Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексі

Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 13 желтоқсандағы N 206 Кодексi. Күші жойылды - Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 4 шілдедегі № 231-V Кодексімен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР 04.07.2014 № 231-V Кодексімен (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі).

МАЗМҰНЫ

РҚАО-ның ескертпесі!
ҚР ҚІЖК қолданысқа енгізілу тәртібін ҚР 1997.12.13 N 207 ҚР Заңынан қараңыз.

Жалпы бөлім

Ескерту. Бүкiл мәтiн бойынша "зерттеу үшiн үлгiлердi", "зерттеу үшiн үлгiлер", "зерттеу үшiн алынған үлгiлер", "Сараптамалық зерттеу үшiн үлгiлер", "Сараптамалық зерттеу үшiн үлгi", "caраптамалық зерттеу үшiн үлгiлер", "сараптамалық зерттеу үшiн үлгiлердi", "Сараптамалық зерттеу үшiн үлгiлердi", "сараптамалық зерттеудiң үлгiлерi", "Сараптамалық зерттеу үшiн дәрiгердiң немесе басқа маманның үлгiлер алуы", "сараптамалық зерттеу үшiн үлгi", "Сараптамалық зерттеу үшiн алынған үлгiлер", "сараптамалық зерттеуге үлгiлер" деген сөздер тиiсiнше "үлгiлердi", "үлгiлер", "Yлгілер", "Үлгi", "Yлгілердi", "Дәрiгердiң немесе басқа маманның үлгiлер алуы", "үлгi", "Алынған үлгілер" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 2006.07.04 N 151 Заңымен.

Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "өтінімдер", "өтінімі", "өтінімдерді", "өтінім", "өтінімдердің", "өтінімдерінің" деген сөздер тиісінше "өтініштер", "өтініші", "өтініштерді", "өтініш", "өтініштердің", "өтініштерінің" деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша «медициналық мекемеге», «медициналық мекеменің», «медициналық мекемеден», «медициналық мекемелерге», «медицина мекемесіне», «медициналық мекеме», «Медициналық мекемеде» деген сөздер тиісінше «медициналық ұйымға», «медициналық ұйымның», «медициналық ұйымнан», «медициналық ұйымға», «медициналық ұйымға», «медициналық ұйым», «Медициналық ұйымда» деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

1-бөлім. Негізгі ережелер

1-тарау. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу
заңдары

1-бап. Қылмыстық сот iсiн жүргiзу тәртiбiн айқындайтын
заңдар

1. Қазақстан Республикасы аумағына қылмыстық сот iсiн жүргiзу тәртiбi Қазақстан Республикасының Конституциясымен, конституциялық заңдарымен, Қазақстан Республикасының Конституциясына және халықаралық құқықтың жалпы жұрт таныған принциптерi мен нормаларына негiзделген Қазақстан Республикасының Қылмыстық iс жүргiзу кодексiмен айқындалады. Қылмыстық сот iсiн жүргiзу тәртiбiн реттейтiн өзге заңдардың ережелерi осы Кодекске енгiзiлуге тиiс.
2. Қазақстан Республикасының халықаралық шарттық және өзге де мiндеттемелерi, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесi мен Жоғарғы Сотының қылмыстық сот iсiн жүргiзу тәртiбiн реттейтiн нормативтiк қаулылары қылмыстық iс жүргiзу құқығының құрамдас бөлiгi болып табылады.
3. Егер қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу барысында азаматтық немесе әкiмшiлiк құқықтарға сәйкес шешiлуi тиiс мәселенi қарау қажеттiгi туындаса, ол азаматтық немесе әкiмшiлiк iс жүргiзу тәртiбiмен шешiледi.

2-бап. Қылмыстық сот iсiн жүргiзуде басым күшi бар
құқықтық нормаларды қолдану

1. Қазақстан Республикасы Конституциясының Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында жоғары заң күшi болады және ол тiкелей қолданылады. Осы Кодекс пен Қазақстан Республикасының Конституциясы ережелерiнiң арасында қайшылық болған жағдайда Конституцияның ережелерi қолданылады.
2. Осы Кодекс пен Қазақстан Республикасының конституциялық заңы ережелерiнiң арасында қайшылық болған жағдайда конституциялық заңның ережелерi қолданылады. Осы Кодекс пен өзге де заңдар ережелерi арасында қайшылық болған жағдайда осы Кодекстiң ережелерi қолданылады.
3. Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттардың осы Кодекстен басымдығы болады және халықаралық шартта оны қолдану үшiн заң шығару қажет екендiгi айтылған жағдайларды қоспағанда, тiкелей қолданылады.

3-бап. Қылмыстық iс жүргiзу заңының кеңiстiкте
қолданылуы

1. Қазақстан Республикасының аумағында қылмыстық сот iсiн жүргiзу қылмыс жасалған жерге қарамастан осы Кодекске сәйкес жүргiзiледi.
2. Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта осы Кодекстiң кеңiстiкте қолданылуының өзгеше ережелерi белгiленсе, халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.

4-бап. Қазақстан Республикасының аумағында шет
мемлекеттiң қылмыстық iс жүргiзу құқығының
қолданылуы

Қазақстан Республикасының аумағында шет мемлекеттiң тергеу органдары мен сотының немесе олардың тапсырмасы бойынша қылмыстық процестi жүргiзушi органның шет мемлекеттiң қылмыстық iс жүргiзу құқығын, егер ол Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта көзделсе, қолдануға болады.

5-бап. Қылмыстық iс жүргiзу заңының уақыт тұрғысында
қолданылуы

1. Қылмыстық сот iсiн жүргiзу iс жүргiзу әрекетiн орындау, iс жүргiзу шешiмiн қабылдау кезiне дейiн күшiне енген қылмыстық iс жүргiзу заңына сәйкес жүзеге асырылады.
2. Жаңа мiндеттер жүктейтiн, процеске қатысушыларға тиесiлi құқықтардың күшiн жоятын немесе оларды кемiтетiн, оның пайдаланылуын қосымша шарттармен шектейтiн қылмыстық iс жүргiзу заңының керi күшi болмайды.
3. Дәлелдердiң жарамдылығы олар алынған кезде қолданылып жүрген заңға сәйкес айқындалады.

6-бап. Қылмыстық iс жүргiзу заңының шетелдiктер мен
азаматтығы жоқ адамдарға қатысты қолданылуы

1. Шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдарға қатысты қылмыстық сот iсiн жүргiзу осы Кодекске сәйкес жүзеге асырылады.
2. Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында белгiленген дипломатиялық немесе өзге де артықшылықтар мен иммунитеттерге ие адамдарға қатысты немесе олардың қатысуымен жүзеге асырылатын қылмыстық сот iсiн жүргiзудiң ерекшелiктерi осы Кодекстiң 53-тарауына сәйкес айқындалады.

7-бап. Осы Кодекстегi кейбiр ұғымдардың түсiнiктемесi

Осы Кодексте қамтылған ұғымдардың, егер заңда ерекше нұсқаулар болмаса, мынадай мағынасы бар:
1) "сот" - сот билiгi органы, Қазақстан Республикасының сот жүйесiне кiретiн, iстi алқалық немесе жеке қарайтын кез келген заңды түрде құрылған сот;
2) "бiрiншi сатыдағы сот" - қылмыстық iстi мәнi бойынша қарайтын сот;
3) "апелляциялық саты" – бiрiншi сатыдағы соттың заңды күшiне енбеген үкiмдерiне, қаулыларына апелляциялық шағымдар (наразылықтар) бойынша iстi мәні бойынша қарайтын сот;
4) алынып тасталды - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен;
4-1) "кассациялық саты" – бірінші және апелляциялық сатыдағы соттың заңды күшіне енген үкімдеріне, қаулыларына кассациялық шағымдар (наразылықтар) бойынша істі қарайтын сот;
5) "қадағалау сатысы" - заңды күшiне енген сот шешiмдерiне өтініштер, наразылықтар бойынша істі қадағалау тәртібімен қарайтын Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының алқасы, сондай-ақ Жоғарғы Сот Төрағасының ұсынымын немесе Бас прокурордың наразылығын қарайтын, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы;
6) "судья" - сот билiгiн жүргізуші; осы лауазымға заңда белгiленген тәртiппен тағайындалған немесе сайланған кәсiпқой судья (соттың төрағасы, сот алқасының төрағасы, тиiстi соттың судьясы);
7) "төрағалық етушi" - қылмыстық iстi алқалық немесе жеке қарау кезiнде төрағалық ететiн судья;
7-1) алқаби - соттың қылмыстық iсті осы Кодексте белгіленген тәртiппен қарауына қатысуға шақырылған және ант қабылдаған Қазақстан Республикасының азаматы;
8) "басты сот талқылауы" - бiрiншi сатыдағы соттың қылмыстық iстi мәнi бойынша қарауы;
9) "процеске қатысушылар" - қылмыстық iзге түсудi және сотта айыптауды қолдауды жүзеге асыратын органдар мен адамдар, сондай-ақ қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу кезiнде өздерiнiң немесе өздерi бiлдiретiн құқықтар мен мүдделердi қорғайтын адамдар: прокурор (мемлекеттiк айыптаушы), тергеушi, анықтау органы, анықтаушы, сезiктi, айыпталушы, олардың заңды өкiлдерi, қорғаушы, азаматтық жауапкер, оның заңды өкiлi мен өкiлi, жәбiрленушi, жеке айыптаушы, азаматтық талапкер, олардың заңды өкiлдерi мен өкiлдерi;
10) "қылмыстық процестi жүргiзушi орган" - сот, сондай-ақ қылмыстық iс бойынша iстi сотқа дейiн жүргiзу кезiнде прокурор, тергеушi, анықтау органы, анықтаушы;
11) "тараптар" - сот талқылауында бәсекелестiк пен тең құқықтылық негiзiнде айыптауды (қылмыстық iзге түсудi) және айыптаудан қорғауды жүзеге асыратын органдар мен адамдар;
12) "айыптау тарабы" - қылмыстық iзге түсу органдары, сондай-ақ жәбiрленушi (жеке айыптаушы), азаматтық талапкер, олардың заңды өкiлдерi мен өкiлдерi;
13) "қылмыстық iзге түсу (айыптау)" - қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекет пен оны жасаған адамды, соңғысының қылмыс жасаудағы кiнәлiлiгiн анықтау мақсатында, сондай-ақ мұндай адамға жаза немесе өзге де қылмыстық-құқықтық ықпал ету шараларын қолдануды қамтамасыз ету үшiн айыптау тарабы жүзеге асыратын iс жүргiзу қызметi;
14) "қылмыстық iзге түсу органдары" - прокурор (мемлекеттiк айыптаушы), тергеушi, анықтау органы, анықтаушы;
14-1) сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу - анықтау органының, анықтаушының, тергеушінің осы Кодексте белгіленген өкілеттіктері шегінде сотқа дейінгі қызметінің іс жүргізу нысаны;
15) "анықтау" - анықтау органдарының осы Кодекспен белгiленген өкiлеттiк шегiнде iстiң мән-жайының жиынтығын анықтау, белгiлеу, бекiту және қылмыс жасаған адамдарды қылмыстық жауапқа тарту жөнiндегi сотқа дейiнгi қызметiнiң iс жүргiзу нысаны;
16) "алдын ала тергеу" ("алдын ала iздестiру") - уәкiлеттi органдардың осы Кодекспен белгiленген өкiлеттiк шегiнде iстiң мән-жайының жиынтығын анықтау, белгiлеу, бекiту және қылмыс жасаған адамдарды қылмыстық жауапқа тарту жөнiндегi сотқа дейiнгi қызметiнiң iс жүргiзу нысаны;
17) "тергеуде болу" - осы Кодексте белгiленген, белгiлi бiр қылмысты тергеу белгiлi бiр алдын ала тергеу органының немесе анықтаудың құзыретiне жататын белгiлердiң жиынтығы;
18) "қорғану тарабы" - сезiктi, айыпталушы, олардың заңды өкiлдерi, қорғаушы, азаматтық жауапкер және оның өкiлi;
19) "қорғау" - қылмыс жасады деп сезiк келтiрiлген адамдардың құқықтары мен мүдделерiн қамтамасыз ету, айыптауды жоққа шығару немесе жеңiлдету, сондай-ақ заңсыз қылмыстық iзге түсуге ұшыраған адамдарды ақтау мақсатында қорғау тарабы жүзеге асыратын iс жүргiзу қызметi;
20) "мәлiмдеушi" - сотқа немесе қылмыстық iзге түсу органдарына қылмыстық сот iсiн жүргiзу тәртiбiмен өзiнiң (басқаның) нақты немесе жорамалды құқығын қорғау үшiн өтiнiш жасаған адам;
21) "өкiлдер" - заңның немесе келiсiмнiң күшiне орай жәбiрленушiнiң, азаматтық талапкердiң, азаматтық жауапкердiң заңды мүдделерiн бiлдiруге уәкiлдiк берiлген адамдар;
22) "заңды өкiлдер" - сезiктiнiң, айыпталушының, жәбiрленушiнiң, азаматтық талапкердiң ата-аналары, асырап алушылары, қорғаншылары, қамқоршылары, сондай-ақ сезiктiнi, айыпталушыны немесе жәбiрленушiнi қорғап немесе асырап отырған ұйымдар мен адамдардың өкiлдерi;
23) "туыстар" - үлкен атасы мен үлкен әжесiне дейiн ортақ ата-бабалары бар туыстық байланыстағы адамдар;
24) "жақын туыстар" - ата-аналары, балалары, асырап алушылары, асырап алынғандар, бiрге туған және бiрге тумаған туыс аға-iнiлерi мен апа-сiңлiлерi, атасы, әжесi, немерелерi;
25) "қылмыстық процеске қатысушы өзге де адамдар" - сот отырысының хатшысы, аудармашы, көрген адам, куә, куәгер, сарапшы, маман, сот приставы;
25-1) "хабар-ошарсыз жоғалған адам" – өтініш берілген кезден бастап екі ай бойы жүргізілген жедел-іздестіру шараларымен тұрған жерін осы мерзімде анықтау мүмкін болмаған адам;
26) "қылмыстық iс" - жасалды деп жорамалданған бiр немесе бiрнеше қылмыстар бойынша қылмыстық iзге түсу органы мен сот жүргiзетiн оқшауландырылған iс жүргiзу;
27) "iс бойынша iс жүргiзу" - қозғау, сотқа дейiнгi дайындау, сотта талқылау және соттың үкiмiн (қаулысын) орындау барысында нақты қылмыстық iс бойынша жүзеге асырылатын iс жүргiзу әрекеттерi мен шешiмдерiнiң жиынтығы;
28) "қылмыстық iс бойынша сотқа дейiнгi iс жүргiзу" - қылмыстық iс қозғалған кезден бастап оны мәнi бойынша қарау үшiн сотқа жолдағанға дейiн қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу (анықтау және алдын ала тергеу), сондай-ақ қылмыстық iс бойынша жеке айыптаушы мен қорғау тарабының материалдар дайындауы;
29) "iстiң материалдары" - iстiң құрамдас бөлiгi болып табылатын немесе оған қосу үшiн ұсынылған құжаттар мен заттар; хабарлаулар, сондай-ақ iс бойынша жағдайды белгiлеу үшiн маңызы болуы мүмкiн құжаттар мен заттар;
30) "iс жүргiзу әрекеттерi" - осы Кодекске сәйкес қылмыстық сот iсiн жүргiзу барысында жүргiзiлетiн iс-әрекеттер;
31) "хаттама" - қылмыстық процестi жүргiзушi орган жасаған iс жүргiзу әрекетi көрсетiлетiн iс жүргiзу құжаты;
32) "iс жүргiзу шешiмдерi" - өз құзыреттерi шегiнде қылмыстық процестi жүргiзушi органдар шығаратын және осы Кодексте айқындалған нысанда көрiнiс табатын қылмыстық iс жүргiзу құқығын қолдану актiлерi - үкiмдер, қаулылар, қорытындылар, ұсыныстар, санкциялар;
33) "қаулы" - соттың үкiмнен басқа әртүрлi шешiмдерi; анықтаушының, тергеушiнiң, прокурордың қылмыстық iс бойынша сотқа дейiнгi iс жүргiзу барысында, сондай-ақ сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу шеңберінде қабылданған шешiмдерi;
34) "үкiм" - айыпталушының кiнәлiлiгi немесе кiнәсiздiгi және оған жаза қолдану немесе қолданбау туралы мәселе бойынша бiрiншi, апелляциялық сатыдағы сот шығарған сот шешiмi;
35) "қорытынды шешiм" - қылмыстық процестi жүргiзушi органның iс бойынша iс жүргiзудiң басталуын немесе жалғастырылуын болдырмайтын, сондай-ақ, түпкiлiктi болмаса да, iстi мәнi бойынша шешетiн әртүрлi шешiмдерi;
36) "санкция" - прокурордың, соттың сотқа дейiнгi iс жүргiзу барысында қылмыстық iзге түсу органы қабылдаған iс жүргiзу шешiмiн бекiту актiсi;
37) "түсiндiру" - процеске қатысушылар мен мәлiмдеушiлердiң өзiнiң дәмесiн немесе өздерi өкiлi болған адамдардың дәмесiн негiздеу үшiн келтiрiлген ауызша немесе жазбаша дәйектемесi;
38) "шағым, наразылық" - процеске қатысушылардың анықтау, алдын ала тергеу, прокурор немесе соттың iс-әрекетiне өздерiнiң құзыретi шегiнде және осы Кодексте белгiленген тәртiппен енгiзiлген көңiл аудару актiсi;
39) "өтініш жасау" – тараптың немесе арыз берушінің қылмыстық процесті жүргізуші органға жолданған іс-жүргізу іс-әрекеттерін жүргізу немесе іс жүргізу шешімін қабылдау туралы өтініші, ал қадағалау сатысында – қадағалау іс жүргізуін қозғау және заңды күшіне енген сот актісін қайта қарау туралы жолданым;
40) "ғылыми-техникалық құралдар" - дәлелдердi анықтау, көрсету, алу және зерттеу үшiн заңды түрде қолданылатын аспаптар, арнаулы жабдықтар, материалдар;
41) "арнаулы бiлiм" - адам кәсiби оқудың не практикалық қызметтің барысында алған, қылмыстық сот iсiн жүргiзу мiндеттерiн шешу үшiн пайдаланылатын қылмыстық сот iсiн жүргiзудегi жалпы жұртқа белгiлi емес бiлiм;
41-1) «арнаулы ғылыми білім» - сот-сараптамалық зерттеулердің әдістемелерінде іске асырылған, мазмұны ғылыми білімді құрайтын арнаулы білім саласы;
42) "баспана" - бiр немесе бiрнеше адамның уақытша немесе тұрақты тұруына арналған үй-жай немесе құрылыс, оның iшiнде: меншiктi немесе жалға алынған пәтер, үй, саяжай үйi, мейманхана нөмiрi, каюта; көп пәтерлi үйлердi қоспағанда, оларға тiкелей жалғасатын тұрғын үйлердiң верандалары, террасалары, галереялары, балкондары, жертөлесi және шатыры, сондай-ақ өзен немесе теңiз кемесi;
43) "түнгi уақыт" - жергiлiктi уақыт бойынша сағат жиырма екiден алтыға дейiнгi уақыт аралығы.
Ескерту. 7-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2006.01.16 N 122 (2007.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

2-тарау. Қылмыстық процестің міндеттері мен принциптері

8-бап. Қылмыстық процестiң мiндеттерi

1. Қылмыстық процестiң мiндеттерi қылмыстарды тез және толық ашу, оларды жасаған адамдарды әшкерелеу және қылмыстық жауапқа тарту, әдiл сот талқылауы және қылмыстық заңды дұрыс қолдану болып табылады.
2. Қылмыстық iстер бойынша iс жүргiзудiң заңда белгiленген тәртiбi адамды және азаматты негiзсiз айыптау мен соттаудан, олардың құқықтары мен бостандықтарын заңсыз шектеуден қорғауды, кiнәсiз адам заңсыз айыпталған немесе сотталған жағдайда - оны дереу және толық ақтауды қамтамасыз етуi, сондай-ақ заңдылық пен құқық тәртiбiн нығайтуға, қылмыстың алдын алуға, құқықты құрметтеу көзқарасын қалыптастыруға жәрдемдесуi тиiс.

9-бап. Қылмыстық процесс принциптерiнiң мәнi

Қылмыстық процесс принциптерiнiң мәнi мынада: оларды бұзу, оның сипаты мен мәнiне қарай, iс бойынша болған iс жүргiзудi жарамсыз деп тануға, мұндай iс жүргiзудiң барысында шығарылған шешiмдердi бұзуға не осы тұрғыда жиналған материалдарды дәлелдеу күшi жоқ деп тануға әкелiп соқтырады.

10-бап. Заңдылық

1. Сот, прокурор, тергеушi, анықтау органы және анықтаушы қылмыстық iстер бойынша iс жүргiзу кезiнде Қазақстан Республикасы Конституциясының, осы Кодекстiң, осы Кодекстiң 1-бабында көрсетiлген өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң талаптарын дәл сақтауға мiндеттi.
2. Соттардың Конституциямен баянды етілген адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтiретiн заңдар мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлердi қолдануға құқығы жоқ. Егер сот қолданылуға тиісті заң немесе өзге де нормативтiк құқықтық акт Конституциямен баянды етілген адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтiредi деп тапса, ол iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұруға және осы актiнi конституциялық емес деп тану туралы ұсыныспен Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесіне жүгiнуге мiндеттi.
3. Соттың, қылмыстық iзге түсу органдарының қылмыстық iстер бойынша iс жүргiзу кезiнде заңды бұзуына жол берiлмейдi және ол заңмен белгiленген жауаптылыққа, актiлердi заңсыз деп тануға және олардың күшiн жоюға әкеп соғады.
Ескерту. 10-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.07.10 N 32-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

11-бап. Сот әдiлдiгiн тек соттың ғана жүзеге асыруы

1. Қазақстан Республикасында қылмыстық iстер бойынша сот әдiлдiгiн тек соттар ғана жүзеге асырады. Сот өкiлеттiгiн кiмнiң болса да иемденуi заңда көзделген жауаптылыққа әкеп соқтырады.
2. Соттың үкiмi бойынша және заңға сәйкес болмаса, ешкiм де қылмыс жасағаны үшiн кiнәлi деп таныла алмайды, сондай-ақ қылмыстық жазаға тартыла алмайды.
3. Соттың құзыретi, оның заңды құқығының шегi, оның қылмыстық сот iсiн жүргiзудi жүзеге асыру тәртiбi заңмен айқындалады және оны өз бетiнше өзгертуге болмайды. Қылмыстық iстердi қарау үшiн қандай атаумен болса да төтенше немесе арнаулы соттар құруға жол берiлмейдi. Төтенше соттардың, сондай-ақ өзге де заңсыз құрылған соттардың үкiмдерi мен басқа да шешiмдерiнiң заңды күшi болмайды және атқарылуға жатпайды.
4. Өзi қарауына жатпайтын iс бойынша қылмыстық сот iсiн жүргiзудi жүзеге асырушы, өзiнiң өкiлеттiгiн асыра қолданған немесе осы Кодексте көзделген қылмыстық сот iсiн жүргiзу принциптерiн өзгедей бұзған соттың үкiмi мен басқа да шешiмдерi заңсыз болады және олардың күшi жойылуға тиiс.
5. Соттың қылмыстық iс бойынша үкiмi мен басқа да шешiмдерiн осы Кодексте көзделген тәртiппен тек тиiстi соттар ғана тексерiп, қайта қарай алады.

12-бап. Адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын
сот арқылы қорғау

1. Әркiмнiң өз құқықтары мен бостандықтарын сотпен қорғауға құқығы бар.
2. Ешкiмге өзiнiң келiсiмiнсiз ол үшiн заңмен көзделген соттылығы өзгертiле алмайды.
3. Мемлекет заңда белгiленген жағдайлар мен тәртiп бойынша жәбірленушiге сот әдiлдiгiне қол жеткiзуiн және келтiрiлген залалдың өтелуiн қамтамасыз етедi.

13-бап. Жеке адамның абыройы мен қадiр-қасиетiн
құрметтеу

1. Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу кезiнде қылмыстық процеске қатысушы адамдардың абыройын түсiретiн немесе қадiр-қасиетiн кемiтетiн шешiмдер мен iс-әрекеттерге тыйым салынады, адамның жеке өмiрi туралы мәлiметтердi, сонымен бiрдей осы Кодексте көзделмеген мақсаттар үшiн адам құпия сақтау қажет деп санайтын жеке сипаттағы мәлiметтердi жинауға, пайдалануға және таратуға жол берiлмейдi.
2. Қылмыстық процестi жүргiзушi органдардың заңсыз әрекеттерiнен адамға келтiрiлген моральдық зиян заңда белгiленген тәртiппен өтелуге тиiс.

14-бап. Адамның жеке басына тиiспеушiлiк

1. Осы Кодексте белгiленген негiздер мен тәртiп бойынша болмаса, ешкiмдi де қылмыс жасады деген сезiк бойынша ұстауға, қамауға алуға немесе өзгеше түрде бас бостандығынан айыруға болмайды.
2. Осы Кодексте көзделген жағдайларда ғана және қамауға алынған адамға сотқа шағымдану құқығын бере отырып, тек соттың санкциясымен ғана қамауға алуға және күзетпен ұстауға жол берiледi. Адам соттың санкциясынсыз жетпiс екi сағаттан аспайтын мерзiмге ғана ұсталуы мүмкiн. Күзетпен ұсталмаған адамды сот-психиатриялық сараптама жүргiзу үшiн медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастыруға соттың шешiмiмен ғана жол берiледi. Күзетпен ұсталмаған адамды сот-медициналық сараптама жүргiзу үшiн медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастыруға соттың шешiмi санкциясы бойынша жол берiледi.
3. Әрбiр ұсталған адамға ұстаудың негiзi, сондай-ақ ол жасады деп сезiк келтiрiлген немесе айыпталған қылмыстың заңдық сипаттамасы дереу хабарланады.
4. Сот, қылмыстық iзге түсу органдары заңсыз ұсталған немесе қамауға алынған, немесе медициналық ұйымға заңсыз орналастырылған не заңда немесе үкiмде көзделгендегiден артық мерзiмге күзетпен ұсталған адамды дереу босатуға мiндеттi.
5. Қылмыстық процеске қатысушы адамдардың ешқайсысына күш қолдануға, қатал немесе адамның қадiр-қасиетiн түсiретiн әрекет жасауға болмайды.
6. Ешкiмдi де адамның өмiрiне немесе денсаулығына қауiп туғызатын iс жүргiзу әрекеттерiне қатысуға тартуға болмайды. Адамның жеке басына тиiспеушiлiктi бұзатын iс жүргiзу әрекеттерi адамның не оның заңды өкiлiнiң еркiне қарсы осы Кодексте тiкелей көзделген жағдайлар мен тәртiп бойынша ғана жүргiзiлуi мүмкiн.
7. Өзiне қатысты жолын кесу шарасы ретiнде қамауға алу таңдалған адамды, сондай-ақ қылмыс жасады деген сезiкпен ұсталған адамды қамауда ұстау оның өмiрi мен денсаулығына қауiп туғызбайтын жағдайларда жүзеге асырылуы тиiс.
8. Заңсыз бас бостандығынан айыру, өмiрi мен денсаулығына қауiптi жағдайда ұстау, оған қатал қарау салдарынан азаматқа келтiрiлген зиян осы Кодексте көзделген тәртiппен өтелуге тиiс.
Ескерту. 14-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

15-бап. Қылмыстық iстер бойынша iс жүргiзу кезiнде
азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау

1. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган қылмыстық процеске қатысушы азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға, оларды жүзеге асыру үшiн жағдай жасауға, процеске қатысушылардың заңды талаптарын қанағаттандыруға уақытылы шаралар қолдануға мiндеттi.
2. Азаматқа қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу кезiнде оның құқықтары мен бостандықтарының бұзылуы салдарынан келтiрiлген зиян осы Кодексте көзделген негiздер мен тәртiп бойынша өтелуге тиiс.
3. Жәбiрленушiнi, куәнi немесе қылмыстық процеске қатысушы өзге де адамдарды, сондай-ақ олардың отбасы мүшелерiн немесе өзге де жақын туыстарын өлтiрумен, күш қолданумен, мүлкiн жоюмен немесе бүлдiрумен, не өзге де заңға қарсы қауiптi әрекеттермен қорқытқандығына жеткiлiктi негiздер болған кезде қылмыстық процестi жүргiзушi орган өз құзыретi шегiнде бұл адамдардың өмiрiн, денсаулығын, абыройын, қадiр-қасиетiн және мүлкiн қорғауға заңда көзделген шараларды қолдануға мiндеттi.

16-бап. Жеке өмiрге қол сұқпаушылық. Хат жазысудың,
телефон арқылы сөйлесудiң, почта, телеграф және
өзге де хабарлардың құпиясы

Азаматтардың жеке өмiрi, жеке және отбасылық құпия заңның қорғауында болады. Әркiмнiң жеке салымдар мен жинақтардың, хат жазысудың, телефон арқылы сөйлесудiң, почта, телеграф және өзге де хабарлардың құпиясына құқығы бар. Қылмыстық процесс барысында бұл құқықтарды шектеуге заңда тiкелей белгiленген жағдайлар мен тәртiп бойынша ғана жол берiледi.

17-бап. Тұрғын үйге қол сұқпаушылық

Тұрғын үйге қол сұғылмайды. Тұрғын үйге онда тұратын адамдардың еркiне қарсы кiруге, оны қарауға және тiнту жүргiзуге заңда белгiленген жағдайлар мен тәртiп бойынша ғана жол берiледi.

18-бап. Меншiкке қол сұқпаушылық

1. Меншiкке заңмен кепiлдiк берiледi. Ешкiмдi де соттың шешiмi болмайынша өз мүлкiнен айыруға болмайды.
2. Iс жүргiзу әрекеттерiнiң барысында адамдардың банктегi салымдарына және басқа да мүлiктерiне тыйым салу, сондай-ақ оны алу осы Кодексте көзделген жағдайлар мен тәртiп бойынша жүргiзiлуi мүмкiн.

19-бап. Кiнәсiздiк презумпциясы

1. Әр адам оның қылмыс жасағандығы үшiн кiнәлiлiгi осы Кодексте көзделген тәртiппен дәлелденгенге және соттың заңды күшiне енген үкiмiмен белгiленгенге дейiн кiнәсiз деп саналады.
2. Ешкiм де өзiнiң кiнәсiздiгiн дәлелдеуге мiндеттi емес.
3. Айыпталушының кiнәлiлiгiне сейiлмеген күдiк оның пайдасына түсiндiрiледi. Қылмыстық және қылмыстық iс жүргiзу заңын қолдану кезiнде пайда болған күмәндер де айыпталушының пайдасына шешiлуi тиiс.
4. Айыптау үкiмiн болжамдарға негiздеуге болмайды және ол ақиқат дәлелдердiң жеткiлiктi жиынтығымен расталуы тиiс.

20-бап. Қайта соттауға және қылмыстық iзге түсуге жол
берiлмеуi

Ешкiмдi де нақ бiр қылмыс үшiн қайтадан қылмыстық жауапқа тартуға болмайды.

21-бап. Сот әдiлдiгiн заң мен сот алдындағы теңдiк
негiздерiнде жүзеге асыру

1. Сот әдiлдiгi барша жұрттың заң мен сот алдында теңдiгi негiзiнде жүзеге асырылады.
2. Қылмыстық сот iсiн жүргiзу барысында ешкiмдi де шыққан тегi, әлеуметтiк, лауазымдық және мүлiктiк жағдайы, жынысы, нәсiлi, ұлты, тiлi, дiнге қатысы, сенiмдерi, тұрғылықты жерi бойынша немесе өзге де кез келген мән-жайлар бойынша қандай да болсын кемсiтушiлiкке ұшыратуға болмайды.
3. Қылмыстық iзге түсуден иммунитетi бар адамдарға қатысты қылмыстық сот iсiн жүргiзудiң шарттары Қазақстан Республикасының Конституциясымен, осы Кодекспен, заңдармен және Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттармен айқындалады.

22-бап. Судьялардың тәуелсiздiгi

1. Судья сот әдiлдiгiн атқару кезiнде тәуелсiз болады және Қазақстан Республикасының Конституциясы мен заңға ғана бағынады.
2. Соттың сот әдiлдiгiн атқару жөнiндегi қызметiне қандай да болсын араласуға жол берiлмейдi және ол заң бойынша жауапқа тартылады. Нақты iстер бойынша судьялар есеп бермейдi.
3. Судьялар тәуелсiздiгiнiң кепiлдiгi Қазақстан Республикасының Конституциясыменжәне заңмен белгiленген.

23-бап. Сот iсiн жүргiзудi тараптардың бәсекелестiгi
мен тең құқықтылығы негiзiнде жүзеге асыру

1. Қылмыстық сот iсiн жүргiзу айыптау және қорғау тараптарының бәсекелестiгi мен тең құқықтылығы принципiнiң негiзiнде жүзеге асырылады.
2. Қылмыстық iзге түсу, қорғау және iстi соттың шешуi бiр-бiрiнен бөлiнген және оларды әртүрлi органдар мен лауазымды адамдар жүзеге асырады.
3. Сотталушыға тағылған айыпты дәлелдеу мiндетi айыптаушыға жүктеледi.
4. Қорғаушы сотталушыны қорғаудың заңда көзделген барлық құралдары мен әдiстерiн пайдалануға мiндеттi.
5. Сот қылмыстық iзге түсу органы болып табылмайды, айыптау немесе қорғау жағында болмайды және құқық мүдделерiнен басқа қандай да болсын мүдделердi бiлдiрмейдi.
6. Сот объективтiлiктi және бейтараптылықты сақтай отырып, тараптардың өз iс жүргiзу мiндеттерiн орындауы және өздерiне берiлген құқықтарын жүзеге асыруы үшiн қажеттi жағдай туғызады.
7. Қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысушы тараптар тең құқықты, яғни оларға Конституциямен және осы Кодекспен өз айқындамаларын қорғауға бiрдей мүмкiндiк берiлген. Сот, iс жүргiзу шешiмiн, зерттеуге қатысу тараптардың әрқайсысына бiрдей негiзде қамтамасыз етiлген дәлелдерге ғана негiздейдi.
8. Тараптар қылмыстық сот iсiн жүргiзу барысында өзiнiң айқындамасын, оны дербес және сотқа, басқа да органдар мен адамдарға тәуелсiз қорғаудың әдiстерi мен құралдарын таңдайды. Сот тараптың өтiнiшi бойынша оған осы Кодексте көзделген тәртiппен қажеттi материалдарды алуға жәрдем көрсетедi.
9. Мемлекеттiк айыптаушы мен жеке айыптаушы белгiлi бiр адамның қылмыстық iзiне түсудi жүзеге асыра алады немесе заңда көзделген жағдайларда қылмыстық iзiне түсуден бас тарта алады. Сезiктi мен айыпталушы өзiнiң кiнәсiн еркiн жоққа шығара алады немесе өзiн кiнәлiмiн деп мойындай алады. Азаматтық талапкер талап арыздан бас тартуға немесе азаматтық жауапкермен бейбiт келiсiм жасасуға құқылы. Азаматтық жауапкер талап арызды мойындауға немесе азаматтық талапкермен бейбiт келiсiм жасасуға құқылы.
10. Сот тараптарға істің бiрiншi және апелляциялық саты бойынша қаралу құқығын қамтамасыз етедi; айыпталушыға және оның қорғаушысына iстi жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша кассациялық және қадағалау тәртібімен қарау кезiнде қатысуға рұқсат етіледі. Сот әрбiр қылмыстық iстi қараған кезде айыптау тарабының мемлекеттік не жеке айыптаушысы болуға тиiс. Сот iстi қарағанда тараптардың қатысуы мiндеттi болатын басқа да жағдайлар осы Кодексте айқындалады.
Ескерту. 23-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

24-бап. Iстiң мән-жайын жан-жақты, толық және
объективтi зерттеу

1. Сот, прокурор, тергеушi, анықтаушы iстi дұрыс шешуге қажеттi және жеткiлiктi мән-жайларды жан-жақты толық және объективтi зерттеу үшiн заңда көзделген барлық шараларды қолдануға мiндеттi.
2. Қылмыстық iзге түсу органдары нақты деректердi анықтайды, солардың негiзiнде iс үшiн мәні бар мән-жайлар белгiленедi.
3. Қылмыстық iстi қараушы сот объективтiлiк пен бейтараптылықты сақтай отырып, айыптау және қорғау тараптарына олардың iстiң мән-жайларын жан-жақты және толық зерттеу құқықтарын жүзеге асыруы үшiн қажеттi жағдай туғызады.
3-1. Осы Кодекстің 361-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайларды қоспағанда, сот істегі бар және сот отырысында тараптар табыс еткен дәлелдемелерді зерттеудің қажеттілігі мен жеткіліктілігі мәселелері бойынша тараптардың пікірімен байланысты емес.
4. Айыпталушыны әшкерелейтiн де, ақтайтын да, сондай-ақ оның жауаптылығы мен жазасын жеңiлдететiн және ауырлататын мән-жайлар iс бойынша анықтауға жатады. Қылмыстық процесті жүргізуші орган күдіктінің, айыпталушының кінәсіздігі немесе кінәлілік дәрежесінің аздығы туралы, сондай-ақ оларды ақтайтын не жауаптылығын жеңілдететін дәлелдемелердің бар екендігі туралы барлық мәлімдемелерді, сондай-ақ іс материалдарын дәлелдемелер ретінде жинақтау және бекіту кезінде тергеудің рұқсат етілмеген әдістерінің қолданылғаны туралы мәлімдемелерді тексеруге тиіс.
Ескерту. 24-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

25-бап. Дәлелдемелердi iшкi сенiм бойынша бағалау

1. Судья, прокурор, тергеушi, анықтаушы дәлелдемелердi қаралған дәлелдемелердiң жиынтығына негiзделген өздерiнiң iшкi сенiмi бойынша бағалайды, бұл орайда заң мен ар-ожданды басшылыққа алады.
Алқаби дәлелдемелердi қаралған дәлелдемелердiң жиынтығына негiзделген өзiнің iшкi нанымы бойынша бағалайды, бұл ретте ар-ожданды басшылыққа алады.
2. Ешқандай дәлелдеменiң күнi бұрын белгiленген күшi болмайды.
Ескерту. 8-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2006.01.16 N 122 (2007.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

26-бап. Сезiктiнiң, айыпталушының қорғануға құқығын
қамтамасыз ету

1. Сезiктiнiң, айыпталушының қорғануға құқығы бар. Олар бұл құқығын осы Кодексте белгiленген тәртiппен жеке өзi де, қорғаушының, заңды өкiлiнiң көмегiмен де жүзеге асыра алады.
2. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган сезiктiге, айыпталушыға олардың құқықтарын түсiндiруге және олардың айыптаудан заңмен тыйым салынбаған барлық құралдармен қорғану мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге, сондай-ақ олардың жеке және мүлiктiк құқықтарын қорғауға шаралар қолдануға мiндеттi.
3. Осы Кодексте көзделген жағдайларда қылмыстық процестi жүргiзушi орган сезiктi, айыпталушы қорғаушысының iске қатысуын қамтамасыз етуге мiндеттi.
4. Сезiктi, айыпталушы қорғаушысының және заңды өкiлiнiң қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысуы сезiктiге, айыпталушыға тиесiлi құқықтарды кемiтпейдi.
5. Сезiктi, айыпталушы қылмыстық iзге түсу органдарына айғақтар беруге, қандай да болсын материалдар беруге, оларға қандай да бiр жәрдем көрсетуге мәжбүр етiлмеуге тиiс.
6. Сезiктiнiң, айыпталушының онымен бiрлесiп қылмыс жасады деп айыпталған адамға қатысты қылмыстық iстi қарау кезiнде де өзiне тиесiлi қорғану құқығының барлық кепiлдiктерi сақталады.

27-бап. Куәлiк айғақтар беру мiндетiнен босату

1. Ешкiм өзiне, жұбайына (зайыбына) және ауқымы заңмен айқындалған жақын туыстарына қарсы айғақтар беруге мiндеттi емес.
2. Дiни қызметшiлер өздерiне iшкi сырын ашуға сенiм бiлдiрген адамдарға қарсы куәлiк беруге мiндеттi емес.
3. Осы баптың бiрiншi және екiншi бөлiктерiнде көзделген жағдайларда аталған адамдар айғақтар беруден бас тартуға құқылы және ол үшiн қандай да болсын жауапқа тартуға болмайды.

28-бап. Бiлiктi заң көмегiне құқықты қамтамасыз ету

1. Қылмыстық процесс барысында осы Кодекстiң ережелерiне сәйкес бiлiктi заң көмегiн алуға әркiмнiң құқығы бар.
2. Заңда көзделген жағдайларда заң көмегi тегiн көрсетiледi.

29-бап. Жариялылық

1. Қылмыстық iстердi талқылау барлық соттар мен барлық сот сатыларында ашық жүргiзiледi. Сот талқылауының жариялылығын шектеуге ол мемлекеттiк құпияны қорғау мүдделерiне қайшы келгенде ғана жол берiледi. Сонымен бiрге iске қатысушы адамдар өмiрiнiң жеке жақтары туралы мәлiметтердi жариялауды болдырмау мақсатында, сондай-ақ оны жәбiрленушiнiң, куәнiң немесе басқа да iске қатысушы адамдардың, сондай-ақ олардың отбасы мүшелерi мен жақын туыстарының қауiпсiздiк мүдделерi талап ететiн жағдайларда кәмелетке толмағандардың қылмыстары туралы iстер бойынша, жыныстық қылмыстар туралы iстер және басқа да iстер бойынша соттың дәлелдi қаулысымен жабық сот талқылауына жол берiледi. Жабық сот отырысында сот процесiнiң сотқа дейiнгi сатысында сот шешетiн қылмыстық iзге түсуді жүзеге асырушы органның iс-әрекетi мен шешiмiне шағымдар да қаралады.
2. Iстер мен шағымдарды жабық отырыста қарау осы Кодексте белгiленген барлық ережелер сақтала отырып жүзеге асырылады.
3. Соттың үкiмi мен iс бойынша қабылданған қаулылар барлық жағдайларда ашық жарияланады.

30-бап. Қылмыстық сот iсiн жүргiзу тiлi

1. Қазақстан Республикасында қылмыстық сот iсiн жүргiзу мемлекеттiк тiлде жүргiзiледi, ал қажет болған жағдайда сот iсiнде мемлекеттiк тiлмен бiрдей орыс тiлi немесе басқа да тiлдер қолданылады.
2. Қылмыстық процесті жүргізетін орган істі орыс тілінде немесе өзге тілдерде жүргізу қажет болған жағдайда сот ісін жүргізу тілін өзгерту туралы дәлелді қаулы шығарады.
3. Iс бойынша iс жүргiзiлген тiлдi бiлмейтiн немесе жеткiлiктi бiлмейтiн iске қатысушы адамдарға сотта өзiнiң ана тiлiнде немесе олар бiлетiн басқа тiлде өтiнiш жасау, түсiнiк және айғақтар беру, өтiнiш бiлдiру, шағым жасау, iстiң материалдарымен танысу, сөйлеу, осы Кодексте белгiленген тәртiппен аудармашының қызметiн тегiн пайдалану құқығы түсiндiрiледi және қамтамасыз етiледi.
4. Қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысушы адамдарға олар үшiн заң күшiмен қажеттi iстiң басқа тiлде жазылған материалдарын қылмыстық сот iсiн жүргiзу тiлiне аудару тегiн қамтамасыз етiледi. Сот процесiне қатысушы адамдарға соттағы айтылғандардың басқа тiлде болған бөлiгiнiң сот iсiн жүргiзу тiлiне аудармасы тегiн қамтамасыз етiледi.
5. Қылмыстық процестi жүргiзушi органдар процеске қатысушыларға осы Кодекске сәйкес оларға сот iсiн жүргiзу тiлiнде тапсырылуы тиiс құжаттарды тапсырады. Бұл ретте қылмыстық сот iсiн жүргiзу тiлiн бiлмейтiн адамдар үшiн сот iсiн жүргiзудiң осы адамдар таңдаған тiлiнде жазылған құжаттарының куәландырылған көшiрмесi қоса берiледi.
Ескерту. 30-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

31-бап. Iс жүргiзу әрекеттерi мен шешiмдерiне шағымдану
бостандығы

1. Сот пен қылмыстық iзге түсу органының әрекеттерi мен шешiмдерiне осы Кодексте белгiленген тәртiппен шағым жасалуы мүмкiн.
2. Әрбiр сотталған адамның осы Кодексте белгiленген тәртiппен үкiмдi жоғары тұрған сотқа қайта қаратуға, сондай-ақ кешiрiм жасау немесе жазаны жеңiлдету туралы сұрауға құқығы бар. Шет мемлекеттің соты соттаған және жазасын өтеу үшін кешірім жасауды қолданбау туралы шарт қойылмай, Қазақстан Республикасына берілген адамның кешірім жасау немесе жазаны жеңілдету туралы өтінішпен жүгінуге құқығы бар.
3. Шағымды берген адамға зиян келетiн немесе ол мүдделерiн көздеп берiлген адамға зиян келетiн етiп қолдануға жол берiлмейдi.
Ескерту. 31-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

3-тарау. Қылмыстық ізге түсу

32-бап. Жеке, жеке-жариялы және жариялы iзге түсу мен
айыптау iстерi

1. Жасалған қылмыстың сипаты мен ауырлығына қарай қылмыстық iзге түсу мен сотта айыптау жеке, жеке-жариялы және жариялы түрде жүзеге асырылады.
2. Осы Кодекстiң 33-бабында аталған қылмыстар туралы iстер жеке айыптау iстерi болып саналады, жәбiрленушiнiң өтiнiшi бойынша ғана қозғалады және оның айыпталушымен, сотталушымен бiтiсуiне орай қысқартылуға тиiс.
3. Осы Кодекстiң 34-бабында аталған қылмыстар туралы iстер жеке-жариялы айыптау iстер болып саналады, жәбiрленушiнiң шағымы бойынша ғана қозғалады және тек Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 67-бабында көзделген жағдайларда ғана жәбiрленушiнiң айыпталушымен, сотталушымен бiтiсуiне орай қысқартылуға жатады.
4. Осы баптың 2 және 3-тармақтарында аталғандарын қоспағандағы қылмыстар туралы iстер жариялы айыптау iстерi болып саналады. Бұл iстер бойынша қылмыстық iзге түсу жәбiрленушiнiң шағым беруiне қарамастан жүзеге асырылады.
Ескерту. 32-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

33-бап. Қылмыстық iзге түсу жеке түрде жүзеге асырылуы
мүмкiн қылмыстар

1. Қылмыстық iзге түсу Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 111, 123, 129, 130, 136, 140, 142 (бірінші бөлігінде), 144 (бірінші бөлігінде), 145 (бірінші бөлігінде), 300 (бірінші бөлігінде)-баптарында көзделген қылмыстар туралы iстер бойынша жеке түрде жүзеге асырылуы мүмкiн.
2. Егер әрекет дәрменсiз немесе басқаға тәуелдi жағдайдағы не басқа да себептер бойынша өзiне тиесiлi құқықтарды өз бетiнше пайдалануға қабiлетсiз адамдардың мүдделерiн қозғайтын болса, прокурор жеке айыптау iсi бойынша жәбiрленушiнiң шағымы болмаған кезде де iс қозғауға құқылы.
Ескерту. 33-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2004.12.09 N 10, 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 21.05.2013 № 95-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн алты ай өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

34-бап. Қылмыстық iзге түсудi жеке-жариялы түрде жүзеге
асыру

1. Жеке-жариялы тәртiппен жүзеге асырылатын қылмыстық iзге түсу Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 103-бабында (бiрiншi бөлiгiнде), 104-бабында (бiрiншi бөлiгiнде), 117-бабында (бiрiншi және екiншi бөлiгiнде), 120-бабында (бiрiншi бөлiгiнде), 121-бабында (бiрiншi бөлiгiнде), 135, 139-баптарында, 144-бабында (екiншi бөлiгiнде), 176-бабында (бiрiншi және екiншi бөлiктерiнде), 184-бабында (бiрiншi бөлiгiнде), 184-1-бабында (бiрiншi бөлiгiнде), 187-бабында (бiрiншi бөлiгiнде), 188, 200-баптарында, 226-бабында (бiрiншi бөлiгiнде), 227-бабында (бiрiншi бөлiгiнде), 228-бабында, 229-бабында (бiрiншi бөлiгiнде), 296-бабында (бiрiншi бөлiгiнде), 327-бабында (бiрiншi бөлiгiнде) көзделген қылмыстар туралы iстер бойынша жәбiрленушiнiң шағымы болмаған кезде басталмайды және қылмыстық iс бойынша iс қозғалмайды.
2. Егер әрекет дәрменсiз немесе басқаға тәуелдi жағдайдағы не басқа да себептер бойынша өзiне тиесiлi құқықтарды өз бетiнше пайдалануға қабiлетсiз адамдардың мүдделерiн қозғайтын не басқа адамдардың, қоғамның немесе мемлекеттiң елеулi мүдделерiн қозғайтын болса, прокурор жеке-жариялы айыптау iсi бойынша жәбiрленушiнiң шағымы болмаған кезде де iс қозғауға құқылы.
Ескерту. 34-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2005.11.22 N 90 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

35-бап. Коммерциялық немесе өзге де ұйымның арызы
бойынша қылмыстық жауапқа тарту

Егер Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 8-тарауында көзделген әрекет мемлекеттiк кәсiпорын болып табылмайтын тек қана коммерциялық немесе өзге ұйымның мүдделерiне зиян келтiрсе және басқа ұйымдардың мүдделерiне, сондай-ақ азаматтардың, қоғамның немесе мемлекеттiң мүдделерiне зиян келтiрмесе, қылмыстық жауапқа тарту осы ұйым немесе уәкiлеттi орган басшысының арызы немесе олардың келiсiмi бойынша жүзеге асырылады.

36-бап. Қылмыстық iзге түсудi жүзеге асырудың жалпы
шарттары

1. Қылмыстық сот iсiн жүргiзу мiндеттерiн орындау мақсатында қылмыстық iзге түсу органы өз құзыретi шегiнде қылмыстың белгiлерiн тапқан әрбiр жағдайда қылмыс оқиғасын белгiлеуге, қылмыс жасауға кiнәлi адамдарды анықтауға, оларды жазалауға заңмен көзделген барлық шараларды қолдануға, сонымен бiрдей кiнәсiз адамдарды ақтау шараларын қолдануға мiндеттi.
2. Қылмыстық iзге түсу органы жәбiрленушiге сот әдiлдiгiне қол жеткiзуiн қамтамасыз етуге және қылмыспен келтiрiлген зиянды өтеу шараларын қолдануға мiндеттi.
3. Қылмыстық iзге түсу органы қылмыстық процестегi өзiнiң өкiлеттiгiн қандай да болсын органдар мен лауазымды адамдарға тәуелсiз және осы Кодекстiң талаптарына қатаң сәйкес түрде жүзеге асырады.
4. Қылмыстық iс бойынша объективтi зерттеу жүргiзуге кедергi келтiру мақсатында қылмыстық iзге түсу органына қандай түрде болса да ықпал ету заңмен белгiленген жауаптылыққа әкеп соқтырады.
5. Қылмыстық қудалау органының заңға сәйкес қойған талаптары барлық мемлекеттік органдардың, ұйымдардың, лауазымды адамдар мен азаматтардың орындауы үшін міндетті және үш тәуліктен кешіктірмей орындалуға тиіс. Қылмыстық іс қозғау туралы шешім қабылдау немесе күдіктіні ұстау, қамауға алу қажет болған жағдайда қылмыстық қудалау органының талабы жиырма төрт сағат ішінде орындалуға тиіс. Аталған талаптарды дәлелсіз себептермен орындамау заңда белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.
Ескерту. 36-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

37-бап. Іс жүргiзуді болдырмайтын жағдайлар

1. Қылмыстық iс қозғауға болмайтын, ал қозғалған қылмыстық iс тоқтатылуға тиiс жағдайлар:
1) қылмыс оқиғасы болмауы;
2) әрекетте қылмыс құрамының болмауы;
3) егер ол жасаған әрекет үшiн жаза қолдануды жойса, рақымшылық ету актiсiнiң салдары;
4) мерзiмiнiң ескiруiне байланысты;
5) осы Кодекстiң 33-бабының екiншi бөлiгiнде және 34-бабының екiншi бөлiгiнде көзделген жағдайларды қоспағанда, осы Кодекстiң 33-бабының бiрiншi бөлiгiнде және 34-бабының бiрiншi бөлiгiнде көзделген қылмыстар туралы iстер бойынша жәбiрленушi шағымының болмауы.
6) жеке айыптаушының - осы Кодекстiң 33-бабының екiншi бөлiгiнде көзделген жағдайларды қоспағанда, осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көзделген қылмыстар туралы iстер бойынша айыптаудан бас тартуы;
7) өзi туралы белгiлi бiр айыптау бойынша соттың заңды күшiне енген үкiмi не қылмыстық iзге түсудiң мүмкiн еместiгiн белгiлейтiн соттың күшiн жоймаған қаулысы бар адамға қатысты;
8) белгiлi бiр айыптау бойынша қылмыстық iзге түсу органының қылмыстық iзге түсуден бас тарту туралы күшiн жоймаған қаулысы бар адамға қатысты;
9) қылмыстық iс қозғау оған медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану үшiн қажет жағдайларды қоспағанда, қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекеттi есi кiресiлi-шығасылы жағдайда жасаған адамға қатысты;
10) артықшылықтары немесе қылмыстық қудалауға қарсы иммунитетi бар адамды қылмыстық жауаптылыққа тартуға уәкiлеттi органның немесе лауазымды тұлғаның келiсiм беруден бас тартуына байланысты;
11) iс бойынша iс жүргiзу қайтыс болған адамды ақтау немесе iстi басқа адамдарға қатысты тергеу үшiн қажет жағдайларды қоспағанда, қайтыс болған адамға қатысты;
12) Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң ережелерiне байланысты қылмыстық жауаптылықтан босатылуға жататын адамға қатысты;
13) Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі әрекетті қылмыс ретінде саралау соған байланысты болатын осы қылмыстық іс бойынша қолдануға жататын заңды немесе өзге де нормативтік құқықтық актіні конституциялық емес деп таныған жағдайда.
2. Қылмыстық iс қылмысты оқиғаның жоқтығы немесе қылмыс құрамы жоқтығы дәлелденген кезде де, егер қосымша дәлелдер жинау үшiн барлық мүмкiндiктер сарқылса, олардың бар екендiгi дәлелденбеген кезде де осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң 1 және 2-тармақтарында көзделген негiздер бойынша қысқартылады.
3. Қылмыстық iс айыпталушының (сезiктiнiң) зиян келтiруi заңды болып табылған не әрекеттi айыпталушы (сезiктi) Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiне сәйкес оның қылмыстылығы мен қылмыстық жауаптылығын жоққа шығаратын жағдаятта жасаған жағдайларда осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң 2-тармағында көзделген негiздер бойынша қысқартылуға тиiс.
4. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң 3, 4 және 11-тармақтарында көрсетiлген негiздер бойынша қылмыстық істі қозғаудан бас тартуға не қылмыстық істі тоқтатуға, егер өтініш беруші ол адамды қылмыс жасаған адам ретінде тікелей көрсетсе, күдікті, айыпталушы, сондай-ақ сотталушы немесе оның заңды өкілдері бұған қарсылық бiлдiрсе де, жол берiлмейдi. Бұл жағдайда iс жүргiзу жалғастырылады және оған негiздер болған кезде сотталған адамды жазадан босату арқылы айыптау үкiмiнiң қаулысымен аяқталады.
Осы баптың бірінші бөлігінің 3, 4, 9, 10 және 11-тармақтарында аталған негіздер бойынша қылмыстық іс қозғаудан бас тарту туралы не қылмыстық істі тоқтату туралы шешім қабылдау үшін қылмыс жасаудан зардап шеккен адамның немесе жәбірленушінің келісімі талап етілмейді.
Қылмыстық істі тоқтату бір мезгілде қылмыстық қудалауды тоқтатуға әкеп соғады.
4-1. Әрекет жасаған сәтте заңға сәйкес қылмыстық жауаптылыққа тарту мүмкін болатын жасқа толмаған адамға қатысты қылмыстық iстi қозғаудан бас тарту туралы не қылмыстық iстi тоқтату туралы шешiм осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң 2-тармағында аталған негiз бойынша қабылдануға тиiс. Әрекет жасаған сәтте заңға сәйкес қылмыстық жауапқа тартылатын жасқа жетсе де, психикалық науқаспен байланысты емес психикалық дамуы жағынан артта қалуы салдарынан өз әрекеттерiнiң (әрекетсiздiгiнiң) iс жүзiндегi сипаты мен қоғамдық қауiптiлiгiн толығымен түйсіне алмаған және оларды игере алмаған, кәмелетке толмаған адамға қатысты қылмыстық iс қозғаудан бас тарту не қылмыстық iстi тоқтату туралы шешiм дәл осы негiз бойынша қабылдануы тиiс.
5. Қылмыстық iзге түсу органы қылмыстық iзге түсудi жоққа шығаратын жағдайды байқағаннан кейiн сотқа дейiнгi iс жүргiзудiң кез келген сатысында қылмыстық iс қозғаудан бас тарту туралы немесе қылмыстық iстi қысқарту туралы қаулы шығарады. Прокурор iстi соттың басты талқылауында қарау басталғанға дейiн оны соттан керi қайтарып алуға және осы бапта көзделген негiздер бойынша қысқартуға да құқылы.
6. Сотта қылмыстық iзге түсудi жоққа шығаратын мән-жайды байқаған мемлекеттiк айыптаушы айыптаудан бас тарту туралы мәлiмдеуге мiндеттi. Мемлекеттiк айыптаушының айыптаудан бас тарту туралы мәлiмдемесi, егер жеке айыптаушы айыптауды қолдауын жалғастырса, қылмыстық iстi қараудың жалғастырылуына кедергi келтiрмейдi.
7. Қылмыстық iзге түсуді жоққа шығаратын мән-жайларды байқаған сот қылмыстық iстi қысқарту туралы мәселенi шешуге мiндеттi.
8. Қылмыстық қудалау органдары және соттар қылмыстық іс тоқтатылған не қылмыстық іс қозғаудан бас тартылған кезде адамның іс-әрекеттерінде әкімшілік немесе сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық белгілері болғанда он күн ішінде құзыретті органдарға әкімшілік немесе тәртіптік жауаптылыққа тарту туралы мәселені шешу үшін материалдар жіберуге міндетті.
Ескерту. 37-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2002.12.21 N 363, 2004.12.09 N 10, 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен; 03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

38-бап. Қылмыстық iзге түсудi жүзеге асырмауға
мүмкiндiк беретiн мән-жайлар

1. Сот, прокурор, сондай-ақ прокурордың келiсiмiмен тергеушi немесе анықтау органы тиiстi мән-жайлар болған кезде өз құзыреті шегінде Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 65, 66-баптарында, 67-бабының екінші бөлігінде және 68-бабында, сондай-ақ 373, 375 – 378, 381-баптарының ескертулерінде көзделген жағдайларда адамды қылмыстық жауаптылықтан босата отырып, қылмыстық іс қозғаудан бас тартуға не қылмыстық iстi тоқтатуға құқылы. Мұндай жағдайларда сот қылмыстық жауаптылықтан босата отырып, айыптау үкiмiн шығаруға да құқылы.
2. Сотта қылмыстық iзге түсудi жүзеге асырмауға мүмкiндiк беретiн жағдайларды байқаған мемлекеттiк айыптаушы айыпталушының қылмыстық iзiне түсуден бас тартуды мәлiмдеуге құқылы. Мемлекеттiк айыптаушы мәлiмдеген қылмыстық iзге түсуден бас тарту жеке айыптаушыға қылмыстық iстiң материалдарын пайдалана отырып, айыпталушының қылмыстық iзiне түсудi жалғастыруына кедергi келтiрмейдi.
3. Қылмыстық iс қысқартылғанға дейiн айыпталушыға (сезiктiге) iстi қысқартудың негiзi мен осы негiз бойынша оны қысқартуға қарсылық бiлдiру құқығы түсiндiрiлуге тиiс.
4. Қылмыстық iстiң қысқартылғандығы туралы жәбірленушіге және оның өкіліне хабарланады, олар қылмыстық процестi жүргiзушi органның қаулысына жоғары тұрған сотқа немесе жоғары тұрған прокурорға шағымдануға құқылы.
5. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген негiздер бойынша қылмыстық iстi қысқартуға, егер сезiктi, айыпталушы немесе жәбiрленушi оған қарсылық бiлдiрсе, жол берiлмейдi. Мұндай жағдайда iс бойынша iс жүргiзу әдеттегi тәртiппен жалғастырылады.
Ескерту. 38-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.11.23 N 354-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

4-тарау. Ақтау. Қылмыстық процесті жүргізуші органның заңсыз
іс-әрекетімен келтірілген зиянды өтеу

39-бап. Айыпталушы (сезiктi) ретiнде тартылған адамды
кiнәсiздiгiн тану жолымен ақтау

1. Сот бойынша ақталған адам, сонымен бiрге оған қатысты осы Кодекстiң 37-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 1), 2), 5), 7), 8) және 13) тармақтарында көзделген негiздер бойынша қылмыстық iстi қысқарту туралы қылмыстық iзге түсу органының қаулысы шығарылған айыпталушы (сезiктi) кiнәсiз деп саналады және оның Қазақстан Республикасының Конституциясымен кепiлдiк берiлген құқықтары мен бостандықтарын қандай да бiр шектеуге болмайды.
2. Сот, қылмыстық iзге түсу органы осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген адамды ақтау және оған қылмыстық процестi жүргiзушi органның заңсыз iс-әрекетiнiң салдарынан келтiрiлген зияндарды өтеу жөнiнде заңда көзделген барлық шараларды қолдануға тиiс.
Ескерту. 39-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 121-VКонституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

40-бап. Қылмыстық процестi жүргiзушi органның заңсыз
iс-әрекетiнiң салдарынан келтiрiлген зиянның
өтелуiне құқығы бар адамдар

1. Адамға заңсыз ұстаудың, қамауға алудың, үйде қамауда ұстаудың, қызметiнен уақытша шеттетудiң, арнаулы медициналық ұйымға орналастырудың, соттаудың, медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданудың нәтижесiнде келтiрiлген зиян қылмыстық процестi жүргiзушi органның кiнәсiне қарамастан толық көлемде республикалық бюджеттен өтеледi.
2. Қылмыстық процестi жүргiзушi органның заңсыз iс-әрекеттерiнiң салдарынан келтiрiлген зиянды өтеуге мыналар құқылы:
1) осы Кодекстiң 39-бабының бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген адамдар;
2) егер осы Кодекстiң 33-бабының екiншi бөлiгiнде және 34-бабының екiншi бөлiгiнде көзделген жағдайлардың болмауына қарамастан қылмыстық iс қозғалған болса немесе қылмыстық iзге түсудi жоққа шығаратын жағдайлар анықталған кезден бастап қысқартылмаса, өздерiне қатысты қылмыстық iс қозғалмауға тиiстi, ал қозғалған iс осы Кодекстiң 37-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 6-тармағында көзделген негiздер бойынша қысқартылуға тиiстi адамдар;
3) өздерiне қатысты қылмыстық iс осы Кодекстiң 37-бабы бiрiншi бөлiгiнiң 3 және 4-тармақтарында көзделген негiздер бойынша қысқартылуы тиiс, бiрақ қылмыстық iзге түсудi жоққа шығаратын мән-жайлар анықталған кезден бастап қысқартылмаған және мұндай адамдардың қылмыстық iстi қысқартуға келiскенiне қарамастан қылмыстық iзге түсу заңсыз жалғастырылған адамдар;
4) жасаған әрекетiнiң саралануы Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң оны жасағаны үшiн сезiк келтiрiлу немесе айыптау кезiнде осы Кодекспен ұстауға немесе күзетпен ұстауға жол берiлмейтiн одан жеңiлiрек қылмыс үшiн жауаптылықты көздейтiн бабына өзгерген не осы бап бойынша неғұрлым жеңiл жаңа жаза тағайындалған немесе үкiмнен айыптаудың бөлiгi алып тасталған және осыған байланысты жазасы төмендетiлген жағдайда, сол сияқты медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын немесе тәрбиелiк ықпал ету мәжбүрлеу шарасын қолдану туралы соттың заңсыз шешiмi бұзылған жағдайда қамауға алуға, бас бостандығынан айыруға сотталған, ұсталған немесе күзетпен ұсталған адам. Қамауға алудың немесе бас бостандығынан айырудың iс жүзiнде өтелген мерзiмi Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң кiнәлi адам жасаған әрекет жаңадан сараланған бабында көзделген қамауға алу немесе бас бостандығынан айыру түрiндегi жазаның ең жоғары мөлшерiнен асатын бөлiгiнде заңсыз өтелген болып саналады;
5) заңды негiзсiз тиiстi мерзiмiнен артық қамауда ұсталған, сонымен бiрге қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу барысында iс жүргiзуге мәжбүр етудiң кез келген өзге де шараларына заңсыз ұшыраған адамдар.
3. Азамат қайтыс болған жағдайда зиянды өтеттiру құқығы белгiленген тәртiппен оның мұрагерлерiне, ал төленуi тоқтатыла тұрған зейнетақылар мен жәрдемақыларды алу бөлiгiнде - отбасының асыраушысынан айрылу жағдайы бойынша жәрдемақымен қамтамасыз етiлетiн адамдар тобына жататын мүшелерiне ауысады.
4. Егер анықтау, алдын ала тергеу және сот талқылауы процесiнде ерiктi түрде өзiне өзi жала жабу жолымен ақиқатты ашуға кедергi келтiргендiгi және сол арқылы осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген зардаптардың пайда болуына жағдай жасағандығы дәлелденген адамға зиянның өтелуi тиiс емес.
5. Осы баптың ережелерi оның екiншi бөлiгiнiң 3-тармағында көзделген мән-жайлар болмаған кезде адамға қатысты қолданылған iс жүргiзудiң мәжбүрлеу шаралары немесе қаулымен шығарылған айыптау үкiмi рақымшылық ету немесе кешiрiм жасау актiлерiнiң шығуына, мерзiмiнiң ескiруiне немесе қылмыстық жауаптылықты жоятын немесе жазаны жеңiлдететiн заңның қабылдануына байланысты бұзылған немесе өзгертiлген жағдайларға қолданылмайды.
Ескерту. 40-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47 Заңымен.

41-бап. Өтелуге жататын зиян

Осы Кодекстiң 40-бабының екiншi және үшiншi бөлiктерiнде көрсетiлген адамдардың мүлiктiк зиянның толық көлемiнде өтелуiне, моральдық зиянның зардаптарының жойылуына және еңбек, зейнетақы, тұрғын үй және өзге де құқықтарының қалпына келтiрiлуiне құқығы бар. Соттың үкiмi бойынша құрметтi, әскери, арнаулы немесе өзге де атағынан, сыныптық шенiнен, дипломаттық дәрежесiнен, бiлiктiлiк сыныбынан, сондай-ақ мемлекеттiк наградаларынан айырылған адамдардың атағы, сыныптық шенi, дипломаттық дәрежесi, бiлiктiлiк сыныбы қалпына келтiрiледi, мемлекеттiк наградалары қайтарылады.

42-бап. Зиянды өтеттiру құқығын тану

Қылмыстық процестi жүргiзушi орган адамды толық немесе iшiнара ақтау туралы шешiм қабылдай отырып, оның келтiрiлген зиянның өтелуiне құқығын да тануы тиiс. Ақтау үкiмiнiң немесе қылмыстық iстi қысқарту туралы, өзге де заңсыз шешiмдердiң күшiн жою немесе өзгерту туралы қаулының көшiрмесi мүдделi адамға тапсырылады не почта арқылы жiберiледi. Сонымен бір мезгілде оған зиянның өтелу тәртiбi түсiндiрiлген хабарлама да жолданады. Залалдың өтелуiне құқығы бар қайтыс болған адамның мұрагерлерiнiң, туыстарының немесе асырауындағылардың тұратын жерлерi туралы мәлiмет болмаған жағдайда хабарлама олар қылмыстық процестi жүргiзушi органға өтiнiш жасаған күннен бастап бес тәуліктен кешiктiрiлмей жолданады.
Ескерту. 42-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

43-бап. Мүлiктiк зиянды өтеу

1. Осы Кодекстiң 40-бабының екiншi бөлiгiнде көрсетiлген адамдарға келтiрiлген мүлiктiк зиян:
1) жалақыны, зейнетақыны, жәрдемақыны, олар айырылған өзге де қаражаттар мен кiрiстердi;
2) соттың үкiмiнiң немесе өзге де шешiмiнiң негiзiнде заңсыз тәркiленген немесе мемлекеттiң кiрiсiне айналдырылған мүлiктi;
3) соттың заңсыз үкiмiн орындау үшiн өндiрiлiп алынған айыппұлдарды; сот шығындарын және адам заңсыз әрекеттерге байланысты төлеген өзге де сомаларды;
4) көрсетiлген заңгерлiк көмек үшiн адам төлеген сомаларды;
5) қылмыстық iзге түсудiң салдарынан келтiрiлген өзге де шығыстарды өтеудi қамтиды.
2. Осы Кодекстiң 40-бабының екiншi бөлiгiнде көрсетiлген адамдарды күзетпен ұстауға, қамауды немесе бас бостандығынан айыруды өтейтiн жерлерде ұстауға жұмсалған сомалар, бұл адамдардың қылмыстық iзiне түсуге байланысты сот шығындары, сонымен бiрдей олардың күзетпен ұсталуын, қамауға алынуын немесе бас бостандығынан айырылуын өтеуi уақытында қандай да бiр жұмыстарды орындағаны үшiн жалақысы қылмыстық процестi жүргiзушi органның заңсыз iс-әрекетiнiң салдарының келтiрiлген зиянды өтеу төлемiне жататын сомадан шегерiле алмайды.
3. Зиянды өтеудiң тәртiбi туралы хабарламамен бiрге осы Кодекстiң 42-бабында көрсетiлген құжаттардың көшiрмесiн алған кезде осы Кодекстiң 40-бабының екiншi және үшiншi бөлiктерiнде көрсетiлген адам iстi қысқарту, өзге де заңсыз шешiмдердiң күшiн жою және өзгерту туралы үкiм, қаулы шығарған органға мүлiктiк зиянды өтеу туралы талап қоюға құқылы. Егер iстi жоғары тұрған сот қысқартса немесе үкiмдi өзгертсе, зиянды өтеу туралы талап үкiмдi шығарған сотқа жолданады. Кәмелетке толмаған адам ақталған жағдайда зиянды өтеу туралы талапты оның заңды өкiлi қоя алады.
4. Осы баптың үшiншi бөлiгiнде аталған орган өтiнiш түскен күннен бастап бiр айдан кешiктiрмей, қажет болған жағдайларда қаржы және әлеуметтiк қорғау органдарынан есеп сұрату арқылы зиянның мөлшерiн айқындайды, одан кейiн инфляцияны ескере отырып бұл зияндарды өтеуге өтем төлеудi жүргiзу туралы қаулы шығарады. Егер сот iстi апелляциялық, кассациялық немесе қадағалау тәртiбiмен қарау кезiнде тоқтатса, көрсетiлген әрекеттердi бiрiншi саты бойынша қараған сот жүргiзедi.
5. Мүлiктiк зиянды өтеу туралы талапты осы Кодекстiң 371-бабының екiншi бөлiгiнде белгiленген үкiмдi атқаруға байланысты мәселелердi шешуге арналған тәртiппен судья шешедi.
6. Гербiлi мөрмен расталған қаулының көшiрмесi төлем төлеудi жүргiзуге мiндеттi органдарға көрсету үшiн адамға тапсырылады немесе жолданады. Төлем төлеу тәртiбi заңдармен айқындалады.
Ескерту. 43-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

44-бап. Моральдық зиянның зардаптарын жою

1. Қылмыстық процестi жүргiзушi, адамды ақтау туралы шешiм қабылдаған орган келтiрiлген зиян үшiн одан ресми түрде кешiрiм сұрауға мiндеттi.
2. Келтiрiлген моральдық зиян үшiн ақшалай өтемақы туралы талап қою азаматтық сот iсiн жүргiзу тәртiбiмен ұсынылады.
3. Егер адам заңсыз қылмыстық iзге түсуге ұшыратылып, ал қылмыстық iс қозғау, ұстау, күзетпен ұстау, қызметiнен уақытша шеттету, медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастыру, соттау туралы мәлiметтер және оған қатысты қолданылып, кейiннен заңсыз деп танылған басқа да iс-әрекеттер баспасөзде жарияланса, радио, теледидар немесе өзге де бұқаралық ақпарат құралдары арқылы таратылса, осы адамның талап етуi бойынша, ал ол қайтыс болған жағдайда - оның туыстарының немесе қылмыстық процестi жүргiзушi органның талап етуi бойынша тиiстi бұқаралық ақпарат құралы бiр айдың iшiнде ол туралы қажеттi хабарлама жасауға мiндеттi.
4. Осы Кодекстiң 40-бабының екiншi және үшiншi бөлiктерiнде көрсетiлген адамдардың талап етуi бойынша қылмыстық процестi жүргiзушi орган екi апта мерзiм iшiнде өзiнiң заңсыз шешiмдерiнiң күшiн жойғаны туралы оның жұмыс iстейтiн, оқитын, тұратын жерi бойынша жазбаша хабарлама жолдауға мiндеттi.

45-бап. Талап қою мерзiмдерi

1. Мүлiктiк зиянды өтеуге ақшалай төлем жасау туралы талап осы Кодекстiң 40-бабының екiншi және үшiншi бөлiктерiнде көрсетiлген адамдар мұндай төлемдердi жасау туралы қаулыны алған сәттен бастап үш жылдың iшiнде ұсыныла алады.
2. Өзге де құқықтарды қалпына келтiру туралы талап құқықтарды қалпына келтiрудiң тәртiбi түсiндiрiлген хабарлама алынған күннен бастап алты айдың iшiнде ұсыныла алады.
3. Бұл мерзiмдердi дәлелдi себептермен өткiзiп алған жағдайда оларды мүдделi адамдардың өтiнiшi бойынша қылмыстық процестi жүргiзушi орган қалпына келтiредi.

46-бап. Заңды тұлғаларға зиянды өтеу

Қылмыстық процестi жүргiзушi органның заңсыз iс-әрекеттерiнен заңды тұлғаларға келтiрiлген зиянды толық көлемде және осы тарауда белгiленген мерзiмдерде мемлекет өтейдi.

47-бап. Құқықтарды талап қою тәртiбiмен қалпына келтiру

Егер ақтау немесе зиянды өтеу туралы талап қанағаттандырылмаса не адам қабылданған шешiмге келiспесе, ол азаматтық сот iсiн жүргiзу тәртiбiмен сотқа шағымдануға құқылы.

5-тарау. Қылмыстық іс бойынша іс жүргізу

48-бап. Қылмыстық iстердi бiрiктiру

1. Бiр iс жүргiзуде бiр немесе бiрнеше қылмыстарды жасағандығына, қатысқандығына бiрнеше адамдарды айыптау немесе күдіктену жөнiндегi iстер, адамның бiрнеше қылмыс жасағандығын айыптау жөнiндегi iстер, сондай-ақ бұл қылмыстарды күнi бұрын уәде берiлмей жасырғандығын немесе олар туралы айтпағандығын айыптау немесе күдіктену жөнiндегi iстер бiрiктiруi мүмкiн.
2. Бiр iс жүргiзуде:
1) әртүрлi адамдарға қатысты бiрдей айыптау;
2) жеке айыптау iсi қаралатын жағдайларды қоспағанда, бiр-бiрiне қатысты қылмыс жасағандығы таңылатын адамдарға қатысты айыптау;
3) бiреуi бойынша қылмыстық iзге түсу жеке түрде, ал екiншiсi бойынша - жария түрде жүзеге асырылатын iстер;
4) бiрiктiрiп қарау iстi объективтi қарауға бөгет жасайтын барлық басқа да айыптаулар бiрiктiрiлмеуi тиiс.
3. Iстердi бiрiктiру қылмыстық процестi жүргiзушi органның қаулысы негiзiнде жүзеге асырылады. Қылмыстық iзге түсу органы шығарған қаулының көшiрмесi жиырма төрт сағаттың iшiнде прокурорға жолданады.
4. Бiрнеше iс бiрiктiрiлген iс бойынша iс жүргiзу мерзiмi уақыты бойынша бiрiншi iс қозғалған күннен бастап есептеледi. Егер бiрiктiрiлген iстердiң бiреуi бойынша жолын кесу шарасы ретiнде қамауға алу не үйiнде қамауда ұстау қолданылса, тергеу мерзiмi аталған жолын кесу шаралары қолданылған iс қозғалған күннен бастап есептеледi.
Бiрнеше қылмыстық iс бiр iске бiрiктiрiлген жағдайда олар бойынша алдын ала тыңдауды өткiзу мерзiмi сотқа соңғы iс түскен күннен бастап есептеледi.
5. Адамдарға процеске қатысушылар құқығы оларға қатысты бiрiктiрiлген iстер бойынша ғана тиесiлi болады.
Ескерту. 48-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

49-бап. Қылмыстық iстi бөлектеу

1. Сот, қылмыстық iзге түсу органы қылмыстық iстен:
1) қылмыстық iс осы Кодекстiң 50-бабында көзделген негiздер бойынша тоқтатылуға тиiс болғанда жекелеген айыпталушыларға;
2) мемлекеттiк құпияларды қорғауға байланысты жабық сот талқылауы үшiн негiз оған қатысты болатын, бiрақ басқа айыпталушыларға қатысты болмайтын жекелеген айыпталушыларға;
3) ересектермен бiрге қылмыстық жауаптылыққа тартылған кәмелетке толмаған айыпталушыға;
4) қылмыстық жауаптылыққа тартуға жататын жекелеген анықталмаған тұлғаларға қатысты басқа қылмыстық iстi жеке жүргiзуге бөлектеуге құқылы.
2. Тергеу немесе қамауға алу мерзiмдерi аяқталып қалған көп эпизодты қылмыстық iстердi тергеу жағдайында тергеушi айыптау бөлiгiнде тергеу толық, жан-жақты жүргiзiлгендiгiн мойындап, егер ол iстiң қалған бөлiктерiн тергеуге және қарауға кедергi жасамаса, iстiң бiр бөлiгiн оны сотқа жолдау үшiн жеке iс жүргiзуге бөлектеуге құқылы.
3. Егер қылмыстық iс бойынша бұл iске байланысты емес қылмыстың белгiлерi бар iс-әрекеттер туралы мәлiмет алынса, ол туралы барлық материалдар осы Кодексте көзделген тәртiппен жаңа қылмыстық iс қозғау туралы мәселенi шешу үшiн дереу бөлектенiлуi тиiс.
4. Егер ол iстi тергеу мен шешудiң жан-жақтылығына, тұтастығына әсер етпесе, қылмыстық iстердi бөлектеуге рұқсат етiледi.
5. Iстi бөлектеу қылмыстық процестi жүргiзушi органның қаулысы негiзiнде жүзеге асырылады. Қылмыстық iзге түсу органы шығарған қаулының көшiрмесi жиырма төрт сағаттың iшiнде прокурорға жолданады. Қаулыға түпнұсқада немесе көшiрмесiнде бөлектенетiн материалдардың тiзбесi қоса берiлуi тиiс.
6. Бөлектелген iс бойынша iс жүргiзудiң мерзiмi жаңа қылмыс бойынша немесе жаңа адамға қатысты iстi бөлектеу туралы қаулы шығарылған күннен бастап есептеледi. Қалған жағдайларда мерзiм негiзгi қылмыстық iс қозғалған кезден бастап есептеледi.

50-бап. Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұру

1. Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу:
1) айыпталушы ретiнде жауапқа тартуға жататын адамның анықталмауы;
2) айыпталушы тергеуден немесе соттан жасырынып қалған не оның тұратын жерi басқа себептермен анықталмаған;
3) айыпталушыны қылмыстық iзге түсу иммунитетiнен айыру не оны шетелдiк мемлекеттердiң беруi туралы мәселелердiң шешiлуiне байланысты айыпталушының iске қатысуының нақты мүмкiндiктерi болмаған;
4) айыпталушы жүйкесiнiң заңда көзделген тәртiпте куәландырылған уақытша бұзылуы немесе өзге де ауыр науқастануы;
5) айыпталушының Қазақстан Республикасынан тысқары жерлерде болуы;
6) алып тасталды - ҚР 2012.07.10 N 32-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
7) қылмыстық iс бойынша одан әрi iс жүргiзуге уақытша кедергi келтiретiн тежеусiз күштiң iс-әрекетi;
8) тиiстi сараптама жүргiзiлген;
9) осы Кодекстiң 55-тарауында көзделген тәртiппен құқықтық көмек алуға байланысты iс жүргiзу әрекеттерi орындалған;
10) хабар-ошарсыз жоғалған адамды таппаған жағдайда анықтаушының, тергеушінің немесе соттың қаулысымен толықтай немесе тиісті бөлігінде тоқтатыла тұруы мүмкін.
1-1. Сот осы қылмыстық iсте қолданылуға жататын, Конституциямен баянды етілген адамның және азаматтың құқықтары мен бостандығына нұқсан келтіретін заңды немесе өзге де нормативтiк құқықтық актiнi конституциялық емес деп тану туралы ұсыныспен Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесiне жүгінген жағдайда, сот іс бойынша іс жүргізуді толықтай немесе тиісті бөлігінде тоқтата тұруға міндетті.
Егер Конституциялық Кеңес басқа соттың бастамасымен осы қылмыстық іс бойынша қолдануға жататын заңды немесе өзге де нормативтік құқықтық актіні конституциялық емес деп тану туралы ұсынысты іс жүргізуге қабылдаса, сот қорғаушы тараптың өтінішхаты болған кезде іс бойынша іс жүргізуді толықтай немесе тиісті бөлігінде тоқтата тұруға міндетті.
2. Сотта қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу, егер жеке айыптау iсi бойынша жеке айыптаушы оның ауыр науқас екендiгiне, Қазақстан Республикасынан тысқары жерлерде iс-сапарларда болуына немесе азаматтық борышын орындауына байланысты сотта қылмыстық iзге түсудi жүзеге асыра алмаған жағдайда да соттың қаулысымен толық немесе тиiстi бөлiгiнде тоқтатыла тұруы мүмкiн.
3. Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу оны тоқтатуға негiз болған жағдайлар жойылғанға дейiн тоқтатыла тұрады. Әлгi жағдайлар жойылған соң анықтаушының, тергеушiнiң немесе соттың қаулысымен ол жаңартылады.
4. Iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұру немесе жаңарту туралы процеске қатысушыларға хабарланады. Қылмыстық iзге түсу органы шығарған қылмыстық iстi тоқтата тұру туралы қаулының көшiрмесi жиырма төрт сағаттың iшiнде прокурорға жолданады.
5. Тоқтатылып қойған iс, егер iс бойынша ескiру мерзiмiн үзу туралы мәлiмет болмаса, қылмыстық заңмен белгiленген ескiру мерзiмiнiң аяқталуы бойынша тоқтатылуға тиiс.
Ескерту. Қылмыстық iс бойынша одан әрi iс жүргiзуге кедергi келтiретiн еңсерiлмейтiн күштiң әсерi деп табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайларды, төтенше жағдайды немесе соғыс жағдайын түсiну кepeк.
Ескерту. 50-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2007.01.08 N 210, 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.07.10 N 32-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен; 03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

51-бап. Қылмыстық iстi қысқарту

1. Қылмыстық iс осы Кодекстiң 37, 38-баптарында көзделген негiздер бойынша қылмыстық процестi жүргiзушi орган қысқартады.
2. Қылмыстық iс қысқартылғанға дейiн сезiктiге, айыпталушыға қысқартылу негiзi мен осы негiздер бойынша қысқартылуға қарсылығын мәлiмдеу құқығы түсiндiрiледi.
3. Қылмыстық iстi қысқарту туралы қаулының күшi жойылған жағдайда iс бойынша iс жүргiзу қылмыстық жауаптылыққа тарту мерзiмiнiң ескiруi шегiнде жаңартылады.
4. Қылмыстық iстiң қысқартылғандығы туралы және iс бойынша iс жүргiзудiң жаңартылғандығы туралы сезiктiге, айыпталушыға, қорғаушыға, сондай-ақ жәбiрленушiге, оның өкiлiне, азаматтық талапкерге, азаматтық жауапкерге немесе олардың өкiлiне өтiнiштерi бойынша iс қозғалған жеке және заңды тұлғаларға жазбаша хабарланады. Қылмыстық iзге түсу органы шығарған қылмыстық iстi қысқарту туралы және iс бойынша iс жүргiзудi жаңарту туралы қаулының көшiрмелерi жиырма төрт сағаттың iшiнде прокурорға жолданады.
Ескерту. 51-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

51-1-бап. Күдіктіге немесе айыпталушыға қатысты қылмыстық
қудалауды тоқтату тәртiбi

1. Күдіктіге немесе айыпталушыға қатысты қылмыстық қудалау осы Кодекстiң 37-бабының бiрiншi бөлiгiнде, 38-бабының бiрiншi бөлiгiнде аталған негiздер бойынша тоқтатылады.
2. Қылмыстық қудалауды тоқтатуды осы Кодекстiң 128-бабында белгiленген қағидаларды сақтап, дәлелдемелердi бағалағаннан кейiн қылмыстық процестi жүргiзушi орган жүзеге асырады.
3. Күдіктiге немесе айыпталушыға қатысты қылмыстық қудалау тоқтатылған жағдайда iс жүргiзу осы Кодекстiң 50-бабында көзделген негiздер бойынша жалғастырылуы немесе тоқтатыла тұруы мүмкiн.
4. Қылмыстық қудалауды тоқтату туралы шешiм күдіктіге немесе айыпталушыға қатысты ғана қабылдана алады. Осы қылмыстық iс бойынша күдікті немесе айыпталушы деп танылмаған адамдарға қатысты қылмыстық iстi қозғаудан бас тарту туралы шешiм қабылдануы мүмкiн.
Ескерту. Кодекс 51-1-баппен толықтырылды - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

52-бап. Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудi аяқтау

Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу:
1) қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу толық қысқартылғандығы туралы қаулының күшiне енуi бойынша;
2) үкiмнiң немесе iс бойынша басқа да түпкiлiктi шешiмнiң күшiне енуi бойынша - егер ол оны атқару жөнiнде арнаулы шаралар қабылдауды қажет етпесе;
3) үкiмнiң немесе iс бойынша басқа да түпкiлiктi шешiмнiң орындалғандығы туралы растау алынуы бойынша - егер ол оны атқару жөнiнде арнаулы шаралар қабылдауды қажет ететiн болса, аяқталады.

53-бап. Құпиялылықты сақтау

1. Қылмыстық сот iсiн жүргiзу барысында осы Кодексте және басқа да заңнамада көзделген мемлекеттiк құпияларды және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын, алынатын мәлiметтердi қорғау жөнiндегi шаралар қолданылады.
2. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган мемлекеттiк және өзге де құпияларды құрайтын мәлiметтi хабарлауды немесе берудi ұсынған тұлғалар тиiстi құжаттарды сақтаудың қажеттiгiне сiлтей отырып, көрсетiлген талапты орындаудан бас тарта алмайды, бiрақ одан қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу үшiн көрсетiлген мәлiметтердi алудың қажеттiгiн растайтын, тиiстi iс жүргiзу қызметiнiң хаттамасына енгiзуге жататын түсiндiрме алуға құқылы.
3. Процеске қатысушылардың мемлекеттiк құпияларды құрайтын мәлiметтермен танысу тәртiбi заңдармен айқындалады.
3-1. Егер сот алқабилердiң қатысуымен қарайтын қылмыстық iстiң материалдарында мемлекеттік құпияны құрайтын мәлiметтер болса, облыстық және оған теңестiрілген соттың қызметін материалдық-техникалық және өзге де қамтамасыз етудi жүзеге асыратын уәкiлеттi мемлекеттік орган төрағалық етушінің жазбаша өкiмi бойынша алқабилердің мемлекеттік құпияларға қол жеткiзуiне Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртiппен рұқсат етудi ресiмдейдi.
4. Мемлекеттiк құпияларды құрайтын мәлiметтi қамтитын дәлелдер соттың жабық отырысында зерттеледi.
5. Өзге де құпияларды құрайтын мәлiметтi, сондай-ақ жеке өмiрiнiң iшкi сырын ашатын дәлелдер, аталған мәлiметтердiң жариялану қаупi төнген адамдардың сұрауы бойынша соттың жабық отырысында зерттелуi мүмкiн.
6. Жеке өмiрге қол сұғылмаушылықты бұзудың, жеке немесе отбасылық құпияны жариялаудың нәтижесiнде адамға келтiрiлген зиян заңда көзделген тәртiппен өтелуге тиiс.
7. Анықтау және алдын ала тергеу деректерiнiң құпиялығын сақтау тәртiбi осы Кодекстiң 205-бабымен белгiленедi.
8. алынып тасталды.
9. Процеске қатысушыларға тапсырылуға жататын, мемлекеттiк құпияларды немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәлiметтер бар iстен түсірілген iс жүргiзу құжаттарының көшiрмелерi олармен танысқаннан кейiн iспен бiрге сақталады және процеске қатысушыларға сот отырысы кезiнде тапсырылады.
Ескерту. 53-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2001.03.16 N 163, 2006.01.16 N 122 (2007.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

6-тарау. Iс жүргізу мерзімдері

54-бап. Мерзiмдердi есептеу

1. Осы Кодексте белгiленген мерзiмдер сағаттармен, тәулiктермен, айлармен, жылдармен есептеледi.
2. Мерзiмдердi есептеу кезiнде мерзiмнiң өтуi басталатын сағат пен тәулiк есепке алынбайды. Бұл ереженiң ұстау кезiндегi мерзiмдердi есептеуге қатысы жоқ.
3. Мерзiмдi есептеу кезiнде оған жұмыс уақыты емес уақыт та кiредi.
4. Мерзiмдi тәулiкпен есептеу кезiнде мерзiм оның ақырғы тәулiгiнiң жиырма төрт сағатында аяқталады. Мерзiмдi айлармен немесе жылдармен есептеу кезiнде мерзiм соңғы айдың тиiстi күнiнде аяқталады, ал егер бұл айдың тиiстi күнi болмаса, мерзiм осы айдың соңғы күнi аяқталады. Егер мерзiмнiң аяқталуы жұмыс күнi емес (демалыс, мереке) күнге келсе, онда ұстау, қамауға алу, үйiнде қамауда ұстау және медициналық немесе арнаулы оқу-тәрбие мекемесiнде болуы кезiндегi мерзiмдi есептеу жағдайларын қоспағанда, одан кейiнгi бiрiншi жұмыс күнi мерзiмнiң ақырғы күнi болып саналады.
5. Адамды қылмыс жасады деген күдiк бойынша ұстаған кезде мерзiм осы шара iс жүзiнде қолданылған сәттен (сағаттан) бастап есептеледi.

55-бап. Мерзiмдi сақтау

1. Егер шағым, өтiнiш немесе өзге де құжат мерзiм аяқталғанға дейiн почтаға тапсырылса, оны қабылдауға уәкiлеттi адамға берiлсе немесе мәлiмделсе, ал күзетпен ұсталушы не медициналық ұйымға орналастырылған адамдар үшiн, - егер шағым немесе өзге де құжат күзетпен ұстау орнының немесе медициналық ұйымның әкiмшiлiгiне мерзiм аяқталғанға дейiн тапсырылса, мерзiм өтiп кеткен болып саналмайды. Шағымды немесе өзге де құжатты почтаға тапсыру уақыты почта штемпелi бойынша, ал оны қабылдауға уәкiлеттi адамға немесе күзетпен ұстау орнының немесе медициналық ұйымның әкiмшiлiгiне тапсыру уақыты - бұл ұйымдар кеңсесiнiң немесе лауазымды адамдарының қойған белгiсi бойынша айқындалады.
2. Лауазымды адамдардың белгiленген мерзiмдi сақтауы iс жүргiзу құжаттарында тиiстi көрсетумен расталады. Қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысушы адамдарға тапсырылуға жататын құжаттардың алынғандығы iске қоса тiгiлген олардың қолхатымен расталады.
3. Iс жүргiзу мерзiмдерi тек осы Кодексте белгiленген жағдайларда және тәртiппен ғана ұзартыла алады.

56-бап. Мерзiмдi өткiзiп алудың салдары және оны
қалпына келтiру тәртiбi

1. Мерзiм аяқталғаннан кейiн процеске қатысушылармен жасалған iс жүргiзу әрекетi жарамсыз болып саналады.
2. Дәлелдi себептермен өткiзiлiп алынған мерзiм, мүдделi адамның өтiнiшi бойынша, анықтаушының, тергеушiнiң, прокурордың немесе iс жүргiзiп отырған судьяның қаулысымен қалпына келтiрiлуi мүмкiн. Бұл орайда мерзiм, егер қылмыстық процестi жүргiзушi органның тиiстi шешiмiмен өзгеше көзделмесе, басқа адамдар емес, оны өткiзiп алған адам үшiн қалпына келтiрiледi.
3. Мүдделi адамның өтiнiшi бойынша белгiленген мерзiм өткiзiлiп алып шағым жасалған шешiмдi орындау өтiп кеткен мерзiмдi қалпына келтiру туралы мәселе шешiлгенге дейiн тоқтатыла тұруы мүмкiн.
4. Мерзiмдi қалпына келтiруден бас тартуға осы Кодексте белгiленген тәртiппен шағым (наразылық) жасалуы мүмкiн.
Ескерту. 56-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47 Заңымен.

2-бөлім. Қылмыстық процеске қатысушы мемлекеттік органдар
мен тұлғалар

7-тарау. Сот

57-бап. Сот

1. Сот, сот билiгi органы бола отырып, қылмыстық iстер бойынша сот төрелігін жүзеге асырады.
2. Кез-келген қылмыстық iс соттың заңды, тәуелсiз, құзыреттi және бейтарап құрамымен ғана қаралады, мұның өзi осы Кодексте белгiленген:
- нақты iстердiң соттылығын анықтау;
- нақты қылмыстық iстердi қарау үшiн соттың құрамын жасақтау;
- судьяларды бөлу;
- iстi шешу функциясын айыптау және қорғау функциясынан бөлектеу ережелерiн сақтаумен қамтамасыз етiледi.
3. Қазақстан Республикасында қылмыстық iстер бойынша сот төрелігін:
Жоғарғы Сот;
облыстық және оларға теңестiрiлген соттар;
аудандық және оларға теңестірілген соттар;
қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттар, қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери соттар, кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттар, гарнизондардың әскери соттары жүзеге асырады.
Ескерту. 57-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

58-бап. Соттың құрамы

1. Бірінші сатыдағы соттарда қылмыстық істерді қарауды судья жеке-дара жүзеге асырады, ал Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 96 (екінші бөлігінің п) тармағында), 162 (төртінші бөлігінде), 165, 166-1, 167, 171, 233 (төртінші бөлігінде), 235-1 (бесінші бөлігінде), 250 (төртінші бөлігінде), 259 (төртінші бөлігінде), 260 (төртінші бөлігінде), 261 (төртінші бөлігінде)-баптарында көзделген қылмыстар туралы істерді қоспағанда, жасалғаны үшін қылмыстық заңда өлiм жазасы немесе өмір бойына бас бостандығынан айыру көзделген қылмыстар туралы істерді қарау айыпталушының өтінішхаты бойынша бір судьяның және он алқабидің құрамында жүзеге асырылады.
2. Қылмыстық істерді апелляциялық тәртіппен қарауды судья жеке-дара, ал алқабилер қатысқан соттың үкімдеріне, қаулыларына шағымдарды, наразылықтарды қарау кезінде – кемінде үш судья құрамындағы алқа жүзеге асырады.
3. Кассациялық сатыда істерді қарауды облыстық және оған теңестірілген сот төрағасының төрағалық етуімен кемінде үш судья құрамындағы алқа жүзеге асырады.
4. Істі Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотында қарауды кемінде үш судья құрамындағы алқа жүзеге асырады.
5. Істерді жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қараған кезде соттың құрамы осы Кодекстің 476-бабында көзделген қағидаларға сәйкес айқындалады.
6. Үкімді орындау кезінде туындайтын мәселелерді және есі дұрыс емес адамдарға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы істерді қарауды тиісті соттың судьясы жеке-дара жүзеге асырады.
Ескерту. 58-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

59-бап. Соттың өкілеттігі

1. Сот билігінің органы ретіндегі соттың өкілеттігі заңда айқындалады.
2. Тек сот қана:
1) адамды қылмыстың жасалуына кінәлі деп тануға және оған жаза тағайындауға;
2) адамға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын не мәжбүрлеп тәрбиелік ықпал ету шараларын қолдануға;
3) төмен тұрған сот қабылдаған шешімнің күшін жоюға немесе оны өзгертуге;
4) тергеушінің, анықтау органының, прокурордың айыпталушыға, күдіктіге қатысты үйде қамауда ұстау, қамауға алу түріндегі таңдаған бұлтартпау шараларына санкция беруге және олардың мерзімін ұзартуға;
5) сот актілерін жаңадан анықталған мән-жайлар бойынша қайта қарауға;
6) күзетпен ұсталмаған адамды сот-психиатриялық сараптама жүргізу үшін медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастыру туралы шешім қабылдауға құқықты.
3. Сот осы Кодексте көзделген жағдайларда және тәртіппен:
1) қылмыстық қудалау органының шешімдері мен іс-әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) жасалған шағымдарды қарайды;
2) әкімшілік жаза қолданады;
3) іс бойынша жаңадан анықталған мән-жайларға орай іс жүргізуді жаңғыртуға негіздердің болмауына байланысты қозғалған іс жүргізуді қысқарту туралы прокурордың қаулысына шағымдарды қарайды;
4) үкімнің орындалуына байланысты мәселелерді қарайды.
4. Егер істі сотта қарау кезінде қылмыс жасауға, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын бұзуға ықпал еткен мән-жайлар, сондай-ақ анықтау, алдын ала тергеу барысында жол берілген басқа да заң бұзушылықтар анықталса, сот жеке қаулы шығарып, онда заңды бұзудың қажетті шаралар қабылдауды талап ететін осы мән-жайлар мен фактілерге тиісті ұйымдардың немесе тұлғалардың назарын аударады. Егер сот мұны қажет деп тапса, басқа жағдайларда да жеке қаулы шығаруға құқылы.
5. Қылмыстар құрамын құрайтын әрекеттердің жасалу фактілері анықталған кезде сот заңда көзделген шараларды қабылдау үшін тиісті прокурордың атына жеке қаулы шығарады.
Ескерту. 59-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

60-бап. Судья

1. Өз құзыретi шегiнде iстi жеке-дара қарайтын, соттың отырысын дайындау не оның үкiмiнiң немесе басқа шешiмiнiң атқарылуын қамтамасыз ету жөнiнде өкiм жасау қызметiн жүзеге асыратын, осы Кодекстiң 59-бабының үшiншi бөлiгiнде көрсетiлген өтiнiштер мен шағымдарды шешетiн судьяға соттың өкiлеттiгi тиесiлi болады.
2. Iстi судьялар алқасының құрамында қарайтын судья iстi қарауға байланысты туындайтын барлық мәселелердi шешу кезiнде төрағалық етушiмен және басқа да судьялармен тең құқықтарды пайдаланады.

