О внесении изменений и дополнений в некоторые нормативные постановления Верховного Суда Республики Казахстан по уголовному и уголовно-процессуальному законодательству

Нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 22 декабря 2022 года № 10

1. Внести изменения и дополнения в следующие нормативные постановления Верховного Суда Республики Казахстан:

1. "О судебной практике по делам о хищении огнестрельного оружия, боевых припасов, вооружения и взрывчатых веществ, незаконном приобретении, ношении, хранении, изготовлении или сбыте их, и небрежном хранении огнестрельного оружия" от 21 июля 1995 года № 4 (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда Республики Казахстан от 22 декабря 2008 года № 5; от 21 апреля 2011 года № 1; от 20 апреля 2018 года № 8):

1) в пункте 7 после слова "эксперта" дополнить словами "или специалиста";

2) дополнить пунктом 16-1 следующего содержания:

"16-1. Судам следует различать предусмотренную Примечанием к статье 287 УК добровольную сдачу оружия, боеприпасов, взрывчатых веществ и взрывных устройств от добровольной выдачи этих предметов перед началом обыска в случаях, предусмотренных частью восьмой статьи 254 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан (далее-УПК).

Добровольная выдача указанных предметов перед началом обыска в случаях, предусмотренных частью восьмой статьи 254 УПК, не является добровольной сдачей и не влечет освобождение от уголовной ответственности на основании Примечания к статье 287 УК, но может быть на основании части второй статьи 53 УК признана судом обстоятельством, смягчающим уголовную ответственность и наказание.

Если лицо при производстве обыска заявило о наличии у него оружия или иных предметов, указанные в статье 287 УК, которые хранятся вне места обыска (на иной территории, у других лиц и т.п.), обнаружение которых без его указания было бы невозможным, то указанные действия признаются добровольной сдачей и лицо в соответствии с Примечанием к статье 287 УК освобождается от уголовной ответственности по этой статье.

В случае, когда в процессе обыска искомые предметы не были найдены, но после завершения обыска лицо указало их место нахождения, которое не было обнаружено при обыске и откуда они в последующем были изъяты, то такие действия лица следует также признавать добровольной сдачей.

Указанные выше разъяснения о добровольной выдаче и добровольной сдаче предметов распространяются также на случаи производства личного обыска, выемки и осмотра.";

3) в пункте 19 абзац первый изложить в следующей редакции:

"По делам данной категории автомобили, мотоциклы и иные транспортные средства, признанные орудиями и (или) средствами уголовных правонарушений и вещественными доказательствами, принадлежащие лицу, совершившему уголовное правонарушение, в соответствии с требованиями пункта 1) части третьей статьи 118 УПК подлежат конфискации судом на основании статьи 48 УК в собственность государства.";

2. "О применении законодательства по делам, связанным с незаконным оборотом наркотических средств, психотропных веществ, их аналогов и прекурсоров" от 14 мая 1998 года № 3 (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда Республики Казахстан от 30 апреля 1999 года № 2; от 22 декабря 2000 года № 19; от 11 июля 2003 года № 7; от 21 апреля 2011 года № 1; от 31 марта 2017 года № 3; от 11 декабря 2020 года № 6):

1) в пункте 3-1 в абзаце втором слова "статьи 296 УК" заменить словами "статьи 296 Уголовного кодекса Республики Казахстан (далее – УК)";

2) дополнить пунктом 9-5 следующего содержания:

"9-5. Производство обыска, выемки, осмотра жилого помещения и иных следственных действий, подлежащих санкционированию следственным судьей, в случаях, не терпящих отлагательства, должны осуществляться при наличии исключительных обстоятельств строго в соответствии с требованиями УПК.

Исключительными обстоятельствами, дающими основания для осуществления неотложных следственных действий, признаются случаи, когда производство следственных действий в общем порядке, установленном УПК, может привести к тяжким необратимым последствиям для жизни, здоровья людей либо имеется реальное опасение того, что разыскиваемое лицо может скрыться, уничтожить следы преступления и (или) подлежащий изъятию объект может быть из-за промедления с его обнаружением утрачен, поврежден или использован в преступных целях и т.п.";

3) в пункте 20:

в абзаце первом слова "Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан (далее - УПК)" заменить словом "УПК";

в абзаце четвертом слова "пункта 4) части второй" исключить;

3. "О некоторых вопросах применения законодательства о судебной власти в Республике Казахстан" от 14 мая 1998 года № 1 (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда Республики Казахстан от 22 декабря 2008 года № 8, от 30 декабря 2011 года № 5, от 24 декабря 2014 года № 3, от 31 марта 2017 года № 2, от 8 декабря 2021 года № 3):

1) пункт 2 исключить;

2) пункт 3 изложить в следующей редакции:

"3. Судья при осуществлении правосудия должен быть независимым, подчиняться только Конституции и закону, сохранять объективность и беспристрастность, обеспечить реализацию принципа состязательности и равноправия сторон.

Судья не обязан давать каких-либо объяснений и выражать свое мнение по существу рассмотренных или находящихся в его производстве судебных дел.

В соответствии с принципом состязательности и равноправия сторон, суд должен обеспечить сторонам в судебном заседании равные возможности и необходимые условия для выполнения сторонами их процессуальных обязанностей и осуществления предоставленных им прав.";

3) в пункте 4:

в абзаце втором предложение второе изложить в следующей редакции:

"К таким видам вмешательства, в частности, могут быть отнесены прямое указание или косвенная просьба лица о принятии судом (судьей) решения в пользу конкретной стороны судебного процесса и другие умышленные действия, совершенные в целях воспрепятствования осуществлению им объективного и беспристрастного правосудия по делу.";

дополнить абзацами четвертым и пятым следующего содержания:

"Такие действия влекут уголовную ответственность, предусмотренную частями первой, третьей статьи 407 Уголовного кодекса Республики Казахстан (далее - УК).

Организация и проведение собраний, митингов, демонстраций, шествий, пикетов либо иных публичных мероприятий в помещениях судов, на прилегающих к зданиям судов территориях и иных общественных местах по вопросам отправления правосудия и с нарушением требований законодательства о порядке организации и проведения мирных собраний в Республике Казахстан подлежит квалификации как правонарушение, предусмотренное статьей 488 Кодекса Республики Казахстан об административных правонарушениях (далее - КоАП).";

4) дополнить пунктом 4-1 следующего содержания:

"4-1. Согласно Уставу Республиканского общественного объединения "Союз судей Республики Казахстан" (далее – Союз судей) предметом и основной целью его деятельности, наряду с другими, являются защита интересов судейского сообщества, содействие укреплению статуса судей и их независимости.

В этой связи в соответствии с подпунктом 4 части первой статьи 58 Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан (далее - ГПК) Союз судей в случае обращения к нему судьи вправе через уполномоченных им лиц представлять судью и предъявлять в его интересах иски в суд о защите чести и достоинства.";

5) в пункте 6 в абзацах втором и третьем слово "органов" заменить словами "и иных органов и организаций";

6) дополнить пунктом 6-1 следующего содержания:

"6-1. В соответствии со статьями 9, 14, 20 и 21 Конституционного закона о судебной системе и статусе судей ведение личного приема граждан отнесено к исключительным полномочиям председателей судов и председателей судебных коллегий, поэтому другие судьи не вправе вести прием граждан.

Личный прием граждан председателями судов и председателями судебных коллегий осуществляется только по вопросам организации судопроизводства в местных судах, Верховном Суде. При этом не подлежат обсуждению вопросы соблюдения судом законодательства и предполагаемые результаты по рассматриваемому делу, состоявшиеся судебные акты и их пересмотр, то есть вопросы отправления правосудия судом по конкретным делам.";

7) в пункте 7:

слово "административную" заменить словами "предусмотренную законом";

слова "Уголовного кодекса Республики Казахстан (далее - УК)" заменить словами "УК";

8) в пункте 9 в абзаце первом слова "Кодекса Республики Казахстан об административных правонарушениях (далее – КоАП)" заменить словом "КоАП";

9) пункт 10 изложить в следующей редакции:

"10. Суд при рассмотрении дела, в том числе в режиме видеосвязи (онлайн), в случае нарушения порядка или проявления неуважения к суду вправе непосредственно в этом же судебном заседании своим постановлением (определением) наложить на лицо меры процессуального принуждения, предусмотренные главой 18 Административного процедурно-процессуального кодекса Республики Казахстан, статьей 188 ГПК, 346 УПК.

При установлении в ходе судебного разбирательства по уголовному либо гражданскому делу факта неуважения к суду со стороны присутствующего в процессе лица суд также вправе в соответствии с частью третьей статьи 684 КоАП привлечь виновное лицо к административной ответственности, предусмотренной статьей 653 КоАП. Рассмотрение такого дела об административном правонарушении производится судом (судьей) в порядке, предусмотренном статьей 120 ГПК или частью первой статьи 346 УПК соответственно.

Действия суда (судьи) по наложению мер процессуального принуждения либо административного взыскания на нарушителя непосредственно в зале заседания суда должны быть отражены в протоколе судебного заседания. Указанные действия суда апелляционной, кассационной инстанций фиксируются в протоколе судебного заседания лишь в тех случаях, когда в соответствии с законом такой протокол ведется.

Решение суда о наложении административного взыскания по статье 653 КоАП дополнительно оформляется в виде отдельного мотивированного постановления.

Административные взыскания за проявления неуважения к суду, которые совершены вне судебного заседания, налагаются в общем порядке в соответствии с нормами КоАП судом, указанным в части первой статьи 684 КоАП.";

4. "О судебной практике по применению принудительных мер медицинского характера" от 9 июля 1999 года № 8 (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда Республики Казахстан от 15 августа 2002 года № 18; от 22 декабря 2008 года № 10; от 25 июня 2010 года № 7; от 24 декабря 2014 года № 4; от 11 декабря 2020 года № 6):

1) в пункте 13 после слова "родители," дополнить словом "дети,";

2) в пункте 16 слова "части первой" заменить словами "части второй";

3) в пункте 21 слова "статьей 87" заменить словами "статьей 93";

4) в пункте 25 в абзаце втором предложение третье изложить в следующей редакции:

"В постановлении следует указывать, что оно может быть обжаловано в апелляционном порядке защитником, законным представителем или близким родственником лица, о котором рассматривалось дело, потерпевшим и его представителем, а также может быть внесено ходатайство прокурора по правилам, изложенным в главе 48 УПК.";

5. "О судебной практике по применению статьи 68 Уголовного кодекса Республики Казахстан" от 21 июня 2001 года № 4 (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда Республики Казахстан от 11 июля 2003 года № 6; от 21 апреля 2011 года № 1; от 31 марта 2017 года № 3; от 11 декабря 2020 года № 6):

1) в пункте 9-2 слова "части четвертой статьи 68 УК" заменить словами "частей второй и третьей статьи 68 УК";

2) пункт 10-1 дополнить абзацем третьим следующего содержания:

"Срок давности привлечения к уголовной ответственности за преступление, по которому лицо было освобождено от уголовной ответственности в связи с примирением сторон, исчисляется по правилам части первой статьи 71 УК с момента совершения данного преступления за исключением случаев, предусмотренных частью четвертой статьи 71 УК.";

3) в пункте 12 слова "усыновители, усыновленные," заменить словами "усыновители (удочерители), усыновленные (удочеренные),";

4) в пункте 15 слова "частью первой статьи 69," исключить;

6. "О практике применения уголовно-процессуального законодательства, регулирующего право на защиту" от 6 декабря 2002 года № 26 (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда Республики Казахстан от 25 июня 2010 года № 9; от 31 марта 2017 года № 3; от 11 декабря 2020 года №6):

1) пункт 1 изложить в следующей редакции:

"1. Свидетель, имеющий право на защиту, подозреваемый, обвиняемый подсудимый, осужденный и оправданный имеют право на защиту, признанное и гарантированное статьей 13 и пунктом 3 статьи 16 Конституции Республики Казахстан (далее - Конституция) и являющееся одним из принципов уголовного процесса, предусмотренных статьей 26 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан (далее - УПК).";

2) в пункте 4 абзац первый изложить в следующей редакции:

"В качестве защитника участвует адвокат, а также могут быть допущены лица, указанные в части второй статьи 66 УПК, которые вправе участвовать в деле в качестве защитников только наряду с адвокатом.";

3) в пункте 11:

в абзаце первом слова "его задержания либо с момента применения меры пресечения" заменить словами "производства какого-либо действия, предусмотренного частью первой статьи 64 УПК,";

в абзаце втором первое предложение дополнить словами: "о допуске в качестве защитника лица, указанного в части второй статьи 66 УПК, а в отношении адвоката – постановление о признании вступившего в дело адвоката в качестве защитника";

4) в пункте 12 слова "допуска лица к участию в деле" заменить словами "вступления адвоката в дело";

5) в пункте 14 слово "ознакомляются" заменить словами "подлежат ознакомлению";

6) в пункте 15:

абзац первый изложить в следующей редакции:

"Отказ от защитника не принимается в случаях, указанных в части первой статьи 67 УПК.";

в абзаце третьем слово "Устранение" заменить словом "Отстранение";

в абзаце четвертом слово "устранении" заменить словом "отстранении";

7) в пункте 16 в абзаце втором после слова "заявление" дополнить словами "свидетеля, имеющего право на защиту,";

8) в пункте 18 после слова "допустимости" дополнить словами "и достоверности";

7. "О судебной практике по делам о хищениях" от 11 июля 2003 года № 8 (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда Республики Казахстан от 19 декабря 2003 года № 14; от 25 декабря 2006 года № 12; от 11 мая 2007 года № 3; от 21 апреля 2011 года № 1; от 29 июня 2017 года № 6, от 20 апреля 2018 года № 8; от 11 декабря 2020 года №6):

1) в пункте 13 абзац четвертый изложить в следующей редакции:

"Признак проникновения имеет место и тогда, когда виновным извлекаются похищаемые предметы без вхождения в помещение, хранилище либо транспортное средство с использованием технических средств и иных приспособлений.";

2) в пункте 14:

абзац третий изложить в следующей редакции:

"Под хранилищем понимаются отведенные для постоянного или временного хранения материальных ценностей строения, особые устройства, места или участки территории, которые специально оборудованы оградой или техническими средствами либо обеспечены охраной (например, предназначенные для хранения имущества или используемые в этих целях контейнеры, сейфы, кладовые, находящиеся под охраной железнодорожные платформы с грузом, огражденные забором дворы домов и иные огражденные или не огражденные охраняемые участки и т.п.). Участки территории (акватории), емкости, не предназначенные для хранения, но используемые в этих целях (например, не огражденные дворы домов, открытые кузова автомашин, платформы и полувагоны, которые не находятся под охраной либо не имеют приспособлений, препятствующих проникновению в них) к понятию "хранилище" не относятся.";

дополнить абзацами четвертым, пятым и шестым следующего содержания:

"Проникновением в транспортное средство признается проникновение в любую закрытую часть транспортного средства, находящуюся под охраной либо имеющую приспособление, препятствующее проникновению в нее (салон, багажник, закрытый кузов, капот и др.).

