Об утверждении дополнительного доклада о мерах, принятых Республикой Казахстан в целях осуществления положений Конвенции против пыток и других жестоких, бесчеловечных и унижающих достоинство видов обращения и наказания

Постановление Правительства Республики Казахстан от 16 мая 2006 года N 400

      В соответствии с пунктом 1  статьи 19 Конвенции против пыток и других жестоких,  бесчеловечных и унижающих достоинство видов обращения и наказания, к которой Республика Казахстан присоединилась в соответствии с  Законом Республики Казахстан от 29 июня 1998 года "О присоединении Республики Казахстан к Конвенции против пыток и других жестоких, бесчеловечных и унижающих достоинство видов обращения и наказания", Правительство Республики Казахстан  ПОСТАНОВЛЯЕТ:
      1. Утвердить прилагаемый дополнительный доклад о мерах, принятых Республикой Казахстан в целях осуществления положений Конвенции против пыток и других жестоких, бесчеловечных и унижающих достоинство видов обращения и наказания.
      2. Министерству иностранных дел Республики Казахстан в установленном порядке направить в Комитет против пыток Организации Объединенных Наций дополнительный доклад о мерах, принятых Республикой Казахстан в целях осуществления положений Конвенции против пыток и других жестоких, бесчеловечных и унижающих достоинство видов обращения и наказания.
      3. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

         Премьер-Министр
      Республики Казахстан

  Организация Объединенных Наций
Комитет против пыток
 
 

    Дополнительный доклад о мерах принятых
Республикой Казахстан в целях осуществления
положений Конвенции против пыток и других жестоких,
бесчеловечных и унижающих достоинство видов
обращения и наказания

              Казахстан

    Содержание

I.    Введение
II.   Часть 1 : Общие сведения
III.  Часть 2 : Информация по статьям части I Конвенции
     Статьи 1, 4, 5
      Статья 2
      Статья 6
      Статья 7
      Статьи 8, 9
      Статья 10
      Статья 11
      Статья 12
      Статья 13
      Статья 14
      Статья 15
      Статья 16
IV.   Часть 3 : Информация по конкретным делам и по взаимодействию с неправительственными организациями

  I. Введение

      Настоящий доклад является дополнительным докладом Республики Казахстан в Комитет против пыток Организации Объединенных Наций и представлен в соответствии с пунктом 1 статьи 19  Конвенции против пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания, к которой Республика Казахстан присоединилась в соответствии с Законом Республики Казахстан от 29 июня 1998 года N 247-1.
      1. Доклад составлен в соответствии с общими рекомендациями Организации Объединенных Наций по процессу подготовки национальных докладов по международно-правовым актам по правам человека и заключениями и рекомендациями Комитета против пыток по первоначальному докладу Республики Казахстан, рассмотренного на 470-м, 473-м и 482-м заседаниях, проведенных 9, 10 и 17 мая 2001 года соответственно.
      2. Настоящий доклад охватывает период 2001-2005 годы.
      3. Доклад подготовлен Министерством юстиции Республики Казахстан в сотрудничестве с Министерством внутренних дел и Генеральной прокуратурой Республики Казахстан.

  II. Часть 1:
Общие сведения

      За истекшее пятилетие Казахстан провел ряд важных реформ в области совершенствования национального законодательства по вопросам борьбы против пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания, чем подтвердил свою приверженность соблюдению принципов демократии и обеспечению прав человека в республике, общечеловеческим принципам.
      Ратифицированы Международный  пакт о гражданских и политических правах, Международный  пакт об экономических, социальных и культурных правах, уголовно-исполнительная система передана из ведения Министерства внутренних дел в ведение гражданского Министерства юстиции, утверждена  Программа дальнейшего развития уголовно-исполнительной системы Республики Казахстан на 2004-2006 годы, в целях совершенствования системы защиты конституционных прав и свобод граждан  учреждена должность Уполномоченного по правам человека, взят курс на гуманизацию уголовного наказания, укрепление взаимодействия пенитенциарной системы с гражданским обществом.
      Одним из наиболее важных государственно-правовых механизмов обеспечения исполнения положений Конвенции можно рассматривать, в первую очередь, передачу из органов полиции, осуществляющих следствие и дознание, следственных изоляторов в гражданское Министерство юстиции, при котором существенно усиливаются гарантии соблюдения законности в процессе уголовного преследования и достигается оптимальный баланс между соблюдением прав человека и интересами расследования преступлений.
      Вопросы пыток и применения недозволенных методов ведения следствия в настоящее время являются предметом строжайшего контроля со стороны государства, в частности, руководства правоохранительных органов.
      В правоохранительных органах созданы структурные подразделения по вопросам внутренней безопасности.
      Казахстан, используя все имеющиеся в его распоряжении ресурсы и возможности, ведет решительную бескомпромиссную борьбу с любыми нарушениями прав человека и, тем более, пытками людей.
      На сегодняшний день в исправительных учреждениях действуют общеобразовательные и профессиональные школы. У осужденных есть возможность реализовать свое конституционное право на свободу совести и вероисповедания. На территории учреждений работают мечети, церкви и молельные комнаты. Тюремная система стала более открытой для средств массовой информации.
      Проявляя последовательность в вопросах совершенствования национального законодательства за период с 2001 по 2005 годы, к числу нормативных правовых актов, принятых Республикой Казахстан, и закрепивших ряд важных положений, направленных на дальнейшее выполнение норм Конвенции, следует отнести:
       Закон Республики Казахстан от 16 июля 2001 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам реформирования уголовно-исполнительной системы и статуса ее работников", в соответствии с которым уголовно-исполнительная система передана из полицейского ведомства в ведение гражданского министерства;
       Закон Республики Казахстан от 16 июля 2001 года N 244 "О внесении поправок в Закон Республики Казахстан "О порядке и условиях содержания под стражей подозреваемых и обвиняемых в совершении преступлений";
       Закон Республики Казахстан от 19 февраля 2002 года N 294 "Об амнистии в связи с десятилетием независимости Республики Казахстан";
       Закон Республики Казахстан от 18 марта 2002 года N 304 "Об органах юстиции";
       Закон Республики Казахстан от 10 июля 2002 года N 338 "О внесении поправок в Закон Республики Казахстан "О порядке и условиях содержания под стражей подозреваемых и обвиняемых в совершении преступлений";
       Закон Республики Казахстан от 21 декабря 2002 года N 363 "О внесении изменений и дополнений в Уголовный, Уголовно-процессуальный и Уголовно-исполнительный кодексы Республики Казахстан";
       Закон Республики Казахстан от 3 июня 2003 года N 425 "О внесении изменений и дополнений в Закон Республики Казахстан "Об адвокатской деятельности";
       Закон Республики Казахстан от 29 декабря 2004 года N 25 "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам органов юстиции";
       Закон Республики Казахстан от 21 ноября 2005 года N 87 "О ратификации Международного пакта об экономических, социальных и культурных правах";
       Закон Республики Казахстан от 28 ноября 2005 года N 91 "О ратификации Международного пакта о гражданских и политических правах";
       Закон Республики Казахстан от 9 января 2006 года N 113 "Об амнистии в связи с празднованием Дня независимости Республики Казахстан";
       Закон Республики Казахстан от 16 января 2006 года N 121 "О присяжных заседателях" (вводится в действие с 1 января 2007 года);
       Закон Республики Казахстан от 16 января 2006 года N 122 "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам введения уголовного судопроизводства с участием присяжных заседателей" (вводится в действие с 1 января 2007 года);
       Указ Президента Республики Казахстан от 19 сентября 2002 года N 947 "Об учреждении должности Уполномоченного по правам человека";
       Указ Президента Республики Казахстан от 20 сентября 2002 года N 949 "О Концепции правовой политики Республики Казахстан";
       Указ Президента Республики Казахстан от 23 декабря 2003 года N 1255 "О мерах по дальнейшему совершенствованию системы государственного управления Республики Казахстан", в соответствии с которым следственные изоляторы переданы из ведения Министерства внутренних дел в ведение Министерства юстиции;
       Постановление Правительства Республики Казахстан от 31 декабря 2003 года N 1376 "Об утверждении Программы дальнейшего развития уголовно-исполнительной системы Республики Казахстан на 2004-2006 годы";
       Постановление Правительства Республики Казахстан от 28 октября 2004 года N 1120 "Вопросы Министерства юстиции Республики Казахстан";
       Постановление Правительства Республики Казахстан от 16 сентября 2005 года N 924 "Об утверждении Правил образования областных (города республиканского значения, столицы) общественных наблюдательных комиссий";
      Нормативное  постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 13 декабря 2001 года "О возвращении судами уголовных дел для дополнительного расследования";
      Нормативное  постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 6 декабря 2002 года "О соблюдении принципа гласности судопроизводства по уголовным делам";
      Нормативное  постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 19 декабря 2003 года "О практике вынесения судами частных постановлений по уголовным делам";
       Приказ Министра юстиции Республики Казахстан от 11 декабря 2001 года N 148 "Об утверждении Правил внутреннего распорядка исправительных учреждений";
       Приказ и.о. Министра юстиции Республики Казахстан от 27 августа 2004 года N 245 "Об утверждении Правил внутреннего распорядка следственных изоляторов Комитета уголовно-исполнительной системы Министерства юстиции Республики Казахстан" (далее - Правила внутреннего распорядка СИ);
       Приказ Министра юстиции Республики Казахстан от 11 декабря 2001 года N 154 "Об утверждении Инструкции по организации надзора и охраны за лицами, содержащимися в исправительных учреждениях Министерства юстиции Республики Казахстан";
       Приказ Министерства юстиции Республики Казахстан от 27 мая 2004 года N 155 "О внесении изменений и дополнений в приказ Министра юстиции Республики Казахстан от 11 декабря 2001 года N 154 "Об утверждении Инструкции по организации надзора и охраны за лицами, содержащимися в исправительных учреждениях Министерства юстиции Республики Казахстан", зарегистрированный за N 1723.

  III. Часть 2:
Информация по статьям части I конвенции
По статьям 1, 4, 5

       Законом Республики Казахстан от 21 декабря 2002 года "О внесении изменений и дополнений в Уголовный, Уголовно-процессуальный и Уголовно-исполнительный кодексы Республики Казахстан" Уголовный  Кодекс Республики Казахстан дополнен статьей 347-1, предусматривающей уголовную ответственность за применение пыток, определение которых полностью соответствует редакции Конвенции (подпункт а) пункта 8 Заключений и рекомендаций Комитета против пыток).
      Согласно новой  статье 347-1 УК РК "Пытки":
      1. Умышленное причинение физических и психических страданий, совершенное следователем, лицом, осуществляющим дознание, или иным должностным лицом с целью получить от пытаемого или третьего лица сведения или признания либо наказать его за действие, которое совершило оно или в совершении которого оно подозревается, а также запугать или принудить его или третье лицо, или по любой причине, основанной на дискриминации любого характера, -
      наказывается штрафом в размере от двухсот до пятисот месячных расчетных показателей или в размере заработной платы или иного дохода осужденного за период от двух до пяти месяцев, либо лишением права занимать определенные должности на срок до трех лет, либо ограничением свободы на срок до пяти лет, либо лишением свободы на тот же срок.
      2. То же деяние, совершенное:
      а) группой лиц или группой лиц по предварительному сговору;
      б) неоднократно;
      в) с причинением средней тяжести вреда здоровью;
      г) в отношении женщины, заведомо для виновного находящейся в состоянии беременности, или несовершеннолетнего (подпункт j) пункта 8 Заключений и рекомендаций Комитета против пыток), - наказывается лишением свободы на срок до семи лет с лишением права занимать определенные должности или заниматься определенной деятельностью на срок до трех лет.
      3. То же деяние, повлекшее причинение тяжкого вреда здоровью или по неосторожности смерть потерпевшего, -
      наказывается лишением свободы на срок от пяти до десяти лет с лишением права занимать определенные должности или заниматься определенной деятельностью на срок до трех лет.
      Примечание. Не признаются пыткой физические и психические страдания, причиненные в результате законных действий должностных лиц. Например, когда лицо, совершившее преступление, лишается свободы на длительный срок.
      В Комментариях к Уголовному Кодексу Республики Казахстан поясняется, что при совершении пыток совершается посягательство на личность, поскольку потерпевший подвергается побоям, истязаниям или психическому воздействию.
      В Декларации о защите всех лиц от пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания Генеральной Ассамблей ООН от 9 декабря 1975 года сказано, что пытка означает любое действие, посредством которого человеку намеренно причиняется сильная боль или страдание, физическое или психическое. Никакие исключительные обстоятельства, могущие иметь место в стране, такие как состояние войны или ее угроза, внутренняя политическая нестабильность или другое чрезвычайное положение, не могут служить оправданием для пыток.
      Объективная сторона пыток выражается в причинении человеку физических или психических страданий. Под пыткой следует понимать разнообразное поведение: причинение человеку в течение длительного времени физической боли (например, прокалывание иголкой, избиение путем нанесения ударов в область почек, шеи, между ног, выкручивание рук, применение болевых приемов, прикладывание к телу горячего утюга, лишение возможности свободно дышать (с использованием целлофанового мешка, противогаза, лишение воды, пищи и т.п.).
      Субъективная сторона пыток характеризуется умыслом. Виновный осознает общественно опасный характер своего деяния и желает его совершить. По отношению к последствиям своего деяния (в случае их наступления) должна быть установлена вина в форме умысла (прямого или косвенного), а в случае наступления смерти потерпевшего должна быть установлена вина в форме неосторожности.
      В диспозиции рассматриваемой статьи 347-1 Уголовного Кодекса указаны наиболее распространенные цели совершения данного преступления.
      Таким образом, в уголовном законодательстве Казахстана введен состав пыток, определенный Конвенцией, с соответствующим суровым наказанием и в более полном объеме охватываются понятие и признаки преступления, заключающегося в применении пыток (подпункт а) пункта 9 Заключений и рекомендаций Комитета против пыток).
      В этой связи нужно принять во внимание, что согласно положениям  Главы 2 Концепции правовой политики Республики Казахстан, одобренной Указом Президента Республики Казахстан от 20 сентября 2002 года, в уголовном законодательстве следует исходить из признания первичности и неотъемлемости прав и свобод человека как высших социальных ценностей, охраняемых законом.
      Гуманизм уголовных репрессий, означающие, что при применении закона лица, совершившие преступления, подлежат гуманному обращению, исключающему пытки, издевательства, и в отношении их уголовная ответственность и наказание применяются только в том случае, если нет законных оснований для освобождения их от уголовной ответственности и наказания, а более строгий вид наказания из числа предусмотренных за совершенное преступление назначается лишь в случае, если менее строгий вид не сможет обеспечить достижение целей наказания.