61-бап. Iс бойынша төрағалық етушi

1. Судьялар алқасының құрамында қылмыстық iстi қараған кезде соттың төрағасы, сот алқасының төрағасы не оған заңмен көзделген тәртiппен уәкiлеттiк берiлген судьялардың бiреуi төрағалық етедi. Iстi жеке дара қараған судья iс бойынша төрағалық етушi болып саналады.
2. Төрағалық етушi сот отырысының барысына басшылық етедi, қылмыстық iстiң әдiл қаралуын және осы Кодекстiң басқа да талаптарының сақталуын, сондай-ақ сот отырысына қатысушы барлық адамдардың өздерiн тиiсiнше ұстауын қамтамасыз ету үшiн барлық шараларды қолданады.
3. Сот отырысына төрағалық етушiнiң өкiмдерi процеске қатысушылардың барлығы және сот залындағы өзге де адамдар үшiн мiндеттi.

8-тарау. Қылмыстық ізге түсу функциясын жүзеге асыратын
мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдар

62-бап. Прокурор

1. Прокурор - өз құзыретi шегiнде жедел iздестiру қызметiнiң, сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізудің, анықтаудың, тергеудiң және сот шешiмдерiнiң заңдылығын қадағалауды, сондай-ақ қылмыстық процестiң барлық сатыларында қылмыстық iзге түсудi өз құзыретi шегiнде жүзеге асыратын лауазымды тұлға: Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры, Бас әскери прокурор, облыстардың прокурорлары және соларға теңестiрiлген прокурорлар, аудандық, қалалық прокурорлар, әскери прокурорлар, көлiк прокурорлары мен оларға теңестiрiлген прокурорлар, олардың орынбасарлары мен көмекшiлерi, прокуратуралардың қадағалау саласы жөнiндегi прокурорлары, аға прокурорлары және прокуратура басқармалары мен бөлiмдерiнiң прокурорлары. Соттың қылмыстық iстi қарауына қатысушы прокурор айыптауды қолдау жолымен мемлекеттiң мүддесiн бiлдiредi және мемлекеттiк айыптаушы болып табылады.
2. Прокурор айыпталушыға немесе оның iс-әрекетi үшiн мүлiктiк жауаптылықта болатын тұлғаға:
1) өзiнiң дәрменсiз күйiне, айыпталушыға тәуелдi болуына немесе өзге де себептер бойынша талап қою және оны қорғау құқығын өз бетiнше пайдалануға қабiлетi жоқ жәбiрленушiнiң;
2) мемлекеттiң мүдделерiн қорғап талап қоюға құқылы.
3. Прокурордың сотқа дейiнгi iс жүргiзу және iстi соттың қарауы кезiндегi өкiлеттiгi осы Кодекстiң 190, 190-4, 192 /алтыншы және жетiншi бөлiктерiне/, 197, 289, 317, 396 /үшiншi бөлiгiне/, 458, 460-баптарына сәйкес анықталады.
4. Прокурор өзiнiң iс жүргiзушiлiк өкiлеттiгiн жүзеге асыруы кезiнде тәуелсiз болады және заңға ғана бағынады.
5. Бас Прокурор өз құзыретi шегiнде осы Кодекс нормаларының қолданылу мәселелерi бойынша анықтау және тергеу органдарының орындауы үшiн мiндеттi нормативтiк құқықтық актiлер қабылдайды.
Анықтауды және тергеудi жүзеге асыратын органдардың нормативтiк құқықтық актiлерi олардың құзыретi шегiнде, Бас Прокурормен келiсiле отырып, қабылданады.
Ескерту. 62-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2002.08.09 N 346, 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңдарымен.

63-бап. Тергеу бөлiмiнiң бастығы

1. Тергеу бөлiмiнiң бастығы - алдын ала тергеудi немесе сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізуді жүзеге асыратын органның тергеу бөлiмшесiнiң бастығы мен өз құзыретi шегiнде iс-әрекет жасайтын оның орынбасарлары.
2. Тергеу бөлiмiнiң бастығы тергеу iсiн жүргiзудi немесе сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізуді тергеушiге тапсырады, тергеушiлердiң жүргiзуiндегi қылмыстық iстер бойынша олардың дер кезiнде iс-әрекет жасауына, тергеушiлердiң алдын ала тергеу және күзетпен ұстау мерзiмдерiн сақтауына, прокурор нұсқауларының, осы Кодексте белгiленген жағдайларда басқа да тергеушiлер тапсырмаларының орындалуына бақылау жасауды жүзеге асырады; iстер бойынша нұсқаулар бередi; алдын ала тергеу жүргiзудi бiрнеше тергеушiге тапсырады; заңда көзделген жағдайларда тергеушiнi iс бойынша iс жүргiзуден шеттетедi; өз құзыретi шегiнде өзiне бағынысты алдын ала тергеудi жүзеге асырушы органның бiр тергеу бөлiмшесiнен қылмыстық iстi алады және алдын ала тергеудi жүзеге асырушы сол не өзге де өзiне бағынысты органның басқа тергеу бөлiмшесiне бередi; аяқталған қылмыстық iстердi прокурорға жолдайды. Тергеу бөлiмiнiң бастығы қылмыстық iс қозғауға, қылмыстық iстi өзiнiң iс жүргiзуiне алуға және бұл орайда тергеушiнiң өкiлеттiгiн пайдалана отырып, жеке-дара алдын ала тергеу жүргiзуге немесе сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізуге құқылы.
3. Тергеу бөлiмi бастығының қылмыстық iс бойынша нұсқауы тергеушiнiң дербестiгiн, осы Кодекстiң 64-бабында белгiленген оның құқықтарын шектей алмайды. Нұсқау жазбаша нысанда берiледi және атқарылуы мiндеттi, бiрақ ол жөнiнде прокурорға шағымдануға болады. Тергеушiнiң тергеу бөлiмi бастығының iс-әрекетi жөнiнде прокурорға шағымдануы, қылмыстың сипаттамасы мен айыптаудың көлемi, айыпталушыны сотқа беру үшiн iстi прокурорға жолдау туралы немесе қылмыстық iстi қысқарту туралы нұсқауларды қоспағанда, олардың атқарылуын кiдiртпейдi.
Ескерту. 63-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

64-бап. Тергеушi

1. Тергеушi – өз құзыретi шегiнде қылмыстық iс бойынша алдын ала тергеудi немесе сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізуді жүзеге асыруға уәкiлеттiк берiлген лауазымды адам: арнайы прокурор, iшкi iстер органдарының тергеушiсi, ұлттық қауiпсiздiк органдарының тергеушiсi, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің тергеушісі және экономикалық тергеу қызметінің тергеушiсi.
2. Тергеушi қылмыстық iс қозғауға, ол бойынша алдын ала тергеу жүргiзуге және осы Кодексте көзделген барлық тергеу қызметiн орындауға құқылы.
3. Тергеуші істің мән-жайын жан-жақты, толық және объективті зерттеуге барлық шараларды қолдануға, оның қылмыс жасағандығын көрсететін, оған қатысты жеткілікті дәлелдер жиналған адамды айыпталушы ретінде тарту, айып тағу, осы Кодекске сәйкес оған жолын кесу шараларын таңдау, айыптау қорытындысын жасау жолымен оны қылмыстық қудалауды жүзеге асыруға міндетті.
Үкімді азаматтық талап қою, басқа да мүліктік жазалар немесе мүмкін болатын мүлікті тәркілеу бөлігінде орындауды қамтамасыз ету мақсатында тергеуші күдіктінің, айыпталушының немесе заң бойынша олардың іс-әрекеті үшін материалдық жауаптылықта болатын адамдардың мүлкін анықтауға шаралар қолдануға міндетті. Сыбайлас жемқорлық қылмыстар, ұйымдасқан топтың, қылмыстық қоғамдастықтың (қылмыстық ұйымның), сондай-ақ трансұлттық ұйымдасқан топтың, трансұлттық қылмыстық қоғамдастықтың (трансұлттық қылмыстық ұйымның) немесе тұрақты қарулы топтың (банданың) құрамында жасалған қылмыстар туралы қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеу жүргізу кезінде тергеуші қылмыстық жолмен алынған не қылмыстық жолмен алынған қаражатқа сатып алынған, басқа адамдардың меншігіне берілген мүлікті анықтауға да шаралар қолдануға міндетті.
4. Тергеушi алдын ала тергелуi мiндеттi iстер бойынша анықтау органдарының осы Кодекстiң 200-бабында көзделген кезек күттiрмейтiн тергеу әрекеттерiн орындауын күтпей-ақ iстi кез келген сәтте iс жүргiзуге қабылдауға және оны тергеуге кiрiсуге құқылы.
5. Тергеушi, заңда прокурордың, соттың санкциясын немесе соттың шешімін алу көзделген жағдайларды қоспағанда, тергеудiң бағыты мен тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзу туралы барлық шешiмдi дербес қабылдайды және олардың заңды және уақтылы атқарылуы үшiн толық жауапты болады. Тергеушiнiң қызметiне заңсыз араласу қылмыстық жауаптылыққа әкеп соқтырады.
6. Тергеушi тергеудегi iс бойынша прокурордың нұсқауларымен келiспеген жағдайда ол жөнiнде жоғары тұрған прокурорға шағымдануға құқылы.
7. Тергеушi өз тергеуiндегi iстер бойынша анықтау органдарының тергелiп жатқан iске қатысты жедел iздестiру материалдарымен танысуға, осы Кодексте белгіленген тәртіппен осы іске қосу үшін оларды сұратып алуға, анықтау органдарына жазбаша, атқару үшiн мiндеттi iздестiру және тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзу туралы тапсырмалар мен нұсқаулар беруге және олардан тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзуге жәрдемдесудi талап етуге құқығы бар.
Ескерту. 64-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2001.03.16 N 163, 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2009.12.07 N 222-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.11.29 N 502-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 07.11.2014 № 248-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

65-бап. Анықтау органы

1. Қылмыстың сипатына қарай анықтау органдарына:
1) заңмен белгiленген құзыретiне сәйкес қылмыстың белгiлерi мен оларды жасаған адамдарды табу, қылмыстардың алдын алу және жолын кесу мақсатында қажеттi қылмыстық iс жүргiзу және жедел iздестiру шараларын қолдану;
2) алдын ала тергеу жүргiзу мiндеттi iстер бойынша осы Кодекстiң 200-бабында көзделген тәртiппен қылмыстық-iс жүргiзу және жедел iздестiру әрекеттерiн орындау;
3) осы Кодекстiң 37-тарауында көзделген тәртiппен алдын ала тергеу жүргiзу мiндеттi емес iстер бойынша анықтау;
4) осы Кодекстiң 288-бабының үшiншi бөлiгiнде көзделген
жағдайларда алдын ала тергеу жүргізу;
5) осы Кодекстің 23-1-тарауында белгіленген сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізуді жүзеге асыру жүктеледі.
2. Мыналар анықтау органдары болып табылады:
1) iшкi iстер органдары;
2) ұлттық қауiпсiздiк органдары;
3) алып тасталды - ҚР 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен;
4) сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет;
5) экономикалық тергеу қызметі;
6) Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiнде, Қазақстан Республикасының басқа да әскерлерi мен әскери құралымдарында шақыру немесе келiсiмшарт бойынша әскери қызметiн өткеріп жүрген әскери қызметшiлер; әскери жиындардан өту кезiнде запастағы азаматтар; әскери бөлiмдердiң, құрамалардың, мекемелердiң азаматтық персоналы өздерінің қызметтiк мiндеттерiн орындауына байланысты немесе осы бөлiмдердiң, құрамалардың және мекемелердiң орналасқан жерiнде жасаған барлық қылмыстар туралы iстер бойынша – әскери полиция органдары анықтау органдары болып табылады.
Сондай-ақ арнаулы мемлекеттік органдардың қызметкерлері жасаған барлық қылмыстар туралы істер бойынша – Ұлттық қауіпсіздік комитетінің әскери полиция органдары;
7) Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк шекарасы туралы заңдарды бұзу туралы iстер бойынша, сондай-ақ Қазақстан Республикасының континентальдық шельфiнде жасалған қылмыстар туралы iстер бойынша - шекара бөлiмдерiнiң командирлерi;
8) Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiнде, Қазақстан Республикасының басқа да әскерлерi мен әскери құрамаларында шақыру немесе келiсiм-шарт бойынша әскери қызметiн атқарып жүрген өздерiне бағынысты әскери қызметшiлер, сондай-ақ олар әскери жиындар өткеру кезiнде запастағы азаматтар жасаған барлық қылмыстар туралы iстер бойынша; әскери бөлiмдердiң, құрамалардың, мекемелердiң азаматтық қызметкерлерi олардың өзiнiң қызметтiк мiндеттерiн атқаруына байланысты немесе осы бөлiмдердiң, құрамалардың және мекемелердiң орналасқан жерiнде жасаған қылмыстары туралы iстер бойынша - әскери полиция органы болмаған жағдайда әскери бөлiмдердiң, құрамалардың командирлерi, әскери мекемелер мен гарнизондардың бастықтары;
9) өздерiнiң қызметкерлерi болған елдерiнде жасаған қылмыстар туралы iстер бойынша - Қазақстан Республикасы дипломатиялық өкiлдiктерiнiң, консулдық мекемелерiнiң және өкiлеттi өкiлдiктерiнiң басшылары;
9-1) күзет іс-шаралары өткізілетін аймақта жасалған және тізбесі Заңда белгіленген күзетілетін адамдарға қарсы тікелей бағытталған қылмыстар туралы істер бойынша – Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметі;
10) өртке байланысты барлық қылмыстар туралы iстер бойынша - өртпен күресу қызметiнiң басқару органдары мен бөлiмшелерi.
3. Анықтау органының барлық қылмыстар туралы iстер бойынша сотқа дейiнгi iс жүргiзу және кезек күттiрмейтiн тергеу қимылдарын орындау жөнiндегi құқықтары мен мiндеттерi сол сияқты алысқа жүзу сапарындағы теңiз кемелерiнiң капитандарына, геологиялық барлау партияларының осы баптың екiншi бөлiгiнде аталған анықтау органдарынан алыстағы басқа да - мемлекеттiк ұйымдар мен олардың бөлiмшелерiнiң басшыларына да, көлiк қатынасы болмаған кезеңде жүктеледi.
Ескерту. 65-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2001.03.16 N 163, 2001.07.16 N 244, 2004.12.29 N 25, 2007.01.08 N 210, 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.02.13 N 553-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 04.07.2014 N 233-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 07.11.2014 № 248-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

66-бап. Анықтау органының бастығы

1. Осы Кодекстiң 190-1 және 285-баптарында көзделген қылмыстар туралы iстер бойынша сотқа дейiнгi iс жүргiзу барысында анықтау органы бастығының өкiлеттiгiне өз құзыретiнiң шегiнде Бас басқарманың (Департаменттiң), басқарманың, анықтау органы бөлімінің бастығы және олардың орынбасарлары ие болады.
2. Анықтау органының бастығы қылмыстың белгiлерi мен оны жасаған адамдарды анықтау, қылмыстарды болдырмау және жолын кесу мақсатында қажеттi қылмыстық iс жүргiзу және жедел iздестiру шараларын қолдануды ұйымдастырады. Жедел-іздестіру қызметінің қылмыстық істі дұрыс шешу үшін маңызы болатын, нақты деректері бар нәтижелерін қылмыстық іске қосу үшін қылмыстық іс жүргізуші органның талап етуі бойынша не өз бастамасымен осы Кодекстің 130-бабында белгіленген тәртіппен жібереді.
3. Анықтау органының бастығы алдын ала тергеу органдары тергейтiн қылмыстар туралы iстер бойынша:
1) кезек күттiрмейтiн тергеу әрекеттерiн жүргiзудi қамтамасыз етедi;
2) прокурордың, тергеушiнiң тапсырмаларын, оның iшiнде жекелеген тергеу және өзге де әрекеттер жүргiзу туралы және жәбiрленушiлердi, куәларды, қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысушы басқа да адамдарды қорғау шараларын қолдану туралы тапсырмаларын орындауды ұйымдастырады;
3) соттың тапсырмаларын орындауды ұйымдастырады.
4. Сотқа дейiнгi iс жүргiзудi анықтау органдары жүзеге асыратын қылмыстар туралы iстер бойынша анықтау органының бастығы анықтаушылардың iс-әрекеттерiнiң уақтылылығына және заңдылығына бақылау жасайды және:
1) олардың iс жүргiзуiндегi iстердi тексеруге;
2) жекелеген тергеу және өзге де iс жүргiзу әрекеттерiн жүргiзу, айыпталушы ретiнде тарту, қылмысты саралау және айыптаудың көлемi туралы, iстердi (материалдарды) бiр анықтаушыдан екiншiсiне беру туралы нұсқау беруге;
3) анықтауды бiрнеше анықтаушыға тапсыруға;
4) қылмыстық iс қозғауға және iстi өзiнiң жүргiзуiне қабылдап не жекелеген iс жүргiзу әрекеттерiн орындай отырып анықтауды жеке-дара жүргiзуге құқылы.
5. Анықтау органының бастығы қылмыстық iс қозғау немесе оны қозғаудан бас тарту, тiнту жүргiзу және мүлiкке тыйым салу туралы, айыпталушыны қызметiнен шеттету, айыпталушыға (сезiктiге) қатысты қамауға алу түрiндегi бұлтартпау шараларын таңдау, өзгерту немесе тоқтату туралы, iс бойынша iс жүргiзудi қысқарту, тоқтата тұру, жаңғырту қамауға алынбаған айыпталушыны (сезiктiнi) стационарлық сот-медициналық немесе сот-психиатриялық сараптамалар жүргiзу үшiн медициналық ұйымға жiберу, айыпталушыны (сезiктiнi) қамауда ұстау мерзiмiн ұзарту туралы, айыпталушыны этаппен жөнелту, оған iздеу жариялау туралы қаулыларды бекiтедi; қылмыс жасады деп күмән келтiрiлген адамдарды ұстау туралы хаттаманы, сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу хаттамасын, айыптау хаттамасын бекiтедi; қылмыс жасауға жағдай туғызатын жағдаяттарды жою жөнiнде шаралар қолдануды қамтамасыз етедi; прокурорға сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу хаттамасымен, айыптау хаттамасымен бiрге қылмыстық iстi жолдайды.
6. Анықтау органы бастығының қылмыстық iстер жөнiндегi нұсқауы анықтаушының дербестiгiн, оның осы Кодекстiң 67-бабында белгiленген құқықтарын шектей алмайды. Нұсқау жазбаша нысанда берiледi және атқарылуға мiндеттi, бiрақ ол жөнiнде прокурорға шағым жасалуы мүмкiн. Анықтаушының прокурорға анықтау органы бастығының iс-әрекетiне шағымдануы олардың атқарылуын тоқтатпайды.
Ескерту. 66-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.03.16 N 163, 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

67-бап. Анықтаушы

1. Анықтаушы - өз құзыретiнiң шегiнде қылмыстық iс бойынша сотқа дейiнгi iс жүргiзудi жүзеге асыруға уәкiлеттi мемлекеттiк лауазымды адам.
2. Анықтаушы осы Кодексте айқындалған нысандарда сотқа дейiнгi iс жүргiзудiң басталуы және жүзеге асырылуы туралы шешiм қабылдауға, заңда оларды анықтау органы бастығының бекiтуi, прокурордың, соттың санкциялары немесе соттың шешiмi көзделген жағдайларды қоспағанда, дербес шешiмдер қабылдауға және тергеу мен басқа да iс жүргiзу әрекеттерiн жүргiзуге құқылы.
3. Алдын ала тергеу жүргiзу мiндеттi емес қылмыстық iстер бойынша сотқа дейiнгi iс жүргiзу кезiнде анықтаушы осы Кодекстiң 23-1 және 37-тарауларында көзделген алынып тасталатындарды қоспағанда, алдын ала тергеу жүргiзу үшiн осы Кодексте көзделген ережелердi басшылыққа алады.
4. Анықтаушы, алдын ала тергеу жүргiзiлуi мiндеттi қылмыстық iстер бойынша кiдiртуге болмайтын жағдайларда анықтау органы бастығының тапсырмасы бойынша қылмыстық iс қозғауға, сондай-ақ шұғыл тергеу әрекеттерi мен жедел iздестiру шараларын жүргiзуге, ол туралы жиырма төрт сағаттан кешiктiрмей прокурор мен алдын ала тергеу органын хабардар етуге мiндеттi.
5. Анықтаушы соттың, прокурордың, алдын ала тергеу органының және анықтау органының жекелеген тергеу әрекеттерін жүргізу туралы, қылмыстық процеске қатысушы адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету шараларын қолдану туралы тапсырмаларын орындауға міндетті.
Үкімді азаматтық талап қою, басқа да мүліктік жазалар немесе мүмкін болатын мүлікті тәркілеу бөлігінде орындауды қамтамасыз ету мақсатында анықтаушы сезіктінің, айыпталушының немесе заң бойынша олардың әрекеті үшін материалдық жауаптылықта болатын адамдардың мүлкін анықтауға шара қолдануға міндетті.
6. Анықтау органы бастығының нұсқаулары анықтаушы үшiн мiндеттi. Анықтау органы бастығының қылмыстық iстер жөнiндегi нұсқауына прокурорға шағым жасалуы мүмкiн. Нұсқауларға шағым жасалуы, қылмыстың саралануы мен айыптаудың көлемi, айыпталушыны сотқа беру үшiн iстi прокурорға жолдау туралы немесе қылмыстық iстi қысқарту туралы нұсқауларды қоспағанда, олардың атқарылуын тоқтатпайды.
Ескерту. 67-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2009.12.07 N 222-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.11.29 N 502-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

9-тарау. Өз құқықтары мен мүдделерін немесе өздері
білдіретін құқықтар мен мүдделерді қорғап процеске қатысушылар

68-бап. Сезiктi

1. Тергеушi, анықтаушы қылмыс жасады деп күмән келтiрiлгендiгiн хабарлап, соған байланысты осы Кодексте белгiленген негiздерде және тәртiппен өзiне қатысты қылмыстық iс қозғалған не оны күдіктi деп тану туралы қаулы шығарылған, не ұстау жүзеге асырылған, не айып тағылғанға дейiн жолын кесу шарасы қолданылған адам күдікті болып танылады.
2. Сезiктi ұсталған немесе оған айып тағылғанға дейiн бұлтартпау шаралары қолданылған жағдайда ұсталған немесе бұлтартпау шаралары қолданылған кезден бастап жиырма төрт сағаттан кешiктiрiлмей, өзi таңдаған немесе тағайындалған қорғаушымен алғашқы жауап алуға дейiн оңаша және құпия жолығу құқығы қамтамасыз етiле отырып, одан жауап алынуы тиiс. Ұсталған сезiктi телефон арқылы немесе өзге де тәсiлмен дереу өзiнiң тұрған жерiне немесе жұмыс орнына өзiнiң ұсталғандығы және ұсталып отырған жерi туралы хабарлауға құқылы.
2-1. Күдiктi деп тану туралы қаулыда мыналар көрсетiлуге тиiс:
1) оның жасалған уақыты мен жерi; қаулыны кiм жасады; күдіктi деп танылған адамның тегi, аты және әкесiнiң аты, туған жылы, күнi, айы және оның туған жерi;
2) оны жасаған уақыты, орны, сондай-ақ осы Кодекстiң 117-бабына сәйкес дәлелденуге тиiс өзге де мән-жайлар көрсетiлген, күдіктi болатын адам жасаған қылмыстың сипаттамасы;
3) осы қылмыс үшiн жауаптылық көзделетiн қылмыстық заң (бабы, бөлiгi, тармағы).
Қаулы тергелiп жатқан iс бойынша адамды күдікті деп тану туралы шешiмдi қамтуға тиiс. Адамды күдікті деп тану туралы қаулы сол адамға ұсынылады. Тергеушi күдікті деп тану туралы қаулы шығарылған адамға күдiктiнiң құқықтарын түсiндiруге және осы қаулының көшiрмесiн тапсыруға мiндеттi.
Адамды күдікті деп тану туралы қаулы шығарылғаннан кейiн оның көшiрмесi жиырма төрт сағаттың iшiнде прокурорға жiберiледi.
3. Қылмыстық iзге түсу органының:
1) ұсталған адамды - жетпiс екi сағаттан артық;
2) жолын кесу шарасы қолданылған адамды - сезiктiге бұлтартпау шарасын таңдау туралы қаулы жарияланған сәттен бастап он тәулiктен артық сезiктi адам жағдайында ұстауға құқығы жоқ.
4. Осы баптың үшiншi бөлiгiнде белгiленген мерзiмдер аяқталған сәтте қылмыстық iзге түсу органы сезiктiнi қамаудан босатуға, оған қатысты таңдалған бұлтартпау шарасының күшiн жоюға не оны айыпталушы ретiнде тарту туралы қаулы шығаруға мiндеттi.
5. Күдiк жеткiлiктi негiзделмеген деп тапқан қылмыстық iзге түсу органы осы баптың үшiншi бөлiгiнде белгiленген мерзiмдер аяқталғанға дейiн сезiктiнi қамаудан босатуға, оған қатысты таңдалған бұлтартпау шарасының күшiн жоюға мiндеттi.
6. Адам оған қатысты қудалау тоқтатылған сәттен бастап, не қылмыстық қудалау органы оны айыпталушы ретiнде тарту туралы қаулы шығарған сәттен бастап сезiктi жағдайында болуын тоқтатады.
7. Күдікті:
1) ұстауды жүзеге асырған адамнан өзіне тиесілі құқықтар туралы дереу түсіндірме алуға;
2) өзіне не үшін күдік келтірілгенін білуге;
3) өз бетінше немесе өзінің туысқандары немесе сенім білдірген адамдары арқылы қорғаушы шақыруға құқылы, егер күдікті, оның туысқандары немесе сенім білдірген адамдары қорғаушыны шақырмаған жағдайда тергеуші, анықтаушы осы Кодекстің 71-бабының үшінші бөлігінде көзделген тәртіппен оның қатысуын қамтамасыз етуге міндетті;
4) таңдаған немесе тағайындалған қорғаушысымен жауап алу басталғанға дейін оңаша және құпия жолығуға;
5) күдікті одан бас тартқан жағдайларды қоспағанда, қорғаушысы қатысып отырған кезде ғана түсініктеме мен айғақ беруге;
6) өзіне қарсы қылмыстық іс қозғалғандығы туралы қаулының, оны күдікті деп тану туралы қаулының ұстау хаттамасының және бұлтартпау шарасын қолдану туралы қаулының көшірмелерін алуға;
7) түсініктеме мен айғақ беруден бас тартуға;
8) дәлелдер ұсынуға;
9) өтінішті, оның ішінде қауіпсіздік шараларын қолдану туралы өтінішті және қарсылықты мәлімдеуге;
10) ана тілінде немесе өзі білетін тілде айғақ пен түсініктеме беруге;
11) аудармашының тегін көмегін пайдалануға;
12) тергеушінің немесе анықтаушының рұқсатығмен өзінің өтініші бойынша немесе қорғаушысының не заңды өкілінің өтініші бойынша жүргізілетін тергеу әрекеттеріне қатысуға;
12-1) заңда көзделген жағдайларда, оның ішінде медиация тәртібімен жәбірленушімен татуласуға;
13) өзінің қатысуымен жүргізілген тергеу әрекеттерінің хаттамаларымен танысуға және хаттамаларға ескертпелер беруге;
14) тергеушінің, анықтаушының, прокурордың және соттың әрекеттері (әрекетсіздігі) мен шешімдеріне шағым беруге;
15) өзінің құқықтары мен заңды мүдделерін заңға қайшы келмейтін өзге де тәсілдермен қорғауға құқылы.
8. Сезiктiнiң қорғаушысының немесе заңды өкiлiнiң болуы сезiктiнiң қандай да болсын құқығын жою немесе шектеу үшiн негiз бола алмайды.
Ескерту. 68-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2002.12.21 N 363, 2009.04.07 N 149-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

69-бап. Айыпталушы

1. Өзiне қатысты айыпталушы ретiнде жауапқа тарту туралы қаулы шыққан адам, сондай-ақ оған қатысты анықтау органының бастығы айыптау хаттамасын немесе сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу хаттамасын жасаған және бекіткен не тергеуші сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу хаттамасын жасаған адам айыпталушы болып танылады. Сотқа берілген, ал жеке айыптау істері бойынша өзіне қатысты шағымды сот өзінің іс жүргізуіне қабылдаған айыпталушы, - сотталушы, өзiне қатысты айыптау үкiмi шығарылған айыпталушы, - сотталған адам, өзiне қатысты ақтау үкiмi шығарылған айыпталушы, - ақталушы деп аталады.
2. Айыпталушы:
1) заңға қайшы келмейтін құралдармен және тәсілдермен өзінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауға және қорғануға дайындалу үшін жеткілікті уақыты мен мүмкіндігінің болуына;
2) өзінің не үшін айыпталғандығын білуге және қылмыстық іс қозғалғандығы туралы, өзінің айыпталушы ретінде тартылғаны туралы қаулылардың көшірмелерін алуға;
3) қылмыстық қудалау органынан өзіне тиесілі құқықтар туралы дереу түсіндірме алуға;
4) қылмыстық процесті жүргізуші органның өзінің құқықтары мен заңды мүдделерін қозғайтын іс жүргізу шешімдерін қабылданғаны туралы хабардар етуіне;
5) бұлтартпау шараларын қолдану туралы қаулының көшірмесін алуға;
6) өзіне тағылған айып бойынша түсініктеме мен айғақ беруге;
7) айғақ беруден бас тартуға;
8) дәлелдер ұсынуға;
9) өтінішті, оның ішінде қауіпсіздік шараларын қолдану туралы өтінішті және қарсылықты мәлімдеуге;
10) ана тілінде немесе өзі білетін тілде айғақ беруге және түсінісуге;
11) аудармашының тегін көмегін пайдалануға;
12) қорғаушысының болуына;
13) осы Кодексте көзделген жағдайларда және тәртіппен өзінен алғашқы жауап алудың алдындағы кезден бастап қорғаушысымен оңаша және құпия жолығуға;
14) тергеушінің немесе анықтаушының рұқсатымен өзінің өтініші немесе өзінің қорғаушысының не заңды өкілінің өтініші бойынша жүргізілетін тергеу әрекеттеріне қатысуға;
14-1) заңда көзделген жағдайларда, оның ішінде медиация тәртібімен жәбірленушімен татуласуға;
15) өзінің өтініші немесе өзінің қорғаушысының не заңды өкілінің өтініші бойынша жүргізілетін тергеу әрекеттерінің хаттамаларымен танысуға және оларға ескертулер беруге;
16) сараптама тағайындалған, жүргізілген кезде, сондай-ақ оған сарапшының қорытындысы ұсынылған кезде осы Кодекстің 244, 254, 354 және 355-баптарында көзделген әрекеттерді жүзеге асыруға;
17) тергеу аяқталғаннан кейін істің барлық материалдарымен танысуға және одан кез келген мәліметті кез келген көлемде көшіріп алуға;
18) айыптау тізімін қоспағанда, айыптау қорытындысының немесе сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу хаттамасының және оның қосымшаларының көшірмелерін алуға;
19) тергеушінің, анықтаушының, прокурордың және соттың әрекеттері (әрекетсіздігі) мен шешімдеріне шағым беруге;
20) ақтамайтын негіздер бойынша істі қысқартуға қарсылық білдіруге;
21) жария сот талқылауын талап етуге құқылы.
2-1. Сотталушының:
1) бірінші және апелляциялық сатыдағы соттарда істі соттың қарауына қатысуға;
2) қорғау тарапының барлық құқықтарын, сондай-ақ ақырғы сөз құқығын пайдалануға құқығы бар.
2-2. Сотталған адамның немесе ақталған адамның:
1) сот отырысының хаттамасымен танысуға және оған ескертпелер беруге;
2) соттың үкіміне, қаулысына, судьялардың қаулыларына шағым жасауға және шағымдалған шешімдердің көшірмелерін алуға;
3) іс бойынша келтірілген шағымдар мен наразылықтар туралы білуге және оларға қарсылықтар беруге;
4) келтірілген шағымдар мен наразылықтардың сотта қаралуына қатысуға құқығы бар.
3. Iске айыпталушының қорғаушысының немесе заңды өкiлiнiң қатысуы айыпталушының қандай да болмасын құқығын жою немесе шектеу үшiн негiз бола алмайды.
Ескерту. 69-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2002.12.21 N 363, 2009.04.07 N 149-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

70-бап. Қорғаушы

1. Қорғаушы - заңда белгiленген тәртiппен сезiктiлер мен айыпталушылардың құқықтары мен мүдделерiн қорғауды жүзеге асыратын және оларға заң көмегiн көрсететiн адам.
2. Қорғаушы ретiнде адвокат қатысады. Қорғаушы ретінде қылмыстық процеске адвокаттың қатысуы кезінде күдіктіні, айыпталушыны, сотталушыны, сотталған адамды, ақталған адамды қорғауды одан басқа оның жұбайы (зайыбы) немесе жақын туысы не қамқоршысы, қорғаншысы не күдіктіні, айыпталушыны, сотталушыны, сотталған адамды, ақталған адамды қорғаншылыққа немесе асырауына алған ұйымның өкілі жүзеге асыра алады. Шетелдiк адвокаттардың iске қорғаушылар ретiнде қатысуына, егер бұл Қазақстан Республикасының тиiстi мемлекетпен жасасқан халықаралық шартында өзара негiзде көзделсе, заңнамада белгiленген тәртiппен жол берiледi.
3. Қорғаушы айып тағылған не адам осы Кодекстiң 68-бабының бiрiншi бөлiгiне сәйкес сезiктi деп танылған кезден бастап, сондай-ақ қылмыстық іс жүргізудің кез келген келесі сәтінде iске қатысуға жiберiледi.
4. Бiр адам, егер сезiктiнiң, айыпталушының бiреуiнiң мүддесi екiншiсiнiң мүддесiне қайшы келетiн болса, олардың екеуiне бiрдей қорғаушы бола алмайды.
5. Адвокаттың өзiне қабылдаған сезiктiнi немесе айыпталушыны қорғаудан бас тартуға құқы жоқ.
Ескерту. 70-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

71-бап. Қорғаушының мiндеттi қатысуы

1. Қорғаушының қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге қатысуы, егер:
1) ол туралы күдiктi, айыпталушы, сотталушы, сотталған адам, ақталған адам өтiнiш жасаса;
2) күдiктi, айыпталушы, сотталушы, сотталған адам, ақталған адам кәмелетке толмаса;
3) күдiктi, айыпталушы, сотталушы, сотталған адам, ақталған адам дене немесе психикалық кемiстiгiнен өзiнiң қорғану құқығын өз бетiнше жүзеге асыра алмаса;
4) күдiктi, айыпталушы, сотталушы, сотталған адам, ақталған адам сот iсi жүргiзiлетiн тiлдi бiлмесе;
5) адам жазалау шарасы ретiнде он жылдан астам мерзiмге бас бостандығынан айырылу, өмiр бойы бас бостандығынан айырылу не өлiм жазасы тағайындалуы мүмкiн болатын қылмысты жасағаны үшiн айыпталса;
6) айыпталушыға, сотталушыға, сотталған адамға, ақталған адамға бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алу қолданылса немесе ол мәжбүр етiлiп стационарлық сот-психиатриялық сараптамаға жiберiлсе;
7) күдiктiлердiң, айыпталушылардың, сотталушылардың, сотталған адамдардың, ақталған адамдардың мүдделерi арасында қайшылық болып, олардың бiреуiнiң қорғаушысы болса;
8) қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге жәбiрленушiнiң (жеке айыпталушының) немесе азаматтық талапкердiң өкiлi қатысса;
9) iс сотта қаралған кезде прокурор (мемлекеттік айыптаушы) қатысса;
10) айыпталушы, сотталушы, сотталған адам, ақталған адам Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерде болса және алдын ала тергеу органдарына келуден жалтарса міндетті.
2. Қорғаушының қатысуы осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң 1-6, 10-тармақтарында көзделген жағдайларда адам күдiктi, айыпталушы, сотталушы, сотталған адам, ақталған адам болып танылған кезден бастап, 7-тармағында көзделген жағдайларда - күдiктiлердiң, айыпталушылардың, сотталушылардың, сотталған адамдардың, ақталған адамдардың мүдделерiнiң арасындағы қайшылық анықталған кезден бастап, 8-9-тармақтарда көзделген жағдайларда - айыпталушыны сотқа берген сәттен бастап қамтамасыз етiледi.
3. Егер осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көзделген мән-жайлар болған кезде қорғаушыны күдiктiнiң, айыпталушының, сотталушының, сотталған адамның, ақталған адамның өзi, олардың заңды өкiлдерi, сондай-ақ олардың тапсыруы бойынша басқа тұлғалар шақырмаса, қылмыстық процестi жүргiзушi орган процестiң тиiстi сатысында қорғаушының қатысуын қамтамасыз етуге мiндеттi, бұл туралы ол қаулы шығарады. Қаулы орындау үшін облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың адвокаттар алқасына немесе оның құрылымдық бөлімшелеріне жіберіледі және алынған кезінен бастап жиырма төрт сағат ішiнде орындалуға жатады.
Ескерту. 71-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2001.03.16 N 163, 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 N 123-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

72-бап. Қорғаушыны шақыру, тағайындау, ауыстыру, оның
еңбегiне ақы төлеу

1. Қорғаушыны күдiктi, айыпталушы, сотталушы, сотталған адам, ақталған адам, олардың заңды өкiлдерi, сондай-ақ күдiктiнің, айыпталушының, сотталушының, сотталған адамның, ақталған адамның тапсыруы бойынша немесе келiсiмiмен басқа тұлғалар шақырады. Күдiктi, айыпталушы, сотталушы, сотталған адам, ақталған адам қорғану үшiн бiрнеше қорғаушыны шақыруға құқылы.
2. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган күдiктiнiң, айыпталушының, сотталушының, сотталған адамның, ақталған адамның сұрауы бойынша қорғаушының қатысуын қамтамасыз етедi.
3. Таңдап алынған немесе тағайындалған қорғаушының ұзақ мерзiм (кемiнде бес тәулiк) iшiнде қатысуы мүмкiн болмайтын жағдайларда қылмыстық процестi жүргiзушi орган күдiктiге, айыпталушыға, сотталушыға, сотталған адамға, ақталған адамға басқа қорғаушы шақыруды ұсынуға немесе қорғаушыны облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың адвокаттар алқасы немесе оның құрылымдық бөлімшелері арқылы тағайындауға шаралар қолдануға міндетті. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган қорғаушы ретiнде белгiлi бiр адамды шақыруды ұсынуға құқылы емес.
4. Ұстау немесе күзетпен ұстау жағдайында, егер күдiктi, айыпталушы, сотталушы, сотталған адам, ақталған адам таңдаған қорғаушының келуi жиырма төрт сағаттың iшiнде мүмкiн болмаса, қылмыстық ізге түсуді жүзеге асырушы орган күдiктiге, айыпталушыға, сотталушыға, сотталған адамға, ақталған адамға басқа қорғаушы шақыруды ұсынады, ал одан бас тартылған жағдайда қорғаушыны облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың адвокаттар алқасы немесе оның құрылымдық бөлімшелері арқылы тағайындауға шаралар қолданады.
5. Адвокаттың еңбегiне ақы төлеу Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүргiзiледi. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган оған негiздер болған жағдайда күдiктiнi, айыпталушыны, сотталушыны, сотталған адамды, ақталған адамды заң көмегіне ақы төлеуден босатуға міндетті. Бұл жағдайда еңбекке ақы төлеу бюджет қаражаты есебiнен жүргiзiледi.
6. Осы Кодекстiң 71-бабының үшiншi бөлiгiнде көзделген, адвокат анықтау, алдын ала тергеу ісін жүргiзуге немесе сотқа тағайындау бойынша қатысқан жағдайда да адвокаттардың еңбегiне ақы төлеу жөніндегі шығыстар бюджет қаражаты есебiнен жүргізіледі.
7. Егер қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге бiрнеше қорғаушы қатысса, қорғаушының қатысуы қажет болатын iс жүргiзу әрекетi оған тиiстi күдiктiнiң, айыпталушының, сотталушының, сотталған адамның, ақталған адамның қорғаушыларының түгел қатыспауы себебінен заңсыз болып таныла алмайды.
8. Адвокат қылмыстық іске қорғаушы ретінде қатысуға адвокат куәлігін және өзінің нақты істі жүргізуге өкілеттігін куәландыратын ордерін көрсетуі бойынша жіберіледі. Осы Кодекстің 70-бабының екінші бөлігінде аталған басқа тұлғалар өздерінің қылмыстық іске қорғаушы ретінде қатысуға құқығын растайтын құжаттарды (неке туралы куәлікті, күдіктімен, айыпталушымен, сотталушымен, сотталған адаммен, ақталған адаммен туыстық қатынастарын растайтын құжатты, қорғаншылық және қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдардың шешімдерін) ұсынады.
Ескерту. 72-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 N 123-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

73-бап. Қорғаушыдан бас тарту

1. Сезiктi, айыпталушы iс бойынша iс жүргiзудiң кез келген сәтiнде қорғаушыдан бас тартуға құқылы. Осындай бас тартуға іске қатысушы қорғаушының не осы Кодекстің 71-бабының үшінші бөлігінде белгіленген тәртіппен тағайындалған қорғаушының қатысуымен күдіктінің, айыпталушының бастамасы бойынша ғана жол беріледі. Заңгерлiк көмекке ақы төлеу үшiн қаражаттың жоқтығы себептi қорғаушыдан бас тарту қабылданбайды. Бас тарту жазбаша нысанда ресiмделедi немесе тиiстi тергеу не сот әрекетiнiң хаттамасында көрсетiледi.
2. Осы Кодекстiң 71-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 2) - 4), 5) (жазалау шарасы ретiнде өлiм жазасы немесе өмір бойына бас бостандығынан айыру тағайындалуы мүмкiн қылмыстарды жасаған адамды айыптау кезiнде), 6) тармақтарында (айыпталушыны тұрақты сот-психиатриялық сараптамаға мәжбүрлеп жiберу кезiнде) көзделген жағдайларда айыпталушының қорғаушыдан бас тартуын қылмыстық процестi жүргiзушi органның қабылдауына болмайды.
3. Қорғаушыдан бас тарту айыпталушыны немесе сезiктiнi кейiн қорғаушының iске қатысуына рұқсат ету туралы өтiнiш жасау құқығынан айырмайды. Қорғаушының iске қатысуы осы уақытқа дейiн тергеу немесе сот талқылауының барысында жасалған әрекеттердi қайталауға әкеп соқтырмайды.
Ескерту. 73-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2006.01.16 N 122 (2007.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.07.10 N 175-IV, 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

74-бап. Қорғаушының өкiлеттiгi

1. Қорғаушы сезiктiнiң, айыпталушының айыбын жоққа шығаратын немесе жауаптылығын жеңiлдететiн жағдайларды анықтау мақсатында барлық заңды құралдар мен қорғау тәсiлдерiн пайдалануға және оларға қажеттi заңгерлiк көмек көрсетуге мiндеттi.
2. Қорғаушы іске қатысуға рұқсат етілген сәттен бастап:
1) күдіктімен немесе айыпталушымен олардың саны мен ұзақтығы шектелместен оңаша және құпия жолығуға;
2) заң көмегін көрсету үшін қажетті заттарды, құжаттарды және мәліметтерді жинауға және ұсынуға;
3) айып тағылған кезде қатысуға, күдіктіден және (немесе) айыпталушыдан жауап алу кезінде, сондай-ақ олардың қатысуымен немесе олардың өтініші не қорғаушының өзінің өтініші бойынша жүргізілетін өзге де тергеу және іс жүргізу әрекеттеріне қатысуға;
4) қарсылықтар білдіруге;
5) айыптау тізімін қоспағанда, ұстау хаттамасымен, бұлтартпау шарасын қолдану туралы қаулымен, күдіктінің, айыпталушының немесе қорғаушының өзінің қатысуымен жүргізілген тергеу әрекеттерінің хаттамаларымен, күдіктіге және (немесе) айыпталушыға ұсынылған не ұсынылуға тиіс болатын құжаттармен, ал анықтау, оңайлатылған сотқа дейінгі іс жүргізу немесе алдын ала тергеу аяқталғаннан кейін – істің барлық материалдарымен танысуға, одан кез келген мәліметті кез келген көлемде көшіріп алуға;
6) өтінішті, оның ішінде қауіпсіздік шараларын қолдану туралы өтінішті мәлімдеуге;
7) кез келген сатыдағы сотта істі алдын ала тыңдауға, соттың талқылауына қатысуға, сот жарыссөздерінде сөйлеуге, жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша істі жаңарту кезінде соттың отырысына қатысуға;
8) әрбір беттегі мәтіннің соңғы жолының астына және хаттаманың соңына өз қолын қоя отырып, ал сот отырысы хаттамасының бөлігімен танысқан кезде әрбір беттің соңына және осы бөліктің соңына қол қоя отырып, сот отырысының хаттамасымен танысуға және оған ескертпе енгізуге;
9) іс жүргізу құжаттарының көшірмелерін алуға;
10) қылмыстық процесті жүргізуші адамның және қылмыстық процеске қатысушы өзге адамдардың заңсыз әрекеттеріне қарсылық білдіруге, бұл қарсылықтарды іс жүргізу құжаттарына енгізуді талап етуге;
11) анықтаушының, тергеушінің, прокурордың және соттың әрекеттері мен шешімдеріне шағым енгізуге және оларды қарауға қатысуға;
12) заңға қайшы келмейтін кез келген басқа да қорғау құралдары мен тәсілдерін пайдалануға құқылы.
3. Тергеуші немесе анықтаушы жауап алып болғаннан кейін тергеу әрекеттерін жүргізуге қатысушы қорғаушы жауап алынып отырған адамдарға сұрақтар қоюға құқылы. Тергеушi, анықтаушы қорғаушының сұрақтарын қабылдамауына болады, бiрақ берiлген сұрақтардың бәрiн хаттамаға енгiзуге мiндеттi. Қорғаушы тергеу әрекетiнiң хаттамасына оның жазбаларының дұрыстығы мен толықтығына орай жазбаша ескертпе жасауға құқылы.
4. Қорғаушының: өзiнiң қорғауындағы адамның мүдделерiне қарсы қандай да болмасын әрекет жасауға және оған тиесiлi құқықтарды жүзеге асыруына кедергi жасауға; қорғауындағы адамның айқындамасына қарамастан оның қылмысқа қатысын және оны жасағанына кiнәлiлiгiн мойындауға, қорғауындағы адамның жәбiрленушiмен татуласқандығы туралы мәлiмдеуге; азаматтық талапты мойындауға; қорғауындағы адам берген шағымдар мен өтiнiштердi керi қайтарып алуға; заңгерлiк көмек көрсетуге өтiнiш бiлдiруге және оны жүзеге асыруына байланысты өзiне белгiлi болған мәлiметтердi жариялауға құқығы жоқ.
5. Қорғаушының осы Кодексте көзделген басқа да құқықтары бар және ол басқа да мiндеттердi мойнына алады.
Ескерту. 74-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.04.07 N 149-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

75-бап. Жәбiрленушi

1. Қылмыстық процесте оған тiкелей қылмыспен моральдық, дене және мүлiктiк зиян келтiрiлдi деп ұйғаруға ол жөнiнде негiз бар адам жәбiрленушi болып танылады.
2. Адам есi кiресiлi-шығасылы адам жасаған Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнде тыйым салынған әрекетпен оған зиян келтiрiлген жағдайларда да жәбiрленушi болып таныла алады.
3. Адам қылмыстық процесте қылмыстық іс қозғалған кезден бастап тиісті қаулы шығысымен жәбірленуші болып танылады. Егер адамды жәбiрленушi деп танығаннан кейiн оның бұл жағдайда болуы үшiн негiздер жоқ екенi белгiленсе, қылмыстық процестi жүргiзушi орган өзiнiң қаулысымен ол адамның iске жәбiрленушi ретiнде қатысуын тоқтатады.
4. Жәбiрленушiге қылмыспен келтiрiлген мүлiктiк зиянды, сондай-ақ осы Кодексте белгiленген ережелер бойынша өкiлге арналған шығындарды қоса есептегендегi оның алдын ала тергеу мен сотқа қатысуына байланысты келтiрiлген шығындарды өтеу қамтамасыз етiледi.
5. Жәбiрленушiнiң өзiне келтiрiлген моральдық зиянды өтеу туралы талап қоюы қылмыстық процесте қаралады. Егер мұндай талап қылмыстық iсте қойылмаса не қараусыз қалдырылса, онда жәбiрленушi оны азаматтық сот iсiн жүргiзу тәртiбiмен қоюға құқылы.
6. Жәбірленушінің:
1) айыпталушыға тағылған айып туралы білуге;
2) ана тілінде немесе өзі білетін тілде айғақ беруге;
3) дәлелдер ұсынуға;
4) өтінішті, оның ішінде қауіпсіздік шараларын қолдану туралы өтінішті және қарсылықты мәлімдеуге;
5) аудармашының тегін көмегін пайдалануға;
6) өкілінің болуына;
7) одан дәлелдеу құралы ретінде қылмыстық қудалау органы алып қойған немесе өзі берген мүлікті, сондай-ақ қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекетті жасаған адамнан алып қойылған өзіне тиесілі мүлікті алуға, өзіне тиесілі құжаттардың түпнұсқаларын алуға;
8) заңда көзделген жағдайларда күдіктімен, айыпталушымен татуласуға, оның ішінде медиация тәртібімен татуласуға;
9) өзінің қатысуымен жүргізілген тергеу әрекеттерінің хаттамаларымен танысуға және оларға ескертпелер беруге;
10) тергеушінің немесе анықтаушының рұқсатымен өз өтініші не өз өкілінің өтініші бойынша жүргізілетін тергеу әрекеттеріне қатысуға;
11) тергеу аяқталғаннан кейін істің барлық материалдарымен танысуға, одан кез келген көлемде және кез келген мәліметті көшіріп алуға;
12) оған және оның отбасы мүшелеріне қауіпсіздік шараларын беру туралы өтінішті мәлімдеуге;
13) қылмыстық іс қозғау туралы, оны жәбірленуші деп тану туралы немесе одан бас тарту туралы, қылмыстық істі тоқтата тұру туралы, істі тоқтату туралы қаулылардың көшірмелерін, айыптау қорытындысының көшірмесін, сондай-ақ бірінші және апелляциялық сатылардағы соттың үкімі мен қаулысының көшірмелерін алуға;
14) бірінші және апелляциялық сатылардағы сотта істі сот талқылауына қатысуға;
15) сот жарыссөздерінде сөйлеуге;
16) айыптауды, оның ішінде мемлекеттік айыптаушы айыптаудан бас тартқан жағдайда да қолдауға;
17) әрбір беттегі мәтіннің соңғы жолының астына және хаттаманың соңына өз қолын қоя отырып, ал сот отырысы хаттамасының бір бөлігімен танысқан кезде әрбір беттің соңына және осы бөліктің соңына қол қоя отырып, сот отырысының хаттамасымен танысуға және оған ескертпелер беруге;
18) қылмыстық процесті жүргізуші органның әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағым беруге;
19) соттың үкімі мен қаулысына шағым жасауға;
20) іс бойынша әкелінген шағымдар мен наразылықтар туралы білуге және оларға қарсылық ұсынуға;
21) мәлімделген шағымдарды, өтініштерді және наразылықтарды кассациялық және қадағалау сатыларындағы соттың қарауына қатысуға;
22) өздерінің құқықтары мен заңды мүдделерін заңға қайшы келмейтін өзге де тәсілдермен қорғауына құқығы бар.
Осы Кодекстің 80-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайларда жәбірленушіге заң көмегі тегін көрсетіледі.
7. Жәбірленушінің, ал ол қайтыс болған жағдайда - оның құқықтық мирасқорларының аса ауыр қылмыспен келтірілген мүліктік зиян үшін, егер осындай қылмыс үшін сотталған адамның осы қылмыспен келтірілген залалды өтеу үшін жеткілікті мүлкі болмаса, бюджет қаражаты есебінен ақшалай өтемақы алуға құқығы бар. Мұндай жағдайда бюджет қаражаты есебінен ақшалай өтемақы төлеу туралы мәселені жәбірленушінің не оның құқықтық мирасқорының арызы бойынша үкімді шығарған сот шешеді. Жәбірленушінің көрсетілген жағдайларда, егер залал жүз елу есептік көрсеткіштен аспаса, залалдың толық көлемінде өтелуіне құқығы бар.
8. Жәбiрленушi: қылмыстық процестi жүргiзушi органның шақыруы бойынша келуге, iс бойынша белгiлi барлық мән-жайларды шын хабарлауға және қойылған сұрақтарға жауап беруге; өзiне iс бойынша белгiлi мән-жайлар туралы мәлiметтердi жарияламауға; тергеу әрекеттерiн жүргiзу кезiнде және сот отырысы уақытында белгiленген тәртiптi сақтауға мiндеттi.
9. Жәбiрленушi дәлелсiз себептермен шақыру бойынша келмеген кезде ол осы Кодекстiң 158-бабында көзделген тәртiппен мәжбүрлеп әкелуге ұшырауы және заңдарға сәйкес әкiмшiлiк жауаптылыққа тартылуы мүмкiн.
10. Жәбiрленушi жауап беруден бас тартқаны үшiн және қасақана жалған айғақ бергенi үшiн заңдарға сәйкес қылмыстық жауапқа тартылады.
11. Зардабы адамның қайтыс болуына жеткiзген қылмыстар туралы iстер бойынша жәбiрленушiнiң осы бапта көзделген құқықтарын қайтыс болған адамның жақын туыстары жүзеге асырады. Егер жәбiрленушiнiң құқықтарын беруге туыстарының қаза табуына байланысты қылмыспен моральдық зиян келтiрiлген бiрнеше адам үмiткер болып отырса, олардың бәрi не олардың арасындағы келiсiм бойынша олардың бiреуi жәбiрленушi болып таныла алады.
12. Қылмыспен моральдық немесе мүлiктiк зиян келтiрiлген заңды тұлға жәбiрленушi болып танылуы мүмкiн. Бұл жағдайда жәбiрленушiнiң құқықтары мен мiндеттерiн заңды тұлғаның өкiлi жүзеге асырады.
Ескерту. 75-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.12.09 N 10, 2009.04.07 N 149-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

76-бап. Жеке айыптаушы

1. Жеке айыптау iсi бойынша сотқа шағым берген және сотта айыптауды қолдаған адам, сондай-ақ мемлекеттiк айыптаушы айыптаудан бас тартқан жағдайда сотта айыптауды дербес қолдаушы жариялы және жеке-жариялы айыптау iсi бойынша жәбiрленушi жеке айыптаушы болып табылады.
2. Жәбiрленушi кәмелетке толмаған немесе әрекет қабiлетi жоқ жағдайда өтiнiш, сұрау бiлдiрген немесе шағым берген оның заңды өкiлi жеке айыптаушы болып саналады.
3. Жеке айыптаушы жәбiрленушiнiң барлық құқықтарын пайдаланады және барлық мiндеттерiн алады, сондай-ақ осы Кодекстiң 393-бабының үшiншi, төртiншi және алтыншы бөлiктерiнде көзделген құқықтарға ие болады.
4. Жеке айыптаушы оған тиесiлi құқықтарды пайдаланады және өзiне жүктелген мiндеттердi жеке немесе, егер ол құқықтар мен мiндеттердiң сипатына сәйкес келсе, өкiл арқылы атқарады.

77-бап. Азаматтық талапкер

1. Өзiне қатысты тiкелей қылмыспен мүлiктiк залал келтiрiлдi деп ұйғаруға жеткiлiктi негiз бар және оны өтеу туралы талап қойған жеке және заңды тұлға азаматтық талапкер болып танылады. Азаматтық талапкер моральдық зиянды мүлiктiк өтеу үшiн де талап қоя алады. Прокурор заңдарда көзделген жағдайларда өз бастамашылығы бойынша жеке немесе заңды тұлғаны азаматтық талапкер деп тануға құқылы.
2. Азаматтық талапкер деп тану немесе көрсетiлген iс жүргiзу жағдайында болу үшiн негiздер болмаған жағдайда тұлғаның азаматтық талапкер ретiнде iске қатысуын тоқтату туралы шешiмдi қылмыстық процестi жүргiзушi орган қабылдайды, ол туралы тиiстi қаулы шығарады.
3. Кәмелетке толмағандардың, сондай-ақ заңда белгiленген тәртiппен әрекет қабiлетi жоқ деп танылған адамдардың мүдделерiн қорғауға азаматтық талапты олардың заңды өкiлдерi қоюы мүмкiн.
4. Азаматтық талапкер өздерi қойған талапты қолдау мақсатында: айыптаудың мәнiн бiлуге; дәлелдердi ұсынуға; қойылған талап бойынша түсiнiктеме беруге; қылмыстық iске қосу үшiн материалдар ұсынуға; өтiнiштер мен қарсылықтар мәлiмдеуге; ана тiлiнде немесе өзi бiлетiн тiлде айғақ пен түсiнiктеме беруге; аудармашының тегiн көмегiн пайдалануға; өкiлi болуына; өзiнiң қатысуымен жүргiзiлетiн тергеу әрекеттерiнiң хаттамаларымен танысуға; тергеушiнiң немесе анықтаушының рұқсатымен өзiнiң өтiнiшi бойынша немесе өкiлiнiң өтiнiшi бойынша жүргiзiлген тергеу әрекеттерiне қатысуға; тергеу аяқталғаннан кейiн азаматтық талапқа қатысты iстiң материалдарымен танысуға және одан кез келген көлемде кез келген мәлiметтi көшiрiп алуға; өзiнiң мүддесiн қозғайтын қабылданған шешiмдер туралы бiлуге және мәлiмделген азаматтық талапқа қатысты iс жүргiзу шешiмдерiнiң көшiрмелерiн алуға; кез келген сатыдағы сотта iстi соттың талқылауына қатысуға; сот жарыссөздерiнде сөйлеуге; сот отырысының хаттамасымен танысуға және оған ескертпелер беруге; қылмыстық процестi жүргiзушi органның әрекеттерi мен шешiмдерiне шағым жасауға; азаматтық талапқа қатысты бөлiгiнде соттың үкiмi мен қаулыларына шағымдануға; азаматтық талап бөлiгiнде iс бойынша жасалынған шағымдар мен наразылықтар туралы бiлуге және оларға қарсылық бiлдiруге; мәлiмделген шағымдар мен наразылықтарды соттың қарауына қатысуға; осы Кодекстiң 75-бабының жетiншi бөлiгiнде көзделген жағдайларда қылмыспен келтiрiлген залалға мемлекеттiң есебiнен өтемақы алуға; қауіпсіздік шараларын қолдану туралы мәлімдеуге құқығы бар.
5. Азаматтық талапкердiң осы Кодекстiң 75-бабының сегiзiншi бөлiгiнде көзделгендей мiндеттерi болады.
6. Азаматтық талапкердiң заңмен көзделген басқа да құқықтары бар және басқа да мiндеттерi болады.
Ескерту. 77-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.04.07 N 149-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

78-бап. Азаматтық жауапкер

1. Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудiң барысында қойылған талапқа байланысты заң күшiмен қылмыспен не есi кiресiлi-шығасылы адамның Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiмен тыйым салынған әрекетiмен келтiрiлген зиян үшiн мүлiктiк жауаптылықта болатын жеке немесе заңды тұлға азаматтық жауапкер болып табылады.
2. Азаматтық жауапкер деп тану немесе адамның көрсетiлген iс жүргiзу жағдайында болуы үшiн негiздер болмаған жағдайда азаматтық жауапкер ретiнде процеске қатысуын тоқтату туралы шешiмдi қылмыстық процестi жүргiзушi орган қабылдайды, ол туралы тиiстi қаулы шығарады.
3. Азаматтық жауапкердiң оған қойылған талапқа байланысты өзiнiң мүдделерiн қорғау мақсатында: айыптау мен азаматтық талаптың мәнiн бiлуге; талапқа қарсылық бiлдiруге; ұсынылған талаптың мәнi бойынша түсiнiктеме мен айғақ беруге; өкiлi болуына; қылмыстық iске қосу үшiн материалдар ұсынуға; өтiнiштер мен қарсылықтар бiлдiруге; тергеу аяқталғаннан кейiн iстiң азаматтық талапқа қатысты материалдарымен танысуға және кез келген көлемде кез келген мәлiметтi көшiрiп алуға; өзiнiң мүддесiн қозғайтын қабылданған шешiмдер туралы бiлуге және мәлiмделген азаматтық талапқа қатысты iс жүргiзу шешiмдерiнiң көшiрмелерiн алуға; кез келген сатыдағы соттың iстiң сотта талқылауына қатысуға; сот жарыссөздерiнде сөйлеуге, қылмыстық процестi жүргiзушi органның әрекеттерi мен шешiмдерiне шағым әкелуге; сот отырысының хаттамасымен танысуға және оған ескертпелер беруге; азаматтық талапқа қатысты бөлiгiнде соттың үкiмi мен қаулысына шағымдануға; азаматтық талапқа қатысты бөлiгiнде iс бойынша келтiрiлген наразылықтар мен шағымдар туралы бiлуге және оларға қарсылық бiлдiруге; мәлiмделген шағымдар мен наразылықтарды соттың қарауына қатысуға; қауіпсіздік шараларын қолдану туралы мәлімдеуге құқығы бар.
4. Азаматтық жауапкердiң осы Кодекстiң 75-бабының жетiншi бөлiгiнде көзделгендей мiндеттерi болады.
5. Азаматтық жауапкердiң заңда көзделген басқа да құқықтары бар және басқа да мiндеттерi болады.
Ескерту. 78-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.04.07 N 149-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

79-бап. Кәмелетке толмаған айыпталушының, сезiктiнiң
заңды өкiлдерi

Кәмелетке толмағандар жасаған қылмыстар туралы iстер бойынша iске қатысуға осы Кодексте көзделген тәртiппен олардың заңды өкiлдерi тартылады.

80-бап. Жәбiрленушiнiң, азаматтық талапкердiң және жеке
айыптаушының өкiлдерi

1. Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу кезiнде жәбiрленушiнiң, азаматтық талапкердiң және жеке айыптаушының заңды мүдделерiн бiлдiруге заң күшiмен құқығы бар және қылмыстық процестi жүргiзушi органның қаулысымен iске қатысуға рұқсат етiлген адвокаттар мен өзге де адамдар жәбiрленушiнiң, азаматтық талапкердiң және жеке айыптаушының өкiлдерi болуы мүмкiн.
2. Кәмелетке толмаған немесе өзінің дене бітімі немесе психикалық жағдайы бойынша өз құқықтары мен заңды мүдделерін өз бетінше қорғау мүмкіндігінен айырылған жәбірленушілердің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін олардың заңды өкілдері мен өкілдері іске міндетті түрде қатысуға тартылады.
Мұндай жағдайларда жәбірленуші не оның заңды өкілі таңдаған адвокат жәбірленушінің өкілі ретінде жіберіледі. Егер адвокатты жәбірленушінің өзі немесе оның заңды өкілі шақырмаса, қылмыстық процесті жүргізуші орган қаулы шығару жолымен адвокаттың қатысуын қамтамасыз етеді. Қаулы орындау үшін облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың адвокаттар алқасына немесе оның құрылымдық бөлімшелеріне жіберіледі және алынған кезінен бастап жиырма төрт сағат ішінде орындалуға жатады. Қылмыстық процесті жүргізуші орган қорғаушы ретінде нақты адвокатты шақыруды ұсынуға құқылы емес.
Жәбірленушіде немесе оның заңды өкілінде қаражат болмаған жағдайда, адвокаттың еңбегіне ақы төлеу бюджет қаражаты есебінен жүргізіледі. Мемлекет кепілдік берген заң көмегі шеңберінде азаматтарға заң көмегін көрсететін адвокаттардың еңбегіне ақы төлеудің және олардың қорғауға, өкілдік етуге және өзге де заң көмегін көрсетуге байланысты шығыстарын өтеудің мөлшерін, тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.
3. Жәбiрленушiнiң, азаматтық талапкердiң және жеке айыптаушының заңды өкiлдерi мен өкiлдерiнiң өздерi өкiлi болып отырған жеке және заңды тұлғалардiкiндей, осы Кодексте көзделген шектерде, iс жүргiзу құқығы болады.
4. Жәбiрленушi, азаматтық талапкер, жеке айыптаушы өкiлiнiң өзi өкiлi болып отырған процеске қатысушының мүдделерiне қайшы қандай да болсын әрекеттер жасауға құқығы жоқ.
5. Жәбiрленушiнiң, азаматтық талапкердiң және жеке айыптаушының iске өзiнiң қатысуы олардың осы iс бойынша өкiлге ие болу құқығын жоймайды.
Ескерту. 80-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 N 123-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

81-бап. Азаматтық жауапкердiң өкiлдерi

1. Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуде азаматтық жауапкердiң заңды мүдделерiн бiлдiруге заң күшiмен құқығы бар және қылмыстық процестi жүргiзушi органның қаулысымен iске қатысуға рұқсат етiлген адвокаттар және өзге де адамдар азаматтық жауапкердiң өкiлдерi болып танылады.
2. Азаматтық жауапкер өкiлдерiнiң өздерi өкiлi болып отырған жеке және заңды тұлғалардiкiндей iс жүргiзу құқығы болады.
3. Азаматтық жауапкер өкiлiнiң өзi өкiлi болып отырған процеске қатысушының мүдделерiне қайшы қандай да болмасын әрекеттер жасауға құқығы жоқ.
4. Азаматтық жауапкердiң iске өзiнiң қатысуы олардың осы iс бойынша өкiлге ие болу құқығын жоймайды.

10-тарау. Қылмыстық процеске қатысушы өзге де адамдар

82-бап. Куә

1. Айғақ беру үшiн куә ретiнде iс үшiн маңызы бар қандай да болсын мән-жай белгiлi болуы мүмкiн кез келген адам шақырылуы және одан жауап алынуы мүмкiн.
2. Куә ретiнде жауап алуға:
1) қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге қатысуына байланысты, сондай-ақ сот шешiмiн шығару кезiнде туындаған мәселелердi кеңесу бөлмесiнде талқылау барысында өздерiне белгiлi болған қылмыстық iстiң мән-жайлары туралы - судья, алқаби;
1-1) өз мiндеттерiн орындауға байланысты өзiне белгiлi болған мән-жайлар туралы – төрешi немесе аралық судья;
2) қылмыстық iс бойынша өзiнiң мiндеттерiн орындауына байланысты өзiне белгiлi болған жағдайлар туралы - сезiктiнiң, айыпталушының қорғаушысы, сонымен бiрдей жәбiрленушiнiң, азаматтық талапкердiң және азаматтық жауапкердiң өкiлi, сондай-ақ куәнің адвокаты;
3) оған iшкi сырын ашу кезiнде белгiлi болған мән-жайлар туралы - дiни қызметшi;
4) өзiнiң жасының толмауына не психикалық немесе дене кемiстiктерiне орай iс үшiн маңызы бар мән-жайларды дұрыс түсiнуге және олар туралы жауап беруге қабiлетсiз адамдар;
5) заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, медиацияны жүргізуге байланысты оған белгілі болған мән-жайлар туралы – медиатор;
6) ұлттық қауіпсіздікке қатер төндіретін жағдайларды қоспағанда, өз қызметін жүзеге асыруға байланысты өзіне белгілі болған мән-жайлар туралы - ұлттық алдын алу тетiгiнiң қатысушысы жатпайды.
3. Куәнiң: қылмыстық жазаланатын әрекет немесе әкiмшiлiк құқық бұзушылық жасағаны үшiн оның өзi, жұбайы (зайыбы) немесе жақын туыстары үшiн iзiне түсуге әкеп соқтыратын айғақ беруден бас тартуға; өзiнiң ана тiлiнде немесе өзi бiлетiн тiлде айғақ беруге; аудармашының тегiн көмегiн пайдалануға; одан жауап алуға қатысушы аудармашыға ескерту жасауға; жауап алу хаттамасына айғақтаманы өз қолымен жазуға; жауап алуға дейiн оны күдiктi деп тану туралы өтініш жасауға; анықтаушының, тергеушiнiң, прокурордың және соттың iс-әрекетiне шағым жасауға, өз құқықтары мен заңды мүдделерiне қатысты, оның ішінде қауіпсіздік шараларын қолдану туралы өтінішті мәлімдеуге құқығы бар. Куә, егер адвокаттың іске қандай да бір басқа жағдайда қатысы болмаса, адвокаттың қатысуымен айғақ беруге құқылы. Адвокаттың келмеуі жауап алуды тергеуші белгілеген уақытта жүргізуге кедергі келтірмейді. Куәның алдын ала тергеуге және сотқа қатысуына байланысты оған келтiрiлген шығыстарды өтеу қамтамасыз етiледi.
4. Куә: анықтаушының, тергеушiнiң, прокурордың және соттың шақыруы бойынша келуге; iс бойынша барлық өзiне белгiлi жайларды шын хабарлауға және қойылған сұрақтарға жауап беруге; егер оған анықтаушы, тергеушi немесе прокурор ескерткен болса, өзiне iс бойынша белгiлi мән-жайлар туралы мәлiметтi жарияламауға; тергеу әрекеттерiн жүргiзу кезiнде және сот отырысы кезiнде белгiленген тәртiптi сақтауға мiндеттi.
5. Куә, осы Кодекстiң 241-бабында көрсетiлген жағдайларды қоспағанда, сараптамаға немесе куәландырылуға мәжбүрлеп тартылмайды.
6. Қасақана жалған жауап бергенi үшiн және жауап беруден бас тартқаны үшiн куә Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнде көзделген қылмыстық жауапқа тартылады. Айғақтар беруден бас тарту немесе қылмыстық процестi жүргiзушi органның шақыруы бойынша дәлелдi себептерсiз келмеу әкiмшiлiк жауапқа тартуға әкеп соғады.
Ескерту. 82-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2004.12.28 N 24 (қолданысқа енгiзiлу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2006.01.16 N 122 (2007.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.04.07 N 149-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 02.07.2013 № 111-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 125-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

83-бап. Сарапшы

1. Арнаулы ғылыми білімі бар, іске мүдделі емес адам сарапшы ретінде шақырылуы мүмкін. Сараптама жүргізу тапсырылуы мүмкін адамға қойылатын өзге де талаптар осы Кодекстің 243-бабының бірінші бөлігінде белгіленеді.
2. Сарапшыны шақыру сараптама тағайындау және жүргізу осы Кодекстің 32-тарауында, сондай-ақ 354-бабында көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.
3. Сарапшының:
1) сараптама нысанасына қатысты іс материалдарымен танысуға;
2) қорытынды беру үшін қажетті қосымша материалдарды өзіне беру туралы, сондай-ақ қауіпсіздік шараларын қолдану туралы өтінішті мәлімдеуге;
3) қылмыстық процесті жүргізуші органның рұқсатымен іс жүргізу әрекеттерін жүргізуге және сот отырысына қатысуға және оларға қатысушы адамдарға сараптама нысанасына қатысты сұрақтар қоюға;
4) өзі қатысқан іс жүргізу әрекетінің хаттамасымен, сондай-ақ тиісті бөлігінде сот отырысының хаттамасымен танысуға және өзінің әрекеттері мен айғақтарының толық және дұрыс көрсетілуіне қатысты хаттамаларға енгізілуге тиісті ескертпелер жасауға;
5) сараптама тағайындаған органның келісімі бойынша сот-сараптамалық зерттеу барысында анықталған, іс үшін маңызы бар, сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыда қамтылған мәселелердің шегінен тыс мән-жайлар бойынша өз құзыреті шегінде қорытынды беруге;
6) ана тілінде немесе өзі білетін тілде қорытынды ұсынуға және айғақтар беруге; аудармашының тегін көмегін пайдалануға; аудармашыдан бас тартуды мәлімдеуге;
7) сараптама жүргізу кезінде қылмыстық процесті жүргізуші органның және іс бойынша іс жүргізуге қатысушы өзге де адамдардың өзінің құқықтарына нұқсан келтіретін шешімдері мен әрекеттеріне шағым жасауға;
8) сараптама жүргізу кезінде шеккен шығыстарға өтем және егер сот сараптамасын жүргізу өзінің лауазымдық міндеттерінің шеңберіне кірмейтін болса, орындалған жұмысы үшін сыйақы алуға құқығы бар.
4. Сарапшы:
1) қылмыстық процесті жүргізуші органды хабардар етпестен, процеске қатысушылармен сараптама жүргізуге байланысты мәселелер бойынша келіссөздер жүргізуге;
2) зерттеу үшін материалдарды дербес жинауға;
3) егер сараптама тағайындаған органның бұған арнайы рұқсаты болмаса, объектілерді толық немесе ішінара жоюға не олардың сыртқы түрін немесе негізгі қасиеттерін өзгертуге әкеп соғуы мүмкін зерттеулер жүргізуге құқылы емес.
5. Сарапшы:
1) қылмыстық процесті жүргізуші органның шақыртуы бойынша келуге;
2) өзіне ұсынылған объектілерге жан-жақты, толық және объективті зерттеу жүргізуге, қойылған мәселелер бойынша негізделген және объективті жазбаша қорытынды беруге;
3) осы Кодекстің 252-бабында көзделген жағдайларда қорытынды беруден бас тартуға және қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы дәлелді жазбаша хабарлама жасауға және оны қылмыстық процесті жүргізуші органға жіберуге;
4) жүргізілген зерттеуге және берілген қорытындыға байланысты мәселелер бойынша айғақтар беруге;
5) зерттеуге ұсынылған объектілердің сақталуын қамтамасыз етуге;
6) істің мән-жайы туралы мәліметтерді және сараптама жүргізуге байланысты өзіне белгілі болған өзге де мәліметтерді жария етпеуге;
7) сараптама тағайындаған органға сараптама жүргізуге байланысты шығыстардың сметасын және келтірілген шығыстар туралы есепті табыс етуге міндетті.
6. Сарапшы көрінеу жалған қорытынды бергені үшін заңда белгіленген қылмыстық жауаптылықта болады.
7. Сот сараптамасы органының қызметкері болып табылатын сарапшы өз қызметінің сипатына қарай өзінің құқықтарымен және міндеттерімен танысқан және көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы ескертілген деп есептеледі.
Ескерту. 83-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

84-бап. Маман

1. Қылмыстық іс бойынша іс жүргізуге маман ретінде қатысу үшін қылмыстық процестің қатысушыларына өзінің арнайы құзыретіне жататын түсіндіру жолымен дәлелдерді жинауда, зерттеуде және бағалауда, сондай-ақ ғылыми-техникалық құралдарды қолдануда жәрдем көрсету үшін қажетті арнаулы білімі бар, іске мүдделі емес адам тартылуы мүмкін. Кәмелетке толмағандар қатысатын тергеуге және өзге де iс жүргiзу әрекеттерiне қатысушы педагог те, сондай-ақ оны сарапшы етiп тағайындаған жағдайларды қоспағанда, тергеу және өзге де iс жүргiзу процестерiне қатысушы дәрiгер де мамандар болып табылады.
1-1. Сотқа дейінгі іс жүргізуде зерттеу жүргізу және қорытынды алу қажет болған кезде Қазақстан Республикасы ішкі істер органдары уәкілетті бөлімшесінің қызметкері маман ретінде тартылуы мүмкін.
Тараптар маманның қорытындысымен келіспеген кезде қылмыстық процесті жүргізуші орган сараптама тағайындайды.
2. Маманның: өзiнiң шақырылу мақсатын бiлуге; егер тиiстi арнаулы бiлiмi мен дағдысы болмаса, iс бойынша iс жүргiзуге қатысудан бас тартуға; қылмыстық процестi жүргiзушi органның рұқсатымен тергеу немесе сот әрекетiне қатысушыларға сұрақтар қоюға; олардың назарын дәлелдемелердi жинауға, зерттеу мен бағалауға жәрдемдесу және ғылыми-техникалық құралдарды қолдану, iстiң материалдарын зерттеу, сараптама тағайындау үшiн материалдарды дайындау кезiнде өзiнiң iс-әрекетiне байланысты мән-жайларға аударуға; салыстырма зерттеулердi қоспағанда, осы баптың 1-1-бөлігінде көзделген жағдайлардан басқа, тергеу немесе сот әрекетiнiң шеңберiнде оның барысы мен нәтижелерiн осы Кодекстiң 203-бабының сегiзiншi бөлiгiнде көзделген тәртiппен қылмыстық iске қосылатын хаттамада не ресми құжатта көрсету арқылы iстiң материалдарына объектiлердiң толық немесе iшiнара жойылуына не сыртқы түрiнің немесе негiзгi қасиеттерiнiң өзгеруiне әкеп соқпайтын зерттеулер жүргiзуге; өзi қатысқан тергеу әрекетiнiң хаттамасымен, сондай-ақ сот отырысы хаттамасының тиiстi бөлiгiмен танысуға және өзiнiң қатысуымен жүргiзiлген әрекеттердiң барысы мен нәтижелерiнiң көрсетiлуiнiң толықтығы мен дұрыстығына қатысты хаттамаға енгiзуге жататын мәлiмдемелер мен ескертпелер жасауға; қылмыстық процестi жүргiзушi органның iс-әрекетiне шағым жасауға; аудармашыдан бас тартуды, қауіпсіздік шараларын қолдану туралы өтінішті мәлімдеуге; өзiнiң тергеу немесе сот әрекеттерiне қатысуына байланысты өзiне келтiрiлген шығындарға өтем және егер iс бойынша iс жүргiзу оның қызметтiк мiндеттерiнiң шеңберiне кiрмейтiн болса, орындалған жұмыс үшiн сыйақы алуға құқығы бар.
3. Маман: қылмыстық iстi жүргiзушi органның шақыртуы бойынша келуге; дәлелдемелердi жинауға, зерттеу мен бағалауға көмек көрсету үшiн арнаулы бiлiмiн, дағдысын және ғылыми-техникалық құралдарды пайдалана отырып тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзу мен сот талқылауына қатысуға; өзi орындаған iс-әрекеттер жөнiнде түсiнiктеме беруге, ал осы баптың 1-1-бөлігінде көзделген жағдайда зерттеу жүргізуге және қорытынды беруге; өзiне iске қатысуына байланысты белгiлi болған iстiң мән-жайлары туралы мәлiметтердi және өзге де мәлiметтердi жарияламауға; тергеу әрекеттерiн жүргiзу кезiнде және сот отырысы уақытында тәртiп сақтауға мiндеттi.
4. Өзiнiң мiндеттерiн орындаудан дәлелдi себептерсiз бас тартқаны немесе жалтарғаны үшiн маман әкiмшiлiк жауапқа тартылады. Көрінеу жалған қорытынды берген жағдайда маман заңда белгіленген қылмыстық жауаптылықта болады.
Ескерту. 84-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2002.12.21 N 363, 2006.07.04 N 151, 2009.04.07 N 149-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

85-бап. Аудармашы

1. Аударма жасау үшiн қажет тiлдi меңгерген және сезiктi, айыпталушы, сотталушы; олардың қорғаушылары не жәбiрленушi, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер немесе олардың өкiлдерi, сондай-ақ куәлар және өзге де процеске қатысушылар iс бойынша iс жүргiзiлетiн тiлдi бiлмеген жағдайларда, сонымен бiрдей жазбаша құжаттарды аудару үшiн тергеу және сот iс-әрекеттерiне қатысуға тартылған iске мүдделi емес адам аудармашы ретiнде шақырылады.
2. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган адамды аудармашы етiп тағайындау туралы қаулы шығарады.
3. Аудармашының: аударманы жүзеге асыру кезiнде қатысушыларға аударманы нақтылау үшiн сұрақтар қоюға; жүргiзуiне өзi қатысқан тергеу немесе өзге де iс жүргiзу iс-әрекеттерiнiң хаттамасымен, сондай-ақ тиiстi бөлiгiнде сот отырысының хаттамасымен танысуға және аударманың толықтығы мен дұрыстығына қатысты хаттамаға енгiзуге жататын ескертпелер жасауға; егер оның аудару үшiн қажеттi бiлiмi болмаса, iс бойынша iс жүргiзуге қатысудан бас тартуға; қылмыстық процестi жүргiзушi органның iс-әрекетiне шағым жасауға; тергеу және өзге де iс жүргiзу iс-әрекетiне қатысуына байланысты өзiне келтiрiлген шығындарға өтем және егер iс бойынша iс жүргiзуге қатысу оның қызметтiк мiндетiнiң шеңберiне кiрмейтiн болса, орындалған жұмысы үшiн сыйақы алуға; қауіпсіздік шараларын қолдану туралы өтінішті мәлімдеуге құқығы бар.
4. Аудармашы: қылмыстық процестi жүргiзушi органның шақыруы бойынша келуге; өзiне тапсырылған аударманы дәл және толық орындауға; оның қатысуымен жүргiзiлген тергеу iс-әрекетiнiң хаттамасында, сондай-ақ процеске қатысушыларға олардың ана тiлiндегi немесе олар бiлетiн тiлдегi аудармасында тапсырылатын iс жүргiзу құжаттарында аударманың дұрыстығын өзiнiң қолымен куәландыруға; аудармашы ретiнде тартылуына байланысты өзiне белгiлi болған iстiң жағдайы туралы мәлiметтердi немесе өзге де деректердi жарияламауға; тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзу кезiнде және сот отырысы уақытында тәртiп сақтауға мiндеттi.
5. Аудармашы дәлелдi себептерсiз келуден немесе өзiнiң мiндетiн орындаудан бас тартқаны немесе жалтарғаны үшiн әкiмшiлiк жауапқа тартылады. Қасақана дұрыс аудармаған жағдайда аудармашы қылмыстық жауапқа тартылады.
6. Осы баптың ережелерi iс бойынша iс жүргiзуге қатысу үшiн шақырылған, мылқау немесе саңырау адамдардың белгiлерiн түсiнетiн адамдарға қолданылады.
Ескерту. 85-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.04.07 N 149-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

86-бап. Куәгер

1. Қылмыстық iзге түсу органы осы Кодексте көзделген жағдайда тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзу фактiсiн, оның барысы мен нәтижелерiн куәландыру үшiн тартқан адамдар куәгерлер болып табылады.
2. Өздерiнiң қатысуымен болып жатқан iс-әрекеттердi толық және дұрыс қабылдауға қабiлеттi, iске мүдделi емес және қылмыстық iзге түсу органдарына тәуелсiз кәмелеттiк жастағы азаматтар ғана куәгерлер бола алады.
3. Тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзуге кемiнде екi куәгер қатысады.
4. Куәгердiң: тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзуге қатысуға; тергеу iс-әрекетi жөнiнде хаттамаға енгiзуге жататын мәлiмдемелер мен ескертулер жасауға; өзi қатысқан тергеу iс-әрекетiнің хаттамасымен танысуға; қылмыстық ізге түсу органының іс-әрекетіне шағым жасауға; қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу кезiнде өзiне келтiрiлген шығындарға өтем алуға; қауіпсіздік шараларын қолдану туралы өтінішті мәлімдеуге құқығы бар.
5. Куәгер: қылмыстық iзге түсу органының шақыруы бойынша келуге; тергеу iс-әрекетiн жүргiзуге қатысуға; осы iс-әрекеттiң жүргiзiлу фактiсiн, оның барысы мен нәтижелерiн тергеу iс-әрекеттерiнiң хаттамасында өзiнiң қолымен куәландыруға; анықтаушының, тергеушiнiң, прокурордың рұқсатынсыз алдын ала тергеу материалдарын жарияламауға; тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзу кезiнде тәртiп сақтауға мiндеттi.
6. Куәгер дәлелдi себептерсiз келуден немесе өзiнiң мiндетiн орындаудан бас тартқаны немесе жалтарғаны үшiн әкiмшiлiк жауапқа тартылады.
Ескерту. 86-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.04.07 N 149-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

87-бап. Сот отырысының хатшысы

1. Сот отырысының хаттамасын жүргiзетiн, қылмыстық iске мүдделi емес мемлекеттiк қызметшi сот отырысының хатшысы болып табылады.
2. Сот отырысының хатшысы: өзi хаттамалауды қамтамасыз етуi қажеттi барлық уақытта сот отырысы залында болуға және сот отырысына төрағалық етушiнiң рұқсатынсыз кетпеуге; хаттамада соттың iс-әрекетi мен шешiмiн, соттың отырысына қатысушы барлық адамдардың өтiнiштерiн, қарсылықтарын, жауаптарын, түсiнiктемелерiн, сондай-ақ сот отырысының хаттамасында көрсетуге жататын басқа да жағдайларда толық және дұрыс жазуға; сот отырысының хаттамасын осы Кодексте белгiленген мерзiмде дайындауға; төрағалық етушiнiң заңды өкiмiне бағынуға; жабық сот отырысына қатысуына байланысты өзiне белгiлi болған мән-жайлар туралы мәлiметтердi жарияламауға мiндеттi.
3. Сот отырысының хатшысы сот отырысы хаттамасының толықтығы мен дұрыстығы үшiн дербес жауап бередi.
4. Дұрыс емес не шындыққа сәйкес келмейтiн мәлiметтердi сот отырысының хаттамасына қасақана енгiзген жағдайда хатшы заңда көзделгендей жауапты болады.

88-бап. Сот приставы

1. Соттар қызметiнiң және сот шешiмдерiн орындаудың белгiленген тәртiбiн қамтамасыз ету жөнiндегi өзiне заңмен жүктелген мiндеттердi орындаушы лауазымды адам сот приставы болып табылады.
2. Сот приставы бас бостандығынан айырумен байланысты емес жазалардың атқарылуына бақылау жасауды қамтамасыз етедi, сот орындаушыларына атқару құжаттарын мәжбүрлеп атқаруда көмек көрсетедi, сот талқылауы кезiнде залдағы тәртiптi бақылап отырады, төрағалық етушiнiң өкiмiн орындайды және соттарда судьяларды, куәларды және басқа да процеске қатысушыларды қорғауды жүзеге асырады, оларды басқаның ықпалынан қорғайды, соттың iс жүргiзу iс-әрекетiн жүргiзуiне жәрдемдеседi, сотқа келуден жалтарған адамдарды алып келудi жүзеге асырады, өзiне заңмен жүктелген басқа да өкiлеттiктердi жүзеге асырады.

88-1-бап. Медиатор

1. Тараптар заңның талаптарына сәйкес медиацияны жүргізу үшін тартатын тәуелсіз жеке тұлға медиатор болып табылады.
2. Медиатор:
1) медиация тараптарына қылмыстық процесті жүргізетін орган беретін ақпаратпен танысуға;
2) медиация тараптары болып табылатын қылмыстық процеске қатысушылар туралы деректермен танысуға;
3) қылмыстық іс жүргізу заңына сәйкес кездесулердің саны мен ұзақтығын шектемей медиация тараптары болып табылатын қылмыстық процеске қатысушылармен жеке және құпия кездесуге құқылы.
Ескерту. Кодекс 88-1-баппен толықтырылды - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

11-тарау. Қылмыстық іс бойынша іс жүргізуге қатысудың
мүмкіндігін жоққа шығаратын жағдай. Қарсылық білдіру

89-бап. Қарсылық бiлдiру және қылмыстық iс бойынша iс
жүргiзуге қатысудан шеттету туралы өтiнiштер.
Қылмыстық процеске қатысудан босату

1. Судья, прокурор, тергеушi, анықтаушы, қорғаушы, жәбiрленушiнiң (жеке айыптаушының), азаматтық талапкердiң, азаматтық жауапкердiң өкiлi, куәгер, сот отырысының хатшысы, сот приставы, аудармашы, сарапшы, маман қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге өздерiнiң қатысуын жоққа шығаратын мән-жайлар болған кезде қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге қатысудан шеттетiлуге мiндеттi не оларға қылмыстық процеске қатысушылар қарсылық бiлдiретiнiн мәлiмдеуi тиiс.
2. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган өз құзыретiнiң шегiнде iс бойынша iс жүргiзуден шеттету туралы мәлiмделген қарсылық бiлдiрулер мен өтiнiштердi шешуге немесе бұл адамның қылмыстық процеске қатысуын жоққа шығаратын мән-жайлар анықталған кезде тиiстi қаулы шығару арқылы өз бастамашылығы бойынша оны iс жүргiзуге қатысудан шеттетуге құқылы. Егер басқа процеске қатысушыларға қатысты қарсылық бiлдiрулердi шешуге уәкiлеттi адамға қарсылық бiлдiрумен бiр уақытта процеске өзге де қатысушыларға қарсылық бiлдiру мәлiмделсе, онда бiрiншi кезекте осы адамға қарсылық бiлдiру туралы мәселе шешiледi.
3. Егер қылмыстық сот iсiн жүргiзуге бiр мезгiлде бiрнеше адамның қатысуы олардың туыстық қатынастарына немесе жеке байланыстың басқа да қатынастарына байланысты жоққа шығарылатын жағдайда қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуден процеске қатысушы жағдайына басқалардан кейiнiрек ие болған адам шеттетiлуi тиiс. Егер туыстық немесе жеке байланыстың басқа да қатынастарымен байланысты адам соттың құрамында болса, қылмыстық iс бойынша іс жүргiзуден шеттетiлуге төрағалық етушi таңдаған адам жатады.
4. Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге қатысуы осы Кодексте көзделген қандай да болсын жағдайлармен жоққа шығарылмайтын сот отырысының хатшысын, сот приставын, аудармашыны, маманды, сарапшыны олардың сұрауы бойынша олардың өз iс жүргiзу функцияларын орындауына кедергі келтiретiн дәлелдi себептерiнiң болуына орай мұндай қатысудан қылмыстық процестi жүргiзушi орган босатады.

90-бап. Судьяға қарсылық бiлдiру

1. Егер ол:
1) осы Кодекске сәйкес қылмыстық iстi соттай алуға жатқызылған судья болып табылмаса;
2) прокурордың, тергеу және анықтау органдарының шешімдеріне және іс-әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) жасалған шағымды қараған не осы қылмыстық іс бойынша іс жүргізу шешіміне санкция беруге қатысқан болса;
3) аталған iс бойынша жәбiрленушi, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер болып табылса, куә ретiнде шақырылса не шақырылуы мүмкiн болса;
4) осы қылмыстық iс бойынша сарапшы, маман, аудармашы, куәгер, сот отырысының хатшысы, анықтаушы, тергеушi, прокурор, қорғаушы, айыпталушының заңды өкiлi, жәбiрленушiнiң, азаматтық талапкердiң немесе азаматтық жауапкердiң өкiлi ретiнде iс жүргiзуге қатысса;
5) жәбiрленушiнiң, азаматтық талапкердiң, азаматтық жауапкердiң немесе олардың өкiлдерiнiң туысы, айыпталушының немесе оның заңды өкiлiнiң туысы, прокурордың, қорғаушының, тергеушiнiң немесе анықтаушының туысы болса;
6) егер судья жеке, тiкелей немесе жанама осы iске мүдделi деп санауға негiз беретiн өзге де мән-жайлар болса, ол iстi қарауға қатыса алмайды.
2. Қылмыстық iстi қарайтын соттың құрамына туыстық немесе жеке байланыстың басқа да қатынастарымен байланысқан өзара тәуелдi адамдар кiре алмайды.
3. Бiрiншi сатыдағы сотта қылмыстық iстi қарауға қатысқан судья бұл iстi апелляциялық, кассациялық сатыдағы сотта немесе қадағалау тәртiбiмен қарауға қатыса алмайды, сол сияқты өзінің қатысуымен шығарылған істі тоқтату туралы үкімнің немесе қаулының күшін жою жағдайында, бірінші сатыдағы сотта істі жаңадан, оның ішінде алқабилердің қатысуымен қарауға қатыса алмайды.
4. Апелляциялық сатыдағы сотта iстi қарауға қатысқан судья өзінің қатысуымен қабылданған апелляциялық үкімнің, қаулының күші жойылғаннан кейін оны осы сатыда жаңадан қарау кезінде, сондай-ақ істі кассациялық сатыда қарау кезінде қарауға қатыса алмайды.
4-1. Кассациялық сатыдағы сотта iстi қарауға қатысқан судья өзінің қатысуымен қабылданған қаулы күшін жойғаннан кейін бұл iстi бірінші, апелляциялық және кассациялық сатылардағы сотта қайта қарау кезінде қатыса алмайды.
5. Iстi алдыңғы сот сатыларында қарауға қатысқан судья сол iсті қадағалау сатысында қарауға қатыса алмайды.
6. Қарсылық бiлдiру - сот тергеуi басталғанға дейiн, ал iстi алқабилердiң қатысуымен қараған жағдайда алқабилер алқасы құрылғанға дейiн мәлiмделуге тиiс. Одан кейiнгi мәлiмдемеге тек ол үшiн негiз қарсылық бiлдiрудi мәлiмдеген тарапқа сот тергеуi басталғаннан кейiн белгiлi болған жағдайда ғана жол берiледi.
7. Судьяға қарсылық бiлдiру, сондай-ақ қарсылық бiлдiрiлуге жататын сот талқылауына қатысушылар туралы мәселенi қаулы шығару арқылы кеңесу бөлмесiнде сот шешедi.
8. Судьяға мәлiмделген қарсылық бiлдiрудi, қалған судьялар қарсылық бiлдiрiлген судьяның қатысуынсыз шешедi, ол, алайда, судьялар кеңесу бөлмесiне кеткенге дейiн өзiне мәлiмделген қарсылық бiлдiру жөнiнде өзiнiң түсiнiктемесiн көпшiлiк алдында айтуға құқылы. Бiрнеше судьяға немесе соттың бүкiл құрамына мәлiмделген қарсылық бiлдiрудi толық құрамда көпшiлiк дауыспен сот шешедi. Дауыстар тең болған кезде судьяға қарсылық бiлдiрiлген болып саналады.
9. Бұлтартпау шараларын қолдану немесе тергеу әрекеттерiн жүргiзу туралы өтiнiштi шешетiн судьяға мәлiмделген қарсылық бiлдiрудi осы судья қаулы шығара отырып жеке өзi шешедi. Iстi осы Кодекстiң 58-бабының бiрiншi бөлiгiне сәйкес қарайтын судьяға мәлiмделген жеке-дара қарсылық бiлдiрудi сол соттың төрағасы немесе осы соттың басқа судьясы, ал олар болмаған жағдайда жоғары тұрған соттың судьясы шешедi. Қарсылық бiлдiру туралы мәлiмдеме қанағаттандырылған жағдайда қылмыстық iс, шағым не өтiнiш белгiленген тәртiппен басқа судьяның iс жүргiзуiне берiледi.
10. Қарсылық бiлдiрудi қабылдамай тастау немесе қанағаттандыру туралы қаулы шағымдалуға (наразылық келтірілуге) жатпайды. Қаулымен келiспеушiлiк туралы уәждер апелляциялық, кассациялық немесе қадағалау шағымына енгiзiлуi мүмкiн.
Ескерту. 90-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2006.01.16 N 122 (2007.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

91-бап. Прокурорға қарсылық бiлдiру

1. Прокурор осы Кодекстiң 90-бабында көзделген мән-жайлардың кез келгенi болған кезде қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге қатыса алмайды.
2. Прокурордың алдын ала тергеу немесе анықтау жүргiзуге қатысуы, сонымен бiрдей оның сотта айыптауды қолдауы оның iске одан әрi қатысуына кедергi болып табылмайды.
3. Сотқа дейiнгi iс жүргiзу кезiнде прокурорға қарсылық бiлдiру туралы мәселенi жоғары тұрған прокурор, ал сотта iс жүргiзу кезiнде - iстi қараушы сот шешедi.

92-бап. Тергеушi мен анықтаушыға қарсылық бiлдiру

1. Осы Кодекстiң 90-бабында көзделген негiздер болған кезде тергеушi мен анықтаушы iстi тергеуге қатыса алмайды.
2. Осы қылмыстық iс бойынша бұрын жүргiзiлген тергеуге тергеушi мен анықтаушының тиiстi сапада қатысуы осы қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге олардың одан әрi қатысуын жоққа шығаратын жағдай болып табылмайды.
3. Тергеушіге немесе анықтаушыға қарсылық білдіру туралы мәселенi прокурор не тиісінше тергеу бөлімінің бастығы немесе анықтау органының бастығы шешедi.
Ескерту. 92-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

93-бап. Куәгерге қарсылық бiлдiру

1. Осы Кодекстiң 90-бабында көзделген мән-жайлардың кез келгенi болған кезде куәгер қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге қатыса алмайды.
2. Қылмыстық процестi жүргiзушi органға жеке немесе қызметi бойынша кiрiптар болса, куәгер қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге қатыса алмайды.
3. Куәгердiң тергеу әрекеттерiн жүргiзуге оның алдында қатысуы, куәгерлердiң қандай да болсын бiреуiнiң қатысуы жүйелi сипат алған мән-жайларды қоспағанда, басқа тергеу әрекетiндегi осы iс бойынша iс жүргiзуге оның қатысуын жоққа шығармайды.
4. Куәгерге қарсылық бiлдiруде тергеу әрекетiн жүргiзушi адам шешедi.

94-бап. Сот отырысының хатшысы мен соттың приставына
қарсылық бiлдiру

1. Сот отырысының хатшысы мен соттың приставы:
1) осы Кодекстiң 90-бабында көзделген мән-жайлардың кез келгенi болған кезде;
2) олардың құзыреттi еместiгi байқалса, қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге қатыса алмайды.
2. Адамның сот отырысына сот отырысының хатшысы немесе соттың приставы ретiнде оның алдында қатысуы олардың сот отырысына тиiстi сапада одан әрi қатысуын жоққа шығаратын мән-жай болып табылмайды.
3. Сот отырысының хатшысы мен соттың приставына қарсылық бiлдiру туралы мәселенi iстi қараушы сот шешедi.