Кража, совершенная с незаконным проникновением в транспортное средство, является самостоятельным квалифицирующим признаком деяния и не охватывается признаком "кража, совершенная с незаконным проникновением в хранилище".

Грабеж или разбой, совершенный с проникновением в транспортное средство, подлежит квалификации по признаку "деяние, совершенное с незаконным проникновением в хранилище" соответственно по пункту 3) части третьей статьи 191 или пункту 4) части третьей статьи 192 УК.";

3) в пункте 18 абзац четвертый изложить в следующей редакции:

"Присвоение - это форма хищения, выразившаяся в противоправном безвозмездном удержании чужого имущества, вверенного виновному, путем обращения его в свою пользу или в пользу третьих лиц. Под растратой понимается противоправное безвозмездное потребление такого имущества или его отчуждение (продажа, обмен, дарение и т.п.) другим лицам для его потребления.";

8. "О применении судами законодательства об ответственности за некоторые экологические уголовные правонарушения" от 18 июня 2004 года № 1 (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда Республики Казахстан от 22 декабря 2008 года № 22; от 21 апреля 2011 года № 1; от 20 апреля 2018 года № 8; от 11 декабря 2020 года № 6):

1) в пункте 3 слова "главой седьмой" заменить словами "главой восьмой";

2) в пункте 6 слово "ущерба" заменить словами "экологического ущерба";

3) в пункте 7:

слова "ущерба", "ущерб" заменить соответственно словами "экологического ущерба", "экологический ущерб";

слова "восстановления нарушенного экологического состояния окружающей среды" заменить словами "устранения экологического ущерба или восстановления потребительских свойств природных ресурсов";

4) в пунктах 15, 16, 17 слова "ущерба" заменить словом "экологического ущерба";

5) в пункте 18:

слово "ущербом" заменить словами "экологическим ущербом";

во втором и третьем абзацах:

слова "вреда" заменить словами "экологического вреда";

слова "для восстановления окружающей среды и потребительских свойств природных ресурсов" заменить словами "для устранения экологического ущерба или восстановления потребительских свойств природных ресурсов";

в абзаце третьем слова "пункт 2) части пятой статьи 337" исключить;

6) в пункте 22:

слово "вред", "вреда" заменить соответственно словами "экологический вред", "экологического вреда";

в абзаце четвертом слова "ущерба" заменить словами "экологического ущерба";

7) в пункте 23 в абзаце первом:

слова "статьями 321, 322 ЭК" заменить словами "Разделом пятым ЭК";

слова "восстановление нарушенного состояния окружающей среды" заменить словами "устранение экологического ущерба или восстановление потребительских свойств природных ресурсов";

8) в пунктах 24, 25, 28 слова "ущерба", "вреда" заменить соответственно словами "экологического ущерба", "экологического вреда";

9. "О некоторых вопросах оценки доказательств по уголовным делам" от 20 апреля 2006 года № 4 (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда Республики Казахстан от 25 июня 2010 года № 1; от 31 марта 2017 года № 3):

1) в пункте 8 абзац третий изложить в следующей редакции:

"Если стороны заявили ходатайство суду об оказании содействия в получении необходимых документов в связи с невозможностью представить самим, то суд вправе удовлетворить ходатайство либо отказать в его удовлетворении. Решение суда по заявленному ходатайству отдельному обжалованию не подлежит. О несогласии с отказом в удовлетворении ходатайства может быть указано в апелляционной жалобе или ходатайстве прокурора в суд апелляционной инстанции.";

2) пункт 9 дополнить абзацем третьим следующего содержания:

"По делам частного обвинения фактические данные, полученные потерпевшим (частным обвинителем) либо обвиняемым путем производства аудио и (или) видеозаписи, могут быть признаны доказательствами по делу после их оценки судом с точки зрения их относимости, допустимости и достоверности.";

3) в пункте 10:

в абзаце первом:

слово "обвиняемого" заменить словами "подозреваемого и обвиняемого";

слово "закреплении" заменить словом "исследовании";

дополнить абзацем третьим следующего содержания:

"Если показания подозреваемого, который не был ознакомлен с правом пригласить адвоката и не давать показания против самого себя, в ходе досудебного производства были даны в отсутствие адвоката, то эти показания признаются недопустимыми в качестве доказательств.";

4) в пункте 16:

в абзаце первом слова "№ 16 от 26 ноября 2004 года" заменить словами "от 26 ноября 2004 года № 16";

дополнить абзацем шестым следующего содержания:

"Если в деле имеются несколько заключений экспертов, содержащих различные выводы по одним и тем же вопросам, суду следует оценить каждое из них в совокупности с другими доказательствами по делу. В таких случаях при необходимости возможно назначение новой (дополнительной или повторной) экспертизы. В судебном акте суд обязан привести основания, по которым он при разрешении дела принимает во внимание то или иное экспертное заключение.";

5) дополнить пунктами 16-1 и 16-2 следующего содержания:

"16-1. Фактические данные, имеющие значение для правильного разрешения уголовного дела, устанавливаются, наряду с другими материалами дела, также и заключением специалиста.

В соответствии со статьей 80 УПК в качестве специалиста может быть привлечено не заинтересованное в деле лицо, обладающее специальными знаниями.

Заключение лица, привлеченного в качестве специалиста, не обладающего в исследуемых вопросах соответствующей компетенцией, является недопустимым доказательством.

16-2. Участие по уголовным делам эксперта либо специалиста для дачи заключения производится на основании постановления органа, ведущего уголовный процесс, с указанием в нем данных о компетентности эксперта, специалиста на проведение соответствующих исследований по делу.

Участники уголовного процесса при ознакомлении с постановлением о назначении экспертизы либо привлечении специалиста вправе на основании пункта 2) части первой статьи 92 и пункта 4) части первой статьи 93 УПК заявлять отвод эксперту, специалисту по основаниям их некомпетентности. По результатам рассмотрения заявленного отвода орган, ведущий уголовный процесс, выносит постановление об его удовлетворении либо отклонении. Отклонение заявленного отвода должно быть мотивировано.

Если в постановлении органа, ведущего уголовный процесс, не были указаны сведения об эксперте, то после выбора эксперта руководителем органа судебной экспертизы, лицо, назначившее экспертизу, обязано ознакомить об этом участников процесса и разъяснить им их право на отвод выбранного эксперта.";

6) в пункте 17 в абзаце первом после слова "постановлением" дополнить словами "(протоколом об уголовном проступке)";

7) в пункте 18 абзац третий изложить в следующей редакции:

"Фактические данные, полученные после истечения срока досудебного расследования, в период прерывания сроков досудебного расследования по делу (за исключением материалов розыскных мероприятий и негласных следственных действий (далее – НСД), а также результатов процессуальных действий, связанных с получением международной правовой помощи, и судебных экспертиз, явившихся основаниями прерывания этих сроков), ознакомления подозреваемого с материалами дела, нахождения дела у прокурора с обвинительным актом, признаются недопустимыми доказательствами.";

8) в пункте 20 после слов "их стажеры," дополнить словами "студенты, проходящие практику в правоохранительных органах, а также лица, которые ранее участвовали в качестве понятых по двум и более уголовным делам ("дежурные понятые") ";

9) в пункте 21:

абзац второй исключить;

дополнить абзацами третьим и четвертым следующего содержания:

"Аудиозапись либо видеозапись, представленная участником процесса или иным лицом в соответствии с частью четвертой статьи 122 УПК для приобщения к уголовному делу в качестве документа подлежит исследованию и оценке лицом, осуществляющим досудебное расследование, по правилам статьи 125 УПК с точки зрения ее достоверности, относимости и допустимости в качестве доказательства по уголовному делу. В случае признания аудиозаписи либо видеозаписи доказательством, она приобщается к уголовному делу, о чем составляется протокол (постановление).

Материалы, полученные в неустановленном законом порядке сотрудником органа уголовного преследования (проведение в нарушение установленных законодательством требований самостоятельно негласной аудио-, видеозаписи и т.п.), не могут быть приобщены к материалам дела и признаны допустимыми доказательствами.";

абзац третий считать абзацем пятым;

10) в пункте 22:

в абзаце первом после слов "Закона Республики Казахстан" дополнить словами "от 15 сентябpя 1994 года № 154-XIII";

абзац третий исключить;

в абзаце четвертом слова "а равно по делам, не указанным в частях четвертой и пятой статьи 232 УПК," исключить;

в абзаце шестом слова ", за исключением совершения судьей тяжкого или особо тяжкого уголовного правонарушения либо задержания судьи на месте совершения уголовного правонарушения" исключить;

в абзаце седьмом слова "статей 210, 216 и 212 УПК" заменить словами "статей 182, 210, 212 и 216 УПК";

11) в пункте 23 в абзаце первом слова ", должны быть приведены в уголовно-процессуальную форму" заменить словами "и являющиеся в соответствии с частью второй статьи 120 УПК документами, могут быть";

12) дополнить пунктом 23-1 следующего содержания:

"23-1. НСД проводятся лишь в рамках досудебного производства по уголовному делу. До начала досудебного производства проведение НСД недопустимо.

Производство НСД, предусмотренное пунктом 1) статьи 231 УПК (негласные аудио- и (или) видеоконтроль лица или места), должно осуществляться строго в соответствии со статьей 242 УПК. При производстве данного вида НСД не допускается поведение, имитирующее преступную деятельность, либо склонение другого лица к совершению уголовного правонарушения (провокация). При этом следует учитывать, что пункт 10) статьи 231 и статья 251 УПК, предусматривающие НСД в виде негласного внедрения и (или) имитацию преступной деятельности, исключены из УПК Законом Республики Казахстан от 27 декабря 2019 года № 292 –VI.";

13) в пункте 24 в абзаце третьем слово "суд" заменить словами "суды первой и апелляционной инстанций";

10. "О судебной практике назначения видов учреждений уголовно-исполнительной системы лицам, осужденным к лишению свободы" от 23 июня 2006 года № 7 (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда Республики Казахстан от 21 апреля 2011 года № 1; от 20 апреля 2018 года № 8; от 11 декабря 2020 года № 6):

1) в пункте 2:

абзац четвертый дополнить словами ", за исключением преступлений, предусмотренных частями 1-1, второй, третьей и четвертой статьи 366, частями второй, третьей и четвертой статьи 367, частью второй статьи 368 УК";

абзац пятый дополнить словами ", за исключением преступлений, предусмотренных частями 1-1, второй, третьей и четвертой статьи 366, частями второй, третьей и четвертой статьи 367, частью второй статьи 368 УК";

2) пункт 3 изложить в следующей редакции:

"3. Женщинам отбывание наказания в виде лишения свободы в учреждениях уголовно-исполнительной системы средней безопасности назначается:

осужденным к лишению свободы на срок свыше двух лет за совершение умышленных преступлений (средней тяжести, тяжких и особо тяжких), ранее не отбывавшим наказание в виде лишения свободы за совершение умышленного преступления, за исключением случаев, предусмотренных пунктами 1) и 3) части пятой статьи 46 УК;

при рецидиве преступлений, если ранее она не отбывала реального лишения свободы за совершение умышленного преступления;

осужденным к лишению свободы за совершение преступлений, предусмотренных частями 1-1, второй и третьей статьи 366, частями второй и третьей статьи 367, частью второй статьи 368 УК;