  По статье 2

      Одним из наиболее важных государственно-правовых механизмов обеспечения исполнения положений Конвенции можно рассматривать функционирование уголовно-исполнительной системы и, в первую очередь, следственных изоляторов в структуре Министерства юстиции, при котором существенно усиливаются гарантии соблюдения законности в процессе уголовного преследования и достигается оптимальный баланс между соблюдением прав человека и интересами расследования преступлений.
       Законом Республики Казахстан от 16 июля 2001 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам реформирования уголовно-исполнительной системы и статуса ее работников", уголовно-исполнительная система передана из ведения Министерства внутренних дел в ведение Министерства юстиции Республики Казахстан (подпункт h) пункта 9 Заключений и рекомендаций Комитета против пыток).
      В рамках гуманизации уголовной политики были сняты необоснованные ограничения и запреты на переписку, ношение часов, спортивной формы одежды в свободное время. Окна в камерах расширены, с них сняты металлические жалюзи с целью доступа дневного света и свежего воздуха, настланы деревянные полы. Улучшилось питание осужденных, в том числе больных туберкулезом, беременных женщин, а также больных осужденных, находящихся на стационарном и амбулаторном лечении. Ассортимент продуктов питания для больных увеличился с 22 до 29 наименований (подпункт g) пункта 9 Заключений и рекомендаций Комитета против пыток).
      Значительным шагом в гуманизации исполнения наказаний явилось принятие 21 декабря 2002 года  Закона Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в Уголовный, Уголовно-процессуальный и Уголовно-исполнительный кодексы Республики Казахстан". Данным Законом внесены изменения в санкции более чем 40 составов преступлений, направленных на смягчение наказаний. В том числе, из санкций 13 составов преступлений исключено наказание в виде лишений свободы, снижен верхний предел санкции в виде лишения свободы в санкциях 12 составов преступлений, санкции 13 составов преступлений дополнены альтернативными видами наказаний.
      Внесенные в Уголовно-исполнительный  кодекс изменения предоставили возможность улучшить условия отбывания наказания и сократить сроки применения условно-досрочного освобождения, замены неотбытой части лишения свободы более мягким видом наказания, переводу в колонию-поселение. Изменения, внесенные в  статью 87 , дали осужденным право на неограниченное количество телефонных переговоров продолжительностью до пятнадцати минут каждый.
      Принятие данного Закона в значительной степени позволило снизить численность тюремного населения. Ранее снижение численности осужденных в исправительных колониях происходило только за счет проведения амнистий (подпункт h) пункта 8 Заключений и рекомендаций Комитета против пыток).
      Согласно официальной информации Международного центра тюремных исследований (г. Лондон), за последние пять лет в Казахстане отмечается стабильная тенденция по снижению тюремного населения.
      Еще в 2002 году Казахстан был на третьем месте в мире по количеству лиц, содержащихся в местах лишения свободы (тюремный индекс - 540 человек), а в 2004 году переместился на 19 место в мире (тюремный индекс - 386), обогнав по снижению тюремного населения многие страны. По состоянию на 1 марта 2005 года Республика Казахстан, имея тюремный индекс 342 человека на 100 000 населения, занимает 25 место в мире. Данная информация доступна в Интернете на web-сайте  www.prisonstudies.org.
      С 1 марта 2005 года тенденция к снижению тюремного населения не снизилась, что, соответственно, способствовало перемещению Казахстана с 25-го на 35-е место в мире (по данным на 12 января 2006 года).
      Всего в уголовно-исполнительной системе Республики Казахстан исправительных учреждений - 77 и следственных изоляторов (СИЗО) - 20. Из них:
      Колонии общего режима - 19, включая женские колонии - 3;
      Колонии строгого режима - 20;
      Колонии особого режима - 4;
      Колонии поселения - 21;
      Противотуберкулезные больницы - 8;
      Воспитательные колонии - 4;
      Тюрьма - 1.
      В уголовно-исполнительной системе для медицинского обслуживания осужденных организуются лечебно-профилактические учреждения (больницы, специальные психиатрические и туберкулезные больницы; медицинские части), а для содержания и амбулаторного лечения осужденных, больных открытой формой туберкулеза, - исправительные учреждения на правах лечебных, осуществляющие принудительное лечение.
      При этом администрация исправительного учреждения несет ответственность за выполнение установленных санитарно-гигиенических и противоэпидемических требований, обеспечивающих охрану здоровья осужденных.
      Кроме того, в целях урегулирования вопросов лечебно-профилактического обеспечения и санитарно-эпидемиологического благополучия лиц, содержащихся в исправительных учреждениях и следственных изоляторах органов юстиции Республики Казахстан, принят совместный  приказ Министра юстиции Республики Казахстан от 25 мая 2004 года N 145 и Министра здравоохранения Республики Казахстан от 7 мая 2004 года N 405 "Об утверждении нормативных правовых актов, регулирующих лечебно-профилактическое обеспечение и санитарно-эпидемиологическое благополучие лиц, содержащихся в исправительных учреждениях и следственных изоляторах органов юстиции Республики Казахстан".
      Приоритетными задачами, стоящими перед уголовно-исполнительной системой республики, в сфере охраны здоровья осужденных в настоящее время являются борьба с наркоманией, туберкулезом и ВИЧ-инфекцией.
      Показатель общей смертности на 100 тысяч человек снизился и составлял в 2001 году - 589,2, в 2002 году - 492,0, в 2003 году - 590,0, в 2004 году - 501, в 2005 году - 417,2 (в абсолютных цифрах в 2001 году - 422 случая, в 2002 году - 324, в 2003 году - 298, в 2004 году - 267, в 2005 году - 218).
      Показатель смертности от туберкулеза на 100 тысяч человек снизился и составлял в 2001 году - 130,0, в 2002 году - 100,0, в 2003 году - 90, в 2004 году - 80, в 2005 году - 55 (в абсолютных цифрах в 2001 году - 174 случая, 2002 году - 134, в 2003 году - 103, в 2004 году - 74, в 2005 году - 41).
      Все осужденные, состоящие на диспансерном учете, получают лекарственные средства бесплатно.
      В целях улучшения оснащения медицинских служб учреждений уголовно-исполнительной системы проводится работа по взаимодействию с неправительственными организациями.
      С 2002 года в учреждениях прекращено принудительное тестирование осужденных на ВИЧ, а также изолированное содержание носителей ВИЧ в местах отбывания наказания с одновременным усилением работы по профилактике распространения этой инфекции, проводимой совместно с территориальными Центрами по профилактике и борьбе со СПИДом и международными организациями (подпункт f) пункта 9 Заключений и рекомендаций Комитета против пыток).
      Лица, содержащиеся в учреждениях уголовно-исполнительной системы, информируются об их правах и обязанностях. При этом формой информирования о правах и обязанностях является предоставление памяток осужденным, а также наглядная информация, разъясняющая требования законодательства и общечеловеческие ценности.
      Подозреваемым, обвиняемым и осужденным предоставляется возможность отправлять религиозные обряды по возможности в специально оборудованных для этих целей помещениях, в соответствии с религиозными традициями. Им разрешается иметь при себе и пользоваться религиозной литературой, предметами религиозного культа индивидуального пользования. Для оказания духовной помощи разрешается приглашение служителей культа.
      В настоящее время во всех исправительных учреждениях уголовно-исполнительной системы функционирует 29 зданий мечетей и церквей, 137 молельных комнат различных конфессий.
      Министерством юстиции ведется целенаправленная работа по приведению условий содержания осужденных и следственно-арестованных лиц, в том числе и женщин, содержащихся в учреждениях уголовно-исполнительной системы, к международным стандартам и нормам (подпункт j) пункта 8 Заключений и рекомендаций Комитета против пыток).
       Статья 29 Закона "О порядке и условиях содержания под стражей подозреваемых и обвиняемых в совершении преступлений" регламентирует особенности содержания под стражей женщин.
      В соответствии с положениями данной статьи подозреваемые и обвиняемые женщины могут иметь при себе детей в возрасте до трех лет.
      В местах содержания под стражей для беременных женщин и женщин, имеющих при себе детей, создаются улучшенные материально-бытовые условия, организуется специализированное медицинское обслуживание и устанавливаются повышенные нормы питания и вещевого обеспечения, определяемые Правительством Республики Казахстан.
      Нормы бесплатного питания подозреваемых, обвиняемых, в том числе обеспечение беременных женщин и женщин, имеющих при себе детей, инвалидов первой и второй групп, несовершеннолетних, нормы питания и материально-бытового обеспечения осужденных, а также Правила оказания помощи осужденным, освобождаемым от отбывания наказания, утверждены  постановлением Правительства Республики Казахстан от 2 сентября 2003 года N 889.
      Беременным женщинам и женщинам, имеющим при себе детей, предоставляются прогулки продолжительностью до трех часов.
      К беременным женщинам и женщинам, имеющим при себе детей, не может быть применено в качестве меры взыскания водворение в карцер.
      В случае необходимости администрация места содержания под стражей может возбуждать в установленном порядке ходатайство о временной передаче ребенка родственникам или иным лицам, либо в детское учреждение.
      В соответствии с пунктом 1  статьи 75 Уголовно-исполнительного кодекса (далее - УИК), в исправительных учреждениях устанавливается раздельное содержание осужденных к лишению свободы мужчин и женщин, несовершеннолетних и взрослых.
      Норма жилой площади в расчете на одного осужденного в исправительных колониях не может быть менее двух квадратных метров, в тюрьмах - двух с половиной квадратных метров, в воспитательных колониях - трех с половиной квадратных метров.
      При этом норма жилой площади в расчете на одного осужденного в колониях, предназначенных для женщин, не может быть менее трех квадратных метров ( ст. 95 УИК).
      Осужденным предоставляются индивидуальные спальные места и постельные принадлежности. Они обеспечиваются одеждой, бельем и обувью по сезону с учетом пола и климатических условий.
      В исправительных учреждениях, в которых отбывают наказание осужденные женщины, имеющие детей, могут организовываться дома ребенка. В домах ребенка обеспечиваются условия, необходимые для нормального проживания и развития детей. Осужденные женщины могут помещать в дома ребенка исправительных учреждений своих детей до трех лет, общаться с ними в свободное от работы время без ограничений. Им может быть разрешено совместное проживание с детьми.
      Осужденные беременные женщины, чьи дети находятся в домах ребенка исправительных учреждений, могут получать дополнительные посылки и передачи в количестве и ассортименте, определенных медицинским заключением. Осужденные беременные женщины, осужденные женщины во время родов и в послеродовой период имеют право на специализированную помощь.
      Осужденным женщинам, имеющим детей в домах ребенка исправительных колоний, может быть разрешен краткосрочный выезд за пределы исправительных учреждений для устройства детей у родственников либо в детском доме на срок до семи суток, не считая времени, необходимого для проезда туда и обратно, а осужденным женщинам, имеющим несовершеннолетних детей-инвалидов вне исправительной колонии, - один краткосрочный выезд в год для свидания с ними на тот же срок.
      Осужденные к лишению свободы, занятые трудом, подлежат обязательному социальному страхованию, а женщины обеспечиваются пособиями по беременности и родам на общих основаниях.
      В случае установления беременности у женщины, осужденной к наказанию в виде привлечения к общественным работам, исправительных работ или ограничения свободы, начальник учреждения или органа, исполняющего наказание, вносит представление в суд об отсрочке ей отбывания наказания со дня предоставления отпуска по беременности и родам.
      Беременным женщинам и женщинам, имеющим малолетних детей, отбывающим наказание в исправительной колонии, судом может быть предоставлена отсрочка исполнения наказания соответственно на срок до одного года или до достижения ребенком четырнадцатилетнего возраста.
      В декабре 2003 года Правительством Республики Казахстан принята  Программа дальнейшего развития уголовно-исполнительной системы на 2004-2006 годы (далее - Программа развития УИС), в которой отражены приоритетные направления деятельности уголовно-исполнительной системы (обеспечение прав и законных интересов осужденных при исполнении наказаний, в том числе улучшение условий отбывания наказаний, медицинского обеспечения, снижение плотности осужденных в исправительных учреждениях, создание центров социальной реабилитации и адаптации осужденных после освобождения, расширение функции уголовно-исполнительных инспекций, исполняющих наказания, не связанных с изоляцией осужденных от общества, повышение их правового статуса и увеличение штатной численности сотрудников с созданием в каждом районе данной службы).
      В рамках Программы развития УИС, принятой Правительством Республики Казахстан, начат переход к смешанному типу исправительных учреждений, сочетающему камерное и отрядное содержание (подпункт h) пункта 8 Заключений и рекомендаций Комитета против пыток).
      В целях урегулирования правового аспекта обеспечения соблюдения в деятельности уголовно-исполнительной системы прав лиц, содержащихся в исправительных учреждениях и следственных изоляторах, Министерством юстиции проводится работа по расширению участия гражданского общества в деятельности пенитенциарной системы.
      В частности, 29 декабря 2004 года подписан  Закон Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам органов юстиции" (далее - Закон), которым предусматривается организация общественного контроля за обеспечением соблюдения прав, свобод и законных интересов лиц, содержащихся в учреждениях и органах, исполняющих уголовные наказания.
      Общественный контроль осуществляется общественными объединениями в целях оказания содействия лицам, содержащимся в исправительных учреждениях и следственных изоляторах, в осуществлении их прав и законных интересов в части условий содержания, медико-санитарного обеспечения, организации труда, досуга и обучения, предусмотренных законодательством Республики Казахстан.
       Постановлением Правительства от 16 сентября 2005 года N 924 утверждены Правила образования областных (города республиканского значения, столицы) общественных наблюдательных комиссий, осуществляющих общественный контроль.
      Кроме того, во исполнение пункта 11  Программы развития УИС, Комитетом уголовно-исполнительной системы Министерства юстиции Республики Казахстан разработаны и направлены во все общественные наблюдательные комиссии Рекомендации по осуществлению контроля за соблюдением прав и законных интересов подозреваемых, обвиняемых и осужденных.
      Таким образом, помимо законодательно установленного контроля местных исполнительных органов, судебного контроля, прокурорского надзора, ведомственного контроля за деятельностью учреждений уголовно-исполнительной системы, Законом закреплен общественный контроль (подпункт g) пункта 9 Заключений и рекомендаций Комитета против пыток).
      Для осуществления общественного контроля в 14 областях республики созданы общественные наблюдательные комиссии.
      Данная мера, безусловно, повысит соблюдение прав лиц, находящихся в изоляции на всех стадиях уголовного судопроизводства, обеспечит прозрачность деятельности не только уголовно-исполнительной системы, но и органов уголовного преследования, что, несомненно, положительно отразится на дальнейшей гуманизации уголовной политики государства.

  По статье 6

      В рамках уголовно-исполнительной деятельности порядок и условия содержания под стражей лиц, подозреваемых и обвиняемых в совершении преступлений, гарантии их прав и законных интересов, а также права и обязанности сотрудников мест содержания под стражей урегулированы Уголовно-процессуальным  кодексом ,  Законом от 30 марта 1999 года "О порядке и условиях содержания под стражей подозреваемых и обвиняемых в совершении преступлений",  Правилами внутреннего распорядка СИ, а также иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан.
      При этом в соответствии со  статьями 4 Закона "О порядке и условиях содержания под стражей подозреваемых и обвиняемых в совершении преступлений", содержание под стражей осуществляется в соответствии с принципами законности, презумпции невиновности, равенства граждан перед законом, гуманизма, уважения чести и достоинства личности, нормами международного права и не должно сопровождаться действиями, имеющими целью причинение физических или нравственных страданий подозреваемым и обвиняемым в совершении преступлений, содержащимся под стражей.
      Основанием содержания подозреваемых и обвиняемых под стражей, в отношении которых в качестве меры пресечения применен арест, являются постановление следователя, дознавателя, санкционированное прокурором, постановление судьи либо постановление суда об избрании меры пресечения в виде ареста, вынесенные в соответствии с Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан.
      В соответствии со  статьей 6 Закона "О порядке и условиях содержания под стражей подозреваемых и обвиняемых в совершении преступлений", подозреваемые и обвиняемые иностранцы и лица без гражданства, содержащиеся под стражей на территории республики, несут обязанности и пользуются правами и свободами, установленными для граждан Республики Казахстан, за исключением случаев, предусмотренных  Конституцией Республики Казахстан, данным Законом и иными законодательными актами Республики Казахстан, а также международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.
      Согласно пункту 4  статьи 7 Закона "О порядке и условиях содержания под стражей подозреваемых и обвиняемых в совершении преступлений", лицо или орган, в производстве которого находится уголовное дело, обязано уведомить в течение двенадцати часов одного из родственников подозреваемого или обвиняемого о месте или об изменении места его содержания под стражей в соответствии с Уголовно-процессуальным  кодексом Республики Казахстан.
      Уведомление о месте или об изменении места содержания под стражей подозреваемого или обвиняемого иностранца в указанный срок направляется в Генеральную прокуратуру, Министерство иностранных дел, Министерство внутренних дел, Комитет национальной безопасности Республики Казахстан, а также в посольство, консульство или иное представительство государства, гражданином которого он является.
      В соответствии с подпунктом с)  пункта 1 статьи 36 Венской конвенции о консульских сношениях 1963 года, к которой Республика Казахстан присоединилась в соответствии с постановлением Верховного Совета Республики Казахстан от 31 марта 1993 года, консульские должностные лица имеют право посещать гражданина представляемого государства, который находится в тюрьме, под стражей или задержан для беседы с ним, а также имеют право переписки с ним и принимать меры к обеспечению ему юридического представительства.
      Согласно  статье 17 Закона Республики Казахстан "О порядке и условиях содержания под стражей подозреваемых и обвиняемых в совершении преступлений", с момента задержания подозреваемым и обвиняемым предоставляются свидания с защитником наедине и конфиденциально. Количество и продолжительность свидания не ограничиваются.
      Официальные представители дипломатических представительств иностранных государств имеют право посетить подозреваемого или обвиняемого иностранца, представляемого ими государства.
      Согласно пункту 10  статьи 10 Уголовно-исполнительного кодекса, иностранцы, осужденные к аресту, ограничению свободы или лишению свободы, имеют право поддерживать связь с дипломатическими представителями и консульскими учреждениями своих государств, а граждане стран, не имеющих дипломатических и консульских учреждений в Республике Казахстан, - с дипломатическими представительствами государства, взявшего на себя защиту их интересов, или с международными организациями, занимающимися их защитой.

  По статье 7

      Права лиц, содержащихся в следственных изоляторах Комитета уголовно-исполнительной системы Министерства юстиции Республики Казахстан, регламентированы  главой 2 Закона "О порядке и условиях содержания под стражей подозреваемых и обвиняемых в совершении преступлений", а также  Правилами внутреннего распорядка СИ.
      При этом Правилами внутреннего распорядка СИ устанавливается порядок содержания подозреваемых и обвиняемых, в том числе их материально-бытового обеспечения, приема и передачи посылок, передач, получения и отправления телеграмм, писем, денежных переводов, направления предложений, заявлений и жалоб, отправления религиозных обрядов, медико-санитарного обеспечения, проведения ежедневных прогулок свиданий, обеспечения участия подозреваемых, обвиняемых и подсудимых в следственных действиях и судебных заседаниях, личного приема подозреваемых и обвиняемых руководителем администрации места содержания под стражей и уполномоченными им лицами.

  По статьям 8, 9

      В качестве дополнительной информации к первоначальному докладу по  статье 8 Конвенции полагаем целесообразным отметить, что за период с 2001 по 2005 годы Казахстаном заключены:
       Договор между Республикой Казахстан и Канадой о взаимной правовой помощи по уголовным делам (в соответствии с Указом Президента Республики Казахстан от 23 июня 2003 года);
       Договор между Республикой Казахстан и Грузией о взаимной правовой помощи по гражданским и уголовным делам и Протокола к настоящему Договору (в соответствии с Законом Республики Казахстан от 14 января 2006 года).
      Ратифицирована  Конвенция о правовой помощи и правовых отношениях по гражданским, семейным и уголовным делам (в соответствии с Законом Республики Казахстан от 10 марта 2004 года). Ее участниками являются государства-участники Содружества Независимых Государств.
      Ратифицировано  Соглашение между Республикой Казахстан и Соединенными Штатами Америки о предоставлении лиц в распоряжение Международного Уголовного Суда (в соответствии с Законом Республики Казахстан от 4 октября 2004 года).

  По статье 10

       Уголовно-процессуальным ,  Уголовно-исполнительным кодексами Республики Казахстан регламентированы порядок обращения с лицами, содержащимися в учреждениях уголовно-исполнительной системы.
       Статья 20 Закона "Об органах юстиции" предусматривает функции органов юстиции в сфере уголовно-исполнительной деятельности, в том числе охрана органов и учреждений уголовно-исполнительной системы, контроль за оперативной обстановкой в них, обеспечение безопасности персонала, подозреваемых, обвиняемых и осужденных, конвоирование, обеспечение санитарно-эпидемиологического благополучия и охраны здоровья лиц, содержащихся в учреждениях уголовно-исполнительной системы, разработка и реализация программ развития, укрепления и совершенствования уголовно-исполнительной системы, обеспечение профессиональной подготовленности, правовой и социальной защиты персонала, координация научных исследований государственных органов и организаций в сфере уголовно-исполнительной деятельности.
      Кроме того,  Правила внутреннего распорядка СИ, а также  Правила внутреннего распорядка исправительных учреждений, утвержденные приказом Министра юстиции Республики Казахстан от 11 декабря 2001 года N 148, регламентируют право осужденных и лиц, содержащихся в следственном изоляторе на вежливое, не унижающее человеческое достоинство, обращение со стороны персонала данных учреждений.
      В настоящее время в структуру уголовно-исполнительной системы входят Костанайский юридический институт, Павлодарский юридический колледж, Учебный центр (г. Тараз), позволяющие готовить специалистов в сфере пенитенциарной системы, владеющих знаниями международных стандартов в области защиты прав человека и обращения с осужденными (подпункт l) пункта 9 Заключений и рекомендаций Комитета против пыток).