95-бап. Аудармашы мен маманға қарсылық бiлдiру

1. Аудармашы мен маман:
1) осы Кодекстiң 90-бабында көзделген мән-жайлардың кез келгенi болған кезде;
2) егер олардың құзыреттi еместiгi байқалса, қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге қатыса алмайды.
2. Адамның аудармашы немесе маман ретiнде оның алдында қатысуы олардың сот отырысына тиiстi сапада одан әрi қатысуын жоққа шығаратын мән-жай болып табылмайды.
3. Аудармашы мен маманға қарсылық бiлдiрiлуi туралы мәселенi қылмыстық процестi жүргiзушi орган шешедi.

96-бап. Сарапшыға қарсылық бiлдiру

1. Сарапшы:
1) осы Кодекстiң 90-бабында көзделген мән-жайлардың кез келгенi болған кезде;
2) егер ол анықтаушыға, тергеушiге, прокурорға, судьяға, сезiктiге, айыпталушыға, олардың қорғаушыларына, заңды өкiлдерiне, жәбiрленушiге, азаматтық талапкерге, азаматтық жауапкерге немесе олардың өкiлдерiне қызметтiк немесе өзге де байланыста болса немесе болып отырса;
3) егер ол нәтижесi қылмыстық iс бойынша iс қозғау немесе қылмыстық iзге түсудi бастау үшiн негiз болған тексеру немесе басқа да тексерiс әрекеттерiн жүргiзсе;
4) егер оның құзыреттi еместiгi байқалса;
5) егер ол iске, осы Кодекстiң 224-бабына сәйкес сот медицинасы саласындағы дәрiгер-маман ретiнде адамның мәйiтiн қарауға қатысу жағдайларын қоспағанда, маман ретiнде қатысса, қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге қатыса алмайды.
1-1. Тірі адамға, сондай-ақ мәйітке сараптама жүргізуге сараптама тағайындалғанға дейін тиісті адамға медициналық көмек көрсеткен дәрігер сарапшы ретінде қатыса алмайды.
2. Адамның осы іске сарапшы ретінде алдыңғы қатысуы, оның қатысуымен жүргізілген сараптамадан кейін ол қайталап тағайындалатын жағдайларды қоспағанда, іс бойынша сараптама жүргізуді оған тапсыруды болдырмайтын мән-жай болып табылмайды.
3. Сарапшыға қарсылық бiлдiру туралы мәселенi қылмыстық процестi жүргiзушi орган шешедi.
Ескерту. 96-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңдарымен.

97-бап. Қорғаушыны, жәбiрленушiнiң (жеке айыптаушының),
азаматтық талапкердiң немесе азаматтық
жауапкердiң өкiлiн қылмыстық iс бойынша iс
жүргiзуге қатысудан шеттету

Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Қорғаушы, сондай-ақ жәбiрленушiнiң (жеке айыптаушының), азаматтық талапкердiң, азаматтық жауапкердiң өкiлi мына мән-жайлардың кез-келгенi болған кезде:
1) егер ол бұрын iске судья, прокурор, тергеушi, анықтаушы, сот отырысының хатшысы, сот приставы, куә, сарапшы, маман, аудармашы немесе куәгер ретiнде қатысса;
2) егер ол осы iстi тергеуге немесе соттың қарауына қатысқан немесе қатысатын лауазымды адаммен туыстық қатынаста болса;
3) егер ол қорғалушымен немесе сенiм бiлдiрушiмен қарама-қарсы мүдделерi бар адамға заңгерлiк көмек көрсетiп жүрсе немесе бұрын көмек көрсеткен болса, сонымен бiрге мұндай адамдармен туыстық қатынаста болса;
4) егер заңның күшiмен немесе соттың шешiмiмен қорғаушы немесе өкiл болуға оның құқығы жоқ болса, қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге қатыса алмайды.
2. Қорғаушыны, жәбiрленушiнiң (жеке айыптаушының), азаматтық талапкердiң немесе азаматтық жауапкердiң өкiлiн iс бойынша iс жүргiзуге қатысудан шеттету туралы мәселенi сотқа дейінгі іс жүргізу кезінде - прокурор, ал сотта іс жүргізу кезінде істі қарайтын сот шешеді.
Ескерту. 97-бапқа өзгеріс енгізілді - 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

12-тарау. Қылмыстық процеске қатысушы адамдардың
қауіпсіздігін қамтамасыз ету

98-бап. Судьялардың, алқабилердiң, прокурорлардың,
тергеушiлердiң, анықтаушылардың,
қорғаушылардың, сарапшылардың, мамандардың, сот
отырысы хатшыларының, сот приставтарының
қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету

1. Судья, алқаби, прокурор, тергеушi, анықтаушы, қорғаушы, сарапшы, маман, сот отырысы хатшысы, сот приставы, сонымен бiрге олардың отбасы мүшелерi мен жақын туыстары мемлекеттiң қорғауында болады.
2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде аталған адамдарға мемлекет заңда көзделген тәртiппен сотта қылмыстық iстердi немесе материалдарды қарауға, анықтау немесе алдын ала тергеу жүргiзуге байланысты олардың өмiрiне қауiп төнуден немесе өзге де күш қолданудан қауiпсiздендiру шараларын қолдануды қамтамасыз етедi.
Ескерту. 98-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2006.01.16 N 122 (2007.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.04.07 N 149-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.

99-бап. Күдіктілердің, жәбірленушілердің, куәлардың,
айыпталушылардың және қылмыстық процеске қатысушы
басқа да адамдардың қауiпсiздiгi шараларын
қолдану мiндетi

1. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган, егер қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге байланысты оларға қатысты күш қолдануды немесе қылмыстық заңда тыйым салынған өзге де әрекеттi жасаудың нақты қаупi болса, күдіктінің, жәбiрленушiнiң, куәнiң, айыпталушының, қылмыстық процеске қатысушы басқа да адамдардың, сондай-ақ олардың отбасы мүшелерi мен жақын туыстарының қауiпсiздiгi шараларын қолдануға мiндеттi.
2. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган олардың ауызша (жазбаша) мәлiмдемесiнiң негiзiнде немесе өз бастамашылығы бойынша осы баптың бiрiншi бөлiгiнде аталған адамдардың қауiпсiздiгi шараларын қолданып, ол туралы тиiстi қаулы шығарады.
3. Қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысушы адамдардың, олардың отбасы мүшелерiнiң және жақын туыстарының өздерiнiң қауiпсiздiгi шараларын қолдану туралы мәлiмдемелерiн қылмыстық процестi жүргiзушi орган оларды алған сәттен бастап жиырма төрт сағаттан кешiктiрмей қарайды. Мәлiмдеушiге тиiстi қаулының көшiрмесiн жiбере отырып, оған қабылданған шешiм туралы дереу хабарланады.
4. Мәлiмдеушi өзiнiң қауiпсiздiгi шараларын қолдану туралы өтiнiшiн қанағаттандырудан бас тартылғанына прокурорға немесе сотқа шағымдануға құқылы.
5. Қауiпсiздiк шараларын қолданудан бас тарту, егер бұрын берiлген өтiнiштен көрiнiсiн таппаған мән-жайлар туындаса, көрсетiлген шараларды қолдану туралы қайта өтiнiш жасауға кедергi келтiрiлмейдi.
Ескерту. 99-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

100-бап. Жәбiрленушiлердiң, куәлардың, сезiктiлердiң,
айыпталушылардың және қылмыстық процеске
қатысушы басқа да адамдардың қауiпсiздiгi
шаралары

1. Куәлардың, сезiктiлердiң, айыпталушылардың және қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысушы басқа да адамдардың, олардың отбасы мүшелерiнiң және жақын туыстарының iс жүргiзу қауiпсiздiгiнiң шаралары ретiнде:
1) қылмыстық процестi жүргiзушi органның күш қолдану немесе қылмыстық заңда тыйым салынған басқа да әрекеттер қаупi шыққан адамға оны мүмкiн болатын қылмыстық жауапқа тарту туралы ресми ескерту жасауы;
2) қорғалатын адам туралы мәлiметтер алуға шек қою;
3) оның жеке басының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету;
4) айыпталушыға (сезiктiге) қатысты қылмыстық процеске қатысушыларға қатысты күш қолдану (қолдануды ұйымдастыру) немесе өзге де қылмысты әрекеттер жасау (жасауды ұйымдастыру) мүмкiндiгiн жоққа шығаратын бұлтартпау шараларын таңдау қолданылады.
2. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган енгiзген ескерту адамға қолы қойғызылып хабарланады.
3. Қорғалатын адам туралы мәлiмет алуға шек қою қылмыстық iстiң материалдарынан адамның анкеталық деректерi туралы мәлiметтердi алып, оны негiзгi iс жүргiзуден бөлек сақтаудан, бұл адамдардың бүркеншiк ат пайдалануынан тұрады. Негiзгi iс жүргiзуден оқшауландырылған материалдармен танысу үшiн қылмыстық процестi жүргiзушi органға ғана рұқсат етiледi. Процеске басқа қатысушылар онымен осы мәлiметтердi жарияламау туралы қолхат бере отырып қылмыстық процестi жүргiзушi органның рұқсатымен ғана таныса алады. Қорғалатын адамның қатысуымен iс жүргiзу әрекеттерi қажет жағдайларда оны тануды болдырмайтын жағдайларда жүргiзiледi.
4. Куәгерлердiң, сезiктiлердiң, айыпталушылардың, қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысушы басқа да азаматтардың және олардың жақындарының жеке қауiпсiздiгiн қамтамасыз етудiң тәртiбi заңмен айқындалады.
5. Қауiпсiздiк шараларын қолданғанына қарамастан, қылмыстық iзге түсу органы бұған негiздер болған жағдайда жәбiрленушiге, куәға, айыпталушыға, қылмыстық iстi жүргiзуге қатысушы басқа да адамдарға қатысты қылмыстық заңда тыйым салынған әрекеттер жасау қаупi анықталуына байланысты қылмыстық iс қозғауға мiндеттi.
6. Қауiпсiздiк шаралары оны қолданудың қажеттiгi болмағанда қылмыстық процестi жүргiзушi органның дәлелдi қаулысымен тоқтатылады. Қорғалатын адамға оның қауiпсiздiгi шараларының тоқтатылғандығы немесе ол туралы деректердiң iс бойынша iс жүргiзуге қатысушы адамдарға ашылғандығы туралы дереу хабарлануы тиiс. Қылмыстық процесті жүргізуші органның қауіпсіздік шараларын тоқтату туралы шешіміне қорғалатын адамның сотқа немесе прокурорға шағым беруі шағым жасалған шешімнің атқарылуын тоқтата тұрады.
Ескерту. 100-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.04.07 N 149-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

101-бап. Сот талқылауына қатысушы адамдардың
қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету

1. Сот талқылауына қатысушылардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн төрағалық етушi соттың жабық отырысын өткiзедi, сондай-ақ осы Кодекстiң 100-бабының бiрiншi, екiншi, үшiншi және төртiншi бөлiктерiнде көзделген шараларды қолданады.
2. Сот куәнiң, айыптау тарабының өтiнiшi бойынша, сондай-ақ куәнiң және оның жақындарының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мақсатында өз бастамашылығы бойынша куәдан:
1) бүркеншiк атты пайдалана отырып оның жеке басы туралы деректердi жарияламастан;
2) қалған қатысушылардың оны дауысы және сыртқы белгілері: акценті, жынысы, ұлты, жасы, бойы, дене бітімі, мүсіні, жүрісі бойынша тануы мүмкін болмайтын жағдайларда;
3) оны сот талқылауына басқа қатысушылардың көзiне көрсетпей жауап алу туралы қаулы шығаруға құқылы.
3. Төрағалық етуші:
1) бейне, дыбыс жазуды жүргізуге және жауап алуды түсіріп алудың өзге де әдістерін жүргізуге тыйым салуға;
2) адвокатты қоспағанда, сот отырысы залынан сотталушыны, қорғау тарапының өкілдерін шығарып жіберуге құқылы.
4. Сот процеске қатысушылардың бiреуi болмағанда немесе олардың көзбен көрiп отыруынан тыс жауап алынған куәнiң көрсетуiн сотта төрағалық етушi ол куә туралы мәлiметтi көрсетпестен оған барлық қатысушылар қатысып отырғанда хабарлайды.
5. Қажет болған жағдайларда сот процеске қатысушылардың және заңда көзделген өзге де адамдардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету жөнiнде басқа да шаралар қолданады.
6. Сот талқылауына қатысушылардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету туралы соттың қаулысын атқару қылмыстық iзге түсу органдарына, сондай-ақ сот приставына жүктеледi.
Ескерту. 101-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.07.17 N 187-IV, 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

13-тарау. Өтініш жасау. Қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді
жүзеге асыратын мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың
әрекеттері мен шешімдеріне шағымдану

102-бап. Қылмыстық процеске қатысушылардың өтiнiштерiн
қараудың мiндеттiлiгi

1. Қылмыстық процеске қатысушылар анықтаушыға, тергеушiге, прокурорға, сотқа iс бойынша маңызы бар мән-жайларды анықтау; өтiнiш жасап барған адамның немесе оларды ұсынған адамның құқықтары мен заңды мүдделерiн қамтамасыз ету үшiн iс жүргiзу iс-әрекеттерiн жүргiзу немесе iс жүргiзу шешiмдерiн қабылдау туралы өтiнiштермен бара алады.
2. Өтiнiш процестiң кез келген сатысында мәлiмделуi мүмкiн. Өтiнiш бiлдiрген адам қандай мән-жайды анықтау үшiн iс-әрекет жүргiзудi немесе шешiм қабылдауды сұрайтындығын көрсетуi тиiс. Жазбаша өтiнiштер iске тiгiледi, ауызша өтiнiштер тергеу iс-әрекетiнiң немесе сот отырысының хаттамасына кiргiзiледi.
3. Өтiнiштiң қабылданбағандығы оны қылмыстық сот iсiн жүргiзудiң келесi кезеңдерiнде қайталап беруге немесе қылмыстық процестi жүргiзушi басқа органға беруге кедергi келтiрмейдi.
4. Өтiнiш ол мәлiмделгеннен кейiн қарауға және тiкелей шешуге жатады. Өтiнiш бойынша шешiмдi дереу қабылдау мүмкiн болмаған жағдайларда ол мәлiмделген күннен бастап үш тәулiктен кешiктiрiлмей шешiлуге тиiс.
5. Егер ол iстiң мән-жайларын жан-жақты, толық және объективтi зерттеуге, процеске қатысушылардың немесе басқа да адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерiн қамтамасыз етуге жәрдемдесетiн болса, өтiнiш қанағаттандырылуы тиiс. Өзге жағдайларда өтiнiштi қанағаттандырудан бас тартылуы мүмкiн.
6. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган өтiнiштi қанағаттандыру туралы не оны қанағаттандырудан толық немесе iшiнара бас тарту туралы дәлелдi қаулы шығарып, ол өтiнiш жасаған адамға жеткiзiледi. Өтiнiш жөнiндегi шешiмге осы Кодексте белгiленген шағым берудiң және оны қараудың жалпы ережелерi бойынша шағым жасалуы мүмкiн.

103-бап. Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудi жүзеге
асыратын органдар мен лауазымды адамдардың
шешiмдерi мен әрекеттерiне шағымдану

1. Егер жүргiзiлген iс жүргiзу әрекетi өздерiнiң мүдделерiн қозғайтын болса, процеске қатысушылар, сондай-ақ азаматтар мен ұйымдар осы Кодексте белгiленген тәртiппен анықтаушының, анықтау органының, тергеушiнiң, прокурордың, соттың немесе судьяның шешiмдерi мен iс-әрекеттерiне шағымдануы мүмкiн.
2. Шағымдар шағымдарды қарауға және олар бойынша шешiм қабылдауға заңмен уәкiлдiк берiлген, қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу үшiн жауапты сол мемлекеттiк органға немесе сол лауазымды адамға берiледi.
3. Шағымдар ауызша және жазбаша болуы мүмкiн. Ауызша шағымдар оны жасаушы мен шағымды қабылдап алушы лауазымды адам қол қоятын хаттамаға кiргiзiледi. Тиiстi лауазымды адамдардың қабылдауында азаматтар ауызша айтқан шағымдар жазбаша түрде ұсынылған шағымдармен ортақ негiзде шешiледi. Шағымға қосымша материалдар қоса тiркелуi мүмкiн.
4. Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзiлетiн тiлдi бiлмейтiн адамға шағымды ана тiлiнде немесе өзi бiлетiн тiлде беру құқығы қамтамасыз етiледi.
5. Шағым берген адам оны қайтарып алуға құқылы. Сезiктi мен айыпталушы қорғаушының шағымын қайтарып алуға құқылы; азаматтық талапкер, жәбiрленушi (жеке айыптаушы), азаматтық жауапкер, заңды өкiлдi қоспағанда, өзiнiң өкiлiнiң шағымын қайтарып алуға құқылы. Сезiктiнiң немесе айыпталушының мүдделерiн көздеп берiлген шағым тек олардың келiсiмiмен ғана қайтарылып алынуы мүмкiн. Шағымды қайтарып алу, осы Кодексте тiкелей көзделген жағдайларды қоспағанда, осы Кодекстiң 105-бабында көрсетiлген мерзiмдер аяқталғанға дейiн оны қайтадан беруге кедергi келтiрмейдi.

104-бап. Ұсталған немесе тұтқында отырған адамдардың
шағым жолдау тәртiбi

1. Алдын ала қамауға алу орындарының әкiмшiлiгi қылмыстық процестi жүргiзушi органға қылмыс жасады деген сезiк бойынша ұсталған немесе бұлтартпау шарасы ретiнде тұтқында отырған адамдардың оған жолданған шағымдарын дереу беруге мiндеттi.
2. Ұсталған немесе тұтқында отырған адамдардың анықтаушының, анықтау органы бастығының, тергеушiнiң iс-әрекетiне немесе шешiмдерiне шағымдарын қамауда ұстау орындарының әкiмшiлiгi дереу iстi тергеудi қадағалаушы прокурорға, ал прокурордың iс-әрекетi мен шешiмiмен шағымдарды - жоғары тұрған прокурорға беруге мiндеттi. Өзге шағымдарды қамауда ұстау орындарының әкiмшiлiгi ол келiп түскен кезден бастап бiр тәулiктен кешiктiрмей iстi жүргiзушi адамға немесе органға бередi.

105-бап. Шағымдарды берудiң мерзiмдерi

Анықтаушының, анықтау органының, тергеушiнiң, прокурордың, судьяның немесе соттың iс-әрекеттерi мен шешiмiне шағымдар барлық анықтау iсi, алдын ала тергеу және сот талқылауын жүргiзу барысында берiле алады. Қылмыстық iстi қозғаудан бас тарту және қылмыстық iстi тоқтату туралы шешiмдерге, бiрiншi немесе апелляциялық сатыдағы соттар шығарған үкiмдерге шағымдар осы Кодексте белгiленген мерзiмдерде берiледi.

106-бап. Шағым берiлуiне байланысты шешiмнiң атқарылуын
тоқтата тұру

Осы Кодексте көзделген жағдайларда шағым беру шағымданылған шешiмнiң атқарылуын тоқтата тұрады. Өзге жағдайларда шағым түсiру, егер шағымды қараушы адам мұны қажет деп тапса, шағымданылған шешiмнiң атқарылуын тоқтата тұруға әкеп соғуы мүмкiн.

107-бап. Шағымдарды қараудың жалпы тәртiбi

1. Шағымдарды қарауды iс-әрекетiне шағым жасалған анықтаушыға, тергеушiге, прокурорға немесе судьяға, сондай-ақ шағым жасалған шешiмдi бекiткен лауазымды адамға тапсыруға тыйым салынады.
2. Шағымды қарағанда прокурор немесе судья онда жазылған дәлелдердi жан-жақты тексеруге, қажет болған жағдайда қосымша материалдарды талап етуге, тиiстi лауазымды адамдардан, ұйымдардан және азаматтардан шағымданылған iс-әрекеттер мен шешiмдерге қатысты түсiнiктеме алуға мiндеттi.
3. Шағымды қараушы прокурор немесе судья өз өкiлеттiктерi шегiнде қылмыстық процеске қатысушылардың, сондай-ақ өзге де азаматтардың немесе ұйымдардың бұзылған құқықтары мен заңды мүдделерiн қалпына келтiруге дереу шаралар қолдануға мiндеттi.
4. Егер шағымданылған заңсыз iс-әрекеттермен немесе шешiмдермен азаматқа моральдық, дене немесе мүлiктiк зиян келтiрiлсе, оған осы Кодекстiң 4-тарауында көзделген зиянды өтеуге немесе жоюға арналған құқығы мен бұл құқықты жүзеге асырудың тәртiбi түсiндiрiлуi тиiс.

108-бап. Анықтаушының, анықтау органының, тергеушiнiң,
прокурордың iс-әрекетi мен шешiмiне шағымды
қарау тәртiбi

Ескерту. 108-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР 2002.12.21 N 363 Заңымен.

1. Анықтаушының, анықтау органының және тергеушiнiң iс-әрекетi мен шешiмiне шағымдар алдын ала тергеу мен анықтауды жүргiзу кезiнде заңдардың атқарылуына қадағалау жасайтын прокурорға берiледi. Прокурордың iс-әрекетi мен шешiмiне шағымдар жоғары тұрған прокурорға берiледi. Өзiнiң жеке iс-әрекетi мен шешiмiне шағым түскен лауазымды адам шағымды өзiнiң түсiнiктемесiмен бiрге дереу тиiстi прокурорға жолдауға мiндеттi. Егер лауазымды адам шағымды негiздi деп есептесе, онда ол шағым жасалған iс-әрекеттi тоқтатады немесе шағым жасалған шешiмдi өзгертедi, ол туралы прокурорға хабарлайды.
2. Прокурор шағымды ол алынған сәттен бастап жеті тәулiктiң iшiнде қарауға мiндеттi. Қамауға алу, тiнту, алу, мүлікке тыйым салу, айыпталушы ретiнде iске тарту, қызметiнен шеттету кезiнде заңды бұзу, сондай-ақ қинау, күш қолдану, қорқыту, не қорғану құқығын бұзу туралы шағымдар оларды алған сәттен бастап бес тәулiктiң iшiнде қарауға жатады. Шағымды тексеру үшiн қосымша материалдар талап ету не өзге де шаралар қолдану қажет болатын ерекше жағдайларда шағым берген адамға ол туралы хабарлай отырып, шағымды он бес тәулiкке дейiнгi мерзiмде қарауға жол берiледi.
3. Шағымды қараудың нәтижесiнде шағым жасалған шешiмдi тоқтату немесе өзгерту арқылы шағымды толық немесе iшiнара қанағаттандыру туралы не шағымды қанағаттандырудан бас тарту туралы шешiм қабылдануы мүмкiн. Бұл орайда, егер мұның өзi шағым берген адамның немесе шағым өз мүддесiне сай берiлген адамның жағдайын нашарлатуға әкеп соғатын болса, бұрын шығарылған шешiмдi өзгертуге болмайды.
4. Шағым берген адам шағым бойынша қабылданған шешiм және одан әрi шағымданудың тәртiбi туралы хабарландырылуы тиіс. Шағымды қанағаттандырудан бас тарту дәлелденуi тиiс.
Ескерту. 99-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2002.12.21 N 363, 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

109-бап. Прокурордың, тергеу және анықтау органдарының
іс-әрекеттері (әрекетсіздігі) мен шешімдеріне
жасалған шағымдарды сотта қарау тәртібі

1. Жеке басының құқықтары мен бостандықтарын прокурордың, тергеу және анықтау органдарының іс-әрекеті (әрекетсіздігі) және шешімі тікелей қозғайтын тұлға, егер мұндай іс-әрекеттердің (әрекетсіздіктердің) және шешімдердің заңдылығын тексеруді сот талқылауы кезеңіне дейін кейінге қалдыру адам мен азаматтың нұқсан келтірілген құқықтары мен бостандықтарын қалпына келтіруді қиындатса немесе оның мүмкіндігін жоққа шығарса, қылмыс туралы арызды қабылдаудан бас тартылуына, сондай-ақ қылмыстық істі қозғаудан бас тарту, қылмыстық істі қозғау, тоқтата тұру және тоқтату, сот-медициналық сараптама жүргізу үшін медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастыру, тінтуді және (немесе) алуды жүргізу, мүлікке тыйым салуды қолдану, кепілді қолдану, өзге де іс-әрекеттерді (әрекетсіздіктерді) жасау және шешімдерді қабылдау кезіндегі заң бұзушылыққа шағымданып сотқа жүгіне алады. Шағым тиісті шешіммен танысқаннан кейін не осыған ұқсас шағымды прокурор қанағаттандырмай тастаған жағдайда тікелей сотқа беріледі.
2. Қылмыстық қудалау органының қаулысына жасалған шағымды тексерген кезде сот осы Кодекске сәйкес қылмыстық істі мәні бойынша шешу кезінде сотта қарау нысанасы болып табылатын мәселелерді алдын ала шешпеуге тиіс.
3. Сот тексеруінің шектері осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген іс-әрекеттерді (әрекетсіздіктерді) жасау және шешімдерді қабылдау кезінде заң нормаларының сақталуын анықтаумен шектелген.
4. Шағым түсіру шағым жасалып отырған іс-әрекеттің жүргізілуін және шағым жасалып отырған шешімнің орындалуын тоқтата тұрмайды.
5. Шағым тұлғаның келіспейтін шешіммен танысқан күнінен бастап он бес тәулік ішінде не прокурордың өзінің атына берілген шағымды қанағаттандырудан бас тартатыны туралы хабарламасы алынғаннан кейін сол мерзімде немесе, егер прокурорға берілген шағымға жауап алынбаса, ол берілгеннен кейін он бес тәулік өткен күннен бастап қылмыстық процесті жүргізетін орган тұрған жердегі аудандық сотқа берілуі мүмкін.
6. Шағымды судья ол келіп түскен кезден бастап он тәуліктің ішінде прокурордың, арыз берушінің және оның қорғаушысының, егер олар қылмыстық іске қатысса, заңды өкілінің немесе өкілінің, мүдделерін шағым жасалатын іс-әрекет (әрекетсіздік) және шешім тікелей қозғайтын өзге де адамдардың қатысуымен, жабық отырыста жеке-дара қарайды. Егер судья аталған адамдардың келуін міндетті деп таппаса, олардың сот отырысына келмеуі шағымды қарауға кедергі болмайды. Іс-әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) және шешімдеріне шағым жасалған лауазымды адамдар мұндай іс-әрекеттерді (әрекетсіздікті) жасауға және шешімдерге негіз болған материалдарды сотқа үш тәулік ішінде табыс етуге міндетті.
7. Сот отырысы басталғанда судья қандай шағымның қаралуға жататынын хабарлайды, келген адамдарға олардың құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді. Содан соң, егер сот отырысына қатысып отырған болса, арыз беруші шағымды негіздейді, содан кейін келген басқа да адамдар тыңдалады.
8. Шағымды қарау нәтижелері бойынша судья мынадай:
1) заңсыз деп танылған іс жүргізу шешімін бұзу туралы;
2) тиісті лауазымды адамның іс-әрекеттерін (әрекетсіздігін) заңсыз немесе негізсіз деп тану туралы және оның жол берілген бұзушылықты жоюға міндетті екені туралы;
3) прокурорға азаматтың немесе ұйымның құқықтары мен заңды мүдделерінің жол берілген бұзылуын жою міндетін жүктеу туралы;
4) шағымды қанағаттандырусыз қалдыру туралы қаулылардың бірін шығарады.
9. Судьяның осы баптың қағидаларына сәйкес шығарған қаулысына ол жария етілген кезден бастап үш тәуліктің ішінде осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген тұлғалар шағымдануы, сондай-ақ прокурор осы қаулы шығарған судьяның соты арқылы облыстық және оған теңестірілген сотқа наразылық беруі мүмкін. Шағымдану мерзімі өткеннен кейін іс бұл туралы осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген тұлғалар мен прокурорға хабарлай отырып, шағыммен, наразылықпен бірге облыстық немесе оған теңестірілген сотқа жіберіледі. Облыстық немесе оған теңестірілген соттың судьясы осы баптың үшінші, төртінші және бесінші бөліктерінде көзделген қағидалар мен мерзімдерді сақтай отырып, шағымды, наразылықты қарайды және мынадай: шағымды, наразылықты қанағаттандырусыз қалдыру және аудандық немесе оған теңестірілген сот судьясының қаулысын өзгеріссіз қалдыру туралы; шағымды, наразылықты қанағаттандыру және аудандық немесе оған теңестірілген сот қаулысының күшін жою туралы шешімдердің бірін шығарады.
10. Қылмыстық іс бойынша прокурордың, тергеу және анықтау органдарының осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілмеген іс-әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) және шешімдеріне жасалған шағымдардың заңдылығын тексеруді сот істі мәні бойынша одан әрі қарау кезінде жүзеге асырады.
11. Шет мемлекеттің аумағында қылмыс жасады деп айыпталған немесе сотталған адамды беру туралы шешімге шағым жасау және оның заңдылығы мен негізділігін соттың тексеруі осы Кодекстің 531-1-бабында көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.
Ескерту. 109-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен, өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

110-бап. Айыпталушыны, сезіктіні қамауға алу түріндегі
бұлтартпау шарасына санкция беру немесе
қамауға алу мерзімін ұзарту туралы, қамауға
алуға санкция беруден бас тарту немесе қамауға
алу мерзімін ұзартудан бас тарту туралы сот
қаулысына шағымдану, наразылық білдіру

1. Айыпталушы, сезікті, олардың қорғаушысы, заңды өкілі, жәбірленуші, оның заңды өкілі, өкілі қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасына санкция беру немесе қамауға алу мерзімін ұзарту туралы, қамауға алуға санкция беруден бас тарту немесе қамауға алу мерзімін ұзартудан бас тарту туралы сот қаулысына судьясы қаулы шығарған сот арқылы облыстық немесе оған теңестірілген сотқа оның жарияланған кезінен бастап үш тәулік ішінде шағымдануға, ал прокурор наразылық білдіруге құқылы. Шағым беру немесе наразылық келтіру, осы Кодекстің 154-бабының алтыншы бөлігінде көзделген жағдайларды қоспағанда, қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасына санкция беру туралы сот қаулысының орындалуын тоқтатпайды және адамды күзетпен ұстаудан босатуға әкеп соқпайды. Соттың қаулысына шағымдануға, наразылық білдіруге белгіленген мерзім өткеннен кейін шағымы, наразылығы бар іс бұл туралы айыпталушыға, сезіктіге, олардың қорғаушысына, заңды өкіліне, жәбірленушіге, оның заңды өкіліне, өкіліне және прокурорға хабар беріле отырып, облыстық немесе оған теңестірілген сотқа кідіріссіз жіберіледі.
2. Облыстық немесе оған теңестірілген соттың судьясы қылмыстық іс сотқа келіп түскен кезден бастап үш тәуліктен кешіктірмей, айыпталушыға, сезіктіге қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасын қолдануға санкция беру немесе қамауға алу мерзімін ұзарту туралы, айыпталушыны, сезіктіні қамауға алуға санкция беруден бас тарту немесе қамауға алу мерзімін ұзартудан бас тарту туралы сот қаулысының заңдылығын және негізділігін тексеруді жүзеге асырады.
3. Сот отырысына прокурор және айыпталушының, сезіктінің қорғаушысы қатысады. Отырысқа айыпталушы, сезікті, айыпталушының, сезіктінің заңды өкілі, жәбірленуші, оның заңды өкілі және өкілі де қатыса алады, шағымның, наразылықтың қаралатын уақыты туралы уақтылы хабарланған кезде олардың келмей қалуы соттың шағымды, наразылықты қарауына кедергі келтірмейді.
4. Сот тараптардың дәлелдемелерін тыңдап, қылмыстық істің материалдарын қарай келіп, мынадай:
1) аудандық немесе оған теңестірілген соттың қаулысын өзгеріссіз қалдыру туралы;
2) аудандық немесе оған теңестірілген соттың қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасына берген санкциясының күшін жоя отырып, оның қаулысының күшін жою туралы;
3) аудандық немесе оған теңестірілген соттың қаулысының күшін жою туралы және айыпталушыға, сезіктіге қатысты қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасына санкция беру туралы;
4) аудандық немесе оған теңестірілген соттың қаулысының күшін жою және айыпталушыны қамауға алу мерзімін ұзартудан бас тарту не ұзарту туралы дәлелді қаулылардың бірін шығарады.
Сот қаулысының көшірмесі қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасына санкция беру туралы өтінішпен іс қозғаған қылмыстық қудалау органына, сондай-ақ прокурорға, айыпталушыға, сезіктіге, қорғаушыға, айыпталушының, сезіктінің заңды өкіліне және өкіліне, жәбірленушіге, оның заңды өкіліне және өкіліне, адамды күзетпен ұстау орнының әкімшілігіне жіберіледі және дереу орындалуға тиіс.
5. Осы баптың бірінші бөлігінде аталған адамдардың жасаған шағымы немесе прокурордың білдірген наразылығы қанағаттандырылмай қалған жағдайда, қамауға алу мерзімінің жаңадан әрбір ұзартылуы кезінде сол адамның немесе прокурордың нақ сол іс бойынша, нақ сол негіздер бойынша жасаған шағымын, білдірген наразылығын қайтадан қаратуға құқығы бар. Қайтадан жасалған шағым, білдірілген наразылық осы бапта көзделген тәртіппен қаралады.
6. Судья осы бапта көзделген тәртіппен шағымды, наразылықты қараған кезде хаттама жүргізіледі.
Ескерту. 110-бап жаңа редакцияда - ҚР 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

111-бап. Прокурордың сезiктiнi, айыпталушыны
медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастыруға
берген санкциясына сотқа шағымдану

1. Прокурор санкцияландырған сезiктiнi, айыпталушыны сот-медициналық сараптама жүргiзу үшiн медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастыруға шағымдану осы баптың екiншi бөлiгiнде көзделген қосымшалармен бiрге осы Кодекстiң 109-бабында көзделген ережелер бойынша жүзеге асырылады.
2. Сот отырысы барысында судья тараптардың дәлелдерiн тыңдап, қылмыстық iзге түсу органдарынан талап етiлген қылмыстық iстiң материалдарын, ал қажет болған жағдайда - дәрiгерлiк комиссияның қорытындысын қарай келiп мынадай:
1) шағымды қанағаттандырусыз қалдыру туралы;
2) сезiктiнi, айыпталушыны медициналық ұйымға орналастыру немесе медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын өзгерту және сезiктiнi, айыпталушыны медициналық ұйымнан босату туралы шешiмнiң күшiн жою туралы дәлелдi шешiмдердiң бiреуiн шығарады.
Ескерту. 111-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

112-бап. Соттың үкіміне, қаулыларына шағымдар,
наразылықтар

Бiрiншi сатыдағы соттардың үкіміне, қаулыларына шағымдар, наразылықтар осы Кодекстiң 46-тарауының қағидаларына сәйкес берiледi. Заңды күшiне енген сот шешiмдерiн қайта қарау туралы шағымдар, наразылықтар, өтiнiштер осы Кодекстiң 48-1 және 50-тарауларының қағидаларына сәйкес берiледi.
Ескерту. 112-бап жаңа редакцияда көзделген - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

14-тарау. Қылмыстық процеске қатысушы адамдар туралы
қорытынды ережелер

113-бап. Процеске қатысушы деп тануды талап ету құқығы

1. Қылмыстық процестiң қатысушысы болып табылмайтын адамдардың оған осы Кодексте көзделген негiздер болған кезде, олардың жәбiрленушi, жеке айыпталушы, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер, олардың заңды өкiлдерi және өкiлдерi деп тануды талап етуге құқығы бар. Аталған адамдардың арыздарын (өтiнiштерiн) олар алынған кезден бастап үш тәулiктен кешiктiрмей қылмыстық процестi жүргiзушi орган қарауы тиiс. Қабылданған шешiм туралы өтiнiш берушi дереу хабарландырылады, оған тиiстi қаулының көшiрмесi жiберiледi.
2. Өтiнiш берушi тиiстi қаулының көшiрмесiн алғаннан кейiнгi бес тәулiктiң iшiнде өзiнiң өтiнiшiн қанағаттандырудан бас тартылғанына немесе оны шешудi кейiнге қалдырылғанына прокурорға, сотқа шағымдануға құқылы. Егер қаулының көшiрмесi шағым берiлген кезден бастап он тәулiктiң iшiнде алынбаса, өтiнiш берушi оны процеске қатысушы деп тану туралы өтiнiш жазып прокурорға, сотқа жүгiнуге құқылы.
3. Қайтыс болған немесе қылмыс нәтижесiнде өзiнiң еркiн саналы түрде бiлдiру қабiлетiн жоғалтқан адамның жақын туысы, жұбайы (зайыбы), егер оның құқықтық мұрагерi болғысы келсе, өзiн жәбiрленушi деп тану туралы талап ете алады. Аталған өтiнiштi осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көзделген тәртiппен қылмыстық процестi жүргiзушi орган қарайды.

114-бап. Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге қатысты
адамдарға олардың құқықтары мен мiндеттерiн
түсiндiру және оларды жүзеге асыру мүмкiндiгiн
қамтамасыз ету мiндетi

1. Қылмыстық сот iсiне қатысушы әрбiр адамның өз құқықтары мен мiндеттерiн, ол таңдаған айқындаманың құқықтық салдарын бiлуге, сондай-ақ оның қатысуымен өтiп жатқан iс жүргiзу iс-әрекеттерiнiң маңызы мен оған танысу үшiн ұсынылған iс материалдарының мазмұнын ұғынуға құқығы бар.
2. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган қылмыстық iс бойынша iс жүргiзуге қатысушы әрбiр адамға оған тиесiлi құқықтар мен оған жүктелген мiндеттердi түсiндiруi, осы Кодексте көзделген тәртiппен оларды жүзеге асырудың мүмкiндiгiн қамтамасыз етуi тиiс. Адамның өтiнiшi бойынша қылмыстық процестi жүргiзушi орган оның құқықтары мен мiндеттерiн қайталап түсiндiруге мiндеттi.
3. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган процеске қатысушыларға қарсылық бiлдiру мәлiмделуi мүмкiн болатын адамдардың тегiн және олар туралы басқа да қажеттi деректердi хабарлауға мiндеттi.
4. Қылмыстық процеске қатысушы жағдайына ие болған адамға оның қатысуымен iс жүргiзу iс-әрекетiн жүргiзу басталғанға дейiн және ол процеске қатысушы ретiнде қандай да болмасын позицияны бiлдiргенге дейiн оның құқықтары мен мiндеттерi мiндеттi түрде түсiндiрiледi. Сот олар қылмыстық iс бойынша сотқа дейiнгi iс жүргiзу барысында түсiндiрiлген, түсiндiрiлмегенiне қарамастан соттың отырысына келген процеске қатысушыға оған тиесiлi құқықтар мен оған жүктелген мiндеттердi түсiндiруге мiндеттi.
5. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган олардың қатысуымен болатын iс жүргiзу iс-әрекетi басталар алдында куәгердiң, аудармашының, маманның, сарапшының мiндеттерi мен құқықтарын түсiндiруге мiндеттi. Куәнiң құқықтары мен мiндеттерiн алдын ала тергеу органы одан бiрiншi рет жауап алар алдында және соттың отырысында қайталап түсiндiруге мiндеттi.

3-бөлім. Дәлелдемелер және дәлелдеу

15-тарау. Дәлелдемелер

115-бап. Дәлелдемелер ұғымы

1. Оның негiзiнде анықтаушы, тергеушi, прокурор, сот осы Кодексте белгiленген тәртiппен Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнде көзделген әрекеттердiң болғандығын немесе болмағандығын, айыпталушының бұл әрекеттi жасағандығын немесе жасамағандығын және айыпталушының кiнәлiлiгiн не кiнәлi емес екендiгiн, сондай-ақ iстi дұрыс шешу үшiн маңызы бар өзге де мән-жайларды анықтайтын заңды түрде алынған iс жүзiндегi деректер қылмыстық iс бойынша дәлелдемелер болып табылады.
2. Қылмыстық iстi дұрыс шешу үшiн маңызы бар iс жүзiндегi деректер сезiктiнiң, айыпталушының, жәбiрленушiнiң, куәнiң көрсетулерiмен; сарапшының, маманның қорытындыларымен; заттай айғақтармен; iс жүргiзу әрекеттерiнiң хаттамаларымен және өзге де құжаттармен анықталады.
Ескерту. 115-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

116-бап. Дәлелдемелер ретiнде рұқсат етiлмейтiн iс
жүзiндегi деректер

1. Iс жүзiндегi деректер, егер олар осы Кодекстiң талаптарын бұза отырып, процеске қатысушыларды олардың заңмен кепiлдiк берiлген құқықтарынан айыру немесе оларды қысу жолымен немесе қылмыстық процестiң өзге де ережелерiн бұзумен, оның iшiнде:
1) қинау, күш қолдану, қорқыту, алдау, сонымен бiрге өзге де заңсыз iс-әрекеттер арқылы;
2) оларға түсiндiрмеудiң, толық немесе дұрыс түсiндiрмеудiң салдарынан туындаған қылмыстық процеске қатысушы адамдардың өз құқықтары мен мiндеттерiне қатысты жаңылуын пайдалану арқылы;
3) iс жүргiзу iс-әрекетiн осы қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудi жүзеге асыруға құқығы жоқ адамның жүргiзуiне байланысты;
4) iс жүргiзу iс-әрекетiне қарсылық бiлдiруге жататын адамның қатысуына байланысты;
5) iс жүргiзу iс-әрекетiн жүргiзудiң тәртiбiн айтарлықтай бұза отырып;
6) белгiсiз көзден, не сот отырысында анықтала алмайтын көзден;
7) дәлелдеу барысында осы заманғы ғылыми бiлiмге қайшы келетiн әдiстердi қолдану арқылы алынып, олар iстi тергеу немесе сотта қарау кезiнде алынған iс жүзiндегi деректердiң дұрыстығына ықпал етсе немесе ықпал ету мүмкiн болса, дәлел ретiнде пайдалануға жол берiлмейдi деп танылуы тиiс.
2. Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу кезiнде iс жүзiндегi деректердi дәлелдеме ретiнде пайдалануға жол бермеушiлiктi, сондай-ақ оларды шектеп пайдаланудың мүмкiндiгiн өз бастамашылығы бойынша немесе тараптардың өтiнiшi бойынша процестi жүргiзушi орган белгiлейдi.
3. Егер бұлар қылмыстық iс материалдарының түгендеу тiзiмiне кiргiзiлмесе, сезiктiнiң, айыпталушының, жәбiрленушiнiң және куәнiң көрсетуiн, сарапшының, маманның қорытындыларын, заттай айғақтарды, тергеу және сот iс-әрекеттерiнiң хаттамаларын және өзге де құжаттарды айыптаудың негiзiне жатқызуға болмайды. Куә ретiнде алдын ала жауап алу барысында сезiктi, айыпталушы берген айғақтар дәлелдер ретiнде танылмайды және айыптау негiзiне алынбайды.
4. Заңды бұзу арқылы алынған дәлелдемелер заңдық күшi жоқ деп танылады және айыптаудың негiзiне жатқызыла алмайды, сондай-ақ осы Кодекстiң 117-бабында аталған кез келген мән-жайды дәлелдеу кезiнде пайдаланыла алмайды.
5. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде аталған бұзушылықтармен алынған iс жүзiндегi деректер тиiстi құқық бұзушылықтар мен оларға жол берген адамдардың кiнәлiлiгiн дәлелдеу фактiсi ретiнде пайдаланылуы мүмкiн.
Ескерту. 116-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2002.12.21 N 363 , 2004.12.09 N 10, 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

117-бап. Қылмыстық iс бойынша дәлелдеуге жататын
мән-жайлар

1. Қылмыстық iс бойынша дәлелдеуге:
1) оқиға мен қылмыстық заңда көзделген қылмыс құрамының белгiлерi (қылмыстың жасалу уақыты, болған жерi, әдiсi және басқа да мән-жайлары);
2) қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекеттi кiмнiң жасағандығы;
3) адамның қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекеттi жасаудағы
кiнәлiлiгi, оның кiнәсiнiң нысаны, жасалған әрекеттiң себеп-дәлелдерi, заңдық және iс жүзiндегi қателiктер;
4) айыпталушының жауаптылығының дәрежесi мен сипатына әсер ететiн мән-жайлар;
5) айыпталушының жеке басын сипаттайтын мән-жайлар;
6) жасалған қылмыстың зардаптары;
7) қылмыспен келтiрiлген зиянның сипаты мен мөлшерi;
8) әрекеттiң қылмыстылығын жоққа шығаратын мән-жайлар;
9) қылмыстық жауаптылық пен жазадан босатуға әкеп соқтыратын мән-жайлар жатады.
2. Кәмелетке толмаған адам жасаған қылмыстар туралы iс бойынша
дәлелдеуге жататын қосымша мән-жайлар осы Кодекстiң 481-бабында
көрсетiлген.
3. Қылмыс жасауға ықпал етушi мән-жайлар да қылмыстық iс бойынша анықтауға жатады.

118-бап. Дәлелсiз анықталатын мән-жайлар

Егер тиiстi құқықтық рәсiмдердiң шеңберiнде керiсiнше дәлелденбесе, мына мән-жайлар:
1) жалпыға белгiлi фактiлер;
2) осы заманғы ғылымда, техникада, өнерде, кәсiпте жалпы қабылданған зерттеу әдiстерiнiң дұрыстығы;
3) заңды күшiне енген соттың шешiмiмен белгiленген мән-жайлар;
4) адамның заңды бiлуi;
5) адамның өзiнiң қызметтiк және кәсiби мiндеттерiн бiлуi;
6) олардың бар екендiгiн растайтын құжатты ұсынбаған және ол арнаулы даярлық немесе бiлiм алған оқу орнын немесе басқа да мекеменi көрсетпеген адамда арнаулы даярлықтың немесе бiлiмнiң болмауы дәлелсiз анықталған болып саналады.

119-бап. Сезiктiнiң, айыпталушының, жәбiрленушiнiң,
куәнiң айғақтары

1. Сезiктiнiң, айыпталушының, жәбiрленушiнiң, куәнiң айғақтары - ол осы Кодекстiң 26-тарауында белгiленген тәртiппен анықтау немесе алдын ала тергеу процесiнде жауап алуда олар жазбаша немесе ауызша нысанда хабарланған мәлiметтер.
2. Сезiктi өзiне қарсы туып отырған сезiк жөнiнде, сондай-ақ iс бойынша маңызы бар өзiне белгiлi өзге де мән-жайлар мен дәлелдемелер туралы айғақтар беруге құқылы.
3. Айыпталушы өзiне тағылған айыптау бойынша, сонымен бiрге iс бойынша маңызы бар, өзiне белгiлi өзге де мән-жайлар мен дәлелдемелер жөнiнде айғақтар беруге құқылы.
4. Айыпталушының қылмыс жасаудағы өзiнiң кiнәсiн мойындауы оның кiнәлiлiгi бар дәлелдемелердiң жиынтығымен расталған кезде ғана айыптау негiзiне жатқызылуы мүмкiн.
5. Жәбiрленушiден iс бойынша дәлелдеуге жататын кез келген мән-жайлар туралы, сондай-ақ сезiктiмен, айыпталушымен, басқа да жәбiрленушiлермен, куәлармен өзiнiң өзара қарым-қатынасы туралы жауап алынуы мүмкiн. Егер ол өзiнiң хабардарлығының көзiн көрсете алмаса, жәбiрленушi хабарлаған мәлiмет дәлелдеме бола алмайды.
6. Куәдан кез келген iске қатысты мән-жайлар туралы, оның iшiнде айыпталушының, жәбiрленушiнiң жеке басы туралы, өзiнiң олармен және басқа да куәлармен өзара қатынасы туралы жауап алынуы мүмкiн. Егер ол өзiнiң хабардарлығының көзiн көрсете алмаса, куә хабарлаған мәлiмет дәлел бола алмайды. Куә ретiнде жауап алуға жатпайтын адамдардың хабарлауы дәлел болып табылмайды.
7. Айыпталушының жеке басына сипаттама беретiн деректер туралы айғақтар айыптаудың негiзiне жатқызыла алмайды және дәлел ретiнде жаза тағайындаумен немесе жазадан босатумен байланысты мәселелердi шешу үшiн ғана пайдаланылады.
8. Осы Кодексте белгiленген тәртiппен жауап алу кезiнде қылмыстық iс үшiн маңызы бар мән-жайларды дұрыс қабылдауға немесе ұғынуға қабiлетсiз деп танылған адамның айғақтары дәлелдеме болмайды.

120-бап. Сарапшының қорытындысы

1. Сарапшының қорытындысы - осы Кодекстің талаптарына сәйкес ресімделген, сот-сараптамалық зерттеудің барысы мен нәтижелерін көрсететін құжат.
2. Сарапшының ауызша түсiнiктемесi ол бұрын берген қорытындыны түсiндiруi бөлiгiнде ғана дәлел болып табылады.
3. Сарапшының қорытындысы қылмыстық процестi жүргiзушi орган үшiн мiндеттi болып табылмайды, алайда оның қорытындымен келiспеушiлiгi дәлелдi болуы тиiс.
Ескерту. 120-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

121-бап. Заттай дәлелдемелер

1. Егер оларға қылмыс қаруы болды деп ойлауға негiз болса, немесе өзiнде қылмыстың iзi сақталып қалса, немесе қылмыстық әрекеттiң объектiсi болса, сондай-ақ ақша мен өзге де бағалы заттар, қылмысты анықтауға, iстiң iс жүзiндегi мән-жайын белгiлеуге, кiнәлiлердi табуға не айыпты жоққа шығаруға немесе жауаптылықты жеңiлдетуге құрал болуы мүмкiн басқа да заттар мен құжаттар заттай дәлелдемелер деп танылады.
2. Осы Кодекстiң 223-бабының төртiншi бөлiгiнде көзделген жағдайларды қоспағанда, заттай дәлелдемелер қылмыстық процестi жүргiзушi органның қаулысымен iске қоса тiгiледi және үкiм немесе iстi тоқтату туралы қаулы заңды күшiне енгенге дейiн сонда болады. Заттай дәлелдемелердi қараудың және сақтаудың тәртiбi осы Кодекстiң 223-бабымен белгiленедi.
3. Қылмыстық iс қозғаудан бас тарту шешiм шығару, қылмыстық iс жүргiзудi тоқтату немесе үкiм шығару кезiнде заттай дәлелдемелер туралы мәселе шешiлуi тиiс. Бұл ретте:
1) қылмыс қаруы тәркiленуге жатады немесе оны белгiлi бiр адам тиiстi мекемеге бередi немесе жойылады;
2) ұстауға тыйым салынған заттар тиiстi мекемеге беруге жатады немесе жойылады;
3) құндылығы жоқ және пайдалануға келмейтiн заттар жойылуға жатады, ал мүдделi адамдар немесе мекемелер өтiнген жағдайда оларға берiлуi мүмкiн;
4) қылмыстық жолмен жиналған ақша мен өзге де құндылықтар, сондай-ақ заңсыз кәсiпкерлiк және контрабандалық заттар соттың шешiмi бойынша мемлекеттiң кiрiсiне қаратылуға жатады; қалған заттар заңды иелерiне берiледi, ал соңғылары анықталмаған кезде мемлекеттiң меншiгiне көшедi. Бұл заттардың тиесiлiлiгi туралы дау туған жағдайда бұл дау азаматтық сот iсiн жүргiзу тәртiбiмен шешуге жатады;
5) заттай дәлелдеме болып табылатын құжаттар iстiң бүкiл сақталу мерзiмiнiң iшiнде онымен бiрге қалады не осы Кодекстiң 123-бабының үшiншi бөлiгiнде көрсетiлген тәртiппен мүдделi ұйымдарға немесе азаматтарға берiледi.
4. Соттың, прокуратура, алдын ала тергеу, анықтау және сот сараптамасы органдарының қылмыстық істер бойынша заттай дәлелдемелерді, құжаттарды алу, есепке алу, сақтау, беру және жою тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.
Ескерту. 121-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2002.12.21 N 363, 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

122-бап. Iс жүргiзу әрекеттерiнiң хаттамалары

1. Осы Кодекстiң тиiстi ережелерiне сәйкес жасалған, тексеру, көзiн жеткiзу, алу, тiнту, ұстау, мүлiкке тыйым салу, хат-хабарларға тыйым салу, хабарларды ұстап алу, телефонмен және басқа да сөйлесулердi тыңдау және жазып алу, үлгiлердi алу, мәйiттi эксгумация жасау, айғақтарды қылмыс болған жерде тексеру, қылмыс болған жерде тергеу экспериментiнде, тергеу әрекеттерiнiң барысында маман жүргiзген заттай айғақтарды зерттеу кезiнде анықталған, қылмыстық процестi жүргiзушi адам тiкелей түсiнген мән-жайларды куәландыратын тергеу iс-әрекеттерiнiң хаттамаларында бар iс жүзiндегi деректер, сондай-ақ сот iс-әрекеттерiнiң барысы мен олардың нәтижелерiн көрсететiн сот отырысының хаттамасында бар қылмыстық iс бойынша дәлелдемелер болып табылады.
2. Дәлелдеме ретiнде қылмыс туралы, табыс етiлген заттар мен құжаттар туралы, айыбын мойындап келуi туралы ауызша мәлiмдеу кезiнде жасалған хаттамаларда, адамдарға олардың құқықтары мен оларға жүктелген мiндеттердi түсiндiрулерде қамтылған iс жүзiндегi деректер пайдаланылуы мүмкiн.

123-бап. Құжаттар

1. Құжаттар, егер олардағы ұйымдар, лауазымды адамдар және азаматтар баяндаған немесе куәландырған мәлiметтердiң қылмыстық iс үшiн маңызы болса, дәлелдемелер болып танылады.
2. Құжаттар жазбаша да, өзге нысанда да тіркеп жазылған мәлiметтердi қамтуы мүмкiн. Құжаттарға, сонымен бiрге осы Кодекстiң 125-бабында көзделген тәртiппен алынған, талап етiп алдырылған немесе ұсынылған тергеуге дейiнгi тексеру материалдары (түсiнiктемелер және басқа да айғақтар, түгендеулердің, ревизиялардың актілері, анықтамалар, салықтық тексерулердің актілері, мемлекеттік кіріс органдарының қорытындылары), сондай-ақ компьютерлiк ақпаратты қамтитын материалдар, фото- және кино түсірілімдер, дыбыс- және бейнежазбалар жатады.
3. Құжаттар iске тiркеледi және онда оның сақталуының бүкiл мерзiмi бойында сақталады. Алынған және iске қосылған құжаттар ағымдағы есеп, есеп беру үшiн және өзге де заңды мақсаттарда талап етiлген жағдайда, олар заңды иесiне қайтарылуы немесе егер ол iс үшiн залалсыз болса уақытша пайдалануға ұсынылуы не олардың көшiрмесi берiлуi мүмкiн.
4. Құжаттардың осы Кодекстiң 121-бабында көрсетiлген белгiлерi болған жағдайларда олар заттай дәлелдеме болып танылады.
Ескерту. 123-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.12.08 N 225-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 07.11.2014 № 248-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

16-тарау. Дәлелдеу

124-бап. Дәлелдеу

1. Дәлелдеу iстi заңды, негiзделген және әдiл шешу үшiн маңызы бар мән-жайларды анықтау мақсатында дәлелдемелердi жинаудан, зерттеуден, дәлелдемелердi пайдалануға қабылдаудан тұрады.
2. Айыпталушының қылмыстық жауаптылығы мен кiнәсiнiң бар екендiгiнiң негiзiн дәлелдеу мiндетi айыптаушыда болады.

125-бап. Дәлелдемелер жинау

1. Дәлелдемелер жинау осы Кодексте көзделген іс жүргізу іс-әрекеттерін жүргізу жолымен сотқа дейінгі іс жүргізу және сот талқылауы процесінде жүргізіледі. Дәлелдемелер жинау оларды табуды, бекітуді және алуды қамтиды.
2. Процеске қатысушылардың өтініштері немесе өз бастамашылығы бойынша қылмыстық процесті жүргізуші орган іс жүргізуіндегі қылмыстық іс бойынша осы Кодексте белгіленген тәртіппен жауап алу немесе сарапшы ретінде қорытынды беру үшін кез келген адамды шақыруға; осы Кодексте көзделген іс жүргізу әрекеттерін жүргізуге; коммерциялық, банктік және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді жария етуге Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде белгіленген тәртіпті сақтай отырып, ұйымдардан, олардың басшыларынан, лауазымды адамдардан, азаматтардан, сондай-ақ жедел-іздестіру қызметін жүзеге асыратын органдардан іс үшін маңызы бар құжаттар мен заттарды табыс етуді талап етуге; уәкілетті органдар мен лауазымды адамдардан тексерулер мен тексерістер жүргізуді талап етуге құқылы.
3. Осы Кодексте белгіленген тәртіппен қылмыстық іске қатысуға жіберілген қорғаушы, жәбірленушінің өкілі қорғауды жүзеге асыру үшін қажетті мәліметтерді:
1) ұйымдардан анықтамаларды, мінездемелерді, өзге де құжаттарды талап ету.
Анықтамаларды, мінездемелерді және өзге де құжаттарды мемлекеттік органдардан, қоғамдық бірлестіктерден, сондай-ақ өзге де ұйымдардан қорғаушы, жәбірленушінің өкілі талап ете алады. Аталған заңды тұлғалар қорғаушыға, жәбірленушінің өкіліне олар сұратқан құжаттарды немесе олардың расталған көшірмелерін он тәулік ішінде беруге міндетті;
2) осы Кодекстің 242-бабының төртінші – алтыншы бөліктеріне сәйкес шарт негізінде сот сараптамасы ісін жүргізуге бастамашылық жасау;
3) шарт негізінде маман тарту;
4) олардың келісімі бойынша болжамды түрде қылмыстық іске қатысты ақпаратты білетін адамдардан жауап алу жолымен алуға құқылы.
Жауап алу барысында алынған мәліметтерді осы Кодексте белгіленген тәртіппен жүргізілген қылмыстық процесті жүргізуші орган адамнан жауап алғаннан кейін дәлел ретінде пайдалануы мүмкін.
Бұрын жауап алынған адамнан жауап алу мүмкін болмаған кезде аталған мәліметтер тікелей мәлімет ретінде пайдаланылуы мүмкін, бұл ретте бұрын жауап алынған адамның қолының түпнұсқасы заңда белгіленген тәртіппен куәландырылуға тиіс.
4. Күдікті, айыпталушы, қорғаушы, жеке айыптаушы, жәбірленуші, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер және олардың өкілдері, сондай-ақ кез келген азаматтар мен ұйымдар қылмыстық іс бойынша дәлелдеме ретінде қосу үшін ауызша да, жазбаша да нысандағы мәліметтерді, сондай-ақ заттар мен құжаттарды ұсынуға құқылы.
Заттар мен құжаттар осы Кодекстің 128-бабының ережелері бойынша оларды бағалағаннан кейін қылмыстық іске тігіледі, ол туралы осы Кодекстің 122-бабының екінші бөлігінің талаптарына сәйкес хаттама жасалады.
Қылмыстық процеске қатысушылар болып табылатын адамдардан заттар мен құжаттарды қабылдау өтініш негізінде осы Кодекстің 102-бабында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.
5. Осы баптың үшінші бөлігі 1) тармағының талаптарын орындамау заңда көзделген жауаптылыққа әкеп соғады.
Ескерту. 125-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

126-бап. Дәлелдемелердi бекiту

1. Iс жүзiндегi деректер олар iс жүргiзу iс-әрекеттерiнiң хаттамаларында көрсетiлгеннен кейiн ғана дәлелдеме ретiнде пайдаланыла алады.
2. Анықтау және алдын ала тергеу барысында хаттамаларды жүргiзу жауаптылығы тиiсiнше анықтаушы мен тергеушiге, ал сотта - сот отырысының төрағалық етушiсi мен хатшысына жүктеледi.
3. Тергеу және сот iс-әрекеттерiне қатысушыларға, сондай-ақ тараптарға сот талқылауында бұл iс-әрекеттердiң барысы мен нәтижелерi көрсетiлген хаттамалармен танысу, хаттамаларға толықтырулар мен түзетулер енгiзу, осы iс-әрекеттердi жүргiзудiң тәртiбi мен шарттары жөнiнде ескертулер мен қарсылықтар айту, хаттамадағы жазбаларға өз редакциясын ұсыну, анықтаушының, тергеушiнiң немесе соттың назарын iс үшiн маңызы болуы мүмкiн мән-жайларға аудару құқығы қамтамасыз етiлуi тиiс. Хаттамаға тергеу және сот iс-әрекеттерiне қатысушыларға олардың құқықтары түсiндiрiлгенi туралы белгi қойылады.
4. Ауызша айтылған толықтырулар, түзетулер, ескертулер, қарсылық бiлдiрулер, өтініштер және шағымдар хаттамаға енгiзiледi, ал жазбаша нысанда жазылғандары хаттамаға қоса берiледi. Сызылып тасталған немесе көшiрiлiп алынған сөздер немесе басқа түзетулер туралы хаттаманың соңына қол қою алдында ескерту жасалады.
5. Тергеу iс-әрекетiнiң хаттамасымен танысқан адамдар хаттаманың әр бетiндегi мәтiннiң соңғы жолының астына және оның соңына өзiнің қолын қояды. Сот отырысы хаттамасының бөлiгiмен танысу кезiнде әр беттiң аяғына және осы бөлiктiң соңына қол қойылады.
6. Анықтаушы, тергеушi немесе сот ескертулермен немесе қарсылық бiлдiрулермен келiспеген жағдайда ол туралы қаулы шығарады.
7. Заңдарда көзделген жағдайларда процеске қатысушылардың бiреуi немесе басқа да адамдар тергеу iс-әрекетiнiң хаттамасына қол қоюдан бас тартқан кезде анықтаушы немесе тергеушi өзiнiң қолымен куәландыратын хаттамаға ол туралы белгi соғады.
8. Сот отырысының хаттамасында жазылған соттың iс-әрекетi туралы жазбаларға заңда көзделген жағдайларда қол қоюдан бас тартылса, ол хаттамада сот отырысына төрағалық етушi мен хатшы өз қолдарымен куәландыратын белгi соғылады.
9. Хаттамаға қол қоюдан бас тартқан адам бас тартуының себебiн түсiндiруге құқылы және бұл түсiндiру хаттамаға енгiзiлуi тиiс.
10. Егер iс жүргiзу iс-әрекетiне қатысушы өзiнiң дене кемшiлiгiнiң салдарынан хаттаманы өзi оқи алмаса немесе оған қол қоя алмаса, онда оның келiсiмiмен оның қорғаушысы, өкiлi немесе ол адам сенетiн басқа азамат хаттаманы дауыстап оқиды және оған қол қояды, ол туралы хаттамада белгi қойылады.
11. Дәлелдемелердi бекiту үшiн хаттамалар жасаумен қатар дыбыс жазу, бейнежазба, киноға түсiрiп алу, фотоға түсiру, құймалар, таңбалар, жоспарлар, кестелер дайындау және ақпаратты бейнелеудiң басқа да әдiстерi қолданылуы мүмкiн. Тергеу iс-әрекетiне немесе соттың талқылауына қатысушының дәлелдемелердi бекiтудiң көрсетiлген әдiстерiн қолданғандығы туралы тиiсiнше тергеу iс әрекетi хаттамасына немесе сот отырысының хаттамасына пайдаланылған ғылыми-техникалық құралдардың техникалық сипаттамасы келтiрiле отырып белгi соғылады.
12. Фонограммалар, бейнежазбалар, кинофильмдер, фотосуреттер, құймалар, таңбалар, жоспарлар, кестелер тергеу немесе сот iс-әрекетiнiң барысы мен нәтижелерiн басқа да бейнелеулер хаттамаға қоса берiледi. Әрбiр қосымшада оған қатысты тергеу немесе сот iс-әрекетiнiң атауы, орны, күнi көрсетiлген түсiндiрме жазба болуға тиiс. Бұл жазбаны iс бойынша сотқа дейiнгi iс жүргiзу барысында анықтаушы немесе тергеушi және қажет болған жағдайларда, куәгерлер, ал сотта - сот отырысының төрағалық етушiсi мен хатшысы өз қолдарымен куәландырады.

127-бап. Дәлелдемелердi зерттеу

Iс бойынша жиналған дәлелдемелер жан-жақты және объективтi зерттеуге жатады. Зерттеу алынған дәлелдемелердi талдауды, оны басқа да дәлелдемелермен салыстыруды, қосымша дәлелдемелер жинауды, дәлелдемелердi алу көздерiн тексерудi қамтиды.

128-бап. Дәлелдемелердi бағалау

1. Әрбiр дәлелдеме қатыстылығы, жол берiлушiлiгi, дұрыстығы, ал барлық жиналған дәлелдемелер жиынтығында қылмыстық iстi шешу үшiн жеткiлiктiлiгi тұрғысынан бағалануға тиiс.
2. Дәлелдемелердi судья, прокурор, тергеушi, анықтаушы осы Кодекстiң 25-бабына сәйкес заң мен ар-ожданын басшылыққа ала отырып, дәлелдемелердi жиынтығында жан-жақты, толық және объективтi қарауға негiзделген өздерiнiң iшкi нанымы бойынша бағалайды.
3. Егер ол iс үшiн маңызы бар мән-жайдың бар екендiгi туралы қорытындыны растайтын, жоққа шығаратын немесе күмәндандыратын iс жүзiндегi деректердi бiлдiретiн болса, дәлелдеме iске қатысты деп танылады.
4. Егер дәлелдеме осы Кодексте белгiленген тәртiппен алынса, ол рұқсат етiлген деп танылады.
5. Дәлелдеме, егер тексерудiң нәтижесiнде оның шындыққа сәйкес келетiндiгi анықталса, дұрыс деп танылады.
6. Егер дәлелдеуге жататын мән-жайлардың барлығы және әрқайсысы туралы ақиқатты даусыз белгiлейтiн iске қатысты рұқсат етiлген және дұрыс дәлелдемелер жиналса, дәлелдемелердiң жиынтығы қылмыстық iстi шешу үшiн жеткiлiктi деп танылады.

129-бап. Дәлелдеу процесiндегi ғылыми-техникалық
құралдар

1. Қылмыстық іс бойынша дәлелдеу процесінде ғылыми-техникалық құралдарды қылмыстық процесті жүргізуші орган, сондай-ақ сарапшы және маман өздері осы Кодексте көзделген іс жүргізу міндеттерін атқаруы кезінде пайдалана алады.
2. Қылмыстық процестi жүргiзушi органның ғылыми-техникалық құралдарды пайдалануы кезiнде жәрдем көрсету үшiн маман тартылуы мүмкiн.
3. Ғылыми-техникалық құралдарды қолдануға, егер олар:
1) заңда тiкелей көзделсе немесе оның нормалары мен принциптерiне қайшы келмесе;
2) ғылыми жағынан маңызды болса;
3) қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудiң тиiмдiлiгiн қамтамасыз ететiн болса;
4) қауiпсiз болса, жол беруге болады деп танылады.
4. Қылмыстық процестi жүргiзушi органның ғылыми-техникалық құралдарды пайдалануы ғылыми-техникалық құралдардың деректерi, оларды пайдаланудың шарттары мен тәртiбi, бұл құралдар қолданылған объектiлер және оларды пайдаланудың нәтижелерi көрсетiле отырып тиiстi iс жүргiзу iс-әрекеттерiнiң хаттамаларында және сот отырысының хаттамасында көрсетiледi.
Ескерту. 129-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

130-бап. Қылмыстық iс бойынша дәлелдемеде жедел
iздестiру қызметiнiң нәтижелерiн пайдалану

1. Заң талаптарының сақталуы жағдайында алынған жедел iздестiру қызметiнiң нәтижелерi дәлелдемелердi жинауды, зерттеудi және бағалауды реттейтiн осы Кодекстiң ережелерiне сәйкес осы Кодекстің 53-бабында және 21-тарауында, сондай-ақ "Қылмыстық процеске қатысушы адамдарды мемлекеттік қорғау туралы", "Жедел–іздестіру қызметі туралы" Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген талаптар сақтала отырып, қылмыстық iстер бойынша дәлелдеуге пайдаланыла алады.
2. Жедел-іздестіру қызметін жүзеге асыратын органның қызметкері жедел-іздестіру шараларын жүргізу кезінде тікелей қабылдаған нақты деректер аталған қызметкерден куә ретінде жауап алынғаннан кейін дәлелдемелер ретінде пайдаланылуы мүмкін.
Жедел-іздестіру қызметін жүзеге асыратын органдарға жасырын негізде көмек көрсетуші адам тікелей қабылдаған нақты деректер оның келісімімен аталған адамнан куә, жәбірленуші, сезікті (айыпталушы) ретінде жауап алынғаннан кейін дәлелдемелер ретінде пайдаланылуы мүмкін.
Ұйымдасқан топқа, қылмыстық қоғамдастыққа (қылмыстық ұйымға), трансұлттық ұйымдасқан топқа, трансұлттық қылмыстық қоғамдастыққа (трансұлттық қылмыстық ұйымға) немесе тұрақты қарулы топқа (бандаға) ендірілген адамдар тікелей қабылдаған нақты деректер осы адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында жедел-іздестіру қызметін жүзеге асыратын органның лауазымды адамынан куә ретінде жауап алынғаннан кейін дәлелдемелер ретінде пайдаланылуы мүмкін.
3. Жедел-іздестіру іс-шаралары нәтижесінде анықталған істің мән-жайларын қылмыстық процесті жүргізуші адам тікелей қабылдауы қажет және мүмкін болған кезде істің бұл мән-жайлары осы Кодексте көзделген ережелер бойынша жүргізілетін тергеу не сот іс-әрекеттерінің хаттамаларында көрсетіледі.
4. Жедел-іздестіру қызметі барысында алынған заттар мен құжаттарды заттай айғақтар және құжаттар ретінде пайдалану тиісінше осы Кодекстің 121 және 123-баптарында көзделген ережелерге сәйкес жүзеге асырылады. Жедел-іздестіру қызметі материалдарын заттай айғақтар мен құжаттар ретінде іске қосу олардың пайда болуы туралы анық деректер болған ретте ғана осы Кодекстің 53 және 100-баптарының талаптары сақтала отырып жүргізіледі.
5. Анықтау органының бастығы қылмыстық процесті жүргізуші органның талап етуі бойынша не өз бастамасы бойынша жедел-іздестіру қызметі материалдарын табыс ету туралы шешім қабылдай отырып, осы Кодекстің 202-бабының ережелеріне сәйкес тиісті қаулы шығарады. Қаулыда: талап етуі бойынша жедел-іздестіру қызметінің нәтижелері табыс етіліп отырған, қылмыстық процесті жүргізуші орган; қандай жедел-іздестіру шарасының қандай нәтижелері және қандай көлемде табыс етілетіні; аталған нәтижелерді алу үшін пайдаланылған техникалық құралдар; қылмыстық іс материалдарына қосу үшін жіберілетін заттар мен құжаттар; қылмыстық процеске қатысушы адамдардың қауіпсіздігін, сондай-ақ мемлекеттік құпияларды қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі ұсынылатын шаралар көрсетіледі. Анықтау органының бастығы қылмыстық процесті жүргізуші органға жедел-іздестіру материалдарын өз бастамасымен табыс еткен жағдайда, қаулыда жедел-іздестіру қызметі нәтижелерін қылмыстық іс бойынша дәлелдеуде пайдалану қажеттігіне негіздеме де келтіріледі. Жедел-іздестіру қызметінің материалдары олардағы нақты деректерді олардың тергеліп (қаралып) жатқан қылмысты іске қатыстылығы, пайдалануға болатындығы және дұрыстығы тұрғысынан бағалауға мүмкіндік беретін көлем мен нысанда табыс етілуге тиіс.
6. Жедел-іздестіру қызметінің осы бапта баяндалған талаптарға сай келмейтін нәтижелері осы материалдарды ұсынған органға қайтарылады, бұл туралы дәлелді қаулы жасалады. Қаулыда жедел-іздестіру қызметінің нәтижелерін қылмыстық іске қоса тіркеуден бас тартудың себептері көрсетілуге тиіс.
Ескерту. 130-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.03.16 N 163, 2011.11.29 N 502-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

131-бап. Преюдиция

1. Қылмыстық iс бойынша соттың заңды күшiне енген үкімі, сондай-ақ заңды күшiне енген басқа да шешiмдерi анықталған мән-жайларға да, олардың құқықтық бағалануына да қатысты барлық мемлекеттік органдар, ұйымдар және азаматтар үшiн мiндеттi. Бұл ереже жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша соттың үкімі мен басқа да шешiмдерiн кассациялық және қадағалау тәртiбімен тексеруге, олардың күшiн жоюға және оларды өзгертуге кедергi жасамайды.
2. Соттың азаматтық iс бойынша заңды күшiне енген шешiмi оқиғаның немесе әрекеттiң орын алған-алмағандығы туралы мәселе жөнiнде ғана қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу кезiнде қылмыстық процестi жүргiзушi орган үшiн мiндеттi және сотталушының кiнәлi немесе кiнәлi еместiгi туралы қорытындыларды күнi бұрын шешуге тиiс емес.
3. Соттың талап-арызды қанағаттандыруға құқықты танитын заңды
күшiне енген үкiмi сот үшiн осы бөлiгiнде оның азаматтық iс қарауы
кезiнде мiндеттi.
4. Қылмыстық iзге түсу органы қаулысының сот үшiн мiндеттi күшi болмайды.
Ескерту. 131-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

4-бөлім. Iс жүргізулік мәжбүрлеу шаралары

17-тарау. Сезіктіні ұстау

132-бап. Ұстауға негiз

1. Қылмыс жасады деп сезiк келтiрiлген адамды ұстау - оның қылмысқа қатыстылығын анықтау және оған қамауға алу түрiндегi бұлтартпау шарасын қолдану туралы мәселенi шешу мақсатында қолданылатын iс жүргiзулiк мәжбүрлеу шарасы.
2. Қылмыстық iзге түсудi жүзеге асырушы орган мына негiздердiң бiрi болған жағдайда: P09007S
1) ол адам қылмыс жасау кезiнде немесе тiкелей оны жасағаннан кейiн ұсталғанда;
2) көрген адамдар, оның iшiнде жәбiрленушiлер қылмыс жасаушы ретiнде ол адамды тура көрсетсе не ол адам осы Кодекстiң 133-бабында көзделген тәртiппен ұсталса;
3) ол адамда немесе оның киiмiнде, өзiнде немесе оның тұратын үйiнде қылмыстың анық iзi табылған кезде;
4) жедел iздестiру қызметiнiң заңға сәйкес алынған материалдарында ол адамға қатысты ол жасаған немесе дайындап жатқан ауыр немесе аса ауыр қылмыс туралы анық деректер болған кезде бас бостандығынан айыру түрiнде жаза қолданылуы мүмкiн болатын қылмыс жасағандығына күдiк келтiрiлген адамды ұстауға құқылы.
3. Адамның қылмыс жасағандығына сезiктенуге негiз беретiн өзге де деректер болған кезде ол адам жасырынуға әрекет жасаған не оның тұрақты тұратын жерi болмаған, немесе сезiктiнiң жеке басы анықталмаған жағдайларда ғана ұсталады.

133-бап. Азаматтардың қылмыс жасаған адамдарды ұстауға
құқығы

1. Жәбiрленушiнiң, сондай-ақ кез келген өзге де азаматтың жаңа қол сұғушылық жасау мүмкiндiгiнiң жолын кесу мақсатымен қылмыс жасаған адамды ұстауға құқығы бар.
2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көзделген жағдайларды ұсталған адамға ол қарсылық көрсеткен кезде Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 33-бабында көзделген шекте дене күшi мен басқа да құралдар қолданыла алады. Егер ұсталған адамда қару немесе өзге де қауiптi заттар немесе қылмыстық iс үшiн мәнi бар заттар бар деп ұйғаруға негiз болса, оны ұстаған азамат ұсталушының киiмiн тексеруге және құқық қорғау органдарына немесе өзге де мемлекеттiк өкiмет органдарына беру үшiн ондағы заттарды алуға құқылы.

134-бап. Қылмыс жасады деп сезiк келтiрiлген адамды
ұстау тәртiбi

1. Нақты ұстау сәтiнен бастап үш сағаттан аспайтын мерзiмде тергеушi немесе анықтаушы ұстаудың негiзi мен дәлелдерi, жерi мен уақыты (сағаты мен минутын көрсете отырып), жеке тiнтудiң нәтижелерi, сондай-ақ хаттама жасалған уақыт көрсетiлетiн хаттама жасайды. Хаттама ұсталған адамға жарияланады және бұл ретте оған осы Кодекстiң 68-бабында көзделген сезiк келтiрiлген адамның құқықтары, соның iшiнде оның қорғаушы шақыру және соның қатысуымен жауап беру құқығы түсiндiрiлiп, бұлар хаттамада көрсетiледi. Ұстау хаттамасына оны жасаған адам мен ұсталған адам қол қояды. Жүргiзiлген ұстау туралы анықтаушы мен тергеушi ұстау хаттамасы жасалған сәттен бастап он екi сағаттың iшiнде прокурорға жазбаша хабарлауға мiндеттi. P09007S
2. Ұсталған адамнан осы Кодекстің ережелеріне сәйкес жауап алынуға тиіс. Жауап алыну басталғанға дейін ұсталған адамға қорғаушымен оңаша және құпия жолығу қамтамасыз етіледі.
Ескерту. 134-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.12.09 N 10, 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

135-бап. Ұсталған адамды жеке тiнту

Ұстауды жүзеге асырған адам ұсталған адамды қару бар деп ұйғаруға негiз болған не ол өзiнiң қылмыс жасағандығын айғақтайтын дәлелдемелерден құтылуға тырысқан жағдайларда немесе өзге де қажеттi жағдайларда осы Кодекстiң 233-бабында көзделген ережелердi сақтай отырып, ұсталған адамға дереу жеке тiнту жүргiзуге құқылы.

136-бап. Қылмыс жасады деген сезiк бойынша ұсталған
адамды босатудың негiздерi

1. Қылмыс жасады деген сезiк бойынша ұсталған адам, егер:
1) қылмыс жасады деген сезiк расталмаса;
2) ұсталған адамға қамауға алу түрiндегi бұлтартпау шарасын қолдануға негiз болмаса;
3) ұстау осы Кодекстiң 134-бабының талаптарын бұзу арқылы жүргiзiлсе, анықтаушының, тергеушiнiң, прокурордың қаулысы бойынша босатылуға жатады.
2. Ұсталу кезiнен бастап жетпiс екi сағаттың iшiнде сезiктiге қатысты осы Кодексте белгiленген тәртiппен қамауға алу түрiндегi бұлтартпау шарасы таңдалуға тиiс немесе ол босатуға жатады.
3. Егер ұстаған кезден бастап жетпiс екi сағаттың iшiнде ұсталушыны ұстау орнының бастығына айыпталушыны, сезіктіні қамауға алуға санкция беру туралы сот қаулысы келiп түспесе, ұстау орнының бастығы ұсталушыны өзiнiң қаулысымен бiрден босатады және ол туралы iс жүргiзiп жатқан адамға және прокурорға хабарлайды.
4. Ұсталған адамды ұстау орны әкiмшiлiгiнiң бастығы осы баптың үшiншi бөлiгiнiң талаптарын орындамаған жағдайда заңмен белгiленгендей жауапты болады.
5. Ұсталған адамды босату кезiнде соңғысына оны кiм ұстағандығы, ұстаудың негiзi, орны және уақыты, босатудың негiзi мен уақыты көрсетiлетiн анықтама берiледi.
Ескерту. 136-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

137-бап. Қылмыс жасады деген күдік бойынша ұсталғандарды
қамауда ұстау тәртiбi

Қылмыс жасады деген күдік бойынша ұсталғандар уақытша ұстау изоляторларында ұсталады. Қылмыс жасады деген күдік бойынша ұсталған әскери қызметшiлер және жазасын бас бостандығынан айыру түрiнде өтеп жүрген адамдар да тиiсiнше гауптвахталарда және бас бостандығынан айыру түрiндегi жазаны орындайтын қылмыстық-атқару жүйесiнiң мекемелерiнде ұсталуы мүмкiн. Осы Кодекстiң 65-бабының үшiншi бөлiгiнде көзделген жағдайларда қылмыс жасады деген күдік бойынша ұсталғандар анықтау органының бастығы айқындайтын арнайы ыңғайластырылған үй-жайларда ұсталады. Төтенше жағдай режимі кезінде қылмыс жасады деген күдік бойынша ұсталғандар жергілікті жердің коменданты айқындайтын, осы мақсаттар үшін ыңғайластырылған үй-жайларда ұсталуы мүмкін. Қылмыс жасады деген күдік бойынша ұсталған адамдарды қамауда ұстау тәртiбi мен шарттары Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалады.
Ескерту. 137-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 № 121-V Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

138-бап. Сезiктiнiң туыстарына оның ұсталғандығы туралы
хабарлау

1. Анықтаушы, тергеушi он екi сағаттың iшiнде оның отбасының кәмелетке толған мүшелерiнiң бiреуiне, ал олар болмаған жағдайларда - басқа туыстарына немесе жақын адамдарына сезiктiнiң ұсталғандығы және оның қай жерде екендiгi туралы хабарлауға немесе мұндай хабарлау мүмкiндiгiн сезiктiнiң немесе айыпталушының өзiне беруге мiндеттi.
2. Егер ұсталған адам басқа мемлекеттiң азаматы болып табылса, онда аталған мерзiмде ол мемлекеттiң елшiлiгi, консулдығы немесе өзгеде өкiлдiгi хабардар етiлуге тиiс.
3. Алып тасталды - ҚР 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
Ескерту. 138-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

18-тарау. Бұлтартпау шаралары

139-бап. Бұлтартпау шараларын қолдану үшiн негiздер

Айыпталушы анықтаудан, алдын ала тергеуден немесе соттан жасырынады, не iстi сотта объективтi зерттеуге және талдауға бөгет жасайды, немесе қылмыстық әрекетпен шұғылдануды жалғастырады деп ойлауға жеткiлiктi негiздер болған кезде, сондай-ақ үкiмнiң орындалуын қамтамасыз ету үшiн қылмыстық процестi жүргiзушi орган өз өкiлеттiгi шегiнде ол адамға осы Кодекстiң 140-бабында көзделген бұлтартпау шараларының бiрiн қолданады.

140-бап. Бұлтартпау шаралары және қосымша шектеулер

Бұлтартпау шаралары мыналар болып табылады:
1) ешқайда кетпеу және өзiн дұрыс ұстау туралы қол қойдыру;
2) жеке кепiлдiк беру;
3) әскери қызметшiнi әскери бөлiм командованиесiнiң бақылауына беру;
4) кәмелетке толмағанды қарауға беру;
5) кепiл болу;
6) үйде қамауда ұстау;
7) қамау.
2. Әскери қызметшiнi әскери бөлiм командованиесiнiң бақылауына беруді және қамауды қоспағанда, қажет кезде бұлтартпау шарасы қолданылған адамға қатысты электрондық ізге түсу құралдары қолданылуы мүмкін.
Бұлтартпау шарасын қолдану туралы қаулыда электрондық ізге түсу құралдарын қолдану және айыпталушыға олардың мақсатын түсіндіру туралы белгі жасалады.
Электрондық ізге түсу құралдарын қолдануға оларды айналадағылардың байқауынан жасыру шаралары қолданылған жағдайда жол беріледі, ол айыпталушының баратын жері және оның орнын ауыстыратын жолдар, сондай-ақ жасы, денсаулығы, отбасылық жағдайы мен өмір салты ескеріліп жүзеге асырылуға тиіс.
Ескерту. 140-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

141-бап. Бұлтартпау шараларын таңдау және қосымша
шектеулер белгілеу кезiнде ескерiлетiн
мән-жайлар

Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

Бұлтартпау шарасы және оның қайсысын қолданудың қажеттiгi туралы, сондай-ақ осы Кодекстің 140-бабының екінші бөлігінде көрсетілген қосымша шектеулерді белгілеу туралы мәселенi шешу кезiнде осы Кодекстiң 139-бабында аталған мән-жайлармен қатар, тағылған айыптаудың ауырлығы, айыпталушының жеке басы, оның жас мөлшерi, денсаулық жағдайы, отбасы жағдайы, немен шұғылданатындығы, мүлiктiк жай-күйi, тұрақты тұратын жерiнiң бар-жоғы және басқа мән-жайлар ескерiлуге тиiс.
Ескерту. 141-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

142-бап. Сезiктiге қатысты бұлтартпау шараларын қолдану

1. Айрықша жағдайларда осы Кодекстiң 139-бабында көзделген негiздер болған кезде және 141-бабында көрсетiлген мән-жайлар ескерiле отырып, бұлтартпау шаралары күдіктiге қатысты қолданылуы мүмкiн. Бұл ретте айыптау күдіктiге бұлтартпау шарасы қолданылған кезден бастап он тәулiктен кешiктiрiлмей, ал Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 163, 168, 169, 171, 233 – 237 және 241-баптарында көзделген қылмыстардың ең болмағанда біреуі жасалған жағдайларда – отыз тәуліктен кешiктiрiлмей, ал егер күдiктi адам ұсталып, содан кейiн қамауға алынса, - ұсталған кезден бастап дәл сондай мерзiмде тағылуға тиiс. Егер бұл мерзiмде айып тағылмаса, бұлтартпау шарасының дереу күші жойылады.
2. Күдіктіге айып тағу кезінде сот оған бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алуды қолдану туралы мәселені осы Кодекстің 150-бабында көзделген тәртіппен қайтадан қарайды. Егер осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген мерзім аяқталғанға дейінгі жиырма төрт сағат ішінде күзетпен ұстау орнының бастығына соттың айыпталушыны қамауға алуға санкция беру туралы қаулысы келіп түспесе, күзетпен ұстау орнының бастығы ол туралы қылмыстық іс жүргізуінде жатқан органды немесе тұлғаны, сондай-ақ прокурорды хабардар етуге міндетті. Егер осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген мерзім аяқталғанға дейін бұлтартпау шарасын тоқтату немесе айыпталушыны қамауға алуға соттың санкция бергені туралы тиісті шешімдер келіп түспесе, күзетпен ұстау орнының бастығы оны өзінің қаулысымен босатып, қаулының көшірмесін жиырма төрт сағат ішінде қылмыстық іс жүргізуінде жатқан органға немесе тұлғаға және прокурорға жолдайды.
3. Қамауға ұстау орны әкiмшiлiгiнiң басшысы осы баптың екiншi бөлiгiнің талаптарын орындамаған жағдайда заңмен белгiленгендей жауапты болады.
Ескерту. 142-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

143-бап. Бұлтартпау шараларын қолдану тәртiбi

1. Айыпталушыға (сезiктiге) бiр мезгiлде екi және одан да көп бұлтартпау шараларын қолдануға болмайды.
2. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган бұлтартпау шараларын қолдану туралы адамға ол сезiктi болған немесе айыпталатын қылмыс пен осы бұлтартпау шарасын қолдану үшiн негiздiң көрсетiлуiн қамтитын қаулы шығарады. Қаулының көшiрмесi соған қатысты шығарылған адамға тапсырылады және онымен бiр мезгiлде оған осы Кодексте көзделген бұлтартпау шарасын қолдану туралы шешiмге шағымданудың тәртiбi түсiндiрiледi.
3. Сезiктi, айыпталушы оны болдырмау үшiн осы Кодекстiң 144, 145, 146, 147, 148, 149-баптарында көзделген шаралар қолданылған әрекеттердi жасаған жағдайда оған неғұрлым қатаң бұлтартпау шарасы қолданылады, ол туралы айыпталушыға, сезiктiге тиiстi қаулының көшiрмесiн тапсыру кезiнде жариялануы тиiс.

144-бап. Ешқайда кетпеу және өзін дұрыс ұстау туралы
қолхат

1. Ешқайда кетпеу және өзін дұрыс ұстау туралы қолхат қылмыстық процесті жүргізуші органның күдіктіден, айыпталушыдан анықтаушының, тергеушінің немесе соттың рұқсатынсыз тұрақты немесе уақытша тұратын жерінен (елді мекеннен) кетпеуі, сотта істі тергеуге және қарауға кедергі келтірмеуі, қылмыстық процесті жүргізуші органның шақыруы бойынша белгіленген мерзімде келуі жөнінде жазбаша міндеттеме алуынан тұрады.
2. Күш қолданумен немесе оны қолдану қаупін төндірумен байланысты қылмыс жасалған кезде қылмыстық процесті жүргізуші орган жәбірленушінің жазбаша өтініші бойынша күдіктіге, айыпталушыға жәбірленушіні іздестіруге, оның ізіне түсуге, оған баруға, онымен ауызша, телефон арқылы сөйлесуге және өзге де тәсілдермен байланыс жасауға тыйым салу туралы жазбаша түрде ескертеді.
Ескерту. 144-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.04 N 215-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен, өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

145-бап. Жеке кепiлдiк

1. Жеке кепiлдiк сенiмге ие болған адамдардың олар сезiктiнiң немесе айыпталушының өзiн дұрыс ұстауына және олардың қылмыстық процестi жүргiзушi органның шақыруы бойынша келетiндiгiне кепiлдiк беретiндiгi туралы жазбаша мiндеттемесiнен тұрады. Кепiлдiк берушiлердiң саны екеуден кем болмайды.
2. Бұлтартпау шаралары ретiндегi жеке кепiлдiктi таңдауға тек кепiлдiк берушiлердiң жазбаша өтiнiшi мен оған қатысты кепiлдiк берiлетiн адамның келiсiмi бойынша ғана жол берiледi.
3. Кепiлдiк берушi оған қатысты өзi кепiлдiк беретiн адамның айыбының мәнi, кепiлдiк берушiнiң оған сезiктi, айыпталушы бұлтартпау үшiн осы шара қолданылған әрекеттi жасаған жағдайда ақшадай айып салынатындығынан тұратын жауаптылығы түсiндiрiлгендiгiн растайтын жеке кепiлдiгi туралы қолхат бередi.
4. Кепiлдiк берушi қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудiң кез келген сәтiнде кепiлдiк беруден бас тартуға құқылы.
5. Сезiктi, айыпталушы оны болдырмау үшiн жеке кепiлдiк қолданылған әрекеттердi жасаған жағдайда, әрбiр кепiлдiк берушiге сот осы Кодекстiң 160-бабында көзделген тәртiппен жүз айлық есептiк көрсеткiшке дейiнгi мөлшерде ақшалай айып салуы мүмкiн.

146-бап. Әскери бөлiмдер командованиесiнiң әскери
қызметшiлердi байқауы

1. Әскери бөлiмдер командованиесiнiң әскери қызметшiлер немесе оқу жиынына шақырылған әскери мiндеттiлер болып табылатын сезiктiлердi, айыпталушыларды байқауы Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерi мен Iшкi әскерлерiнiң жарғыларында көзделген және ол адамдардың тиiстi мiнез-құлқы мен олардың қылмыстық процестi жүргiзушi органның шақыруы бойынша келуiн қамтамасыз етуге тиiстi шаралардың қолданылуынан тұрады.
2. Әскери бөлiмнiң командованиесiне ол бойынша аталған бұлтартпау шарасы таңдалған iстiң мәнi туралы хабарланады. Әскери бөлiмнiң командованиесi: байқау орнатылғаны туралы осы бұлтартпау шарасын таңдаған органға жазбаша хабарлайды.
3. Сезiктi, айыпталушы оны болдырмау үшiн аталған бұлтартпау шарасы таңдалған әрекеттi жасаған жағдайда әскери бөлiмнiң командованиесi ол туралы осы бұлтартпау шарасын таңдаған органға жедел хабарлауға мiндеттi.
4. Өздерiне жүктелген байқау жөнiндегi мiндеттi орындамағанына кiнәлi адамдар заңдарда көзделген тәртiптiк жауаптылыққа тартылады.

147-бап. Кәмелетке толмағанды қарауына беру

1. Кәмелетке толмағанды ата-анасының, қамқоршыларының, қорғаншыларының немесе басқа да сенiмге ие адамдардың, сондай-ақ ол тұрып жатқан арнаулы мекеме әкiмшiлiгiнiң қарауына беру аталған адамдардың бiреуiнiң кәмелетке толмағанның тиiстi мiнез-құлқы мен оның қылмыстық процестi жүргiзушi органның шақыруы бойынша келуiн қамтамасыз етуді, соның ішінде оның үйден тыс жерде болуын шектеуді, қылмыстық процесті жүргізетін органның рұқсатынсыз басқа жерге кетуіне жол бермеуді мойнына алып, жазбаша мiндеттеме қабылдауынан тұрады.
2. Кәмелетке толмағанды ата-анасының және басқа да адамдардың қарауына беру тек олардың жазбаша өтiнiшi бойынша ғана мүмкiн болады.
3. Қарауына қабылдау туралы қолхат алынып қойылған кезде ата-аналарға, қамқоршыларға, қорғаншыларға, арнаулы мекемелер әкiмшiлiгi өкiлдерiне кәмелетке толмаған сезiк келтiрiлген немесе ол айыпталған қылмыстың сипаты туралы және қарауына алу жөнiндегi өздерiне қабылданған мiндеттерiн бұзған жағдайдағы олардың жауаптылығы туралы хабардар етiледi.
4. Қарауына кәмелетке толмаған берiлген адамдарға олар қабылдаған мiндеттемелерiн орындамаған жағдайда осы Кодекстiң 145-бабының бесiншi бөлiгiнде және 160-бабында көзделген жазалау шаралары қолданылуы мүмкiн.
Ескерту. 147-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.12.29 N 372-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

148-бап. Кепiл

1. Кепiл сезiктiнiң, айыпталушының өзi не басқа жеке немесе заңды тұлға соттың депозитiне сезiктi, айыпталушы анықтау, тергеу органдарына немесе сотқа олардың шақыруы бойынша келуi жөнiндегi мiндеттерiн орындауын қамтамасыз етуге енгiзетiн ақшадан тұрады. Кепiл ретiнде прокурордың немесе соттың рұқсатымен басқа да бағалы заттар мен жылжымайтын мүлiк қабылдануы мүмкiн. Кепiлдiң бағалылығын дәлелдеу кепiл берушiге жүктеледi. Кепiлдiң сомасын айыптаудың ауырлығын, сезiктiнiң, айыпталушының жеке басын, кепiл берушiнiң мүлiктiк жағдайын ескере отырып, осы бұлтартпау шарасын таңдаған адам белгiлейдi. Аса ауыр қылмыс жасады деп айыпталған адамдарға қатысты кепiл қабылданбайды.
2. Кепiл прокурордың санкциясымен не соттың шешiмi бойынша ғана қабылданады.
3. Кепiлдiң мөлшерi: шағын ауырлықтағы қылмыс жасағандығына айыпталуы кезiнде - айлық есептiк көрсеткiштiң жүз еселенген мөлшерiнен; орта ауырлықтағы байқаусызда жасалған қылмысқа айыпталуы кезiнде - айлық есептiк көрсеткiштiң үш жүз еселенген мөлшерiнен; орташа ауырлықтағы, қасақана қылмыс жасағандығына айыпталуы кезiнде - айлық есептiк көрсеткiштiң бес жүз еселенген мөлшерiнен; ауыр қылмыс жасағандығына айыпталуы кезiнде - айлық есептiк көрсеткiштiң мың еселенген мөлшерiнен кем болмайды.
4. Кепiл берушiге, егер оның өзi сезiктi немесе айыпталушы болмаса, оған қатысты осы бұлтартпау шарасы қолданылатын адамның айыбының мәнi түсiндiрiледi. Кепiлдiң қабылданғандығы туралы сезiктiге, айыпталушыға осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көзделген мiндеттерi түсiндiрiлгендiгi, ал кепiл берушiге сезiктi, айыпталушы шақыру бойынша келуден жалтарған жағдайда кепiл мемлекеттiң кiрiсiне айналатындығы туралы ескертiлгендiгi атап өтiлген хаттама жасалады. Хаттамаға осы бұлтартпау шарасын таңдап алған лауазымды адам, сезiктi, айыпталушы, сондай-ақ ол басқа адам болса кепiл берушi қол қояды. Соттың депозитiне кепiл енгiзiлгендiгi туралы хаттама мен құжат iстiң материалдарына қосылады, ал кепiл берушiге хаттаманың көшiрмесi тапсырылады.
5. Сезiктi, айыпталушы қылмыстық процестi жүргiзушi органның шақыруы бойынша келмеген жағдайда бұлтартпау шарасы неғұрлым қатаңырақ етiп өзгертiледi.
6. Осы баптың бесiншi бөлiгiнде көрсетiлген жағдайда прокурор сотқа кепiлдi мемлекеттiң кiрiсiне айналдыру туралы ұсыныс жолдайды. Сот кепiл берушi жоғары тұрған сотқа шағымдануы мүмкiн болатын тиiстi шешiм қабылдайды.
7. Қалған жағдайларда сот iстi тоқтату туралы үкiм немесе қаулы шығарған кезде кепiлдi кепiл берушiге қайтару туралы мәселенi шешедi.
8. Қылмыстық iс алдын ала тергеуде тоқтатылған кезде кепiл анықтау немесе алдын ала тергеу органының қаулысы бойынша кепiл берушiге қайтарылады.

