады (нысандар, макемелер, ақпарат көздері). Пәнді оқыту мақсатына жету үшін іске асатын тәрбиелік мәні бар жобалар ата-аналар, жергілікті қауымдастықтардың қатысуымен ұйымдастырыла алады.

10. Оқу бағдарламасында оқытудың болжамды мақсаттық жүйесі берілген. білім алушыларды оқытуға арналған оқу бағдарламасының мазмұны жағынан нұсқаулық сипатқа ие, Мұғалім әр орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушының мүмкіндігі мен ерекше қажеттіліктеріне сәйкес сыныптың оқу мазмұны мен қарқынына өзгеріс енгізе алады.

11. Пән бойынша білім беру процесінің күнделікті мазмұны оқу мақсатына бағынады және білім алушылардың сыныптағы және мектептегі ұжымдық жұмыстарға қатысу мүмкіндігін ескереді.

12. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқыту кең мағынада түсініледі, бұл мүмкіндігі аз пәндік білімнің қалыптасуы ғана емес, осы санаттағы білім алушыларға маңыздырақ өмірлік дағдылардың қалыптастыру болып табылады.

2-тарау. "Бейнелеу өнері" пәнін оқытудың мақсаты мен міндеттері

13. Оқу пәнінің мақсаты – заттың түрін, құрылымын, көлемін дұрыс қабылдауды дамыту, олардың кеңістікте орналасуын бейнелеу арқылы жеткізу.

14. Бейнелеу өнерін оқытудың міндеттері:

1) орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың бейнелеу мүмкіндіктерін анықтау;

2) саусақпен сезу, кинестетикалық, көру анализаторларын тірекке алып бейнелеу әрекетіне қажет материалдар мен құралдармен таныстыру;

3) тапсырманың мақсатын түсініп оны өздігімен немесе үлкендердің көмегімен орындауды үйрету, шаблондарды қолдану, кескін бойынша сурет салу, бөлшектерді салу, сызықтан шықпай бояу;

4) бейнелеу әрекетіне қызығушылық қалыптастыру және қабылдауға қолжетімді өнер туындыларымен таныстыру.

3-тарау. Оқу процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер

15. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқу процесін ұйымдастыру тұғырларының негізінде ақыл-ойы кемістігі айқын көрінетін тұлғалардың өмірін ұйымдастырудың негізін қалайтын әлемдік деңгейде қабылданған ой-пікір "қалыпты жағдайға келтіру" педагогикалық тұжырымы жатыр. Осы тұжырымға сәйкес түзету-педагогикалық іс-шаралар барлық жүйесін жобалаудың негізгі және жалғыз бастамасы білім алушы болып табылады. Жоспарланған іс-шаралар білім алушылармен жұмыс жүргізумен қатар, қоршаған ортаны өзгерту, әр білім алушының өзіндік әрекетін ынталандыратын жағдай жасауды енгізеді.

16. Іс-әрекет мазмұны мұғалімге оқытудың жеке бағдарламасын құру үшін негіз болып табылатын оқу бағдарламаларында ашып көрсетіледі. Жеке дара оқыту бағдаламасын құру үшін білім алушыны, оның қажеттіліктері мен мүмкіндіктерін көрсететін белгілер бақыланады және олар бағдалама құру барысында ескеріледі.

17. "Қалыпты жағдайға келтіру" тұжырымының негізінде арнайы мектеп жағдайында орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқыту және тәрбиелеу ұстанымдары құрылған.

18. Әр білім алушының ерекшелігін сақтауға мүмкіндік беретін білім алушылардың жеке қарқында даму құқығын мойындау ұстанымы. Осы ұстанымды ұстану білім алушыны оқытудың жеке бағдарламасының мазмұнын анықтау мақсатында, оның мүмкіндігін және дамуын үнемі қарастыруды меңзейді. Білім алушының дамуындағы және дағдыларды меңгерудегі тіпті аз ғана болсын оң өзеріс пен қозғалыс оқудағы жағымды нәтиже деп қабылданады.

19. Әр білім алушының жеке дара мүмкіндіктерін және білім беру мен тұлғалық жетістіктерін мониторингтеуге сәйкес оқыту мазмұнын, әдістерін, түрлерін, дидактикалық құралдарын өздігімен таңдау ұстанымы.

20. Білім алушыларда практикалық әрекет және әлеуметтік дағдыларды қалыптастыруға сәйкес мектеп ортасын құру ұстанымы:

1) білік және дағдыларды қалыптастыру оларды қолдануға болатын жағдайларға мүмкіндігінше жақын және ұқсас жағдайларда жүзеге асырылады. Бұл білім және дағдыларды жаңа жағдайда қолдану қиындығына байланысты;

2) түрлі өмірлік жағдаяттарды көрсететін кеңістікке айналдыру, заттық ора білім алушылардың қажеттілігімен бірге өзгеріп отырады;

3) мектептегі жайлы әлеуметік-тұрмыстық және заттық-дамыту орта ақыл-ойы орташа кешеуілдеген білім алушылардың жас және физиологиялық ерекшеліктеріне сәйкес жасақталады (демалысқа, беленді қозғалысқа, санитарлық-тазалық жұмыстарына арналған кеңістіктер сияқты).

21. Білім алушылардың мектептегі күнделікті әрекеттерінің кіріктенген сипаты ұстанымы. Мектепте оқудың алғашқы 3-4 жылында пәнсіз оқыту ой-пікірімен жүзеге асатын оқу жоспарының бірнеше пәндерінің мазмұнын кіріктендіруді меңзейді. Барлық сабақтар, оқу бағдарламаларының мазмұнын қолдана отырып, біріншіден, білім алушылардың жалпы дамуын қамтамасыз етуге бағытталады (коммуникативті, қозғалысты, сөйлеу тілі, сенсорлы). Білім алушылардың жеке дара дамуына қарай пәндік оқытуға көшіріледі.

22. Пәнсіз оқыту кіріктендіріп тақырыптық жоспарлау арқылы жүзеге асады. Кіріктендірілген тақырыптар болып "Айналадағы әлем" кіріктендірілген курсының тақырыптары алынады. Таңдалған тақырып негізінде 1-2 апта бойы білім алушылардың түрлі іс-әрекеттері ұйымдастырылады. Оқытудың осы кезеңінде таңдалған тақырып танымдық маққсатта ғана емес, білім алушылардың мектепте күнделікті іс-әрекеттерін ұйымдастыру құралы болып табылады.

23. Ойлау қабілетін, сөйлеу тілін және қарым-қатынасты, әлеуметтену құралы ретінде дамыту ұстанымы. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың нақты жағдайында, сөйлеу тілінің дамуында (оның болмауына дейін), ойлау қабілетінде, қарым-қатынастық дамуында кедергілер кездеседі. Бұл кедергілер мүмкіндігінше әрбір нақты жағдайға байланысты педагогикалық құралдармен, әдіс-тәсілдермен алмастырылады. Сөйлеу тілін түсінуді кеңейту, қарым-қатынастың сөздік және сөздік емес құралдарын қалыптастыру, білім алушылардың көрнекілік-әрекеттік ойлауын дамыту бойынша жұмыстар бірізділікпен құрылады. Білім алушылардың әрекетін педагогтың сөзбен қолдауы мөлшерлі және білім алушылардың түсінуі үшін қолжетімді болады.

24. Оқу-тәрбие процесінің әлеуметтік-бейімделуге бағытталу ұстанымы. Білім алушылардың ерекшеліктеріне жақын бейімделген ортаның оқшаулауына байланысты, олардың сау құрбыларымен қарым-қатынасы шектелгендіктен, білім алушыны күрделі әлеуметтік ортаға енгізу үшін арнайы жұмыс жүргізіледі:

1) білім алушыларға қолжетімді өмірлік тәжірибені және әлеуметтік қатынастарды кезеңді және жоспарлы түрде кеңейту;

2) әлеуметке кедергісіз ену үшін білім алушыға төзімді және жағымды орта қалыптастыру. Осы мақсата білім алушының отбасымен және әлеуметтік-қоғаммен де жоспарлы түрде жұмыстар жүргізіледі.

25. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқыту процесі мазмұны және ұйымдастыру түрі бойынша шектелмейді. Топтық оқудағы танымдық қызығушылықтың төмендігі; топтық жұмыста қолданатын түрткіге осал жауап қайтару; бір оқу пәнінің мазмұнына қырық бес минут білім алушылардың белсенділігін ұстаудың қиындығы сабақты ұйымдастырудың дәстүрлі түрінің төмен тиімділігін көрсетеді.

26. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды бейнелеу өнеріне үйрету процесінде келесі әдіс және тәсілдерді қолданған тиімді:

1) бала мен үлкендердің ынтымақтаста еліктеу әрекеттері (негізінде оқудың бастапқы кезеңінде);

2) білім алушылардың үлгі бойынша әрекеттері, әсіресе әсемдеп суреттеу сабақтарында;

3) кескінді бейнелерді бояу;

4) заттың бейнесін толық құрастыру үшін, берілген үлгілерді бастыру және өлшеу тәсілдерін қолдану;

5) "ойша сурет қосу", саусақпен сезіну және көру арқылы байқаудан кейін бейнені орындау;

6) алдын-ала қарастыру, өздігімен атау, мұғалімнің нұсқауынан кейін суретті, арнайы таңдалған ұлттық ойыншықтарды, суреттерді көрсету.

27. Сабақтардың мазмұны білім алушылардың бір материалды күрделенуі бойынша меңгеруіне ыңғайландырып жоспарланады. Білім алушылардың мүмкіндігіне байланысты, оқу барысында тақырыпты өту қарқынын тездетуге немесе баяулатуға болады. Сабақтарды өткізу барысына жағымды әсер ететін ойын кезеңдері, ойын кейіпкерлерінің енуі, білім алушылардың ұсынылған әрекетке деген қызығушылығын қолдап, тапсырманы орындауға бағыттап, сабақ бойы жүргізіп отырады.

28. Бейнелеу сабақтарының маңызды элементі классикалық музыка болып табылады. Ол ерекше эмоциялық жағдай туындатып, бейнелеу процесін қарқынды ұйымдастыруға ықпал етеді, салынған бейнелерді айқндата түсіп оны ойындармен байланыстырады.

29. Мұғалім оқу мазмұнын сыныптағы әр білім алушының даму деңгейі және психофизикалық ерекшеліктеріне сәйкес таңдайды. Ұсынылған мазмұн оқу жылдары бойынша бөлінеді.

4-тарау. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері

30. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалауға қойылатын талаптар мектепте оқытудың гуманизация, шығу табиғатының ой-пікірлерінен шығады.

31. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау оқытудың жеке дара бағдарламасында көрсетілген міндеттерден басталады.

32. Бейнелеу әрекеттерін бақылау және білім алушылардың жасаған бұйымдарын зерделеу бағалау әрекеттері болып табылады.

33. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау үшін сиаттау бағалау қолданылады, өйткені ол білім алушы жетістіктерінің сапалы көрсеткіші болып табылады.

5-тарау. "Бейнелеу өнері" пәнінің мазмұнын ұйымдастыру

34. "Бейнелеу өнері" пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:

1) 1-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 66 сағат;

2) 2-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында –68 сағат;

3) 3-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында –68 сағат;

4) 4-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында –68 сағат.:

35. Оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру үшін сыныптар санитарлық-гигиеналық нормаларға сәйкес тиiстi мектепке қажет оқу құрал-жабдықтарымен қамтамасыз етіледі.

36. Түрлі формадағы (жеке, жұп немесе топтық) және әртүрлі жұмыстарды (ойын және белсенді оқыту әдістерін қолдануды) ұйымдастыру үшін қозғалмалы жиһаз қарастырылады. Білім алушылардың жұмыстарын және көрнекілік құралдарды қоюға арналған стендтер, кітап сөрелерін орналастыратын орындарды қарастырылады.

37. Оқу пәнінің мазмұны:

1) "Ой-пікірлерді зерттеу және дамыту" бөлімі қоршаған ортаны зерттеуді дамытуға, бейнелеу алдында саусақпен сезу, көру және кинестетикалық анализаторларды пайдалану арқылы заттық қарастыру дағдысын дамытуға, бейнелеу өнеріне қызығушылығын дамытуға бағытталған;

2) "Жұмыстарды құрастыру" бөлімі білім алушылардың түрлі материалдармен тәжірибе жүргізіп, жұмыстың түрлі техникасын меңгеріп және өз әрекетін жоспарлай отырып, қоршаған ортаны бейнелеудің практикалық дағдыларын меңгеруіне бағытталған;

3) "Жұмысты презентациялау" бөлімі өз жұмыстарын көрсетіп, өзінің және өзгелердің жұмысын бағалайтын коммуникативті және сөйлеу дағдысын дамытуға бағытталған.

38. "Бейнелеу өнері" пәнінің мазмұны келесі бөлімдер мен бөлімшелерді қамтиды:

1-кесте

№	Бөлімдер	Бөлімшелер
1	Ой-пікірлерді зерттеу және дамыту	1.1 Қоршаған ортаны зерттеу
		1.2 Мәдениет пен дәстүрлерді білу және қабылдау
		1.3 Сезімдерін білдіру және пікірлерін қолдану
		1.4 Жоспарлау
2	Жұмыстарды құрастыру	2.1. Қоршаған ортаны бейнелеу
		2.2 Жұмыстарды орындау техникалары мен материалдары
		2.3 Орындау технологиясы
		2.4 Қауіпсіздік техникасын сақтау
3	Жұмысты презентациялау	3.1 Презентация
		3.2 Жұмысты қарастырып талқылау

39. Оқу бағдарламасында оқыту мақсаттарын қолдану және мониторинг өткізуге қолайлы болу үшін кодтау енгізілген. Кодта бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші сандар – бөлім мен бөлімшені көрсетеді. Мысалы 1.2.1.4 кодындағы "1" – сынып, "2.1" – бөлімше, "4" – оқыту мақсатының реттік нөмірі.

40. Оқыту мақсаттары белгілі бір тақырып төңірегінде ғана емес, өзге түрлі тақырыптарды өткенде де жүзеге асырылады.

41. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

1) "Ой-пікірлерді зерттеу және дамыту":

2-кесте

Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
Бөлімшелер	1 - сынып	2 - сынып	3 - сынып	4 - сынып
1.1 Қоршаған ортаны зерттеу	1.1.1.1 қоршаған ортаның кейбір ерекшеліктерін тану келбеттер және формалар (сызық, түс, түрі, фактура)	2.1.1.1 таныс келбеттерді және формаларды тану арқылы қоршаған ортаның кейбір ерекшеліктерін (сызық, түс, түрі, фактура) атау	3.1.1.1 қоршаған ортаның келбеттері мен формаларының ұқсастығы мен айырмашылығын тану (сызық, түс, түрі,фактура)	4.1.1.1 қоршаған ортаның келбеттері мен формаларының ұқсастығы мен айырмашылығын (сызық, түс, түрі, фактура) өз бейнелеу жұмысында қолдану
1.2 Мәдениет пен дәстүрлерді білу және қабылдау	1.1.2.1 ұлттық және әлемдік мәдениет өнерінің түрлі шығармаларын қарастырып, зерттеу	2.1.2.1 ұлттық және әлемдік мәдениет өнерінің түрлі шығармаларын тану	3.1.2.1 ұлттық және әлемдік мәдениет өнерінің түрлі шығармаларының ерекшеліктерін ажырату	4.1.2.1 ұлттық және әлемдік мәдениет өнерінің таныс шығармаларын атау
1.3 Сезімдерін білдіру және пікірлерін қолдану	1.1.3.1 сезімдерді нақты тәсілдермен білдіру	2.1.3.1 сезімдерді түрлі тәсілдермен білдіру	3.1.3.1 өз жұмыстарында ой-пікірлер қолдану	4.1.3.1 жұмыстың түрлі тәсілдерін қолданып өз жұмыстарында ой-пікірлер қолдану
1.4 Жоспарлау		2.1.4.1 суреттегі жоспар, пиктограммалық жоспар, технологиялық карта негізінде жоспарды ұстану	3.1.4.1 технологиялық картаны қолданып әрекеттер кезеңділігін жоспарлап белгілеу	4.1.4.1 әрекеттер кезеңділігін белгілеу

2) "Жұмыстарды құрастыру":

3 – кесте

Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
Бөлімшелер	1 - сынып	2 - сынып	3 - сынып	4 - сынып
2.1 Қоршаған ортаны бейнелеу	1.2.1.1 еліктеу негізінде қоршаған ортаның көзге көрінетін кейбір элементтерін бейнелеу ой-пікірлерін көрсету	2.2.1.1 қоршаған ортаның көзге көрінетін кейбір элементтерін дайын үлгіні қолдану арқылы бейнелеу ой-пікірлерін көрсету	3.2.1.1 түрлі тәсілдерді пайдалану арқылы бейнелеу ой-пікірлерін көрсету үшін қоршаған ортаның көзге көрінетін кейбір элементтерін қолдану	4.2.1.1 түрлі тәсілдерді пайдалану арқылы бейнелеу ой-пікірлерін көрсетуүшін қоршаған ортаның көзге көрінетін түрлі құрылымдарын қолдану
2.2 Жұмыстарды орындау техникалары мен материалдары	1.2.2.1 қарапайым әдіс және техникаларды (қағазда, әйнекте, құмда, жармада саусақтарының көмегімен, дененің басқа мүшелерінің көмегімен, қарындаш, фломастер, сабын, көбік көмегімен із қалдыру) қолдану арқылы құралдармен материалдарды (көркем әдебиет, табиғи және жасанды) пайдалану	2.2.2.1 түрлі әдіс және техникалар (қағазда, әйнекте, құмда, жармада саусақтарының көмегімен, дененің басқа мүшелерінің көмегімен, қарындаш, фломастер, сабын, көбік, дайын мөр, трафарет) көмегімен із қалдыру қолдану арқылы құралдармен материалдарды (көркем әдебиет, табиғи және жасанды) пайдалану	3.2.2.1 күрделі әдіс пен техникаларды қолданып құралдар және материалдармен (көркем әдебиет, табиғи және жасанды) тәжірибе жүргізу	4.2.2.1 күрделі әдіс пен техникаларды қолданып өзі таңдаған құралдар және материалдармен (көркем әдебиет, табиғи және жасанды) тәжірибе жүргізу
2.3 Орындау технологиясы		2.2.3.1 кескіндерді бейнелеу, бөлшектерін салу, трафарет бойынша сурет салу, тірек нүктелері бойынша сурет салу, кескін бейнелерді бояу, кескін бейнелерді нүкте, бояулармен толтыру, көрсету арқылы мұғаліммен бірігіп жасаған жұмыстарында өрнектер жасау	3.2.3.1 кескіндерді бейнелеу, бөлшектерін салу, трафарет бойынша сурет салу, тірек нүктелері бойынша сурет салу, кескін бейнелерді бояу, кескін бейнелерді нүкте, бояулармен толтыру, дайын үлгі бойынша өрнектер жасау	4.2.3.1 кескіндерді бейнелеу, бөлшектерін салу, трафарет бойынша сурет салу, тірек нүктелері бойынша сурет салу, кескін бейнелерді бояу, кескін бейнелерді нүкте, бояулармен толтыру, дайын үлгі бойынша, өздігімен өрнектер
2.3 Орындау технологиясы		2.2.3.2 шығармашылық жұмыстар жасағанда қазақ ұлттық мәдени элементтерін қолдану	3.2.3.2 Шығармашылық жұмыстар жасағанда қазақ ұлттық мәдени элементтерін қолдану	4.2.3.2 шығармашылық жұмыстар жасағанда қазақ ұлттық мәдени элементтерін қолдану
2.4 Қауіпсіздік техникасын сақтау	1.2.4.1 қауіпсіздік техникасын сақтап материалдар мен құралдар қолдану	2.2.4.1 қауіпсіздік техникасын сақтап материалдар мен құралдар қолдану	3.2.4.1 қауіпсіздік техникасын сақтап материалдар мен құралдар қолдану	4.2.4.1 қауіпсіздік техникасын сақтап материалдар мен құралдар қолдану

3) "Жұмысты презентациялау":

4-кесте

Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
Бөлімшелер	1 - сынып	2 - сынып	3 - сынып	4 - сынып
3.1. Презентация		2.3.1.1 өз жұмысын қарапайым көрсетеді және презентациялайды (эскиз, сурет)	3.3.1.1 өз жұмысын атап презентациялайды (эскиз, сурет)	4.3.1.1 өз жұмысын мазмұнын түсіндіріп презентациялайды (эскиз, сурет)
3.2 Жұмысты қарастырып талқылау		2.3.2.1 өз жұмысы аяқталған соң зерделеу	3.3.2.1 өз жұмысы аяқталған соң үлгімен салыстырып қарастыру	4.3.2.1 өз жұмысы аяқталған соң қарастырып нәтижесін сыныптастарымен талқылау

42. Ұзақ мерзімді жоспарды осы санаттағы білім алушылардың ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін ескеріп, ортақ тақырыптарға сәйкес оқыту мақсаттарын тоқсан бойынша бөлу арқылы мұғалімнің өзі анықтайды. Бұл ретте жалпы білім беру оқу бағдарламаларында ұсынылған ортақ тақырыптар пайдаланылады.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 322-қосымша

Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға арналған бастауыш білім беру деңгейінің 1-4 сыныптары үшін "Бейімделген дене шынықтыру" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы

Ескерту. Бұйрық 322-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 27.07.2017 № 352 (1, 2, 6, 8, 9, 10,(11, 12) сыныптардың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 01.09.2017, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 3-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2018, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 4-сыныптың және 10-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019, 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2020 қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

2. Оқу бағдарламасы білім алушылардың танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес олардың білім, білік, дағдыларының көлемін және әр оқу пәнінің мазмұнын анықтайтын оқу-нормативтік құжат болып табылады.

3. Оқу бағдарламасы оқыту процесін білім алушылардың пән салалары бойынша білім мен біліктерді саналы түрде меңгеруі үшін әр пәннің әдістемелік әлеуетін қолдануға, оқу, жоба, зерттеу іс-әрекеттері тәсілдерін меңгеру арқылы дербестігін дамытуға, әлеуметтік-мәдени кеңістікте орнын таба білуі үшін бағдарлайды.

5. Білім берудің классикалық негізі ретінде құндылыққа бағдарланған, әрекеттік, тұлғаға бағдарланған, коммуникативтік тәсілдер оқуд мақсаттарының жүйесіне тән және білім беру процесі нәтижелерінің артықшылықтарын нығайту үшін пайдаланылды, бұл оқу бағдарламасының жаңа құрылымында көрініс тауып отыр.

6. Қазіргі таңда оқыту процесіне қойылатын негізгі талаптардың бірі білім алушының белсенді әрекетін ұйымдастыру болып табылады. Мұғаліммен бірлесіп шығармашылықпен айналысу және серіктес, кеңесші ретіндегі мұғалімнің қолдауы болған жағдайда білім алушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие болады.

7. Тұлғаға бағдарланған білім беруді күшейту өзара қарым-қатынаста авторитарлыққа жол берілмейтін, білім беру процесіне қатысушы барлық білім алушылар арасындағы ынтымақтастық үшін түрлі үйлесімдегі алғышарттарды жасайтын оқытудың интербелсенді әдістерін қолданған кезде мүмкін болады.

8. Білім беру процесін ұйымдастырудағы барлық инновациялық тәсілдер оқытуды білім алушылардың біліммен, идеялармен, әрекет тәсілдерімен белсенді алмасуға мүмкіндік беретін шынайы шығармашылық процестегі қарым-қатынас моделіне айналдырады.

9. Нақты бір пәннің оқу бағдарламасы аумақтық сипаттағы материалдарды (нысандар, кәсіпорындар, ақпарат көздері) пайдалануға бағытталған оқу-жобалау әрекетін ұйымдастыру арқылы танымдық және әлеуметтік тұрғыдан білім алушының белсенділігін дамытуға мүмкіндік береді.

10. Оқу бағдарламасында оқу пәнінің мазмұнын анықтау үшін негізгі бағдар болатын және білім алушыларды оқытудың жеке бағдарламасын жасау кезінде мұғалім басшылыққа алатын болжамды оқу мақсаттар жүйесі тұжырымдалған. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылар үшін бағдарламаның мазмұны ұсыныс беру сипатына ие, педагог бағдарлама мазмұнына кез келген өзгеріс енгізуге және сыныптағы әрбір білім алушының мүмкіндіктері мен ерекше білімдік қажеттіліктеріне сәйкес оқытудың қарқынын өзгертуге құқығы бар.

11. Пән бойынша білім беру процесінің күнделікті мазмұны жеке білімдік мақсатқа бағынады және әрбір білім алушының сыныптағы және мектептегі ұжымдық әрекетке қатысу мүмкіндігін ескереді.

12. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқыту бұл сөздің кең мағынасында түсініліп, оларда байқалатын мүмкіндіктердің аз қорына қатысты пәндік білімді қалыптастыруға ғана емес, осы санаттағы білім алушылар үшін анағұрлым маңызды өмірлік дағдыларды қалыптастыруға да бағытталады.

13. "Бейімделген дене шынықтыру" пәні орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардағы психофизикалық дамуындағы бұзылыстарды, өмірлік қажетті қозғалыс дағдыларын игерудегі қиындықтарды түзетуге немесе деңгейлестіруге бағытталған пәндер цикліне енеді.

14. Бейімделген дене шынықтыру орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылармен жасалатын барлық жұмыстар жүйесінің құрамдас бөлшегі болып табылады. Дене тәрбиесі кешенді түрде және ақыл-ой, адамгершілікке, эстетикаға, еңбекке баулумен тығыз байланыста қарастырылады және жүзеге асырылады.

15. "Бейімделген дене шынықтыру" бойынша бағдарлама орташа ақыл-ой кемістігі бар балалардың дене дамуының, моторикасының, соматикалық күйінің, жүйке-психикалық жағдайының және танымдық әрекетінің ерекшеліктерін ескеру арқылы құрылған.

2-тарау. "Бейімделген дене шынықтыру" пәнін оқытудың мақсаты мен міндеттері

16. "Бейімделген дене шынықтыру" пәнінің мақсаты – орташа ақыл-ой кемістігі бар балаларды өзбетінше өмір сүруге, қолжетімді білімге және еңбек әрекетіне дайындау үшін бейімделген дене шынықтырудың құралдары мен әдістерін қолдану арқылы негізгі ақауды мүмкіндігінше түзету болып табылады.

17. "Бейімделген дене шынықтыру" оқу пәнінің міндеттері:

1) денсаулықты нығайту, жалпы дене дамуына көмектесу, ағзаның сыртқы ортаның жағымсыз әсеріне қарсылығын арттыру;

2) қозғалыс техникасының негіздерін оқыту, өмірлік қажетті білік-дағдыларды қалыптастыру;

3) қозғалыс қабілеттерін (кондициялық және үйлесімдік); дамыту;

4) дене жаттығуларымен өзбетінше айналыса білуге, оларды саналы түрде демалыс, жаттығу, жұмыс қабілеттілігін арттыру мақсаттарында қолдануға тәрбиелеу.

18. Бейімделген дене шынықтырудың түзету-дамыту міндеттері:

1) негізгі қозғалыс техникаларын түзету – жүру, жүгіру, секіру, өрмелеу, қайта өрмелеу, лақтыру, ұсақ моторикалар, симметриялық және ассиметриялық қозғалыстар, заттармен жаттығу;

2) үйлестіру қабілеттерін түзету және дамыту – дене жаттығуларын орындау кезінде дененің жекелеген буындарының келісімді қозғалысы, кеңістіктегі бағдарлау, күш салуды, уақытты және кеңістікті, босаңсуды жетілдіру, өзгерген жағдайға тез жауап беру, тепе-теңдік, қозғалыстағы ырғақтық, дәлдік, бұлшықет-буын сезімі, көру-моторлы үйлестіру;

3) дене дайындығын түзету және дамыту – бұлшықет күші, жылдамдықтың, жылдамдық-күш сапаларының, ептіліктің, төзімділіктің, буындардың қозғалысының қарапайым формалары;

4) жоғалған немесе бұзылған қызметтердің орнын толтыруға, түзетуге мүмкіндік болмаған жағдайларда сақталған қызметтердің есебінен қозғалыстың жаңа түрлерін қалыптастыру;

5) соматикалық бұзылыстарды, атап айтқанда – мүсінді, сколиозды, майтабандылықты, дене бітімін, тыныс алу және жүрек-қан тамыр жүйесін профилактикалау және түзету, суық тию және инфекциялық ауруларды, жарақаттанушылықты және микрожарақаттарды профилактикалау;

6) сенсорлық жүйелерді түзету және дамыту – көру және есту сигналдарын жетілдіру (күш, арақашықтық, бағыт бойынша), көру және есту жадысын дамыту, вестибулярлық тітіркендіргішке тұрақтылығын дамыту, жанасуды сезінуін және тері-кинесикалық қабылдауын жетілдіру;

7) қозғалыс әрекеті үдерісінде психикалық бұзылыстарды, заттық-көру және кеңістіктік-көру арқылы қабылдауын, көрнекілік-бейнелік және ауызша-логикалық ойлауын, жадын, зейінін, сөйлеу тілін, қиялын, эмоционалды-ерікті өрісін түзету.

19. Бейімделген дене шынықтыру пәнінің мұғалімі медициналық құжаттамамен танысып, анамнезді үйренеді, сондай-ақ қозғалыс мүмкіндіктерінің деңгейін және сипатын анықтап, дәрігермен байланыста жұмыс жүргізеді, білім алушылардың денсаулық жағдайын әрбір сабақта бақылап біліп отырады.

20. Бағдарлама материалдары білім алушылардың қарапайым қозғалыстарындағы түрлі бұзылыстарға талғап ықпал етуге мүмкіндік береді, сондай-ақ анағұрлым күрделі қозғалыстарды, әсіресе адамның еңбек әрекетіне қажетті қозғалыстарды ұйымдастыру қабілеттерін дамытуға көмектеседі.

3-тарау. Оқу процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер

21. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылармен оқу процесін ұйымдастыру тәсілдерінің негізінде айқын ақыл-ой кемістігі бар тұлғалардың өмірін ұйымдастыру идеясының негізі ретінде бүкіл әлемде мойындалған педагогикалық "қалыпқа келтіру" тұжырымдамасы жатыр. Осы тұжырымдамаға сәйкес білім алушылар түзету-педагогикалық іс-шараларының бүкіл жүйесін жобалаудағы негіз және бірден-бір нүкте болып табылады. Жоспарланған педагогикалық іс-шараларға тек білім алушылармен тікелей жұмыс істеу ғана емес, әрбір білім алушының өзіндік әрекетін ынталандыратын жағдай жасау, қоршаған ортаны түрлендіру де енеді.

22. Әрекет мазмұны оқу бағдарламаларында ашылады, бұл мұғалімге жеке оқыту бағдарламаларын құруда бағыт-бағдар береді. Оқытудың жеке бағдарламасын құру үшін білім алушыны бақылап, оның қажеттіліктері мен мүмкіндіктерін көрсететін аз ғана сигналдардың өзі белгіленіп ескеріліп отырады.

23. "Қалыпқа келтіру" тұжырымдамасының негізінде орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқыту және тәрбиелеу процесін арнайы мектеп жағдайында ұйымдастыру ұстанымы тұжырымдалған.

24. Өзінің бірегей ерекшеліктерін сақтай отырып, білім алушылардың жеке қарқында даму құқығын мойындау ұстанымы. Бұл ұстанымды сақтау оқытудың жеке бағдарламасына тән мазмұнды анықтау мақсатында білім алушының мүмкіндіктері мен ілгері дамуын үнемі зерттеуді бағамдайды. Дамудағы және дағдыларды меңгерудегі кез келген, тіпті ең аз ілгерілеуді мойындау оқытудағы оң нәтиже ретінде қарастырылады.

25. Педагог тарапынан жеке мүмкіндіктерді және білім беру және тұлғалық жетістіктер мониторингінің нәтижелерін ескере отырып, әрбір білім алушыны оқытудың мазмұнын, әдістерін, формасын, дидактикалық құралдарын өзбетінше таңдау ұстанымы.

26. Білім алушылардың практикалық әрекетін және әлеуметтік дағдыларын қалыптастыру үшін сәйкес мектеп ортасын құру ұстанымы:

1) білік-дағдыларды қалыптастыру оларды пайдаланатын жағдайларға барынша жақын және ұқсас жағдайларда жүзеге асырылады. Бұл жаңа жағдаяттарда білім мен дағдыларды тасымалдау қиындығымен байланысты;

2) білім алушылармен сабақты ұйымдастыруға арналған ғимарат түрлі өмірлік жағдаяттарды көрсететін кеңістіктерді көрсете алатындай болып өзгертіліп тұрады. Заттық орта білім алушылардың қажеттіліктеріндегі өзгерістермен бірге мерзімді түрде ауыстырылып отырады;

3) мектептегі жайлы әлеуметтік-тұрмыстық және заттық-дамытушы орта орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жас ерекшелігі мен физиологиялық ерекшеліктерін ескеру арқылы құрылады (демалысқа, белсенді қозғалысқа, санитарлық-гигиеналық процедураларға арналған кеңістікте орналасады).

27. Әлеуметтендіру құралы ретінде ойлауды, тілді және коммуникацияны дамыту ұстанымы. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларда сөйлеуді (оның мүлде жоқ болу жағдайларына дейін), ойлауды, қарым-қатынасты дамытуда ерекше мәселелер орын алады. Анықталған проблемаларды нақты жағдаяттарға байланысты мүмкіндігінше педагогикалық құралдармен және әдіс-тәсілдермен толықтыруға тура келеді. Сөйлеу тілін түсінуді кеңейту, вербалды және вербалды емес қарым-қатынас құралдарын қалыптастыру, білім алушылардың көрнекілік-әрекеттік ойлауын дамыту бойынша жұмыстардың реті нақтыланады. Педагог тарапынан білім алушылардың әрекетін сөйлеу тілі арқылы сүйемелдеу мөлшерленген және білім алушыға түсінуге қолжетімді болып келеді.

28. Оқу-тәрбие процесін әлеуметтендіру бағыты ұстанымы. Білім алушылардың ерекшеліктеріне барынша бейімделген және дені сау құрдастарымен өзара әрекет етуін шектейтін оқыту және тәрбиелеу ортасындағы шарасыз жалаңдықпен байланысты білім алушыны анағұрлым күрделі әлеуметтік ортаға енгізу бойынша арнайы жұмыстар талап етіледі:

1) білім алушылардың өмірлік тәжірибесін және әлеуметтік қатынастарын кезең-кезеңімен және жоспарлы түрде олар үшін қажетті шекте кеңейту. Оқу уақытының бір бөлігі мектеп қабырғасынан тыс ұйымдастырылатын болады (қоғамдық көліктерде жол жүру, дүкендерді, дәріханаларды, поштаны, мұражайларды, емханаларды, театрларды, кафелерді және қоғамдық орындарды аралау);

2) білім алушының қоғамға қиналмай енуі үшін төзімді және игі ниетті ортаны қалыптастыру. Осы мақсатта мектептің білім алушының отбасымен және қауымдастықпен жоспарлы түрде жұмыс істеуіне тура келеді.

4-тарау. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері

29. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалауға қойылатын талаптар ізгілендіру идеясымен, осы санаттағы білім алушыларды мектепте оқытудың табиғи ерекшелігімен қабылданған.

30. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау білім алушыны оқытудың жеке бағдарламасында тұжырымдалған міндеттерден басталады.

31. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыны оқытудың жеке бағдарламасын құру оның мүмкіндіктері мен қажеттіліктерін әуелі педагогикалық бағалаумен ескертіледі. Бағалау межелері білім алушыларды дамыту мен оқытудың негізгі даму сызығының онтогенезімен сәйкес анықталады.

32. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау ішкі бағалау құралдарымен ғана жүзеге асырылады. Оқытудың жеке бағдарламаларын жүзеге асыру нәтижелері сабақта тікелей мұғалім тарапынан білім беру процесі барысында бағаланады.

33. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға қатысты педагогикалық процесті құрайтын арнайы педагогиканың ұстанымына – "диагностикалау мен түзете-дамыту жұмыстарының бірлігі" ұстанымына сүйене отырып, педагогтар бақылау-бағалау әрекетін жүйелі түрде жүзеге асырады.

34. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау үшін білім алушы жетістігінің сапалық көрсеткіші болып табылатын сипаттамалы бағалау пайдаланылады. Сипаттамалы бағалау жеке білім беру процестері жүзеге асырылған салаларда білім алушыны дамыту мен оқытуға қатысты өзгеше педагогикалық есепті ұсынады.

5-тарау. "Бейімделген дене шынықтыру" пәнінің мазмұнын ұйымдастыру

35. "Бейімделген дене шынықтыру" пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:

1) 1-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 99 сағат;

2) 2-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат;

3) 3-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында –102 сағат;

4) 4-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында –102 сағат.

37. Бөлімдер бөлімшелерге бөлінген, олар сыныптар бойынша күтілетін нәтижелер түріндегі оқытудың мақсаттарын қамтиды. Оқу материалын сабаққа енгізудің реттілігі және оларды өтудің мерзімі сыныптағы білім алушылардың психофизикалық ерекшелігіне, аймақтық климаттық жағдайға байланысты мұғалім тарапынан анықталады.

38. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға арналған "Бейімделген дене шынықтыру" пәні бойынша оқу бағдарламасының мазмұны келесі бөлімдер мен бөлімшелерді қамтиды:

1-кесте

№	Бөлім	Бөлімше
1	Қозғалыс әрекеті	1.1 Негізгі қозғалыс дағдыларын дамыту 1.2 Әр алуан жүктеме түрлерін реттеу
2	Қозғалыс дағдылары арқылы ойлауды дамыту	2.1 Кеңістіктік-уақыттық бағдарлауды дамыту 2.2 Ұжымда жұмыс істеу сезімін және дене әрекетін орындау кезінде жеке және топтық тапсырмаларды орындауда әділ бәсекелестікке түсу білігін дамыту
3	Қауіпсіз мінез-құлық дағдыларын және салауатты өмір салтын қалыптастыру	3.1 Денсаулық туралы білім және түсінік. Ағзадағы физикалық өзгерістерді бақылай білуді үйрену 3.2 Мектеп ішінде және мектептен тыс дене әрекетіне қатысу үшін мүмкіндігін анықтау және ұсыну

39. Оқу мақсаттарын тиімді пайдалану үшін оқу бағдарламасына код енгізілген. Кодтағы бірінші сан – сыныпты, екінші және үшінші сан – бөлім мен бөлімшені білдірсе, төртінші сан оқыту мақсатының реттік нөмірін көрсетеді. Мысалы, 1.2.1.4 кодындағы: "1" - сынып, "2.1" - бөлімше, "4" - оқыту мақсатының реттік нөмірі.

40. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

1) "Қозғалыс әрекеті":

2-кесте

Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
Бөлімшелер	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
1.1 Негізгі қозғалыс дағдыларын дамыту	1.1.1.1 дене шынықтыру залындағы мінез-құлық ережелерін орындау	2.1.1.1 сабақта мінез-құлық ережелерін сақтау	3.1.1.1 залдағы мінез-құлық ережелерін сақтау	4.1.1.1 дене шынықтыру залындағы мінез-құлық және қозғалыс ережелерін сақтау
	1.1.1.2 мұғалімді тыңдау және есту	2.1.1.2 жаттығуды орындау кезіндегі көмек үшін алғыс айту	3.1.1.2 жаттығуды орындау кезіндегі көмек үшін алғыс айту	4.1.1.2 дене шынықтырудың денсаулық үшін маңызын түсіну
	1.1.1.3 кейбір саптық пәрмендерді түсіну және орындау	2.1.1.3 саптық пәрмендерді орындау	3.1.1.3 негізгі саптық пәрмендерді орындау	4.1.1.3 негізгі саптық пәрмендерді орындау
	1.1.1.4 құрдастарымен қарым-қатынас кезінде мінез-құлық ережелерін сақтау	2.1.1.4 құрдастарымен қарым-қатынас кезінде мінез-құлық ережелерін сақтау	3.1.1.4 сабақ уақытында сыныптастарына жақсы ниетпен қарым-қатынаста болу	4.1.1.4 сабақ кезінде сыныптастарына жақсы ниетпен қарым-қатынаста болу
	1.1.1.5 бірінен кейін бірі жүру; шеңбер бойынша жұп-жұбымен жүру; шеңбер құру	2.1.1.5 түзу бағыт бойынша бір-бірден, шағын топппен және барлық сыныппен жүру; ойыншықтар арасындағы ирелең сызық бойынша жүру; саптағы өз орнына тұру	3.1.1.5 аяқ ұшымен шеңбер бойынша жүру; саптағы өз орнына тұру	4.1.1.5 залдың орталығы арқылы тізбекпен, жұппен жүру, қатарға тұру, саптағы өз орнына тұру
	1.1.1.6 өз дене мүшелерін атау: бас, мойын, қол, аяқ, кеуде	2.1.1.6 қол және иық белдеуінің, аяқтың бұлшықеттерін дамытуға арналған жаттығуларды орындау	2.1.1.6 қол және иық белдеуінің, табан жіліншігінің бұлшықеттерді дамытуға арналған жаттығуларды орындау	4.1.1.6 күші жететін жаттығуларды өзбетінше орындау
	1.1.1.7 жіп арқылы биік емес заттардан (5 см) аттап жүру	2.1.1.7 жіңішке жолақ бойынша жүру (ұзындығы 25 см)	3.1.1.7 аяқ ұшымен жүру, заттар арасымен ирелеңдеп жүру	4.1.1.7 алма-кезек жүгіру және жүру
	1.1.1.8 жолақ бойынша жүгіру (ені 30-40 см, ұзындығы 7 м); бір-бірден, шағын топпен жүгіру	2.1.1.8 еденге қойылған арқанның бойымен бірінің артынан бірі жүгіру	3.1.1.8 аяқ ұшымен жүгіру, заттар арасымен ирелеңдеп жүгіру	4.1.1.8 бір-бірден және топпен 15-20 м жүгіріп өту
	1.1.1.9 биік емес заттардан секіріп түсу (биіктігі 15 см)	2.1.1.9 орнында тұрып екі аяғымен секіру, үстелдің айналасында екі аяғымен секіру	3.1.1.9 қолдарынан ұстап, екі-екіден секіру	3.1.1.9 орнынан ұзындыққа секіру
	1.1.1.10 отырған және тұрған қалыпта допты екі қолмен домалату (арақашықтығы 0,5-1 м); бір-біріне шарды домалату (арақашықтығы 1,5 м); арақашықтығы 1,5-2 м болатын қақпаға допты домалату	2.1.1.10 лақтыруға арналған жаттығуларды орындау: допты лақтыру, топырағы бар қалталарды алысқа лақтыру	3.1.1.10 допты жәшікке, қоржынға лақтыру (биіктігі 1 м); допты қоржынға басынан асырып лақтыру (қоржынның биіктігі 1-2 м, арақашықтығы 1,5 м)	4.1.1.10 кегельдер арасында допты домалату (арақашықтығы 3 м, қақпаның ені 30см); доптарды қоржынға басынан асырып лақтыру (арақашықтығы жеке-жеке)
	1.1.1.11 түзу сызық бойынша төрт аяқтап ойыншыққа жорғалау; тақтай бойынша төрт аяқтап жорғалау (ені 30 см, ұзындығы 1,5 м); доғаның астымен жорғалау (биіктігі 60 см)	2.1.1.11 ені 30 см, биіктігі 1,5 м болатын көлбеу жазықтық (тақтай) бойынша тіземен жорғалау	3.1.1.11. бір шеті 30 см-ге көтерілген, тақтайлары жиі болатын көлбеу саты бойынша жорғалау; көлбеу сатыға шығу және одан түсу	4.1.1.11 тік гимнастикалық қабырғаға шығу және одан өз еркімен түсу (биіктігі 1,5 м)
1.2 Әр алуан жүктеме түрлерін реттеу	1.1.2.1 мұғалімнің көмегімен қарапайым қозғалыстарды орындау кезінде туындайтын қиындықтарды еңсеру;	2.1.2.1 қарапайым дене жаттығуларын орындау кезінде туындайтын қиындықтарды көмек арқылы және өзбетінше еңсеру	3.1.2.1 қарапайым және өзгертілген дене жаттығуларын орындау кезінде қиындықтарды еңсеру біліктігін бекіту	4.1.2.1 қозғалыс белсенділігін үйретудің түрлі сатыларындағы қиындықтарды еңсеру білік-дағдысын жетілдіру

2) "Қозғалыс дағдылары арқылы ойлауды дамыту":

3-кесте

Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
Бөлімшелер	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
2.1 Кеңістіктік-уақыттық бағдарлауды дамыту	1.2.1.1 кеңістіктік-уақыттық бағдарлауды дамытуға арналған жаттығуларды орындау: белгіленген жерге тұру, бағдар бойынша шеңберге тұру	2.2.1.1 кеңістіктік-уақыттық бағдарлауды дамытуға арналған жаттығуларды орындау: қозғалыс шеңберін азайту және арттыру, бағдар бойынша жүру	3.2.1.1 кеңістіктік-уақыттық бағдарлауды және қозғалыс дәлдігін дамытуға арналған жаттығуларды орындау	4.2.1.1 кеңістіктік-уақыттық бағдарлауды және қозғалыс дәлдігін дамытуға арналған жаттығуларды орындау: орнында тұрып белгіленген бағдарға екі аяқпен секіру
	1.2.1.2 бағдарға көзбен бақылау арқылы бұрылуды орындау	2.2.1.2 көзбен бақылаусыз бағдарға бұрылуды орындау	3.2.1.2 көзбен бақылау арқылы және бақылаусыз оңға, солға бұрылуды орындау	4.2.1.2 көзбен бақылаусыз оңға, солға бұрылуды орындау
	1.2.1.3 еденде белгіленген бағдар бойынша жүру	1.2.1.3 гимнастикалық отырғышта белгіленген бағдар бойынша жүру	3.2.1.3 бағдар бойынша бағытты өзгерту арқылы тізбекпен қозғалу	4.2.1.3 бағдар бойынша шеңберден шаршыға ауысып тұру
	1.2.1.4 кеудені бағдарсыз және көзді ашып тұрып, белгілі бір биіктікке дейін бүгуге және жазуға арналған жаттығуларды орындау	4.2.1.4 бағдар бойынша (тұрған қалыпта) көбен бақылау арқылы кеудені белгілі бір биіктікке дейін бүгуге және жазуға арналған жаттығуларды орындау	4.2.1.4 бағдар бойынша (тұрған, жатқан қалыпта) көзді жұмып тұру арқылы кеудені белгілі бір биіктікке дейін бүгуге және жазуға арналған жаттығуларды орындау	4.2.1.4 бағдар бойынша (тұрған, жатқан қалыпта) көзбен бақылау арқылы кеудені бүгуге және жазуға арналған жаттығуларды орындау және жаттығуларды көзді жұмып қайталау
2.2 Ұжымда жұмыс істеу сезімін және дене әрекетін орындау кезінде жеке және топтық тапсырмаларды орындауда әділ бәсекелестікке түсу білігін дамыту	1.2.2.1 ойын кезінде алдымен мұғалімнің басшылығымен, содан кейін мақсатты түрде әрекет ету	2.2.2.1 қозғалыс ойындарының ережелерін орындау, мақсатты түрде әрекет ету	3.2.2.1 ортақ ережелерге бағына отырып, топта ойнау	4.2.2.1 ортақ ережелерге бағына отырып, топта ойнау
	1.2.2.2 ойын кезінде жолдастарына құрметпен қарау	2.2.2.2 ойын кезінде жолдастарына құрметпен қарау	3.2.2.2 ойын кезінде жолдастарына құрметпен қарау	4.2.2.2 ойын кезінде жолдастарына құрметпен қарау
	1.2.2.3 жеңілістен кейін жағымсыз және агрессивті қатынас көрсетпеу	2.2.2.3 жеңілістен кейін жағымсыз және агрессивті қатынас көрсетпеу	3.2.2.4 жеңілістен кейін жағымсыз және агрессивті қатынас көрсетпеу	4.2.2.4 басқалардың жеңісіне қуану, жеңіспен құттықтау
			3.2.2.5. басқа сыныптардағы ойынға қатысушыларды бақылау	4.2.2.5. басқа сыныптардағы ойынға қатысушыларды бақылау

3) "Қауіпсіз мінез-құлық дағдыларын және салауатты өмір салтын қалыптастыру":

4-кесте

Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
Бөлімшелер	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
3.1 Денсаулық туралы білім және түсінік. Ағзадағы физикалық өзгерістерді бақылай білуді үйрену	1.3.1.1 дене саулығына мүмкіндік беретін негізгі дене әрекеттері туралы түсінігінің болуы (жүгіру, жүру, секіру)	2.3.1.1 дене саулығына мүмкіндік беретін негізгі дене әрекеттері туралы түсінігінің болуы (жаттығулар, жүгіру, жүру, секіру, өрмелеу және қайта өрмелеу)	3.3.1.1 өзбетінше дене дамуына мүмкіндік беретін кейбір жаттығуларды орындау	4.3.1.1 дене шынықтыру сабақтарындағы негізгі қозғалыстарды ажырату және орындау біліктілігін бекіту
	1.3.1.2. дене жүктемесі кезінде ауру сезімі немесе жайсыздық сезімі туралы қолжетімді тәсілдермен хабарлай білу	2.3.1.2. дене жүктемесі кезінде ауру сезімі немесе жайсыздық сезімі туралы қолжетімді тәсілдермен хабарлай білу	3.3.1.2. дене жүктемесі кезінде ауру сезімі немесе жайсыздық сезімі туралы қолжетімді тәсілдермен хабарлай білу	4.3.1.2 дене жүктемесі кезінде ауру сезімі немесе жайсыздық сезімі туралы қолжетімді тәсілдермен хабарлай білу
			3.3.1.3. күші жететін жаттығуларды өзбетінше орындау	4.3.1.3. күші жететін жаттығуларды өзбетінше орындау
3.2 Мектеп ішінде және мектептен тыс дене әрекетіне қатысу үшін мүмкіндігін анықтау және ұсыну	1.3.2.1. "дене шынықтыру", "күн тәртібі" ұғымдары туралы қарапайым түсінікке ие болу;	2.3.2.1. "дене шынықтыру", "күн тәртібі" ұғымдары туралы түсініктерін кеңейту;	3.3.2.1. күн тәртібін жоспарлау және жаттығуды енгізу;	4.3.2.1. таңғы жаттығды ұйымдастыру және өткізу бойынша алғашқы білік-дағдыларының болуы
	1.3.2.2 таза ауада серуендеудің маңыздылығы туралы түсінігінің болуы	2.3.2.2 таңғы жаттығудың, дене шынықтыру сәтінің, дене шынықтырудың, шынығудың маңыздылығы туралы түсінігінің болуы	3.3.2.2 оқу күні бойында, ғимараттағы және ашық ауадағы қозғалыс ойындары кезінде дене шынықтыру-сауықтыру іс-шараларына қатысу	4.3.2.2 өзінің оқу және мектеп тыс әрекетін ескере отырып, күн тәртібін жоспарлау және сақтау
	1.3.2.3. спортпен айналысуға арналған киімді және құрал-саймандарды ажырату	2.3.2.3. спортпен айналысуға арналған киімді және құрал-саймандарды ажырату және атау	3.3.2.3. сабақтың өту жағдайына байланысты киімді және аяқ киімді таңдау	4.3.2.3. сабақтың өту жағдайына байланысты киімді және аяқ киімді таңдау
	1.3.2.4 дене жаттығуларын орындау кезінде қауіпсіз мінез-құлық туралы түсінікке ие болу	2.3.2.4. дене жаттығуларын орындау кезінде қарапайым қауіпсіз мінез-құлық дағдыларына ие болу және жарақаттанудың алдын алу	3.3.2.4. дене жаттығулары орындалатын сабақ кезінде қарапайым қауіпсіз мінез-құлық дағдыларына ие болу және жарақаттанудың алдын алу	4.3.2.4. дене жаттығулары орындалатын сабақ кезінде қарапайым қауіпсіз мінез-құлық дағдыларына ие болу және жарақаттанудың алдын алу

41. Ұзақ мерзімді жоспарды осы санаттағы білім алушылардың ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін ескеріп, ортақ тақырыптарға сәйкес оқыту мақсаттарын тоқсан бойынша бөлу арқылы мұғалімнің өзі анықтайды. Бұл ретте жалпы білім беру оқу бағдарламаларында ұсынылған ортақ тақырыптар пайдаланылады.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 323-қосымша

Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға арналған бастауыш білім беру деңгейінің 1-4 сыныптары үшін "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы

Ескерту. Бұйрық 323-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 27.07.2017 № 352 (1, 2, 6, 8, 9, 10,(11, 12) сыныптардың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 01.09.2017, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 3-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2018, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 4-сыныптың және 10-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019, 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2020 қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Жалпы ережелер

2. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" оқу бағдарламасы білім алушылардың танымдық мүмкіндіктеріне сәйкес әр оқу пәнінің мазмұнын және олардың білім, білік, дағдыларының көлемін анықтайтын оқу-нормативтік құжат болып табылады.

3. Оқу бағдарламасы оқыту процесін білім алушылардың пән салалары бойынша қолжетімді білім мен икемділіктерді меңгеруі үшін әр пәннің әдістемелік әлеуетін қолдануға, оқу әрекетінің тәсілдерін меңгеру арқылы дербестігін, әлеуметтік-мәдени кеңістікте бағдарлау икемділігін барынша дамытуға бағыттайды.

5. Құндылыққа бағытталған, іс-әрекетке, тұлғаға бағдарлық, коммуникативтік тәсілдер білім берудің классикалық негізі ретінде оқыту мақсаттарының жүйесі мен білім беру процесі нәтижелерінің басымдылығын арттыру үшін қолданылып, оқу бағдарламасының жаңа құрылымында көрініс тапты.

6. Қазіргі кезеңде білім алушының белсенді іс-әрекетін ұйымдастыру оқу процесіне қойылатын негізгі талаптардың бірі болып табылады. Мұғаліммен бірлесіп шығармашылықпен айналысу және мұғалімнің серіктес, кеңесші ретінде қолдауы кезінде ғана білім алушының белсенді танымдық қабілеті тұрақты сипатқа ие болады.

9. Пәннің оқу бағдарламасы жергілікті сипаттағы материалдарды (нысандар, кәсіпорындар, ақпарат көздері) пайдалануға бағытталған оқу-жобалау іс-әрекеттерін ұйымдастыру арқылы танымдық және әлеуметтік тұрғыдан білім алушының белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді. Осы пәннің оқу мақсаттары аясында жүзеге асырылатын тәрбиелік сипаттағы жоба жұмысын ата-аналармен, жергілікті қауымдастық өкілдерімен бірлесе отырып, ұйымдастыруға болады.

10. Оқу бағдарламасында мұғалімнің білім алушыларды оқытудың жеке бағдарламасын құруда басшылыққа алатын және оқу пәнінің мазмұнын анықтаудың негізі болып табылатын оқыту мақсаттарының жүйесі тұжырымдалған. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға арналған бағдарламаның мазмұны ұсыным түрінде болады, педагогтың сыныптағы әрбір білім алушының мүмкіндігі мен оның білім алудағы ерекше қажеттіліктеріне сәйкес бағдарламаның мазмұны мен оқыту қарқынына кез-келген өзгерістерді ендіру құқығына ие.

11. Психомоторлық және сенсорлық даму орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды түзете дамыту процесінде өзекті мәселе болып табылады, сонымен бірге, психомоторлық даму көрсеткіштері психикалық қасиеттер мен тұлғалық жағдайдың объективті индикаторы ретінде психодиагностикада кеңінен пайдаланыла бастады.

12. Психомоторика мен сенсорлық үдерістерді дамыту бойынша сабақтар түзету бағытында болады, яғни жалпы қабілеттерді дамытумен бірге орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларға тән психофизикалық даму мен психикалық әрекеттердің күрделі түрлерін қалыптастырудағы кемшіліктерді түзетуді де білдіреді.

2-тарау. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" пәнін оқытудың мақсаты мен міндеттері

13. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" пәні орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқытудың Үлгілік оқу жоспарының түзету компоненті пәндерінің қатарына кіреді.

14. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларда сенсорлық тәжірибе кенеттен қалыптаспайды, сондықтан сенсорлық әсер ету құралдары мен тәсілдерін ойластырып таңдау олардың ары қарайғы психикалық және дене тұрғыдан дамуына қолайлы жағдай туғызады.

15. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың заттармен әрекеттері арнайы емес қозғалыс деңгейінде болады. Осыған байланысты балаға заттық-тәжірибелік әрекеттердің сан алуан түрлерін қалыптастыруға бағытталған арнайы түзету көмегі көрсетіледі. Оқыту уақыт өте келе әр түрлі заттармен және материалдармен мақсатты бағытталған еркін әрекеттерге айналатын қолданысқа тән қарапайым әрекеттерді үйретуден басталады.

16. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" түзету курсының мақсаттары:

1) білім алушылардың әрбір нысанды сенсорлық қасиеттерімен, сапасымен, белгілерімен жиынтықта және қоршаған шындық туралы көп қырлы көп функционалды түсініктерді тануы, олардың психикалық дамуын оңтайландыру және қоғамға тиімді әлеуметтендіру үшін қолайлы жағдай құру;

2) әр түрлі заттармен және материалдармен мақсатты бағытталған еркін әрекеттерді қалыптастыру.

17. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" түзету курсының міндеттері:

1) әр түрлі талдауыштарға мақсатты бағытта жүйелі түрде әсер ету арқылы сезімдік тәжірибені байыту;

2) қарым-қатынастық, заттық-тәжірибелік және танымдық әрекеттерді қалыптастырудағы дайындық ретіндегі көру, есту, жанасымдық, кинестикалық қабылдауды, сондай-ақ иісі мен дәмді қабылдауды дамыту;

3) кеңістіктік-мезгілдік бағдарлауды қалыптастыру;

4) графикалық дағдыларды дамыту;

5) қоршаған әлемді сан алуан қасиеттері мен оның нысандарының белгілерімен (түсі, иісі, дәмі, дыбысы, ырғағы)бірге қабылдау қабілетін қалыптастыру;

6) әр түрлі өнімдік әрекеттерге (бейнелеу, тұрмыстық және еңбектік, өзіне-өзі қызмет көрсету) негіз болатындай қарапайым әрекет тәсілдерін қалыптастыру.