в случаях, когда штраф, исправительные работы, привлечение к общественным работам, ограничение свободы заменены лишением свободы;

Женщинам отбывание наказания в виде лишения свободы в учреждениях уголовно-исполнительной системы максимальной безопасности назначается: осужденным к лишению свободы, ранее отбывавшим наказание в виде лишения свободы за совершение умышленного преступления, за исключением женщин, осужденных к лишению свободы за преступления, не связанные с применением насилия, предусмотренные главами 7, 8, 9, 12 и 13 УК, а также осужденных за преступления, предусмотренные главой 15 УК, в случае полного возмещения ими ущерба, причиненного преступлением;

осужденным к лишению свободы за преступления против половой неприкосновенности несовершеннолетних, за исключением лиц, совершивших преступление в несовершеннолетнем возрасте;

при опасном рецидиве преступлений, независимо от того, отбывала ли она ранее наказание в виде лишения свободы за совершение преступления.";

3) пункт 4 дополнить абзацем пятым следующего содержания:

"осужденным к лишению свободы за преступления против половой неприкосновенности несовершеннолетних, за исключением лиц, совершивших преступление в несовершеннолетнем возрасте.";

11. "О применении судами законодательства о рецидиве преступлений" от 25 декабря 2007 года № 8 (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда Республики Казахстан от 21 апреля 2011 года № 1; от 20 апреля 2018 года № 8; от 11 декабря 2020 года № 6):

1) в пункте 5:

дополнить абзацем вторым следующего содержания:

"В ходе главного судебного разбирательства прокурор вправе с соблюдением правил части пятой статьи 340 УПК путем составления нового обвинительного акта дополнить обвинение указанием о совершении обвиняемым преступления при соответствующем рецидиве.";

абзацы второй и третий считать абзацами третьим и четвертым соответственно;

2) в пункте 9 слова "испытательного срока" заменить словами "срока пробационного контроля";

3) в пункте 17 слова "в пунктах 6, 7, 8" заменить словами "в пунктах 6, 6-1, 7, 8";

4) пункт 24 дополнить абзацем вторым следующего содержания:

"Если в обвинительном акте в качестве отягчающего вину обстоятельства не указано о совершении обвиняемым уголовного правонарушения при соответствующем рецидиве при наличии предусмотренных законом оснований и это нарушение не исключено прокурором путем составления нового обвинительного акта, то суд не вправе указывать в приговоре о совершении правонарушения при рецидиве, но обязан частным постановлением довести о допущенном нарушении до сведения вышестоящего прокурора для принятия соответствующих мер.";

12. "О рассмотрении судами жалоб на действия (бездействие) и решения прокурора, органов уголовного преследования (статья 106 Уголовно-процессуального Кодекса Республики Казахстан)" от 27 июня 2012 года № 3 (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда Республики Казахстан от 31 марта 2017 года № 3; от 11 декабря 2020 года № 6):

1) в пункте 2 первое предложение дополнить словами ", а равно их защитники, представители";

2) в пункте 4:

абзац второй исключить;

дополнить абзацем третьим следующего содержания:

"В соответствии с частью четвертой статьи 153 УПК в порядке статьи 106 УПК производится обжалование постановлений органов досудебного расследования о применении/неприменении мер пресечения, их отмене или изменении, не санкционированных следственным судьей. В иных случаях рассмотрение этого вопроса отнесено к компетенции суда, имеющего полномочия на пересмотр постановлений следственного судьи.";

3) в пункте 11 абзац второй исключить;

4) дополнить пунктом 12-1 следующего содержания:

"12-1. Постановлением следственного судьи могут быть соединены в одном производстве несколько жалоб на одно и то же решение или действия следователя, дознавателя, прокурора.

В случае соединения в одном производстве нескольких жалоб срок рассмотрения исчисляется со дня поступления последней жалобы.";

5) пункт 29 изложить в следующей редакции:

"29. При установлении факта незаконности действий (бездействия) и (или) решений прокурора, органов уголовного преследования, повлекших незаконное ограничение или иные нарушения прав и свобод человека, охраняемых законом интересов организаций, следственный судья по итогам рассмотрения жалобы обязан в соответствии с частью шестой статьи 56 УПК вынести частное постановление для решения вопроса об ответственности лиц, допустивших нарушения закона.

В случае неисполнения вступившего в законную силу или подлежащего немедленному исполнению судебного акта следственного судьи, вынесенного по результатам рассмотрения жалобы в порядке статьи 106 УПК, должностное лицо, на которого возложено устранение нарушений закона, подлежит привлечению к ответственности, предусмотренной законом.";

13. "О практике применения судами законодательства, регламентирующего производство по уголовным делам с участием присяжных заседателей" от 23 августа 2012 года № 4 (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда Республики Казахстан от 24 декабря 2014 года № 4; от 31 марта 2017 года № 3; от 11 декабря 2020 года № 6):

1) в пункте 1:

в абзаце первом:

слова "предусмотрены смертная казнь или" заменить словом "предусмотрено";

слова "боевой обстановке, и" заменить словами "боевой обстановке, об особо тяжких преступлениях против половой неприкосновенности несовершеннолетних и о";

в абзаце втором:

после слов "боевой обстановке," союз "и" исключить;

дополнить словами ", об особо тяжких преступлениях против половой неприкосновенности несовершеннолетних";

14. "О некоторых вопросах назначения уголовного наказания" от 25 июня 2015 года № 4 (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного Суда Республики Казахстан от 22 декабря 2017 года № 13; от 11 декабря 2020 года № 6; от 8 декабря 2021 года № 3):

1) в пункте 4 после слов "обвинительного акта" дополнить словами ", протокола ускоренного досудебного расследования, протокола обвинения";

2) в пункте 7 слова "смертную казнь или", "или смертной казни" исключить;

3) в пункте 8:

цифры ", 47" исключить;

слова "и назначения смертной казни", "смертная казнь и" исключить;

15. "О судебной практике условно-досрочного освобождения от отбывания наказания, замены неотбытой части наказания более мягким видом наказания и сокращения срока назначенного наказания" от 2 октября 2015 года № 6 (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда Республики Казахстан от 11 декабря 2020 года № 6):

1) в пункте 2 в абзаце пятом слова "к статье 72 УК" заменить словами "к статьям 72 и 73 УК";

2) пункт 8 дополнить предложением вторым следующего содержания:

"При этом арифметический подсчет отбытого осужденным срока наказания и срока, на который осужденный был условно-досрочно освобожден, либо срока наказания при его замене более мягким видом, необходимо производить, исходя из окончательного наказания, назначенного по совокупности преступлений либо совокупности приговоров.";

3) пункт 14 дополнить абзацем третьим следующего содержания:

"При применении положений статей 72 и 73 УК лица не освобождаются от дополнительного наказания в виде пожизненного лишения права занимать определенные должности или заниматься определенной деятельностью.";

4) в пункте 16 слово "инвалидом" заменить словами "лицом с инвалидностью";

16. "О праве доступа к правосудию и правомочиях Верховного Суда Республики Казахстан по пересмотру судебных актов" от 15 января 2016 года № 1:

1) в пункте 3 слова "5 июня 1998 года № 3/2," исключить;

2) в пункте 4:

абзац первый изложить в следующей редакции:

"Согласно статье 81 Конституции, Верховный Суд является высшим судебным органом по гражданским, уголовным и иным делам, подсудным местным и другим судам, в предусмотренных законом случаях рассматривает отнесенные к его подсудности судебные дела и дает разъяснения по вопросам судебной практики.";

в абзаце третьем слова "вступивших в законную силу судебных актов" заменить словами "судебных актов нижестоящих судов";

3) в пункте 5:

в абзаце первом слова "судебных актов, вступивших в законную силу," заменить словами "в кассационном порядке";

в абзаце третьем слова "и подпункт 3) части 2 статьи 485 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан (далее - УПК)" заменить словами ", подпункт 3) части шестой статьи 169 Административного процедурно-процессуального кодекса Республики Казахстан (далее - АППК); подпункт 3) части пятой статьи 851 Кодекса Республики Казахстан об административных правонарушениях (далее - КоАП)";

в абзаце четвертом после слов "(подпункты 1), 2) части 6 статьи 438 ГПК);" дополнить словами "подпункты 1), 2) части шестой статьи 169 АППК; подпункты 1), 2) части пятой статьи 851 КоАП;";

в абзаце пятом слова "нарушение конституционных прав и свобод граждан либо" исключить;

в абзаце шестом слова "смертной казни или" исключить;

абзац восьмой исключить;

17. "О судебной практике по делам о мошенничестве" от 29 июня 2017 года № 6:

1) пункт 1 дополнить абзацем вторым следующего содержания:

"При описании события уголовного правонарушения в обвинительном акте и в приговоре суда с учетом объективной и субъективной сторон совершенного деяния должен быть конкретизирован способ, путем которого было совершено мошенничество.";

2) пункт 8 дополнить абзацами третьим и четвертым следующего содержания:

"Мошенничество, совершенное в отношении пользователей информационных систем, признается оконченным с момента перевода потерпевшим денежных средств и (или) личных данных виновному или по его указанию другим лицам.

Местом совершения мошенничества с использованием информационных систем следует считать место нахождения потерпевшего, который переводит денежные средства.";

18. "О некоторых вопросах применения судами норм уголовно-процессуального законодательства по поступившему уголовному делу" от 8 декабря 2017 года № 10:

1) дополнить пунктом 2-1 следующего содержания:

"2-1.При проверке процессуальных решений в части составления лицом, осуществляющим досудебное расследование, отчета о завершении досудебного расследования, составления прокурором обвинительного акта и признания лица обвиняемым с момента составления прокурором обвинительного акта, судам следует исходить из положений подпункта 4) статьи 2 Закона Республики Казахстан от 27 декабря 2021 года № 88-VII "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам внедрения трехзвенной модели с разграничением полномочий и зон ответственности между правоохранительными органами, прокуратурой и судом" о том, что новые положения по этим вопросам вводятся в действие:

с 1 января 2022 года в отношении дел об особо тяжких преступлениях, расследуемых следователями органов внутренних дел, антикоррупционной службы и службы экономических расследований, в том числе соединенных с делами о других уголовных правонарушениях;

с 1 января 2023 года в отношении дел о коррупционных преступлениях, предусмотренных пунктом 29) статьи 3 Уголовного кодекса Республики Казахстан, в том числе соединенных с делами о других уголовных правонарушениях;

с 1 января 2024 года в отношении дел об иных уголовных правонарушениях, завершенных в форме предварительного следствия.";

2) в пункте 23 абзацы третий, четвертый, пятый дополнить словами ", с учетом разъяснений пункта 2-1 настоящего нормативного постановления";

3) дополнить пунктом 25-1 следующего содержания:

"25-1. На постановление суда о возврате уголовного дела прокурору с предварительного слушания в порядке статьи 323 УПК может быть подана частная жалоба, принесено ходатайство прокурора в суд апелляционной инстанции.

Решение суда в постановлении о назначении главного судебного разбирательства об оставлении ходатайства участников процесса о возврате дела прокурору в порядке статьи 323 УПК без удовлетворения отдельному обжалованию не подлежит. Возражения против такого решения суда могут быть изложены в апелляционных жалобах, ходатайствах прокурора, принесенных на приговор суда.";

19. "О рассмотрении уголовных дел в порядке приказного производства" от 29 ноября 2018 года № 17:

1) в пункте 1:

в абзаце втором слова "без применения дополнительного наказания" заменить словами "и предусмотренное санкцией инкриминируемой статьи УК обязательное дополнительное наказание в виде лишения права занимать определенную должность или заниматься определенной деятельностью, если в санкции статьи УК установлен определенный (точный) срок лишения этого права";

в абзаце третьем слова "либо дополнительное наказание является обязательным к назначению" исключить;

2) пункт 3 изложить в следующей редакции:

"3. Вопрос о рассмотрении дела в приказном производстве решается на досудебной стадии.

Лицо, осуществляющее досудебное производство, разъясняет подозреваемому, потерпевшему, гражданскому истцу, гражданскому ответчику (их представителям) их процессуальные права, предусмотренные законом, в том числе право на применение порядка приказного производства.

Подозреваемому должно быть разъяснено:

в совершении какого уголовного правонарушения он подозревается и какими доказательствами его виновность подтверждается;

о заявлении гражданского иска;

о сумме (размере) исковых требований о возмещении имущественного ущерба и (или) компенсации морального вреда, принудительного платежа в Фонд компенсации потерпевшим, предусмотренного статьями 98-1, 98-2 УК, процессуальных издержек;

при вынесении судом обвинительного приговора о назначении основного наказания в виде штрафа, его размере, обязательного дополнительного наказания в виде лишения права занимать определенную должность или заниматься определенной деятельностью;

о порядке исполнения штрафа и лишения права занимать определенную должность или заниматься определенной деятельностью;

о признании осужденного по приговору в приказном производстве не имеющим судимости по основаниям, предусмотренным частью второй и пунктом 2) части третьей статьи 79 УК;

о порядке пересмотра приговора;

о других вопросах, имеющих значение по приказному производству.

Потерпевшему, гражданскому истцу и гражданскому ответчику (их представителям) также разъясняются особенности и правовые последствия приказного производства, сообщается о квалификации действий подозреваемого, об имеющихся доказательствах, их праве на заявление гражданского иска.