149-бап. Үйде қамап ұстау

1. Үйде қамап ұстау сезiктiге, айыпталушыға қамауға алу түрiндегi бұлтартпау шарасын таңдауға мүмкiндiк беретiн шарттар болған, бiрақ адамды толықтай оқшаулау қажет бола қоймайтын немесе жасы, денсаулық жағдайы, отбасылық жағдайы және басқа да мән-жайлар ескерiле отырып, дұрыс емес деп ұйғарылған кезде осы Кодекстiң 150-бабында көзделген тәртiппен соттың санкциясымен қолданылады.
2. Бұлтартпаудың аталған шарасын таңдау туралы қаулыда қамауға алынған адамға қолданылатын бостандығын нақты шектеу және белгiленген шектеулердiң сақталуына қадағалауды жүзеге асыру жүктелген орган немесе лауазымды адам көрсетiледi. Қамап ұсталатын адамға белгiлi бiр адамдармен қарым-қатынас жасауға, хат-хабар алуға және жөнелтуге, кез келген байланыс құралдарын пайдалану арқылы сөйлесуге тыйым салынуы, сондай-ақ тұрғын үйден шығуға шектеу белгiленуi мүмкiн. Қамап ұсталатын адамның тұрғылықты жерi күзетiлуi мүмкiн. Қажет болған кезде оның мiнез-құлқын қадағалау белгiленедi.
Қамауға алынған адамның тұрғын үйден шығуына белгіленген шектеулерді сақтауын қадағалауды жүзеге асыру кезінде қылмыстық процесті жүргізуші орган тәуліктің кез келген уақытында оның тұрғылықты жерінде болуын тексеруге құқылы.
Тексеру күндізгі уақытта екі реттен артық және түнгі уақытта бір реттен артық жүргізілмейді. Лауазымды адамның қамауда отырған адамның тұрғын үйінде болуына осы адамның және онымен бірге тұратын адамдардың келісімімен жол беріледі және ол отыз минуттан аспауға тиіс.
3. Үйде қамауда ұстаудың мерзiмi, оны ұзартудың және оған шағымданудың тәртiбi осы Кодекстiң 110, 153 және 496-499-баптарында белгiленген ережелермен айқындалады.
Ескерту. 149-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

150-бап. Қамауға алу

1. Қамауға алу бұлтартпау шарасы ретінде соттың санкция беруімен ғана және заңмен кемінде бес жыл мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза көзделген қылмыс жасаған деп айыпталушыға, сезіктіге қатысты ғана қолданылады. Ерекше жағдайларда бұл бұлтартпау шарасы заңмен кемінде бес жыл мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза көзделген қылмыс жасаған деп айыпталушыға, сезіктіге қатысты, егер:
1) оның Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын жері болмаса;
2) оның жеке басы анықталмаса;
3) ол бұрын таңдалған бұлтартпау шарасын бұзса;
4) ол қылмыстық қудалау органдарынан немесе соттан жасырынуға тырысса немесе жасырынса;
5) ол ұйымдасқан топтың немесе қылмыстық қоғамдастықтың (қылмыстық ұйымның) құрамында қылмыс жасады деп айыпталса не оған күдік келтірілсе;
6) оның бұрын жасаған ауыр немесе аса ауыр қылмысы үшін соттылығы болса, қолданылуы мүмкін.
2. Прокурор, тергеуші, анықтау органы қамауға алуды бұлтартпау шарасы ретінде таңдау қажет болған кезде сот алдында қамауға алуға санкция беру туралы өтінішпен іс қозғау туралы қаулы шығарады. Қаулымен бірге өтініштің негізділігін растайтын қылмыстық істің материалдары қоса беріледі.
Егер өтініш осы Кодекстің 132 және 134-баптарындағы негіздерде және тәртіппен ұсталған сезіктіге қатысты қозғалса, аталған қаулы мен материалдар ұстау мерзімі аяқталғанға дейін он сегіз сағаттан кешіктірілмей прокурорға табыс етілуге тиіс.
3. Айыпталушыны, сезіктіні қамауға алуға санкция беру туралы қылмыстық қудалау органының өтінішін қолдау туралы мәселені шешу кезінде прокурор күзетпен ұстауға негіздерді қамтитын барлық материалдармен танысуға міндетті және айыпталушыдан, сезіктіден жауап алуға құқылы. Прокурор табыс етілген барлық материалдарды зерделеп, заңда көзделген негіздер болған кезде және неғұрлым жеңіл бұлтартпау шарасын таңдау жолымен осы Кодекстің 139-бабында көзделген зардаптарды жою мүмкіндігі болмаған жағдайда, қылмыстық қудалау органының айыпталушыны, сезіктіні қамауға алуға санкция беру туралы өтінішін қолдау туралы қаулы шығарады. Өтінішті қолдаудан бас тартылған жағдайда, прокурор қылмыстық қудалау органының айыпталушыны, сезіктіні қамауға алуға санкция беру туралы өтінішін қолдаудан бас тарту туралы қаулы шығарады. Прокурор өтінішті қолдаудан бас тартқан кезде айыпталушы, сезікті күзетпен ұстаудан дереу босатылуға тиіс.
Айыпталушыны, сезіктіні қамауға алуға санкция беру туралы өтінішті қолдаудан бас тарту және күзетпен ұстаудан босату туралы прокурордың қаулысына қамау түрiнде бұлтартпау шарасына санкция беру туралы өтiнiш жасаған қылмыстық қудалау органы не өздерінің немесе берілетін құқықтар мен мүдделерді қорғайтын процеске қатысушылар жоғары тұрған прокурорға осы Кодекстің 109-бабының тәртібімен шағым жасай алады.
4. Қылмыстық қудалау органының қамауға алуға санкция беру туралы өтінішін қолдау туралы прокурордың қаулысын, сондай-ақ оның негізділігін растайтын материалдарды прокурор ұстау мерзімі аяқталғанға дейін он екі сағаттан кешіктірмей сотқа табыс етуге тиіс.
Судья қажет болған жағдайда қылмыстық істі сұратуға құқылы.
5. Қамауға алуға санкция беру құқығы аудандық және оған теңестірілген соттың судьяларына, ал осы Кодекстің 110-бабы төртінші бөлігінің 3) тармағында көзделген жағдайларда - облыстық және оған теңестірілген соттың судьяларына тиесілі.
6. Қылмыстық қудалау органының айыпталушыны, сезіктіні қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасына санкция беру туралы өтінішпен іс қозғау туралы прокурор қолдаған қаулысы алдын ала тергеу ісі жүргізілген жер бойынша не сезіктінің ұсталған жері бойынша сот отырысында айыпталушының, сезіктінің, прокурордың және қорғаушының қатысуымен материалдар сотқа түскен кезден бастап сегіз сағат ішінде аудандық немесе оған теңестірілген сот судьясының жеке-дара қарауына жатады. Сот отырысына айыпталушының, сезіктінің заңды өкілі, жәбірленуші, оның заңды өкілі және өкілі де қатысуға құқылы. Процеске қатысушыларға сот отырысының орны мен уақыты туралы сот уақтылы хабарлаған жағдайда олардың сотқа келмей қалуы сот отырысын өткізуге кедергі болмайды.
Сот отырысы барысында хаттама жүргізіледі.
7. Қамауға алуға санкция беруге байланысты мәселелерді шешу кезінде сот аталған бұлтартпау шарасын таңдау кезінде ескерілетін мән-жайларға қатысты істің материалдарын зерделеумен шектеледі.
8. Айыпталушы болмаған кезде қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасына санкция беру туралы өтінішті соттың қарауына оған іздестіру жарияланған немесе ол Қазақстан Республикасынан тыс жерде болған және сот отырысының уақыты мен орны туралы тиісінше хабарланған кезде алдын ала тергеу органдарына келуден жалтарған жағдайларда ғана жол беріледі.
9. Судья отырыстың басында қандай өтініштің қаралуға жататынын хабарлайды, сот отырысына келген адамдарға олардың құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді. Содан кейін прокурор айыпталушыны, сезіктіні қамауға алуды бұлтартпау шарасы ретінде таңдаудың қажеттілігін негіздейді, бұдан соң сот отырысына келген басқа да адамдар тыңдалады.
10. Судья айыпталушыны, күдіктіні қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасына санкция беру туралы өтінішті қарап, айыпталушыны, күдіктіні қамауға алуға санкция беру туралы не қамауға алуға санкция беруден бас тарту туралы қаулы шығарады. Судья күдіктіні немесе айыпталушыны қамауға алуға санкция беруден бас тартқан кезде сот отырысының барысында прокурордың өтініші бойынша күдіктіге, айыпталушыға қатысты үйде қамауда ұстау түрінде бұлтартпау шарасын таңдауға құқылы.
Күдіктіге, айыпталушыға қатысты үйде қамауда ұстау түрінде бұлтартпау шарасын таңдау туралы өтінішті прокурор қажет болған жағдайда, судья күдіктіні, айыпталушыны қамауға алуға санкция беруден бас тарту туралы қаулыны жария еткеннен кейін, өзі оған осы Кодекстің 150-бабында көзделген тәртіппен наразылық беруді орынсыз деп санаған жағдайда тікелей мәлімдей алады. Судья үйде қамауда ұстауға санкция беруден бас тарту туралы қаулы шығарған жағдайда прокурор оған осы Кодекстің 110-бабында белгіленген қағидалар бойынша наразылық беруге құқылы.
11. Соттың қаулысы қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасына санкция беру туралы өтінішпен іс қозғаған қылмыстық қудалау органына, сондай-ақ прокурорға, айыпталушыға, сезіктіге, жәбірленушіге кідіріссіз жіберіледі және дереу орындалуға тиіс.
12. Қылмыстық қудалау органының нақ сол қылмыстық іс бойынша нақ сол бір адамға қатысты қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасына санкция беру туралы өтінішпен сотқа қайтадан жүгінуіне, судья аталған бұлтартпау шарасына санкция беруден бас тарту туралы қаулы шығарғаннан кейін, қамауға алу қажеттігін негіздейтін жаңа мән-жайлар туындаған кезде ғана мүмкін болады.
13. Егер сотталушы адамға қатысты қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасын таңдау туралы мәселе сотта туындаса, сот бұл туралы шешімді тараптың өтініші бойынша немесе өз бастамасы бойынша қабылдайды, ол туралы қаулы шығарады.
14. Қылмыстық процесті жүргізуші орган айыпталушының, сезіктінің туыстарына қамауға алуды бұлтартпау шарасы ретінде қолданатыны жөнінде осы Кодекстің 138-бабында белгіленген тәртіппен хабарлауға міндетті.
15. Айыпталушыны, сезіктіні қамауға алуға санкция беру туралы немесе одан бас тарту туралы соттың қаулысына осы Кодекстің 110-бабында көзделген тәртіппен шағым жасалуы мүмкін.
16. Аудандық немесе оған теңестірілген соттың қамауға алуға санкция беруден бас тарту туралы қаулысының күші жойылған жағдайларда айыпталушыны, сезіктіні қамауға алуға санкция беру туралы мәселені облыстық немесе оған теңестірілген соттың қарауы осы Кодекстің 110-бабында көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.
Ескерту. 150-бап жаңа редакцияда - ҚР 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен, өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

151-бап. Бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алу
қолданылған сезiктiлер мен айыпталушыларды
ұстау

Бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алу қолданылған сезiктiлер мен айыпталушылар тергеу изоляторларында ұсталады. Оларды ұстаудың тәртiбi мен ережелерi заңдармен белгiленедi.

152-бап. Бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алу
қолданылған сезiктiлердi, айыпталушылар мен
сотталушыларды, ұсталғандарды ұстау
орындарында ұстау

Бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алу қолданылған сезiктiнi, айыпталушыны, сотталушыны тергеу изоляторларына әкелу жердiң шалғайлығына немесе тиiстi қатынас жолдарының болмауына байланысты мүмкiн болмаған жағдайда мұндай адамдар прокурордың, судьяның қаулысы бойынша, сондай-ақ прокурор, оның орынбасары бекіткен анықтаушының немесе тергеушiнiң қаулысы бойынша отыз тәулiкке дейiн уақытша ұстау изоляторларында ұсталады. Осындай тәртiппен ол адамда тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзу немесе iстi соттың қарауы үшiн аталған мерзiмге тергеу изоляторларынан уақытша ұстау изоляторларына ауыстырылуы мүмкiн. Мұндай адамдарды қамауда ұстаудың тәртiбi мен шарттары заңдармен айқындалады.
Бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алу қолданылған сезiктiнi, айыпталушыны, сотталушыны тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзу үшiн бiр тергеу изоляторынан басқа тергеу изоляторына ауыстыру (этаптау) прокурордың, судьяның қаулысы бойынша немесе анықтаушының, тергеушiнiң прокурор бекіткен қаулысы бойынша жүзеге асырылады.
Ескерту. 152-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.12.09 N 10, 2007.03.26 N 240, 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.

153-бап. Қамауға алудың мерзiмдерi, оларды ұзарту
тәртiбi

1. Іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу кезінде қамауға алудың мерзімі, осы Кодексте көзделген ерекше жағдайларды қоспағанда, екі айдан аспауға тиіс.
Күдіктіні қамауға алу мерзімі оған бұлтартпау шарасын қолданған кезден бастап, ал егер күдікті ұсталып, содан соң күзетпен қамауға алынған болса, ұсталған кезінен бастап он тәуліктен аспауға тиіс.
2. Тергеуді екі айға дейінгі мерзімде аяқтау мүмкін болмаған жағдайда және бұлтартпау шарасын өзгерту немесе оның күшін жою үшін негіздер болмаған кезде бұл мерзімді қылмыстық қудалау органының аудандық (қалалық) прокурормен және оған теңестірілген өзге де прокурорлармен келісілген дәлелді өтініші бойынша аудандық және оған теңестірілген соттың судьясы - үш айға дейін, ал тергеушінің облыс прокурорымен және оған теңестірілген прокурорлармен және олардың орынбасарларымен келісілген дәлелді өтініші бойынша аудандық және оған теңестірілген соттың судьясы - алты айға дейін ұзартуы мүмкін.
3. Қамауға алуды алты айдан астам мерзімге ұзартуды тек істің ерекше күрделілігіне орай тергеу бөлімі бастығының не қылмыстық iстi өз қарауына қабылдаған прокурордың не тергеу тобы басшысының облыс прокурорымен және оған теңестірілген прокурорлармен келісілген дәлелді өтініші бойынша аудандық және оған теңестірілген соттың судьясы - тоғыз айға дейін жүзеге асыруы мүмкін.
4. Қамауға алуды тоғыз айдан астам мерзімге ұзартуға ауыр немесе аса ауыр қылмыстар жасағаны үшін айыпталушы адамдарға қатысты ерекше жағдайларда тергеу бөлімі бастығының не қылмыстық iстi өз қарауына қабылдаған прокурордың не тергеу тобы басшысының облыс прокурорымен және оған теңестірілген прокурорлармен келісілген дәлелді өтініші бойынша аудандық және оған теңестірілген сот судьясының он екі айға дейін ұзартуына жол беріледі. Қамауға алуды тоғыз айдан астам мерзімге ұзарту туралы мәселе облыс прокуратурасының және оған теңестірілген прокуратураның алқасында алдын ала қаралады.
5. Қамауға алу мерзімін бұдан әрі ұзартуға жол берілмейді, қамауға алынған айыпталушы дереу босатылуға тиіс.
6. Қамауға алу мерзімін үш айға дейін ұзарту туралы өтініш аудандық (қалалық) прокурорға және оған теңестірілген өзге де прокурорларға қамауға алу мерзімі аяқталғанға дейін он тәуліктен кешіктірілмей келісім беру үшін табыс етіледі және прокурор өтініш келіп түскен кезден бастап үш тәуліктен аспайтын мерзімде қарайды.
7. Қамауға алуды үш айдан астам мерзімге ұзарту туралы өтініш келісім беру үшін прокурорға қамауға алу мерзімі аяқталғанға дейін он бес тәуліктен кешіктірілмей табыс етіледі және прокурор ол келіп түскен кезден бастап бес тәуліктен аспайтын мерзімде қарайды.
8. Қамауға алу мерзімін ұзарту туралы өтінішті қарап, прокурор келісімін білдіреді және оны қамауға алу мерзімін ұзартудың негізділігін дәлелдейтін қылмыстық істің материалдарымен бірге тиісті сотқа кідіріссіз жолдайды не өтінішке жазбаша қарар жазып, келісім беруден дәлелді түрде бас тартады. Прокурор қамауға алу мерзімін ұзарту туралы өтінішті қолдамаған жағдайда айыпталушы қамауға алу мерзімі аяқталғаннан кейін дереу босатылуға тиіс.
9. Қамауға алу мерзімін үш айға дейін ұзарту туралы өтініш сотқа - қамауға алу мерзімі аяқталғанға дейін жеті тәуліктен кешіктірілмей, қамауға алуды үш айдан астам мерзімге ұзарту туралы өтініш он тәуліктен кешіктірілмей табыс етіледі.
10. Қамауға алу мерзімін ұзарту туралы өтініш судьяның жеке-дара қарауына жатады. Сот отырысына міндетті түрде прокурор қатысады. Отырысқа айыпталушының қорғаушысы, заңды өкілі, жәбірленуші, оның заңды өкілі және өкілі де қатыса алады, олардың өтінішті қарау уақыты туралы уақтылы хабарланған кезде келмей қалуы оларды сотта қарауға кедергі келтірмейді.
11. Судья отырыстың басында қандай өтініштің қаралуға жататынын хабарлайды, келген адамдарға олардың құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді, содан кейін енгізілген өтініш бойынша қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасын қалдыру қажеттігіне қатысты тараптардың дәлелдемелерін тыңдай келіп, мынадай:
1) айыпталушыны қамауға алу мерзімін ұзарту туралы өтінішті қанағаттандыру туралы;
2) айыпталушыны қамауға алу мерзімін ұзарту туралы өтінішті қанағаттандырудан бас тарту және бұлтартпау шарасының күшін жою немесе қатаң еместеуіне өзгерту және айыпталушыны күзетпен ұстаудан босату туралы қаулылардың бірін шығарады.
12. Қамауға алу мерзімін ұзарту туралы өтінішті аудандық және оған теңестірілген соттың судьясы өтініш келіп түскен күннен бастап үш тәуліктен аспайтын мерзімде қарауға тиіс.
13. Күзетпен ұстау орны әкімшілігінің басшысы айыпталушыны қамауға алу мерзімі аяқталғанға дейін жиырма төрт сағаттан кешіктірмей қылмыстық іс жүргізуінде жатқан органға немесе адамға, сондай-ақ прокурорға ол туралы хабарлауға міндетті. Егер бұлтартпау шарасы ретінде заңмен белгіленген қамауға алу мерзімі аяқталғаннан кейін айыпталушыны босату туралы не бұлтартпау шарасы ретінде оны қамауға алу мерзімін ұзарту туралы тиісті шешім келіп түспесе, күзетпен ұстау орны әкімшілігінің басшысы оны өзінің қаулысымен босатып, оның көшірмесін жиырма төрт сағаттың ішінде қылмыстық іс жүргізуінде жатқан органға немесе адамға және прокурорға жібереді.
14. Күзетпен ұстау орны әкімшілігінің басшысы осы баптың он үшінші бөлігінің талаптарын орындамаған кезде заңмен белгіленген жауаптылықта болады.
15. Қамауға алудың мерзімі айыпталушы, сезікті күзетпен ұстауға алынған кезден бастап прокурор істі сотқа жібергенге дейін есептеледі. Адамды сезікті ретінде ұстау уақыты, соттың шешімі бойынша үйде қамауда ұстау және психиатриялық немесе өзге де медициналық ұйымда мәжбүрлі түрде болу уақыты қамауға алу мерзіміне есептеледі. Айыпталушының, оның қорғаушысының, сондай-ақ прокурордың осы Кодекстің 282-бабының тәртібімен қылмыстық істің материалдарымен танысу уақыты қамауға алу мерзімін есептеу кезінде ескерілмейді.
16. Айыпталушыны, сезіктіні нақ сол бір іс бойынша, сондай-ақ онымен біріктірілген немесе одан бөлектелген қылмыстық іс бойынша қайта қамауға алу жағдайында қамауға алу мерзімі күзетпен ұстауда өткізілген уақыт ескеріле отырып есептеледі.
17. Іздестірілудегі адамды шет мемлекет Қазақстан Республикасына берген жағдайда қамауға алу мерзімі ол Қазақстан Республикасының аумағына келген күннен бастап есептеледі. Бұл ретте адамды шет мемлекеттің аумағында экстрадициялық қамауға алу тәртібімен күзетпен ұстау уақыты оны берген жағдайда жаза тағайындау кезінде жалпы күзетпен ұстау мерзіміне есептеледі.
18. Осы бапта белгіленген, айыпталушыны қамауға алу мерзімін есептеу мен ұзартудың тәртібі кассациялық немесе қадағалау сатысында іс жүргізудің нәтижесінде немесе бас бостандығынан айыру түрінде жазасын өтеп жүрген адамға қатысты жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша үкімнің күшін жою және соттың қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасын қолдана отырып, істі жаңа тергеуге жіберуі кезінде де қолданылады.
19. Сот айыпталушыны қамауға алудың шекті мерзімі аяқталмаған, ал бұлтартпау шарасын өзгерту үшін негіз жоқ істі қосымша тергеу үшін қайтарған кезде сол сот соттың шешімі заңды күшіне енген күннен бастап бір айдың шегінде қамауға алу мерзімін ұзартады.
Ескерту. 153-бап жаңа редакцияда - ҚР 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен, өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

154-бап. Бұлтартпау шарасының күшін жою немесе оны
өзгерту

1. Бұлтартпау шарасы оған қажеттілік болмаған кезде күшін жояды немесе осы Кодекстің 139 және 141-баптарында көзделген бұлтартпау шарасын таңдау үшін негіздер өзгерген жағдайда неғұрлым қатаң немесе жеңіл шараға өзгертіледі.
2. Бұлтартпау шарасының күшін жою немесе оны өзгерту қылмыстық процесті жүргізетін органның дәлелді қаулысы бойынша жүргізіледі.
3. Прокурор санкция берген, қолданған, қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу барысында оның нұсқауы бойынша таңдалған бұлтартпау шарасы тек прокурордың келісімімен күшін жоюы немесе өзгертілуі мүмкін.
4. Қылмыстық қудалау органының бұлтартпау шарасын өзгерту немесе оның күшін жою туралы қаулысына шағымдану, наразылық білдіру осы Кодекстің 103-109-баптарында көзделген тәртіппен жүргізіледі.
5. Айыпталушыға, сезіктіге соттың санкциясы бойынша қолданылған қамауға алу, үйде қамауда ұстау түріндегі бұлтартпау шарасының күшін жою немесе оны өзгерту, осы баптың алтыншы бөлігінде көзделген жағдайларды қоспағанда, қылмыстық қудалау органының прокурор қолдаған дәлелді қаулысының негізінде соттың санкциясымен жүргізіледі. Бұлтартпау шарасының күшін жою немесе оны өзгерту туралы қаулы қылмыстық істің материалдары сотқа келіп түскен кезден бастап сот отырысына прокурордың қатысуымен алты сағаттың ішінде судьяның жеке-дара қарауына жатады. Қажет болған жағдайда судья сот отырысына айыпталушының, сезіктінің, олардың қорғаушысының, заңды өкілінің, жәбірленушінің, оның заңды өкілінің, өкілінің қатысуын қамтамасыз етеді.
6. Айыпталушыға, сезіктіге қатысты қылмыстық қудалау ақтап алу негіздері бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу сатысында тоқтатылған кезде қамауға алу немесе үйде қамауда ұстау түріндегі бұлтартпау шарасының күшін жоюды қылмыстық қудалау органы прокурордың келісімімен дереу жүргізеді.
7. Қамауға алу немесе үйде қамауда ұстау түріндегі бұлтартпау шарасын қолдануға берілген санкцияның күшін жою немесе күшін жоюдан бас тарту туралы соттың қаулысына шағымдану, наразылық білдіру осы Кодекстің 110-бабында көзделген тәртіппен жүргізіледі.
Ескерту. 154-бап жаңа редакцияда - ҚР 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен, өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

155-бап. Қорғаншылыққа құқық және мүлiктi қарау

1. Ата-анасының немесе асыраушысының қамауға алынуының, сонымен бiрдей қылмыстық процестi жүргiзушi органның басқа да iс-әрекеттерiнiң нәтижесiнде қараусыз, күтусiз және күн көру қаражатынсыз қалған кәмелетке толмағандардың, сондай-ақ еңбекке қабiлетсiз адамдардың аталған орган оларды республикалық бюджеттiң қаражаты есебiнен қамтамасыз етуге мiндеттi қорғаншылыққа құқығы бар. Қылмыстық процестi жүргiзушi органның еңбекке қабiлетсiз адамдарды қарау, күту және мемлекеттiк әлеуметтiк көмек органдарына немесе медициналық ұйымға уақытша орналастыру жөнiндегi тапсырмасы қамқоршылық және қорғаншылық органы, сондай-ақ аталған ұйымдардың басшылары үшiн мiндеттi. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган сондай-ақ кәмелетке толмаған және еңбекке қабiлетсiз адамдарға қамқорлық жасауды олардың келiсiмiмен туыстарына сенiп тапсыруға құқылы.
2. Қамауға алынуының, сонымен бiрдей қылмыстық процестi жүргiзушi органның басқа да iс-әрекеттерiнiң нәтижесiнде мүлкi қараусыз қалған адамның аталған орган оның өтiнiшi бойынша және оның есебiнен осы адамды қамтамасыз етуге мiндеттi оның мүлкiнiң және оған тиесiлi жануарларының қаралуына құқығы бар. Қылмыстық процестi жүргiзушi органның адамның мүлкi мен оған тиесiлi жануарларды қарауды ұйымдастыруға тапсырмасы тиiстi мемлекеттiк органдар мен ұйымдар үшiн мiндеттi.
3. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алу қолданылған адамға немесе басқа да мүдделi адамға осы бапқа сәйкес қабылданған шаралар туралы кешiктiрмей хабарлайды.

19-тарау. Iс жүргізушілік мәжбүрлеудің өзге де шаралары

156-бап. Iс жүргiзушiлiк мәжбүрлеудiң өзге де шараларын
қолдану үшiн негiздемелер

1. Осы Кодекспен көзделген қылмыстық iс бойынша тергеудiң және сотта iс қараудың, үкiмнiң ойдағыдай атқарылуының тәртiбiн қамтамасыз ету мақсатында қылмыстық процестi жүргiзушi орган сезiктiге, айыпталушыға осы Кодекстiң 18-тарауында көзделген бұлтартпау шараларының орнына немесе сонымен бiрге iс жүргiзушiлiк мәжбүрлеудiң өзге де шараларын: келу туралы мiндеттеменi, алып келудi, қызметiнен уақытша шеттетудi, мүлкiне тыйым салуды қолдануға құқылы.
2. Осы Кодексте көзделген жағдайларда қылмыстық процестi жүргiзушi орган жәбiрленушiге, куәға және басқа да iске қатысушы адамдарға iс жүргiзушiлiк мәжбүрлеу шараларын: келуi туралы мiндеттеменi, алып келудi, ақшадай жазаны қолдануға құқылы.

157-бап. Анықтаушыға, тергеушiге, сотқа келу туралы
мiндеттеме

Мәжбүрлеу шарасы қолданылмаған сезiктi, айыпталушы, сондай-ақ куә немесе жәбiрленушi тергеу iс-әрекеттерiне немесе сотта iс қарауға қатысудан жалтаруы мүмкiн деп ұйғаруға жеткiлiктi негiздемелер болған жағдайда не олар дәлелдi себептерсiз шақыру бойынша iс жүзiнде келмеген кезде аталған адамдардан анықтаушының, тергеушiнiң немесе соттың шақыруы бойынша уақтылы келуге жазбаша мiндеттеме қайтарып алынуы мүмкiн, ал тұратын жерi өзгерген жағдайда бұл туралы кешiктiрмей хабарлауы керек.

158-бап. Алып келу

1. Сезiктi, айыпталушы, сондай-ақ куә мен жәбiрленушi дәлелдi себептерсiз шақыру бойынша келмеген жағдайда анықтаушының, тергеушiнiң, соттың дәлелдi қаулысы бойынша алып келуге (мәжбүрлеп әкелуге) ұшыратылуы мүмкiн.
2. Шақырту туралы тиiсiнше хабарланған адамның келмеуiнiң дәлелдi себептерi: адамды келу мүмкiндiгiнен айыратын сырқат, жақын туыстарының қайтыс болуы, кездейсоқ апат, адамды тағайындалған уақытта келу мүмкiндiгiнен айыратын өзге де себептер болып танылады. Сезiктi, айыпталушы, сондай-ақ куә мен жәбiрленушi шақыру бойынша тағайындалған мерзiмде келуге кедергi келтiретiн дәлелдi себептер туралы олар өздерi шақырылған органға хабарлауға мiндеттi.
3. Алып келу туралы қаулы сезiктiге, айыпталушыға, сондай-ақ куә мен жәбiрленушiге оның атқарылуы алдында жарияланады, бұл олардың қаулыға қол қоюымен куәландырылады.
4. Алып келу түнгi уақыттарда жүргiзiлмейдi.
5. Олардың заңды өкiлдерiне хабарламастан он төрт жасқа дейiнгi кәмелетке толмағандар, он сегiз жасқа толмаған адамдар, жүктi әйелдер, сондай-ақ дәрiгердiң куәландыруына жататын денсаулық жағдайы бойынша өзiнiң жатқан орнын тастап кете алмайтын немесе тастап кетпеуi тиiс науқас адамдар алып келуге жатпайды.
6. Алып келу туралы сот қаулысын сот приставы немесе iшкi iстер органы; анықтаушының, тергеушiнiң қаулысын анықтау, алдын ала тергеу жүргiзетiн орган немесе iшкi iстер органы атқарады.
Ескерту. 158-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47 Заңымен.

159-бап. Қызметiнен уақытша шеттету

1. Қылмыстық процестi жүргiзушi орган прокурордың санкциясымен, осы қызметте қала отырып, ол тергеуге және iстi сотта қарауға, қылмыспен келтiрiлген залалды өтеуге кедергi келтiредi немесе осы қызметте болуымен байланысты қылмыстық әрекетпен шұғылдануды жалғастырады деп пайымдауға жеткiлiктi негiздер болған кезде, айыпталушыны қызметiнен шеттетуге құқылы.
2. Айыпталушыны қызметiнен уақытша шеттету туралы қаулы оның жұмыс орны бойынша ұйым басшысына жiберiледi, ол оны алғаннан кейiнгi үш тәулiк iшiнде қаулыны орындауға және ол туралы сол адамға немесе қызметiнен шеттету туралы шешiм қабылдаған органға хабарлауға мiндеттi.
3. Қызметiнен шеттетiлген айыпталушының, егер ол оған қатысты емес жағдайлар бойынша басқа қызметте iстей алмаса немесе басқа жұмысқа кiре алмаса, еңбекке ақы төлеудiң бiр ең төменгi мөлшерiнен кем емес сомада ай сайынғы мемлекеттiк жәрдемақыға құқығы бар.
4. Қызметiнен уақытша шеттету бұл шараға қажеттiлiк болмаған кезде судьяның немесе прокурордың қаулысымен, сондай-ақ тергеушiнiң немесе анықтаушының қаулысымен тоқтатылады.
Ескерту. 159-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

160-бап. Ақша өндiрiп алу

Осы Кодекстiң 75, 82, 84, 85, 86, 145, 147-баптарында көзделген iс жүргiзу мiндеттерiн орындамағаны және сот отырысында тәртiп бұзғаны үшiн жәбiрленушiден, куәдан, маманнан, аудармашыдан және өзге де адамдардан ақша өндiрiлiп алынуы мүмкiн. Ақша өндiрiп алу туралы мәселе әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы заңдарға сәйкес шешiледi.
Ескерту. 160-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2002.12.21 N 363 Заңымен .

161-бап. Мүлiкке тыйым салу

1. Үкiмдi азаматтық талап, басқа да мүлiктiк жазалар немесе мүмкiн болатын мүлiктi тәркiлеу бөлiгiнде орындауды қамтамасыз ету мақсатында прокурордың санкциясымен анықтаушы, тергеушi немесе сот сезiктiнiң, айыпталушының немесе заң бойынша олардың әрекетi үшiн материалдық жауаптылықта болатын адамдардың мүлкiне тыйым салуға құқылы. Осы Koдекстiң 232-бабының үшiншi бөлiгiнде көзделген жағдайларда мүлiкке тыйым салу прокурордың санкциясынсыз, бiрақ жиырма төрт сағаттың iшiнде оған мүлiкке тыйым салу жүргiзiлгенi туралы хабарлама жiберу арқылы жүзеге асырылады.
Күдіктінің, айыпталушының немесе олардың іс-қимылы үшін заң бойынша материалдық жауапкершілікте болатын, Қазақстан Республикасының қаржы ұйымдарының қызметін реттейтін заңдарында көзделген жағдайларда міндеттемелері қайта құрылымдауға жататын қаржы ұйымдарының кредиторлары болып табылатын тұлғалардың мүлкіне тыйым салу туралы азаматтық талап қою бөлігінде үкімді орындауды қамтамасыз ету шараларын қабылдауға жол берілмейді.
2. Мүлiкке тыйым салу оның меншiк иесiне немесе иеленушiсiне оған билiк етуге, ал қажет жағдайларда бұл мүлiктi пайдалануға тыйым салуды жариялаудан не мүлiктi алудан және оны сақтауға беруден тұрады.
3. Азаматтық талапкер немесе прокурор ұсынған азаматтық талапты қамтамасыз етуге тыйым салынған мүлiктiң құны талаптың құнынан аспауға тиiс.
4. Бiрнеше айыпталушылардың немесе олардың әрекетiне жауап беретiн адамдардың әрқайсысынан тыйым салуға жататын мүлiктiң үлесiн айқындау кезiнде айыпталушыға таңылған қылмысты жасауға қатысу дәрежесi ескерiледi, алайда азаматтық талапты қамтамасыз ету үшiн толық мөлшерде тиiстi адамдардың бiрiнiң мүлкiне де тыйым салынуы мүмкiн.
5. Тiзбесi заңдармен айқындалатын, бiрiншi қажеттiлiк заттары болып табылатын мүлiкке тыйым салынбайды.
6. Мүлiкке тыйым салу туралы дәлелдi қаулы шығарылады. Мүлiкке тыйым салу туралы қаулыда тыйым салуға жататын мүлiк, қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу барысында ол қаншалықты анықталғаны, сондай-ақ азаматтық талапты қамтамасыз етуде тыйым салу жеткiлiктi болатын мүлiктiң құны көрсетiлуi тиiс.
7. Анықтаушы, тергеушi меншiк иесiне немесе мүлiктi иеленушiге мүлiкке тыйым салынғаны туралы қаулыны қолхат ала отырып тапсырады және оны берудi талап етедi. Бұл талапты өз еркiмен орындаудан бас тартылған жағдайда мүлiкке тыйым салу мәжбүрлеу жолымен жүргiзiледi. Мүлiктi оның меншiк иесi немесе иеленушi жасырып қалды деп ойлауға негiз бар қажеттi жағдайда қылмыстық iзге түсу органы осы Кодекстiң 232-бабында көзделген тәртiппен тiнту жүргiзуi не алып қоюы мүмкiн.
8. Iстi өзiнiң iс жүргiзуiне қабылдаған соттың шешiмi бойынша мүлiкке тыйым салуды соттың атқарушысы жүргiзедi.
9. Мүлiкке тыйым салу кезiнде мүлiктiң құнын айқындайтын маман қатыса алады.
10. Меншiк иесi немесе мүлiктi иеленушi бiрiншi кезекте қандай затқа тыйым салу қажеттiгiн ұсынуға құқылы.
11. Анықтаушы, тергеушi мүлiкке тыйым салу жүргiзiлгенi туралы хаттаманы жасайды, ал сот орындаушысы тыйым салу туралы қаулы шығарады.
12. Тыйым салынған мүлiк алынуы не тыйым салған адамның қалауы бойынша мүлiктiң сақталуы үшiн жауаптылығы ескертiлуi тиiс жергiлiктi әкiмшiлiктiң, тұрғын үй-пайдалану ұйымының өкiлiне, осы мүлiктi иеленушiге немесе өзге адамға сақтауға берiлуi мүмкiн, ол туралы қолхат алынады.
13. Банктердегi және несие мекемелерiндегi шоттар мен салымдардағы ақша қаражаты мен өзге де бағалы заттарға тыйым салу кезiнде осы шот бойынша шығыс операциялары тыйым салынған қаражат шегiнде тоқтатылады.
14. Мүлiкке тыйым салу бұл шара бойынша қажеттiлiк жойылған кезде iстi жүргiзушi адамның немесе органның қаулысымен тоқтатылады. Тергеушiнiң, анықтаушының мүлiкке тыйым салудың күшiн жою туралы қаулысы прокурордың келiсiмiмен шығарылады.
Ескерту. 161-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2004.12.09 N 10, 2009.07.11 N 185-IV(қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 15.01.2014 № 164-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

5-бөлім. Қылмыстық процестегі мүліктік мәселелер

20-тарау. Қылмыстық процестегі азаматтық талап

162-бап. Қылмыстық процесте қаралатын азаматтық
талаптар

1. Қылмыстық процесте жеке және заңды тұлғалардың есi кiресiлi-шығасылы адамның тiкелей қылмысымен немесе қоғамға қауiптi әрекетiмен келтiрiлген мүлiктiк және моральдық зиянды өтеу туралы, сондай-ақ жерлеуге, зардап шеккен адамды емдеуге кеткен шығыстарды, оған сақтандыру өтем ретiнде төленген сомаларды, жәрдемақыны немесе зейнетақыны, сондай-ақ өкiлдiкке шыққан шығыстарды қоса алғанда анықтау, алдын ала тергеу iсiне және сотқа қатысуымен байланысты шыққан шығыстарды өтеу туралы азаматтық талаптары қаралады.
2. Азаматтық талап айыпталушыға немесе айыпталушының әрекетi үшiн материалдық жауап беретiн адамдарға қойылады және қылмыстық iспен бiрге қаралады.
3. Талапкер қылмыстық iсте азаматтық талап қойған кезде мемлекеттiк баж төлеуден босатылады.
4. Қылмыстық iстен туындайтын азаматтық талаптың соттылығы ол талап қойылған қылмыстық iстiң соттылығымен айқындалады.
5. Қылмыстық iс бойынша қойылған азаматтық талапты дәлелдеу осы Кодексте белгiленген ережелер бойынша жүргiзiледi.
6. Егер азаматтық талапқа байланысты туындайтын iс жүргiзу қатынастары осы Кодекспен реттелмеген болса, азаматтық iс жүргiзу заңдарының нормалары осы Кодекске қайшы келмейтiн бөлiгiнде қолданылады.
Ескерту. 162-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.12.09 N 10 Заңымен.

163-бап. Азаматтық талап қою

1. Есi кiресiлi-шығасылы адамның қылмысы немесе Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнде көзделген әрекетi нәтижесiнде зиян шеккен адам не оның өкiлi қылмыстық iс қозғалған кезден бастап, бiрақ сот тергеуi аяқталғанға дейiн кез келген уақытта азаматтық талап қоюға құқылы.
2. Азаматтық талап жазбаша нысанда берiледi. Талапта қандай қылмыстық iс бойынша, кiм, кiмге, қандай негiзде және қандай мөлшерде азаматтық талап қоятыны көрсетiледi, сондай-ақ зиянды өтеу үшiн нақтылы ақша сомасын немесе мүлiктi өндiру туралы өтiнiш жазылады.
3. Азаматтық талаптың негiзiн және талаптың мөлшерiн нақтылау қажет болған кезде ол адам қосымша азаматтық талап қоюға құқылы.
4. Айыпталушы ретiнде жауапқа тартылатын адамның анықталмауы қылмыстық iсте азаматтық талап қоюға бөгет болмайды.
5. Қылмыстық процесте азаматтық талап қоймаған адам, сондай-ақ талабын сот қарамай қалдырған адам оны азаматтық сот iсiн жүргiзу тәртiбiмен қоюға құқылы.
6. Қылмыстық iзге түсу иммунитетiнiң болуына байланысты айыпкер ретiнде жауапқа тартуға болмайтын адамға азаматтық талап азаматтық сот iсiн жүргiзу тәртiбiмен қойылуы мүмкiн.
7. Осы Кодекстiң 62-бабының екiншi бөлiгiнде көзделген жағдайларда қылмыстық iсте прокурор азаматтық талап қоюға құқылы.
Ескерту. 163-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

164-бап. Азаматтық талапкер деп тану

1. Егер қылмыстық iс материалдарынан ақыл-есiнен айырылған адам қылмысы арқылы немесе Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнде тыйым салынған әрекетiмен азаматқа немесе заңды тұлғаға зиян келтiрген деп қаралса, анықтаушы, тергеушi, прокурор немесе сот оларға немесе олардың өкiлдерiне азаматтық талап қою құқығы бар екенiн түсiндiредi.
2. Талап қойған жеке немесе заңды тұлға осы Кодекстiң 77-бабының бiрiншi бөлiгiнде белгiленген тәртiппен азаматтық талапкер деп танылады. Талап қойған адамға, оның өкiлiне азаматтық талапкер деп тану туралы қаулы хабарланады және осы Кодекстiң 77-бабының төртiншi бөлiгiнде көзделген құқықтары түсiндiрiледi.

165-бап. Азаматтық талапкер деп танудан бас тарту

Азаматтық талап қою үшiн осы Кодекстiң 164-бабында көзделген негiздер болмаған жағдайда талап қойған азаматқа немесе заңды тұлғаға азаматтық талапкер деп танудан бас тартылуы мүмкiн, бұл туралы дәлелдi қаулы шығарылып, оған шағымдану құқығы түсiндiрiледi. Қылмыстық iс бойынша сотқа дейiнгi iс жүргiзу сатысында тұлғаны азаматтық талапкер деп танудан бас тарту оны сотта сот тергеуi басталғанға дейiн азаматтық талап қою және азаматтық талапкер деп тану туралы өтiнiш бiлдiру құқығынан айырмайды.
Ескерту. 165-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47 Заңымен.

166-бап. Iске азаматтық жауапкер ретiнде қатысуға тарту

Ақыл-есiнен айырылған адамның қылмысымен немесе Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнде тыйым салынған әрекетiмен келтiрiлген зиян үшiн жауапты адамды анықтағаннан кейiн, қылмыстық iске азаматтық талап қойылған жағдайда қылмыстық процестi жүргiзушi орган бұл адамды осы Кодекстiң 78-бабының бiрiншi бөлiгiнде белгiленген тәртiп бойынша азаматтық жауапкер ретiнде тартады. Азаматтық жауапкерге немесе оның өкiлiне азаматтық жауапкер ретiнде iске тарту туралы қаулы хабарланады және осы Кодекстiң 78-бабының төртiншi бөлiгiнде көзделген құқықтары түсiндiрiледi.

167-бап. Зиянды өтеудiң негiздемелерi, шарттары, көлемi
және әдiсi туралы ережелердi қолдану

Қылмыстық iске қойылған азаматтық талапты қарау кезiнде зиянды өтеу негiздемелерi, шарттары, көлемi және әдiсi азаматтық, еңбек және басқа заңдардың нормаларына сәйкес белгiленедi. Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттарда көзделген жағдайларда халықаралық-құқықтық нормалар мен шет мемлекеттердiң заңдары қолданылады.

168-бап. Азаматтық талаптан бас тарту

1. Азаматтық талапкер өзi қойған азаматтық талаптан бас тартуға құқылы.
2. Азаматтық талапкердiң қылмыстық iс бойынша сотқа дейiнгi iс жүргiзу сатысында талаптан бас тарту туралы өтiнiшi жазбаша түрде берiлiп, қылмыстық iске қоса тiркеледi. Егер азаматтық талапкердiң талаптан бас тартуы сот отырысында бiлдiрiлсе, онда ол сот отырысының хаттамасына енгiзiледi.
3. Талаптан бас тартуды анықтаушы, тергеушi немесе прокурор қылмыстық iс бойынша тергеу жүргiзудiң кез келген сәтiнде қабылдайды, бұл туралы қаулы шығарылады. Талаптан бас тартуды сот қаулы шығара отырып, сотта iс қараудың кез келген сәтiнде, бiрақ сот үкiм шығару үшiн кеңесу бөлмесiне кеткенге дейiн қабылдай алады.
4. Талаптан бас тартуды қабылдау ол бойынша iс жүргiзудi тоқтатуға әкеп соғады.
5. Талаптан бас тартуды қабылдағанға дейiн қылмыстық процестi жүргiзушi орган азаматтық талапкерге осы баптың төртiншi бөлiгiнде белгiлеген бас тартудың салдарын түсiндiруге мiндеттi.
6. Қылмыстық процестi жүргiзетiн орган, егер азаматтық талапкердiң талаптан бас тартуы заңға қайшы келсе немесе кiмнiң де болсын құқығын және заңмен қорғалатын мүдделерiн бұзатын болса, онда бас тартуды қабылдамайды, бұл туралы дәлелдi қаулы шығарады.

169-бап. Азаматтық талап бойынша шешiм шығару

1. Айыптау үкiмi шығарылғанда немесе медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы қаулы шығарылғанда, сот азаматтық талапты толық немесе iшiнара қанағаттандырады не оны қанағаттандырудан бас тартады.
2. Азаматтық қуыным толық немесе ішінара қанағаттандырылған жағдайларда сот азаматтық қуыным бөлігінде үкімді ерікті түрде орындау үшін мерзім белгілейді және оны үкімде көрсетеді. Сот үкімі азаматтық қуыным бөлігінде ерікті түрде орындау үшін берілген мерзімде орындалмаған жағдайда, сот азаматтық іс жүргізу заңнамасында белгіленген тәртіппен үкімді азаматтық қуыным бөлігінде мәжбүрлеп орындатуға жібереді. Мәжбүрлеп орындату Қазақстан Республикасының атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен жүргізіледі.
3. Азаматтық талап бойынша жан-жақты есептi қылмыстық iстi тергеудi кейiнге қалдырмай жүргiзу мүмкiн болмаған кезде сот азаматтық талапкердiң талабын қанағаттандыру құқығын танып, оның мөлшерi туралы мәселенi азаматтық сот iсiн жүргiзу тәртiбiмен соттың қарауына бере алады.
4. Белгiлi бiр ақтау үкiмi шығарылған кезде, сонымен қатар медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану жөнiндегi iстi тоқтату туралы қаулы шығарылғанда сот:
1) егер қылмыс оқиғасы немесе Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiмен тыйым салынған әрекет анықталмаса не сотталушы адамның немесе медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы мәселесi шешiлген адамның қылмыс жасауға немесе Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiмен тыйым салынған әрекетке қатысқаны дәлелденбесе, азаматтық талапты қанағаттандырудан бас тартады;
2) сотталушы қылмыс құрамының болмауына байланысты ақталған жағдайда не өзi жасаған әрекеттiң сипатына және өзiнiң жай-күйiне қарай қоғам үшiн қауiп төндiрмейтiн және мәжбүрлеп емдеуге мұқтаж емес адамға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдануға негiздердiң болмауына байланысты iс тоқтатылғанда талапты қарамайды.
5. Осы Кодекстiң 37-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 3-5, 7, 8-тармақтарында және 38-бабында көрсетiлген негiздер бойынша iс тоқтатылған кезде сот азаматтық талапты қарамайды.
6. Егер осы баптың төртiншi бөлiгiнiң 2-тармағында және бесiншi бөлiгiнде көзделген негiздер бойынша қылмыстық iс сотқа дейiнгi iс жүргiзу сатысында тоқтатылса, азамат немесе заңды тұлға не олардың өкiлдерi азаматтық сот iсiн жүргiзу тәртiбiмен талап қоюға құқылы.
7. Азаматтық талап бөлігінде сотталушы мен жәбірленуші арасында заңда белгіленген тәртіппен бітімгершілік келісім жасасу мүмкіндігіне жол беріледі.
Ескерту. 169-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 15.01.2014 № 164-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

170-бап. Азаматтық талапты қамтамасыз ету

Қылмыс арқылы моральдық немесе мүлiктiк зиян келтiрiлгенi туралы деректер болған кезде қылмыстық iзге түсу органы азаматтық талапты қамтамасыз ету шараларын қолдануға мiндеттi. Егер мұндай шаралар қабылданбаған болса, сот үкiм заңды күшiне енгенге дейiн оны қамтамасыз ету шараларын қолдануға құқылы.

171-бап. Сот үкiмiнiң және қаулысының азаматтық қуыным
бөлiгiнде орындалуы

Сот азаматтық қуынымды қанағаттандырған кезде үкiм, сондай-ақ
медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын қолдану туралы қаулы азаматтық талап бөлiгiнде Қазақстан Республикасының атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы заңнамасында көзделген тәртiппен орындалады.
Ескерту. 171-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 15.01.2014 № 164-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

21-тарау. Қылмыстық іс бойынша іс жүргізу барысындағы
еңбекке ақы төлеу және шығындарды өтеу

172-бап. Заң көмегіне ақы төлеу

Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Қорғаушының және жәбірленушінің өкілінің заң көмегiне ақы төлеу Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүргiзiледi.
2. Қылмыстық процестi жүргiзуші орган, оған негiздер болған жағдайда қорғаушы тағайындау туралы және күдіктiнi, айыпталушыны, жәбірленушіні заң көмегiне ақы төлеуден босату туралы қаулыны облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың адвокаттар алқасына немесе оның құрылымдық бөлімшелеріне жіберуге міндетті. Бұл жағдайда адвокаттың еңбегiне ақы төлеу бюджет қаражаты есебiнен жіберіледі.
3. Осы Кодекстің 71-бабының үшінші бөлігінде және 80-бабының екінші бөлігінде көзделген, адвокат анықтау, алдын ала тергеу ісін жүргізуге немесе сотқа тағайындау бойынша қатысқан жағдайларда адвокаттың еңбегіне ақы төлеу жөніндегі шығыстар бюджет қаражатының есебіне жатқызылуға тиіс.
Ескерту. 172-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 N 123-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

173-бап. Аудармашының, маманның, сарапшының орындаған
жұмысы үшiн сыйақы алуы

1. Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу кезiнде тиiстi жұмысты орындайтын аудармашы, маман, сарапшы:
1) егер жұмысты қызметтiк тапсырма тәртiбiмен орындаса - жұмыс iстеген орнында жалақы;
2) егер орындалған жұмыс олардың лауазымдық мiндеттерiнiң аясына кiрмесе және жұмыстан тыс уақытта орындалса - Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген ставкалардың шегiнде республикалық бюджет қаражатының есебiнен сыйақы;
3) егер жұмысты осы тараппен уағдаластық бойынша орындаса - тараппен жасалған шартта белгiленген мөлшерде сыйақы алады.
2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң 2-тармағында көзделген жағдайда сыйақы қылмыстық процестi жүргiзiп отырған органның аудармашы, маман, сарапшы шотты ұсынғаннан кейiн шығарған қаулысының негiзiнде төленедi.

174-бап. Қылмыстық сот iсiн жүргiзуге
қатысқан адамдардың шыққан шығындарын өтеу

1. Қылмыстық сот ісін жүргізу тәртібімен жәбірленушінің, азаматтық талап қоюшының, азаматтық жауапкердің, олардың заңды өкілдерінің қылмыстық процесті жүргізуші органның тағайындауы бойынша қорғаушы ретінде заң көмегін көрсететін адвокаттардың немесе жәбірленушінің (жеке айыптаушының) өкілінің осы Кодекстің 71-бабының үшінші бөлігінде және 80-баптың екінші бөлігінде көзделген жағдайларда, куәнің, аудармашының, маманның, сарапшының, куәгердің мынадай шығыстары бюджет қаражатының есебінен өтелуге жатады:
1) қылмыстық iстi жүргiзу органының шақыртуы бойынша келуге байланысты шығыстар:
- темiр жол, су, автомобиль (таксидi қоспағанда) көлiгiмен және сол жерде бар басқа да көлiк түрлерiмен жол жүру құны, ал қылмыстық процестi жүргiзушi органның келiсуiмен - әуе көлiгiмен жол жүру құны;
- қызметтiк iссапарларға ақы төлеу үшiн қабылданған норма бойынша бұл шығындарды ұйым, жұмыс берушi өтемейтiн реттегi тұрғын үйдi жалдау құны;
2) бұл адамдар үшiн қылмыстық процестi жүргiзушi органның талап етуi бойынша тұрғылықты тұратын жерiнен тысқары жерде тұруы қажет болған кезде және тәулiктiк ақыны ұйым, жұмыс берушi өтемейтiн кездегi - тәулiктiк ақы;
3) олар үшiн орташа жалақысын ұйым, жұмыс берушi сақтайтын жағдайлардан басқа, қылмыстық процестi жүргiзушi органның талап етуi бойынша қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысуға кеткен барлық уақыт үшiн орташа жалақы;
4) сол адамның қылмыстық процестi жүргiзушi органның талап етуi бойынша тергеу iсiне немесе басқа да iс жүргiзу әрекетiне қатысуы нәтижесiнде сапасынан айырылған немесе жоғалған мүлiктi қалпына келтiруге немесе сатып алуға арналған шығындары.
2. Мемлекеттiк органдар мен ұйымдар жәбiрленушiнiң, оның заңды өкiлiнiң, куәнiң, аудармашының, маманның, сарапшының, куәгердiң, сотқа шақырылған, бірақ алқабилер алқасының құрамына іріктеп алынбаған алқабиге кандидаттың қылмыстық процестi жүргiзушi органның талап етуi бойынша қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысуға кеткен барлық уақыты iшiндегi орташа жалақысын сақтауға мiндеттi.
3. Маман мен сарапшыға сондай-ақ оларға тиесiлi химиялық реактивтер мен тапсырылған жұмысты орындау кезiнде жұмсалған басқа да шығыс материалдарының құны, сондай-ақ жұмысты орындау үшiн олардың құрал-жабдықтарды пайдаланғаны, коммуналдық қызмет көрсетулер және машина уақытын тұтынғаны үшiн төлеген ақысы өтеледi.
4. Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу кезiнде шыққан шығындар осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген адамдардың өтiнiшi бойынша, қылмыстық процестi жүргiзушi органның қаулысының негiзiнде, заңдарда белгiленген мөлшерде өтелуге жатады. Аталған шығыстар сонымен қатар осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген адамдарды тергеу iсiне қатысуға тартқан тараптың есебiнен не осы Кодексте көзделген басқа жағдайларда өтелуi мүмкiн. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң 1, 2 және 4-тармақтарында көзделген шығындар заңдарға сәйкес қылмыстық процестi жүргiзушi органның өз бастамашылығымен өтелуi мүмкiн. Көрсетiлген шығыстарды төлеу тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындайды.
Ескерту. 174-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.01.08 N 210, 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

22-тарау. Iс жүргізу шығындары

175-бап. Iс жүргiзу шығындары

Iс жүргiзу шығындары:
1) куәларға, жәбiрленушiлерге және олардың өкiлдерiне, сарапшыларға, мамандарға, аудармашыларға, куәгерлерге осы Кодекстiң 173, 174-баптары тәртiбiмен төленетiн сомалардан;
2) тұрақты жалақысы жоқ куәларға, жәбiрленушiлерге және олардың өкiлдерiне, куәгерлерге оларды қалыпты жұмыстарынан қол үздiргенi үшiн төленетiн сомалардан;
3) жұмыс iстейтiн және тұрақты жалақысы бар куәларға, жәбiрленушiлерге және олардың заңды өкiлдерiне, куәгерлерге олардың қылмыстық процестi жүргiзушi органға шақыртылуына байланысты кеткен барлық уақыты үшiн толық алмаған жалақысын өтеу үшiн төленетiн сомалардан;
4) мiндеттер қызметтiк тапсырма тәртiбiмен орындалғаннан басқа жағдайларда сарапшыларға, аудармашыларға, мамандарға олардың анықтау, алдын ала тергеу процесiнде немесе сотта өз мiндеттерiн орындағаны үшiн төленетiн сыйақыдан;
5) қорғаушының заң көмегiн көрсеткенi үшiн төленетiн сомалардан, сезiктi, айыпталушы немесе сотталушы адам оны төлеуден босатылған не адвокат анықтауға, алдын-ала тергеуге немесе сотқа клиентпен келiсiм жасамай, тағайындау бойынша қатысқан жағдайда;
5-1) жәбірленушінің өкілі (жеке айыптаушы) заң көмегін көрсеткені үшін төленетін сомалардан, оны төлеуден босатылған жағдайда;
6) заттай дәлелдемелердi сақтау мен жөнелтуге жұмсалған сомалардан;
7) сот сараптамасы органдарында сараптама жүргiзуге жұмсалған сомалардан;
8) тергеуден немесе соттан жасырынған айыпталушыны iздестiруге байланысты жұмсалған сомалардан;
9) айыпталушыны тергеушiге немесе сотқа ол дәлелсiз себептермен келмеген жағдайда алып келуге байланысты, сондай-ақ сотталушының дәлелсiз себептермен келмеуiне не оның сотқа мас болып келуiне байланысты сот қарауын басқа уақытқа қалдыруға байланысты жұмсалған сомалардан;
10) қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу кезiнде келтiрiлген өзге шығындардан құралады.
Ескерту. 175-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

176-бап. Iс жүргiзу шығындарын төлеттiру

1. Iс жүргiзу шығындарын сот сотталушыға жүктеуi мүмкiн немесе олар мемлекет есебiне жатқызылады.
2. Аудармашыға, төленген сомаларды қоспағанда, сот сотталушыдан iс жүргiзу шығындарын төлеттiруге құқылы. Iс жүргiзу шығындары жазадан босатылған сотталушыға да жүктелуi мүмкiн.
3. Iске аудармашының қатысуына байланысты iс жүргiзу шығындары мемлекет есебiне жатқызылады. Егер аудармашы өз функцияларын қызметтiк тапсырма тәртiбiмен орындаған болса, онда оның еңбегiне ақы төлеудi мемлекет аудармашы жұмыс iстейтiн ұйымға өтейдi.
4. Осы Кодекстің 71-бабының үшінші бөлігінде және 80-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайларда күдіктінің, айыпталушының, сотталушының қорғаушысы немесе жәбірленушінің (жеке айыптаушының) өкілі ретінде заң көмегін тегін көрсеткен адвокаттың іске қатысуына байланысты іс жүргізу шығындары бюджет қаражаты есебіне жатқызылады.
5. Сотталушы ақталған немесе iс осы Кодекстiң 37-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 1, 2-тармақтарына және 269-бабының екiншi бөлiгiне сәйкес қысқартылған жағдайда iс жүргiзу шығындары мемлекет есебiне жатқызылады. Егер сотталушы iшiнара ғана ақталса, сот оны кiнәлi деп танылған айыппен байланысты iс жүргiзу шығындарын төлеуге мiндеттейдi.
6. Iс жүргiзу шығындары оны төлеуге тиiс адам мүлiктiк жағынан дәрменсiз болған жағдайда мемлекет есебiне жатқызылады. Егер iс жүргiзу шығындарын төлеттiру сотталушының асырауындағы адамдардың материалдық жағдайына айтарлықтай әсер ететiн болса, сот сотталушыны iс жүргiзу шығындарын төлеуден толық немесе iшiнара босатуға құқылы.
7. Iс бойынша бiрнеше сотталушыны кiнәлi деп тани отырып, сот iс жүргiзу шығындары олардың әрқайсысынан қандай мөлшерде төлеттiрiлуге тиiс екенiн белгiлейдi. Бұл ретте сот сотталушы кiнәсiнiң сипатын, қылмыс үшiн жауапкершiлiк дәрежесiн және мүлiктiк жағдайын есепке алады.
8. Кәмелетке толмағандардың қылмыстары туралы iстер бойынша сот iс жүргiзу шығындарын кәмелетке толмағандардың ата-аналарына немесе олардың орнындағы адамдарға жүктей алады.
9. Сотталушы жеке айыптау iсi бойынша ақталған кезде сот iс
жүргiзу шығындарын шағымы бойынша iс жүргiзу басталған адамға толық немесе iшiнара төлеттiруге құқылы. Тараптардың бiтiмге келуiне байланысты iс қысқарылған кезде iс жүргiзу шығындары бiр немесе екi тараптан да төлеттiрiледi.
10. Айыпталушы қайтыс болған жағдайда оның мұрагерлерi iс жүргiзу шығындарына байланысты мiндеттемелер бойынша жауап бермейдi.
11. Iс жүргiзу шығындарын төлеттiру құқығы соттың тиiстi шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап үш жыл өткен соң ескіруiне байланысты тоқтатылады.
12. Осы баптың 6-бөлігінде көрсетілген жағдайды қоспағанда, iс жүргiзу шығасылары туралы деректер болған жағдайда қылмыстық қудалау органы iс жүргiзу шығасыларын өндiрудi қамтамасыз ету шараларын қабылдауға мiндеттi.
Ескерту. 176-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

Ерекше бөлім

6-бөлім. Қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу

23-тарау. Қылмыстық іс қозғау

177-бап. Қылмыстық iс қозғауға себептер мен негiздер

1. Қылмыстық iс қозғауға мыналар себеп болады:
1) азаматтардың арыздары;
2) кiнәсiн мойындап келу;
3) мемлекеттiк органның лауазымды адамының немесе ұйымда басқару функцияларын атқарып отырған адамның хабарламасы;
4) бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабар;
5) лауазымды адамдардың және қылмыстық iс қозғауға құқық берiлген органдардың қылмыс туралы мәлiметтердi тiкелей анықтауы.
2. Қылмыстық iс қозғауға:
1) қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудi болдырмайтын мән-жайлар болмаған кезде, қылмыс белгiлерiн көрсететiн жеткiлiктi деректердiң болуы;
2) егер өтініш берілген сәттен бастап екі ай ішінде осы мерзімде жүргізілген жедел іздестіру іс-шаралары арқылы адамның тұрған жерін анықтау мүмкін болмаса, адамның жоғалып кетуі негiз болып табылады.
3. Осы баптың екінші бөлігінің 2) тармағында көзделген тәртіппен қозғалған қылмыстық іс бойынша хабар-ошарсыз жоғалған адамға қатысты қылмыс жасау белгілерін көрсететін деректер анықталған жағдайда, әрекет Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің тиісті бабы бойынша дәрежеленеді.
Ескерту. 177-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

178-бап. Азаматтардың арыздары

1. Азаматтардың қылмыс туралы арыздары ауызша немесе жазбаша болуы мүмкiн. Жазбаша арызға оны берiп отырған адам қол қоюға тиiс.
2. Тергеу iс-әрекетiн жүргiзу кезiнде немесе сот талқылауы барысында жасалған қылмыс туралы ауызша арыз тиiсiнше тергеу iс-әрекетiнiң немесе сот отырысының хаттамасына енгiзiледi. Өзге жағдайларда жеке хаттама жасалады. Хаттама арыз берушi, оның тұратын жерi немесе жұмыс орны, сондай-ақ оның жеке басын куәландыратын құжаттар туралы мәлiметтердi қамтуға тиiс. Хаттамаға арыз берушi және арызды қабылдаған лауазымды адам қол қояды.
3. Арыз берушiге әдейi жалған сөз жеткiзгенi үшiн Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 351-бабы бойынша қылмыстық жауаптылық туралы ескертiледi, бұл туралы хаттамада белгi қойылып, ол арыз берушiнiң қол қоюымен куәландырылады.
4. Қылмыс туралы «домалақ арыз» қылмыстық iс қозғауға себеп бола алмайды.
Ескерту. 178-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

179-бап. Кiнәсiн мойындап келу

1. Кiнәсiн мойындап келу - адамның оған қатысты әлi күмән келтiрiлмегенде немесе аталған қылмысты жасағанына айып тағылмағанда өзi жасаған қылмысы туралы ерiктi мәлiмдеуi.
2. Аталған мәлiмдеменi жазбаша да және ауызша да нысанда жасауға болады және оны мәлiмдеушi қылмыстық процестi жүргiзетiн органға беруге тиiс. Ауызша мәлiмдеме хаттамаға енгiзiледi, хаттамада жасалған мәлiмдеме егжей-тегжейлi жазылады. Хаттамаға кiнәсiн мойындап келген адам және мәлiмдеменi қабылдаған лауазымды адам қол қояды.
3. Кiнәсiн мойындап келген кездегi мәлiмдемеде қылмысқа бiрге қатысқан адамдар аталған жағдайда мәлiмдеушiге әдейi жалған хабар бергенi үшiн қылмыстық жауаптылық туралы ескертiледi.

180-бап. Мемлекеттiк органның лауазымды адамының немесе
ұйымда басқару функцияларын атқаратын адамның
хабарлауы

Мемлекеттiк органның лауазымды адамының немесе ұйымда басқару функцияларын атқаратын адамның қылмыс туралы хабарлауы жазбаша түрде жасалуға тиiс. Оған қылмыс туралы жасалған хабарды растайтын құжаттар мен өзге де материалдар қоса тiркеледi.

181-бап. Бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабар

1. Бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабар газетте немесе журналда жарияланғанда не радио, телевидение немесе телекоммуникациялық желілер арқылы таратылғанда қылмыстық iс қозғауға себеп бола алады.
2. Қылмыс туралы хабарды жариялаған немесе таратқан бұқаралық ақпарат құралдарында басқару функцияларын атқаратын адамдар қылмыстық iс қозғауға құқығы бар адамның талап етуi бойынша жасалған мәлiмдеменi растайтын өз қолындағы құжаттар мен өзге де материалдарды беруге, сондай-ақ мәлiметтердi ақпарат көзiн құпия ұстау шартымен берген жағдайларды қоспағанда, сол мәлiметтердi берген адамның атын атауға мiндеттi.
Ескерту. 181-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

182-бап. Қылмыстық iстi қозғауға құқық берiлген
лауазымды адамдардың және органдардың қылмыс
туралы мәлiметтердi тiкелей анықтауы

Қылмыс туралы мәлiметтердi анықтау қылмыстық iстi қозғауға мынадай жағдайларда:
1) өзiнiң қызметтiк мiндеттерiн атқару кезiнде анықтау органының қызметкерi, тергеушi, прокурор қылмыстың куәлары болғанда не қылмыстың iзiн немесе салдарын ол жасалғаннан кейiн бiрден байқағанда;
2) анықтау органы мен анықтаушы қылмыс туралы мәлiметтердi өз функцияларын жүзеге асыру кезiнде немесе басқа бiр қылмыс туралы iс бойынша анықтауды жүргiзу кезiнде алғанда;
3) тергеушi қылмыс туралы мәлiметтердi басқа қылмыс туралы қылмыстық iс бойынша тергеу кезiнде алғанда;
4) прокурор қылмыс туралы мәлiметтердi заңдардың орындалуына қадағалау жасаған кезде алғанда себеп болады.

183-бап. Қылмыс туралы арыздар мен хабарларды қабылдау
мен қараудың мiндеттiлiгi

1. Қылмыстық iзге түсу органы кез келген жасалған немесе дайындалып жатқан қылмыс туралы арызды немесе хабарды қабылдауға, тiркеуге және қарауға мiндеттi. Арыз берушiге арызды немесе хабарды қабылдаған адамды, оны тiркеген уақыт пен арыз немесе хабар бойынша шешiм қабылдануға тиiстi уақытты көрсете отырып, қылмыс туралы қабылданған арыздың немесе хабардың тiркелгенi туралы құжат берiледi.
2. Қылмыс туралы арызды немесе хабарды қабылдаудан негiзсiз бас тартуға прокурорға немесе сотқа осы Кодексте белгiленген тәртiп бойынша шағымдануға болады.
3. Сотқа түскен қылмыс туралы арыз немесе хабар, жеке айып тағу iсiн қозғау жағдайларын қоспағанда, прокурорға жiберiледi, бұл туралы арыз берушiге хабарланады.
4. Сот қылмыстық, азаматтық немесе әкiмшiлiк iстi талқылау кезiнде қылмыс белгiлерiн байқағанда ол туралы жеке қаулы арқылы прокурорға хабарлауға мiндеттi.

184-бап. Қылмыстар туралы арыздар мен хабарларды қарау
мерзiмдерi

Қылмыс туралы арыз немесе хабар бойынша шешiм ол түскен күннен бастап үш тәуліктен кешiктiрiлмей қабылдануға тиiс. Қажет болған жағдайда қосымша мәлiметтер алу, құжаттарды немесе өзге материалдарды талап етіп алу, тексеріп қарауды, іс үшін маңызы бар нәрселерді немесе құжаттарды алуды, сараптаманы жүргiзу үшiн бұл мерзiмдi анықтау органының бастығы, тергеу бөлiмiнiң бастығы он тәулiкке дейiн, ал ерекше жағдайларда - екi айға дейiн ұзарта алады, бұл туралы жиырма төрт сағаттың iшiнде прокурорға хабарлануға тиiс.
Ескерту. 184-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2007.01.08 N 210, 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңдарымен.

185-бап. Қылмыс туралы арызды немесе хабарды қарау
нәтижесiнде қабылданатын шешiмдер

1. Қылмыс туралы арызды немесе хабарды алған әрбiр жағдайда немесе қылмыс тiкелей анықталғанда анықтаушы, анықтау органы, тергеу бөлiмiнiң бастығы, тергеушi немесе прокурор мынадай шешiмдердiң бiрiн қабылдайды:
1) қылмыстық iс қозғау туралы;
2) қылмыстық iс қозғаудан бас тарту туралы;
3) арызды, хабарды тергеу ретiмен, ал жеке айып тағу iстерi бойынша - сот ретiмен беру туралы;
4) сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізуді осы Кодекстің 23-1-тарауында көзделген тәртіппен жүзеге асыру туралы.
2. Қабылданған шешiм туралы арыз берушiге хабарланады және сонымен бiр уақытта оған шешiмге шағым беру құқығы түсiндiрiледi.
3. Арыз немесе хабар тергеу немесе соттау ретiмен жiберiлген жағдайда анықтау органы, тергеу бөлiмiнiң бастығы, тергеушi, прокурор қылмысты болдырмау немесе бұлтартпау, сонымен қатар қылмыс iзiн бекiту шараларын қолдануға мiндеттi.
Ескерту. 185-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

186-бап. Қылмыстық iс қозғау тәртiбi

1. Осы Кодекстің 23-1-тарауында белгіленген жағдайларды қоспағанда, осы Кодекстiң 177-бабында көрсетiлген себеп пен негiз болған кезде анықтаушы, анықтау органы, тергеу бөлiмiнiң бастығы, тергеушi, прокурор қылмыстық iс қозғау туралы қаулы шығарады.
2. Қаулыда: оның шығарылған уақыты мен орны, оны кiм жасағаны, iс қозғаудың себептерi мен негiздерi, ол кiмге қатысты немесе қандай факт бойынша қозғалып отырғаны, белгiлер бойынша iс қозғалып отырған қылмыстық заңның бабы, сондай-ақ iстiң бұдан былайғы бағыты көрсетiледi. Қылмыстық iс қозғау туралы қаулының көшiрмесi жиырма төрт сағаттың iшiнде прокурорға жiберiледi. Қабылданған шешiм туралы арыз берушiге және өзiне қатысты iс қозғалып отырған адамға оған қылмыстық iзге түсудiң басталуына байланысты құқықтар мен мiндеттердi түсiндiре отырып, хабарланады.
Осы Кодекстің 177-бабының екінші бөлігінің 2) тармағында көзделген тәртіппен қозғалған қылмыстық іс қозғау туралы қаулыда Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің бабы көрсетілмейді.
3. Егер қылмыс жасаудан зардап шеккен адам белгiлi болса, қылмыстық iс қозғаумен бiр уақытта ол жәбiрленушi деп танылады, ал егер қылмыс жасалғаны туралы хабармен бiрге азаматтық талап қойылса, онда бұл адам сонымен қатар азаматтық талапкер деп танылады.
Ескерту. 186-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

187-бап. Қылмыстық iс қозғаудан бас тарту

1. Қылмыстық iс қозғауға негiздер болмаған кезде қылмыстық iзге түсу органы қылмыстық iс қозғаудан бас тарту туралы қаулы шығарады.
2. Қылмыстық iс қозғаудан бас тарту туралы қаулының көшiрмесi жиырма төрт сағаттың iшiнде прокурорға және арыз берушiге жiберiледi. Бұл ретте арыз берушiге құқықтары мен қаулыға шағымдану тәртiбi түсiндiрiлуге тиiс.
3. Тергеушiнiң, анықтаушының қылмыстық iс қозғаудан бас тарту туралы қаулысына тиiсiнше тергеу бөлiмiнiң бастығына, анықтау органының бастығына, сондай-ақ прокурорға немесе сотқа осы Кодексте белгiленген тәртiп бойынша шағымдануға болады. Соттың жеке айыптау туралы арызды қабылдаудан бас тарту туралы қаулысына жоғары тұрған сотқа шағымдануға болады.
4. Егер келiп түскен арызда (хабарда) азаматтардың саяси, еңбек, тұрғын үй, отбасы және өзге де құқықтарын бұзушылық, сондай-ақ азаматтық сот iсiн жүргiзу тәртiбiмен қорғалатын ұйымдардың заңды мүдделерiн бұзушылық байқалса, онда қылмыстық iс қозғаудан бас тартумен бiр уақытта мүдделi адамдарға құқықтары және бұзылған құқықтар мен мүдделердi қалпына келтiру үшiн азаматтық сот iсiн жүргiзу тәртiбiмен сотқа жүгiну тәртiбi түсiндiрiлуге тиiс.

188-бап. Қылмыс туралы хабарды немесе арызды тергелуiне
немесе сотталуына қарай беру

1. Қылмыстық iс қозғауға құқық берiлген лауазымды адам немесе орган қылмыс туралы арызды немесе хабарды қылмыстық iс қозғамай, тергелуi бойынша тек мынадай:
1) қылмыс бұл ауданнан тысқары жерде жасалып және қылмыстық iс қозғау туралы мәселенi шешу үшiн қылмыс жасалған жерде тексеру iс-әрекетiн жасау қажет болған;
2) қылмыстық iс қозғау туралы мәселенi шешу үшiн ол тергеуiне жатқызылған орган ғана жүргiзе алатын тексеру iс-әрекеттерiн жасау қажет болған жағдайларда ғана беруге құқылы.
2. Арыздың немесе хабардың қылмыстық iс қозғамай, тергелуi бойынша берiлгенi туралы жиырма төрт сағаттың iшiнде прокурор хабардар етiлуге тиiс.
3. Қылмыстық iс қозғамай сотталуы бойынша беруге жәбiрленушiлердiң жеке айыптау тәртiбiмен iзге түсетiн қылмыстары туралы шағымдары ғана жатады.
4. Қылмыс туралы хабарды немесе арызды тергелу ретi немесе соттылығы бойынша беру кезiнде оқиға болған орынды, сол жердi немесе үй-жайды қарау кезiнде табылған не ұйымдар, лауазымды адамдар немесе азаматтар ұсынған заттар мен құжаттар осы Кодекстiң 223-бабының бесiншi бөлiгiнде көзделген тәртiппен берiледi.
Ескерту. 188-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.12.09 N 10 Заңымен.

189-бап. Қылмыстық iзге түсу органының қылмыстық iс
қозғалғаннан кейiнгi iс-әрекетi

1. Қылмыстық iс қозғалғаннан кейiн:
1) прокурор iстi алдын ала тергеу немесе анықтау жүргiзуi үшiн тергеушiге немесе анықтау органына жiбередi;
2) тергеушi алдын-ала тергеу жүргiзуге кiрiседi;
3) алдын-ала тергеу жүргiзу мiндеттi болып табылатын iстер бойынша анықтау органы шұғыл тергеу iс-әрекеттерiн орындағаннан кейiн iстi алдын-ала тергеу iсiн жүргiзуге жiбередi; осы Кодекстiң 285-бабында аталған қылмыстар туралы iстер бойынша анықтау жүргiзедi.
2. Сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу кезіндегі қылмыстық қудалау органының іс-әрекеті осы Кодекстің 23-1-тарауымен реттеледі.
Ескерту. 189-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

190-бап. Прокурордың қылмыстық iс қозғаудың заңды
болуын қадағалауы

Қылмыстық iс қозғаудың заңды болуын қадағалай отырып, прокурор:
1) анықтаушының, анықтау органының немесе тергеушiнiң қылмыстық iс қозғау туралы қаулысының күшiн жоюға және қылмыстық iс қозғаудан бас тартуға немесе материалдарды қосымша тексеру үшiн iс жүргiзуге жiберуге;
2) анықтаушының, анықтау органының немесе тергеушiнiң қылмыстық iс қозғаудан бас тарту туралы қаулысының күшiн жоюға және қылмыстық iс қозғауға;
3) анықтаушының, анықтау органының немесе тергеушiнiң қылмыстық iс қозғау туралы қаулысының күшiн жоюға және егер қылмыстық iс бойынша тергеу iс-әрекеттерi жасалған болса, оны тоқтатуға құқылы.
Ескерту. 190-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2002.08.09 N 346 Заңымен.

23-1-тарау. Сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу

Ескерту. Кодекс 23-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

190-1-бап. Сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізудің
негіздері

1. Ауыр емес және орташа ауыр қылмыстар, сондай-ақ ауыр қылмыстар туралы істер бойынша, егер жинақталған дәлелдемелер арқылы қылмыс фактісі және оны жасаған адам белгілі болса, ол адам дәлелдемелерге, өзінің кінәсін келтірілген зиянның сипаты мен мөлшеріне дау айтпай мойындаған жағдайда, осы тараудың баптарында белгіленген алынып тасталатындарды қоспағанда, осы Кодекстің жалпы ережелері бойынша сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу жүзеге асырылады.
2. Сотқа дейінгі іс жүргізудің жеңілдетілген тәртібі:
қылмыстардың ішінде ең болмағанда біреуі аса ауыр болып табылатын қылмыстардың жиынтығына қатысты; кәмелетке толмағандарға және өзінің қорғану құқығын дене немесе психикалық кемістіктеріне байланысты өздері жүзеге асыра алмайтын адамдарға қатысты; сот ісі жүргізілетін тілді меңгермеген адамдарға қатысты; артықшылықтары және қылмыстық қудалауға қарсы иммунитеті бар адамдарға қатысты; бірге қатысушылардың ең болмағанда біреуі өз кінәсін мойындамаған жағдайда; осы Кодекстің 190-2-бабының бірінші бөлігінде белгіленген мерзімдерде істің барлық мән-жайының жан-жақты және толық зерттелуін қамтамасыз ету мүмкін болмаған кезде; күдіктіні осы Кодекстің 132-бабы негізінде ұстау немесе оған бұлтартпау шараларын қолдану қажет болған кезде қолданылмайды.
3. Осы баптың екінші бөлігінде көрсетілген мән-жайлар болған ретте алдын ала тергеу немесе анықтау жүргізіледі.
Ескерту. 190-1-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

190-2-бап. Сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізудің
тәртібі

1. Сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу қылмыс туралы арызды немесе хабарламаны тіркеген кезден бастап он тәулікке дейінгі мерзімде іс прокурорға берілгенге дейін аяқталуға тиіс.
Қылмыстардың жиынтығы бойынша материалдар бір іс жүргізуге біріктірілуі мүмкін.
2. Сотқа дейінгі іс жүргізудің жеңілдетілген тәртібі көзделген қылмыстар туралы істер бойынша анықтаушы немесе тергеуші жасалған қылмыстың мән-жайларын және оның кінәсін растайтын мән-жайларды анықтайды.
3. Осы баптың екінші бөлігінде көрсетілген мән-жайларды анықтау үшін тексеріп қарау, алу, сараптама, арыз берушіге, көрген адамдарға және қылмыс жасаған адамға сұрау салынуы, құжаттар немесе өзге де материалдар талап етіп алынуы, тексерулердің, ревизиялардың, сараптамалардың актілері, аудиторлық қорытындылар, соттылық туралы анықтама, мінездеме, стенограмма, аудио-, бейнежазба материалдары қоса тігілуі мүмкін.
4. Қылмыстық қудалау органдарына жүгінген кезден бастап - арыз берушінің, ал көрген адамдар мен қылмыс жасаған адамның тергеушіге, анықтаушыға немесе анықтау органына шақырылған кезден бастап заң көмегін көрсету үшін қорғаушы шақыртуға құқығы бар.
Арыз берушіге, көрген адамдарға және қылмыс жасаған адамға жасалған қылмыстың белгілі мән-жайлары туралы сұрау салынады. Сұрау салынатын адамдарға олардың өзіне-өзі, жұбайына (зайыбына) және жақын туыстарына қарсы түсінік бермеу құқығы түсіндіріледі. Сұрау салу кезінде дыбыс-, бейне жазба қолданылуы мүмкін.
Қылмыс жасаған адамға сұрау салу кезінде іс бойынша іс жүргізуді сотқа дейінгі жеңілдетілген тәртіппен жүзеге асыру мүмкіндігі және оның құқықтық салдары түсіндіріледі.
Сұрау салу барысында қылмыс жасаған адамға, арыз берушіге және көрген адамдарға олардың шақырту бойынша анықтаушыға, тергеушіге және сотқа келу міндеті түсіндіріледі. Қажет болған жағдайда аталған адамдардан осы Кодекстің 157-бабында белгіленген тәртіппен анықтаушыға, тергеушіге және сотқа келуі туралы міндеттеме алынады.

190-3-бап. Сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу
хаттамасын жасау және қылмыстық істі прокурорға
беру

1. Сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу хаттама жасаумен аяқталады. Хаттамада: оның жасалған уақыты мен орны; хаттаманы кімнің жасағаны; қылмыс жасаған адам туралы деректер; қылмыстың жасалу мән-жайлары; адамның кінәлілігін растайтын дәлелдемелер; Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі бойынша қылмыстың саралануы (бап, бөлік, тармақ); адамның өз кінәсін мойындағаны және қылмыс арқылы келтірілген зиянның сипаты мен мөлшеріне келіскені көрсетіледі.
Хаттамаға барлық материалдар, сондай-ақ сотқа шақырылуға жататын адамдардың тізімі қоса тігіледі.
2. Сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу хаттамасын тергеушінің жасауы не оны анықтау органы бастығының бекітуі қылмыстық істің қозғалғанын және қылмыс жасаған адамның айыпталушы деп танылғанын білдіреді.
3. Айыпталушы, ал шақырылған жағдайда оның қорғаушысы да сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізудегі істің материалдарымен таныстырылады. Хаттамаға олардың арыздары мен өтініш хаттары енгізіледі. Хаттаманың көшірмесі айыпталушыға тапсырылады және арыз берушіге жіберіледі.

190-4-бап. Прокурордың сотқа дейінгі жеңілдетілген іс
жүргізу тәртібімен келіп түскен қылмыстық іс
бойынша іс-әрекеттері

Прокурор сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізудегі қылмыстық істі алып, ол бойынша үш тәуліктен кешіктірмей мына іс-әрекеттердің бірін жасайды:
1) сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу хаттамасына келісім білдіреді және айыпталушыны сотқа береді;
2) алдын ала тергеу немесе анықтау жүргізу үшін жібереді;
3) осы Кодексте көзделген негіздер бойынша жекелеген айыпталушыларға қатысты қылмыстық істі немесе қылмыстық қудалауды тоқтату туралы қаулы шығарады не айыпталушының іс-әрекеттерін қайта саралайды немесе айыптаудың жекелеген тармақтарын алып тастайды.

24-тарау. Алдын-ала тергеу жүргізудің жалпы шарттары

191-бап. Алдын-ала тергеудiң мiндеттiлiгi

1. Алдын-ала тергеудi осы Кодекстiң 33-бабының бiрiншi бөлiгiнде, 190-1, 285-баптарында көрсетiлген қылмыстар туралы iстердi қоспағанда, барлық қылмыстық iстер бойынша жүргiзу мiндеттi.
2. Алдын ала тергеудi кәмелетке толмағандар немесе өздерiнiң дене немесе ақыл-ой кемiстiктерiне байланысты өздерiнiң қорғану құқықтарын өздерi жүзеге асыра алмайтын адамдар жасаған қылмыстар туралы барлық қылмыстық iстер бойынша, сондай-ақ осы Кодекстің 177-бабының екінші бөлігінің 2) тармағында көзделген тәртіппен қозғалған қылмыстық істер бойынша жүргiзу мiндеттi.
3. Қылмыстық iстер бойынша алдын ала тергеудi Ұлттық қауiпсiздiк комитетiнiң, iшкi iстер органдарының, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің, экономикалық тергеу қызметінің тергеушілері, ал осы Кодексте көзделген жағдайларда, прокурорлар да жүргiзедi.
4. Қылмыстық iстердi тергелуi бойынша бiр органнан екiншi органға беру осы Кодекске сәйкес жүргiзiледi.
Ескерту. 191-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2002.12.21 N 363, 2009.07.17 N 187-IV, 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 07.11.2014 № 248-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

192-бап. Тергелу ретi

1. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 156-163, 165-173, 233, 233-1, 233-2, 233-4, 233-5, 236, 238-240, 243, 244, 247-249-баптарында, 255-бабында (екінші, үшінші және төртінші бөліктерінде жаппай қырып-жоятын қаруды, сол сияқты жаппай қырып-жоятын қару жасау кезінде пайдаланылуы мүмкін материалдарды немесе жабдықтарды ұрлауға не қорқытып алуға қатысты), 306-бабында, 317-1-бабында, 317-2-бабында, 318-бабында, 330-бабында (екiншi бөлiгiнде), 331-бабында (екiншi бөлiгiнде), 367-бабында (үшінші, 3-1 және бесінші бөліктерінде), 368-бабында (үшінші және төртінші бөліктерінде), 369-бабында (үшінші және төртінші бөліктерінде), 372-бабында (екінші және үшінші бөліктерінде), 373-бабында (үшінші және төртінші бөліктерінде), 374-бабында (үшінші және төртінші бөліктерінде), 375, 376-баптарында, 381-бабында (үшінші бөлігінде), 382-бабында (екінші бөлігінде), 383-386-баптарында көзделген қылмыстар туралы қылмыстық iстер бойынша, алдын-ала тергеудi Ұлттық қауiпсiздiк комитетiнiң тергеушiлерi жүргiзедi. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің өзге де баптарында көзделген қылмыстар туралы істер бойынша, егер олардың тергеуі ұлттық қауіпсіздік органдарының тергеуіне жатқызылған қылмыстар туралы істер бойынша алдын ала тергеу жүргізуге тікелей байланысты болса және қылмыстық істі жеке іс жүргізуге бөлу мүмкін болмаса, алдын ала тергеуді ұлттық қауіпсіздік органы жүргізуі мүмкін. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 227-2 (екінші және үшінші бөліктерінде), 227-3 (екінші және үшінші бөліктерінде), 227-4 (екінші және үшінші бөліктерінде), 227-5 (екінші және үшінші бөліктерінде), 227-6 (екінші және үшінші бөліктерінде), 227-7 (екінші және үшінші бөліктерінде)-баптарында көзделген қылмыстық істер бойынша, егер олар ұлттық электрондық ақпараттық ресурстарға, ұлттық ақпараттық жүйелерге қатысты жасалса, алдын ала тергеуді ұлттық қауіпсіздік органы жүзеге асыруы мүмкін.
2. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 96 – 103, 107 (екiншi бөлiгiнде), 112, 113, 114, 116 (үшiншi және төртiншi бөлiктерiнде), 117 (үшiншi және төртiншi бөлiктерiнде), 120 – 122, 124, 125, 126 (екiншi және үшiншi бөлiктерiнде), 127, 128 (екiншi, үшiншi және төртінші бөлiктерiнде), 131, 132 (екiншi және үшiншi бөлiктерiнде), 132-1 (екінші, үшінші және төртінші бөліктерінде), 133, 138, 138-1, 141 (екiншi бөлiгiнде), 142 (екiншi бөлiгiнде), 143, 145 (үшiншi бөлiгiнде), 146 – 153, 155, 174, 175 (екiншi, үшiншi және төртiншi бөлiктерiнде), 178 (екiншi, үшiншi және төртiншi бөлiктерiнде), 179, 180, 181 (екiншi, үшiншi және төртiншi бөлiктерiнде), 183-1, 185 (екiншi, үшiншi және төртiншi бөлiктерiнде), 186 (екiншi бөлiгiнде), 187 (екiншi және үшiншi бөлiктерiнде), 224, 227-2 – 227-10, 229, 230 (екiншi бөлiгiнде), 232, 234, 237, 241, 242, 242-1, 245, 245-1, 246, 246-1, 251 (екiншi және үшiншi бөлiктерiнде), 252 (екiншi және үшiншi бөлiктерiнде), 254 (екiншi бөлiгiнде), 255 (бiрiншi, үшінші және төртінші бөліктерінде), 257 (екiншi және үшiншi бөлiктерiнде), 259 (1-1, екінші, 2-1, үшінші және төртінші бөліктерінде), 260, 261 (екінші, үшінші және төртінші бөліктерінде), 263 (үшінші және төртінші бөліктерінде), 264, 267 – 269, 270 (екінші және үшінші бөліктерінде), 271 (екінші және үшінші бөліктерінде), 273-1, 275 (екiншi бөлiгiнде), 275-1 (екінші бөлігінде), 277 – 286, 287 (екiншi және үшiншi бөлiктерiнде), 288 (екiншi және үшiншi бөлiктерiнде), 289, 292 (екiншi бөлiгiнде), 294, 295, 298 (үшiншi және төртiншi бөлiктерiнде), 299 (екiншi және үшiншi бөлiктерiнде), 300 (екiншi және үшiншi бөлiктерiнде), 301, 302 (екiншi бөлiгiнде), 303 – 305, 319, 319-1, 320 (екiншi бөлiгiнде), 321 – 322, 327 (үшiншi бөлiгiнде), 330-2 (екінші бөлігінде), 335 – 338-1, 339 (екiншi және үшiншi бөлiктерiнде), 340, 341, 343, 358 (екiншi бөлiгiнде), 360 (екінші және үшінші бөліктерінде), 361, 362 (бірінші, екінші және үшінші бөліктерінде), 367 (төртінші бөлігінде), 368 (екiншi бөлігінде), 369 (екiншi бөлiгiнде), 370 (үшiншi бөлiгiнде), 373 (екiншi бөлiгiнде), 374 (екінші бөлігінде), 377 (екiншi бөлiгiнде), 381 (екінші бөлігінде), 382 (бірінші бөлiгiнде), 390 (екiншi және үшiншi бөлiктерiнде), 391 (екiншi және үшiншi бөлiктерiнде), 392, 393-баптарында көзделген қылмыстар туралы қылмыстық iстер бойынша, сондай-ақ осы Кодекстің 177-бабы екінші бөлігінің 2) тармағында көзделген тәртіппен қозғалған қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеудi iшкi iстер органдарының тергеушiлерi жүргiзедi.
3. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 176 (үшiншi бөліктің г) тармағында), 177 (үшінші бөліктің г) тармағында), 177-1 (үшінші бөліктің б) тармағында), 192 (екінші бөліктің в) тармағында), 193 (үшінші бөліктің а) тармағында), 209 (үшінші бөліктің а) тармағында), 226-1 (үшінші бөліктің б) тармағында), 269-1 (үшінші бөліктің в) тармағында), 307, 308, 310 – 315-баптарында көзделген қылмыстар туралы қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеуді сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің тергеушілері жүргізеді.
3-1. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 190 (екінші бөлігінде), 191, 192 (бірінші бөлігінде, екінші бөліктің а), б) тармақтарында, үшінші бөлігінде), 192-1, 194 – 196, 199 – 205-3, 206, 209 (екінші бөлігінде, үшінші бөлігінің б) тармағында), 213, 214 (екінші бөлігінде), 215 – 220, 221 (екінші бөлігінде), 222 (екінші және үшінші бөліктерінде), 222-1, 226 (екінші бөлігінде), 226-1 (бірінші және екінші бөліктерінде, үшінші бөліктің а) тармағында), 231, 269-1 (бірінші, екінші бөліктерінде, үшінші бөліктің а) және б) тармақтарында)-баптарында көзделген қылмыстар туралы қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеуді экономикалық тергеу қызметінің тергеушілері жүргізеді.
4. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 309, 316, 345, 346, 347, 348 (1-1, 1-2, екінші бөліктерінде), 350-баптарында көзделген қылмыстар туралы қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеуді қылмыстық іс қозғаған ішкі істер органы немесе сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет жүргізеді. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 141-1, 344, 363-1-баптарында көзделген қылмыстар туралы қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеуді осы органның қызметкері болып табылмайтын адамға қатысты қылмыстық iс қозғаған iшкi iстер органдары немесе сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет жүргiзедi.
4-1. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 164 -бабында, 250 -бабында (екінші, үшінші және төртінші бөліктерінде), 337-1-бабында көзделген қылмыстар туралы қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеуді қылмыстық іс қозғалған ішкі істер немесе ұлттық қауіпсіздік органдары жүргізеді.
4-2. Алынып тасталды - ҚР 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
4-3. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 193 (бірінші, екінші бөліктерінде, үшінші бөліктің б) және в) тармақтарында), 235, 235-1, 235-2, 235-3, 235-4-баптарында көзделген қылмыстар туралы қылмыстық iстер бойынша алдын ала тергеудi қылмыстық iс қозғаған ішкi iстер, ұлттық қауіпсiздiк органдары, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет немесе экономикалық тергеу қызметі жүргізедi.
4-4. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 233-3-бабында көзделген қылмыстар туралы қылмыстық iстер бойынша алдын ала тергеудi қылмыстық iс қозғаған ұлттық қауіпсiздiк органдары немесе экономикалық тергеу қызметі жүргізедi.
4-5. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 142 (үшінші бөлігінде), 176 (екінші бөлігінде, үшінші бөліктің б) тармағында, төртінші бөлігінде), 177 (екінші бөлігінде, үшінші бөліктің б) тармағында, төртінші бөлігінде), 177-1 (екінші бөлігінде, үшінші бөліктің а) және в) тармақтарында), 182 (екінші бөлігінде), 183 (екінші және үшінші бөліктерінде), 184, 184-1, 207, 228-баптарында көзделген қылмыстар туралы қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеуді қылмыстық iс қозғаған ішкі істер органдары немесе экономикалық тергеу қызметі жүргізеді. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 176 (төртінші бөлігінде) не 177 (төртінші бөлігінде)-баптарында көзделген қылмыстар туралы қылмыстық істер бойынша, егер олар Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 176 (үшінші бөліктің г) тармағы) не 177 (үшінші бөліктің г) тармағы)-баптары бойынша көзделген алдын ала тергеу жүргізумен тікелей байланысты болса, алдын ала тергеуді сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет жүргізуі мүмкін.
4-6. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 348 (бірінші және үшінші бөліктерінде), 349, 351, 352, 353, 354, 355, 356, 357, 363, 364, 365-баптарында көзделген қылмыстар туралы қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеуді қылмыстық iс қозғаған ішкі істер органдары, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет немесе экономикалық тергеу қызметі жүргізеді.
4-7. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 380, 380-1, 380-2-баптарында көзделген қылмыстар туралы қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеуді қылмыстық іс қозғаған ішкі істер, ұлттық қауіпсiздiк органдары немесе сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет жүргізеді.
5. Алынып тасталды - ҚР 2004.12.31 N 27 Заңымен.
6. Белгiлi бiр iстiң өз тергеуiне жатпайтынын анықтағанда тергеушi қылмыстық іс қозғалған сәттен бастап бес тәулік ішінде кейiнге қалдыруға болмайтын тергеу iс-әрекетiн жүргiзуге, содан кейiн iстi тергелу ретi бойынша жiберуi үшiн прокурорға тапсыруға мiндеттi.
7. Бiр немесе бiрнеше адамды әртүрлi алдын ала тергеу органдарының тергеуiне жататын қылмыстар жасағаны үшiн айыптау бойынша iстердi бiр iс жүргiзуге бiрiктiрген кезде тергеу ретiн прокурор белгiлейдi.
Ескерту. 192-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1998.12.09 N 307, 2000.05.05 N 47, 2001.03.16 N 163, 2002.02.19 N 295, 2002.12.21 N 363, 2003.09.25 N 484, 2004.12.09 N 10, 2004.12.31 N 27, 2005.07.08 N 67 (Заңның қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2005.11.22 N 90 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2006.03.02 N 131 , 2007.01.08 N 210 , 2008.06.27 N 50-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2008.12.10 N 101-IV (2009.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.07.10 N 175-IV, 2009.07.10 N 177-IV, 2009.12.07 N 222-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2009.12.08 N 225-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2009.12.10 N 228-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2010.06.14 № 290-IV, 2010.10.06 N 343-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2010.11.23 N 354-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.01.11 № 385-IV (ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2011.11.29 N 502-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.12.28 N 524-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.01.06 N 529-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен; 21.05.2013 № 95-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн алты ай өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен; 04.07.2013 № 127-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.01.2014 № 164-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 17.01.2014 N 166-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 23.04.2014 N 200-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 2014.06.10 № 206-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 07.11.2014 № 248-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

193-бап. Алдын ала тергеу жүргiзiлетiн жер

1. Алдын ала тергеу қылмыс жасалған ауданда (облыста) жүргiзiледi.
2. Алдын ала тергеу жедел және толық болуы мақсатында қылмыс анықталған орын бойынша, сондай-ақ сезiктi, айыпталушы адам немесе куәлардың көпшiлiгi тұрған жерде жүргiзiлуi мүмкiн.
3. Тергеу iс-әрекеттерiнiң басқа ауданда (облыста) жүргiзу қажет болған жағдайда тергеушi оны тiкелей өзi жүргiзуге не бұл iс-әрекеттердi жүргiзудi сол ауданның (облыстың) тергеушiсiне немесе анықтау органына тапсыруға құқылы. Тергеушi iздестiру әрекеттерiн немесе жедел iздестiру шараларын жүргiзудi алдын ала тергеу жүргiзiлетiн жердегi немесе iс жүргiзiлетiн жердегi анықтау органына тапсыра алады. Тергеушiнiң тапсырмасы он тәулiктен аспайтын мерзiмде орындалуға тиiс.

194-бап. Алдын ала тергеу жүргiзудiң басталуы

1. Алдын ала тергеу қылмыстық iс қозғау туралы қаулы шығарылғаннан кейiн ғана жүргiзiледi.
2. Тергеушi өзi қозғаған немесе өзiне тапсырылған iс бойынша тергеуге дереу кiрiсуге мiндеттi. Iстi өзiнiң iс жүргiзуiне қабылдағаны туралы тергеушi қаулы шығарады. Егер қылмыстық iстi тергеушi қозғаса және өзiнiң iс жүргiзуiне қабылдаса, онда қылмыстық iстi қозғау және оны өзiнiң iс жүргiзуiне қабылдау туралы бiрыңғай қаулы жасалады. Жоғарыда аталған қаулылардың көшiрмелерiн тергеушi жиырма төрт сағаттан кешiктiрмей прокурорға жiбередi.

195-бап. Алдын ала тергеудiң аяқталуы

Алдын ала тергеу айыптау қорытындысын жасау не қылмыстық iстi медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану үшiн сотқа жiберу туралы қаулы, не қылмыстық iстi қысқарту туралы қаулы шығарумен аяқталады.