18. Білім алушылардың психомоторика мен сенсорлық үдерістерді дамыту бойынша сабақтардағы мақсатты бағытталған әрекет нәтижесінде оқитындары:

1) сенсорлық эталондарға бағдарлау;

2) заттарды берілген белгілері бойынша тану;

3) заттарды сыртқы белгілері бойынша салыстыру;

4) заттарды пішіні, шамасы, түсі, атқарымдық қолданысы бойынша жіктеу;

5) әр түрлі белгілер бойынша заттардан және олардың бейнелерінен топтамалық қатарлар құру;

6) нысандар мен құбылыстардың белгілері мен қасиеттерін тәжірибелік тұрғыдан ерекшелеу;

7) нысандар мен құбылыстарға толық сипаттама беру;

8) әрекеттер мен құбылыстардың қарама-қарсы бағытын ажырату;

9) өз әрекетінің мезгілдік аясын көру;

10) оқиғалардың бірізділігін анықтау;

11) кеңістікте бағдарлау;

12) әрекеттерді нұсқау бойынша мақсатты бағытта орындау;

13) өзінің қимылы мен әрекетін өздігінен үйлестіру;

14) өзінің әрекетін сөйлеу арқылы жанамалау.

3-тарау. Оқу процесін ұйымдастырудағы педагогикалық тәсілдер

19. Орташа ақыл-ой кемістігі бар деңгейдегі білім алушыларды оқытудың оқу процесін ұйымдастыру тәсілдемесінің негізінде ақыл-ой кемістігі айқын байқалатын тұлғалардың өмірін ұйымдастырудың негізін қалаушы идея ретінде бүкіл әлемде қабылданған "қалыпқа келтіру" педагогикалық тұжырымдамасы жатыр. Осы тұжырымдамаға сәйкес білім алушы түзету педагогикалық шаралардың барлық жүйесін жобалаған кездегі негізгі және жалғыз есептеу нүктесі болып табылады. Жоспарланған педагогикалық шаралар білім алушылармен тікелей жүргізілетін жұмыстарды ғана емес, сондай-ақ қоршаған ортаның қайтадан құрылуын, әрбір білім алушының өзіндік әрекетін ынталандыратын жағдайды тудыруды да қамтиды.

20. Әрекеттердің мазмұны мұғалімге осындай білім алушылар үшін жалғыз мүмкіндік болып табылатын оқытудың жеке бағдарламасын құру үшін бағдар ғана болып табылатын оқу бағдарламаларында ашып көрсетеді. Оқытудың жеке бағдарламасын құру үшін білім алушыны бақылап, оның қажеттілігі мен мүмкіндігін көрсететін болмашы белгілердің өздері ескеріле отырып байқау жүргізіледі.

21. "Қалыпқа келтіру" тұжырымдамасының негізінде орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды арнайы мектеп жағдайында оқыту мен тәрбиелеу процесін ұйымдастыру қағидалары қалыптастырылған.

22. Білім алушының өзіндік бірегей ерекшеліктерін сақтай отырып, дербес қарқында даму құқығын тану қағидасы. Бұл қағиданы сақтау білім алушыны оқытудың жеке бағдарламасының мазмұнын анықтау мақсатында оның мүмкіндігі мен ілгерілмелі дамуын үнемі зерделеуді білдіреді. Дамудағы және дағдыларды меңгерудегі кез-келген, тіпті ең аз деген ілгері басуды оқытудағы жағымды нәтиже деп қабылдау.

23. Өздігінен таңдау қағидасы негізінде педагог әрбір білім алушыны оқытудың мазмұнын, тәсілдерін, түрін, дидактикалық құралдарды олардың жеке мүмкіндіктері мен білім берудегі және жеке тұлғалық жетістікерін мониторингілеу нәтижесін есепке алады.

2) білім алушылармен сабақ өтетін жайлар әр түрлі өмірлік жағдаяттарды бейнелейтін кеңістікке айналдырылады. Заттық орта білім алушылардың қажеттіліктерінің өзгеруіне сәйкес кезеңмен өзгеріп отырады;

3) мектептегі әлеуметтік-тұрмыстық және заттық-дамытудың ортасы орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жас ерекшелігі мен физиологиялық ерекшеліктерін есепке ала отырып құрылады (демалыс, қимыл белсенділігі мен санитарлық-гигиеналық шараларға арналған жабдықталған кеңістіктер).

25. Білім алушылардың мектептегі күнделікті әрекеттерінің біріктірілген сипаттағы қағидасы. Мектептегі бастапқы оқытудың 3-4 жылында пәнсіз оқыту идеясымен жүзеге асырылатын оқу жоспарының бірнеше пәндік салаларының мазмұнын біріктіруді білдіреді. Барлық сабақтар, ең алдымен, оқу бағдарламасының мазмұны арқылы білім алушыларды жалпы дамытуға (коммуникативтік, қимыл-қозғалыстық, сөйлеу тілдік, сенсорлық) бағытталуға міндетті. Пәндік оқытуға көшу білім алушылардың жеке дамуындағы ілгерілеуіне қарай жүзеге асырылады.

26. Пәнсіз оқыту ортақ тақырыптық жоспарлау арқылы жүзеге асырылады. Ортақ тақырыптар ретінде "Айналадағы әлем" біріктірілген курсының тақырыптамасын пайдалануға болады. Таңдалған тақырып негізінде 1-2 апта бойы білім алушылардың сан алуан әрекеттері ұйымдастырылады. Оқытудың бұл кезеңінде таңдалған тақырып таным мақсаты ғана емес, сондай-ақ, мектепте білім алушылардың күнделікті әрекеттерін ұйымдастырушы құрал болып табылады.

27. Ойлау, сөйлеу тілі мен коммуникацияны әлеуметтендіру құралы ретінде дамыту қағидасы. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың нақты жағдайдағы мүмкіндігіне қарай педагогикалық құралдармен өтілетін сөйлеу тілінің дамуында (оның болмауына дейін), ойлау қабілетінде, қарым-қатынастық дамуында өзіндік мәселелері бар. Сөйлеу тілін түсінуді кеңейту, қарым-қатынастың ауызша және таңбалы құралдарын қалыптастыру, білім алушылардың көрнекілік-әрекеттік ойлауын дамыту бойынша жұмыстар бірізділікпен құрылады. Білім алушылардың әрекетін педагогтың сөзбен қолдауы мөлшерлі және білім алушылардың түсінуі үшін қолжетімді болады деп есептеледі.

28. Оқу-тәрбиелеу процесін әлеуметтендіру бағыттылығы қағидасы. Білім алушылардың ерекшеліктеріне барынша ыңғайланған және олардың дені сау құрдастарымен өзара әрекеттенулерін шектейтін оқу және тәрбиелеу ортасы шарасыз жеңілдетілуіне байланысты білім алушыны күрделі әлеуметтік ортаға ендіру арнайы жұмысты талап етеді:

1) білім алушылардың олар үшін қолжетімді көлемдегі әлеуметтік қатынастар мен өмірлік тәжірибесін кезең-кезеңмен және жоспарлы түрде кеңейту. Оқу уақытының бір бөлігі мектептен тыс жерде (қоғамдық көлікте жүру, дүкендерге, дәріханаларға, поштаға, емханаға, мұражайға, театрға, кафе сияқты қоғамдық орындарға бару) ұйымдастырылады;

2) білім алушының қоғамға ауыртпалықсыз енуі үшін оған толерантты және мейірімді қоршаған ортаны қалыптастыру. Осы мақсатта мектеп білім алушының жанұясы, оның айналасындағы әлеуметтік-қоғамдық ортамен де жоспарлы жұмыстар жүргізеді.

29. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқыту процесі мазмұны жағынан да, сол сияқты ұйымдастыру түрі жағынан да қатал реттелмейді. Ұжымдық оқыту жағдайындағы танымдық қызығушылықтың төменділігі; жаппай жұмыс кезінде пайдаланылатын ынталандырмаларға деген реакциясының әлсіздігі; бір оқу пәнінің мазмұнына берілген қырық бес минут бойы білім алушылардың белсенділігін қолдаудың қиындығы әдеттегі академиялық тұрғыда құрылған сабақтың тиімділігінің төмен болуына әкеліп соқтырады.

30. Білім алушылар сабақты әрекет түрін білім алушының өзіне ыңғайлы жағдайда өзгере алатын, жекеленген жұмысты орындайтындай (басқа білім алушылардың жұмыстарынан өзгеше) және педагогтан жеке көмек ала алатындай етіп ұйымдастырылуын қалайды. Білім алушыларға сынып бөлмесінде еркін қозғала алатындай мүмкіндіктер беріледі.

1) тірі және өлі табиғат пен әлеуметтік өмірдің құбылыстарын бақылау;

2) заттық-практикалық әрекет;

3) ойын әрекеті және ойын әрекетшілдігі;

4) білім алушылардың шаруашылық-еңбектік әрекеті;

5) әлеуметтік-тұрмыстық әрекет;

6) балалар мен жақын ортасындағы ересектер арасындағы коммуникация (микросоциум);

7) оқу әрекеті (білім алушылардың мүмкіндіктеріне сәйкес).

33. Оқу-тәрбиелеу процесі заттық әрекетте орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқытудың барлық кезеңі бойынша құрылуға міндетті.

34. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" бойынша түзету сабақтары білім алушының мектептік білімді барынша толық меңгеруі үшін қажетті негіз құрауға арналған.

35. Білім алушыға түзету сабақтарының аясында берілетін көмектің нақты деңгейі мен мазмұнын анықтағанға дейін, алдымен жүйелі тәсілдемелік тұрғыдан толық құнды тексеру жүргізіледі, яғни білімді, икемділіктер мен дағдыларды меңгеру процесіне бөгет жасайтын ерекше қиындықтарды; себебін, құрылымын табу, танымдық әрекет ерекшеліктерін, әлеуетті мүмкіндік деңгейлері анықталады.

36. Диагностикалау процесінде әлемді сезімдік тануы айтарлықтай бұзылған, сенсорлық тәжірибесі аз балаларға ерекше назар аударылады, оларда қолдың ұсақ қимылы мен көру-қимыл үйлесімділігі бұзылыстары, көру, есту және жанасымдық-қимылдық қабылдау процесінің әлсіздігі, сезіну талдауыштарының жетілмеуі байқалады, оларға кеңістікте бағдарлаудың қиындығы тән болады.

37. Тексеру процесінде дамудың қол жеткен деңгейі ғана емес, сондай-ақ жақын даму аймағы да анықталады. Сонымен бір мезгілде уәжділік-бағдарлық, әрекеттік-амалдық, бақылау-бағалау әрекеттерінің компоненттерін меңгеру деңгейі бағаланады.

38. Тексеру нәтижелері білім алушылардың анықталған өзекті даму деңгейінің негізінде құрылатын және қозғалмалы құрамы бар шағын топтарды қалыптастыру үшін негіз болады. Білім алуда ерекше қажеттіліктері бар білім алушылар үшін бөлек психикалық функцияларын (кеңістіктік гнозис, ұсақ қимыл, жанасымдық-қимылдық қабылдау) дамытуға бағытталған жеке-түзету сабақтары жоспарланады.

39. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" пәні аумағындағы түзету жұмысы білім алушылармен әр оқу жылындағы жұмыс процесін қамтиды.

4-тарау. Оқу жетістіктерін бағалау тәсілдері

40. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың оқудағы жетістіктерін бағалау шараларына қойылатын талаптар ізгілендіру идеяларына, осы санаттағы білім алушылардың мектептік оқуының табиғатына сәйкестігіне шартты болады.

41. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жеке оқу бағдарламасында тұжырымдалған міндеттер олардың оқудағы жетістіктерін бағалау үшін пайдаланылады.

42. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушыларды оқытудың жеке бағдарламасын құру жұмысы оның қажеттілігі мен мүмкіндігін бастапқы педагогикалық бақылау арқылы жүзеге асырылады. Критериалды бағалау білім алушыларды дамыту мен оқытудың негізгі желісінің онтогенезіне сәйкес анықталады.

43. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау тек ішкі бағалау құралдарымен ғана жүзеге асырылады. Оқытудың жеке бағдарламасын жүзеге асыру нәтижелері білім беру процесі барысында мұғаліммен сабақтарда тікелей бағаланады.

44. Педагогтар бақылау-бағалау әрекетін ақыл-ойы дамымаған білім алушылармен жүргізілетін барлық педагогикалық процестің құрылуына негіз болатын арнайы педагогиканың "диагностика мен түзете дамыту жұмысының бірлігі" қағидасына сәйкес жүйелі түрде жүзеге асырады.

45. Бағалау іс-әрекеттері білім алушылардың белсенділігін бақылау, олардың әрекеттерінің нәтижелілігін, ауызша жауаптарын оқыту мен тәрбиелеудің жеке міндеттерімен салыстыруды зерделеу болып табылады.

46. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау шараларының бірізділігі:

2) білім алушылардың жетістіктері мен дамуын ағымды бағалау. Бұл оқытудың мазмұны мен тәсілдерін түзетіп отыру мақсатында білім алушылардың сабақ үстіндегі жұмысын күнделікті бақылау арқылы жүзеге асырылады;

4) жетістіктерді қорытынды бағалау оқу жылының аяқталуына қарай жүзеге асырылады.

47. Орташа ақыл-ой кемістігі бар білім алушылардың жетістіктерін бағалау үшін білім алушы жетістігінің сапалық көрсеткіші болып табылатын сипаттамалық бағалау пайдаланылады. Сипаттамалық бағалау білім алушының жеке білім беру және арнайы түзете дамыту жұмысы процесінде жүзеге асырылған аймақтағы дамуы мен оқуының дамуына қатысты өзіндік педагогикалық есеп болып табылады.

5-тарау. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" пәнінің мазмұнын ұйымдастыру

48. "Психомоторикасы мен сенсорлық үдерістерін дамыту" пәні бойынша оқу жүктемесінің көлемі:

1) 1-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 66 сағат;

2) 2-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат;

3) 3-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат;

4) 4-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат.

49. Оқу-тәрбиелеу процесін ұйымдастыру үшін кабинеттер санитарлық-гигиеналық нормаларды есепке ала отырып, қажетті мектептік құрал-жабдықтармен жинақтастырылады.

50. Түрлі формадағы (жеке, жұп немесе топтық) және әртүрлі жұмыстарды (ойын және белсенді оқыту әдістерін қолдануды) ұйымдастыру үшін қозғалмалы жиһаз қарастырылады. Білім алушылардың жұмыстарын және көрнекілік құралдарды қоюға арналған стендтер, кітап сөрелерін орналастыратын орындарды қарастырылады.

51. Курсты жүзеге асыру үшін ол жарақтандырылған сенсорлық бөлме; құрғақ (кішкентай шарлы) және сулы хауыздар; жарықтанатын, дыбысталатын ойыншықтар мен заттар; жасалу тегі, жабысқақтығы, температурасы, тығыздығы әр түрлі материалдардың үлгілері; сенсорлық панельдер; аромоқұтылар; вибромассаждаушылар сияқты арнайы материалдық-техникалық құралдармен жабдықталады.

52. Оқу пәнінің мазмұны:

1-кесте

№	Бөлімдер	Бөлімшелер
1	Сенсорлық үдерістерді дамыту	1.1 Көру арқылы қабылдау және зейін
		1.2 Заттардың түсін, пішінін, шамасын қабылдау
		1.3 Есту арқылы қабылдау және зейін
		1.4 Жанасымдық-қимылдық қабылдау және заттардың ерекше қасиеттерін қабылдау
		1.5 Кинестетикалық және кинетикалық даму
2	Кеңістікте бағдарлау дағдыларын дамыту	2.1 Өз денесінің сызбасында, ғимаратта, қағаз бетінде, үстел үстінде бағдарлау
3	Ұсақ моториканы дамыту	3.1 Қол мен саусақтарды дамыту

53. Оқу бағдарламасында оқыту мақсаттарын қолдануға, мониторинг өткізуге тиімді болу үшін кодтық белгі енгізілген. Кодтық белгідегі бірінші сан сыныпты, екінші және үшінші сандар бөлім мен бөлімшені, төртінші сан оқыту мақсатының реттік нөмірін көрсетеді. Мысалы, 1.1.1.4 кодында "1" - сынып, "1.1" - бөлімше, "4" - оқыту мақсатының реттік нөмірі.

54. Оқу бағдарламасында әрбір бөлімнің оқу материалын оқытудың дәйектілігі мен мазмұнын анықтау үшін негіз болып табылатын оқыту мақсаттарының жүйесі тұжырымдалған. Оқыту мақсаттарының жүйесі мұғалімге білім алушылардың таным үдерісін басқаруға, материалды меңгеруде қадамдық бақылауды жүзеге асыруға, түзету жұмысы процесін жекелендіруге мүмкіндік береді:

55. Оқыту мақсаттарының жүйесі:

1) "Сенсорлық үдерістерді дамыту":

2-кесте

Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
Бөлімшелер	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
1.1 Көру арқылы қабылдау және зейін	1.1.1.1 адам бетіне көз тоқтату 1.1.1.2 қозғалмайтын жалтыраған затқа көз тоқтату 1.1.1.3 балаға қарама-қарсы, оның сол жағында, оң жағында орналасқан қозғалмайтын затқа көз тоқтату 1.1.1.4 шамасын анықтау (үлкен, кішкентай, ең үлкен) 1.1.1.5 шамасын есепке ала отырып, матрешканы және пирамиданы байқап көру арқылы жинау 1.1.1.6 көлемді және жазық пішіндерді еліктеу бойынша, үлгі бойынша ажырату 1.1.1.7 көлемді пішіндерден еліктеу бойынша, үлгі бойынша құрастыру	2.1.1.1 бағдарлаудың іздеу тәсілін қолдану, жоспарлы бақылау 2.1.1.2 жақын орналасқан заттың (тігінен, көлденеңінен, айналдыра, алға-артқа қарай) қозғалысын қарау арқылы бақылау 2.1.1.3 заттарды, негізгі элементтерін, нысанның бөліктерін мақсатты бағытта қарастыру 2.1.1.4 заттың негізгі элементтері мен бөліктерін ерекшелеу 2.1.1.5 заттарды өтініш бойынша және өздігінен (затты ишаратпен, көзбен көрсету) тану 2.1.1.6 шынайы заттарды, олардың орынбасар ойыншықтарды, бірдей заттарды тану 2.1.1.7 айырықша белгілері (түсі, пішіні, шамасы) бар заттар мен нысандарды (2-3) салыстыру 2.1.1.8 заттардың олардың бейнелерімен ара қатынасын табу	3.1.1.1 бағдарлаудың іздеу тәсілін қолдану, жоспарлы бақылау 3.1.1.2 заттардың жұбын табу 3.1.1.3 алыстағы нысанның қозғалысын қарау арқылы бақылау 3.1.1.4 заттарды, негізгі элементтерін, нысанның бөліктерін мақсатты бағытта қарастыру (қрау арқылы тексеру): негізгі элементтері мен бөліктерін ерекшелеу 3.1.1.5 айырықша белгілері (түсі, пішіні, шамасы, бөліктерінің саны, жеке бөліктерінің орналасуы сияқты) бар заттар мен нысандарды (2-4) салыстыру 3.1.1.6 заттарды оның жеке бөліктері бойынша тану	4.1.1.1 ұсақ бөліктерден бүтін конструкция құрастыру 4.1.1.2 заттық суретті төрт бөліктен үлгі бойынша құрастыру 4.1.1.3 бояу, сызу 4.1.1.4 матрешка мен пирамиданы қарау арқылы шамасын салыстыра отырып, жинастыру 4.1.1.5 заттардың пішінінің геометриялық пішінмен арақатынасын табу 4.1.1.6 заттарды жапсырмақұрақ жасағанда немесе құрастырғанда түсін кезектестіру 4.1.1.7 матрешка мен пирамиданы шамасын есепке ала отырып, байқап көру және өлшеп көру тәсілдерімен жинастыру 4.1.1.8 2 бөліктен тұратын заттық суретті үлгі бойынша құрастыру
1.2 Заттардың түсін, пішінін, шамасын қабылдау	1.1.2.1 түсіне қарай қатты ерекшеленетін (2 кереғар түс) заттарды үлгі бойынша таңдау 1.1.2.2 пішініне қарай қатты ерекшеленетін таныс заттарды үлгі бойынша таңдау 1.1.2.3 көлемді геометриялық пішіндерді ажырату (шар, куб) 1.1.2.4 көлемді геометриялық пішіндерді (шар, куб) ажырату, қораптың сәйкес ойығына итеріп салу 1.1.2.5 нысандарды шамасы бойынша (заттарды өзара, екі білім алушыны бойын, ересек адам мен білім алушының бойын) салыстыру 1.1.2.6 шамасына қарай қатты ерекшеленетін 2 затты (үлкен, кішкентай) салыстыру 1.1.2.7 заттармен ойын және жаттығулар кезінде олардың шама параметрлерін ажырату 1.1.2.8 үлкен затты қолымен, кішкентай затты саусағымен алу 1.1.2.9 үлгі бойынша, сөз бойынша заттардың (4) түстерін ерекшелеу 1.1.2.10 заттардың олардың бейнесімен ара қатынасын белгілеу	2.1.2.1 заттармен, жазық пішіндермен ойын және жаттығулар үдерісінде олардың шама параметрлерін ажырату 2.1.2.2 басты белгісі, түсіне қарай қатты ерекшеленетін (3 кереғар түс) таныс заттарды үлгі бойынша таңдау 2.1.2.3 негізгі түстерді (қызыл, жасыл, көк) ажырату 2.1.2.4 көлемді геометриялық пішіндерді (шар, куб, пирамида) ажырату 2.1.2.5 жазық геометриялық пішіндерді (дөңгелек, шаршы) ажырату 2.1.2.6 3 затты шамасына (үлкен, кішкентай, ең кішкентай) қарай салыстыру 2.1.2.7 үшқұрамды матрешканы байқап көру тәсілімен жинастыру 2.1.2.8 3 сақиналы пирамиданың сақиналарының шамасын есепке ала отырып, өлшеп көру тәсілімен жинастыру 2.1.2.9 заттарды берілген бір белгісі (пішін, шама немесе түс) бойынша топтастыру 2.1.2.10 қоршаған ортадан таныс түстерді табу	3.1.2.1 заттармен, жазық пішіндермен, суреттермен және елестету бойынша ойнаған және жаттығулар үдерісінде олардың шама параметрлерін ажырату 3.1.2.2 заттарды үлгі бойынша түсіне қарай біріктіру 3.1.2.3 заттарды үлгі бойынша шамасына қарай біріктіру 3.1.2.4 заттарды шамасына (ұзын-қысқа) қарай салыстыру 3.1.2.5 заттарды үлгі бойынша пішініне қарай біріктіру	4.1.2.1 түстері мен шамалары әр түрлі жазық геометриялық пішіндерді (дөңгелек, шаршы, тікбұрыш, үшбұрыш) ажырату 4.1.2.2 пішінді, түс пен шаманы белгі ретінде ерекшелеу 4.1.2.3 суреттің жетіспейтін бөліктерінің суретін салу 4.1.2.4 түсті әрекеттің басталуын білдіретін белгі ретінде пайдалану
1.3 Есту арқылы қабылдау және зейін	1.1.3.1 қоршаған шынайы орта дыбыстарын (сөйлеу тілі, музыка, шулар) ажырату 1.1.3.2 таныс адамдарды дауысынан ажырату 1.1.3.3 құлақ, иық, бел тұсында орналасқан, қозғалмайтын дыбыс көзінің орналасу орнын анықтау 1.1.3.4 2 ойыншықтың ішінен (даңғара-сыбызғы, бубен-ысқырық, бубен-сырнай) таңдағанда естілуі бойынша қатты ерекшеленетін дыбысты ажырату 1.1.3.5 дыбысқа еліктеуді ажырату және оны нысанмен (ойыншықпен, суретпен) ара қатынасын белгілеу 1.1.3.6 музыкалық ойыншықтың дыбысталуының басталуы мен аяқталуына деген әсерінің болуы 1.1.3.7 дыбыс көзін анықтау 1.1.3.8 ойыншықты сәйкес дыбысқа еліктеумен ара қатынасын белгілеу 1.1.3.9 қарапайым ырғақтарды шығару	2.1.3.1 екі-үшеуінің ішінен даңғырлатып ойнайтын және музыкалық аспаптарды (сылдырмақ, даңғара, сыбызғы, қоңырау, бубен, сырнай, қасық) ажырату 2.1.3.2 әуеннің сипатын (көңілді, мұңды) ажырату 2.1.3.4 қоршаған орта дыбыстарына еліктеу 2.1.3.5 естілуі бойынша әр түрлі шуларды ажырату 2.1.3.6 шуларға деген эмоциялық әсерін білдіру: қатты және жағымсыз дыбыстан қолымен қорғану, жағымды дыбыстарға қуанышты мимикамен, есту қабілетін шоғырландырумен, сәйкес қимылдармен жауап беру 2.1.3.7 есту арқылы дыбысталу қарқынын ажырату; буындарды айта отырып, алақанын шапалақтап, ойыншықтарды соққылай отырып, дыбысталатын ойыншықтармен ойнау	3.1.3.1 есту арқылы дыбысталу санын (бір-көп) ажырату, музыкалық ойыншықтарда ойнау 3.1.3.2 жазбаны (күйтабақты) тыңдағанда құстардың және жануарлардың (2-3 ішінен таңдау) дауыстарын ажырату	4.1.3.1 сөйлеу тілдік емес дыбыстарды дауыс (қатты-ақырын) қаттылығы бойынша ажырату 4.1.3.2 сөйлеу тілдік емес дыбыстарды дауысталудың ұзақтығына (ұзақ-қысқа) бойынша ажырату
1.4 Жанасымдық-қимылдық қабылдау және заттардың ерекше қасиеттерін қабылдау	1.1.4.1 әрекеттердің әр түрлі түрлерінде: саздан, ермексаздан, қамырдан илеп жасауда; саусақпен сурет салуда; ірі мозаикамен ойнауда; ұсақ заттарды сұрыптауда жанасымдылық-қимылдық сезімталдықты қолдану 1.1.4.2 затты сипап көру немесе оны нобайы бойымен саусақпен жүргізу 1.1.4.3 көлемді пішіндер мен заттарды екі заттың ішінен сипай отырып, анықтау 1.1.4.4 тамақ өнімдерін (алма, нан, кәмпит) дәмі бойынша анықтау 1.1.4.5 сөйлеу тілі немесе ишарат арқылы жанасымдық тұрғыдан ұнағанын білдіру 1.1.4.6 иіске деген әсерін білдіру 1.1.4.7 илеп жасағанда заттардың пішінін, шамасын бере білу	2.1.4.1 іздеудің бағдарлау, сипалау, тексеру тәсілдерін қолдану 2.1.4.2 арнайы тексеру қимылдарын (сипалау, тексеру, сипау, жұмсарту, соғу, қысу сияқты) қолдану 2.1.4.3 көлемді заттың жұбын үлгі бойынша сипай отырып таңдау 2.1.4.4 сұйық және қатты тамақтың қарама-қарсы температурасын (ыстық, суық) ажырату 2.1.4.5 заттарды салмағы (ауыр-жеңіл) ажырату 2.1.4.6 жіктей отырып тыныс алу (мұрын арқылы тыныс алу, ауыз арқылы шығару) 2.1.4.7 иістерді ажырату (жағымды және жағымсыз) 2.1.4.8 тамақтарды дәмі бойынша ажырату 2.1.4.9 тамақтарды негізгі дәмдік қасиеттері (ащы, тәтті, қышқыл, тұзды) бойынша ажырату	3.1.4.1 іздеудің бағдарлау, сипалау, тексеру, сипау, жұмсарту, соғу, қысу сияқты тәсілдерін қолдану 3.1.4.2 консистенциясы (сұйық, қатты, жабысқақ, сусымалы) бойынша әр түрлі тағамдарға адекватты қарау 3.1.4.3 көлемді затты үлгі бойынша сипай отырып таңдау 3.1.4.4 затты сипап көру арқылы үлгі бойынша шамасы мен пішінін ажырату 3.1.4.5 әр заттардың қарама-қарсы температурасын ажырату 3.1.4.6 заттардың қасиеттерін (жұмсақ, жылтыр, бүдір) ажырату	4.1.4.1 әр түрлі заттардың (мақта, шеге, брусок) ауырлығын ажырату 4.1.4.2 материалдарды сипаттары (температурасы, жасалған материалы, ылғалдылығы, жабысқақтығы) бойынша ажырату 4.1.4.3 жіктей отырып тыныс алу (мұрын арқылы тыныс алу, ауыз арқылы шығару) 4.1.4.4 қарама-қайшы иістерді (гүлдің, цитрустың, шыршаның, ванильдің, кофенің) ажырату 4.1.4.5 иістің ұнағанын сөйлеу тілі немесе пантомимикалық құралдардың көмегімен білдіру
1.5. Кинестетикалық және кинетикалық даму	1.1.5.1 адамның тиіп кеткеніне адекватты эмоциялық-қимылдық әсер таныту 1.1.5.2 материалдардың (ағаш, металл, су сияқты) тиіп кеткеніне адекватты эмоциялық-қимылдық әсер таныту 1.1.5.3 қозғалыстың жылдамдығын (жылдам, баяу) ажырату 1.1.5.4 аңдардың қылығын еліктеп көрсету 1.1.5.5 әр түрлі музыкалық аспаптарда ойнау 1.1.5.6 әр түрлі сөйлеу тілдік емес коммуникациялық құралдарды (мимика, пантомимика сияқты) меңгеру	2.1.5.1 іздеудің бағдарлау, сипалау, тексеру тәсілдерін қолдану 2.1.5.2 температурасы әр түрлі материалдардың тиіп кеткеніне адекватты әсер таныту 2.1.5.3 нысандардан шыққан дірілге адекватты әсер таныту 2.1.5.4 дененің сыртқы жағын қысуға адекватты әсер таныту 2.1.5.5 дененің жағдайына (тігінен, көлденеңінен) адекватты әсер таныту 2.1.5.6 қарқынды (жылдам-ақырын) ажырату 2.1.5.7 босаңсу, бұлшық еттік тартылудан құтылу, ширығуды алып тастау, эмоциялық босаңсу элементтерін меңгеру 2.1.5.8 қалып пен қимылдарды ("Айна" сияқты ойындар) орындау 2.1.5.9 жануарлардың қимылдарына, қалпы мен мінездеріне еліктеп салу 2.1.5.10 табиғат құбылыстарына (жаңбыр, жел) еліктеп салу 2.1.5.11 қимылдарға қатысты берілген бұйрықты қабылдау және орындау	3.1.5.1 іздеудің бағдарлау, сипалау, тексеру тәсілдерін қолдану 3.1.5.2 шығу тегі мен жабысқақтығы әр түрлі материалдардың тиіп кеткеніне адекватты әсер таныту 3.1.5.3 дене мүшелерінің жағдайына адекватты әсер таныту 3.1.5.4 сыртқы беті әр түрлі материалдардың тиіп кеткеніне адекватты әсер таныту	4.1.5.1 әр түрлі сөйлеу тілдік емес коммуникациялық құралдарды (мимика, пантомимика сияқты) меңгеру 4.1.5.2 жануарлардың (қаздың, қоянның, кенгурудың жүрісін салу), ертегі кейіпкерлерінің, мультфильмдер мен фильмдер кейіпкелерінің қылықтарын еліктеп салу 4.1.5.3 дене мен беттің ұсақ бөліктерінің (көз, ауыз, саусақтар сияқты) статикалық және динамикалық қалыптарын ажырату 4.1.5.4 қалып пен қимылдарды ("Айна" сияқты ойындар) орындау 4.1.5.5 заттармен ойша әрекеттену 4.1.5.6 суреттегі әрекеттің шынайы әрекетпен ара қатынасын белгілеу

2) "Кеңістікте бағдарлау дағдыларын дамыту":

3-кесте

Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
Бөлімшелер	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
2.1 Өз денесінің сызбасында, ғимаратта, қағаз бетінде, үстел үстінде бағдарлау	1.2.1.1 дене мүшелерін (мұрынды, көзді көрсет) ажырату 1.2.1.2 кеңістікте еліктеу бойынша берілген бағытта (алға, артқа) қозғалу 1.2.1.3 жайда педагогтың нұсқау бойынша бағдарлау 1.2.1.4 өз заттарын тану 1.2.1.5 еліктеу бойынша, үлгі бойынша, сөздік нұсқау бойынша кеңістіктік қатынасты орындау	2.2.1.1 дене мүшелерінің кеңістікте орналасуында бағдарлау: бас жоғарыда, аяқ төменде, дене ортасында, қол дененің жанында 2.2.1.2 жазық және көлемді заттарды тік және көлденең бағытта (сол жақ-оң жақ, жоғары-төмен, ортасында) орналастыру 2.2.1..3 суреттің боялмаған бөлігін бояу 2.2.1.4 оң және сол қолды ажырату	3.2.1.1 заттардың және олардың бөліктерінің көлденеңі бойынша қатысын (үстінде, астында, жоғары, төмен, алыс-жақын) ажырату 3.2.1.2 қағаз бетінде бағдарлау (ортасы, дәл ортасы, жоғары, төмен, сол жақта, оң жақта)	4.2.1.1 нысандардың орналасуын (анда-мұнда, алыс-алыстау, жақын-жақынырақ) ажырату 4.2.1.2 қағаз бетінде бағдарлау (ортасы, дәл ортасы, жоғары, төмен, сол жақта, оң жақта, бұрыш, сол жақтағы бұрыш, жоғары оң жақтағы бұрыш)

3) "Ұсақ моториканы дамыту":

4-кесте

Бөлімшелер	Оқыту мақсаттары
Бөлімшелер	1-сынып	2-сынып	3-сынып	4-сынып
3.1 Қол мен саусақтарды дамыту	1.3.1.1 бауға түймені, ірі моншақтарды тізу; бұршақты, үрме бұршақты сұрыптау, жарманы іріктеу; түймелерді ағыту, сырманы, ілмектерді салу, шешу 1.3.1.2 әр түрлі музыкалық аспаптарда (пианино, даңғара, гитара, керней) ойнағанға ұқсату	2.3.1.1 таяқшалардан заттардың сұлбасын жасау 2.3.1.2 ермексаздан илеп жасау 2.3.1.3 трафареттерді штрихтау 2.3.1.4 шектелген кеңістікте бейнені сұлбасы бойымен, салынған нүктелер бойымен жүргізу 2.3.1.5 саусақтарды жұдырыққа түю, саусақтарды жазу,шарлармен, ілмектермен, сақиналармен ойнау, саусақтарды бір-бірімен түйістіру, моншақтарды тізу, өру, мозаикамен ойнау 2.3.1.6 әр түрлі музыкалық аспаптарда (пианино, даңғара, гитара, керней) ойнағанға ұқсату	3.3.1.1 тұрмыста және сабақтарда дәл қимылдарды (байлау, шешу, салу) орындау 3.3.1.2 жиектің ішінде үлгі бойынша тік, көлденең, көлбеу сызықтармен штрихтау 3.3.1.3 трафареттер бойымен жүргізу 3.3.1.4 шектелген кеңістікте бейнені сұлбасы бойымен, салынған нүктелер бойымен жүргізу 3.3.1.5 бейненің суретін аяқтау 3.3.1.6 жол ішінде түзу, көлбеу, сынық сызықтардан құралған жиектердің суретін салу 3.3.1.7 ырғақты оюлардың суретін салу	4.3.1.1 баспа әріптерінің элементтеріне ұқсас пішіндерді салу: түзу, көлбеу таяқша, сопақша, жарты сопақша, тік және көлденең таяқшалар 4.3.1.2 меңгерген элементтерден жиектің суретін салу 4.3.1.3 толқынды сызықтарды, әр түрлі пішінді түзу және нүктелі сызықтар салу 4.3.1.4 берілген бағыт бойынша шектеусіз кеңістікте көлденең сызық жүргізу 4.3.1.5 бағытын өзгерте отырып, шектеулі кеңістікте сызық жүргізу 4.3.1.6 сызықты нүктелер бойымен, берілген үлгі бойынша жүргізу 4.3.1.7 шектелген кеңістікте көлденең түзу сызықтар салу 4.3.1.8 әр түрлі бағытта еркін сызықтар салу

56. Ұзақ мерзімді жоспарды осы санаттағы білім алушылардың ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін ескеріп, ортақ тақырыптарға сәйкес оқыту мақсаттарын тоқсан бойынша бөлу арқылы мұғалімнің өзі анықтайды. Бұл ретте жалпы білім беру оқу бағдарламаларында ұсынылған ортақ тақырыптар пайдаланылады.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 324-қосымша

Есту қабілеті бұзылған (естімейтін) білім алушыларға арналған негізгі орта білім беру деңгейінің 5-10 сыныптары үшін "Сөйлеу тілін қалыптастыру және есту түйсігін дамыту" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы
(оқыту қазақ тілінде жүргізілетін сыныптар үшін)

Ескерту. Бұйрық 324-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 27.07.2017 № 352 (1, 2, 6, 8, 9, 10,(11, 12) сыныптардың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 01.09.2017, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 3-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2018, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 4-сыныптың және 10-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019, 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2020 қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Түсінік хат

1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына сәйкес әзірленген.

2. Оқу пәнінің мақсаты естімейтін білім алушыларда дыбыстарды дұрыс айту дағдыларын және сөйлеу тілін естіп қабылдауын дамыту болып табылады.

3. Оқу пәнінің міндеттері:

1) дыбыс күшейткіш аппарат пен жеке есту аппараттары көмегімен естіп қабылдау және қайталап айту: оқу іс-әрекетін ұйымдастыруға байланысты қарапайым сөйлеу материалдарын; жалпы білім беретін пәндерді оқытуға байланысты материалдарды қабылдау; сыныптағы сөздерді естіп қабылдау жағдайына байланысты мұғалімнің мәтіндерді таңдап алуы;

2) естіп қабылдау және табиғи дыбыстарды естіп қабылдау;

3) білім алушылардың фонетикалық анық, айқын, мәнерлі ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру;

4) сөйлеу тіліндегі дұрыс интонацияны, ырғақты, орфоэпияның негізгі ережелерін, буын және сөз екпінін сақтау;

5) сөйлеу кезінде дұрыс тыныс алып сөйлеуді қалыптастыру;

6) тыныспен жұмыс: тынысты бөлмей, бірнеше буынды, сөзді, сөйлемді айта білу;

7) дауыспен жұмыс: дауыстап, жай, сыбырлап айта білуге үйрету. Дауыс екпінін, ырғағын дұрыс келтіруге үйрету;

8) дыбыстармен жұмыс 1 және 2 концентрдегі жинақталған дыбыстарды қатесіз дұрыс қою, дағдыландыру,саралап жіктеу арқылы жүргізу;

9) сөздермен жұмыс: естіп, көріп-естіген сөздерді бөлмей дұрыс қайталап (офографиялық ережелерді сақтап) айтып беру;

10) сөйлемдермен жұмыс - бір тыныста бөлмей,созбай, бірқалыпты, асықпай, жаймен түсінікті етіп қайталап айтып беру. Дауыс екпінін, ырғағын дұрыс сақтап, көңіл-күйін білдіріп айта білуге үйрету.

4. Естімейтін балаларда есту қабілетін дамыту мен ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру бір-бірімен тығыз байланысты. Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру есту және естіп көру негізінде жүзеге асырылады. Өз кезегінде сөйлеу тілін естіп қабылдау дағдысы білім алушылардың дыбыс айтуды қалыптастыру процесінде жетілдіріледі. Дыбыс айтуды қалыптастыруды оқыту барысында білім алушылардың өзін-өзі қадағалау дағдыларына көп көңіл бөлінеді.

5. Берілген бағдарлама екі бөлімнен тұрады:

1) есту қабілетін дамыту;

2) дыбыс айтуға үйрету.

6. Оқу жүктемесінің көлемі:

1) 5-сынып – аптасына 16 сағат, оқу жылында - 544 сағат;

2) 6-сынып – аптасына 16 сағат, оқу жылында - 544 сағат;

3) 7-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында - 136 сағат;

4) 8-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында - 136 сағат;

5) 9-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында - 136 сағат;

6) 10-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында - 68 сағат.

7. Есту қабілетін дамыту және дыбыс айтуды қалыптастыру бойынша жеке және топтық сабақтар 5-6 сыныптарда бір білім алушыға аптасына - 2 сағат, 7-9 сыныптарда – 0,5 сағат, 10 сыныптарда – 0,25 сағат жүргізіледі және осыған орай бағдарламада жоспар бойынша жалпы білім беретін пәндерді оқытуға байланысты бір тақырыптағы мәтін бір аптаға берілетіні ескерілген. Көлемді тақырыптар 2-3 аптаға дейін алынады.

8. Оқу материалының мазмұнын оқу барысында: сөйлеу тілін, дактиль тілін, ауызша сөйлеу тілін дамыту пәндері және ана тілі, затты іс жүзінде оқыту, математика, айналамен таныстыру, түзету-ырғақ сабақтарымен пәнаралық байланысы ескеріледі.

2-тарау. Оқу пәнінің 5 - сыныптағы базалық білім мазмұны

9. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды есту арқылы ажырату және танып айыру (136 сағат):

1) қарастырылатын тақырыптар: "Берекелі күз", "Күзгі бақ", "Туған күн", "Қоңыр күз", "Біздің мектеп", "Кітапханада", "Хайуанаттар саяжайы", "Туған өлкем", "Жол тәртібін сақта", "Алғашқы қар", "Аңдар қысқа қалай дайындалады", "Қыс қызықтары", "Қысқы орман", "Жаңа жыл";

2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Күз айлары қай айлар?" "Ауыл адамдары күзде немен айналысады?" "Астықты қайда тасиды?" "Балалар бақшада не істейді?";

3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: күз келді. Бақта жемістер: алма, өрік, алмұрт, шие, шабдалы өседі. Күзде күн қысқарады, түн ұзарады.

10. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды есту арқылы ажырату және танып айыру (136 сағат):

1) қарастырылатын тақырыптар: "Қысқы каникул", "Сырғанақта", "Құстар - біздің досымыз", "Қаладағы және ауылдағы көлік түрлері", "Мұз айдынында", "Қыстайтын құстарға көмек", "Қысқы спорт ойыны", "Қыс қызығын тойлаймыз", "Қош бол, қыс!", "Аналар мерекесі", "Наурыз жыл басы", "Көктем келді", "Аңдар мен құстардың көктемгі тіршілігі", "1-Мамыр - Қазақстан халқының бірлігі күні", "9-Мамыр –Жеңіс күні";

2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: қандай каникул болды? (көктемгі, күзгі, қысқы) Каникул неше күн болды? Сен каникулда не істедің?

11. Естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар (136 сағат): қыс, аяз, боран, суық жел, каникул, жаңа жыл, ауыл, мереке, Аяз ата, Ақшақар, мұз айдыны, шана, коньки, аяқталды. Қыс түсті. 2-ші тоқсан аяқталды. Жаңа жыл мерекесі болды. Қысқы каникул басталды. Каникулда ауылға бардым. Жоталардан шанамен сырғанадық. Мұз айдынында коньки тептік. Атама көмектестім. Ауладағы қарды күредім. Атаммен аңға барып аң ауладық. Каникул өте қызықты өтті.

12. Шамамен берілген тексеру материалдары: күз айлары қай айлар? Ауыл адамдары күзде немен айналысады? Астықты қайда тасиды? Балалар бақшада не істейді? Күзгі бақ несімен әдемі? Күз айларында қандай мерекелер болады? Күзде бақта, бақшада нелер піседі? Бақшада қандай көкөністер өседі? Бақта қандай жемістер өседі? Күзде табиғатта қандай өзгерістер болады? Ағаштардың жапырақтары қандай болады? Күз айлары қай айлар? Күзде табиғатта қандай өзгерістер болады? Ауыл адамдары күзде немен айналысады? Күз айларында қандай мерекелер болады? Күзде қандай жел соғады? Күзде бақта, бақшада нелер піседі? Ағаштардың жапырақтары қандай болады?

13. Дыбыстардың айтылуын қалыптастыру (136 сағат):

1) дұрыс тыныс алу: тыныс паузаларының көмегімен синтагмдерді дұрыс ажыратып, сөздік тілді пайдалану;

2) дауыспен жұмыс; логикалық екпінді диалогтар кезінде сақтау. Бірқалыпты дауыспен сөйлеу;

3) дыбыстар және дыбыс тіркестері. Артикуляциясы ұқсас дауыссыз дыбыстарды дифференциациялау:

мұрын жолды және ауыз жолды дыбыстар: м-п, м-б, н-ң, н-т, в-д;

ұяң және қатаң дыбыстар: ф-в, п-б, т-д, к-г, с-з, ш-ж, қ-ғ;

4) сөз: сөздік тілде дыбыс тіркестерін дұрыс сақтап, айту: -ст (Астана, Қазақстан), -лм (Алматы, алма, алмұрт), -лш (Алша, қызылша), нш (әнші, кенші);

5) қысқа сөйлемдер: әдеби шығармалардың үзінділері мен өлеңдерді жатқа мәнерлеп оқу. Сөйлеу тілінің бірқалыптылық темптік дағдысын бекіту.

3-тарау. Оқу пәнінің 6-сыныптағы базалық білім мазмұны

14. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату және танып айыру (136 сағат):

1) қарастырылатын тақырыптар: "Жазғы каникул", "Жайлауда", "Күз кереметі", "16 - желтоқсан - Қазақстанның тәуелсіздігі күні", "Қазақстанның ірі қалалары", "Шырша ойыншықтары", "Қыс түсті";

2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Сен жайлауда болдың ба?", "Жайлаудың табиғаты қандай?", "Жайлауда адамдар немен айналысады?", "Малдар қайда жайылады?", "Балалар кімдерге көмектеседі?".

15. Естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: "Жайлау, әдемі, жап-жасыл, мал, жайылым, сиыр, жылқы, қой, ешкі, лақ, қозы, құлын, бұзау. Мен жазда жайлауда болдым" (136 сағат).

16. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату және танып айыру (136 сағат):

1) қарастырылатын тақырыптар: "Каникулдың қызықты күндері", "Сиқырлы қыс", "Кішіпейілділік - кісілік белгісі", "Көктем келді, алақай!", "Келіңдер, құстар", "Құстың ұясы", "8-наурыз - аналар мерекесі", "Наурыз мерекесі", "1-мамыр - Қазақстан халқының бірлігі күні", "7-мамыр – Ұландар күні";

2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Наурыз қандай мейрам?", "Мейрамға ел қалай қамданады?", "Наурыз көжені қандай дәмдерден дайындайды?", "Наурызда қандай ұлт-дәстүрлерді көрсетеді?";

3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: Наурыз, наурыз көже, алтыбақан, ақсүйек, бәйге, күрес, ұйқы ашар. Қуанышты күн, жаңа жыл құтты болсын. Наурыз - қазақтың ұлттық мейрамы.

17. Дыбыстардың айтылуын қалыптастыру (136 сағат):

1) дұрыс тыныс алу: тыныс паузаларының көмегімен синтагмдерді дұрыс ажыратып, сөздік тілді пайдалану;

2) дауыспен жұмыс: логикалық екпінді диалогтар кезінде сақтау; бірқалыпты дауыспен сөйлеу;

3) дыбыстар және дыбыс тіркестері: артикуляциясы ұқсас дауыссыз дыбыстарды дифференциациалау; мұрын жолды және ауыз жолды дыбыстар: м-п, м-б, н-ң, н-т, к-г, қ-ғ, м, в-д; шулы-ызың дыбыстар: с-ш, з-ж; аффрикаттар: ц-ч; ұяң және қатаң дыбыстар: ф-в, п-б, т-д;

4) сөз; сөздік тілде дыбыс тіркестерін дұрыс сақтап, айту: -сп (аспан, аспаз), -сх (асхана, Асхат), -лт (алтын, алты), -нт (ант, ынталы, ынтымақ);

5) қысқа сөйлемдер: әдеби шығармалардың үзінділері мен өлеңдерді интонацияны сақтап, жатқа мәнерлеп оқу; сөйлеу тілінің бірқалыптылық, ырғақтық, темптік дағдысын бекіту.

4-тарау. Оқу пәнінің 7-сыныптағы базалық білім мазмұны

18. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату және танып айыру (45 сағат):

1) қарастырылатын тақырыптар: "Алтын күз", "Жусан исі", "Тұңғыш қазақ ғарышкері", "Табиғатты қорға", "Туған өлкем", "Астана қаласы", "Дәрігер - денсаулық сақшысы", "Адал дос", "Жаңа жыл қарсаңында";

2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: күз айларын сипаттап айтып бер. Бақшада өсетін қандай жемістерді білесің? Олардың адам ағзасына қандай пайдасы бар?

19. Естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар. (45сағат): қыркүйек, қазан, қараша, күн, түн, қауын, қарбыз, өсімдіктер, көкөністер, жемістер. Сабырлы күз де келді. Қыркүйек - барлықтың, байлықтың айы. Бұл айда құс атаулының көші басталады. Айдың алғашқы күндерінде кәдімгідей суық түсе бастайды. Алтын масақ егіннің ішінде комбайн дауысы бір тынбайды. Қауын, қарбыз, қызанақ тиелген машиналар қала мен екі арада дамыл таппайды. Өсімдіктер сарғайып, алтын түстес болған соң, халық бұл мезгілді "Алтын күз" деп атайды.

20. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату мен танып айыру (46 сағат):

1) қарастырылатын тақырыптар: "Қыс табиғаты", "Көксерек", "Суықторғай", "Ақ боран", "Менің Қазақстаным", "Көктем", "Өнегелелік деген не?", "Наурыз мейрамы", "Көктем мерекелері";

2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Еліміз егемендігін қай жылы алды?", "Қазақстанның астанасы қай қала?", "Қазақстанда қандай ұлт өкілдері тұрады?", "Еліміздің рәміздерін ата";

3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: Қазақстан, елтаңба, ту, әнұран, ұлт өкілі, ел егемендігі. Біздің Отанымыз –Қазақстан. Оның астанасы - Астана қаласы. Елімізде бой көтерген ең ірі қала. Үйлері биік, замана талабына сай, әдемі алыстан көз тартады. Еліміз өз егемендігін, тәуелсіздігін 1991 жылы 16-желтоқсанда алды. Қазақстан –дүние жүзіндегі көптеген мемлекеттер таныған ел. Оның өз елтаңбасы, туы, әнұраны бар. Қазақстан әлемдегі ең ірі мемлекеттердің бірі. Елімізде көптеген ұлт өкілі тату-тәтті өмір сүріп жатыр. Біздің еліміз жерінің кеңдігімен қатар табиғи байлығы да мол мемлекет. Біз ұшы-қиыры жоқ кең жерімізді, достығымыз жарасқан елімізді мақтан етеміз.

5-тарау. Оқу пәнінің 8 - сыныптағы базалық білім мазмұны

21. Шамамен алынатын мәтіндер (45 сағат): қазақ жазушылары мен ақындарының шығармаларынан: Мағжан Жұмабаев, Шерхан Мұртаза, Сайын Мұратбеков, Ыбырай Алтынсарин, Мұхтар Әуезов, Ахмет Әуезов, Бердібек Соқпақбаев, Абай Құнанбаев, Мұқағали Мақатаев, Тұманбай Молдағалиев.

22. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату және танып айыру, естіп-көру арқылы 80 сөз көлеміндегі материалды қабылдау (45 сағат):

1) қарастырылатын тақырыптар: "Жас Мұхтар", "Ауылдағы күзгі жұмыстар", "Табиғатты қорға", "Туған өлкем", "Астана қаласы", "Дәрігер денсаулық сақшысы", "Адал дос", "Жаңа жыл қарсаңында";

2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Күз айларын сипаттап айтып бер". "Бақшада өсетін қандай жемістерді білесің?". "Олардың адам ағзасына қандай пайдасы бар?";

3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: "Қыркүйек, қазан, қараша, күн, түн, қауын, қарбыз, өсімдіктер, көкөністер, жемістер". Сабырлы күз де келді. Қыркүйек - барлықтың, байлықтың айы. Бұл айда құс атаулының көші басталады. Айдың алғашқы күндерінде кәдімгідей суық түсе бастайды.

23. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату және танып айыру (46 сағат):

1) қарастырылатын тақырыптар: "Қыс табиғаты", "Көксерек", "Суықторғай", "Ақ боран", "Арал теңізі", "Көктем", "Аналар мерекесі", "Наурыз мейрамы", "Көктем мерекелері";

2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Табиғатты не үшін қорғау керек?" "Бұрын Арал теңізі қандай еді?" "Аралдың суы неге азайып барады";

3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: "Табиғат, теңіз, көл, кеме, тұз, Қызылорда, Амудария, Сырдария, өзендер, құяды, бөлінеді. Табиғат - халық қазынасы. Біз оның байлығын пайдалана отырып, қорғай алмасақ, Арал теңізі сияқты сулар деңгейі кеміп, азая бастайды. Бұрын Арал теңізі-ең үлкен көлдердің бірі екен. Мұнда кемелер жүзіпті. Тұз зауыты, көптеген балық аулайтын мекмелері болыпты. Бұған Амудария мен Сырдария өзендері құяды. Судың көбі Қызылорда облысыдағы күріш егісіне бөлінеді. Солардан қалғаны ғана Аралға құяды. Теңіз деңгейі күн санап, төмендеп барады. Соған қарай ауа-райы өзгерген. Адамдар түрлі аурумен ауырып, өмірлеріне қауіп төнді. Сондықтан ел Арал маңынан басқа жаққа көшіп жатыр.

6-тарау. Оқу пәнінің 9-сыныптағы базалық білім мазмұны

24. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату және танып айыру, естіп-көру арқылы 100-сөз көлеміндегі материалды қабылдау. Мұғаліммен және достарымен берілген тақырып бойынша диалогқа түсіп, естіп-көру арқылы қабылдау (68 сағат):

1) қарастырылатын тақырыптар: "Менің Қазақстаным", "Ұя сыры", "Қараш-қараш оқиғасы", "Күй аңызы", "Туған жер", "Қаздар қайтып барады", "Менің шешем", "Қонақтар", "Жаңа жыл кеші";

2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: еліміз егемендігін қай жылы алды? Қазақстанның астанасы қай қала? Қазақстанда қандай ұлт өкілдері тұрады? Еліміздің рәміздерін ата;

3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: "Біздің Отанымыз – Қазақстан. Оның астанасы - Астана қаласы. Еліміз өз егемендігін, тәуелсіздігін 1991 жылы 16-желтоқсанда алды".

25. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату мен танып айыру, естіп-көру арқылы 100-сөз көлеміндегі материалды қабылдау. Мұғаліммен және достарымен берілген тақырып бойынша диалогқа түсіп, естіп-көру арқылы қабылдау (68 сағат):

1) қарастырылатын тақырыптар: "Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасы", "Денсаулық күзетінде", "Достық деген не?", "Атамекен", "Исатай сарбаздары", "Шыңғыстау", "Қайырымды бала";

2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасының негізі-не?", "Шаңырақ ненің түп негізі?", "Тұлпар - нені білдіреді?";

3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасының негізі - шаңырақ. Шаңырақ – мемлекеттің түп негізі, отбасының бейнесі. Шаңырақ-күн шеңбері. Айналған Күн шеңберінің қозғалыстағы суреті іспетті. Шаңырақ - киіз үйдің күмбезі көшпелі түркілер үшін үйдің, ошақтың, отбасының бейнесі. Тұлпар - дала дүлдүлі, ер-азаматтың сәйгүлігі, желдей ескен жүйрікаты, жеңіске деген жасымас жігердің, қажымас қайраттың, мұқалмас қажырдың, тәуелсіздікке, бостандыққа ұмтылған құлшыныстың бейнесі. Қанатты тұлпар-қазақ поэзиясындағы кең тараған бейне. Ол ұшқыр арманның, самғаған таңғажайып жасампаздық қиялдың, талмас талаптың, асыл мұраттың, жақсылыққа құштарлықтың кейпі. Қанатты тұлпар Уақыт пен Кеңістікті біріктіреді. Ол-өлмес өмірдің бейнесі. Бір шаңырақтың астында тату-тәтті өмір сүретін Қазақстан халқының өсіп-өркендеуін, рухани байлығын, сан сырлы, алуан қырлы бет-бейнесін паш етеді. Әрбір адамның жол нұсқайтын жарық жұлдызы бар.

7-тарау. Оқу пәнінің 10-сыныптағы базалық білім мазмұны

26. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату мен танып айыру, естіп-көру арқылы 100-сөз көлеміндегі материалды қабылдау. Мұғаліммен және достарымен берілген тақырып бойынша диалогқа түсіп, естіп-көру арқылы қабылдау (24 сағат):

1) қарастырылатын тақырыптар: "Табиғаты ғажайып Қазақстан", "Марғұлан мұнарасы", "Асан Қайғының жерге айтқан сындары", "Бақыттың кіндігі - Отан", "Ғасырлар сомдаған қазақ", "Ұстаз ұлағаты", "Ұзақ өмір сүргіңіз келсе", "Тәуелсіздік – тәу етер жалғыз кие", "Денсаулық күзетінде";

2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: Қазақстандағы ең ірі өзендерді ата. Қазақстандағы ең биік шың қалай аталады?;

3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: Өзендер, Ертіс, Сырдария, Іле, Есіл, Тобыл, Хан Тәңірі, жануарлар, өсімдіктер, бүркіт, Алматы, республика, сүтқоректі. Қазақстанның жер қойнауында әлемдегі табиғи қазба байлықтардың барлық түрі (90-нан астам) кездеседі.