Лицо, осуществляющее досудебное производство, обязано выяснить, согласны ли подозреваемый, потерпевший, гражданский истец и гражданский ответчик (их представители) на рассмотрение дела без исследования доказательств и без их участия в суде.

О разъяснении участникам процесса их процессуальных прав составляется протокол.";

3) в пункте 10:

абзац второй изложить в следующей редакции:

"Дело об уголовном проступке и о преступлении небольшой тяжести в соответствии со статьей 629-3 УПК с постановлением о применении приказного производства, вынесенным лицом, осуществляющим досудебное расследование, подлежит передаче начальнику органа дознания, который, согласовав постановление, передает прокурору для утверждения постановления и направления дела в суд.";

абзацы третий и четвертый исключить;

4) в пункте 13:

абзац третий изложить в следующей редакции:

"о возвращении дела прокурору;";

абзац четвертый исключить;

5) в пункте 14:

в абзаце втором слова "органу, осуществляющему досудебное производство, или" исключить;

6) в пункте 17 абзац четвертый исключить;

7) в пункте 21:

в абзаце первом слова "или по представлению Председателя Верховного Суда Республики Казахстан" исключить;

в абзаце третьем:

слова "ордера, а с 1 января 2019 года – " исключить;

слова "ордер или" исключить;

после слова "о защите (представительстве)" дополнить словами "и копии удостоверения адвоката";

20. "О некоторых вопросах санкционирования мер пресечения" от 24 января 2020 года № 1 (с изменениями и дополнениями, внесенными нормативным постановлением Верховного Суда Республики Казахстан от 11 декабря 2020 года № 6):

1) пункте 7:

в абзаце шестом слова "страны и т.п." заменить словами "страны, снятие с регистрационного учета по месту жительства, снятие с воинского учета, наличие гражданства иностранного государства, отсутствие на территории Республики Казахстан постоянного места жительства, работы, семьи, наличие за рубежом источника дохода, финансовых (имущественных) ресурсов и т.п.";

абзац седьмой изложить в следующей редакции:

"подозрение (обвинение) лица в совершении преступления в составе преступной группы или преступного сообщества должно подтверждаться конкретными доказательствами всех признаков этих преступлений, установленных соответствующими пунктами статьи 3 УК и пунктом 11 нормативного постановления Верховного Суда Республики Казахстан от 21 июня 2001 года № 2 "О некоторых вопросах применения судами законодательства об ответственности за бандитизм и другие уголовные правонарушения, совершенные в соучастии".";

2) в пункте 10 абзац первый дополнить предложениями вторым и третьим следующего содержания:

"При проверке обоснованности подозрения суд устанавливает достоверность представленных органом досудебного расследования доказательств и их достаточность для выдвижения в отношении лица обоснованного подозрения. Проверка обоснованности подозрения включает в себя также и проверку соответствия описания события преступления в материалах дела и примененной статьи Особенной части УК при его квалификации.";

3) в пунктах 11, 13 слова "государственной границы" заменить словами "Государственной границы";

4) пункт 15 дополнить абзацем пятым следующего содержания:

"Истечение срока содержания подозреваемого под стражей само по себе не является основанием для его продления. Орган досудебного расследования обязан предоставить суду доказательства, подтверждающие основания для продления срока содержания под стражей.";

5) пункт 21 дополнить абзацем четвертым следующего содержания:

"Выводы о том, что подозреваемый (обвиняемый) будет препятствовать судопроизводству или скроется от следствия и суда либо продолжит преступную деятельность, должны быть подкреплены достаточными доказательствами и мотивированы должным образом как в ходатайстве лица, осуществляющего досудебное расследование, так и в постановлении следственного судьи о санкционировании меры пресечения в виде содержания под стражей по основанию, предусмотренному пунктом 3) или 4) части девятой статьи 148 УПК.".

2. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, является общеобязательным и вводится в действие со дня первого официального опубликования.

Председатель Верховного Суда Республики Казахстан	А. Мергалиев
Судья Верховного Суда Республики Казахстан, секретарь пленарного заседания	Г. Альмагамбетова

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының кейбір нормативтік қаулыларына қылмыстық және қылмыстық-процестік заңнама бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2022 жылғы 22 желтоқсандағы № 10 Нормативтік қаулысы.

1. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының мынадай нормативтік қаулыларына өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

1. "Атыс қаруларын, оқ-дәріні, қару-жарақты немесе жарылғыш заттарды ұрлау, оларды заңсыз алып жүру, ұстау, жасау немесе өткізу, атыс қаруларын ұқыпсыз ұстау туралы істер жөніндегі сот тәжірибесі туралы" 1995 жылғы 21 шілдедегі № 4 (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2008 жылғы 22 желтоқсандағы № 5; 2011 жылғы 21 сәуірдегі № 1; 2018 жылғы 20 сәуірдегі № 8 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістермен және толықтырулармен):

1) 7-тармақтағы "сарапшы" деген сөз "сарапшының немесе маманның" деген сөздермен ауыстырылсын;

2) мынадай мазмұндағы 16-1-тармақпен толықтырылсын:

"16-1. Соттар ҚК-нің 287-бабына Ескертуде көзделген өз еркiмен қаруды, оқ-дәрiлердi, жарылғыш заттарды және жарылыс құрылғыларын тапсыруды Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің (бұдан әрі – ҚПК) 254-бабының сегізінші бөлігінде көзделген жағдайларда осы заттарды тінту алдында ерікті түрде беруден ажыратқаны жөн.

ҚПК-нің 254-бабының сегізінші бөлігінде көзделген жағдайларда тінту алдында осы заттарды ерікті түрде беру өз еркімен тапсыру болып табылмайды және ҚК-нің 287-бабына Ескертудің негізінде қылмыстық жауаптылықтан босатуға әкеп соқпайды, бірақ сот ҚК-нің 53-бабы екінші бөлігінің негізінде қылмыстық жауаптылық пен жазаны жеңiлдететін мән-жай ретiнде тануы мүмкiн.

Егер тінту жүргізу кезінде адам тінтілетін жерден тыс жерде (басқа аумақта, өзге адамдарда және т.б.) сақталған оның өзі көрсетпейінше табу мүмкін болмайтын ҚК-нің 287-бабында көзделген қару мен өзге де заттардың өзінде бар екендігін мәлімдесе, онда аталған әрекеттер ерікті түрде тапсыру деп танылады және адам ҚК-нің 287-бабына Ескертуге сәйкес осы бап бойынша қылмыстық жауаптылықтан босатылады.

Тінту процесінде бастапқы заттар табылмаған жағдайда, бірақ тінту аяқталғаннан кейін адам тінту кезінде табылмаған осы заттардың тұрған жерін көрсетсе және олар кейін сол жерден алынса, онда адамның мұндай әрекеттерін де ерікті түрде тапсыру деп тану қажет.

Заттарды ерікті түрде беру және ерікті түрде тапсыру туралы жоғарыда аталған түсіндірмелер жеке тінтуді, алу мен қарап-тексеруді жүргізу жағдайларына да қолданылады.";

3) 19-тармақтың бірінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:

"Осы санаттағы істер бойынша қылмыстық құқық бұзушылықтардың қарулары және (немесе) құралдары және заттай дәлелдемелер деп танылған қылмыстық құқық бұзушылық жасаған адамға тиесілі автомобильдерді, мотоциклдерді және өзге де көлік құралдарын ҚПК-нің 118-бабы үшінші бөлігінің 1) тармағының талаптарына сәйкес сот ҚК-нің 48-бабының негізінде мемлекеттің меншігіне тәркілеуге тиіс.";

2. "Есірткінің, психотроптық заттардың, сол тектестер мен прекурсорлардың заңсыз айналымына қатысты істер бойынша заңнаманы қолдану туралы" 1998 жылғы 14 мамырдағы № 3 (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 1999 жылғы 30 сәуірдегі № 2; 2000 жылғы 22 желтоқсандағы № 19; 2003 жылғы 11 шілдедегі № 7; 2011 жылғы 21 сәуірдегі № 1; 2017 жылғы 31 наурыздағы № 3; 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № 6 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістермен және толықтырулармен):

1) 3-1-тармақтың екінші абзацындағы "ҚК-нің 296-бабының" деген сөздер "Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан әрі – ҚК) 296-бабының" деген сөздермен ауыстырылсын;

2) мынадай мазмұндағы 9-5-тармақпен толықтырылсын:

"9-5. Кейінге қалдыруға болмайтын жағдайларда тергеу судьясының санкциялануына жататын тұрғын үй-жайға тінту, алу, қарап-тексеру және өзге де тергеу әрекеттерін жүргізу ерекше мән-жайлар болған кезде қатаң түрде ҚПК-нің талаптарына сәйкес жүзеге асырылуға тиіс.

Тергеу әрекеттерін ҚПК-де белгіленген жалпы тәртіппен жүргізу кезінде адамдардың өміріне, денсаулығына орны толмас ауыр зардаптарға әкеп соқтыруы мүмкін не іздестіріліп жатқан адамның жасырынуы, қылмыс іздерін жоюы мүмкін деп нақты қауіптенетін және (немесе) алып қоюға жататын объектінің табылуы кешіктірілуге байланысты жоғалуы, бұзылуы немесе қылмыстық мақсатта пайдаланылуы мүмкін және т.б. жағдайлар кезек күттірмейтін тергеу әрекеттерін жүзеге асыру үшін негіз беретін ерекше мән-жайлар болып танылады.";

3) 20-тармақта:

бірінші абзацтағы "Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің (бұдан әрі – ҚПК)" деген сөздер "ҚПК-нің" деген сөзбен ауыстрылсын;

төртінші абзацтағы "екінші бөлігі 4) тармағының" деген сөздер алып тасталсын;

3. "Қазақстан Республикасында сот билігі туралы заңнаманы қолданудың кейбір мәселелері туралы" 1998 жылғы 14 мамырдағы № 1 (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2008 жылғы 22 желтоқсандағы № 8; 2011 жылғы 30 желтоқсандағы № 5; 2014 жылғы 24 желтоқсандағы № 3; 2017 жылғы 31 наурыздағы № 2; 2021 жылғы 8 желтоқсандағы № 3 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістермен және толықтырулармен):

1) 2-тармақ алып тасталсын;

2) 3-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"3. Сот төрелігін жүзеге асыру кезінде судья тәуелсіз, Конституцияға және заңға ғана бағынысты болуға, объективтілік пен бейтараптылықты сақтауға, тараптардың жарыспалылығы мен тең құқылығы қағидатының іске асырылуын қамтамасыз етуге тиіс.

Судья өзі қараған немесе іс жүргізуіндегі сот істеріне мәні бойынша қандай да бір түсініктемелер беруге және өз пікірін білдіруге міндетті емес.

Сот тараптардың жарыспалылығы мен тең құқылығы қағидатына сәйкес сот отырысында тараптардың тең мүмкіндігін және тараптардың өз процестік міндеттерін орындауы және өздеріне берілген құқықтарды жүзеге асыруы үшін қажетті жағдайларды жасауға міндетті.";

3) 4-тармақта:

екінші абзацтың екінші сөйлемі мынадай редакцияда жазылсын:

"Араласудың мұндай түрлеріне, атап айтқанда сот процесінің нақты тарабының пайдасына соттың (судьяның) шешім қабылдауы туралы адамның тікелей нұсқауы немесе жанама өтініші және соттың іс бойынша объективті және бейтарап сот төрелігін жүзеге асыруына кедергі келтіру мақсатында басқа да қасақана жасалған әрекеттер жатқызылуы мүмкін.";

мынадай мазмұндағы төртінші және бесінші абзацтармен толықтырылсын:

"Мұндай әрекеттер Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің (бұдан әрі – ҚК) 407-бабының бірінші, үшінші бөліктерінде көзделген қылмыстық жауаптылыққа әкеп соғады.

Соттың үй-жайларында, сот ғимараттарына іргелес аумақтарда және өзге де қоғамдық орындарда сот төрелігін жүзеге асыру мәселелері бойынша жиналыстарды, митингілерді, демонстрацияларды, шерулерді, пикеттерді не өзге де жария іс-шараларды Қазақстан Республикасының бейбіт жиналыстарды ұйымдастыру және өткізу тәртібі туралы заңнамасында белгіленген тәртіпті бұза отырып ұйымдастыру және өткізу Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы кодексінің (бұдан әрі – ӘҚБтК) 488-бабында көзделген құқық бұзушылық ретінде саралануға жатады.";

4) мынадай мазмұндағы 4-1-тармақпен толықтырылсын:

"4-1. "Қазақстан Республикасы Судьялар одағы" республикалық қоғамдық бірлестігінің (бұдан әрі – Судьялар одағы) Жарғысына сәйкес оның қызметінің нысанасы мен негізгі мақсаты басқалармен қатар судьялар қоғамдастығының мүдделерін қорғау, судьялар мәртебесін және олардың тәуелсіздігін нығайтуға жәрдемдесу болып табылады.