  По статье 11

      В целях реализации  статьи 11 Конвенции, предусматривающей систематическое рассмотрение правил, инструкций, методов и практики, касающихся условий содержания под стражей и обращения с лицами, подвергнутыми любой форме ареста, задержания или тюремного заключения, приняты нормативные правовые акты, в том числе:
       Постановление Правительства Республики Казахстан от 2 сентября 2003 года N 889 "Об утверждении норм бесплатного питания подозреваемых, обвиняемых, в том числе обеспечение беременных женщин и женщин, имеющих при себе детей, инвалидов первой и второй групп, несовершеннолетних, норм питания и материально-бытового обеспечения осужденных, а также Правила оказания помощи осужденным, освобождаемым от отбывания наказания";
      Совместный  приказ Министра юстиции Республики Казахстан от 8 апреля 2005 года N 109 и Министра здравоохранения Республики Казахстан от 13 апреля 2005 года N 176 "О мерах по совершенствованию медицинской помощи лицам, содержащимся в учреждениях уголовно-исполнительной системы Министерства юстиции Республики Казахстан";
       Приказ Министра юстиции Республики Казахстан от 11 декабря 2001 года N 146 "Об утверждении Инструкции по применению сотрудниками исправительных учреждений Комитета уголовно-исполнительной системы Министерства юстиции Республики Казахстан специальных средств";
       Приказ Министра юстиции Республики Казахстан от 11 декабря 2001 года N 154 "Об утверждении Инструкции по организации надзора и охраны за лицами, содержащимися в исправительных учреждениях Министерства юстиции Республики Казахстан".
      29 декабря 2005 года принят  приказ Министра юстиции Республики Казахстан N 345 "О внесении изменений и дополнений в некоторые приказы Министра юстиции Республики Казахстан", предусматривающий изменение условий содержания лиц, содержащихся в учреждениях уголовно-исполнительной системы, которые предполагают усиление гарантий соблюдения законности и гуманизации при исполнении наказаний, повышение правовой и социальной защищенности осужденных, снижения количества ограничений и запретов.

  По статье 12

      Вопросы  статьи 12 Конвенции рассматриваются органами прокуратуры в рамках надзорной деятельности, в особенности в сфере надзора за соблюдением конституционных прав и свобод человека и гражданина в уголовном процессе.
      Практика прокурорского надзора за соблюдением конституционных прав и свобод граждан в уголовном процессе регулярно обобщается, что было сделано и по итогам 2005 года.
      Согласно статистическим данным за 2005 год органами уголовного преследования в порядке  ст. 132 УПК РК было задержано и водворено в изоляторы временного содержания (далее - ИВС) 22481 лицо, что на 7,3 % меньше чем за 2004 год (24273). В 2003 году в порядке ст. 132 УПК органами уголовного преследования задержано 26389 лиц, в 2002 году - 34963, в 2001 году - 41571.
      Указанные статистические сведения свидетельствуют о том, что подход органов расследования к применению данной меры процессуального принуждения стал более взвешенным.
      Однако во многих регионах остаются распространенными факты необоснованного применения статьи 132 УПК РК.
      Так, наряду с общим снижением количества задержанных лиц, в истекшем году увеличилось количество освобожденных из них прокурорами за отсутствием оснований для ареста - 2214 лиц, что составило 9,8 % от общего числа задержанных.
      Наибольшее число из них приходится на г. Алматы - 370, а также на области: Карагандинскую - 362, Алматинскую - 160, Жамбылскую - 143, Южно-Казахстанскую - 133 и Западно-Казахстанскую - 92.
      Проверки соблюдения сотрудниками правоохранительных органов требований  главы 17 УПК РК в камерах и изоляторах временного содержания, служебных и иных помещениях органов уголовного преследования прокурорами проводятся постоянно. Кроме того, практикуется проведение проверок в ночное время, в праздничные и выходные дни, в том числе с использованием видеосъемки.
      В ходе проверки выясняется обоснованность задержания каждого подозреваемого. В противном случае подозреваемое лицо незамедлительно освобождается по постановлению прокурора, непосредственно осуществляющего проверку.
      Установлено, что в основном нарушаются такие требования УПК РК, как производство допроса в течение суток, задержание до возбуждения уголовного дела, уведомление о задержании родственников и прокурора в течение двадцати четырех часов, право на защиту.
      По указанным основаниям прокурорами из ИВС за 12 месяцев 2005 года освобождено 15 лиц.
      Соблюдение конституционных прав граждан является важнейшей задачей Министерства внутренних дел Республики Казахстан.
      В целях анализа деятельности органов внутренних дел республики в сфере соблюдения и защиты прав и свобод человека, обеспечения взаимодействия с Комиссией по правам человека при Президенте Республики Казахстан приказом Министра внутренних дел от 28 декабря 2004 года создана постоянно действующая Рабочая группа по мониторингу деятельности органов внутренних дел Республики Казахстан в сфере обеспечения прав человека.
      Переработаны и утверждены критерии оценки деятельности органов внутренних дел, Кодекс чести сотрудников органов внутренних дел (Правила служебной этики сотрудников полиции). В этих документах главными приоритетами определены соблюдение конституционных прав и свобод граждан, полнота учета и регистрации заявлений о преступлениях, законность по принимаемым по ним решений.
      В результате принятых мер наметились позитивные сдвиги в вопросах защиты конституционных прав при производстве предварительного следствия и дознания. Защита прав и свобод граждан стала превалировать и в практике задержания лиц, подозреваемых в совершении преступления и избрания меры пресечения в виде ареста.
      Активизирована работа созданных на местах Дисциплинарных комиссий в органах внутренних дел по рассмотрению правонарушений и соблюдению служебной этики.
      В марте 2005 года по инициативе Министра внутренних дел в территориальных Департаментах внутренних дел образованы Общественные комиссии, которые, являясь консультативно-совещательными органами, способствуют общественному контролю органов внутренних дел, прозрачности деятельности полиции, взаимодействию с гражданским обществом, а также изучению общественного мнения.

  По статье 13

      Право каждого на судебную защиту своих прав и свобод регламентировано  статьей 13 Конституции Республики Казахстан.
      Согласно  статьям 16 20 Закона "О порядке и условиях содержания под стражей подозреваемых и обвиняемых в совершении преступлений", подозреваемые и обвиняемые в период нахождения в местах содержания под стражей имеют право обращаться с предложениями, заявлениями, в том числе в суд, по вопросу о законности и обоснованности их содержания под стражей и нарушения их законных прав и интересов.
      Предложения, заявления и жалобы подозреваемых и обвиняемых, адресованные в государственные органы, органы местного самоуправления, общественные объединения и средства массовой информации, направляются через администрацию в места содержания под стражей.
      Предложения, заявления и жалобы, адресованные в государственные органы, должны быть рассмотрены администрацией места содержания под стражей и направлены не позднее суток с момента их подачи.
      Жалобы на действия и решения суда, дознавателя, начальника органа дознания, следователя или прокурора направляются немедленно, в порядке, предусмотренном Уголовно-процессуальным  кодексом Республики Казахстан.
      Не допускается преследование в любой форме подозреваемых и обвиняемых за обращения с предложениями, заявлениями или жалобами в связи с нарушением их прав и законных интересов. Должностные лица мест содержания под стражей, виновные в таком преследовании, несут ответственность в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
      Пункт 2  статьи 10 Уголовно-исполнительного кодекса регламентирует право осужденных обращаться с устными и письменными предложениями, заявлениями и жалобами к администрации учреждения или органа, исполняющего наказание, в вышестоящие органы управления учреждениями и органами, исполняющими наказания, в суд, органы прокуратуры, иные государственные органы, общественные объединения, а также в международные организации по защите прав и свобод человека (подпункт b) пункта 9 Заключений и рекомендаций Комитета против пыток).
      Комитетом уголовно-исполнительной системы осуществляется рассмотрение и анализ обращений граждан. Так, за 2005 год поступило 1774 обращения граждан, что на 21,9 % меньше количества обращений, поступивших за 2004 год (2163 обращения), за 2003 год поступило 1822 обращений граждан, за 2002 год поступило 3177 обращений граждан и за 2001 год 2044 обращения.
      В рамках реформирования уголовно-исполнительной системы Республикой Казахстан принимаются меры по приближению пенитенциарной системы к международным нормам и стандартам.
      Органы уголовно-исполнительной системы сотрудничают с такими международными неправительственными организациями, как Международное общественное объединение "Penal Reform International" (Международная тюремная реформа), Фонд здравоохранения "Люди - людям, Инк", Международный общественный фонд "Сорос - Казахстан" и другими.
      Взаимодействие с данными организациями осуществляется по таким направлениям, как соблюдение прав человека в пенитенциарных учреждениях, альтернативы тюремному заключению, борьба с туберкулезом в тюрьмах и другим.
      Со стороны общественных организаций оказывается помощь в форме реализации комплексных образовательных, информационных, консультационных программ в области соблюдения прав человека.
      Так, в рамках реализации проекта "Права человека в пенитенциарных учреждениях. Альтернативы тюремному заключению. Борьба с туберкулезом в тюрьмах", направленного на улучшение условий содержания осужденных, со стороны Международной тюремной реформы поступили медикаменты и оборудование для лечения больных туберкулезом.
      При содействии Международного гуманитарного фонда "Милосердие" в исправительном учреждении ЛА-155/14 построена комната релаксации, проводятся подготовительные работы по строительству летней спортивной площадки. Кроме того, представителями данного фонда с осужденными проводятся занятия по изучению английского языка.
      Общественный фонд "MO-NIKA" реализует в г. Павлодаре проект "Street Law" (право для всех), который заключается в правовом обучении осужденных.
      Целью деятельности Общественного фонда "Аглоу" для женщин Казахстана и Средней Азии" является оказание психологической поддержки женщинам, содержащимся в местах лишения свободы.
      Представителями Общественного объединения "Терис" в присутствии психолога и сотрудников воспитательного отдела с осужденными проводится арттерапия по четырем направлениям: драматерапия, танцедвигательная терапия, музыкотерапия, изотерапия.
      Кроме того, общественными организациями оказывается благотворительная помощь в виде пополнения библиотечного фонда, спортивного инвентаря в учреждениях уголовно-исполнительной системы.
      Указанные мероприятия проводятся в рамках усиления роли неправительственных общественных организаций, принимающих активное и плодотворное участие в реализации интересов лиц, содержащихся в учреждениях УИС.
      Кроме того, Комитетом УИС налажено конструктивное сотрудничество со СМИ, в результате которого за 2005 год опубликовано 4941 материалов, касающихся темы пенитенциарной системы (в 2004 году - 3117, в 2003 году - 1998, в 2002 году - 1438). Примерной тематикой выступлений в СМИ является информация о проводимых преобразованиях в исправительных учреждениях, связанных с гуманизацией уголовной политики государства и защитой прав и законных интересов осужденных.
      Для обеспечения реализации права любому лицу на предъявление жалобы компетентным властям, а также на быстрое и беспристрастное рассмотрение ими жалобы в республике  Указом Президента Республики Казахстан от 19 сентября 2002 года учреждена должность Уполномоченного по правам человека (омбудсмен).
      Уполномоченный по правам человека (далее - Уполномоченный) - должностное лицо, осуществляющее наблюдение за соблюдением прав и свобод человека и гражданина, наделенное в пределах своей компетенции полномочиями принимать меры по восстановлению нарушенных прав и свобод человека и гражданина.
      При осуществлении своей деятельности Уполномоченный рассматривает обращения граждан Республики Казахстан, а также иностранных граждан, лиц без гражданства, на действия и решения должностных лиц и организаций, нарушающих их права и свободы, гарантированные  Конституцией , законодательными актами и международными договорами Республики Казахстан.
      Уполномоченный в установленном законодательством порядке имеет право:
      на безотлагательный прием руководителями и другими должностными лицами государственных органов, иных организаций;
      с целью защиты нарушенных прав и свобод человека и гражданина принимать участие в судебном рассмотрении дела в установленном законодательством Республики Казахстан порядке;
      в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обращаться в суд или прокуратуру с ходатайством о проверке вступившего в законную силу решения, приговора суда, определения или постановления суда;
      по результатам рассмотрения жалоб граждан Республики Казахстан, иностранных граждан и лиц без гражданства, а также при получении иным путем информации о нарушениях их прав и свобод обращаться к палатам Парламента с предложением провести по этим вопросам парламентские слушания;
      принимать участие в работе международных организаций по правам человека, других неправительственных правозащитных организаций;
      привлекать на договорной основе организации и специалистов к выполнению экспертных и консультационных работ для подготовки заключений по подлежащим выяснению обстоятельствам, связанным с нарушением прав человека и гражданина;
      принимать меры по защите нарушенных прав и свобод человека и гражданина;
      по предъявлению служебного удостоверения входить и находиться на территории и в помещениях государственных органов и организаций, в том числе воинских частях и соединениях, а также посещать места лишения свободы, встречаться и беседовать с лицами, содержащимися в них;
      обращаться к уполномоченным государственным органам или должностным лицам с ходатайством о возбуждении дисциплинарного или административного производства либо уголовного дела в отношении должностного лица, нарушившего права и свободы человека и гражданина, а также о принятии мер к возмещению материального или морального ущерба;
      публиковать в средствах массовой информации официальные сообщения по результатам проведенных проверок.

  По статье 14

      Согласно статистического отчета органов прокуратуры за анализируемый период в отношении 54 лиц, задержанных в порядке  ст. 132 УПК РК, в дальнейшем уголовное преследование прекращено по реабилитирующим основаниям.
      Из года в год растет количество лиц, освобожденных прокурорами из служебных помещений органов уголовного преследования. Активизирована деятельность прокуратуры и органов внутренних дел по пресечению нарушений прав граждан, в результате чего существенно увеличилось выявление и пресечение таких негативных фактов.
      Так, за 2005 год прокурорами из служебных помещений органов уголовного преследования освобожден 571 незаконно содержавшийся гражданин.
      В 2001 году данный показатель составлял - 97, в 2002 году - 274, в 2003 году - 288, в 2004 году - 470.

  По статье 15

      В Уголовно-процессуальный Кодекс Республики Казахстан в  главу 16 , регулирующую представление доказательств, внесены дополнения.
      В частности, в  статью 116 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан внесены дополнения, согласно которым к числу фактических данных, не допустимых в качестве доказательств, отнесены данные, полученные с применением пытки (подпункт d) пункта 9 Заключений и рекомендаций Комитета против пыток).

  По статье 16

       Законом Республики Казахстан от 21 декабря 2002 года "О внесении изменений и дополнений в Уголовный, Уголовно-процессуальный и Уголовно-исполнительный кодексы Республики Казахстан" в  статью 107 "Истязание" Уголовного Кодекса внесено дополнение. Новая редакция статьи 107 гласит:
      1. Причинение физических или психических страданий путем систематического нанесения побоев или иными насильственными действиями, если это не повлекло последствий, предусмотренных статьями 103 и 104 настоящего Кодекса, -
      наказывается штрафом в размере от пятидесяти до ста месячных расчетных показателей или в размере заработной платы или иного дохода осужденного за период до шести месяцев, либо арестом на срок от трех до шести месяцев, либо исправительными работами на срок до двух лет, либо лишением свободы на тот же срок.
      2. То же деяние, совершенное:
      в отношении заведомо несовершеннолетнего или лица, заведомо для виновного находящегося в беспомощном состоянии либо в материальной или иной зависимости от виновного, а равно лица, похищенного либо захваченного в качестве заложника;
      в отношении двух или более лиц;
      в отношении женщины, заведомо для виновного находящейся в состоянии беременности;
      с применением пытки;
      по найму;
      по мотиву социальной, национальной, расовой, религиозной ненависти или вражды, - наказывается ограничением свободы на срок до пяти лет либо лишением свободы на срок от трех до семи лет.