27. Тақырыптарға байланысты сөздік материалдарды естіп-көру және есту арқылы ажырату мен танып айыру, естіп-көру арқылы 100-сөз көлеміндегі материалды қабылдау. Мұғаліммен және достарымен берілген тақырып бойынша диалогқа түсіп, естіп-көру арқылы қабылдау (24 сағат):

1) қарастырылатын тақырыптар: "Ұя сыры", "Қысқы кеш", "Сіз - қазақ деген ұлы халықтың ұрпағысыз", "Қажымұқан Мұңайтпасов", "Отырар", "Әнші", "Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасы", "Мұқағали мінезі", "Аққулы көл";

2) мәтінге үлгі бойынша шамамен берілетін сұрақтар: "Дайын ұяны қараторғайлар пайдаланды ма?" "Олар не істеді?" "Қызанақ көшетінің оларға қандай қажеті бар екен?";

3) естіп қабылдауға берілген, шамамен алынған сөздік материалдар: "Күн жылынып, қар ери бастаған кезде, атам бақша жиегіндегі жуан бәйтеректің бұтағына бір ұяны бекітті".

28. Дыбыстардың айтылуын қалыптастыру (20 сағат). 7-10 сыныптарда білім алушылар дыбыстарды айтқанда өзін-өзі қадағалай білуі керек, сөздерді естіп, көріп естіп, дыбыстырды қадағалап дұрыс айтып қайталай білуі керек. Сөздік материалдарды анық, таза, дұрыс артикуляциясын сақтап, дауыс ырғағын, биіктігін, сөз екпінін дұрыс сақтап, айта білуі керек. Ұқсас дыбыстарды (мұрын жолды және ауыз жолды дыбыстар: м-п, м-б, н-ң, н-т, в-д ұяң және қатаң дыбыстар: ф-в, п-б, т-д, к-г, с-з, ш-ж, қ-ғ, шулы-ызың дыбыстар: с-ш, з-ж , аффрикаттар: ц-ч) сөзде, сөз тіркестерінде, сөйлемде, саралап жіктеп дұрыс айту дағдыландырылады. Дыбыстарды дұрыс айту дағдылары сабақта, сабақтан тыс кездерде, өзара әңгімелескенде, өзбетінше өз ойын жеткізу барысында қалыптастырылады.

8-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

29. Пәндік нәтижелер.

30. Білім алушылар:

1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажыратуды;

2) жай сөйлемдерді есту арқылы түсініп, ажыратуды;

3) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, ажыратуды;

4) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажырата білу, қайталап айтуды;

5) логикалық екпінді сақтауды;

6) бірқалыпты дауыспен сөйлей білетін болады;

31. Білім алушылар:

1) берілген тапсырмаларды орындау;

2) тыныс паузаларының көмегімен синтагмдерді дұрыс ажыратып, сөздік тілді пайдалану;

3) сөйлемнің бірыңғай мүшелерін есту арқылы түсініп, ажырата алу;

4) әдеби шығармалардың үзінділері мен өлеңдердің интонациясын сақтап, жатқа мәнерлеп оқу;

5) сөйлеу тілінің бірқалыптылық, ырғақтық, темптік дағдысын сақтау дағдыларын меңгеретін болады.

9-тарау. 6-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

32. Пәндік нәтижелер.

33. Білім алушылар:

1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажырата білу, қайталап айтуды;

2) жай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, ажыратып, қайталап айтуды;

3) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, ажыратып, қайталап айтуды;

4) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажыратып, қайталап айтуды;

5) бірқалыпты дауыспен сөйлеуді;

6) дыбыстар және дыбыс тіркестерін айтуды;

7) сөйлеу тілінің бірқалыптылық, ырғақтық, темптік дағдысын сақтай білетін болады.

34. Білім алушылар:

1) берілген тапсырмаларды орындау;

2) тыныс паузаларының көмегімен синтагмдерді дұрыс ажыратып, сөздік тілді пайдалану;

3) сөздік тілде -сп; -сх; -лт; -нт; дыбыс тіркестерін дұрыс сақтау;

4) әдеби шығармалардың үзінділері мен өлеңдердің интонациясын сақтап, жатқа мәнерлеп оқу;

5) бірыңғай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, зат есім, есімдіктерді ажыратып, қайталап орындай алу дағдыларын меңгеретін болады.

10-тарау. 7-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

35. Пәндік нәтижелер.

36. Білім алушылар:

1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажыратуды, қайталап айтуды;

2) жай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, ажыратып, қайталап айтуды;

3) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, ажыратып, қайталап айтуды;

4) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажыратып, қайталап айтуды;

5) сөздік материалдарды анық, таза, дұрыс артикуляциясын сақтап, дауыс ырғағын, биіктігін, сөз екпінін дұрыс сақтап айтуды;

6) сөздік тіл материалдарын ажырата білу және тыңдап, қайталап айтуды;

7) дыбыстарды айтқанда өзін-өзі қадағалауды;

8) бірыңғай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, зат есім, есімдіктерді ажыратып, қайталап білетін болады.

37. Білім алушылар:

1) берілген тапсырмаларды орындау;

2) дыбыстарды айтқанда өзін-өзі қадағалау;

3) сөздерді естіп, көріп естіп, дыбыстырды қадағалап дұрыс айтып, қайталап алу дағдыларын меңгеретін болады.

11-тарау. 8-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

38. Пәндік нәтижелер.

39. Білім алушылар:

1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажыратуды, қайталап айтуды;

2) жай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, ажыратып, қайталап айтуды;

3) бірыңғай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, зат есім, есімдіктерді ажыратып, қайталап айтуды;

4) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, ажыратып, қайталап айтуды;

5) сөздік тіл материалдарын ажырата білу және тыңдап, қайталап айтуды;

6) ұқсас дыбыстарды (мұрын жолды және ауыз жолды дыбыстар: м-п, м-б, н-ң, н-т, в-д) дұрыс айтуды;

7) қабылдаған мәтін бойынша мұғаліммен, достарымен диалог құрып, әңгімелесуді білетін болады.

40. Білім алушылар:

1) сөздік материалдарды анық, таза, артикуляциясын дұрыс сақтап, дауыс ырғағын, биіктігін, сөз екпінін дұрыс сақтап, орындай алу;

2) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажыратып, қайталап орындау;

3) берілген тапсырмаларды орындау дағдыларын меңгеретін болады.

12-тарау. 9-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

41. Пәндік нәтижелер.

42. Білім алушылар:

1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажыратуды, қайталап айтуды;

2) жай сөйлем мүшелерін,сөз тіркестерін, ажыратып, қайталап айтуды;

3) бірыңғай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, зат есім, есімдіктерді ажыратып, қайталап айтуды;

4) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, ажыратып, қайталап айтуды;

5) қабылдаған мәтін бойынша мұғаліммен, достарымен диалаог құрып, әңгімелесуді;

6) ұяң және қатаң дыбыстарды (ф-в, п-б, т-д, к-г, с-з, ш-ж, қ-ғ) дұрыс айта білетін болады.

43. Білім алушылар:

1) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажыратып, қайталап орындау;

2) сөздік тіл материалдарын ажырата білу және тыңдап, қайталап айту;

3) берілген сұрақтарға есту арқылы тыңдап, жауап беру, тапсырмаларды орындау дағдыларын меңгеретін болады.

13-тарау. 10-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

44. Пәндік нәтижелер.

45. Білім алушылар:

1) тыңдау арқылы берілген материалдарды түсініп, ажыратуды, қайталап айтуды;

2) жай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, ажыратып, қайталап айтуды;

3) бірыңғай сөйлем мүшелерін, сөз тіркестерін, зат есім, есімдіктерді ажыратып, қайталап айтуды;

4) есту арқылы сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді түсініп, ажыратып, қайталап айтуды;

5) қабылдаған мәтін бойынша мұғаліммен, достарымен диалаог құрып, әңгімелесуді;

6) шулы-ызың дыбыстарды (с-ш, з-ж), аффрикаттарды (ц-ч) сөзде, сөз тіркестерінде, сөйлемде, саралап жіктеп дұрыс айтуды білетін болады.

46. Білім алушылар:

1) зат есім, есімдік, сан есімдер кездесетін сөз тіркестерін есту арқылы түсініп, ажыратып, қайталап, орындау;

2) сөздік тіл материалдарын ажырата білу және тыңдап, қайталап, орындау;

3) берілген сұрақтарға есту арқылы тыңдап, жауап беру, тапсырмаларды орындау дағдыларын меңгеретін болады.

47. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

1) сөздік материалдарды пайдалана отырып, естімейтін балалардың сөйлеу тілін қалыптастыру барысында Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін сипаттау;

2) ауызша сөйлеу тілі материалдарын есту және көріп-есту арқылы қабылдап, өз салт-дәстүрін ана тілін, мәдениеті мен басқа ұлт өкілдерінің салт- дәстүрлерін құрметтеу;

3) берілген мәтіндерді қабылдау арқылы туған елге және туған жердің табиғатына деген сүйіспеншілігін арттыру дағдыларын танытады.

48. Жүйелік-әрекеттік нәтижелер:

1) естімейтін білім алушыларды оқуға деген жағымды қатынасқа тәрбиелеуінен;

2) естімейтін білім алушылардың сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру барысында шығармашылық іс-әрекеттерге қызығушылығын арттыруынан көрініс табады.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 325-қосымша

Есту қабілеті бұзылған (естімейтін) білім алушыларға арналған негізгі орта білім беру деңгейінің 5 - 10 сыныптары үшін "Сөйлеу тілін қалыптастыру және есту түйсігін дамыту" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы
(оқыту орыс тілінде жүргізілетін сыныптар үшін)

Ескерту. Бұйрық 325-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 27.07.2017 № 352 (1, 2, 6, 8, 9, 10,(11, 12) сыныптардың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 01.09.2017, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 3-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2018, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 4-сыныптың және 10-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019, 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2020 қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Глава 1. Пояснительная записка

1. Учебная программа разработана в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом среднего образования (начальное, основное, среднее, общее среднее образование), утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года №1080.

2. Цель учебного предмета:

1) в области формирования произношения (далее - ФП): формирование достаточно внятной, естественной устной стороны речи;

2) в области развития слухового восприятия (далее - РСВ): формирование речевого поведения у неслышащих обучающихся на основе развития слухового восприятия устной речи с использованием звукоусиливающей аппаратуры индивидуального и стационарного пользования.

3. Задачи учебного предмета:

1) развитие у глухих обучающихся речевого слуха;

2) создание слухо-зрительной основы для восприятия ими устной речи;

3) формирование фонетически внятной, членораздельной, выразительной устной речи обучающихся;

4) соблюдение в речи правильной интонации, темпа и слитности, основных правил орфоэпии, словесного и логического ударения;

5) развитие правильного речевого дыхания.

4. "Формирование произношения и развитие слухового восприятия" для среднего и старшего звена специальной коррекционной школы для неслышащих детей является одним из основных коррекционных предметов.

5. Объем учебной нагрузки:

1) 5 класс – 16 часов в неделю, 544 часов в учебном году;

2) 6 класс – 16 часов в неделю, 544 часов в учебном году;

3) 7 класс – 4 часа в неделю, 136 часов в учебном году;

4) 8 класс – 4 часа в неделю, 136 часов в учебном году;

5) 9 класс – 4 часа в неделю, 136 часов в учебном году;

6) 10 класс – 2 часа в неделю, 68 часов в учебном году.

6. Данные часы распределяются для проведения подгрупповых (групповых) занятий в 5-6 классах по 2 обучающегося (68 часов в год), с 7-9 класс по 4 обучающегося (68 часов в год), 10 класс по 4 обучающегося (34 часа в год).

7. В процессе изучения содержания учебного материала учитываются межпредметные связи: с развитием речи, дактильной речью, устной речью, чтением, предметно-практическим обучением, математикой, ознокомлением с окружающим миром, коррекционной ритмикой.

8. Развитие речевого слуха в 5-10 классах делится на основной период и период активного пользования индивидуальным слуховым аппаратом (6-10 классы). Ведущими формами организации по формированию произношения и развитию слухового восприятия являются индивидуальные, фронтальные слуховые занятия и фонетические зарядки, а также все общеобразовательные и специальные уроки в коррекционной школе для неслышащих.

9. Содержание специального обучения произношению включает ряд разделов работы:

1) работа по развитию речевого дыхания направлена на формирование и развитие у неслышащих обучающихся навыка правильного пользования речевым дыханием, умением воспроизводить слитно на одном выдохе слова и короткие фразы, умением членить фразы на синтагмы;

2) работа над голосом предполагает формирование и развитие у обучающегося навыка пользованием голоса нормальной высоты и силы, без грубых отклонений от нормального тембра, развитие модуляции голоса по силе и высоте;

3) работа над звуками и их сочетаниями направлена на формирование и развитие у обучающихся навыков правильного воспроизведения звукового состава речи;

4) работа над словом, направленна на формирование и развитие у обучающихся навыков воспроизведения слов слитно, без призвуков, сохраняя звуковой состав, соблюдая ударение и орфоэпические правила;

5) над фразой направлена на формирование и развитие у обучающихся навыков ее произнесения в нормальном темпе, слитно, соблюдая ритмико-мелодическую структуру.

10. В процессе обучения произношению большое внимание уделяется формированию у обучающихся навыков самоконтроля.

Глава 2. Базовое содержание учебного предмета для 5 класса

11. Развитие слухового восприятия.

12. Воспринимать, различать и опознавать на слух фразы, словосочетания с союзами (и, а) и частицами (ещҰ, тоже, не, уже). Различать и опознавать речевой материал по темам. Виды работ, требующие отработки в течение учебного года на разном лексическом материале: ответы на вопросы по теме и тексту; выполнение заданий, поручений по теме и тексту; составление предложений с опорными словами и словосочетаниями.

13. "Осень" (64 часа):

1) какое сейчас время года? Тебе нравится осень (зима, весна, лето)? Какие изменения в природе происходят ранней (золотой, поздней) осенью?;

2) словарь: осень, листопад, красные, багровые, разноцветные листья, ранняя золотая, поздняя, ветер, тучи, небо, облака, осенний мелкий дождь, перелетные птицы, улетают на юг.

14. "Мой класс" (48 часов):

1) кто сегодня дежурный? Что ты сегодня будешь делать? Зачем ты открыл окно (дверь, форточку)? Открой окно (дверь, форточку), чтобы проветрить класс (комнату). Скажи дежурному, чтобы он проветрил класс (вытер доску, открыл окно). Посмотри на термометр и скажи, какая температура воздуха на улице (в классе). Отметь в календаре погоду;

2) словарь: дежурный, класс, вымыть, вытереть, проветрить, открыть, закрыть, окно, дверь, форточка.

15. "Улица" (48 часов):

1) на какой улице ты живешь? Около твоего дома есть пешеходный переход? На каком транспорте ты едешь до школы (до дома)? Далеко ли от тебя живут твои друзья? На какой свет светофора можно (нельзя) переходить улицу?;

2) словарь: светофор, красный, желтый, зеленый свет, можно, нельзя, переходить улицу, пешеходный переход, далеко, близко.

16. "Семья" (48 часов):

1) кем работают твои родители? Где работают твои родители? Кто твои родители по профессии? Назови всех членов своей семьи. Скажи свой домашний адрес;

2) словарь: родители, мать, отец, брат, сестра, учитель, инженер, строитель, продавец, парикмахер, домохозяйка, врач, завод, магазин, парикмахерская, больница, школа.

17. "Изучение математики" (48 часов):

1) сравни числа и найди сумму (разность, произведение, частное) чисел. Какие арифметические действия ты знаешь? Как называются числа при сложении (умножении, делении, вычитании)? Что неизвестно в примере: 12+х=19. Придумай задачу по рисунку. Скажи ответ задачи;

2) словарь: сумма, произведение, частное, разность, сравни, найди, сложение, вычитание, умножение, деление, составь, построй, вопросная схема.

18. "Зима" (32 часа):

1) когда наступит Новый год? Когда будет школьная елка? У тебя дома будет елка? У тебя есть елочные игрушки? Как (где) ты встретишь Новый год? Послушай и отгадай загадку: Зимой и летом одним цветом (елка);

2) словарь: зима, снег, мороз, Новый год, пушистая, школьная елка, гирлянды, Дед мороз, Снегурочка, елочные игрушки, санки, лыжи, коньки, лепить снеговика.

19. "Мой дом" (48 часов):

1) "на какой улице ты живешь?", "на каком этаже ты живешь?", "сколько в вашей квартире комнат?", "какой номер твоей квартиры (твоего дома)?", "назови свой адрес". "У вас в квартире есть газ и горячая вода?", "какая у вас дома есть мебель?", "ты вчера смотрел телевизор?", "включи (выключи) газ (свет)". "Можно включить (выключить) газ (свет)?";

2) словарь: квартира, комната, этаж, газ, горячая вода, первый, пятый этаж, мебель, стол, стул, диван, кровать, шкаф, книжные полки.

20. "Спорт" (32 часа):

1) "в какой спортивной секции ты занимаешься?", "кто твой тренер?", "спроси у ....., кто ее тренер?", "ты давно занимаешься в секции по ..., ты устаешь после тренировки?";

2) словарь: Секция по футболу (по бадминтону, по плаванию), тренер, тренировка (не) устаю.

21. "Магазин" (48 часов):

"тебе нужна (у тебя есть) ручка (тетрадь, линейка)?", "попроси купить ручку (тетрадь, карандаш, ножницы)?", "ты ходил (пойдешь) в магазин?", "сколько стоит альбом (краски, кисточка)?", "что ты купил(а)?", "далеко ли магазин от школы (от дома)?", "где ближайший магазин?";

2) словарь: овощной, хлебный, книжный магазины, касса, чек, покупка, деньги, рядом, близко, далеко, заплатить.

22. "Весна. Наурыз" (32 часа):

1) "как изменяется природа весной?", "какие птицы прилетают с юга?", "ты больше любишь весну или зиму?";

2) словарь: весна, греет, теплее, солнце, ярко, птицы, скворцы, грачи, ласточки, почки, листья, праздник, Наурыз, подарки, поздравлять, начало года, веселятся, танцуют, поют, играют, национальные игры.

23. "Здоровье" (64 часа):

1) "как ты себя чувствуешь?", "где ближайщая аптека?", "попроси маму (бабушку, сестру) купить в аптеке вату (аспирин)", "купи в аптеке лекарство (бинт, градусник, йод)", "что сказал врач?", "когда ты был у врача?", "чем ты болел?", "возьми (принеси, попроси) у (от) врача справку о состоянии здоровья", "возьми градусники, измерь температуру", "какая у тебя температура?", "кто из ребят в классе болен?", "узнай (выясни, спроси), как его здоровье";

2) словарь: бинт, йод, капли, таблетки, вата, витамины, градусники, справка, температура, (нормальная, повышенная), нездоровится, здоров, купить в аптеке, заболеть, выздороветь, грипп, ангина, принимать лекарство, кружится голова, ничем не болел, узнать, сообщить, спросить, навестить товарища.

24. "Учебная деятельность" (32 часа):

1) составь предложения по образцу. Вставь в предложение подлежащее (сказуемое). Разбери слово по составу, образуй однокоренные слова от слов снег (зима, мороз). Образуй прилагательное (глагол) от существительного. Определи род и число существительного. Найди в предложении подлежащее (сказуемое, дополнение, определение, обстоятельство). Найди площадь прямоугольника, стороны которого равны 3 и 5 см. Составь задачу по рисунку.(схеме). Найди произведение (частное, разность, сумму чисел .... и .... Составь уравнение: неизвестное число увеличили (уменьшили) в (на) 5 (....) раз, получилось 20 (...);

2) словарь: подлежащее, сказуемое, дополнения, определение, обстоятельство, существительное, глагол, прилагательное, вставить, разобрать, определить, образовать, произведение, частное, увеличить, уменьшить.

25. Примерные контрольные тексты для обучающихся 5 класса (конец учебного года):

1) прошло жаркое лето. Летом Саша отдыхал в детском лагере. Лагерь находился на берегу реки. Около лагеря был густой лес. Ребята купались в реке, загорали, ходили в лес, играли, читали, книги. Хорошо отдохнули ребята в лагере;

2) послушай рассказ и подбери картинки. Где Саша отдыхал летом? А где ты будешь отдыхать этим летом? Где находится лагерь? Чем занимались ребята в лагере? Ты умеешь плавать? Ты ходил в лес (на речку)? Найди в расказе однокореннные слова. Составь предложение со словосочетанием детский лагерь. Найди в предложении подлежащее, сказуемое, обстоятельство, определение;

3) наступила зима. Закружились и стали подать белые снежинки. Пушистый снег покрыл землю. Анара и Серик взяли лыжи и пошли на горку. Хорошо бегут лыжи с горки. От быстрого бега стало тепло ребятам. Они совсем не чувствуют холода. Никакой мороз им не страшен;

4) послушай рассказ, подбери картинки. Какое время года наступило? Что сделали ребята? Умеешь ли ты кататься на лыжах? Как сказать по другому: выпал снег. Найди в рассказе однокоренные слова. Составь предложение со словосочетанием. Найди в предложении подлежащее (сказуемое, дополнение, определение).

26. Формирование произношения:

1) работа над речевым дыханием: соблюдение пауз в соответствии со смысловой связью слов;

2) работа над звуками речи: дифференциация произношения звуков, родственных по артикуляции: гласных: а-о, а-э, о-у, и-э, и-ы; согласных: носовых и ротовых: м-п, м-б, н-т, н-д; свистящих и шипящих: с-ш, з-ж, ц-ч; аффрикат и щелевых: ч-с, ч-ш; аффрикат и смычных: ц-т, ч-т; звонких и глухих: в-ф, б-п, д-т;

3) работа над правилами орфоэпии: два одинаковых соседних согласных произносить как один долгий (Жанна, аллея); слова кого, чего и окончания –ого, -его (большого, синего) произносить как каво, чево, ево, ева;

4) работа над словесным ударением: соблюдать ударение при изменении форм слова (длинные ноги, две ноги);

5) работа над логическим и синтагматическим ударением: произносить фразы слитно или делить на синтагмы (самостоятельно), выделяя логическое и синтагмачиское ударение (под контролем учителя и самостоятельно), по возможности соблюдая мелодический контур фраз;

6) работа над темпом речи: соблюдать умеренно быстрый темп речи;

7) работа над интонацией: правильно и выразительно читать наизусть стихотворения, отрывки из художественного текста;

8) совершенствование ранее усвоенных произносительных навыков по усмотрению учителя в соответствии с состоянием произношения обучающихся данного класа;

9) работа над произношением труднопроизносимых слов: правильно воспроизводить наиболее употребительные труднопроизносимые термины из разных учебных предметов;

10) самостоятельно выбирать адекватные неречевые средства коммуникации (выразительную мимику, позу, пластику), сопровождающие речь.

Глава 3. Базовое содержание учебного предмета для 6-класса

27. Развитие слухового восприятия.

28. Воспринимать слухо-зрительно предполагаемый речевой материал. Уметь вести диалог (с учителем, товарищем) по воспринятому тексту. Различать и опозновать речевой материал по темам. Виды работ, требующие отработки в течение учебного года на разном лексическом материале: ответы на вопросы по теме и тексту; выполнение заданий, поручений по теме и тексту; составление предложений с опорными словами и словосочетаниями.

29. "Воспоминания о лете" (48 часов):

1) "куда ты ездил(а) отдыхать?", "где проводил(а) летние каникулы?", "как ты отдохнул(а) летом?", "ты был(а) этим летом в лагере (у родственников, в гостях у друзей)?", "ты купался(лась) этим летом?", "чем ты занимался(лась) этим летом?";

2) словарь: лагерь, аул, в гостях у друзей, купаться, загорать, спортивная площадка, волейбол, баскетбол, футбол, грибы, ягоды, лес, птицы, юг, воздух, чистый, прохладно.

30. "День Конституции. День Независимости" (80 часов):

1) какой праздник отмечали в августе? Чему он посвящен? Когда была принята новая Конституция Республики Казахстан? Послушай, повтори: 30-августа - День Конституции. День Конституции отмечают 30 августа;

2) словарь: День Конституции, День Независимости, Закон о Независимости, независимое демократическое государство.

31. "Наша Родина" (48 часов):

1) покажи на карте нашу Родину. Расскажи, какая земля Казахстана. Какой растительный и животный мир Казахстана? Назови столицу Казахстана. "В каком городе (селе, ауле) ты живешь?";

2) словарь: Республика Казахстан, обширная земля, горы, долины, низменность, крупные реки, озера, большие города, богатый, растительный и животный мир, столица Астана, главный город нашей страны.

32. "Новый год" (48 часов):

1) "какой праздник отмечают в конце декабря, в начале января?", "как проходит Новый год в школе?", "кто приходит к ребятам на Новый год?", "что дарит ребятам Дед Мороз?", "что делают дети на зимних каникулах?";

2) словарь: Новый год, новогодняя елка, Дед Мороз, Снегурочка, сказочные герои, интересное новогоднее представление, игры, викторины, каникулы, подарки, время отдыха и зимних забав.

33. "Здоровье" (80 часов):

1) "ты хочешь быть здоровым?". Позаботься о своем здоровье. "Что ты делаешь для того, чтобы быть здоровым?";

2) словарь: плавай, бегай, делай утреннюю зарядку, занимайся спортом, ходи босиком, загорай, не болей.

34. "Учебная деятельность" (96 часов):

1) вспомните, как называлась тема прошлого урока развития речи (математики, русского языка, чтения)? Каков будет план работы на уроке? Что мы будем делать после того, как разберем предложения (решим пример, прочитаем текст)? Скажи ребятам, чтобы они достали учебники и открыли их на странице... Спроси у....., что было задано на дом по русскому языку (математике, чтению, литературе...). Будем писать заявление (расписку). Будем составлять простой (сложный) план пересказа (изложения). Будем составлять характеристику действующих лиц(главных героев). Составь вопросы по данному тексту. Будем вести диалог на тему:..... "В парикмахерской", "В магазине". Прочитай текст и подумай на сколько частей его можно разделить. Озаглавь 1, 2... части рассказа. Какое предложение выражает главную мысль рассказа? Чему учит сказка (пословица поговорка)? Какая приближается знаменательная дата? Над каким произведением мы работаем? Кто автор этого произведения? О чем говорится в рассказе (сказке, повести). Назови главных героев произведения. Какова главная мысль произведения? Найди площадь прямоугольника стороны которого равны. Составь задачу по рисунку (схеме). Найди произведения (частное, разность, сумму, чисел,.... и ....). Составь уравнение;

2) словарь: произведение, автор, главные герои, главная мысль, площадь прямугольника (квадрата) равна....., произвдение, частное, сумма, разность чисел, уравнение.

35. "Наурыз" (80 часов):

1) "кто отмечает Наурыз?", "когда отмечают Наурыз?, "что за праздник Наурыз?", "как люди готовятся к Наурызу?", "как люди отмечают Наурыз. Какие пожелания звучат в Наурыз?";

2) словарь: Наурыз, 22 марта день весеннего равноденствия, наурыз коже, пожелания благополучия, весеннего обновления.

36. "Отдых" (64 часа):

1) "где ты будешь отдыхать этим летом?", "что ты будешь делать этим летом?";

2) словарь: буду отдыхать дома, у бабушки в деревне, на море с родителями, помогать маме по дому, ходить за продуктами, хочу сходить в кинотеатр, посмотреть новые фильмы, (мультфильмы), почитать рассказы (сказки, сходить в гости друзьям (к родственникам), купаться, загорать, ловить рыбу, собирать грибы и ягоды, играть в интересные игры, пасти овец, кормить животных и птиц, кататься на катере, подружиться с ребятами, весело, интересно.

37. Формирование произношения.

38. Работа над звуками речи:

1) предупреждать возможные отклонения от нормального произношения родственных по артикуляции звуков в слогах, словах, во фразах;

2) дифференцировать гласные звуки: а-о, а-э, и-э, и-у, и-ы;

3) дифференцировать согласные звуки: носовые и ротовые: м-б; м-п; н-д; н-т; м ’-б’; м’-н’; н’-д’; н’-т’;

4) дифференцировать свистящие и шипящие звуки: с-ш; з-ж; ц-ч;

5) дифференцировать глухие и звонкие согласные звуки: ф-в; п-б; т-д;

6) дифференцировать твердые и мягкие согласные звуки: ф-ф’; в-в’; с-с’;

7) закреплять правильное произношение сочетании согласных звуков (в одном слове, на стыке слов и во фразах).

39. Работа над голосом: осуществлять коррекцию отклонении от нормального голоса.

40. Работа над правилами орфоэпии: повторять раннее изученные правила орфоэпии.

41. Работа над словесным ударением, выделять ударный слог и соблюдать ударение при изменении формы слов.

42. Работа над логическим и синтагматическим ударением: соблюдать логическое и синтагматическое ударение при самостоятельном высказывании.

43. Работа над темпом речи: соблюдать нормальный темп речи в вопросах, ответах, поручениях, сообщениях.

44. Работа над интонацией: уметь передавать различные эмоцианальные оттенки высказывания, по возможности соблюдаем мелодический контур фраз.

45. Совершенствование ранее усвоенных произносительных навыков (по усмотроению учителя в соответствии с произношением у обучающихся данного класса).

Глава 4. Базовое содержание учебного предмета для 7 класса

46. Развитие слухового восприятия. Воспринимать слухо-зрительно предлагаемый речевой материал. Уметь вести диалог (с учителем, с товарищем) по воспринятому тексту. Различать и опознавать речевой материал по темам. Виды работ, требующие отработки в течение учебного года на разном лексическом материале: ответы на вопросы по теме и тексту; выполнение заданий, поручений по теме и тексту; составление предложений с опорными словами и словосочетаниями.

47. Русское устное народное творчество. Сказка "Морозко" (6 часов):

1) кто автор сказки "Морозко"? Назови героев сказки "Морозко". Сравни отношение мачехи к родной дочке и падчерице. Как относились другие люди к мачехиной дочке и к падчерице? Что придумала мачеха с дочкой, чтобы избавиться от падчерицы? Что рассказала девушка Морозке? Какие испытания Морозко придумал для падчерицы и дочки? Как отнеслись к заданию Морозки падчерица и дочка? Сравни поведение падчерицы и дочки в разговоре с Морозкой, их отношение к работе. Чем закончилась сказка? За что были наказаны баба с дочкой? Вспомни, какие сказки о добре и зле ты еще знаешь?

48. Литературные сказки А.С.Пушкин. "Сказка о мертвой царевне и о семи богатырях" (6 часов):

1) назови героев "Сказки о мертвой царевне и о семи богатырях". За что царица возненавидела царевну и как она решила ее погубить? Что нашла царевна в глуши лесной? Как к ней отнеслись братья? Что произошло с царевной однажды? Чем закончилась сказка? Найди в сказке обращение царицы к зеркальцу и выразительно прочитай его. Выучи наизусть отрывки из сказки на выбор.

49. Казахское устное народное творчество. Сказка "Алдар Косе и Шигайбай" (6 часов):

1) назови главных героев сказки. Скажи, каков по характеру был Алдар Косе и каким был Шигайбай? Почему Алдар Косе во что бы то не стало обмануть Шигайбая? Что произошло, когда Алдар Косе неожиданно вошел в юрту Шигайбая? Как Алдару Косе удалось оставить без ужина жадных хозяев? Как Алдар Косе спас своего коня и проучил жадного, негостеприимного бая?

50. Д. Мамин-Сибиряк. Рассказ "Серая Шейка" (6 часов):

1) назови героев сказки. Скажи почему Серая Шейка осталась зимовать на реке? Кто преследовал Серую Шейку и почему? Что произошло с Серой Шейкой однажды? Кто спас Серую Шейку? Чем закончился рассказ? О чем этот рассказ?

51. Литература 19 века. М.Ю.Лермонтов. Биография (8 часов):

1) где и когда родился М.Ю.Лермонтов? Кто воспитывал Лермонтов? Где прошло детство Лермонтова? Чем увлекался Лермонтов с детства? Какое образование получил М.Ю.Лермонтов? Где воевал Лермонтов? Какие произведения Лермонтова ты читал? Как погиб Лермонтов?

52. Стихотворение "Бородино" (8 часов):

1) о каком подвиге русского народа вспоминает старый солдат? Какие чувства он испытывает, рассказывая молодым о Бородинском сражении? Что показала Бородинская битва миру? Подбери в стихотворении примеры, подтверждающие, что русские войны, участники сражения, действительно богатыри? Какие еще произведения ты читал о борьбе за родную землю?

53. Казахская литература. Ы.Алтынсарин. "Сын бая и сын бедняка" (8 часов):

1) о чем рассказывается в рассказе "Сын бая и сын бедняка"? Кем были Асан и Усен? Что произошло с ними однажды? Как поступил в сложившейся ситуации Асан и что начал делать Усен? Что сказал Усен Асану когда они потерялись? Как вели себя Асан и Усен, когда искали свой откочевавший аул? Благодаря чему мальчики смогли вернутся домой? Охарактеризуй Асана и Усена, используя слова: робкий, неприспособленный, пугливый (живой, энергичный, смышленый).

54. Русская литература 19 века. Л.Н.Толстой. Биография (8 часов):

1) в каком году родился Л.Н.Толстой? Где вырос Л.Н.Толстой? Что Толстой организовал в своем доме? Что изображает Толстой в своих кавказских произведениях? Как относился Л. Н. Толстой к горским народам? Во что верил Л. Н. Толстой? Какая тема в творчестве Толстого имеет большое значение? Какое отражение нашла данная тема в рассказе "Кавказкий пленник"?

55. Рассказ Л. Н. Толстого "Кавказкий пленник" (8 часов):

1) назовите главных героев рассказа? Дайте характеристику Жилину и Костылину. Как ведут себя Жилин и Костылин в пути? Из-за чего они попадают в плен? Опиши жизнь горцев в ауле? Как живут татарские ребятишки? Как Жилин и Костылин ведут себя в плену? Как относятся горцы к Жилину и Костылину? Какую силу в рассказе имеет человеческая доброта? Кто ее проявляет? Почему не удался первый побег Жилина и Костылина? Чем заканчивается рассказ?

56. А.И.Куприн. Рассказ "Белый пудель" (8 часов):

1) что заставило героев рассказа бродить по горным тропам? К какому времени относятся события в рассказе? Назови главных и второстепенных героев рассказа. Расскажи с чего начинается повествование? Как развиваются события? Какой эпизод является кульминацией? Чем все закончилось? Найди в тексте описание поведения Трилли. О каких чертах характера говорит его поведение и слова, которые он использует в своей речи? Почему Сергей и дедушка не продали Арто? Что пережили они, потеряв белого пуделя? О каких чертах характера говорит отношение героев к собаке?

57. И.С.Тургенев. Биография (8 часов):

1) где родился И.С.Тургенев? В какой семье родился Тургенев? Где прошло детство Тургенева? От кого в юности защищал Тургенев крепостных и дворовых крестьян? Какой характер носят произведения Тургенева? Кто стал прототипом деспотичной барыней в тургеневской повести "Муму"? Каким был создан образ Герасима в повести "Муму"? О каком одиночестве говорит Тургенев в повести?

58. И. С. Тургенев. Повесть "Муму" (8 часов):

1) назови главных и второстепенных героев повести. У кого служил Герасим в Москве? Где жил он до этого? Как отнесся сначала Герасим к новому житью? Какой Герасим был по характеру и какие отношения служились у него с окружающими его людьми? Какие отношения сложились у него с Татьяной? Как Герасим отреагировал на замужество Татьяны? Кого он спас однажды? Какое обещание дал Герасим? Выполнил ли он его? Чем закончилась повесть?

59. М.Ауэзов биография (8 часов):

1) в какой семье рос и воспитывался М.Ауэзов? Какую роль в жизни М.Ауэзова сыграл его дед Ауэз? Какое образование получил М.Ауэзов? Под влиянием творчества каких писателей был создан рассказ "Серый Лютый"?

60. Рассказ М.Ауэзова "Сирота" (8 часов):

1) какие чувства вызвал у вас рассказ? Почему? Кто является главным героем рассказа? С каких пор Касым почувствовал себя настоящим сиротой? Каким вы представляете себе характер бабушки Касыма? Как жилось Касыму с бабушкой? Почему семья Исы решила приютить у себя Касыма? Как складывалась жизнь мальчика в чужой семье? Встречались ли на пути мальчика добрые люди? Кто они?

61. Н.Носов. Рассказ "Витя Малеев в школе и дома" (8 часов):

1) кто рассказывает эту историю? Почему Костя Шишкин не ходил в школу? Как Витя понимал дружбу? Что он рассказывал о Косте в школе? Правильно ли поступали Витя и Костя? Как ребята узнали об обмане?

62. Ю.Яковлев. Рассказ "Рыцарь Вася" (8 часов):

1) почему ребята прозвали героя рассказа Тюфяком? О чем он мечтал? Сравни действия тюфяка и Димки Ковалева во время спасения первоклассника. За что хвалили Димку Ковалева в школе? Почему рассказ называется "Рыцарь Вася" и к кому из действующих лиц относится заголовок?

63. С.Муканов. Биография (8 часов):

1) расскажи о том с какими жизненными трудностями С.Муканов в детстве? Что свидетельствует о целеустремленности этого человека?

64. С.Муканов. Рассказы "Спички", "Самовар", "Поезд" (8 часов):

1) "о чем говорится в рассказе "Спички"?", "что оказалось чудом на самом деле?";

2) "почему раньше чайники называли каменными?", "как раньше кипятили молоко?", "видели ли вы самовары на углях?", "и пользуются ли и люди сейчас ими или нет. Какие сейчас чайники?", "как это облегчает людям жизнь?", "Докажи словами из текста, что знания ценились очень высоко?";

3) "а какой встрече рассказал Нуртаза?", "все ли верно он описал?", "опиши современный поезд?", "как определил рассказчик название вокзала?".

Глава 5. Базовое содержание учебного предмета для 8 класса

65. Развитие слухового восприятия. Воспринимать слухо-зрительно предлагаем речевой материал. Уметь вести диалог (с учителем, с товарищем) по поводу воспринятого текста. Различать и опознавать речевой материал связанный с изучением литературы. Виды работ, требующие отработки в течение учебного года на разном лексическом материале: ответы на вопросы по теме и тексту; выполнение заданий, поручений по теме и тексту; составление предложений с опорными словами и словосочетаниями.

66. И.А.Крылов. Биография (6 часов):

1) в какой семье родился И.А.Крылов? Чем любил заниматься в детстве Крылов? Во сколько лет Крылов поступил на службу? Какие произведения были написаны Крыловым? О чем говорил баснописец в своих произведениях? Каков язык басен Крылова?

67. Басни И.А. Крылова "Волк и ягнҰнок" (6 часов):

1) для чего волк затеял спор с ягнҰнком? Удалось ли ему доказать вину ягнҰнка? Как ведет себя в споре ягнҰнок? Как проявляется наглость волка и беззащитность ягнҰнка в их речи? Приведи примеры? Кто и почему побеждает в споре? Объясни смысл первой строки басни?

68. Басни И.А.Крылова "Квартет" (6 часов):

1) в чҰм видели "музыкантов" секрет успеха? В каких словах выражена главная мысль басни? Какие строки басни стали пословицами? Прочитай басню в лицах?

69. Казахское устное народное творчество (6 часов):

1) древне тюркские мифы и предания "Великий Хаос", "Тенгри и Умай", "Йер-су", "Аруахи";

2) "в чем причина возникновения Хаоса?", "что произошло во время великого Хаоса?", "сколько лет длилась вселенская катастрофа?", "что первым возникло после вселенской катастрофы?", "что создал великий бог Тенгри?", "в каком облике может предстать Тенгри?", "в каком виде предстает перед людьми Йер-су?", "кому и чему покровительствует сын Тенгри и Умай?", "что может происходить по воле Йер-су?";

3) "как звали бога подводного царства?", "как его представляли древние тюрки?", "какой волшебной силой народная фантазия наделила этого бога?", "кого из людей после смерти называли аруахами?", "где обитают аруахи?".

70. А.С.Пушкин. Биография (6 часов):

1) в какой семье родился А.С.Пушкин? Где обучался А.С.Пушкин? Какой была пора обучения в Царскосельском лицее для Пушкина? Какие произведения Пушкина ты читал? О чем писал Пушкин в своих произведениях? Какую жизнь прожил Пушкин?

71. А.С.Пушкин стихотворение "Зимнее утро" (6 часов):

1) каким настроением проникнуто стихотворение? Прочитай строки стихотворение рисующие картины вьюжного вечера и солнечного утро? Какие эпитеты выражают радость поэта, его восхищение зимней природой?

72. А.С.Пушкин стихотворение "Няне" (6 часов):

1) найди слова и отдельные выражения, которыми Пушкин передает тревогу няни и еҰ тоску. Какие чувства выразил поэт в этом стихотворений?

73. А.С.Пушкин повесть "Дубровский" (8 часов):

1) расскажите о Кириле Петровиче Троекурове, его характере и поступках. Расскажи о жизни Владимира Дубровского. Что в ней вызывает сочувствие? Сравни действия "разбойников" с поведением и поступками "защитников закона". Какой из этого ты делаешь вывод? Скажи, как построено повесть Дубровский. На какие две части можно разделить повесть? Какие герои и какие события на твой взгляд составляют основу каждой части? Докажи необходимость первой части для понимания второй?

74. М.Ю.Лермонтов. Биография (5 часов):

1) где рос Лермонтов в детстве и кто занимался его воспитанием? Какое образование получил Лермонтов? Какими талантами наградила природа Лермонтова? Что изображал Лермонтов в своих стихах? Чем гордился Лермонтов и что его сильно угнетало? К чему стремился Лермонтов в жизни? После окончания пансиона куда поехал Лермонтов? Как погиб Лермонтов? Какие произведения Лермонтова ты читал?

75. М.Ю.Лермонтов стихотворение "Два великана" (5 часов):

1) чему посвящено это стихотворение? О чем говорится в данном стихотворений? Какие строки стихотворение передают силу и мощь "русского витяза"? Как характеризуются пришелец "из далҰких чуждых" стран? Какие ещҰ произведения о войне 1812 года вы знаете?

76. В.Г.Короленко. Биография (5 часов):

1) где провел детство и юность В.Г.Короленко? Какой была семья Короленко? Что воспитывали родители Короленко у своих детей? О чем думал Короленко с раннего детства? И с чем он боролся? Что выразил Короленко в своих произведениях? О чем повествуют рассказы и повести Короленко?

77. В.Г.Короленко "Дети подземелья" (8 часов):

1) как жилось Васе в родном доме? Какие взаимоотношения сложились у него с отцом после смерти матери? Расскажи, как произошла встреча Васи с детьми подземелья? Какое впечатления произвели дети друг на друга? Каковы были условия жизни детей судьи и детей Тыбурция? Почему Вася так привязался к своим новым друзьям? Что переживал он, узнав о нищенской жизни Валека и Маруси? Как относились дети подземелья к Васе? Что за человек был Тыбурций и почему он был вынужден вести нищенский образ жизни? Какую роль в жизни Васи сыграла дружба с детьми подземелья? Какие обеты давали Вася и Соня на могиле Маруси?

78. Ильяс Жансугуров стихотворения "Домбра", "Музыка и слово" (5 часов):

1) что способствовало пробуждению в будущем поете любви к народному слову, к народной песне? С чем поет сравнивает домбру? Почему он называет еҰ "мудрым летописцем"? Как домбра влияет на настроение людей? Какие чувства возникают при прослушиваний кюя? Какие картины природы навевает мелодия кюя?

79. Ж.Жабаев стихотворение "Алатау" (5 часов):

1) почему земля, которую воспел Жамбул в стихотворении "Алатау", называется Жетису? Как воспевает акын красоту Жетису? Что особенно дорого ему в родном крае? С помощью каких художественных средств автор показывает богатство и неповторимость родной земли.

80. А.М.Горький. Биография (5 часов):

1) где родился и жил М.А.Горький? Кем был дед Горького? Какая была обстановка в доме деда? Кто был утешением для мальчика в детстве? Какое влияние оказало бабушка на будущего писателя? Получил ли образование Горький и какое? Кого любил Горький? И кому посвятил много своих произведении?

81. А.М.Горький повесть "Детство" (8 часов):

1) какие картины русской жизни изображены в повести? Что более всего поразило Алешу в семье Кашириных и как складывались его отношения с членами этой семьи? Кто из них стал для Алеши "самым понятным и дорогим человеком"? Почему? Почему Алеше было "нестерпимо стыдно" подойти к мастеру Григорию? Как Алеша относился к жестким забавам сверстников? Как Алеша подружился с квартирантом. Хорошее дело и какое влияние оказала эта дружба на Алешу? О каких "свинцовых мерзостях дикой русской жизни" писал Горький и что побудило его изобразить их? Как выражена в повести вера Горького в силу русского народа, в его светлое будущее? Под влиянием каких людей и событий формировался характер Алеши Пешкова, развивалась к хорошему и дурному в жизни, росло уважение к человеку труда?

82. М.Шаханов. Биография (3 часа):

1) какое образование получил М.Шаханов? Где он работал? Название каких поэтических сборников М.Шаханова вы запомнили? В какой поэтический сборник входит "Отрарская поэма" о побежденном победителе, или Просчет Чингизхана?

83. М.Шаханов "Отрарская поэма" (6 часов):

1) к какому времени относится действия, происходящее в поэме? Какое историческое событие лежит в основе поэмы? О чем говорит Чингизхан со своим сыном Чагатаем и в чем его упрекает? Как автор передает читателям свое восхищение стойкостью и мужеством жителей древнего Отрара? Что является кульминацией поэмы? Какова основная тема и идея произведения? Объясните смысл названия поэмы?

84. Б.Н.Полевой. Биография (4 час):

1) где и в какой семье родился Б.Н.Полевой? В каком году начал карьеру журналиста и под чьим покровительством? В каких газетах работал Полевой? В каком году вышла первая повесть Полевого и как она называлась? В годы Великой Отечественной войны где находился Полевой и в каком качестве? Какую известность принесла Полевому "Повесть о настоящем человеке" и кому она была посвящена? Какие военные мемуары были написаны Б.Полевым?

85. С.Муратбеков. Биография (4 часа):

1) какое образование получил С.Муратбеков? Какие сборники рассказов были выпущены у С.Муратбекова? Каким литературным жанрам относится произведения С.Муратбекова? В чем своеобразие в его повести "Горький запах полыни"?

86. С.Муратбеков "Горький запах полыни" (5 часов):

1) почему писатель поведал нам историю жизни маленького мальчика Аяна из "далҰкого полузабытого детства"? Каким мы видим Аяна на страницах повести? В каких эпизодах наиболее ярко раскрывается внутренний мир мальчика? Почему Аян остался в памяти ребят? Чему научил он своих друзей? Какие ещҰ персонажи повести вам запомнились? Чему можно научится прочитав повесть, и обдумав еҰ содержание? В чҰм значимость этого произведения в наши дни? Какие качества характера необходимо человеку чтобы выжить в трудных условиях? Почему повесть называется "Горький запах полыни"?

87. В.Астафьев. Рассказ "Злодейка" (4 часа):

1) кто герой этого рассказа? Найди в тексте описание Фишки. Расскажи о ее поведении в лесу? Почему в реке Усьве перестало водится рыба? Что произошло возле Красной глинки? Почему Фишка превратилась в злодейку? Почему Пашка Усольцев и Фишка не поняли друг друга? Кто из них виноват?

88. Из зарубежной литературы.

89. Р.Киплинг рассказ "Рикки-Тикки-Тави" (5 часов):

1) кто такой Рикки-Тикки-Тави? Как Рикки-Тикки попал в дом к Тедди и его родителям? Что задумались Наг и Нагайна? Как Рикки-Тикки спас людям жизнь и убило огромного Нага? Как Рикки и жена птицы Дарзи перехитрили Нагайну? Расскажи о том, как Рикки-Тикки бесстрашно сражался с Нагайной и победил еҰ? Как отнеслись к Рикки-Тикки люди? Почему? Понравился ли вам мангуст Рикки-Тикки Тави какими словами вы можете описать его характер?

90. М. Магауин. Биография (3 часа):

1) что вы узнали о жизни М. Магауина? Когда началась творческая деятельность писателя? Какие художественные произведения он создал?

91. М. Магауин повесть "Дети одного отца" (6 часов):

1) когда и где происходит действие повести? Почему писатель обращается к теме войны? О каком событий рассказано в начале повести? Почему баскарма привез в аул из эвакуированных детских домов самых маленьких детей? Что баскарма сообщает о детях аулчанам? Почему аксакал Ахмет усыновляет немецкого мальчика Зигфрида Вагнера? Как относятся аулчане к поступке Ахмета? Кто осуждает его и почему? Как Зигфрид Вагнер стал Зикеном Ахметулы Бегимбетовым? Как отнеслись к мальчику в ауле? Почему позже аульные ребятишки перестали сторониться мальчика? Какую роль в этом сыграли его приемные родители? Какие трудности выпали на долю старого Ахмета в связи с усыновлением немецкого мальчика? Кого можно назвать главными героями повести? Кто из них вам больше понравился? Какова судьба девочки Оли и мальчика Рашита? Почему повесть называется "Дети одного отца"? Как автор доносит до читателей о том, что все люди – братья, и показывает, как важно помнить свои истории и корни.

Глава 6. Базовое содержание учебного предмета для 9 класса

92. Воспринимать слухо-зрительно предлагаемый материал. Учить вести диалог (с учителем, с товарищем) по поводу воспринятого текста. Различать и опознавать речевой материал по темам. Виды работ, требующие отработки в течение учебного года на разном лексическом материале: ответы на вопросы по теме и тексту; выполнение заданий, поручений по теме и тексту; составление предложений с опорными словами и словосочетаниями.

93. Изучение русской литературы 19 века.

94. Творчество А. С. Пушкина (8 часов):

1) когда родился А. С. Пушкин? Кто занимался воспитанием А. С. Пушкина в детстве? Во сколько лет Пушкин поступает в лицей? Что дает Пушкину учеба в лицее? В каком году было написано стихотворение "Я вас любил...." Кому оно было написано? О чем говорится в стихотворении?

2) словарь: великий русский, поэт, бабушка, крепостная нянька, Бородинская битва, Отечественная война 1812 года, путь поэта, Царскосельский музей.

95. Творчество М. Ю. Лермонтова (8 часа):

1) где и в каком году родился М. Ю. Лермонтов? Где провел детство Лермонтов? Кто занимался воспитанием поэта? Когда начинает писать стихи Лермонтов? Во сколько лет он поступает в пансион? Что написано Лермонтовым за годы обучения в пансионе? О чем говорится в стихотворениях Лермонтова в этот период? В каком году Лермонтов поступает офицерскую кавалерийскую школу? Какое стихотворение написал Лермонтов после гибели Пушкина? Какое еще произведение Лермонтова было издано в этом же году? Куда ссылает царь поэта? В каком году погибает Лермонтов?

96. Поэма М. Ю. Лермонтова "Песня про купца Калашникова" (8 часов):

1) в каком году и где была написана поэма? Кто главный герой поэмы? О чем говорится в поэме? В каком жанре написано произведение? Перечисли действующие лица поэмы. Нарисуй словесный портрет Кирибеевича (Степана Парамоновича). Сравни поведение Кирибеевича и Степана Парамоновича перед боем. Прочитай описание боя;

2) словарь: пансион, размышления о людях, о тяжелой судьбе народа, офицерская кавалерийская школа, погибает обвиняет царя, ссылает на Кавказ, погибает на дуэли.

97. Казахская литература. М. Утемисов. Биография (8 часов):

1) кем был Махамбет Утемисов? Какие произведения Утемисова вы читали? О чем говорится в этих произведениях?

2) словарь: отец поэта, влиятельный человек, близкий к ханскому окружению, всестороннее мусульманское образование, воспитатель ханского наследника, заключен в калмыкскую крепость, народное восстание, поражение восстания, гибель, неудача, донос султана, предательски убит, дом разварен.

98. Русская литература. И. С. Тургенев "Бежин луг" (8 часов):

1) в каком году было написано произведение "Бежин луг"? О чем говорится в произведении? Расскажи об одном из героев "Бежиного луга". Сравни Павлушу с Илюшей, скажи, что между ними общего и чем они отличаются друг от друга. Найди слова в тексте, в которых Тургенев выражает чувство любви к родине, ее природе, ее народу. Прочитай выразительно данные отрывки из произведения;

2) словарь: помещики, жестокость, несправедливость, унижение человеческого достоинства, угнетение народа.

99. Н. А. Некрасов. Биография (8 часов):

1) с чем связанны воспоминания Некрасова? Что вызвало боль и тоску, что было в них светлого и доброго? Как прошла юность поэта и к чему он стремился? Сбылась ли мечта Некрасова стать народным поэтом?

2) словарь: семья небогатого помещика, жилось тяжело, невежественный, грубый помещик, угнетал семью, бил крестьян, много читал, сочинял стихи, высказал мысли и чаяния простых людей.

100. Поэма Н. А Некрасова "Мороз, Красный нос" (8 часов):

1) о чем говорится в поэме Некрасова "Мороз, Красный нос"? Кто главный герой поэмы? Расскажи отрывок из поэмы;

2) словарь: тяжелая женская доля, трудолюбие, мастерство крестьян, внешний облик, характер Дарьи, ее отношение к труду, к семье.

101. Казахская литература. Ы. Алтынсарин. Рассказ "Кипчак Сейткул" (8 часов):

1) почему Сейткул решил поселиться в Тургайской степи? Какой путь избрал Сейткул для достижения материального благополучия? Как заботился Сейткул о материальном благосостоянии соседей бедняков? Какова судьба старшего брата Сейткула? В чем разница между братьями в достижении материального благополучия? Чему учит автор своего читателя в рассказе "Кипчак Сейткул"?

102. А. Кунанбаев. Поэма "Искандер" (8 часов):

1) кто главный герой поэмы? Каким видит Абай Искандера? Что является причиной многочисленных походов Искандера? Как характеризует Абай Аристотеля? Какой урок дает мудрец Искандеру? Какова идея поэмы?

103. Русская литература. А. П. Чехов. Рассказ "Хамелеон" (8 часов):

1) назовите главных героев рассказа "Хамелеон". Расскажите, что случилось на базарной площади? Как полицейский Очумелов разбирал дело с собакой? Имели ли для него значения правда и справедливость? Чем он напоминает хамелеона?

104. Казахская литература. С Муканов "Школа жизни" (главы из романа "Детство" 1часть трилогия) (8 часов):

1) назови главных героев романа? О чем говорится в романе? Какие события описывает писатель? Когда происходит действия романа? Какими в памяти маленького Сабита остались отец и мать? При каких обстоятельствах отец Сабита получил прозвище Мукан Волкодав? Каковы были внутрисемейные отношения в доме Мукана Волкодава? О каких событиях повествуется в главе "Пожар"? Почему роман "Школа жизни" является автобиографичным?

105. С. Сейфуллин. Стихотворение "Весной", "В степи", "Разлученные лебеди" (и другие по выбору учителя) (8 часов):

1) какие стихотворения казахских поэтов вы читали о природе? Назови произведения С. Сейфуллина о природе, которые ты прочитал? Какие картины возникают в вашем воображении при чтении стихотворений? Какие иллюстрации ты мог бы нарисовать к ним?

106. Т. Жароков. (Отрывок из поэмы "Поток". "Когда садится солнце за Тянь-Шанем") (8 часов):

1) какие картины возникают в вашем воображении при чтении поэмы? Какие иллюстрации ты мог бы нарисовать? Как автор передает красоту родной природы? Какие строчки, приметы родных мест, изображенных поэтами вам, показались особенно запоминающимися? Прочитай выразительно отрывок из стихотворения.

107. Ж. Молдагалиев. Стихотворение "Большая тень упала на дома" (8 часов):

1) какие художественные средства использует автор для передачи красоты родной природы? Какие строчки, приметы родных мест, изображҰнных поэтом, вам показались особенно запоминающимися? Попробуйте описать природу родных мест (села, аула, города, гор, рек, степи) в прозе.

108. Русская литература. А. Толстой. Повесть "Русский характер" (8 часов):

1) назови главных героев повести. Расскажи, о чем говорится в повести? О чем писала в письме мать Егору? Какие черты характера проявились в поступке Кате Малышевой? Как вы думаете прав ли был Егор Дремов, скрывая от своих близких свое несчастье? Объясните почему? Почему повесть называется "Русский характер"? В каких словах повести заключается ее главная мысль? В чьих поступках проявился русский характер? Чем красивы поступки этих людей?

109. М Шукшин. Рассказ "Сапожки" (8 часов):

1) назови главного героя рассказа "Сапожки". Куда и зачем поехал Сергей Духанин? Что он увидел в магазине? Сколько стояли сапожки? Как вы думаете дорого ли стояли сапожки? Почему Сергею захотелось сделать подарок жене? Сколько лет было главному герою? Как восприняли покупку друзья Сергея? Почему всю дорогу Сергей нервничал и переживал? Как восприняла подарок жена Сергея, Клавдия? Почему у Сергея на душе было хорошо?

110. Р. Фраерман. "Дикая собака Динго, или повесть о первой любви" (8 часов):

1) о чем написал в книге "Дикая собака Динго" Р. И. Фраерман? Какова ее главная тема: Назови главных героев повести. Сколько глав в почести? О чем писал в письме Танин отец? Какие чувства вызвало письмо у Тани? Что сделал Филька, чтобы развеселить Таню? Чем было вызвано волнение Тани на кануне Нового года? Кого с нетерпением ждала Таня к себе в гости? Как вы объясните поведение Фильки на уроке и в гостях у Тани? Почему Филька дурачился, хотя ему хотелось плакать и было грустно? Что случилось с Колей на катке? Какое решение приняла Таня? Кто пришел на помощь Тане и Коле? Прочитайте описание Бурана. Что придумал Филька, чтобы сохранить память о Тане? Как прошло прощание Тани с Филькой?

Глава 7. Базовое содержание учебного предмета для 10 класса

111. Воспринимать слухо-зрительно предлагаемый речевой материал. Уметь вести диалог (с учителем, с товарищем) по поводу воспринятого текста. Различать и опознавать речевой материал, связанный с изучением русской и казахской литературы. Виды работ, требующие отработки в течение учебного года на разном лексическом материале: ответы на вопросы по теме и тексту; выполнение заданий, поручений по теме и тексту; составление предложений с опорными словами и словосочетаниями.