Осыған байланысты Судьялар одағына судья жүгінген жағдайда Судьялар одағы Қазақстан Республикасы Азаматтық процестік кодексінің (бұдан әрі – АПК) 58-бабы бірінші бөлігінің 4) тармақшасына сәйкес өзінің уәкілетті адамдары арқылы судьяның өкілі болуға және оның мүддесі үшін ар-намысы мен қадір-қасиетін қорғау туралы талап қоюларды сотқа беруге құқылы.";

5) 6-тармақтың екінші және үшінші абзацтарындағы "органдардағы", "органдардың" деген сөздер тиісінше "және өзге де органдар мен ұйымдардағы", "және өзге де органдар мен ұйымдардың" деген сөздермен ауыстырылсын;

6) мынадай мазмұндағы 6-1-тармақпен толықтырылсын:

"6-1. Сот жүйесі мен судьялардың мәртебесі туралы Конституциялық заңның 9, 14, 20 және 21-баптарына сәйкес азаматтарды жеке қабылдауды жүргізу соттар төрағалары мен сот алқалары төрағаларының ерекше өкілеттіктеріне жатқызылғандықтан, басқа судьялардың азаматтарды қабылдауды жүргізуге құқығы жоқ.

Соттар төрағаларының және сот алқалары төрағаларының азаматтарды жеке қабылдауы жергілікті соттарда, Жоғарғы Сотта сот ісін жүргізуді ұйымдастыру мәселелері бойынша ғана жүзеге асырылады. Бұл ретте соттың заңнаманы сақтау мәселелері және қаралып отырған іс бойынша болжанатын нәтижелер, жасалған сот актілері және оларды қайта қарау, яғни соттың нақты істер бойынша сот төрелігін жүзеге асыру мәселелері талқылауға жатпайды.";

7) 7-тармақта:

"әкімшілік" деген сөз "заңда көзделген" деген сөздермен ауыстырылсын;

"Қазақстан Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 430-бабы (бұдан әрі – ҚК)" деген сөздер "ҚК-нің 430-бабы" деген сөздермен ауыстырылсын;

8) 9-тармақтың бірінші абзацындағы "Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің (бұдан әрі – ӘҚБтК)" деген сөздер "ӘҚБтК-нің" деген сөзбен ауыстырылсын;

9) 10-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"10. Сот істі қарау, оның ішінде бейнебайланыс (онлайн) режимінде қарау кезінде тәртіпті бұзу немесе сотты құрметтемеушілік болған жағдайда тікелей осы сот отырысында өзінің қаулысымен (ұйғарымымен) адамға Қазақстан Республикасы Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінің 18-тарауында, АПК-нің 188-бабында, ҚПК-нің 346-бабында көзделген процестік мәжбүрлеу шараларын қолдануға құқылы.

Қылмыстық немесе азаматтық іс бойынша сот талқылауы барысында процеске қатысып отырған адамның тарапынан сотқа құрмет көрсетпеу фактісі анықталған кезде сот ӘҚБтК-нің 684-бабының үшінші бөлігіне сәйкес кінәлі адамды ӘҚБтК-нің 653-бабында көзделген әкішілік жауаптылыққа тартуға құқылы. Сот (судья) мұндай әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі қарауды тиісінше АПК-нің 120-бабында немесе ҚПК-нің 346-бабының бірінші бөлігінде көзделген тәртіппен жүргізеді.

Соттың (судьяның) тікелей сот отырысының залында бұзушыға процестік мәжбүрлеу немесе әкімшілік жаза шараларын қолдану жөніндегі әрекеттері сот отырысының хаттамасында көрсетілуге тиіс. Апелляциялық, кассациялық сатылардағы соттардың аталған әрекеттері сот отырысының хаттамасында мұндай хаттама заңға сәйкес жүргізілетін жағдайларда ғана тіркеледі.

Соттың ӘҚБтК-нің 653-бабы бойынша әкімшілік жаза қолдану туралы шешімі жеке уәжді қаулы түрінде қосымша ресімделеді.

Сот отырысынан тыс жасалған сотты құрметтемеушілік үшін әкімшілік жазаларды сот ӘҚБтК-нің 684-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген ӘҚБтК-нің нормаларына сәйкес жалпы тәртіппен қолданады.";

4. "Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану жөніндегі сот тәжірибесі туралы" 1999 жылғы 9 шілдедегі № 8 (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2002 жылғы 15 тамыздағы № 18; 2008 жылғы 22 желтоқсандағы № 10; 2010 жылғы 25 маусымдағы № 7; 2014 жылғы 24 желтоқсандағы № 4; 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № 6 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістермен және толықтырулармен):

1) 13-тармақтағы "ата-анасы," деген сөздерден кейін "балалары," деген сөздермен толықтырылсын;

2) 16-тармақтағы "бірінші бөлігінде" деген сөздер "екінші бөлігінде" деген сөздермен ауыстырылсын;

3) 21-тармақта "ҚК-тiң 87-бабында" деген сөздер "ҚК-нің 93-бабында" деген сөздермен ауыстырылсын;

4) 25-тармақтың екінші абзацындағы үшінші сөйлем мынадай редакцияда жазылсын:

"Қаулыда ісі қаралған адамның қорғаушысы, заңды өкілі немесе жақын туысы, жәбірленуші және оның өкілі қаулыға апелляциялық тәртіппен шағым жасай алатыны, сондай-ақ ҚПК-нің 48-тарауында жазылған қағидалар бойынша прокурор өтінішхат келтіруі мүмкін екендігі көрсетілуге тиіс.";

5. "Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 68-бабын қолдану жөнiндегi сот практикасы туралы" 2001 жылғы 21 маусымдағы № 4 (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2003 жылғы 11 шілдедегі № 6; 2011 жылғы 21 сәуірдегі № 1; 2017 жылғы 31 наурыздағы № 3; 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № 6 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістермен және толықтырулармен):

1) 9-2-тармақтағы "ҚК-нің 68-бабы төртінші бөлігінің" деген сөздер "ҚК-нің 68-бабы екінші және үшінші бөліктерінің" деген сөздермен ауыстырылсын;

2) 10-1-тармақ мынадай мазмұндағы үшінші абзацпен толықтырылсын:

"Тараптардың татуласуына байланысты адам қылмыстық жауаптылықтан босатылған қылмыс үшін қылмыстық жауаптылыққа тарту мерзімінің ескіруі, ҚК-нің 71-бабының төртінші бөлігінде көзделген жағдайларды қоспағанда, осы қылмысты жасаған кезден бастап ҚК-нің 71-бабының бірінші бөлігінің қағидалары бойынша есептеледі.";

3) 12-тармақтағы орыс тіліндегі мәтінге өзгеріс енгізіледі, қазақ тіліндегі мәтін өзгермейді;

4) 15-тармақтағы "69-бабының бірінші бөлігінде," деген сөздер алып тасталсын;

6. "Қорғану құқығын реттейтін қылмыстық процестік заңнаманы қолдану практикасы туралы" 2002 жылғы 6 желтоқсандағы № 26 (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2010 жылғы 25 маусымдағы № 9; 2017 жылғы 31 наурыздағы № 3; 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № 6 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістермен және толықтырулармен):

1) 1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"1. Қазақстан Республикасы Конституциясының (бұдан әрі – Конституция) 13-бабында және 16-бабының 3-тармағында танылған және оған кепілдік берілген және Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің (бұдан әрі – ҚПК) 26-бабында көзделген қылмыстық процесс қағидаттарының бірі болып табылатын қорғалуға құқығы бар куәнің, күдіктінің, айыпталушының, сотталушының, сотталғанның және ақталғанның қорғалуға құқығы бар.";

2) 4-тармақтың бірінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:

"Қорғаушы ретінде адвокат қатысады, сондай-ақ тек адвокатпен қатар қорғаушылар ретінде іске қатысуға құқығы бар ҚПК-нің 66-бабының екінші бөлігінде көрсетілген адамдар жіберілуі мүмкін.";

3) 11-тармақта:

бірінші абзацтағы "ол ұсталған сәттен немесе оған бұлтартпау шарасы қолданылған уақыттан" деген сөздер "ҚПК-нің 64-бабының бірінші бөлігінде көзделген қандай да бір әрекетті жүргізу сәтінен" деген сөздермен ауыстырылсын;

екінші абзацтың бірінші сөйлеміндегі "қаулы" деген сөз "ҚПК-нің 66-бабының екінші бөлігінде көрсетілген адамды қорғаушы ретінде жіберу туралы қаулы, ал адвокатқа қатысты – іске кіріскен адвокатты қорғаушы ретінде тану туралы қаулы" деген сөздермен ауыстырылсын;

4) 12-тармақтағы "адамды қорғаушы ретінде іске қатысуға жіберген" деген сөздер "адвокат қорғаушы ретінде іске қатысуға кіріскен" деген сөздермен ауыстырылсын;

5) 14-тармақтағы "танысып" деген сөз "таныстырылуы тиіс, оны" деген сөздермен ауыстырылсын;

6) 15-тармақта:

бірінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:

"ҚПК-нің 67-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген жағдайларда қорғаушыдан бас тарту қабылданбайды.";

үшінші абзацтағы орыс тіліндегі мәтінге өзгеріс енгізілді, қазақ тіліндегі мәтін өзгермейді;

төртінші абзацтағы орыс тіліндегі мәтінге өзгеріс енгізілді, қазақ тіліндегі мәтін өзгермейді;

7) 16-тармақтың екінші абзацындағы "байланысты" деген сөзден кейін "қорғануға құқығы бар куәнің," деген сөздермен толықтырылсын;

8) 18-тармақтағы "құқық бұзушылықтың мәні басты сот талқылауында дәлелдемелердің заңда көрсетілген тәртіппен алынғандығына" деген сөздер "бұзушылықтың мәні басты сот талқылауында дәлелдемелердің жол берілетіндігі мен анықтығын" деген сөздермен ауыстырылсын;

7. "Бөтеннің мүлкін заңсыз иемдену жөніндегі істер бойынша сот тәжірибесі туралы" 2003 жылғы 11 шілдедегі № 8 (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2003 жылғы 19 желтоқсандағы № 14; 2006 жылғы 25 желтоқсандағы № 12; 2007 жылғы 11 мамырдағы № 3; 2011 жылғы 21 сәуірдегі № 1; 2017 жылғы 29 маусымдағы № 6; 2018 жылғы 20 сәуірдегі № 8; 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № 6 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістермен және толықтырулармен):

1) 13-тармақтың төртінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:

"Кіру белгісі кінәлі адам үй-жайға, қоймаға немесе көлік құралына кірмей-ақ техникалық құралдар мен өзге де құрылғыларды пайдаланып ұрланатын заттарды алған кезде де орын алады.";

2) 14-тармақта:

үшінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:

"Материалдық құндылықтарды тұрақты немесе уақытша сақтау үшін бөлінген, қоршаумен немесе техникалық құралдармен арнайы жабдықталған не күзетпен қамтамасыз етілген құрылыстар, ерекше құрылғылар, аумақ орындары немесе учаскелері (мысалы, мүлікті сақтауға арналған немесе осы мақсаттарда пайдаланылатын контейнерлер, сейфтер, қоймалар, жүктері бар күзетілетін теміржол платформалары, қоршаумен қоршалған үйлердің аулалары және өзге де қоршалған немесе қоршалмаған күзетілетін учаскелер және т.б.) қойма деп түсініледі. Сақтауға арналмаған, бірақ осы мақсаттарда пайдаланылатын сыйымдылықтар, аумақтың (акваторияның) учаскелері (мысалы, күзетілмейтін не оларға кіруге кедергі келтіретін құрылғылары жоқ үйлердің қоршалмаған аулалары, автомашиналардың ашық шанақтары, платформалар және жартылай вагондар) "қойма" ұғымына жатпайды.";

мынадай мазмұндағы төртінші, бесінші және алтыншы абзацтармен толықтырылсын:

"Күзетте тұрған немесе кіруге кедергі келтіретін құрылғысы бар көлік құралының кез келген жабық бөлігіне (салонға, жүксалғышқа, жабық шанаққа, капотқа және т. б.) кіру көлік құралына кіру деп танылады.

Көлік құралына заңсыз кірумен жасалған ұрлық іс-әрекетті дербес саралау белгісі болып табылады және "қоймаға заңсыз кіріп жасалған ұрлық" белгісімен қамтылмайды.

Көлік құралына кірумен жасалған тонау немесе қарақшылық тиісінше ҚК-нің 191-бабының үшінші бөлігінің 3) тармағына немесе 192-бабының үшінші бөлігінің 4) тармағына сәйкес "қоймаға заңсыз кірумен жасалған іс-әрекет" белгісімен саралануға жатады.