196-бап. Алдын ала тергеу мерзiмi

1. Қылмыстық істер бойынша алдын ала тергеу - қылмыстық іс қозғалған күннен бастап, ал осы Кодекстің 190-4-бабының 2) тармағында, 303-1-бабында көзделген жағдайларда сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізудің хаттамасы жасалған күннен бастап екі ай мерзімнен кешіктірілмей аяқталуға тиіс.
2. Алдын ала тергеу мерзiмiне iс қозғалған күннен бастап iстi айыптау қорытындысымен немесе медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы мәселенi қарау үшiн iстi сотқа беру туралы қаулымен бiрге прокурорға жiберген күнге дейiнгi не iс бойынша iс жүргiзудi қысқарту туралы қаулы шығарылған күнге дейiнгi уақыт енгiзiледi.
3. Алдын ала тергеу мерзiмiне осы Кодексте көзделген негiздер бойынша алдын ала тергеу тоқтатыла тұрған уақыт, айыпталушы мен оның қорғаушысын қылмыстық iс материалдарымен таныстыру уақыты, сондай-ақ айыпталушының шағымы бойынша талап етiлген қылмыстық iстiң сотта және прокуратурада жатқан уақыты енгiзiлмейдi.
4. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде белгiленген алдын ала тергеу мерзiмiн тергеушiнiң дәлелдi қаулысы бойынша:
- iстiң күрделiлiгiне байланысты аудандық және оған теңестiрiлген прокурор - үш айға дейiн;
- iстiң аса күрделi болуына байланысты облыс прокуроры және оған теңестiрiлген прокурор мен олардың орынбасарлары - алты айға дейiн ұзартуы мүмкiн.
5. Алдын ала тергеу мерзiмiн одан әрi ұзартуға тек айрықша жағдайларда iстiң күрделiлiгi ескерiле отырып жол берiледi және Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры, оның орынбасарлары, Бас әскери прокурор жүзеге асыра алады.
6. Алдын ала тергеудiң мерзiмiн ұзарту туралы қаулыны тергеушi ауданның, облыстың прокурорына және оларға теңестiрiлген прокурорларға тергеу мерзiмi өтпестен бұрын - бес тәулiктен кешiктiрмей, Бас Прокурорға, оның орынбасарларына, Бас әскери прокурорға он тәулiктен кешiктiрмей ұсынуға мiндеттi.
7. Iс қосымша тергеу жүргiзу үшiн қайтарылған кезде, сондай-ақ уақытша тоқтатыла тұрған немесе қысқартылған iс қайта қозғалған кезде қосымша тергеудi iс тергеушiге түскен кезден бастап бiр айдан аспайтын мерзiмде жүргiзiлуi мүмкiн. Мерзiмдi одан әрi ұзарту осы бапта көзделген тәртiппен жалпы негiздерде жүргiзiледi.
8. Қылмыстық заңмен тыйым салынған iс-әрекеттi жасаған адам анықталмаған iс бойынша iс жүргiзу мерзiмдерi қылмыстық жауаптылыққа тартудың ескiру мерзiмiмен шектеледi.
Ескерту. 196-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

197-бап. Прокурордың алдын ала тергеу барысындағы
өкiлеттiктерi

1. Қылмыстық iзге түсу мен қылмыстық iстердi тергеу кезiнде заңдылықты қадағалауды жүзеге асыра отырып, прокурор:
1) оқиға болған жердi қарауға қатысуға, сараптама тағайындауға, сондай-ақ қылмыстық iс қозғау туралы мәселенi шешуге қажеттi басқа да iс-әрекеттердi жүзеге асыруға құқылы;
2) қылмыстық iс қозғайды немесе оны қозғаудан бас тартады, тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзу туралы, сондай-ақ жедел-іздестіру қызметінің материалдарын қылмыстық іске қосу туралы жазбаша нұсқаулар бередi;
3) өзi қозғаған қылмыстық iстi алдын ала тергеу жүргiзу үшiн бередi;
4) заңдарда көзделген жағдайларда алдын ала тергеу жүргiзетiн лауазымды адамдардың iс-әрекеттерiне санкция бередi;
5) жекелеген тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзуге қатысады;
6) қылмыстық iзге түсуден иммунитетi бар адамды қылмыстық жауаптылыққа тартуға келiсiм алу үшiн ұйғарым шығарады;
7) алдын ала тергеу органдарынан келiп түскен қылмыстық iстi сотқа жiбере отырып, iстi мәнiсi бойынша қарау үшiн айыпталушыны сотқа тапсырады;
8) қылмыстық iзге түсу органдарынан тексеру үшiн қылмыстық iстердi, құжаттарды, материалдарды және жасалған қылмыстар туралы, жедел iздестiру қызметi, анықтау мен тергеу барысы туралы өзге де мәлiметтердi алады;
9) жасалған немесе дайындалып жатқан қылмыстар туралы арыздар мен хабарларды қабылдау, тiркеу, шешу кезiнде заңның сақталуын тексередi;
10) анықтаушы мен тергеушiнiң, сондай-ақ анықтау органы мен тергеу бөлiмi бастықтарының заңсыз қаулыларының күшiн жояды;
11) тергеу мен анықтау толық болмаған, сондай-ақ тергеу және анықтау барысында заң бұзушылыққа жол берiлгені анықталған жағдайда қылмыстық iстi қосымша тергеуге жiбередi не оны толық көлемiнде немесе белгiлi бiр адамдарға қатысты қысқартады;
12) анықтау органынан қылмыстық істі алып қояды және алдын ала тергеу органына береді; айрықша жағдайларда тергеудің толық және объективті болуын қамтамасыз ету мақсатында алдын ала тергеу органының жазбаша өтініші бойынша не өз бастамашылығымен істі алдын ала тергеудің бір органынан екінші органына береді не өзінің іс жүргізуіне қабылдайды және осы Кодексте белгіленген тергеуде болу ретіне қарамастан, оған тергеу жүргізеді;
13) анықтаушы мен тергеушiнiң, анықтау және тергеу органдары басшыларының iс-әрекеттерi мен шешiмдерiне жасалған шағымдарды қарайды;
14) алдын ала тергеу, анықтау iсiн жүргiзуде заң бұзушылықты анықтаған кезде тергеушiнi, анықтаушыны қылмыстық iстi одан әрi тергеуден шеттетедi;
15) осы Кодексте көзделген жағдайлар мен тәртiпте алдын ала тергеудiң мерзiмдерiн ұзартады;
16) бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алу қолданылған адамдарды күзетпен ұстаудың заңдарда белгiленген тәртiбi мен шарттарының сақталуын тексередi;
17) заңдарда көзделген өзге өкiлеттiктердi жүзеге асырады.
2. Прокурордың тергеушiге, тергеу бөлiмiнiң бастығына, анықтау органына, анықтау органының бастығына және анықтаушыға осы Кодексте көзделген тәртiппен берген нұсқаулары мiндеттi болып табылады, бiрақ жоғары тұрған прокурорға шағым жасалуы мүмкiн. Жоғары тұрған прокурорға алынған нұсқауларға шағымдану олардың орындалуын тоқтатпайды.
Ескерту. 197-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.03.16 N 163 , 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.07.17 N 187-IV Заңдарымен.

198-бап. Алдын ала тергеудi тергеушiлер тобының
жүргiзуi

1. Қылмыстық iс бойынша алдын ала тергеу ол күрделi немесе оның көлемi үлкен болған жағдайда тергеушiлер тобына (тергеу тобына) тапсырылуы мүмкiн, бұл туралы қылмыстық iс қозғау туралы қаулыда көрсетiледi немесе жеке қаулы шығарылады. Бұл туралы шешiмдi тергеу бөлiмiнiң бастығы қабылдауға құқылы. Қаулыда тергеу жүргiзу тапсырылған барлық тергеушiлер, оның iшiнде топ жетекшiсi - тергеушi көрсетiлуге тиiс. Сезiктi, айыпталушы, жәбiрленушi, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер мен олардың өкiлдерi iстi тергеушiлер тобының тергейтiнi туралы қаулымен таныстырылуға тиiс және оларға тергеу тобының жетекшісінен, сондай-ақ топ құрамындағы кез келген тергеушiден бас тарту құқығы түсiндiрiледi.
2. Тергеу тобына алдын ала тергеу жүргiзетiн бiрнеше органның тергеушiлерi енгiзiлуi мүмкiн. Мұндай топты құру туралы шешiм прокурордың нұсқауы бойынша да, осы органдардың тергеу бөлiмдерi бастықтарының бастамашылығы бойынша да қабылдануы мүмкiн. Шешiм тергеу бөлiмдерi бастықтарының бiрлескен қаулысымен ресiмделедi, ол осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген талаптарды сақтай отырып шығарылады.
3. Қазақстан Республикасының Бас прокуроры ерекше жағдайларда тергеудің толық және объективті еместігі фактілері анықталған, іс күрделі және маңызды болған кезде алдын ала тергеуді жүзеге асыратын бір немесе бірнеше органның тергеушілері арасынан тергеу тобын құра алады, бұл ретте прокурорды осы топтың жетекшісі етіп тағайындап, бұл шешімді өз қаулысымен ресімдейді.
Ескерту. 198-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.03.16 N 163, 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

199-бап. Тергеу тобы жетекшiсiнiң өкiлеттiктерi

1. Тергеу тобының жетекшiсi қылмыстық iстi өзiнiң iс жүргiзуiне қабылдайды, тергеу тобының жұмысын ұйымдастырады, басқа тергеушiлердiң iс-әрекеттерiне басшылық жасайды.
2. Iстердi бiрiктiру және бөлу, қылмыстық iстi толығымен немесе оның бiр бөлiгiн тоқтату, iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұру немесе қайта жаңғырту туралы, сондай-ақ тергеу мерзiмiн ұзарту туралы өтініштерді қозғау, бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алуды, үйде қамап ұстауды қолдану және оларды ұзарту туралы шешiмдердi тергеу тобының жетекшiсi ғана қабылдайды.
3. Айыптау қорытындысын және медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы мәселенi қарау үшiн iстi сотқа жiберу туралы қаулыны тергеу тобының жетекшiсi жасайды және оған қол қояды.
4. Тергеу тобының жетекшiсi басқа тергеушiлер жүргiзетiн тергеу iс-әрекеттерiне қатысуға, тергеу iс-әрекеттерiн жеке өзi жүргiзуге құқылы.
5. Тергеу тобының жетекшiсi болып тағайындалған прокурор тергеушiнiң осы Кодексте көзделген барлық өкiлеттiктерiн пайдаланады.
Ескерту. 199-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.03.16 N 163, 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

200-бап. Анықтау органдарының алдын ала тергеу жүргiзу
мiндеттi болып табылатын iстер бойынша қызметi

1. Алдын ала тергеу жүргiзу мiндеттi болып табылатын қылмыс белгiлерi болған кезде анықтау органы қылмыстық iс қозғауға және қылмыстың iзiн анықтау мен бекiту жөнiндегi кейiнге қалдыруға болмайтын тергеу iс-әрекеттерiн: қарауды, тiнтудi, алуды, куәландыруды, сезiктiлердi ұстау мен олардан жауап алуды, жәбiрленушiлер мен куәлардан жауап алуды жүргiзуге құқылы. Анықтау органы байқалған қылмыс пен қылмыстық iс қозғалғаны туралы прокурорға дереу хабарлайды.
2. Кейiнге қалдыруға болмайтын тергеу iс-әрекеттерiн орындағаннан кейiн, бiрақ iс қозғалған күннен бастап бес тәулiктен кешiктiрмей анықтау органы iстi тергеушiге беруге, бұл туралы жиырма төрт сағаттың iшiнде прокурорға жазбаша хабарлауға мiндеттi.
3. Iстi тергеушiге бергеннен кейiн анықтау органы ол бойынша тергеу iс-әрекеттерiн және жедел iздестiру шараларын тек тергеушiнiң тапсырмасы бойынша ғана жүргiзе алады. Қылмыс жасаған адамды анықтау мүмкiн болмаған iстi тергеушiге берген жағдайда анықтау органы қылмыс жасаған адамды анықтау үшiн iздестiру шараларын жүргiзуге, тергеушiге нәтижелер туралы хабарлауға мiндеттi.

201-бап. Тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзудiң жалпы
ережелерi

1. Тергеушi тергеу iс-әрекеттерiне қатысуға заңдарда белгiленген адамдарды тарта отырып, олардың жеке басын анықтайды, оларға құқықтары мен мiндеттерiн, сондай-ақ тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзудiң тәртiбiн түсiндiредi.
2. Кейiнге қалдыруға болмайтын жағдайларды қоспағанда, тергеу iсiн түнгi уақытта жүргiзуге жол берiлмейдi.
3. Тергеу iс-әрекетiн жүргiзу кезiнде техникалық құралдар қолданылуы және қылмыс iздерi мен заттай дәлелдердi анықтаудың, бекiту мен алудың ғылыми негiзделген әдiстерi қолданылуы мүмкiн.
4. Тергеу iс-әрекетiн жүргiзу кезiнде күш қолдануға, қорқытуға және өзге де заңсыз шараларды қолдануға, сонымен қатар оған қатысушы адамдардың өмiрi мен денсаулығына қауiп туғызуға жол берiлмейдi.
5. Тергеушi тергеу iс-әрекеттерiне қатысуға анықтау органының қызметкерiн тартуға құқылы.
6. Осы Кодекстің 233-бабы үшінші бөлігінің 2) тармақшасында көзделген жағдайларды қоспағанда, 222-бабының он екінші және он үшінші бөліктерінде, 230, 233-баптарында көзделген тергеу іс-әрекеттерін жүргізген кезде куәгерлерді тарту міндетті болады.
Қалған тергеу іс-әрекеттері куәгерлердің қатысуынсыз, бірақ барысы мен нәтижелерін тіркеп тұратын техникалық құралдар міндетті түрде қолданыла отырып жүргізіледі.
Барысы мен нәтижелерін тіркеп тұратын техникалық құралдар қолдану тәртібін Қазақстан Республикасының Бас прокуроры тиісті мемлекеттік органдармен келісе отырып айқындайды.
Ескерту. 201-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

202-бап. Алдын ала тергеу барысында шығарылатын
қаулылар

Алдын ала тергеу процесiнде осы Кодекске сәйкес қандай да бiр iс жүргiзу шешiмiн қабылдау кезiнде тергеушi қаулы шығарады, онда оның жасалған орны мен уақыты, тергеушiнiң аты-жөнi мен лауазымы, қабылданатын шешiмнiң мәнiсi мен негiздерi, қаулының осы Кодекстiң қай бабына негiзделiп шығарылатыны көрсетiледi. Қаулыға тергеушi қол қояды.

203-бап. Тергеу iс-әрекетiнiң хаттамасы

1. Тергеу iс-әрекетiнiң хаттамасы тергеу iс-әрекетiн жүргiзу барысында немесе ол аяқталғаннан кейiн бiрден жасалады.
2. Хаттама қолмен жазылуы, машинка жазбасы не компьютер арқылы жасалуы мүмкiн. Хаттаманың толық болуын қамтамасыз ету үшiн стенографиялау, киноға түсiру, дыбыс және бейнежазба қолданылуы мүмкiн. Стенографиялық жазба, дыбыс және бейнежазба материалдары iспен бiрге сақталады.
3. Хаттамада: тергеу iс-әрекетiн жүргiзу орны мен күнi; оның басталу және аяқталу уақыты минутына дейiн дәл; тергеушiнiң лауазымы мен аты-жөнi; тергеу iс-әрекетiне қатысқан әрбiр адамның тегi, аты, әкесiнiң аты, ал қажет болған жағдайда оның мекен-жайы көрсетiледi. Хаттамада iс жүргiзу әрекеттерi олардың болған ретiмен, оларды жүргiзу барысында iс үшiн мәнi бар анықталған жағдайлар, сондай-ақ тергеу iс-әрекетiн жүргiзуге қатысқан адамдардың мәлiмдемелерi жазылады.
4. Егер тергеу iс-әрекетiн жүргiзу кезiнде фотосуретке түсiру, киноға түсiру, дыбыс және бейнежазба қолданылса не iздiң көшiрме бедерi мен таңбасы жасалса, сызбалар, схемалар, жоспарлар жасалса, онда хаттамада оны жүргiзу барысында қолданылған ғылыми-техникалық құралдар, оларды пайдалану жағдайлары мен тәртiбi, бұл құралдар қолданылған объектiлер және алынған нәтижелер көрсетiлуге тиiс. Хаттамада бұған қоса ғылыми-техникалық құралдарды қолданудың алдында бұл туралы тергеу iс-әрекетiн жүргiзуге қатысқан адамдардың хабардар етiлгенi көрсетiлуге тиiс.
5. Танысу үшiн хаттама тергеу iс-әрекетiн жүргiзуге қатысқан барлық адамдарға ұсынылады. Оларға хаттамаға енгiзiлуге тиiс ескертпе жасау құқығы түсiндiрiледi. Хаттамаға енгiзiлген барлық ескертпелер, толықтырулар, түзетулер көрсетiлуге және олар осы адамдардың қол қоюымен куәландырылуға тиiс.
6. Хаттамаға тергеушi, жауап алынған адам, аудармашы, маман, куәгерлер және тергеу iс-әрекетiн жүргiзуге қатысқан барлық адамдар қол қояды. Тергеу iс-әрекетiнiң хаттамасына қол қоюдан бас тартылған немесе қол қою мүмкiн болмаған жағдайда бұл фактiнi куәландыру осы Кодекстiң 126-бабының сегiзiншi және оныншы бөлiктерiне сәйкес жүргiзiледi.
7. Хаттамаға тергеу iс-әрекетiн жүргiзу кезiнде орындалған фотографиялық негативтер мен суреттер, кинотаспалар, диапозитивтер, фонограммалар, бейнежазба кассеталары, сызбалар, жоспарлар, схемалар, iздiң көшiрме бедерлерi мен таңбалары қоса тiркеледi.
8. Егер тергеу iс-әрекетiн жүргiзу барысында маман зерттеу нәтижелерi бойынша ресми құжат жасаса, онда бұл құжат хаттамаға қоса тiркеледi, ол туралы хаттамаға тиiстi жазу жазылады.
9. Жәбiрленушiнiң, оның өкiлiнiң, куәнiң және олардың жақындарының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету қажет деп санауға негiздер болған кезде тергеушi аталған адамдар қатысып отырған тергеу iс-әрекетi хаттамасында олардың жеке басы туралы деректердi жазбауға құқылы. Бұл жағдайда тергеушi жеке басы туралы деректердi құпия сақтау туралы қабылданған шешiмнiң себептерi жазылған, олардың бүркеншiк аттары көрсетiлген және ол қатысқан тергеу iс-әрекетiнiң хаттамаларында ол қолданатын қол қоюдың үлгiлерi келтiрiлген қаулыны шығаруға мiндеттi. Қаулы бұдан әрі қылмыстық істі тергеген органда сақталатын конвертке салынып, желiмделедi, оның iшiндегiлермен тергеушiден басқа прокурор және сот таныса алады.
Ескерту. 203-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.03.16 N 163 Заңымен.

204-бап. Қылмыс жасауға және басқа да заң
бұзушылықтарға ықпал еткен жағдайларды жою
жөнiндегi ұйғарым

1. Тергеуге дейінгі тексеру барысында немесе қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу кезiнде қылмыс жасауға ықпал еткен мән-жайларды анықтаған қылмыстық қудалау органы тиiстi мемлекеттiк органдарға, ұйымдарға немесе оларда басқару қызметiн атқаратын адамдарға осы мән-жайларды немесе басқа заң бұзушылықтарды жою жөнiнде шаралар қолдану туралы ұйғарым ұсынуға құқылы.
2. Ұйғарым қабылданған шаралар туралы бiр ай мерзiм iшiнде мiндеттi түрде хабарлай отырып қаралуға тиiс.
Ескерту. 204-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

205-бап. Алдын ала тергеу мен анықтау деректерiн жария
етуге жол бермеу

1. Алдын ала тергеу деректерi жария етiлмеуге тиiс. Олар, егер бұл тергеу мүдделерiне қайшы келмесе және басқа адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерiн бұзумен байланысты болмаса, онда тек тергеушiнiң, анықтаушының, прокурордың рұқсатымен қандай көлемде жария ету мүмкiн деп танылса, сондай көлемде жария етiлуi мүмкiн.
2. Тергеушi қорғаушыға, куәларға, жәбiрленушiге, азаматтық талапкерге, азаматтық жауапкерге немесе олардың өкiлдерiне, сарапшыға, маманға, аудармашыға, куәгерлерге және тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзу кезiнде қатысқан басқа адамдарға өзiнiң рұқсатынсыз iстегi мәлiметтердi жария етуге жол берiлмейтiнi туралы ескертедi, бұл туралы аталған адамдардан олардың жауапкершiлiгiн ескерте отырып, қолхат алынады.

25-тарау. Айыпталушы ретінде жауапқа тарту

206-бап. Айыпталушы ретiнде жауапқа тарту

1. Қылмыс жасады деп айыптау үшiн негiз беретiн жеткiлiктi дәлелдемелер болған кезде тергеушi адамды айыпталушы ретiнде жауапқа тарту туралы дәлелдi қаулы шығарады.
2. Тергеушi айыпталушыға айып тағылған күн туралы хабарлайды және сонымен бiр мезгiлде оған қорғаушыны шақыру не тергеушiден қорғаушының қатысуын қамтамасыз ету туралы өтiну құқығы түсiндiрiледi.
3. Осы Кодекстiң ережелерiне сәйкес айып тағу кезiнде қорғаушының қатысуы мiндеттi болып табылатын iстер бойынша тергеушi, егер қорғаушыны айыпталушының өзi, оның заңды өкiлi не оның тапсырмасы немесе келiсiмi бойынша басқа адамдар шақырмаса, қорғаушының келуiн қамтамасыз ету жөнiнде шаралар қолданады.

207-бап. Айыпталушы ретiнде жауапқа тарту туралы қаулы

1. Айыпталушы ретiнде жауапқа тарту туралы қаулыда мыналар көрсетiлуге тиiс:
1) оның жасалған уақыты мен орны; қаулыны кiм жасаған; айыпталушы ретiнде жауапқа тартылатын адамның тегi, аты мен әкесiнiң аты, оның туған күнi, айы, жылы және жерi;
2) айыпталушы айыпталып отырған қылмыстың оның жасалған уақыты, орны көрсетiлген сипаттамасы, сондай-ақ осы Кодекстiң 117-бабына сәйкес дәлелденуге тиiстi өзге де жағдайлардың сипаттамасы;
3) аталған қылмыс үшiн жауаптылықты көздейтiн қылмыстық заң (бап, бөлiк, тармақ).
2. Бiрнеше қылмыс бойынша айыпталған кездегi айыпталушы ретiнде жауапқа тарту туралы қаулыда қылмыстық заңның әрбiр бабы (бөлiктер, тармақтар) бойынша айыпталушыға қандай нақты iс-әрекеттер таңылатыны көрсетiлуге тиiс.
3. Қаулыда адамды тергелiп отырған iс бойынша айыпталушы ретiнде жауапқа тарту туралы шешiм болуға тиiс.
4. Айыпталушы ретiнде жауапқа тарту туралы қаулының көшiрмесi ол шығарылғаннан кейiн жиырма төрт сағаттың iшiнде прокурорға жiберiледi.

208-бап. Айыпталушының келу мiндеттiлiгi

1. Бостандықта жүрген айыпталушы жазбаша хабарлама-шақыру қағазы арқылы жауап алуға шақырылады. Хабарлама телефонограмма немесе жеделхат арқылы да берiлуi мүмкiн.
2. Шақыру қағазында айыпталушы ретiнде кiм, қайда және кiмге шақырылатыны, келетiн күн мен сағаты, сондай-ақ келмей қалуының салдары көрсетiлуге тиiс.
3. Шақыру қағазы айыпталушыдан қолхат алып тапсырылады, ал ол уақытша болмаған жағдайда айыпталушыға беруi үшiн шақыру қағазы кәмелетке толған отбасы мүшесiне тапсырылады немесе тұрғылықты жерiндегi тұрғын үй-пайдалану ұйымына немесе әкiмшiлiкке не жұмыс орнындағы әкiмшiлiкке берiледi, олар жауап алуға шақырылып отырған айыпталушыға шақыру қағазын беруге мiндеттi. Айыпталушы басқа да байланыс құралдарын пайдалана отырып шақыртылуы мүмкiн. Айыпталушы Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерде болған және ол тергеу органдарына келуден жалтарған жағдайда, алдын ала тергеу органы республикалық бұқаралық ақпарат құралдарында, сондай-ақ жалпы жұрттың қолы жететін телекоммуникация желілерінде, ал оның тұрып жатқан жері белгілі болған жағдайда айыпталушының тұрып жатқан жері бойынша бұқаралық ақпарат құралдарында хабарлама жариялауға құқылы.
4. Бостандықта жүрген айыпталушы тергеушiнiң шақыртуы бойынша белгiленген мерзiмде келуге мiндеттi.
5. Тергеушiнiң шақыртуы бойынша айыпталушының келмей қалуына мыналар дәлелдi себеп деп танылады:
1) айыпталушының келуiне мүмкiндiк бермейтiн ауру;
2) жақын туыстарының қайтыс болуы;
3) дүлей апаттар;
4) шақыру қағазының /хабарламаның/ қолына тимеуi;
5) айыпталушының белгiленген мерзiмде келуiне мүмкiндiк бермейтiн өзге жағдайлар.
6. Айыпталушы белгiленген мерзiмде келмей қалу себептерi туралы тергеушiге хабарлауға мiндеттi.
7. Дәлелсiз себептермен келмей қалған жағдайда айыпталушы айдап әкелiнуi мүмкiн.
8. Күзетпен ұстауда жүрген айыпталушы қамау орнының әкiмшiлiгi арқылы шақыртылады.
Ескерту. 208-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.03.16 N 163 Заңымен.

209-бап. Айып тағу

1. Айып, егер қорғаушының қатысуы заң бойынша мiндеттi болса немесе бұл туралы айыпталушы өтініш бiлдiрген болса, қорғаушының көзiнше және адамды айыпталушы ретiнде жауапқа тарту туралы қаулы шығарылған кезден бастап үш тәулiктен кешiктiрiлмей тағылады. Айыпталушы немесе оның қорғаушысы келмей қалған жағдайда айып үш тәулiк өткеннен кейiн де тағылады.
2. Айдап әкелiнген айыпталушыға айып айдап әкелiнген күнi тағылады. Бұл ретте тергеушi айып тағу кезiнде қорғаушының қатысуы заң бойынша мiндеттi болған жағдайларда қорғаушының қатысуын қамтамасыз ету шараларын қолдануға тиiс.
3. Тергеушi айыпталушының жеке басын анықтағаннан және қорғаушының қорғауды жүргiзу тапсырмасын тексергеннен кейiн айыпталушыға және оның қорғаушысына айыпталушы ретiнде жауапқа тарту туралы қаулыны хабарлайды.
4. Тергеушi айыпталушыға тағылып отырған айыптың мәнiсiн түсiндiруге мiндеттi.
5. Осы баптың үшiншi және төртiншi бөлiктерiнде көрсетiлген iс-әрекеттердi орындау айыпталушы ретiнде жауапқа тарту туралы қаулыға айып тағудың күнi мен сағатын көрсете отырып айыпталушының, қорғаушының және тергеушiнiң қол қоюымен куәландырылады.
6. Айыпталушы қол қоюдан бас тартқан жағдайда, егер ол айып тағылған кезде қатысқан болса, тергеушi және қорғаушы айыпталушы ретiнде жауапқа тарту туралы қаулыда қаулының мәтiнi айыпталушыға жарияланғанын куәландырады.
7. Айыпталушыға оны айыпталушы ретiнде жауапқа тарту туралы қаулының көшiрмесi тапсырылады.
8. Айыпталушы Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерде болған және ол алдын ала тергеу органына келуден жалтарған жағдайда - тергеуші, ал қорғаушы келген жағдайда қорғаушы да, айыпталушы ретінде жауапқа тарту туралы қаулыда оның Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерде болуына және алдын ала тергеу органына келуден жалтаруына байланысты айыпталушыға айыпты жариялау мүмкін еместігін куәландырады.
Егер айыпталушының тұрып жатқан жері алдын ала тергеу органына белгілі болса, айыпталушы ретінде жауапқа тарту туралы қаулының көшірмесі оған байланыс құралдары пайдаланыла отырып, соның ішінде почта арқылы жіберіледі. Қажет болған жағдайда алдын ала тергеу органы республикалық бұқаралық ақпарат құралдарында, айыпталушының тұрып жатқан жері бойынша бұқаралық ақпарат құралдарында, сондай-ақ жалпы жұрттың қолы жететін телекоммуникация желілерінде айыпталушы ретінде жауапқа тарту туралы хабарлама жариялауды ұйымдастыруға құқылы.
Ескерту. 209-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.03.16 N 163 Заңымен.

210-бап. Айып тағуды өзгерту мен толықтыру. Қылмыстық
iзге түсудi айып тағу бөлiгiнде қысқарту

1. Егер алдын-ала тергеу кезiнде тағылған айыпты өзгертуге немесе оны толықтыруға негiздер пайда болса, тергеушi осы Кодекстiң 207-бабының талаптарын сақтай отырып, айыпталушы ретiнде жауапқа тарту туралы жаңа қаулы шығаруға және оны айыпталушыға осы Кодекстiң 208-209-баптарында белгiленген тәртiп бойынша ұсынуға мiндеттi.
2. Егер алдын ала тергеу барысында тағылған айыптың әлде бiр бөлiгi расталмаса, тергеушi өзiнiң қаулысы арқылы осы бөлiк бойынша қылмыстық iзге түсудi қысқартады, қабылданған шешiмнiң көшiрмелерiн тапсыра отырып, бұл туралы айыпталушыға және процестiң басқа да қатысушыларына хабарлайды.

26-тарау. Жауап алу және беттестіру

211-бап. Жауап алуға шақыру тәртiбi

1. Куә, жәбiрленушi, сондай-ақ бостандықта жүрген сезiктi, айыпталушы жауап алуға олардан қолхат ала отырып тапсырылатын хабарлау қағазы арқылы шақыртылады, ал олар болмаған жағдайда кәмелетке толған отбасы мүшелерiнiң, көршiлерiнiң, жергiлiктi атқарушы орган өкiлдерiнiң бiрi арқылы немесе олардың жұмыс немесе оқу орындарының әкiмшiлiгi арқылы тапсырылады. Жауап алынатын адам өзге де байланыс құралдарын пайдалана отырып шақыртылуы мүмкiн.
2. Хабарлау қағазында кiмнiң және кiм ретiнде, кiмге және қандай мекен жай бойынша шақыртылатыны, жауап алуға келетiн уақыт (күнi, сағаты), сондай-ақ дәлелсiз себептермен келмеудiң салдары көрсетiледi.
3. Кәмелетке толмаған адам оның ата-анасы немесе өзге заңды өкiлдерi арқылы шақыртылады.
4. Күзетпен ұстаудағы сезiктi және айыпталушы жауап алуға ол күзетте ұсталып отырған орынның әкiмшiлiгi арқылы шақыртылады.

212-бап. Жауап алудың орны мен уақыты

1. Жауап алу алдын ала тергеу өтетiн жерде жүргiзiледi. Тергеушi қажет деп тапқан жағдайда жауап алуды жауап алынатын адам тұратын жерде жүргiзуге құқылы.
2. Жауап алу кейiнге қалдыруға болмайтын жағдайлардан басқасында күндiзгi уақытта жүргiзiледi.
3. Жауап алу үзiлiссiз төрт сағаттан артық жүргiзiлмеуге тиiс. Жауап алуды демалу мен ас iшуге арналған кемiнде бiр сағат үзiлiстен кейiн жалғастыруға жол берiледi, мұның өзiнде жауап алудың бiр күн iшiндегi жалпы ұзақтығы сегiз сағаттан аспауға тиiс. Медициналық дәлелдер болған жағдайда жауап алудың ұзақтығы дәрiгердiң жазбаша қорытындысының негiзiнде белгiленедi.

213-бап. Жауап алуды жүргiзудiң жалпы ережелерi

1. Жауап алудың алдында тергеушi жауап алынатын адамның жеке басын анықтауға тиiс. Егер жауап алынатын адамның iс бойынша iс жүргiзiлiп отырған тiлдi бiлетiндiгiне күмән туса, оның қай тiлде жауап бергiсi келетiнi анықталады.
2. Жауап алуға шақырылған адамға одан кiм ретiнде, қандай қылмыстық iс бойынша жауап алынатыны хабарланады, осы Кодексте көзделген құқықтары мен мiндеттерi түсiндiрiледi, бұл туралы хаттамаға белгi қойылады.
3. Жауап алу жауап алынатын адамға iс бойынша өзiне белгiлi мән-жайларды айтуды ұсынудан басталады. Егер жауап алынатын адам iске мүлде қатысы жоқ мән-жайлар туралы айтса, оған бұл туралы ескертiлуге тиiс.
4. Еркiн баяндау аяқталғаннан кейiн жауап алынып отырған адамға айғақтарды нақтылау мен толықтыруға бағытталған сұрақтар қойылуы мүмкiн. Жетектеушi сұрақтар қоюға тыйым салынады.
5. Егер айғақтар цифрлық деректермен немесе есте сақтау қиын өзге мәлiметтермен байланысты болса, жауап алынатын адам өзiнiң өтiнiшi бойынша немесе оның келiсiмiмен хаттамаға қоса тiркелуi мүмкiн құжаттар мен жазбаларды пайдалануға құқылы.
6. Жауап алу барысында тергеушi жауап алынып отырған адамға заттай дәлелдер мен құжаттарды көрсете алады, ал еркiн баяндау аяқталғаннан кейiн қылмыстық iс материалдарындағы айғақтарды жария ете алады, дыбыс және бейнежазбаларды немесе кино түсiру материалдарын тыңдатып, көрсете алады.
7. Мылқау немесе саңырау куәдан, жәбiрленушiден, сезiктiден, айыпталушыдан жауап алу оның белгiлерiн түсiнетiн және онымен белгiлер арқылы сөйлесе алатын адамның қатысуымен жүзеге асырылады. Мұндай адамның жауап алуға қатысуы хаттамада көрсетiледi.
8. Жауап алынатын адамның психикалық немесе өзге ауыр науқасы болғанда одан жауап алу дәрiгердiң рұқсатымен және оның қатысуымен жүзеге асырылады.
9. Тергелетiн iстiң мән-жайлары бойынша бұрын берiлген айғақтарды нақтылау немесе толықтыру қажеттiлiгi пайда болған жағдайда қайтадан (қосымша) жауап алу жүргiзiлуi мүмкiн.

214-бап. Куә мен жәбiрленушiден жауап алу

1. Бiр iс бойынша шақырылған куәлардан, жәбiрленушiлерден басқа куәлардан және жәбiрленушiлерден бөлек жауап алынады. Тергеушi бiр iс бойынша шақырылған куәлар, жәбiрленушілер жауап алу басталғанға дейiн өзара сөйлеспейтiндей шаралар қолданады.
2. Жауап алу алдында тергеушi куәнiң, жәбiрленушiнiң айыпталушыға немесе сезiктiге қандай қатысы бар екенiн анықтайды, оларға iс жүргiзудегi құқықтары мен мiндеттерiн түсiндiредi, айғақ беруден бас тартқаны үшiн қылмыстық жауапкершiлiгi туралы ескертедi. Бұл ретте тергеушi куәгерге, жәбiрленушiге өзiнiң, ерiнiң (зайыбының), жақын туыстарының, қылмыс жасағанын ашатын, сондай-ақ дiни қызметшiге тәубе үстiнде оған iшкi сырын сенiп ашқан адамдарға қарсы айғақтар беруден бас тартуға құқығы бар екенiн түсiндiруге мiндеттi. Бұл құқықты пайдаланбаған куә, жәбiрленушi көрiнеу жалған айғақ бергенi үшiн қылмыстық жауаптылығы туралы ескертiледi.
3. Басқа жағдайда куә мен жәбiрленушiден жауап алу осы Кодекстiң 213-бабының ережелерi бойынша жүргiзiледi.

215-бап. Кәмелетке толмаған куәдан немесе
жәбiрленушiден жауап алудың ерекшелiктерi

1. Он төрт жасқа дейiнгi куәдан немесе жәбiрленушiден жауап алуға қатысу үшiн, ал тергеушiнiң қалауы бойынша он төрт жастан он сегiз жасқа дейiнгi куәдан немесе жәбiрленушiден жауап алуға қатысу үшiн педагог шақыртылады. Кәмелетке толмаған куәдан немесе жәбiрленушiден жауап алу кезiнде оның заңды өкiлдерi қатысуға құқылы.
2. Он алты жасқа дейiнгi куәлар мен жәбiрленушiлерге айғақ беруден бас тартқаны үшiн және көрiнеу жалған айғақ бергенi үшiн жауапкершiлiк туралы ескертiлмейдi. Мұндай куәлар мен жәбiрленушiлерге iс жүргiзудегi құқықтары мен мiндеттерi түсiндiрiлген кезде оларға тек шындықты ғана айтудың қажет екенi атап көрсетiледi. Кәмелетке толмаған куә мен жәбiрленушiге өздерiнiң немесе жақын туыстарының қылмыс жасағанын ашатын айғақтар беруден бас тарту құқығы түсiндiрiледi.
3. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген жауап алуға қатысушы адамдарға хаттамаға енгiзiлуге тиiстi жауап алынып отырған адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерiн бұзушылық туралы ескертпелер беру, сондай-ақ тергеушiнiң рұқсатымен жауап алынып отырған адамға сұрақ қою құқығы түсiндiрiледi. Тергеушi сұрақ қоюды қабылдамауға құқылы, бiрақ оны хаттамаға енгiзуге және қабылдамаудың себебiн көрсетуге тиiс.

216-бап. Сезiктiден жауап алу

1. Сезiктiден жауап алу ол ұсталған кезден бастап жиырма төрт сағат ішінде осы Кодекстiң 134-бабында көзделген тәртiппен немесе оған бұлтартпау шараларын қолдану туралы қаулы жарияланған кезден бастап жүргiзiледi.
2. Егер сезiктi ұсталған немесе күзетпен қамауға алынған болса, ол өз айғақтарын қорғаушының қатысуымен баяндауға құқылы. Қорғаушының қатысуын тез арада қамтамасыз ету мүмкiн болмаған жағдайда тергеушi оның қатысуын сезiктi ұсталғаннан немесе ол күзетпен қамауға алынғаннан кейiнгi жиырма төрт сағаттан кешiктiрмей қамтамасыз етуге мiндеттi.
3. Жауап алу басталар алдында тергеушi сезiктiге сезiк келтiрудiң мәнiсiн хабарлайды, сондай-ақ оған айғақ беруден бас тарту құқығын қоса, құқықтарын түсiндiредi.
4. Жауап алу сезiктiге күмән туралы және өзiнiң пiкiрiнше iс үшiн маңызы бар басқа барлық мән-жайлар бойынша айғақтар беруiн ұсынудан басталады.
4-1. Осы Кодекстің 73-бабының екінші бөлігінің ережелерін ескере отырып, осы Кодекстің 71-бабында көзделген жағдайларда қорғаушының қатысуы міндетті.
5. Қалған жағдайларда сезiктiден жауап алу осы Кодексте айыпталушыдан жауап алу үшiн көзделген ережелер бойынша жүргiзiледi.
Ескерту. 216-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.03.16 N 163, 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

217-бап. Айыпталушыдан жауап алу

1. Айыпталушыдан жауап алуды тергеушi айып тағылғаннан кейiнгi жиырма төрт сағаттан кешiктiрмей, ал айыпталушы келуден жалтарған жағдайда немесе оған iздеу салынған жағдайда ол айдап әкелiнгеннен немесе ұсталғаннан кейiн дереу жүргiзедi.
2. Жауап алу басталар алдында тергеушi айыпталушыға оның айғақ беруден бас тарту құқығын түсiндiредi және айыпталушының айтқандары оның өзiне қарсы пайдаланылуы мүмкiн екенiн хабарлайды. Айыпталушы айғақ беруден бас тартқан жағдайда одан жауап алу хаттамасында бұл туралы белгi қойылады.
3. Бiр iс бойынша шақырылған айыпталушылардан жеке-жеке жауап алынады, бұл орайда тергеушi олар өзара сөйлеспейтiндей шаралар қолданады.
4. Осы Кодекстің 73-бабының екінші бөлігінің ережелерін ескере отырып, осы Кодекстiң 71-бабында көзделген жағдайларда қорғаушының қатысуы мiндеттi болады.
5. Жауап алудың басында тергеушi оған тағылған айыптың мәнiсiн түсiндiре отырып, ол тағылған айып бойынша өзiнiң толық немесе iшiнара кiнәлi екенiн мойындайтынын не өз кiнәсiн терiске шығаратынын анықтайды. Егер айыпталушы жауап бермесе, онда ол өзiнiң кiнәлi екенiн мойындамады деп есептеледi.
6. Айыпталушының тағылған айыпқа көзқарасын анықтағаннан кейiн оған тергеушi тағылған айып пен iс үшiн маңызы болуы мүмкiн басқа жағдайлар бойынша айғақтар берудi ұсынады.
7. Қалған жағдайда айыпталушыдан жауап алу осы Кодекстiң 213-бабының ережелерi бойынша жүргiзiледi.
Ескерту. 217-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

218-бап. Жауап алу хаттамасы

1. Жауап алудың барысы мен нәтижелерi осы Кодекстiң 203-бабының талаптарын сақтай отырып жасалған хаттамада көрсетiледi. Айғақтар бiрiншi жақтан және мүмкiндiгiнше сөзбе-сөз жазылады. Ондағы сұрақтар мен жауаптар жауап алу кезiндегi ретi бойынша жазылады. Хаттамада жауап алуға қатысқан адамдардың тергеушi қабылдамаған сұрақтары да немесе жауап алынып отырған адам жауап беруден бас тартқан сұрақтар да, оларды қабылдамаудың немесе олардан бас тартудың себептерi көрсетiле отырып, көрiнiс табуға тиiс.
2. Бiрiншi жауап алу хаттамасында жауап алынып отырған адамның жеке басы туралы деректер, соның iшiнде: тегi, аты, әкесiнiң аты, туған уақыты мен жерi, азаматтығы, ұлты, бiлiмi, отбасылық жағдайы, жұмыс орны, жұмысының түрi немесе лауазымы, тұратын жерi, сондай-ақ iстiң мән-жайы бойынша қажет болатын басқа мәлiметтер көрсетiледi. Сезiктiден, айыпталушыдан жауап алу хаттамасында бұрын сотталғаны немесе сотталмағаны туралы көрсетiледi. Бұдан кейiнгi жауап алуларда жауап алынып отырған адамның жеке басы туралы деректердi, егер олар өзгермеген болса, оның аты-жөнiн көрсетумен шектеуге болады.
3. Заттай дәлелдер мен құжаттарды көрсету, хаттамаларды жариялау және тергеу iс-әрекеттерiнiң дыбыс- және бейнежазбаларын, киноға түсiрiлуiн, сондай-ақ осыған байланысты жауап алынушы берген айғақтарды көрсету мiндеттi түрде хаттамада жазылуға тиiс.
4. Жауап алынып отырған адам тергеу iс-әрекетi барысында схемалар, сызбалар, суреттер, диаграммалар жасай алады, олар хаттамаға қоса тiгiлiп, хаттамада ол туралы белгi қойылады.
5. Еркiн баяндаудан кейiн жауап алынып отырған адам айғақтарын өз қолымен жазуға құқылы. Жауап алынатын адам өз қолымен жазып, оған қол қойғаннан кейiн тергеушi толықтыратын және нақтылайтын сұрақтар қоя алады.
6. Жауап алу аяқталғаннан кейiн хаттама оқып шығу үшiн жауап алынып отырған адамға ұсынылады не оның өтiнiшi бойынша дауыстап оқылады. Жауап алынып отырған адамның хаттамаға толықтыру мен нақтылау енгiзу туралы талабы мiндеттi түрде орындалуға тиіс.
7. Айғақтармен таныстыру фактiсi және олардың дұрыс жазылғанын жауап алынып отырған адам хаттаманың соңында өз қолын қою арқылы куәландырады. Жауап алынып отырған адам сонымен қатар хаттаманың әрбiр бетiне қол қояды. Жауап алынып отырған адам хаттамаға қол қоюдан бас тартқан жағдайда тергеушi бас тарту себептерiн анықтайды, оларды хаттамаға енгiзедi және хаттаманы өзi қол қойып куәландырады.
8. Егер жауап алынып отырған адам тән кемiстiгiне немесе өзге себептерге байланысты хаттамаға өзi қол қоя алмайтын болса, оның өтiнiшi бойынша хаттамаға қорғаушы, жауап алынып отырған адам сенетiн өкiл немесе өзге адам қол қояды, бұл туралы хаттамада белгi жасалады.
9. Егер жауап алуға аудармашы қатысса, онда ол да хаттаманың әрбiр бетiне және тұтас хаттамаға қол қояды. Ол жауап алынатын адамның өз қолымен жазған айғақтарының аудармасына да қол қояды.
10. Хаттамада жауап алуға қатысқан барлық адам көрсетiледi. Олардың әрқайсысы хаттамаға қол қоюға тиiс.

219-бап. Жауап алу кезiнде дыбыс және бейне жазбаны
қолдану

1. Тергеушiнiң шешiмi бойынша, сондай-ақ айыпталушының, сезiктiнiң, куәнiң немесе жәбiрленушiнiң өтiнiшi бойынша жауап алу кезiнде дыбыс және бейне жазба қолданылуы мүмкiн.
2. Тергеушi дыбыс және бейне жазба туралы шешiм қабылдайды және бұл туралы жауап алынатын адамға жауап алу басталғанға дейiн хабарлайды.
3. Дыбыс және бейне жазба жауап алудың барысын толығымен бейнелеуге және жауап алынатын адамдардың айғақтарын толық қамтуға тиiс. Жауап алудың бiр бөлiгiн дыбыс және бейне жазбаға түсiруге, сондай-ақ сол жауап алудың барысында берiлген айғақтарды жазып алу үшiн арнайы қайталауға жол берiлмейдi.
4. Жауап алу аяқталғаннан кейiн дыбыс және бейне жазба толығымен жауап алынып отырған адамға тыңдатылып, көрсетiледi. Жауап алынып отырған адамның дыбыс- және бейне жазбаға толықтыру ретiндегi айғақтары да дыбыс және бейне жазбаға толықтыру ретіндегі айғақтары да дыбыс жазу мен бейне жазуға енгiзiледi. Дыбыс және бейнежазба жауап алынатын адамның бұл жазбалардың дұрыстығын куәландыратын мәлiмдемесiмен аяқталады.
5. Дыбыс және бейне жазба қолданылған жауап алу барысында алынған айғақтар жауап алу хаттамасына енгiзiледi. Жауап алу хаттамасы сондай-ақ дыбыс және бейне жазба қолданылғаны және ол туралы жауап алынып отырған адамға хабарланғаны туралы белгiнi; техникалық құралдар, дыбыс және бейне жазба шарттары мен оны тоқтата тұру фактiлерi, тоқтатудың себептерi мен ұзақтығы туралы мәлiметтердi; жауап алынып отырған адамның дыбыс және бейне жазбаны қолдану жөнiндегi мәлiмдемесiн; дыбыс жазбасының жауап алынып отырған адамға тыңдатылғаны туралы белгiнi; жауап алынып отырған адамның және тергеушiнiң хаттама мен дыбыс және бейне жазбаның қолданылуы жөнiндегi мәлiмдемесiн қамтуға тиiс. Дыбыс жазба мен бейне жазба iспен бiрге сақталады және алдын ала тергеу аяқталғаннан кейiн олар мөрмен бекiтiледi.
6. Айғақтардың дыбыс және бейне жазбасы басқа тергеу iс-әрекетiн жүргiзу кезiнде тыңдатылып, көрсетiлген жағдайда тергеушi бұл туралы тиiстi тергеу iс-әрекетiнiң хаттамасында көрсетуге мiндеттi.

220-бап. Беттестiру

1. Егер бұрын жауап алынған екi адамның көрсетпелерiнде елеулi қайшылықтар болса, тергеушi осы қайшылықтардың себебiн анықтау үшiн оларды беттестiредi.
2. Беттестiруге осы Кодексте көзделген жағдайларда қорғаушы, педагог, дәрiгер, аудармашы және жауап алынып отырған адамның заңды өкiлi қатыса алады.
3. Беттестiрудiң басында беттестiрiлiп отырған адамдардың бiрiн-бiрi бiлетiн-бiлмейтiндiгi және олардың арасында қандай қарым-қатынас бар екенi анықталады. Куә мен жәбiрленушiге айғақ беруден бас тартқаны, айғақ беруден жалтарғаны және көрiнеу жалған айғақ бергенi үшiн қылмыстық жауаптылығы туралы ескертiледi, сондай-ақ оларға өзiне, ерiне (зайыбына) және өзiнiң жақын туыстарына, ал дiни қызметшiлерге, - тәубе үстiнде өздерiне iшкi сырын сенiп ашқан адамдарға қарсы куәлiк етпеу құқығы түсiндiрiледi.
4. Беттестiруге шақырылған адамдарға анықтау үшiн беттестiру жүргiзiлiп отырған iстiң жайы туралы айғақ беру кезек бойынша ұсынылады. Мұнан соң тергеушi сұрақ қояды. Беттестiруге шақырылған адамдар тергеушiнiң рұқсатымен бiр-бiрiне сұрақ қоя алады.
5. Беттестiру кезiнде тергеушi iске қоса тiгiлген заттай дәлелдер мен құжаттарды көрсетуге құқылы.
6. Беттестiруге қатысқандардың алдыңғы жауап алулардағы айғақтарын жария етуге олар беттестiруде айғақ бергеннен кейiн және ол айғақтар хаттамаға енгiзiлгеннен кейiн рұқсат берiледi.
7. Беттестiрудiң барысы мен нәтижелерi осы Кодекстiң 203-бабында көзделген ережелер бойынша жасалатын хаттамада көрсетiледi.
8. Тергеушi беттестiруге қатысушы адамдарды хаттаманың мазмұнымен таныстырады. Жауап алынған адамдар хаттамаға түзетулер мен толықтырулар енгiзудi талап етуге құқылы. Беттестiру хаттамасына тергеушi және жауап алынған адамдар қол қояды. Әрбiр жауап алынған адам өз айғақтарына және хаттаманың әрбiр бетiне қол қояды.

27-тарау. Тексеру, эксгумация және куәландыру

221-бап. Тексеру

1. Қылмыс iзiн, өзге материалдық объектiлердi анықтау, сондай-ақ iс үшiн маңызы бар жағдайларды айқындау мақсатында тергеушi, ал ол жоқ болған жағдайда анықтаушы немесе қылмыс туралы арыз немесе хабар түскен анықтау органының лауазымы жағынан жоғары қызметкерi жердi, үй-жайларды, заттарды, құжаттарды, көзi тiрi адамдарды, мәйiттердi, жануарларды тексередi. Тексерудi жүзеге асыратын адамның нұсқаулары сол тергеу iс-әрекетiне қатысушылардың барлығы үшiн мiндеттi.
2. Қылмыстық iстi қозғау туралы шешiм шығару тексерудi жүргiзбейiнше мүмкiн болмайтын жағдайларда ол қылмыстық iс қозғалғанға дейiн жүргiзiлуi мүмкiн.

222-бап. Тексеру жүргiзудiң жалпы ережелерi

1. Тексеру бұған қажеттiлiк пайда болған кезде, әдетте, кейiнге қалдырылмай жүргiзiледi.
2. Қылмысты ашу үшiн тергеу талап етiлетiн қылмыс туралы арыз немесе хабар алғаннан кейiн тергеушi оқиға болған жерге дереу келiп, тексеру жүргiзуге тиiс.
3. Тергеушi уақытында келе алмайтын жағдайда тексерудi анықтаушы немесе арыз немесе хабар келiп түскен анықтау органының лауазымы жағынан жоғары қызметкерi жүргiзедi.
4. Анықтау органының қызметкерлерi тексеру жүргiзген кезде жәрдемдесуге және тергеушiнiң тапсырмасы бойынша оқиға болған жердi күзету, көрген адамдарды анықтау, қылмыс жасаған адамдарды анықтау және ұстау, зардап шеккендердi көшiру, қаза болғандарды тасымалдау, жалғасып жатқан қылмыстылардың жолын кесу және олардың қайталануының алдын алу, оқиғаның өзге зардаптарын жою жөнiндегi қажеттi шараларды жүргiзуге мiндеттi.
5. Қарап-тексеру оның барысы мен нәтижелерін тіркеп тұратын техникалық құралдар қолданыла отырып, ал осы баптың он екінші және он үшінші бөліктерінде көзделген жағдайда – куәгерлердің қатысуымен жүргізіледі.
тоғызыншы бөліктегі «тергеушi мен куәгерлердiң» деген сөздер «тергеушінің және куәгерлер тартылған кезде олардың» деген сөздермен ауыстырылсын.
6. Қажет болған жағдайда тексеру сезiктiнiң, айыпталушының, жәбiрленушiнiң, куәнiң, сондай-ақ маманның қатысуымен жүргiзiледi.
7. Байқалған iздердi және өзге де материалдық объектiлердi тексеру тергеу iс-әрекетi жүргiзiлетiн жерде өтедi. Егер тексеруге ұзақ уақыт қажет болса немесе қылмыс анықталған жерде тексеру елеулi түрде қиын болса, объектiлер ол жерден алынып, буып-түйiлiп, мөрмен бекiтiлiп және бүлiнбеген күйде тексеруге ыңғайлы басқа жерге жеткiзiлуге тиiс.
8. Тексеру кезiнде анықталғанның және алынғанның бәрi куәгерлерге, басқа да тексеруге қатысушыларға көрсетiлуi тиiс, бұл туралы хаттамада белгi жасалады.
9. Iске қатысы бар объектiлер ғана алынуға жатады. Алынған объектiлер буып-түйiледi, мөрмен бекiтiледi және тергеушi мен куәгерлердiң қол қоюы арқылы расталады.
10. Тексеруге қатысушы адамдар тергеушiнiң назарын өз пiкiрлерiнше iстiң мән-жайын анықтауға ықпал ететiн жәйттiң бәрiне аударуға құқылы.
11. Қажет болған жағдайларда тексерiлетiн объектiлерге өлшеу жүргiзiлiп, олардың жоспарлары мен схемалары жасалады, сондай-ақ суретке түсiру және өзге құралдармен бейнелеу жүргiзiледi, бұл туралы хаттамада белгi қойылып, оған аталған материалдар қоса тiгiледi.
12. Тұрғын үйдi тексеру тек онда тұратын кәмелетке толған адамдардың келiсiмiмен немесе прокурордың санкциясымен ғана жүргiзiледi. Егер онда тұратын адамдар кәмелетке толмағандар болса немесе психикалық немесе өзге ауыр науқастан зардап шегетiнi белгiлi болса немесе тексеруге қарсы болса, тергеушi прокурордың санкциясы алынуға тиiс мәжбүрлеп тексеру туралы қаулы шығарады. Прокурор санкция беруден бас тартқан жағдайда тексеру жүргiзiлмейдi.
13. Егер оқиға тұрғын үйде болса және оны тексерудi кейiнге қалдыруға болмаса, онда тұрғын үйдi тексеру тергеушiнiң қаулысы бойынша жүргiзiлуi мүмкiн, бiрақ кейiн оның заңды екенiн тексеру үшiн жүргiзiлген тексеру туралы бiр тәулiк мерзiмде прокурорға хабарланады. Аталған хабарды алғаннан кейiн прокурор тексерудiң заңды екенiн тексередi және оның заңды немесе заңсыз екенi туралы қаулы шығарады. Тексерудiң заңсыз екенi туралы шешiм қабылданған жағдайда бұл iс-әрекет iс бойынша дәлел ретiнде жiберiле алмайды.
14. Тұрғын үйдi тексеру кезiнде онда тұратын кәмелетке толған адамның болуы қамтамасыз етiлуге тиiс. Оның қатысуы мүмкiн болмаған жағдайда жергiлiктi атқарушы органның өкiлдерi шақырылады.
15. Ұйымның үй-жайлары мен аумағындағы тексеру олардың әкiмшiлiк өкiлдерiнiң көзiнше жүргiзiледi.
16. Дипломатиялық өкiлдiктер орналасқан үй-жайлардағы, сондай-ақ дипломатиялық өкiлдiктердiң мүшелерi мен олардың отбасылары тұратын үй-жайларды тексеру тек дипломатиялық өкiлдiк басшысының немесе оның орнындағы адамның өтiнiшi бойынша немесе олардың келiсiмiмен және олардың көзiнше жүргiзiледi. Дипломатиялық өкiлдiң келiсiмiне Қазақстан Республикасының Сыртқы iстер министрлiгi арқылы сұрау салынады. Тексеру жүргiзiлген кезде прокурордың және Қазақстан Республикасы Сыртқы iстер министрлiгi өкiлiнiң қатысуы мiндеттi.
17. Егер әлде бiр себептер бойынша бiрiншi тексеруде объектiнiң бөлiктерi зерттелмеген болса, оларды қосымша тексеру жүргiзiлуi мүмкiн.
18. Бiр объектiнi қайталап тексеру:
1) бастапқы тексерудiң жағдайы объектiнi тиiмдi тану үшiн қолайсыз болған жағдайда;
2) бастапқы тексеруден кейiн жаңа мәлiметтер алынуы мүмкiн болған жағдайда;
3) бастапқы тексеру сапасыз жүргiзiлген жағдайда жүргiзiледi.
Ескерту. 222-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

223-бап. Заттай дәлелдердi тексеру және сақтау

1. Оқиға болған жердi тексеру кезiнде жердi немесе үй-жайды тiнту, шығарып алу, тергеу экспериментi немесе басқа тергеу iс-әрекетi кезiнде алынған не тергеушiнiң талап етуi бойынша ұйымдар және азаматтар берген заттар осы Кодекстiң 222-бабының ережелерi бойынша тексеруге жатады. Аталған заттар тексергеннен кейiн осы Кодекстiң 121-бабының ережелерiне сәйкес заттай дәлелдер деп танылуы мүмкiн.
2. Затты тергеушi заттай дәлел ретiнде тану және оны iске қосып тiркеу туралы қаулы шығарады. Осы қаулыда заттай дәлелдi iспен бiрге қалдыру немесе оны иесiне немесе өзге адамдар мен ұйымдарға сақтауға өткiзу туралы мәселе шешiлуге тиiс.
3. Егер заттар ауқымды болуына немесе өзге де себептерге байланысты қылмыстық iспен бiрге сақтауға келмесе, олар фотосурет немесе бейнежазба құралдарымен түсiрiп алынуға, мүмкiндiгiнше мөрмен бекiтiлуге және тергеушi көрсеткен орында сақталуға тиiс. Iске заттай дәлелдiң үлгiсi қоса тiркелуi мүмкiн. Заттай дәлелдiң жатқан жерi туралы iсте тиiстi анықтама болуы тиiс.
Tepгeу және анықтау органдары алып қойған ұлттық және шетел валютасы түрiндегi ақшалай қаражат қылмыстық процестi жүргiзушi органның депозиттiк шотына салынады.
4. Тез бұзылатын заттай дәлелдер, егер олар иесiне қайтарылмайтындай болса, жергілікті атқарушы орган айқындайтын тиiстi ұйымдарға мақсатына сай пайдалануға не алынған сомаларды қылмыстық iстi жүргiзушi органның депозитiне енгiзе отырып сатуға өткiзiледi. Сақталуы айтарлықтай материалдық шығын жұмсауды қажет ететiн заттай дәлелдемелер, егер иесiне қайтарылып берiлуi мүмкiн болмаса оның келiсiмiмен алынған соманы қылмыстық процестi жүргiзушi органның депозитiне сала отырып, заңдарда белгiленген тәртiппен сатылады. Негiздер болған жағдайда пайдаланылған немесе сатылған заттай дәлелдемелер сол секілдi және сондай сападағы заттармен қайтарылып берiледi немесе иесiне олардың құны сот шешімі бойынша мемлекеттік бюджет есебінен төленедi.
Әрбір атауы (түрі) бойынша өте ірі мөлшерге жатқызудың белгіленген шегінен асатын мөлшердегі есірткі, психотроптық заттар сот сараптамасы жүргізілгеннен кейін, заттай дәлелдер деп танылып, іске үлгі ретінде қоса тіркелгендерді қоспағанда, қылмыстың қудалау органы қаулысының негізінде прокурордың келісімімен Үкімет белгілеген тәртіппен жойылуға тиіс.
Оларды қылмыстық іске қоса тіркеу үшін анықтау органы, тергеуші прокурормен келісілген тиісті қаулының негізінде міндетті түрде маманды қатыстыра отырып және бейнежазбаны қолданып, алып қойылған есірткі, психотроптық заттардың жалпы көлемінен әрбір атауы (түрі) бойынша тиісті есірткі, психотроптық заттар үшін заңда белгіленген өте ірі шамаға тең мөлшерде үлгілер таңдап алуға тиіс.
5. Анықтау органы iстi тергеушiге берген кезде немесе ол бiр анықтау органынан екiншi анықтау органына, не бiр тергеушiден екiншiсiне берiлген ретте, сонымен қатар iс прокурорға және сотқа жiберiлгенде заттай дәлелдер осы баптың үшiншi және төртiншi бөлiктерiнде көзделгеннен басқа жағдайларда белгiленген тәртiпке сәйкес бiрге жөнелтiледi. Заттай дәлелдер буып-түйiлген және мөрмен бекiтiлген күйiнде оларды даралайтын белгiлерi көрсетiлген тiзiмдеумен бiрге берiледi.
6. Қылмыстық iс тергеу сатысында тоқтатылған кезде заттай дәлелдер туралы мәселе осы Кодекстiң 121-бабы үшiншi бөлiгiнiң ережелерi бойынша шешiледi.
Ескерту. 223-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47 , 2001.07.11 N 238 , 2007.01.08 N 210 , 2008.06.27 N 50-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

224-бап. Адам мәйiтiн тексеру

1. Адам мәйiтiн ол табылған жерде сыртынан тексеру тексерудiң жалпы ережелерiн сақтай отырып және сот медицинасы саласындағы маман дәрiгердiң, ал оның қатысуы мүмкiн болмаған жағдайда - өзге дәрiгердiң мiндеттi түрде қатысуымен жүргiзiледi. Мәйiттi тексеру үшiн басқа да мамандар тартылуы мүмкiн.
2. Мәйiттi қосымша немесе қайталап тексерген жағдайда сот медицинасы саласындағы маман дәрiгердiң қатысуы мiндеттi.
3. Танылмаған мәйiт мiндеттi түрде фотосуретке түсiрiлуге және дактилоскопия жасалуға тиiс.
4. Мәйiттi сырттай тексеру кейiн сот-медицина сараптамасының жүргiзiлуiн алмастырмайды және жоққа шығармайды.
5. Мәйiттi тексеру барысында азаматтардың қайтыс болған адамды тану туралы мәлiмдемелерi сол тергеу iс-әрекетiнiң хаттамасына енгiзiлiп, кейiннен мәлiмдеушiден куә ретiнде жауап алынады, бұл мәйiттi басқа адамдардың тануы үшiн көрсетудi жоққа шығармайды.

225-бап. Эксгумация

1. Адамның мәйiтiн жерленген жерiнен қазып алу (эксгумация) егер мыналар:
1) мәйiттi тексеру, оның iшiнде қосымша немесе қайталап тексеру;
2) тану үшiн көрсету;
3) сараптама жүргiзу талап етiлгенде жүргiзiледi.
2. Эксгумация тергеушiнiң прокурор санкция берген дәлелдi қаулысы бойынша жүргiзiледi.
3. Эксгумация туралы қаулы жерленген жердiң әкiмшiлiгi және қайтыс болған адамның туыстары үшiн мiндеттi болып табылады.
4. Эксгумация сот медицинасы саласындағы маманның мiндеттi түрде қатысуымен жүргiзiледi.
5. Мәйiттi тану мен тексеру, сараптамалық үлгiлер алу эксгумация жасалатын орында жүргiзiлуi мүмкiн. Бұл жағдайда тергеу iс-әрекетiн жүргiзуден алынған деректер және олардың ретi мәйiт эксгумациясының жалпы хаттамасына енгiзiледi.
6. Егер осы баптың бесiншi бөлiгiнде көрсетiлген тергеу iс-әрекеттерi басқа жерде жүргiзiлсе, бұл туралы жеке хаттама жасалады.
7. Эксгумациядан кейiн мәйiт өзге зерттеулердi жүргiзу үшiн медициналық ұйымға жеткiзiлуi мүмкiн.
8. Мәйiттi эксгумациялаудан және кейiнгi iс жүргiзу әрекеттерiнен соң жерлеудi мәйiттi эксгумациялау туралы қаулы шығарған адамның немесе органның қатысуымен жерлеу орны әкiмшiлiгi жүргiзедi.
9. Анықтау органдары тергеушiге эксгумация жүргiзуге жәрдемдесуге мiндеттi.

226-бап. Куәландыру

1. Адам денесiндегi ерекше белгiлердi, қылмыс iздерiн, денсаулығына келтiрiлген зиянның белгiлерiн анықтау, мас болу жағдайын немесе iс үшiн маңызы бар өзге де қасиеттер мен белгiлердi анықтау үшiн, егер бұл үшiн сараптама жүргiзу талап етiлмесе, сезiктiге, айыпталушыға, жәбiрленушiге және куәға, сондай-ақ қылмыстық іс қозғалғанға дейін өтініш берушіге және өтініш беруші қылмыс жасаған адам ретінде тікелей көрсеткен адамға куәландыру жүргiзiлуi мүмкiн.
2. Куәландыру жүргiзу туралы тергеушi күдіктi, айыпталушы үшiн мiндеттi болып табылатын қаулы шығарады. Жәбiрленушiнi, куәнi, өтініш берушіні, сондай-ақ өтініш беруші қылмыс жасаған адам ретінде тікелей көрсеткен адамды мәжбүрлеп куәландыру прокурордың санкциясымен жүргiзiледi.
3. Куәландыруды тергеушi дәрiгердiң немесе басқа маманның қатысуымен жүргізеді.
4. Егер куәландыруда адамның денесi жалаңаштандырылатын болса, онда тергеушi жынысы басқа адамды куәландыру кезiнде қатыспайды. Бұл жағдайда куәландыруды сот медицинасы саласындағы маман немесе дәрiгер жүргiзедi.
Ескерту. 226-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

227-бап. Тексерудiң, куәландырудың, эксгумацияның
хаттамасы

1. Тексеру, куәландыру, эксгумация жүргiзу туралы тергеушi осы Кодекстiң 203-бабының талаптарын сақтай отырып хаттама жасайды.
2. Хаттамада тергеушiнiң барлық iс-әрекетi, сондай-ақ тексеру, куәландыру, эксгумация кезiнде анықталғандардың барлығы аталған тергеу iс-әрекеттерi жүргiзiлген ретпен және тексеру, куәландыру, эксгумация кезiнде анықталғандар қандай күйiнде байқалса, сол күйiнде сипатталады. Хаттамада тексеру, куәландыру, эксгумация кезiнде алынған барлық объектiлер көрсетiлiп, сипатталады.
3. Бұған қоса хаттамада: тексеру, куәландыру, эксгумация қай уақытта, ауа райы және жарықтың түсуi қандай болғанда жүргiзiлгенi; қандай техникалық құралдар қолданылып қандай нәтижелер алынғаны; аталған тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзуге кiмдер тартылғаны және олардың қалай қатысқаны; қандай объектiлер және қандай мөрмен бекiтiлгенi; тексеруден кейiн мәйiт немесе iс үшiн маңызы бар заттар қайда жiберiлгенi көрсетiлуi тиiс.

28-тарау. Тану

228-бап. Тану үшiн көрсету

1. Бұрын байқалған адаммен немесе объектiмен ұқсастықты немесе айырманы анықтау мақсатында тергеушi тану үшiн куәға, жәбiрленушiге, сезiктiге немесе айыпталушыға адамды немесе затты көрсете алады. Тану үшiн мәйiт те көрсетiлуi мүмкiн.
2. Тануға қатыстырылатын адамдардан тиiстi адамды немесе затты қандай жағдайда байқағаны туралы, қандай белгiлерiне және ерекшелiктерiне қарай тани алатыны туралы алдын ала жауап алынады.

229-бап. Тану үшiн көрсету тәртiбi

1. Танылуға тиiс адам тануға қатыстырылатын адамға жынысы бiр, сыртқы пiшiнi мен киiмiнде айтарлықтай айырма жоқ басқа адамдармен бiрге көрсетiледi. Тану үшiн көрсетiлетiн адамдардың жалпы саны кемiнде үш адам болуы керек. Бұл ереже мәйiттi тануға қолданылмайды.
2. Тергеу iс-әрекетiне арасында танылуға тиiс адам орналасқан өзге адамдардың қатысуы тек олар ерiктi түрде келiскен кезде және тануға қатыстырылған адам олармен бұрын таныс болмаған жағдайда мүмкiн болады.
3. Әдетте, мәйiт жеке көрсетiледi. Апаттар туралы iстер бойынша және құрбан болғандардың саны айтарлықтай болған басқа да iстер бойынша мәйiт тану үшiн жалпы қаза болғандармен бiрге көрсетiлуi мүмкiн. Қажет болған жағдайларда тергеушiнiң нұсқауы бойынша танушы адамға мәйiттi көрсетпес бұрын маман мәйiттi гримдейдi. Тергеушiнiң мәйiттi оның жатқан жерiнде сақталуын қамтамасыз ету туралы нұсқауы тану үшiн ұсынуға қажеттi уақыт кезеңiнде орындалуға мiндеттi.
4. Егер танитын адам куә немесе жәбiрленушi болса, оған танудың алдында айғақ беруден бас тартқаны үшiн, көрiнеу жалған айғақ бергенi үшiн қылмыстық жауаптылығы туралы ескертiледi, оған сондай-ақ өзiне, ерiне (зайыбына) және өзiнiң жақын туыстарына, ал дiни қызметшiге - тәубе үстiнде өзiне iшкi сырын сенiп ашқан адамдарға қарсы куәлiк етпеу құқығы түсiндiрiледi.
5. Тану жүргiзудiң алдында тергеушi танылуға тиiс адамға өзге адамдардың арасында кез келген орынды таңдап алуын ұсынады, бұл хаттамада көрсетiледi.
6. Адамды көрсету мүмкiн болмаған кезде тану оның фотосуретi бойынша жүргiзiлуi мүмкiн, ол бет әлпетi танылуға тиiс адаммен мүмкiндiгiнше ұқсас, кемiнде үш адамның фотосуретiмен бiрге көрсетiледi, тану сонымен бiрге дыбыс және бейнежазба бойынша да жүргiзiледi.
7. Зат кемiнде үш бiртектес затпен бiрге көрсетiледi. Ұқсас объектiлердi iрiктеп алу мүмкiн болмаған немесе қиын болғанда затты тану үшiн көрсету жалғыз дана бойынша жүргiзiледi.
8. Танушы адамға өзi ол туралы айғақ берген адамды немесе затты көрсету ұсынылады. Жетекшi сұрақтар қоюға тыйым салынады.
9. Егер танушы адам оған көрсетiлген адамдардың немесе заттардың бiрiн көрсетсе, оған бұл адамды немесе затты қандай белгiлерi немесе ерекшелiктерi бойынша танығанын түсiндiру ұсынылады.
10. Тану үшiн көрсету оның барысы мен нәтижелерін тіркеп тұратын техникалық құралдар қолданыла отырып жүргiзiледi.
11. Танушының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мақсатында, сондай-ақ дауыс, сөйлеу, жүрiс ерекшелiктерi бойынша тану кезiнде адамды тану үшiн көрсету танушыны танылатын адамның көрiп байқауын болдырмайтын жағдайда жүргiзiлуi мүмкiн. Танушыға тану үшiн көрсетiлген адамдарды жеткiлiктi көрiп байқау мүмкiндiгi қамтамасыз етiлуге тиiс.
12. Тануға көрсетiлген адамды сол белгiлерi бойынша танушының қайталап тануы жүргiзiлмейдi.
13. Тану үшiн көрсету туралы осы Кодекстiң 203-бабының талаптарын сақтай отырып, хаттама жасалады. Хаттамада танудың шарттары, барысы, нәтижелерi көрсетiледi және танушы адамның түсiнiктемелерi мүмкiндiгiнше сөзбе-сөз жазылады. Егер тану үшiн адамды көрсету танылуға тиiс адам танушы адамды көрмейтiндей жағдайда жүргiзiлсе, бұл да хаттамада көрсетiледi.
Ескерту. 229-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

29-тарау. Тінту және алу

230-бап. Тiнту

1. Тiнту iс үшiн маңызы бар заттарды немесе құжаттарды табу және алу мақсатында жүргiзiледi.
2. Тiнту жүргiзуге аталған заттардың немесе құжаттардың белгiлi бiр үй-жайда немесе өзге орында, не нақты адамда болуы мүмкiн деп болжауға жеткiлiктi деректердiң болуы негiз болып табылады.
3. Тiнту iздестiрiлiп жатқан адамдарды немесе мәйiттердi табу үшiн де жүргiзiлуi мүмкiн.

231-бап. Алу

1. Алу iс үшiн маңызы бар белгiлi бiр заттар мен құжаттардың қайда және кiмде екенi анық болғанда, оларды алып қою мақсатымен жүргiзiледi.
2. Алуды жүргізбей қылмыстық істі қозғау туралы шешім қабылдау мүмкін болмаған жағдайларда алу осы Кодекстің 232-бабының талаптарын сақтай отырып, қылмыстық іс қозғалғанға дейін жүргізілуі мүмкін.
Ескерту. 231-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

232-бап. Тiнту мен алуды жүргiзу тәртiбi

1. Тiнту мен алуды тергеушi дәлелдi қаулы бойынша жүргiзедi. Тiнту жүргiзу туралы, сондай-ақ мемлекеттiк немесе заңмен қорғалатын өзге құпияны қамтитын құжаттарды алу туралы қаулыға прокурор немесе оның орынбасары санкция беруге тиiс.
2. Тұрғын үйде онда тұрып жатқан адамдардың еркiнен тыс алу осы Кодекстiң 222-бабының он екiншi және он үшiншi бөлiктерiнiң ережелерi бойынша жүргiзiледi.
3. Айрықша жағдайларда, iздестiрiлiп жатқан және алып қоюға жататын объект оны табуды ұзаққа созудан жоғалуы, бүлiнуi немесе қылмыстық мақсатта пайдаланылуы мүмкiн болғанда не iздестiрiлiп жатқан адам жасырынуы мүмкiн болғанда тiнту прокурордың санкциясынсыз, бiрақ жүргiзiлген тiнту туралы кейiн жиырма төрт сағат iшiнде оған хабарлау арқылы жүзеге асырылуы мүмкiн. Аталған хабарламаны алғаннан кейiн прокурор жүргiзiлген тiнтудiң заңдылығын тексередi және оның заңды немесе заңсыз екенi туралы қаулы шығарады. Жүргiзiлген тiнтудiң заңсыз екенi туралы шешiм қабылданған жағдайда бұл әрекет iс бойынша дәлел ретiнде жiберiлмейдi.
4. Тiнту куәгерлердiң қатысуымен, ал қажет болған жағдайларда маманның және аудармашының қатысуымен жүргiзiледi.
Алу оның барысы мен нәтижелерін тіркеп тұратын техникалық құралдар міндетті түрде қолданыла отырып жүргізіледі, қажет болған кезде маман және аудармашы тартылуы мүмкін.
5. Тұрғын үйлердегi, ұйымдардың үй-жайларындағы тiнту немесе алу осы Кодекстiң 222-бабының он төртiншi және он бесiншi бөлiктерiнде аталған адамдардың қатысуымен жүргiзiледi.
6. Дипломатиялық өкiлдiктер орналасқан үй-жайларда, сондай-ақ дипломатиялық өкiлдiктердiң мүшелерi мен олардың отбасылары тұрып жатқан үй-жайларда тiнту мен алу осы Кодекстiң 222-бабының он алтыншы бөлiгiнде белгiленген талаптарды сақтай отырып жүргiзiледi.
7. Тiнту немесе алу жүргiзу басталар алдында тергеушi оларды жүргiзу туралы қаулыны көрсетуге мiндеттi.
8. Тiнтуге кiрiскенде тергеушi iс үшiн маңызды болуы мүмкiн, алынуға жататын заттар мен құжаттарды ерiктi түрде берудi ұсынады. Егер олар ерiктi түрде берiлсе және алынуға жататын заттар мен құжаттардың жасырылғанына күмәндануға негiздер болмаса, тергеушi одан әрi iздеу жүргiзбеуге құқылы.
9. Егер жабық үй-жайлар мен қоймалардың иесi оларды ерiктi түрде ашудан бас тартса, тiнту жүргiзген кезде олар ашылуы мүмкiн. Бұл ретте есiк құлыптарын және басқа заттарды қажетсiз бүлдiруге жол берiлмеуге тиiс.
10. Алу кезiнде тергеушi алынуға жататын заттар мен құжаттарды берудi ұсынады, ал бұдан бас тартылған жағдайда алу мәжбүрлi түрде жүргiзiледi.
11. Тергеушi сол үй-жайда тұрып жатқан адамның немесе басқа адамдардың жеке өмiрiнiң тiнту мен алу кезiнде анықталған мән-жайларының жария етiлмеуiне шаралар қолдануға мiндеттi.
12. Тергеушi тiнту немесе алу жүргiзiлiп жатқан үй-жайда немесе орында тұрған адамдарға және осы үй-жайға немесе орынға келген адамдарға тiнту немесе алу аяқталғанға дейiн ол жерден кетуге, сондай-ақ бiр-бiрiмен немесе өзге адамдармен сөйлесуге тыйым салуға құқылы.
13. Тiнту мен алу жүргiзiлген кезде тергеушi iске қатысы болуы мүмкiн заттар мен құжаттарды алумен шектелуге тиiс. Айналымға салуға тыйым салынған заттар мен құжаттар олардың iске қатыстылығына қарамастан алынуға тиiс.
14. Тінту кезінде алып қойылатын заттар мен құжаттар куәгерлерге және қатысып отырған басқа да адамдарға көрсетiледi, тінту орнында буып-түйiледi және мөрмен бекiтiледi және куәгерлер мен бұған қатысып отырған адамдардың қол қоюымен куәландырылады.
14-1. Алу кезінде алып қойылатын заттар мен құжаттар қатысып отырған адамдарға көрсетiледi, алу орнында буып-түйiледi және мөрмен бекiтiледi және бұған қатысып отырған басқа адамдардың қол қоюымен куәландырылады.
15. Тiнту жүргiзген кезде қажет болған жағдайда фотосуретке, киноға түсiру және бейнежазба жүргiзiледi.
Ескерту. 232-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

233-бап. Жеке адамды тiнту

1. Осы Кодекстiң 230-бабында көзделген негiздер болған кезде және 232-бабының талаптарын сақтай отырып, тергеушi тiнтiлетiн адамның денесiнен, оның киiмiнен және бойындағы заттардан заттар мен құжаттарды табу және алу мақсатында жеке адамды тiнтуге құқылы.
2. Жеке адамды тiнтудi тiнту жүргiзiлетiн адаммен жынысы бiр адам және сол жыныстағы куәгерлер мен мамандардың қатысуымен жүргiзедi.
3. Жеке тiнту арнайы қаулы шығармай және прокурордың санкциясынсыз, мынадай жағдайларда, егер:
1) үй-жайдағы немесе тiнту жүргiзiлiп жатқан өзге орындағы адам iс үшiн маңызы болуы мүмкiн құжаттарды немесе заттарды өз бойында жасырып отыр деп пайымдауға жеткiлiктi негiздер болса;
2) ол адам ұсталса немесе күзетпен қамауға алынса жүргiзiледi. Бұл жағдайда жеке адамды тiнту куәгерлер жоқ болса да жүргiзiледi.

234-бап. Тiнту немесе алу хаттамасы

1. Тiнту немесе алу жүргiзетiн адам осы Кодекстiң 203-бабында көзделген талаптарды сақтай отырып хаттама жасайды.
2. Хаттамада заттар немесе құжаттар қай жерде және қандай жағдайда табылғаны, олардың ерiктi түрде берiлгенi немесе мәжбүрлеп алынғаны көрсетiлуге тиiс. Барлық алынған заттар хаттамада саны, мөлшерi, салмағы, өзiндiк белгiлерi және мүмкiндiгiнше бағасы дәл көрсетiле отырып жазылуға тиiс.
3. Егер тiнту немесе алу жүргiзген кезде алынуға жататын заттарды немесе құжаттарды жою немесе жасыру әрекеттерi жасалған болса, бұл хаттамада қолданған шаралар көрсетiле отырып жазылуға тиiс.
4. Тiнту немесе алу хаттамасының көшiрмесi олар жүргiзiлген адамға не оның кәмелетке толған отбасы мүшесiне, ал олар болмаған жағдайда тұрғын үй пайдалану ұйымның немесе жергiлiктi атқарушы органның өкiлiне олардан қолхат алынып тапсырылады. Егер тiнту немесе алу ұйымда жүргiзiлсе, онда хаттаманың көшiрмесi оның өкiлдерiне қолхат алынып тапсырылады.

30-тарау. Почта-телеграф жөнелтiлiмдерiн тұтқындау.
Хабарламаларды жол-жөнекей ұстау. Сөйлесулердi тыңдау мен жазу

Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

235-бап. Почта-телеграф жөнелтiлiмдерiн тұтқындау,
оларды тексеру мен алу

1. Хаттар, жеделхаттар, радиограммалар, бандерольдер, посылкалар мен басқа да почта-телеграф жөнелтiлiмдерi iс үшiн маңызы бар мәлiметтердi, құжаттар мен заттарды қамтуы мүмкiн деп пайымдауға жеткiлiктi негiз болған кезде олар тұтқындалуы мүмкiн.
2. Тергеушi почта-телеграф жөнелтiлiмдерiн тұтқындау туралы прокурор санкция беретiн қаулы шығарады. Қаулыда почта-телеграф жөнелтiлiмдерiн ұстап қалу мiндетi жүктелетiн байланыс мекемесiнiң атауы, почта-телеграф жөнелтiлiмдерi ұстауға жататын адамдардың тегi, аты, әкесiнiң аты, олардың мекен-жайы, тұтқындалып отырған почта-телеграф жөнелтiлiмiнiң түрi, ол тұтқындалатын мерзiм көрсетiледi.
3. Почта-телеграф хат-хабарын тұтқындау туралы қаулы тиiстi байланыс мекемесiнiң басшысына жiберiледi, ол почта-телеграф жөнелтiлiмдерiн ұстап қалып, бұл туралы дереу тергеушiге хабарлауға мiндеттi.
4. Ұсталған почта-телеграф жөнелтiлiмдерiн қарап-тексерудi, алуды және көшiрмесiн түсiрудi тергеушi байланыс мекемесiнде оның барысы мен нәтижелерін тіркеп тұратын техникалық құралдар қолданыла отырып жүргiзедi. Қажет болған жағдайларда почта-телеграф жөнелтiлiмдерiн тексеру мен алуға қатысуға тергеушi тиiстi маманды, сондай-ақ аудармашыны шақыртуға құқылы. Почта-телеграф жөнелтiлiмдерiн тексерудiң әрбiр жағдайында хаттама жасалады, онда кiм және қандай почта-телеграф жөнелтiлiмдерiн тексергенi, көшiрмесiн алғаны және алушыға жiбергенi немесе тергеушi белгiлеген мерзiмге ұстағаны көрсетiледi.
5. Почта-телеграф жөнелтiлiмдерiн тұтқындаудың күшiн бұл шараға қажеттiлiк жойылған кезде тергеушi немесе прокурор, бiрақ кез келген жағдайда тергеу аяқталғаннан кейiн кешiктiрмей жояды.
Ескерту. 235-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

236-бап. Хабарды жол-жөнекей ұстау

1. Техникалық, оның iшiнде компьютерлiк байланыс арналары арқылы берiлетiн хабарларды жолдан ұстау және компьютерлiк жүйелерден тергелiп отырған iске қатысты ақпаратты алу тергеушiнiң прокурор санкция берген қаулысының негiзiнде жүргiзiледi.
2. Тергеушiнiң прокурор санкция берген қаулысы жедел iздестiру қызметiн жүзеге асырып отырған органға орындауға жiберiледi.
3. Жол-жөнекей ұстап алу нәтижесiнде алынған хабарлар мен компьютерлiк ақпаратты маман тиiстi ақпарат ұстаушыда бекiтедi және тергеушiге бередi.

237-бап. Сөйлесулердi және сөздерді тыңдау мен жазу

Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.07 N 221-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

1. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 120-бабында (бірінші бөлік); 122-бабында; 128-бабында (бірінші бөлік); 131-бабында (бiрiншi бөлiк); 132-1-бабында (бiрiншi бөлiк); 143-бабында (үшінші бөлік); 157-бабында (бірінші және екінші бөліктер); 164-бабында (бірінші бөлік); 170-бабында (бірінші бөлік); 175-бабында (бірінші және екінші бөліктер); 177-бабында (бірінші және екінші бөліктер); 178-бабында (бірінші бөлік); 181-бабында (бірінші бөлік); 185-бабында (бірінші және екінші бөліктер); 192-бабында (бірінші бөлік); 193-бабында (бірінші және екінші бөліктер); 209-бабында (бірінші және екінші бөліктер); 233-1-бабында (бірінші бөлік); 233-3-бабында (бірінші бөлік); 242-бабында; 251-бабында (бірінші бөлік); 252-бабында (бірінші бөлік); 270-бабында (бірінші бөлік); 271-бабында (бірінші бөлік); 307-бабында (екінші бөлік); 308-бабында (бірінші және екінші бөліктер); 311-бабында (бірінші бөлік); 312-бабында (бірінші және екінші бөліктер); 339-бабында (үшінші бөлік); 346-бабында (екінші бөлік); 347-1-бабында (бірінші бөлік); 358-бабында (бірінші бөлік); 361-бабында (екінші бөлік) көрсетілген ауырлығы орташа қылмыстар туралы, сондай-ақ ауыр және аса ауыр қылмыстар туралы қылмыстық істер бойынша, егер күдікті, айыпталушы үшінші бір адамның телефонын немесе өзге де сөйлесу құрылғысын пайдаланады деген мәліметтер болса немесе егер үшінші бір адам басқа адамдарға беру үшін күдіктіге, айыпталушыға арналған не күдіктіден, айыпталушыдан ақпарат алады деген мәліметтер болса, тыңдау нәтижесінде іс үшін маңызы бар мәліметтер алынады деп болжауға жеткілікті негіздер болған кезде күдіктінің, айыпталушының не үшінші бір адамның телефон және басқа да сөйлесу құрылғылары арқылы жүргізілетін сөйлесулерін жасырын тыңдау және жазып алу тергеушінің (анықтаушының) прокурор санкция берген қаулысының негізінде жүргізіледі.
Жоғарыда көрсетілген қылмыстар тізбесі бойынша бейне-, аудиотехниканы немесе өзге де арнаулы техникалық құралдарды пайдалана отырып, сөздерді жасырын тыңдау және жазып алу прокурордың санкциясымен ғана күдіктіге, айыпталушыға қатысты жүргізілуі мүмкін.
2. Күш қолдану, қорқытып алу және басқа қылмыстық әрекеттердi жәбiрленушiге, куәға немесе олардың отбасы мүшелерiне қолдану қаупi болған кезде тергеушiнiң прокурор санкция берген қаулысы бойынша олардың келiсiмiмен, бейне және дыбыс жазу техникаларын немесе басқа да арнаулы техникалық құралдарды пайдалану арқылы әңгiмелесулерiнiң жасырын тыңдалуы және жазылуы, сондай-ақ олардың телефондары немесе басқа сөйлесу құрылғылары арқылы сөйлескен сөздерiнiң тыңдалуы және жазылуы мүмкiн.
3. Тергеушi сөйлескен сөздердi, әңгімелесулерді тыңдау мен оларды жазуды қажет деп таныған соң дәлелдi қаулы шығарады, онда: қылмыстық iс және осы тергеу iс-әрекетi жүргiзiлуге тиiс негiздер, сөйлескен сөздерi тыңдалатын және жазылатын адамдардың аты-жөнi және ол қандай уақыт аралығында жүргiзiлетiнi; сөйлескен сөздерді, әңгiмелесулердi тыңдау мен жазуды техникалық тұрғыдан жүзеге асыру тапсырылған орган көрсетiледi. Аталған қаулы прокурорға ұсынылады және ол санкция берген жағдайда тергеушi оны орындау үшiн тиiстi органға жiбередi.
4. Кейiнге қалдыруға болмайтын жағдайларда сөйлескен сөздерді, әңгiмелесулердi тыңдау мен жазу тергеушiнiң қаулысы бойынша прокурордың санкциясынсыз, оған кейiннен жиырма төрт сағат iшiнде сөйлескен сөздердің тыңдалғаны, жазылғаны туралы хабар жiбере отырып, жүргiзiледi. Аталған хабарды алғаннан кейiн прокурор осы тергеулiк iс-әрекеттiң заңға сәйкестiгiн тексередi және оның заңды немесе заңсыз екенi туралы қаулы шығарады. Сөйлескен сөзді, әңгiмелесудi тыңдаудың, жазудың заңсыз екенi туралы шешiм қабылданған жағдайда аталған iс-әрекет iс бойынша дәлел ретiнде жiберiле алмайды.
5. Сөйлескен сөздерді, әңгiмелесулердi тыңдау мен жазу алты айдан аспайтын мерзiмге белгiленуi мүмкiн. Олар бұл шараларға қажеттiлiк жойылған кезде, бiрақ кез келген жағдайда тергеу аяқталған соң кешiктiрмей тергеушiнiң қаулысы арқылы тоқтатылады.
6. Тергеушi ол қаулыда белгiленген бүкiл мерзiмнiң iшiнде кез келген уақытта техникалық тыңдауды жүзеге асырып отырған органнан тексеру және тыңдау үшiн фонограмманы талап етуге құқылы. Фонограмма тергеушiге мөрмен бекiтiлген түрiнде, тыңдаудың негiзi, сөйлескен сөздi, әңгімелесуді жазудың басталған және аяқталған уақыты, пайдаланылған құралдардың қажеттi техникалық сипаттамалары мен жазудың сапасы көрсетiлген iлеспе хатпен бiрге тапсырылады.
7. Фонограмманы тексеру мен тыңдауды тергеушi қажет болған жағдайда маманды тарта отырып жүргiзедi, бұл туралы хаттама жасалады, онда сөйлесу фонограммасының iске қатысы бар бөлiгi сөзбе-сөз жазылып, сөйлесiп отырғандардың сөздерiнiң естiлу сапасына сипаттама берiлуге тиiс. Фонограмма хаттамаға қоса берiледi, бұл ретте оның iске қатысы жоқ бөлiгi үкiм заңды күшiне енген соң немесе қылмыстық iс тоқтатылғаннан кейiн жойылады.
Ескерту. 237-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.07.17 N 187-IV, 2009.12.07 N 221-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен; 03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен; 04.07.2013 № 127-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

31-тарау. Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен
нақтылау. Тергеу эксперименті

238-бап. Айғақтарды оқиға болған жерде тексеру мен
нақтылау

1. Жәбiрленушiнiң, куәнiң, сезiктiнiң, айыпталушының тергелетiн оқиғамен байланысты жерде берген айғақтарын тексеру мен нақтылау:
- айғақтардың растығын оларды болған оқиғаның жағдайымен салыстыру арқылы анықтау;
- тексерiлетiн iс-әрекет болған бағытты және орынды анықтау;
- жаңа нақтылы деректердi анықтау мақсатында жүргiзiледi.
2. Оқиға болған жерде айғақтарды тексеру мен нақтылау бұрын жауап алынған адам зерттелiп отырған оқиғаның жай-жапсары мен мән-жайларын оқиға болған жерде жаңғыртуы; iс үшiн маңызы бар заттарды, құжаттарды, iздердi тауып, көрсетуi; белгiлi бiр iс-қимылды бейнелеп көрсетуi; зерттелiп отырған оқиғада қандай заттардың қандай рөл атқарғанын көрсетуi; оқиға болған орынның өзгеруiне назар аудартуы; өзiнiң бұрынғы айғақтарын нақтылауы және айқындауы болып табылады. Бұл әрекеттерге сырттан қандай да бiр араласуға және жетекшi сұрақтар қоюға жол берiлмейдi.
3. Оқиға болған жерде айғақтарды тексеру мен нақтылау оның барысы мен нәтижелерін тіркеп тұратын техникалық құралдар қолданыла отырып, қажет болған жағдайларда маманның қатысуымен жүргiзiледi.
4. Оқиға болған жерде бiрнеше адамның айғақтарын бiр уақытта тексеру мен нақтылауға жол берiлмейдi.
5. Айғақтарды тексеру мен нақтылау жауап алынып отырған адамға оның айғақтары тексерiлетiн бағыт пен орынды ерiктi түрде көрсетудi ұсынудан басталады. Айғақтар айтылғаннан кейiн және iс-қимылдарды бейнелеп көрсеткеннен кейiн айғақтары тексерiлiп отырған адамға сұрақтар қойылуы мүмкiн. Бұл адам, сондай-ақ iске қатысушы өзге адамдар жүргiзiлiп отырған тергеу әрекетiне байланысты өздерiнен қосымша жауап алуды талап етуге құқылы.
6. Оқиға болған жерде айғақтарды тексеру мен нақтылау барысында табылған, iс бойынша дәлел ретiнде маңызы болуы мүмкiн заттар мен құжаттар алынып, буып-түйiледi және олар мөрмен бекiтiледi; оларды алу фактiсi хаттамада көрсетiледi.
7. Оқиға болған жерде айғақтарды тексеру мен нақтылау кезiнде қажет болған жағдайда өлшеу, суретке түсiру, дыбыс және бейнежазба жасау, киноға түсiру жүргiзiледi, жоспарлар мен схемалар жасалады. Оқиға болған жерде айғақтарды тексеру мен нақтылау кезiнде дыбыс және бейнежазба құралдарын пайдалану осы Кодекстiң 219-бабында баяндалған ережелер бойынша жүргiзiледi.
8. Оқиға болған жерде айғақтарды тексеру мен нақтылау жүргiзiлгенi туралы осы Кодекстiң 203-бабының талаптарын сақтай отырып хаттама жасалады. Хаттамада оқиға болған жерде айғақтарды тексеру мен айқындаудың жағдайы, барысы мен нәтижелерi егжей-тегжейлi бейнеленедi.
Ескерту. 238-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

239-бап. Тергеу экспериментi

1. Тергеу экспериментi iс үшiн маңызы бар мәлiметтердi зерттелiп отырған оқиғаның белгiлi бiр әрекеттерiн, жай-жапсарын, мән-жайларын қайта жаңғырту және тәжiрибе жүргiзу арқылы тексеру мен нақтылау мақсатында жүргiзiледi. Эксперимент жүргiзу кезiнде, атап айтқанда, әлде бiр фактiлердi қабылдау, жекелеген әрекеттердiң жасалу, әлде бiр оқиғаның болу ықтималдығы тексерiлуi, сондай-ақ болған оқиғаның ретi және iздердiң пайда болу тетiгi анықталуы мүмкiн.
2. Тергеу экспериментi оның барысы мен нәтижелерін тіркеп тұратын техникалық құралдар мiндеттi түрде қолданыла отырып жүргiзiледi. Қажет болған жағдайда тергеу экспериментiне өздерiнiң келiсiмi бойынша сезiктi, айыпталушы, жәбiрленушi, куә, маман, сарапшы және тәжiрибелiк iс-қимылдарды жүргiзетiн адамдар қатыстырылуы мүмкiн. Экспериментке қатысушыларға оның мақсаты мен жүргiзiлу тәртiбi түсiндiрiледi.
3. Тергеу экспериментiн жүргiзуге оған қатысушы адамдардың өмiрi мен денсаулығына қауiп келтiрiлмегенде, олардың ары мен намысына нұқсан келтiрiлмегенде, оларға материалдық зиян болмағанда жол берiледi.
4. Тергеу экспериментi қайта жаңғыртылып отырған оқиғалар немесе әрекеттер болған жағдайларға барынша ұқсас жағдайларда жүргiзiледi.
5. Қажет болған жағдайларда тергеу экспериментiн жүргiзген кезде суретке түсiру, дыбыс және бейнежазба, киноға түсiру жүргiзiледi, басқа ғылыми-техникалық құралдар қолданылады, жоспарлар, схемалар, сызбалар жасалады.
6. Тергеу экспериментi жүргiзiлгенi туралы осы Кодекстiң 203-бабының талаптарын сақтай отырып хаттама жасалады. Хаттамада тергеу экспериментiнiң шарты, барысы мен нәтижелерi егжей-тегжейлi баяндалады және мыналар көрсетiледi: эксперимент қандай мақсатпен, қашан, қайда және қандай жағдайда жүргiзiлдi; оқиғаның жай-жапсары мен мән-жайларын қайта жаңғырту нақты неден көрiндi; қандай әрекеттер, қандай ретпен жүргiзiлдi, оны кiм және қанша рет жасады; қандай нәтижелер алынды.
Ескерту. 239-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

32-тарау. Сот сараптамасы

240-бап. Сараптаманы тағайындау

Сараптама сарапшы арнайы ғылыми бiлiмдер негiзiнде жүргiзетiн iс материалдарын зерттеу нәтижесiнде iс үшiн маңызы бар мән-жайлар алынуы мүмкiн жағдайда тағайындалады. Қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысушы өзге адамдардың мұндай бiлiмiнiң болуы қылмыстық iстi жүргiзушi адамды тиiстi жағдайларда сарапшы тағайындау қажеттiлiгiнен босатпайды.