112. Тюркская литература 10-12 веков (4 часа):

1) какие культуры востока были в древности на территории Средней Азии и Казахстана? Какое государство находилось на территории Восточного Туркестана в 10-12 веках? Назовите две столицы тюркского государства Караханидов. Какими учеными Востока были сделаны великие открытия в 10-12 веках? Назовите великих поэтов Востока, живших в 10-12 веках. Как называлось время рассвета тюркской культуры в 10-12 веках.

113. Абу Наср Аль-Фараби (870-950/51гг) (4 часа):

1) кем был Аль-Фараби? В каком городе он родился и жил до 20 лет? В какой семье родился Аль-Фараби? Где жил и работал Аль-Фараби? Какие труды он оставил после себя?

114. Ходжа Ахмед Яссауи (1103-1166) (4 часа):

1) кем был Ходжа Ахмед Яссауи? Где родился Ахмед Яссауи? Кем был его отец? Кто был воспитателем Ахмеда Яссауи? Где учился Ахмед Яссауи в молодые годы? Чему учил Ахмед Яссауи людей? Какой характер имеет большинство его стихов.

115. Казахская поэзия 14-16 веков. Асан Кайгы (1361/1370- после 1465) (4 часа):

1) где родился Асан Кайгы? Кем был Асан Кайгы? На чьей стороне находился Асан Кайгы в период политической борьбы, в 50-ые годы? Кем стал Асан Кайгы в 1456 году? Какие произведения Асана Кайгы ты знаешь?

116. Казтуган-жырау (1420/30-?) (3 часа):

1) где родился Казтуган-жырау? Выходцем из какой среды был Казтуган-жырау? Кем был Казтуган-жырау? Чему посвящены большая часть произведений Казтуган-жырау?

117. Шалкииз-жырау (около 1465- после 1560) (4 часа):

1) кем был Шалкииз-жырау? Что было известно о Шалкииз-жырау в 90-ых годах 15 века? О чем говорил Шалкииз-жырау в своих произведениях? К чему призывал Шалкииз-жырау своих соотечественников? Каков характер носят произведения Шалкииз-жырау? И что в них прослеживается?

118. Казахская литература 18 века. Бухар жырау (1688?-1781) (4 часа):

1) где родился Бухар жырау? Кем стал Бухар жырау при хане Тауке Бухар? Какова была дальнейшая жизнь Бухар жырау? Кем стал Бухар жырау при хане Аблае Бухар? К чему призывал Бухар жырау в своих произведениях? Чему посвящена большая часть творчества Бухар жырау? Почему народ помнит и знает его стихи?

119. Русская литература 19 века. А. С. Пушкин. "Капитанская дочка" (5 часов):

1) в каком году была написана повесть? Какие реальные исторические события легли в основу повести? Назови главных героев. Расскажи о жизни ГринҰва до начала пугачҰвского восстания. Как под влиянием жизненных испытаний продолжается формирование характера ГринҰва? Как изменяется его отношение к ПугачҰву, к Савельичу? Почему ПугачҰв освободил Машу Миронову? Что добавляют заключительные главы повести к нашим представлениям об отношениях ГринҰва с ПугачҰвым? Какие изменения и почему произошли в характере Маши Мироновой? Почему Швабрин вызывает презрение читателя? Почему Пушкин ведҰт повествование от лица ГринҰва?

120. М. Ю. Лермонтов. Поэма "Мцыри" (5 часов):

1) назови главного героя поэмы. Где происходят события, описанные в поэме? Какова основная тема поэмы "Мцыри"? Расскажи о характере главного героя поэмы? Кратко расскажи содержание поэмы. Что значило жить для Мцыри? Почему он называет монастырь тюрьмой? Почему истории всей его жизни посвящена лишь одна глава, а трҰм дням, проведҰнным на воле,- почти вся поэма? Что поразило Мцыри за стеной монастыря и вызвало подъҰм его душевных сил? Какие эпизоды трҰхдневных скитаний Мцыри вы считаете особенно важными и почему? Почему погиб Мцыри?

121. H. В. Гоголь. Комедия "Ревизор" (5 часов):

1) назови главных героев комедии "Ревизор". Где и когда происходят события, описанные в комедии? Какие пороки высмеивает автор в комедии? Что вы можете сказать о героях комедии. Найдите в отрывке слова, характеризующие героев комедии. Выберите из текста комедии несколько слов и выражений, ставшие крылатыми. Дайте устную характеристику городничего и Хлестакова. Какова развязка комедии? Прочитайте отрывки из комедии по ролям.

122. Л. Н. Толстой. Рассказ "После бала" (5 часов):

1) назови главных героев рассказа "После бала". В какое время происходит действие рассказа? Почему рассказ называется "После бала"? Сравни внешность и поведение полковника на балу и после бала. Почему полковник, как будто любящий, внимательный отец, оказался жестоким по отношению к солдатам? Был ли он двуличным человеком, лицемером? Какими эпитетами рисует рассказчик зал, губернского предводителя, его жену в первой части рассказа? Как автор описывает солдат и наказываемого татарина во второй части? Какими словами передаҰт автор свои чувства на балу? Какие чувства испытывает автор во время, и после истязания солдата? Почему противопоставляет друг другу две части рассказа. Почему Толстой вспомнил случай, произошедший в далҰкие годы юности, и положил его в основу рассказа "После бала"?

123. Литература 20 века. А.Твардовский "Василий ТҰркин" (5 часов):

1) где и когда происходят события, описанные в поэме? Найди и прочитай строки из поэмы, которые описывают характер Василия ТҰркина. Расскажи наизусть отрывок из поэмы.

124. Всеволод Иванов. "Киргиз Темирбей" (5 часов):

1) кто такой Темирбей? Как он оказался на месте казни красногвардейцев? Как ведут себя о время казни жертвы и их палачи? Сколько их было? Почему главный герой понял, что отныне он не сможет жить, как раньше-спокойно и не задумываясь?

125. Николай Заболоцкий. Стихотворение "Журавли" (3 часа):

1) в чҰм заключается прямой и переносный смысл стихотворения? Какие слова свидетельствуют о том, что в стихотворении речь идҰт не только о журавлях, но и о людях? В каком году было написано стихотворение?

126. М. Шолохов. "Судьба человека" (5 часов):

1) где и когда родился М. А. Шолохов? Где получил образование будущий писатель? Какие ещҰ произведения Шолохова вы изучали? Кто главный герой рассказа? Расскажите о жизни Андрея Соколова до Великой Отечественной войны. Когда он попадает в плен, и как ему удалось освободиться? Что случилось с семьҰй Андрея Соколова? Куда устроился работать Андрей после демобилизации? С кем он встретился? Кем стал ему мальчик? Почему рассказ называется "Судьба человека"?

127. Юрий Иосифович Коваль (3 часа):

1) "Приключения Васи Куролесова". Скажите, кто главный герой рассказа, где и с кем он живҰт? Кого они хотели купить? Кого купил Вася? Расскажите о переживаниях Васи по поводу неудачной покупки. Опишите внешний вид пса. Расскажите, как изменилось отношение Васи к собаке. Случайно ли автор даҰт Васе фамилию Куролесов?

Глава 8. Требования к уровню подготовки обучающихся 5 класса

128. Предметные результаты.

129. Обучающиеся будут знать:

1) правила использования речевого дыхания с соблюдением пауз в соответствии со смысловой связью слов;

2) правила дифференциации произношения звуков, родственных по артикуляции (гласных и согласных);

3) правила орфоэпии;

4) способы применения словесного ударения;

5) приемы логического и синтагматического ударения.

130. Обучающиеся будут уметь:

1) произносить отработанный речевой материал внятно, достаточно естественно и выразительно, голосом нормальной высоты силы и тембра, в нормальном темпе;

2) передавать в речи различные эмоциональные оттенки высказывания;

3) реализовывать умения воспроизведения звуковой и ритмико-интонационной структуры речи (на основе самоконтроля и под контролем учителя);

4) соблюдать орфоэпические правила;

5) реализовывать в самостоятельной речи сформированные произносительные умения, говорить достаточно внятно и естественно (на основе самоконтроля и под контролем учителя);

6) правильно произносить новые слова, руководствуясь надстрочными знаками;

7) самостоятельно использовать адекватные неречевые средства коммуникации (в рамках речевого этикета).

Глава 9. Требования к уровню подготовки обучающихся 6 класса

131. Предметные результаты.

132. Обучающиеся будут знать:

1) дифференциацию родственных по артикуляции звуков: гласных, согласных (свистящих и шипящих, слитных и щелевых, слитных и смычных, носовых и ротовых, глухих и звонких, твердых и мягких);

2) правила использования нормальной силы голоса;

3) правила орфоэпии.

133. Обучающиеся будут уметь:

1) говорить внятно, достаточно естественно и выразительно, голосом нормальной высоты, силы и тембра;

2) адекватно использовать неречевые средства коммуникации (выразительную мимику, позу, пластику), сопровождающие речь (в рамках речевого этикета);

3) соблюдать нормальный темп и силу голоса в речи;

4) правильно воспроизводить звуки и их сочетание в словах, фразах, связном тексте;

5) самостоятельно распределять дыхательные паузы, при произнесении длинных фраз;

6) осуществлять самоконтроль за различными сторонами произношения;

7) уметь передавать различные эмоциональные оттенки высказывания, по возможности соблюдая мелодический контур фраз.

Глава 10. Требования к уровню подготовки обучающихся 7 класса

134. Предметные результаты.

135. Обучающиеся будут знать:

1) ранее усвоенные произносительные навыки;

2) правила использования нормальной силы голоса;

3) воспроизведение звуков и их сочетаний в словах, фразах, связном тексте;

4) дифференциацию родственных по артикуляции звуков;

5) правила работы над интонацией.

136. Обучающиеся будут уметь:

1) говорить внятно, достаточно естественно и выразительно, голосом нормальной высоты, силы и тембра, адекватно использовать неречевые средства коммуникации (выразительную мимику, позу, пластику), сопровождающие речь (в рамках речевого этикета);

2) в самостоятельной речи и при воспроизведении отработанного речевого материала соблюдать нормальный темп, передавать различные эмоциональные оттенки высказывания, произносить слова слитно, с ударением, реализуя умения воспроизведения звукового состава и соблюдая орфоэпические правила;

3) произносить фразы слитно и деля на синтагмы, выделяя логическое и синтагматическое ударение, по возможности соблюдая мелодический контур фраз;

4) самостоятельно распределять дыхательные паузы, при произнесении длинных фраз;

5) правильно произносить новые слова, руководствуясь надстрочными знаками;

6) соблюдать орфоэпические правила;

7) осуществлять самоконтроль за различными сторонами произношения.

Глава 11. Требования к уровню подготовки обучающихся 8 класса

137. Предметные результаты.

138. Обучающиеся будут знать:

1) ранее усвоенные произносительные навыки;

2) правила использования нормальной силы голоса;

3) воспроизведение звуков и их сочетаний в словах, фразах, связном тексте;

4) дифференциацию родственных по артикуляции звуков;

5) правила работы над интонацией.

139. Обучающиеся будут уметь:

1) говорить внятно, достаточно естественно и выразительно, голосом нормальной высоты, силы и тембра;

3) в самостоятельной речи и при воспроизведении отработанного речевого материала соблюдать нормальный темп;

4) передавать различные эмоциональные оттенки высказывания, произносить слова слитно, с ударением, реализуя умения воспроизведения звукового состава и соблюдая орфоэпические правила;

5) произносить фразы слитно и деля на синтагмы, выделяя логическое и синтагматическое ударение, по возможности соблюдая мелодический контур фраз;

6) самостоятельно распределять дыхательные паузы, при произнесении длинных фраз;

7) правильно произносить новые слова, руководствуясь надстрочными знаками;

8) соблюдать орфоэпические правила;

9) осуществлять самоконтроль за различными сторонами произношения.

Глава 12. Требования к уровню подготовки обучающихся 9 класса

140. Предметные результаты.

141. Обучающиеся будут знать:

1) ранее усвоенные произносительные навыки;

2) правила использования нормальной силы голоса;

3) воспроизведение звуков и их сочетаний в словах, фразах, связном тексте;

4) дифференциацию родственных по артикуляции звуков;

5) правила работы над интонацией.

142. Обучающиеся будут уметь:

1) говорить внятно, достаточно естественно и выразительно, голосом нормальной высоты, силы и тембра;

3) в самостоятельной речи и при воспроизведении отработанного речевого материала соблюдать нормальный темп;

6) самостоятельно распределять дыхательные паузы, при произнесении длинных фраз;

7) правильно произносить новые слова, руководствуясь надстрочными знаками;

8) соблюдать орфоэпические правила;

9) осуществлять самоконтроль за различными сторонами произношения.

Глава 13. Требования к уровню подготовки обучающихся 10 класса

143. Предметные результаты.

144. Обучающиеся будут знать:

1) ранее усвоенные произносительные навыки;

2) правила использования нормальной силы голоса;

3) воспроизведение звуков и их сочетаний в словах, фразах, связном тексте;

4) дифференциацию родственных по артикуляции звуков;

5) правила работы над интонацией.

145. Обучающиеся будут уметь:

1) говорить внятно, достаточно естественно и выразительно, голосом нормальной высоты, силы и тембра;

3) в самостоятельной речи и при воспроизведении отработанного речевого материала соблюдать нормальный темп;

6) самостоятельно распределять дыхательные паузы, при произнесении длинных фраз;

7) правильно произносить новые слова, руководствуясь надстрочными знаками;

8) соблюдать орфоэпические правила;

9) осуществлять самоконтроль за различными сторонами произношения.

146. Личностные результаты отражаются в:

1) проявлении уважения к символам Республики Казахстан;

2) воспитании у детей интереса к чтению казахской литературы;

3) проявлении любви родному краю к своей Родине, Республике Казахстан;

4) владении родным языком, уважение к истории, культуре и традиции многонационального народа Казахстана;

5) стремлении беречь природу родного края и бережном отношении к окружающей среде;

6) проявлении уважительного отношения к себе, к родителям, к старшим, заботливая отношение к младшим, проявление доброты и чуткости к другим;

7) ведении здорового образа жизни.

147. Системно - деятельностные результаты отражаются в умении:

1) отвечать на поставленный вопрос предложением;

2) подробно, кратко и выборочно пересказывать наиболее значимые части произведения;

3) выразительно читать произведение по ролям;

4) называть тему произведение, его жанр, автора;

5) вести диалоги на разные темы;

6) описывать внешний вид и поступки героев;

7) читать наизусть стихотворение;

8) сознательно и бегло читать незнакомый текст;

9) описывать, оценивать и сопоставлять героев одного или нескольких произведении, выявляя в них общее и индивидуальное;

10) воспринимать, различать и опознавать предлагаемый речевой материал слухо-зрительно и на слух.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 326-қосымша

Есту қабілеті бұзылған (естімейтін) білім алушыларға арналған негізгі орта білім беру деңгейінің 5-10 сыныптары үшін "Ым-ишаралық тіл" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы
(оқыту қазақ тілінде жүргізілетін сыныптар үшін)

Ескерту. Бұйрық 326-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 27.07.2017 № 352 (1, 2, 6, 8, 9, 10,(11, 12) сыныптардың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 01.09.2017, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 3-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2018, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 4-сыныптың және 10-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019, 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2020 қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Түсінік хат

2. Оқу пәнінің мақсаты - естімейтін балалардың ым-ишара тілін қарым-қатынас құралы арқылы ой-пікір алмасу үшін қалыптастыру. Бағдарламаны орындауын талап ету үшін тілдік жүйені, соның ішінде оның негізгі тәсілін - ауызша және жазбаша түрін және қосымша дактиль тілі мен ым-ишара тілін пайдалану.

3. Оқу пәнінің міндеттері:

1) білім алушылардың білік, дағды, білім алу сапасын жоғарылату;

2) ым-ишара тілін бекіте отырып, сөздік материалды қабылдауды жақсарту;

3) ауызша сөйлеу тілін меңгеруі мен еріннен оқуын жеңілдету;

4) ақпаратты қабылдау мен өңдеу процесінде баланың тұлғасын қалыптастыруға көмектесу;

5) өз ойын сөзбен жеткізуге үйрету, білім алушылардың өздеріне таныс өмірлік ақпараттары жайлы дүниетанымын кеңейту;

6) билингвальды сананы қалыптастыру (екі тілдік әлем жайлы түсінікті және сөздік және им-ишара тілін қалыптастыру).

4. Естімейтін білім алушылардың даму ерекшеліктері сөйлеу тілінің бұзылуы вербальды қарым-қатынасқа түскенде білінеді. Білім алушыларда қарым-қатынастық ой-пікір алмасу үшін арнайы қажеттіліктер туындайды. Білім алушы қолы – естімейтін білім алушылалар үшін табиғи сөйлеу құралы болып табылады. Естімейтін білім алушының арнайы психикалық дамуының ерекшелігіне орай, ауызша сөйлеу тілін ым-ишара тілінсіз қалыптастыру мүмкін емес. Естімейтін білім алушылар үшін ым-ишара тілі күнделікті өмірде, қазіргі қоғамда интеграциялануға мүмкіндік туғызады.

5. Ым-ишаралық тіл – тілдік жүйеде, арнайы сөздік құрамы мен грамматикалық құрылымында өзгеше болады. Есту кемістігі бар білім алушыларға ой-пікір алмасуға ым-ишара тілі тұлғааралық қызмет көрсете алады. Ол микроәлеуметтік тіл болып көмекші құрал ретінде сөздерді оқуға қызмет етеді. Естімейтін білім алушыларда ым-ишара тілін оқыту ауызша оқытумен бірдей жүргізіледі, оны мектептегі алғашқы күннен бастап жүзеге асыруды қамтамансыздандыру маңызды нысана: білім алушыларды екітүрлі әлеуметтік өмірге дайындау: еститін білім алушылар әлемінде ауызша сөйлеу тілі және естімейтін білім алушылар әлемінде ым-ишара тілі.

6. Естімейтін білім алушылардың жан-жақты дамуы ым-ишара тілі бар ортадағы жағымды тәрбиеге тікелей байланысты. Тура және ауыспалы түрдегі аудармаларды ым-ишара тілі мен сөздік тілде салыстырмалы талдау жасай алуға, ым-ишара тілінің калькаланған түріне баса назар аударылады.

7. "Ым-ишарлық тіл" пәні төмендегі кезеңдерге бөлінеді:

1) 1-кезең – пәннің бастапқы негіздері оқытылады (5 сыныптары);

2) 2-кезең – байланыстырып сөйлеу тілін және калькаланған ым-ишаралық тіл дамытылады (6-7 сыныптары);

3) 3-кезең – қарым-қатынас дағдылары дамытылады (8-10 сыныптары);

4) 1-кезеңде ым-ишаралық тілін дамытуға күнделікті сөйлеу аясында негізгі тақырыптар бағдарламада белгіленген. Әр тақырыпқа шамамен сөздік материал алынған. Бұл кезеңде ым-ишаралық тілін дамыту: әр түрлі тақырыпқа диалогтар ұйымдастыру, мәтінмен жұмыс жүргізу, ым-ишаралық аударма дағдыларын үйрету арқылы іске асырылады;

5) 2-кезеңде белгіленген тақырыптар бойынша қарым-қатынас дағдыларын дамытатын шығармашылық ойындарды, тапсырмаларды ұсынуға болады. Оқу материалына өлеңдер, мәтіндер, сөздік ойындар таңдалады. Сонымен қатар ым-ишараттық сөйлеу тілінің лингвистикалық негіздері үйретіледі: білім алушылар тіл дегеніміз не және оның адам өміріндегі негізгі қызметтері туралы жалпы мәліметтерді алады, ым-ишараның құрылысы және оның қалай дамитыны туралы біледі;

6) 3-кезеңде естімейтін білім алушылардың сөздік қорын кеңейту мақсатында жинақталған жалпы тақырыптық материалдар ұсынылған. Осы кезеңде ым-ишаралық тілдің тарихы және мәдениетімен танысады және олардың мәселелерін де талқылайды. Осыған орай, ым-ишаралық сөйлеу тілін дамытудың алдына қойған мақсаттары белгіленеді: білім алушылардың сөйлеу тілін дамыту және жетілдіру, ым-ишаралық тіл құралын пайдалана отырып, олардың коммуникативті қызметінің тиімділігін арттыру, сөйлеу тілдік қатынастың мәдениетін жетілдіру.

8. Ым-ишаралық тіл сабағында калькаланған ым-ишаралық тілін пайдалана отырып, мәтінмен жүргізілетін жұмыс түрлері келесідей іске асырылады:

1) оқу, оқудан кейін-оқығанын айтып беру;

2) оқу және сұрақтарға ым-ишаратпен жауап беру;

3) мәтін бойынша таңдап оқи отырып, әңгімелесу;

4) оқу және шығарманың несімен ұнағаны, ненің есте қалғаны туралы ым-ишаратпен айтып беру;

5) диалогты рөлдерге бөліп оқу;

6) калькаланған ым-ишарат сөйлеу тілін пайдалана отырып, конкурстық өлең оқу.

9. Оқу жүктемесінің көлемі:

1) 5-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылына - 34 сағат;

2) 6-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылына - 34 сағат;

3) 7-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылына - 34 сағат;

4) 8-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылына - 34 сағат;

5) 9-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылына - 34 сағат;

6) 10-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылына - 34 сағат.

10. Жеке тақырыптарды өтуге сағаттарды бөлу шамалап алынады. Мұғалім білім алушылардың мүмкіндігі мен қажеттіліктеріне қарай өзгерту енгізе алады. Оқыту барысында білім алушылармен қайталау, өткен тақырыпты бекіту жекелей және дифференциалды түрде ұйымдастырылады.

2-тарау. Оқу пәнінің 5-сыныптағы базалық білім мазмұны

11. Ым-ишаралық тіл - қарым-қатынас құралы (2 сағат):

1) ым-ишара тілі қалай пайда болды. Ым-ишара тілі және сөздік тіл. Сөздік тілдің тағайындалуы - ым-ишара диалогы арқылы жүргізіледі.

12. Дактилология - саусақ әліпбиі (2 сағат):

1) дактильдеу техникасы. Ым-ишараны жасау мен дактилема үшін қол саусақтарының қалпы (алақан, саусақ қалпы). Әріптер мен дактилема. Дактилемамен ұқсас, қайталанатын ым-ишараны орындау. Мысалы: Мен "мен", кім? - "к", "қызық" - "қ", шын – "ш". "Тауып көр" ойыны.

13. Ым-ишара тілінің бірлігі - ым-ишара (2 сағат):

1) ым-ишараның құрылымы. Саусақтардың, қол буынының бағыты. Әрбір ым-ишара элементінің рөлі. Бір қолдық, екі қолдық ым-ишара. "Көрсет" ойыны (сілтеу сипатындағы ым-ишара).

14. Ым-ишараның білім алушымасы – танысу мағынасы (2 сағат):

1) танысу: (Сәлеметсізбе! Танысып қойыңыз менің атым. Мен оқимын. Менің сізбен танысқым келеді.) "Танысу" диалогы.

15. Ым-ишараның білім алушымасы – мектеп кеңістігіндегі заттарды атау (2 сағат):

1) "Не?" мағынасындағы атауларды жеткізу тәсілі: мектеп (сынып, кітапхана, мектеп мекен-жайы, жатын бөлме корпусы. Мектепте неше корпус бар? Сіздің жатын бөлмеңіз нешінші қабатта? Сіздің сыныбыңыз нешінші қабатта?). "Біздің мектеп" ойыны.

16. Сандық қатынас мағынасындағы атауларды жеткізу тәсілі (3 сағат). Сан белгісі. Көлем және уақыт түсініктерін айту тәсілдері: "қанша", "сонша" (қанша, санаңыз, өлшеңіз) арифметикалық әрекеттердің мағынасы. Сенің жасың нешеде? Сен қай жылы туылдың? Сағат қанша? Сатып алу кезіндегі болған оқиға жайлы диалог.

17. Ым-ишараның білім алушымасы – отбасы мағынасы (3 сағат):

1) ым-ишара – әр түрлі жастағы адамдардың атауы, жасы, жынысы, отбасылық жағдайы, туыстық қарым-қатынасы. Отбасы, отбасы мүшелері. "Қонақтар" ойыны.

18. Ым-ишараның білім алушымасы – тұрмыстық заттардың атауы (3 сағат):

1) үй. Тұрмыстық заттар (үй, бөлме, ас үй бөлмесі, қонақ үй бөлмесі, білім алушылар бөлмесі, газ);

2) бөлмедегі тәртіп үлгісі (үйдегі).

19. Ым-ишараның білім алушымасы – ауа- райы түсінігі (2 сағат):

1) жыл мезгілдері. Уақыт. Табиғи құбылыстар (бір сәт, мезгіл, маусым, кезең);

2) сұраңыз және айтыңыз: "Қандай айлар? Жылдың қай мезгілі жылы болады? Қай жерде жыл бойы қар болмайды? Сізге қандай жыл мезгілі ұнайды?";

3) Ы.Алтынсариннің "Кел білім алушылар, оқылық" өлеңін аудару.

20. Ым-ишараның білім алушымасы – мамандықтар туралы түсінік (3 сағат):

1) ым-ишараның білім алушымасы – кім? (мұғалім, архитектор, дәрігер, шахтер, сатушы, құрылысшы) мамандықтар атауда ым-ишара білім алушымасын қолдану тәсілі (аспазшы - ым-ишара: тамақ әзірлеу-адам, сатушы – ым-ишара: сату-адам). Дәрігер бөлмесіндегі тәртіп үлгісі.

21. Ым-ишараның білім алушымасы – ас үйдегі ыдыстар туралы түсінік (3 сағат). Ас үйі. Ыдыстар. Қазіргі уақыттағы іс-әрекеттің мағынасын жеткізу тәсілі. (таңғы ас, кешкі ас, түскі ас, кеспе, ыдыс-аяқ, шұңғыл тәрелке. Сен не істеп жатырсың? ). "Дастарханда" рөлдік ойыны.

22. Ым-ишараның білім алушымасы – жануарлар туралы түсінік (3 сағат):

1) ым-ишара арқылы жануарлардың мағынасы (жануарлар (үй, жабайы), жәндіктер, жыртқыштар). Тірі жандардың әр түрлі қозғалысының мағынасын жеткізу тәсілі. Ым-ишара арқылы диалог құрастыру. "Жануарлар бағында". Ым-ишараға аудару, әңгіме "Көксерек" М.Әуезов.

23. Ым-ишараның білім алушымасы – өсімдіктер атауы (2 сағат):

1) өсімдіктер әлемі, ым-ишара, өсімдіктердің мағынасы (өсімдіктер, ағаштар, жидектер, түбір, гүлдер). Ым-ишара арқылы әңгіме құрастыру. "Орманда", "Бақшада", "Біздің бақша".

24. Ым-ишараның білім алушымасы – "Мерекелер" (2 сағат):

1) мерекелер (мереке, Тәуелсіздік күні; туған күн; алтын күз; жаңа жыл; 8-наурыз; Наурыз мерекелерін тойлату). Әңгіме "Отбасылық мерекелерді қалай атап өтесіздер?" Қазақстан Республикасының Әнұранын ым-ишара тілі арқылы айту.

3-тарау. Оқу пәнінің 6-сыныптағы базалық білім мазмұны

25. Өткен тақырыпты қайталау 5-сынып (3 сағат).

26. Ым-ишара – тіл арқылы ой-пікір алмасудың әдісі (3 сағат):

1) ым-ишара тілі және ауызша тіл. Ым-ишара әртүрлі ым-ишара тілінде. Ауызша тілдің калькаланғанын ым-ишара тілінде көрсету. Сөздік тілдің тағайындалуы ым-ишара диалогы арқылы жүргізіледі.

27. Дактилология - Саусақ әліпбиі (3 сағат):

1) дактильдік сөздер және сөз тіркестері. ым-ишарада тек конфигурациялық дактилема қайталанады. Дактильдік тіл мен ым-ишара тілінің белгісін салыстыру. "Табу" ойыны (конфигурациялық дактилема арқылы ым-ишараны табу, қайталау және керісінше).

28. Ым-ишараның бірлігі – ым-ишара (3 сағат):

1) ым-ишараның құрылымы: конфигурациясы, локализациясы, қимыл-қозғалысы, ым-ишараның мағынасы бір компонентінің өзгеруіне байланысты өзгереді. Қимыл-қозғалыстың жылдамдығы ым-ишараның мағынасына байланысты. Ым-ишара тіліне Ы.Алтынсариннің "Жомарт адам" әңгімесін аудару.

29. Ым-ишараның білім алушымасы – "Киімдер атауы" (3 сағат):

1) ым-ишара тілінде киімді, аяқ-киімді көрсету (мезгілдік киімдер, аяқ-киімдер, сырт киім). Бағалау (мінездеме) заттың сапасына байланысты (ескі, жаңа, жылы). "Менің атым Қожа" Бердібек Соқпақбаевтің әңгімесін ым-ишара тіліне аудару.

30. Ым-ишараның білім алушымасы – "оқу құралдары" (3 сағат):

1) оқу құрал-жабдықтарымен жекелей заттардың мағынасын түсіну тәсілі (сыныпта). Білімде ым-ишараның білім алушымасын түсінуін жинақтаудың тәсілі. (жиһаз, жабдықтар). "Ағаштар неге ашуланады" Бердібек Соқпақбаевтің әңгімесін ым-ишара тіліне аудару.

31. Ым-ишараның білім алушымасы – "Көпше түрінің мағынасы" (4 сағат):

1) көпше түрінің мағынасын түсіну тәсілі. Ым-ишара "көп" (ұлдар+ым-ишара, ұл+ым-ишара), ым-ишара "әртүрлі" (конфеттер+ ым-ишара, конфет+ әртүрлі), көпті білдіретін белгілі ым-ишараны көрсету: үйір, топ, қаттама. Көпше түріндегі тапсырмаларды орындауда дифференцациялаудың белгілері.

32. Ым-ишараның білім алушымасы – "Спорт атаулары" (4 сағат):

1) ым-ишара тілінде спорт атаулары (жүгіру, жеңіл атлетика, теннис). Қимылдың мағынасына түсінік беру (жүгіру, секіру, ойнау). Стадионда өзін-өзі ұстай білуі.

33. Адамдардың эмоциялық жағдайын мағынасын түсінуі (4 сағат):

1) эмоциялық базаның жіберілу әдісі (қорқыныш, ашу, қуаныш, мұң). Әлеуметтік эмоцияның жіберілу әдісі (көңіл-күйді білдіретін: қызғаныш, тәкапарлық, сүйіспеншілік, реніш, көре алмаушылық, ұялшақтық) Интеллектуалды эмоцияның жіберілу әдісі (таңдану, күмән, сенімділік, қайран қалу). Эмоциялық күштеу жағдайына диалог құру.

34. Ым-ишараның білім алушымасы – "Іс-әрекет жасау" (4 сағат):

1) "Іс-әрекеттің аяқталуының" мағынасын түсіну әдісі: ым-ишараның нақты қосылуы "болған", "енді", "бітті" (ым-ишара оқу+ болған (енді), ым-ишара (жеп қою+бітті). Болашақта іс-әрекеттің мағынасын түсіну әдісі: нақты ым-ишараның ым-ишарамен қосылуы "болады", "ертең", "бір жылдан кейін" (барамын+ болады, айтамын+болады (кейін)). Оқуға байланысты іс-әрекеттің мағынасын түсіну әдісі (оқыдық, жаттадық, жаздық).

4-тарау. Оқу пәнінің 7-сыныптағы базалық білім мазмұны

35. 6-сыныпта өткенді қайталау (4 сағат).

36. Ым-ишара білім алушымасы – жалпы қолданыстағы атаулар (3 сағат):

1) жалпы қолданыстағы сөздерді ым-ишара тіліне аудару (барлығы, ортақ, басқа, босқа, арасында, ешқалай, ештеңе, өзімдікі, бүтін, мүмкін, жиі), "Алтын сақа" халық ертегісін ым-ишара тіліне аудару.

37. Біздің отанымыз – Қазақстан (3 сағат):

1) Қазақстан Республикасының рәміздері. Қазақстан Республикасының әнұранын ым-ишара тіліне аударып, жаттап алу.

38. Ым-ишара білім алушымасы – тәуелділік атаулары (тәуелділік мағынасының атаулары (4 сағат):

1) бірінші, екінші, үшінші жақта тәуелділік мағынасының атаулары (менің, сенің, оның). Кімдікі?: оныкі, апаныкі. Сөздерді ым-ишарат тілінде айта білу;

2) тәуелділік мағынасын жеткізу тәсілі: "сай келеді", "арналған" "тиесілі" (орамал апама арналған, шкаф аяқ киімге арналған) келесідей қарым-қатынас білдіретін ым-ишара (ағамның, досы, картоптың қабы); Тәуелділікті анықтайтын оқиғаны құрастыру (кімдікі?).

39. Ым-ишара білім алушымасы – ұлт атаулары (4 сағат):

1) ұлттарды білдіретін қазақ, орыс, татар. Тәуелділік қарым-қатынасты білдіретін ым-ишара "қазақ биі", "орыс әні", "қазақ тілі кабинеті".

40. Ым-ишара білім алушымасы - мәдениет түсінігіндегі атаулар (4 сағат).

1) "Өнер", "мәдениет" (әртіс, театр, артист, мәдениет, мысал, шақ, көрме, гастрольдік сапар, дирижер, сурет, байқау) тақырыптары бойынша: ым-ишара тілімен айту. Әр түрлі саладағы іс-әрекеттерді жағдайлық сипаттау. М.Мақатаевтың "Өткен күн" өлеңін ым-ишара тіліне аудару. Қазақ фольклоры. Қ. Сәтпаевтың жәрмеңкесіне барып көрдің бе? "Алдар Көсе мен Шық бермес Шығайбай" ертегісін ым-ишара тіліне аудару.

41. Ұжымдық қарым-қатынасты жеткізу тәсілдері (3 сағат):

1) санау ретінің мағынасын жеткізу (бірінші, екінші, үшінші). Атауы дәл көлемдерді жеткізу (миллиметр, сантиметр); салмақ түсініктерін жеткізу (килограмм, тонна); уақыт және оның ұзақтығын жеткізе білу (3 сағат, бір сағат 20 минут); жыл мезгілдерінің ретін жеткізе алу (жылдар, айлар, апталар, күндер). Уақыт, сауда-саттық оқиғалары жайлы диалогтар.

42. Ым-ишара білім алушымасы – мемлекет атаулары (3 сағат):

1) мемлекет, қала, астана атауларын ым-ишара тілімен айту (география оқулығының бағдарламасына сәйкес). "Менің отаным", "Менің қалам" атты әңгіме құрау.

43. Ым-ишара білім алушымасы – объективті қарым-қатынас мағынасындағы атаулар (3 сағат):

1) "Кімдікі? Неге? Кімге? Не үшін? Кіммен? Немен?" сұрақтарына ым-ишара тілімен жауап беру; ым-ишараны қолдану бағытын локализациялау, айту кезінде қимылдарды жасау: білім алушыларға хат жазу, әкеме хат жазу, досыма сәлем айту, айту, әңгімелеу, хабарлау;

2) объективті іс-әрекеттердің ым-ишара тілімен айтылуы: (іс-әрекет+ іс-әрекет құралы) қаламмен жазу, дәрімен емдеу, аяқпен басу, жеңіспен мақтану.

44. Жағымды тәртіп ережелерін ым-ишара тілімен жеткізу (3 сағат):

1) мектептегі этика (қонақтағы, театрдағы, музейдегі) "Тәртіп ережелері" тақырыбы бойынша аударма жасау және әңгімелеп айту. Ы.Алтынсариннің "бай білім алушысы мен жарлы білім алушысы" әңгімесін ым-ишара тіліне аудару.

5-тарау. Оқу пәнінің 8-сыныптағы базалық білім мазмұны

45. 7-сыныпта өткен тақырыптарды қайталау (2 сағат).

46. Ым-ишара тілі – қарым-қатынас құралы ретінде (4 сағат):

1) ым-ишара тілінің тарихы. Ым-ишараның вариативтілігі. Ым-ишара тілінің контекстіге байланысты өзгеруі: кеңістікте орналасуына байланысты (үстінен қарағанда, астынан қарағанда, солдан, оңнан); іс-әрекет тәсіліне қарай (жүру – жоғарыға қарай жүру, төменге қарай жүру, айқасып жүру, аяқты ауыстырып жүру, тұру, секіру, шалыну, құлау) өзгеруі.

47. Ым-ишара тілін мәнерлеп айту тәсілдері (3 сағат):

1) сыртқы көріністі сипаттаудағы мимика рөлі (үлкен-дәу, кішкентай –титтей, бұрыннан – бұрыннан-бұрын, тез-жылдам); қол қимылдарының мәнерлілігі, дене қимылдары.

48. Ым-ишара білім алушымасы бойынша – жалпы қолданыстағы сөздердің мағынасын атау (3 сағат):

1) жалпы қолданыстағы сөздерді ым-ишара тілімен жеткізу білу (мәңгілік, мүмкін, ешқашан, себебі, сол себепті, бұрын, айырмашылық).

49. Ым-ишара білім алушымасы – тұрмыстық заттар түсініктерін атау (3 сағат):

1) тұрмыстық заттардың ым-ишара тілімен айтылуы (тырма, дүние-мүлік, сыпыртқы, пеш, орындық, перде, терезе, баспалдақ, тоқ, сым, арба, бөшке, құдық).

50. Қазақ халқының ұлттық салт-дәстүрлері (3 сағат):

1) қазақ халқының ұлттық салт-дәстүрлері жайлы әңгімелерді ым-ишара тіліне аудару.

51. Ым-ишара білім алушымасы - медициналық түсініктер атауы (4 сағат):

1) медициналық терминдерді білдіретін сөздерді ым-ишара тілімен айту (дәріхана, дене, емделу, массаж, стерильді, бинт, мақта, дәрумен, дәрігер, тазалық, тұмау, құсу, жақсару, дене қызуы) "Дәріханада" сюжетті-рөлдік ойыны.

52. Ым-ишара білім алушымасы - уақыт түсініктерінің атауы (4 сағат):

1) нақты уақыт, тәулік уақытын, жыл мезгілі мен уақытын нақты көрсететін атауларды ым-ишара тілімен айту: қашан: таңертеңгісін, күндіз, кешке, күзде, жыл сайын, апта сайын, әрқашан, түстен кейін секілді сұрақтар. "Қай уақыттан бері?", "Қай уақытқа дейін?" сұрақтарды ым-ишара тілімен көрсету (сағат бесте, сағат беске, сағат бестен кейін, сағат беске дейін, сағат бестен онға дейін, бес сағаттан кейін, бестерде, бес сағаттан). Күн тәртібі туралы хабарлама. "Менің оқу күнім" диалогі.

53. Ым-ишара білім алушымасы – кеңістіктік қарым-қатынасты білдіретін атаулар (3 сағат):

1) "іс-әрекет бағытын", "іс-"әрекеттің орнын" білдіретін мағыналарды ым-ишара тілінде айту. "Қашан? Қайда? Қайдан?" сұрақтарының мағынасын жеткізу. Қайда мағынасындағы сұрақтарды жеткізу (мектепке, үстелге, үстелдің астына, үстелден ары); қайдан? (мектептен, бұлттар арасынан, ағаштан, көрпе астынан). Асхана, сынып бөлмесін сипаттау.

54. Ым-ишара білім алушымасы – себеп-салдарлық қатынасты білдіретін атаулар (3 сағат):

1) "себеп", "салдар" түсінігін жеткізу, "не себепті?", "мынау не себептен болды?" мағынадағы сұрақтарды жеткізу. Тұрмыстық жағдайлардың себептері жайлы диалогтер, өз іс-әрекеттерінің себептері. Жеңіл және күрделі сөйлемдер құру; себеп-салдарлық байланыстар жайлы логикалық ой толғау. Қ.Жұмаділовтың "Адасқан білім алушы" әңгімесін ым-ишара тіліне аудару.

55. Ым-ишара білім алушымасы – мақсатты тәуелділікке байланысты атаулар (2 сағат):

1) қарым-қатынасты білдіру тәсілдері (мағынаны жеткізу: азық-түлік алу үшін). Мақсатты тәуелділіктерді ым-ишара тілімен жеткізу (керек), (қажет), (біз от жақтық – жағу керек); ым-ишарамен дактилеманы біріктіре отырып (үшін), кино көру үшін, біз жол жүрудің негізгі ережелерін есте сақтауымыз керек.

6-тарау. Оқу пәнінің 9-сыныптағы базалық білім мазмұны

56. 8-сыныпта өткенді қайталау (3 сағат).

57. Ым-ишара тілінің ерекшеліктері (дыбыспен салыстырғанда) (2 сағат).

58. Ым-ишара тілінің лексикалық бірліктерінің синкретизмі (3 сағат):

1) ым-ишара тіліне мәтінді аудару. Ым-ишара тілімен мәтінді әңгімелеу.

59. Ым-ишара омонимдері, синонимдері, антонимдері (3 сағат).

60. Заттардың іс-әрекетін ым-ишара тілімен көрсету (2 сағат):

1) қазақ тілінің етістіктері (тазалау, сүрту, жылыту, қуып жету, келемеждеу, шомылу, көшу, аулау, жарылу, сыпыру, ашу, қадалып тұру, табу).

61. Мен – азаматпын (3 сағат):

1) талқылауға арналған тақырыптар: азаматтық, Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері, білім алушының құқықтары мен міндеттері, дамуға қажетті шарттарға құқықтары, отбасыға құқығы, өз ойын жеткізуге құқығы, жауапкершілікке тартылған жағдайдағы білім алушының өз құқығы.

62. Ым-ишара білім алушымасы – болымсыз, қарсылық мәндегі атаулар (3 сағат):

1) қарсылық мәнді білдіретін ым-ишара амалдары: қарсылық –келіспеу (келіспеймін, бермеймін, сенбеймін, мен бұған қарсымын, бұл лимон емес); жоққа шығару (түк шықпайды, қолымнан келмейді), бұйрық – тыйым (болмайды, секірме, өтірік айтпа); жоқ болу (менде жоқ); келісім бермеу (жасамаймын, қаламаймын, қарсымын); қарсы-мәндес сөздерді пайдала отырып диалог құру.

63. Ым-ишара білім алушымасы – медицина тақырыбындағы атаулар (3 сағат):

1) медицина және денсаулық сақтау ұйымы (емхана, талдау, бауыр, қан, тамыр, зертхана, бактерия, микроскоп, емделу, дәрумен, жүрек, алдын-ала емдеу, қан қысымы). "Мен емханада дәрігерде" тақырыбына диалог.

64. Ш.Айтматовтың "Атадан қалған тұяқ" әңгімесін ым-ишара тіліне аудару (3 сағат).

65. Мен және менің болашақ мамандығым (3 сағат):

1) талқылауға тақырыптар: жасөспірімдердің өз қалауынша кәсіби бағдарлануы, мамандық таңдауға дайындалу, адамның қызығушылығы мен талпыныстары, мүмкіншілігі мен кәсіби жарамдылығы.

66. Мен – бозбілім алушымын (бойжеткенмін) (3 сағат):

1) талқылауға тақырыптар: жасөспірімдердің психофизиологиялық ерекшеліктері, жасөспірімдік шақтағы жеке тазалық ережелері, жаман әдеттер мен жасөспірімдердің денсаулығы. Дені сау болу, яғни сұлу болу.

67. Мен және экология (3 сағат):

1) талқылауға тақырыптар: адам және экология, адамның қоршаған ортаға әсері, қоршаған ортаның ластануының түрлері, қоршаған ортаны қорғау. Х.Андерсеннің "Қайтпас қайсар калайы солдат" әңгімесін ым-ишара тіліне аудару.

7-тарау. Оқу пәнінің 10-сыныптағы базалық білім мазмұны

68. 9-сыныпта өткенді қайталау (3 сағат).

69. Калькаланған ым-ишара тілі мен сөздік ым-ишара тілі (3 сағат).

70. Қазіргі заманғы қоғам мен естімейтін адамдар (2 сағат):

1) естімейтін білім алушыларға арналған ең алғашқы мектептер.

71. Заманауи сөздердің ым-ишара тілімен айтылуы (4 сағат):

1) жалпы қолданыстағы сөздер: дискриминация, кибербулинг, ереже, примитивті, эрудиция, мәтін аудару.

72. Ым-ишара білім алушымасы – медицина тақырыбындағы атаулар (3 сағат):

1) медицина және денсаулық сақтау ұйымы (дене, анатомия, жүрек, өкпе, асқазан, бауыр, терапевт, салдану, наркоз, ота, инфекция, дезинфекция, донор, ыстық, жұқпалы, көру қабілеті, соқырлық, ауру, аурухана, сауықтыру орталығы, бюллетень, кардиограмма, карантин). "Ауруханада" тақырыбына диалог.

73. Мен және менің жақсы қасиеттерім (3 сағат):

1) талқылауға тақырыптар: тәртіп ережелерінің пайда болу тарихы, этикет, қоғамдық ортада өзін-өзі ұстау тәртібі.

74. Қауіпті жағдайларда адамның қауіпсіздігі мен қорғанысы (3 сағат):

1) талқылауға тақырыптар: жолмен жүрудің қауіпсіздігін қамтамасыз ету, өрт қауіпсізідігі ережелері және өрт кезіндегі тәртіп, суда шомылудың ережелері.

75. Өндіріс және өнеркәсіп (3 сағат):

1) ым-ишара тіліне сөздерді аудару (ағаш өңдеу өндірісі, көлік өндірісі, металл өңдеу, мұнай, газ өнеркәсібі, табиғи және жасанды тастар бұйымы өндірісі, ауыл шаруашылығы және балық шаруашылығы, жылумен қамтамасыз ету, көмір және таукен өндірісі, қара және түрлі түсті металлургия);

2) 14-16 ғасырдағы қазақ поэзиясы, Асан қайғыны ым-ишара тіліне аудару.

76. Мен – тұлғамын (3 сағат):

1) талқылауға тақырыптар: отбасы жағымды мектеп ретінде, сенім, рухани қолдау, жетістік жағдайы, қайғыға ортақтасу.

77. Тіл, тарих және мәдениет. Естімейтін білім алушылар қауымдастығы (3 сағат):

1) естімейтіндердің қоғамдық, мәдени, спорттық өмірі. Қазіргі кезеңдегі естімейтіндердің білім алу мәселесі.

78. Қауіпті және оқыс жағдайлардағы адамның қауіпсіздігі мен қорғанысы (4 сағат):

1) талқылауға тақырыптар: тұрмыстық химиядағы қауіпті құралдар мен заттар, таныс емес адамдармен қарым-қатынастағы қауіпсіздік ережелері, қауіпті табиғи құбылыстар және олардан қорғану.

8-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

79. Пәндік нәтижелер.

80. Білім алушылар:

1) дактилдеу техникасын;

2) ым-ишара құрылымын;

3) ым-ишараның грамматикалық элементін;

4) ым-ишара тілінде өтілген тақырыптарға сай заттардың атауларын;

5) ым-ишараттық тілінде іс-әрекеттердің мағынасын түсініп, айта білетін болады.

81. Білім алушылар:

1) болған жағдайды ым-ишара тілінде белгілеу;

2) қайталанып көрсетілетін дактилеманы ым-ишара тіліне аудару;

3) диалогқа қатысу (сұрақ қою,сұхбат құрушы адамды қолдау);

4) өткен материалдар бойынша екі жақты ым-ишара сөзбен және сөз-ым-ишара тілмен байланысқа түсу;

5) берілген мәтіндерді оқып, ым-ишаралық тілде орындау;

6) берілген сұрақтарға ым-ишарамен жауап беру;

7) ым-ишаралық тілде белгілі бір мәтін бойынша сөйлем құрастыру дағдыларын меңгеретін болады.

9-тарау. 6-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

82. Пәндік нәтижелер.

83. Білім алушылар:

1) дактилдеу техникасын;

2) ым-ишара құрылымын;

3) ым-ишараның грамматикалық элементін;

4) тақырып бойынша ым-ишара тілімен заттарды белгілеуді;

5) ым-ишараттық сөйлеу тілін ауызша сөйлеу тіліне аударуды;

6) белгілі бір тұжырымды білдіретін сөз тіркестерін ым-ишаралық тілде іс-әрекеттердің мағынасын түсініп, айта білетін болады.

84. Білім алушылар:

1) болған жағдайды ым-ишара тілінде белгілеу;

2) хабарлама мазмұнына жоғары көңіл-күйін білдіре отырып, өз әсерін білдіру;

3) диалогқа қатысу (сұрақ қою, сұхбат құрушы адамды қолдау,жағдайын сұрау, сендіру);

4) өткен материалдар бойынша екі жақты ым-ишара сөзбен және сөз-ым-ишара тілмен байланысқа түсу;

5) керекті сөздік материалды өзбетінше дайындау;

6) өз тілегін ым-ишараттық сөйлеу тілінде білдіру;

7) өз басынан өткен қызықты оқиғаларды және отбасы жайында ым-ишара сөйлеу тілінде айту;

8) мұғалімнің берген тапсырмасына сәйкес ым-ишара тілінде әңгіме құрастыру дағдыларын меңгеретін болады.

10-тарау. 7-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

85. Пәндік нәтижелер.

86. Білім алушылар:

1) заттарды номинациялауда ым-ишара тілінің рөлін (заттардың белгілеріне, іс-әрекеттеріне қарай);

2) тақырып бойынша ым-ишара тілімен заттарды белгілеуді;

3) дактильдеудің ережелеріне сәйкес артикуляцияны ілестіруді;

4) тақырып бойынша ым-ишарамен сөйлеу тілінің белгіленуін білетін болады.

87. Білім алушылар:

1) айтылған жағдай бойынша, ым-ишара тілімен сипаттай алу;

2) өткен материалдар бойынша екі жақты ым-ишара сөзбен және сөз-ым-ишара тілмен байланысқа түсу;

3) диалогқа қатысу (сұрақ қою, сұхбат құрушы адамды қолдау, жағдайын сұрау, сендіру);

4) өз бетінше ым-ишара тілін байыту;

5) мұғалімнің көмегімен диалогқа қатысу, ым-ишарат сөйлеу тілімен сұрақ қойып, оларға жауап беру;

6) ым-ишарамен сөйлеу тілімен сол күнгі болған оқиғаларды сипаттап, айту;

7) мұғалім және сыныптастарының берген тапсырмаларын түсіну және калькаланған ым-ишарат сөйлеу тілін қолдану дағдыларын меңгеретін болады.

88. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

1) Қазақстан Республикасының "Тіл туралы" Заңына құрмет көрсету;

2) жоғары патриоттық сезімін көрсете білу;

3) мемлекеттік тілді білуінен, қазақ халқының және Қазақстан аумағында өмір сүріп жатқан басқа да ұлыстардың тарихына, мәдениетіне, салт-дәстүріне және басқа құндылықтарына құрметпен қарау;

4) адамдармен қарым-қатынаста жоғары мәдениеттілік танытуынан, этикалық нормаларды сақтай білу;

5) өздігінен білім алуға, өмірден өз орнын табуға қабілеттілігі;

6) әлеуметтік ортаның ерекшеліктерін дұрыс бағалай алу дағдыларын танытады.

89. Жүйелік-әрекеттік нәтижелер:

1) ым-ишаратынан алған білімдерін басқа салаларда ақпарат көзі ретінде пайдалана алуынан;

2) ым-ишарат негізінде көркем ойлай алатын және өз ойларын бейнелі тілмен шешен жеткізуге дағдылануынан;

3) өзіне қажетті ақпаратты іріктеп алып, өңдеп, өзгелерге түсінікті етіп жеткізуге дағдылануынан;

4) оқу процесінде алған түрлі ақпараттарды дұрыс қабылдауын және дұрыс түсінуін ым-ишарат сөйлеу тілінде орынды қолдана білуінен;

5) ым-ишарат сөйлеу тіліндегі шығармашылық жұмыстарға қызығушылығын қалыптастыруынан көрініс табады.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 327-қосымша

Есту қабілеті бұзылған (естімейтін) білім алушыларға арналған негізгі орта білім беру деңгейінің 5-10 сыныптары үшін "Ым-ишаралық тіл" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы
(оқыту орыс тілінде жүргізілетін сыныптар үшін)

Ескерту. Бұйрық 327-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 27.07.2017 № 352 (1, 2, 6, 8, 9, 10,(11, 12) сыныптардың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 01.09.2017, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 3-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2018, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 4-сыныптың және 10-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019, 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2020 қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Глава 1. Пояснительная записка

1. Учебная программа разработана в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом среднего образования (начального, основного среднего, общего среднего образования), утверждҰнным постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года №1080.

2. Цель учебного предмета - воспитание обучающихся с недостатками слуха, всестороннее развитие личности ребҰнка, обучение основам наук на основе формирования словесной речи и словесно-логического мышления. Для реализации требований этого принципа предлагалось использовать систему речевых средств, включающую основные средства - устную и письменную формы словесной речи и вспомогательные – дактильную и жестовую речь.

3. Задачи учебного предмета:

1) повысить качество знаний, умений и навыков обучающихся;

2) облегчить усвоение устной речи и чтение с губ;

3) улучшать восприятия речевого материала, подкрепляя жестом;

4) помочь сформировать личность ребҰнка, в процессах получения и переработки информации;

5) дать возможность неслышащим, постигать все предметы легко, с интересом, в большом объҰме;

6) особое внимание уделяется формированию билингвального сознания (формированию двух языковых картин мира: словесной и жестовой);

7) научить мыслить, выражая свои мысли словесно, расширить кругозор обучающихся за счҰт получения ими в доступной форме более полной жизненной информации.

4. Дети, имеющие проблемы со слухом, имеют нарушение в развитии словесной речи, у них возникают проблемы в общении с окружающими. У детей возникает потребность во владении и пользовании специфическими средствами коммуникации. Рука для тех, кто не слышит, является естественным орудием речи. Специфики психического развития неслышащего ребҰнка и особенностей формирования его словесной речи невозможно без знания жестового языка. Язык жестов для неслышащих помогает и способствует им интегрироваться в современном обществе.

5. Жестовый язык – своеобразная языковая система со специфическим словарным составом и грамматическим строем. Жестовый язык имеет функцию межличностной коммуникации лиц с недостатками слуха. Он является языком микросоциумов неслышащих, имеющие свои традиции и культуру. Но структура языка жестов крайне примитивна. Поэтому жестовый язык служит вспомогательным средством для обучения языку слов. Обучение словесному языку следует организовать таким образом, чтобы стимулировать развитие "чистого двуязычия". Обучая неслышащих детей жестовому языку наравне со словесным, школа с самого начала обеспечивает реализацию важной цели: подготовка ребенка к жизни в двух социумах: мире слышащих словесным языком и мире подобных с жестовым языком.

6. Целесообразность создания жестовой речевой среды для гармоничного воспитания неслышащих детей подчҰркивают многие отечественные и зарубежные специалисты, прослеживая прямую зависимость успешного всестороннего развития неслышащих детей от уровня владения жестовой речью и еҰ использования организаторами процесса воспитания. Целью обучения жестового языка является изучение лингвистических закономерностей жестового языка обучающимися с нарушением слуха; реализации концепции обучения жестовому языку в условиях интегративного подхода к полилингвальной подготовке неслышащих. Особое внимание уделяется формированию калькирующей жестовой речи, умений осуществлять сравнительный анализ русского словесного и жестового языков для освоения приҰмов прямого и обратного перевода.

7. В круг образовательных задач входит формирование знаний о структуре жеста, его конституативности, синкретичности, об основных особенностях морфологии и синтаксиса жестового языка, о способах отражения языковых универсалий, о лексике, о выразительных (экстралингвистических) средствах жестового языка. Определяется роль жестового языка, как средства общения в социуме неслышащих, средства мышления и хранения информации неслышащим. Формируется представление о художественном жестовом исполнении песен.

8. Воспитательные задачи уроков жестового языка рассматриваются в контексте основной цели специального образования – формирования жизненной компетентности обучающихся, готовности к самостоятельной, независимой жизни. Одной из задач выступает воспитание чувства гордости владением двумя языками, интереса к традициям и нормам жизни макро и микросоциумов. Другая – совершенствование коммуникативных умений, развитие положительных качеств личности, умения сотрудничать, проявлять толерантность, доброжелательность, готовиться к сотрудничеству с окружающими, развитие интереса к родной природе, желание сохранять и приумножать еҰ богатства.

9. В числе коррекционно-развивающих задач – развитие самосознания обучающихся, стремления к самоидентификации (в мире слышащих и в мире неслышащих) и самореализации, формирование ценностных ориентаций каждого как личности, формирование адекватной самооценки и уровня притязаний, развитие произвольности деятельности (в том числе мыслительной, особенно логического мышления), совершенствование способов получения, хранения и использования накопленной информации, обогащение невербального поведения, эмоциональной сферы.

10. Коммуникативная технология обеспечивает деятельное опосредствование приобретаемых знаний, использование и моделирование ситуаций, естественность условий для проявления всех оттенков спектра переживаемых чувств. В процессе занятий обучающимся предоставляется возможность активной речевой практики: обыгрывание ситуаций с разными собеседниками, обсуждение проблемных ситуаций с решением речевых задач. Важная роль отводится актуализации субъектного опыта.

11. Языковой материал, привлекаемый для уроков, в соответствии с принципом функциональности, отражает различные аспекты жизнедеятельности обучающихся (учебной, трудовой, семейно-бытовой).

12. ОбъҰм учебной нагрузки:

1) 5 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

2) 6 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

3) 7 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

4) 8 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

5) 9 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

6) 10 класс –1час в неделю, 34 часа в учебном году.

13. Распределение часов на изучение отдельных тем носит примерный характер. Учитель может внести необходимые изменения с учетом возможностей и потребностей обучающихся. В процессе обучения организуется дифференцированный и индивидуальный подход к обучающимся, неоднократное повторение, закрепление пройденного материала. Контроль и оценка знаний проводится в конце каждой четверти.