3) 18-тармақың төртінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:

"Иемдену - бұл кінәліге сеніп тапсырылған бөтеннің мүлкін өзінің пайдасына немесе үшінші тұлғалардың пайдасына айналдыру арқылы құқыққа қарсы өтеусіз ұстап қалудан көрінетін жымқыру түрі болып табылады. Талан-таражға салу сол бір мүлікті құқыққа қарсы өтеусіз тұтыну немесе оны тұтыну үшін басқа адамдардың иелігіне беру (сату, айырбастау, сыйға тарту және т.б.) түсініледі.";

8. "Соттардың кейбір экологиялық қылмыстық құқық бұзушылықтар үшін жауаптылық жөніндегі заңнаманы қолдануы туралы" 2004 жылғы 18 маусымдағы № 1 (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2008 жылғы 22 желтоқсандағы № 22; 2011 жылғы 21 сәуірдегі № 1; 2018 жылғы 20 сәуірдегі № 8; 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № 6 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістермен және толықтырулармен):

1) 3-тармақтағы "жетінші тарауына" деген сөздер "сегізінші тарауына" деген сөздермен ауыстырылсын;

2) 6-тармақтағы "шығынның" деген сөз "экологиялық залалдың" деген сөздермен ауыстырылсын;

3) 7-тармақта:

"шығынды" "залал" деген сөздер тиісінше "экологиялық залалды", "экологиялық залал" деген сөздермен ауыстырылсын;

"қоршаған ортаның бұзылған экологиялық жай-күйін қалпына келтіруді" деген сөздер "экологиялық залалды жоюды немесе табиғи ресурстардың тұтынушылық қасиеттерін қалпына келтіруді" деген сөздермен ауыстырылсын;

4) 15, 16, 17-тармақтардағы "зиянның", "залал", "зиян" деген сөздер тиісінше "экологиялық залалдың", "экологиялық залал", "экологиялық залал" деген сөздермен ауыстырылсын;

5) 18-тармақта:

"зиян келтіру" деген сөздер "экологиялық залал келтіру" деген сөздермен ауыстырылсын;

екінші және үшінші абзацтарда:

"зиян келтіруді", "осындай зиян келтіруді" деген сөздер "экологиялық залал келтіруді" деген сөздермен ауыстырылсын;

"қоршаған ортаны және табиғи ресурстардың тұтынушылық қасиеттерін қалпына келтіру үшін" деген сөздер "экологиялық залалды жою немесе табиғи ресурстардың тұтынушылық қасиеттерін қалпына келтіру үшін" деген сөздермен ауыстырылсын;

үшінші абзацта ", 337-бабы бесінші бөлігінің 2-тармағы" деген сөздер алып тасталсын;

6) 22-тармақта:

"материалдық шығынды", "зиян келтіруші", "зиян еңсерілмейтін күштің" деген сөздер тиісінше "материалдық залалды", "экологиялық зиян келтіруші", "экологиялық зиян еңсерілмейтін күштің" деген сөздермен ауыстырылсын;

төртінші абзацтағы "келтірілген шығынның" деген сөздер "келтірілген экологиялық залалдың" деген сөздермен ауыстырылсын;

7) 23-тармақтың бірінші абзацындағы:

"ЭК-нің 321, 322-баптарына" деген сөздер "ЭК-нің бесінші бөліміне" деген сөздермен ауыстырылсын;

"қоршаған ортаның бұзылған жағдайын қалпына келтіруге" деген сөздер "экологиялық залалды жоюға немесе табиғи ресурстардың тұтынушылық қасиеттерін қалпына келтіруге" деген сөздермен ауыстырылсын;

8) 24, 25, 28-тармақтардағы "келтірілген шығынның", "зиян тікелей", "шығынды", "келтірілген зиянның", "шыққан шығынның" деген сөздер тиісінше "келтірілген экологиялық залалдың", "экологиялық зиян тікелей", "экологиялық залалды", "келтірілген экологиялық зиянның", "экологиялық залалдың" деген сөздермен ауыстырылсын;

9. "Қылмыстық істер бойынша дәлелдемелерді бағалаудың кейбір мәселелері туралы" 2006 жылғы 20 сәуірдегі № 4 (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2010 жылғы 25 маусымдағы № 1; 2017 жылғы 31 наурыздағы № 3 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістермен және толықтырулармен):

1) 8-тармақтың үшінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:

"Егер тараптар қажетті құжаттарды өздерінің ұсынуына мүмкіндіктері болмауына байланысты сотқа оларды алуға көмектесу жөнінде өтінішхат мәлімдесе, онда сот өтінішхатты қанағаттандыруға немесе қанағаттандырудан бас тартуға құқылы. Мәлімделген өтінішхат бойынша соттың шешіміне жеке шағым келтірілмейді. Өтінішхатты қанағаттандырудан бас тартумен келіспеу туралы апелляциялық шағымда немесе прокурордың апелляциялық сатыдағы сотқа берген өтінішхатында көрсетілуі мүмкін.";

2) 9-тармақ мынадай мазмұндағы үшінші абзацпен толықтырылсын:

"Жекеше айыптау істері бойынша жәбірленуші (жекеше айыптаушы) не айыпталушы аудио- және (немесе) бейнежазба жүргізу арқылы алған нақты деректер қатыстылығы, жол берілетіндігі және анықтығы тұрғысынан сот оларды бағалағаннан кейін іс бойынша дәлелдемелер деп танылуы мүмкін.";

3) 10-тармақта:

бірінші абзацта:

"айыпталушының" деген сөз "күдіктінің және айыпталушының" деген сөздермен ауыстырылсын;

"бекіту" деген сөз "зерттеу" деген сөзбен ауыстырылсын;

мынадай мазмұндағы үшінші абзацпен толықтырылсын:

"Егер сотқа дейінгі іс жүргізу барысында адвокат шақыру және өзіне қарсы айғақ бермеу құқығымен таныспаған күдіктінің айғақтары адвокат болмаған кезде берілсе, онда бұл айғақтарға дәлелдемелер ретінде жол берілмейді деп танылады.";

4) 16-тармақта:

бірінші абзацтағы орыс тіліндегі сөздер өзгереді, мемлекеттік тілдегі сөздер өзгермейді;

мынадай мазмұндағы алтыншы абзацпен толықтырылсын:

"Егер істе сол бір мәселелер бойынша әртүрлі тұжырымдары бар сарапшылардың бірнеше қорытындысы болса, сот олардың әрқайсысын іс бойынша басқа дәлелдемелермен жиынтығында бағалағаны жөн. Мұндай жағдайларда қажет болған кезде жаңа (қосымша немесе қайталама) сараптама тағайындалуы мүмкін. Сот актісінде сот істі шешу кезінде сол немесе басқа сараптамалық қорытындыны назарға алатыны жөнінде негіздерді келтіруі міндетті.";

5) мынадай мазмұндағы 16-1 және 16-2-тармақтармен толықтырылсын:

"16-1. Қылмыстық істі дұрыс шешу үшін маңызы бар нақты деректер істің басқа материалдарымен қатар маманның қорытындысымен де анықталады.

ҚПК-нің 80-бабына сәйкес маман ретінде іске мүдделі емес арнайы білімі бар адам тартылуы мүмкін.

Маман ретінде тартылған, зерттелетін мәселелерде тиісті құзыреті жоқ адамның қорытындысы жол берілмейтін дәлелдеме болып табылады.

16-2. Қылмыстық істер бойынша сарапшының не маманның қорытынды беруі үшін қатысуы іс бойынша тиісті зерттеулер жүргізуге сарапшының, маманның құзыреттілігі туралы деректер көрсетілген қылмыстық процесті жүргізетін органның қаулысының негізінде жүргізіледі.

Қылмыстық процеске қатысушылар сараптаманы не маманды тарту туралы қаулымен танысқан кезде ҚПК-нің 92-бабы бірінші бөлігінің 2) тармағының және 93-бабы бірінші бөлігінің 4) тармағының негізінде сарапшыға, маманға олардың құзыретті еместігі негіздері бойынша қарсылық білдіруді мәлімдеуге құқылы. Мәлімделген қарсылық білдіруді қарау нәтижелері бойынша қылмыстық процесті жүргізетін орган оны қанағаттандыру не қабылдамау туралы қаулы шығарады. Мәлімделген қарсылықты қабылдамау уәжді болуы тиіс.

Егер қылмыстық процесті жүргізетін органның қаулысында сарапшы туралы мәліметтер көрсетілмесе, онда сот сараптамасы органының басшысы сарапшыны таңдағаннан кейін сараптаманы тағайындаған адам процеске қатысушыларды онымен таныстыруға және процеске қатысушыларға таңдалған сарапшыға қарсылық білдіру құқығын түсіндіруге міндетті.";

6) 17-тармақтың бірінші абзацындағы "қаулысымен" деген сөзден кейін "(қылмыстық теріс қылық туралы хаттамамен)" деген сөздермен толықтырылсын;

7) 18-тармақтың үшінші абзацы мынадай редакцияда жазылсын:

"Сотқа дейінгі тергеп-тексеру мерзімі өткеннен кейін іс бойынша сотқа дейінгі тергеп-тексеру мерзімдері үзілген (іздестіру іс-шараларының материалдарын және жасырын тергеу әрекеттерін (бұдан әрі – ЖТӘ), сондай-ақ осы мерзімдерді үзуге негіздер болып табылған халықаралық құқықтық көмекті алуға байланысты процестік әрекеттердің нәтижелерін және сот сараптамаларын қоспағанда), айыпталушының іс материалдарымен танысқан, іс айыптау актісімен прокурорда болған кезеңде алынған нақты деректер жол берілмейтін дәлелдемелер деп танылады.";

8) 20-тармақтағы "өтілшілері," деген сөз "тағылымдамадан өтушілері, құқық қорғау органдарында практикадан өтетін студенттер," деген сөздермен ауыстырылсын;

9) 21-тармақта:

екінші абзац алып тасталсын;

мынадай мазмұндағы үшінші және төртінші абзацтармен толықтырылсын:

"Процеске қатысушы немесе өзге де адам ҚПК-нің 122-бабының төртінші бөлігіне сәйкес құжат ретінде қылмыстық іске қоса тіркеу үшін ұсынған аудиожазбаны не бейнежазбаны сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүзеге асыратын тұлға ҚПК-нің 125-бабының қағидалары бойынша қылмыстық іс бойынша дәлелдеме ретінде оның анықтығы, қатыстылығы және жол берілетіндігі тұрғысынан зерттеуі және бағалауы тиіс. Аудиожазба не бейнежазба дәлелдеме деп танылған жағдайда қылмыстық іске қоса тіркеледі, ол туралы хаттама (қаулы) толтырылады.

Қылмыстық қудалау органының қызметкері заңда белгіленбеген тәртіппен алған материалдар (заңнамада белгіленген талаптарды бұза отырып, өз бетінше жасырын аудио -, бейнежазбаны жүргізу және т.б.) іс материалдарына қоса тігілуі және жол берілетін дәлелдемелер деп танылуы мүмкін емес.";

үшінші абзац бесінші абзац болып саналсын;

10) 22-тармақта:

бірінші абзацтағы "Республикасы" деген сөз "Республикасының 1994 жылғы 15 қыркүйектегі № 154-ХІІІ" деген сөздермен ауыстырылсын;

үшінші абзац алып тасталсын;

төртінші абзацтағы ", сондай-ақ ҚПК-нің 232-бабының төртінші және бесінші бөліктерінде көрсетілмеген істер бойынша" деген сөздер алып тасталсын;

алтыншы абзацтағы "Судья, ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасаған не қылмыстық құқық бұзушылық жасау үстінде ұсталған жағдайларды қоспағанда, прокурордың" деген сөздер "Прокурордың" деген сөзбен ауыстырылсын;

жетінші абзацтағы "ҚПК-нің 210, 216 және 212-баптарының" деген сөздер "ҚПК-нің 182, 210, 212 және 216-баптарының" деген сөздермен ауыстырылсын;

11) 23-тармақтың бірінші абзацындағы "материалдар қылмыстық іс жүргізу заңдарымен көзделген іс жүргізу нысанына келтірілуі, тексерілуі және дәлелдемелер ретінде бағалануы тиіс." деген сөздер "және ҚПК-нің 120-бабының екінші бөлігіне сәйкес құжаттар болып табылатын материалдар тексерілуі және дәлелдемелер ретінде бағалануы мүмкін." деген сөздермен ауыстырылсын;

12) мынадай мазмұндағы 23-1-тармақпен толықтырылсын:

"23-1. ЖТӘ қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу шеңберінде ғана жүргізіледі. Сотқа дейінгі іс жүргізу басталғанға дейін ЖТӘ жүргізуге жол берілмейді.