241-бап. Сараптаманы мiндеттi түрде тағайындау

1. Егер iс бойынша:
1) өлiмнiң себептерiн, денсаулыққа келтiрiлген зиянның сипаты мен ауырлық дәрежесiн;
2) iс үшiн маңызды болып, бірақ жасы туралы құжаттар болмағанда немесе олар күмән туғызғанда күдіктiнiң, айыпталушының, жәбiрленушiнiң жасын;
3) күдіктiнiң, айыпталушының есiнiң дұрыстығы немесе қылмыстық iс жүргiзуде өзінің құқықтары мен заңды мүдделерiн өз бетiнше қорғау қабiлетi жөнiнде күмән туғанда олардың психикалық немесе тәнiнiң жай-күйiн;
4) жәбiрленушiнiң, куәнiң iс үшiн маңызы бар мән-жайларды дұрыс қабылдау және олар туралы айғақтар беру қабiлетiне күмән туған жағдайда олардың психикалық немесе тәнiнiң жай-күйiн анықтау қажет болғанда;
5) iстiң өзге дәлелдермен дәйекті түрде анықталмайтын өзге де мән-жайын анықтау қажет болғанда, сараптаманы тағайындау мен жүргiзу мiндеттi болады.
2. Егер айыпталушының психикалық жай-күйiне Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнде өлiм жазасы немесе өмір бойына бас бостандығынан айыру түрiндегi жаза көзделген қылмысты жасағаны үшін күмән келтірілсе, сот-психиатриялық сараптаманы тағайындау мен жүргiзу міндетті болады.
Ескерту. Осы баптың бірінші бөлігінің 3 және 4-тармақтарында тізбеленген негіздемелер бойынша күдіктіге, айыпталушыға, жәбірленушіге, куәға амбулаториялық сот-психиатриялық сараптама тағайындалады және жүргiзіледі. Егер сарапшы стационарлық сот-психиатриялық сараптама жүргізбей және сынақтан өтушіні стационарлық тексеруге орналастырмай қорытынды беру мүмкін еместігі туралы хабарлаған жағдайда, осы Кодекстің 247-бабының тәртібімен қылмыстық іс бойынша стационарлық сот-психиатриялық сараптама тағайындалады.
Ескерту. 241-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

242-бап. Сараптама тағайындау тәртібі

1. Қылмыстық процесті жүргізуші орган сараптама тағайындау кажет деп тани отырып, бұл туралы қаулы шығарады, онда: сараптама тағайындаған органның атауы, сараптаманы тағайындау уақыты, орны; сараптаманың түрі; сараптама тағайындау үшін негіздер; сараптамаға жіберілетін объектілер және олардың шығу тегі туралы ақпарат, сондай-ақ көрсетілген объектілерді зерттеу барысында толық немесе ішінара жою, олардың сыртқы түрін немесе негізгі қасиеттерін өзгерту мүмкіндігіне рұқсат; сот сараптамасы органының атауы және (немесе) сот сараптамасын жүргізу тапсырылған адамның тегі, аты, әкесінің аты көрсетіледі. Қылмыстық процесті жүргізуші органның сараптама тағайындау туралы қаулысы ол жіберілген және өз құзыретіне жататын органдардың немесе адамдардың орындауы үшін міндетті.
2. Сараптама жүргізілмей қылмыстық істі қозғау туралы шешім қабылдау мүмкін болмайтын жағдайларда, ол қылмыстық іс қозғалғанға дейін тағайындалуы мүмкін. Бұл ретте, мыналар:
1) қылмыстар туралы арыздарға немесе хабарламаларға қоса берілетін, осы Кодекстің 178, 179, 180, 181-баптарына сәйкес табыс етілген;
2) осы Кодекстің 182-бабына сәйкес қылмыстық істі қозғауға құқық берілген лауазымды адамдар және органдар тікелей тапқан;
3) тергеуге дейінгі тексеру барысында осы Кодекспен жол берілетін іс жүргізу әрекеттерінің нәтижесінде алынған;
4) осы Кодекстің 125-бабында көзделген тәртіппен талап етіліп алынған немесе табыс етілген материалдар сот-сараптамалық зерттеулердің объектілері болып табылады.
3. Істе ревизия, тексеру актілерінің, ведомстволық инспекциялар қорытындыларының, сондай-ақ іс жүргізу әрекеттері барысында мамандар жүргізген зерттеулердің нәтижелері бойынша жасалған ресми құжаттардың болуы нақ сол мәселелер бойынша сот сараптамасын тағайындау мүмкіндігін жоққа шығармайды.
4. Сараптама өздерінің немесе өздеріне берілетін құқықтары мен мүдделерін қорғайтын процеске қатысушылардың бастамасы бойынша тағайындалуы мүмкін. Өзінің немесе өзіне берілетін құқықтары мен мүдделерін қорғайтын процеске қатысушы қылмыстық процесті жүргізуші органға, өз пікірі бойынша, сарапшының қорытындысы берілуге тиіс мәселелерді жазбаша түрде ұсынады, зерттеу объектілерін көрсетеді, сондай-ақ сарапшы ретінде шақырылуы мүмкін адамды (адамдарды) атайды. Бұл ретте, шешілуі өзіне ұсынылған мәселелер қылмыстық іске немесе сот сараптамасының нысанасына жатпайтын жағдайларды қоспағанда, қылмыстық процесті жүргізуші орган сараптама тағайындаудан бас тартуға құқылы емес.
5. Бастамасы бойынша сараптама тағайындалып отырған процеске қатысушы сараптамалық зерттеу объектілері ретінде заттарды, құжаттарды ұсына алады. Қылмыстық процесті жүргізуші орган дәлелді қаулысымен оларды мұндай объектілердің қатарынан алып тастауға құқылы.
6. Қылмыстық процесті жүргізуші орган ұсынылған мәселелерді қарап, олардың қылмыстық іске немесе сот сараптамасының нысанасына жатпайтындарын қабылдамайды, сарапшыдан бас тартуға негіздердің бар-жоғын анықтайды, содан кейін осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген талаптарды сақтай отырып, сараптама тағайындау туралы қаулы шығарады.
7. Сараптама жүргізуге байланысты шығыстарды өтеу, сондай-ақ сарапшының еңбегіне ақы төлеу осы Кодекстің 21-тарауының ережелері бойынша жүргізіледі.
8. Қылмыстық процесті жүргізуші орган, егер сараптама жүргізу кезінде олардың қатысуы міндетті деп танылса, сезіктіні, айыпталушыны, жәбірленушіні, куәні сарапшыға жеткізуді қамтамасыз етеді.
Ескерту. 242-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

243-бап. Сот сараптамасын жүргiзу тапсырылуы мүмкiн
адамдар

1. Сот сараптамасын жүргізу:
1) сот сараптамасы органдарының қызметкерлеріне;
2) лицензия негізінде сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын жеке тұлғаларға;
3) заң талаптарына сәйкес бір жолғы тәртіппен өзге де адамдарға тапсырылуы мүмкін.
2. Сараптама жүргiзу iс жүргiзуге қатысушылар ұсынған адамдардың бiрiне тапсырылуы мүмкiн.
3. Сараптама жүргiзу тапсырылған адамды шақыру туралы тергеушiнiң талабы аталған адам жұмыс iстейтiн ұйымның басшысы үшiн мiндеттi.
Ескерту. 243-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2001.11.06 N 251; 02.07.2013 № 113-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

244-бап. Сезiктiнiң, айыпталушының, жәбiрленушiнiң,
қорғаушының және жәбірленушінің өкілінің
сараптама тағайындау және жүргiзу кезiндегi
құқықтары

Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Сараптама тағайындалған және ол жүргiзiлген кезде жәбiрленушiнiң, сезiктiнiң, айыпталушының, қорғаушының және жәбірленушінің өкілінің:
1) сараптама жүргiзiлгенге дейiн оның тағайындалғаны туралы қаулымен танысуға және өзiне тиесiлi құқықтарына түсiндiрме алуына, бұл туралы хаттама жасалады;
2) сарапшыдан бас тартуға немесе сараптама жүргiзуден сот сараптамасы органын шеттету туралы өтiнiш жасауға;
3) сарапшылар ретiнде өздерi атаған адамдарды немесе белгiлi бiр сот сараптамасы органының қызметкерлерiн тағайындау туралы, сондай-ақ сараптаманы сарапшылар комиссиясының жүргiзуi туралы өтiнiш жасауға;
4) сарапшының алдында қосымша мәселелер қою немесе бұрын қойылғандарын нақтылау туралы өтiнiш жасауға;
5) қылмыстық процесті жүргізуші органның рұқсатымен, осы Кодекстің 246-1-бабында көзделген тәртіппен сараптама жүргізу кезінде қатысуға;
6) осы Кодекстің 254-бабында көзделген тәртіппен сарапшының қорытындысымен не қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабарламамен танысуға құқығы бар.
2. Аталған құқықтарға, сонымен қатар сараптама жасалатын куә да және психикалық жағдайы мүмкiндiк берсе, медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану жөнiнде iс жүргiзiлiп отырған адам да ие. Қылмыстық істі қозғау сатысында тізбеленген құқықтарға қылмыс жасаудан зардап шеккен адам, сондай-ақ өзіне қатысты қылмыстық іс қозғау туралы мәселе шешіліп жатқан адам ие болады.
3. Егер сараптама адамды сезiктi деп танығанға немесе айыпталушы ретiнде iске тартқанға дейiн жүргiзiлсе, қылмыстық процесті жүргізуші орган оны сараптама тағайындау туралы қаулымен, сарапшының қорытындысымен таныстыруға және оның осы Кодекстің 254-бабында көзделген құқығын түсiндiруге мiндеттi.
4. Жәбiрленушiлер мен куәларға, сондай-ақ қылмыс жасаудан зардап шеккен адамға және өзіне қатысты қылмыстық іс қозғау туралы мәселе шешіліп жатқан адамға сараптама жүргізу тек олардың жазбаша келiсiмiмен ғана жүргiзiледi. Егер бұл адамдар кәмелетке толмаған болса немесе сот оларды әрекет қабiлетi жоқ деп таныса, сараптама жүргiзуге жазбаша келiсiмдi олардың заңды өкiлдерi бередi. Аталған ереже осы Кодекстiң 241-бабында көзделген жағдайларда сараптама жүргiзу үшiн қолданылмайды.
5. Осы баптың бiрiншi және екiншi бөлiктерiнде аталған адамдар жасаған өтiнiштер қанағаттандырылған жағдайда, қылмыстық процесті жүргізуші орган сараптама тағайындау туралы өз қаулысын тиiсiнше өзгертедi немесе толықтырады. Өтiнiштердi қанағаттандырудан бас тартқан жағдайда ол өтiнiш берген адамға одан қолхат алып жарияланатын дәлелді қаулы шығарады.
Ескерту. 244-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2006.07.04 N 151, 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңдарымен.

244-1-бап. Өздеріне қатысты сот сараптамасы жүргізілетін
адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерінің
кепілдігі

1. Тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу кезінде:
1) олардан мәліметтер алу мақсатында оларды заңмен кепілдік берілген құқықтарынан айыруға немесе оларға қысым жасауға (оның ішінде, алдау, күш қолдану, қорқыту және өзге де заңсыз шаралар арқылы);
2) аталған адамдарды медициналық технологияларды, фармакологиялық және дәрілік заттарды клиникалық зерттеулердің субъектілері ретінде пайдалануға;
3) хирургиялық араласуды көздейтін зерттеулердің әдістерін қолдануға тыйым салынады.
2. Сот сараптамасын тағайындаған орган өзіне қатысты сот сараптамасы жүргізілетін адамды баламалы, болуы мүмкін ауырсыну сезімдерін және жанама әсерлерді коса алғанда, сот-сараптамалық зерттеулердің пайдаланылатын әдістері туралы оған түсінікті түрде хабардар етуге тиіс. Көрсетілген ақпарат сот сараптамасы жүргізілетін адамның өтініші бойынша оның заңды өкіліне де беріледі.
3. Өзіне қатысты сот сараптамасы жүргізілетін адамға медициналық көмек заңда көзделген негіздер бойынша және тәртіппен ғана көрсетілуі мүмкін.
4. Медициналық ұйымға орналастырылған адамға шағымдар және өтініштер жасауға мүмкіндік беріледі. Осы Кодексте көзделген тәртіппен берілген шағымдарды және өтініштерді медициналық ұйымның әкімшілігі жиырма төрт сағат ішінде жолданым иесіне жібереді және олар цензураға жатпайды.
5. Адамға қатысты оның келісімімен жүргізілетін сот сараптамасы оның кез келген сатысында аталған адамның бастамасы бойынша тоқтатылуы мүмкін.
Ескерту. Кодекс 244-1-баппен толықтырылды - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

245-бап. Сот сараптамасы органының сараптама жүргізуі.
Сот сараптамасы органы басшысының құқықтары
мен міндеттері

1. Сараптама сот сараптамасы органына тапсырылған кезде, қылмыстық процесті жүргізуші орган сараптама тағайындау туралы қаулыны және қажетті материалдарды оның басшысына жібереді. Сараптаманы сот сараптамасы органының қаулыда көрсетілген қызметкері жүргізеді. Егер қаулыда нақты сарапшы көрсетілмесе, сарапшыны таңдауды сот сараптамасы органының басшысы жүзеге асырады, бұл туралы сараптама тағайындаған адамға үш күн мерзімде хабарлайды.
2. Сот сараптамасы органының басшысы:
1) егер: осы сот сараптамасы органында қажетті арнаулы ғылыми білімі бар сарапшы болмаса; осы сот сараптамасы органының материалдық-техникалық базасы мен жағдайы нақты сараптама міндеттерін шешуге мүмкіндік бермесе; сот сарапшысының алдына қойылған мәселелер оның құзыретінің шегінен тыс болса; сараптама жүргізуге арналған материалдар осы Кодекстің талаптары бұзыла отырып ұсынылса, дәлелдерді көрсете отырып, сараптама тағайындаған органға сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыны орындамастан және зерттеуге ұсынылған объектілерді қайтаруға;
2) сараптама тағайындаған орган алдында осы сот сараптамасы органында жұмыс істемейтін адамдарды, егер олардың арнаулы ғылыми білімі қорытынды беру үшін қажет болса, сот сарапшылары комиссиясының құрамына енгізу туралы өтініш жасауға құқылы.
Сот сараптамасы органы басшысының заңда көзделген өзге құқықтары да бар.
3. Сот сараптамасы органының басшысы:
1) сараптама жүргізу үшін қажетті объектілерді дербес талап етіп алдыруға;
2) осы сот сараптамасы органының қызметкерлері болып табылмайтын адамдарды сараптама тағайындаған органның келісімінсіз оны жүргізуге тартуға;
3) сарапшыға нақты сараптама бойынша қорытындылардың мазмұнын алдын ала шешетін нұсқаулар беруге құқылы емес.
4. Сот сараптамасы органының басшысы:
1) сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыны және зерттеу объектілерін алысымен, осы Кодекстің 242-бабы бірінші бөлігінің талаптарын ескере отырып, осы сот сараптамасы органының нақты сарапшысына немесе сарапшылар комиссиясына жүргізуді тапсыруға;
2) сот сарапшысының тәуелсіздігі принципін бұзбастан, сот сараптамасын жүргізу мерзімінің сақталуына, жүргізіліп жатқан зерттеулердің жан-жақтылығына, толықтығы мен объективтілігіне, сот сараптамасы объектілерінің сақталуына бақылауды қамтамасыз етуге;
3) сараптама жүргізуді ұйымдастыруға байланысты өзіне белгілі болған мәліметтерді жария етпеуге;
4) зерттеулер жүргізу үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз етуге міндетті.
Ескерту. 245-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

246-бап. Сот сараптамасы органынан тыс сараптама
жүргiзу

1. Егер сараптама жүргізуді сот сараптамасы органының қызметкері болып табылмайтын адамға тапсыру ұйғарылса, қылмыстық процесті жүргізуші орган оны тағайындау туралы қаулы шығарылғанға дейін өзі сараптама жасауды тапсырғалы отырған адамның жеке басына көз жеткізуге және сарапшыдан бас тартуға осы Кодекстің 96-бабында көзделген негіздердің бар-жоғын тексеруге тиіс.
2. Қылмыстық процесті жүргізуші орган сараптама тағайындау туралы қаулы шығарады, оны сарапшыға тапсырады, оған осы Кодекстiң 83-бабында көзделген құқықтар мен мiндеттердi түсiндiредi және көрiнеу жалған қорытынды бергенi үшiн қылмыстық жауаптылығы туралы ескертедi. Бұл iс-әрекеттiң орындалғаны туралы қылмыстық процесті жүргізуші орган сарапшының қол қоюымен куәландырылатын сараптама тағайындау туралы хаттамада белгi жасайды. Сарапшы жасаған мәлiмдеме және оның өтiнiштерi де осылайша бекiтiледi. Сарапшының өтiнiшiн қабылдамау туралы сараптама тағайындаған адам дәлелдi қаулы шығарады.
Ескерту. 246-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

246-1-бап. Сот сараптамасын жүргізу кезінде процеске
қатысушылардың қатысуы

1. Қылмыстық процесті жүргізуші орган сараптама жүргізу кезінде қатысуға, сарапшының жүргізіп жатқан іс-әрекеттеріне қатысты оның түсіндірмесін алуға құқылы. Сараптама жүргізу кезінде қылмыстық процесті жүргізуші органның қатысу фактісі сарапшының қорытындысында көрсетіледі.
2. Сараптама жүргізу кезінде өздерінің немесе өздеріне берілетін құқықтары мен мүдделерін қорғайтын процеске қатысушылар қылмыстық процесті жүргізуші органның рұқсатымен қатыса алады. Бұл жағдайда қылмыстық процесті жүргізуші органның қатысуы міндетті.
3. Қылмыстық процесті жүргізуші орган тиісті өтінішті қанағаттандырған кезде, оны мәлімдеген адамға сараптаманың жүргізілетін орны мен уақыты хабарланады. Хабарланған адамның келмей қалуы сараптаманы жүргізуге кедергі келтірмейді.
4. Сот сараптамасын жүргізу кезінде процеске қатысып отырған қатысушылар зерттеулер барысына араласуға құқылы емес, бірақ сот сараптамасының нысанасына қатысты түсініктемелер бере алады.
5. Егер сот сараптамасын жүргізу кезінде процеске қатысып отырған қатысушы сот сарапшысының қызметіне кедергі келтірсе, сот сарапшысы зерттеуді тоқтата тұруға және қылмыстық процесті жүргізуші орган алдында аталған процеске қатысушыға сот сараптамасын жүргізу кезінде қатысуға берілген рұқсаттың күшін жою туралы өтініш жасауға құқылы.
6. Егер сот сараптамасын сот сарапшыларының комиссиясы жүргізсе, сот сарапшысы қорытынды жасаған кезде, сондай-ақ сот сарапшыларының кеңесуі және қорытындыларды тұжырымдау сатысында процеске қатысушылардың қатысуына жол берілмейді.
7. Сот психиатриялық және сот психологиялық-психиатриялық сараптаманың жүргізілуі құпия жағдайда жүзеге асырылады.
8. Адамды жалаңаштау арқылы сот-сараптамалық зерттеулерді жүргізу кезінде тек сол жыныстағы адамдар қатыса алады. Осы шектеу көрсетілген зерттеулерді жүргізуге қатысатын дәрігерлерге және басқа да медицина қызметкерлеріне қолданылмайды.
Ескерту. Кодекс 246-1-баппен толықтырылды - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

247-бап. Сараптама жүргізу үшін медициналық ұйымға
орналастыру

1. Егер адамға қатысты сот сараптамасын жүргізу сот-сараптамалық зерттеулерді стационар жағдайында жүргізуді көздейтін болса, сезікті, айыпталушы, жәбірленуші, куә сараптама тағайындау туралы қаулының негізінде медициналық ұйымға орналастырылуы мүмкін.
Осы Кодекстің 241-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда жәбірленушіні, куәні медициналық ұйымға орналастыруға оның жазбаша келісімімен ғана жол беріледі.
Егер аталған адам кәмелетке толмаса немесе сот оны әрекетке қабілетсіз деп таныса, көрсетілген жазбаша келісімді заңды өкіл береді. Заңды өкіл қарсылық білдірген немесе болмаған жағдайда жазбаша келісімді қорғаншылық және қамқоршылық органы береді.
2. Күзетпен ұсталмайтын сезіктіні, айыпталушыны, сондай-ақ жәбірленушіні, куәні сот-медициналық немесе сот-психиатриялық сараптама жүргізу үшін медициналық ұйымға жіберу осы Кодекстің 14-бабының екінші бөлігінде көзделген тәртіппен жүргізіледі.
3. Өздеріне қатысты сараптама жүргізілетін адамдарды медициналық ұйымда ұстау ережелері Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау туралы заңнамасында айқындалады.
4. Стационарлық сот-психиатриялық сараптама жүргізу үшін сезіктіні медициналық ұйымға орналастырған кезде оған айып тағылуға тиісті мерзім сарапшылар комиссиясының сезіктінің психикалық жағдайы туралы қорытындысы алынғанға дейін кідіртіле тұрады.
5. Өзіне қатысты сот-медициналық немесе сот-психиатриялық сараптама жүргізілетін адамның медициналық ұйымда болуының жалпы мерзімі отыз тәулікке тең. Сот-сараптамалық зерттеулерді аяқтау мүмкін болмаған жағдайда, көрсетілген мерзім осы Кодекстің 14-бабы екінші бөлігінің талаптарына сәйкес сарапшының (сарапшылар комиссиясының) дәлелді өтініші бойынша отыз тәулікке ұзартылуы мүмкін.
Өтініш сараптаманың жүргізілу мерзімінің аяқталуына дейін үш тәуліктен кешіктірілмей прокурорға немесе сотқа табыс етілуге және алған күннен бастап үш тәулік ішінде шешілуге тиіс. Прокурор, сот мерзімді ұзартудан бас тартқан жағдайда, адам медициналық ұйымнан шығарылуға тиіс. Медициналық ұйымның басшысы мәлімделген өтініш пен оны прокурордың, соттың қарау нәтижелері туралы өзіне қатысты сараптама жүргізілетін адамға, оның қорғаушысына, заңды өкіліне, өкіліне, сондай-ақ қылмыстық процесті жүргізуші органға хабарлайды.
6. Медициналық ұйымда өзіне қатысты сот сараптамасы жүргізіліп жатқан адам, оның қорғаушысы, заңды өкілі, өкілі осы Кодексте көзделген тәртіппен оның жүргізілу мерзімін ұзарту туралы қаулыға шағым жасауға құқылы.
Ескерту. 247-бап жаңа редакцияда - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

248-бап. Сараптама объектiлерi

1. Заттай дәлелдер, құжаттар, адамның денесi мен психикалық ахуалы, мәйiттер, жануарлар, сараптамалық үлгiлер, сондай-ақ қылмыстық iс материалдарындағы сараптама нысанасына жататын мәлiметтер сараптама объектiлерi болып табылады.
2. Сараптамалық зерттеу объектiлерiнiң дәлдiгi мен оларға жол берiлетiнiне сараптаманы тағайындаған орган кепiлдiк бередi.
3. Сараптамалық зерттеу объектiлерi, егер олардың көлемi мен қасиеттерi мүмкiндiк берсе, сарапшыға буып-түйiлген және мөрмен бекiтiлген күйiнде берiледi. Басқа жағдайларда сараптаманы тағайындаған адам сарапшыны зерттеу объектiлерi орналасқан жерге жеткiзудi, оларға бөгетсiз қол жеткiзудi және зерттеу жүргiзу үшiн қажеттi шарттарды қамтамасыз етуге тиiс.
4. Сот сараптамасы объектілерін пайдалану тәртібі Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленеді.
5. Сараптама жүргізу кезінде оның объектілері сараптама тағайындаған органның рұқсатымен зерттеулер жүргізу және қорытынды беру үшін қаншалықты кажет болса, сол шамада ғана бүлдірілуі немесе пайдаланылуы мүмкін.
Аталған рұқсат сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыда немесе сот сарапшысының өтінішін қанағаттандыру туралы не оны қанағаттандырудан ішінара бас тарту туралы дәлелді қаулыда қамтылуға тиіс.
Ескерту. 248-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

249-бап. Жеке және комиссиялық сараптама

1. Сараптаманы сарапшы жеке не сарапшылар комиссиясы жүзеге асырады.
2. Комиссиялық сараптама күрделi сараптамалық зерттеулердi жүргiзу қажет болған жағдайларда тағайындалады және оны бiр мамандықтағы кемінде екі сарапшы жүргiзедi.
3. Ақыл-есiнiң дұрыстығы туралы мәселе бойынша сот-психиатриялық сараптама жүргiзу үшiн кемiнде үш сарапшы тағайындалады.
4. Комиссиялық сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сарапшыларының әрқайсысы сот-сараптамалық зерттеуді толық көлемінде тәуелсіз және дербес жүргізеді. Сараптама комиссиясының мүшелерi алынған нәтижелердi бiрлесiп талдайды және ортақ пiкiрге келгенде қорытындыға не қорытынды берудiң мүмкiн еместiгi туралы хабарламаға қол қояды. Сарапшылар арасында келiспеушiлiк болған жағдайда олардың әрқайсысы немесе сарапшылардың бiр бөлiгi жеке қорытынды бередi не пiкiрi комиссияның басқа мүшелерiнiң қорытындысымен сәйкес келмеген сарапшы пiкiрiн қорытындыда жеке тұжырымдайды.
5. Қылмыстық процесті жүргізуші органның комиссиялық сараптама жүргiзу туралы қаулысы сот сараптамасы органының басшысы үшiн мiндеттi болып табылады. Сот сараптамасы органының басшысы ұсынылған материалдар бойынша комиссиялық сараптама жүргiзу туралы өз бетiнше шешiм қабылдауға және оны жүргiзудi ұйымдастыруға құқылы.
Ескерту. 249-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

250-бап. Кешендi сараптама

1. Кешендi сараптама iс үшiн маңызы бар жағдайларды анықтау үшiн әртүрлi бiлiм саласының негiзiнде зерттеулер жүргiзу қажет болған кезде тағайындалады және оны әртүрлi мамандықтағы сарапшылар өз құзыретiнiң шегiнде жүргiзедi.
2. Кешендi сараптаманың қорытындысында әрбiр сарапшының қандай зерттеудi, қандай көлемде жүргiзгенi және оның қандай қорытындыға келгенi көрсетiлуге тиiс. Әрбiр сарапшы қорытындының осы зерттеулер мазмұндалған бөлiгiне қол қояды.
3. Әрбiр сарапшы жүргiзген зерттеулер нәтижелерiнiң негiзiнде олар анықтау үшiн сараптама тағайындалған мән-жай туралы ортақ қорытынды (қорытындылар) тұжырымдайды. Ортақ қорытындыны (қорытындыларды) алынған нәтижелердi бағалауға құзыретi бар сарапшылар ғана тұжырымдап, қол қояды. Егер комиссияның немесе оның бiр бөлiгiнiң түпкiлiктi қорытындысына сарапшылардың бiрi (жекелеген сарапшылар) анықтаған фактiлер негiз болса, онда бұл туралы қорытындыда көрсетiлуге тиiс.
4. Сарапшылар арасында келiспеушiлiк болған жағдайда зерттеулердiң нәтижелерi осы Кодекстiң 249-бабының төртiншi бөлiгiне сәйкес ресiмделедi.
5. Сот сараптамасы органына тапсырылған кешендi сараптама жүргiзудi ұйымдастыру оның басшысына жүктеледi. Сот сараптамасы органының басшысы сол сияқты тергеушiнiң қаулысына сәйкес ұсынылған материалдар бойынша кешендi сараптама жүргiзу туралы өз бетiнше шешiм қабылдауға және оны жүргiзудi ұйымдастыруға құқылы.

251-бап. Сарапшы қорытындысының мазмұны

1. Қажеттi зерттеулер жүргiзiлгеннен кейiн оның нәтижелерiн есепке ала отырып, сарапшы (сарапшылар) өз атынан жазбаша қорытынды жасап, оны өз қолын қоюы және жеке мөрi арқылы растап, сараптама тағайындаған органға жiбередi. Сараптаманы сот сараптамасы органы жүргiзген жағдайда сарапшының (сарапшылардың) қолы аталған органның мөрiмен расталады.
2. Сарапшының қорытындысында: оның ресімделген күні, сараптаманың жүргізілген мерзімдері және орны; сот сараптамасын жүргізудің негіздері; сараптаманы тағайындаған орган туралы мәліметтер; сараптама жүргізу тапсырылған сот сараптамасы органы және (немесе) сарапшы (сарапшылар) туралы мәліметтер (тегі, аты, әкесінің аты, білімі, сарапшылық мамандығы, мамандығы бойынша жұмыс стажы, ғылыми дәрежесі және ғылыми атағы, атқаратын қызметі); көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы өзінің ескертілгені туралы сарапшының (сарапшылардың) қолымен куәландырылған белгі; сот сарапшысының (сарапшылардың) алдына қойылған мәселелер; сараптама жүргізу кезінде процеске қатысқан қатысушылар туралы және олар берген түсіндірмелер туралы мәліметтер; зерттеу объектілері; пайдаланылған әдістемелер көрсетіле отырып, зерттеулердің мазмұны мен нәтижелері; жүргізілген зерттеулердің нәтижелерін бағалау, сарапшының (сарапшылардың) алдына қойылған мәселелер бойынша қорытындылардың негіздемесі мен тұжырымы көрсетілуге тиіс.
3. Егер зерттеу барысында осы Кодекстiң 252-бабында көрсетiлген мән-жайлар анықталса, қорытындыда қойылған сұрақтардың барлығына немесе олардың кейбiреуiне жауап берудiң мүмкiн болмауының негiздемесi қамтылуға тиiс.
4. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген тәртіппен куәландырылған, сарапшының қорытындысын көрнекілейтін материалдар (фотокестелер, схемалар, графиктер, кестелер және басқа да материалдар) қорытындыға қоса беріледі және оның құрамдас бөлігі болып табылады. Сондай-ақ қорытындыға зерттеуден кейін қалған объектілер, оның ішінде үлгілер қоса берілуге тиіс.
Ескерту. 251-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

252-бап. Қорытынды берудiң мүмкiн еместiгi туралы
хабарлама

Егер сарапшының зерттеу жүргiзгенге дейiн оның алдына қойылған мәселелер өзiнiң арнайы білiмдерiнiң аясынан тыс екенiне не оған ұсынылған материалдар қорытынды беру үшiн жарамсыз немесе жеткiлiксiз екенiне және орындалуы мүмкiн емес екенiне, не ғылым мен сараптама тәжiрибесiнiң жайы қойылған сұрақтарға жауап беруге мүмкiндiк бермейтiнiне көзi жетсе, ол қорытынды берудiң мүмкiн еместiгi туралы дәлелдi хабарлама жазып, оны сараптама тағайындаған органға жiбередi.
Ескерту. 252-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

253-бап. Сарапшыдан жауап алу

1. Егер сарапшының қорытындысы жеткiлiктi түрде айқын болмаса, қосымша зерттеулер жүргiзу талап етiлмейтiндей олқылықтары болса, немесе сарапшы қолданған әдiстер мен терминдердi нақтылау қажет болса, қылмыстық процесті жүргізуші орган сарапшыдан аталған мән-жайлар бойынша жауап алуға құқылы. Сарапшының өзiнiң жауаптарын өз қолымен жазуына болады. Сарапшыдан жауап алу хаттамасы осы Кодекстiң 203-бабында жазылған ережелердi сақтай отырып жасалады.
2. Сарапшы қорытынды бергенге дейiн одан жауап алуға жол берiлмейдi.
3. Сарапшыдан оның қорытындысына қатысты емес, тірі адамдарға қатысты сот-психиатриялық, сондай-ақ сот-медициналық сараптама жүргізуге байланысты оған белгілі болған мән-жайлар бойынша жауап алуға болмайды.
Ескерту. 253-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

254-бап. Сезіктіге, айыпталушыға, жәбірленушіге сарапшының
қорытындысын көрсету

Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

1. Сарапшының қорытындысы немесе оның қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабарламасы, сондай-ақ сарапшыдан жауап алу хаттамасы алдын ала тергеу аяқталғанға дейін сезіктіге, айыпталушыға, жәбірленушіге не осы Кодекстің 244-бабының бірінші және екінші бөліктерінде аталған өзге де адамдарға көрсетіледі, олар өз ескертпелерін ұсынуға, сарапшының қорытындылары бойынша қарсылықтарын мәлімдеуге, сарапшыдан жауап алу, қосымша немесе қайталама сараптама, сондай-ақ жаңа сараптамалар тағайындау туралы өтініштерін мәлімдеуге құқылы. Мұндай өтініш қанағаттандырылған немесе ол қабылданбаған жағдайда, қылмыстық процесті жүргізуші орган тиісті қаулы шығарады, ол өтінішті мәлімдеген адамға одан қолхат алып хабарланады.
2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде аталған адамдарды сарапшының қорытындысымен және одан жауап алудың хаттамасымен таныстыру туралы хаттама жасалады, онда жасалған мәлiмдемелер немесе қарсылық бiлдiрулер көрсетiледi.
3. Осы баптың ережелерi адамды айыпталушы ретiнде тартқанға не ол сезiктi немесе жәбiрленушi деп танылғанға дейiн сараптама жүргiзiлген жағдайларда да қолданылады.
Ескерту. 254-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

255-бап. Қосымша және қайталама сараптама

1. Қосымша сараптама қорытынды толық немесе жеткiлiктi түрде айқын болмаған, сондай-ақ осының алдындағы зерттеумен байланысты қосымша мәселелердi шешу қажет болған жағдайда тағайындалады.
2. Қосымша сараптаманы жүргiзу сол сарапшының өзiне немесе басқа сарапшыға тапсырылуы мүмкiн.
3. Қайталама сараптама сарапшының алдыңғы қорытындысы жеткiлiктi түрде негiздi болмағанда не оның қорытындылары күмән туғызған не сараптаманы тағайындау мен жүргізу туралы iс жүргiзу нормалары елеулi түрде бұзылған жағдайларда дәл сол объектiлердi зерттеу және дәл сол мәселелердi шешу үшiн тағайындалады.
4. Қайталама сараптама тағайындау туралы қаулыда алдыңғы сараптаманың нәтижелерiмен келiспеудiң дәлелдерi келтiруге тиiс.
5. Қайталама сараптама жүргiзу сарапшылар комиссиясына тапсырылады. Алдыңғы сараптаманы жүргiзген сарапшылар қайталама сарапшылар жүргiзген кезде қатысып, комиссияға түсiнiктемелер бере алады, бiрақ олар сараптамалық зерттеуге және қорытынды жасауға қатыспайды.
6. Қосымша және қайталама сараптама тапсырылған кезде сарапшыға (сарапшыларға) алдыңғы сараптамалардың қорытындылары ұсынылуға тиiс.
7. Қосымша және қайталама сараптамалар осы Кодекстiң 240, 242-252-баптарының ережелерi сақтала отырып тағайындалады және жүргiзiледi.
8. Егер екінші немесе реті бойынша келесі сараптама бірнеше негіздер бойынша тағайындалып, олардың бірі - қосымша, ал басқалары қайталама сараптамаға жататын болса, мұндай сараптама қайталама сараптама жүргізу ережелері бойынша жүргізіледі.
Ескерту. 255-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңдарымен.

33-тарау. Үлгілер алу

256-бап. Үлгiлер алудың негiздерi

1. Тергеушi көзi тiрi адамның, мәйiттiң, жануардың, бұйымның, заттың қасиеттерiн бейнелейтiн үлгiлерiн зерттеудiң iс үшiн маңызы болғанда оларды алуға құқылы.
2. Үлгi ретiнде, атап айтқанда:
1) қан, ұрық, шаш, қиып алынған тырнақ, дененiң сыртқы бетiнiң микроскопиялық қорытындылары;
2) сiлекей, тер және басқа бөлiнiп шығатындар;
3) терi бедерiнiң iзi, тiстiң қалыбы;
4) қолжазба мәтiн, бұйымдар, адамның дағдысын бейнелейтiн басқа материалдар;
5) дауыс фонограммасы;
6) материалдардың, заттардың, шикiзаттың, дайын өнiмнiң сынамалары;
7) гильзалардың, оқтардың қару мен тетiк iздерiнiң үлгiлерi
алынады.
3. Үлгiлер алу туралы дәлелдi қаулы
шығарылады, онда: үлгiлердi алатын адам; үлгiлер алынатын адам (ұйым); нақты қандай үлгiлер қандай мөлшерде алынуға тиiс екенi; үлгiлердi алу үшiн адамның қашан және кiмге келуi керек екенi; үлгiлер алынғаннан кейiн қашан және кiмге ұсынылуға тиiс екенi көрсетiлуге тиiс.
4. Қылмыстық iстi қозғау туралы шешiм қабылдау үлгiлердi зерттеусiз мүмкiн болмаған жағдайларда олар қылмыстық iс қозғалғанға дейiн алынуы мүмкiн.
Ескерту. 256-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

257-бап. Үлгiлер алуға құқығы бар адамдар мен органдар

1. Егер iс-әрекет үлгiлер алынуға тиiстi жынысы басқа адамды шешiндiрумен байланысты болмаса және ерекше кәсiптiк дағдыны талап етпесе, тергеушi жеке өзi, ал қажет болғанда дәрiгердiң, өзге маманның қатысуымен үлгiлер алуға құқылы. Өзге жағдайларда үлгiлердi тергеушiнiң тапсырмасы бойынша дәрiгер немесе маман алуы мүмкiн.
2. Үлгiлердi алу сараптамалық зерттеудiң бiр бөлiгi болып табылған жағдайда оны сарапшы алуы мүмкiн.

258-бап. Үлгiлер алуға болатын адамдар

1. Үлгiлер сезiктiден, айыпталушыдан, жәбiрленушiден, сондай-ақ медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану жөнiнде iс жүргiзiлiп отырған адамнан алынуы мүмкiн.
2. Оқиға болған жердегi немесе заттай дәлелдердегi iздердi өзге адамның қалдыруы мүмкiн екенi туралы жеткiлiктi деректер болған кезде үлгiлерi сол адамнан, бiрақ аталған iздер қалдырылуы мүмкiн жағдайлар туралы одан куә (жәбiрленушi) ретiнде жауап алынғаннан кейiн ғана алынуы мүмкiн.

259-бап. Тергеушiнiң үлгiлер алуының тәртiбi

1. Тергеушi адамды өзiне шақыртып немесе ол тұрған жерге келiп, оны үлгiлер алу туралы қаулымен қолхат ала отырып таныстырады, оған және аталған тергеу iс-әрекетiне қатысушы өзге адамдарға олардың құқықтары мен мiндеттерiн түсiндiредi.
2. Тергеушi қажеттi iс-әрекеттi жеке өзi немесе маманның қатысуымен жүргiзедi, үлгiлер алады, оларды буып-түйiп, мөрмен бекiтедi.
3. Тиiстi жағдайларда үлгiлердi сұрыптап алуды, тiнтудi, эксгумацияны жүргiзу арқылы немесе оларды жүргiзумен бiр мезгiлде жүзеге асырылады.

260-бап. Дәрiгердiң немесе басқа маманның
үлгiлер алуы

1. Тергеушi үлгi алынуға тиiстi адамды, сондай-ақ тиiстi тапсырмасы бар қаулыны дәрiгерге немесе басқа маманға жiбередi. Қаулыда аталған тергеу iс-әрекетiнiң барлық қатысушыларының құқықтары мен мiндеттерi көрсетiлуге тиiс. Дәрiгерге, басқа маманға апару туралы мәселенi қаулы шығарған тергеушi шешедi.
2. Дәрiгер немесе басқа маман тергеушiнiң тапсырмасы бойынша қажеттi iс-әрекет жасайды және үлгiлердi алады. Үлгiлер буып-түйiледi және олар мөрмен бекiтiледi, осыдан кейiн дәрiгер немесе басқа маман жазған ресми құжатпен бiрге тергеушiге жiберiледi.

261-бап. Сарапшының үлгiлердi алуы

1. Сарапшы зерттеу процесiнде эксперименттiк үлгiлер жасауы мүмкiн, бұл туралы ол қорытындыда хабарлайды.
2. Тергеушi мұндай үлгiлердi әзiрлеу кезiнде қатысуға құқылы, бұл өзi жасайтын хаттамада көрсетiледi.
3. Зерттеу жүргiзгеннен кейiн сарапшы үлгiлердi буып-түйiлген және мөрмен бекiтiлген күйiнде өзiнiң қорытындысына қоса тiгедi.

262-бап. Үлгiлер алу кезiндегi жеке адам құқықтарын
қорғау

Үлгiлер алудың әдiстерi мен ғылыми-техникалық құралдары адамның өмiрi мен денсаулығына қауiпсiз болуға тиiс. Жанға қатты батыра жасалатын күрделi медициналық рәсiмдердi немесе әдiстердi қолдануға бұған үлгiлер алынуға тиiстi адам, ал егер ол адам кәмелетке толмаған болса немесе психикалық ауру болса - оның заңды өкiлдерi жазбаша келiсiм берген жағдайда ғана жол берiледi.

263-бап. Үлгiлер алу туралы қаулының орындалу
мiндеттiлiгi

1. Сезiктiден, айыпталушыдан үлгiлер мәжбүрленiп алынуы мүмкiн.
2. Жәбiрленушi мен куәдан үлгiлер алу, мұндай әрекеттi жасауды сезiктi, айыпталушы өзiн қылмыс жасады деп әшкерелейтiн айғақтарды тексеру үшiн табанды түрде талап еткеннен, сондай-ақ жыныстық аурулар мен өзге де жұқпалы ауруларды анықтау үшiн, мұндай анықтау iс үшiн маңызы болғанда үлгiлер алу қажет болғаннан басқа жағдайларда, жәбiрленушi мен куәнiң келiсiмiмен ғана жүргiзiлуi мүмкiн.
3. Жәбiрленушiден, куәдан осы баптың екiншi бөлiгiнде аталған жағдайларда, сондай-ақ өтініш берушіден және өтініш беруші қылмыс жасаған деп тікелей көрсеткен адамнан үлгiлердi мәжбүрлеп алуға прокурордың санкциясымен немесе соттың шешiмi бойынша ғана жол берiледi.
Ескерту. 263-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

264-бап. Үлгiлер алудың хаттамасы

1. Тергеушi үлгiлердi алғаннан кейiн хаттама жасайды, онда үлгiлердi алу үшiн жасалған барлық әрекет олардың жүргiзiлу ретiмен, бұл үшiн қолданылған ғылыми-зерттеу және басқа әдiстер мен рәсiмдер, сондай-ақ үлгiлердiң өзi сипатталып жазылады.
2. Егер үлгiлердi тергеушiнiң тапсырмасы бойынша дәрiгер немесе басқа маман алса, онда ол бұл туралы ресми құжат жасайды, оған аталған iс-әрекетке қатысқан барлық адам қол қояды және ол осы Кодекстiң 203-бабының сегiзiншi бөлiгiнде белгiленген тәртiппен қылмыстық iске қосып тiгу үшiн тергеушiге бередi.
3. Үлгiлер буып-түйiлген және мөрмен бекiтiлген күйiнде хаттамаға қоса тiркеледi.

34-тарау. Алдын ала тергеуді тоқтата тұру және қайта
жалғастыру

265-бап. Алдын ала тергеудi тоқтата тұрудың тәртiбi

1. Тергеушi алдын ала тергеудi осы Кодекстiң 50-бабының бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген негiздер бойынша тоқтата тұруға құқылы.
2. Алдын ала тергеудi тоқтата тұру туралы тергеушi дәлелдi қаулы шығарады, мұның көшiрмесi жиырма төрт сағат iшiнде прокурорға жiберiледi.
3. Алдын ала тергеудi тоқтата тұрудың алдында тергеушi айыпталушы болмаған кезде жүргiзiлуi мүмкiн барлық iс-әрекеттi орындау, оны табу, сонымен қатар қылмыс жасаған адамды анықтау үшiн барлық шараны қолдануға мiндеттi.

266-бап. Тергеушiнiң алдын ала тергеудi тоқтата
тұрғаннан кейiнгi iс әрекетi

1. Алдын ала тергеудi тоқтата тұрғаннан кейiн тергеушi бұл туралы жәбiрленушiге, оның өкiлiне, азаматтық талапкерге, азаматтық жауапкерге немесе олардың өкiлдерiне хабарлауға және сонымен бiр мезгiлде прокурорға алдын ала тергеудi тоқтата тұру туралы қаулыға шағым жасауға болатынын оларға түсiндiруге мiндеттi. Алдын ала тергеу осы Кодекстiң 50-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 4) және 7)-тармақтарында көзделген негiздер бойынша тоқтатылған жағдайда бұл туралы айыпталушы мен оның қорғаушысына да хабарланады.
2. Алдын ала тергеу тоқтатыла тұрғаннан кейiн тергеушi:
1) осы Кодекстiң 50-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 1-тармағында көзделген жағдайда тiкелей өзi де, анықтау органдары арқылы да айыпталушы ретiнде жауапқа тартылуға тиiс адамды анықтау үшiн шара қолданады;
2) осы Кодекстiң 50-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 2-тармағында көзделген жағдайда айыпталушының тұрған жерiн анықтайды, егер ол iзiн жасырса, оны iздестiру шараларын қолданады.
3. Iс жүргiзу тоқтатыла тұрған iс бойынша тергеу әрекеттерiн жүргiзуге жол берiлмейдi.
Ескерту. 266-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.07.10 N 32-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

267-бап. Айыпталушыны iздестiру

1. Айыпталушының тұрған жерi белгiсiз болған жағдайда тергеушi iздестiру жүргiзудi анықтау органдарына тапсыруға құқылы. Бұл тапсырма туралы алдын ала тергеудi тоқтата тұру туралы қаулыда көрсетiледi немесе жеке қаулы шығарылады.
2. Айыпталушыны iздеу алдын ала тергеу жүргiзу кезiнде де, оның тоқтатыла тұруымен бiр мезгiлде де жариялануы мүмкiн.
3. Осы Кодекстiң 139-бабында көрсетiлген негiздер болған кезде iздестiрiлiп жатқан айыпталушыға қатысты, ол табылған жағдайда, бұлтартпау шарасы қолданылуы мүмкiн. Осы Кодекстiң 150-бабында көрсетiлген жағдайларда соттың санкциясы бойынша тұтқындау түрiнде бұлтартпау шарасы қолданылуы мүмкiн.
Ескерту. 267-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

267-1-бап. Халықаралық iздестiрудi жариялау

1. Халықаралық iздестiрудi жариялауға негiздер болған кезде қылмыстық қудалау органы айыпталушыға халықаралық iздестiру жариялау туралы прокурор санкция берген жеке қаулы шығарады.
2. Қазақстан Республикасының аумағында қылмыс жасаған және тергеуден жасырынып жүрген адамға халықаралық iздестiру жариялауға санкция беру құқығы Бас прокурор мен оның орынбасарларында, облыстардың прокурорлары мен оларға теңестiрiлген прокурорларда болады.
Ескерту. Кодекс 267-1-баппен толықтырылды - ҚР 2003.09.25 N 484 Заңымен , 2007.01.08. N 210 Заңдарымен.

268-бап. Тоқтатыла тұрған алдын ала тергеудi қайта
жалғастыру

1. Тоқтатыла тұрған алдын ала тергеу қылмыстық iзге түсу органының дәлелдi қаулысымен:
1) тоқтата тұру үшiн негiздер жойылғаннан кейiн;
2) айыпталушының қатысуынсыз жүзеге асырылуы мүмкiн тергеу iс-әрекетiн жүргiзу қажеттiлiгi пайда болғанда қайта жалғастырылады.
2. Алдын-ала тергеу прокурордың немесе судьяның iстi тоқтата тұру туралы қаулының күшiн жоюына байланысты қылмыстық iзге түсу органының дәлелдi қаулысымен де қайтадан басталады.
3. Алдын ала тергеудi қайта жалғастыру туралы айыпталушы мен қорғаушыға, сондай-ақ жәбiрленушiге, оның өкiлiне, азаматтық талапкерге, азаматтық жауапкерге, олардың өкiлдерiне хабарланады.
Ескерту. 268-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47 Заңымен.

35-тарау. Алдын ала тергеу барысында істі қысқарту

269-бап. Алдын ала тергеу барысында iстi қысқартудың
негiздерi мен тәртiбi

1. Тергеушi, прокурор қылмыстық iстi осы Кодекстiң 38-бабында көзделген негіздер мен тәртіп бойынша қысқартуға құқылы, ал осы Кодекстің 37-бабының бірінші, екінші және үшінші бөліктерінде белгіленген негіздер мен тәртiп бойынша қылмыстық істі тоқтатады.
2. Сезiктiнi немесе айыпталушының қылмыс жасауға қатысқаны дәлелденбеген жағдайда, егер қосымша дәлелдемелер жинау үшiн барлық мүмкiндiк таусылса, қылмыстық iс осы Кодекстiң 37-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 1 немесе 2-тармақтарының негiзiнде қысқартылады. Бұл жағдайда тергеушi, прокурор адамды ақтау және оған заңсыз ұстау немесе қамау нәтижесiнде келтiрiлген материалдық зиянды өтеу жөнiнде заңдарда көзделген барлық шараны қолдануға тиiс.
3. Егер iс бойынша бiрнеше сезiктi, айыпталушы жауапқа тартылса, ал iстi қысқартуға негiз сезiктiлердiң, айыпталушылардың бәрiне бiрдей қатысты болмаса, онда қылмыстық қудалау осы Кодекстiң 51-1-бабында көзделген тәртiппен жекелеген сезiктiлерге, айыпталушыларға қатысты қысқартылады.
4. Қылмыстық iстi қысқарту туралы дәлелдi қаулы шығарылады.
5. Қаулының кiрiспе бөлiмiнде оның жасалған уақыты мен орны, тергеушiнiң аты-жөнi мен лауазымы көрсетiледi.
6. Қаулының сипаттама-дәлелдеу бөлiмiнде iстi қозғауға себеп пен негiз болған жағдайлар, iс бойынша қылмыс жасады деп сезiк келтiрiлген немесе айыпталған адамдар, олардың мәнiсi, қылмыстық-құқықтық бiлiктiлiк және қолданылған бұлтартпау шаралары туралы деректердi көрсете отырып, оны тергеу нәтижелерi баяндалады.
7. Қаулының қарар бөлiмiнде iстi қысқарту үшiн негiз болған осы Кодекстiң бабын (бөлiгiн, тармағын) көрсете отырып, iстi қысқарту туралы шешiм, сондай-ақ бұлтартпау шарасын қолданбау туралы, мүлiктi тұтқындауды алып тастау туралы, қызметiнен уақытша босатуды тоқтатуды алып тастау туралы, хат-хабарды тұтқындау, сөйлескен сөздердi тыңдау мен жазып алу, заттай дәлелдердiң тағдыры туралы нұсқау баяндалады.
8. Заң бойынша iстi тоқтатуға айыпталушының немесе жәбiрленушiнiң келiсiмi бойынша ғана жол берiлетiн жағдайларда мұндай келiсiмнiң бар екенi қаулыда көрсетiлуге тиiс.
9. Iс осы Кодекстiң 37-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 1, 2-тармақтарында және үшiншi бөлiгiнде көзделген негiздер бойынша қысқартылған ретте қаулыға оларға қатысты iс қысқартылған адамдардың кiнәсiз екенiне күмән келтiретiн сөз орамдарын енгiзуге жол берiлмейдi.
10. Қылмыстық iстi қысқарту туралы қаулының көшiрмесi прокурорға жiберiледi.
Ескерту. 269-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

270-бап. Тергеушiнiң қылмыстық iс қысқартылғаннан
кейiнгi iс-әрекетi

1. Iстi қысқарту туралы және қысқарту негiздерi туралы тергеушi сезiктiге, айыпталушыға, олардың қорғаушыларына, жәбiрленушiге және оның өкiлiне, азаматтық талапкерге, азаматтық жауапкерге және олардың өкiлдерiне, сондай-ақ арызы бойынша iс қозғалған адамға немесе ұйымға жазбаша хабарлайды.
2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде аталған адамдарға iс материалдарымен танысу құқығы және iстi қысқарту туралы қаулыға шағым жасау тәртiбi түсiндiрiледi. Осы адамдардан келiп түскен өтiнiш бойынша оларға iстi қысқарту туралы қаулының көшiрмесi тапсырылады.
3. Iс материалдарымен танысу осы Кодекстiң 275-бабының талаптарын сақтай отырып жүргiзiледi.

271-бап. Қылмыстық iстi қысқарту туралы қаулыға шағым
жасау

1. Тергеушiнiң қылмыстық iстi қысқарту туралы қаулысына сезiктi, айыпталушы, олардың қорғаушылары, жәбiрленушi және оның өкiлi, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер немесе олардың өкiлдерi, сондай-ақ арызы бойынша iс қозғалған адам немесе мемлекеттiк органның немесе ұйымның өкiлi тергеуге қадағалау жасап отырған прокурорға шағымдана алады.
2. Iс прокурордың келiсiмiмен қысқартылған жағдайда қаулыға жоғары тұрған прокурорға шағымдануға болады.
3. Прокурордың қылмыстық iстiң қысқартылуына байланысты берiлген арызды қанағаттандырудан бас тартуына осы Кодекстiң 109-бабының ережелерi бойынша сотқа шағым жасауға болады.

272-бап. Қысқартылған қылмыстық iстi қайта жалғастыру

1. Қысқартылған iс бойынша iс жүргiзу мынадай жағдайларда:
1) тергеушiнiң қылмыстық iстi қысқарту туралы қаулысының күшi жойылғанда;
2) сот қылмыстық iстiң негiзсiз қысқартылуына берiлген арызды осы Кодекстiң 109-бабының тәртiбiмен қанағаттандырғанда қайта жалғастырылады.
2. Қысқартылған iс бойынша iс жүргiзу адамды қылмыстық жауапқа тартудың ескiру мерзiмi өтпеген жағдайда ғана қайта жалғастырылуы мүмкiн.
3. Iс бойынша iс жүргiзудi қайта жалғастыру туралы сезiктiге, айыпталушыға, олардың қорғаушыларына, жәбiрленушiге және оның өкiлiне, азаматтық жауапкерге немесе олардың өкiлдерiне, сондай-ақ арызы бойынша iс қозғалған адамға немесе ұйымға жазбаша түрде хабарланады.

272-1-бап. Жоғалған қылмыстық iстi не оның материалдарын
қалпына келтiру

1. Жоғалған қылмыстық iстi не оның материалдарын қалпына келтiру – прокурордың, тергеушiнiң, анықтау органының қаулысы бойынша, ал қылмыстық iс немесе материалдар сот iсiн жүргiзу барысында жоғалған жағдайда орындау үшiн прокурорға жiберiлетiн сот шешiмi бойынша жүргiзiледi.
2. Қылмыстық iстi қалпына келтiру осы Кодексте белгiленген тәртiппен дәлелдемелер деп танылуы мүмкiн қылмыстық iс материалдарының сақталған көшiрмелерi бойынша не қылмыстық процестi жүргiзетiн органның iс жүргiзу әрекеттерiн жүргiзу жолымен жүргiзiледi.
3. Қылмыстық iстi қалпына келтiру кезiнде анықтау, алдын ала тергеу және қамау мерзiмдерi осы Кодекстiң 153, 196 және 285-баптарында белгiленген тәртiппен есептеледi.
4. Егер жоғалған қылмыстық iс бойынша қамауда ұстаудың шектi мерзiмi өтсе, айыпталушы дереу босатылуға тиіс.
Ескерту. Кодекс 272-1-баппен толықтырылды - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

36-тарау. Айыптау қорытындысын жасау және қылмыстық істі
сотқа жіберу

273-бап. Прокурорға айыптау қорытындысымен бiрге
жiберiлетiн iс бойынша тергеу iс-әрекетiнiң
аяқталғаны туралы хабарлау

1. Iс бойынша барлық тергеу iс-әрекетi орындалды, ал жиналған дәлелдер айыптау қорытындысын жасау үшiн жеткiлiктi деп танылғаннан кейiн тергеушi бұл туралы айыпталушыға хабарлауға, оған iстiң барлық материалдарымен жеке өзiнiң де, қорғаушысының көмегiмен де танысу, сондай-ақ алдын ала тергеудi толықтыру немесе iс бойынша басқа шешiмдер қабылдау туралы өтiнiш айту құқығын түсiндiруге мiндеттi. Айыпталушыға тергеу iс-әрекетiнiң аяқталғаны туралы хабарлағаны және оған құқықтары түсiндiрiлгенi туралы осы Кодекстiң 203-бабының талаптарын сақтай отырып, хаттама жасалады. Айыпталушы қылмыстық iс материалдарымен танысудан бас тартқан жағдайда бұл туралы себептерi айтыла отырып, қаулыда көрсетiледi. Егер айыпталушы Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерде болса және алдын ала тергеу органдарына келуден жалтарса, бірақ айыпталушының тұрып жатқан жері алдын ала тергеу органына белгілі болса, айыпталушыға оның құқықтары түсіндіріле отырып, тергеу аяқталғаны туралы жазбаша хабарлама почта арқылы жіберіледі, хаттамаға тергеуші айыпталушыға тергеу іс-әрекеттерінің аяқталғаны және құқықтарының түсіндірілгені туралы хабарланғаны жөнінде белгі соғады.
2. Тергеудiң аяқталғаны туралы және iс материалдарымен танысу және өтiнiш айту құқықтары туралы тергеушi iске қатысқан жағдайда айыпталушының қорғаушысына, сондай-ақ жәбiрленушiге және оның өкiлiне, азаматтық талапкерге, азаматтық жауапкерге және олардың өкiлдерiне хабарлауға мiндеттi.
2-1. Тергеуші осы Кодекстің 290-1-бабының екінші бөлігінде көрсетілген қылмыстар бойынша кәмелетке толмаған айыпталушының заңды өкілдеріне, кәмелетке толмаған жәбірленушінің заңды өкілдеріне және өкілдеріне кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың соттылығына жатқызылған істі аудандық және оған теңестірілген сотта қарату құқығын түсіндіруге міндетті.
3. Егер айыпталушының қорғаушысы немесе жәбiрленушiнiң, азаматтық талапкердiң, азаматтық жауапкердiң өкiлi iспен танысу үшiн белгiленген уақытта дәлелдi себептермен келе алмаса, тергеушi iспен танысуды бес тәулiктен аспайтын мерзiмге кейiнге қалдырады. Қорғаушы немесе өкiл осы мерзiм iшiнде келмеген жағдайда тергеушi басқа қорғаушының немесе өкiлдiң келуi үшiн шаралар қолданады.
Ескерту. 273-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2001.03.16 N 163; 17.11.2014 № 254-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

274-бап. Жәбiрленушiнi, азаматтық талапкердi,
азаматтық жауапкердi және олардың өкiлдерiн iс
материалдарымен таныстыру

1. Жәбiрленушi немесе оның өкiлi ауызша немесе жазбаша өтiнiш жасаған жағдайда тергеушi бұл адамдарды iс материалдарымен немесе олар танысуға тiлек бiлдiрген олардың бiр бөлiгiмен таныстырады. Азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер немесе олардың өкiлдерi, егер олар өтініш бiлдiрсе, iс материалдарының азаматтық талап қоюға қатысты бөлiгiмен танысады.
2. Таныстыру осы Кодекстiң 275-бабында көзделген тәртiппен жүргiзiледi.

275-бап. Айыпталушыны және оның қорғаушысын iстiң
барлық материалымен таныстыру

1. Осы Кодекстiң 274-бабының талаптарын орындай отырып, тергеушi айыпталушы мен оның қорғаушысына айыптау тізімін қоспағанда, iстiң барлық материалын көрсетедi, олар тiгiлген, нөмірленген, іс парақтарының тізімдемесіне енгізілген, тігілген және тергеу органының мөрімен бекітілген болуға тиiс. Танысуға сонымен қатар айғақ заттар ұсынылады және айыпталушының немесе оның қорғаушысының өтiнiшi бойынша, егер тергеу iс-әрекетiнiң хаттамаларына қоса тiркелген болса, фонограммалар, бейнежазбалар, кинофильмдер, слайдылар тыңдатылып, көрсетiледi. Айыпталушының немесе оның қорғаушысының өтiнiшi бойынша олар iс материалдарымен бiрге немесе жеке-жеке таныса алады.
2. Айыпталушы мен қорғаушы iс материалдарымен танысу процесiнде, егер ол бiрнеше томнан тұратын болса, олардың кез келгенiн қайта қарауға, сондай-ақ кез келген мәлiметтi кез келген көлемде көшiрiп алуға, құжаттардың көшiрмесiн түсiрiп алуға, соның iшiнде техникалық құралдардың көмегiмен түсiрiп алуға құқылы. Мемлекеттік құпияларды немесе заңмен қорғалатын өзге құпияны құрайтын мәліметтер бар iстегi құжаттардан үзiндiлер және олардың көшiрмелерi iспен бiрге сақталады және айыпталушы мен оның қорғаушысына сот отырысы кезiнде берiледi.
3. Айыпталушы мен қорғаушының iстiң барлық материалымен танысу үшiн қажет болатын уақытына шек қойылмайды. Алайда, егер айыпталушы мен қорғаушы iс материалдарымен танысуды қасақана созса, онда тергеушi өзiнiң прокурор бекiтетiн дәлелдi қаулысымен iс материалдарымен танысуға жеткiлiктi белгiлi бiр мерзiмді белгiлеуге құқылы.
4. Айыпталушы мен қорғаушының iс материалдарымен танысуы аяқталғаннан кейiн тергеушi олардың өтініш мәлiмдейтiнiн және нақты не туралы мәлiмдейтiнiн, өзге қандай мәлiмдемелер жасауға тiлек бiлдiретiнiн анықтауға мiндеттi. Бұл ретте айыпталушы мен оның қорғаушысының жауап алынған куәлардың, сондай-ақ iске қатысушы сарапшылардың, мамандардың және куәгерлердiң арасынан нақты кiмдi жауап алуға және қорғаушының көзқарасын растауға сот отырысына шақыруға тiлек бiлдiретiнi анықталуға тиiс.
Ескерту. 275-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

276-бап. Өтiнiштердi мәлiмдеу және шешу

1. Айыпталушының және оның қорғаушысының, сондай-ақ жәбiрленушiнiң, азаматтық талапкердiң, азаматтық жауапкердiң және олардың өкiлдерiнiң iс материалдарымен танысқаннан кейiн ауызша мәлiмдеген ұсыныстары қылмыстық iс материалдарымен таныстыру туралы хаттамаға енгiзiледi.
2. Процеске қатысушы өтiнiшiн жазбаша түрде баяндау ниетi туралы мәлiмдеген жағдайда оның дайындалуы үшiн қажеттi уақыт берiлуi мүмкiн, бұл туралы хаттамада белгi жасалады, ал жазбаша өтiнiш кейiн iске қоса тiгiледi.
3. Осы Кодекстiң 102-бабына сәйкес тергеушiнiң iс үшiн маңызы бар жағдайларды анықтау туралы ұсынысты қанағаттандырудан бас тартуға құқығы жоқ. Мұндай жағдайларда тергеушi алдын ала тергеудi толықтыруға мiндеттi, бұл ретте қылмыстық iс материалдарымен процестiң басқа қатысушыларының танысуды жалғастыруы өтініштерді шешуге және олар қанағаттандырылған жағдайда, тергеу iс-әрекетiн жүргiзуге бөгет болмайды.
4. Қосымша тергеу iс-әрекеттерiн жүргiзгеннен кейiн тергеушi iс жүргiзуге қатысушыларға алдын ала тергеудiң аяқталғаны туралы қайталап хабарлауға, оларға iстiң қосымша материалдарымен, ал олардың өтiнiшi бойынша iстiң барлық материалымен танысуға мүмкiндiк беруге мiндеттi.
5. Мәлiмделген өтiнiштердi қанағаттандырудан толық немесе iшiнара бас тартылған жағдайда тергеушi бұл жөнiнде қаулы шығарады, оның көшiрмесiн мәлiмдеушiге тапсырады немесе жiбередi.
6. Тергеушiнiң қылмыстық iс бойынша өтiнiштi қанағаттандырудан бас тартуына ұсыныс берушi ұсынысты қанағаттандырудан бас тарту туралы қаулының көшiрмесiн алған кезден бастап үш тәулiктiң iшiнде прокурорға шағым жасай алады.
7. Арызды прокурор шешкенге дейiн қылмыстық iс сотқа жiберiлмеуге тиiс. Прокурордың сотқа жiберiлген қылмыстық iс бойынша өтiнiштi қанағаттандырудан бас тартуға берiлген арызды қабылдамауы дәл сол өтiнiштi соттың алдында қайталауға бөгет болмайды.

277-бап. Қылмыстық iс материалдарымен таныстыру туралы
хаттама

1. Айыпталушының және оның қорғаушысының, сондай-ақ жәбiрленушi мен оның өкiлiнiң, азаматтық талапкердiң және азаматтық жауапкердiң немесе олардың өкiлдерiнiң қылмыстық iс материалдарымен таныстырылғаны туралы осы Кодекстiң 203-бабының талаптарын сақтай отырып, хаттамалар жасалады. Хаттамаларда танысуға қандай материалдар ұсынылғаны, қандай өтініштердің мәлiмделгенi және өзге қандай мәлiмдемелер жасалғаны, сондай-ақ iс бойынша жауап алынған қандай куәларды, iске қатысқан қандай сарапшыларды, мамандар мен куәгерлердi айыпталушы мен қорғаушы сот отырысына шақырылуы қажет деп мәлiмдегенi немесе олардың тiзiмi қоса тiркелгенi көрсетiледi.
2. Егер iс материалдарымен айыпталушы және оның қорғаушысы немесе жәбiрленушi мен оның өкiлi бiрге таныстырылса, онда тиiсiнше бiр хаттама жасалады.

278-бап. Айыптау қорытындысы

1. Тергеушiнiң айыптау қорытындысы кiрiспе, сипаттама-дәлелдеу және қарар бөлiмдерiнен тұрады.
2. Кiрiспе бөлiмде тергеушi айыптау қорытындысы жасалып отырған айыпталушының (айыпталушылардың) тегiн, атын, әкесiнiң атын, оның әрекеттерiне баға берiлiп отырған қылмыстық заңды (бабын, бөлiгiн, тармағын) көрсетедi.
3. Сипаттама-дәлелдеу бөлiмiнде, айыптаудың мәнiсi, қылмыс жасалған орын мен уақыт, оның әдiстерi, себептерi, салдары мен басқа да елеулi мән-жайлары, жәбiрленушi туралы мәлiметтер, айыпталушының кiнәсiн растайтын дәлелдер; оның жауапкершiлiгiн жеңiлдететiн және ауырлататын мән-жайлар; айыпталушы өзiн қорғау үшiн келтiрген дәлелдер және осы дәлелдердi тексеру нәтижелерi баяндалады. Айыптау қорытындысы iстiң томына және бетiне жасалған сiлтеменi қамтуға тиiс.
4. Қарар бөлiмiнде айыпталушының жеке басы туралы мәлiметтер келтiрiледi және осы қылмыс үшiн жауаптылықты көздейтiн қылмыстық заңды (бабын, бөлiгiн, тармағын) көрсете отырып, тағылған айыптың сипаты баяндалады.
5. Айыптау қорытындысына оның жасалған орны мен күнiн көрсетiп, тергеушi қол қояды.

279-бап. Айыптау қорытындысына қосымшалар

1. Айыптау қорытындысына сот отырысына шақыртылуға тиiстi жәбiрленушiлердiң, куәлардың, сарапшылардың тiзiмi қоса тiркеледi. Тiзiм екi бөлiктен - айыпталушы мен қорғаушы атаған адамдардың тiзiмiнен (қорғаушы тiзiмi) және тергеушi жасаған тiзiмнен (айыптаушы тiзiмi) тұруға тиiс.
2. Сот отырысына шақыртылуға тиiстi адамдардың тiзiмiне олардың мекен-жайы немесе тұрғылықты жерi және iстiң олардың айғақтары немесе қорытындылары баяндалған беттерi көрсетiледi. Осы Кодекстiң 100-бабында көзделген жағдайларда бұл тiзiмде сот отырысына шақыртылуға тиiстi адамдардың бүркеншiк аттары ғана қамтылуға тиiс, олардың мекен-жайы көрсетiлмейдi.
3. Айыптау қорытындысына, сондай-ақ iстiң тиiстi беттерi көрсетiле отырып, тергеу мерзiмдерi туралы, тұтқынға алу және үйде қамауда болған уақыты көрсетiле отырып, қолданылған бұлтартпау шаралары туралы, заттай дәлелдемелер туралы, азаматтық талап қою туралы, азаматтық талапты қамтамасыз ету жөнiндегi қабылданған шаралар туралы және мүлiктi ықтимал тәркiлеу туралы, iс жүргiзу шығыстары туралы анықтамалар қоса тiркеледi.

280-бап. Қылмыстық iстi прокурорға жiберу

1. Тергеушi айыптау қорытындысына қол қойғаннан кейiн iс осы iс бойынша қадағалауды жүзеге асырып отырған прокурорға дереу жiберiледi.
2. Айыпталушы Қазақстан Республикасының шегiнен тыс жерлерде болған және алдын ала тергеу органдарына келуден жалтарған жағдайларды қоспағанда, қылмыстық iске айыпталушының жеке басын куәландыратын құжаттар қоса тiркелуге тиiс.
Айыпталушыда - Қазақстан Республикасының азаматында жеке басын куәландыратын құжат болмаған жағдайда, қылмыстық процестi жүргiзетiн органның өтiнiшi бойынша уәкiлеттi орган iс бойынша тергеу аяқталғанға дейiн оны құжаттауға тиiс.
Айыпталушыда - шетелдiкте жеке басын куәландыратын құжат болмаған жағдайда, қылмыстық iске айрықша жағдайларда өзге құжат қоса тiркелуi мүмкiн.
Ескерту. Осы бапта:
1) Қазақстан Республикасы азаматының паспорты;
2) Қазақстан Республикасы азаматының жеке куәлiгi;
3) шетелдiктiң Қазақстан Республикасында тұруына ықтиярхат;
4) азаматтығы жоқ адамның куәлiгi;
5) Қазақстан Республикасының дипломатиялық паспорты;
6) Қазақстан Республикасының қызметтік паспорты;
7) босқын куәлігі;
8) Қазақстан Республикасы теңізшісінің жеке куәлігі;
9) шетелдік паспорт;
10) қайтып оралуға арналған куәлік;
11) туу туралы куәлiк (он алты жасқа толмаған адам үшiн);
12) жүргiзушiнiң куәлiгi;
13) әскери билет жеке басты куәландыратын құжаттар болып танылады.
Ескерту. 280-бап жаңа редакцияда - ҚР 2007.01.08 N 210 Заңымен, өзгеріс енгізілді - ҚР 2013.01.29 N 74-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

281-бап. Айыптау қорытындысымен келiп түскен iс бойынша
прокурор шешетiн мәселелер

Прокурор айыптау қорытындысымен келiп түскен қылмыстық iстi зерделеуге және мыналарды:
1) айыпталушыға таңылып отырған әрекеттiң жасалғанын және бұл әрекетте қылмыс құрамының бар-жоғын;
2) iсте оны тоқтатуға әкелетiн мән-жайлардың бар-жоғын;
3) тағылған айыптың негiздi-негiзсiз екенiн, оның iсте бар
дәлелдемелермен расталатынын;
4) айыпталушыға iс бойынша барлық анықталған және дәлелденген қылмыстық әрекеттерi бойынша айып тағылғанын-тағылмағанын;
5) қылмыс жасағаны туралы iс бойынша дәлелдер табылған барлық адамның айыпталушылар ретiнде жауапқа тартылғанын-тартылмағанын;
6) айыпталушының әрекетi дұрыс сараланғанын-сараланбағанын;
7) бұлтартпау шарасының дұрыс таңдалғанын-таңдалмағанын және iсте оны өзгертуге не алып тастауға негiздердiң бар-жоғын;
8) азаматтық талапты қамтамасыз ету және мүлiктi ықтимал тәркiлеу шараларының қабылданған-қабылданбағанын;
9) айыптау қорытындысының осы Кодекстiң талаптарына сәйкес жасалғанын-жасалмағанын;
10) алдын ала тергеу жүргiзуде қылмыстық iс жүргiзу заңын елеулi бұзушылыққа жол берiлгенi-берiлмегенiн;
11) қылмыстық қудалау органының оларды сотпен өндiрудi қамтамасыз ету үшiн iс жүргiзу шығасыларының сомаларын белгiлеу шараларын қабылдаған-қабылдамағанын тексеруге мiндеттi.
Ескерту. 281-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

282-бап. Прокурордың айыптау қорытындысымен келiп
түскен iс бойынша iс-әрекетi

Прокурор айыптау қорытындысымен тергеушiден келiп түскен iстi қарайды және он тәулiктен аспайтын мерзiмде ол бойынша мынадай iс-әрекеттердiң бiрiн жүргiзедi:
1) өзiнiң қарарымен айыптау қорытындысымен келiсетiнiн бiлдiредi және айыпталушыны сотқа бередi;
2) өзiнiң қаулысымен айыптаудың жекелеген тармақтарын жоққа шығарады не айыпталушының әрекетiн жеңiлiрек қылмыс туралы заңды қолдана отырып, қайта саралайды;
3) қылмыстық iстi толық көлемiнде немесе жекелеген айыпталушыларға қатысты тоқтатады;
4) қосымша тергеу жүргiзу немесе айыптау қорытындысын қайта жасау үшiн өзiнiң жазбаша нұсқауларымен бiрге iстi тергеушiге қайтарады, бұл туралы дәлелдi қаулы шығарады;
5) жаңа айыптау қорытындысын жасайды;
6) қорғау куәларының тiзiмiн қоспағанда, сотқа шақырылуға тиiстi адамдардың тiзiмiн толықтырады немесе қысқартады.
Ескерту. 282-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

283-бап. Прокурордың iс бойынша бұлтартпау шарасы
туралы шешiмi

1. Айыптау қорытындысымен келіп түскен іс бойынша прокурор дәлелді қаулысымен айыпталушыға бұрын таңдап алынған бұлтартпау шарасының күшін жоюға немесе оны өзгертуге не егер ондай бұлтартпау шарасы қолданылмаған болса, қамауға алудан немесе үйде қамауда ұстаудан басқа, бұлтартпау шарасын таңдауға құқылы. Егер, прокурор қамауға алу немесе үйде қамауда ұстау түріндегі бұлтартпау шарасын жою, өзгерту не таңдап алу қажет деп санаған жағдайда ол тиісінше осы Кодекстің 149, 150, 154-баптарын басшылыққа алады.
2. Егер прокурор қамауға алу немесе үйде қамауда ұстау түріндегі бұлтартпау шарасын жою, өзгерту не таңдап алу қажет деп санаған жағдайда ол бұл туралы дәлелді қаулы шығарып, санкция беру үшін сотқа жібереді.
Қаулыға қамауға алу негізін растайтын қылмыстық іс материалдары қоса беріледі.
Ескерту. 283-бап жаңа редакцияда - ҚР 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен, өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

284-бап. Айыпталушыны сотқа беру

1. Айыпталушыны сотқа беру туралы прокурор қаулы шығарады, бұдан соң ол қылмыстық iстi айыптау қорытындысымен және осы Кодекстiң 280-бабының ескертуiнде аталған жеке басын куәландыратын құжатпен бiрге дереу оны қарайтын сотқа жiбередi.
2. Iстiң сотқа жiберiлгенi туралы айыпталушы, қорғаушы, жәбiрленушi және оның өкiлдерi, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер немесе олардың өкiлдерi хабарландырылады. Прокурор айыпталушыға айыптау қорытындысының көшірмесі және оған қосымшалардың табыс етiлуiн қамтамасыз етедi, бұл ретте қорғау куәларының тiзiмiн қоспағанда, сотқа шақырылуға жататын адамдардың тiзiмiнде бұл адамдардың мекен-жайы көрсетiлмейдi. Айыпталушы Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерлерде болған және прокуратура органдарына келуден жалтарған жағдайларда, прокурор айыпталушыға айыптау қорытындысының көшірмесін тапсырмай-ақ, қылмыстық істі сотқа жібереді. Егер айыпталушының тұрып жатқан жері белгілі болса, айыптау қорытындысының көшірмесі оған почта арқылы жіберіледі. Қажет болған жағдайда прокурор республикалық бұқаралық ақпарат құралдарында, айыпталушының тұрып жатқан жері бойынша бұқаралық ақпарат құралдарында, сондай-ақ жалпы жұрттың қолы жететін телекоммуникация желілерінде айыпталушыны сотқа беру және қылмыстық істі сотқа жіберу туралы хабарлама жариялауды ұйымдастыруға құқылы. Айыптау қорытындысының көшірмесі қорғаушыға, жәбірленушіге және оның өкіліне табыс етіледі. Айыптау қорытындысы жасалған тiлдi бiлмейтiн айыпталушы мен жәбiрленушiге көшiрме олардың бiлетiн тiлiнде аударылып табыс етiлуге тиiс.
3. Iс сотқа жiберiлген соң iс бойынша өтiнiш пен шағымдар тiкелей сотқа жолданады.
Ескерту. 284-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.03.16 N 163, 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

37-тарау. Алдын ала тергеу ісін жүргізу міндетті емес істер
бойынша анықтау

285-бап. Алдын ала тергеу iсiн жүргiзу мiндеттi емес
iстер бойынша анықтаудың тәртiбi мен мерзiмдерi

1. Осы баптың екінші, үшінші, бесінші, 5-1, жетінші, 7-1, сегізінші, 8-1, 8-2, 8-3, 8-4 және тоғызыншы бөліктерінде көрсетілген қылмыстар туралы істер бойынша алдын ала тергеу ісін жүргізу міндетті емес және анықтау материалдары істі сотта қарау үшін негіз болып табылады.
2. Iшкi iстер органдары анықтауды Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 104, 107 (бiрiншi бөлiгiнде), 108, 109, 110, 115, 116 (бiрiншi және екiншi бөлiктерiнде), 117 (бiрiншi және екiншi бөлiктерiнде), 118, 119, 123, 126 (бiрiншi бөлiгiнде), 128 (бiрiншi бөлiгiнде), 132 (бiрiншi бөлiгiнде), 132-1 (бiрiншi бөлiгiнде), 134-137, 139, 140, 141 (бiрiншi бөлiгiнде), 142 (бiрiншi бөлiгiнде), 144, 145 (бiрiншi және екiншi бөлiктерiнде), 175 (бiрiншi бөлiгiнде), 178 (бiрiншi бөлiгiнде), 181 (бiрiншi бөлiгiнде), 183 (бiрiншi бөлiгiнде), 185 (бiрiншi бөлiгiнде), 186 (бiрiншi бөлiгiнде), 187 (бiрiншi бөлiгiнде), 230 (бiрiншi бөлiгiнде), 251 (бiрiншi және төртiншi бөлiктерiнде), 252 (бiрiншi және төртiншi бөлiктерiнде), 253, 254 (бiрiншi бөлiгiнде), 257 (бiрiншi бөлiгiнде), 258, 261 (бiрiншi бөлiгiнде), 262, 263 (бірінші және екінші бөліктерінде), 265, 266, 270 (бірінші бөлігінде), 271 (бiрiншi бөлiгiнде), 272-274, 275 (бiрiншi бөлiгiнде), 275-1 (бiрiншi бөлiгiнде), 276, 287 (бiрiншi бөлiгiнде), 288 (бiрiншi бөлiгiнде), 290, 291, 292 (бiрiншi бөлiгiнде), 293, 296, 297, 298 (бiрiншi және екiншi бөлiктерiнде), 299 (бiрiншi бөлiгiнде), 300 (бiрiншi бөлiгiнде), 302 (бiрiншi бөлiгiнде), 317, 320 (бiрiншi бөлiгiнде) 323, 324, 326, 327 (бірінші және екінші бөліктерінде), 328, 329, 330-1, 330-2, 330-3, 332-334, 339 (бірінші бөлігінде), 342, 358 (бірінші бөлігінде), 359, 360 (бірінші бөлігінде), 362 (төртінші бөлігінде)-баптарында көзделген қылмыстар туралы iстер бойынша жүргiзедi.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 142 (бірінші бөлігінде), 145 (бірінші және екінші бөліктерінде), 175 (бірінші бөлігінде), 187 (бірінші бөлігінде), 230 (бірінші бөлігінде), 251 (бірінші және төртінші бөліктерінде), 257 (бірінші бөлігінде), 288 (бірінші бөлігінде), 296, 298 (бірінші және екінші бөліктерінде), 299 (бірінші бөлігінде), 300 (бірінші бөлігінде), 302 (бірінші бөлігінде), 333 (екінші бөлігінде)-баптарында көзделген қылмыстар туралы істер бойынша анықтауды, егер олар күзет іс-шаралары өткізілетін аймақта жасалған және тізбесі Заңда белгіленген күзетілетін адамдарға қарсы тікелей бағытталған болса, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік күзет қызметі жүргізе алады.
3. Экономикалық тергеу қызметі Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 190 (бірінші бөлігінде), 198, 208, 209 (бірінші бөлігінде), 214 (бірінші бөлігінде), 221 (бірінші бөлігінде), 222 (бірінші бөлігінде), 226 (бiрiншi бөлігінде)-баптарында көзделген қылмыстар туралы істер бойынша анықтауды жүргізеді.
3-1. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 307-1-бабында көзделген қылмыстар туралы істер бойынша анықтауды жүргізеді.
4. Алып тасталды - ҚР 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
5. Әскери полиция органдары анықтауды Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 367 (бiрiншi және екiншi бөлiктерiнде), 368 (бiрiншi бөлiгiнде), 369 (бiрiншi бөлiгінде), 370 (бiрiншi және екiншi бөлiктерiнде), 371 , 372 (бірінші бөлігінде), 373 (бiрiншi бөлiгiнде), 374 (бiрiншi бөлiгiнде), 377 (бiрiншi бөлiгiнде), 378 (бiрiншi және екiншi бөлiктерiнде), 379 , 381 (бiрiншi бөлiгiнде), 387 (бiрiншi және екiншi бөлiктерiнде), 388 , 389 , 390 (бiрiншi бөлiгiнде), 391 (бiрiншi бөлiгiнде) баптарында көзделген қылмыстар туралы iстер бойынша, сондай-ақ осы бапта көрсетiлген, әскери қызметтi шақыру немесе келiсiм-шарт бойынша Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiнде, Қазақстан Республикасының басқа да әскерлерi мен әскери құралымдарында өткерушi әскери қызметшiлердiң; запастағы азаматтардың олардың әскери жиындардан өту уақытында; әскери бөлiмдердiң, құрамалардың, мекемелердiң азаматтық қызметкер адамдарының өздерiнiң қызметтiк мiндеттерiн атқаруына байланысты немесе осы бөлiмдердiң, құрамалар мен мекемелердiң орналасқан жерiнде жасаған қылмыстары туралы iстер бойынша жүргiзедi.
5-1. Ұлттық қауіпсіздік комитетінің әскери полиция органдары анықтауды осы баптың бесінші бөлігінде көзделген қылмыстар туралы істер бойынша, сондай-ақ арнаулы мемлекеттік органдардың қызметкерлері жасаған, алдын ала тергеу жүргізу міндетті емес, өзге де барлық қылмыстар бойынша жүргізеді.
6. Алып тасталды - ҚР 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
7. Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметі анықтауды Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 331-бабының (бiрiншi бөлiгiнде) көзделген қылмыстар туралы iстер бойынша жүргiзедi.
7-1. Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексi 330 -бабының бiрiншi бөлiгiнде көзделген қылмыстар туралы iстер бойынша анықтауды іс қозғаған Ұлттық қауіпсіздік комитетінің Шекара қызметі немесе ішкі істер органы жүргізеді.
8. Мемлекеттiк өртке қарсы қызмет органдары анықтауды Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 256-бабында көзделген қылмыстар туралы iстер бойынша жүргiзедi.
8-1. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 176 (бiрiншi бөлiгінде), 177 (бірінші бөлігінде), 177-1 (бірінші бөлігінде), 182 (бірінші бөлігінде), 183 (бірінші бөлігінде), 250 (бірінші бөлігінде)-баптарында көзделген қылмыстар туралы істер бойынша анықтауды қылмыстық іс қозғаған ішкі істер органы немесе экономикалық тергеу қызметі жүргізеді.
8-2. Алып тасталды - ҚР 07.11.2014 № 248-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
8-3. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 188-бабында көзделген қылмыстар туралы iстер бойынша анықтауды қылмыстық іс қозғаған ішкі істер органы немесе мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдары жүргізеді.
8-4. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 325-бабында көзделген қылмыстар туралы істер бойынша анықтауды қылмыстық іс қозғаған ішкі істер органы, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет, экономикалық тергеу қызметі немесе егер, олар күзет іс-шаралары өткізілетін аймақта жасалған және тізбесі заңда белгіленген күзетілетін адамдарға қарсы тікелей бағытталған болса, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік күзет қызметі жүргізеді.
9. Алып тасталды - ҚР 07.11.2014 № 248-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.
10. Осы бапта көрсетiлген қылмыстар туралы iстер бойынша анықтау қылмысты жасады деген сезiктi адам белгiлi болған кезде жүргiзiледi.
11. Анықтау осы тараудың баптарында көзделген алуларға орай осы Кодексте алдын ала тергеу үшiн белгiленген ережелер бойынша жүргiзiледi.
12. Қылмыс жасады деп анықтау нысанында сотқа дейiнгi iс жүргiзу жүзеге асырылатын сезiктi адамды осы Кодекстiң 132-138 -баптарында белгiленген ережелер бойынша анықтау органы ұстауы мүмкiн. Аталған адамға осы Кодекстiң 139-бабына сәйкес бұлтартпау шарасы қолданылуы мүмкiн.
13. Анықтау қылмыстық іс қозғалған күннен бастап отыз тәулікке дейінгі мерзімде істі сотқа жіберу үшін прокурорға берілгенге дейін жүргізіледі.
Осы Кодекстің 190-4-бабының 2) тармағында, 303-1-бабында көзделген жағдайларда бұл мерзім анықтау органының бастығы сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізудің хаттамасын бекіткен күннен бастап есептеледі.
Ескерту. 285-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1998.12.09 N 307, 2000.05.05 N 47, 2001.03.16. N 163, 2001.07.16 N 244, 2002.02.22 N 296, 2002.12.21 N 363, 2004.12.09 N 10, 2004.12.31 N 27, 2006.03.02 N 131, 2009.07.10 N 177-IV, 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2009.12.10 N 228-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2010.11.23 N 354-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.02.13 N 553-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2012.06.21 N 19-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 2013.01.16 N 71-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 04.07.2013 № 127-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 15.01.2014 № 164-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 17.01.2014 N 166-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 04.07.2014 N 233-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 07.11.2014 № 248-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

286-бап. Анықтау барысында дәлелденуге жататын
мән-жайлар

1. Анықтау барысында осы Кодекстiң 117-бабына сәйкес қылмыстың оқиғасы, қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекеттi жасаған адам, адамның кiнәлiлiгi, залалдың сипаты мен мөлшерi және iс бойынша мәнi бар өзге де мән-жайлар дәлелденуге жатады.
2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде аталған мән-жайларды анықтау үшiн осы баптың алтыншы бөлiгiнде көзделгендердi қоспағанда, тергеу iс-әрекеттерi жүргiзiлуi; қылмыс жасады деп сезiк келтiрiлген адамның сотталғандығы бар немесе жоқ екендiгi туралы анықтамалар, оның жұмыс немесе оқу орнынан мiнездемелер, iс үшiн мәнi бар өзге де материалдар талап етiлуi; жәбiрленушiден, куәгерден сұрау салу жүргiзiлуi мүмкiн.
3. Жәбiрленушi (куәгер) ауызша нысанда сұралынуы мүмкiн. Сұраудың нәтижелерi анықтамамен ресiмделедi, онда жәбiрленушiнiң (куәгердiң) тегi, аты, әкесiнiң аты, тұратын жерi немесе жұмыс орны, оның хабардар болу дәрежесi мен сипаты көрсетiледi. Сұрау салу барысында осы Кодекстiң 219-бабында көзделген тәртiппен дыбыс, бейне жазу және кинотүсiру қолданылуы мүмкiн. Сұрау салу кезiнде жәбiрленушiнiң (куәгердiң) осы Кодекстiң 100-бабында көзделген қауiпсiздiк шараларын қылмыстық iс жүргiзу барысында оған қолданудың орындылығы туралы пiкiрi анықталады.
4. Анықтаушы жәбiрленушiге (куәгерге) осы Кодекстiң 75 және 82-баптарында көзделген оның құқықтарын және анықтаушының, тергеушiнiң немесе соттың шақыртуы бойынша жауап алу үшiн келуге мiндеттiлiгiн түсiндiредi және айғақтар беруден бас тартқаны немесе жалтарғаны үшiн жауаптылығы туралы қолхат алып ескертедi.
5. Жәбiрленушiге (куәгерге) сұрау салу туралы анықтама iстiң материалдарына қоса берiледi және анықтау, алдын ала тергеу жүргiзу кезiнде не сот талқылауы барысында одан жауап алу үшiн негiз болып табылады.
6. Жәбiрленушi (куәгер) ретiнде адамнан жауап алу, әдетте, белгiлi бiр жерден жол жүрiп кетуiне, мекен-жайын ауыстыруына байланысты, денсаулық жағдайы бойынша не өзге себептер бойынша ол қылмыстық iстi соттың талқылауына қатыса алмайды деп пайымдауға негiздер болған жағдайларда жүргiзiледi. Жеке айыптаушы болып табылатын жәбiрленушiден барлық жағдайда жауап алынуға тиiс.
7. Өзiне қатысты қылмыстық iс қозғалған адамнан сезiктi ретiнде жауап алынады.
Ескерту. 286-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2002.12.21 N 363 Заңымен .

287-бап. Айыптау хаттамасын жасау және iстi сотқа
жiберу үшiн прокурорға беру

1. Анықтаушы анықтау аяқталған соң айыптау хаттамасын жасайды, онда: оның жасалған уақыты мен орны; хаттаманы кiмнiң жасағаны; қылмысты жасаудың мән-жайлары; оны жасады деп айыпталған адам туралы деректер; iс үшiн мәнi бар басқа да мән-жайлар, сондай-ақ қылмыстың Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексi бойынша (бап, бөлiк, тармақ) дәрежеленуi көрсетiледi. Хаттамаға анықтау барысында алынған барлық материалдар, сондай-ақ сотқа шақыртуға жататын адамдардың тiзiмi қоса берiледi.
2. Осы бапта белгiленген тәртiппен өзiне айыптау хаттамасы жасалған адам айыпталушы болып танылады.
3. Анықтау органының бастығы айыптау хаттамасы мен оған қоса берiлген материалдарды зерделеп, мынадай шешiмдердiң бiрiн қабылдайды:
1) хаттаманы бекiту және материалдарды сотқа жiберу үшiн прокурорға беру туралы;
2) хаттаманы бекiтуден бас тарту туралы.
4. Айыптау хаттамасы бекiтiлген соң iстiң барлық материалдары осы Кодекстiң 275-бабында көзделген тәртiппен айыпталушыға және оның қорғаушысына, ал тиiстi өтiнiш болған кезде жәбiрленушi мен оның өкiлiне де танысу үшiн ұсынылады. Аталған адамдардың iстiң материалдарымен танысқаны туралы, сондай-ақ олар берген өтiнiштер мен оларды қараудың нәтижелерi туралы айыптау хаттамасына тиiстi жазбалар жасалады.
4-1. Анықтаушы осы Кодекстің 290-1-бабының екінші бөлігінде көрсетілген қылмыстар бойынша кәмелетке толмаған айыпталушының заңды өкілдеріне, кәмелетке толмаған жәбірленушінің заңды өкілдеріне және өкілдеріне кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың соттылығына жатқызылған істерді аудандық және оған теңестірілген сотта қарату құқығын түсіндіруге міндетті.
5. Анықтау органының бастығы бекiткен айыптау хаттамасы iстiң материалдарымен бiрге сотқа жiберу үшiн прокурорға берiледi. Айыптау хаттамасының көшiрмесiн анықтау органы айыпталушыға табыс етедi.
6. Егер iс азаматтардың, лауазымды адамдардың немесе ұйымдардың өтiнiшi немесе хабарлауы бойынша қозғалған болса, олар анықтаудың аяқталғаны және iстiң сотқа жiберу үшiн прокурорға берiлгенi туралы хабарландырылады.
7. Айыпталушыға қатысты iстi сотқа жiберу кезiнде осы Кодекстiң 18 және 19-тарауларының ережелерi бойынша бұлтартпау шарасы немесе мәжбүрлi iс жүргiзудiң басқа шарасы таңдап алынуы мүмкiн.
Ескерту. 287-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 17.11.2014 № 254-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi).

288-бап. Алдын ала тергеу жүргiзу

1. Осы Кодекстің 285-бабының екінші, үшінші, бесінші, жетінші, 7-1, сегізінші, 8-3, 8-4 және тоғызыншы бөліктерінде көзделген қылмыстар туралы істер бойынша, егер оларды жасады деп күдік келтірілген адам белгісіз болса немесе оларды кәмелетке толмағандар немесе өзінің дене немесе психикалық кемшіліктеріне байланысты өзін қорғау құқығын жүзеге асыра алмайтын адамдар жасаған болса, алдын ала тергеу жүргізу міндетті.
2. Анықтау органының бастығы осы Кодекстiң 285-бабының үшiншi бөлiгiнде белгiленген мерзiмде iстiң мән-жайларының жан-жақты және толық зерттелуiн қамтамасыз ету мүмкiн болмаған жағдайда да алдын ала тергеу жүргiзудi тағайындауға құқылы.
3. Осы баптың бiрiншi және екiншi бөлiктерiнде көзделген жағдайларда алдын ала тергеудi осы Кодекстiң 65-бабы бiрiншi бөлiгiнiң 4-тармағымен белгiленген өз құзыретiне сәйкес анықтау органдары жүргiзедi.
4. Осы Кодекстiң 196-бабында белгiленген алдын ала тергеу мерзiмi осы баптың бiрiншi және екiншi бөлiктерiнде көзделген жағдайларда қылмыстық iс қозғалған кезден бастап есептеледi.
Ескерту. 288-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2002.02.22 N 296, 2012.02.13 N 553-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

289-бап. Прокурордың анықтауды қадағалау жөнiндегi
өкiлеттiктерi

Алдын ала тергеу жүргiзу мiндеттi емес iстер бойынша анықтау жүргiзу кезiнде заңдардың атқарылуына қадағалауды жүзеге асыра отырып, прокурор осы Кодекспен белгiленген өкiлеттiктерге ие болады, бұдан басқа ол:
1) айыпталушыны сотқа беруге және қылмыстық iстi сотқа жiберуге;
1-1) iстi қосымша анықтау немесе тергеу жүргiзу үшiн не айыптау хаттамасын немесе айыптау қорытындысын қайта жасау үшiн анықтаушыға қайтаруға құқылы, бұл туралы дәлелдi қаулы шығарады;
2) анықтау жүргiзiлетiн қылмыстық iстi алдын ала тергеу жүргiзуге жiберуге;
3) анықтау органының бастығы бекiткен айыптау хаттамасының күшiн жоюға және осы Кодексте көзделген негiздер бойынша анықтауды қысқартуға құқылы.
Ескерту. 289-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

7-бөлім. Бірінші сатыдағы сотта іс жүргізу

38-тарау. Қылмыстық істердің соттылығы

290-бап. Аудандық және оған теңестірілген соттың
соттауына жататын қылмыстық істер

1. Аудандық және оларға теңестірілген соттар бірінші сатыдағы сот ретінде әрекет етеді.
2. Мамандандырылған соттардың соттауына жатқызылған қылмыстық істерді қоспағанда, барлық қылмыстық істер аудандық және оған теңестірілген соттың соттауына жатады.
3. Аудандық және оларға теңестірілген соттар қылмыстық процестің сотқа дейінгі сатысында қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді жүзеге асыратын анықтаушының, анықтау органының, тергеушінің, жедел-іздестіру қызметінің, анықтау мен тергеудің заңдылығын қадағалауды жүзеге асыратын прокурордың шешімдері мен іс-әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) жасалған шағымдарды қарайды, тергеушінің, анықтау органының күдіктіге, айыпталушыға қатысты үйде қамауда ұстау, қамауға алу түріндегі таңдаған бұлтартпау шараларына, олардың мерзімдерін ұзартуға санкция береді.
4. Үкімді орындау сатысында аудандық және оларға теңестірілген соттар өздерінің соттауына жатқызылған істер бойынша осы Кодекстің 452 және 453-баптарында көрсетілген мәселелерді қарайды.
5. Осы Кодексте көзделген жағдайларда аудандық және оларға теңестірілген соттар өздерінің соттауына жатқызылған істер бойынша прокурордың жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс жүргізуді жаңғыртуға негіздердің болмауына байланысты қозғалған іс жүргізуді қысқарту туралы қаулысына жасалған шағымдарды және жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша істерді қарайды.
Ескерту. 290-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

290-1-бап. Кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі
мамандандырылған ауданаралық соттың соттауына
жатқызылған қылмыстық істер

Кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың соттауына:
1) қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың, қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери соттың және гарнизонның әскери сотының соттауына жатқызылған істерді қоспағанда, кәмелетке толмағандар жасаған қылмыстар туралы;
2) Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 103 (екінші бөлігінің л) тармағында), 104 (екінші бөлігінің з) тармағында), 122, 124, 131, 132, 132-1, 133 (бірінші – үшінші бөліктерінде), 134, 135-баптарында, 136-бабында (бірінші бөлігінде), 137, 138, 138-1, 139-баптарында көзделген қылмыстар туралы қылмыстық істер жатқызылады.
Ескерту. Кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың соттылығына жатқызылған істерді кәмелетке толмаған айыпталушының заңды өкілінің, кәмелетке толмаған жәбірленушінің заңды өкілінің және өкілінің өтінішхаты бойынша аудандық және оған теңестірілген сот қарауы мүмкін.
Ескерту. Кодекс 290-1-баппен толықтырылды - ҚР 2008.07.05 N 64-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз), өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.11.23 N 354-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 04.07.2013 № 127-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 17.11.2014 № 254-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

290-2-бап. Қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған
ауданаралық соттың соттауына жататын қылмыстық
істер

1. Қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттар бірінші сатыдағы сот ретінде әрекет етеді.
2. Қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери соттардың соттауына жатқызылған істерді қоспағанда, қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттардың соттауына аса ауыр қылмыстар туралы қылмыстық істер жатады.
3. Қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттар үкімді орындау сатысында өздерінің соттауына жатқызылған істер бойынша осы Кодекстің 452 және 453-баптарында көрсетілген мәселелерді қарайды.
4. Осы Кодексте көзделген жағдайларда қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттар өздерінің соттауына жатқызылған істер бойынша прокурордың іс бойынша жаңадан ашылған мән-жайларға орай іс жүргізуді жаңғыртуға негіздердің болмауына байланысты қозғалған іс жүргізуді қысқарту туралы қаулысына берілген шағымдарды және жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша істерді қарайды.
Ескерту. Кодекс 290-2-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

290-3-бап. Қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған
ауданаралық әскери соттардың және
гарнизондардың әскери соттарының соттауына
жататын қылмыстық істер

1. Қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери соттар және гарнизондардың әскери соттары бірінші сатыдағы сот ретінде әрекет етеді.
2. Қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери соттардың соттауына:
1) Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 16-тарауында көзделген аса ауыр әскери қылмыстар туралы;
2) Қарулы Күштерде, басқа да әскерлерде және әскери құралымдарда шақыру немесе келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеріп жүрген әскери қызметшілер; әскери жиындардан өту кезінде запастағы азаматтар; өздерінің қызметтік міндеттерін орындауға байланысты немесе осы бөлімдер, құрамалар және мекемелер орналасқан жерде әскери бөлімдердің, құрамалардың, мекемелердің азаматтық персоналының адамдары жасаған басқа да аса ауыр қылмыстар туралы қылмыстық істер жатады.
3. Қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери соттың соттауына жататын істерді қоспағанда, гарнизондардың әскери соттарының соттауына:
1) Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 16-тарауында көзделген әскери қылмыстар туралы;
2) Қарулы Күштерде, басқа да әскерлерде және әскери құралымдарда шақыру немесе келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеріп жүрген әскери қызметшілер; әскери жиындардан өту кезінде запастағы азаматтар; өздерінің қызметтік міндеттерін орындауға байланысты немесе осы бөлімдер, құрамалар және мекемелер орналасқан жерде әскери бөлімдердің, құрамалардың, мекемелердің азаматтық персоналының адамдары жасаған басқа да қылмыстар туралы қылмыстық істер жатады.
4. Қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери соттар және гарнизондардың әскери соттары үкімдерді орындау сатысында өздерінің соттауына жатқызылған істер бойынша осы Кодекстің 452 және 453-баптарында көрсетілген мәселелерді қарайды.
5. Осы Кодексте көзделген жағдайларда, қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери соттар және гарнизондардың әскери соттары өздерінің соттауына жатқызылған істер бойынша, прокурордың іс бойынша жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс жүргізуді жаңғыртуға негіздердің болмауына байланысты қозғалған іс жүргізуді қысқарту туралы қаулысына берілген шағымдарды және жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша істерді қарайды.
Ескерту. Кодекс 290-3-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

291-бап. Облыстық және оған теңестірілген соттың соттауына
жататын қылмыстық істер

1. Облыстық және оған теңестірілген сот апелляциялық және кассациялық сатыдағы сот ретінде әрекет етеді.
2. Облыстық және оған теңестірілген сот аудандық және оларға теңестірілген соттардың, кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттардың, сондай-ақ қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттардың заңды күшіне енбеген үкімдеріне және қаулыларына апелляциялық (жеке) шағымдар, наразылықтар бойынша істерді апелляциялық тәртіппен қарайды.
3. Облыстық және оған теңестірілген сот бірінші және апелляциялық сатылардағы соттар шығарған, заңды күшіне енген үкімдерге және қаулыларға кассациялық (жеке) шағымдар, наразылықтар бойынша істерді кассациялық тәртіппен қарайды.
4. Облыстық және оларға теңестірілген соттар қылмыстық процестің сотқа дейінгі сатысында аудандық және оған теңестірілген соттардың қылмыстық қудалау органының әрекеттері мен шешімдеріне жасалған шағымдарды апелляциялық тәртіппен қараған кезде, тергеушінің, анықтау органының күдіктіге, айыпталушыға қатысты үйде қамауда ұстау, қамауға алу түріндегі таңдаған бұлтартпау шараларына, олардың мерзімін ұзартуға санкция беру туралы мәселелерді қараған кезде шығарған қаулыларына берілген жеке шағымдарды, наразылықтарды қарайды.
5. Үкімді орындау сатысында облыстық және оған теңестірілген соттар бірінші сатыдағы соттардың осы Кодекстің 452 және 453-баптарында көрсетілген мәселелерді қараған кезде шығарған қаулыларына берілген жеке шағымдарды, наразылықтарды апелляциялық тәртіппен қарайды.
6. Осы Кодексте көзделген жағдайларда облыстық және оған теңестірілген соттар прокурордың іс бойынша жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс жүргізуді жаңғыртуға негіздердің болмауына байланысты қозғалған іс жүргізуді қысқарту туралы қаулысына берілген шағымдарды және жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша істерді қарайды.
Ескерту. 291-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), өзгеріс енгізіліді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

291-1-бап. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын
қолдану туралы істерді қарау

Қылмыстық заңда тыйым салынған әрекетті есі дұрыс емес күйінде жасаған не оны жасағаннан кейін жүйке ауруына шалдыққан адамдарға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы істерді осы Кодекстің 290, 290-1, 290-2, 290-3-баптарында белгіленген соттылыққа сәйкес бірінші сатыдағы сот қарайды.
Ескерту. Кодекс 291-1-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

292-бап. Жоғарғы Соттың соттауына жататын қылмыстық істер

1. Жоғарғы Сот:
1) істерді кассациялық сатыда қарағаннан кейін ғана бірінші және апелляциялық сатылардағы соттардың үкімдеріне, қаулыларына;
2) кассациялық сатыдағы соттың қаулыларына тараптардың өтініштері мен прокурордың наразылықтары бойынша істерді алқа болып қарайтын жоғары сот сатысы ретінде әрекет етеді.
2. Жоғарғы Соттың жалпы отырысы осы Кодекстің 458-бабының үшінші бөлігінде көрсетілген негіздер бойынша Жоғарғы Сот алқасының қаулыларына Жоғарғы Сот Төрағасының ұсынуы немесе Бас Прокурордың наразылығы бойынша істерді қарайды.
3. Осы Кодексте көзделген жағдайларда, Жоғарғы Сот прокурордың іс бойынша жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс жүргізуді жаңғыртуға негіздердің болмауына байланысты қозғалған іс жүргізуді қысқарту туралы қаулысына шағымдарды қарайды және жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша істерді қарайды.
Ескерту. 292-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

293-бап. Әскери соттың соттауына жататын істер

1. Әскери сот апелляциялық және кассациялық сатыдағы сот ретінде әрекет етеді.
2. Әскери сот гарнизондардың әскери соттарының, қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери соттардың заңды күшіне енбеген үкімдеріне және қаулыларына апелляциялық (жеке) шағымдар, наразылықтар бойынша істерді апелляциялық тәртіппен қарайды.
3. Әскери сот гарнизондардың соттары, қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери соттар және Әскери Соттың апелляциялық сатыдағы соттары шығарған, заңды күшіне енген үкімдерге және қаулыларға кассациялық (жеке) шағымдар, наразылықтар бойынша істерді кассациялық тәртіппен қарайды.
4. Осы Кодексте көзделген жағдайларда, Әскери сот өзінің соттауына жатқызылған істер бойынша прокурордың іс бойынша жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс жүргізуді жаңғыртуға негіздердің болмауына байланысты қозғалған іс жүргізуді қысқарту туралы қаулысына берілген шағымдарды және жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша істерді қарайды.
Ескерту. 293-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

294-бап. Қылмыстық iстердiң аумақтық сот қарауына жатуы

1. Қылмыстық iс қылмыс жасалған жердегi сотта қаралуға тиiс.
2. Егер қылмыс бiр соттың қызмет жасайтын жерiнде басталып, басқа соттың қызмет жасайтын жерiнде аяқталса, iс тергеу аяқталған жердегi сотта қаралады.
3. Егер қылмыс Қазақстан Республикасынан тысқары жерде жасалса немесе қылмыс жасалған жердi анықтау мүмкiн болмаса, немесе қылмыстар әртүрлi жерде жасалса, iстi тергеу аяқталған жердегi сот қарайды.