Глава 2. Базовое содержание учебного предмета для 5 класса

14. Жестовой язык - средство коммуникации (2 часа): Как появился жестовый язык? Жестовый язык и словесный язык. Жестовый диалог о назначении языка.

15. Дактилология – пальцевая азбука (3 часа): техника дактилирования. Форма руки (положение ладоней, пальцев) для дактилемы и конфигурация жестов. Дактилемы и буквы. Исполнение жестов, повторяющих конфигурацию дактилемы, например Я-"я", кто? – "к", интересно – "и", честно – "ч". Игра "Угадай".

16. Единица жестового языка – жест (2 часа): структура жеста. Ориентация кистей, пальцев. Роль каждого из элементов жеста. Жесты одноручные, двуручные. Игра "Покажи" (указательные жесты).

17. Жестовые эквиваленты - значения знакомство (2 часа): знакомство. (Здравствуйте! Познакомитесь! Меня зовут...... Я учусь.... . Я хочу с вами познакомиться). Диалог "Знакомство".

18. Жестовые эквиваленты - названия предметов в школьном пространстве (2 часа): способы передачи значений "Что?". Школа (класс, спальня корпус, библиотека, адрес школы). Сколько корпусов в школе? На каком этаже ваша спальня? На каком этаже ваш класс? Игра "Наша школа".

19. Способы передачи количественных отношений (3 часа): знаки чисел. Способы выражения количества и передача временных значений. Передача значения "сколько", "столько" (Сколько, посчитайте, измерение, обозначение арифметических действии). Сколько тебе лет? В каком году ты родился? Сколько времени? Диалоги и времени событий, о покупках.

20. Жестовые эквиваленты – значения семья (2 часа): жесты – названия людей разного возраста, пола, семейного положения, родственных отношений. Семья, члены семьи. Игра "Гости".

21. Жестовые эквиваленты названия предметов в бытовой сфере (2 часа): Дом. Бытовая техника. (Квартира, комната, кухня, зал, детская, газ) Моделирование поведения в квартире (в доме).

22. Жестовые эквиваленты - значения погода (2 часа): времена года. Природные изменение (миг, мгновение, пора, период, сезон; спросите и скажите: какие месяцы? В какое время года тепло? Где весь год нет морозов? Какое время года Вы больше всего любите?). Перевод стихотворения: А.С.Пушкина "Уж небо осенью дышало…".

23. Жестовые эквиваленты - названия профессий людей (2 часа): жестовые эквиваленты значения "кто?" (Слесарь, архитектор, учитель, столяр). Способы образования жестовых эквивалентов названия профессий (повар – жест: готовить + человек, продавец – жест: продавать + человек). Моделирование поведения в кабинете врача.

24. Жестовые эквиваленты – названия столовых предметов (2 часа): столовая. Посуда. Способ передачи значение действий в настоящем времени (завтрак, ужин, обед, макароны, посуда, глубокая тарелка; Что ты делаешь?) Ролевая игра "За столом".

25. Жестовые эквиваленты – названия животных (2 часа): жесты обозначающие животных (домашние, дикие), насекомое хищники). Способы передачи значений передвижения разных живых существ. Составить жестовый диалог "В зоопарке". Перевод на жестовый язык, рассказ Н.Сералиева "Ласточка".

26. Жестовые эквиваленты – названия растений (2 часа): растительный мир. Жесты, обозначающие растение (растение, деревья, кусты, ягода, корень, цветы). Составить жестовый рассказ "В лесу", "На огороде", "Наш сад".

27. Жесты выражающие значение "Праздники" (2 часа): праздники. (праздник, День независимости; День рождения; Золотая осень; Новый год; 8-марта, Наурыз, праздновать). Беседа "Как Вы отмечаете семейные праздники?" Жестовое исполнение Гимна Республики Казахстан.

28. Мониторинг учебной деятельности (4 часа): урок в конце каждой четверти отводится на тематический контроль.

Глава 3. Базовое содержание учебного предмета для 6 класса

29. Повторение пройденного в 5 классе (2 часа).

30. Жестовый язык - средство коммуникации (2 часа). Жестовый язык и словесный язык. Жесты в разных жестовых языках. Представление о калькировании словесной речи жестами. Жестовый диалог о назначения языка.

31. Дактилология – пальцевая азбука (2 часа): дактильные слова и фразы. Жесты воспроизводящие только конфигурацию дактилемы. Сравнение признаков жестовой и дактильной речи. Игра "Разгадай" (по конфигураций дактилемы угадать и воспроизводить жест и наоборот).

32. Единица жестового языка – жест (3 часа). Структура жеста: конфигурация, локализация, движение. Изменение значения жеста при изменении одного из его компонентов. Скорость движения как средство изменения значения жеста. Перевод на жестовый язык рассказа И.Алтынсарина "Щедрый человек".

33. Жестовые эквиваленты названия овощи и фрукты (2 часа): жесты обозначающие название фруктов и овощей (яблоко, помидор). Способы передачи значения оценок качества предметов (вкус, форма, цвет). Сюжетная ролевая игра "На базаре".

34. Жестовые эквиваленты - названия одежды (3 часа): жесты обозначающие название одежды, обуви (сезонные название одежды; обуви; верхние одежды). Оценивание (характеристика) предметов в зависимости от качества предметов (старый, новый, тҰплый). Перевод на жестовый язык произведение А.С.Пушкина "Зимняя дорога".

35. Жестовые эквиваленты названий школьные принадлежности (2 часа): способы обозначение отдельных предметов учебное оборудование (в классе). Способы образования жестовых эквивалентов обобщающих понятий (мебель, оборудование). Перевод на жестовый язык произведение Н.Некрасова "Крестьянские дети" (отрывок).

36. Жестовые эквиваленты - значения множественности (2 часа): способы передачи значения множественности. Жест "много" (мальчики - жест мальчик+много), жест "разные" (конфеты - жест конфета + разные), жесты обозначающие определҰнное множество: стая, группа, стопка. Выполнение поручений на дифференциацию признака множественности.

37. Жестовые эквиваленты - названия транспорта (2 часа): жесты, обозначающие транспорт (автобус, трамвай). Способы передачи значений передвижения разных видов транспорта. Перевод текста на жестовый язык о правилах дорожного движения.

38. Жестовые эквиваленты - названия спорта (2 часа): жесты обозначающие название спорта (бег, легкая атлетика, теннис). Способы передачи значения действий (бегать, прыгать, играть), моделирование поведения на стадионе.

39. Способы обозначения эмоционального состояния людей (4 часа): способы передачи базовых эмоций (страх, гнев, радость, грусть). Способы передачи социальных эмоций (чувства долга, стыда, обиды, любви, ненависти, зависти, гордости и другие). Способы передачи значения интеллектуальных эмоций (удивление, сомнение, уверенность восхищение). Диалоги по поводу эмоционально напряжҰнных ситуаций.

40. Жестовые эквиваленты значения "действовать" (4 часа): способы передачи значения "завершҰнность действия": добавления к жесту номинатива жестов "было", "уже", "закончено" (жесты: прочитать + было (уже), жесты съесть + закончено). Способы передачи значения действий в будущем: соединение жесто-номинатива с жестами "будет", "завтра", "через год" (поеду + будет, расскажу + будет (потом). Способы передачи значений учебных действий (читал, прочитал, выучил, написал).

41. Мониторинг учебной деятельности (4 часа): 1 урок в конце каждой четверти отводится на тематический контроль.

Глава 4. Базовое содержание учебного предмета для 7 класса

42. Повторение пройденного в 6 классе (2 часа).

43. Жестовые эквиваленты значения общеупотребительных слов (3 часа): жесты, общеупотребительных слов (всего, общий, другой, иной, зря, между, никак, ничего, причина, свой, целый, между, наверно, мимо, особенный, по-прежнему). Перевод на жестовый язык русскую народную сказку "Царевна-лягушка".

44. Наша родина – Казахстан (2 часа): Государственные символики Республики Казахстан. Выучить наизусть жестовый перевод Гимна Республики Казахстан.

45. Способы передачи значения "принадлежность" (4 часа): жестовые обозначения принадлежности первому, второму, третьему лицу (лицам). Жестовый эквивалент значения "Чей?": его, еҰ, бабушкин. Способы передачи значения принадлежности: добавление указательного жеста; жеста "для", "подходит", "предназначен", "принадлежит" (платок для бабушки, шкаф для обуви). Жесты для обозначения отношений типа "брат друга", "мешок под картофелем", "билет на концерт". Моделирование ситуаций с определением принадлежности (чей?).

46. Жестовые эквиваленты названия наций (3 часа): жесты, обозначающие нации (казах, русский, татарин, узбек). Жесты для обозначения отношений принадлежности: "казахский танец", "русская песня", "кабинет казахского языка".

47. Жестовые эквиваленты значения "Культура" (3 часа): жесты, обозначающие по теме "Искусство", "Культура" (артист, актҰр, театр, культура, басня, былина, выставка, гастроли, дирижҰр, живопись, искусство, конкурс, пьеса). Моделирование ситуаций с действиями разного качества (ты читал басню И.Крылова? Казахский фольклор. Ты посещал выставку К.Сатпаева?). Перевод на жестовый язык казахскую народную сказку: "Алдар Косе и Шыгайбай".

48. Способы передачи количественных отношений (4 часа): способы передачи значения порядка при счҰте (первый, второй). Способы передачи линейных размеров (миллиметр, сантиметр). Способы передачи значения массы (килограмм, тонны). Способы передачи значения времени, его продолжительность (3 часа, один час 20 минут, до (с) двух часов, до обеда, перед ужином, после завтрака). Способы передачи значения времени года (годы, месяцы, недели, дни). Способы передачи значения стоимости и цены (три тенге, сто десять тенге). Диалоги и времени событий, о покупках.

49. Жестовые эквиваленты названия стран (2 часа): жестовые названия стран, столицы, города (города Республики Казахстан) (по программе из учебника "География"). Составить рассказ "Мой город", "Моя Родина".

50. Жестовые эквиваленты значения объектных отношений (5 часов): способы передачи значения вопросов: (нет) кого? чего? "даю" кому? чему? "вижу" кого? чего? "любуюсь" кем? чем? "думаю" о ком? о чҰм? Использование направленности жеста, локализация, движения при выражений: объяснять обучающимся, верить другу, помогать учителю. Изменению компонентов жеста в контексте: писать письмо отцу, передать привет другу, говорить (кому? Что?), рассказать, сказать, сообщить. Жестовые эквиваленты значений объектных действий (действия + орудия действия): писать ручкой, лечить таблетками, топать ногами, гордится успехами, покрыто снегом.

51. Способы обозначения жеста нравственные правила поведения (2 часа): этика в школе (в гостях, в театре, в музее). Переводы и пересказы текстов по тематике "Правила поведения". Перевод на жестовый язык сказки И.Алтынсарина: "Сын бая и сын бедняка".

52. Мониторинг учебной деятельности (4 часа): 1 урок в конце каждой четверти отводится на тематический контроль.

Глава 5. Базовое содержание учебного предмета для 8 класса

53. Повторение пройденного в 7 классе (2 часа).

54. Жестовый язык – средство коммуникаций (4 часа): история жестового языка. Вариативность жеста. Изменение жеста в зависимости от контекста: относительно пространственного расположения (смотреть снизу вверх, сверху вниз, слева - направо); относительно способа действия: (идти – идти вверх - идти вниз – идти петляя – идти, еле передвигая ноги, стоять – прыгать – идти, поскользнуться, упасть) (всҰ с "л" конфигурацией). Изменение жеста при передаче отношений в пространстве (стулья по кругу, квадрату, в ряд, по периметру, один на другом). Жесты - эквиваленты многозначных слов: бросить бумагу, бросить взгляд, бросить человека; стоит роза – стоит человек – стоит стол.

55. Выразительные средства жестового языка (2 часа): роль мимики в обозначении аспектуальных оттенков (маленький – крошечный, большой – огромный, давно – давным - давно, быстро - быстрее). Экспрессия движений (рук). Телодвижения.

56. Жестовые эквиваленты значения общеупотребительных слов (3 часа): Жесты, общеупотребительных слов (навсегда, наверно, некогда, потому, поэтому, прежде, раньше, разница, собственный между, особенный, по прежнему).

57. Жестовые эквиваленты значений домашних вещей (2 часа): жестовые название домашних вещей (грабли, имущество, метла, отопление, погреб, провод, табурет, уют, занавеска, этажерка, электричество, проволока, телега, абажур, бочка, вилы, колодец.

58. Национальные традиции казахского народа (2 часа): перевод текста о традициях казахского народа на жестовый язык.

59. Жестовые эквиваленты значений "Медицины" (2 часа): жесты, обозначающие медицинские термины (аптека, организм, лечение, лекарство, мазь, массаж, стерильный, бинт, вата, витамин, врач, терапевт, градусник, гигиена, простуда, грипп, насморк, тошнота, улучшение, удушение, температура). Сюжетно-ролевая игра "В аптеке".

60. Жестовые эквиваленты значения временных отношений (3 часа): жесты, передающие значение точного времени, времени суток, времени года, "продолжительность". Жест-эквивалент значения вопроса "когда?": днҰм, утром, вечером, осенью, ежегодно, сейчас, еженедельно, всегда, после обеда. Способы передачи вопросов "с какого времени?", "до какого времени?" (в 5 часов, на 5 часов, к 5 часам, после 5 часов, с 5 (до 10), через 5 часов, около 5 часов, по 5 часов). Сообщение о режиме дня. Диалоги "Мой учебный день".

61. Жестовые эквиваленты значения пространственных отношений (4 часа): способы выражения значений "направления действия", "место действия" передача значений вопросов "где?", "куда?", "откуда?". Способы выражения значений где (в школе, на столе, за столом, под креслом, над головой, через дорого, между рядами); куда (в школу, на стол, под стол, через стол); откуда (из школы, из-за туч, с дерева, из-под одеяла). Описание помещений класса, столовой.

62. Жестовые эквиваленты значения причинно-следственных отношений (3 часа): передача значений "причина", "следствие". Передача значений вопросов "почему?", "что случилось из-за этого?". Диалоги о причинах житейских ситуаций, о причине собственных действий. Составление простых и сложных аналогий; логических умозаключений; цепочек причинно-следственных связей. Перевод на жестовый язык Б.Н. Полевой. Биография "Повесть о настоящем человеке".

63. Жестовые эквиваленты значения целевых зависимостей (3 часа): способы выражения отношений (передача значений: …, чтобы купить продукты; едем за грибами; построили для соревнования). Передача целевых зависимостей в жестовой речи: жестом [надо], [нужно] - [мы включили свет - надо писать]. Жестом [чтобы] комбинированным с дактилемами [бы] - [посмотреть фильм, чтобы запомнить основные правила дорожного движения].

64. Мониторинг учебной деятельности (4 часа): 1 урок в конце каждой четверти отводится на тематический контроль.

Глава 6. Базовое содержание учебного предмета для 9 класса

65. Повторение пройденного в 8 классе (2 часа).

66. Особенности жестового языка (в сопоставлении со словесным) (2 часа).

67. Синкретизм лексических единиц жестового языка (2 часа): перевод текста на жестовый язык. Пересказ текста на жестовом языке.

68. Жестовые омонимы, синонимы, антонимы (2 часа).

69. Жесты показывающие действие предмета (2 часа): глаголы русского языка (выполоскать, вычистить, греть, догнать, дразнить, искупаться, кочевать, клҰвать, лопнуть, пахнуть, подметать – подмести, раскрыть, настоять, угадать).

70. Я - гражданин (3 часа): темы для обсуждения: гражданство, государственные символы Республики Казахстан, права и обязанности ребенка: права на достойные условия для развития; права на семью, право на выражение собственного мнения, право ребенка при привлечении его к ответственности.

71. Жестовые эквиваленты отрицания (4 часа). Жестовые средства выражения отрицания: отрицание – несогласие (не согласен, не дам, не верю, я против этого, это не лимон); отрицание – бессилие (не могу, не получается); отрицание - приказ- запрет (нельзя, не прыгай, не ври!); отрицание – отсутствие (у меня нет…); отрицание – отказ (не буду, не хочу, отказываюсь); Диалоги с использованием отрицательных суждений.

72. Жестовые эквиваленты значений "Медицины" (2 часа): медицина и здравоохранение (поликлиника, анализ, печень, кровь, артерия, сосуд, сустав, лаборатория, бактерия (микроб), микроскоп, лечение, рецепт, вена, витамин, сквозняк, профилактика, процедура, рвота, давление). диалог: "Я в поликлинике у врача".

73. Перевод произведение А.П.Чехова "Хамелеон" (2 часа).

74. Я и будущая профессия (2 часа). Темы для обсуждения: профессиональное самоопределение подростков, подготовка к выбору профессии, интересы и склонности человека, способности и профессиональная пригодность.

75. Я – юноша (девушка) (4 часа). Темы для обсуждения: психофизиологические особенности подростков, правила личной гигиены в подростковом возрасте, вредные привычки и здоровье подростков, быть здоровым значит быть красивым, красота и косметика. Перевод на жестовый язык призведение А.С.Пушкин "Я вас люблю".

76. Я и экология (3 часа): темы для обсуждения: человек и экология, воздействия человека на окружающую среду, виды загрязнений окружающей среды, охрана окружающей среды.

77. Мониторинг учебной деятельности (4 часа): 1 урок в конце каждой четверти отводится на тематический контроль.

Глава 6. Базовое содержание учебного предмета для 10 класса

78. Повторение пройденного в 9 классе (2 часа).

79. Калькирующая жестовая речь и разговорная жестовая речь (2 часа).

80. Современное общество и неслыщащие люди (3 часа): первые школы для неслышащих детей.

81. Жестовые значения современных слов (2 часа): общеупотребляемые слова (дискриминация, кибербулинг, правило, примитивный, прогресс, просвещение, специализация, эрудиция (знание)) Перевод текста.

82. Жестовые эквиваленты значений "Медицины" (3 часа): медицина и здравоохранение (организм, анатомия, сердце, лҰгкие, желудок, печень, терапевт, оспа, паралич, наркоз, операция, инфекция, дезинфекция, наркоз, донор, жар, заразный, зрение, близоруки, слепота, болезнь, больница, санаторий, бюллетень, кардиограмма, карантин). Диалог "В больнице".

83. Я и хорошие манеры (3 часа). Темы для обсуждения: история возникновения правил поведения, этикет, правила поведения в общественных местах.

84. Безопасность и защита человека в опасных ситуациях (2 часа). Темы для обсуждения: правила обеспечения безопасности дорожного движения, правила пожарной безопасности и поведение при пожаре, правила безопасности поведения на воде.

85. Промышленность, производство (2 часа): перевод слов на жестовый язык (деревообрабатывающее производство; машиностроение, металлообработка; нефтегазовая промышленность; производство изделий искусственного, натурального камня; сельское хозяйство; рыбное хозяйство; теплоснабжение; угольная, горнорудная промышленность; черная, цветная металлургия).

86. Перевод на жестовый язык: казахская поэзия 14-16 веков - "Асан Кайгы" (2 часа).

87. Я – личность (2 часа). Тема для обсуждения: семья как школа нравственности, доверие, моральная поддержка, ситуация успеха, сопереживание, сострадание, сочувствие.

88. Язык, история и культура. Сообщество неслышащих детей (4 часа): общественная, культурная и спортивная жизнь неслышащих. Проблемы образования глухих на современном этапе.

89. Безопасность и защита человека в опасных и чрезвычайных ситуациях (3 часа): темы для обсуждения: опасные вещества и средства бытовой химии, правила безопасности в общении с незнакомым человеком, опасные природные явления и защита.

90. Мониторинг учебной деятельности (4 часа): 1 урок в конце каждой четверти отводится на тематический контроль.

Глава 7. Требования к уровню подготовки обучающихся 5 класса

91. Предметные результаты.

92. Обучающиеся будут знать:

1) технику дактилирования;

2) структуру жеста;

3) элементы грамматики жестового языка;

4) жестовые обозначения предметов.

93. Обучающиеся будут уметь:

1) обозначить жестами предложную ситуацию;

2) перечислить жесты, воспроизводящие указанную дактилему;

3) участвовать в диалоге (задавать вопросы, поддерживать собеседника);

4) осуществлять двусторонние связи жест-слово, слово-жест на пройденном материале.

Глава 8. Требования к уровню подготовки обучающихся 6 класса

94. Предметные результаты.

95. Обучающиеся будут знать:

1) структуру жеста;

2) элементы грамматики жестового языка;

3) роль структурных элементов в изменении значения жеста;

4) жестовые обозначения предметов по тематике.

96. Обучающиеся будут уметь:

1) обозначить жестами предложную ситуацию;

2) эмоционально передавать содержание сообщения, собственные впечатления;

3) участвовать в диалоге (задавать вопросы, поддерживать собеседника), расспросить, убедить);

4) осуществлять двусторонние связи жест-слово, слово-жест на пройденном материале;

5) самостоятельно приобретать нужный речевой материал.

Глава 9. Требования к уровню подготовки обучающихся 7 класса

97. Предметные результаты.

98. Обучающиеся будут знать:

1) о роли жестов в номинации предметов, признаков предметов и действий, действий предметов;

2) о связи качества структурных элементов жеста с ситуацией;

3) жестовые обозначения предметов по тематике.

99. Обучающиеся будут уметь:

1) выполнить жестовое описание предложенного предмета, предложенной ситуации;

2) осуществлять двусторонние связи жест-слово, слово-жест на пройденном материале;

3) участвовать в диалоге (задавать вопросы, поддерживать собеседника), расспросить, убедить);

4) самостоятельно обогащать жестовник.

Глава 10. Требования к уровню подготовки обучающихся 8 класса

100. Предметные результаты.

101. Обучающиеся будут знать:

1) о вариативности жестов и о существовании выразительных средств жестового языка;

2) о способах выражения временных, целевых, пространственных, причинно-следственных и целевых зависимостей в жестовом языке (в сопоставлении со словесным языком);

3) жестовые обозначения предметов по тематике;

4) о адекватном эмоциональном реагировании.

102. Обучающиеся будут уметь:

1) выполнять жестовое описание предложенного предмета, предложенной ситуации;

2) обозначать временные, целевые, пространственные, причинно-следственные и целевые зависимости в жестовом языке и сравнивать способы их передачи в жестовом и словесном языках;

3) осуществлять двусторонние связи жест - слово, слово - жест на пройденном материале;

4) применять примеры саморегуляции эмоциональной сферы.

Глава 11. Требования к уровню подготовки обучающихся 9 класса

103. Предметные результаты.

104. Обучающиеся будут знать:

1) жестовые синонимы, омонимы, антонимы;

2) о вариативности жестов и о существовании выразительных средств жестового языка;

3) структуру жеста.

105. Обучающиеся будут уметь:

1) свободно пользоваться жестовником для оформления коммуникативных намерений;

2) инициировать диалоги;

3) связно описывать события личной, семейной, общественной жизни;

4) пользоваться прямым и обратным переводом (с жестового и словесного языка).

Глава 12. Требования к уровню подготовки обучающихся 10 класса

106. Предметные результаты.

107. Обучающиеся будут знать:

1) историю неслышащих, особенности общения неслышащих;

2) калькулирующую жестовую речь и разговорную жестовую речь;

3) способы выражения в жестовой речи логических и других отношений.

108. Обучающиеся будут уметь:

1) пользоваться прямым и обратным переводом (диалоги, рассказы);

2) применять примеры саморегуляции эмоциональной сферы;

3) связно описывать события личной, семейной, общественной жизни.

109. Личностные результаты. Ожидается, что обучающиеся проявят:

1) мотивацию к труду, умение преодолевать трудности;

2) навыки сотрудничества со взрослыми и одноклассниками;

3) умение моделировать свое речевое общение в различных ситуациях;

4) умение соблюдать правила речевого поведения;

5) умение закреплять и совершенствовать калькирующую жестовую речь и разговорную жестовую речь.

110. Системно-личностные результаты. Ожидается, что обучающиеся овладеют:

1) умением выражать просьбу, желание;

2) умением задавать вопросы и отвечать на них;

3) умением участвовать в диалоге;

4) навыками калькирующей жестовой речи и разговорной жестовой речи.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 328-қосымша

Есту қабілеті бұзылған (естімейтін) білім алушыларға арналған негізгі орта білім беру деңгейінің 5-10 сыныптары үшін "Сөйлеу-тұрмыстық тіл" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы
(оқыту қазақ тілінде жүргізілетін сыныптар үшін)

Ескерту. Бұйрық 328-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 27.07.2017 № 352 (1, 2, 6, 8, 9, 10,(11, 12) сыныптардың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 01.09.2017, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 3-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2018, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 4-сыныптың және 10-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019, 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2020 қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Түсінік хат

2. Оқу пәнінің мақсаты – естімейтін білім алушыларда сөйлеу тілінің ауызша формасын қарым-қатынасқа түсудің құралы ретінде қалыптастыру және естіп қабылдауының деңгейіне сай, сөйлесім әрекетінің түрлеріне сәйкес, түсінікті сөйлеуге, сауатты жазуға үйрету.

3. Оқу пәнінің міндеттері:

1) қатынас құралы ретінде толық сөйлеу тілін қалыптастыру;

2) сөйлеу тілін белсендіру және сөйлеу мәдениетін арттыру;

3) сабақта алған сөйлеу дағдылары мен біліктерін бекіту және жетілдіру;

4) диалогтық және монологтық нысанда ауызша сөйлеу тілін дамыту.

4. "Сөйлеу-тұрмыстық тіл" пәні – білім саласындағы кіріктірілген оқу пәні. Ол мынандай жұмыс түрлерін қамтиды:

1) сөйлеу тілі қарым-қатынас дағдыларын (өзі жайлы, достары, мектебі жайлы хат жазу, сюжетті суреттер бойынша шығарма жазу) бекіту;

2) әңгімені бастап, жалғастыра (әңгімені аяқтау, қорытындылау, диалогты түрде әңгімелесу, ауызша және жазбаша тілде күрделі сөйлемдерді қолдану арқылы) білу;

3) айтылғанды анықтап немесе қосымша сұрақ қою арқылы тақырыптарды ары қарай (мәтіннің негізгі ой-түйінін таба білу, мәтін құрылымын, басын, негізгі бөлімін, соңын, оқыған мәтін бойынша жоспар құрып, 80-100 сөзден тұратын мазмұндама жазу) дамыту;

4) көріп-есту арқылы берілген мәтінді қабылдап мазмұнын айтып беру (55-60 сөзден тұратын);

5) құттықтау қағазын, хабарландыру, қабырға газетіне мақала және қысқаша хат жазуды үйрету;

6) қысқаша күнделік хат жазу (отбасы, олардың мекен-жайы, туыстары жайлы);

7) мектеп ішіндегі сынып, шеберхана, жатақхана жайлы сипаттап, салыстырып жазу;

8) демалыс күнін қалай өткізгені жайлы (мектеп өмірінен, серуендер) жоспар құрып мазмұндама жазу;

9) сөйлеу-тұрмыстық тіл сабағы барысында, сабақтан тыс кездерде, еңбек сабақтарында қажетті сөздік материалдарды пайдалану арқылы білім алушының сөздік тілі қалыптасады. Олар бастауыш сыныптарында алған сөйлеу тілін қалыптастыруға арналған сөздік материалдарды әрі қарай дамытып, қалыптастырып, бекітеді. Орындалған жұмыстар жайлы қысқа және толық есеп бере алады;

10) байланыстырып сөйлеу тілін қалыптастыру үшін мәтінді байланыстырып құра білуге үйретеді. Алдымен үлгі бойынша мәтін құрастыруды үйретіп, мазмұндама жазу, содан кейін өздері көрген, естіген, оқыған жайлары арқылы жаттығулар жасату (шығарма жазу). Байланыстырып сөйлеуге жаттығулар ауызша және жазбаша түрде тіл дамыту сабағында ана тілі және қазақ тілі сабақтарында қолданылады;

11) 5-сыныптан бастап жазбаша сөйлеу тілінің қалыптасуына ерекше көңіл бөлінеді. Білім алушылар өз ойын, тілегін жеткізе білуге үйренеді. Қарым-қатынасқа түсуді қалыптастырудың негізгісі – қысқаша хат жазу, қабырға газетіне мақала жазу, хат жазысу;

12) диалогтық және монологтық сөйлеу тілін дамыту бір уақытта және бір-бірімен байланыста жүргізіледі. Оқу материалдарын қабылдау – білім алушының естіп-көру қабілетіне беріледі;

13) сөйлеу - тұрмыстық тіл жұмыстары – оқулықтағы тілдік материалдар негізінде білім алушылардың психологиялық ерекшеліктеріне қарай, педагогикалық қағидаға тығыз байланысты жүргізілетін іс-тәжірибелік жұмыстар болып табылады. Білім алушының ой-өрісін кеңейту, дүниетанымын, көзқарасын қалыптастыру, сөздің мағынасын дұрыс түсініп, орынды қолдана білуге, сөйлеу, айту, жазу дағдыларын жетілдіру жұмыстарының бәрі де тіл дамыту мәселесіне байланысты;

14) сөйлеу-тұрмыстық тіл сабағында сөздік тілмен қатар байланыстырып сөйлеу және жазуды дамыту, сөйлеуге үйрету (сұраққа жауап беру, өз өтінішін білдіру, оқыған мәтін бойынша тапсырыс орындау) мен есту қабілетін дамыту кіреді;

15) сөйлеу-тұрмыстық тілі сабағында мұғалім сөздік тілмен жұмыс жүргізеді: сөздің айтылуын, мағынасын меңгертіп, оны көріп-есту, есту арқылы қабылдауға жаттықтырады, сөзді дұрыс, бір тыныста, бөлмей, бірқалыпты дауыс ырғағымен айтуға үйретеді.

5. Оқу жүктемесінің көлемі:

1) 5-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында - 34 сағат;

2) 6-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында - 34 сағат;

3) 7-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында - 34 сағат;

4) 8-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында - 34 сағат;

5) 9-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында - 34 сағат;

6) 10-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында - 34 сағат.

2-тарау. Оқу пәнінің 5-сыныптағы базалық білім мазмұны

6. Сөйлеу қарым-қатынас дағдыларын бекіту (2 сағат):

1) әңгімені бастай білу; әңгімені жалғастыру;

2) әңгімені аяқтау; әңгімені қорытындылау.

7. Сұраққа жауап беру, сұрақ қою дағдыларын дамыту (2 сағат) (Мысалы: "Сұраққа жазбаша жауап бер", "Сен шығарма жаздың ба?"):

1) белгілі бір жағдайда, сұрақтар арқылы диалогта жүйелілікті қолдану және қозғау салатын сөйлемдерді ауызша және жазбаша орындау;

2) сұраққа жауап беру;

3) әңгімелесу;

4) сөз орамдарын қолдану.

8. Тапсырманы орында: сұра, түсіндір, хабарла (2 сағат):

1) сыныптастарыңа хабарлама (ауызша, жазбаша) жасау;

2) ауызша және жазбаша тілде күрделі сөйлемдерді (неге, не үшін, себебі, сондықтан, сол үшін) деген сөздер арқылы қолдана білуді үйрету.

9. Етістіктің болымды, болымсыз түрлерін сипаттайтын сөздері арқылы іс

әрекеттерді білдіретін сөйлем түрлерін қалыптастыру (4 сағат):

1) болымды етістік түрлерін сипаттайтын сөздермен сөйлем құрастыру: мысалы: Алма ағаштары ерте гүлдеді. Апта бойы жаңбыр жауды;

2) болымсыз етістік түрлерін сипаттайтын сөздермен сөйлем құрастыру: мысалы: Баланың айтқысы келмеді ме? Айнұр оған кітабын бермеді ме?

3) берілген сөздерді пайдаланып, күрделі сөйлемдер құрап, әңгімелесу;

4) ауызша және жазбаша түрде әңгімелесу: "Дәрігерде", "Кітапханада" тақырыптарға әңгімелесу түріндегі әңгімені ауызша айту және жазу.

10. Сөйлемдерге сұрақ қою, сұраққа жауап жазуды үйрету (2 сағат):

1) мәтінді оқып, сөйлемдерге сұрақ қою, мысалы: Вокзалға қалай баруға болады? Билетті қай жерден алады?

2) сұрақтарға жауап жазу, мысалы: Вокзалға Абай көшесімен баруға болады. Билетті билет сататын жерден алуға болады.

11. Мәтіннің негізгі ойын анықтап, мәтіннің құрылымын (басын, ортасын, соңын) ажыратып ауызша айту, жазбаша орындау (4 сағат):

1) мәтіннің негізгі ойын айту: мәтінде достық туралы айтылған. Достық дегенміз - …;

2) мәтіннің басын, ортасын, соңын ажыратып айт, жаз, соңын тауып оқу және жазу.

12. Ұжымды түрде құрылған жоспар бойынша мәтінді оқып, мазмұндама жаздырту (80-100 сөз) (2 сағат).

13. Естіп қабылдау үшін (50-60 сөз) мәтінді тыңдатып, қайталап айтқызу (2 сағат):

1) мәтінді тыңдау;

2) мәтіндегі жаңа сөздермен жұмыс жүргізу;

3) мәтін бойынша жоспар құру;

4) жоспар бойынша мазмұндама жазу.

14. Қысқаша хат жазуды қалыптастыру (2 сағат):

1) қысқаша хаттың мағынасын ұғындырып, іс-жүзінде әр түрлі тақырыптарға сай жұмыс түрлерін жүргізіп, қысқаша хат жазуға үйрету;

2) хатты жоспар бойынша жазуды үйрету; (іс-жүзінде жазып көрсету).

15. Қабырға газетіне мақала жазуды қалыптастыру (2 сағат):

1) мектеп қабырға газетіне мақала жазу жолдарын іс-жүзінде көрсетіп қалыптастыру;

2) мақала (шығарма): мақалаға жоспар; мақаланың аталуы;кіріспе; негізгі бөлімі; қорытынды және тұжырымы; қолын қою; айы, күні, жылы;

3) мақалада кездесетін жаңа сөздермен таныстыру.

16. Құттықтау хат, хабарландыру жазуды қалыптастыру (2 сағат):

1) отбасына, достарына туған күндерімен, мерекелерімен құттықтау хат, мәтінін жазуды іс-жүзінде жаздырып, айтқызып үйрету;

2) хабарландыру жазудың неге қажет екенін түсіндіріп, хабарландыруды әртүрлі тақырыптар бойынша жазуды үйрету.

17. Қысқаша хат жазу кітапшасы. Оның қажеттілігі. Кітапшаға қысқаша хат жазуды қалыптастыру (2 сағат):

1) іс-жүзінде қойын кітапшасына қысқаша хат жазуды үйрету;

2) кітапшаға ата-анаң жайлы, олардың қызметі, туған күндерін жазып қой (жаңа сөздіктермен жұмыс, сөз мағынасын ұғындыру);

3) қойын кітапшасының қажеттілігін (есте сақтауға қажетті материалдар, мекен-жайлар, телефон) ұғындыру.

18. Сипаттап, салыстыруды қалыптастыру (2 сағат):

1) суреттер, заттар арқылы оларды сипаттауды, салыстыра білуді іс-жүзінде, сабақ барысында үйрету.

19. Суреттерге қарап, әңгімелеуді қалыптастыру (2 сағат):

1) табиғат аясында (серуенге шыққанда) немесе суреттерге қарап әңгіме құрып айтуды, жазуды іс-жүзінде сабақ барысында қалыптастыру.

20. Ауызша әңгімелеуді және оны жазбаша жазуды қалыптастыру (2 сағат):

1) іс-жүзінде, сабақ барысында жоспар құрып, ауызша айтқызып, жазбаша жазуды үйрету (әртүрлі тақырыптар бойынша);

2) шығарма жазуды қалыптастыру (білім алушы өмірінен тақырыптар бойынша);

3) білім алушы өміріне жақын тақырыптар бойынша ауызша және жазбаша түрде шығарма жазуға үйрету немесе сюжетті суреттерді пайдаланып, жоспар құрып шығарма жазуға үйрету;

4) сюжетті суреттер бойынша шығарма жазу, жоспар құру.

21. Шамамен берілген тақырыптар: "Жазғы демалыс", "Жаздағы табиғат", "Оқу бөлмелері", "Демалыс күні", "Кезекші", "Мектеп үлескесіндегі жұмыс", "Табиғатқа, өндіріс орындарына серуенге шығу", "Білім күні", "Республика күні", "Мереке күндерін өткізу", "Үйде, мектепте өзіне-өзі қызмет ету жұмыстары", "Қысқы табиғат", "Қысқы спорт түрлерімен айналысу", "Жолдастарымен достық қарым-қатынас", "Құрылыс орындарына серуенге бару", "Жаңа жылға дайындық", "Қысқы демалыс", "Қысқы ойындар", "Қыс қызықтары", "8 наурыз – аналар күні, наурыз мерекесіне дайындық", "Асханада кезекші болу", "Көліктер түрі, оларды пайдалану".

3-тарау. Оқу пәнінің 6-сыныптағы базалық білім мазмұны

22. Сұхбаттасуды, әңгімелесуді қалыптастыру (2 сағат):

1) айналасындағы адамдармен тығыз сөздік қарым-қатынасқа түсу дағдысын қалыптастыру (сұраққа 2-3 сөйлеммен жауап беру, әр сөйлем алдыңғы сөйлемнің мазмұнын ашып отыратындай болады);

2) іс-жүзінде білім алушыларды бір-біріне тақырыпқа сай сұрақ-жауап беру жолдарын үйрету; Әңгіме, мәтінді оқытып, сұрақтарға жауап беру арқылы әңгімелеуге үйрету және мазмұндама жаздыру (жоспар құрап).

23. Қысқаша хат жазуды қалыптастыру (3 сағат):

1) іс жүзінде әртүрлі жағдайларға байланысты қысқаша хат жазу жолдарын үйрету; Жаттығу, тапсырмаларды орындату арқылы қысқаша хаттың маңызын, қажеттілігін үйрету;

2) күнделік, күнделік жазу жолдарын іс-жүзінде көрсетіп, қандай кездерде, жағдайларда жазылатынын айтып, түсіндіру; Күнделік жазудың адам өмірінде қажеттілігін ұғындыру.

24. Жазба (естелік) кітапшасын пайдалануды қалыптастыру (2 сағат):

1) жазба (естелік қойын) кітапшасының қажеттілігін іс-жүзінде көрсетіп, ұғындыру;

2) тапсырмаларды орындату арқылы қойын кітапшаға (достарының, мұғалімнің мекен-жайын, үйінің телефонын) жаздырып, мәдени түрде пайдалану жолдарын үйрету.

25. Іс-қағаздарымен жұмыс жүргізу жолдарын қалыптастыру (2 сағат):

1) хабарландыру жазуды қалыптастыру;

2) іс жүзінде іс-қағаздары түрлерімен таныстырып, іс қағаздарының аса қажеттілігін ұғындыру;

3) іс-қағаздарды дұрыс қатесіз толтыру жолдарын үйрету.

26. Қолхат жазуды қалыптастыру (3 сағат):

1) қолхат жазудың қажеттілігін түсіндіріп, іс-жүзінде әртүрлі жағдайларға байланысты жаздырып үйрету;

2) арыз беру, өтініш білдіру жолдарын қалыптастыру;

3) адам өміріндегі қажеттіліктерге байланысты арыз беру, өтінішін білдіру жолдарын іс-жүзінде жаздырып, ұғындыру.

27. Хабарлама қағазбен жұмыс істеу жолдарын қалыптастыру (2 сағат):

1) іс-жүзінде почтаға серуенге барып, хабарлама-қағаздың нелерге қажет болатынын көрсетіп, ұғындыру;

2) хабарлама қағаз түрлерімен таныстырып, оны дұрыс толтыру жолдарын үйрету.

28. Орындалған жұмыстарға есеп беруді қалыптастыру (2 сағат):

1) іс-жүзінде орындалған жұмыс жайында есеп беру жолдарын үйрету.

29. Қабырға газетіне мақала жазуды қалыптастыру (3 сағат):

1) қабырға газетіне мақала жазу, оны талдау жұмыстарын жазылу тақырыптары мен жолдарын іс-жүзінде таныстырып, оқытып, талдап, өз бетінше қабырға газетіне мақала жазу жолдарын көрсетіп, жаздырып, үйрету.

30. Сипаттау, сипаттап жазу жолдарын қалыптастыру (2 сағат):

1) сипаттаудың не екенін ұғындырып іс-жүзінде суреттер бойынша сұрақ қою арқылы суреттегі заттарды, қимыл-қозғалыстарды сипаттауды және табиғат көріністерін, жыл мезгілдерін сипаттап жазуды үйрету.

31. Әңгіме айту, әңгімелесу жолдарын қалыптастыру (2 сағат):

1) әңгімені оқып, қайталап айту, сұраққа жауап беріп әңгіме құрастыру, әңгімені толықтыру, сюжетті суреттер бойынша әңгіме құрастыру жолдарын үйрету;

2) құрмалас сөйлемді пайдалану.

32. Өз ой-пікірін білдіру жолдарын қалыптастыру (3 сағат):

1) оқыған, тыңдалған әңгімелер, өлеңдер жайында өз ой-пікірін, көзқарасын қалыптастырып, өз бетінше айтып беруге үйрету;

2) оқылған мәтін бойынша мазмұндама жазу (ұжыммен және өз бетінше құрылған жоспар бойынша мазмұндама жазу – 120-140 сөз көлемінде).

33. Оқылған мәтін ішінде сипаттау, суреттеу элементтерін кездестіріп, тыңдатып өз бетінше немесе ұжыммен жоспар құруға, сол жоспар бойынша мазмұндама жазуға үйрету (2 сағат).

34. Көріп-есту арқылы тыңдап, мазмұндаманы әңгімелеп айтуды қалыптастыру (70-80 сөз көлемінде) (2 сағат):

1) көріп-есту арқылы бірнеше сөйлемді қайталап, айтқызу, жазғызып, жаттықтырып мазмұндама жазуға дайындау;

2) көріп-есту арқылы тыңдап, қайталап айтып беру.

35. Оқылған шығармалар бойынша шығарма кейіпкерлеріне мінездеме құруды қалыптастыру (2 сағат):

1) оқылған шығармалар бойынша шығарма кейіпкерлерін анықтап, әр кейіпкерге мінездеме беруді үйретіп, мінездеме жазуды қалыптастырып, шығарма жазуға үйрету. Жоспар құру жолдарын, шығарма жазу ретін, әдістерін үйрету.

36. Сюжетті суреттермен жұмыс (2 сағат):

1) сюжетті суреттер, жеке суреттер өз іс-тәжірибесінен бақылау арқылы мұғалім берген дайын жоспар бойынша және ұжымдық жоспар бойынша оқыған шығармаларына жазбаша шығарма жазуды қалыптастыру;

2) сюжетті суреттер, жеке суреттер, оқыған шығармалары бойынша, мұғалім берген немесе ұжыммен құрастырған жоспар бойынша шығарма жазу жолдарын үйрету.

37. Шамамен берілген болжамды тақырыптар: "Жазғы каникул", "Қазақстан конституциясы", "Мектептегі кезекшілік", "Республика күніне дайындық", "Мектеп шеберханасында", "Жаз және күз", "Мереке күндері мен жай күндер", "Қыс келді", "Қыс қызықтары", "Білім алушылардың сабақ үлгерімін талдау", "Бастауыш сынып білім алушыларымен жұмыс жүргізу", "Қоғамдық тапсырмаларды орындау", "Қысқы каникул", "Қысқы спорт түрлері", "Оқыған кітаптар жайлы ой-пікір бөлісу", "8-наурыз мерекесі", "Наурыз – жыл басы", "Мерекеге даярлық", "Қоғамдық жұмыстарды", "Оқу құралдарының күтімі", "Көктемгі ауа-райы", "Ғарышкерлер күні", "Мектеп үлескісіндегі жұмыс", "Жеңіс күні", "1-мамыр – Қазақстан халықтар достығы күні", "Жазғы демалыс".

4-тарау. Оқу пәнінің 7-сыныптағы базалық білім мазмұны

38. Сұхбаттасу. Әңгімелесу (9 сағат):

1) сұхбаттасу кезінде оқыған шығармалар, көрген фильмдер мазмұны бойынша қойылатын сұрақтарды сөздік тілде қолдануды үйрету;

2) сөйлеу тілінде күрделі сөйлемдерді қолдануды үйрету, мысалы: Менің ойымша, ең алдымен үйге берілген тапсырманы орындап, содан кейін ойын ойнауға шығуға болады;

3) күнделікті пайдаланатын сөйлеу тілінде оқшау сөздерді (қаратпа, қыстырма, одағай) пайдаланып әртүрлі тақырыптар бойынша әңгімелесе білуге үйрету;

4) байланыстырып сөйлеу тілін қалыптастыру (ауызша және жазбаша).

39. Іс-қағаздармен жұмыс істеуді қалыптастыру (8 сағат):

1) хат жазу, қабырға газетіне мақала жазу дағдыларын қалыптастыру.

40. Қабырға газетіне өз мектебі, өз басынан каникул кезінде өткен қызықты жағдайларды жазуды мұғалім көмегімен қалыптастыру (8 сағат):

1) іс-қағаздар: өз өмірбаянын, жұмысқа оқуға орналасу жайында өтінішін, арызын, құттықтау хат жазу жолдарын қалыптастыру.

41. Мазмұндама жазуды қалыптастыру (9 сағат):

1) мазмұндама жазу барысында: салыстыру, сөзді ауыспалы мағынада қолдану;

2) метафора, фразеологиялық айналымдарды пайдалану, сөз тіркестері арасындағы байланыстарды пайдалану жолдарын қалыптастыру (150 сөзге дейін);

3) көріп-есту арқылы мазмұндама жазуды қалыптастыру (100 сөзге дейін);

4) оқылған кітаптары, әңгімелері, шығармалары жайында өз ой-пікірін жазуды қалыптастыру;

5) оқыған шығармалары бойынша, шығарма кейіпкерлеріне мінездеме беріп, өз ойын түйіндеп, айта білу;

6) кейіпкерлердің жағымды, жағымсыз жақтарын ажырата біліп, жақсы жағынан үлгі ала білу;

7) сурет бойынша шығарма жазу;

8) еркін тақырып және әдеби шығарма тақырыптарына шығарма жазуды қалыптастыру.

42. Шамамен берілген болжамды тақырыптар: "Жазда оқыған кітаптары, оның мазмұны", "Жағымды кейіпкердің мінездемесі", "Мамандық таңдау", "Жазғы, қысқы, күзгі табиғат", "Табиғатты қорғау", "Білім алушылардың таңдауы бойынша алынатын тақырыптар", "Республика күні", "Қоғамдық пайдалы жұмысты орындау", "Көрген фильмдер", "Ұқыптылық деген не?", "Қызықты оқиғалар", "Менің ата-анам", "Білім алушылар ұйымының жұмысы", "Спортпен шұғылдану", "Көктемгі каникул", "Менің сүйікті кітабым", "8-наурыз – аналар мерекесі", "Наурыз мейрамы", "Көктемгі демалыс", "Көктем мен жаз"; "Білім алушылардың таңдауы бойынша алынатын тапсырмалар", "Аталар жолымен", "Бейбітшілік үшін күрес", "Жеңіс күні".

5-тарау. Оқу пәнінің 8-сыныптағы базалық білім мазмұны

43. Заттарды сипаттау (15 сағат):

1) заттарды, олардың негізгі сипатын ауызша және жазбаша түрде сипаттамасын құру, қысқаша жоспар құруда оларды пайдалана білу, құрылған жоспарды заттарды салыстыру мен сипаттауда пайдалану;

2) күнделікті пайдаланатын сөйлеу тілінде әртүрлі тақырыптар бойынша

әңгімелесуге енгізу.

44. Шығарма (19 сағат):

1) салыстыру, суреттеу, талқылау элементтерін пайдалана отырып тақырып бойынша шығарма жазу;

2) дайын жоспар бойынша (қысқаша, күрделі жоспар бойынша) шығарма жазу;

3) суреттерге сүйеніп және ойша ұжыммен қысқаша жоспар құру;

4) өз тәжірибесін, оқылған әңгіменің үзіндісін қолдана отырып салыстыру, талқылау элементтерін пайдаланып мұғалім көмегімен шығарма жазу.

45. Шамамен берілген болжамды тақырыптар: "Үй шаруашылығы", "Көліктердің адамдарға қажеттілігі; "Сауда мәдениеті", "Аяқ киімдер дүкені", "Жиһаздар дүкені", "Адамдар арасындағы мәдени қарым-қатынас", "Почта қызметі", "Жанұя шығынын есепте", "Денсаулық – зор байлық", "Кәсіби білімді игеру", "Қандай мемлекеттік мекемелерді білесің?", "Тазалықты сақтау ережелері", "Киімдер күтімі", "Азық түлік, олардың адам ағзасына тигізетін пайдасы".

6-тарау. Оқу пәнінің 9-сыныптағы базалық білім мазмұны

46. Оқиғаларды сипаттау (17 сағат):

1) күнделік жүргізу: күнделікті пайдаланатын сөйлеу тілінде әртүрлі тақырыптар бойынша әңгімелесуге енгізу;

2) қызықты оқиғалар, мектептегі жаңалықтар жайлы күнделікке жазу, тақырып таңдау (ұжыммен, жекелей), жоспардағы негізгі кезеңдерді ерекшелей білу және оны әңгімелеуде бейнелеу;

3) экскурсия жайлы әңгіме құрау;

4) сыныптасының іс-әрекеттері жайлы сұрау: досыңа сұрақ қою арқылы оның іс-әрекетінің мән-жайын ұғыну, оның іс-әрекетін суретте бейнелеу және басқа адамдарға сипаттап айтып беру.

47. Заттарды сипаттау (17 сағат):

1) заттарды, олардың негізгі сипатын ауызша және жазбаша түрде сипаттамасын құру;

2) қысқаша жоспар құруда оларды пайдалана білу, құрылған жоспарды заттарды салыстыру мен сипаттауда пайдалану;

3) сырт-келбетті сипаттау: адамның сырт-келбеті мен мінезін сипаттау;

4) өз бақылағандарына сүйене отырып, ауызша және жазбаша түрде сипаттамасын құрау;

5) сипаттаудың ұжымдық және өз бетінше қысқаша жоспарын құру.

48. Шамамен берілген болжамды тақырыптар: "Банкет, фуршет", "Тұрғын үй", "Нотариус қызметі", "Халыққа қызмет көрсету орындары", "Транзит", "Билетті броньдау", "Сауда", "Отбасы", "Отбасындағы қарым-қатынас", "Отбасы экономикасы", "Байланыс құралы", "Дәрігерлік көмек", "Жұмысқа орналасу өнеркәсіп және ауыл шаруашылық орындары".

7-тарау. Оқу пәнінің 10-сыныптағы базалық білім мазмұны

49. Табиғатты сипаттау: өз бақылағандарына, экскурсия кезіндегі суреттерге, анықтамалық құрал ретінде кітаптарға сүйене отырып ауызша және жазбаша түрде табиғаттың сипаттамасын құру (5 сағат).

50. Хат жазу. Ұжыммен хаттың толықтай жоспарын құру, өз бетінше хат жазуда (досына немесе басқа адамға) құрған жоспарды пайдалана алу (6 сағат).

51. Суретпен жұмыс: сериялы суреттер желісімен, бір суретке қарап әңгіме құрау: әңгіменің қысқаша жоспарын құрау (6 сағат):

1) жабық сурет: сұрақтар көмегімен жабық суреттің мазмұнын білу, мұғалім көмегімен суретті жалғастыру және әңгіме жазу; жауаптарды қысқаша жазу және мұғалім көмегімен әңгіме жазу.

52. Мазмұндама: әңгімеге жоспар құру және жоспар бойынша мазмұндама жазу (оқылған әңгіме бойынша) (5 сағат).

53. Шығарма: салыстыру, талқылау элементтерін пайдалана отырып, тақырып бойынша шығарма жазу; дайын жоспар бойынша (қысқаша, күрделі жоспар бойынша) шығарма жазу; суреттерге сүйеніп және ойша ұжыммен қысқаша жоспар құру; өз тәжірибесін, оқылған әңгіменің үзіндісін қолдана отырып, салыстыру, талқылау элементтерін пайдаланып мұғалім көмегімен шығарма жазу (6 сағат).

54. Газетке мақала жазу: дайын мақалаларды олардың тақырыбын ерекшелей отырып талқылау; мақалаға тақырып таңдау, ұжыммен қысқаша және күрделі жоспар құру, соңынан сол жоспар бойынша мақала жазу (6 сағат).

8-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

55. Пәндік нәтижелер.

56. Білім алушылар:

1) бақылауда болатын сөз бірлігін (мәтін сөйлем, сөз тіркестері, сөз);

2) жан-жақты хабарлау түрлерін (сұрақ, тапсырма, хабарлама, көрген нәрсеге сүйсіну, айтылған нәрсені теріске шығару);

3) әңгімелесуді, мәнерлеп өлең оқуды, сұраққа толық жауап беруді;

4) өз бетінше сұраққа жауап беруді, айналасындағылармен сөйлесуді (өтініш білдіруді, білгені туралы айта білуді, сұрақтарды түсініп, жауап беруді);

5) өз бетінше берілген тапсырмаға сай, сөйлем құрастыруды, әңгіме құрастыруды серуенге барғаны туралы, көргені, білгені туралы әңгімелеп айтып беруді;

6) мазмұндама жазуды (80-100 сөз көлемінде), хат жазу газеттерге шағын мақала жазуды білетін болады.

57. Білім алушылар:

1) мәтінді оқып, негізгі мазмұнын айтып беруді; әңгіме кейіпкерлерін, авторларын айта білуді; оқыған мәтіннің негізгі тақырыбын ажырата білу;

2) мәтінді рөльдерге бөліп оқуды, мәтіннен жаңа сөздерді қолдана білуді, кейіпкерлердің сырт-пішінін сипаттауды, олардың жағымды, жағымсыз жақтарын ажыратып, жағымды жақтарын өз өмірінде пайдалана біліп, өз бетінше орындау дағдыларын меңгеретін болады.

9-тарау. 6-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

58. Пәндік нәтижелер.

59. Білім алушылар:

1) сұрақтарға 2-3 сөйлем арқылы жауап беруді; сұрақты түсініп, оған жауап беруді, білгені, көргені туралы айтуды;

2) қабырға газетіне мақала жазуды; қолхат, қысқа хат, құттықтау хаттарын жазуды;

3) іс-қағаздарын (өмірбаян, өтініш, арыз, хабарландыру, хабарлама қағаз) дұрыс толтыра алуды; қолхат, қысқа хат, құттықтау хат, күнделік газеттерге өз бетінше мақала жазуды;

4) диалогқа кіріп, сөйлем құрап әңгімелесуді;

5) айналасындағы адамдармен сөйлесу арқылы сөйлеу тілін қалыптастыруды білетін болады.

60. 6-сыныптың соңында білім алушылар:

1) сюжетті суреттер, оқыған шығармалары бойынша шығарма жазу;

2) күнделік жазуды; сұрақтарға өз бетінше жауап бере алуды, өз бетінше көргені (серуен кезінде) білгені (шығармаларды оқығанда) айта білу, сюжетті суреттер, оқыған шығармалары бойынша өз бетінше кей жағдайларда мұғалім көмегімен құрастырған жоспар бойынша мазмұндама жазу дағдыларын меңгеретін болады.

10-тарау. 7-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

61. Пәндік нәтижелер.

62. Білім алушылар:

1) суреттер бойынша мәтін кұрастыру, оқыған шығармалар бойынша шығарма жаза білу, көріп-есту арқылы мәтінді тыңдап, мазмұндама жазуды;

2) іс-қағаздарымен жұмыс істеуді;

3) өз өмірбаянын, жұмысқа оқуға орналасу жайында өтінішін, арызын, құттықтау хат жазу жолдарын;

4) оқыған шығармалары, әңгімелері жайлы өз пікірін айтуды және жазуды;

5) почтадан сәлемдемені алу, жөнелту жолдарын білетін болады.

63. Білім алушылар:

1) берілген суреттермен, еркін тақырыпқа немесе әдеби шығармалар бойынша шығарма жазу;

2) суреттер бойынша шығарма жазу;

3) еркін тақырып және әдеби шығарма тақырыптарына шығарма жазу;

4) оқыған мәтіндер бойынша сұраққа күрделі сөйлемдерді қолданып, жауап бере алу;оқшау, қаратпа, қыстырма, одағай сөздер жайында түсініктерді әңгімелесу кезінде қолдану дағдыларын меңгеретін болады.

11-тарау. 8-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

64. Пәндік нәтижелер.

65. Білім алушылар:

1) бет терісі күтімінің ережесін сақтау; бетті жуу, маска жасау, крем жағу: бет күтімінде қолданылатын косметикалық құралдар түрлерін және оларды пайдалану ережесін;

2) кір жуатын жердегі көрсетілген қызмет түрлерін білу. Кір жуатын жерге бұйымдарды өткізуді;

3) қазақ халқының ұлттық киім түрлерін атай біледі. Олардың күтімін (тазалау, жуу);

4) қыз бала мен ер бала арасындағы өзара қарым-қатынаста адамгершілікті, сыйласымдылықты, инабаттылықты сақтау туралы айтуды;

5) қыз (ер) баланың сыртқы пішінін сипаттау: сүйкімділік сыры жайлы айта білетін болады.

66. 8-сыныптың соңында білім алушылар:

1) ас мәзірін әртүрлі етіп, денсаулыққа пайдалы әсерін біліп, сипаттау;

2) жолдастық және достық ара-қатынасқа байланысты жоспар құру дағдыларын меңгеретін болады.

12-тарау. 9-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

67. Пәндік нәтижелер:

1) таңертеңгілік және кешкілік жеке бас гигиенасының ережесін сақтауды;

2) шылым шегудің өзіне және жанындағы адамдарға тигізетін зиянын;

3) сән үлгісінің шығу тарихы туралы жалпы мағлұматтарды білетін болады.

68. Білім алушылар:

1) қазақ халқының тағамдарын біліп, дастархан мәзірін сипаттау;

2) әртүрлі халықтардың салт-дәстүрінен хабардар болу, үйлену тойының салт-дәстүрін сипаттап айта алу дағдыларын меңгеретін болады.