  IV. Часть 3:
Информация по конкретным делам и по взаимодействию
с неправительственными организациями

      В данной части доклада представлена информация по конкретным делам, имевшим место в Республике Казахстан и освещенным в средствах массовой информации.
      В январе 2004 года в исправительном учреждении Костанайской области по указанию старшего по корпусу старшины три контролера подвергли пятерых осужденных избиению резиновой палкой, руками и ногами. В момент избиения старшина руководил действиями контролеров и скрыто производил видеосъемку происходящего.
      По факту избиения осужденных, следственным отделом УВД города Аркалыка в отношении указанных контролеров в феврале 2004 года возбуждено уголовное дело по части 4  статьи 308 УК РК (превышение власти и должностных полномочий).
      Приговором суда города Аркалыка все эти лица признаны виновными в совершении преступления и осуждены к 6 годам лишения свободы в исправительной колонии общего режима с лишением права занимать должности и с лишением специального звания.
      Кроме того, по данному делу к дисциплинарной ответственности привлечены ряд должностных лиц Комитета уголовно-исполнительной системы. От занимаемых должностей освобождены председатель Комитета УИС, начальник Управления Комитета УИС по Костанайской области, его заместитель. Также уволены из органов уголовно-исполнительной системы начальник названного исправительного учреждения и его заместитель.
      На сегодняшний день Комитетом УИС принимаются все необходимые меры по недопущению впредь подобных фактов. Деятельность подчиненных подразделений взята на контроль.
      В Уголовном кодексе  статьей 347-1 установлена уголовная ответственность за умышленное причинение физических и психических страданий, совершенное следователем, лицом, осуществляющим дознание, или иным должностным лицом с целью получить от пытаемого или третьего лица сведения или признания либо наказать его за действие, которое совершило оно или в совершении которого оно подозревается, а также запугать или принудить его или третье лицо, или по любой причине, основанной на дискриминации любого характера (в виде лишения свободы на срок до 5 лет).
      К уголовной ответственности привлечены по ст. 347-1 УК РК:
      В 2003 году - 1 сотрудник полиции;
      В 2004 году - 3 сотрудника полиции;
      В 2005 году - 2 сотрудника полиции.
      Так, в апреле 2003 года житель зимовки Жосалы обратился с заявлением в областную прокуратуру о том, что начальник отделения Кармакшинского РОВД капитан полиции жестоко избив его, вменяет ему преступления, которое он не совершал. Областной прокуратурой возбуждено уголовное дело по статьям 308 ч. 3 и 347-1 УК РК. Расследование проводил Департамент Комитета национальной безопасности. В результате, капитан полиции уволен из органов внутренних дел. Уголовное дело направлено в суд. Приговором суда капитан полиции осужден к 3 годам лишения свободы в соответствии со  статьей 58 УК РК.
      Оперуполномоченные ОКП Медеуского РУВД ГУВД г. Алматы с целью получения признания в кражи и хранения наркотических средств пытали задержанного гражданина. В результате чего задержанный гражданин получил телесные повреждения в виде разрыва селезенки, внутреннего кровотечения, перелома ребер. Возбуждены уголовные дела по статьям  348 ч. 3,  347-1 ч. 2,   259 и  308 ч. 4 УК РК, которые впоследствии были направлены в суд. Приговором Медеуского суда оперуполномоченные приговорены к 3 годам лишения свободы (условно). Приказом начальника ГУВД предупрежден о неполном служебном соответствии начальник ОКП Медеуского РУВД и освобожден от занимаемой должности начальник Медеуского РУВД.
      В настоящее время в Министерстве внутренних дел разрабатывается программа по укреплению законности в деятельности органов внутренних дел, обеспечению конституционных прав и свобод граждан. Одним из приоритетных направлений программы является определение информационно-пропагандистских мероприятий, предусматривающих обучение работников органов внутренних дел, изучение ими международных правовых норм, касающихся прав человека, повышение профессионального мастерства, правового мышления и правовой культуры.
      Вопросы защиты прав, свобод и законных интересов граждан находятся на особом контроле руководства МВД и руководителей территориальных органов внутренних дел, принимаются самые жесткие меры к сотрудникам, допустившим нарушения законных прав и свобод граждан.
      За 2005 год материалов, связанных с применением пыток в уголовно-исполнительной системе республики, в средствах массовой информации не наблюдалось, фактов осуждения сотрудников уголовно-исполнительной системы за совершение пыток не выявлено.
      В дополнение к вышеизложенному отмечаем, что в ноябре 2003 года при финансовой поддержке Фонда "Сорос - Казахстан" была создана рабочая группа из представителей неправительственных организаций Казахстана для проведения мониторинга соблюдения Конвенции ООН против пыток и подготовки альтернативного доклада в Комитет ООН против пыток. Рабочую группу возглавило Общественное объединение "Комитет по мониторингу уголовной реформы и правам человека".
      Рабочей группой во главе с Общественным объединением "Комитет по мониторингу уголовной реформы и правам человека" при финансовой поддержке Фонда "Сорос-Казахстан" был проведен в период 2003-2004 годах мониторинг соблюдения Конвенции против пыток и других жестоких бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания.
      В соответствии с отчетом проведенного мониторинга от 4 октября 2004 года, в Казахстане в результате проводимой реформы пенитенциарной системы и политики гуманизации уголовного законодательства, направленной на снижение численности тюремного населения, достигнут существенный прогресс в области соблюдения прав лиц, содержащихся в учреждениях уголовно-исполнительной системы.
      В частности, в отчете отмечены надлежащий уровень условий содержания осужденных, открытость пенитенциарных учреждений для представителей религиозных конфессий, неправительственных организаций, укрепление дисциплины и законности среди личного состава уголовно-исполнительной системы, передача следственных изоляторов в ведение Министерства юстиции, функционирование в структуре Комитета уголовно-исполнительной системы отдела социально-правовой защиты лиц, содержащихся в учреждениях уголовно-исполнительной системы, который призван обеспечить координацию деятельности пенитенциарных служб по правовой защите осужденных.
      Кроме того, в рамках принятой государственной  Программы развития УИС, Комитетом УИС ведется работа по реконструкции и строительству объектов под исправительные учреждения, с целью максимального приближения условий содержания осужденных к требованиям международных стандартов. Осужденные, больные туберкулезом, содержатся в специализированных исправительных учреждениях. В практику работы исправительных учреждений входит проведение открытых дверей, когда учреждения посещают родственники осужденных.
      В целях дальнейшей демократизации уголовно-исполнительной системы в 2004 году создан общественно-наблюдательный Совет при Министре юстиции Республики Казахстан, в состав которого вошли известные ученые-юристы, представители международных и отечественных неправительственных организаций.
      Деятельность Совета направлена на гуманизацию уголовно-исполнительной политики государства, приближение условий содержания осужденных к международным стандартам, профилактику нарушений законности в сфере исполнения уголовных наказаний, а также защиту прав лиц, содержащихся в местах лишения свободы, координацию взаимодействия гражданского общества и уголовно-исполнительной системы Республики Казахстан и носит консультативно-совещательный характер.
      Также Комитетом уголовно-исполнительной системы разработан проект Концепции совершенствования уголовно-исполнительной политики Республики Казахстан на 2007-2015 годы, направленный на дальнейшее развитие системы уголовных наказаний и условий их отбывания и материально-технической базы системы исполнения наказаний.
      Принятие указанной Концепции и ее реализация позволит сформировать и законодательно оформить государственную политику в пенитенциарной сфере на долгосрочную перспективу, совершенствовать систему исполнения уголовных наказаний и условий их отбывания, а также существенно приблизить уголовно-исполнительную систему к требованиям международных стандартов, что способствует предупреждению пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания.

Азаптауларға және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын және ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерiне қарсы конвенцияның ережелерiн жүзеге асыру мақсатында Қазақстан Республикасы қабылдаған шаралар туралы қосымша баяндаманы бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 16 мамырдағы N 400 Қаулысы

      "Қазақстан Республикасының Азаптауларға және басқа да қатыгез, адамгершілiкке жатпайтын және ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерiне қарсы конвенцияға қосылуы туралы" Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 29 маусымдағы  Заңына сәйкес Қазақстан Республикасы қосылған Азаптауларға және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын және ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерiне қарсы конвенцияның 19-бабының 1-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкiметi  ҚАУЛЫ ЕТЕДI :

      1. Қоса берілiп отырған Азаптауларға және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын және ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерiне қарсы конвенцияның ережелерiн жүзеге асыру мақсатында Қазақстан Республикасы қабылдаған шаралар туралы қосымша баяндама бекiтілсiн.

      2. Қазақстан Республикасы Сыртқы iстер министрлiгi белгiленген тәртiппен Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Азаптауларға қарсы комитетiне Азаптауларға және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын және ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерiне қарсы конвенцияның ережелерiн жүзеге асыру мақсатында Қазақстан Республикасы қабылдаған шаралар туралы қосымша баяндаманы жіберсін.

      3. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгiзiледi.

       Қазақстан Республикасының
      Премьер-Министрі

Біріккен Ұлттар Ұйымы
Азаптауға Қарсы Комитет Қосымша баяндама
азаптауларға және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын және ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерiне қарсы конвенцияның ережелерiн жүзеге асыру мақсатында Қазақстан Республикасы қабылдаған шаралар туралы
 
Қазақстан

Мазмұны

I.   Кiрiспе
II.   1 Бөлiм. Жалпы мәлiметтер
ІІІ.   2 Бөлiм. Конвенцияның 1 Бөлiмiнiң баптары бойынша ақпарат
1, 4,  5-баптар
2-бап
6-бап
7-бап
8, 9-бап
10-бап
11-бап
12-бап
13-бап
14-бап
15-бап
16-бап
IV.   3 Бөлiм: Нақты iстер бойынша және үкiметтiк емес ұйымдармен өзара iс-қимыл бойынша ақпарат

  І. Кіріспе

      Осы баяндама Қазақстан Республикасының Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Азаптауға қарсы комитетiне қосымша баяндамасы болып табылады және Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 29 маусымдағы N 247-I заңына сәйкес Қазақстан Республикасы қосылған, Азаптауларға және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын және ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерiне қарсы конвенцияның 19-бабының 1-тармағына сәйкес ұсынылды.
      1. Баяндама Бiрiккен Ұлттар Ұйымының адам құқықтары жөнiндегi халықаралық-құқықтық актiлер бойынша ұлттық баяндамалар дайындау процесi жөнiндегi жалпы ұсынымдарына және Азаптауға қарсы комитеттiң тиiсiнше 2001 жылғы 9, 10 және 17 мамырда өткiзiлген 470, 473 және 482-шi отырыстарында қаралған Қазақстан Республикасының бастапқы баяндамасы бойынша қорытындылары мен ұсынымдарына сәйкес жасалды.
      2. Осы баяндама 2001-2005 жылдардағы кезеңдi қамтиды.
      3. Баяндаманы Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгi Қазақстан Республикасы Iшкi iстер министрлiгiмен және Бас прокуратурасымен ынтымақтастықта дайындады.

  II. 1 Бөлiм:
Жалпы мәлiметтер

      Өткен бесжылдық iшiнде Қазақстан азаптауларға және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын және ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерiне қарсы күрес мәселелерi жөнiндегi ұлттық заңнаманы жетiлдiру саласында бiрқатар маңызды реформалар жүргiздi, бұл арқылы демократия қағидаттарын сақтауға және республикада адам құқықтарын қамтамасыз етуге, жалпы адамдық қағидаттарға адалдықтарын танытты.
      Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық  пакт , Экономикалық, әлеуметтiк және мәдени құқықтар туралы халықаралық  пакт ратификацияланды, қылмыстық-атқару жүйесi полицейлiк ведомствоның қарауынан азаматтық Әдiлет министрлiгiнiң қарауына берiлдi, Қазақстан Республикасының қылмыстық-атқару жүйесiн одан әрi дамытудың 2004-2006 жылдарға арналған  бағдарламасы бекiтiлдi, азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын қорғау жүйесiн жетiлдiру мақсатында Адам құқықтары жөнiндегi  уәкiл лауазымы құрылды, қылмыстық жазаны iзгiлендiру, пенитенциарлық жүйенiң азаматтық қоғаммен өзара iс-қимылын нығайту бағытқа алынды.
      Конвенция ережелерiнiң орындалуын қамтамасыз етудiң аса маңызды мемлекеттiк-құқықтық тетiктерiнiң бiрi ретiнде, ең алдымен тергеудi және анықтауды жүзеге асыратын полиция органдарынан тергеу изоляторларын азаматтық Әдiлет министрлiгiне берудi қарастыруға болады, бұл ретте қылмыстық қудалау процесiнде заңдылықты сақтау кепiлi едәуiр күшейтiлдi және адам құқықтарының сақталуы мен қылмысты тергеу мүдделерi арасында оңтайлы теңгерiмге қол жеткiзiлдi.
      Азаптау мен тергеу жүргiзудiң рұқсат етiлмеген тәсiлдерiн қолдану мәселелерi қазiргi кезде мемлекеттiң, атап айтқанда, құқық қорғау органдары басшыларының тарапынан қатаң бақылаудың нысаны болып табылады.
      Құқық қорғау органдарында iшкi қауiпсiздiк мәселелерi бойынша құрылымдық бөлiмшелер құрылды.
      Қазақстан өз иелiгiндегi барлық ресурстар мен мүмкiндiктерiн пайдалана отырып, адам құқықтарының кез келген бұзушылықтарына және адамдарды қинауға қарсы шешушi ымырасыз күрес жүргiзуде.
      Бүгiнгi күнi түзеу мекемелерiнде жалпы бiлiм беретiн және кәсiби мектептер жұмыс iстейдi. Сотталғандардың ар-ождан және дiни наным-сенiм бостандығына өзiнiң конституциялық құқығын iске асыруға мүмкiндiгi бар. Мекемелер аумағында мешiттер, шiркеулер мен сыйыну бөлмелерi жұмыс iстейдi. Түрме жүйесi бұқаралық ақпарат құралдары үшiн барынша ашық бола түсті.
      Ұлттық заңнаманы жетiлдiру мәселелерiнде дәйектiлiк көрсете отырып, 2001 мен 2005 жылдар аралығындағы кезеңде Қазақстан Республикасы қабылдаған және Конвенцияның нормаларын одан әрi орындауға бағытталған бiрқатар маңызды ережелердi бекiткен нормативтiк құқықтық актiлердiң қатарына мыналарды жатқызған жөн:
      "Қазақстан Республикасының кейбiр заң актiлерiне қылмыстық-атқару жүйесiн реформалау және осы жүйе қызметкерлерiнiң мәртебесi мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 16 шiлдедегi  Заңы , оған сәйкес қылмыстық-атқару жүйесi полицейлiк ведомстводан азаматтық министрлiк қарауына берiлдi.
      "Қылмыстың жасалуына сезiктiлер мен айыпталушыларды күзетте ұстаудың тәртiбi мен шарттары туралы" Қазақстан Республикасының Заңына түзетулер енгiзу туралы" Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 16 шiлдедегi N 244  Заңы ;
      "Қазақстан Республикасы тәуелсiздiгiнiң он жылдығына байланысты рақымшылық жасау туралы" Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 19 ақпандағы N 294  Заңы ;
      "Әдiлет органдары туралы" Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 18 наурыздағы N 304  Заңы ;
      "Қылмыстың жасалуына сезiктiлер мен айыпталушыларды күзетте ұстаудың тәртiбi мен шарттары туралы" Қазақстан Республикасының Заңына түзетулер енгiзу туралы" Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 10 шiлдедегi N 338  Заңы ;
      "Қазақстан Республикасының Қылмыстық, Қылмыстық iс жүргiзу және Қылмыстық-атқару кодекстерiне өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 21 желтоқсандағы N 363  Заңы ;
      "Адвокаттық қызмет туралы" Қазақстан Республикасының Заңына өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 3 маусымдағы N 425  Заңы ;
      "Қазақстан Республикасының кейбiр заңнамалық актiлерiне әдiлет органдары мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" 2004 жылғы 29 желтоқсандағы N 25  Заңы ;
      "Экономикалық, әлеуметтiк және мәдени құқықтар туралы халықаралық пактiнi ратификациялау туралы" Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 21 қарашадағы N 87  Заңы ;
      "Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пактiнi ратификациялау туралы" Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 28 қарашадағы N 91  Заңы ;
      "Қазақстан Республикасының Тәуелсiздiк күнiн мерекелеуге байланысты рақымшылық жасау туралы" Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 9 қаңтардағы N 113  Заңы ;
      "Алқабилер туралы" Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 16 қаңтардағы N 121  Заңы  (2007 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi);
      "Қазақстан Республикасының кейбiр заңнамалық актiлерiне алқабилердiң қатысуымен қылмыстық сот iсiн жүргiзудi енгiзу мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 16 қаңтардағы N 122 Заңы (2007 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi);
      Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Адам құқықтары жөнiндегi уәкiлдiң лауазымын бекiту туралы" 2002 жылғы 19 қыркүйектегi N 947  Жарлығы ;
      Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстан Республикасының Құқықтық саясат тұжырымдамасы туралы" 2002 жылғы 20 қыркүйектегi N 949  Жарлығы ;
      Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Қазақстан Республикасының мемлекеттiк басқару жүйесiн одан әрi жетiлдiру жөнiндегi шаралар туралы" 2003 жылғы 23 желтоқсандағы N 1255  Жарлығы , оған сәйкес тергеу изоляторлары Iшкi iстер министрлiгiнiң қарауынан Әдiлет министрлiгiнiң қарауына берiлдi;
      "Қазақстан Республикасының қылмыстық-атқару жүйесiн одан әрi дамытудың 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасын бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 31 желтоқсандағы N 1376  қаулысы ;
      "Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнiң мәселелерi туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 28 қазандағы N 1120  қаулысы ;
      "Облыстық (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) қоғамдық байқау комиссияларын құру ережесiн бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2005 жылғы 16 қыркүйектегi N 924  қаулысы ;
      "Соттардың қылмыстық iстердi қосымша тергеу жүргiзу үшiн қайтаруы туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2001 жылғы 13 желтоқсандағы нормативтiк  қаулысы ;
      "Қылмыстық iстер бойынша сот iсiн жүргiзу жариялылығы принципiн соттардың сақтауы туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2002 жылғы 6 желтоқсандағы нормативтiк  қаулысы ;
      "Соттардың қылмыстық iстер бойынша жеке қаулылар шығару тәжiрибесi туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2003 жылғы 19 желтоқсандағы нормативтiк  қаулысы ;
      "Түзеу мекемелерiнiң iшкi тәртiп ережесiн бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Әдiлет министрiнiң 2001 жылғы 11 желтоқсандағы N 148  бұйрығы ;
      "Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнiң Қылмыстық-атқару жүйесi комитетi тергеу изоляторларының iшкi тәртiп ережесiн (бұдан әрi - ТИ ішкi тәртiп ережесi) бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Әдiлет министрiнiң мiндетiн атқарушының 2004 жылғы 27 тамыздағы N 245  бұйрығы ;
      "Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгi түзеу мекемелерiнде ұсталатын адамдарды күзету мен қадағалауды ұйымдастыру жөнiндегi нұсқаулықты бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Әдiлет министрiнiң 2001 жылғы 11 желтоқсандағы N 154  бұйрығы ;
      "N 1723 болып тiркелген "Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгi түзеу мекемелерiнде ұсталатын адамдарды қадағалау мен күзетудi ұйымдастыру жөнiндегi нұсқаулықты бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Әдiлет министрiнiң 2001 жылғы 11 желтоқсандағы N 154 бұйрығына өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" Қазақстан Республикасы Әдiлет министрiнiң 2004 жылғы 27 мамырдағы N 155  бұйрығы .