295-бап. Қылмыстық істерді біріктіру кезінде соттылықты
белгілеу

Бір адамды немесе адамдар тобын бірнеше қылмыстар жасағаны үшін айыптау кезінде, олардың ең болмағанда біреуі аса ауыр қылмыс санатына жататын болса, істі қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сот қарайды, ал осы Кодекстің 290-3-бабында көрсетілген қылмыстар туралы істерді қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери сот қарайды.
Аса ауыр қылмыстар санатына жатпайтын қылмыс бірге қатысумен жасалған жағдайда және істі жеке іс жүргізуге бөліп шығару мүмкін болмаған кезде істерді:
егер бірге қатысушылар арасында әскери қызметші болмаса, бірге қатысушылардың ең болмағанда біреуі кәмелетке толмаған болып табылатын істерді кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сот;
бірге қатысушылардың ең болмағанда біреуі әскери қызметші немесе осы Кодекстің 290-3-бабы үшінші бөлігінің 2) тармағында көрсетілген басқа тұлға болып табылатын істерді гарнизонның әскери соты қарайды.
Ескерту. 295-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

296-бап. Iстi iс жүргiзуге қабылдаған соттың қылмыстық
iстi соттың қарауына жатқызылуы бойынша беруi

1. Егер сот келiп түскен iстiң өзiнiң қарауына жатпайтынын анықтаса, онда iстi соттың қаралуына жатқызылуы бойынша жiбередi.
2. Егер осы Кодекстiң 294-бабында көзделген iстiң аумақтық сот қаралуына жатқызылуы ережелерiн бұзушылық басты сот отырысында анықталса, онда процестiң барлық қатысушыларының келiсiмiмен сот iстi өзiнiң iс жүргiзуiнде қалдыруға құқылы.
3. Егер істің қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттың, қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери соттың немесе гарнизонның әскери сотының соттылығына жататыны анықталса, ол барлық жағдайларда соттылығы бойынша жіберілуге жатады.
Ескерту. 296-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі); 17.11.2014 № 254-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

297-бап. Қарауына жататын соттан қылмыстық iстi басқа
сотқа беру

1. Жекелеген жағдайларда, iстi мейлiнше тез, жан-жақты және объективтi қарау мақсатында ол тараптардың өтiнiшi немесе келiсiмi бойынша бiр соттан сол деңгейдегi басқа соттың қарауына берiлуi мүмкiн. Бұл ретте iстi беруге оның сот отырысында қаралуына дейiн ғана жол берiледi.
2. Егер белгiлi бiр соттың барлық судьяларына бөгет болып отырған жағдайларға байланысты сол соттың iстi қарауға мүмкiндiгi болмаса, сондай-ақ істің жан-жақты және объективті түрде қаралуын қамтамасыз ету мақсатында не басқа сотқа беру сот процесіне қатысушылардың жеке қауіпсіздігіне төнген нақты қатермен байланысты болғанда іс тараптың өтiнiшi, судьяның немесе сот төрағасының ұсынуы бойынша бiр соттан сол деңгейдегi басқа соттың қарауына берiлуi мүмкiн.
3. Осы баптың бiрiншi және екiншi бөлiктерiнде көрсетiлген негiздер бойынша iстi бiр соттан екiншi сотқа беру туралы мәселенi жоғары тұрған сот шешедi, бұл туралы қаулы шығарылады.
Ескерту. 297-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

298-бап. Сот қаралуына жататындығы туралы дауларды шешу

1. Соттардың арасындағы сот қаралуына жататындығы туралы дауларды жоғары тұрған сот шешедi, оның шешiмi түпкiлiктi болып табылады және ол шағымдануға жатпайды.
2. Тараптардың бұл сотта iстiң қаралуға жатпайтындығы туралы арыздарын сол сот шешедi. Тарап (тараптар) iстiң сот қарауына жатпайтындығы туралы арыздарын қанағаттандырмай тастау туралы сот қаулысына жоғары тұрған сотқа шағымдануы мүмкiн, ал оның шешiмi түпкiлiктi болып табылады және оған шағым жасауға, наразылық бiлдiруге болмайды.

39-тарау. Басты сот талқылауын тағайындау туралы мәселені
шешу және соттың отырысына дайындық іс-әрекеттер

299-бап. Соттың келiп түскен қылмыстық iс бойынша
iс-әрекетi

1. Қылмыстық iс сотқа түскен кезде соттың төрағасы немесе оның тапсыруы бойынша басқа судья iстi сотта iс жүргiзуге қабылдау туралы мәселенi шешедi.
2. Судья келiп түскен iс бойынша:
1) басты сот талқылауын тағайындау;
2) iстi алдын ала тыңдауды жүргiзу туралы шешiмдердiң бiрiн қабылдайды.
3. Судья iс бойынша шешiмдi қаулы нысанында қабылдайды, онда:
1) қаулының шығарылған уақыты мен жерi;
2) қаулы шығарған судьяның лауазымы мен тегi;
3) қабылданған шешiмдердiң негiздерi мен мәнi көрсетiлуге тиiс.
4. Шешiм iс сотқа келiп түскен сәттен бастап бес тәулiктен кешiктiрiлмей қабылдануға тиiс.
5. Судья қаулы шығарумен бiр уақытта айыпталушыға бұлтартпау шарасын қолданудың немесе қолданбаудың негiздiлiгi туралы және егер бұлтартпау шарасы таңдалса, оның түрiнiң негiздiлiгi немесе негiзсiздiгi туралы мәселенi қарауға мiндеттi.
Ескерту. 299-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.

300-бап. Сотқа келiп түскен iс бойынша анықтауға
жататын мәселелер

Судья сот отырысын тағайындаудың мүмкiндiгi туралы мәселенi шешу кезiнде сотталушылардың әрқайсысына қатысты мыналарды:
1) iстiң аталған соттың қарауына жататындығын;
2) iс бойынша iс жүргiзудi тоқтатуға не уақытша тоқтатуға әкеп соқтыратын жағдайдың болу-болмауын;
3) сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу, анықтау және алдын ала тергеу жүргізу кезінде сот мәжілісін тағайындауға кедергі келтіретін қылмыстық іс жүргізу заңын бұзуға жол берілген-берілмегендігін;
4) алынып тасталды - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.
5) айыптау қорытындысының, айыптау немесе сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу хаттамасының көшірмелері берілген-берілмегендігін;
6) айыпталушыға таңдап алынған бұлтартпау шарасының өзгертуге немесе тоқтатуға жататын-жатпайтындығын;
7) қылмыспен келтірiлген залалды өтеудi және мүлкiн ықтимал тәркiлеудi қамтамасыз ету шаралары қабылданған-қабылданбағанын;
8) арыздар мен өтiнiштердiң қанағаттандыруға жататын-жатпайтындығын анықтауға тиiс.
Ескерту. 300-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңдарымен.

301-бап. Алдын ала тыңдауды өткiзу

1. Судья iстi қосымша тергеуге қайтару, iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұру, iстi соттылығы бойынша жiберу, iстi қысқарту, қылмыстық iстердi бiрiктiру туралы шешiмдердi қабылдау үшiн, сондай-ақ тараптардың өтiнiштерiн қарау және сот талқылауын қысқартылған тәртiппен өткiзу туралы мәселенi шешу үшiн аса ауыр қылмыстар туралы істер бойынша, сондай-ақ басқа да істер бойынша тараптардың қатысуымен iстi алдын ала тыңдауды өткiзедi.
2. Iстi алдын ала тыңдауды судья соттың жабық отырысында жеке-дара өткiзедi. Iстi алдын ала тыңдау өткiзiлетiн уақыт пен орын тараптарға хабарланады. Iстi алдын ала тыңдау барысында хаттама жүргізіледi.
3. Сот отырысына сотталушының, оның қорғаушысы мен мемлекеттiк айыптаушының қатысуы мiндеттi. Алдын ала тыңдау сотталушы бұл жөнiнде өтiнген кезде оның қатысуынсыз жүргiзiледi. Қорғаушы дәлелдi себептерсiз келмей қалған жағдайда, сондай-ақ оның алдын ала тыңдауға қатысуға мүмкiндiгi болмаған кезде, судья сот отырысына жаңадан тағайындалған қорғаушының қатысуын қамтамасыз етуге шаралар қолданады. Сот отырысына жәбiрленушi мен оның өкiлiнiң, азаматтық талапкердiң, азаматтық жауапкердiң немесе олардың өкілдерiнiң келмеуi iстi алдын ала тыңдауға кедергi болмайды.
3-1. Алдын ала тыңдау барысында судья Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 96 (екінші бөлігінің п) тармағында), 162 (төртінші бөлігінде), 165, 166-1, 167, 171, 233 (төртінші бөлігінде), 235-1 (бесінші бөлігінде), 250 (төртінші бөлігінде), 259(төртінші бөлігінде), 260 (төртінші бөлігінде) 261 (төртінші бөлігінде)-баптарында көзделген қылмыстарды қоспағанда, жасалғаны үшін қылмыстық заңда өлiм жазасы немесе өмір бойына бас бостандығынан айыру көзделген қылмыстарды жасады деп айыпталған сотталушыдан өз ісін алқабилердің қатысуымен қарау туралы оның өтінішхатының бар-жоғын анықтайды.
3-2. Алдын ала тыңдау барысында судья кәмелетке толмаған сотталушының заңды өкіліне, кәмелетке толмаған жәбірленушінің заңды өкіліне және өкіліне олардың істі соттылығы бойынша аудандық және оған теңестірілген сотқа беру туралы өтінішхатпен жүгіну құқығын түсіндіреді.
4. Істi алдын ала тыңдаудың нәтижелерi туралы судья қаулы шығарады, онда қаралған мәселелер бойынша шешiмдi баяндайды. Iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұру үшiн, iстi қысқарту үшiн немесе iстi қосымша тергеуге қайтару үшiн негiздер болмаған жағдайда сот басты сот талқылауын тағайындау туралы қаулы шығарады.
5. Егер алдын ала тыңдау барысында прокурор айыптауды өзгертсе, судья мұны қаулыда көрсетедi. Егер прокурордың айыптауды өзгертуi соттауға жатқызудың өзгеруiне әкеп соқса, судья iстi айыптау қорытындысын, айыптау хаттамасын қайта жасау және iстi соттауға жатқызу бойынша жiберу үшiн прокурорға қайтарады.
Ескерту. 301-бап жаңа редакцияда - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен, өзгерістер енгізілді - ҚР 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.06.14 № 290-IV, 2011.11.29 N 502-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен; 03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен; 17.11.2014 № 254-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

302-бап. Басты сот талқылауын тағайындау

1. Анықтау немесе алдын ала тергеу процесiнде осы Кодекстiң процеске қатысушылардың құқықтарын қамтамасыз ету жөнiндегi барлық талаптары сақталған және iстi сотта қарауға кедергi келтiретiн өзге негiздер жоқ деген пiкiрге келген судья басты сот талқылауын тағайындау туралы шешiм қабылдайды.
2. Басты сот талқылауын тағайындау туралы қаулы:
1) сотталушы болып табылатын адамды көрсетудi;
2) оны бұзу сотталушыға есептелетiн қылмыстық заңды дәл көрсетудi;
3) бұлтартпау шарасы мен келтiрiлген залалдарды қамтамасыз ету шараларын сақтау, тоқтату, өзгерту немесе таңдау туралы шешiмдi;
4) процеске қатысушылардың қарсылық бiлдiру, өтiнiштер және өзге де мәлiмдемелерi бойынша шешiмдердi;
5) қорғаушы ретiнде айыпталушы таңдаған немесе соңғысына тағайындалған қорғаушыға рұқсат ету туралы шешiмдi;
6) басты сот отырысына шақыруға жататын адамдардың тiзбесiн;
7) заң оның iсiн сырттай қарауға жол беретiн жағдайда iстi сотталушының қатысуынсыз тыңдау туралы шешiмдi;
8) басты сот талқылауының орны мен уақыты туралы мәлiметтi;
9) осы Кодексте көзделген жағдайларда iстi соттың жабық отырысында қарау туралы шешiмдi;
10) сот iсi қай тiлде жүргiзiлетiнi туралы шешiмдi;
11) запастағы судья туралы шешiмдi қамтуы тиiс.
3. Егер iс бойынша алдын ала тыңдау жүргiзiлсе, басты сот отырысын тағайындау туралы қаулыда талқылауға қойылған мәселелер жөнiндегi шешiмдер баяндалуы қажет.
4. Басты сот талқылауы тараптарға сот отырысының болатын орны мен басталатын уақыты хабарланған кезден бастап кемiнде үш тәулiктен кейiн және оның тағайындалуы туралы қаулы шығарылған кезден бастап он бес тәулiктен кешiктiрiлмей басталуға тиiс. Ерекше жағдайларда бұл мерзiм судьяның қаулысымен ұзартылуы мүмкiн, бiрақ ол отыз тәулiктен аспауға тиiс.
5. Басты сот талқылауы бір ай мерзімде аяқталуға тиіс, ерекше жағдайларда бұл мерзім судьяның дәлелді қаулысымен ұзартылуы мүмкін.
Ескерту. 302-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2001.03.16 N 163, 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

303-бап. Қылмыстық iстi қосымша тергеу үшiн қайтару

1. Судья iстi тараптың өтiнiшi бойынша:
1) егер ол қаралып отырған iспен байланысты болып, iсте айыпталушыға басқа айып тағуға негiздердiң болуы немесе егер олардың әрекетi қаралып отырған iспен байланысты болып, басқа адамдарды қылмыстық жауаптылыққа тартуға негiздер болса және жаңа адамдарға қатысты iстi жеке қарау мүмкiн болмаса;
2) айыптау актiсiнде көрсетiлген айыптауды бастапқы тағылған айыптаудан неғұрлым ауыр немесе елеулi түрде өзгеше айыптауға өзгерту қажеттiгi болған жағдайларда қосымша тергеуге жiберуге құқылы.
2. Судья iстi алдын ала тыңдауды өткiзу нәтижелерi бойынша тараптың өтiнiшi бойынша да, өз бастамашылығы бойынша да iс дұрыс бiрiктiрiлмеген немесе бөлiнбеген, не басты сот талқылауын тағайындауға кедергi келтiретiн қылмыстық iс жүргiзу заңын басқа да елеулi бұзушылық анықталған жағдайларда, басты сот талқылауын тағайындамай-ақ iстi қосымша тергеуге жiберуге құқылы.
3. Іс қосымша тергеуге прокурор арқылы жiберiледi. Бұл ретте судья қаулыда iстiң қандай негiз бойынша қайтарылып отырғанын көрсетуге, сондай-ақ айыпталушыға қатысты бұлтартпау шарасы туралы мәселенi шешуге мiндеттi.
Ескерту. 303-бап жаңа редакцияда - ҚР 2000.05.05 N 47 Заңымен.

303-1-бап. Сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізудегі
қылмыстық істі прокурорға жіберу

Сот осы Кодекстің 303-бабының бірінші және екінші бөліктерінде көрсетілген мән-жайларды анықтаған кезде сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізудегі іс алдын ала тергеуді немесе анықтауды тағайындауы үшін прокурорға жіберіледі.
Ескерту. Кодекс 303-1-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

304-бап. Қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудi уақытша
тоқтату

1. Судья iс бойынша iс жүргiзудi уақытша тоқтату туралы қаулыны осы Кодекстiң 50-бабының бiрiншi, 1-1 және екiншi бөлiктерiнде көзделген негiздер бойынша шығаруы мүмкiн.
2. Iс бойынша iс жүргiзу бiрнеше сотталушылардың бiреуiне қатысты қорғануға арналған оның құқығына немесе басқа да сотталушылардың құқығына нұқсан келтiрмеуi шартымен уақытша тоқтатылуы мүмкiн. Оларға қатысты iс жүргiзу тоқтатылмаған сотталушылар қамауда болған және судья оларға бұлтартпау шарасын өзгертудi мүмкiн деп таппаған жағдайда iс жүргiзу отыз тәулiктен аспайтын мерзiмге тоқтатылуы мүмкiн. Егер осы уақыт iшiнде сотталушылардың бiреуiне қатысты iс жүргiзудi уақытша тоқтатуға негiздер жойылмаса, онда басқа сотталушыларға қатысты iс жүргiзу жаңартылуы және басты сот талқылауының күнi белгiленуi тиiс.
3. Осы Кодекстiң 50-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 2-тармағында көзделген негiздерге сәйкес iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұру кезiнде осы Кодекстiң 315-бабының екiншi бөлiгiнде және 321-бабының екiншi бөлiгiнде көрсетiлген жағдайларды қоспағанда iс прокурорға қайтарылады.
Ескерту. 304-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.07.10 N 32-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

305-бап. Азаматтық талапты және мүлiктi тәркiлеудi
қамтамасыз ету шаралары

Анықтаушы, тергеушi немесе прокурор қылмыспен келтiрiлген залалды өтеудi және мүлiктi ықтимал тәркiлеудi қамтамасыз ететiн шаралар қабылдамаған жағдайда судья қылмыстық iзге түсу органдарына оларды қамтамасыз етуге қажеттi шаралар қолдануды мiндеттейдi.

306-бап. Қылмыстық iстi соттың қарауына жататындығы
бойынша жiберу

Егер судья iстiң өзi соттауына жатпайтынын анықтаса, онда ол мұндай шешiмнiң заңдық негiздерiн келтiре және iс жолданатын сотты көрсете отырып, iстi соттың қарауына жататындығы бойынша жiберу туралы қаулы шығарады, ол туралы процеске қатысушыларға хабарлайды.

307-бап. Қылмыстық iстi қысқарту

Судья осы Кодекстiң 37-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 1-12-тармақтарында және 38-бабының бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген негiздер бойынша, сондай-ақ мемлекеттiк айыптаушы айыптаудан бас тартқан жағдайда iстi қысқарту туралы қаулы шығарады. Iстi қысқарту туралы шешiм қабылданғаннан кейiн судья бұлтартпау шарасын, азаматтық талапты және мүлкiн тәркiлеудi қамтамасыз ету шараларын тоқтатады және заттай айғақтар туралы мәселенi шешедi. Судьяның iстi қысқарту туралы қаулысының көшiрмесi прокурорға жiберiледi, сондай-ақ қылмыстық жауапқа тартылған адамға және жәбiрленушiге тапсырылады.

308-бап. Тараптардың iс материалдарымен танысу
мүмкiндiгiн қамтамасыз ету

Басты сот талқылауы тағайындалғаннан кейiн судья тараптарға iстiң сотқа дейiнгi iс жүргiзу сатысында өздерi таныстырылмаған барлық материалдарымен танысу және олардан қажеттi мәлiметтердi жазып алу мүмкiндiгiн қамтамасыз етуге мiндеттi.

309-бап. Құжаттардың көшiрмелерiн тапсыру

Егер сот отырысын тағайындау туралы мәселенi шешу кезiнде бұлтартпау шарасы немесе сотқа шақыруға жататын адамдардың тiзiмi өзгертiлсе, не прокурор айыптауды өзгертсе, онда сотталушы адамға, оның қорғаушысына, жәбірленушіге және оның өкіліне судьяның қаулысының көшiрмесi тапсырылады.
Ескерту. 309-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

310-бап. Сот отырысына шақырту

Судья өзiнiң қаулысында көрсетiлген адамдарды сот отырысына шақырту туралы өкiм бередi, сондай-ақ сот отырысын әзiрлеу үшiн шаралар қолданады.

40-тарау. Басты сот талқылауының жалпы шарттары

311-бап. Сот талқылауының тiкелей және ауызша болуы

1. Сот талқылауында iс бойынша барлық дәлелдер тiкелей зерттелуге тиiс. Сот сотталушы адамның, жәбiрленушiнiң, куәлардың айғақтарын тыңдауы, сарапшылардың қорытындыларын жария етуi және зерттеуi, заттай дәлелдемелердi тексеруi, хаттамалар мен өзге де құжаттарды оқуы, осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, дәлелдемелердi зерттеу жөнiнде басқа да сот iс-әрекеттерiн жүргiзуi тиiс.
2. Алдын ала тергеу жүргiзу кезiнде берiлген айғақтарды жария ету тек осы Кодексте көзделген ерекше жағдайларда ғана мүмкiн болады.
3. Соттың үкiмi тек сот отырысында зерттелген дәлелдемелерге, ал сот тергеуiнiң қысқартылған түрi кезiнде - анықтау жүргiзу кезiнде алынған және сотта тараптар дауға салмаған дәлелдемелерге ғана негiзделуi қажет.

312-бап. Iстi талқылау кезiнде сот құрамының
өзгертiлмеуi

1. Iстi бiр судья қарауы тиiс.
2. Судьяның сот талқылауына қатысуды жалғастыруы мүмкiн болмаған кезде ол басқа судьямен ауыстырылады, ал iстi талқылау осы Кодекстiң 313-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда қайтадан басталады.
Ескерту. 312-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

313-бап. Запастағы судья

1. Талқылау үшiн ұзақ уақытты қажет ететiн iстi қарау кезiнде запастағы судья тағайындалуы мүмкiн.
2. Запастағы судья басты сот талқылауында сот отырысы ашылғаннан бастап немесе сот оның қатысуы туралы шешiм қабылдаған кезден бастап қатысады және судья шығып қалған жағдайда оны алмастырады. Бұл ретте iстi талқылау жалғастырыла бередi. Запастағы судья алдыңғы судья шығып қалған кезден бастап судьяның құқықтарын пайдаланады. Шығып қалған судьяның орнына кiрген запастағы судья кез келген сот әрекетiн жаңартуды талап етуге құқылы.
Ескерту. 313-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

314-бап. Төрағалық етушiнiң басты сот талқылауындағы
өкiлеттiгi

1. Басты сот талқылауында істі қарау тапсырылған судья төрағалық етеді.
2. Алынып тасталды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
3. Төрағалық етушi сот отырысына басшылық жасайды, әдiл соттың мүддесiнде объективтiлiк пен бейтараптылықты сақтай отырып, тараптар құқықтарының теңдiгiн қамтамасыз ету үшiн осы Кодексте көзделген барлық шараларды қолданады, iстiң жай-күйiн жан-жақты және толық зерттеу үшiн қажеттi жағдайлар жасайды. Төрағалық етушi сондай-ақ сот отырысы күн тәртiбiнiң сақталуын қамтамасыз етедi, сот талқылауының барлық қатысушыларына олардың құқықтары мен мiндеттерiн және оларды жүзеге асырудың тәртiбiн түсiндiредi. Сот талқылауына қатысушы адамдардың бiрi төрағалық етушiнiң iс-әрекетiне қарсылық бiлдiрген жағдайда бұл қарсылық бiлдiру сот отырысының хаттамасына енгiзiледi.
4. Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі басқа соттың бастамасы бойынша қылмыстық іс бойынша қолдануға жататын заңның немесе өзге де нормативтік құқықтық актінің конституциялық екендігіне тексеру жүргізген жағдайда, төрағалық етуші бұл туралы қорғаушы тарапты хабардар етеді.
Ескерту. 314-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен; 03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

315-бап. Сотталушы адамның басты сот талқылауына
қатысуы

1. Басты сот талқылауы осы баптың екiншi бөлiгiнде көзделгеннен басқа жағдайларда сотталушының мiндеттi түрде қатысуымен өтедi. Сотталушы келмеген кезде iс кейiнге қалдырылуы тиiс. Сот дәлелдi себептерсiз келмеген сотталушыны келтiруге, сондай-ақ оған қатысты бұлтартпау шарасын қолдануға немесе өзгертуге құқылы. Күзетпен ұстаудағы сотталушы сот отырысына келуден бас тартқан кезде сот iстi қорғаушының мiндеттi түрде қатысуымен ол болмағанда қарауға құқылы.
2. Сотталушы болмағанда iстi талқылауға:
1) ауырлығы шағын қылмыс жасағаны үшiн айыпталған сотталушы iстi оның қатысуынсыз қарау туралы өтiнiш берген;
2) сотталушы Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде болған және сотқа келуден жалтарған жағдайларда ғана жол берiлуi мүмкiн.

316-бап. Қорғаушының басты сот талқылауына қатысуы

1. Сотталушының қорғаушысы осы Кодекстің 125-бабының үшінші бөлігінде көзделген тәртіппен жиналған заң көмегін көрсету үшін қажет заттарды, құжаттар мен мәліметтерді табыс етеді, басқа дәлелдерді зерттеуге қатысады, сотқа айыптаудың мәнi және оның дәлелденгендiгi жөнiнде, сотталушының жауаптылығын жеңiлдететiн немесе оны ақтайтын мән-жайлар туралы, жазалау шарасы туралы, сондай-ақ сот талқылауында туындаған басқа да мәселелер бойынша өзiнiң пiкiрiн айтады.
2. Қорғаушы келмеген және оны осы сот отырысында ауыстыру мүмкiн болмаған кезде iстi талқылау кейiнге қалдырылады. Сот отырысына келмеген қорғаушыны ауыстыруға тек сотталушының келiсiмімен ғана жол берiледi. Егер сотталушы шақырған қорғаушының қатысуы ұзақ уақыттың iшiнде мүмкiн болмаса, сот басты сот талқылауын кейiнге қалдыра отырып, айыпталушыға басқа қорғаушыны таңдауды ұсынады, ал ол бас тартқан жағдайда жаңа қорғаушыны тағайындайды.
3. Iске жаңадан кiрiскен қорғаушыға сот талқылауына қатысуға дайындалу үшiн қажеттi уақыт берiледi. Ол өзi iске кiрiскенге дейiн iстi соттың қарауы кезiнде жасалған кез келген әрекеттiң қайталануы туралы өтiнiш жасауға құқылы.
Ескерту. 316-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

317-бап. Мемлекеттiк айыптаушының басты сот талқылауына
қатысуы

1. Прокурордың жеке айыптау iстерiн қоспағанда, мемлекеттiк айыптаушы ретiнде бас сот талқылауына қатысуы мiндеттi.
2. Күрделi және көп эпизодты iстер бойынша мемлекеттiк айыптауды бiрнеше прокурор қолдауы мүмкiн.
3. Егер сот талқылауы кезiнде прокурордың одан әрi қатысуының мүмкiн еместiгi анықталса, ол алмастырылуы мүмкiн. Iске жаңа прокурордың кiрiсуi осы уақытқа дейiн сотта жасалған iс-әрекеттердi қайталауға әкеп соқтырмайды, бiрақ прокурордың өтiнiшi бойынша сот оған iстiң материалдарымен танысу үшiн уақыт бере алады.
4. Прокурор дәлелдердi ұсынады және оларды зерттеуге қатысады, сотқа айыптаудың мәнi бойынша, сондай-ақ сот талқылауы кезiнде туындаған басқа да мәселелер бойынша өзiнiң пiкiрiн баяндайды, сотқа қылмыстық заңды қолдану және сотталушыға жаза қолдану туралы ұсыныс айтады.
5. Егер мұны азаматтардың құқықтарын, мемлекеттiк немесе қоғамдық мүдделердi қорғау талап етсе, прокурор iс бойынша азаматтық талап қояды немесе оны қолдайды.
6. Айыптауды қолдай отырып, прокурор заң талаптарын және iстiң барлық жағдайларын қарау нәтижелерiне негiзделген өзiнiң iшкi көзқарасын басшылыққа алады. Сотталушының жағдайын нашарлатпайтын және оның қорғалу құқығын бұзбайтын болса, прокурор айыптауды өзгерте алады. Прокурор, егер айыптау сот талқылауында қолдау таппады деген қорытындыға келсе, айыптаудан бас тартуға (толық немесе iшiнара) мiндеттi. Мемлекеттiк айыптаушының айыптаудан бас тартуына сот тергеуi немесе сот жарыссөзi кезiнде жол беріледi.
7. Прокурор айыптаудан толық бас тартқан жағдайда, егер айыптаудан жәбiрленушi де бас тартса, сот өз қаулысымен iстi қысқартады. Ал егер жәбiрленушi айыптауды талап етсе, сот iстi талқылауды жалғастырып, оны жалпы тәртiппен шешедi. Бұл жағдайда прокурор процеске одан әрi қатысудан босатылады, ал айыптауды жәбiрленушiнiң өзi немесе өкiлi арқылы қолдайды. Жәбiрленушiнiң өтiнiшi бойынша сот оған өкiл шақыру үшiн уақыт беруге тиiс. Прокурор мен жеке айыптаушы айыптаудан iшiнара бас тартқан кезде сот айыптаудың тарап айыптаудан бас тартқан бөлiгiнде iстi қысқартады, айыптаудың қалған бөлiгiндегi iс жалпы тәртiппен қаралады. Егер прокурор айыптауды өзгертсе және жәбiрленушi бұрынғы айыптауды талап етпесе, сот iстi жаңа айыптау бойынша қарайды.
8. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексі 67-бабының төртінші бөлігінде көрсетілген мән-жайлар болған кезде прокурор заңмен қорғалатын қоғам мен мемлекет мүддесіне келтірілген зиян бөлігінде сотталушымен татуласуға келісетіндігі туралы сотқа мәлімдеуге құқылы. Прокурордың сотталушымен татуласуға келісуі туралы мәлімдемесі қылмыстық қудалаудан бас тартуды білдірмейді.
Ескерту. 317-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

318-бап. Жәбiрленушiнiң басты сот талқылауына қатысуы

1. Басты сот талқылауы жәбiрленушiнiң немесе оның өкiлiнiң қатысуымен жүргiзiледi.
2. Жәбiрленушi келмеген жағдайда сот iстi талқылау немесе оны жәбiрленушiнiң болмауынсыз iстiң барлық жағдайларын толық анықтаудың және оның құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғаудың мүмкiн болуына қарай оны кейiнге қалдыру туралы мәселенi шешедi. Егер сот отырысына жәбiрленушiнiң өкiлi келсе, сот бұл мәселенi өкiлдiң пiкiрiн ескере отырып шешедi.
3. Жәбiрленушiнiң өтiнiшi бойынша сот оны айғақ беру үшiн белгiлi уақытта келуге мiндеттей отырып, сот отырысына қатысудан босата алады.
4. Жеке айыптау iсi бойынша жәбiрленушiнiң сот отырысына дәлелсiз себептермен келмеуi iстi қысқартуға әкеп соғады, бiрақ сотталушының өтiнiшi бойынша iс мәнiсi жөнiнде жәбiрленушiнiң қатысуынсыз қаралуы мүмкiн.

319-бап. Азаматтық талапкердiң немесе азаматтық
жауапкердiң басты сот талқылауына қатысуы

1. Сот талқылауына азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер немесе олардың өкiлдерi қатысады.
2. Азаматтық талапкер немесе оның өкiлi сотқа келмеген кезде азаматтық талап қаралмауы мүмкiн. Азаматтық талапкердiң азаматтық сот iсiн жүргiзу тәртiбiмен талап қою құқығы сақталады.
3. Сот азаматтық талапкердiң немесе оның өкiлiнiң өтiнiшi бойынша азаматтық талап қоюды азаматтық талапкердiң қатысуынсыз қарауға құқылы.
4. Сот қажет деп тапқан жағдайда немесе талап қоюды прокурор қолдағанда сот азаматтық талапты азаматтық талапкердiң немесе оның өкiлiнiң келу-келмеуiне байланыссыз қарайды.
5. Азаматтық талапкердiң немесе оның өкiлiнiң келмеуi азаматтық талап қоюды қарауды тоқтатпайды.

320-бап. Басты сот талқылауының шегi

1. Басты сот талқылауы тек айыпкерге қатысты және сотқа берiлген айыптаудың шегiнде ғана жүргiзiледi.
2. Айыптауды өзгертуге бұл арқылы сотталушының жағдайы нашарламаған және оның қорғауға деген құқығы бұзылмаған жағдайда ғана жол берiледi.
3. Егер басты сот талқылауы барысында алдын ала тыңдау сатысында бастапқы айыптауды негiзсiз өзгертуге байланысты айыптауды неғұрлым ауыр айыптау етiп өзгерту қажет болса, онда iстi тағылған айыптау шегiнде қарау үшiн сот айыптаушы тараптың бұл жөнiндегi өтiнiшi бойынша, процестiң басқа қатысушыларының пiкiрiн ескере отырып, сот талқылауын жетi тәулiкке дейiн мерзiмге кейiнге қалдырып, iстi жаңадан алдын ала тыңдау өткiзе алады.

321-бап. Басты сот талқылауын кейiнге қалдыру және
қылмыстық iстi тоқтата тұру

1. Сот отырысына шақырылған адамдардың бiрiнiң келмеуi салдарынан немесе жаңа дәлелдер алдыру қажеттiгiне байланысты iстi талқылау мүмкiн болмаған кезде сот iстi талқылауды кейiнге қалдыру туралы қаулы шығарады. Осымен бiрге сот келмеген адамдарды шақыру немесе жаңа дәлелдердi алдыруға шаралар қолданады. Сот iстi талқылау кейiнге қалдырылатын мерзiмдi белгiлейдi.
2. Осы Кодекстiң 50-бабының бiрiншi, 1-1 және екiншi бөлiктерiнде көзделген негiздер болған кезде сот бiр немесе бiрнеше сотталушыға қатысты iс бойынша iс жүргiзудi осы жағдайлар жойылғанға дейiн уақытша тоқтатады және басқа сотталушыларға қатысты сот талқылауын жалғастыра бередi.
3. Жасырынып жүрген сотталушыны iздеу сот-қаулысымен жарияланады.
Ескерту. 321-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.07.10 N 32-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

322-бап. Бұлтартпау шарасы туралы мәселенi шешу

1. Басты сот талқылауы кезiнде сот сотталушыға қатысты бұлтартпау шарасын таңдап алуға, өзгертуге немесе оның күшiн жоюға құқылы.
2. Сотталушыны бұлтартпау шарасы ретiнде қамауға алу мерзiмi iстiң сотқа түскен күнiнен бастап үкiм шығарылғанға дейiн алты айдан аспауға тиiс.
3. Ауыр қылмыстар туралы iстер бойынша осы баптың екiншi бөлiгiнде көрсетiлген мерзiм өткеннен кейiн сот өзiнiң қаулысымен қамауға алу мерзiмiн он екi айға дейiн ұзартуға құқылы.
4. Осы баптың екiншi және үшiншi бөлiктерiнде көрсетiлген қамау мерзiмдерi аяқталғаннан кейiн сот сотталушыға бұлтартпау шарасын үйде қамауда ұстау немесе ешқайда кетпеу туралы қолхат беруге ауыстыруға тиiс.
5. Осы баптың екiншi және төртiншi бөлiктерiнде белгiленген шектеулер аса ауыр қылмыстар туралы iстерге қолданылмайды.

323-бап. Iстi қосымша тергеуге жiберу

1. Сот осы Кодекстiң 303-бабында көзделген талаптарды ескере отырып, iстi қосымша тергеуге жiбередi.
2. Iс қосымша тергеу аяқталғаннан кейiн сотқа келiп түскен кезде сот отырысын тағайындау туралы мәселе жалпы тәртiппен шешiледi.

324-бап. Басты сот талқылауында iстi тоқтату

Егер басты сот талқылауы барысында осы Кодекстiң 37-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 3-12-тармақтарында көрсетiлген жағдайлар анықталса, сондай-ақ айыптаушы осы Кодекстiң 317-бабының алтыншы бөлiгiнiң ережелерiне сәйкес айыптаудан бас тартқанда, iс басты сот талқылауында қысқартылуға тиiс. Iс осы Кодекстiң 38-бабының бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген негiздер бойынша да басты сот талқылауында қысқартылуы мүмкiн.
Ескерту. 324-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47 Заңымен.

325-бап. Басты сот талқылауында қаулы шығару тәртiбi

1. Басты сот талқылауы кезiнде сот шешетiн барлық мәселелер бойынша сот қаулы шығарады, ол сот отырысында жариялануға тиiс.
2. Iстi қосымша тергеуге жiберу туралы, iстi қысқарту туралы, iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұру туралы, бұлтартпау шарасын таңдау, өзгерту немесе оның күшiн жою туралы, бас тарту туралы, сараптама тағайындау туралы қаулылар және жеке қаулылар кеңесу бөлмесiнде шығарылады және жеке құжат түрiнде жазылады.
3. Өзге қаулылар соттың қалауынша не осы баптың екiншi бөлiгiнде көрсетiлген тәртiппен, не сол орнында - сот отырысы залында қаулыны сот отырысының хаттамасына енгiзе отырып шығарылады.

326-бап. Басты сот талқылауының тәртiбi

1. Басты сот талқылауы соттың қалыпты жұмысын және процеске қатысушылардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн жағдайда өтедi.
2. Соттың сот отырысы залына кiруiнiң алдында сот приставы: "Сот келе жатыр" деп хабарлайды, сот отырысына қатысып отырғандардың бәрi орындарынан тұрады, мұнан соң төрағалық етушiнiң ұсынуы бойынша өз орындарына отырады.
3. Сот талқылауына қатысушылардың бәрi сотқа қарап сөйлегенде, айғақтар бергенде және мәлiмдеме жасағанда орындарынан тұрады. Бұл ережелерден ауытқуға төрағалық етушiнiң рұқсатымен жол берiледi.
4. Басты сот талқылауының барлық қатысушылары, сондай-ақ сот отырысы залында қатысып отырған азаматтардың барлығы төрағалық етушiнiң сот отырысының тәртiбiн сақтау туралы өкiмiне бағынуға тиiс.
5. Он алты жасқа дейiнгi адамдар, егер олар тарап немесе куә болмаса, сот отырысы залына жiберiлмейдi. Қажет болғанда сот приставы азаматтан оның жасын куәландыратын құжатты талап етуге құқылы. Залға сондай-ақ мас адамдар жiберiлмейдi.
6. Сот отырысы залында суретке түсiруге, дыбыс, бейнежазбаларды қолдануға және киноға түсiруге төрағалық етушiнiң рұқсатымен ғана жол берiледi.
7. Сот талқылауына қатысушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында сот осы Кодекстің 101-бабында көзделген ережелерге сәйкес шаралар қабылдайды және сот талқылауын жүргізеді.
8. Басты сот талқылауы басталар алдында төрағалық етуші сот талқылауының барлық қатысушыларына қауіпсіздік шараларын қамтамасыз ету бойынша сотқа өтініш жасау құқығы туралы түсіндіреді.
9. Тараптардың бірінің немесе сот талқылауына қатысушының қауіпсіздік шараларын қабылдау туралы өтініші бойынша сот осы мәселе бойынша қаулы шығаруға құқылы.
Ескерту. 326-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.07.17 N 187-IV Заңымен.

327-бап. Басты сот талқылауында тәртiптi қамтамасыз ету
мақсатында қолданылатын шаралар

1. Сот отырысында тәртіп бұзған, төрағалық етушінің өкімдеріне бағынбаған, сол сияқты сотты құрметтемеуді анық куәландыратын өзге де іс-әрекеттер (әрекетсіздік) жасаған кезде төрағалық етуші сот отырысы залынан адамды шығарып жіберуге немесе сотты құрметтемеу фактісінің анықталғаны туралы жариялауға және кінәлі адамға әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамада белгіленген тәртіппен әкімшілік жаза қолдануға құқылы. Шығарып жіберу, айыптаушы мен қорғаушыдан басқа, процестің кез келген қатысушысына немесе өзге адамға қатысты жүргізілуі мүмкін. Әкімшілік жаза сотталушыға қолданылмайды.
2. Егер сот отырысы залынан сотталушы шығарып жiберiлсе, онда үкiм оның көзiнше жариялануға немесе ол жарияланғаннан кейiн дереу қолхат алып хабарлануға тиiс.
3. Сот отырысы залынан процеске қатысушыны шығарып жiберу және әкiмшiлiк жаза қолдану туралы сот қаулы шығарады.
4. Сот отырысы залында қатысып отырған, бiрақ процеске қатысушы болып табылмайтын адамдар тәртiп бұзған жағдайда олар төрағалық етушiнiң өкiмi бойынша сот отырысы залынан шығарылады. Бұған қоса сот оларға әкiмшiлiк жаза қолдануы мүмкiн.
5. Егер тәртiп бұзушының сот отырысындағы iс-әрекетiнде басқа әкiмшiлiк құқық бұзушылықтың не қылмыстық белгiлерi болса, сот тиiстi тәртiппен қылмыстық немесе әкiмшiлiк iс қозғау үшiн материалдар жiбередi.
6. Алынып тасталды.
Ескерту. 327-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.06.29 N 270 Заңымен.

328-бап. Басты сот талқылауының хаттамасы

1. Басты сот талқылауы кезiнде сот отырысының хатшысы хаттама жүргiзедi.
2. Хаттама компьютерлік, электрондық (цифрлық дыбыс-, бейнежазбаны қоса алғанда) машинада жазу не қолмен жазу тәсілімен жасалады.
Сот отырысын тіркеп жазудың қосымша материалдары да сот отырысының хаттамасына қоса тіркеледі және істің материалдарымен бірге сақталады.
3. Хаттамада: басты сот талқылауының күнi, оның басталу және аяқталу уақыты; қандай iс қаралып жатқаны; соттың атауы мен құрамы, хатшы, аудармашы, айыптаушы, қорғаушы, сотталушы, сондай-ақ жәбiрленушi, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер және олардың өкiлдерi, сот шақырған басқа да адамдар; сотталушының жеке басы туралы деректер және бұлтартпау шарасы; соттың жүргiзiлген реттегi iс-әрекетi, iске қатысушы адамдардың арыздары, қарсылық бiлдiрулерi және өтiнiштерi; соттың кеңесу бөлмесiне бармай шығарылған қаулылары, қаулылардың кеңесу бөлмесiнде шығарылуына нұсқау; iске қатысушы адамдарға олардың құқықтары мен мiндеттерiнiң түсiндiрiлуi; айғақтардың егжей-тегжейлi мазмұны; сот бөлген немесе жауап алынатын адам жауап беруден бас тартқан жауап алуға қатысқан адамдардың сұрақтары; сарапшыға қойылған сұрақтар және оның жауаптары; сот мәжiлiсiнде жүргiзiлген тексерулер мен дәлелдердi зерттеу жөнiндегi басқа iс-әрекеттердiң нәтижелерi; iске қатысушы адамдар хаттамада куәландыруды өтiнген фактiлерге нұсқамалар; тараптардың сот жарыссөзiнде сөйлеген сөздерiнiң және сотталушының соңғы сөзiнiң негiзгi мазмұны; үкiмiнiң жарияланғаны және оған шағымдану тәртiбi мен мерзiмi түсiндiрiлгенi туралы нұсқама көрсетiледi. Айғақтар бірінші жақтан және мүмкіндігінше сөзбе-сөз жазылады, сұрақтар мен оларға жауаптар жауап алу кезінде орын алған жүйелілік бойынша жазылады. Бұған қоса, хаттамада егер орын алған болса, сотты сыйламаушылықты куәландыратын фактiлер және тәртiп бұзушының жеке басы мен соттың тәртiп бұзушыға қолданған ықпал ету шаралары да атап көрсетiледi.
4. Хаттама сот отырысы аяқталғаннан кейiнгi бес тәулiктен кешiктiрiлмей жасалып, оған төрағалық етушi мен хатшы қол қоюға тиiс. Сот талқылауы барысында хаттама бөлiп-бөлiп жасалуы мүмкiн, оларға және бүтiндей хаттамаға сот отырысына төрағалық етушi мен хатшы қол қояды.
5. Сот талқылауы хаттамасының дұрыс жазылуы туралы сот отырысының төрағалық етушiсi мен хатшысының арасында түсiнiспеушiлiк болған кезде соңғысы өзiнiң келiспеушiлiктерiн жазбаша түрде сот отырысы барысында жасалған жазбалармен бiрге хаттамаға қоса тiркеуге құқылы.
6. Басты сот талқылауы кезiнде киноға түсiру, бейне, аудио жазбасы қолданылуы мүмкiн, олардың материалдары сот отырысы хаттамасына қоса берiледi, оларға сүргiш салынып, iспен бiрге сақталады. Хаттамада аталған техникалық құралдардың қолданылғаны туралы белгi қойылады.
7. Төрағалық етушi тараптарға басты сот талқылауының хаттамасы дайындалғаны туралы хабарлауға және онымен және аудио-, бейнежазба материалдарымен танысуға мүмкiндiк беруге мiндеттi.
8. Басты сот талқылауында жауап алынған адам хаттамадағы және аудио-, бейнежазба материалдарындағы өз айғақтарының жазылуымен таныстыру жөнiнде өтiнiш жасауға құқылы. Мұндай мүмкiндiк өтiнiш мәлiмделгеннен кейiнгi күннен кешiктiрiлмей берiлуге тиiс.
9. Сот тараптардың немесе осы баптың сегізінші бөлігінде аталған адамдардың өтініші бойынша сот отырысының төрағалық етушісі мен хатшысының электрондық цифрлық қолтаңбасымен куәландырылған электрондық құжат нысанындағы хаттаманы ұсынуға міндетті.
Ескерту. 328-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2010.07.15 N 337-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

329-бап. Басты сот талқылауының хаттамасына ескертпелер

Басты сот талқылауының хаттамасына қол қойылғаннан кейiнгi бес тәулiктiң iшiнде тараптар, сондай-ақ осы Кодекстiң 328-бабының сегiзiншi бөлiгiнде көрсетiлген өзге де адамдар хаттамаға жазбаша нысанда немесе электрондық цифрлық қолтаңбамен куәландырылған электрондық құжат нысанында ескертпелер беруге құқылы. Аталған мерзiмді iс бойынша төрағалық етушi тараптардың өтiнiшi бойынша он тәулiкке дейiн ұзарта алады.
Ескерту. 329-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2010.07.15 N 337-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.

330-бап. Басты сот талқылауының хаттамасына
ескертпелердi қарау

1. Басты сот талқылауының хаттамасына ескертпелердi төрағалық етушi, ал ол ұзақ уақыт бойы болмаған кезде осы соттың басқа судьясы қарайды, ол нақтылау үшiн ескертпе берген адамдарды шақыртуға құқылы.
2. Ескертпелердi қарау нәтижелерi бойынша судья олардың
дұрыстығын куәландыру туралы не оларды қабылдамау туралы дәлелдi қаулы шығарады. Хаттамаға және судьяның қаулысына жасалған ескертпелер басты сот талқылауының хаттамасына қоса тiгiледi.
Ескерту. 330-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47 Заңымен.

41-тарау. Басты сот талқылауының дайындық бөлімі

331-бап. Басты сот талқылауының ашылуы

Басты сот талқылауы үшiн белгiленген уақытта төрағалық етушi сот отырысын ашады және қандай қылмыстық iстiң қаралатынын, сондай-ақ iстiң ашық немесе жабық сот отырысында талқыланатыны туралы хабарлайды.
Сот отырысында аудио-, бейнежазбалар, киноға түсіру пайдаланылатын кезде төрағалық етуші ол жөнінде хабарлайды.
Ескерту. 331-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

332-бап. Басты сот талқылауына шақырылған адамдардың
келуiн тексеру

Сот отырысының хатшысы сот отырысына қатысуға тиiстi адамдардың келгенi туралы баяндайды және келмегендердiң келмеу себептерiн хабарлайды.

333-бап. Аудармашыға оның құқықтары мен мiндеттерiн
түсiндiру

1. Төрағалық етушi аудармашы ретiнде кiмнiң қатысып отырғанын хабарлайды және оған осы Кодекстiң 85-бабында көзделген құқықтарын, мiндеттерiн түсiндiредi.
2. Төрағалық етушi аудармашыға әдейi дұрыс аударма жасамағаны үшiн қылмыстық жауаптылығы туралы ескертедi, бұл туралы одан қолхат алынып, ол сот отырысының хаттамасына қоса тiгiледi. Аудармашыға, сондай-ақ, өз мiндеттерiн орындаудан жалтарған жағдайда оған заңдарда белгiленген тәртiппен әкiмшiлiк жаза қолданылуы мүмкiн екенi туралы ескертiледi.

334-бап. Аудармашыдан бас тарту туралы мәселенi шешу

Төрағалық етушi келген тараптарға, куәларға, сарапшыға, маманға олардың аудармашыдан бас тартуын мәлiмдеу құқықтарын түсiндiредi және аудармашыдан бас тартуға әкеп соғатын заңдарда көзделген негiздердi түсiндiредi. Мәлiмделген бас тартуды сот осы Кодекстiң 89-бабында белгiленген ережелер бойынша шешедi. Егер аудармашыдан бас тарту қанағаттандырылса, сот басқа аудармашыны шақырады.

335-бап. Куәларды сот отырысы залынан шығару

Келген куәлар олардан жауап алу басталғанға дейiн, сот отырысы залынан шығарылады. Төрағалық етушi сот жауап алмаған куәлардың жауап алған куәлармен, сондай-ақ сот отырысы залындағы өзге адамдармен сөйлеспеуi үшiн шара қолданады.

336-бап. Сотталушының жеке басын және оған айыптау
қорытындысы көшiрмесiнiң уақтылы тапсырылғанын
анықтау

Төрағалық етушi сотталушының тегiн, атын, әкесiнiң атын, туған жылын, айын, күнiн және орнын, сот iсi жүргiзiлетiн тiлдi бiлетiнiн, тұратын жерiн, немен айналысатынын, бiлiмiн, отбасы жағдайын және оның жеке басына қатысты басқа да деректердi анықтай отырып, оның жеке басын айқындайды. Мұнан кейiн төрағалық етушi сотталушыға сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу хаттамасының, айыптау қорытындысының, айыптауды өзгерту туралы қаулының немесе айыптау хаттамасының көшiрмелерiнiң тапсырылғанын және қашан тапсырылғанын анықтайды. Бұл ретте істі соттың талқылауы, бұл туралы сотталушы өтiнiш жасаған болса, сондай-ақ осы Кодекстiң 393-бабының екiншi бөлiгiнде көзделгеннен басқа жағдайларда сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу хаттамасының, айыптау қорытындысының, айыптауды өзгерту туралы қаулының немесе айыптау хаттамасының көшiрмелерi тапсырылған күннен бастап үш тәулiктен бұрын басталмауға тиiс.
Ескерту. 336-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

337-бап. Сот құрамын, процеске басқа қатысушыларды
жариялау

Төрағалық етушi сот құрамын жариялайды, кiмнiң айыптаушы, қорғаушы, жәбiрленушi, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер немесе олардың өкiлдерi, сондай-ақ сот мәжiлiсiнiң хатшысы, сот приставы, сарапшысы, маманы болып табылатынын хабарлайды.

338-бап. Бас тартуды шешу тәртiбi

1. Төрағалық етушi тараптардың сот құрамынан, сондай-ақ осы Кодекстiң 337-бабында аталған адамдардан осы Кодекстiң 90, 91, 94, 95, 96, 97-баптарында көзделген негiздер бойынша бас тартуды мәлiмдеу құқығын түсiндiредi. Бұл ережелер запастағы судьяға қатысты да қолданылады.
2. Мәлiмделген бас тартуды сот осы Кодекстiң 89, 90-баптарында белгiленген ережелер бойынша шешедi.
Ескерту. 338-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

339-бап. Сотталушыға оның құқықтарын түсiндiру

Төрағалық етушi сотталушыға оның осы Кодекстiң 69-бабында көзделген басты сот талқылауындағы құқықтарын түсiндiредi.

340-бап. Жәбiрленушiге, жеке айыптаушыға, азаматтық
талапкерге және азаматтық жауапкерге олардың
құқықтарын түсiндiру

Төрағалық етушi жәбiрленушiге, жеке айыптаушыға, азаматтық талапкерге, азаматтық жауапкерге және олардың өкiлдерiне олардың осы Кодекстiң 75, 76, 77, 78, 80, 81-баптарында көзделген басты сот талқылауындағы құқықтарын түсiндiредi. Жеке айыптау iстерi бойынша, сондай-ақ бiрiншi рет жасалған шағын және орташа ауырлықтағы қылмыстар жөнiндегi iстер бойынша жәбiрленушiге бұған қоса оның сотталушымен бiтiмге келу құқығы түсiндiрiледi.

341-бап. Сарапшыға оның құқықтары мен мiндеттерiн
түсiндiру

Төрағалық етушi сарапшыға оның осы Кодекстiң 83-бабында көзделген құқықтары мен мiндеттерiн түсiндiредi және оған әдейi жалған қорытынды бергенi үшiн қылмыстық жауаптылығы туралы ескертедi, бұл туралы сарапшыдан қолхат алынады, ол басты сот талқылауының хаттамасына қоса тiгiледi.

342-бап. Маманға оның құқықтары мен мiндеттерiн
түсiндiру

Төрағалық етушi маманға оның осы Кодекстiң 84-бабында көзделген құқықтары мен мiндеттерiн түсiндiредi және оған өз мiндеттерiн орындаудан бас тартқаны немесе жалтарғаны үшiн осы бапта белгiленген жауаптылық туралы ескертедi.

343-бап. Өтiнiштердi мәлiмдеу және шешу

1. Төрағалық етушi тараптардан оларда жаңа куәларды, сарапшыларды және мамандарды шақыру туралы және заттай дәлелдемелер мен құжаттарды алдыру туралы, оның ішінде медиация рәсімін өткізу туралы өтiнiштерiнiң бар-жоғы туралы сұрайды. Өтiнiшiн мәлiмдеген адам қандай мән-жайларды анықтау үшiн қосымша дәлелдемелердiң қажет екенiн көрсетуге мiндеттi.
2. Төрағалық етушi, сондай-ақ тараптардан олардан талқылаудан дәлел ретiнде жiберiлмеуге тиiс материалдарды алып тастау туралы өтiнiштерiнiң бар-жоғын анықтауға мiндеттi.
3. Сот талқылауының қалған қатысушыларының пiкiрiн тыңдағаннан кейiн сот мәлiмделген әрбiр өтiнiштi, оның ішінде медиация рәсімін өткізу туралы өтінішті қарауға, оны қанағаттандыруға немесе өтiнiштi қанағаттандырудан бас тарту туралы дәлелдi қаулы шығаруға тиiс.
4. Соттың тараптардың бастамашылығы бойынша сотқа мамандар немесе куәлар ретiнде келген адамдардан сот отырысында жауап алу туралы өтiнiштердi қанағаттандырудан бас тартуға құқығы жоқ.
5. Сот өтiнiшiн қанағаттандырудан бас тартқан адам оны одан әрi мәлiмдеуге құқылы.
Ескерту. 343-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

344-бап. Iске қатысушы адамдардың бiрi болмаған кезде
iстi тыңдау мүмкiндiгi туралы мәселенi шешу

Сот талқылауына қатысушылардың бiрi, сондай-ақ куә, сарапшы немесе маман келмеген кезде сот тараптардың iстi талқылау мүмкiндiгi туралы пiкiрiн тыңдайды және талқылауды кейiнге қалдыру немесе оны жалғастыру және келмеген адамдарды келесi сот отырысына шақырту немесе оларды алып келу туралы қаулы шығарады.

42-тарау. Сот тергеуі

345-бап. Сот тергеуiнiң басталуы

1. Сот тергеуi айыптаушының сотталушыға таққан айыбының мәнiсiн баяндаудан, ал жеке айыптау iстерi бойынша - арыз берген адамның немесе оның өкiлiнiң, ал олар болмағанда - сот отырысы хатшысының шағымды баяндауынан басталады.
2. Айыптау ауырлығы төмендеу түрiне өзгертiлген жағдайда немесе айыптаудың бiр бөлiгiнен бас тартылған кезде айыптаушы сотқа айыптаудың жаңа негiзделген тұжырымын жазбаша түрде баяндауға мiндеттi.
Ескерту. 345-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.

346-бап. Сотталушының көзқарасын анықтау

1. Төрағалық етушi сотталушыдан оған айыптаудың түсiнiктi-түсiнiктi емес екенiн сұрайды, оған айыптаудың мәнiсiн түсiндiредi және оның тағылған айыпқа өз көзқарасын сотқа хабарлау ниетiнiң бар-жоғын анықтайды.
2. Сотталушыға сотқа дейінгі жеңілдетілген іс жүргізу кезінде, алдын ала тергеуде немесе анықтауда кезiнде бiлдiрiлген кiнәсiн мойындау немесе мойындамаумен байланысты емес екенiн, өз кiнәсiн мойындайтыны немесе мойындамайтыны туралы сұраққа жауап беруге мiндеттi емес екенi және сотталушының жауап беруден бас тартуы оған зиян келтiрiлгендей түсiнiлмейтiнi түсiндiрiлуге тиiс. Сотталушы өз жауабын дәлелдеуге құқылы. Сотталушының жауап бермеуi оның өз кiнәсiн мойындамағаны деп түсiнiледi.
3. Төрағалық етушi сотталушыдан оған қойылған азаматтық талап қоюды мойындайтынын-мойындамайтынын (толық, iшiнара) сұрайды. Егер сотталушы бұл сұраққа жауап берсе, онда ол жауабының дәлелiн айтуға құқылы. Сотталушының жауап бермеуi оның азаматтық талап қоюды мойындамағаны деп түсiнiледi.
4. Тараптар сотталушыға оның көзқарасын нақтылауға бағытталған сұрақтар қоюға құқылы.
Ескерту. 346-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.03 N 213-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

347-бап. Дәлелдемелердi ұсыну мен зерттеу тәртiбi

1. Сот тергеуiнде айыптаушы және қорғаушы тараптар ұсынған дәлелдемелер зерттеледi.
2. Дәлелдемелердi алдымен айыптаушы тарап ұсынады. Дәлелдемелердi зерттеу тәртiбiн тараптармен келiсе отырып, сот белгiлейдi. Дәлелдемелердi зерттеу тәртiбiн белгiлеу немесе өзгерту мәселелерi бойынша сот қаулы шығарады.
3. Сотталушы төрағалық етушiнiң рұқсатымен сот тергеуiнiң кез келген сәтiнде айғақ беруге құқылы.
Ескерту. 347-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2002.12.21 N 363 Заңымен.

348-бап. Сотталушыдан жауап алу

1. Сотталушыдан жауап алудың алдында төрағалық етушi тағылған айып және iстiң басқа да жағдайлары бойынша айғақ беру немесе бермеу құқығын, сондай-ақ сотталушының барлық айтқаны өзiне қарсы пайдаланылуы мүмкiн екенiн оған түсiндiредi.
2. Сотталушы айғақ беруге келiсiм берген кезде бiрiншi болып одан қорғаушы және процеске қорғаушы тарапынан қатысушылар, сонан кейiн мемлекеттiк айыптаушы және процеске айыптаушы тарапынан қатысушылар жауап алады. Төрағалық етушi жетекшi сұрақтарды және iске қатысы жоқ сұрақтарды алып тастайды.
3. Сот сотталушыға одан тараптар жауап алғаннан кейiн сұрақ қояды, алайда нақтылау сұрақтары жауап алудың кез келген сәтiнде қойылуы мүмкiн.
4. Басқа сотталушы болмаған кезде сотталушыдан жауап алуға тараптардың өтiнiшi немесе соттың бастамашылығы бойынша жол берiледi, бұл туралы қаулы шығарылады. Бұл жағдайда сотталушы сот мәжiлiсi залына қайтып келгеннен кейiн оған өзi болмаған кезде сот мәжiлiсiнiң хаттамасына енгiзiлген деректер оқылады және өзi болмағанда жауап алынған сотталушыға сұрақ қою мүмкiндiгi берiледi.

349-бап. Сотталушының айғақтарын жария ету

1. Сотталушының iс бойынша сотқа дейiнгi әзiрлiк барысында берген айғақтарын жария етуге, сондай-ақ жауап алу хаттамасына қоса берiлген оның айғақтарының дыбыс жазбасын, бейне жазбаны немесе киноға түсiрiлiмiн жаңғыртуға мынадай жағдайларда:
1) сотталушы сотта айғақ беруден бас тартқан кезде;
2) iс сотталушы болмаған кезде қаралғанда;
3) сот талқылауымен алдын ала тергеу барысында берiлген айғақтардың арасында елеулi қайшылықтар болғанда жол берiледi.
2. Тиiстi жауап алу хаттамасындағы немесе сот отырысы хаттамасындағы айғақтарды алдын ала жария етпей тұрып, дыбыс, бейнежазбаны және кино түсiрiлiмiн жаңғыртуға жол берiлмейдi.

350-бап. Жәбiрленушiден жауап алу

1. Жәбiрленушiден осы Кодекстiң 351-бабының екiншi, үшiншi, төртiншi, бесiншi, алтыншы және жетiншi бөлiктерiнде көзделген куәлардан жауап алу ережелерi бойынша жауап алынады.
2. Жәбiрленушi төрағалық етушiнiң рұқсатымен сот тергеуiнiң кез келген сәтiнде айғақтар беруге құқылы.

351-бап. Куәлардан жауап алу

1. Куәлардан жеке-жеке және жауап алынбаған куәлардың қатысуынсыз жауап алынады.
2. Жауап алудың алдында төрағалық етуші куәнің жеке басын айқындайды, оның сотталушыға және іске қатысушы басқа адамдарға деген қарым-қатынасын анықтайды, іс бойынша шын айғақтар беру жөніндегі азаматтық борышы мен міндетін, сондай-ақ айғақтар беруден бас тартқаны және көрінеу жалған айғақтар бергені үшін жауаптылығын түсіндіреді. Куәға, сондай-ақ өзіне-өзі, жұбайына (зайыбына) және жақын туыстарына қарсы айғақтар беруден, ал діни қызметшілерге - тәубе үстінде өздеріне ішкі сырын сеніп ашқан адамдарға да қарсы айғақтар беруден бас тартуға құқылы екені түсіндіріледі. Заң бойынша айғақ беру міндетінен босатылған, бірақ айғақ беруге тілек білдірген адамдарға көрінеу жалған айғақ бергені үшін жауаптылығы түсіндіріледі. Куәға осы Кодекстің 82-бабында көзделген оның басқа құқықтары мен міндеттері де түсіндіріледі. Куә мынадай мазмұнда ант береді: "Сотқа іс бойынша өзіме белгілі болған барлық мән-жайды, тек қана шындықты, барлық шындықты айтуға және шындықтан басқа ешнәрсе айтпауға ант етемін.". Куәдан оған өз міндеттері мен
жауаптылығының түсіндірілгені туралы қолхат алынады. Қолхат сот отырысының хаттамасына тіркеледі.
3. Куәдан айыптаушы, жәбiрленушi, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер және олардың өкiлдерi, сотталушы және оның қорғаушысы жауап алады. Бiрiншi болып өтiнiшi бойынша сот отырысына осы куә шақырылған тарап сұрақтар қояды. Төрағалық етуші куәға одан тараптар жауап алып болғаннан кейiн сұрақтар қояды.
4. Куә соттың талап етуi бойынша оған ұсынылатын жазбаларды пайдалануға құқылы.
5. Куәға өз айғақтарына қатысты қолындағы құжаттарды оқып шығуға рұқсат берiледi. Бұл құжаттар сотқа ұсынылады және оның қаулысы бойынша iске тiгiлуi мүмкiн.
6. Жауап алынған куәлар сот отырысы залында қалады және олар сот тергеуi аяқталғанға дейiн соттың рұқсатынсыз және тараптардың келiсiмiнсiз одан шықпауға тиiс.
7. Осы Кодекстiң 101-бабында көзделген жағдайларда, куәнiң және оның жақындарының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мақсатында сот куәнiң жеке басы туралы нақты деректердi жарияламай, оны процеске басқа қатысушылар көрмейтiндей жағдайда одан жауап алуға құқылы, бұл туралы қаулы шығарылады.
Ескерту. 351-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2007.06.29 N 270, 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

352-бап. Кәмелетке толмаған жәбiрленушiден, куәдан
жауап алу ерекшелiктерi

1. Он төрт жасқа дейiнгi кәмелетке толмаған жәбiрленушiден, куәдан жауап алу, ал соттың қалауынша - он төрт жастан он сегiз жасқа дейiнгi мұндай адамдардан жауап алу педагогтың қатысуымен жүргiзiледi. Қажет болған жағдайда сонымен қатар ата-аналары немесе кәмелетке толмаған адамның өзге де заңды өкiлдерi шақырылады. Аталған адамдар төрағалық етушiнiң рұқсатымен жәбiрленушiге және куәға сұрақ қоя алады.
2. Он алты жасқа толмаған жәбiрленушiден, куәдан жауап алудың алдында төрағалық етушi оған шын және толық айғақтардың iс үшiн маңызын түсiндiредi. Айғақ беруден бас тартқаны және көрiнеу жалған айғақ бергенi үшiн жауаптылық туралы аталған адамдарға ескерту жасалмайды және олардан қолхат алынбайды.
3. Тараптардың өтiнiшi бойынша немесе соттың бастамашылығы бойынша кәмелетке толмаған жәбiрленушi мен куәдан жауап алу сотталушы жоқ кезде жүргiзiлуi мүмкiн, бұл туралы сот қаулы шығарады. Сотталушы сот отырысы залына қайтып келгеннен кейiн оған кәмелетке толмаған жәбiрленушiнiң, куәнiң айғақтары жария етiледi, жәбiрленушiге, куәға сұрақ қою және олардың айғақтарына орай өз айғақтарын беру мүмкiндiгi берiледi.
4. Он сегiз жасқа толмаған жәбiрленушi, куә сот олардың әрi қарай қатысуын қажет деп таныған жағдайлардан басқасында, олардан жауап алынғаннан кейiн сот отырысы залынан шығарылады.

353-бап. Жәбiрленушi мен куәнiң айғақтарын жария ету

1. Сот талқылауында жәбiрленушi мен куәнiң iс бойынша сотқа дейiнгi iс жүргiзу немесе кейiнгi сот талқылауы кезiнде берген айғақтарын, сондай-ақ олардан жауап алудың бейнежазбасы мен киноға түсiруiн жария етуге:
1) бұл айғақтар мен олардың сотта берген айғақтары арасында елеулi қайшылықтар бар болған кезде;
2) олардың сот талқылауына келу мүмкiндiгiн жоққа шығаратын себептер бойынша жәбiрленушiнiң немесе куәнiң сот отырысына қатыспауы кезiнде жол берiледi.
2. Жәбiрленушi мен куә берген айғақтардың дыбыс жазбасын, олардан жауап алудың бейнежазбасы мен киноға түсiруiн естiртiп-көрсету осы Кодекстiң 349-бабының екiншi бөлiгiнде белгiленген ережелер бойынша орын алуы мүмкiн.
Ескерту. 353-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.

354-бап. Сот талқылауындағы сараптама

1. Сот тараптардың өтiнiшi бойынша немесе өз бастамасымен сараптама тағайындауға құқылы.
2. Сараптаманы алдын ала тергеу барысында қорытынды берген сарапшы (сарапшылар) не сот тағайындаған басқа сарапшы (сарапшылар) жүргізеді.
Соңғы жағдайда төрағалық етуші сараптама жүргізуді кімге тапсыруды ұйғарып отырғаны туралы хабарлауға тиіс, содан кейін аталған адамнан бас тарту және оның өздігінен бас тартуы туралы өтініштер болмаған кезде, сот кеңесу бөлмесіне кетпестен оны іс бойынша сарапшы ретінде тарту туралы қаулы шығарады. Бұдан әрі сарапшыға оның іс жүргізу өкілеттіктері түсіндіріледі, ол көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық жауаптылық туралы ескертіліп, бұл туралы қолхат береді.
3. Сотта сараптама жүргiзу осы баптың талаптары ескерiле отырып, осы Кодекстiң 32-тарауында жазылған ережелер бойынша жүзеге асырылады.
4. Сарапшының сот отырысында төрағалық етушiнiң рұқсатымен сараптама мәнiне қатысты мән-жайларды зерттеуге қатысуға: жауап алынатын адамдарға сұрақ беруге, қылмыстық iстiң материалдарымен танысуға, сараптама мәнiне қатысты барлық сот iс-әрекетiне қатысуға құқығы бар.
5. Төрағалық етушi тараптарға iс үшiн мәнi бар барлық мән-жайлар анықталғаннан кейiн сарапшыға жазбаша түрде сұрақ берудi ұсынады. Қойылған сұрақтар жария етiлуге және олар бойынша сот талқылауына қатысушылардың пiкiрлерi тыңдалуға тиiс.
6. Тараптар сараптамалық зерттеу объектiсi ретiнде заттарды, құжаттарды ұсынуға құқылы. Оларды мұндайлардың қатарынан шығарғанда, сот дәлелдi қаулы шығаруға мiндеттi.
7. Мәселенi қарап және ол бойынша тараптардың пiкiрiн тыңдап, сот өз қаулысымен олардың iшiнен iске қатысы жоқ немесе сарапшының құзыретiне жатпайтындарын алып тастайды, жаңа мәселелердi тұжырымдайды.
8. Сарапшы болып тағайындалған адамға сараптама тағайындалғаны туралы сот қаулысының көшiрмесi тапсырылады және осы Кодекстiң 83-бабымен көзделген оның құқықтары мен мiндеттерi түсiндiрiледi. Сот тараптардың пiкiрлерiн тыңдап болып, тексеру жүргiзу үшiн қажеттi уақытқа сот отырысын кейiнге қалдыруға құқылы.
9. Сарапшы қорытындыны жазбаша түрде бередi және оны сот мәжiлiсiнде жария етедi, содан кейiн одан жауап алу осы Кодекстiң 355-бабында көзделген ережелер бойынша жүргiзiлуi мүмкiн. Сарапшының қорытындысы iске тiгiледi.
10. Сот талқылауында сараптама жүргiзiлген соң, осы Кодекстiң 255-бабында көзделген жағдайларда сот қосымша немесе қайта сараптама тағайындауға құқылы.
11. Iс бойынша сотқа дейiн iс жүргiзу барысында қорытынды берген сарапшы сотқа шақырылған жағдайда, сот қорытындыны жария еткен соң, егер ол тараптардың қарсылығын туғызбаса, сараптама тағайындамауға және сарапшыдан жауап алумен шектелуге құқылы.
Ескерту. 354-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

355-бап. Сарапшыдан жауап алу

1. Осы Кодекстің 253-бабы үшінші бөлігінің талаптары ескеріле отырып, сарапшыдан жауап алу қорытынды жария етiлгеннен кейiн ғана оны түсiндiру, нақтылау немесе толықтыру үшiн жүргiзiлуi мүмкiн.
2. Сарапшыға бiрiншi болып өтiнiшi бойынша сараптама тағайындалған тарап сұрақ қояды.
3. Егер сараптама тараптар арасындағы келiсiм бойынша немесе қылмыстық iстi жүргiзушi органның бастамасы бойынша жүргiзiлсе, сарапшыға бiрiншi болып айыптаушы тарап, содан соң қорғаушы тарап сұрақ қояды.
4. Сот жауап алудың кез келген сәтiнде сарапшыға сұрақ қоюға құқылы.
Ескерту. 355-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.01.20 № 241-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз) Заңымен.

356-бап. Заттай дәлелдемелердi қарау

1. Тергеу барысында iске тiгiлген және жаңадан алынған заттай дәлелдемелер сот тергеуi барысында сотта қаралуға және тараптарға ұсынылуға тиiс. Заттай дәлелдемелердi қарау сот тергеуiнiң кез келген сәтiнде тараптардың өтiнiшi бойынша да, сондай-ақ соттың бастамасымен де жүргiзiледi. Заттай дәлелдемелер куәлердiң, сарапшының, маманның қарауы үшiн ұсынылуы мүмкiн. Заттай дәлелдемелер ұсынылған адамдардың заттай дәлелдемелердi қараған кезде анықталған, iс үшiн маңызы бар мән-жайларға соттың назарын аударуға құқығы бар.
2. Заттай дәлелдемелердi қарауды сот олар тұрған жерде осы баптың бiрiншi бөлiгiнде белгiленген ережелердi сақтай отырып жүргiзуге тиiс.

357-бап. Тергеу iс-әрекетiнiң хаттамалары
мен құжаттарын жария ету

Мән-жайларды куәландыратын тергеу iс-әрекетiнiң хаттамалары және қарау, куәландыру, алу, тiнту, мүлiкке тыйым салу, ұстау, тану үшiн көрсету, тергеу экспериментi телефонмен сөйлесудi тыңдау кезiнде белгiлi болған фактiлер, сондай-ақ егер оларда iс үшiн маңызы бар мән-жағдайлар баяндалған немесе куәландырылған болса, iске тiгiлген немесе сот отырысында ұсынылған құжаттар толық немесе iшiнара жария етiлуге тиiс. Сот отырысына ұсынылған құжаттар соттың қаулысы бойынша iске тiгiлуi мүмкiн.

358-бап. Сотталушының, жәбiрленушiнiң, куәнiң
айғақтарын, сондай-ақ хаттамалар мен
құжаттарды жария етудiң тәртiбi

Осы Кодекстiң 349, 353, 357-баптарында көзделген жағдайларда, сотталушының, жәбiрленушiнiң, куәнiң айғақтарын, сондай-ақ тергеу iс-әрекетiнiң хаттамалары мен құжаттарды оларды жария ету туралы өтiнiш бiлдiрген тарап не сот жария етедi.

359-бап. Iс болған орынды және үй-жайды қарау

1. Iс болған орынды және үй-жайды қарауды сот тараптардың қатысуымен, ал қажет болғанда куәлердiң, сарапшының, маманның қатысуымен де жүргiзедi.
2. Қарау орнына келген соң төрағалық етушi сот отырысының жалғасатындығы туралы жариялайды да сот қарауға кiрiседi. Бұл ретте сотталушыға, жәбiрленушiге, сарапшы мен маманға қараумен байланысты сұрақтар берiлуi мүмкiн.

360-бап. Тану, куәландыру, айғақтарды тұрған жерiнде
тексеру мен нақтылау, эксперимент жүргiзу,
үлгiлер алу үшiн көрсету

1. Тану, куәландыру, айғақтарды тұрған жерiнде тексеру мен нақтылау, эксперимент жүргiзу, үлгiлер алу үшiн көрсету сот талқылауында тараптардың қатысуымен, осы Кодекстiң 226, 229, 238, 239-баптарында және 33-тарауында көзделген ережелер сақтала отырып, соттың қаулысы бойынша жүргiзiледi.
2. Егер iстiң мән-жайлары бойынша бұл қажет болса, тану, куәландыру, эксперимент, үлгiлер алу үшiн көрсету жабық сот отырысында жүргiзiлуi мүмкiн.
3. Куәландырылушыны жалаңаштау арқылы куәландыруды жеке үй-жайда дәрiгер немесе өзге маман жүргiзедi, онда куәландыру актiсi жасалып, қол қойылады. Одан соң аталған адамдар сот отырысы залына оралады, онда олар тараптардың және куәландырылған адамның қатысуымен, егер куәландырылушының денесiнде таңбалар мен белгiлер табылса, олар туралы сотқа хабарлайды, тараптардың және соттың сұрақтарына жауап бередi. Куәландыру актiсi iске тiгiледi.

361-бап. Дәлелдемелердi зерттеудi шектеу

1. Мемлекеттiк айыптаушы айыптау дәлелдемелерiн зерттеу аталған өтiнiш туындаған сәтке қаралған дәлелдемелермен шектеу туралы өтiнiш бiлдiруге құқылы. Соттың тараптардың пiкiрiн тыңдап, бұл өтiнiштi қанағаттандыруға құқығы бар.
2. Қорғаушы тарабының сотталушының, қорғаушының, сотталушының заңды өкiлiнiң, азаматтық жауапкердiң немесе оның өкiлiнiң өтiнiшi бойынша ұсынылған және iске тiгiлген дәлелдемелердi зерттеуден бас тартуға құқығы бар. Мұндай бас тарту сот үшiн мiндеттi.

362-бап. Сот тергеуiнiң аяқталуы

1. Төрағалық етушi дәлелдемелердi зерттеу аяқталғаннан кейiн:
1) тараптарға, олардың сот жарыссөзiнде, ал соттың үкiм шығару кезiнде тек сот тергеуiнде қаралған дәлелдемелерге ғана сiлтеме жасауға құқылы екендiгiн түсiндiредi;
2) тараптардан, олар сот тергеуiн толықтыруды қалай ма және немен толықтырғысы келетiнiн сұрайды.
2. Сот тергеуiн толықтыру туралы өтiнiш мәлiмделген жағдайда, сот бұл өтiнiштi талқылайды және оны шешедi.
3. Өтiнiштi шешкен және қажеттi сот iс-әрекетiн орындаған соң, сондай-ақ сот тергеуiн толықтыру туралы өтiнiш туындамаған немесе сот оларды дәлелдi түрде қабылдамаған жағдайларда төрағалық етушi сот тергеуiн аяқталды деп жариялайды.

363-бап. Iстiң қысқартылған тәртiппен сотта талқылануы

1. Ауыр емес, орташа ауыр қылмыстар, сондай-ақ ауыр қылмыстар туралы істер бойынша, егер:
1) сотталушы өзiнiң кiнәсiн толық көлемiнде, оның iшiнде өзiне қойылған талап-арызды мойындаса;
2) сотқа дейiнгi іс жүргiзу барысында процеске қатысушылардың құқығына нұқсан келтiретiн, осы Кодексте белгiленген ережелердiң бұзылуына жол берiлмесе;
3) процеске қатысушылар iс бойынша жиналған дәлелдемелердiң қатыстылығы мен жол берушiлiгiне дау туғызбаса және оларды сот отырысында зерттеудi талап етпесе, сот талқылауы қысқартылған тәртiппен жүргiзiледi.
2. Алынып тасталды.
3. Iстi сотта талқылаудың қысқартылған тәртiбi сотталушы мен жәбiрленушiден жауап алудан тұрады. Сот жарыссөзi және қаралған iстi аяқтау осы Кодексте белгiленген ережелер бойынша жүзеге асырылады. Қысқартылған сот талқылауы он күн мерзімде аяқталуға тиіс, ерекше жағдайларда бұл мерзім судьяның дәлелді қаулысымен ұзартылуы мүмкін.
4. Сот, егер айыпталушыдан немесе жәбiрленушiден жауап алу барысында сот отырысында зерттеудi талап ететiн мән-жайлар белгiленген болса, сот тергеуiн толық көлемде жүргiзу туралы қаулы қабылдауы мүмкiн.
Ескерту. 363-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.03.16 N 163, 2001.07.11 N 238, 2002.12.21 N 363, 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

43-тарау. Сот жарыссөзі және сотталушының соңғы сөзі

364-бап. Сот жарыссөзiнiң мазмұны мен тәртiбi

1. Сот тергеуi аяқталған соң төрағалық етушi соттың сот жарыссөзiне көшетiнiн хабарлайды.
2. Сот жарыссөзiне қатысушының өтiнiшi бойынша оған сот жарыссөзiне дайындалу үшiн уақыт берiледi, ол үшiн төрағалық етушi оның ұзақтығын көрсете отырып, сот отырысында үзiлiс жариялайды.
3. Сот жарыссөзi айыптаушының, жәбiрленушiнiң немесе оның өкiлiнiң, азаматтық талапкердiң және азаматтық жауапкердiң немесе олардың өкiлдерiнiң, сотталушы мен қорғаушының сөздерiнен тұрады. Iске қатысушылардың сөздерiнiң реттiлiгiн олардың ұсыныстары бойынша сот белгiлейдi, бiрақ барлық жағдайларда бiрiншi болып айыптаушы сөз алады.
4. Егер мемлекеттiк айыптауды бiрнеше мемлекеттiк айыптаушы қолдаса, iске бiрнеше жәбiрленушi, қорғаушы, азаматтық жауапкер мен олардың өкiлдерi, азаматтық талапкерлер мен олардың өкiлдерi, сотталушылар қатысса, төрағалық етушi өз сөздерiнiң кезектiлiгiн өзара келiсуi үшiн оларға уақыт бередi. Қажет болғанда бұл үшiн сот отырысында үзiлiс жариялануы мүмкiн. Егер аталған адамдар жарыссөздегi өз сөздерiнiң кезектiлiгi туралы келiсiмге келе алмаса, сот олардың пiкiрлерiн тыңдап болып, сөз кезегi туралы қаулы алады.
5. Сот жарыссөзiне қатысушылар өз сөздерiнде сот отырысында зерттелмеген дәлелдемелерге сiлтеме жасауға құқылы емес. Сотқа жаңа айғақтар ұсыну қажет болса, олар сот тергеуiн қайта бастау туралы өтiнiш жасай алады.
6. Сот сот жарыссөзiнiң ұзақтығын белгiлi бiр уақытпен шектей алмайды, алайда төрағалық етушi, егер жарыссөзге қатысушы азаматтардың сөзi қаралатын iске қатысы жоқ мән-жайларға қатысты не сот отырысында зерттелмеген дәлелдемелерге негiзделген болса, оларды тоқтатуға құқылы.
7. Сот отырысына қатысушылардың барлығы сөз сөйлеп болған соң олардың әрқайсысы тараптар өкiлдерiнiң сөзiнде айтылғандар бойынша тағы бiр реттен қысқаша қарсылықтарын немесе ескертпелерiн (репликаларын) бiлдiруге құқылы. Соңғы ескертпенi айту құқығы барлық жағдайларда сотталушы мен оның қорғаушысына тиесiлi.
8. Әрбiр сот жарыссөзiне қатысушы сотқа осы Кодекстiң 371-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 1-6-тармақтарында аталған мәселелер бойынша шешiмнiң өзi ұсынатын тұжырымын жазбаша түрде табыс ете алады. Ұсынылатын тұжырымның сот үшiн мiндеттi күшi жоқ.

365-бап. Сотталушының соңғы сөзi

1. Сот жарыссөзi аяқталған соң, төрағалық етушi сотталушыға соңғы сөз бередi. Сотталушыға оның соңғы сөзi кезiнде ешқандай сұрақ қоюға жол берiлмейдi.
2. Сот сотталушының соңғы сөзiнiң ұзақтығын белгiлеуге құқылы емес. Төрағалық етушi, егер сотталушының сөзi қаралған iске қатысы жоқ мән-жайларға қатысты болса, оны тоқтатуға құқылы.

366-бап. Сот тергеуiн қайта бастау

Егер сот жарыссөзiнде сөз сөйлеушi немесе сотталушы соңғы сөзiнде iс үшiн маңызы бар жаңа мән-жайлар туралы хабарласа, сот тараптардың өтiнiшi бойынша немесе өз бастамасымен сот тергеуiн қайта бастайды. Қайта басталған сот тергеуi сот аяқталған соң сот жарыссөзiн жаңадан ашады және сотталушыға соңғы сөз бередi.

367-бап. Соттың кеңесу бөлмесiне кетуi

1. Сотталушының соңғы сөзiн тыңдап, сот үкiм шығару үшiн кеңесу бөлмесiне кетедi, ол туралы төрағалық етушi сот отырысы залындағы қатысушыларға хабарлайды.
2. Үкiмнiң жарияланатын уақыты процеске қатысушыларға судьялар кеңесу бөлмесiне кетер алдында хабарлануы мүмкiн.
3. Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі басқа соттың бастамасы бойынша қылмыстық іс бойынша қолдануға жататын заңның немесе өзге де нормативтік құқықтық актінің конституциялық екендігіне тексеру жүргізген жағдайда, судья Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі шешім шығарғанға дейін үкімнің қаулысын кейінге қалдырады.
Ескерту. 367-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

44-тарау. Үкім шығару

368-бап. Қазақстан Республикасының атынан үкiм шығару

Қазақстан Республикасындағы соттар Қазақстан Республикасының атынан үкiм шығарады.

369-бап. Үкiмнiң заңдылығы мен негiздiлiгi

1. Сот үкiмi заңды және негiздi болуға тиiс.
2. Егер үкiм заңның барлық талаптары сақтала отырып және заң негiзiнде шығарылса, ол заңды болып танылады.
3. Егер үкiм сот отырысында сотқа ұсынылған дәлелдемелердi жан-жақты және объективтi зерттеу негiзiнде шығарылса, ол негiздi деп танылады.

370-бап. Үкім шығару құпиясы

1. Істі қараған судья үкімді оған қандай да болсын ықпал ету мүмкіндігін болғызбайтын жағдайда шығарады. Үкім шығару кезінде өзге тұлғалардың, оның ішінде запастағы судьяның болуына жол берілмейді.
2. Жұмыс уақыты аяқталған соң, сондай-ақ жұмыс күні ішінде судья кеңесу бөлмесінен шығып демалу үшін үзіліс жасауға құқылы.
3. Үкім жарияланғанға дейін судья іс бойынша шешімді айқындайтын өз пікірі мен пайымдауын жария етуге құқылы емес.
Ескерту. 370-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

371-бап. Соттың үкiм шығару кезiнде шешетiн мәселелерi

1. Сот үкiм шығару кезiнде кеңесу бөлмесiнде мынадай мәселелердi шешедi:
1) жасалуына сотталушы айыпталып отырған әрекеттiң орын алғаны дәлелдендi ме;
2) бұл әрекет қылмыс болып табыла ма және ол нақ қандай қылмыстық заңда көзделген (бабы, бөлiгi, тармағы);
3) сотталушының бұл әрекеттi жасағаны дәлелдендi ме;
4) сотталушы бұл қылмыстың жасалуына кiнәлi ме;
5) оның жауаптылығы мен айыбын жеңiлдететiн немесе ауырлататын мән-жайлар бар ма;
6) сотталушы жасаған қылмысы үшiн жазаға тартылуға тиiс пе;
7) сотталушыға қандай жаза тағайындалуға тиiс;
8) жаза тағайындамай үкiм шығару үшiн немесе жазада босатуға не қылмыстық жазаны өтеудi Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 72-бабында және 74-бабының екiншi бөлiгiнде көзделген жағдайларда кейiнге қалдыру туралы негiздер бар ма;
9) бас бостандығынан айыруға сотталушы түзеу немесе тәрбие беру мекемесiнің қандай түрi мен режимдегiсiнде жазасын өтеуге тиiс;
10) азаматтық талап-арызды қанағаттандыруға жата ма, кiмнiң пайдасына және қандай мөлшерде, сондай-ақ егер азаматтық талап берiлмесе, мүлiктiк зиян өтелуге жата ма;
11) азаматтық талап-арызды немесе ықтимал тәркiлеудi қамтамасыз ету үшiн тыйым салынған мүлiктi не iстеу керек;
12) заттай дәлелдемелердi не iстеу керек;
13) iс жүргiзу шығыстары кiмге, қандай мөлшерде жүктелуге тиiс;
14) сот сотталушының құрметтi, әскери, арнайы немесе өзге атағынан, сыныптық шенiнен, дипломатиялық дәрежесiнен, бiлiктiлiк сыныбынан, мемлекеттiк наградаларынан айыруға (айыру туралы Қазақстан Республикасының Президентiне ұсыныс енгiзуге) тиiс пе;
15) Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 88-бабында көзделген жағдайларда медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы;
16) қылмысты жасауға әсер ететiн мән-жайлардың болуы туралы;
17) сотталушыға қатысты бұлтартпау шарасы туралы;
18) бұрынғы үкiм бойынша шартты сотталудың күшiн жою немесе оны сақтау туралы.
2. Ақтау үкiмiн шығару кезiнде сот тергеу, прокуратура, сот органдарының заңсыз iс-әрекетiмен ақталушыға келтiрiлген зиянды өтеу туралы мәселе жөнiнде шешiм қабылдайды.
3. Сотталушы бiрнеше қылмыс жасағаны үшiн айыпталған кезде сот әрбiр қылмыс бойынша жеке-жеке осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң 1-7-тармақтарында көрсетiлген мәселелердi шешедi.
4. Егер қылмыстың жасалуына бiрнеше сотталушы айыпталса, сот оның жасалған әрекеттегi ролi мен дәрежесiн айқындай отырып, әрбiр сотталушыға қатысты осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген барлық мәселелердi шешедi.
5. Сот осы баптың бiрiншi бөлiгiнде аталған негiзгi мәселелердi шешiп, мынадай қосымша мәселелердi шешуге көшедi:
1) сотталушының, ал қажет болған жағдайда жәбiрленушiнiң
ата-анасыз қалған, кәмелетке толмаған балаларын жайғастыру туралы;
2) сотталушының мүлкiн, қажет болған жағдайда жәбiрленушiнiң мүлкiн қорғау туралы;
3) жеке қаулы шығару қажеттiгi туралы.
Ескерту. 371-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2001.07.11 N 238 Заңдарымен.

372-бап. Сотталушының есi дұрыстығы туралы мәселенi шешу

1. Алдын ала тергеу немесе сот талқылауы кезiнде сотталушының есi дұрыстығы туралы мәселе туындаған жағдайларда сот үкiм шығару кезiнде бұл мәселенi тағы да бiр рет талқылауға мiндеттi.
2. Сотталушыны әрекет жасаған уақытта есi кiресiлi-шығасылы күйде болған немесе қылмыс жасағаннан кейiн оның өз әрекетiнiң (әрекетсiздiгiнiң) iс жүзiндегi сипаты мен қоғамдық қауiптiлiгiн ұғыну не оларды игеру мүмкiндiгiнен айыратын психикалық науқаспен ауырған деп таныған сот, қылмыстық iстi тоқтатуға және егер қорғаушы iске айып тағылған сәттен бастап қатысса, сотталушыға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы қаулы шығаруға құқылы.
3. Осы баптың екінші бөлігінде көрсетілген жағдайларда, қорғаушы айып тағылған кезден бастап іске қатыспаса, сот қылмыстық істі осы Кодекстің 515-бабында белгіленген тәртіппен қарауға беру туралы қаулы шығарады.
Ескерту. 372-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

373-бап. Iстi алқада қарау кезiнде судьялардың кеңесу
және шешiм қабылдау тәртiбi

Ескерту. 373-бап алынып тасталды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

374-бап. Үкiмдердiң түрлерi

Сот үкiмi айыптаушы немесе ақтаушы болуы мүмкiн.

375-бап. Айыптау үкiмi

1. Айыптау үкiмi сотталушыны қылмыс жасауға кiнәлi деп тану
туралы сот шешiмiнен тұрады.
2. Айыптау үкiмi:
1) сотталушы өтеуге тиiс қылмыстық жаза тағайындала отырып;
2) адамды қылмыстық жауаптылықтан босата отырып;
3) қылмыстық жаза тағайындала және оны өтеуден босата отырып;
4) қылмыстық жаза тағайындалмай;
5) қылмыстық жазаны өтеу кейiнге қалдырыла отырып шығарылады.
3. Айыптау үкiмi болжауларға негiзделуге тиiс емес және сот талқылауы барысында сотталушының қылмыс жасаудағы кiнәсi соттың зерттеген дәлелдемелерiнiң жиынтығымен дәлелденген жағдайда ғана шығарылады.
4. Сотталушы өтеуге тиiс жазаны тағайындаумен айыптау үкiмiн шығара отырып, сот оның түрiн, мөлшерiн, режимiн және мерзiмдi өтеудi есептеудiң басталуын дәл айқындауы қажет.
5. Сот, егер осы қылмыс үшiн адамды қылмыстық жауаптылыққа тартудың ескiру мерзiмi өтiп кетсе, сондай-ақ осы Кодекстiң 38-бабының бiрiншi бөлiгiнде көзделген жағдайларда айыптау үкiмiн адамды қылмыстық жауаптылықтан босата отырып, шығарады.
6. Сот, егер үкiм шығару кезiнде:
1) сотталушыға осы үкiммен тағайындалған жазаны қолданудан босататын кешiрiм актiсi шығарылған;
2) Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 62-бабында белгiленген алдын ала қамауды есептеу ережелерiн ескере отырып, осы iс бойынша сотталушының қамауда болу уақыты сот тағайындаған жазаны қамтыған жағдайларда, айыптау үкiмiн жазаны тағайындап және одан босата отырып шығарады.
7. Егер оны шығару кезiнде сотталушы қайтыс болса, сот iстi тоқтатады немесе тараптардың өтiнiшi бойынша айыптау үкiмiн жазаны тағайындамай шығарады.
8. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 72-бабында және 74-бабының екiншi бөлiгiнде көзделген жағдайларда сот айыптау үкiмiн қылмыстық жазаны өтеудi кейiнге қалдыра отырып шығарады.
Ескерту. 375-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47 Заңымен.

376-бап. Ақтау үкiмi

1. Сот ақтау үкiмiмен сотталушы қылмыстық жауаптылыққа тартылып, сотқа берiлген айыптау жөнiнде оның қылмыстың жасалуына кiнәсiздiгiн таниды және жариялайды.
2. Егер:
1) қылмыс оқиғасы болмаса;
2) сотталушының әрекетiнде қылмыс құрамы болмаса;
3) қылмыс жасауға сотталушының қатысуы дәлелденбесе, ақтау үкiмi шығарылады.
3. Аталған негiздердiң кез келгенi бойынша ақтау соттың
сотталушының кiнәсiздiгiн тануды бiлдiредi және оның толық ақталуына әкеп соғады.
4. Егер ақтау үкiмi шығарылған жағдайда қылмыс жасаған адам анықталмай қалса, үкiм заңды күшiне енгеннен кейiн сот қылмыстық iстi прокурордың өзге адамды қылмыстық қудалау қажеттiгi туралы мәселенi шешуi үшiн соған жiбередi.