13-тарау. 10-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

69. Пәндік нәтижелер.

70. Білім алушылар:

1) билет сатып алу тәртібін, әуежай қызметкерлерімен әңгімелесуді;

2) жаңа және ұсталған заттардың баға мөлшерін анықтай;

3) отбасында қолданылатын салық түрлерін;

4) нотариалдық қызмет түрлерін білу және нотариалдық қызметтер үшін салынатын мемлекеттік баж салығын білетін болады.

71. 10-сыныптың соңында білім алушылар:

1) жұмысқа орналасу жолдарын білу, жұмысқа орналасу үшін қажетті құжаттарды, оларды хаттау;

2) іс-қағаздар түрлерін (өтініш, сауалнама, жеке іс қағазы, қолхат, баяндау хат), оларды құрастыру (жазу) ережелерін орындау;

3) сәлемдемені жіберу тәртібін, ережелерін, жіберілетін қағазды қалай толтыруын, жіберу-алу дағдыларын меңгеретін болады.

72. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

1) Қазақстан Республикасы Конституциясын, заңдарын құрметтеу;

2) азаматтық жауапкершілік пен жоғары патриоттық сезім және Отанды қорғау мен оған қызмет ете білу;

3) өз ана тілін, мәдениетін салт-дәстүрін және де басқа ұлт өкілдерінің салт дәстүрін құрметтеу дағдыларын танытады.

73. Жүйелік-әрекеттік нәтижелер білім алушылардың:

1) естімейтін білім алушыларды оқуға деген жағымды қатынасқа тәрбиелеуінен;

2) естімейтін білім алушылардың оқу процесінде алған түрлі ақпараттарды дұрыс қабылдауын және дұрыс түсінуін, сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру арқылы іске асырып, тәрбиелеуінен;

3) білім алушының сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру барысында шығармашылық іс-әрекеттерге қызығушылығын арттыруынан көрініс табады.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 329-қосымша

Есту қабілеті бұзылған (естімейтін) білім алушыларға арналған негізгі орта білім беру деңгейінің 5-10 сыныптары үшін "Сөйлеу-тұрмыстық тіл" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы
(оқыту орыс тілінде жүргізілетін сыныптар үшін)

Ескерту. Бұйрық 329-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 27.07.2017 № 352 (1, 2, 6, 8, 9, 10,(11, 12) сыныптардың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 01.09.2017, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 3-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2018, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 4-сыныптың және 10-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019, 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2020 қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Глава 1. Пояснительная записка

1. Учебная программа разработана в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом среднего (начальное, основное среднее, общее среднее образование), утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года № 1080.

2. Цель учебного предмета - организация словесного общения, создание полноценной слухо-речевой среды, предполагающей активное устное общение с воспитанниками на слухо-зрительной основе.

3. Задачи учебного предмета:

1) формирование полноценной речевой деятельности через овладение речью как средством общения;

2) формирование речевой активности неслышащего обучающегося, воспитание речевого поведения;

3) формирование у детей потребности в речи, обеспечение мотивированности самого высказывания в каждом конкретном случае, обучение планированию, отбору средств и способов его осуществления;

4) закрепление и усовершенствование речевых навыков и умений, полученных на уроках;

5) развитие устной разговорной речи в диалогической и монологической формах;

6) развитие письменной речи (записки, письмо, открытка, заявление, рапорт, отчет, отзыв, дневник, записная книжка);

7) обогащение речевой практики обучающихся новым речевым материалом, необходимым в общении (слова, конструкции словосочетаний, предложений, связные высказывания, новые виды диалогических единств);

8) развитие внимания и интереса к языку;

9) обогащение представлений обучающихся об окружающем мире.

4. В современных условиях резко возросло внимание к такому социальному феномену, как коммуникация. На первый план выходят коммуникативные знания и умения, необходимые любому члену общества для осуществления культурного взаимодействия и реализации своей личности.

5. Обучение языку детей с нарушением слуха осуществляется в условиях коммуникативно-деятельной системы. Она позволяет осуществлять работу по овладению неслышащим ребенком речью по принципу речевого общения, на основе учета социальной сущности и коммуникативной функции языка. Работа над разговорно-обиходной речью включает развитие следующих умений и навыков: понимание и выполнение поручений; умение обратиться к сверстнику по заданию педагога и по собственному побуждению; умение задавать вопросы и отвечать на них; умение участвовать в диалоге.

6. Наиболее действенными приемами развития речевых умений и навыков правильного речевого поведения является моделирование и обыгрывание реальных ситуаций общения на уроках разговорно-бытовой речи (в спальне, в столовой, в парикмахерской, на экскурсии, в гостях) через упражнения, основанные на моделировании проблемных ситуаций речевого общения, ролевые тренинги, сюжетно-ролевые игры, дидактические игры, беседы, диалоги, обсуждения прочитанного и увиденного.

7. Объем учебной нагрузки:

1) 5 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

2) 6 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

3) 7 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

4) 8 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году;

5) 9 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году.

6) 10 класс – 1 час в неделю, 34 часа в учебном году.

8. Занятия по предмету "Разговорно-обиходная речь" тесно связаны с уроками развития речи, русского языка, литературы, трудовым обучением, физкультурой, изобразительным искусством, естествознанием, на которых закладывается основа усвоения соответствующей лексики. Межпредметные связи помогают научить неслышащих обучающихся сознательно пользоваться системой знаний, применять, переносить и использовать знания и навыки в новых условиях.

Глава 2. Базовое содержание учебного предмета для 5 класса

9. Летние каникулы (2 часа):

1) кратко, по вопросам рассказать о летнем отдыхе, об интересных историях, начать и продолжить диалог с одноклассниками.

10. Правила дорожного движения (2 часа):

1) называть элементарные правила дорожного движения, участвовать в составлении диалогов, в сюжетно-ролевых играх.

11. Осень (2 часа):

1) составить описание осенней природы, принять участие в работе на пришкольном участке, составить отчет.

12. На прогулке (2 часа):

1) выбрать игру, определить ее участников, рассказать о правилах, пользоваться репликами, восклицаниями, сообщить об итогах.

13. Дежурство (2 часа): рассказать об обязанностях дежурного по классу, школе, столовой. Вежливо обращаться к сверстникам и взрослым.

14. Дом (2 часа): назвать домашний адрес, рассказать, на каком транспорте доехать до школы. Описать свой дом или квартиру, рассказать о членах семьи, чем занимаются, рассказать о личном участии в семейных делах.

15. У врача (2 часа): участвовать в диалогах, рассказать врачу о том, что болит, попросить о помощи. Называть фамилию, имя и отчество врача и медсестры, месторасположение медицинского блока.

16. Зима (2 часа): описывать явления природы зимой, рассказать о зимних забавах, принимать участие в диалогах, пользоваться в речи вопросительными предложениями.

17. Новый год (1 час): рассказать о подготовке к Новогоднему празднику, дать поручение, попросить о помощи. Написать поздравления родственникам, друзьям.

18. На прогулке (2 часа): рассказать о зимних видах спорта, зимних забавах. Подключаться в знакомую игру и выйти из нее, проявлять во время игры смекалку и находчивость, обмениваться мнениями.

19. В магазине (2 часа): называть виды магазинов, объяснить для чего они нужны, что в них продают, что делает продавец (кассир, покупатель). Рассказать о правилах поведения в магазине.

20. Транспорт (2 часа): рассказать о правилах дорожного движения. Рассказать о видах транспорта, о правилах безопасности в транспорте. Поддержать беседу, обратиться с просьбой.

21. Весенние праздники (2 часа): называть весенние праздники, их значение, рассказать о подготовке к праздникам, написать поздравления;

22. В гостях (2 часа): знать и правильно применять слова приветствия, прощания, благодарности, извинения, просьбы. Инсценировка отдельных сцен.

23. Спорт (2 час): Рассказать о некоторых видах спорта, школьных секциях о соревнованиях, о личных впечатлениях.

24. Моя семья (2 часа): кратко, с опорой на вопросы рассказать о своей семье (состав семьи, возраст членов семьи, чем занимаются, семейные традиции и праздники). Рассказать о поручениях в семье.

25. Экскурсия в парк, сад, сквер (3 часа): сформулировать вопросы к учителю о цели экскурсии, обсудить ее план, расспросить учителя о новом и непонятном во время экскурсии, в конце обменяться мнениями.

Глава 3. Базовое содержание учебного предмета для 6 класса

26. Летние каникулы (2 часа): с помощью учителя составить устный рассказ о летнем отдыхе, рассказать интересный случай, расспросить друзей, поддержать диалог.

27. Времена года (2 часа): описывать погоду, жизнь животных, растений, занятия людей в разное время года, активно участвовать в беседе.

28. Волшебные слова (2 часа): употреблять в разговоре слова вежливого обращения, просьбы благодарности, приветствия, слова прощания. Инсценирование отдельных правил обучающихся с последующим обсуждением.

29. Правила дорожного движения (2 часа): описать принцип работы светофора (назначение светофора и его сигналов, обязанности пешехода, правила перехода на перекрестках. Давать полные ответы на вопросы, самому расспросить.

30. Экскурсия в природу (3 часа): составлять диалог с учителем об экскурсии, распределить индивидуальные задания по сбору материала, общаться с учителем и детьми во время экскурсии, обмениваться впечатлениями о природе.

31. В библиотеке (2 часа): называть Ф.И.О библиотекаря, объяснить, где располагается библиотека, рассказать о правилах бережного отношения к книгам. Уметь расспросить о прядке получения книг, рассказать, что такое картотека.

32. Обсуждение прочитанных книг (3 часа): назвать прочитанную книгу, ее автора, рассказать, о чем повествуется в книге, какие герои понравились, задать вопросы друзьям о прочитанном.

33. Подготовка к Новогоднему празднику (2 часа): рассказать о подготовке к Новому году, о номерах художественной самодеятельности, о костюмах об оформлении.

34. Зима (4 часа): кратко, по вопросам описать сезонные изменения в природе, рассказать о зимних видах спорта. Экскурсия в зимний парк с целью развития разговорно-обиходной речи в процессе наблюдения за изменениями в природе. Подвижные игры на свежем воздухе.

35. В автобусе (2 часа): рассказать о правилах поведения в автобусе, как заходить и выходить, начать и продолжить диалог, взять билет, попросить разрешения пройти.

36. Мы принимаем гостей (2 часа): знание вежливых фраз, их использование при встрече и проводах гостей. Знание правил поведения в гостях (поддержать разговор, обратиться с вопросами, ответить на них).

37. Международный женский день (2 часа): устное и письменное поздравление близких, друзей. Обсудить с товарищами выбор подарка и способы дарения.

38. Весна. Наурыз (2 часа): описать по вопросам природные изменения, назвать все весенние праздники и их значение, рассказать о работе на пришкольном участке.

39. Мой город (2 часа): по вопросам и с помощью учителя рассказать о родном городе (главные улицы достопримечательности, театры, музеи, спортивные сооружения), расспросить друзей об их родном городе.

40. Моя республика (2 часа): по вопросам, с опорой на словарь рассказать о своей республике (главный город, Президент, символы государства, крупные города, природа полезные ископаемые промышленность, космодром "Байконур").

Глава 4. Базовое содержание учебного предмета для 7 класса

41. Летние каникулы (2 часа): используя предложения со словами "что", "как", "где" рассказать о летнем отдыхе; поделиться впечатлениями. Обращение к друзьям: расспросить об отдыхе, поддержать беседу.

42. Школа (4 часа): называть школьные помещения и их предназначение, рассказать о правилах поведения в школе, правах и обязанностях обучающегося, о функциях дежурного по классу, школе и столовой; сообщить друзьям об интересных событиях, которые произошли на перемене или уроке.

43. Осень (3 часа): используя в речи сложные предложения, глаголы совершенного и несовершенного вида описывать осенние изменения в природе, особенности климата региона проживания. Рассказать о деятельности людей осенью.

44. В столовой (2 часа): обратиться с просьбой, поддержать диалог, оценить качество блюд, пользоваться в речи вопросительными предложениями (Что сегодня на второе? Тебе понравился борщ?).

45. На почте (1 час): поделиться информацией о месте расположения ближайшего отделения связи, о правилах поведения на почте, правилах заполнения бланков, покупки конверта, открытки.

46. На празднике (2 часа): принять участие в обсуждении правил поведения празднике. Устно и письменно поздравить родных и друзей, выразить свои мысли, пожелания и эмоции.

47. Правила поведения в общественных местах (3 часа): Поделиться информацией о правилах поведения в общественном транспорте, в театре, на улице, в магазине. Обыгрывание некоторых ситуаций. Знакомство с национальным этикетом.

48. Просмотр телепередач (2 часа): использовать навыки общения во время просмотра телепередач, комментировать увиденное, расспросить о непонятном, обменяться мнениями.

49. Спорт (2 часа): называть различные виды спорта, сезонные виды спорта. Рассказать о любимых спортивных телепередачах, обмениваться мнениями о матче.

50. Обсуждение прочитанного произведения (2 часа): сделать краткое связное сообщение о прочитанной книге, ответить на вопросы учителя, рассказать о своих впечатлениях от прочитанного.

51. Воскресный выходной день (1 час): используя в речи сложные предложения, глаголы совершенного и несовершенного вида, кратко составить устный рассказ о прошедшем воскресном выходном дне.

52. О наших мамах (2 часа): рассказать о маме, бабушке, сестре, тҰте, связно воспроизводить свои мысли. Высказать свое мнение о правильном составлении поздравления.

53. Работа на пришкольном участке (2 часа): рассказать, что делают во дворе, в саду на спортплощадке в разное время года, поддержать беседу во время работы, оценить результаты труда.

54. Экскурсия на строительство жилого дома (3 часа): начать и продолжить диалог с учителем на тему строительства: что строят, какой будет дом, кто в нем будет жить, сколько этажей в доме, что будет находиться на первом этаже? Поделиться информацией об объектах, расположенных рядом, о строительных профессиях.

55. Весенние праздники (2 часа): названия весенних праздников и их значение. Уметь рассказать, как люди отмечают эти праздники.

56. На вокзале (1 час): функции, которые выполняет вокзал, какие есть помещения (кассы, зал ожидания). Что такое перрон? Рассказать о правилах поведения на вокзале.

Глава 5. Базовое содержание учебного предмета для 8 класса

57. Школьная жизнь (4 часа): опираясь на план, вопросы и словарь (сбор в школу, режим дня, права и обязанности обучающегося, друзья, досуг), используя в речи ранее усвоенные речевые средства), рассказать о школьной жизни.

58. Осень (3 часа): используя в речи сложные предложения, самостоятельно описать изменения в природе (растения, животный мир, деятельность людей), дать сравнения, характеристику явлений природы.

59. Дежурства (2 часа): сообщать об обязанностях дежурного по классу, столовой, школе. С помощью последовательно заданных вопросов узнать, что делал товарищ.

60. В библиотеке (1 час): рассказать о правилах поведения в библиотеке, как пользоваться картотекой, как выбирать книги, что делают в читальном зале. Выяснить что-либо, задав или сформулировав поручение: Какую книгу ты хочешь взять? Найди по каталогу.

61. В магазине (2 часа): сообщить о разновидностях магазинов, месте расположения ближайших магазинов, правила поведения в магазине. Уметь расспросить продавца о товаре, его цене, качестве.

62. На занятиях кружка, в спортивной секции (2 часа): названия кружков, секций в школе, режим их работы, расспросить и рассказать самому друзьям о соревнованиях, выставках.

63. Обсуждение телепередач (3 часа): высказать свое мнение о телепередаче (фильме), вести диалог на актуальную тему, целенаправленно формулируя вопросы и побуждая собеседника высказать свое мнение.

64. Новогодний бал (2 часа): речевое общение во время подготовки к Новогоднему балу, обращение с просьбой дать поручение, потребовать отчет, попросить совет.

65. В парикмахерской (2 часа): расспросить о спектре услуг, обратиться с просьбой, попросить совет в выборе прически. Макияж, маникюр, педикюр. Рассказать о правилах поведения в общественных местах.

66. В поликлинике (3 часа): называть самые необходимые помещения поликлиники (рентген кабинет, процедурный, смотровой, лаборатория) и объяснять, для чего они предназначены. Называть специалистов (терапевт, хирург, лор, невропатолог, кардиолог). Моделировать речевое высказывание при обращении к врачу, просьбе о помощи.

67. В аптеке (1 час): называть некоторые лекарственные формы и медикаменты, работников аптеки, кому нужны лекарства. Обращение с просьбой.

68. Дом. Семья (2 часа): самостоятельно рассказать о своем доме, о своей семье (адрес, как можно доехать, описание дома или квартиры, состав семьи, возраст, занятия, внутрисемейные взаимоотношения, традиции).

69. В гостях (2 часа): свободно общаться с окружающими, используя вежливые обороты речи при встрече, за столом, при прощании.

70. Друзья (2 часа): связно и логически последовательно рассказать о своем друге, описать внешность, характер, поступки, выразить свое отношение.

71. Экскурсия на предприятие промышленности (3 часа): расспросить учителя о цели экскурсии, характере производства, его продукции и значении ее в хозяйстве района. Обмен мнениями в конце экскурсии.

Глава 6. Базовое содержание учебного предмета для 9 класса

72. Летний отдых (2 часа): самостоятельный, связный и логически последовательный рассказ о летнем отдыхе, расспросить одноклассников, поделиться впечатлениями.

73. Осень (2 часа): рассказ о сезонных изменениях в природе, дать описания, сравнения, использовать рассуждения.

74. Школа (3 часа): называть помещения интерната. Их назначения. Принять участие в обсуждении правил поведения в школе, режима дня, прав и обязанности обучающегося.

75. Дом. Семья (3 часа): используя в речи элементы описания, сравнения, самостоятельно рассказать о своем доме и семье.

76. На почте (2 часа): рассказать, где расположено ближайшее отделение связи, какие функции выполняет почта. Правильно заполнить бланк, отправить заказное письмо, бандероль или посылку.

77. Зима (3 часа): описывать сезонные изменения в природе зимой, рассказывать об особенностях климата данного региона, жизни животных и птиц, о зимних забавах.

78. Транспорт. Правила дорожного движения (2 часа): называть виды транспорта, свой маршрут от дома до школы, дорожные знаки, рассказать как переходить перекресток, об основных требованиях к движению велосипедов.

79. СМС сообщения (3 часа): знать СМС этикет, грамотное написание сообщения друзьям, родителям, педагогам, деловые сообщения.

80. Одежда (2 часа): дать характеристику школьной, спортивной, повседневной одежде. Моделировать речевые высказывания на темы ухода за одеждой, выполнения мелкого ремонта, соответствия одежды времени года.

81. Спорт (2 часа): уметь вести диалоги на данную тему, выяснить у друга какой вид спорта ему нравится, где он занимается, какая его любимая команда.

82. Обсуждение прочитанных книг, газетных статей, журналов (2 часа): умение кратко выразить главную идею статьи, дать характеристику герою, высказать свое отношение.

83. Просмотр телепередач (2 часа): обсудить телепередачу путем постановки вопросов, формулировки кратких и развернутых ответов, выразить свое мнение.

84. Экскурсия в музей (3 часа): расспросить учителя о цели посещения музея, порядка проведения экскурсии. Рассказ о правилах поведения в общественных местах. Обмен мнениями в конце.

85. Профессии (3 часа): рассказать о некоторых профессиях, что нравится, почему. Обосновать свои высказывания. Первые шаги при устройстве на работу (заявление, анкета, автобиография). Летнее трудоустройство.

Глава 7. Базовое содержание учебного предмета для 10 класса

86. Лето (2 часа): связно, логически последовательно рассказать о летнем отдыхе об интересных событиях, вступить в разговор, поддержать его.

87. Слова вежливого обращения (3 часа): общаться с окружающими, используя формулы речевого этикета (просьба, благодарность, приветствие, слова прощения). Письменное общение (заявки, приглашения, поздравления). Особенности национального этикета.

88. Времена года (2 часа): Характеристика времен года в соответствии с природными условиями данного региона. Любимое время года (обосновать ответ).

89. Правила дорожного движения (3 часа): рассказ об обязанностях пешеходов, об элементах улиц и дорог, правилах перехода перекрестков. Регулировщик, приоритет движения транспортных средств, основные требования к движению велосипедов.

90. Сегодня в мире (3 часа): расспросить учителя о республиканских и мировых новостях, выразить свое мнение.

91. СМС сообщения (3 часа): СМС этикет. Грамотное написание сообщения (деловые, друзьям, родителям, учителю).

92. Новый год (2 часа): рассказывание о подготовке к Новому году (карнавал, голубой огонек), высказывание намерения дать поручения, попросить о помощи.

93. В парикмахерской (2 часа): выражение просьбы, желания в связи с обращением в парикмахерскую. Расспросы о видах услуги ценах. Рассказывание о правилах вежливого обращения.

94. В поликлинике (3 часа): называть специалистов и объяснить их назначение (терапевт, окулист, лор, невропатолог), Называние помещений поликлиники (регистратура, лаборатория, процедурный кабинет) Описать причины обращения к врачу. Направление на обследование. Справка. Анализы.

95. Здоровый образ жизни (3 часа): дать характеристику здоровому образу жизни. Составить устный рассказ о значении личной гигиены, о профилактике простудных заболеваний. Самооценка состояния здоровья. Умение кратко рассказать о СПИД, алкоголизме, наркомании и как от них уберечься.

96. Выбор профессии (4 часа): ведение диалога на данную тему с целью получения новой информации. Резюме. Анкета. Написание заявления. Составление автобиографии. Темы для бесед: профессиональный рост, компаньоны, налоги, банкротство.

97. Моя Родина (2 часа): участие в беседе. Реакция на предшествующие высказывания и дополнение информации новыми фактами.

98. Культура семейных отношений (2 часа): рассказ о своем видении внутрисемейных взаимоотношений, поддерживание диалога, высказать свои аргументы и защитить их.

Глава 8. Требования к уровню подготовки обучающихся 5 класса

99. Предметные результаты.

100. Обучающиеся будут знать:

1) правила поведения в школе, классе, общественных местах;

2) правила ведения диалога;

3) последовательность слов в составлении устного высказывания;

4) типы фраз, используемые в разговорной речи со взрослыми и со сверстниками;

5) ответы на вопросы по изученным темам.

101. Обучающиеся будут уметь:

1) пользоваться в общении вопросами, ответами, репликами, давать и выполнять поручения, вести диалог, делать краткие связные сообщения;

2) делать краткие связные сообщения о прочитанной книге по вопросам, ответить на вопросы товарищей и учителя;

3) использовать в диалоге в определенной последовательности слова (что, где, как, почему, зачем, куда, сколько, какой) и обороты (можно ли, ты умеешь, ты знаешь, ты помнишь, ты согласен, тебе нравится);

4) пользоваться разговорной речью в общении со взрослыми и товарищами, употребляя знакомые типы фраз.

Глава 9. Требования к уровню подготовки обучающихся 6 класса

102. Предметные результаты.

103. Обучающиеся будут знать:

1) правила поведения в школе, классе, общественных местах;

2) правила ведения беседы;

3) основные нормы произношения;

4) приемы устного описания предметов, объектов событий.

104. Обучающиеся будут уметь:

1) аргументировать свои высказывания, выражать отношение к словам собеседника, продолжать или прервать беседу;

3) использовать в беседе реплики, объединяющие высказывание и вопрос: мне это нравится, а тебе? Я видел это фильм, а ты. У меня много друзей, а у тебя? Я считаю, что надо сделать так, а как считаешь ты?;

4) отвечать на вопросы двумя-тремя предложениями, из которых каждое последующее раскрывает содержание предыдущего;

5) описывать предметы, объекты, события с использованием определений и сравнений;

6) сознательно, правильно и бегло читать вслух с соблюдением основных норм произношения.

Глава 10. Требования к уровню подготовки обучающихся 7 класса

105. Предметные результаты.

106. Обучающиеся будут знать:

1) правила поведения в школе, классе, общественных местах;

2) слова-характеристики и слова-сравнения для описания предметов, явлений и событий;

3) правила использования формы "Ты" и "Вы";

4) глаголы совершенного и несовершенного вида.

107. Обучающиеся будут уметь:

1) вести диалоги на разные темы с использованием разнообразных реплик и разговорно-обиходной лексики;

2) употреблять в речи уточняющие вопросы по содержанию прочитанной книги, просмотренного кинофильма, при беседе;

3) описывать экскурсии, события личной и общественной жизни;

4) описывать и сравнивать между собой предметы, явления, события, используя сравнения эпитеты и речевые обороты из прочитанных произведений;

5) выражать благодарность, извинения;

6) писать поздравительные открытки, правильно, использовать формы обращения "Ты" и "Вы".

Глава 11. Требования к уровню подготовки обучающихся 8 класса

108. Предметные результаты.

109. Обучающиеся будут знать:

1) правила поведения в школе, классе, общественных местах;

2) словосочетания и фразы для описания явлений и событий из прочитанных произведений;

3) правила заполнения анкет;

4) основные сравнительные характеристики некоторых предметов и явлений.

110. Обучающиеся будут уметь:

1) участвовать в беседе, реагируя на предшествующие высказывания и дополняя информацию новыми фактами;

2) отвечать на вопросы развернуто, аргументировать ответы и приводить примеры;

3) описывать и сравнивать между собой предметы, явления, события, используя сравнения, эпитеты и речевые обороты из прочитанных произведений;

4) заполнять анкеты;

5) применять усвоенные в обучающих и тренировочных упражнениях способы работы над речью в аналогичных заданиях и условиях.

Глава 12. Требования к уровню подготовки обучающихся 9 класса

111. Предметные результаты.

112. Обучающиеся будут знать:

1) правила поведения в школе, классе, общественных местах;

2) слова и выражения употребляемые для просьб, поручений в бытовых ситуациях и социальных действиях;

3) содержание некоторых художественных произведений и статей;

4) правила заполнения деловых бумаг, СМС-сообщений;

5) речевой этикет.

113. Обучающиеся будут уметь:

1) пользоваться разговорной речью в общении со взрослыми и товарищами (вести диалоги по заданной теме, по ситуации, расспрашивать об интересующем);

2) выполнять поручения, просьбы, выражать желания при организации личной и коллективной жизни в школе-интернате (самообслуживание, питание, уборка помещений, взаимопомощь);

3) грамотно оформлять деловые бумаги: заполнять бланки, анкеты, написать заявление о приеме на работу, составить резюме, отправить СМС сообщение;

4) самостоятельно выбирать и читать художественное произведение, газетную статью, журнал, рассказать их содержание, выразить свое мнение;

5) пользоваться формулами речевого этикета (обращение с просьбой, вежливо отказать; писать поздравления, приглашения).

Глава 13. Требования к уровню подготовки обучающихся 10 класса

114. Предметные результаты.

115. Обучающиеся будут знать:

1) правила поведения в школе, классе, общественных местах;

2) нормы речевого общения;

3) различие форм речи в устном и письменном общении;

4) формы письменного общения (заявки, приглашения, поздравления.

116. Обучающиеся будут уметь:

1) пользоваться разговорно-обиходной речью в диалогической, монологической, письменной формах;

2) самостоятельно вести диалоги и связно рассказывать о прочитанном и увиденном;

3) собирать нужный материал в процессе экскурсии, вести диалог и рассказывать об экскурсии связанно;

4) вести беседу, поддерживать ее, высказать свое мнение, умозаключение.

117. Личностные результаты. Ожидается, что обучающиеся проявят:

1) мотивацию к труду, умение преодолевать трудности;

2) навыки сотрудничества со взрослыми;

3) умение моделировать свое речевое общение в различных ситуациях на слухо-зрительной основе;

4) умение соблюдать правила речевого поведения;

5) умение закреплять и совершенствовать свои речевые навыки.

118. Системно-личностные результаты. Ожидается, что обучающиеся овладеют:

1) умением выражать просьбу, желание;

2) умением задавать вопросы и отвечать на них;

3) умением участвовать в диалоге;

4) навыками разговорно-обиходной речи.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 330-қосымша

Есту қабілеті бұзылған (нашар еститін, кейіннен естімей қалған) білім алушыларға арналған негізгі орта білім беру деңгейінің 5-10 сыныптары үшін "Сөйлеу тілін қалыптастыру және есту түйсігін дамыту" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы
(оқыту қазақ тілінде жүргізілетін сыныптар үшін)

Ескерту. Бұйрық 330-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 27.07.2017 № 352 (1, 2, 6, 8, 9, 10,(11, 12) сыныптардың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 01.09.2017, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 3-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2018, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 4-сыныптың және 10-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019, 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2020 қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Түсінік хат

1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына сәйкес әзірленген.

2. Оқу пәнінің мақсаты:

1) нашар еститін білім алушыларда дыбыстарды дұрыс айту дағдыларын және сөйлеу тілін естіп қабылдауын дамыту болып табылады;

2) қалдық есту қабілетін мүмкіндігінше дамыту, осы негізде ауызша сөздік тілін қабылдауға, жаңа естіп қабылдау тірегін құру;

3) нашар еститін баланың сөздік емес дыбыстар әлемі жайлы түсінігін байытып, айналасындағы дыбыстар әлемін бағдарлай алуға үйрету.

3. Оқу пәнінің міндеттері:

1) дыбыс күшейткіш аппарат пен жеке есту аппараттары көмегімен және апаратсыз қабылдап қайталап айту;

2) оқу іс-әрекетін ұйымдастыруға байланысты қарапайым сөйлеу материалдарын қабылдап қайталау;

3) жалпы білім беретін пәндерді оқытуға байланысты материалдарды естіп қабылдау, ажырата білу және сөздік материалды қайталап айта білу;

4) сыныптағы сөздерді естіп қабылдау жағдайына байланысты мұғалімнің мәтіндерді таңдап алуы;

5) естіп қабылдау және табиғи дыбыстарды естіп қабылдау;

6) білім алушылардың фонетикалық анық, айқындап, мәнерлі ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру;

7) сөйлеу тіліндегі дұрыс интонацияны, ырғақты, орфоэпияның негізгі ережелерін, буын және сөз екпінін сақтау;

8) сөйлеу кезінде дұрыс тыныс алып сөйлеуді қалыптастыру;

9) тыныспен жұмыс, дауыспен жұмыс, дыбыстармен, сөз, сөз тіркестерімен жұмыс жүргізу;

10) орфоэпиямен, интонациямен жұмыс жүргізу жолдарын қарастыру;

11) сөзбен, сөз тіркестерімен жұмыс жүргізу;

12) интонациялық сөйлеу тілін қалыптастыру, хабарлы, сұраулы, сөйлемдер интонациясын және эмоциональды көңіл-күйді білдіретін сөз, сөз тіркестермен жұмыс жүргізу;

13) сөйлеу тіліндегі шығармашылық жұмыстарға қызығушылығын қалыптастыру;

14) сөйлеу тілін қалыптастыру үшін міндетті түрде стационарлық дыбыс күшейткіш аппаратты, жеке сабақта, сабақтарда, сабақтан тыс уақытта үзбей қолдану;

15) қойылмаған дыбыстардың орнына, уақытша қолданылатын дыбыстарды пайдалану: д-т, ш – с, с-ш, с-з;

16) қойылған дыбыстарды буында, сөзде, сөз тіркестерінде дағдыландыру, қатаң, ұяң, үнді дыбыстарды дифференциациялау;

17) 5-6 сыныптарда жеке сабақта әр білім алушының дыбыстарды дұрыс айту дағдыларын толығымен қалыптастыру;

18) арнаулы сабақтарда әр түрлі методикалық әдістерді қолдану және фонетикалық ырғақ және арнайы дыбыстарды қоятын түзету жұмыс түрлерін пайдалану;

19) мұғалімге еліктей отырып дыбыстарды естіп, естіп-көріп қабылдауға үйрету және сөздерде, сөйлемдерде дыбыстарды дұрыс айтуын қадағалау.

4. Есту қабілеті бұзылған білім алушыларға арналған арнайы мектептерде ең негізгі түзету сабақтардың бірі - "Сөйлеу тілін қалыптастыру және есту түйсігін дамыту" болып табылады. Нашар еститін балаларда есту қабілетін дамыту мен ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру бір-бірімен тығыз байланысты. Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру есту және естіп көру негізінде жүзеге асады. Өз кезегінде сөйлеу тілін естіп қабылдау дағдысы білім алушылардың дыбыс айтуды қалыптастыру процесінде жетілдіріледі.

5. Берілген бағдарлама екі бөлімнен тұрады:

1) есту қабілетін дамыту;

2) дыбыс айтуға үйрету.

6. Оқу бағдарламасы 1 - 4-дәрежелі (бағдарламаға сәйкес есту қабілетін және сөздік қорын байыту мүмкін болған жағдайда) нашар еститін білім алушыларға арналған.

7. Оқу материалының мазмұнын оқу барысында: сөйлеу тілін, дактиль тілін, ауызша сөйлеу тілін дамыту пәндері және математика, түзету ырғағы сабақтарымен пәнаралық байланысы ескеріледі.

8. Түзету жұмысының мазмұны:

1) білім алушыларды сөздік материалды естіп көру және есту арқылы қабылдауға, тануға, ажырата білуге және оны қайталап айтуға, өтініш пен тапсырманы орындауға үйрету;

2) естіп көріп қабылдауды көмекші құрал ретінде пайдаланылады. 5-10 сыныптарда барлық сөздік материалдарды естіп көру арқылы қабылдау және оны сөйлемде естіп тани білу;

3) сөйлемдерді, жаңа материалдарды, сөздерді, сөз тіркестерін, сөйлемді, математикалық терминдерді ажырата білу;

4) естіп қабылдаған материалдарды тиянақтай, пысықтай отырып, естіп қабылдай білу;

5) өтінішті, тапсырмаларды естіп қабылдап орындай білу;

6) 5-10 сыныптарда радио және теледидардан хабарларды тыңдап, қабылдауға үйрету;

7) есту қабілетін дамытуға берілген сөздік материалдарының әр білім алушының жеке бас ерекшіліктеріне сай болуын ескеру;

8) білім алушылардың мүмкіндіктеріне қарай тапсырма мөлшерін күрделендіру.

9. Оқу жүктемесінің көлемі:

1) 5-сынып- аптасына 16 сағат, оқу жылында - 544 сағат;

2) 6-сынып – аптасына 16 сағат, оқу жылында - 544 сағат;

3) 7-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында - 136 сағат;

4) 8-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында - 136 сағат ;

5) 9-сынып – аптасына 4 сағат, оқу жылында - 136 сағат ;

6) 10-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылында - 68 сағат.

10. Сөйлеу тілін қалыптастыру және есту түйсігін дамыту бойынша жеке және топтық сабақтар 5-6 сыныптарда бір білім алушыға аптасына - 2 сағат, 7-9 сыныптарда – 0,5 сағат, 10-сыныптарда – 0,25 сағат өтіледі және осыған орай бағдарлама жоспар бойынша жалпы білім беретін пәндерді оқытуға байланысты бір тақырыптағы мәтінді бір аптаға берілетінін ескере отырып құрылған. Көлемді тақырыптарды 2-3 аптаға алады.

11. Бағдарлама мазмұны келесідей құрал-жабдықтардың болуын қарастырады: заттық-сюжеттік суреттер, тақырыптар бойынша кестелер, дыбыстарды қою мен дағдыландыруға көрнекі материалдар, дыбыскүшейткіш аппараттар, компьютер, магнитофон, ойыншықтар, муляж және тағы басқа әдістемелік, дидактикалық және көрнекі әдебиеттер.

2-тарау. Оқу пәнінің 5-сыныптағы базалық білім мазмұны

12. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды қабылдау (136 сағат):

1) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты қолданатын сөздік материалдар: "Жазғы каникулды қалай өткіздің?", "Каникулда қайда бардың?", "Қандай қызықты оқиғалар есіңде қалды?", "Каникулда достарыңмен балық аулауға бардың ба?", "Қандай қызықты кітаптар оқыдың?", "Сен қандай теледидар хабарларын ұнатасың?", "Неліктен?", "Жанантан сұра, балалар ертенгі сегізде не істейді?".

13. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды-қабылдау (136 сағат):

1) жалпы білім беретін пәндердегі оқылатын тақырыптар бойынша және математикалық және грамматикалық терминдерді қолдану: "Ұзындығы 4 см кесінді сызық сыз", "45+15,57-18", "Көп нүктенің орнына тиісті жіктік жалғауын қойып оқы".

14. Естіп қабылдау (15-20 сөйлемнен тұратын) және сол тақырыптарға байланысты тапсырмалар (136 сағат):

1) шамамен алынған тақырыптар: "Жазғы каникул", "Астана - бас қала", "Табиғат аясында", "Мен кім боламын", "Менің достарым". "Табиғатты қорғай біл", "Мамандықты таңдай біл", "Мектептегі үйірмелер". "Ғажайып қыс", "Наурыз айы - жыл басы", "Көгілдір көктем келді күлімдеп", "Аналар - асыл жандар", "Жадырап жаз келеді", "Табиғаттағы мезгіл аралық өзгерістер", "Жабайы аңдар өмірінен", "Тоқтар Әубәкіров - тұңғыш қазақ ғарышкері" және математикалық терминологиялар, тапсырмалар.

15. Мәтін бойынша шамамен алынған сұрақтар: "Жазғы каникулды қалай өткіздің?", "Каникулда қайда бардың?", "Қандай қызықты оқиғалар есіңде қалды?", "Каникулда достарыңмен балық аулауға бардың ба?", "Қандай қызықты кітаптар оқыдың?", "Сен қандай теледидар хабарларын ұнатасың? Неліктен?". Математикалық және грамматикалық терминдерді қолдану: "45+15, 57-18", "Көп нүктенің орнына тиісті жіктік жалғауын қойып, оқы", "Наурыз қандай мейрам?", "Мейрамға ел қалай қамданады?", "Наурыз көжені қандай дәмдерден дайындайды?", "Жаңа жыл қай айдан басталады?", "Досыңнан сұра, наурыз мерекесін қайда өткізді?", "Наурызда қандай қызықты ойын түрлерін көрдің?", "Наурыз айының нешесінде күн мен түн теңеледі?". Математикалық, грамматикалық терминдерді қолдану: "54+32, 32-14, 78+12".

16. Естіп қабылдауға шамамен берілген сөздік материалдар: жаз, жазғы каникул, ауылға бардым, достарым шақырды, балық ауладым, қызықты оқиғалар болды,теледидар қарадым, кітап оқыдым, қызық кітап, каникул жақсы өтті.

17. Дыбыстардың айтылуын қалыптастыру (136 сағат). Дұрыс тыныс алу:

1) тыныс паузаларының көмегімен синтагмдерді дұрыс ажыратып, сөздік тілді пайдалану.

18. Дауыс:

1) логикалық екпінді диалогтар кезінде сақтау;

2) бірқалыпты дауыспен сөйлеу.

19. Дыбыстар және дыбыс тіркестері:

1) артикуляциясы ұқсас дауыссыз дыбыстарды дифференциациялау;

2) мұрын жолды және ауыз жолды дыбыстар: м-п, м-б, н-ң, н-т, в-д;

3) ұяң және қатаң дыбыстар: ф-в, п-б, т-д, к-г, с-з, ш-ж, қ-ғ;

4) шулы-ызың дыбыстар: с-ш, з-ж;

5) аффрикаттар: ц-ч.

20. Сөз:

1) сөздік тілде дыбыс тіркестерін дұрыс сақтап, айту: -ст (Астана, Қазақстан), -лм (Алматы, алма, алмұрт) - лш (Алша, қызылша) -нш (әнші, кенші), -сп (аспан, аспаз) -сх (асхана, Асхат) - лт (алтын, алты) -ан (ынталы, ынтымақ).

21. Қысқа сөйлемдер: әдеби шығармалардың үзінділері мен өлеңдерді жатқа мәнерлеп оқу. Сөйлеу тілінің бірқалыптылық темптік дағдысын бекіту. Әдеби шығармалардың үзінділері мен өлеңдерді интонацияны сақтап,жатқа мәнерлеп оқу. Сөйлеу тілінің бірқалыптылық, ырғақтық, темптік дағдысын бекіту.

3-тарау. Оқу пәнінің 6-сыныптағы базалық білім мазмұны

22. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды қабылдау (181 сағат):

1) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты қолданатын сөздік материалдар: "Аслан, Айшадан сұрашы, ол сабақта не істегенді жақсы көреді". "Сен қандай ара қашықтықта естисің?".

23. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды қабылдау (181 сағат):

1) жалпы білім беретін пәндердегі оқылатын тақырыптар бойынша және математикалық және грамматикалық терминдерді қолдану: негізгі екі буыннан құралған еліктеуіш сөзді көрсет. Күрделі сөзді көрсет. "Төрттен бір бөлшегі неше процентке сәйкес?".

24. Естіп қабылдау (20-25 сөйлемнен тұратын) және сол тақырыптарға байланысты тапсырмалар (182 сағат):

1) шамамен алынған тақырыптар: "Қазақстан қалалары", "Еңбек бақыты", "Мектебім өз үйім", "Сары алтындай, сары күз", "Армысың, жаңа жыл", "Табиғат байлығы", "Кітап - сенің досың", "Менің елім - Қазақстан", "Туған жерім - менің елім", "Қазақстан Республикасының Конституциясы", "Наурыз көже", "Білімді адам - өрге озады";

2) мәтін бойынша шамамен алынған сұрақтар: "Қазақстанның қандай ірі қалаларын білесің?", "Алматы қандай қала?", "Талдықорған қай жерде орналасқан?", "Оңтүстіктегі ең үлкен қала қай қала?", "Атырау қаласы неге мұнай қоймасы деп аталады?", "Қарағаннды қаласы несімен бай?", "Ақтөбе қай облыс орталығы?", "Астана неліктен бас қала деп аталады?", "Қандай автордың кітаптарын оқыдың?", "Сен өз достарыңды ұнатасың ба?", "Олар саған несімен ұнайды?", "Оқыған кітаптарыңның ішінен, қай кітап есіңде қалды?", "Өсімдіктер адам өмірінде қандай орын алады?";

3) математикалық және грамматикалық терминдерді қолдану: "Зат есім деген не?", "Сөйлемнен тауып оқы". "Ол қалай жіктеледі?", "Сөйлемнің тұрлаулы мүшелерімен екі сөйлем құра", "Қазір қай жыл?", "Сағат қанша?", "Есепті шығар.45:3,15:5,50:10".

25. Естіп қабылдауға шамамен берілген сөздік материалдар: Қазақстан, Алматы, Талдықорған, Оңтүстік, Атырау, Қарағанды қаласы, Ақтөбе, Астана бас қала, Алматы әсем қала, Талдықорған жер жаннаты Жетісуда орналасқан, Атырау Қазақстанның мұнай қоймасы, Қостанай –құт, қызыл бидай қамбасы, Шымкент - ыстық оңтүстігім, мақталы. Ақтөбе – ақ тарысы мол өлке, Қарағанды - қара алтынның ордасы.

4-тарау. Оқу пәнінің 7-сыныптағы базалық білім мазмұны

26. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды қабылдау (45 сағат):

1) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты қолданатын сөздік материалдар: "Сендер қай күні демаласыңдар?", "Демалыс күні сен қайда барасың?", "Математикадан берілген тапсырманы орындадың ба?".

27. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды-қабылдау (45 сағат):

1) жалпы білім беретін пәндердегі оқылатын тақырыптар бойынша және математикалық және грамматикалық терминдерді қолдану. Туынды сөзді көрсет. Еліктеудің қай түрі, анықта: біреу оқыс жөтеліп қалса-ақ, ала қашатындай елең-елең етіп, ойнақшып келеді. Сағатқа қарап минутқа дейінгі дәлдікпен уақытты анықтау: 46:2, 25.

28. Естіп қабылдау (20 сөйлемнен және одан жоғары) сол тақырыптарға байланысты тапсырмалар ( 46 сағат):

1) шамамен алынған тақырыптар: "Астана – бас қала", "Менің сүйікті республикам Қазақстан", "Наурыз -жыл басы", "Шынықсаң, шымыр боласың", "Туған жер табиғаты", "Мектебім - алтын ұям", "Алматы - әсем қала", "Анаңды ардақтай біл", "Қазақстан тарихы", "Қазақ әдебиеті", "Биология және география", "Математика" пәндеріне байланысты мәтіндерді қолдану;

2) мәтін бойынша шамамен алынған сұрақтар: "Қазақстанның астанасы қай қала?", "Сен ол жерде болдың ба?", "Қала несімен әдемі?", "Қалада қандай спорттық кешендер бар?", "Сен театр, мұражайларда болдың ба?", "Қандай қойылымдарды тамашаладың?", "Хан шатыры қай көшеде орналасқан?", "Оған қалай баруға болады?", "Қалада көрген қызықты оқиғаларың жайында айтып бер", "Қандай автордың кітаптарын оқыдың?", "Оқыған кітаптарыңның ішінен қай кітап есіңде қалды?", "Оның авторы кім?". Математикалық және грамматикалық терминдерді қолдану: "Сын есім деген не?", "Сөйлемнің тұрлаусыз мүшелерін ата", "Мәтіннен толықтауыштарды тауып, сөз табына қарай талда", "Қазір сағат қанша?", "Есепті шығар.75:3, 95:5, 90:10".

29. Естіп қабылдауға шамамен берілген сөздік материалдар: Астана, Астана – бас қала. Мұражай, театр, Хан шатыры, Қабанбай батыр көшесі. Сөйлемнің тұрлаусыз мүшелері: анықтауыш, толықтауыш, пысықтауыш, сөйлемнің тұрлаулы мүшелері: бастауыш, баяндауыш, септік жалғау, жіктік жалғау, геометриялық денелер: үшбұрыш, төртбұрыш, көпбұрыш, тікбұрыш, доғал бұрыш, шаршы, дөңгелек.

5-тарау. Оқу пәнінің 8-сыныптағы базалық білім мазмұны

30. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды-қабылдау (45 сағат):

1) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты қолданатын сөздік материалдар: "Сен кезекші болғанда саған кім көмектеседі?", "Мектепте сабақ сағат сегізде басталады", "Сен үй жұмысын сағат нешеде орындайсың?", "Сен өз есту қабілетіңнің ара қашықтығын білесің бе?", "Математика сабағы саған ұнай ма?", "Бүгін сабақтан соң не істейсің?", "Өмірбаянға не туралы жазу қажет?", "Тыңда, сұраулық шылау арқылы жасалған сұраулы сөйлемді тап".

31. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды қабылдау (45 сағат):

1) ауызша сөйлеу тілі материалдарын естіп қабылдау. Серуенге шыққанда көптеген қызықты жағдайлар болды. Мектепте өткен кездесуде мынандай қызықты оқиғалар болды. Өмірбаян сұраққа жауап беру арқылы жазылады.

32. Тақырыптар бойынша мәтінді естіп қабылдау (46 сағат):

1) сөздік материалдарды әртүрлі дикторларды (мұғалімді, достарын) тыңдап, бірдей арақашықтықта естіп қабылдау;

2) сөздік материалдарды (жеке аппараатпен) аудиожазбалар арқылы естіп қабылдау;

3) оқу бағдарламасында берілген сөздік материалдарды теледидардан берілетін жастарға және жасөспірімдерге арналған хабарларды естіп-көру арқылы қабылдау.

33. Шамамен алынған тақырыптар: "Менің сүйікті мамандығым", "Туған тілім, ана тілім", "Астана – көрікті қала", "16-желтоқсан - Қазақстанның тәуелсіздік күні", "Салт-дәстүрі халқымның", "1 - мамыр мерекесі", "Менің сүйікті ауылым", "9-мамыр - Жеңіс күні", "7 - мамыр Ұландар күні", "Республикамның көрікті жерлері", "Қазақстан тарихы", "Қазақ әдебиеті", "Биология және география", "Математика" пәндеріне байланысты мәтіндерді қолдану.

34. Мәтін бойынша шамамен алынған сұрақтар: "Тәуелсіздік күніне қандай дайындық жасадыңдар?", "Жаңа жыл мерекесін қайда қарсы аласың?", "Қыс мезгілінде ауа райында қандай өзгерістер болады?", "Қазақ халқының қандай салт-дәстүрлерін білесің?", "Қазақстанда тұратын басқа ұлт-өкілдерінің қандай салт-дәстүрлерін білесің?", "Қазақстанның бас қаласы Астана жайлы не білесің?", "Абылай хан жайында не білесің?", "Қазақ хандары жайлы айт", "Картадан Алматы облысын көрсетіп, облыс жайында мәлімет бер", "Қылқан жапырақты ағаштардың қандай түрлерін білесің?".

35. Шамамен естіп қабылдауға берілген сөздік материалдар: құттықтау, сыйлық беру, туған күн, мен бүгін ... жасқа толдым, "Танысайық, сенің есімің кім?", "Сен қайда тұрасың?", "Қайда оқисың?", "Бос уақытыңда немен айналысасың?", "Демалыс күні не істейсің?", "Қандай жаңалықтарың бар?", "Мен танысқаныма өте қуаныштымын, менімен бірге қыдыруға қалайсың?", "Бос уақытың бар ма?", "Театрге шақырсам келесің бе?", "Бүгін жақсы қойылым болады, бірге тамашалайық", "Менімен саяхатқа шығасың ба?", "Өзімізбен бірге достарымызды ертіп барайық", "Онда ұйықтайтын мөшек, рюкзак, тамақ, балық аулайтын құралдарды өзімізбен бірге алайық".

6-тарау. Оқу пәнінің 9-сыныптағы базалық білім мазмұны

36. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалдарды қабылдау (28 сағат):

1) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты қолданатын сөздік материалдар: сөздік материалдарды әртүрлі дикторларды (мұғалімді, достарын) тыңдап, естіп қабылдау.

37. Сөздік материалдарды аудиожазбалар арқылы естіп қабылдау (28 сағат).

38. Ауызша сөйлеу тілі материалдарын оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты телефон арқылы естіп қабылдау (28 сағат).

39. Тақырыптар бойынша күрделі мәтіндерді естіп қабылдау (24 сағат).

40. Сөздік материалдарды теледидардан және радиодан хабарларды естіп-көру арқылы қабылдау (28 сағат).

41. Шамамен алынатын тақырыптар: "Қазақстан тарихы", "Қазақ әдебиеті", "Биология және география", "Математика" пәндеріне байланысты мәтіндерді алып қолдануға болады.

7-тарау. Оқу пәнінің 10-сыныптағы базалық білім мазмұны

42. Есту арқылы жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалды бағдарлама сұранысына сәйкес оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты және күнделікті қолданатын сөздік материалдарды және мәтіндерді әртүрлі жағдайда сыныпта, сыныптан тыс жағдайда естіп қабылдау (34 сағат).

43. Радиодан, теледидардан білім алушыларды дамытатын тілдік материалдарды, диалогтік және монологтік тіл материалдарын магнитофон үнтаспалары арқылы естіп қабылдау (34 сағат):

1) мұғалімнің, достарының айтқан сөздерін, сөйлемдерін және ауызша сөйлеу тілі материалдарын есту арқылы қабылдау.

44. Шамамен алынатын тақырыптар: "Қазақстан тарихы", "Қазақ әдебиеті", "Биология және география", "Математика" пәндеріне байланысты мәтіндерді алып қолдануға болады.

8-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

45. Пәндік нәтижелер.

46. Білім алушылар:

1) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты және күнделікті қолданатын сөздік материалдарды естіп қабылдай;

2) сөздік материалдарды есту арқылы қабылдай;

3) қойылған дыбыстардың артикуляциясын біліп, шырайдан тани;

4) жалпы білім беретін пәндердегі оқылатын тақырыптарға байланысты мәтіндерді естіп қабылдай білетін болады.

47. Білім алушылар:

1) жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалды (сөз, сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді) естіп;

2) жеке аппаратпен 15-20 сөйлемді естіп;

3) аппаратпен - 8-10 метр (2-дәрежелі нашар еститін), 5-6 метр (3-дәрежелі нашар еститін) естіп;

4) аппаратсыз 3-3,5 метр жерден (2-дәрежелі нашар еститін) 0,3-0,5 метр жерден (3-дәрежелі нашар еститін) қабылдай алу дағдыларын меңгеретін болады.

9-тарау. 6-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

48. Пәндік нәтижелер.

49. Білім алушылар:

1) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланасты және күнделікті қолданатын сөздік материалдарды естіп қабылдай;

2) сөздік материалдарды есту арқылы қабылдап;

3) сөздік материалды жолдасының айтуы бойынша және магнитофон арқылы жақын арадан естіп қабылдап, орындай алуын;

4) есту арқылы мәтінді (17-20 сөйлемнен тұратын) қабылдап;

5) қойылған дыбыстардың артикуляциясын біліп, шырайдан тани білетін болады.

50. Білім алушылар:

1) жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалды (сөз, сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді) естіп;

2) аппаратсыз-3,5 метр жерден (2-дәрежелі нашар еститін), 0,3-0,5 метр жерден (3-дәрежелі нашар еститін);

3) жеке аппаратпен - 6-10 метр жерден (2-дәрежелі нашар еститін), 5-6 метр жерден (3-дәрежелі нашар еститін) естіп қабылдай алу дағдыларын меңгеретін болады.

10-тарау. 7-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

51. Пәндік нәтижелер.

52. Білім алушылар:

1) жалпы білім беретін пәндердегі оқылатын тақырыптарға байланысты мәтіндерді естіп;

2) сөздік материалды жолдасының айтуы бойынша және магнитофон арқылы жақын арадан естіп;

3) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланасты жэне күнделікті қолданатын сөздік материалдарды естіп;

4) есту арқылы мәтінді (20 және одан да көп сөйлемнен тұратын) қабылдай білетін болады.

53. Білім алушылар:

1) жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалды (сөз, сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді) естіп;

2) аппаратсыз - 3,5-3 метр жерден аппаратпен 8-10 метр жерден (2-дәрежелі нашар еститін) қабылдау, 0,3 – 0,5 метр жерден естіп;

3) аппаратсыз және 6-6,5 метр аппаратпен (3-дәрежелі нашар еститін) естіп қабылдай алу дағдыларын меңгеретін болады.

11-тарау. 8-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

54. Пәндік нәтижелер.

55. Білім алушылар:

1) сөздік материалдарды естіп;

2) жалпы білім беретін пәндердегі оқылатын тақырыптарға байланысты мәтіндерді естіп;

3) оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты және күнделікті қолданатын сөздік материалдарды естіп қабылдай білетін болады.

56. Білім алушылар:

1) жеке аппаратпен және аппаратсыз сөздік материалды (сөз, сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді) естіп;

2) жеке аппаратпен 2-дәрежелі нашар еститіндер 9-10 метрден қабылдай алады; 3-дәрежелі нашар еститіндер 6,5-7 метрден естіп;

3) оптимальды қашықтықта сыбырлап айтқанды естіп;

4) көріп-есту арқылы теледидардан оқу бағдарламасына сәйкес сөздік материалдарды жеке аппаратпен естіп қабылдай алу дағдыларын меңгеретін болады.

12-тарау. 9-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

57. Пәндік нәтижелер.

58. Білім алушылар:

1) бағдарлама сұранысына сәйкес оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты және күнделікті қолданатын сөздік материалдарды естіп қабылдай;

2) жалпы білім беретін пәндердегі оқылатын тақырыптарға байланысты мәтіндерді естіп қабылдай;

3) ауызша сөйлеу тілі материалдарын есту арқылы қабылдай білетін болады.

59. Білім алушылар:

1) жеке аппаратпен сөздік материалды (сөз, сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді) естіп қабылдай;

2) сөздік материалдарды есту арқылы: жеке аппаратпен 10 метр жерден жеке 2-дәрежелі нашар еститіндер;

3) 7-8 метр жерден 3-дәрежелі нашар еститіндер естіп;

4) жеке аппаратсыз 4 метр жерден 2-дәрежелі нашар еститіндер естіп;

5) 0,5 метр жерден 3-дәрежелі нашар еститіндер естіп;

6) сөздік материалды телефон арқылы естіп қабылдай алу дағдыларын меңгеретін болады.

13-тарау. 10-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

60. Пәндік нәтижелер.

61. Білім алушылар:

1) бағдарлама сұранысына сәйкес оқу іс-әрекетінің ұйымдастырылуына байланысты және күнделікті қолданатын сөздік материалдарды естіп;

2) жалпы білім беретін пәндердегі оқылатын тақырыптарға байланысты мәтіндерді естіп;

3) ауызша сөйлеу тілі материалдарын есту арқылы қабылдай білетін болады.

62. Білім алушылар:

1) жеке аппаратпен сөздік материалды (сөз, сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді) естіп;

2) сөздік материалдарды есту арқылы: аппаратсыз 4 метр жерден қабылдай;

3) аппаратпен 11 метр (2-дәрежелі нашар еститін) қабылдай;

4) аппаратсыз 0,5-0,6 метр және аппаратпен 8-9 метр (3-дәрежелі нашар еститін) естіп қабылдай;

5) сөздік материалды телефон арқылы (диалогтік және монологтік) сөздерді естіп қабылдай алу дағдыларын меңгеретін болады.

63. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

1) мемлекеттік тілді білуінен, қазақ халқының және Қазақстан аумағында өмір сүріп жатқан басқа да ұлыстардың тарихына, мәдениетіне, салт-дәстүріне және басқа құндылықтарына құрметпен қарау;

2) адамдармен қарым-қатынаста жоғары мәдениеттілік танытуынан, этикалық нормаларды сақтай білу;

3) өздігінен білім алуға, өмірден өз орнын табуға қабілеттілігі;

4) әлеуметтік ортаның ерекшеліктерін дұрыс бағалай алу;

5) өздігінен білім алуға, өмірден өз орнын табуға және жасампаз еңбекке ынта-ықыласы мен қабілеттілігін таныту;

6) белсенді азаматтық ұстанымын, жоғары патриоттық сезімін көрсете білу;

7) ауызша сөйлеу тілі материалдарын есту арқылы қабылдап, өз ана тілін, мәдениетін, салт-дәстүрін және де басқа ұлт-өкілдерінің салт-дәстүрін құрметтеу;

8) жеке аппаратпен сөздік материалды (сөз, сөз тіркестерін, қысқа сөйлемдерді) естіп қабылдау арқылы туған елге және туған жердің табиғатына деген сүйіспеншілігін арттыру дағдыларын танытады.