  III. 2 Бөлiм:
Конвенцияның I бөлiмiнiң баптары бойынша ақпарат

  1, 4, 5-баптар бойынша

      "Қазақстан Республикасының Қылмыстық, Қылмыстық iс жүргiзу және Қылмыстық-атқару кодекстерiне өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 21 желтоқсандағы  Заңымен  Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексi азаптағаны үшiн қолданылатын қылмыстық жауаптылықты көздейтiн  347-1-баппен  толықтырылды, оның анықтамасы Конвенцияның редакциясына (Азаптауға қарсы комитеттiң қорытындылары мен ұсынымдарының 8-тармағы а) тармақшасы) толық сәйкес келедi.
      Жаңа 347-1-бапқа Қинау сәйкес:
      1. Тергеушiнiң, анықтауды жүргiзушi адамның немесе өзге лауазымды адамның қиналушыдан немесе үшiншi адамнан мәлiметтер алу немесе мойындату, не оны ол жасаған немесе жасады деп күдiк келтiрiлген iс-әрекет үшiн жазалау, сондай-ақ оны немесе үшiншi адамды кез келген сипаттағы кемсiтуге негiзделген кез келген себеп бойынша қорқыту немесе мәжбүр ету мақсатымен әдейi тән зардабын және психикалық зардап шектiруi, -
      екi жүз айлық есептiк көрсеткiштен бес жүз айлық есептiк көрсеткiшке дейiнгi мөлшерде немесе сотталған адамның екi айдан бес айға дейiнгi кезеңдегi жалақысының немесе өзге табысының мөлшерiнде айыппұл салуға, не үш жылға дейiнгi мерзiмге белгiлi бiр лауазымды атқару құқығынан айыруға, не бес жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге, не нақ сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
      2. Дәл сол әрекет:
      а) адамдар тобымен немесе алдын ала сөз байласқан адамдар тобымен;
      б) бiрнеше рет;
      в) денсаулыққа орташа ауыр зиян келтiрумен;
      г) кiнәлi адам жүктi әйелге қатысты көрiнеу жасаса немесе кәмелетке толмаған адамға (Азаптауға қарсы комитеттiң қорытындылары мен ұсынымдарының 8-тармағы j) тармақшасы) қатысты жасалса, -
      үш жылға дейiнгi мерзiмге белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан айыра отырып, жетi жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
      3. Дәл сол әрекет жәбiрленушiнiң денсаулығына ауыр зиян келтiруге немесе абайсызда оның өлiмiне әкеп соқса, -
      үш жылға дейiнгi мерзiмге белгiлi бiр лауазымдарды атқару немесе белгiлi бiр қызметпен айналысу құқығынан айыра отырып, бес жылдан он жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
      Ескерту.
      Лауазымды адамдардың заңды iс-әрекетi нәтижесiнде келтiрiлген тән зардабы және психикалық зардап қинау (азаптау) деп танылмайды. Мәселен, қылмыс жасаған адам ұзақ мерзiмге бас бостандығынан айырылады.
      Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiне түсiнiктемелерде қинаған кезде жәбiрленушi ұрып-соғуға, азаптауға немесе психикалық әсерге ұшырайтындықтан жеке адамның басына қол сұғушылық жасалады деп түсiнiк берiледi.
      БҰҰ Бас Ассамблеясының 1975 жылғы 9 желтоқсандағы Барлық адамды азаптауға және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын және ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерiнен қорғау туралы декларациясында қинау (азаптау) - адамға қасақана қатты ауру немесе тән немесе психикалық азаптайтын кез келген iс-әрекеттi бiлдiредi деп айтылған. Елде орын алуы мүмкiн соғыс жағдайы немесе оның қаупi, iшкi саяси тұрақсыздық немесе басқа да төтенше жағдай сияқты қандай да ерекше мән-жайлар азаптауды ақтау үшiн негiз бола алмайды.
      Азаптаудың объективтiк жағы адамға дене немесе психикалық азап тарттырудан көрiнедi. Азаптау деп әртүрлi жат мiнездi түсiнген жөн: адамның ұзақ уақыт бойы тән азабын тарттыру (мәселен, инемен сұққылау, бүйрек, желке, аяқтарының ортасы тұсынан соққылау арқылы ұрып-соғу, қолын қайыру, қинайтын тәсiлдер қолдану, денесiне ыстық өтек басу, еркiн тыныс алу мүмкiндiгiнен айыру (целлофан қалта, противогаз қолдану арқылы) судан, тамақтан тыю және т.б.).
      Азаптаудың субъективтiк жағы ниетпен сипатталады. Кінәлi өз әрекетiнiң қоғамдық қауiптi сипатын сезiнедi және оны жасауға ниеттенедi. Өз әрекетiнiң салдарларына қатысы бойынша (олар болған жағдайда) кiнә ниет түрiнде (тiкелей немесе жанама) белгiленуi мүмкiн, жәбiрленушi қайтыс болған жағдайда кiнә абайсыздық нысанында белгiленуге тиiс.
      Қылмыстық кодекстiң қаралып отырған 347-1-бабының диспозициясында осы қылмысты жасаудың барынша таралған мақсаттары көрсетiлген.
      Осылайша, Қазақстанның қылмыстық заңнамасында Конвенцияда тиiстi қатаң жазамен айқындалған қинау (азаптау) құрамы енгiзiлген және қинауды (азаптауды) қолданудағы қылмыстың ұғымы мен белгiлерi (Азаптауға қарсы комитеттiң қорытындылары мен ұсынымдарының 9-тармағы а) тармақшасы) едәуiр толық көлемде қамтылады.
      Осыған байланысты, Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2002 жылғы 20 қыркүйектегi  Жарлығымен  мақұлданған Қазақстан Республикасы Құқықтық саясат тұжырымдамасының 2-тарауының ережелерiне сәйкес қылмыстық заңдарда заңмен қорғалатын әлеуметтiк жоғары құндыздықтар ретiнде адам құқықтары мен бостандығының бастапқылығы мен ажырамастығын танудан туындайтынын назарға алу қажет.
      Қылмыстық зобалаңды (қуғын-сүргiндi) iзгiлендiру мен азайту заңды қолдану кезiнде қылмыс жасаған адамдарға азаптауды, қорлауды болдырмайтын iзгiлiктi қарауды және оларға қатысты қылмыстық жауаптылық пен жаза оларды қылмыстық жауаптылық пен жазадан босату үшiн заңды негiз болмаған жағдайда ғана қолданылатынын, ал қарастырылғандар арасынан жасаған қылмысы үшiн жазаның барынша қатаң түрi, егер қатаңдығы бiршама төмен түрi жаза мақсатына қол жеткiзе алмаған жағдайда ғана тағайындалатынын бiлдiредi.

  2-бап бойынша

      Конвенция ережелерiнiң орындалуын қамтамасыз етудiң аса маңызды мемлекеттiк-құқықтық тетiктерiнiң бiрi ретiнде қылмыстық-атқару жүйесiн, ең алдымен Әдiлет министрлiгi құрылымындағы қылмыстық қудалау процесiндегi заңдылықты сақтау кепiлi едәуiр күшейтiлетiн және қылмысты тергеу мүдделерi арасында оңтайлы теңгерiмге қол жеткiзiлетiн тергеу изоляторларын қалыптастыруды қарауға болады.
      "Қазақстан Республикасының кейбiр заң актiлерiне қылмыстық-атқару жүйесiн реформалау және осы жүйе қызметкерлерiнiң мәртебесi мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 16 шiлдедегi  Заңымен қылмыстық атқару жүйесi Iшкi iстер министрлiгiнiң қарауынан Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнiң қарауына берiлдi (Азаптауға қарсы комитеттiң қорытындылары мен ұсынымдарының 9-тармағы h) тармақшасы).
      Қылмыстық саясатты iзгiлендiру шеңберiнде хат алмасуға, сағат тағуға, бос уақытында спорт киiмiн киюге қойылған негiзсiз шектеулер мен тыйым салулар алып тасталды. Камералардағы терезелер кеңейтiлдi, күндiзгi жарық пен таза ауаны молықтыру үшiн олардан металл жалюздер алынып тасталды, ағаш едендер төселдi. Сотталған адамдарды, соның iшiнде туберкулезбен ауыратындарды, жүктi әйелдердi, сондай-ақ стационарлық және амбулаториялық емдеудегi сырқат сотталғандарды тамақтандыру жақсартылды. Сырқаттарға арналған азық-түлiк 22-ден 29 түрге дейiн көбейтiлдi (Азаптауға қарсы комитеттiң қорытындылары мен ұсынымдарының 9-тармағы h) тармақшасы).
      "Қазақстан Республикасының Қылмыстық, Қылмыстық iс жүргiзу және Қылмыстық-атқару кодекстерiне өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 21 желтоқсандағы  Заңын  қабылдау жазаларды орындауды iзгiлендiрудегi маңызды қадам болды. Осы Заңмен санкцияларға жазаны жеңiлдетуге бағытталған қылмыстың 40-тан астам құрамы енгiзiлдi. Соның iшiнде, санкциялардан бас бостандығынан айыру түрiндегi қылмыс құрамы алып тасталды, бас бостандығынан айыру түрiндегi санкциялардың жоғарғы шегi 12 қылмыс құрамды санкцияларға азайтылды, 13 қылмыс құрамы бар санкциялар жазаның балама түрлерiмен толықтырылды.
      Қылмыстық атқару кодексiне енгiзiлген өзгерiстер жазаны өтеу жағдайын жақсартуға және шартты-мерзiмiнен бұрын босатуды қолдану мерзiмiн қысқартуға, бас бостандығынан айырудың өтелмеген бөлiгiн жазаның неғұрлым жеңiл түрiмен ауыстыруға, қоныс-колонияларға көшiруге мүмкiндiк бердi.  87-бапқа  енгiзiлген өзгерiстер сотталған адамдарға телефон арқылы әр сөйлескенде ұзақтығы он бес минутқа дейiн сөйлесудiң шектеусiз санына құқық бердi.
      Осы Заңды қабылдау түрмедегiлердiң санын елеулi дәрежеде төмендетуге ықпал еттi. Бұдан бұрын түзеу колонияларындағы сотталғандардың санын төмендету рақымшылық жасау есебiнен ғана жүргiзiлген болатын (Азаптауға қарсы комитеттiң қорытындылары мен ұсынымдарының 8-тармағы h) тармақшасы).
      Түрменi зерттеудiң халықаралық орталығының (Лондон қаласы) ресми ақпаратына сәйкес, соңғы бес жыл iшiнде Қазақстанда түрмедегiлердi азайту бойынша тұрақты үрдiс байқалуда.
      2002 жылы Қазақстан бас бостандығынан айыру мекемелерiндегi адамның саны бойынша әлемде үшiншi орында (түрме индексi - 540 адам) болды, ал 2004 жылы әлемде түрмедегi халықты азайту бойынша көптеген елдердi басып озып 19 орынға ауысты (түрме индексi - 386).
      2005 жылғы 1 наурыздағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасында 100000 адамға шаққанда 342 түрме индексi болған, әлемде 25-шi орын алады. Осы ақпаратқа Интернеттің  www.prisonstudies.org  web-сайтында қол жеткiзуге болады.
      2005 жылғы 1 наурыздан бастап түрмедегiлердi азайту үрдісi төмендемедi, бұл тиiсiнше Қазақстанды әлемдегi 25-шi орыннан шамамен 35-шi орынға сырғуына ықпал еттi (2006 жылғы 12 қаңтардағы деректер бойынша).
      Қазақстан Республикасының қылмыстық-атқару жүйесiнде барлығы 77 түзеу мекемесi мен 20 тергеу изоляторы (ТИЗО) бар. Олардың iшiнде:
      жалпы режимдегi колониялар - 19, әйелдер колониясын қоса алғанда - 3;
      қатаң режимдегi колониялар - 20;
      ерекше режимдегi колониялар - 4;
      қоныс колониялары - 21;
      туберкулезге қарсы ауруханалар - 8;
      тәрбиелеу колониялары - 4;
      түрме - 1.
      Қылмыстық-атқару жүйесiнде сотталған адамдарға медициналық қызмет көрсету үшiн емдеу-алдын алу мекемелерi (ауруханалар, арнайы психиатриялық және туберкулез ауруханалары; медициналық бөлiмшелер), ал туберкулездiң ашық түрiмен ауыратын сотталғандарды ұстау және амбулаторлы емдеу үшiн мәжбүрлеп емдеудi жүзеге асыратын емдеу құқығы бар түзеу мекемелерi құрылады.
      Бұл ретте түзеу мекемесiнiң әкiмшiлiгi сотталғандардың денсаулығын сақтауды қамтамасыз ететiн, белгiленген санитарлық-гигиеналық және эпидемияға қарсы талаптардың орындалуы үшiн жауап бередi.
      Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы әдiлет органдарының түзеу мекемелерiнде және тергеу изоляторында ұсталатын адамдарды емдеу-алдын-алу және санитариялық-эпидемиялогиялық саулығын қамтамасыз ету мәселелерiн реттеу мақсатында "Қазақстан Республикасы әдiлет органдарының түзеу мекемелерiнде және тергеу изоляторында ұсталатын адамдарды емдеу-алдын-алу және санитарлық-эпидемиялогиялық саулығын қамтамасыз етудi реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлердi бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Әдiлет министрiнiң 2004 жылғы 25 мамырдағы N 145 және Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрiнiң 2004 жылғы 7 мамырдағы N 405 бiрлескен  бұйрығы  қабылданды.
      Қазiргi кезде республиканың қылмыстық-атқару жүйесiнiң сотталған адамдардың денсаулығын сақтау саласындағы басым мiндеттерi нашақорлыққа, туберкулез бен ЖҚТБ-инфекциясына қарсы күрес болып табылады.
      Жалпы өлiм-жiтiм көрсеткiшi 100 мың адамға шаққанда азайды және 2001 жылы - 589,2, 2002 жылы - 492,0, 2003 жылы - 590,0, 2004 жылы - 501, 2005 жылы - 417,2 (абсолюттiк саны 2001 жылы - 422 жағдай, 2002 жылы - 324, 2003 жылы - 298, 2004 жылы - 267, 2005 жылы - 218 жағдайды) құрады.
      Туберкулезден қайтыс болу көрсеткiшi 100 мың адамға шаққанда төмендедi және 2001 жылы - 130,0, 2002 жылы - 100,0, 2003 жылы - 90, 2004 жылы - 80, 2005 жылы - 55 (абсолюттiк саны 2001 жылы - 174, 2002 жылы - 134, 2003 жылы - 103, 2004 жылы - 74, 2005 жылы - 41 жағдайды) құрады.
      Диспансерлiк есепте тұрған барлық сотталған адамдар дәрi-дәрмектi тегiн алады.
      Қылмыстық-атқару жүйесi мекемелерiнiң медициналық қызметтерiн жабдықтауды жақсарту мақсатында үкiметтiк емес ұйымдармен өзара iс-қимыл бойынша жұмыс жүргiзiлуде.
      2002 жылдан бастап сотталғандарды АҚТҚ-ға мәжбүрлеп тестiлеу, сондай-ақ жазаны өтеу орындарында АҚТҚ тарататындарды оқшаулап ұстау тоқтатылды, сонымен бiрге аумақтық ЖҚТБ-ның алдын алу және оған қарсы күрес органдарымен және халықаралық ұйымдармен бiрлесiп өткiзiлетiн осы iндеттiң таралуының алдын алу жөнiнде жұмысы күшейтiлдi (Азаптауға қарсы комитеттiң қорытындылары мен ұсынымдарының 9-тармағының f) тармақшасы).
      Қылмыстық-атқару жүйесi мекемелерiнде ұсталатын адамдарға өздерiнiң құқықтары мен мiндеттерi туралы ақпарат берiледi. Бұл ретте құқықтар мен мiндеттер туралы ақпарат берудiң нысаны - сотталғандарға жаднамалар беру, сондай-ақ заңнама талаптары мен жалпы адамзатқа тән құндылықтарды түсiндiретiн көрнекi ақпарат болып табылады.
      Сезiктiлерге, айыпталушылар мен сотталғандарға дiни дәстүрге сәйкес мүмкiндiгiне қарай осы мақсатта арнайы жабдықталған үй-жайларда дiни салттар атқаруға мүмкiндiк берiледi. Оларға дiни кiтаптарды, жеке пайдаланылатын дiни мiнәжат заттарын өзiнде ұстауға және пайдалануға рұқсат етiледi. Рухани көмек көрсету үшiн дiн қызметшiлерiн шақыруға рұқсат етiледi.
      Қазiргi кезде қылмыстық-атқару жүйесiнiң барлық түзеу мекемелерiнде 29 мешiт пен шiркеу ғимараты, түрлi конфессиялардың 137 сыйыну бөлмелерi жұмыс iстейдi.
      Әдiлет министрлiгi сотталғандарды және тергеуге тұтқындалған адамдарды, соның iшiнде қылмыстық-атқару жүйесi мекемелерiнде әйелдердi ұстау жағдайларын халықаралық стандарттар мен нормаларға сәйкес келтiру жөнiнде мақсатқа сай жұмыстар жүргiзуде (Азаптауға қарсы комитеттiң қорытындылары мен ұсынымдарының 8-тармағының j) тармақшасы).
      "Қылмыстың жасалуына сезiктiлер мен айыпталушыларды күзетте ұстаудың тәртiбi мен шарттары туралы" Заңның  29-бабы  әйелдердi күзетте ұстаудың ерекшелiктерiн регламенттейдi.
      Осы баптың ережелерiне сәйкес сезiктi және айыпталушы әйелдер үш жасқа дейiнгi балаларын өздерiмен бiрге ұстай алады.
      Күзетте ұстау орындарында жүктi әйелдер және өзiмен бiрге балалары бар әйелдер үшiн жақсартылған материалдық-тұрмыстық жағдай жасалады, мамандандырылған медициналық қызмет көрсету ұйымдастырылады және Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайтын тамақтандырудың және затпен қамтамасыз етудiң көтерiңкi нормалары белгiленедi.
      Күдiктiлердi, айыпталушыларды тегiн тамақтандыру, оның iшiнде жүктi әйелдердi және балалы әйелдердi, бiрiншi және екiншi топтағы мүгедектердi, кәмелетке толмағандарды қамтамасыз ету нормалары, сотталғандарды тамақтандыру мен материалдық-тұрмыстық қамтамасыз ету нормаларын, сондай-ақ жазасын өтеуден босатылатын сотталғандарға көмек көрсету ережесi Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 2 қыркүйектегi N 889  қаулысымен  бекiтiлген.
      Жүктi әйелдерге және жанында балалары бар әйелдерге күн сайын ұзақтығы үш сағатқа дейiнгi серуен берiледi.
      Жүкті әйелдерге және жанында балалары бар әйелдерге жазалау шарасы ретiнде карцерге отырғызуды қолдануға болмайды.
      Қажет болған жағдайда күзетте ұстау орнының әкiмшiлiгi заңда белгiленген тәртiппен баланы туыстарына немесе өзге де адамдарға не балалар мекемесiне уақытша беру туралы өтiнiш жасауы мүмкiн.
      Қылмыстық атқару кодексiнiң (бұдан әрi - ҚАК)  75-бабының 1-тармағына сәйкес түзеу мекемелерiнде бас бостандығынан айыруға сотталған еркектер мен әйелдердi, кәмелетке толмағандар мен ересектердi бөлек ұстау белгіленедi.
      Бiр сотталушыға шаққандағы тұрғын алаңның нормасы түзеу колонияларында - екi шаршы метрден, түрмелерде - екi жарым шаршы метрден, тәрбиелеу колонияларында - үш жарым шаршы метрден, мәжбүрлеп түзеудi жүзеге асыратын түзеу мекемелерiнде үш шаршы метрден кем болмауы керек.
      Бұл ретте бiр сотталушыға шаққандағы тұрғын алаңның нормасы әйелдердi ұстауға арналған колонияларда үш шаршы метрден кем болмауы керек (ҚIЖК-нiң  95-бабы ).
      Сотталғандарға жеке жатын орындары мен төсектiк керек-жарақтар берiледi. Олар жынысы және климат жағдайлары ескерiлiп, маусымдық киiммен, iш киiммен және аяқкиiммен қамтамасыз етiледi.
      Балалары бар сотталған әйелдер жазасын өтеп жатқан түзеу мекемелерiнде балалар үйлерi ұйымдастырылуы мүмкiн. Түзеу мекемелерiнің балалар үйлерiнде балалардың қалыпты тұруы мен дамуы үшiн қажеттi жағдайлар қамтамасыз етiледi. Сотталған әйелдер түзеу мекемелерiндегi балалар үйлерiне өздерiнiң үш жасқа дейiнгi балаларын орналастырып, олармен жұмыстан бос уақытында шек қоюсыз бiрге бола алады. Оларға балаларымен бiрге тұруға рұқсат берiлуi мүмкiн.
      Сотталған жүктi әйелдер мен бала емiзушi сотталған аналардың саны мен түр-түрi медициналық қорытындыда айқындалған қосымша азық-түлiк сауқаттары мен сәлемдемелерiн алуына болады. Сотталған жүктi әйелдер, сотталған әйелдер тууы уақытында және туғаннан кейiнгi кезеңде мамандандырылған көмек алуға құқылы.
      Түзеу колонияларының балалар үйлерiнде баласы бар сотталған әйелдерге балаларын туған-туыстарына не балалар үйiне орналастыру үшiн бару-қайту жолына қажет уақытты есептемегенде, түзеу мекемелерiнiң шегiнен тысқары жетi тәулiкке дейiнгi мерзiмге қысқа мерзiмдi жол жүруге, түзеу колониясынан тыс жерде кәмелетке толмаған мүгедек баласы бар сотталған әйелдерге олармен кездесуi үшiн жылына дәл сондай мерзiмге бiр рет қысқа мерзiмдi жол жүруге рұқсат етiлуi мүмкiн.
      Жұмыспен қамтылған бас бостандығынан айыруға сотталғандар мiндеттi әлеуметтiк сақтандыруға жатады, ал әйелдер жүктiлiгi мен тууы бойынша жалпы негiздерде жәрдемақылармен қамтамасыз етiледi.
      Қоғамдық жұмыстарға, түзеу жұмыстарына тарту немесе бас бостандығын шектеу түрiндегi жазаға сотталған әйелдердiң жүктiлiгi анықталған жағдайда жазаны атқарушы мекеменiң немесе органның бастығы сотқа жүктiлiгi мен тууы бойынша демалыс берген күннен бастап оның жазасын өтеуiн кейiнге қалдыру туралы ұсыныс енгiзедi.
      Түзеу колониясында жазасын өтеушi жүктi әйелдер мен жас балалары бар әйелдерге сот тиiсiнше бiр жылға дейiнгi мерзiмге немесе бала он төрт жасқа толғанға дейiн жазаның атқарылуын кейiнге қалдыруы мүмкiн.
      Қазақстан Республикасының Үкiметi 2003 жылы желтоқсанда Қазақстан Республикасының қылмыстық-атқару жүйесiн одан әрi дамытудың 2004-2006 жылдарға арналған  бағдарламасын  (бұдан әрi - ҚАЖ-ды дамыту бағдарламасы) қабылдады, онда қылмыстық-атқару жyйесi қызметiнiң басым бағыттары (жазаларды орындау кезiнде сотталғандардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қамтамасыз ету, соның iшiнде жазаны өтеу жағдайларын, медициналық қамтамасыз етудi жақсарту, түзеу мекемелерiнде сотталғандарды ұстау тығыздығын азайту, сотталғандарды босаған соң әлеуметтiк оңалту мен бейiмдеу орталықтарын құру, қоғамнан оқшаулаудан тыс жазаларды орындайтын қылмыстық-атқару инспекцияларының функцияларын кеңейту, олардың құқықтық мәртебесiн көтеру және әр ауданда осы қызметтi құрумен қызметкерлердiң штат санын ұлғайту) көрсетiлдi.
      Қазақстан Республикасының Yкiметi қабылдаған ҚАЖ-ды дамыту бағдарламасының шеңберiнде түзеу мекемелерiнен бiртiндеп камералық және жасақтық ұстаудың аралас үлгiсiне көшiру басталды (Азаптауға қарсы комитеттiң қорытындылары мен ұсынымдарының 8-тармағының h) тармақшасы).
      Қылмыстық-атқару жүйесiнiң қызметiнде түзеу мекемелерi мен тергеу изоляторларындағы адамдардың құқықтарының сақталуын қамтамасыз етудiң құқықтық қырларын реттеу мақсатында Әдiлет министрлiгi пенитенциарлық жүйе қызметiнде азаматтық қоғамның қатысуын кеңейту жұмыстарын жүргiзуде.
      Атап айтқанда, 2004 жылы 29 желтоқсанда "Қазақстан Республикасының кейбiр заңнамалық актiлерiне әдiлет органдары мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" Қазақстан Республикасының  Заңына  (бұдан әрi - Заң) қол қойылды, онда қылмыстық жазаны орындайтын мекемелер мен органдарда ұсталатын адамдардың құқықтарының, бостандықтары мен заңды мүдделерiнiң сақталуын қамтамасыз ету үшiн қоғамдық бақылауды ұйымдастыру көзделедi.
      Қоғамдық бақылауды түзеу мекемелерi мен тергеу изоляторларында ұсталатын адамдардың, олардың Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген ұстау жағдайлары, медициналық-санитарлық қамтамасыз ету, еңбегiн, бос уақытын және оларды оқытуды ұйымдастыру бөлiгiнде құқықтары мен заңды мүдделерiнiң жүзеге асырылуына жәрдемдесу мақсатында қоғамдық бiрлестiктер жүзеге асырады.
      Үкiметтiң 2005 жылғы 16 қыркүйектегi N 924  қаулысымен қоғамдық бақылауды жүзеге асыратын облыстық (республикалық маңызы бар қалалар, астана) қоғамдық байқау комиссияларын құру тәртiбi бекiтiлдi.
      Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң ҚАЖ-ды дамыту бағдарламасының 11-тармағын орындау барысында Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгінiң Қылмыстық-атқару жүйесi комитетi сезiктiлердiң, айыпталушылардың және сотталушылардың құқықтары мен заңды мүдделерiнiң сақталуына бақылауды жүзеге асыру жөнiнде ұсыным әзiрлеп, барлық қоғамдық байқау комиссияларына жiбердi.
      Осылайша, қылмыстық-атқару жүйесi мекемелерiнiң қызметiне заңды тұрғыдан белгiленген жергiлiктi атқарушы органдардың бақылауынан, сот бақылауынан, прокурорлық қадағалаудан, ведомстволық бақылаудан басқа Заңмен қоғамдық бақылау бекiтiлген (Азаптауға қарсы комитеттiң қорытындылары мен ұсынымдарының 8-тармағының g) тармақшасы).
      Қоғамдық бақылауды жүзеге асыру үшiн республиканың 14 облысында қоғамдық байқау комиссиялары құрылды.
      Бұл шара, қылмыстық сот iсiн жүргiзудiң барлық сатыларында оқшауландырылған адамдардың құқықтарының сақталуын сөзсiз күшейтедi, қылмыстық-атқару жүйесiнiң ғана емес, сондай-ақ қылмыстық қудалау органдары қызметiнiң айқындылығын да қамтамасыз етедi, бұл сөз жоқ, мемлекеттiң қылмыстық саясатын бұдан әрi iзгiлендiруге оң ықпал етедi.