ҚПК-нің 231-бабының 1) тармағында көзделген ЖТӘ-ні жүргізу (адамды немесе орынды жасырын аудио-және (немесе) бейнебақылау) қатаң ҚПК-нің 242-бабына сәйкес жүзеге асырылуға тиіс. ЖТӘ-нің осы түрін жүргізу кезінде қылмыстық әрекетті имитациялайтын мінез-құлыққа не басқа адамды қылмыстық құқық бұзушылық жасауға көндіруге (арандатуға) жол берілмейді. Бұл ретте жасырын енгізу және (немесе) қылмыстық әрекетті имитациялау түріндегі ЖТӘ-ні көздейтін ҚПК-нің 231-бабының 10) тармағы және 251-бабы Қазақстан Республикасының 2019 жылғы 27 желтоқсандағы № 292-VI Заңымен ҚПК-ден алып тасталғанын ескеру қажет.";

13) 24-тармақтың үшінші абзацындағы "сот шағым уәждерін" деген сөздер "бірінші және апелляциялық сатыларының соттары арыздар дәлелдерін" деген сөздермен ауыстырылсын;

10. "Бас бостандығынан айыруға сотталған адамдарға қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерінің түрлерiн тағайындау жөнiндегi сот практикасы туралы" 2006 жылғы 23 маусымдағы № 7 (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2011 жылғы 21 сәуірдегі № 1; 2018 жылғы 20 сәуірдегі № 8; 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № 6 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістермен және толықтырулармен):

1) 2-тармақта:

төртінші абзацтағы "қылмыспен келтірілген" деген сөздердің алдынан "ҚК-нің 366-бабының 1-1, екінші, үшінші және төртінші бөліктерінде, 367-бабының екінші, үшінші және төртінші бөліктерінде, 368-бабының екінші бөлігінде көзделген қылмыстарды қоспағанда," деген сөздермен толықтырылсын;

бесінші абзацтағы "қасақана қылмыс" деген сөздердің алдынан "ҚК-нің 366-бабының 1-1, екінші, үшінші және төртінші бөліктерінде, 367-бабының екінші, үшінші және төртінші бөліктерінде, 368-бабының екінші бөлігінде көзделген қылмыстарды қоспағанда," деген сөздермен толықтырылсын;

2) 3-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"3. Әйелдерге қылмыстық-атқару жүйесінің орташа қауіпсіз мекемелерінде бас бостандығынан айыру түріндегі жазаны өтеу:

ҚК-нің 46-бабы бесінші бөлігінің 1) және 3) тармақтарында көзделген жағдайларды қоспағанда, қасақана қылмыстар (ауырлығы орташа, ауыр және аса ауыр) жасағаны үшін екі жылдан астам мерзімге бас бостандығынан айыруға сотталған, бұрын қасақана қылмыс жасағаны үшін бас бостандығынан айыру түріндегі жазасын өтемегендерге;

қылмыстардың қайталануы кезінде, егер бұрын қасақана жасаған қылмысы үшін ол нақты бас бостандығынан айыру жазасын өтемесе;

ҚК-нің 366-бабының 1-1, екінші және үшінші бөліктерінде, 367-бабының екінші және үшінші бөліктерінде, 368-бабының екінші бөлігінде көзделген қылмыстарды жасағаны үшін бас бостандығынан айыруға сотталғандарға;

айыппұл, түзеу жұмыстары, қоғамдық жұмыстарға тарту, бас бостандығын шектеу бас бостандығынан айырумен ауыстырылған жағдайларда тағайындалады.

Әйелдерге қылмыстық-атқару жүйесінің қауіпсіздігі барынша жоғары мекемелерінде бас бостандығынан айыру түріндегі жазаны өтеу:

ҚК-нің 7, 8, 9, 12 және 13-тарауларында көзделген күш қолданумен байланысты емес қылмыстар үшін бас бостандығынан айыруға сотталған, сондай-ақ ҚК-нің 15-тарауында көзделген қылмыстар үшін сотталған, қылмыспен келтірілген залалды толық өтеген әйелдерді қоспағанда, қасақана қылмыс жасағаны үшін бас бостандығынан айыру түріндегі жазаны бұрын өтеген, бас бостандығынан айыруға сотталғандарға;

кәмелетке толмаған жаста қылмыс жасаған адамдарды қоспағанда, кәмелетке толмағандарға жыныстық тиіспеушілікке қарсы қылмыстар үшін бас бостандығынан айыруға сотталғандарға;

оның бұрын қылмыс жасағаны үшін бас бостандығынан айыру түріндегі жазаны өтегеніне қарамастан, қылмыстардың қауіпті қайталануы кезінде тағайындалады.";

3) 4-тармақта:

төртінші абзацтағы "тағайындалады." деген сөз алып тасталсын;

мынадай мазмұндағы бесінші абзацпен толықтырылсын:

"кәмелетке толмаған жаста қылмыс жасаған адамдарды қоспағанда, кәмелетке толмағандарға жыныстық тиіспеушілікке қарсы қылмыстар үшін бас бостандығынан айыруға сотталғандарға тағайындалады.";

11. "Соттардың қылмыстардың қайталануы туралы заңдарды қолдануы туралы" 2007 жылғы 25 желтоқсандағы № 8 (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2011 жылғы 21 сәуірдегі № 1; 2018 жылғы 20 сәуірдегі № 8; 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № 6 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістермен және толықтырулармен):

1) 5-тармақта:

мынадай мазмұндағы екінші абзацпен толықтырылсын:

"Басты сот талқылауы барысында прокурор ҚПК-нің 340-бабы бесінші бөлігінің талаптарын сақтай отырып, жаңа айыптау актісін жасау арқылы айыпталушының қылмысты тиісінше қайталап жасағанын көрсетіп, айыптауды толықтыруға құқылы.";

екінші және үшінші абзацтар тиісінше үшінші және төртінші абзацтар болып саналсын;

2) 9-тармақтағы "сынақ мерзімі" деген сөздер "пробациялық бақылау мерзімі" деген сөздермен ауыстырылсын;

3) 17-тармақтағы "6, 7, 8-тармақтарында" деген сөздер "6, 6-1, 7, 8-тармақтарында" деген сөздермен ауыстырылсын;

4) 24-тармақ мынадай мазмұндағы екінші абзацпен толықтырылсын:

"Егер айыптау актісінде заңда көзделген негіздер болған кезде кінәні ауырлататын мән-жай ретінде айыпталушының қылмыстық құқық бұзушылықты тиісінше қайталап жасағаны көрсетілмесе және прокурор бұл бұзушылықты жаңа айыптау актісін жасау арқылы жоймаса, онда сот үкімде құқық бұзушылықтың қайталанып жасалғаны туралы көрсетуге құқылы емес, бірақ тиісті шаралар қабылдау үшін жіберілген бұзушылық туралы жоғары тұрған прокурордың назарына жекеше қаулымен жеткізуге міндетті.";

12. "Прокурордың, қылмыстық қудалау органдарының іс-әрекеттері (әрекетсіздігі) мен шешімдеріне жасалған шағымдарды соттардың қарауы туралы (Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 106-бабы)" 2012 жылғы 27 маусымдағы № 3 (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2017 жылғы 31 наурыздағы № 3; 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № 6 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістермен және толықтырулармен):

1) 2-тармақтағы бірінші сөйлем "әсер етсе," деген сөздерден кейін "сол сияқты олардың қорғаушылары, өкілдері" деген сөздермен толықтырылсын;

2) 4-тармақта:

екінші абзац алып тасталсын;

мынадай мазмұндағы үшінші абзацпен толықтырылсын:

"ҚПК-нің 153-бабының төртінші бөлігіне сәйкес тергеу судьясы санкцияламаған сотқа дейінгі тергеп-тексеру органдарының бұлтартпау шараларын қолдану/қолданбау, олардың күшін жою немесе оларды өзгерту туралы қаулыларына шағым жасау ҚПК-нің 106-бабының тәртібімен жүргізіледі. Басқа жағдайларда бұл мәселені қарау тергеу судьясының қаулыларын қайта қарауға өкілеттіктері бар соттың құзыреттілігіне жатқызылған";

3) 11-тармақтағы екінші абзац алып тасталсын;

4) мынадай мазмұндағы 12-1-тармақпен толықтырылсын:

"12-1. Тергеу судьясының қаулысымен тергеушінің, анықтаушының, прокурордың сол бір шешіміне немесе әрекеттеріне бірнеше шағым бір іс жүргізуге біріктірілуі мүмкін.

Бірнеше шағым бір іс жүргізуге біріктірілген жағдайда қарау мерзімі соңғы шағым түскен күннен бастап есептеледі.";

5) 29-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"29. Прокурордың, қылмыстық қудалау органдарының адамның құқықтары мен бостандықтарын, ұйымдардың заңмен қорғалатын мүдделерін заңсыз шектеуге немесе өзге де бұзушылықтарға әкеп соққан әрекеттерінің (әрекетсіздігінің) және (немесе) шешімдерінің заңсыздығы фактісі анықталған кезде тергеу судьясы шағымды қарау қорытындысы бойынша ҚПК-нің 56-бабының алтыншы бөлігіне сәйкес заң бұзушылыққа жол берген адамдардың жауаптылығы туралы мәселені шешу үшін жекеше қаулы шығаруға міндетті.

Шағымды ҚПК-нің 106-бабының тәртібімен қарау нәтижесі бойынша шығарылған тергеу судьясының заңды күшіне енген немесе дереу орындалуға жататын сот актісін орындамаған жағдайда заң бұзушылығын жою жүктелген лауазымды адам заңда көзделген тәртіппен жауаптылыққа тартылуға жатады.";

13. "Алқабилерді қатыстырып қылмыстық істерді қарауды реттейтін заңнаманы соттардың қолдану практикасы туралы" 2012 жылғы 23 тамыздағы № 4 (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2014 жылғы 24 желтоқсандағы № 4; 2017 жылғы 31 наурыздағы № 3; 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № 6 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістермен және толықтырулармен):

1) 1-тармақта:

бірінші абзацта:

"өлім жазасы немесе" деген сөздер алып тасталсын;

"ұрыс жағдайында жасалған әскери қылмыстар" деген сөздерден кейін ", кәмелетке толмағандарға жыныстық тиіспеушілікке қарсы аса ауыр қылмыстар туралы" деген сөздермен толықтырылсын;

екінші абзацта:

"әскери қылмыстар" деген сөздерден кейін "және" деген шылау алып тасталсын;

"жасалған қылмыстар туралы" деген сөздерден кейін ", кәмелетке толмағандарға жыныстық тиіспеушілікке қарсы аса ауыр қылмыстар туралы" деген сөздермен толықтырылсын;

14. "Қылмыстық жаза тағайындаудың кейбір мәселелері туралы" 2015 жылғы 25 маусымдағы № 4 (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2017 жылғы 22 желтоқсандағы № 13; 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № 6; 2021 жылғы 8 желтоқсандағы № 3 нормативтік қаулыларымен енгізілген өзгерістермен және толықтырулармен):

1) 4-тармақтағы "айыптау актісін" деген сөздерден кейін ", жеделдетілген сотқа дейінгі тергеп-тексеру хаттамасын, айыптау хаттамасын" деген сөздермен толықтырылсын;

2) 7-тармақтағы "өлім жазасын немесе", "немесе өлім жазасы" деген сөздер алып тасталсын;

3) 8-тармақта:

", 47" деген цифрлар алып тасталсын;

"және өлiм жазасын тағайындауға", "өлім жазасы мен" деген сөздер алып тасталсын;

15. "Жазаны өтеуден шартты түрде мерзімінен бұрын босатудың, жазаның өтелмеген бөлігін жазаның неғұрлым жеңіл түріне ауыстырудың және тағайындалған жаза мерзімін қысқартудың сот практикасы туралы" 2015 жылғы 2 қазандағы № 6 (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № 6 нормативтік қаулысымен енгізілген өзгерістермен және толықтырулармен):

1) 2-тармақтың бесінші абзацындағы "ҚК-нің 72-бабына" деген сөздер "ҚК-нің 72 және 73-баптарына" деген сөздермен ауыстырылсын;

2) 8-тармақ мынадай мазмұндағы екінші сөйлеммен толықтырылсын:

"Бұл ретте сотталған адам өтеген жаза мерзімін және сотталған адам шартты түрде мерзімінен бұрын босатылған мерзімді не жазаны неғұрлым жеңіл түрімен ауыстыру мерзімін арифметикалық есептеуді қылмыстардың жиынтығы не үкімдердің жиынтығы бойынша тағайындалған түпкілікті жазаны негізге ала отырып жүргізу қажет.";

3) 14-тармақ мынадай мазмұндағы үшінші абзацпен толықтырылсын:

"ҚК-нің 72 және 73-баптарының ережелерін қолданған кезде адамдар белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыру түріндегі қосымша жазадан босатылмайды.";

4) 16-тармақтағы "мүгедек" деген сөздер "мүгедектігі бар адамдар" деген сөздермен ауыстырылсын;

16. "Сот төрелігіне қол жеткізу құқығы және Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының сот актілерін қайта қарау бойынша өкілеттіктері туралы" 2016 жылғы 15 қаңтардағы № 1:

1) 3-тармақтағы "1998 жылғы 5 маусымдағы № 3/2," деген сөздер алып тасталсын;

2) 4-тармақта:

бірінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:

"Конституцияның 81-бабына сәйкес Жоғарғы Сот жергілікті және басқа да соттардың соттылығына жататын азаматтық, қылмыстық және өзге де істер бойынша жоғары сот органы болып табылады, заңда көзделген жағдайларда өзінің соттылығына жататын сот істерін қарайды және сот практикасының мәселелері бойынша түсініктемелер береді.";

үшінші абзацтағы "заңды күшіне енген сот актілерін" деген сөздер "төмен тұрған соттардың сот актілерін" деген сөздермен ауыстырылсын;

3) 5-тармақта:

бірінші абзацтағы "заңды күшіне енген сот актілерін" деген сөздер "кассациялық тәртіппен" деген сөздермен ауыстырылсын;

үшінші абзацтағы "және Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің (бұдан әрі - ҚПК) 485-бабы 2-бөлігінің 3) тармақшасы)" деген сөздер "Қазақстан Республикасы Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексінің (бұдан әрі - ӘРПК) 169-бабы алтыншы бөлігінің 3) тармақшасы; Қазақстан Республикасы Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің (бұдан әрі – ӘҚБтК) 851-бабы бесінші бөлігінің 3) тармақшасы)" деген сөздермен ауыстырылсын;

төртінші абзацтағы "АПК-нің 438-бабы 6-бөлігінің 1), 2) тармақшалары" деген сөздерден кейін ", ӘРПК-нің 169-бабы алтыншы бөлігінің 1), 2) тармақшалары; ӘҚБтК-нің 851-бабы бесінші бөлігінің 1), 2) тармақшалары" деген сөздермен толықтырылсын;

бесінші абзацтағы "азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын бұзушылықтар не" деген сөздер алып тасталсын;

алтыншы абзацтағы "өлім жазасына немесе" деген сөздер алып тасталсын;

сегізінші абзац алып тасталсын;

17. "Алаяқтық туралы істер бойынша сот практикасы туралы" 2017 жылғы 29 маусымдағы № 6:

1) 1-тармақ мынадай мазмұндағы екінші абзацпен толықтырылсын:

"Айыптау актісінде және сот үкімінде қылмыстық құқық бұзушылық оқиғасын сипаттау кезінде жасалған іс-әрекеттің объективті және субъективті жақтарын ескере отырып, алаяқтық жасалған тәсіл нақтылануы тиіс.";

2) 8-тармақ мынадай мазмұндағы үшінші және төртінші абзацтармен толықтырылсын:

"Ақпараттық жүйелерді пайдаланушыларға қатысты жасалған алаяқтық кінәліге немесе оның нұсқауы бойынша басқа адамдарға ақшалай қаражат және (немесе) жеке деректері аударылған сәттен бастап аяқталды деп танылады.