64. Жүйелік-әрекеттік нәтижелер білім алушылардың:

1) нақты жағдайға талдау жасап, мәселенің пайда болу себептерін көрсетуінен;

2) мәселені шешуге бағытталған өз әрекеттеріне мақсат қоя отырып, әрекеттің жоспарланған өнімін бағалауынан;

3) ұсынылған ақпаратты тапсырмаға сәйкес жіктеп, ұқсастықтары мен айырмашылықтарын көрсетуінен;

4) қойылған міндеттерді шешу үшін іріктелген ақпараттардан қорытынды жасауынан;

5) нақты міндеттерді шешу үшін белгілі әрекеттер технологиясын қолдануынан;

6) қарым-қатынас мақсатына сәйкес тілдік қатынасқа түсіп, мәтін құрауынан;

7) көпшілік алдында сөйленетін сөздің құрылымын анықтап, өз ойын мазмұнды әрі әсерлі жеткізе алуынан көрініс табады.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 331-қосымша

Есту қабілеті бұзылған (нашар еститін, кейіннен естімей қалған) білім алушыларға арналған негізгі орта білім беру деңгейінің 5-10 сыныптары үшін "Сөйлеу тілін қалыптастыру және есту түйсігін дамыту" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы
(оқыту орыс тілінде жүргізілетін сыныптар үшін)

Ескерту. Бұйрық 331-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 27.07.2017 № 352 (1, 2, 6, 8, 9, 10,(11, 12) сыныптардың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 01.09.2017, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 3-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2018, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 4-сыныптың және 10-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019, 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2020 қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Глава 1. Пояснительная записка

1. Учебная программа разработана в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом среднего образования (начального, основного среднего, общего среднего образования), утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года №1080.

2. Цель учебного предмета - развитие речевого слуха и развитие произносительных навыков у слабослышащих.

3. Задачи учебного предмета:

1) восприятие на слух речевого материала с помощью звукоусиливающей аппаратуры или индивидуальными слуховыми аппаратами и без нее и воспроизведение;

2) восприятие на слух и воспроизведение речевого материала обиходно-разговорного характера и относящегося к организации учебной деятельности;

3) восприятие на слух, различение и воспроизведение речевого материала, связанного с изучением общеобразовательных предметов;

4) восприятие текстов, которые подбираются учителем по состоянию слухоречевого развития класса;

5) восприятие на слух и воспроизведение неречевых звучаний;

6) формирование фонетически внятной, членораздельной, выразительной устной речи обучающихся;

7) соблюдение в речи правильной интонации, темпа и слитности, основных правил орфоэпии, словесного и логического ударения;

8) развитие правильного речевого дыхания.

4. "Формирование произношения и развитие слухового восприятия" для обучающихся с нарушением слуха является одним из основных коррекционных предметов. Развитие слухового восприятия и формирование устной речи у слабослышащих детей тесно связаны между собой. Формирование устной речи происходит на слуховой и слухо-зрительной основе. В свою очередь, навыки восприятия речи на слух совершенствуются в процессе формирования произношения слабослышащих обучающихся.

5. Данная программа состоит из двух разделов:

1) развитие слухового восприятия;

2) обучение произношению.

6. Программа по развитию слухового восприятия и обучению произношению рассчитана на детей с 1 - 4 степенью тугоухости (при возможности развития слухового восприятия и накопления словаря, обусловленного программой).

7. В процессе изучения содержания учебного материала учитываются межпредметные связи со следующими предметами: с развитием речи, дактильной речью, устной речью, математикой, коррекционной ритмикой.

8.Содержание коррекционной работы предусматривает:

1) обучение обучающихся различать, опознавать и воспринимать речевой материал слухо-зрительно и на слух (исключая зрение), воспроизводить его, выполнять просьбы и поручения;

2) слухо-зрительное восприятие используется как вспомогательное средство. В 5-10 классах весь речевой материал воспринимают слухо-зрительно с последующим опознанием материала, выделенного в словаре на слух;

3) программа составлена с учетом планирования одной темы, связанной с изучением общеобразовательных предметов, и текста на одну неделю. Объемные темы берутся на 2-3 недели.

9. Объем учебной нагрузки:

1) 5 класс – 16 часов в неделю, 544 часа в учебном году;

2) 6 класс – 16 часов в неделю, 544 часа в учебном году;

3) 7 класс – 4 часа в неделю, 136 часов в учебном году;

4) 8 класс – 4 часа в неделю, 136 часов в учебном году;

5) 9 класс – 2 часа в неделю, 68 часов в учебном году;

6) 10 класс – 2 часа в неделю, 68 часов в учебном году.

10. Содержание программы предусматривает наличие следующего оборудования: предметные и сюжетные картинки и таблички по темам, наглядного материала по постановке и автоматизации звуков, звукоусиливающей аппаратуры, компьютера, магнитофона, игрушек, муляжей, методической, дидактической и наглядной литературы.

Глава 2. Базовое содержание учебного предмета для 5класса

11. Восприятие на слух с помощью индивидуальных слуховых аппаратов и без аппаратов речевого материала (181 час):

1) обиходно-разговорного характера и связанного с организацией учебной деятельности: "Скажи, что ты говоришь, когда прощаешься с товарищами", "Скажи, пожалуйста, ты сам(-а) просыпаешься утром или тебя кто-нибудь будит?"; "Как твое здоровье?", "Как ты себя чувствуешь?", "Что у тебя болит?", "У тебя насморк (кашель)?", "Ты ходил (пойдешь) к врачу (в аптеку)?", "Возьми (попроси, купи) лекарство".

12. Восприятие на слух с помощью индивидуальных слуховых аппаратов и без аппаратов речевого материала (181 час):

1) связанного с изучением общеобразовательных предметов по темам, а также математической и грамматической терминологии, природоведческого материала: "Повернись направо (налево, назад)", "Возьми (дай, попроси, положи, покажи) 10, 20, 5 тенге", "Начерти квадрат (прямоугольник, треугольник)", "Какой сейчас год?", "В каком году ты поступил в школу?", "Который час? 11 часов 20 минут".

13. Восприятие на слух текстов (до 15-20 предложений) по темам (182 часа):

1) Примерные темы: "Кем быть и кем не быть?", "Явления природы", "Космонавты", "Труд детей в школе", "Дружба - нам помощница", "Внешний вид товарища", "День независимости", "Спорт";

2) Примерные вопросы по темам: "Скажи, что ты говоришь, когда прощаешься с товарищами", "Скажи, пожалуйста, ты сам(-а) просыпаешься утром или тебя кто-нибудь будит", "Расскажи новости спорта", "Какой вид спорта ты любишь?", "Каким видом спорта ты занимаешься?", "В какой спортивной секции ты занимаешься?", "Кто твой тренер?", "Спроси у …, кто еҰ тренер?", "Ты давно занимаешься в секции по … ?", "Ты устаешь после тренировки?", "Приходи вовремя", "Какое время года ты любишь больше?", "Ты любишь зиму (лето)?", "Скоро будут осенние каникулы (зимние, летние, весенние)". "Что ты будешь делать на каникулах?", "Посмотри на термометр (градусник)", "Сегодня холодно (мороз, тепло, прохладно)?", "Сегодня солнечная (пасмурная) погода?", "Сейчас идет снег (дождь). А какая вчера была погода?".

14. Примерный словарь для восприятия на слух: Секция, секция по волейболу (по плаванию, по баскетболу), спортивная секция, тренер, давно, недавно, тренировка, тренироваться, вовремя, не вовремя, я устаю, не устаю, без опоздания, не опаздывая, не надо опаздывать, не опоздаю, не буду опаздывать, бывает, опаздываю.

15. Примерный проверочный материал: "Разреши поздравить тебя с наступающим (наступившим) учебным годом". "Прими мои самые теплые пожелания здоровья и долгих лет жизни". "Скажи …, чтобы она (он, они) проходила и раздевалась". "Проходи и раздевайся". "Я жду тебя". "Мы тебя ждем". "Не забудь поздравить всех своих близких и знакомых с праздником. Приглашай к столу". "Ты пригласил ...?", "Садитесь за стол", "Какой вид спорта ты любишь?", "Каким видом спорта ты занимаешься?", "В какой спортивной секции ты занимаешься?", "Приходи вовремя". "Сосчитай, сколько листов бумаги?", "Скажи, какие сказки ты прочитал?", "Какой формы?", "Какой величины?", "Из чего сделан?", "Когда вы пойдете на экскурсию?", "Что ты будешь делать до обеда (после обеда и так далее)?", "Когда начинается первый урок?", "Звенит звонок", "Что делают ребята на уроке?", "Сколько минут продолжается урок?", "Когда ребята отдыхают?", "А как ты отдыхаешь?", "Что делают ребята на перемене?", "Сколько уроков у вас в понедельник (вторник, сегодня)?", "Осень, зима, месяц, сентябрь, октябрь, ноябрь, термометр, градусник, осенние (зимние) месяцы, пасмурная (солнечная) погода, тҰплый (холодный, морозный) день, жҰлтые (красные, оранжевые) листья".

16. Формирование произношения:

1) речевое дыхание. Правильное выделение синтагм при помощи дыхательных пауз в самостоятельной речи;

2) голос. Соблюдение логического ударения в диалоге;

3) звуки и их сочетания: закрепление дифференцированного произношения согласных звуков, родственных по артикуляции: носовых и ротовых: м-п, м-б, н-т, в-д; слитных и щелевых: ц-с, ч-ш; слитных и смычных: ц-т, ч-т; глухих и звонких: ф-в, п-б, т-д, к-г, с-з, ш-ж;

4) слово, соблюдение в речи правильного произношения следующих звуков-_ц__ц_звукосочетаний (по надстрочному знаку): тс-дс (сотрудничество, подстанция), стн - здн (Астана, праздник);

5) фраза, закрепление навыков умеренно беглого темпа речи. Выразительное чтение наизусть стихотворения, отрывка из художественной прозы. Выражение при чтении с помощью интонации своего отношения к прочитанному (стихотворению, отрывку из художественной прозы).

Глава 3. Базовое содержание учебного предмета для 6 класса

17. Восприятие на слух с помощью индивидуальных слуховых аппаратов и без аппаратов речевого материала (181 час):

1) связанного с учебной деятельностью обучающихся и обиходно-разговорного характера: "Скажи дежурному, чтобы он проветрил класс. Посмотри на термометр и скажи, какая температура воздуха в классе".

18. Восприятие на слух с помощью индивидуальных слуховых аппаратов и без аппаратов речевого материала (181 час):

1) связанного с изучением образовательных предметов по темам, а также математической и грамматической терминологии, природоведческого материала: Какие ты знаешь меры веса (длины, стоимости, времени)? Сейчас пять минут первого (половина первого). Отмерь полоску бумаги длиной … см, шириной …см. Начерти окружность (квадрат). Найди сумму сторон квадрата (прямоугольника). Начерти такие же окружности (квадраты). Измерь расстояние между двумя точками (линиями). Назови однозначное (двузначное, многозначное) число. Найди произведение (сумму, разность, частное) чисел.

19. Восприятие на слух текстов, содержащих до 20-25 предложений по темам (182 часа):

1) примерные темы: "Мой город", "Астана", "Казахстан", "Праздники", "Книга - твой друг", "Транспорт", "Как вести себя в общественных местах", "Хищные птицы", "Кинотеатр", связанного с изучением общеобразовательных предметов "Устное народное творчество", "История Казахстана", "Русская литература";

2) примерные вопросы по темам: "Расскажи основное содержание просмотренного фильма". "Ты сам просыпаешься утром или тебя кто-нибудь будит?", "Ты знаешь хищных птиц?", "Почему мы ястреба и орла называем хищными птицами?", "Какая дробь больше: ... или ...?", "Придумай словосочетание по схеме: какой(-ое)? + что?", "Зеленые насаждения очищают воздух, береги их", "Придумай по два предложения с обращением", "Начерти квадрат (прямоугольник, треугольник)", "Какой сейчас год?", "В каком году ты поступил в школу?", "Который час? 11 часов 20 минут". "Перечисли государственные праздники Республики Казахстан". "Когда была принята Конституция Республики Казахстан?", "Какой праздник отмечают в нашей стране 25 октября?", "Знаешь ли ты слова гимна Республики Казахстан?", "Как называется наша Родина?", "Кто является Президентом Республики Казахстан?", "Как ведет себя культурный, воспитанный человек с людьми в транспорте (в гостях, с друзьями)?", "Какой должна быть одежда культурного человека?", "Как нужно следить за своей одеждой?", "Что делает человека смешным и некрасивым?", "Какой должна быть походка и осанка?", "Расскажи, как ты оденешься, идя на день рождения близкого друга (…)?".

20. Примерный словарь для восприятия на слух: Час, минута, год, окружность, направо, налево, вперед, назад, повернись, посмотри, иди, 10 часов, 20 минут, родина, страна, столица, Казахстан, крупный город, наша Родина, республика, казах, казахский народ, конституция, закон, гражданин, государственные символы, флаг, гимн, герб, знать, уважать, Республика Казахстан, независимость, государство – государственный, суверенитет, культурный, вежливый, уважаемый, начитанный, приветливый, внимательный, заботливый; садитесь, пожалуйста, проходите, как твое (ваше) здоровье, добрый день, до свидания, культура – культурный, внешний вид, одежда, деловой костюм, вечерний наряд, аккуратно, осанка, походка.

Глава 4. Базовое содержание учебного предмета для 7 класса

21. Восприятие на слух с помощью индивидуальных слуховых аппаратов и без аппарата речевого материала (45 часов):

1) связанного с учебной деятельностью обучающихся и обиходно-разговорного характера типа: У тебя есть мобильный (сотовый) телефон? Назови (скажи) номер своего сотового (мобильного) телефона. У тебя есть друг (подруга, товарищ)? С кем из ребят вашего класса ты дружишь? Кто твой друг (подруга)? Когда тебе исполнится (…....) лет? Осенью (летом) мне исполнится …лет. Мне уже исполнилось …лет. 12 (7, 21) апреля мне исполнится (исполнилось) ... лет. Мне исполняется летом (осенью) … лет.

22. Восприятие на слух с помощью индивидуальных слуховых аппаратов и без аппарата речевого материала (45 часов):

1) связанного с изучением общеобразовательных дисциплин: "В каком климатическом поясе мы живем?", "Приведи пример лучевой симметрии". "Союз - служебная часть речи, которая связывает однородные члены и простые предложения в составе сложного". "Придумай словосочетание по схеме: какой(-ое)? + что?", "Придумай по два предложения с обращением. Если неизвестное число разделить на ... и к частному прибавить ..., то получится...".

23. Восприятие на слух текстов (до 20 предложений и более) по темам (46 часов):

1) примерные темы: "Родная природа", "Труд людей", "Береги маму", "Здоровье", "День рождения", а также использование небольших текстов по предметом "История Казахстана", "Литература", "География", "Биология", Математика";

2) примерные вопросы по темам: "Узнай в аптеке, есть ли у них это лекарство (когда будет лекарство)", "У тебя есть что - нибудь от головной боли?", "У тебя есть аспирин (цитрамон)?", "Узнай в аптеке есть ли у них", "Узнай в аптеке, какое лекарство есть у них от головной боли", "Мне помогает (хорошо помогает, плохо помогает, лучше помогает, не помогает) это лекарство (аспирин, цитрамон)", "Спроси у .., помогает ли ему это лекарство? Какой у тебя рост?", "Ты знаешь свой вес?", "Узнай свой вес", "Иди, взвесься. Попроси взвесить тебя", "Спроси у …, какой у него вес", "Скажи .., чтобы он взвесился", "У тебя нормальный (лишний, недостаточный) вес, надо поправиться (похудеть)", "Какие ты знаешь меры веса (длины, стоимости, времени)?", "Найди сумму сторон квадрата (прямоугольника)", "Начерти такие же окружности (квадраты)", "Назови однозначное (двузначное, многозначное) число", "Найди произведение (сумму, разность, частное) чисел", "Во сколько раз …больше (меньше, короче, длиннее), чем…?", "Назови меры веса (длины, стоимости, времени)", "В минуте 60 секунд. В часе 60 минут", "В тонне 1000 килограммов", "Сколько дней в году (неделе, месяце)?".

24. Примерный словарь для восприятия на слух: узнать в аптеке, когда будет лекарство; успокойся; не волнуйся; головная боль, хорошо помогает, тебе поможет аспирин (цитрамон), какой вес, рост, поправиться, похудеть, скажи, как ты заботишься о заболевших друзьях и родных. Разбери слово по составу. Как изменяются существительные? Как надо относиться к хлебу и почему? Какое значение имеют растения в жизни людей? На сколько число ... больше числа ...? Слова автора, кавычки. Как ты считаешь, ты любишь своих товарищей? Отмерь-измерь, окружность, точка, сумма, разность, частное, произведение, год, неделя, месяц, час, минута, секунда, килограмм, тонна, центнер, больше, меньше, длиннее, короче, высота – высокий - выше, ширина - широкий - шире, длина – длинный - длиннее, две тысячи (пять тысяч…), двадцать (пять, десять …), сорок (пятьдесят…) минут.

Глава 5. Базовое содержание учебного предмета для 8 класса

25. Восприятие на слух с индивидуальными слуховыми аппаратами и без них речевого материала, связанного с учебной деятельностью обучающихся (45 часов).

26. Восприятие на слух с индивидуальными слуховыми аппаратами и без них речевого материала, связанного с учебной деятельностью обучающихся (45 часов):

1) восприятие на слух фраз обиходно-разговорного характера: "Какие ты знаешь спортивные игры?", "Расскажи основное содержание просмотренного фильма", "Ты сам просыпаешься утром или тебя кто-нибудь будит?", "Зеленые насаждения очищают воздух, береги их".

27. Восприятие на слух с индивидуальными слуховыми аппаратами и без них речевого материала (46 часов):

1) восприятие на слух текстов по темам: "В нашей Республике многое делается для защиты природы", "Под особой охраной государственные заповедники", "Была создана Красная книга, куда записываются названия редких и исчезающих видов животных и растений", "Эти виды охраняются государством", "Любовь к Родине предполагает заботливое отношение к природе", "Надо ценить и бережно охранять родную землю";

2) восприятие на слух речевого материала, произносимого разными дикторами (учителем, товарищами) на одинаковом расстоянии;

3) восприятие на слух (с индивидуальными аппаратами) речевой информации с аудиозаписи;

4) слухо-зрительное восприятие речевого материала учебной программы и популярных детских и молодежных передач по телевидению.

28. Примерные темы: "Родной язык", "Любимая профессия", "Из жизни замечательных людей", "Казахские музыкальные инструменты", "Мои друзья", "Будем знакомы", а также использование небольших текстов по предметам: "История Казахстана", "Литература", "География", "Биология", "Математика".

29. Примерные вопросы по темам: "У друга есть мобильный (сотовый) телефон?", "Назови (скажи) номер сотового (мобильного) телефона друга", "У тебя есть друг (подруга, товарищ)?", "С кем из ребят вашего класса ты дружишь?", "У меня есть друг (подруга, товарищ) в каком климатическом поясе мы живем?", "Приведи пример лучевой симметрии", "Союз - служебная часть речи, которая связывает однородные члены и простые предложения в составе сложного", "Будем знакомы", "Мы знакомы", "А мы незнакомы", "Мы еще не познакомились", "Очень приятно (неприятно, не очень приятно, совсем неприятно)", "Куда ты собираешься поехать отдыхать в этом году?", "Сколько интересного можно узнать во время путешествия!", "Давай куда-нибудь поедем!", "Давай совершим куда-нибудь путешествие!".

30. Примерный словарь для восприятия на слух: друг (товарищ), подруга, поздравлять, дарить подарки, день рождения, исполнилось … лет, свидетельство о рождении, будем знакомы, мы знакомы, мы не знакомы, мы познакомились, приятно, неприятно, провести воскресенье, я собираюсь, я не собираюсь, согласен, не согласен, можно узнать, рад, очень рад, рад тебя видеть. Что нового, новости, есть новости, путешествие, путешествовать, свободное время, советую, посоветую, дай совет, не советую, посоветоваться, приготовить все заранее, санки, лодка, консервы, спальный мешок, рюкзак, удочка.

Глава 6. Базовое содержание учебного предмета для 9 класса

31. Восприятие на слух с индивидуальными аппаратами и без них речевого материала, связанного с учебной деятельностью обучающихся, с голоса учителя и товарищей, а также с аудиозаписи (14 часов).

32. Восприятие диалогической и монологической речи с аудиозаписи (14 часов).

33. Восприятие информации (соответствующей развитию обучающихся) по телевидению, радио (14 часов).

34. Восприятие речевого материала обиходно-разговорного характера, а также связанного с учебной деятельностью обучающихся по телефону (14 часов).

35. Восприятие на слух сложных текстов (12 часов).

Глава 7. Базовое содержание учебного предмета для 10 класса

36. Восприятие на слух с индивидуальными слуховыми аппаратами и без них программного речевого материала (текстов, фраз, словосочетаний, слов) в разных условиях (в помещении, изолированном от посторонних шумов; в условиях, приближающихся к естественным), с голоса и с аудиозаписи (34 часа).

37. Восприятие на слух информации по телевидению, радио, телефону (диалогической и монологической речи) (34 часа).

Глава 8. Требования к уровню подготовки обучающихся 5 класса

38. Предметные результаты.

39. Обучающиеся будут знать:

1) профили и артикуляции звуков;

2) дифференцированное произношение согласных звуков, родственных по артикуляции: носовых и ротовых; щелевых и смычных; глухих и звонких;

3) нормы и правила орфоэпии русского языка.

40. Обучающиеся будут уметь:

1) воспринимать на слух с индивидуальными слуховыми аппаратами и без них речевой материал (слова, словосочетания, фразы) обиходно-разговорного характера, связанный с учебной деятельностью и с изучением общеобразовательных предметов;

2) воспринимать на слух тексты (до 15-20 и более предложений), сложные по содержанию;

3) воспринимать на слух весь речевой материал без аппарата на расстоянии: с 1 степенью тугоухости не менее 6 м; со 2 степенью тугоухости 3-3,5 метр; с 3 степенью тугоухости 0,3-0,5 метр;

4) с аппаратами на расстоянии: с 1 степенью тугоухости не менее 10-12 метр; со 2 степенью тугоухости 8-10 метр; с 3 степенью тугоухости 5-6 метр.

Глава 9. Требования к уровню подготовки обучающихся 6 класса

41. Предметные результаты.

42. Обучающиеся будут знать:

1) профили и артикуляции звуков;

2) нормы и правила орфоэпии русского языка.

43. Обучающиеся будут уметь:

1) воспринимать на слух с индивидуальными слуховыми аппаратами и без них речевой материал (слова, словосочетания, фразы), произносимый как учителем, так и товарищами на оптимальном расстоянии, связанный с учебной деятельностью и с изучением общеобразовательных предметов, а также обиходно-разговорного характера, воспринимать на слух с индивидуальными слуховыми аппаратами тексты до 15-20 предложений;

2) слушать с индивидуальными аппаратами ошибки в произношении товарищей (в соблюдении интонации, словесного ударения, в воспроизведении звукового состава слова);

3) воспринимать и опознавать в условиях относительной изоляции от шума весь речевой материал, произносимый учителем, на слух без аппаратов: с 1 степенью тугоухости, на расстоянии не менее 6 метр; с 2 степенью тугоухости, 3,5 метр; с 3 степенью тугоухости 0,3-0,5 метр;

4) воспринимать со слуховыми индивидуальными аппаратами на расстоянии: с 1 степенью тугоухости 10-12 метр; с 2 степенью тугоухости 6-10 метр; с 3 степенью тугоухости 5-6 метр и на более близком расстоянии - голоса товарищей.

Глава 10. Требования к уровню подготовки обучающихся 7 класса

44. Предметные результаты.

45. Обучающиеся будут знать:

1) профили и артикуляции звуков;

2) нормы и правила орфоэпии русского языка;

3) правила выделения синтагм в самостоятельной речи.

46. Обучающиеся будут уметь:

1) воспринимать на слух с помощью индивидуальных слуховых аппаратов и без них речевой материал обиходно-разговорного характера, связанный с учебной деятельностью обучающихся и с изучением общеобразовательных предметов, а также тексты с голоса учителя в условиях относительной изоляции от шума на расстоянии не менее: с 1 степенью тугоухости без индивидуальных слуховых аппаратов 6,5 метр; с 1 степенью тугоухости с индивидуальными слуховыми аппаратами 10-12; с 2 степенью тугоухости без аппаратов 3,5-3,8 м; с 2 степенью тугоухости с аппаратами 8-10 метр; 3 степенью тугоухости без аппаратов 0,3-0,5 метр; с 3 степенью тугоухости с аппаратами 6-6,5 метр;

2) воспринимать на слух речевой материал, произнесенный учителем, а также обучающимися класса на одинаковом расстоянии;

3) воспринимать речевой материал (слова, словосочетания, фразы и тексты) с аудиозаписи.

Глава 11. Требования к уровню подготовки обучающихся 8 класса

47. Предметные результаты.

48. Обучающиеся будут знать:

1) профили и артикуляции звуков;

2) нормы и правила орфоэпии русского языка;

3) правила выделения синтагм в самостоятельной речи.

49. Обучающиеся будут уметь:

1) воспринимать на слух с индивидуальными слуховыми аппаратами речевой материал независимо от того, какой диктор его произносит, на одинаковом расстоянии: с 1 степенью тугоухости не менее 12 метр; 2 степенью тугоухости 9-10 метр; с 3 степенью тугоухости 6,5-7 метр в условиях относительной изоляции от шума;

2) воспринимать на слух без аппарата речь учителя и товарищей разговорной громкости на одинаковом расстоянии не менее: с 1 степенью тугоухости 7 метр; со 2 степенью тугоухости 4 метр; 3 степенью тугоухости 0,4-0,5 метр;

3) воспринимать шепотную речь (1, 2 степень тугоухости) на оптимальном расстоянии; воспринимать слухо-зрительно с индивидуальными аппаратами основной речевой материал популярных детских и молодежных передач, а также изучаемого программного материала по учебной программе телевидения.

Глава 12. Требования к уровню подготовки обучающихся 9 класса

50. Предметные результаты.

51. Обучающиеся будут знать:

1) профили и артикуляции звуков;

2) нормы и правила орфоэпии русского языка;

3) правила выделения синтагм в самостоятельной речи.

52. Обучающиеся будут уметь:

1) воспринимать на слух программный речевой материал обиходно-разговорного характера, относящийся к учебной деятельности обучающихся, и тексты в естественном звучании на все увеличивающемся расстоянии с индивидуальными слуховыми аппаратами: с 1 степенью тугоухости более 12 метр; со 2 степенью тугоухости более 10 метр; с 3 степенью тугоухости 7-8 метр;

2) воспринимать на слух программный речевой материал без индивидуальных слуховых аппаратов: с 1 степенью тугоухости 7,5 метр; со 2 степенью тугоухости 4 метр; с 3 степенью тугоухости 0,5 метр;

3) воспринимать по телефону фразы обиходно-разговорного характера.

Глава 13. Требования к уровню подготовки обучающихся 10 класса

53. Предметные результаты.

54. Обучающиеся будут знать:

1) профили и артикуляции звуков;

2) нормы и правила орфоэпии русского языка;

3) правила выделения синтагм в самостоятельной речи.

55. Обучающиеся будут уметь:

1) воспринимать на слух весь программный речевой материал в разных условиях на расстоянии: с 1 степенью тугоухости без индивидуальных слуховых аппаратов 8 метр; 1 степенью тугоухости с аппаратами 12-13 метр; со 2 степенью тугоухости без аппаратов 4 метр; 2 степенью тугоухости с аппаратами 11 метр; 3 степенью тугоухости без аппаратов 0,5-0,6 метр; 3 степенью тугоухости с аппаратами 8-9 метр;

2) воспринимать на слух речевой материал популярных радиопередач;

3) воспринимать на слух диалогическую и монологическую речь по телефону.

56. Личностные результаты отражаются в:

1) самостоятельной речи и воспроизведении речевого материала с соблюдением речевых норм произношения;

2) передаче различных эмоциональных оттенков высказывания, произносить слова слитно, с ударением, реализуя умения воспроизведения звукового состава и соблюдая орфоэпические правила;

3) сформированных коммуникативных компетенциях обучающихся, готовых к самостоятельной независимой жизни;

4) ведение диалога с учителями, с друзьями;

5) управлении владением культурой общения, проявлении инициативности, ответственности.

57. Системно-деятельностные результаты отражаются в умениях и навыках владения всеми видами речевой деятельности, а также в овладении общеучебными умениями, полученными на уроках родного языка:

1) умении воспринимать и опознавать на слух и выделять основную мысль текста, структурные элементы текста (зачин, основная часть, концовка);

2) на слух восстанавливать деформированный текст, воспроизводить пересказ прочитанного по плану; составлять рассказы по серии картин на слух, устное сочинение по картине;

3) умении вести диалогическую речь, постепенно увеличивая количество реплик; выразительно читать небольшие стихотворения; петь детские песни на русском языке.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 332-қосымша

Есту қабілеті бұзылған (нашар еститіндер, кейін естімей қалған) білім алушыларға арналған негізгі орта білім беру деңгейінің 5-7 сыныптары үшін "Түзету ырғағы" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы
(оқыту қазақ тілінде жүргізілетін сыныптар үшін)

Ескерту. Бұйрық 332-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 27.07.2017 № 352 (1, 2, 6, 8, 9, 10,(11, 12) сыныптардың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 01.09.2017, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 3-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2018, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 4-сыныптың және 10-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019, 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2020 қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Түсінік хат

2. Оқу пәнінің мақсаты – білім алушылардың есту және дауыс шығару мүмкіндіктерін дамыту, үйлесімді, икемді және ырғақпен қозғалуға, ән тыңдауға және кез-келген қозғалысқа еркін қосылуына баулу.

3. Оқу пәнінің міндеттері:

1) есту кемістігі бар балаларды жан-жақты дамытумен қатар әлеуметтік өмірге де бейімделуіне ықпал ету;

2) балалардың жалпы дамып, жетілуіне ықпал етіп, дене кемістігін түзеуге жалпы және тілдік моториканың көңіл-күйдің дамыту;

3) эстетикалық тәрбие береді және жағымды қылықтарға (тәртіптілікке, татулыққа, достыққа) тәрбиелеу, білім алушыларға керекті негізгі қимылдарды үйрету;

4) музыкаға деген құштарлығын арттыру;

5) музыканың әр түрлі жанрларын қабылдауды үйрету;

6) этикалық көзқарасын қалыптастыру.

4. Арнайы нашар еститін балаларға арналған мектепте "Түзету ырғағы" пәні білім алушылардың рухани және адамгершілік тұлғасын қалыптастыратын негізгі пәндердің біріне жатады. "Түзету ырғағы" – нашар еститін балаларды жан-жақты дамытумен қатар әлеуметтік өмірге де бейімделуіне ықпал етеді, балалардың жалпы дамып, жетілуіне ықпал етіп, дене кемістігін түзеуге жалпы және тілдік моториканың көңіл-күйдің дамуына эстетикалық тәрбие береді және жағымды қылықтарға тәрбиелейді. "Түзету ырғағы" сабағында музыканы тыңдауға музыкамен әр түрлі дене қозғалыстарын орындап, өлең айтуға, би билеуге қарапайым музыкалық аспаптарда ойнауға үйренеді. Доппен, дөңгелекпен, жіптермен, шарлармен жаттығулар жасап, дене қозғалыстарын дәл орындауға, ептілік пен шапшаңдық қимылдарын да дамытуға болады. Ырғақты қимылдар жасату арқылы есту кемістігі бар баланың жан-толғанысын тудырып, олардың ой-өрісін, білімін, есту қабілетін, сөйлеу тілін дамытады.

5. Нашар еститін балаларға эстетикалық тәрбие берудің де басты бір жолы – түзету ырғағы сабағын жүргізу болып табылады. Сабақ барысында нашар еститін балалар дыбыс күшейткіш аппараттар көмегімен музыканы қабылдап, биді, гимнастикалық жаттығуларды дұрыс орындай алады. Сонымен қатар, музыка ырғағын дұрыс қабылдап, ән айтып, өздерінің еститін құрбыларындай өмірге бейімделеді. Композитор, әншілерімен танысып, классикалық және замана талабына сай қазіргі кезең музыкасын да қабылдай алады.

6. Музыкалық шығармаларды тыңдау арқылы білім алушының ой-өрісі, есту қабілеті, сөйлеу тілі дамиды.

7. "Түзету ырғағы" сабағында музыканы тыңдауға музыкамен әр түрлі дене қозғалыстарын орындап, өлең айтуға, би билеуге қарапайым музыкалық аспаптарда ойнауға үйренеді және дене қозғалыстарын дәл орындауға, ептілік пен шапшаңдық қимылдарын да дамытуға болады.

8. "Түзету ырғағы" сабағы нашар еститін балаларға эстетикалық тәрбие берудің басты бір жолы болып табылады. Нашар еститін балалар сабақ барысында дыбыс күшейткіш аппараттар көмегімен музыканы қабылдап, биді, гимнастикалық жаттығулар орындайды. Сонымен қатар, композитор, әншілерімен танысып, есту қабілетін дамыту мақсатында сабақта классикалық және замана талабына сай музыканы да алады.

9. "Түзету ырғағы" бағдарламасы әр түрлі коррекциялық жұмыс түрлерін қамтиды: музыканы тыңдап-ажыратып айту, музыка арқылы негізгі қимылдарды үйрену, өлеңді, әнді мәнерлеп айтуды үйрену, фонетикалық ырғақ жаттығуларын пайдаланып, сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру, сөздік материалдарды қабылдау, сөйлеу тіліне қойылатын талаптарды орындау. Сонымен қатар, музыканы сенсорлық негізде есту, көріп-есту арқылы музыкалық фрагменттерді қабылдауға, әйел, ер адамның даусын ажырата білуге үйрету.

10. Нашар еститін балалардың есту, көріп-есту қабілетін және дыбыстарды анық айтуын, сөйлеу тілін қалыптастыру үшін түзету ырғағы сабақтарында дыбыстарды дағдыландырғанда фонетикалық ырғақ жаттығуларының берері мол. Жаттығулар жасаған кезде балалар дөңгелене, мұғалім артикуляциясын бәрі көре алатындай болады. Балалар шеңбер құрып тұрып, жүріп, отырып, бірнеше рет сөздік материалдарды қайталап, оны қимыл-қозғалыс арқылы (бір орында жүріп-тұрудың қарапайым түрлері, дене мүшелерін жан-жақты дамытатын жаттығулар түрлері, музыка-ырғағына сай би қимылдарын) көрсетеді. Сөз арқылы және сөзсіз қимылдар арқылы қарым-қатынас жасау дағдысын қалыптастырады. Бұл қарым-қатынас түрлерінің оқыту іс-әрекетінде әлеуметтік тәжірибенің өзара байланысын меңгеруге көмектеседі. Вербальді қарым-қатынасты дамытуға және ұсақ моторикаларды көру, қозғалу үйлесімділігін және зейінді, сенсориканы дамытуға есту қабілетін дамытуға (сөздік, сөзге жатпайтын дыбыстарды) музыканы ой ес-қиял элементтерін дамытуға (әнді тыңдап қабылдап, есте сақтап, қайталау) көмектеседі.

11. Нашар еститін балаларға арналған "Түзету ырғағы" бағдарламасында өлеңді, әнді мәнерлеп айту жолдары да жан-жақты берілген (өлеңді тыңдауға үйрету, үш-төрт буынды өлеңдерді музыка ырғағымен айта білу, өлеңді жай, асықпай, қарапайым дауыспен айтуға үйрету). Үш-төрт буынды сөйлемді, сөз тіркестерін дұрыс бір тыныста сөздерді бөлмей айту, дауыс күшін, биіктігін және тембірін сақтап, қайталап айтуға үйрету. Есту арқылы ритмикалық-интонациялық сөйлеу қалпын сақтап, қайталауды ұғындыру. Сонымен қатар, білім алушының сөздік тіліндегі бар дыбыстарды, дыбыс тіркестерін, сөздік материалдарды бекітіп отырады. Дауыспен айтылатын дауыссыз үнді дыбыстардың айтылуына көңіл бөліп, білім алушыны естіп қабылдай білуге үйрету.

12. Музыкалық білім беру мазмұнының негізінде келесі ұстанымдар іріктелген:

1) музыканы тыңдау арқылы бала музыканың көңілді, мұңды екенін бағалап, қабылдайды;

2) музыканың жан-күйІне түсініп, қозғалыс тәсілдері мен жаттығуларды түрлендіріп, өзгертіп отырады;

3) музыканың сүйемелдеуімен өлең оқу, ыңылдап ән айту, музыкалық ертегілер қойылымына рольдерге бөлініп, ойнап, көрсету баланың дұрыс тыныс алып, бір тыныста сөздерді бөлмей сөйлеуіне және тілдік моторикасының дамуына жағдай жасайды;

4) музыка тыңдап, би билеу тек эстетикалық тәрбие беру ғана емес, бимен айналысу дене саулығын түзеу арқылы, дене сымбатын жақсартып, бұлшық еттерін бекітіп, тез қимылдауға, әдемі қозғалыстар жасауға ықпал етеді.

13. Музыка сабағындағы негізгі әрекеттердің түрлері:

1) биге үйрену арқылы дүние танымы кеңиді. Білім алушылар бидің әр түрлерімен танысып, оларды бір-бірінен ерекшеліктері бойынша ажырата бастайды;

2) музыка ырғағын дұрыс қабылдап, ән айтып, өздерінің еститін құрбыларындай өмірге бейімделеді;

3) композитор, әншілерімен танысып, классикалық және замана талабына сай қазіргі кезең музыкасын да қабылдай алады;

4) музыкалық шығармаларды тыңдау арқылы білім алушының ой-өрісі, есту қабілеті, сөйлеу тілі дамиды;

5) білім алушылар "Түзету ырғағы" сабағында білім алушылар жан-жақты дамытатын жаттығулар жасаумен қатар, дыбыстарды қадағалап, бір тыныста бөлмей дұрыс, мәнерлеп оқуға үйренеді;

6) музыканы сенсорлық негізде (музыканың тембірін, күшін, ұзақтығын, биіктігін әр түрлі жағдайда) есту, көріп-есту арқылы музыкалық фрагменттерді қабылдауға, әйел, ер адамның даусын ажырата білуге үйрету;

7) музыкалық материалдар білім алушының естіп-қабылдау деңгейіне және жас ерекшелігіне сай таңдалады. Музыканы бірнеше рет тыңдау арқылы бала музыканың сипатын (көңілді, сергек, қуанышты, байсалды, мұңды, қайғылы) ажырата білуге үйренеді.

14. "Түзету ырғағы" бағдарламасы әр түрлі түзету жұмыс түрлерін қамтиды:

1) музыканы тыңдап-ажыратып айтуды үйрену;

2) музыка арқылы негізгі қимылдарды үйрену;

3) өлеңді, әнді мәнерлеп айтуды үйрену;

4) фонетикалық ырғақ жаттығуларын пайдаланып сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру;

5) сөздік материалдарды қабылдау, сөйлеу тіліне қойылатын талаптарды орындау.

15. Есту кемістігі бар балалардың жас ерекшеліктеріне және психо-физиологиялық ерекшеліктеріне байланысты сыныптан сыныпқа өткен сайын бағдарлама тақырыптарына байланысты жұмыс түрлері күрделене береді, сөздік материалдар да қарапайым сөздерден бастап күрделене береді. Соған байланысты білім алушының сөйлеу тіліне де ерекше талаптар қойылады:

1) сөздік материалдарды анық, бөлмей, бір тыныста айту;

2) дауыс биіктігін, күшін және тембрін дұрыс сақтап, эмоциялық көңіл-күйін білдіру;

3) орфографиялық ережелерді сақтау;

4) сөйлемдердегі сөздерді 2-3 буыннан 10-12 буынға дейін өсіріп, логикалық және синтагмдік екпіндерді ажыратып, музыкалық (ән) контурын сақтап, өз бетінше немесе мұғалімнің көмегімен айта білуге үйрету;

5) хабарлы, сұраулы, лепті сұраулардың интонациясын сақтап, айтқызу;

6) ара қашықтыққа байланысты сөздік материалды сыбырлап, жай, дауыстап айта білуге үйрету;

7) білім алушының сөздік тіліндегі дыбыстарды, дыбыс тіркестерін, сөздік материалдарды бекітіп, дұрыс айта білуге үйрету. Бағдарлама нашар еститін білім алушылардың психо-физиологиялық даму ерекшеліктерін, олардың білімі мен икемделік деңгейін ескере отырып жазылды. Материалдар білім алушылардың білімі мен икемділігін және құзыреттілігін дамытуға берілген тапсырмалар мен жаттығулар көлемі біртіндеп ұлғайып, оңайдан күрделіге қарай өрби береді.

16. "Түзету ырғағы" бағдарламасы 6 бөлімнен тұрады:

1) музыкалы-ырғақты қимыл қозғалыс;

2) музыканы анықтап қабылдау;

3) өлеңді қабылдап, есте сақтап, қабылдау;

4) қарапайым музыкалық аспаптарда ойнау;

5) фонетикалық ырғақты пайдаланып, сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру;

6) сөздік материалды түсініп, қолдану.

17. Бөлімдер бойынша әртүрлі жаттығулар көлемі белгіленіп, бір жүйеге келтірілген және белгілі бір тақырыпта меңгеретін білім көлемі мен икемділігі, көрсетілген. Әр сабақта бағдарламада берілген бөлімдер бойынша ретімен жұмыс түрлері жүргізіліп отырады:

1) "Түзету ырғағы" сабағы қажетті құралдармен, музыкалық аспаптармен, магнитофон, кассета, дискілермен (күйтабақтармен) жабдықтап, жаттығу барысында қолданылатын гимнастикалық құралдар (шеңберлер, шарлар, жалаушалар, доптар, жіптер, гимнастикалық таяқшалармен) және шулы ойыншықтармен қамтамасыз етіледі;

2) "Түзету ырғағы" сабағын арнайы қосымша музыкалық білімі бар сурдопедагог жүргізеді. Сабаққа білім алушылар спорт киімдерін киіп қатысады. Бөлімдер бойынша әр түрлі жаттығулар көлемі белгіленіп, бір жүйеге келтірілген және белгілі бір тақырыпта меңгеретін білім көлемі көрсетілген. Әр сабақта бағдарламада берілген бөлімдер бойынша ретімен жұмыс түрлері жүргізіліп отырады. Сабақ барысында қазақ сазгерлерінің музыкалық шығармалары орындалып, пайдаланылады. Ескерте кететін жағдай: нашар еститін балаларға барлық жиіліктегі орындалатын шығармаларды қабылдай алады (125 Гц-8000 Гц). Сонымен қатар, бағдарламада берілген материалдарды есту кемістігі дәрежесіне сәйкес арақашықтықта қабылдайды:

1-дәрежелі нашар еститін 6-7 метр;

2-дәрежелі нашар еститін 5-6 метр;

3-дәрежелі нашар еститін 3 метр.

18. "Түзету ырғағы" сабағын арнайы қосымша музыкалық білімі бар сурдопедагог жүргізеді. Сабаққа білім алушылар спорт киімдерін киіп қатысады.

19. Оқу жүктемесінің көлемі:

1) 5-сынып – аптасына 1 сағат, жылына - 34 сағат;

2) 6-сынып – аптасына 1 сағат, жылына - 34 сағат;

3) 7-сынып – аптасына 1 сағат, жылына - 34 сағат.

2-тарау. Оқу пәнінің 5 - сыныптағы базалық білім мазмұны

20. Музыка арқылы негізгі қимылдар үйрету (5 сағат):

1) музыкамен қарапайым би композициясын анық, дұрыс, ритмге сәйкес орындау;

2) би қимылдарын еркін және жеңіл орындай білу;

3) қарапайым күрделі емес халық билерін, вальсті, ритмді билерді үйретіп, орындай білу;

4) әр түрлі музыкаға би композицияларын орындай білу.

21. Музыканы тыңдап, қабылдауға үйрету (6 сағат):

1) музыкалық шығармаларды тақырыптар бойынша тыңдау: мысалы, "Музыка ертегілер әлемінде", концерт залы, театр, кино музыкалары;

2) тыңдаған музыкаларды темпіне, биіктігіне, тембріне байланысты ажырата білу;

3) пьесаларды, музыкалық (3-5) шығармаларды олардың орындалу ерекшеліктеріне байланысты ажырата білу;

4) музыканың авторларымен, орындаушыларымен таныстыру;

5) музыка, музыка авторлары жайында газет, журналдарда жазылған мақалалармен (мұғалім, тәрбиешінің көмегімен) білім алушыларды таныстыру.

22. Өлеңді, әнді мәнерлеп айту (5 сағат):

1) өлеңді, әнді тыңдауға, айтуға үйрету;

2) бірнеше буынды өлеңді музыка ырғағымен айта білуге үйрету.

23. Өлеңді асықпай, қарапайым дауыспен айтуға үйрену (6 сағат):

1) А.Меңжанова "Қоңырау";

2) И.Нүсіпбаев "Біз осылай өсеміз";

3) И.Нүсіпбаев "Мейірбан ұстаздар";

4) И.Мухамеджанов "Қазақстан";

5) К. Дүйсекеев "Ана тілін сүйеміз!".

24. Фонетикалық ырғақты пайдаланып, сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру (8 сағат):

1) есту арқылы дауыс модуляциясының биіктігін, күшін ажырата білу;

2) есту арқылы сөйлеу тілінің ритмикалық-интонациялық қалпын қабылдап, дәл қайталау;

3) ұзын сөйлемдерде тыныс паузаларын дұрыс бөлу;

4) сөз тіркестерінде логикалық және синтагмдік екпінді дұрыс қоя білу;

5) сөздің дұрыс құрамын және ырғақты-интонациялық қалпын сақтай отырып, сөйлеу темпін өзгерте білу;

6) білім алушының сөздік тіліндегі бар дыбыстарды, сөздік материалдарда қадағалап бекіту.

25. Ән-өлең сөздерін мәнерлеп оқып және эмоционалды көңіл-күйін білдіріп жатқа айту (4 сағат):

1) сөздік материалдардың анық айтылуын, түсінікті тілмен айтылуын, дауыс биіктігін, күшін және тембірін дұрыс сақтап, эмоционалды көңіл-күйін білдіріп айтуын, орфоэпиялық ережелерді сақтай білуін;

2) сөйлемдердегі сөздің 10-12 буынға дейін өсіріп, логикалық және синтагмдік екпіндерді ажыратып, музыкалық (ән контурын сақтап өз бетінше, мұғалімнің көмегімен айта білуге үйретуді талап етеді.

26. Сөздік материал: биді жеңіл (әдемі, көңілді) орындаңдар. Біз ... биін үйренеміз. Музыканы тыңдап, қимылдарды ойлап тап. Мұқият тыңдаңдар. Музыка көңілді (қайғылы, әсерлі). Пьесаны хор (оркестр, халық аспаптар оркестрі) орындайды. Симфониялық оркестрдің музыкасын тыңдаңдар. Пьесаны орындаған ... . Әнді орындаған ... . Біз Құрманғазының "Балбырауын" күйін тыңдадық. Біз Н.Тілендиевтің шығармасын тыңдадық. Біз "Сазген" ансамблінің шығармаларын тыңдадық. Өлеңді ақын ..., сазгер ... жазды.

27. Музыкалық материалдар:

1) Б.Ғизатовтың "Балдырған маршы";

2) Л. Хамидидің "Балдырған полькасы";

3) Б.Байқадамовтың "Айгөлек";

4) Л. Хамидидің "Маусымжан";

5) К.Қуатбаевтың "Айжан қыз".

3-тарау. Оқу пәнінің 6 - сыныптағы базалық білім мазмұны

28. Музыка арқылы негізгі қимылдар үйрету (5 сағат):

1) екі аяқты кезек жоғары, екі жанға созып, қайта отыру;

2) тізерлеп тұрып, шалқайып, қайта тұру; бір аяқты оң (сол) жаққа созып, тізені бүгіп, қайта тік жүру;

3) саусақтарды айқастыра ұстап тұрып, бір аяқпен алға, артқа аттап өту;

4) аяқтың ұшымен, өкшені кезек көтеру, аяқтың басын кезек алға, артқа созып, айналдыру, башпайлармен әр түрлі қимылдар жасап, таяқты, допты домалатып ұстап көтеру;

5) доппен, лентамен, таспамен, шеңбермен әр түрлі қимылды жаттығулар жасау;

6) қолды әр түрлі қалыпта ұстап тұрып созылып, аяқтың ұшымен көтеріліп отырып, тізені құшақтап отыру, қолды алға созып ұстап тұрып, аяқты сермек тигізу;

7) қолды екі жаққа созып, шалқайып, екі тізесін қапсыра құшақтау;

8) бір аяқты артқа созып, тізені бүгіп отырып, қолды екі жаққа созып, қайта тік жүру;

9) екі қолды тіреп, жүресінен отырып, аяқты артқа созып, етпетінен денені тік ұстап, қайта жүресінен отырып-тұру,бірнеше рет қайталау.

29. Музыканы тыңдап, қабылдауға үйрету (6 сағат):

1) "Балаларға арналып жазылған музыкалар", "Табиғат көріністерін сипаттайтын әндер мен күйлер", "Халық музыкасы". Тыңдаған музыканың (көңілді, көңілсіз, салтанатты, қайғылы) түрлерін ажырата білу;

2) ерлер мен әйел дауысын ажырата білу, домбыра, фортепиано, скрипка, симфониялық, халық аспаптар оркестірінің музыкалық үндерін, дауыс саздарын ажырата білу;

3) музыканың орындаушыларымен, авторларымен, таныстыру;

4) білім алушылардың қазақ халық музыкаларымен және Қазақстанда тұратын басқа ұлт өкілдерінің және шет ел музыкаларымен таныстырып, тыңдату;

5) музыкаларды темпіне, биіктігіне, тембіріне байланысты ажырата білу;

6) музыкалық (3-5) шығармаларды, пьесаларды,олардың орындалу ерекшеліктеріне байланысты ажырата білу;

7) музыканың орындаушыларымен, авторларымен таныстыру және музыка авторлары жайында газет, журналдарда жазылған мақалалармен таныстыру.

30. Өлеңді, әнді мәнерлеп айту (6 сағат):

1) тынысты дұрыс пайдалануды үйрену;

2) өлеңді, әнді тыңдауға,айтуға үйрету;

3) әнді созып, әндетіп, бірқалыпты айтқызуға үйрету;

4) дыбыстарды қадағалап, өлең мәтініндұрыс түсініп, барлығы бірігіп айта алуға үйрету;

5) хор айтуға үйрету.

31. Өлеңді асықпай, қарапайым дауыспен айтуға үйрену (6 сағат):

1) Ш.Қалдаяқов, Ж.Нәжімеденов, Н.Назарбаев "Қазақстан Республикасының Мемлекеттік әнұраны";

2) Ә.Бейсеуов, Т.Молдағалиев "Ұстазым";

3) К.Дүйсекеев, Ш.Сариев "Туған жер";

4) халық күйі "Келіншек", "Салкүрең" А.Жұбанов "Ақ көгершін";

5) халық әні "Жар-жар", халық әні "Сәулем-ай", халық күйі "Салкүрең";

6) А.Жұбанов "Ақ көгершін";

7) Ш.Қалдаяқов "Ана туралы жыр".

32. Фонетикалық ырғақты пайдаланып, сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру (5 сағат):

1) дауыстың бірқалыпты биіктігін, күшін тынысты дұрыс алуды (дауыс биіктігін, күшін, модуляциясын қайталап айта білуді) дамыту;

2) есту арқылы сөйлеу тілінің ырғақты-интонациялық қалпын, тыныс алуды, ұзын сөйлемді айтуды, дұрыс дауыс екпініне, ырғағына бөліп айтуды үйрету;

3) логикалық және синтагмдік екпінді сөз тіркестерінде анық айтып, ән негізін дұрыс сақтай білуге үйрету;

4) сөздік материалдарда білім алушыларға қойылған дыбыстарды қадағалап, бекіту;

5) ұзын сөйлемдерде тыныс паузаларын дұрыс бөлуді үйрету;

6) сөз тіркестерінде логикалық және синтагмдік екпінді дұрыс қоюды үйрету.

33. Ән-өлең сөздерін мәнерлеп оқып және эмоционалды көңіл-күйін білдіріп жатқа айту (6 сағат):

1) әнді және оның орындалуын талдай білу, ән айту ережелерін сақтау;

2) халықтық және кәсіби жанрлардың ерекшелігін білу, хор және оркестр түрлерін тыңдау арқылы айыра білу;

3) музыкалық аспаптардың тембрлік ерекшеліктерін білу, музыканы тыңдау.

34. Музыкалық материалдар:

1) С.Тойлыбаев,А.Исағұлова; "Отаным – Қазақстан";

2) Абай; "Желсіз түнде жарық ай", "Көзімнің қарасы";

3) А.Жұбанов "Тәжік биі".

35. Сөздік материал: халық әнін үйренеміз. Әдемі, жеңіл биле (-ңдер). Біз ... биін орындадық. Денені дұрыс ұста (тік ұста, еңкей, оңға, солға бұрыл). Би қимылын өзің ойлап тап. Музыканы мұқият тыңда (-ңдар). Кешікпеңдер. Анар ... биін көңілді орындады. Музыка көңілді (салтанатты, баяу). Симфониялық оркестрдің орындауында әншіні (хорды, ансамбльді) тыңда (-ңдар). Біз Құрманғазы күйін тыңдап отыр (-мыз). Біз халықтың халық әнін тыңдадық. Біз ұлт-аспаптар оркестірінің орындауында "..." күйін тыңдадық. Ән қалай аталады? Авторы кім? Сазгер кім? Мен хормен айтқан әнді тыңдадым. Мен жеке әншінің әнін тыңдадым. Маған ән өте ұнады (ұнамады). Дауыстап (жай, қуанышты көңіл-күймен, таңырқай, мәнерлеп) сөйле(-ңдер). Өлеңді оқы (-ңдар). Алмас өлеңді мәнермен (жақсы) оқыды. Әсел енді дауыс-тап, жайәсерлі айтты.

4-тарау. Оқу пәнінің 7 - сыныптағы базалық білім мазмұны

36. Музыка арқылы негізгі қимылдар үйрету (7 сағат):

1) музыканың ритміне қарай: қарапайым би композициясын анық, дұрыс, орындату;

2) би қимылдарын музыка ритмне қарай: еркін, жеңіл орындату;

3) қарапайым күрделі емес халық билерін, вальсті, ритмді билерді үйретіп, орындай білу;

4) әртүрлі музыкаға би композицияларын билеуге үйрену.

37. Музыканы тыңдап, қабылдауға үйрету (5 сағат):

1) халық күйлері, классикалық, эстрадалық әндер "Музыка ертегілер әлемінде";

2) өлең айтқанда: тік, әдемі отыру, иықты артқа жіберіп, екі қолды тізе үстіне қойып отыру, бір жаймен, бір тыныста, сөздерді бөлмей, дыбыстарды дұрыс айту, мәтінді дұрыс оқып, айтуды;

3) музыкаларды темпіне, биіктігіне, тембіріне байланысты ажырата білу;

4) домбыра,ойыншық, сырнай,сыбызғы дауыстарын ажырата білу;

5) ұлттық аспаптарда қарапайым жаттығуларды ойнауға жаттықтыру;

6) қарапайым ырғақ суреттерін аккордеонда бір октавада орындау;

7) есту арқылы, әннің графикалық жазуына сүйене отырып, ән фрагменттерін (қайырмасын) ажыратып айта білу;

8) музыка авторлары жайында газет, журналдарда жазылған мақалалармен білім алушыларды таныстыру.

38. Өлеңді, әнді мәнерлеп айту (7 сағат):

1) өлең мәтінін дұрыс орындату, жаймен, бір тыныста, сөздерді бөлмей, дыбыстарды дұрыс айтып, мәтінді дұрыс оқып,бірнеше буынды өлеңді музыка ырғағымен айта білуге үйрету;

2) өлеңді асықпай, қарапайым дауыспен айтуға үйрену.

39. Өлең материалдары:

1) "Құстар әні" (Н.Тілендиев);

2) Х.Талғаров. И.Нүсіпбаев. "Домбырасыз сән қайда";

3) Құрманғазы "Сарыарқа", "Адай", "Балбырауын", "Кісен ашқан";

4) Н. Нүсіпбаевтың "Дос болайық бәріміз";

5) Мұқан Төлебаевтың "Біржан Сара" операсынан үзінді тыңдату;

6) К.Дүйсекеев "Ана".

40. Фонетикалық ырғақты пайдаланып, сөйлеу тілі дағдыларын қалыптастыру (7 сағат):

1) есту арқылы ырғақты-интонациялық сөйлеу қалпын: 2-6 буынды сөздерді, синтагмдерге бөлінген сөз тіркестерін қабылдау;

2) есту ара қашықтығына байланысты, бөлме көлемінде сөздік материалдарды, сыбырлап сөйлеу арқылы қабылдау;

3) білім алушының сөздік тіліндегі бар дыбыстарды, дыбыс тіркестерін сөздік материалда бекіту: симфониялық оркестр, композитор, орындаушы, тыңдаушы, сазгер;

4) қимылдарды дұрыс,әдемі, баяу, көңілді, бірқалыпты жаса(-ыңдар): "Музыканы тыңда(-ңдар)". "Музыка қайғылы, көңілді, жай, баяу, салтанатты".

"Симфониялық оркестр, композитор, орындаушы, тыңдаушы, сазгер";

5) сөздің дұрыс құрамын және ырғақты-интонациялық қалпын сақтай отырып, сөйлеу темпін өзгертіп, айта білу.