  6-бап бойынша

      Қылмыстық-атқару қызметi шеңберiнде қылмыстың жасалуына сезiктi және айыпталушы адамдарды күзетте ұстаудың тәртiбi мен шарттары, олардың құқықтары мен заңды мүдделерiнiң кепiлдiктерi, сондай-ақ күзетте ұстау орындары қызметкерлерiнiң құқықтары мен мiндеттерi Қазақстан Республикасының Қылмыстық iс жүргiзу кодексiмен, "Қылмыстың жасалуына сезiктiлер мен айыпталушыларды күзетте ұстаудың тәртiбi мен шарттары туралы" 1999 жылғы 30 наурыздағы  Заңмен , Әдiлет министрiнiң мiндетiн атқарушының 2004 жылғы 27 тамыздағы N 245  бұйрығымен  бекiтiлген ТИ iшкi тәртiп ережесiмен, сондай-ақ Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiмен реттеледi.
      Бұл ретте "Қылмыстың жасалуына сезiктiлер мен айыпталушыларды күзетте ұстаудың тәртiбi мен шарттары туралы" 1999 жылғы 30 наурыздағы Заңның 4,  5-баптарына  сәйкес күзетте ұстау заңдылық, кiнәсiздiк презумпциясы, азаматтардың заң алдындағы теңдiгi, iзгiлiк, жеке бастың ар-намысы мен абыройын құрметтеу қағидаттарына, халықаралық құқық нормаларына сәйкес жүзеге асырылады және қылмыс жасаған деп күзетте ұсталушы сезiктiлер мен айыпталушыларды тән немесе рухани азапқа тарту мақсатындағы iс-әрекеттермен ұштаспауға тиiс.
      Қазақстан Республикасының Қылмыстық iс жүргiзу кодексiне сәйкес шығарылған қамауға алу түрiнде бұлтартпау шарасын таңдау туралы тергеушiнiң, анықтаушының прокурор санкция берген қаулысы, прокурордың немесе судьяның қаулысы не соттың қаулысы өздерiне қатысты бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алу қолданылған сезiктiлер мен айыпталушыларды күзетте ұстауға негiздеме болып табылады.
      "Қылмыстың жасалуына сезiктiлер мен айыпталушыларды күзетте ұстаудың тәртiбi мен шарттары туралы" Заңның  6-бабына  сәйкес республиканың аумағында күзетте ұсталушы сезiктi және айыпталушы шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдар Қазақстан Республикасының  Конституциясында , осы Заңда және Қазақстан Республикасының өзге де заң актiлерiнде, сондай-ақ Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттарда көзделген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының азаматтары үшiн белгiленген мiндеттердi атқарады және сондай құқықтар мен бостандықтарды пайдаланады.
      "Қылмыстың жасалуына сезiктiлер мен айыпталушыларды күзетте ұстаудың тәртiбi мен шарттары туралы" Заңның  7-бабының  4-тармағына сәйкес қылмыстық iстi жүргiзiп жатқан адам немесе орган Қазақстан Республикасының Қылмыстық iс жүргiзу кодексiне сәйкес он екi сағат iшiнде сезiктiнiң немесе айыпталушының туыстарының бiрiне оның күзетте ұсталу орны туралы немесе ол орнының өзгергенi туралы хабарлауға мiндеттi.
      Сезiктi немесе айыпталушы шетелдiктi күзетте ұстау орны туралы немесе ол орнының өзгергенi туралы хабарлама аталған мерзiмде Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасына, Сыртқы iстер министрлiгiне, Iшкi iстер министрлiгiне, Ұлттық қауiпсiздiк комитетiне, сондай-ақ ол азаматы болып табылатын мемлекеттiң елшiлiгiне, консулдығына немесе өзге де өкiлдiгiне жолданады.
      Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң 1993 жылғы 31 наурыздағы қаулысына сәйкес қосылған 1963 жылғы 24 сәуiрдегi Консулдық қатынастар туралы Вена конвенциясының 36-бабы 1-тармағының с) тармақшасына сәйкес консулдық лауазымды тұлғаның өзi танытатын мемлекеттiң түрмеде күзеттегi немесе ұсталған азаматына онымен әңгiмелесу үшiн баруға құқығы бар, сондай-ақ онымен хат алмасуға және оған заңдық өкiлдiк етудi қамтамасыз етуге шара қабылдауына құқығы бар.
      "Қылмыстың жасалуына сезiктiлер мен айыпталушыларды күзетте ұстаудың тәртiбi мен шарттары туралы" Заңның  17-бабына  сәйкес сезiктiлер мен айыпталушыларға қамауға алынған кезден бастап қорғаушымен оңаша және құпия жолығысуға мүмкiндiк берiледi. Жолығысулардың саны мен ұзақтығына шек қойылмайды.
      Шет мемлекеттердiң дипломатиялық өкiлдiктерiнiң ресми өкiлдерi өзi өкiлi болып табылатын мемлекеттiң сезiктi немесе айыпталушы шетелдiк адамымен жолығысуына құқылы.
      Қылмыстық-атқару кодексiнiң  10-бабы  10-тармағына сәйкес қамауға, бас бостандығын шектеуге немесе бас бостандығынан айыруға сотталған шетелдiктердiң өз мемлекеттерiнiң дипломатиялық өкiлдерiмен және консулдық мекемелерiмен, ал Қазақстан Республикасында дипломатиялық және консулдық мекемелерi жоқ елдердiң азаматтарының - олардың мүдделерiн қорғауды өз мойнына алған мемлекеттердiң дипломатиялық өкiлдiктерiмен немесе оларды қорғаумен айналысатын халықаралық ұйымдармен байланыс жасауға құқығы бар.

  7-бап бойынша

      Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгi Қылмыстық-атқару жүйесi комитетiнiң тергеу изоляторларында ұсталатын адамдардың құқығы "Қылмыстың жасалуына сезiктiлер мен айыпталушыларды күзетте ұстаудың тәртiбi мен шарттары туралы" Заңның 2-тарауымен, сондай-ақ ТИ iшкi тәртiп ережесiмен реттелген.
      Бұл ретте ТИ iшкi тәртiп ережесiмен сезiктiлер мен айыпталушыларды ұстау тәртiбi, соның iшiнде оларды материалдық-тұрмыстық қамтамасыз ету, сәлемдемелердi, сәлем-саухаттарды қабылдау және беру, жеделхаттарды, хаттарды, ақша аударымдарын алу мен жөнелту, ұсыныс, өтiнiш және шағым жолдау, дiни салттарды атқару, медициналық-санитарлық қамтамасыз ету, күнделiктi серуендеудi, кездесудi өткiзу, сезiктiлердiң, айыпталушылар мен сотталғандардың тергеу әрекеттерiне және сот отырыстарына қатысуларын қамтамасыз ету, сезiктiлер мен айыпталушыларды күзетте ұстау орындары әкiмшiлiгi басшыларының немесе оған уәкілетті адамның жеке қабылдауының тәртiбi белгiленедi.

  8, 9-баптар бойынша

      Конвенцияның 8-бабы бойынша бастапқы баяндамаға қосымша ақпарат ретінде Қазақстанда 200 және 2005 жылдар аралығында мыналардың жасалғанын атап өту мақсатқа сай деп есептейміз:
      Қазақстан Республикасы мен Канада арасындағы Қылмыстық iстер бойынша өзара құқықтық көмек туралы шарт (Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2003 жылғы 23 маусымдағы  Жарлығына  сәйкес);
      Азаматтық және қылмыстық істер бойынша өзара құқықтық көмек туралы Қазақстан Республикасы мен Грузия арасындағы шартты және осы Шартқа Хаттаманы ратификациялау туралы шарт (Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 14 қаңтардағы  Заңына  сәйкес).
      Қазақстан Республикасы мен Корея арасындағы Қылмыстық iстер бойынша өзара құқықтық көмек туралы шарт.
      Азаматтық, отбасылық және қылмыстық iстер бойынша құқықтық көмек және құқықтық қатынастар туралы Конвенция ратификацияланды Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 10 наурыздағы  Заңы ). Оның қатысушылары Тәуелсiз Мемлекеттер Достастығына қатысушы мемлекеттер болып табылады.
      Қазақстан Республикасы мен Америка Құрама Штаттары арасындағы Халықаралық Қылмыстық Соттың билiгiне адамдарды тапсыру туралы келiсiм (Қазақстан Республикасының 2004 жылғы 4 қазандағы  Заңы ) ратификацияланды.