Ақпараттық жүйелерді пайдалана отырып алаяқтықтың жасалған орны деп ақшалай қаражатты аударатын жәбірленушінің тұрған жерін санаған жөн.";

18. "Қылмыстық істі сот отырысына дайындау барысында қылмыстық-процестік заңнама нормаларын қолданудың кейбір мәселелері туралы" 2017 жылғы 8 желтоқсандағы № 10:

1) мынадай мазмұндағы 2-1-тармақпен толықтырылсын:

"2-1. Сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүзеге асыратын адамның сотқа дейінгі тергеп-тексерудің аяқталғаны туралы есепті жасауы және прокурор айыптау актісін жасаған сәттен адамды айыпталушы деп тану бөлігінде процестік шешімдерді тексеру кезінде соттар "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне құқық қорғау органдары, прокуратура және сот арасындағы өкілеттіктер мен жауапкершілік аймақтарының аражігін ажырата отырып, үш буынды модельді енгізу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасының 2021 жылғы 27 желтоқсандағы № 88-VII Заңының 2-бабы 4) тармақшасының ережелерін негізге алғаны жөн, осы мәселелер бойынша жаңа ережелер:

ішкі істер органдарының, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің және экономикалық тергеу қызметінің тергеушілері тергейтін аса ауыр қылмыстарға, оның ішінде басқа да қылмыстық құқық бұзушылықтар туралы істермен біріктірілген істерге қатысты 2022 жылғы 1 қаңтардан бастап;

Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 3-бабының 29) тармағында көзделген сыбайлас жемқорлық қылмыстар туралы істерге, оның ішінде басқа да қылмыстық құқық бұзушылықтар туралы істермен біріктірілген істерге қатысты 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап;

алдын ала тергеу нысанында аяқталған өзге де қылмыстық құқық бұзушылықтар туралы істерге қатысты 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.";

2) 23-тармақта:

23-тармақтағы үшінші, төртінші, бесінші абзацтар мынадай редакцияда жазылсын:

"осы нормативтік қаулының 2-1-тармағының түсіндірмелері ескеріле отырып, прокурор айыптау актісіне келісім білдірмесе не осы актіні жасаған тұлға оған қол қоймаса;";

"осы нормативтік қаулының 2-1-тармағының түсіндірмелері ескеріле отырып, айыпталушы сотқа берілмесе;";

"осы нормативтік қаулының 2-1-тармағының түсіндірмелері ескеріле отырып, сотқа беру туралы қаулыда айып тағылған және айыптау актісі жасалған адамдар толық көрсетілмесе және қылмыстық қудалауды тоқтату туралы қаулы болмаса;";

3) мынадай мазмұндағы 25-1-тармақпен толықтырылсын:

"25-1. Соттың қылмыстық істі алдын ала тыңдаудан прокурорға қайтару туралы қаулысына ҚПК-нің 323-бабының тәртібімен апелляциялық сатыдағы сотқа жекеше шағым берілуі, прокурор өтінішхат келтіруі мүмкін.

Басты сот талқылауын тағайындау туралы қаулыда ҚПК-нің 323-бабының тәртібімен істі прокурорға қайтару туралы процеске қатысушылардың өтінішхатын қанағаттандырусыз қалдыру туралы соттың шешіміне жеке шағымдануға болмайды. Соттың мұндай шешіміне қарсылықтар апелляциялық шағымдарда, прокурордың сот үкіміне келтірілген өтінішхаттарында жазылуы мүмкін.";

19. "Қылмыстық істерді бұйрықтық іс жүргізу тәртібімен қарау туралы" 2018 жылғы 29 қарашадағы № 17:

1) 1-тармақта:

екінші абзацтағы "тағайындалып, қосымша жаза қолданылмайды." деген сөздер "және ҚК-нің айып тағылған бабының санкциясында көзделген белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру түріндегі міндетті қосымша жаза, егер ҚК бабының санкциясында осы құқықтан айырудың белгілі бір (нақты) мерзімі белгіленсе, тағайындалады." деген сөздермен ауыстырылсын;

үшінші абзацтағы "немесе қосымша жазаның тағайындалуы міндетті болса" деген сөздер алып тасталсын;

2) 3-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:

"3. Істі бұйрықтық іс жүргізу тәртібімен қарау туралы мәселе сотқа дейінгі сатыда шешіледі.

Сотқа дейінгі іс жүргізуді жүзеге асыратын адам күдіктіге, жәбірленушіге, азаматтық талап қоюшыға, азаматтық жауапкерге (олардың өкілдеріне) заңда көзделген процестік құқықтарын, оның ішінде бұйрықтық іс жүргізу тәртібін қолдануға құқығын түсіндіреді.

Күдіктіге:

оның қандай қылмыстық құқық бұзушылық жасағаны үшін күдіктелетіні және кінәлілігі қандай дәлелдемелермен расталатыны;

азаматтық талап қоюдың мәлімделгені туралы;

мүліктік залалды және (немесе) моральдық зиянды өтеу туралы талаптардың, ҚК-нің 98-1, 98-2-баптарында көзделген Жәбірленушілерге өтемақы қорына мәжбүрлі төлемдердің, процестік шығындардың сомасы (мөлшері) туралы;

сот айыптау үкімін шығарған кезде айыппұл түріндегі негізгі жаза тағайындалғаны, оның мөлшері, белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру түріндегі қосымша жаза тағайындалғаны туралы;

айыппұлды орындау және белгілі бір лауазымды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру тәртібі туралы;

сотталғанды бұйрықтық іс жүргізу үкімімен ҚК-нің 79-бабының екінші бөлігінде және үшінші бөлігінің 2) тармағында көзделген негіздермен соттылығы жоқ деп тану туралы;

үкімді қайта қарау тәртібі туралы;

бұйрықтық іс жүргізу бойынша маңызы бар басқа да мәселелер туралы түсіндірілуі тиіс.

Сонымен қатар күдіктіге, жәбірленушіге, азаматтық талап қоюшыға және азаматтық жауапкерге (олардың өкілдеріне) бұйрықтық іс жүргізудің ерекшеліктері мен құқықтық салдарлары түсіндіріледі, күдіктінің әрекеттерінің саралануы, қолдағы бар дәлелдемелер туралы, олардың азаматтық талап қоюды мәлемдеуге құқығы туралы хабарланады.";

Сотқа дейінгі іс жүргізуді жүзеге асыратын тұлға күдіктінің, жәбірленушінің, азаматтық талап қоюшының және азаматтық жауапкердің (олардың өкілдерінің) дәлелдемелерді зерттеусіз және олардың сотқа қатысуынсыз істі қарауға келісетін-келіспейтінін анықтауға міндетті.

Процеске қатысушыларға құқықтары түсіндірілгені туралы хаттама толтырылады.";

3) 10-тармақта:

екінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:

"Қылмыстық теріс қылық туралы және онша ауыр емес қылмыс туралы іс ҚПК-нің 629-3-бабына сәйкес сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүзеге асыратын адам шығарған бұйрықтық іс жүргізуді қолдану туралы қаулымен бірге анықтау органының бастығына берілуге тиіс, ол қаулыны келіскеннен кейін қаулыны бекіту және істі сотқа жолдау үшін прокурорға жібереді.";

үшінші және төртінші абзацтар алып тасталсын;

4) 13-тармақта:

үшінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:

"істі прокурорға қайтару туралы;";

төртінші абзац алып тасталсын;

5) 14-тармақта:

екінші абзацтағы "сотқа дейінгі іс жүргізетін органға немесе" деген сөздер алып тасталсын;

6) 17-тармақтағы төртінші абзац алып тасталсын;

7) 21-тармақта:

бірінші абзацтағы "немесе Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сот Төрағасының ұсынуы" деген сөздер алып тасталсын;

үшінші абзацта:

"ордердің, 2019 жылғы 1 қаңтардан бастап –" деген сөздер алып тасталсын;

"ордер немесе" деген сөздер алып тасталсын;

"жазбаша хабарлама" деген сөздерден кейін "және адвокат куәлігінің көшірмесін" деген сөздермен толықтырылсын;

20. "Бұлтартпау шараларын санкциялаудың кейбір мәселелері туралы" 2020 жылғы 24 қаңтардағы № 1 (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2020 жылғы 11 желтоқсандағы № 6 нормативтік қаулысымен енгізілген өзгерістермен және толықтырулармен):

1) 7-тармақта:

алтыншы абзацтағы "сатып алудың және т.б." деген сөздер "сатып алудың, тұрғылықты жері бойынша тіркеу есебінен шығудың, әскери есептен шығудың, шет мемлекет азаматтығы болуының, Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұрғылықты жері, жұмысы, отбасы болмауының, шетелде табыс көзі, қаржылық (мүліктік) ресурстар болуының және т.б." деген сөздермен ауыстырылсын;

жетінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:

"адамға қылмыстық топтың немесе қылмыстық қоғамдастықтың құрамында қылмыс жасады деп күдік келтіру (айыптау) ҚК-нің 3-бабының тиісті тармақтарында және "Соттардың бандитизм және қылмыстық құқық бұзушылықтарға қатыса отырып, басқа қылмыстық құқық бұзушылықтар жасағаны үшін жауапкершілік туралы заңнаманы қолдануының кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2001 жылғы 21 маусымдағы № 2 нормативтік қаулысының 11-тармағында белгіленген осы қылмыстардың барлық белгілері нақты дәлелдермен расталуға тиіс";

2) 10-тармақтың бірінші абзацы мынадай мазмұндағы екінші және үшінші сөйлемдермен толықтырылсын:

"Сот күдік келтірудің негізділігін тексеру кезінде сотқа дейінгі тергеп-тексеру органы ұсынған дәлелдемелердің анықтығын және адамға қатысты негізді күдік келтіру үшін олардың жеткіліктілігін анықтайды. Күдік келтірудің негізділігін тексеру іс материалындағы қылмыс оқиғасы сипатталуының және оны саралау кезінде ҚК-нің Ерекше бөлігінің қолданылған бабына сәйкестігін тексеруді де қамтиды.";

3) 11, 13-тармақтардағы "мемлекеттік" деген сөз "Мемлекеттік" деген сөзбен ауыстырылсын;

4) 15-тармақ мынадай мазмұндағы бесінші абзацпен толықтырылсын:

"Күдіктіні күзетпен ұстау мерзімінің аяқталуы оны ұзарту үшін негіз болып табылмайды. Сотқа дейінгі тергеп-тексеру органы күзетпен ұстау мерзімін ұзарту үшін негіздерді растайтын дәлелдемелерді сотқа ұсынуға міндетті.";

5) 21-тармақ мынадай мазмұндағы төртінші абзацпен толықтырылсын:

"Күдікті (айыпталушы) сот ісін жүргізуге кедергі келтіреді немесе тергеуден және соттан бой тасалайды не қылмыстық әрекетті жалғастырады деген тұжырымдар жеткілікті дәлелдемелермен тіркелуі және сотқа дейінгі тергеп-тексеруді жүзеге асыратын адамның өтінішхатында, сонымен қатар ҚПК-нің 148-бабы тоғызыншы бөлігінің 3) немесе 4) тармақтарында көзделген негіздер бойынша күзетпен ұстау түріндегі бұлтартпау шарасын санкциялау туралы тергеу судьясының қаулысында тиісті түрде уәжделуі тиіс.".

2. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, жалпыға бірдей міндетті болып табылады және алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы	А. Мерғалиев
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы, жалпы отырыс хатшысы	Г. Әлмағамбетова