41. Ән-өлең сөздерін мәнерлеп оқып және эмоционалды көңіл-күйін білдіріп жатқа айту (8 сағат):

1) сөйлемдердегі сөздің 12-13 буынға дейін өсіріп, логикалық және синтагмдік екпіндерді ажыратып, музыкалық (ән) контурын сақтап өз бетінше, мұғалімнің көмегімен айта білуге үйрету;

2) өлең сөздерін дұрыс айтып, эмоционалды көңіл-күйін білдіріп айта білуге үйрету.

42. Сөздік материал: қимылдарды дұрыс, әдемі, баяу, көңілді, бірқалыпты жаса(-ыңдар). Музыканы тыңда(-ңдар). Музыка қайғылы, көңілді, жай, баяу, салтанатты. Симфониялық оркестр, композитор, орындаушы, тыңдаушы, сазгер. Өлеңді ақын ..., сазгер ... жазды. Өлеңнің бірінші бөлімін жайлап айт. Қимылдарды дұрыс жасаңдар, музыканың басталуын мұқият тыңда (-ңдар) қазақ халқының билерінің қимылдарының қарапайым түрлерін жасау. Жұп болып әсем жүру әдісін үйрету.

43. Музыкалық материалдар:

1) Л. Хамиди, А.Сарсенбаева; "Туған ел";

2) Ақан Сері; "Маңмаңгер";

3) "Ақ дариға" қазақ халық әні;

4) Н. Тлендиев "Ата толғау".

5-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

44. Пәндік нәтижелер.

45. Білім алушылар:

1) сөз тіркестерін бөлмей, буындарды біртіндеп өсіріп 15-16 буынға дейін жеткізуді;

2) сөйлемдерді мұғалімге еліктеу арқылы және өз бетінше паузаға, синтамге бөліп айтуды;

3) дауыс биіктігін, күшін, тембірін сақтап айтуды;

4) білім алушы сөздік тіліндегі бар дыбыстарды, дыбыс тіркестерін сөздік материалдарда бекітіп, дұрыс айтуын қадағалап айтуды;

5) музыканың ритміне қарай: би композициясын, анық, дұрыс орындауды білетін болады.

46. Білім алушылар:

1) есту арқылы ырғақты-интонациялық сөйлеу қалпын: 2-4 буынды сөздерді, синтагмдерге бөлінген сөз тіркестерін қабылдап орындау;

2) сөздік материалдарды есту ара қашықтығына байланысты және бөлме көлеміне байланысты сыбырлап сөйлеуді қабылдап орындау;

3) білім алушының халық билерін, вальс, ритмді билерді өз бетінше орындау;

4) тыңдаған музыкаларды: темпіне, биіктігіне, тембіріне байланысты ажырату дағдыларын меңгеретін болады.

6-тарау. 6-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

47. Пәндік нәтижелер.

48. Білім алушылар:

1) туған өлкесінің музыкалық мәдениетін ән дәстүрін орындауды;

2) музыкалық шығармаларды қабылдап, музыкаға деген өз көзқарасын білдіруді;

3) әртүрлі бағыттағы, классикалық және қазіргі заманғы музыкалардың және олардың әр түрлі жанрлары мен стильдерінің мағынасын білетін болады.

49. Білім алушылар:

1) күнделікті өмірде кездесетіні әуеннің рөлі туралы түсініктерін қалыптастыру;

2) әлемдік музыкалар туралы білім алушының ой-өрісін қалыптастыру;

3) музыкалық өнерге деген қызығушылығын және көркемөнерлік талғамын дамыту;

4) театрландырылған қойылым кезіндегі музыкалық бейнелерді сезініп, орындау дағдыларын меңгеретін болады.

7-тарау. 7-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

50. Пәндік нәтижелер.

51. Білім алушылар:

1) білім алушы өміріндегі музыканың, әуеннің рөлі туралы түсініктерін қалыптастырып, тыңдауды;

2) әлем музыкасының мазмұны туралы түсініктерін қалыптастырып, тыңдауды;

3) музыкалық пластикалық әуен және теартрландырылған қойылым кезіндегі музыкалық бейнелерді сезіне білетін болады.

52. Білім алушылар:

1) әртүрлі бағыттағы музыкалық әуендерге эмоционалды және түсінікпен қарап, орындау;

2) әртүрлі жанрлар мен стильдегі шығармалардың интонациялы бейнелік мағынасын түсініп, қабылдау;

3) есту арқылы ырғақты-интонациялық сөйлеу қалпын: 6-10 буынды сөздерді, синтагмдерге бөлінген сөз тіркестерін естіп, қабылдау дағдыларын меңгеретін болады.

53. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

1) білім алушының туған еліне, жеріне деген мақтаныш сезімінің артуы;

2) қазіргі заман талабына сай, қазақ композиторларының шұрайлы музыкалық мұраларын, ұлттық және этникалық мұраларды ұғынуы;

3) халық музыкалары негізінде, мәдени бағыттарға, табиғат түрлеріне, әлемге деген тұтас әлеуметтік бағытталған көзқарастарының артуы;

4) білім алушы тұлғасының дұрыс қалыптасуына қажетті ұлттық және жалпы адами құндылықтар туралы алғашқы түсініктерді білу;

5) жағымды мінез-құлықтарды қалыптастыра отырып, достарымен қарым-қатынас орнату;

6) Қазақстан Республикасында тұратын ұлттардың, салт-дәстүрін білуі және оларға түсіністікпен қарау;

7) қозғалыс режимдерін сақтай отырып, дене шынықтыру негіздерін, жеке санитарлық гигиенаны сақтауға дағдылану;

8) сабақтан және сыныптан тыс музыкалық эстетикалық қызметтер кезінде, ырғақ сабақтарында әртүрлі музыкалық шығармашылық тапсырмаларды орындау кезінде жолдастарымен бірігіп шешімін табу;

9) қарым-қатынас пен ақпараттың (музыкалық бағдарламаны оқытатын электронды оқулықтарды, білім берудің сандық ресурстары, мультимедиалық презентациялар, интерактивті тақтамен жұмыс сияқты әр түрлі құралдарын қолдана отырып тәжірибелік, танымдық және ақпараттық әрекеттерін жүзеге асыру біліктілігі дағдыларын танытады.

54. Жүйелік-әрекеттік нәтижелер білім алушылардың:

1) музыка орындалып жатқан кезде нақты негізгі гимнастикалық, би қимылдарын анық және ырғақпен орындауды, темпті сақтай білуінен;

2) үйренген жаттығуларды "Түзету ырғағы" сабағында өз бетімен орындай білуінен;

3) музыканың темпімен ырғағын анықтай отырып, есту қабілетіне сүйеніп музыканың сипатын анықтай білуінен;

4) есту қабілеттеріне сүйеніп, "Түзету ырғағы" сабағының мазмұнына байланысты сөйлеу тілінің материалын қабылдауынан;

5) музыкалық тақырыптарды импровизациялауды меңгере білуінен көрініс табады.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 333-қосымша

Есту қабілеті бұзылған (нашар еститіндер, кейін естімей қалған) білім алушыларға арналған негізгі орта білім беру деңгейінің 5-7 сыныптары үшін "Түзету ырғағы" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы
(оқыту орыс тілінде жүргізілетін сыныптар үшін)

Ескерту. Бұйрық 333-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 27.07.2017 № 352 (1, 2, 6, 8, 9, 10,(11, 12) сыныптардың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 01.09.2017, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 3-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2018, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 4-сыныптың және 10-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019, 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2020 қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Глава 1. Пояснительная записка

1. Учебная программа разработана в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом среднего образования (начального, основного среднего, общего среднего образования), утвержденным постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года № 1080.

2. Цель учебного предмета состоит в развитии слуховых и голосовых возможностей обучающихся, развитии умения координированно, пластично и ритмично двигаться, слушать музыку, произвольно (по сигналу) включаться в любое движение.

3. Задачи учебного предмета:

1) развитие слухового восприятия и произносительной стороны речи;

2) формирование интонационной выразительности речи, навыков контроля над произношением, речевым дыханием и выработке голоса, нормальной громкости, естественного тембра;

3) развитие способности двигаться ритмично, в такт музыки, соотносить движения с темпом и характером музыкального сопровождения, передавать характерные особенности движений в национальных, современных и сюжетных танцах;

4) развитие творческого воображения, реализуемого в самостоятельном выборе танцевальных движений, импровизации ритмического аккомпанемента, имитации движений постановочных персонажей;

5) активизация познавательных способностей: развитие памяти, мышления, наблюдения, сравнения;

6) формирование правильной осанки, повышение работоспособности и двигательной активности, организованности и выразительности движений, умение правильно выполнять инструкции, свободной пространственной ориентировки;

7) воспитание эмоциональной отзывчивости на музыку, различение музыкальных произведений по характеру и тембру;

8) эстетическое воспитание средствами музыки;

9) нравственное воспитание слабослышащих обучающихся, формирование основных положительных качеств личности и конструктивного взаимодействия в обществе, воспитание дисциплинированности, дружелюбия, взаимопомощи, коллективизма.

4. Нарушение слухового восприятия, приводящее к нарушениям речи, мышления, внимания, памяти, координации движений, ведут к затруднению общения с окружающим миром, ограничивают объем внешней информации. Слабослышащие дети остро нуждаются в развитии остаточного слуха, которое осуществляется на слухо-зрительной и тактильно-вибрационной основе с помощью индивидуальных слуховых аппаратов.

5. Данный учебный предмет входит в цикл предметов коррекционного компонента. Коррекционно-развивающая работа направлена на компенсацию основного нарушения путем развития и коррекции двигательной сферы в сочетании со словом и музыкой. Организация коррекционно-ритмических занятий способствует развитию физических, интеллектуальных, сенсорных и эмоционально-волевых возможностей детей с нарушениями слуха и содействует их социальной адаптации.

6. Преподавание предмета "Коррекционная ритмика" осуществляется на основе межпредметных связей со следующими предметами: "Формирование произношения и развитие слухового восприятия", "Познание мира", "Математика", "Адаптивная физическая культура".

7. Программа по "Коррекционной ритмике" состоит из нескольких разделов:

1) восприятие на слух и воспроизведение устной речи;

2) пение попевок и песен в виде декламации или подпевания;

3) слушание музыки;

4) игра на элементарных музыкальных инструментах;

5) музыкально-ритмические движения.

8. На каждом уроке работа проводится по всем разделам в соответствии с изложенной последовательностью. В зависимости от задач урока и психологического состояния обучающихся к моменту занятий, педагог может варьировать поэтапную структуру урока и время, в конце урока проводятся упражнения на снятие напряжения, расслабление, успокоение. Весь материал изложен концентрически (с постепенным усложнением, повторением и наращиванием).

9. Методологические принципы построения программы по "Коррекционной ритмике": принцип научности и доступности; целостности и системности; коррекции физических отклонений; принцип сотрудничества и взаимодействия между детьми, независимо от национальной, религиозной, социальной принадлежности; принцип связи предмета с жизнью.

10. Объем учебной нагрузки:

1) 5 класс – 1 час в неделю, всего 34 часа;

2) 6 класс – 1 час в неделю, всего 34 часа;

3) 7 класс – 1 час в неделю, всего 34 часа.

Глава 2. Базовое содержание учебного предмета для 5 класса

11. Музыкально-ритмические движения (6 часов):

1) упражнения для мышц плечевого пояса;

2) упражнения на выработку осанки;

3) упражнения для туловища, для рук, ног, наклоны вперед, назад, повороты, выпады в стороны;

4) построения, перестроения.

12. Комплексы упражнений современной ритмической гимнастики:

1) выполнение под музыку движения типа- фигурная маршировка;

2) упражнения для мышц плечевого пояса, шеи и головы, типа: наклоны головы вперед и назад; повороты головы вправо и влево; расслабленное падение головы вперед и назад; движения плечевого пояса вверх, вниз (поднимание и опускание плеч); упражнения для улучшения эластичности плечевого пояса и подвижности плечевых суставов; упражнения для улучшения подвижности локтевого сустава, эластичности мышц плеча и предплечья;

3) упражнения для улучшения подвижности суставов ног и позвоночника;

4) изучение позиций ног, изучение позиций рук, упражнения для развития выворотности ног и танцевального шага;

5) упражнение на исправление осанки: "Кошечка" исполняется на коврике, на полу; "Рыбка" выполняется лежа на животе;

6) танцевальные движения: боковой ход, скользящий шаг на высоких полупальцах, веревочка, простая дробь, шаг польки;

7) разучивание танцев: "Казахский танец мальчиков", "Казахский танец девочек", "Кара жорга", движений восточного танца, движений греческого танца "Сиртаки", разучивание движений флэшмоба.

13. Пение попевок и песен, музыкальных пьес (6 часов):

1) пение в диапазоне первой октавы на одном выдохе, не менее 12 звуков; без напряжения, легким, напевным звуком;

2) знакомство с нотным станом и названием нот первой октавы;

3) пение нот вверх и вниз с показом рукой направления движения звуков;

4) исполнение песен: Гимн Республики Казахстан, "Отан" музыка А.Байдильдаева, "Атамекен" музыка Е.Хасангалиева, "Новогодний карнавал" музыка А.Островского, "Здравствуй, здравствуй, Новый год" музыка Ю.Чичкова, "Жаңа жыл" музыка А.Дуйсекеева, "Ақшақар" музыка А.Куатбаева;

5) узнавание песен на слух по ритмическому рисунку;

6) знание куплетной формы, понятий: композитор, поэт, певец, хор, дирижер;

7) знакомство с понятиями: вступление, проигрыш, аккомпанемент, ускорение, замедление, размер, такт, пауза, фраза.

14. Речевки:

1) две девицы-красавицы смотрят и смеются:" Ха-ха-ха! Ха-ха-ха! Как нам жалко петуха" (муз. Я. Френкеля, сл. нар.);

2) "По дороге Петя шел, он горошину нашел, а горошина упала, покатилась и пропала;

3) "Ох, ох, ох! Где-то вырастет горох" (муз. В. Карасевой, сл. Н.Френкеля);

4) "Ду-ду-ду-ду-дудочка" ду-ду-ду-ду-ду-.... Заиграла дудочка во зеленом саду";

5) "Купила Марусе бусы бабуся";

6) "Ручеек, ручеек, дай водички на чаек";

7) "Во дворе трава, на траве дрова";

8) "Два щенка щека к щеке грызли щетку в уголке";

9) "У сосенки сосенки повыросли опенки".

15. Игра на шумовых и музыкальных инструментах (6 часов):

1) "Акшакар" музыка А. Куатбаева, "Во саду ли в огороде", "Казахский вальс" музыка Л. Хамиди, "Казахский марш" музыка Е.Брусиловского;

2) восприятие на слух и воспроизведение на шумовых и музыкальных инструментах пьес, отхлопывание ритмов, ритмов разучиваемых песен;

3) исполнение несложных мелодий на музыкальных инструментах (фортепиано, электроорган), на казахских музыкальных инструментах: домбре, кепшике, асатаяке, туяке, жетыгене, конырау.

16. Слушание музыки (6 часов):

1) знакомство с более сложными по характеру и структуре музыкальными произведениями;

2) восприятие на слух звучания оркестров, звучания духовых инструментов: трубы, флейты, кларнета и других народных инструментов: баяна, балалайки, дудочки, домбры и кобыза;

3) узнавание на слух песен и мелодий;

4) восприятие на слух музыки народов Казахстана: "Сары арка" кюй Курмангазы, "Жезкиiк" кюй Ыхласа, белорусский танец "Бульба", литовский танец "Летка-енька", "Құлын" музыка А. Дуйсекеева, песни Великой отечественной войны и другие вокальные и инструментальные пьесы;

5) знакомство с основными сферами музыки (песня, танец, марш);

6) формирование понятий о сочинении (композиторе), исполнении (исполнителе) и слушании (слушателе). Кюи известных казахских композиторов.

17. Восприятие на слух и воспроизведение устной речи (6 часов):

1) выработка всех видов интонации;

2) восприятие на слух текстов песен, инструкций, а также речевого материала, связанного с организацией деятельности обучающихся типа: встаньте в круг (в два круга); сужайте(расширяйте) круг; идите через центр по одному (по два);расходитесь- один- направо, другой- налево; наклоните голову вперед, назад; вращайте плечевым поясом с опущенными вниз руками; прыгайте с одной ноги на другую через скакалку, идите с носка;

3) речевки типа: "Эй, пчела! Где была? Тут и там. Где летала? По лугам. Что ребятам принесла? Мед - ответила пчела", "Острова";

4) слитное произнесение речевого материала (слова, словосочетания, фразы, тексты песен) в темпе, присущем разговорной речи, голосом нормальной высоты, силы, тембра, выделяя словесное ударение в словах и логическое ударение во фразах (отраженно и самостоятельно);

5) восприятие на слух изменений в речи учителя (своих товарищей) и воспроизведение их в собственном произношении с движениями и без движений (отраженно, самостоятельно) на различном речевом материале урока: силы голоса (тихо-громко, тихо-громче-громко);высоты голоса (высокого, среднего и низкого регистра);темпа речи (быстро-медленно, медленно-быстрее-быстро, в темпе, присущем разговорной и напевной речи);

6) отхлопывание, отстукивание различных ритмов, словосочетаний, слов, текстов песен, стихотворений по подражанию учителю и самостоятельно;

7) восприятие и воспроизведение на слух текстов попевок, разучиваемых песен, а также речевого материала, связанного с изучаемой темой, например: звучит вальс (полька, марш; музыка композитора, слова написал...);

8) речевки типа: "Пять линеек нотной строчки мы назвали - нотный стан. И на нем все ноты - точки, разместили по местам".

18. Музыкальные игры (4 часа):

1) "Құлын" музыка А.Дуйсекеева, "Караси и щуки" музыка М.Герчик, "Плетень" русская народная мелодия, "Кушiк пен кобелек" музыка Л.Хамиди, "Веселая карусель" обработка Е.Тиличеевой;

2) эстафетные игры по сигналу "Передай мяч".

19. Контрольно-речевой материал: Кто сегодня дежурный? Какое сегодня число, день недели? Какой сейчас урок? (Урок ритмики). Что мы будем делать на уроке? (петь, танцевать, слушать музыку). Музыка какая? (быстрая, медленная, веселая, грустная). Как называется песня? Как называется танец? Какой композитор написал музыку? Что мы будем танцевать? Мы будем играть в оркестре? Какие инструменты звучат? Будем слушать музыку. Песня, танец, марш. Встаньте в круг. Встаньте в колонну. Встаньте в шеренгу. Грустная музыка. Громкая музыка. Тихая музыка. Прочитай слова песни. Отхлопай ритм. Играй на барабане. Будем играть на дудочке, на бубне, туяке, асатаяке. Что мы делали на уроке?

Глава 3. Базовое содержание учебного предмета для 6 класса

20. Музыкально-ритмические движения (6 часов):

1) выполнение под музыку движений типа: ходьба с носка, ходьба на наружных сторонах стопы, скрестным шагом, с перекатом с пятки на носок, со сменой направления;

2) комплекс упражнений современной ритмической гимнастики;

3) выполнение под музыку движения типа: фигурная маршировка, упражнения для мышц плечевого пояса, шеи и головы, наклоны головы вперед и назад; повороты головы вправо и влево; расслабленное падение головы вперед и назад; плечевого пояса вверх, вниз (поднимание и опускание плеч), упражнения на улучшение осанки; для эластичности плечевого пояса и подвижности плечевых суставов, упражнение на выработку гибкости типа: "Кошечка"- исполняется на коврике, на полу, "Рыбка" выполняется лежа на животе;

4) разучивание элементов казахского, узбекского танцев, "Казахский танец мальчиков", "Казахский танец девочек", "Кара жорга", движений восточного танца, движений греческого танца "Сиртаки", разучивание элементов других национальных танцев: присядка, "голубцы", разучивание движений флэшмоба.

21. Пение попевок и песен, музыкальных пьес (6 часов):

1) пение в диапазоне первой октавы на одном выдохе, не менее 12 звуков, без напряжения, легким, напевным звуком;

2) знакомство с нотным станом и названием нот первой октавы, пение нот вверх и вниз с показом рукой направления движения звуков;

3) исполнение песен: Гимн Республики Казахстан, "Менiң Отаным" музыка А.Байдильдаева, "Атамекен" музыка Е.Хасангалиева, "День рождения" музыка В.Шаинского, "Новогодний карнавал" музыка А.Островского, "Жаңа жыл" музыка А. Дуйсекеева, "Ақшақар" музыка А.Куатбаева;

4) знание куплетной формы - запев, припев; понятий: композитор, поэт, певец, хор, дирижер, размер, такт, пауза, фраза.

22. Речевки:

1) раз, два - острова, три, четыре - мы приплыли, пять, шесть - сходим здесь, семь, восемь - сколько сосен? девять, десять - мы в пути, досчитал до десяти;

2) "Купила Марусе бусы бабуся";

3) "Всех Надюша насмешила, рукава к трусам пришила. И не два, а целых три, вот так платье, посмотри! Ха-ха-ха! Ха-ха-ха! Вот так чепуха.

23. Игра на музыкальных инструментах (6 часов):

1) "Камажай" казахская народная мелодия, "Кюй" музыка Г.Жубановой, "Казахский вальс" музыка Л.Хамиди, "Танец маленьких лебедей" П.Чайковский;

2) исполнение несложных мелодий на музыкальных инструментах (фортепиано, электроорган), на казахских музыкальных инструментах: домбре, кепшике, асатаяке, туяке, жетыгене, конырау.

24. Слушание музыки (6 часов):

1) знакомство с более сложными по характеру музыкальными произведениями;

2) восприятие на слух звучания оркестров, звучания духовых инструментов: трубы, флейты, кларнета и других народных инструментов: баяна, домбры и кобыза;

3) узнавание на слух песен и мелодий;

4) восприятие на слух музыки народов Казахстана: "Сарыарқа" күй Құрманғазы, "Жезкиiк" музыка С.Ыхласа, "Полонез" М.Огинского, украинский танец "Гопак", белорусский танец "Бульба", литовский танец "Летка-енька", "Қосалқа" күй Даулеткерея, песни ВОВ и другие вокальные и инструментальные пьесы;

5) изучение основных сфер музыки и определение характера (песня, танец, марш).

25. Восприятие на слух и воспроизведение устной речи (6 часов):

1) четкое и внятное произнесения текстов песен, речевок, попевок, соблюдение ритмической и интонационной структуры речи, четко дифференцируя в произношении свистящие и щипящие звуки, носовые и ротовые, слитные и раздельные;

2) правильное воспроизведение всех видов интонаций, инструкций, а также речевого материала, связанного с организацией деятельности обучающихся типа: встаньте в круг (в два круга); сужайте, расширяйте круг; идите через центр по одному (по два); расходитесь- один- направо,
другой- налево; наклоните голову вперед, назад; вращайте плечевым поясом с опущенными вниз руками; прыгайте с одной ноги на другую через скакалку, идите с носка;

3) слитное произнесение речевого материала (слова, словосочетания, фразы, тексты песен) в темпе, присущем разговорной речи, голосом нормальной высоты, силы, тембра, выделяя словесное ударение в словах;

4) восприятие и воспроизведение на слух текстов попевок, разучиваемых песен, а также речевого материала, связанного с организацией деятельности обучающихся: звучит вальс (полька, марш, композитор, поэт; музыку (слова) написал... .

26. Музыкальные игры (4 часа):

1) "Бүркіт" музыка А.Дуйсекеева, "Музыкальный магазин", "Игра в имена";

2) эстафетные, соревновательные игры по сигналу - "Передай мяч", "Сбей кегли" и другие.

27. Контрольно-речевой материал: Кто сегодня дежурный? Какое сегодня число? День недели? Какой сейчас урок? (Урок ритмики). Что мы будем делать на уроке? (петь, танцевать, слушать музыку). Как называется песня? Музыка какая? (быстрая, медленная, веселая, грустная.) Какой композитор написал музыку? Как называется танец? Будем слушать музыку. Песня, танец, марш. Встаньте в круг. Встаньте в колонну. Встаньте в шеренгу. Грустная музыка. Громкая музыка. Тихая музыка. Прочитай слова песни. Отхлопай ритм. Играй на барабане. Будем играть на бубне, асатаяке, туяке. Что сейчас звучит? Что мы делали на уроке?

Глава 4. Базовое содержание учебного предмета для 7 класса

28. Музыкально-ритмические движения (6 часов):

1) ходьба свободным шагом в различных ритмах (марша, вальса, польки), меняя темп, включая паузы;

2) прыжки: со скакалкой, на двух ногах, на одной ноге, "мячик";

3) развитие плавности рук, гибкости корпуса;

4) разучивание основных элементов бальных танцев, современных движений, флешмоба;

5) развивать умение выполнять движения синхронно, в такт музыки;

6) изучение элементов русского, узбекского танцев, разучивание танцев "Казахский танец мальчиков", "Казахский танец девочек", разучивание танца "Кара жорга", движений восточного танца, греческого танца "Сиртаки", разучивание элементов других национальных танцев: "присядка", "голубцы", "березка".

29. Пение попевок и песен, музыкальных пьес (6 часов):

1) пение в диапазоне первой октавы на одном выдохе, не менее 12 звуков, без напряжения, легким, напевным звуком;

2) знакомство с нотным станом и названием нот первой октавы;

3) пение нот вверх и вниз с показом рукой направления движения звуков;

4) исполнение песен: Гимн Республики Казахстан, "Менiң Отаным" музыка А.Байдильдаева, "Атамекен" музыка Е.Хасангалиева, "День рождения" музыка В.Шаинского, "Наурыз бiздiң – жаңа жыл" музыка А.Калжанова, "Ақшақар" музыка А.Куатбаева;

5) знание куплетной формы, понятий: композитор, поэт, певец, хор, дирижер, запев, припев, куплет, размер, такт, пауза, фраза.

30. Речевки:

1) "Где обедал воробей? В зоопарке у зверей!";

2) "Все ребята со двора малярам кричат ура";

3) "Мяч попал под колесо - лопнул, хлопнул - вот и все!";

4) "Купила Марусе бусы бабуся";

5) "Всех Надюша насмешила - рукава к трусам пришила, И не два, а целых три, вот так платье, посмотри...Ха-ха-ха! Ха-ха-ха! Вот такая чепуха!".

31. Игра на музыкальных инструментах (6 часов):

1) "Кеңес" күй, казахская народная мелодия, "Утро на Жайляу", "Казахский вальс" музыка Л. Хамиди, "Танец маленьких лебедей" музыка П.Чайковского;

32. Слушание музыки (6 часов):

1) знакомство с более сложными по характеру музыкальными произведениями;

3) слушание и характеристика произведений: "Осень", "Весна"-музыка Б.Ерзакович, "Времена года" музыка П.Чайковского;

4) узнавание на слух песен и мелодий, восприятие на слух музыки народов Казахстана: "Сарыарқа" музыка С.Құрманғазы, "Жезкиiк" музыка С.Ыхласа; "Полонез" музыка М.Огинского, украинский танец "Гопак", белорусский танец "Бульба", литовский танец "Летка-енька", "Қосалқа" музыка Ш.Даулеткерей, песни ВОВ и другие вокальные и инструментальные пьесы;

5) изучение основных сфер музыки и определение характера (песня, танец, марш).

33. Восприятие на слух и воспроизведение устной речи (6 часов):

1) развитие умение охарактеризовать исполненную пьесу и задать друг другу вопросы о прослушанном, о форме музыкальной пьесы, динамике;

2) слитное произнесение речевого материала (слова, словосочетания, фразы, тексты песен) в темпе, присущем разговорной речи, голосом нормальной высоты, силы, тембра, выделяя словесное ударение в словах;

3) восприятие и воспроизведение на слух текстов попевок, разучиваемых песен, а также речевого материала, связанного с организацией деятельности обучающихся: звучит вальс (полька, марш, композитор, поэт; музыку (слова) написал...).

34. Музыкальные игры (4 часа):

1) "Беркут" музыка А.Дуйсекеева, "Музыкальный магазин", "Игра в имена";

2) эстафетные, подвижные, соревновательные игры по сигналу "Передай мяч", "Сбей кегли" и другие.

35. Контрольно-речевой материал: Кто сегодня дежурный? Какое сегодня число? день недели? Какой сейчас урок? (Урок ритмики). Что мы будем делать на уроке? (петь, танцевать, слушать музыку). Как называется песня? Прочитайте слова песни. Отхлопайте ритм. Какой композитор написал музыку? музыка какая- быстрая, медленная, веселая, грустная; как называется танец? Будем слушать музыку. Громкая музыка. Тихая музыка. Песня, танец, марш. Встаньте в круг. Встаньте в колонну. Играйте на барабане. Будем играть на бубне, асатаяке, туяке, кепшике. Что сейчас звучит?

Глава 5. Требования к уровню подготовки обучающихся 5 класса

36. Предметные результаты.

37. По окончании 5 класса обучающиеся будут знать:

1) комплекс упражнений по ритмической гимнастике;

2) названия музыкальных инструментов, предусмотренных программой;

3) танцевальные движения 3-4 танцев.

38. По окончании 5 класса обучающиеся будут уметь:

1) воспринимать на слух различные интонации (вопросительные, радостные, грустные, удивленные, требовательные) и воспроизводить их, используя естественные жесты;

2) воспринимать на слух речевой материал, связанный с организацией учебной деятельности обучающихся;

3) воспринимать на слух и воспроизводить ритм рядов слогов, дву-трҰхсложных слов, коротких стихотворных текстов;

4) четко, внятно произносить материал урока, соблюдая его ритмическую звуковую структуру;

5) произносить речевой материал слитно, голосом разговорной громкости, соблюдая словесное и фразовое ударение, интонационную выразительность;

6) соблюдать умеренный и замедленный темп;

7) продолжать двигаться в заданном темпе после окончания звучания музыки;

8) интонировать мелодию песни, воспринимать на слух звучание различных музыкальных инструментов;

9) определять национальный характер музыки;

10) аккомпанировать на музыкальных и шумовых инструментах;

11) выполнять под музыку сложные виды ходьбы, бега и других основных гимнастических и танцевальных движений;

12) пропевать звукоряд в сторону повышения и в сторону понижения;

13) петь ноты первой октавы вверх и вниз;

14) соблюдать нормальный темп при произнесении речевого материала; произносить речевой материал голосом разговорной громкости, соблюдая словесное ударение, интонацию.

Глава 6. Требования к уровню подготовки обучающихся 6 класса

39. Предметные результаты.

40. По окончании 6 класса обучающиеся будут знать:

1) комплекс упражнений по ритмической гимнастике;

2) названия музыкальных инструментов;

3) названия нот первой октавы;

4) танцевальные движения 4-5 танцев;

5) куплетные формы: запев, припев;

6) фамилии и имена композиторов;

7) характер музыкальных произведений: песня, танец, марш;

8) звучание музыкальных инструментов: фортепиано, домбра.

41. По окончании 6 класса обучающиеся будут уметь:

1) воспринимать на слух: специальные термины, названия голосов, названия инструментов;

2) воспринимать на слух различные интонации в речи учителя (вопросительной, радостной, грустной, удивленной, жалобной, требовательной) и воспроизведение ее, используя естественные жесты, в собственном произношении на различном речевом материале;

3) воспринимать на слух речевой материал, связанный с организацией учебной деятельности обучающихся типа: идите парами, цепочкой; идите за ... (друг за другом); бежать, двигаться галопом, поскоком; о чем говорится в песне; какая звучит музыка;

4) четко, внятно произносить материал урока, соблюдая его ритмическую звуковую структуру;

5) правильно произносить все звуки русского языка, четко дифференцируя в произношении свистящие и шипящие звуки, носовые и ротовые, дифтонги, щелевые;

6) выполнять под музыку сложные виды ходьбы, бега и других основных гимнастических и танцевальных движений; соблюдать умеренный и замедленный темп;

7) аккомпанировать на музыкальных и шумовых инструментах;

8) произносить речевой материал слитно, голосом разговорной громкости, соблюдая словесное и фразовое ударение, интонационную выразительность;

9) пропевать звукоряд в сторону повышения и в сторону понижения, петь ноты первой октавы вверх и вниз, показывать движением руки направление звуков;

10) двигаться под музыку легко, менять направление движения, скорость, соблюдать синхронность.

Глава 7. Требования к уровню подготовки обучающихся 7 класса

42. Предметные результаты.

43. По окончании 7 класса обучающиеся будут знать:

1) комплекс упражнений по ритмической гимнастике;

2) названия музыкальных инструментов, предусмотренных программой;

3) названия нот первой октавы;

4) танцевальные движения 4 танцев;

5) куплетные формы: запев, припев;

6) фамилии и имена композиторов;

7) характер музыкальных произведений: песня, танец, марш;

8) звучание музыкальных инструментов: фортепиано, домбра, электроорган, баян.

44. По окончании 7 класса обучающиеся будут уметь:

1) воспринимать на слух речевой материал, связанный с организацией учебной деятельности обучающихся типа: идите парами, цепочкой; идите за ... (друг за другом); бежать, двигаться галопом, поскоком; о чем говорится в песне; какая звучит музыка;

2) воспринимать на слух различные интонации в речи учителя (вопросительную, радостную, грустную, удивленную, жалобную, требовательную) и воспроизводить ее, используя естественные жесты в собственном произношении на различном речевом материале;

3) воспринимать на слух звучание различных музыкальных инструментов, определять национальный характер музыки;

4) соблюдать словесное и фразовое ударение, интонационную выразительность;

5) охарактеризовать услышанную музыку или песню и задать друг другу вопросы о прослушанном;

6) определять характер, темп, форму прослушанных пьес;

7) произносить речевой материал слитно, голосом разговорной громкости;

8) пропевать звукоряд в сторону повышения и в сторону понижения, петь ноты первой октавы вверх и вниз, показывать движением руки направление звуков;

9) соблюдать нормальный темп при произнесении речевого материала, произносить речевой материал голосом разговорной громкости, соблюдая словесное ударение, интонацию;

10) приближенно (по возможности более точно) интонировать мелодии песен;

11) аккомпанировать на музыкальных и шумовых инструментах, воспроизводить мелодию на фортепиано, электрооргане (с помощью учителя).

45. Личностные результаты выражаются в:

1) уважительном отношении к истории, культуре, традициям народов Казахстана;

2) сформированности музыкально-эстетических потребностей, ценностей и чувств;

3) ориентации в культурном многообразии окружающей действительности;

4) сформированности эмоционального отношения к музыкальному исскуству, понимании его функций в жизни человека и общества.

46. Системно-деятельностные результаты выражаются в:

1) умении воспринимать музыку как составную часть других видов деятельности: музыкально-ритмических движений, игр на музыкальных инструментах, декламации песен;

2) умении согасованного с музыкой исполнения танцев;

3) способности воспринимать различные музыкальные произведения;

4) умении применять полученные знания в практической деятельности.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 334-қосымша

Көру қабілеті бұзылған (көрмейтін және нашар көретін) білім алушыларға арналған негізгі орта білім беру деңгейінің 5-6 сыныптары үшін "Емдік дене шынықтыру" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы

Ескерту. Бұйрық 334-қосымшамен толықтырылды – ҚР Білім және ғылым министрінің 27.07.2017 № 352 (1, 2, 6, 8, 9, 10,(11, 12) сыныптардың ерекше білім беруге қажеттіліктері бар білім алушылары үшін 01.09.2017, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 3-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2018, ерекше білім беруге қажеттіліктері бар 4-сыныптың және 10-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2019, 11-сыныптың білім алушылары үшін 01.09.2020 қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-тарау. Түсінік хат

2. Оқу пәнінің мақсаты емдік дене шынықтырудың арнайы әдістемесін қолдану аркылы көру қабілеті бұзылған білім алушының жан-жақты және толыққанды дамуын оның дене және психикалық-дене қабілеттерін қалпына келтіру мен жетілдіру жолымен камтамасыз ету.

3. Оқу пәнінің міндеттері:

1) көру қабілетінің патологиясы бар балалардың деңсаулығын нығайту, үйлесімді дене дамуына ықпал жасау;

2) жүрек-тамыр және тыныс алу жүйелерінің кызметтерін белсендіру;

3) тірек-қимыл аппаратының қызметін жақсарту және нығайту;

4) көрмейтін және нашар көретін білім алушылырдың өз бетінше кеңістіктік бағдарлауына қажетті дағдырларын қалыптастыру;

5) көздің бұлшықет жүйесінің кызметін жақсарту;

6) сақталған талдағыштардың айналадағы заттарды және қоршаған ортаны қабылдауға дайындығын дамыту;

7) көру қабілетінің ауытқуына шалдыққан балалардың табысты әлеуметтенуіне қажетті болатын өмірлік дағдыларды қалыптастыру.

4. Көру қабілетінің бұзылуы кеңістік бағдарлауды қиындатады, қимыл-қозғалыс дағдылардың қалыптасуын тежейді, қозғалыс және таным белсенділіктің әлсіреуіне әкеледі.

5. Емдік дене шынықтыру сабақтарының мәні көру қабілеті бұзылған балалардың дене және функционалды дамуындағы кемшіліктерін түзету мен компенсациялаудың тиімді және ықпалды жолдарын іске асыруда. Көру қабілетінің бұзылыстары бар балаларға дене жаттығуларды қолданудың мүмкіндігі баланың бұлшық ет жүйесінің барлық өмірлік іс-әрекетінде атқаратын манызды рөліне байланысты. Қозғалыс белсенділігі ішкі мүшелердің қалыпты жұмыс жасауының қажетті шарты болып табылады.

6. Баланың орта мектеп жасы дене өсуі мен мөлшерлерінің қарқынды артуымен сипатталады. Бұл кезеңде бұлшық ет мөлшері де қарқынды дамиды. Қыздар мен ұлдардың жыныстық даму мерзімінде айтарлықтай айырмашылықтар байқалады. Жасөспірімдерде жыныстық жетілу кезеңінде тыныс алу жүйесі ең жоғары қарқынымен дамиды. Жасөспірімдік жас - моторлық қабілеттерінің қозғалғыш жетілуінің жалғасу кезеңі. Сондықтан, емдік дене шынықтырудың міндеті – бұл дене дамуындағы кемшіліктерін түзету мен орнын толтыру ғана емес, сонымен бірге бұл орта мектеп жасындағы балалардың қарқынды (жасына сай) дене дамуына ықпал жасаудың жолы.

7. Емдік дене шынықтыру сабақтарын аптасына 2 рет топтармен (3-5 адам) өткізеді, топтарды білім алушылардың даму деңгейіне қарай құрастырады; кейбір күрделі жағдайда сабақтар жеке түрінде өткізіледі. Сабақтардың ұзақтығы - 45 минут.

8. Оқу жүктемесінің көлемі:

1) 5-сынып –аптасына 2 сағат, оқу жылына 68 сағат;

2) 6-сынып – аптасына 2 сағат, оқу жылына 68 сағат.

9. "Емдік дене шынықтыру" пәнінің сабақтары дене шынықтыру сабақтарымен тығыз байланысты.

2-тарау. Оқу пәнінің 5-сыныптағы базалық білім мазмұны

10. Теориялық білімінің негіздері (2 сағат).

11. Қозғалыс функцияларының бұзылыстарын түзету (18 сағат):

1) қолдың ұсақ моторикасын дамыту;

2) майтабандықтың алдын алу және түзету;

3) жүрудің бұзылуын түзету;

4) мүсіннің ауытқуларын түзету;

5) қол-аяқ буындарының қозғалыстарын дамыту.

12. Кеңістік бағдарлауды дамыту (10 сағат).

13. Тыныс алу функциясын калыпқа келтіру (8 сағат).

14. Ойын-терапиясы (түзету-дамыту ойындары) (10 сағат).

15. Сақталған функцияларды дамыту (12 сағат).

16. Қалдық көру қабілетін дамытуға бағытталған арнайы жаттығулар (8 сағат).

3-тарау. Оқу пәнінің 6-сыныптағы базалық білім мазмұны

17. Теориялық білімнің негіздері (2 сағат).

18. Туынды қозғалыс бұзылыстарын алдын алу және түзету (22 сағат):

1) қолдың ұсақ моторикасын дамыту;

2) майтабандықтың алдын алу және түзету;

3) мүсіннің ауытқуларын алдын алу және түзету.

19. Вестибулярлық аппаратын дамыту (10 сағат).

20. Тыныс алу функциясын қалыпқа келтіру (14 сағат):

1) бұлшықет – буын аппаратын дамыту (аяқ-қолдың, арқаның, иықтың және іштің бұлшықеттерін нығайтатын жаттығулар);

2) релаксация (босаңсу жаттығулары).

21. Ойын-терапия (тузете-дамытатын жаттығулар) (10 сағат):

22. Қалдық көру қабілетін дамытуға бағытталған арнайы жаттығулар (10 сағат).

4-тарау. 5-сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

23. Пәндік нәтижелер.

24. Білім алушылар:

1) спорт залында өтетін сабақтардың қауіпсіздік техникасын;

2) салауатты өмір салтының компоненттерін;

3) дене жаттығулардың ағзаға тигізетін ықпалын;

4) жүру кезінде аяқ табандарын дұрыс қоюды;

5) мүсіннің дұрыс қалпын;

6) түзету бағыттылығы бар қозғалыс ойындардың ережелерін;

7) спорт залында орналасқан сипап-сезу арқылы қабылданатын нысаналарды;

8) қалдық көру қабілетін алдын алу маңыздылығын білетін болады.

25. Білім алушылар:

1) ұсақ моторикасын дамытуға арналған жаттығулар кешенін орындау;

2) омыртқаны түзетуге бағытталған жаттығуларды орындау;

3) тыныс алу жаттығуларын жасау;

4) қалдық көру қабілетін дамытуға бағытталған арнайы жаттығуларды орындау;

5) денсаулығын нығайтуға бағытталған жаттығулар түрлерін орындау дағдыларын меңгеретін болады.

5-тарау. 6 - сынып білім алушыларының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар

26. Пәндік нәтижелер.

27. Білім алушылар:

1) дене жаттығулардың емдік және гигиеналық маңыздылығын;

2) қолдың ұсақ моторикасын дамытатын жаттығулар кешендерін;

3) табан күмбезін нығайтуға бағытталған жаттығуларды;

4) мүсіннің дұрыс қалпын қалыптастыратын жаттығулар кешендерін;

5) вестибулярлық аппаратын дамытатын жаттығулар кешендерін;

6) бұлшықет пен буын аппаратын дамытуға арналған жаттығулар кешендерін;

7) мүсінді, омыртқаны, кеңістікте бағдарлау қабілетін дамытуға бағытталған қозғалыс ойындарының ережелерін;

8) жүріс-тұрысына қимыл әсерінің маңызын;

9) қалдық көру қабілетін сақтауға және дамытуға бағытталған жаттығулар кешендерін білетін болады.

28. Білім алушылар:

1) релаксация үшін қолданатын тыныс алу жаттығуларын орындау;

2) спортзал алаңында есту, сипап сезу, иіс сезу талдағыштарын пайдалану;

3) мүсіннің дұрыс қалпын қалыптастыратын жаттығуларды орындау;

4) вестибулярлық аппаратын дамытатын жаттығуларды орындау;

5) бұлшықет пен буындар аппаратын дамытатын жаттығуларды жасау;

6) қалдық көру қабілетін сақтауға бағытталған жаттығуларды орындау дағдыларын меңгеретін болады.

29. Тұлғалық нәтижелер. Білім алушылар:

1) еріктік қасиеттерін тәрбиелеу;

2) өмірлік-маңызды қозғалыс біліктері мен дағдыларын игеруінен және түзету;

3) кеңістіктік бағдарлау дағдыларының даму;

4) бұлшық ет-буын сезімінің жетілу;

5) дұрыс жүруді, мүсінді дұрыс қалыпта ұстау;

6) спорт залы/алаңы жағдайындағы кеңістікте бағдарлау;

7) өз денсаулығына сауатты қарау;

8) жүгіру және жүру кезінде аяқ табанын дұрыс қоюынан, мүсіннің дұрыс қалпын бақылау;

9) денеге күш салу кезінде сақталған анализаторларын пайдалана білу;

10) қимыл ойындарын өз бетінше жүргізу дағдыларын танытады.

30. Жүйелік - әрекеттік нәтижелер білім алушылардың:

1) салауатты өмір салтын сақтауынан;

2) коммуникативтік және танымдық әрекеттерін дамытуынан;

3) қимыл-қозғалыс және бағдарлау әрекеттерінде сақталған анализаторларды қолдануынан көрініс табады.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына 334-қосымша

Көру қабілеті бұзылған (көрмейтін және нашар көретін) білім алушыларға арналған негізгі орта білім беру деңгейінің 5-6 сыныптары үшін "Қалдық көру қабілеті мен көру түйсігін дамыту және сақтау" пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы

1-тарау. Түсінік хат

1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы №1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім) жалпыға міндетті мемлекеттік стандартына сәйкес әзірленген.

2. Оқу пәнінің мақсаты – көру елестерінің қорын байыту мен оны ары қарай дамыту негізінде қоршаған орта туралы біртұтас түсінігін қалыптастыру.

3. Оқу пәнінің міндеттері:

1) жаңа технологияларды пайдалана отырып, көру қабілеті бұзылған балалардың көру біліктілігі мен дағдыларын дамытуға мотивациясын қалыптастыру;

2) көру қабілетін сақтау мен дамытудың мүмкіндіктері туралы білімдерін кеңейту;

3) әлеуметтік бейімделуіне және жалпы оқу құзіреттілігінің дамуына көмектесу.

4. Көру қабілеті бұзылған балаларды арнайы оқыту мен тәрбиелеудің басты бағыты - көру қызметінің бұзылуын түзету, көру қабілетін сақтау және көру түйсігін жүйелі компенсаторлы дамыту болып табылады.

5. Қазіргі уақытта қалдық көру қабілетін сақтау мен дамыту түсінігі көру қабілетін әрі қарай төмендетпей, керісінше көру қабілетінің төмендеуін алдын алуға және оны дамытуға бағытталған кешенді емдік-гигиеналық және психологиялық-педагогикалық іс-шаралар ретінде түсіндіріледі.

6. Қалдық көру түйсігін сақтау мен дамыту бойынша коррекциялық-педагогикалық жұмыстың бағыты келесі функцияларды дамыту болып табылады: сақтау-гигиеналық іс-шаралар және көру жүктемесінің тәртібін сақтау; қалдық көрудің іздеу-бағдарлау функциялары ақпараттық-танымдық функциялар, көру қызметін бақылайтын және реттейтін функциялар. Осы бөлімдер бойынша жұмыс мазмұны көру қабілетін пішінді, стереоскопиялық тереңдігі болып табылатын, сондай-ақ перифериялық көру қабілетін дамыту көптүрлілігіне, кеңістіктік көруін дамытуға көмектеседі.

7. Курстың негізгі мазмұны төмендегі бөлімдерде жүзеге асырылады:

1) диагностика;

2) көру қабілетін сақтау;

3) түстерді қабылдау;

4) пішінді қабылдау;

5) шаманы қабылдау;

6) қабылдаудың біртұтастылығы мен егжей-тегжейлілігін дамыту;

7) сюжетті суреттер мен картиналарды қабылдау;

8) күрделі іс-қимылдарды қабылдау.

8. Түзету сабақтары нашар көретін балалармен (көру өткірлігі 0,05 және одан жоғары) және қалдық көруі бар (көру өткірлігі 0,01-0,04), яғни медициналық көрсеткіші бойынша Брайль жүйесімен оқытылатын білім алушылармен жүргізіледі. Білім алушыларды топтарға бөлу олардың көру мүшесінің ауруының сипаты, негізгі функцияларының жағдайы, көру өткірлігі мен түйсігінің қалыптасу деңгейі және жалпы психикалық дамуы есепке алынып құрылады.

9. Білім алушылардың жетістігін бағалау баллдық емес, білім алушылардың өз мүмкіндігінің деңгейінде, қалдық көру қабілетін сақтау мен көру түйсігін дамыту құзіреттілігінің жетістігі мен қалыптасу мониторингіне негізделген оқытудың сапалы сипатында болады.

10. Көру қабілеті бұзылған балаларды оқытуда міндетті құралдарымен жабдықталған арнайы оқу бөлмесінің болуы талап етіледі:

1) психофизиологиялық әдістермен жұмыс жасайтын арнайы фотостимулятор;

2) түрлі пішіндегі және түстегі мозаика мен конструктордың элементтері (ақ, қара, қанық қызыл, қанық сары, қанық жасыл, және көк түсті);

3) заттардың ақ-қара және түрлі-түсті бейнелі жинағы және сюжетті жағдаяттар;

4) шынайы заттардың біртұтас және бөлінбелі модельдерінің муляждары;

5) жеке пайдалануға арналған компьютер;

6) түрлі-түсті фломастерлер, қарындаштар, маркерлер;

7) жарықтандыру құрылғылары, люксометр;

8) синоптофор.

11. "Қалдық көру қабілеті мен көру түйсігін дамыту және сақтау" пәні бойынша ұзақтығы 30 минуттан тұратын, ал үзіліссіз көру жүктемесі 5-10 минуттан аспайтын сабақтар аптасына бір рет жүргізіледі. Көру жұмыстарын ұйымдастырудың маңызды аспектілері - жұмыс орнының қажетті жарықтануы, мойын және арқа бұлшықеттерінің шаршауының алдын алу, көру жүктемелерінің тәртібін сақтау болып табылады.

12. Оқу жүктемесінің көлемі:

1) 5-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында 34 сағат;

2) 6-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында 34 сағат.

2-тарау. Оқу пәнінің 5-сыныптағы базалық білім мазмұны

13. Диагностика (1 сағат):

1) көру қабілетін сақтаудың мәні туралы білім алушылардың білімдерін нақтылау;

2) білім алушылардың көру түйсігінің даму деңгейін бағалау.

14. Көруді сақтау (4 сағат):

1) көру анализаторларының маңыздылығы туралы әңгіме, көру қабілетінің нашарлауы мен жоғалту қаупі туралы факторлар;

2) түзетудің оптикалық құралдарын күту (көзілдірік, лупалар, линзалар);

3) көздің шаршағанын басу үшін қарапайым манипуляцияларды және амалдарды үйрету: көзді жиі жыпылықтату, жұму, қабақты жеңіл жабу, жұмулы көзді саусақтың ұшымен сипалау, жайлап басу, алақанмен уқалау және қыздыру жаттығулары, көру жұмыстарына мақсатты түрде үзіліс жасау және;

4) аккомодацияға жаттығулар, белгісі бар әйнекке қарап жаттығу;

5) көру аймағы ұғымы (жанынан көру, орталық көру, көру аймағының тарылуы), көру өрісін анықтайтын құрал – периметр;

6) келбетті пішіннің көруді сақтауға әсері;

7) дене шынықтыру режимі, көруді сақтау үшін оны орындау.

15. Түстерді қабылдау (4 сағат):

1) жарықтық пен қанықтықтың өсуі/төмендеуі жағдайында түстерді қабылдау жаттығулары;

2) негізгі үш спектрдің ауданында (қызыл, көк, жасыл) дифференцалдық сезімталдығын дамыту;

3) түстерді араластыру арқылы түстің жаңа реңін алу;

4) оюларды, клеткаларды, геометриялық фигураларды әртүрлі түстермен бастыру;

5) бөліктерден бүтінді құрастыру, өрнектерді бояу және құрастыру;

6) көру жадысын жетілдіруге арналған жаттығулар мен тапсырмалар;

7) "Жаратылыстану" пәнінің бағдарламасына сәйкес "Ағаштар", "Бұталар", "Шөптесін өсімдіктер", "Гүлдер" жайлы көріністерін нақтылау және қалыптастыру.

16. Пішінді қабылдау (6 сағат):

1) геометриялық фигуралардың (жұлдыздар, түрлі конфигурациядағы сопақтар) ұлғаю диапазоны;

2) нүктесінің жылжыған кездегі бейнелерді ажырату жаттығулары (оңға-солға, жоғары-төмен, алыс-жақын);

3) жазық және көлемді бейнелердегі кескіндерді тану жаттығулары;

4) көлемді және бейнеленген заттардың суреттерін салыстыру.

17. Шаманы қабылдау (6 сағат):

1) көптеген заттардың ішінен берілген мөлшердегі затты бөлу (қабылдайтын заттарды өсу саны, қабылдайтын затқа дейінгі арақашықтық);

2) көрнекіліктерге сүйене және сүйенбей, заттарды шамасына қарай ажырату;

3) стереоскопиялық көру қабілетін дамытуға арналған жаттығулар: шаманың үш параметрі бойынша көлемді затты бағалау;

4) бұрышы өзгергендегі затты қабылдаудың мәнін анықтауға арналған жаттығулар;

5) мәндік ұғымдарды бекітуге арналған дидактикалық ойындар және жаттығулар.

18. Қабылдаудың біртұтастылығы мен егжей-тегжейлілігін дамыту (8 сағат):

1) көз қозғалысының функциясын дамытуға, аккомодация деңгейін жоғарылатуға, көруді қарқындатуға әсер ететін жаттығулар мен тапсырмалар;

2) талдап байқауды дамытуға арналған жаттығулар: заттарды қабылдау, бүтін бөлікті бөлшекке бөлу, заттың дифференциалдық сапасы мен қасиеттері, қабылдаудың сөздік сипаттауы ("менің орамалым қызыл, ал сенікі көк; менікі үшбұрышты, ал сенікі шеңбер, менікі тегіс, ал сенікі оюмен");

3) толтырылған суреттер мен кескіндерді салыстыру жаттығулары; артық затты бөлу, бірнеше айырмашылығы бар, ұқсас суреттерді біріктіру;

4) бүтін бөліктің көлемді жартыларын жинау;

5) затты алдынан және артынан бейнелейтін суреттердің жартыларын жинау (қуыршақ артынан және алдынан, рюкзак алдынан және артынан);

6) синоптофордағы жаттығулар: бір заттың екі суретін (әрқайсысының бөлек бөлшегі бар) тұтас суретке біріктірудегі іс-қимылдар қызметі.

19. Сюжетті суреттер мен картиналарды қабылдау (4 сағат):

1) белгілі алгоритм бойынша сюжетті суреттерді кезеңмен біртұтас қылып қабылдауды үйрету: сюжеттің тақырыбын анықтау; сюжеттік суреттегі болып жатқан оқиғаның уақыты мен орнын нақтылау; суреттегі оқиғаның негізгісін және қосымшасын анықтау; сюжеттік іс-әрекеттің динамикасын анықтау.

20. Диагностика (1 сағат):

1) білім алушылардың көру арқылы қабылдауының даму деңгейін бағалау.

3–тарау. Оқу пәнінің 6-сыныптағы базалық білім мазмұны

21. Диагностика (1 сағат):

1) білім алушылардың көру арқылы қабылдау деңгейін бағалау.

22. Көру қабілетін сақтау (4 сағат):

1) оптикалық құралдарды күту біліктіліктерін бекіту;

2) денсаулық пен көруді сақтауға саналы қатынастың мәні туралы әңгіме;

3) көздің сыртқы бұлшық еттеріне арналған жаттығулар;

4) көздің ішкі бұлшық етіне жаттығу;

5) айналасындағы бұлшық еттерге жаттығу;

6) Бейтс-әдісі бойынша жаттығу;

7) көз шаршауының алдын-алуға ұсынылған жаттығулар;

8) көзді демалдыруға арналған жаттығулар;

9) көзге арналған жалпы нығайту жаттығулары;

10) көру қабілетін сақтау үшін орындалатын физикалық жүктемелердің тәртібі.

23. Түстерді қабылдау (4 сағат):

1) жарықтық пен қанықтықтың өсуі/төмендеуі жағдайында спектрдің негізгі түстерін және оның реңдерін қабылдау жаттығулары;

2) түстерді араластыру арқылы түстің жаңа реңін алу;

3) өрнектерді құрастыру және бояу;

4) іс-әрекеттегі көру эталондарымен еркін өңдеуге арналған жаттығулар;

5) "Жаратылыстану" пәнінің бағдарламалық материалына сәйкес "Жануарлар", "Құстар", "Балықтар", "Жәндіктер" жайлы көріністерін нақтылау.

24. Пішінді қабылдау (4 сағат):

1) жазық және көлемді бейнелердегі заттарды салыстыру;

2) жазық бейнелерді салыстыру;

3) бейнеленген ұқсас заттық бейнелерді салыстыру;

4) "Жаратылыстану" пәнінің бағдарламалық материалына сәйкес "Жануарлар", "Құстар", "Балықтар", "Жәндіктер" жайлы көріністерін қалыптастыру.

25. Шаманы қабылдау (4 сағат):

2) стереоскопиялық көру жаттығулары: заттардың биіктік/тереңдік параметрлерін және ол туралы түсініктерді салыстыру;

3) қоршаған ортадағы заттарды, оның қалыптасқан түсініктерін салыстыру.

26. Қабылдаудың біртұтастылығы мен егжей-тегжейлілігін дамыту (6 сағат):

1) қоршаған әлемдегі заттар туралы елестерін кеңейту, олардың сапалы мінездемелері мен әрекет ету тәсілдері;

2) заттарды ажырату, оларды мәнді белгілеріне қарай топтастыру;

3) заттарды мәндік бөлімдеріне қарай тану; затты бөлшектеу;

4) құрастыру;

5) мозаика жинау;

6) заттық бейнелерді ажырату, талдау, сипаттау, салыстыру;

7) затты және суретті сөздік сипаттама бойынша табуға арналған жаттығулар;

8) бейнелерді үзінді бойынша ажырату, суреттердегі "қателерді" табу;

9) көп кескіндердің ішіндегі "жасырын" бейнелерді табуға арналған жаттығулар;

10) көріп бақылаумен берілген суреттерді жазықтық үстінде құрастыру (қағаз бетінде, грифель тақтасында).

27. Сюжетті суреттер мен картиналарды қабылдау (6 сағат):

1) статикалық және динамикадағы сюжетті суретті қабылдау үшін компьютерлік техниканы: сюжетін өзгертіп, бейнелеудің пішінін, мөлшерін, түсін, жарықтығын, шектеулерін өзгертіп пайдалану;

2) көру арқылы қабылдау жылдамдығын және қасиеттерін кинофильм көрсету, оны талқылау және сюжетін әңгімелеу жолымен жаттықтыру.

28. Күрделі іс-қимылдарды қабылдау (4 сағ