  10-бап бойынша

      Қазақстан Республикасының Қылмыстық-iс жүргiзу, Қылмыстық-атқару кодекстерiмен қылмыстық-атқару жүйесi мекемелерiнде ұсталатын адамдармен қарым-қатынас жасау тәртiбi реттелген.
      "Әдiлет органдары туралы" Заңның  20-бабы  әдiлет органдарының қылмыстық-атқару қызметi саласындағы функцияларын, соның iшiнде қылмыстық-атқару жүйесi органдары мен мекемелерiн күзету, олардағы жедел жағдайды бақылау, қызметшiлердiң, сезiктiлердiң, айыпталушылар мен сотталғандардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету, айдауылдау, қылмыстық-атқару жүйесi мекемелерiнде ұсталатын адамдардың санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығын және денсаулығын қорғауды қамтамасыз ету, қылмыстық-атқару жүйесiн дамыту, нығайту және жетiлдiру бағдарламаларын әзiрлеу және iске асыру, қызметшiлердiң кәсiби дайындығын, құқықтық және әлеуметтiк қорғалуын қамтамасыз ету, мемлекеттiк органдар мен ұйымдардың қылмыстық-атқару жүйесi қызметi саласындағы ғылыми зерттеулердi үйлестiрудi көздейдi.
      Бұдан басқа, ТИ тәртiп ережесi, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Әдiлет министрiнiң 2001 жылғы 11 желтоқсандағы N 148  бұйрығымен  бекiтiлген Түзеу мекемелерiнiң iшкi тәртiп ережесi сотталғандар мен тергеу изоляторында ұсталатын адамдардың осы мекеме қызметшiлерi тарапынан сыпайы, адамның қадiр-қасиетiн түсiрмейтiн қарым-қатынасқа құқығын реттейдi.
      Қазiргi кезде қылмыстық-атқару жүйесi құрылымына пенитенциарлық жүйе саласындағы мамандарды дайындауға мүмкiндiк беретiн, адам құқықтарын қорғау және сотталғандармен қарым-қатынас саласындағы халықаралық стандарттағы бiлiмге ие Қостанай заң институты, Павлодар заң колледжi, Оқу орталығы (Тараз қ.) кiредi. (Азаптауға қарсы комитеттiң қорытындылары мен ұсынымдарының 9 тармағының l) тармақшасы).

  11-бап бойынша

      Конвенцияның күзетте ұстау шарттарына және қамауға алудың, ұстаудың немесе түрмеде қамаудың кез-келген түрiне тартылған адамдармен қарым-қатынасқа қатысты ережелердi, нұсқаулықтарды, әдiстер мен практикаларды жүйелi қарауды көздейтiн 11-бабын iске асыру мақсатында нормативтiк құқықтық актiлер қабылданды, соның iшiнде:
      "Күдiктiлердi, айыпталушыларды тегiн тамақтандыру, оның iшiнде жүктi әйелдер мен балалы әйелдердi, бiрiншi және екiншi топтағы мүгедектердi, кәмелетке толмағандарды қамтамасыз ету нормаларын, сотталғандарды тамақтандыру мен материалдық-тұрмыстық қамтамасыз ету нормаларын, сондай-ақ Жазасын өтеуден босатылатын сотталғандарға көмек көрсету ережесiн бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 2 қыркүйектегi N 889  қаулысы ;
      "Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгi қылмыстық-атқару жүйесi мекемелерiнде ұсталатын адамдарға медициналық жәрдемдi  жетiлдiру жөнiндегi шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Әдiлет министрiнiң 2005 жылғы 8 сәуiрдегi N 109 және Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрiнiң 2005 жылғы 13 сәуiрдегi N 176 бiрлескен  бұйрығы ;
      "Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгi ҚАЖ Комитетiнiң түзеу мекемелерi қызметкерлерiнiң арнайы құралдарды қолдану тәртiбi туралы Нұсқаулықты бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Әдiлет министрiнiң 2001 жылғы 11 желтоқсандағы N 146  бұйрығы ;
      "Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгi түзеу мекемелерiне ұсталатын адамдарды қадағалауды ұйымдастыру жөнiндегi Нұсқаулығы бекiтiлуi туралы" Қазақстан Республикасы Әдiлет министрiнiң 2001 жылғы 11 желтоқсандағы N 154  бұйрығы .
      2005 жылы 29 желтоқсанда қылмыстық-атқару жүйесi мекемелерiнде ұсталатын адамдарды ұстау жағдайларын өзгертудi көздейтiн "Қазақстан Республикасы Әдiлет министрiнiң кейбiр бұйрықтарына өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Әділет министрінің N 345  бұйрығы  қабылданды, онда жазаларды орындау кезінде заңдылықты сақтау кепiлдiктерiн және iзгiлендіруді күшейту, сотталғандардың құқықтық және әлеуметтiк қорғалуын арттыру, шектеулер мен тыйым салулар санын азайту күтiледi.

  12-бап бойынша

      Конвенцияның 12-бабының мәселелерін прокуратура органдары, қадағалау қызметi шеңберiнде, әсiресе қылмыстық процесте адамның және азаматтың конституциялық құқықтары мен бостандықтарының сақталуын қадағалау саласында қарайды.
      Қылмыстық процесте азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарының сақталуын прокурорлық қадағалау практикасы үнемi қорытындыланады, 2005 жылдың қорытындысы бойынша да солай істелдi.
      2005 жылғы статистикалық деректерге сәйкес қылмыстық қудалау органдары ҚР ҚIЖК-нiң  132-бабындағы  тәртiппен 22481 адамды ұстап уақытша ұстау изоляторына (УҰИ) шығарған, бұл 2004 жылға қарағанда (24273) 7,3%-ға аз. 2003 жылы ҚIЖК-нiң 132-бабындағы тәртiппен қылмыстық қудалау органдары 26389 адам ұстаған, 2002 жылы - 34963, 2001 жылы - 41571 болды.
      Көрсетiлген статистикалық мәлiметтер қудалау органдарының процессуалдық мәжбүрлеудiң осы шарасын қолданудағы тәсiлi неғұрлым саралана бастағанын куәландырады.
      Алайда көптеген өңiрлерде ҚР ҚIЖК-нiң 132-бабын негiзсiз қолдану фактiлерi таралған күйiнде қалуда.
      Мәселен, ұсталған адамдардың жалпы санының төмендеуiмен қатар, былтырғы жылы босатылғандардың саны артты, соның iшiнде прокурорлармен қамауға негiздiң жоқтығынан - 2214 адам босатылды, бұл ұсталғандардың жалпы санының 9,8%-н құрайды. 
      Солардың iшiнде басым көпшiлiгi мыналарға тиесiлi: Алматы қаласына - 370, сондай-ақ: Қарағанды облысына - 362, Алматы облысына - 160, Жамбыл облысына - 143, Оңтүстiк Қазақстан облысына - 133 және Батыс Қазақстан облысына - 92.
      Құқық қорғау органдары қызметкерлерiнiң камераларда және уақытша ұстау изоляторларында және қылмыстық қудалау органдарының өзге де үй-жайларында ҚР ҚIЖК-нiң 17-тарауы талаптарының сақталуын тексерудi прокурорлар ұдайы жүргiзедi. Бұдан басқа, түнгi уақытта, мереке және демалыс күндерi, соның iшiнде бейне түсiрiлiмдердi пайдаланып, тексеру жүргiзу тәжiрибеге енгiзiлуде.
      Тексеру барысында әр сезiктiнiң ұстау негiзi анықталады. Керi жағдайда сезiктi адам тексерудi тiкелей жүзеге асыратын прокурордың қаулысы бойынша тез арада босатылады.
      Негiзiнен ҚР ҚIЖК-нiң тәулiк iшiнде жауап алуды жүргiзу, қылмыстық iс қозғалғанға дейiн ұстау, жиырма төрт сағат iшiнде туыстары мен прокурорға ұсталғаны туралы хабарлау, қорғану құқығы тәрiздi талаптары бұзылады. 
      Көрсетiлген негiздер бойынша прокурорлармен 2005 жылғы 12 айда УҰИ-нан 15 адам босатылды.
      Азаматтардың конституциялық құқықтарын сақтау Қазақстан Республикасы Iшкi iстер министрлiгiнiң маңызды мiндетi болып табылады.
      Республикада адам құқықтары мен бостандықтарын сақтау және қорғау саласындағы iшкi iстер органдарының қызметiн талдау, Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Адам құқықтары жөнiндегi комиссиямен өзара iс-қимылды қамтамасыз ету мақсатында Iшкi iстер министрiнiң 2004 жылғы 28 желтоқсандағы бұйрығымен Адам құқықтарын қамтамасыз ету саласында Қазақстан Республикасы iшкi iстер органдары қызметiнiң мониторингi жөнiндегi тұрақты жұмыс iстейтiн Жұмыс тобы құрылды.
      Iшкi iстер органдарының қызметiн бағалау өлшемдерi, Iшкi iстер органдары қызметкерлерiнiң Ар-ождан кодексi (Полиция қызметкерлерiнiң қызметтiк этика ережесi) пысықталып бекiтiлдi. Осы құжаттарда басты басымдықтар ретiнде - азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын сақтау, қылмыстар туралы өтiнiштердi есепке алу мен тiркеудiң толықтығы, олар бойынша қабылданған шешiмдердiң заңдылығы айқындалады.
      Қабылданған шаралар нәтижесiнде алдын ала тергеу және анықтау жүргiзу кезiнде конституциялық құқықтарды қорғау мәселелерiнде алға iлгерiлеушiлiк байқалады. Азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау - қылмысты жасауда сезiктi адамдарды ұстау және қамауға алу түрiндегi бұлтартпау шарасын таңдауда да басым болады.
      Жергiлiктi жерлерде құрылған iшкi iстер органдарындағы құқық бұзушылықтарды және қызметтiк этиканың сақталуын қарау жөнiндегi тәртiптiк комиссияның жұмысы жанданды.
      2005 жылы наурызда Iшкi iстер министрiнiң бастамасы бойынша Аумақтық iшкi iстер департаменттерiнде Қоғамдық комиссиялар құрылды, ол консультативтiк-кеңесушi органы бола отырып, iшкi iстер органдарын қоғамдық бақылауға, полиция қызметiнiң айқындылығына, азаматтық қоғаммен өзара iс-қимылға, сондай-ақ қоғамдық пiкiрдi зерделеуге ықпал етедi.

  13-бап бойынша

      Әркiмнiң өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына құқығы бар екендiгi Қазақстан Республикасы Конституциясының  13-бабында  реттелген.
      "Қылмыстың жасалуына сезiктiлер мен айыпталушыларды күзетте ұстаудың тәртiбi мен шарттары туралы" Заңның  16,   20-баптарына  сәйкес сезiктiлер мен айыпталушылардың күзетте ұстау орындарында болған кезеңде өздерiнiң күзетте ұсталуының заңдылығы мен негiздiлiгi және өздерiнiң заңды құқықтары мен мүдделерiнiң бұзылуы туралы мәселелер бойынша ұсыныстармен, арыздармен, соның iшiнде сотқа жүгiнуге құқығы бар.
      Сезiктiлер мен айыпталушылардың мемлекеттiк органдарға, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына, қоғамдық бiрлестiктер мен бұқаралық ақпарат құралдарына жолдаған ұсыныстары, арыздары мен шағымдары күзетте ұстау орнының әкiмшiлiгi арқылы жiберiледi.
      Мемлекеттiк органдарға жолданған ұсыныстарды, арыздар мен шағымдарды күзетте ұстау орындарының әкiмшiлiгi олар берiлген кезден бастап бiр тәулiктен кешiктiрмей қарап, жөнелтуге тиiс.
      Соттың, анықтаушының, анықтау органы бастығының, тергеушiнiң немесе прокурордың iс-әрекеттерi мен шешiмдерiне жасалған шағымдар Қазақстан Республикасының Қылмыстық iс жүргiзу кодексiнде көзделген тәртiппен дереу жiберiледi.
      Өздерiнiң құқықтары мен заңды мүдделерiнiң бұзылуына байланысты ұсыныстар, арыздар мен шағымдар жасағаны үшiн сезiктiлер мен айыпталушыларды кез келген нысанда қудалауға жол берiлмейдi. Күзетте ұстау орындарының мұндай қудалауға кiнәлi лауазымды адамдары Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауап бередi.
      Қазақстан Республикасының Қылмыстық-атқару кодексiнiң  10-бабы  2-тармағы сотталғандардың жазаны атқарушы мекеменiң немесе органның әкiмшiлiгiне, жазаны атқарушы мекемелер мен органдардан жоғары тұрған басқару органдарына, сотқа, прокуратура органдарына, өзге де мемлекеттiк органдарға, қоғамдық бiрлестiктерге, сондай-ақ адам құқығы мен бостандығын қорғау жөнiндегi халықаралық ұйымдарға ауызша және жазбаша ұсыныстар, өтiнiштер жасауға және шағымдану құқығын регламенттейдi (Азаптауға қарсы комитеттiң қорытындылары мен ұсынымдарының 9-тармағы b) тармақшасы).
      Қылмыстық-атқару жүйесi комитетi азаматтардың өтiнiштерiн қарау мен талдауды жүзеге асырады. Мәселен, 2005 жылы азаматтардан 1774 өтiнiш келiп түскен, бұл 2004 жылы түскен өтiнiштердiң санынан 21,9%-ға аз (2163 өтiнiш), 2003 жылы азаматтардан 1822 өтiнiш келiп түскен, 2002 жылы азаматтардан 3177 өтiнiш келiп түскен және 2001 жылы азаматтардан 2044 өтiнiш келiп түскен, Қазақстан Республикасының қылмыстық-атқару жүйесiн реформалау төңiрегiнде пенитенциарлық жүйенi халықаралық нормалар мен стандарттарға жақындату жөнiнде шаралар қабылдануда.
      Қылмыстық-атқару жүйесi органдары "Penal Reform International" (Халықаралық түрме реформасы) халықаралық қоғамдық бiрлестiгi, "Адамдар - адамдарға, Инк" денсаулық сақтау қоры, "Сорос-Қазақстан" халықаралық қоғамдық қоры тәрiздi халықаралық үкiметтiк емес ұйымдармен және басқалармен ынтымақтастық жасайды.
      Осы ұйымдармен өзара iс-қимыл пенитенциарлық мекемелерде адам құқықтарын сақтау түрмеге қамаудың баламалы түрi, түрмелерде туберкулезге қарсы күрес және т.б. бағыттар бойынша жүзеге асырылады.
      Қоғамдық ұйымдар тарапынан адам құқығын сақтау саласында кешендi бiлiм беру, ақпараттық, консультативтiк бағдарламаларды iске асыру нысанында көмек көрсетiледi.
      Мәселен, сотталғандарды ұстау жағдайларын жақсартуға бағытталған: "Пенитенциарлық мекемелердегi адам құқығы. Түрмеге қамаудың баламалары. Түрмелерде туберкулезге қарсы күрес" жобасын iске асыру шеңберiнде Халықаралық түрме реформалары тарапынан туберкулезбен ауыратындарды емдеу үшiн дәрi-дәрмектер мен жабдықтар келiп түстi.
      "Милосердие" Халықаралық гуманитарлық қорының жәрдемiмен ЛА-155/14 түзеу мекемесiнде босаңсу (релаксация) бөлмесi салынды, жаздық спорт алаңқайы құрылысы бойынша дайындық жұмыстары жүргiзiлуде. Бұдан басқа осы қордың өкiлдерi сотталғандарға ағылшын тiлiн үйрету бойынша сабақтар өткiзедi.
      Павлодар қаласында "МО-NIКА" қоғамдық қоры сотталғандарға құқықтық оқытуды үйрететiн "Street Law" (құқықтық бiлiм баршаға) жобасын iске асырып отыр.
      "Қазақстан мен Орта Азияның әйелдерi үшiн "Аглоу" Қоғамдық қоры қызметiнiң мақсаты бас бостандығынан айыру орындарындағы әйелдерге психологиялық көмек көрсету болып табылады.
      "Терiс" Қоғамдық қорының өкiлдерi психологтың және тәрбиелеу бөлiмi қызметкерлерiнiң қатысуымен сотталғандармен төрт бағыт, яғни: драматерапия, билеу-қозғалу терапиясы, музыка терапиясы, изотерапия бойынша арттерапия жүргiзедi.
      Бұдан басқа, қоғамдық ұйымдар қылмыстық-атқару жүйесi мекемелерiндегi кiтапхана қорын толықтыру, спорттық мүкәмалдар түрiнде қайырымдылық көмегiн көрсетедi.
      Аталған шара ҚАЖ мекемелерiндегi адамдардың мүдделерiн iске асыруға белсене және жүйелi қатысқан үкiметтiк емес ұйымдардың рөлiн күшейту шеңберiнде жүргiзiлiп отыр.
      Бұған қоса, ҚАЖ Комитетi БАҚ-пен сындарлы ынтымақтастық орнатты, нәтижесiнде 2005 жылы пенитенциарлық жүйе тақырыбына қатысты 4941 материал (2004 ж. - 3117, 2003 ж. - 1998, 2002 ж. - 1438) жариялады. БАҚ-та сөз сөйлеудiң тақырыптық үлгiсi түзеу мекемелерiнде мемлекеттiң қылмыстық саясатын iзгiлендiруге және сотталғандардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғауға байланысты түзеу мекемелерiнде жүргiзiлген өзгерiстер туралы ақпарат болып табылады.
      Кез келген адамның құқықтарын iске асыруды қамтамасыз ету үшiн құзырлы билiкке шағымдарын ұсынуға, сондай-ақ олардың шағымдарының шапшаң әрi мүлтiксiз қаралуын қамтамасыз ету үшiн Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2002 жылғы 19 қыркүйектегi Жарлығымен республикада Адам құқықтары жөнiндегi уәкiл (омбудсмен) қызметi құрылды.
      Адам құқықтары жөнiндегi уәкiл (бұдан әрi - Уәкiл) өз құзыретi шегiнде адамдардың және азаматтардың бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қалпына келтiру жөнiнде шараларды қабылдау өкiлеттiктерi берiлген, адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының сақталуын бақылауды жүзеге асыратын лауазымды тұлға.
      Өз қызметiн жүзеге асыру барысында Уәкiл Қазақстан Республикасы азаматтарының, сондай-ақ шетел азаматтарының, азаматтығы жоқ адамдардың, олардың Қазақстан Республикасының Конституциясымен, заң актiлерiмен және халықаралық шарттармен кепiлдiк берiлген құқықтары мен бостандықтарын бұзатын лауазымды тұлғалардың және ұйымдардың iс-әрекеттерi мен шешiмдерiне жасаған арыздарын қарайды. 
      Уәкiлдiң заңнамада белгiленген тәртiппен:
      мемлекеттiк органдардың, өзге де ұйымдар басшыларының және басқа да лауазымды тұлғалардың кiдiрiссiз қабылдауында болуға;
      адамның және азаматтың бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қорғау мақсатында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен сотта қарауда қатысуға Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен сотқа немесе прокуратураға заңды күшiне енген сот шешiмiн, үкiмiн, соттың ұйғарымын немесе қаулысын тексеру туралы қолдаухатпен жүгiнуге;
      Қазақстан Республикасы азаматтарының, шетел азаматтарының және азаматтығы жоқ адамдардың шағымдарын қарау нәтижелерi бойынша, сондай-ақ өзге жолмен олардың құқықтары мен бостандықтарының бұзылуы туралы ақпараттар алған кезде осы мәселелер бойынша парламенттiк тыңдаулар өткiзу ұсынысымен Парламент палаталарына жүгiнуге;
      адам құқықтары жөнiндегi халықаралық ұйымдардың, басқа да үкiметтiк емес құқық қорғау ұйымдарының жұмысына қатысуға;
      адамның және азаматтың құқықтарының бұзылуымен байланысты анықтауға жататын мән-жайлар бойынша қорытынды дайындау үшiн сарапшылық және консультативтiк жұмыстарды орындауға шарт негiзiнде ұйымдар мен мамандарды тартуға;
      адамның және азаматтың бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қорғау жөнiнде шаралар қолдануға;
      қызметтiк куәлiгiн көрсетiп мемлекеттiк органдар мен ұйымдардың, соның iшiнде әскери бөлiмдер мен құрамалардың аумағына және үй-жайларына кiруге және ол арада болуға, сондай-ақ бас бостандығынан айыру орындарына баруға, оларда ұсталатын адамдармен әңгiмелесуге;
      адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын бұзған лауазымды тұлғаға қатысты тәртiптiк немесе әкiмшiлiк iс жүргiзудi не қылмыстық iс қозғау туралы, сондай-ақ материалдық немесе моральдық залалды өтеу шараларын қолдану туралы қолдаухатпен уәкiлеттi мемлекеттiк органдарға немесе лауазымды адамдарға жүгiнуге;
      жүргiзiлген тексерулер нәтижелерi бойынша бұқаралық ақпарат құралдарында ресми хабарлама жариялауға құқығы бар.

  14-бап бойынша

      Прокуратура органдарының статистикалық есебiне сәйкес талдау жасалатын кезеңде ҚР ҚIЖК-нiң  132-бабындағы  тәртiппен ұсталған 54 адамға қатысты, бұдан әрi ақтау негiздерi бойынша қылмыстық қудалау тоқтатылды.
      Қылмыстық қудалау органдарының қызметтiк үй-жайларынан прокурорлар босатқан адамдардың саны жылдан жылға өсiп келедi. Прокуратура мен iшкi iстер органдарының азаматтардың құқығын бұзудың жолын кесу жөнiндегi қызметi жандандырылды, нәтижесiнде осындай терiс факторларды айқындау мен жолын кесу едәуір артты.
      Мәселен, 2005 жылы қылмыстық қудалау органдарының қызметтiк үй-жайларынан прокурорлар заңсыз ұсталған 571 адамды босатқан.
      2001 жылы бұл көрсеткiш - 97, 2002 жылы - 274, 2003 жылы - 288, 2004 жылы - 470 адамды құрады.

  15-бап бойынша

      Қазақстан Республикасының Қылмыстық iс жүргiзу кодексiнiң дәлелдемелер берудi реттейтiн 16-тарауына толықтырулар енгiзiлген.
      Атап айтқанда, Қазақстан Республикасы Қылмыстық iс жүргiзу кодексiнiң 116-бабына дәлелдеме ретiнде жол берiлмейтiн нақты деректер қатарына қинап (азаптап) алынған деректер жатқызылған толықтырулар енгiзiлген (Азаптауға қарсы комитеттiң қорытындысы мен ұсынымының 9-тармағы d) тармақшасы).

  16-бап бойынша

      "Қазақстан Республикасының Қылмыстық, Қылмыстық iс жүргiзу және Қылмыстық атқару кодекстеріне өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 21 желтоқсандағы  Заңымен  Қылмыстық Кодекстiң "Азаптау" деген  107-бабына  толықтыру енгiзiлдi. 107-баптың жаңа редакциясында былай деп жазылған:
      1. Ұдайы ұрып-соғу немесе өзге күш қолдану әрекеттерi жолымен тән зардабын немесе психикалық зардап шегу егер бұл осы Кодекстiң 103 және  104-баптарында  көзделген зардаптарға әкеп соқпаса, - елу айлық есептiк көрсеткiштен жүз айлық есептік көрсеткішке дейiнгi мөлшерде немесе сотталған адамның алты айға дейiнгi кезеңдегi жалақысының немесе өзге табысынсыз мөлшерiнде айыппұл салуға, не үш айдан алты айға дейiнгi мерзiмге қамауға, не екi жылға дейiнгi мерзiмге түзеу жұмыстарына, не дәл сол мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
      2. Нақ сол әрекет:
      көрiнеу кәмелетке толмаған немесе кiнәлiге дәрменсiз күйде екендiгi белгiлi не кiнәлiге материалдық немесе өзге тәуелдiлiктегi адамға, сол сияқты ұрланған не кепiл ретiнде қолға түсiрген адамға қатысты;
      екi немесе одан көп адамға қатысты;
      кiнәлiге жүктiлiк жағдайында екендiгi белгiлi әйелге қатысты;
      азаптау;
      жалдау бойынша;
      әлеуметтiк, ұлттық, нәсiлдiк, дiни өшпендiлiк немесе араздық тұрғысында жасалған әрекет, -
      бес жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығын шектеуге не үш жылдан жетi жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.

  IV. 3 Бөлiм: Нақты iстер бойынша және үкiметтiк емес ұйымдармен өзара iс-қимыл бойынша ақпарат

      Баяндаманың осы бөлiмiнде Қазақстан Республикасында орын алған және бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланған нақты iстер бойынша ақпарат ұсынылып отыр.
      2004 жылы қаңтарда Қостанай облысының түзеу мекемесiнде корпус бойынша аға қызметкер старшинаның нұсқауымен үш бақылаушы бес сотталушыны резина таяқпен, қолмен ұрып және аяқпен тепкiлеп соққыға жыққан. Ұрып-соғу кезiнде старшина бақылаушылардың әрекетiне басшылық жасай отырып, болып жатқан оқиғаны жасырын бейне таспаға түсiрген.
      Сотталғандарды ұрып-соғу фактiсi бойынша Арқалық қаласының IIБ тергеу бөлiмi бақылаушыларға қатысты 2004 жылғы ақпанда ҚР ҚК-нiң  308-бабының  4-бөлiгi бойынша (билiк және лауазымдық өкiлеттiгiн асыра пайдалану) қылмыстық iс қозғады.
      Арқалық қалалық сотының үкiмiмен барлық осы адамдар қылмысты жасауда кiнәлi деп табылып, қызмет атқару құқығынан айыра отырып және арнайы атағынан айырып жалпы режимдегi түзеу колониясына 6 жылға сотталып бас бостандығынан айырылды.
      Бұдан басқа, осы iс бойынша тәртiптiк жауапкершiлiкке Қылмыстық-атқару жүйесi комитетiнiң бiрқатар лауазымды тұлғалары тартылды. Атқарып отырған лауазымынан ҚАЖ Комитетiнiң төрағасы, Қостанай облысы бойынша ҚАЖ Комитетi басқармасының бастығы, оның орынбасары босатылды. Сондай-ақ аталған түзеу мекемесiнiң бастығы мен оның орынбасары қылмыстық-атқару жүйесi органдарынан шығарылды.
      Бүгiнгi күнi ҚАЖ Комитетi алда осындай фактiлердi болдырмау жөнiнде барлық қажеттi шараларды қабылдап отыр. Бағынысты құрылымдардың қызметi бақылауға алынды.
      Қылмыстық кодекстiң  347-1-бабында  тергеушiнiң, анықтауды жүргiзушi адамның немесе өзге лауазымды адамның қиналушыдан (азапталушыдан) немесе үшiншi адамнан мәлiметтер алу немесе мойындату, не оны ол жасаған немесе жасады деп күдiк келтiрiлген iс-әрекет үшiн жазалау, сондай-ақ оны немесе үшiншi адамды кез келген сипаттағы кемсiтуге негiзделген кез келген себеп бойынша қорқыту немесе мәжбүр ету мақсатымен әдейi тән зардабын және психикалық зардап шектiргенi үшiн қылмыстық жауапкершiлiк белгiленген (5 жылға дейiн мерзiмге бас бостандығынан айыру түрiнде)
      ҚР ҚК-нiң 347-1-бабы бойынша қылмыстық жауапкершiлiкке:
      2003 жылы - 1 полиция қызметкерi;
      2004 жылы - 3 полиция қызметкерi;
      2005 жылы - 2 полиция қызметкерi тартылған.
      Мәселен, 2003 жылғы сәуiрде Жосалы қыстағының тұрғыны Қармақшы АIIБ бөлiмше бастығы полиция капитанының қатыгездiкпен ұрып-соғып, өзi жасамаған қылмысты мойына таққандығы туралы өтiнiшпен облыстық прокуратураға жүгiнедi. Облыстық прокуратура ҚР ҚК-нiң 308-бабының 3-бөлiгi және 347-1-баптары бойынша қылмыстық iс қозғаған. Тергеудi Ұлттық қауiпсiздiк комитетiнiң департаментi жүргiзген. Нәтижесiнде полиция капитаны iшкi iстер органынан шығарылды. Қылмыстық iс сотқа жiберiлген. Сот үкiмiмен полиция капитаны ҚР ҚК-нiң  58-бабына  сәйкес 3 жылға сотталып бас бостандығынан айырылды.
      Алматы қаласы IIББ Медеу АIIБ КПБ жедел тапсырмалар жөнiндегi уәкiлеттi қызметкерлерi есiрткi заттарды ұрлағаны мен сақтағанын мойындату мақсатында, ұсталған азаматты азаптаған. Нәтижесiнде ұсталған азамат өті жарылып қан кетiп, қабырғасы сынып, дене жарақатын алған. ҚР ҚК-нiң  348-бабының  3-бөлiгi, 347-1-бабының 2-бөлiгi,  259-бабы  және  308-бабының 4-бөлiгi бойынша қылмыстық iс қозғалып, сотқа жiберiлген. Медеу сотының үкiмiмен жедел тапсырмалар жөнiндегi уәкiлеттi қызметкерлерге 3 жылға бас бостандығынан айыруға үкiм шығарылды (шартты түрде). IIББ бастығының бұйрығымен Медеу АIIБ КПБ бастығына iшiнара қызметке сәйкес еместiгi туралы ескертiлген және Медеу АIIБ бастығы лауазымынан босатылған.
      Қазiргi кезде Iшкi iстер министрлiгiнде iшкi iстер органдарының қызметiндегi заңдылықты нығайту, азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету жөнiнде бағдарлама әзiрленуде. Бағдарламаның басым бағыттарының бiрi - iшкi iстер органдарының қызметкерлерiн оқытуды көздейтiн ақпараттық-насихаттау шараларын айқындау, олардың адам құқықтарына қатысты халықаралық нормаларды зерделеуi, кәсiби шеберлiктерiн, құқықтық ойлау мен құқықтық мәдениетiн арттыру болып табылады.
      Азаматтардың құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерiн қорғау мәселелерi IIМ басшылары мен аумақтық iшкi iстер органдары басшыларының ерекше бақылауында азаматтардың заңды құқықтары мен бостандықтарының бұзылуына жол берген қызметкерлерге аса қатаң шара қолданылады.
      2005 жылы республиканың қылмыстық-атқару жүйесiнде қинауды қолдануға байланысты материалдар бұқаралық ақпарат құралдарында кездескен жоқ, қылмыстық-атқару жүйесi қызметкерлерiнiң қинағаны (азаптағаны) үшiн сотталған фактiлерi де анықталған жоқ.
      Жоғарыда аталғандарға қосымша "Сорос-Қазақстан" Қорының қаржылық қолдауымен 2003 жылғы қарашада Қазақстанның үкiметтiк емес ұйымдарының өкiлдерiнен Азаптауға қарсы БҰҰ Конвенциясын сақтаудың мониторингiн дайындау және Азаптауға қарсы БҰҰ Комитетiне баламалы баяндаманы дайындау үшiн жұмыс тобы құрылған болатын. Жұмыс тобын "Қылмыстық реформа мониторингi және адам құқықтары комитетi" Қоғамдық бiрлестiгi басқарады.
      "Сорос-Қазақстан" Қорының қаржылық қолдауымен "Қылмыстық реформа мониторингi және адам құқықтары комитетi" Қоғамдық бiрлестiгiнiң бастамасымен жұмыс тобы 2003-2004 жылдардағы кезеңде Азаптауларға және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын және ар-намысты қорлайтын iс-әрекеттер мен жазалау түрлерiне қарсы конвенцияның сақталуына мониторинг жүргiздi.
      2004 жылғы 4 қазандағы өткiзiлген мониторингтің есебiне сәйкес Қазақстанда пенитенциарлық жүйе реформасын және түрмедегi халықтың санын азайтуға бағытталған қылмыстық заңнаманы iзгiлендiру саясатын жүргiзу нәтижесiнде қылмыстық-атқару жүйесi мекемелерiндегi адамдардың құқықтарын сақтау саласында айтарлықтай iлгерiлеуге қол жеткiзiлдi.
      Атап айтқанда, есепте сотталғандарды ұстау жағдайларының тиiстi деңгейi, дiни конфессиялардың, үкiметтiк емес ұйымдардың өкiлдерi үшiн пенитенциарлық мекемелердiң ашықтығы, қылмыстық-атқару жүйесiндегi жеке құрам арасында тәртiп пен заңдылықтың болуы, тергеу изоляторларын Әдiлет министрлiгiнiң қарауына беру, Қылмыстық-атқару жүйесi комитетiнiң құрылымында сотталғандарды құқықтық қорғау бойынша пенитенциарлық қызметтi үйлестiрудi қамтамасыз ететiн қылмыстық-атқару жүйесi мекемелерiндегi адамдарды әлеуметтiк-құқықтық қорғау бөлiмiнiң жұмыс iстеуi айтылған.
      Бұдан басқа, ҚАЖ-ды дамыту  бағдарламасын қабылдау аясында ҚАЖ Комитетi сотталғандардың жағдайларын халықаралық стандарттық талаптарға барынша жақындату мақсатында түзеу мекемелерiнiң нысандарын қайта жөндеу және салу жұмыстарын жүргiзуде. Туберкулезбен ауыратын сотталғандар арнайы түзеу мекемелерiнде ұсталады. Түзеу мекемелерiнiң жұмыс практикасына, мекемеге сотталғандардың туысқандары келген кезде мекемеге ашық есiк күндерiн өткiзу кiредi.      
      Қылмыстық-атқару жүйесiн одан әрi демократияландыру мақсатында 2004 жылы Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнiң жанындағы құрамына ғалым заңгерлер, халықаралық және отандық үкiметтiк емес ұйымдардың өкiлдерi енгiзiлген Қоғамдық-бақылау кеңесi құрылған.
      Кеңестiң қызметi мемлекеттiң қылмыстық-атқару саясатын iзгiлендiруге, сотталғандарды ұстау жағдайын халықаралық стандарттарға жақындату, қылмыстық жазалау саласындағы заңдылықтың бұзылуын алдын-алуға, сондай-ақ бас бостандығынан айыру орындарындағы адамдардың құқықтарын қорғауға, Қазақстан Республикасының азаматтық қоғамы мен қылмыстық-атқару жүйесiнiң өзара iс-қимылын үйлестiруге бағытталған және консультативтiк-кеңестiк сипатқа ие.
      Сондай-ақ Қылмыстық-атқару жүйесi комитетi Қазақстан Республикасының қылмыстық-атқару саясатын жетiлдiрудiң 2007-2015 жылдарға арналған Тұжырымдамасының жобасын әзiрледi, ол қылмыстық жазалау жүйесi мен оны өтеудi және жазалауды орындау жүйесiнiң материалдық-техникалық базасын одан әрi дамытуға бағытталған.
      Көрсетiлген Тұжырымдаманы қабылдау және оны iске асыру пенитенциарлық саладағы мемлекеттiк саясатты ұзақ мерзiмдi перспективамен қалыптастыруға және заңдық тұрғыдан ресiмдеуге, қылмыстық жазалаулардың орындалуын және оны өтеу жағдайларының жүйесiн жетiлдiруге, сондай-ақ қылмыстық-атқару жүйесiн халықаралық стандарттарға барынша жақындатуға мүмкiндiк бередi, бұл қинауға және адамгершiлiкке жатпайтын немесе қадiр-қасиеттi төмендететiн қатынастар мен жазалаудың басқа да түрлерiн алдын алуға ықпал етедi.