377-бап. Үкiмдi жасау

1. Осы Кодекстiң 371-бабында көрсетiлген мәселелердi шешкеннен кейiн сот үкiмдi жасауға көшедi.
2. Үкiм сот талқылауы жүргiзiлген тiлде баяндалады.
3. Үкiм кiрiспе, сипаттамалы-дәлелдi және қорытынды бөлiмдерден тұрады.
4. Үкімді судья қолдан жазуы, машинкаға басу тәсілімен не компьютерлік тәсілмен дайындауы мүмкін және ол оған қол қояды.
5. Үкімдегі түзетулер ескертілуге және ол жарияланғанға дейін үкімнің тиісті бетінде судьяның қол қоюымен куәландырылуға тиіс.
6. Үкiмге ол жарияланғаннан кейiн өзгерiс енгiзуге жол
берiлмейдi.
Ескерту. 377-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

378-бап. Үкiмнiң кiрiспе бөлiмi

Үкiмнiң кiрiспе бөлiмiнде:
1) үкiмнiң Қазақстан Республикасының атынан шығарылғаны;
2) үкiмнiң шығарылған уақыты мен орны; Судьялар бiрнеше тәулік бойы кеңескен жағдайда, үкiмнiң шығарылған күнi оның жария етiлген күнiмен айқындалады;
3) үкiм шығарған соттың атауы, соттың құрамы, сот отырысының хатшысы, процеске қатысушылар, олардың өкiлдерi, аудармашы;
4) сотталушының тегi, аты және әкесiнiң аты, оның туған жылы, айы, күнi және жерi, тұрғылықты орны, жұмыс орны, кәсiбi, бiлiмi, отбасы жағдайы және сотталушының жеке басы туралы iс үшiн маңызы бар өзге де мәлiметтер;
5) жасағанына сотталушы айыпталып отырған қылмысты көздейтiн қылмыстық заң (бабы, бөлiгi, тармағы) көрсетiледi.
Ескерту. 378-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

379-бап. Айыптау үкiмiнiң сипаттамалы-дәлелдi бөлiгi

1. Айыптау үкiмiнiң сипаттамалы-дәлелдi бөлiгi жасалған орны, уақыты, оның жасалу тәсiлi, кiнә нысаны, қылмыстың себептерi мен салдарлары көрсетiле отырып, сот дәлелденген деп таныған қылмыстық әрекеттiң сипаттамасын қамтуы қажет. Үкiмде соттың сотталушыға қатысты шешiмi негiзделген дәлелдер және сот басқа дәлелдердi жоққа шығарған себептерi келтiрiледi. Жауаптылықты жеңiлдететiн не ауырлататын жағдайлар, ал айыптаудың бiр бөлiгi негiзсiз деп танылған немесе қылмыстың терiс саралануы белгiленген жағдайда - айыптауды өзгертудiң негiздерi мен себептерi көрсетiледi.
2. Сот сондай-ақ қылмыстық жазаны тағайындауға, одан немесе оны нақты өтеуден босатуға, өзге де ықпал ету шараларын қолдануға қатысты барлық мәселелер шешiмiнiң себептерiн көрсетуге мiндеттi.
3. Сипаттамалы-дәлелдi бөлiкте осы Кодекстiң 371-бабында көрсетiлген басқа да мәселелер бойынша қабылданған шешiмдердiң негiздемесi қамтылуға тиiс.

380-бап. Айыптау үкiмiнiң қорытынды бөлiгi

1. Айыптау үкiмiнiң қорытынды бөлiгiнде:
1) сотталушының тегi, аты және әкесiнiң аты;
2) сотталушыны қылмыс жасауға кiнәлi деп тану туралы шешiм;
3) сотталушы кiнәлi деп танылған қылмыстық заң (бабы, бөлiгi, тармағы);
4) жасағанына кiнәлi деп танылған әрбiр қылмысы үшiн сотталушыға тағайындалған жазаның түрi мен мөлшерi, сондай-ақ алдыңғы үкiм бойынша шартты сотталудың күшiн жою немесе оны сақтау туралы шешiм және Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 58, 60-баптарының негiзiнде өтеуге жататын түпкiлiктi жаза түрi көрсетілуге тиіс.
Сот жаза шарасы ретiнде бас бостандығынан айыруды тағайындаған кезде үкiмде сотталған адамның жазасын өтеуге тиiс мекеменiң түрi мен режимiн көрсетедi, ал сотталған адамды қоғамнан оқшаулаумен байланысты емес жазалар тағайындаған кезде, үкім заңды күшіне енгеннен кейін он күн мерзімде оның қылмыстық-атқару инспекциясына есепке қою үшін келу міндеттілігін белгілейді;
5) шартты түрде соттаған кезде сынақ мерзiмінiң ұзақтығы мен сотталған адамға жүктелетін міндеттер көрсетілуге тиіс, бұл ретте сот Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 64-бабында көзделген жауапкершілікті түсіндіреді;
6) сотталушыны құрметтi, әскери, арнайы немесе өзге атағынан, сыныптық шенiнен, дипломатиялық дәрежесiнен, бiлiктiлiк сыныбынан, мемлекеттiк наградаларынан айыру (айыру туралы Қазақстан Республикасының Президентiне ұсыныс енгiзу) туралы шешiм;
7) егер үкiм қабылдағанға дейiн сотталушы ұсталса және оған қамау, үйде қамап ұстау түрiнде бұлтартпау шаралары қолданылса немесе ол арнаулы медициналық ұйымға орналастырылса, алдын ала қамауда ұстауды есепке алу туралы шешiм;
8) мәжбүрлеп емдеудi қолдану және сотталушыға қорғаншылық белгiлеу туралы шешiм;
9) үкiм заңды күшiне енгенге дейiн сотталушыға қатысты бұлтартпау шаралары туралы шешiм көрсетiлуге тиiс.
2. Егер сотталушыға қылмыстық заңның бiрнеше бабы (баптың бөлiктерi, тармақтары) бойынша айып тағылса, онда үкiмнiң қорытынды бөлiгiнде сотталушы олардың қайсысы бойынша ақталғаны және қайсысы бойынша сотталғаны көрсетiлуi тиiс. Сотталушының iс-әрекеттерiн қайта дәрежелеу қажеттiгi туралы тұжырымға келiп немесе кейбiр баптардың (бап бөлiгiнiң, бап бөлiгi тармағының) артық тағылғанын анықтап, сот үкiмнiң сипаттамалы-дәлелдi бөлiгiнде әрекеттi сол бойынша дәрежелеу керек болатын қылмыстық заңның бабын (баптың бөлiгiн, баптың бөлiгiнiң тармағын) көрсетедi және артық тағылған бапты (баптың бөлiгiн, баптың бөлiгiнiң тармағын) алып тастау керектiгiн көрсетедi.
3. Сотталушы қылмысты өтеуден босатылған немесе үкiм жаза тағайындалмай шығарылған немесе жазасын өтеудi кейiнге қалдыру қолданылған жағдайда, бұл туралы үкiмнiң қорытынды бөлiгiнде көрсетiледi.
Ескерту. 380-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2001.07.11 N 238, 2012.02.15 N 556-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

381-бап. Ақтау үкiмiнiң сипаттамалы-дәлелдi бөлiгi

1. Ақтау үкiмiнiң сипаттамалы-дәлелдi бөлiгiнде: тағылған айыптың мәнiсi; сот белгiлеген iстiң мән-жайы; сотталушының қылмыс жасаудағы кiнәлiлiгi туралы пайымдау негiзделген дәлелдердi сот дұрыс емес немесе жеткiлiксiз деп таныған себептер; сотталушыны ақтау үшiн негiз болатын дәлелдер; азаматтық талап-арызға қатысты шешiмнiң себептерi баяндалады.
2. Ақтау үкiмiнде ақталушының кiнәсiздiгiне күмән тудыратын тұжырымдарды қолдануға жол берiлмейдi.

382-бап. Ақтау үкiмiнiң қорытынды бөлiгi

Ақтау үкiмiнiң қорытынды бөлiгiнде:
1) сотталушының тегi, аты және әкесiнiң аты;
2) сотталушыны кiнәсiз деп тану және оны ақтау туралы шешiм;
ақтау негiздерi;
3) егер бұлтартпау таңдалған болса, оның күшiн жою туралы шешiм;
4) мүлiктi тәркiлеудi қамтамасыз ету шараларын, сондай-ақ егер мұндай шаралар қабылданған болса, залалды өтеудi қамтамасыз ету шараларын жою туралы шешiм қамтылуға тиiс.

383-бап. Үкiмнiң қорытынды бөлiгiнде шешуге жататын
өзге де мәселелер

Айыптау, сондай-ақ ақтау үкiмiнiң де қорытынды бөлiгiнде осы Кодекстiң 380, 382-баптарында санамаланған мәселелерден басқа:
1) ұсынылған азаматтық талап-арыз бойынша шешiм;
2) заттай айғақтар туралы мәселенi шешу;
3) iс жүргiзу шығыстарын бөлу туралы шешiм;
4) апелляциялық шағымдардың не үкiмге наразылық келтiрудiң тәртiбi мен мерзiмiн түсiндiру қамтылуға тиiс.
Ескерту. 383-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.

384-бап. Үкiмдi жариялау

1. Төрағалық етуші үкімнің толық мәтініне қол қойғаннан кейін сот отырысы залына оралып, үкімнің кіріспе және қарар бөлігін түрегеліп тұрып жариялайды. Сот отырысы залындағы қатысушылардың бәрі үкімнің кіріспе және қарар бөлігін түрегеліп тұрып тыңдайды.
2. Егер үкімнің кіріспе және қарар бөліктері сотталушы (ақталушы) бiлмейтiн тiлде оқылса, онда аудармашы үкімнің кіріспе және қарар бөліктері жарияланысымен немесе iлеспе түрде оны сотталушының ана тiлiне немесе ол бiлетiн басқа тiлге дауыстап аударуға тиiс.
3. Төрағалық етушi сотталушыға (ақталушыға), процестiң басқа да қатысушыларына үкiмге шағым жасаудың тәртiбi мен мерзiмiн, сот отырысының хаттамасымен танысу және оған ескертулер жасау құқығын, сондай-ақ iстi апелляциялық қарауға қатысу туралы өтiнiш беру құқығын түсiндiредi. Ақталушыға оның заңсыз ұстаумен, айыпкер ретiнде тартумен, бұлтартпау шараларын қолданумен, сотқа заңсыз тартумен келтiрiлген зиянның орнын толтыруға деген құқығы, сондай-ақ осы құқықты жүзеге асыру тәртiбi түсiндiрiлуге тиiс.
4. Егер сотталушы ерекше жаза түрi - өлiм жазасына кесiлген болса, төрағалық етушi оған кешiрiм жасау туралы өтiнiш беру құқығын түсiндiредi.
Ескерту. 384-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

385-бап. Сотталушыны қамауда ұстаудан босату

Сотталушы ақталған кезде не жаза тағайындамай немесе жазаны өтеуден босатумен, сондай-ақ бас бостандығынан айырумен байланысты емес немесе бас бостандығынан шартты түрде айыруға жаза кесу арқылы айыптау үкiмiн тағайындаған кезде қамауда ұсталған сотталушы сот отырысы залында қамаудан дереу босатылуға жатады.

386-бап. Үкiм көшiрмесiн табыс ету

Үкiм жарияланғаннан кейiн бес тәулiктен кешiктiрмей оның көшiрмесi сотталушыға немесе ақталушыға, қорғаушы мен айыптаушыға табыс етiлуге тиiс. Егер сотқа аталған адамдардың өтiнiшi түскен болса, үкiмнiң көшiрмесi жәбiрленушiге, азаматтық талапкерге, азаматтық жауапкерге және олардың өкiлдерiне нақ сол мерзiмде табыс етiледi.

387-бап. Жеке қаулы алу

1. Сот оған негiз болған кезде кеңесу бөлмесiнде жеке қаулы шығарады, онда мемлекеттiк органдардың немесе лауазымды адамдардың, ұйымдардың немесе олардың басшыларының назарын iс бойынша анықталған заңның бұзылу фактiсiне, қылмыс жасауға себепшi болған және тиiстi шаралар қабылдауды талап ететiн себептер мен жағдайларға аударады. Адамның iс-әрекетiнен қылмыс жасауға себепшi болатын әкiмшiлiк терiс қылық анықталған жағдайда сот оған заңда көзделген жаза қолдануға құқылы.
2. Жеке қаулы сот анықтау, алдын ала тергеу жүргiзу кезiнде жiберiлген, азаматтардың құқықтарын бұзушылықтарды және заңды басқа да бұзушылықтарды байқаған кезде де шығарылуы мүмкiн.
3. Сот жеке қаулысымен ұйымдар мен еңбек ұжымдарының назарын жекелеген азаматтардың өндiрiстегi немесе тұрмыстағы терiс мiнез-құлқына немесе олардың қызметтiк не азаматтық борышын бұзуына аударуға құқылы.
4. Сот, егер мұны қажет деп таныса, сот талқылауының материалдары бойынша, басқа да жағдайларда жеке қаулы шығаруға құқылы.
5. Сот жеке қаулысымен ұйымдар мен еңбек ұжымдарының назарына қылмыстың жолын кесуге немесе ашуға жәрдемдескен азаматтың азаматтық немесе қызметтiк борышын өтеу кезiнде көрсеткен жоғары саналылығы, ерлiгi туралы жеткiзе алады.
6. Жеке қаулы бойынша бiр ай мерзiмнен кешiктiрiлмей қажеттi шаралар қабылдануы және оның нәтижелерi туралы жеке қаулы шығарған сотқа хабарлануы тиiс.
Ескерту. 387-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

388-бап. Сот үкiм шығарумен бiр мезгiлде шешетiн
мәселелер

1. Бас бостандығынан айыруға сотталған адамның кәмелетке толмаған балалары, қарт ата-анасы, қараусыз қалған басқа да асырауындағылар бар болған кезде, сот айыптау үкiмiн қабылдаумен бiр мезгiлде аталған адамдарды қамқоршылыққа немесе туысқандарының не басқа адамдардың немесе мекемелердiң қорғаншылығына өткiзу туралы, ал сотталушының қараусыз қалатын мүлкi немесе үй-жайы бар болған кезде оларды күзету жөнiнде шара қолдану туралы қаулы шығарады. Қажет болған жағдайда сот қылмыстың салдарынан жәбiрленушiнiң ауыр жарақат алуына немесе қайтыс болуына байланысты оның қараусыз қалған кәмелетке толмаған балаларын, еңбекке жарамсыз ата-аналарын, қамқорлығындағы басқа да адамдарды орналастыру туралы, сондай-ақ жәбiрленушiнiң мүлкi мен тұрғын үйiн қорғау туралы қаулы шығарады.
2. Іске қылмыстық процесті жүргізуші органның тағайындауы бойынша қорғаушы не жәбірленушінің өкілі қатысқан жағдайда, сот үкім қабылдаумен бір мезгілде сотталушыға немесе жәбірленушіге көрсетілген заң көмегіне ақы төлеу туралы, қорғауға және өкілдік етуге байланысты шығыстарды өтеу туралы қаулы шығарады.
3. Осы баптың бiрiншi және екiншi бөлiгiнде аталған iс жүргiзу шешiмдерi мүдделi адамдардың өтiнiштерi бойынша үкiм жария етiлгеннен кейiн де қабылдануы мүмкiн.
Ескерту. 388-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

45-тарау. Жеке айыптау істері бойынша іс жүргізу
ерекшеліктері

389-бап. Жеке айыптау iстерi бойынша iс жүргiзу тәртiбi

Осы Кодекстiң 33-бабында көзделген қылмыстар туралы iске қатысты жеке айыптау iстерi бойынша iс жүргiзу, осы тараумен белгiленген, алынып тасталатындарды қоспағанда осы Кодекстiң жалпы ережелерiмен айқындалады.

390-бап. Жеке айыптау iсiн қозғау

1. Жеке айыптау қылмыстық iсi адам (бiрнеше адам) сотқа адамды қылмыстық жауаптылыққа тарту туралы шағым беру арқылы қозғалады. Анықтау органына, тергеушiге немесе прокурорға шағым берген кезде ол сотқа жiберiлуге жатады.
2. Шағымда ол берiлген соттың атауы, қылмыстық оқиғаның сипаттамасы, дәлелдерi көрсетiле отырып, оның жасалған орны мен уақыты, iстi iс жүргiзуге қабылдау туралы сотқа өтiнiш, қылмыстық жауаптылыққа тартылған адам туралы мәлiметтер, сотқа шақырылуы қажеттi куәлердiң тiзiмi қамтылуы қажет. Шағымға оны берген адам қол қояды. "Домалақ" шағымдар iс жүргiзуге қабылданбайды.
3. Шағымда сондай-ақ азаматтық талапты қарау туралы өтiнiш болуы мүмкiн.
4. Шағым сотқа жеке айыптау iсi қозғалуға қатысты адамдардың санына қарай көшiрмелерiмен берiледi.
5. Сот шағымды өзiнiң iс жүргiзуiне қабылдаған кезден бастап оны берген адам жеке айыптаушы болып табылады және оған осы Кодекстiң 76-бабында және 392-бабының төртiншi және алтыншы бөлiгiнде көзделген құқықтар түсiндiрiлуге тиiс, ол туралы судья және шағым берушi адам қолдарын қойған хаттама жасалады.
6. Егер айыптауды бiрнеше адам бiр адамға қатысты қозғаса, олар шағымды бiр-бiрiнен тәуелсiз бередi.
7. Егер бiр ғана қылмыстық жазаланатын әрекетке қатысты жеке айыптау қозғауға бiрнеше адам құқылы болса және олардың бiрiнiң өтiнiшi бойынша iс қозғалса, қалған адамдар басталып та кеткен iс жүргiзуге кiруге құқылы. Бұл жағдайда аталған адамдардың әрқайсысының өтiнiшi бойынша өз алдына iс қозғау талап етiлмейдi.
8. Егер ол iс қозғалған қылмыстық-жазаланатын әрекеттiң мәнiмен байланысты болса, айыпталушы айыптаушыға қарсы айыптау бiлдiруге құқылы. Айыптау және қарсы айыптау бiр мезгiлде шешiлуге тиiс. Айыптауды қайтарып алу қарсы айыптау бойынша iс жүргiзуге ықпал етпейдi.
9. Қайтарып алынған жеке айыптау бойынша қылмыстық iс қайта қозғалмайды.

391-бап. Судьяның жеке айыптау iсi бойынша сот
талқылауы басталғанға дейiнгi iс-әрекеттерi

1. Егер берiлген шағым осы Кодекстiң 390-бабының екiншi бөлiгiнде көрсетiлген талаптарға сәйкес келмесе, судья оны берген адамға шағымды сол талаптарға сәйкес келтiрудi ұсынады және бұл үшiн мерзiм белгiлейдi. Нұсқау орындалмаған жағдайда судья өзiнiң қаулысымен шағымды iс жүргiзуге қабылдаудан бас тартады және оны берген адамды бұл туралы хабардар етедi.
2. Жеке айыптау iсi бойынша шағымды қарап, судья үш тәулiк iшiнде:
1) шағымды өзiнiң iс жүргiзуiне қабылдау туралы;
2) шағымды тергелуi немесе сотталуы бойынша беру туралы;
3) шағымды iс жүргiзуге қабылдаудан бас тарту туралы қаулы шығарады.
3. Шағым бойынша қабылданған шешiм туралы қаулының көшiрмесi өтiнiш иесiне, ал осы баптың екiншi бөлiгiнiң 1-тармағында көзделген жағдайда, сол сияқты айыпталушыға жiберiледi.
4. Сот мәжiлiсiн тағайындау үшiн негiздер болған ретте судья шағымның сотқа келiп түскен күнiнен бастап жетi тәулiкке дейiн мерзiмде үстiнен шағым берiлген адамды шақыруға, оны iс материалдарымен таныстыруға, берiлген шағымның көшiрмесiн тапсыруға, осы Кодекстiң 69-бабымен көзделген сот отырысындағы сотталушының құқықтарын түсiндiруге және осы адамның пiкiрi бойынша сотқа қорғаудың куәгерлерi ретiнде кiмдi шақыру қажет екендiгiн анықтауға мiндеттi, ол туралы қолхат алынады. Үстiнен шағым берiлген адам сотқа келмеген жағдайда, шағымның көшiрмесi сотталушының құқықтары, сондай-ақ бiтiмге келу мүмкiндiктерi түсiндiрiле отырып почтамен жiберiледi.
4-1. Судья кәмелетке толмағандардың заңды өкілдеріне және өкілдеріне олардың істі соттылығы бойынша аудандық және оған теңестірілген сотқа беру туралы өтінішхатпен жүгіну құқығын түсіндіруге міндетті.
5. Судья тараптарға бiтiмге келу, оның ішінде медиация тәртібімен бітімге келу мүмкiндiктерiн түсiндiруге мiндеттi. Олардан бiтiмге келу туралы өтiнiш немесе дауды (жанжалды) медиация тәртібімен реттеу туралы келісім түскен жағдайда осы Кодекстiң 37-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 6-тармағы негiзiнде судьяның қаулысымен iс бойынша iс жүргiзу тоқтатылады.
6. Егер тараптардың арасында бiтiмге келуге қол жеткiзiлмесе, судья осы баптың төртiншi және бесiншi бөлiктерiндегi талаптар орындалғаннан кейiн, осы Кодекстiң 302-бабының ережелерi бойынша iстi сот мәжiлiсiнде қарауды тағайындайды.
Ескерту. 391-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2011.01.28 N 402-IV (2011.08.05 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен; 03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен; 17.11.2014 № 254-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

392-бап. Тараптардың бастамашылығы бойынша
дәлелдемелердi табыс ету және жинау

1. Жәбiрленушi, қылмыстың жасалғаны туралы шағым берген өзге адам, қылмыстық мән-жайлар және оны жасауға күдiк келтiрiлген адамның кiнәлiлiгi сотта қандай дәлелдемелермен расталуы мүмкiн екендiгiн шағымда көрсетуi қажет.
2. Азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер өзi немесе өкiлi арқылы қандай адамдардың (тегi, аты, әкесiнiң аты, тұрғылықты жерi) куәлiк етумен, құжаттармен, өзге де дәлелдермен өздерiнiң мүддесiн қорғауы үшiн мәнi бар мән-жайларды белгiлеуге болатынын iс қаралғанға дейiн судьяға хабарлайды. Егер шағым анықтау органына, анықтаушыға, прокурорға, тергеушiге берiлсе, бұл мәлiметтер шағым берiлген лауазымды адамға немесе органға iс сотқа жiберiлгенге дейiн хабарланады.
3. Сезiктi, оның заңды өкiлi, қорғаушы сезiктiнiң пайдасына кiм (тегi, аты, әкесiнiң аты, тұрғылықты жерi) куәлiк бере алатынын, қандай құжаттар мен өзге де дәлелдемелер бұл мақсатқа қызмет ете алатынын iс қаралғанға дейiн судьяға хабарлауға құқылы.
4. Заттар мен құжаттар, мүмкiн болғанынша, судьяға немесе шағым берiлген өзге адамға (органға) берiледi.
5. Сезiктi, оның қорғаушысы, заңды өкiлi, сондай-ақ жәбiрленушi, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер және олардың өкiлдерi барлық жағдайларда дәлелдемелердi тiкелей сотқа беруге және дәлелдемелер жинауға қызмет етуi мүмкiн мәлiметтердi судьяға хабарлауға құқылы.
6. Судья тараптарға олардың өтiнiшi бойынша дәлелдемелердi жинауға жәрдемдесуге тиiс.

393-бап. Жеке айыптау iсiн сот мәжiлiсiнде қарау

1. Жеке айыптау iсiн сот мәжiлiсiнде қарау, осы баппен белгiленген алынып тасталатындарды қоспағанда сот талқылауының жалпы ережелерi бойынша жүргiзiледi.
2. Сот талқылауы шағымның сотқа түскен сәтiнен бастап он бес тәулiктен кешiктiрiлмей басталуға, алайда айыпталушының оның құқықтары түсiндiрiле отырып шағымның көшiрмесiн алған кезiнен бастап үш тәулiктен ерте басталмауға тиiс.
3. Сот талқылауына жеке айыптаушы мен айыпталушының жеке өздерi қатысуға немесе өз өкiлдерiнiң өкiлдiк етуiне құқылы.
4. Жеке айыптау iсi бойынша шағымды қарау қарсы шағымды қараумен бiр iс жүргiзуге бiрiктiрiлуi мүмкiн. Бiрiктiруге судьяның қаулысы бойынша сот тергеуi басталғанға дейiн жол берiледi. Шағымдарды бiр iс жүргiзуге бiрiктiрген кезде оларды берген адамдар iске бiр мезгiлде жеке айыптаушы және сотталушы ретiнде қатысады. Қарсы шағымның түсуiмен және iс жүргiзулердiң бiрiктiрiлуiмен байланысты қорғауға дайындалу үшiн үстiнен қарсы шағым берiлген адамның өтiнiшi бойынша iс үш тәулiктен аспайтын мерзiмге кейiнге қалдырылуы мүмкiн. Өздерiнiң шағымдарында баяндалған мән-жайлар туралы бұл адамдардан жауап алу жәбiрленушiден жауап алу ережелерi бойынша, ал қарсы шағымдарда баяндалған мән-жайлар туралы - сотталушыдан жауап алу ережелерi бойынша жүргiзiледi. Сот отырысында айыптауды жеке айыптаушы немесе оның өкiлi қолдайды.
5. Сот тергеуi басталудан бұрын төрағалық етушi тараптарды бiтiмге келтiруге шара қолдануға мiндеттi. Тараптардың бiтiмге келуi соттың кеңесу бөлмесiне кетуiне дейiн бола алады.
6. Сот тергеуi жеке айыптаушының немесе оның өкiлiнiң шағымын баяндаумен басталады. Жеке айыптау iсi бойынша қарсы шағымды бiр мезгiлде қарау кезiнде, оның дәлелдерi негiзгi шағымның дәлелдерi баяндалғаннан кейiн, нақ сол ретпен баяндалады. Айыптаушы дәлелдерiн ұсынады, ол оларды зерттеуге қатысуға, сотқа айыптаудың мәнi бойынша сотталушыға қылмыстық заңды қолдану және оған жаза тағайындау туралы, сондай-ақ сот талқылауы кезiнде туындаған басқа да мәселелер бойынша өзiнiң пiкiрiн бiлдiруге құқылы. Айыптаушы сот мәжiлiсiнде, егер мұнымен сотталушының жағдайы нашарламайтын және оның қорғауға деген құқығы бұзылмайтын болса, айыптауды өзгерте алады, сондай-ақ айыптаудан бас тартуға құқылы.
7. Жеке айыптаушының немесе оның өкiлiнiң осы Кодекстiң 208-бабының бесiншi бөлiгiнде көрсетiлген дәлелдi себептерсiз сот отырысына келмей қалуы iстiң тоқтатылуына әкеп соғады, алайда сотталушының өтiнiшi бойынша iс мәнi бойынша олардың қатысуынсыз қаралуы мүмкiн.
Ескерту. 393-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47 Заңымен.

394-бап. Жеке айыптау iсi бойынша соттың шешiмi

1. Жеке айыптау жөнiндегi iстi қарап, судья осы Кодекстiң ережелерiн басшылыққа ала отырып, мына шешiмдердiң бiрiн қабылдайды:
1) айыптау немесе ақтау үкiмiн шығарады;
2) жеке айыптаушы айыптаудан бас тартқан және тараптар бiтiмге келген жағдайда iстi тоқтатады;
3) iс бойынша анықтау немесе алдын ала тергеу жүргiзу туралы мәселенi шешу үшiн iстi прокурорға жiбередi. Бұл ретте сот айыпталушыға қатысты бұлтартпау шарасын таңдауға құқылы.
2. Жеке айыптау iсi бойынша сот шешiмiне тараптар осы Кодексте көзделген тәртiп пен мерзiмде жалпы негiздерде шағым жасай алады.

395-бап. Жеке айыптау iсiн қысқарту

1. Жеке айыптау қылмыстық iсi осы Кодекстiң 37-бабында көзделген мән-жайлар бар болған кезде, сондай-ақ, жәбiрлеушiнiң не айыпталушының жақын туыстары iстi қарауды талап еткеннен басқа жағдайларда, жеке айыптаушының қайтыс болуымен байланысты қысқартылуға жатады. Iс, сондай-ақ осы Кодекстiң 38-бабының бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген негiздер бойынша да қысқартылуы мүмкiн.
2. Жеке айыптау iсi бойынша iс жүргiзудi қысқарту тәртiбi, осы тараумен белгiленген алынып тасталатындарды қоспағанда, осы Кодекстiң жалпы ережелерiмен айқындалады.
Ескерту. 395-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47 Заңымен.

8-бөлім. Соттың үкімдері мен қаулыларын апелляциялық және кассациялық тәртіппен қайта қарау

Ескерту. 8-бөлімнің тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

46-тарау. Апелляциялық шағымдар мен заңды күшіне енбеген сот
шешімдеріне наразылық білдіру

Ескерту. 46-тараудың тақырыбына өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.

396-бап. Үкімге (қаулыға) апелляциялық шағымдану,
наразылық беру құқығы

1. Үкімге, қаулыға апелляциялық шағымдану құқығы сотталған адамға, ақталған адамға, олардың қорғаушыларына, өкілдеріне және заңды өкілдеріне, жәбірленушіге (жеке айыптаушыға), олардың өкілдері мен заңды өкілдеріне тиесілі. Азаматтық талап қоюшы, азаматтық жауапкер, олардың өкілдері мен заңды өкілдері үкімнің азаматтық талап қоюға қатысты бөлігіне шағымдануға құқылы.
2. Сот актісін апелляциялық тәртіппен қайта қарау туралы наразылықты мемлекеттік айыптаушы ретінде істі қарауға қатысқан прокурор бере алады. Бас Прокурор және оның орынбасарлары, облыстардың прокурорлары мен оларға теңестірілген прокурорлар және олардың орынбасарлары, аудандардың прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар істі қарауға қатысқан-қатыспағанына қарамастан өз құзыреті шегінде үкімді қайта қарау туралы наразылық енгізуі мүмкін.
3. Егер қаулы осы істің тараптары болып табылмайтын тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделеріне қатысты болса, олар да сот қаулысына шағымдануға құқылы.
4. Үкімді (қаулыны) қайта қарау туралы аппеляциялық шағымдар, наразылықтар жазбаша нысанда не электрондық құжат нысанында берілуі мүмкін.
Ескерту. 396-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 17.11.2014 № 254-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

396-1-бап. Апелляциялық тәртіппен қаралуға жататын сот
актілері

1. Аудандық және оған теңестірілген соттардың, қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттардың, қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери соттардың, кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттардың, гарнизондардың әскери соттарының заңды күшіне енбеген үкімдері апелляциялық тәртіппен қаралуға жатады.
2. Осы баптың үшінші бөлігінде көрсетілгендерді қоспағанда, бірінші сатыдағы соттардың заңды күшіне енбеген қаулыларына осы Кодекстің 46-тарауында көзделген тәртіппен жеке шағым, наразылық берілуі мүмкін.
3. Әкімшілік жаза тағайындау туралы қаулылардан басқа, осы Кодекстің 10-бабының екінші бөлігінде көрсетілген мәселелер бойынша сот талқылауы барысында шығарылған қаулылар, сондай-ақ процеске қатысушылардың дәлелдемелерін, өтініштерін зерттеу тәртібі мен тәсіліне, сот отырысы залында тәртіп сақтауға қатысты қаулылар осы Кодекстің 46-тарауының қағидалары бойынша қайта қаралуға жатпайды. Жоғарыда көрсетілген қаулыларға қарсылықтар үкімге берілген апелляциялық шағымдарда, наразылықтарда баяндалуы мүмкін.
Ескерту. Кодекс 396-1-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

397-бап. Заңды күшіне енбеген үкімдерге, қаулыларға
берілген апелляциялық (жеке) шағымдарды,
наразылықтарды қарайтын соттар

1. Аудандық және оларға теңестірілген соттардың, қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттардың, кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттардың заңды күшіне енбеген үкімдеріне, қаулыларына апелляциялық (жеке) шағымдарды, наразылықтарды тиісті облыстық және оған теңестірілген соттың апелляциялық сатысы қарайды.
2. Гарнизондардың әскери соттарының, қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери соттардың заңды күшіне енбеген үкімдеріне, қаулыларына апелляциялық (жеке) шағымдарды, наразылықтарды Әскери сот қарайды.
3. Егер іс бойынша үкім және қаулы шығарылса, онда үкімге апелляциялық шағымдар, наразылықтар және қаулыға жеке шағымдар, наразылықтар облыстық немесе оған теңестірілген соттың апелляциялық сатысының бір отырысында қаралады.
Ескерту. 397-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

398-бап. Апелляциялық (жеке) шағымдар, наразылықтар беру
тәртібі

Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Апелляциялық (жеке) шағымдар, наразылықтар үкім, қаулы шығарған сот арқылы берiледi. Апелляциялық сатыларға тiкелей келiп түскен апелляциялық (жеке) шағымдар, наразылықтар осы Кодекстiң 401-бабының және 402-бабының екiншi бөлiгiнiң талаптарын орындау үшiн үкім, қаулы шығарған сотқа жiберуге жатады.
2. Істі қайтадан қарау кезінде шығарылған үкімге, қаулыға осындай тәртіппен шағым жасалуы, наразылық келтірілуі мүмкін.
Ескерту. 398-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

399-бап. Үкімдерге (қаулыларға) апелляциялық шағымдану,
наразылық бiлдiру мерзiмдерi

Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Апелляциялық (жеке) шағымдар, наразылықтар үкім (қаулы) жарияланған күннен бастап он бес тәулiк iшiнде берiлуi мүмкiн, ал қамауда отырған сотталған адам оны өзіне үкімнің (қаулының) көшiрмесi табыс етiлген күннен бастап нақ сондай мерзiмде бере алады.
2. Сот актісіне шағым жасау үшiн белгiленген мерзiм iшiнде iс бірінші сатыдағы соттан талап етiле алмайды.
3. Мерзiмi өткеннен кейiн берiлген апелляциялық (жеке) шағым, наразылық қараусыз қалдырылады.
Ескерту. 399-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

400-бап. Апелляциялық (жеке) шағым беруге, наразылық
бiлдiруге арналған мерзiмдi қалпына келтiру
тәртiбi

Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Апелляциялық (жеке) шағым беруге, наразылық бiлдiруге арналған мерзiм дәлелдi себептермен өтiп кеткен жағдайда шағым беруге, наразылық бiлдiруге құқығы бар адамдар үкiмдi (қаулыны) қабылдаған сотқа өтiп кеткен мерзiмдi қалпына келтiру туралы өтiнiш жасай алады. Мерзiмдi қалпына келтiру туралы өтiнiштi iстi басты сот талқылауы кезiнде төрағалық етушi судья, ал ол ұзақ уақыт бойы болмаған кезде осы соттың басқа судьясы сот мәжiлiсiнде қарайды, ол өтiнiштi қозғаған адамды түсiнiк беру үшiн шақыртуға құқылы.
2. Өтiп кеткен мерзiмдi қалпына келтiруден бас тарту туралы судьяның қаулысына тиісті облыстық және оған теңестірілген сотқа шағым берiлуi, наразылық бiлдiрiлуi мүмкiн, ол өтiп кеткен мерзiмдi қалпына келтiруге және осы Кодекстiң 401-бабында және 402-бабының екiншi бөлiгiнде баяндалған талаптарды сақтай отырып шағым, наразылық бойынша iстi қарауға құқылы.
3. Осы баптың бірінші бөлігінде көрсетілген сот өзінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау бойынша процеске қатысушының мүмкіндігін шектеген заңды бұзушылық кезінде (сот отырысының хаттамасын уақытында жасамау, сот ісін жүргізу тілін білмейтін іске қатысушы адамға аудармасы жоқ сот актісінің көшірмесін табыс ету, сот актісінің қарар бөлігінде шағымдану мерзімін дәл көрсетпеу), сондай-ақ оған уақытында шағым беруге немесе наразылық келтіруге объективті түрде кедергі жасаған өзге де мән-жайлар болған кезде апелляциялық (жеке) шағым берудің, наразылық келтірудің өтіп кеткен мерзімін қалпына келтіруге міндетті.
4. Апелляциялық (жекеше) шағым, наразылық беруге арналған мерзiмдi қалпына келтiру туралы өтінішхат жазбаша нысанда не электрондық құжат нысанында берілуі мүмкін.
Ескерту. 400-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі); 17.11.2014 № 254-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

401-бап. Апелляциялық (жеке) шағым және наразылық беру
туралы хабардар ету

1. Үкім, қаулы шығарған сот апелляциялық (жеке) шағым немесе наразылық беру туралы сотталған адамды немесе ақталған адамды, қорғаушыны, айыптаушыны, жәбірленушіні және оның өкілін, сондай-ақ, егер шағым, наразылық олардың мүдделерін қозғайтын болса, азаматтық талап қоюшыны, азаматтық жауапкерді немесе олардың өкілдерін хабардар етеді.
2. Шағымның, наразылықтың көшірмесі осы баптың бірінші бөлігінде аталған тұлғаларға оларға жазбаша түрде қарсылық беру құқығы түсіндіріліп, ұсыну мерзімі көрсетіле отырып жіберіледі. Шағымға, наразылыққа келіп түскен қарсылық іске тігіледі.
3. Тараптар жаңа материалдарды апелляциялық (жеке) шағымға, наразылыққа қарсылықпен бірге немесе жеке түрде апелляциялық сатыға табыс етуге немесе оларды талап ету және зерттеу туралы өтініш жасауға, сондай-ақ өздері атаған жәбірленушілерді, куәларды, сарапшыларды сотқа шақырту және олардан жауап алу туралы өтініш жасауға құқылы.
Ескерту. 401-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

402-бап. Апелляциялық (жеке) шағым берудің және наразылық
берудің салдарлары

1. Апелляциялық (жеке) шағым беру және наразылық беру үкімнің (қаулының) заңды күшіне енуін және оның орындалуын тоқтата тұрады.
2. Бірінші сатыдағы сот үкімге (қаулыға) шағымдану, наразылық беру үшін белгіленген мерзім өткеннен кейін бір тәуліктен кешіктірмей, осы Кодекстің 401-бабының талаптарын орындайды, содан кейін істі келіп түскен шағымдармен, наразылықпен және оларға қарсылықтармен қоса апелляциялық сатыға жібереді. Істі апелляциялық тәртіппен қараудың уақыты мен орны туралы процеске қатысушыларға апелляциялық сатыдағы сот хабарлайды. Сот талқылауы барысында шығарылған, үкім шығарумен аяқталған қаулыға шағым, наразылық берілген жағдайда іс үкімге шағымдану үшін белгіленген мерзім аяқталғаннан кейін ғана жоғары тұрған сот сатысына жіберіледі.
Істерді апелляциялық тәртіппен қарау мерзімі іс апелляциялық сатыдағы сотқа келіп түскен кезден есептеледі.
3. Үкімге (қаулыға) шағымданған, наразылық берген тұлға өзінің шағымын, наразылығын апелляциялық сатыда сот отырысы басталғанға дейін кері қайтарып алуға құқылы. Прокурордың наразылығын да жоғары тұрған прокурор кері қайтарып алуы мүмкін.
Ескерту. 402-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен, өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

403-бап. Бiрiншi сатыдағы соттың қаулысына шағымдану,
наразылық бiлдiру

1. Алынып тасталды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
2. Алынып тасталды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
3. Бiрiншi сатыдағы соттың қаулысына жеке шағым, наразылық жоғары тұрған сотқа шағымданатын шешiм шығарылған күннен бастап он бес тәулiк iшiнде берiледi және апелляциялық iс жүргiзу ережелерi бойынша қаралады. Қарау нәтижелерi бойынша шағымды, наразылықты қанағаттандырусыз қалдыру туралы не шағымданған шешiмдi жою немесе өзгерту туралы қаулы шығарылады.
4. Үкiм шығарумен аяқталған сот талқылауы кезiнде шығарылған қаулыға шағым берiлген, наразылық бiлдiрiлген жағдайда, iс жоғары тұрған сот сатысына үкiмге шағымдану үшiн белгiленген мерзiм өткен соң ғана жiберiледi. Бұл ретте, егер үкiмге апелляциялық шағым берiлген, наразылық бiлдiрiлген болса, жеке шағымды, наразылықты тексеру iстi апелляциялық тәртiпте қарайтын сол сот сатысы жүргiзедi.
5. Сот қаулысына шағымдануға сондай-ақ, егер қаулы олардың мүдделерiне қатысты болса, бұл iсте тараптар болып табылмайтын адамдар да құқылы.
Ескерту. 403-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2001.07.11 N 238, 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2007.06.29 N 270, 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

404-бап. Істі апелляциялық сатыда қараудың шектері

1. Істі апелляциялық тәртіппен қарайтын сот үкімнің (қаулының) заңдылығын, негізділігін, әділдігін тек олардың шағымға немесе наразылыққа қатысты бөлігінде және шағымға немесе наразылыққа қатысы бар сотталушыларға қатысты ғана тексереді.
2. Егер істі қараған кезде заңсыз үкімнің (қаулының) шығарылуына алып келген басқа сотталушылардың құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуы анықталған болса, сот осы Кодексте көзделген қағидаларды сақтай отырып, оның шағымдалмаған, наразылық берілмеген бөлігінде де және өздері туралы шағым, наразылық берілмеген тұлғаларға қатысты да күшін жоюға немесе өзгертуге құқылы.
3. Сот бірінші сатыдағы соттың үкіміне апелляциялық шағым, наразылық бойынша істі қарай отырып, жеке шағымдар, наразылықтар болмаған кезде де іс бойынша шығарылған жеке және өзге де сот қаулыларының заңдылығын тексеруге құқылы.
Ескерту. 404-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

47-тарау. Апелляциялық шағымдар, наразылықтар бойынша
істерді қарау

Ескерту. 47-тарау жаңа редакцияда - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.

405-бап. Апелляциялық қараудың мәнi

Апелляциялық сатыдағы сот апелляциялық шағымдар, наразылықтар бойынша істе бар және қосымша табыс етілген, апелляциялық сатының отырысында зерттелген материалдар бойынша iстiң нақты мән-жайын анықтаудың және қылмыстық заңды қолданудың дұрыстығын, iс жүргiзудi жүзеге асыру кезiнде қылмыстық iс жүргiзу заңы нормаларының сақталуын, бiрiншi сатыдағы сот үкiмiнiң немесе қаулысының заңдылығы мен негiздiлiгiн толық көлемiнде тексередi.
Ескерту. 405-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

406-бап. Iстi апелляциялық сатыда қарау мерзiмдерi

Iс ол келiп түскен күннен бастап бір айдан кешiктiрiлмей апелляциялық тәртiппен қаралуы тиiс. Егер сот жаңа материалдар мен дәлелдемелерді зерттеу және жаңа үкім шығару қажеттігіне негіз бар деп тапса, іс ол келіп түскен күннен бастап екі айдан кешіктірілмей апелляциялық тәртіппен қаралуы тиіс. Дәлелдi себептер болған кезде, бұл мерзiмдер iс жүргiзiп жатқан апелляциялық сатыдағы соттың қаулысы бойынша бiр айға ұзартылуы мүмкiн. Қажет болған жағдайда iстi апелляциялық сатыда қарау мерзiмiн одан әрi ұзарту тиісті облыстық және оған теңестірілген соттың алқа төрағасының қаулысы бойынша жүзеге асырылуы мүмкiн. Бұл ретте істі қарау мерзімін әрбір ұзарту бір айдан аспауға тиіс.
Ескерту. 406-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

407-бап. Апелляциялық (жеке) шағым, наразылық

1. Апелляциялық (жеке) шағымда, наразылықта:
1) шағым, наразылық жіберіліп отырған соттың атауы;
2) шағым берген немесе наразылық келтірген тұлға туралы оның іс жүргізудегі жағдайы, тұрғылықты жері немесе жүрген жері көрсетілген деректер;
3) шағым, наразылық беріліп отырған үкім немесе қаулы және осы шешімді шығарған соттың атауы;
4) оларға үкімнің, қаулының қай бөлігіне немесе толық көлемінде шағым, наразылық беріліп отырғанын көрсету;
5) шағым, наразылық берген тұлғаның өз пікірі бойынша сот үкімінің, қаулысының дұрыс еместігі неде екендігі туралы дәлелдері және оның өтінішінің мәні;
6) шағымның, наразылықтың авторы өз талаптарына негіз ететін, оның ішінде бірінші сатыдағы сот зерттемеген дәлелдемелер;
7) шағымға, наразылыққа қоса тіркеліп отырған материалдардың тізбесі;
8) шағым, наразылық берілген күн және шағым, наразылық авторының қолы болуға тиіс.
2. Егер келтірілген шағым, наразылық осы талаптарға сәйкес келмесе, олар берілген деп есептеледі, бірақ аяғына дейін ресімдеу үшін мерзімі көрсетіліп қайтарылады. Егер апелляциялық (жеке) шағым, наразылық қайта жасалғаннан кейін көрсетілген мерзімнің ішінде сотқа ұсынылмаса, олар берілмеген болып есептеледі.
3. Тараптар апелляциялық (жеке) шағымның, наразылықтың негіздерін растау үшін шағыммен бірге немесе оны бергеннен кейін апелляциялық сатыдағы сотқа жаңа материалдарды табыс етуге немесе оларды талап ету және зерттеу туралы өтініш жасауға, сондай-ақ өздері көрсеткен куәларды, жәбірленушілерді, сарапшыларды, мамандарды сот отырысына шақырту және олардан жауап алу туралы, бірінші сатыдағы сот тергеуі олқылықтарының орнын толтыруға бағытталған өзге де іс-әрекеттер жасау туралы өтініш жасауға құқылы.
4. Апелляциялық (жеке) шағым, наразылық берген тұлға сот отырысы басталғанға дейін өзінің шағымын, наразылығын өзгертуге не жаңа дәлелдермен толықтыруға құқылы. Бұл ретте, прокурордың қосымша наразылығында немесе оның наразылықты өзгерту туралы өтінішінде, сол сияқты жәбірленушінің, жеке айыптаушының немесе олардың өкілдерінің үкімге шағымдану мерзімі аяқталғаннан кейін берген қосымша шағымында, егер бастапқы наразылықта немесе шағымда осындай талап болмаса, сотталған адамның жағдайын нашарлату туралы мәселенің қойылуы мүмкін емес.
Ескерту. 407-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

408-бап. Апелляциялық сатыдағы сот отырысын тағайындау

1. Бірінші сатыдағы сот апелляциялық (жеке) шағымдар мен наразылық беруге арналған мерзім өткен соң және осы Кодекстің 401-бабының талаптарын орындағаннан кейін істі тиісті апелляциялық сатыға жібереді.
2. Істің қаралатын уақыты мен орны туралы тараптарға апелляциялық сатыдағы сот хабарлайды. Қамауда отырған сотталған адамнан оның жағдайын нашарлатуға бағытталған шағымды немесе прокурордың наразылығын қарау кезінде апелляциялық сатыдағы сот отырысына қатысу туралы өтініш түскен кезде, апелляциялық сатыдағы судья істі сотталған адамның тікелей қатысуымен не аталған адамның қашықтықтан қатысуын қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін ғылыми-техникалық құралдарды пайдалана отырып қарау туралы қаулы шығарып, оны орындау үшін тиісті органдарға жібереді.
3. Өзге жағдайларда күзетпен ұсталып отырған сотталған адамды сот отырысына шақыру туралы мәселені апелляциялық сатыдағы сот шешеді. Бірінші сатыдағы сотта қаралмаған жаңа дәлелдемелерді зерттеген кезде сотталған (ақталған) адамның апелляциялық сатының отырысына қатысуы міндетті болып табылады. Мұндай жағдайларда осы Кодекстің 315-бабында көрсетілген мән-жайлар бар болған кезде істі сотталған (ақталған) адамның қатысуынсыз қарауға жол беріледі.
4. Қорғаушының апелляциялық сатыда қатысуы осы Кодекстің 71-бабында көзделген жағдайларда жүзеге асырылады. Кәмелетке толмаған сотталған адамға қатысты іс қаралған кезде, не сотталған адамның жағдайын нашарлату туралы мәселе қойылған, жәбірленушінің (азаматтық талап қоюшының), олардың өкілдерінің апелляциялық шағымы, прокурордың наразылығы бойынша іс қаралып жатқан не іс бойынша сотқа дейін іс жүргізу және бірінші сатыда істі қарау айыпталушының қатысуынсыз жүзеге асырылған жағдайларда не апелляциялық сатының жаңа дәлелдемелерді зерттеген кезінде қорғаушының апелляциялық сатыда қатысуы міндетті.
5. Жеке айыптау істерін қоспағанда, прокурордың апелляциялық сатыда қатысуы міндетті.
Апелляциялық сатыда прокурор осы Кодекстің 317-бабында көзделген өкілеттіктерге ие болады.
Қорғаушыны қоспағанда, апелляциялық отырыстың орны мен уақыты туралы уақтылы хабардар етілген процестің басқа қатысушыларының келмеуі істі қарауға кедергі болмайды.
6. Осы Кодекстің 396-бабына сәйкес үкімге шағымдану құқығы берілген тұлғалар, сондай-ақ үкім шығарылғаннан кейін тапсырма алған сотталған (ақталған) адамның қорғаушысы немесе жәбірленушінің өкілі соттың апелляциялық отырысына барлық жағдайда жіберіледі. Оларға өздерінің өтініштері бойынша берілген шағымдарды немесе наразылықты не оларға қарсылықтарды негіздеп сөйлеу үшін сөз беріледі.
Ескерту. 408-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен, өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

408-1-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың отырысын дайындау

1. Егер шағымдардағы, наразылықтағы дәлелдерді тексеру үшін тиісті іс жүргізу іс-әрекеттерін орындау қажет болса, судья іс келіп түскен күннен бастап он тәуліктің ішінде сараптамаларды тағайындау, сотталған (ақталған) адамды, жәбірленушіні, куәларды, сарапшыларды, мамандарды шақырту және олардан жауап алу туралы, материалдарды талап етіп алу және істі дұрыс шешу үшін өзге де қажетті іс-әрекеттер жасау туралы шешім қабылдайды. Көрсетілген іс-әрекеттерді орындау қажеттілігіне байланысты судья осы Кодекстің 406-бабына сәйкес істің апелляциялық сатыда қаралу күнін басқа мерзімге ауыстыруы мүмкін, ол жөнінде тараптарға хабарланады.
2. Судья сотталушыға немесе сотталған адамға қатысты бұлтартпау шарасын сақтау, таңдау, оның күшін жою немесе өзгерту туралы мәселені шешеді, ол туралы қаулыда көрсетеді.
3. Судья істі апелляциялық сатыда қарауға дайындау туралы қаулы шығарады, онда қаралған мәселелер бойынша және істі апелляциялық тәртіппен қарау уақыты мен орны туралы өзі қабылдаған шешімдерді көрсетеді. Қаулының көшірмесі ол шығарылған күннен бастап үш тәуліктің ішінде процеске қатысушыларға жіберіледі.
Ескерту. Кодекс 408-1-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен, өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

409-бап. Апелляциялық сатыда істі қарау тәртібі

1. Осы Кодекстің 29-бабында көрсетілген жағдайларды қоспағанда, апелляциялық саты істерді ашық сот отырысында қарайды. Төрағалық етуші сот отырысын ашады, қандай іс және кімнің апелляциялық (жеке) шағымы немесе наразылығы бойынша қаралып жатқанын жариялайды. Содан кейін төрағалық етуші сот құрамын, іс бойынша тараптар болып табылатын, қатысып отырған тұлғалардың тегін, сондай-ақ аудармашылардың тегін жариялайды.
2. Төрағалық етуші отырысқа қатысушы тұлғаларға олардың апелляциялық сатыда істі қараған кездегі іс жүргізу құқықтарын түсіндіреді және тараптардан бас тартуы мен өтініштерінің бар-жоғын сұрайды, ал егер олар мәлімделсе, олар бойынша процеске қатысушылардың пікірін анықтайды, содан кейін сот осы Кодекстің 325-бабында көзделген тәртіпті сақтай отырып, оларды қарау нәтижелері бойынша қаулы шығарады.
3. Сотқа қосымша материалдарды табыс еткен тұлға олардың қандай жолмен алынғанын және оларды табыс ету қажеттігі неге байланысты туындағанын көрсетуге, сондай-ақ бірінші сатыдағы сот жүргізген сот тергеуін толықтыру қажеттілігін негіздеуге міндетті. Қосымша материалдарды тергеу әрекеттерін жүргізу жолымен алуға болмайды.
4. Тараптар іске жаңа материалдарды қосу немесе оларды талап ету және зерттеу туралы өтініштерді, сондай-ақ олар көрсеткен куәларды, жәбірленушілерді, сарапшыларды, мамандарды сот отырысына шақыру және олардан жауап алу туралы, бірінші сатыдағы сот тергеуі олқылықтарының орнын толықтыруға бағытталған өзге де іс-әрекеттер жасау туралы өтініштерді мәлімдеген жағдайда сот процеске қатысушылардың пікірін тыңдайды, содан кейін оларды қанағаттандыру немесе қабылдамау туралы қаулы шығарады. Өтініштер осы Кодекстің 102-бабы бесінші бөлігінің талаптары сақтала отырып шешіледі. Тараптардың өз бастамасы бойынша келген куәлардан жауап алу туралы өтініштері қанағаттандырылуға жатады. Егер өтініштерді қанағаттандыруға байланысты тағайындалған сараптамаларды жүргізу үшін немесе басқа да іс-әрекеттер жасау үшін уақыт талап етілетін болса, сот үзіліс жариялайды және қажет болған жағдайда апелляциялық сатыда істі қарау мерзімін ұзартады.
5. Апелляциялық сатыдағы сот бірінші сатыдағы сот үшін көзделген қағидалар бойынша істің дұрыс шешілуі үшін маңызы бар, тараптар табыс еткен немесе олардың өтініштері бойынша талап етіп алынған қосымша материалдарды, алынған сараптама қорытындыларын зерттейді, отырысқа шақырылған тұлғалардан жауап алады.
6. Сот тергеуін жүргізгеннен кейін сот жарыссөзін жүргізу қағидалары бойынша сот процеске қатысушылардың сөздерін тыңдайды, олар өз шағымдарындағы, наразылықтарындағы дәлелдері мен дәйектерін не оларға қарсылықтарын баяндайды. Тараптар өздерінің сөздерінде бірінші сатыдағы сот зерттеген материалдарға да, апелляциялық саты зерттеген қосымша материалдарға да сілтеме жасауға құқылы. Шағым, наразылық берген процеске қатысушы бірінші болып сөз сөйлейді, егер олар бірнешеу болса, сот олардың пікірлерін ескере отырып, олардың сөз сөйлеу кезектілігін белгілейді. Егер айыптаушы тараптың шағымында, наразылығында сотталған (ақталған) адамның жағдайын нашарлату туралы мәселе қойылса, қорғаушы тарап айыптаушы тараптың сөзі тыңдалғаннан кейін сөз сөйлейді.
7. Апелляциялық сатыдағы сот жаңа дәлелдемелерді зерттеген кезде, сотталған (ақталған) адамнан, куәдан, жәбірленушіден, сарапшыдан, маманнан және басқа да тұлғалардан жауап алған кезде осы Кодекстің 328-бабының талаптарына сәйкес ресімделетін сот отырысының хаттамасы жүргізіледі. Апелляциялық сатының отырысында жауап алынған тараптар мен тұлғалар сот отырысының хаттамасымен танысуға және оған осы Кодекстің 329-бабында көзделген тәртіппен өздерінің ескертулерін беруге құқылы. Хаттамаға берілген ескертулер осы Кодекстің 330-бабында көзделген тәртіппен қаралады.
8. Сот отырысының тәртіптемесі және оны бұзушыларға қатысты қабылданатын шаралар осы Кодекстің 326, 327-баптарының қағидаларымен айқындалады. Кеңесу бөлмесінде шешімдер қабылдау тәртібі осы Кодекстің 370-бабының қағидаларымен айқындалады.
Ескерту. 409-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

410-бап. Апелляциялық сатының өкілеттігі

Апелляциялық шағыммен немесе наразылықпен бірге келіп түскен істі қарау кезінде сот үкімнің заңдылығын тексеру және істі дұрыс шешу мақсатында тараптардың өтініш жасауы бойынша немесе өз бастамасы бойынша:
1) сотталған адамның, жәбірленушінің және іске қатысушы басқа да тұлғалардың денсаулық жағдайына, отбасы жағдайына және бұрынғы сотталғандығы туралы деректерге байланысты құжаттарды талап етіп алуға, тараптардың өтініштері бойынша басқа да құжаттарды талап етіп алуға;
2) сот-психиатриялық немесе өзге де сараптама тағайындауға;
3) сот отырысына қосымша куәларды, сарапшыларды, мамандарды шақыртып, олардан жауап алуға, тараптар табыс еткен немесе олардың өтініштері бойынша талап етіп алынған жазбаша, заттай немесе өзге де дәлелдемелерді зерттеуге;
4) бірінші сатыдағы сот зерттеген материалдарды дәлелдеме ретінде пайдалануға жол берілмейді деп тануға және оларды дәлелдемелер қатарынан алып тастауға;
5) бірінші сатыдағы сот дәлелдемелер қатарынан алып тастаған материалдарды дәлелдеме ретінде пайдалануға жол беріледі деп тануға және оларды зерттеуге;
6) азаматтық талап қоюға қатысты мән-жайларды зерттеуге және азаматтық талап қою бойынша шешім қабылдауға;
7) істің барлық материалдарын толық, жан-жақты және объективті түрде зерттеуді қамтамасыз ету және іс бойынша ақиқатты анықтау үшін қажетті басқа да іс-әрекеттерді орындауға құқылы.
2. Бірінші сатыдағы сот жауап алған, сот отырысының хаттамасында баяндалған сотталған (ақталған) адамның, жәбірленушілердің, куәлардың, басқа да тұлғалардың жауаптарында әртүрлі түсінуге мүмкіндік беретін түсініксіз жайлар болған кезде сот өз бастамасы бойынша немесе тараптардың өтініш жасауы бойынша осы мән-жайлар бойынша жауап алу арқылы олардың жауаптарын нақтылауға құқылы.
Ескерту. 410-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

411-бап. Апелляциялық саты қабылдайтын шешімдер

1. Сот істі апелляциялық тәртіппен қараудың нәтижесінде мынадай:
1) бірінші сатыдағы соттың үкімін (қаулысын) – өзгеріссіз, ал апелляциялық (жеке) шағымды, наразылықты қанағаттандырусыз қалдыру туралы;
2) үкімді өзгерту туралы;
3) үкімнің күшін жою және істі қысқарту туралы;
4) айыптау үкімінің күшін жою және ақтау үкімін шығару туралы;
5) алып тасталды - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
6) ақтау үкімінің күшін жою және айыптау үкімін шығару туралы;
7) алқабилердің қатысуымен шығарылған үкімнің күшін жою және істі жаңадан сот қарауына жіберу туралы;
8) үкімнің күшін жою және істі осы Кодекстің 303-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген негіздер бойынша қосымша тергеуге жіберу туралы;
9) қаулыны өзгерту, жаңа қаулы қабылдау арқылы қаулының күшін жою туралы шешімдердің бірін қабылдайды.
2. Апелляциялық сатыдағы сот айыптау тарапының шағымдарында, наразылығында көрсетілген шектерде және негіздер бойынша ғана сотталған (ақталған) адамның жағдайын нашарлататын шешім қабылдауға құқылы.
3. Осы Кодекстің 387-бабында көрсетілген мән-жайлар анықталған кезде апелляциялық сатыдағы сот жеке қаулы шығарады.
Ескерту. 411-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

411-1-бап. Апелляциялық сатының қылмыстық процесте
азаматтық талап арызды қарауы

1. Апелляциялық сатыдағы сот істі қараған кезде үкімнің азаматтық талап арыз бөлігінде заңдылығын, негізділігін және әділдігін де тексереді және осы Кодекстің 169-бабының талаптарын сақтай отырып, шешім қабылдайды.
2. Апелляциялық сатыдағы сот үкімді азаматтық талап арыз бөлігінде өзгертуге құқылы.
3. Азаматтық талап арыз бойынша сотталған адамның жағдайын нашарлататын шешім қабылдауға айыптау тарапының шағымдарында немесе прокурордың наразылығында тиісті уәждер болған кезде ғана жол беріледі.
Ескерту. Кодекс 411-1-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен; жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

412-бап. Yкiмнiң күшiн жоюға немесе оны өзгертуге
негiздер

Мыналар:
1) сот тергеуiнiң бiржақтылығы және толық еместiгi;
2) соттың үкiмде (қаулыда) айтылған тұжырымдарының iстiң нақты мән-жайына сәйкес келмеуi;
3) қылмыстық iс жүргiзу заңының едәуiр бұзылуы;
4) қылмыстық заңның дұрыс қолданылмауы;
5) жазаның қылмыстың ауырлығына және сотталғанның жеке басына сәйкес келмеуi бiрiншi сатыдағы сот үкiмiнiң күшiн жоюға не оны өзгертуге негiз болып табылады.

413-бап. Сот тергеуiнiң бiржақтылығы немесе толық
еместiгi

1. Анықталған жағдайда iстiң дұрыс шешiлуi үшiн елеулi мәнi болуы мүмкiн мән-жайларды ашылмаған күйi қалдырған сот тергеуi бiржақты немесе толық емес деп танылады.
2. Iс бойынша:
1) айғақтарының iс үшiн елеулi мәнi бар адамдардан жауап алынбаған немесе заң бойынша жүргiзiлуi мiндеттi болып табылатын сараптама жүргiзiлмеген, сол сияқты елеулi мәнi бар құжаттар немесе заттай дәлелдемелер сұратып алынбаған;
2) iстi соттың жаңадан қарауына берген сот қаулысында аталған дәлелдемелер зерттелмеген;
3) сотталғанның жеке басы туралы деректер жеткiлiктi дәрежеде толық анықталмаған барлық жағдайда сот тергеуi толық емес деп танылады.
3. Сот тергеуі олқылықтарының орнын толықтырғаннан кейін апелляциялық сатыдағы сот осы Кодекстің 411-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген шешімдердің бірін қабылдайды.
4. Осы Кодекстің талаптары сақтала отырып, қысқартылған тәртіппен жүргізілген сот тергеуі толық емес немесе біржақты деп қарастырылмайды және ол осы негіздер бойынша сот үкімінің (қаулысының) күшін жоюға әкеп соқпайды.
Ескерту. 413-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

414-бап. Соттың үкiмде (қаулыда) айтылған тұжырымдарының
iстiң нақты мән-жайына сәйкес келмеуi

1. Егер:
1) сот тұжырымдары сот отырысында қаралған дәлелдемелермен расталмаса;
2) сот өз тұжырымдарына едәуiр ықпал ете алатын мән-жайларды ескермесе;
3) сот тұжырымдары үшiн елеулi мәнi бар қарама-қайшы дәлелдемелер болған жағдайда, үкiмде (қаулыда) соттың бұл дәлелдемелердiң бiреулерiн қабылдап, екiншiлерiн қабылдамай тастауына қандай негiздер болғаны көрсетiлмесе;
4) соттың үкiмде (қаулыда) айтылған тұжырымдарында елеулi қайшылықтар болып, олар iстiң шешiлуiне, соның iшiнде сотталғанның, ақталғанның кiнәлiлiгi немесе кiнәсiздiгi туралы мәселенi соттың шешуiне, қылмыстық заңды қолданудың дұрыстығына немесе жазалау шараларын анықтауға ықпал еткен немесе ықпал етуi мүмкiн болса үкiм (қаулы) iстiң нақты мән-жайына сәйкес келмейдi деп танылады.
2. Іс материалдарын, тараптар табыс еткен және істі апелляциялық қарау барысында алынған дәлелдемелерді қарап шығып, сот оларды жаңадан бағалауға және осы Кодекстің 411-бабының бірінші бөлігінде көзделген жаңа шешім қабылдауға құқылы.
Ескерту. 414-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

415-бап. Қылмыстық iс жүргiзу заңының елеулi түрде
бұзылуы

1. Алдын ала тергеу барысында немесе істі сотта қарау кезінде жол берілген осы Кодекстiң принциптерi мен өзге де жалпы ережелерін бұзушылықтар, сондай-ақ iске қатысушы адамдарды заңда кепілдiк берiлген құқықтарынан айыру немесе оларға қысым көрсету, сот iсiн жүргiзу рәсiмiн сақтамау жолымен немесе өзгедей жолмен iстiң мән-жайын жан-жақты, толық және объективтi зерттеуге кедергi жасаған, сот төрелігінің үкімін немесе соттың өзге де шешімдерін шығаруға ықпал ететін немесе ықпал етуі мүмкін заңды өзге де бұзушылықтар қылмыстық iс жүргізу заңын елеулi түрде бұзушылық болып танылады.
2. Бірінші сатыдағы сот міндетті түрде зерттелуге тиіс дәлелдемелердің зерттелмеуі салдарынан жол берген сот тергеуінің біржақтылығы немесе толық еместігі жол берілетін дәлелдемелерді талқылаудан қателесіп алып тастаудың немесе тарапқа іс үшін маңызы болуы мүмкін дәлелдемелерді зерттеуден негізсіз бас тартудың не жол берілмейтін дәлелдемелерді зерттеудің нәтижесі болып табылса, үкімнің күші жойылуға немесе ол өзгертілуге жатады.
3. Егер:
1) сот осы Кодекстiң 37-бабында көзделген негiздер болғанда қылмыстық iстi қысқартпаса;
2) үкiмдi соттың заңсыз құрамы шығарған болса;
3) осы Кодекстiң 315-бабының екiншi бөлiгiнде көзделген реттердi қоспағанда, iс сотталушы жоқта қаралса;
4) заң бойынша қорғаушының немесе жәбірленушінің өкілі қатысуы мiндеттi болғанда, сотта iс олардың қатысуынсыз қаралса немесе сотталушының қорғалу құқығы өзгедей жолмен бұзылса;
5) сотта сотталушының немесе жәбірленушінің ана тiлiн немесе өздері білетін тiлдi не аудармашының қызметiн пайдалану құқығы бұзылса;
6) сотталушыға сот жарыссөзiне қатысу құқығы берілмесе;
7) сотталушыға соңғы сөз берiлмесе;
8) үкім шығару құпиясы бұзылса;
9) үкiмге судья қол қоймаса;
10) iсте сот отырысының хаттамасы болмаса, кез келген жағдайда
үкімнің (қаулының) күшi жойылуға тиіс.
Ескерту. 415-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

416-бап. Қылмыстық заңды дұрыс қолданбау

Мыналар:
1) Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң жалпы бөлiмi
талаптарының бұзылуы;
2) Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексi ерекше бөлiмiнiң қолданылуға тиiстiсiнен басқа баптың, бап бөлiгiнiң, бап бөлiгi тармағының қолданылуы;
3) Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексi ерекше бөлiмiнiң тиiстi бабының санкциясында көзделгендегiден неғұрлым қатаң жазаның белгiленуi қылмыстық заңды дұрыс қолданбау болып табылады.

417-бап. Сот тағайындаған жазаның қылмыстың ауырлығына
және сотталған адамның жеке басына сәйкес
келмеуі

1. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің тиісті бабының санкциясында көзделген шектен шықпағанымен, өзінің түрі мен мөлшері бойынша шектен тыс жеңілдігі немесе шектен тыс қатаңдығы салдарынан әділетсіз болып табылатын жаза қылмыстың ауырлығына және сотталған адамның жеке басына сәйкес келмейді деп танылады.
2. Апелляциялық сатыдағы сот жазаны жеңілдетуге немесе неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдануға байланысты, сондай-ақ сотталған адамның іс-әрекетін қайта сараламастан неғұрлым қатаң жаза тағайындау туралы шешім қабылдауға құқылы. Айыптау тарапының шағымдарында немесе прокурордың наразылығында тиісті дәйектер бар болған кезде және солардың шегінде ғана сотталған адамның жағдайын нашарлататын шешім қабылдауға жол беріледі. Неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдану сотталушыға тағылған және бірінші сатыдағы сотта айыптау тарапынан қолдау тапқан айыптау шегінен шықпауға тиіс.
3. Бірінші сатыдағы сот қылмысты мемлекеттік және жеке айыптаушылардың айыпты неғұрлым ауыр емес айыпқа өзгертуіне байланысты осы Кодекстің 317-бабы жетінші бөлігінің негізінде саралау туралы шешім қабылдаған жағдайларда, апелляциялық сатының неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдануға құқығы жоқ, алайда ол жазаның мерзімін немесе мөлшерін шағымдардағы, наразылықтағы дәйектер шегінде арттыруға не сотталған адамға үкімде көрсетілгеннен гөрі жазаның неғұрлым қатаң түрін тағайындауға құқылы.
Ескерту. 417-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

418-бап. Істі қысқарта отырып айыптау үкімінің күшін жою

1. Апелляциялық шағымдарды, наразылықты қараған кезде апелляциялық сатыдағы сот осы Кодекстің 37-бабы бірінші бөлігінің 3) – 10) тармақтарында және 38-бабының бірінші бөлігінде көзделген негіздер болған жағдайда үкімнің күшін жойып, істі қысқартады.
2. Іс осы Кодекстің 37-бабы бірінші бөлігінің 9) тармағында көзделген негіздер бойынша қысқартылған кезде апелляциялық сатыдағы сот осы Кодекстің 516-бабында көрсетілген мәселелерді шешеді және осы Кодекстің 517-бабына сәйкес қаулы шығарады.
Ескерту. 418-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

419-бап. Ақтау үкiмiнiң күшiн жою

1. Апелляциялық саты тек прокурордың наразылығы бойынша не жәбiрленушiнiң немесе оның өкiлiнiң, сондай-ақ сот арқылы ақталған, ақталу негiздемелерiмен келiспеген адамның шағымы бойынша ғана ақтау үкімiнiң, істі қысқарту туралы қаулының немесе сотталушының пайдасына шығарылған өзге де шешiмнiң күшiн жоя алады.
2. Егер ақталған адамның кiнәсiздiгiне немесе сотталушының пайдасына шығарылған өзге де шешiмнiң мәнiне дау айтылмаса, осы Кодекстің 415-бабында көрсетілген қылмыстық iс жүргiзу заңы елеулi бұзылды деген себеппен ақтау үкiмiнiң, iстi қысқарту туралы қаулының немесе сотталушының пайдасына шығарылған өзге де шешiмнiң күшiн жоюға болмайды.
3. Істі аппеляциялық тәртіппен қарау кезінде мемлекеттік айыптаушының және жәбірленушілердің айыптаудан бас тартуына байланысты істі қысқарту туралы сот қаулысының күші жойылмайды.
Ескерту. 419-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

420-бап. Жаңадан сот талқылауына жiбере отырып,
алқабилердің қатысуымен шығарылған үкiмнiң
күшiн жою

Ескерту. 420-баптың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Алқабилердің қатысуымен шығарылған үкім істі үкiм шығарған сотқа, бiрақ соттың өзге құрамында жаңадан сот талқылауына жiбере отырып, осы Кодекстің 575-бабында көрсетілген негіздер бойынша толық немесе бiр бөлiгiнде күші жойылуға жатады.
2. Бұл ретте апелляциялық сатыдағы сот айыптаудың дәлелденгендігі немесе дәлелденбегендігі туралы, қандай да бір дәлелдемелердің дәйектілігі немесе дәйексіздігі туралы, бір дәлелдемелердің басқаларынан артықшылығы туралы, бірінші сатыдағы соттың қандай да бір қылмыстық заңды қолдануы туралы және жазалау шарасы туралы мәселелерді алдын ала шешуге, сондай-ақ сот жасауы мүмкін тұжырымдарды алдын ала шешуге құқылы емес.
Ескерту. 420-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

420-1-бап. Жаңа үкім шығара отырып, үкімнің күшін жою

1. Апелляциялық сатыдағы сот осы Кодекстің 44-тарауының талаптарын сақтай отырып:
1) осы Кодекстің 37-бабы бірінші бөлігінің 1) және 2) тармақтарында көзделген негіздер болған кезде айыптау үкімінің күшін жоюға және ақтау үкімін шығаруға;
2) айыптау тарабының шағымы немесе наразылығы бойынша ақтау үкімінің күшін жоюға және айыптау үкімін шығаруға құқылы.
2. Жаңа айыптау үкімін шығарған кезде апелляциялық сатыдағы сот тағылған айыптың шегінен, сондай-ақ басты сот талқылауы кезінде мемлекеттік немесе жеке айыптаушы қолдаған айыптаудың және жаза мөлшерінің шегінен шығуға құқылы емес.
3. Осы баптың бірінші бөлігінің қағидалары бойынша шығарылған апелляциялық сатының үкімдеріне ол жарияланған күннен бастап алты ай ішінде прокурор кассациялық наразылық немесе осы Кодекстің 396-бабында аталған тұлғалар, ал күзетпен қамауда отырған сотталған адам өзіне үкімнің көшірмесі табыс етілген кезден бастап нақ сондай мерзімде кассациялық шағым беруі мүмкін.
4. Заңды күшіне енген айыптау үкімін сотталған адамның кінәсіздігі себептері бойынша, сондай-ақ жазаның қатаңдығына қарай онша ауыр емес қылмыс туралы заңды қолдану қажеттігіне байланысты немесе сотталған адамның жағдайын жақсартуға әкелетін өзге негіздер бойынша кассациялық сатыда қайта қарау туралы шағым, наразылық беру мерзімдермен шектелмейді.
Ескерту. Кодекс 420-1-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен, жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

420-2-бап. Істі қосымша тергеуге жібере отырып
үкімнің күшін жою

Апелляциялық сатыдағы сот тараптардың өтініш жасауы бойынша үкімнің күшін жоюға және істі осы Кодекстің 303-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген негіздер бойынша қосымша тергеуге жіберуге құқылы.
Ескерту. Кодекс 420-2-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

421-бап. Yкiмдi өзгерту

1. Апелляциялық сатыдағы сот үкімді өзгертуге:
1) сот белгілеген жазаны немесе түзеу мекемесiнiң түрiн жеңiлдетуге;
2) онша ауыр емес қылмыс туралы заңды қолдануға және қылмыс дәрежесiнiң өзгеруiне сәйкес жаза белгiлеуге, сондай-ақ түзеу мекемесiнiң неғұрлым жеңiл түрiне ауыстыруға;
3) алынып тасталды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
4) егер жаза мөлшерiн ұлғайту арифметикалық қателердi немесе алдын ала қамауда ұстауды есептеу кезiндегi қателердi жоюға байланысты болса, қылмыстар жиынтығы бойынша немесе үкiмдер жиынтығы бойынша, сондай-ақ қылмыстардың кәнігiлігi кезiнде жаза белгiлеудi реттейтiн қылмыстық заңның дұрыс қолданылмауын жоя отырып, жаза мөлшерiн ұлғайтуға;
4-1) дұрыс белгіленген жағдайлар, дәлелдерді толық зерттеген және талдаған, сотталғанның іс-әрекетін дұрыс құқықтық дәрежелеген және негізгі жаза дұрыс тағайындалған жағдайда қосымша жаза қолдануға;
5) алынып тасталды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
6) сотталған адамға түзеу мекемесiнiң заңда көзделгенiнен неғұрлым жұмсақ түрiн тағайындаудың күшiн жоюға және түзеу мекемесiнiң түрiн Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiне сәйкес тағайындауға;
7) егер бiрiншi сатыдағы сот жасамаса немесе дұрыс жасамаса, тиiстi қылмыстардың кәнiгiлiгi бар екендiгiн тануға және түзеу колониясы режимінің неғұрлым қатаң түрін тағайындауға;
8) Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 64-бабының бесiншi бөлiгiне сәйкес бұрынғы үкiм бойынша шартты соттаудың күшiн жоюға және осыған байланысты, егер бiрiншi сатыдағы сот жасамаған болса, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 60-бабының ережелерi бойынша жаза белгiлеуге;
9) Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 70-бабы жетінші бөлігінің б) және в) тармақтарында көзделген жағдайларда шартты түрде мерзімінен бұрын босатудың күшін жоюға және Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 60-бабының қағидалары бойынша жаза тағайындауға;
10) үкімге азаматтық талап арыз, оның ішінде іс жүргізу шығындарын өндіріп алу мәселелері бойынша, заттай дәлелдемелер туралы шешім бөлігінде өзгерістер енгізуге;
11) Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 95-бабына сәйкес медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдануға;
12) айыптау тарапының неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдану немесе неғұрлым қатаң жаза тағайындау қажеттігі туралы шағымын, наразылығын қанағаттандыру үшін негіздер болған кезде неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдануға, неғұрлым қатаң жаза тағайындауға немесе қосымша жаза қолдануға құқылы.
2. Апелляциялық сатыдағы сот сотталған адамның жағдайын нашарлататын шешімдерді осы негiздер бойынша прокурор наразылық келтiрген немесе жеке айыптаушы, жәбiрленуші, олардың өкiлдерi шағым жасаған жағдайда ғана қабылдауға құқылы.
Ескерту. 421-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2002.12.21 N 363, 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

422-бап. Апелляциялық үкімнің, қаулының мазмұны

1. Осы Кодекстің 411-бабы бірінші бөлігінің 1)-3) және 8) тармақтарында көзделген жағдайларда (бірінші сатыдағы соттың үкімін өзгеріссіз қалдыру туралы, үкімді өзгерту туралы, істі тоқтатып, істі қосымша тергеуге жібере отырып үкімнің күшін жою туралы) апелляциялық қаулы шығарылады.
Апелляциялық қаулы кiрiспе, сипаттау-дәлелдеу және қарар бөлiктерiнен тұрады.
2. Қаулының кiрiспе бөлiмiнде:
1) қаулы шығарылған уақыт пен орын;
2) қаулыны шығарған соттың атауы және соттың құрамы;
3) апелляциялық наразылық немесе апелляциялық шағым жасаған адамдар;
4) iстi апелляциялық сатыда қарауға қатысқан адамдар көрсетiлуге тиiс.
3. Қаулының сипаттау-дәлелдеу бөлiгiнде сот актісінің мәнін, берiлген шағымдардың, наразылықтың, оларға қарсылықтардың уәждерін, апелляциялық сатыдағы сотқа қатысқан адамдардың пiкiрлерiн, сондай-ақ қабылданған шешiмнiң себептерiн қысқаша баяндау қамтылуға тиiс.
4. Жаңа уәждердің болмауына байланысты шағым, наразылық қанағаттандырусыз қалдырылған кезде, апелляциялық қаулының сипаттау-дәлелдеу бөлiгiнде сот актісіне өзгерістер енгізу не оның күшін жою үшін осы Кодексте көзделген негіздердің жоқ екендігі ғана көрсетіледі.
Апелляциялық шағымда бірінші сатыдағы сотта қарау нысанасы болып табылмайтын жаңа уәждер келтірілген жағдайда, сипаттау-дәлелдеу бөлiгiнде жаңа уәждер негізсіз деп танылған негіздер көрсетілуге тиіс.
5. Yкiмнiң күшi жойылған немесе ол өзгертiлген жағдайда, қаулыда қылмыстық немесе қылмыстық iс жүргiзу заңының қандай нормаларының талаптары бұзылғаны, бұл бұзушылық неден көрiнетiнi, бiрiншi сатыдағы соттың үкiмiне олар бойынша өзгерiстер енгiзілген негiздер көрсетiлуге тиiс.
6. Апелляциялық қаулының қарар бөлігінде апелляциялық сатыдағы соттың шағым немесе наразылық бойынша шешімі көрсетіледі.
7. Осы Кодекстің 411-бабы бірінші бөлігінің 4) және 6) тармақтарында көзделген жағдайларда (айыптау үкімінің күшін жою туралы және ақтау үкімін шығару туралы, ақтау үкімінің күшін жою туралы және айыптау үкімін шығару туралы), осы Кодекстің 44-тарауының қағидалары бойынша апелляциялық үкім шығарылады.
8. Апелляциялық үкімде қылмыстық немесе қылмыстық iс жүргiзу заңының қандай нормаларының талаптары бұзылғаны, бұл бұзушылықтар неден көрiнетiнi, бiрiншi сатыдағы соттың үкiмi олар бойынша заңсыз болып танылатын негiздер көрсетiлуге тиiс.
9. Егер апелляциялық сатыдағы сот осы Кодекстiң 421-бабының бiрiншi бөлiгiнде көзделген шешiмдердi қабылдаса, қаулының сипаттау-дәлелдеу бөлiгiнде бiрiншi сатыдағы соттың шешiмi олар бойынша дұрыс емес деп танылған себептер, сондай-ақ сотталған адам жағдайының нашарлау негiздерi келтiрiлуге тиiс.
10. Апелляциялық сатыдағы сот апелляциялық үкімнің немесе қаулының мәнін өзгертпей, жіберілген айқын қате жазуларды түзету туралы және олардағы түсініксіздіктерді түсіндіру туралы қосымша қаулы шығаруға құқылы.
Ескерту. 422-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

423-бап. Апелляциялық үкім, қаулы шығару және олардың
заңды күшіне енуі

1. Апелляциялық үкім, қаулы кеңесу бөлмесінде шығарылады, оларға судья (судьялар) қол қояды және олар судья (судьялар) кеңесу бөлмесінен қайта оралғаннан кейін отырыс залында оқылады.
2. Сот осы баптың бірінші бөлігінің талаптарын сақтай отырып, апелляциялық үкімнің, қаулының қарар бөлімін шығара алады. Бұл жағдайда апелляциялық үкімнің, қаулының толық мәтіні іс қаралған күннен бастап он тәулік ішінде жасалып, оларға судья (судьялар) қол қояды.
3. Апелляциялық үкім, қаулы оларды жариялаған кезден бастап заңды күшіне енеді.
Ескерту. 423-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

423-1-бап. Апелляциялық сатыдағы соттың үкімін, қаулысын
орындауға кiрiсу

1. Апелляциялық сатының үкімі немесе қаулысы олар шығарылған күннен бастап үш тәулiктен кешiктiрiлмей, ал осы Кодекстiң 423-бабының екiншi бөлiгiнде көзделген жағдайда, оның толық мәтiнi дайындалған күннен бастап iспен бiрге бірінші сатыдағы сотқа жiберiледi.
2. Осы Кодекстiң 303-бабына сәйкес iс қосымша тергеуге қайтарылған кезде апелляциялық сатының қаулысы iспен бiрге тиiстi прокурорға жiберiледi. Бұл жағдайда бiрiншi сатыдағы сотқа апелляциялық саты қаулысының көшiрмесi жiберiледi.
3. Сотталған адам соған сәйкес қамаудан босатылуға тиiс болатын үкім, қаулы, егер сотталған адам апелляциялық сатыдағы сот отырысына қатысып отырса, бұл бөлiгiнде дереу орындалады. Өзге жағдайларда апелляциялық үкімнің, қаулының көшiрмесi немесе оның қарар бөлiгiнен үзiндi сотталған адамды күзетпен қамауда ұстаудан босату туралы шешiмдi орындау үшiн қамау орнының әкiмшiлiгiне дереу жiберiледi.
4. Апелляциялық сатыдағы сот жаңа үкім шығарған кезде, іс үкімді орындауға кірісу үшін бірінші сатыдағы сотқа жіберіледі.
Ескерту. 423-1-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

423-2-бап. Істі апелляциялық сатыда қайтадан қарау

1. Егер:
1) белгіленген мерзімде берілген, кейбір сотталған адамдарға қатысты апелляциялық шағымдар, наразылық, үкімге (қаулыға) апелляциялық шағымдану құқығы берілген процестің басқа қатысушыларының шағымдары апелляциялық сатыдағы сотқа істерді процестің басқа қатысушыларының шағымдары бойынша қарағаннан кейін келіп түссе;
2) шағымданудың, наразылық келтірудің өтіп кеткен мерзімін сот істі апелляциялық сатыда процестің басқа қатысушыларының шағымдары бойынша қарағаннан кейін осы Кодексте көзделген тәртіппен қалпына келтірсе, бірінші сатыдағы сот үкімінің заңдылығын тексеру кезінде шығарылған бірінші апелляциялық үкімнің, қаулының күші жойылмастан істі апелляциялық сатыда қайтадан қарауға жол беріледі.
2. Апелляциялық сатыдағы сот сотталған адамның, оның қорғаушысының немесе өкілінің шағымдарын осы адамға қатысты іс процеске қатысушы басқа да адамдардың апелляциялық шағымдары, наразылығы бойынша қаралған жағдайда да қарауға міндетті.
3. Егер жаңадан шығарылған үкім, қаулы апелляциялық сатының бұрын шығарылған үкіміне, қаулысына қайшы келсе, алқа төрағасы облыстық және оған теңестірілген соттың кассациялық алқасына туындаған қайшылықтарды жою туралы ұсыным енгізеді.
Ескерту. 423-2-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

423-3-бап. Алқабилердің қатысуымен шығарылған бастапқы
үкiмнiң күшi жойылғаннан кейiн iстi бiрiншi
саты бойынша қарау

1. Бастапқы үкiмнiң күшi жойылғаннан кейiн iс осы Кодекстің 57-тарауында көзделген тәртiппен қаралуға жатады.
2. Апелляциялық саты сотталған адамға онша ауыр емес қылмыс туралы қылмыстық заңды қолдануға және жасалған әрекеттің өзгертілген саралануына сәйкес жазаны төмендетуге құқылы. Бұл ретте апелляциялық сатының неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдануға немесе тағайындалған жазаны күшейтуге құқығы жоқ.
3. Алқабилердің қатысуымен болған соттың ақтау үкімін апелляциялық саты, прокурордың, жәбірленушінің немесе оның өкілінің дәлелдемелерді ұсыну құқығын шектеген қылмыстық іс жүргізу заңын бұзған, сондай-ақ осы Кодекстің 575-бабы бірінші бөлігінің 5) тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, күшін жоя алмайды.
4. Істі жаңадан қараған кезде бірінші сатыдағы сот шығарған үкімге жалпы тәртіппен шағымдануға болады.
Ескерту. 423-3-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

48-тарау. Алынып тасталды - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.

48-1-тарау. Кассациялық шағымдар, наразылықтар бойынша істерді қарау

Ескерту. Кодекс 48-1-тараумен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

446-1-бап. Соттың үкімдеріне, қаулыларына кассациялық
тәртіппен шағымданудың жалпы шарттары

1. Осы тараудың қағидалары бойынша аудандық және оған теңестірілген соттардың (оның ішінде мамандандырылған ауданаралық соттардың) заңды күшіне енген үкімдері, қаулылары, сондай-ақ апелляциялық сатының үкімдері мен қаулылары қайта қаралуға жатады.
2. Соттардың мемлекеттік және жеке айыптаушының айыптаудан бас тартуына байланысты, қамауға алу түріндегі бұлтартқызбау шарасына санкция беру және оның мерзімін ұзарту мәселелері, анықтауды немесе алдын ала тергеуді жүзеге асыратын тұлғалардың әрекеттері мен шешімдеріне немесе істі алдын ала тергеу сатысында прокурордың әрекеттері мен шешімдеріне шағымдарды шешу бойынша шығарылған үкімдері, қаулылары кассациялық тәртіппен қайта қаралуға жатпайды.
3. Кассациялық шағымдар жасау құқығына ие тұлғалар тобы және шағым жасау тәртібі осы Кодекстің 396 және 398-баптарында көрсетілген қағидалар бойынша айқындалады.
4. Сот актісін кассациялық тәртіппен қайта қарау туралы наразылықты облыс прокуроры және оған теңестірілген прокурор келтіруі мүмкін, сондай-ақ Бас прокурор мен оның орынбасарлары осы Кодекстің 398-бабында көрсетілген қағидалар бойынша келтіре алады.
Қылмыстық істі кассациялық тәртіппен тексеру үшін тиісті соттан Қазақстан Республикасының Бас прокуроры, оның орынбасарлары, облыстардың прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар осы Кодекстің 460-бабының 2-1-бөлігінде көрсетілген мерзімдерде талап етіп алуы мүмкін.
5. Аудандық және оларға теңестірілген соттардың (оның ішінде мамандандырылған ауданаралық соттардың) заңды күшіне енген үкімдеріне, қаулыларына олар заңды күшіне енген күннен бастап алты ай ішінде, ал күзетпен қамауда отырған сотталған адам оған үкімнің, қаулының көшірмелері тапсырылған кезден бастап нақ сондай мерзімде кассациялық наразылық немесе кассациялық шағым беруі мүмкін.
Апелляциялық сатының үкімдеріне, қаулыларына олар жария етілген күннен бастап алты ай ішінде, ал күзетпен қамауда отырған сотталған адам оған үкімнің көшірмесі тапсырылған кезден бастап нақ сондай мерзімде кассациялық наразылық немесе кассациялық шағым беруі мүмкін.
6. Заңды күшіне енген айыптау үкімін сотталған адамның кінәсіздігі себептері бойынша, сондай-ақ жазаның қатаңдығына қарай онша ауыр емес қылмыс туралы заңды қолдану қажеттігіне байланысты, немесе сотталған адамның жағдайын жақсартуға әкелетін өзге негіздер бойынша кассациялық сатыда қайта қарау туралы шағым, наразылық беру мерзімдермен шектелмейді.
7. Заңды күшіне енген айыптау үкімін кассациялық сатыда қайта қарау туралы шағым, наразылық жазбаша нысанда не электрондық құжат нысанында берілуі мүмкін.
Ескерту. 446-1-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгеріс енгізілді - ҚР 17.11.2014 № 254-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

446-2-бап. Кассациялық қараудың нысанасы

Кассациялық сатыдағы сот үкімді (қаулыны) шығарған соттың қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу заңдарының нормаларын сақтауын тексереді және соның негізінде үкімнің (қаулының) заңдылығын, негізділігін және әділдігін тексереді.

446-3-бап. Кассациялық шағым немесе наразылық

1. Кассациялық шағымда немесе наразылықта:
1) шағым немесе наразылық жолданған соттың атауы;
2) шағым берген немесе наразылық келтірген тұлға туралы, оның іс жүргізудегі жағдайы, тұрғылықты жері немесе тұрған жері көрсетілген деректер;
3) шағымдалып немесе наразылық беріліп отырған үкім немесе өзге де шешім және осы шешімді шығарған соттың атауы;
4) қылмыстық немесе қылмыстық іс жүргізу заңын дұрыс қолданбаудың неге байланысты екені және ол сот шешімінің мәніне қалай әсер еткені, өтініштің неден тұратыны көрсетіліп, шағым немесе наразылық берген тұлғаның дәйектері;
5) шағымға немесе наразылыққа қоса тіркелетін материалдардың тізбесі;
6) шағым немесе наразылық авторының қолы болуға тиіс.
2. Егер келтірілген шағым, наразылық осы баптың бірінші бөлігінде белгіленген талаптарға сәйкес келмесе, олар берілген деп есептеледі, бірақ аяғына дейін ресімдеу үшін мерзімі көрсетіліп кері қайтарылады. Егер қайта жасалғаннан кейін кассациялық шағым, наразылық аталған мерзім ішінде сотқа табыс етілмесе, олар берілмеген болып есептеледі.
3. Соттың істі апелляциялық тәртіппен қараған кезде шығарған үкіміне, қаулысына шағым жасалған жағдайда, кассациялық шағымда, наразылықта апелляциялық сатының үкімімен, қаулысымен келісетіні немесе келіспейтіні туралы негіздер көрсетілуге тиіс.
Ескерту. 446-3-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

446-4-бап. Істі кассациялық сатыда қарау мерзімдері

Іс кассациялық сатыға келіп түскен күннен бастап бір айдан кешіктірілмей қаралуға тиіс. Бұл мерзім істің қиындығына немесе көлемінің үлкендігіне байланысты, сондай-ақ өзге де дәлелді себептер болған кезде істі қарайтын соттың қаулысымен, бірақ әр ретте бір айдан аспайтын мерзімге ұзартылуы мүмкін.

446-5-бап. Кассациялық сатыдағы сот отырысын белгілеу

1. Шағым, наразылық келіп түскен кезде кассациялық сатының судьясы істі талап етіп, ол келіп түскеннен кейін оны қарау күнін белгілейді.
2. Тараптарға істің кассациялық сатыда қаралатын уақыты мен орны туралы хабарланады. Күзетпен ұсталып отырған сотталған адамды шақырту туралы мәселені кассациялық сатыдағы сот шешеді. Күзетпен ұсталып отырған сотталған адамнан оның жағдайын нашарлатуға бағытталған шағымды немесе прокурордың наразылығын қарау кезінде кассациялық сатының сот отырысына қатысу туралы өтініш түскен кезде, кассациялық сатыдағы сот істі сотталған адамның тікелей қатысуымен не аталған адамның қашықтан қатысуын қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін ғылыми-техникалық құралдарды пайдалана отырып қарау туралы қаулы шығарады, оны орындау үшін тиісті органдарға жібереді.
3. Кассациялық отырыстың орны мен уақыты туралы уақтылы хабардар етілген тұлғалардың келмеуі істі қарауға кедергі болмайды. Кассациялық сатыдағы соттың отырысына прокурордың қатысуы міндетті.
4. Кассациялық шағымдар, наразылықтар келтіру құқығы бар тұлғалар, сондай-ақ үкім, қаулы шығарылғаннан кейін тапсырма алған сотталған (ақталған) адамның қорғаушысы немесе жәбірленушінің өкілі кассациялық сатыдағы соттың отырысына барлық жағдайда жіберіледі. Оларға өздерінің өтініштері бойынша берілген шағымдарды немесе наразылықтарды не оларға қарсылықтарды негіздеп сөйлеу үшін сөз беріледі.
Ескерту. 446-5-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

446-6-бап. Кассациялық сатыдағы соттың өкілеттігі

Судья істі тыңдауға дайындау кезінде немесе сот кассациялық шағыммен немесе наразылықпен бірге келіп түскен істі қарау кезінде өз бастамасы немесе тараптардың өтініш жасауы бойынша:
1) сотталған адамның денсаулық жағдайына, отбасы жағдайына және бұрынғы сотталғандығы туралы деректерге байланысты құжаттарды талап етіп алуға;
2) уақыт, кеңістіктік тұрғысынан заңның қолданысын айқындау үшін және бірінші және апелляциялық сатылардағы сот істі шешкен кезде қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу заңдарының нормаларын дұрыс қолданғанын айқындау үшін қажетті мәліметтерді талап етіп алуға құқылы.
Ескерту. 446-6-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

446-7-бап. Кассациялық сатының істерді қарау тәртібі

1. Осы Кодекстің 29-бабында көрсетілген жағдайларды қоспағанда, кассациялық саты істерді ашық сот отырысында қарайды.
2. Төрағалық етуші сот отырысын ашады, қандай іс және кімнің кассациялық шағымы немесе наразылығы бойынша қаралып жатқанын хабарлайды. Содан кейін төрағалық етуші сот құрамын, іс бойынша тараптар болып табылатын тұлғалардың және сот отырысына қатысып отырған тұлғалардың тегін, сондай-ақ аудармашылардың тегін хабарлайды және отырысқа қатысып отырған тұлғаларға істі кассациялық сатыда қарау кезіндегі құқықтарын түсіндіреді.
3. Төрағалық етуші іс бойынша процеске қатысушылардан бас тартуы мен жасайтын өтініштерінің бар-жоғы туралы сұрайды және сот оларды қарау нәтижелері бойынша осы Кодекстің 325-бабында көзделген тәртіппен қаулы шығарады.
4. Істі қарау кассациялық шағым немесе наразылық берген процеске қатысушының сөйлейтін сөзінен басталады. Егер мұндай қатысушылар бірнешеу болса, төрағалық етуші тараптардың пікірін ескере отырып, олардың сөз сөйлеу кезектілігін белгілейді. Процеске қатысушылар сөйлеген сөздерінде бірінші сатыдағы немесе апелляциялық сатыдағы соттың заңды қолданудағы бұзушылықтарға байланысты кассациялық қарау нысанасына жататын қандай мән-жайларға жол бергенін, оның неден көрінгенін және іс бойынша қабылданған шешімнің мәніне қалай әсер еткенін көрсетеді.
5. Кассациялық шағымда немесе наразылықта келтірілген уәждерді растау немесе теріске шығару үшін сөз сөйлеушілер кассациялық сатыға қосымша материалдар беруге, бұл ретте олардың қандай жолмен алынғанын және оларды табыс ету қажеттігі неге байланысты туындағанын хабарлауға құқылы. Қосымша материалдарды тергеу іс-әрекеттерін жүргізу жолымен алуға болмайды. Сот тараптардың пікірін тыңдап, қосымша материалдарды қабылдау немесе қабылдамау туралы қаулы шығарады. Істің шешілуі үшін маңызы бар болса, қосымша материалдар, егер мұндай материалдардағы деректер немесе мәліметтер қосымша тексеруді талап етпесе, үкімнің күшін жоюға немесе оны өзгертуге негіз болуы мүмкін. Өзге жағдайларда қосымша материалдар сот үкімінің, қаулысының күшін жою және егер іс апелляциялық тәртіппен қаралмаған болса, істі апелляциялық сатыдағы сотқа немесе бірінші сатыдағы сотқа жаңадан қарауға жіберу үшін негіз болуы мүмкін.
6. Сот отырысының тәртіптемесі және оны бұзушыларға қатысты қабылданатын шаралар осы Кодекстің 326 және 327-баптарының қағидаларында айқындалады. Судьялардың кеңесу және шешімдер қабылдау тәртібі осы Кодекстің 370-бабының қағидаларында айқындалады. Қаулыны қабылдаудан бұрын судьялардың кеңесуі болады.
Ескерту. 446-7-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

446-8-бап. Кассациялық саты қабылдайтын шешімдер

Істі кассациялық тәртіппен қараудың нәтижесінде сот өз қаулысымен мынадай шешімдердің бірін қабылдайды:
1) бірінші саты үкімін және апелляциялық саты қаулысын өзгеріссіз, ал шағымды немесе наразылықты қанағаттандырусыз қалдырады;
2) сот актілерінің күшін жояды және істі тоқтатады;
3) апелляциялық сатыдағы сот актілерінің күшін жояды және бірінші саты үкімін өзгеріссіз қалдырады;
4) апелляциялық сатыдағы сот актілерінің күшін жояды және істі апелляциялық сатыдағы сотқа жаңадан қарауға жібереді;
5) бірінші сатыдағы сот актілерінің күшін жояды және егер іс апелляциялық тәртіппен қаралмаған болса, сондай-ақ бірінші сатыдағы сотта іс алқабилердің қатысуымен қаралған болса, істі бірінші сатыдағы сотқа жаңадан қарауға жібереді;
6) бірінші саты үкімін және апелляциялық саты қаулысын өзгертеді;
7) үкімнің күшін жояды және істі осы Кодекстің 303-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген негіздер бойынша қосымша тергеуге жібереді;
8) осы Кодекстің 387-бабында көрсетілген мән-жайлар анықталған кезде жеке қаулы шығарады.
Ескерту. 446-8-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

446-9-бап. Кассациялық сатының үкімнің, қаулының күшін
жоюының немесе оларды өзгертуінің негіздері

Кассациялық тәртіппен үкімнің, қаулының күшін жоюға немесе оларды өзгертуге:
1) қылмыстық заңның дұрыс қолданылмауы;
2) қылмыстық іс жүргізу заңының елеулі түрде бұзылуы;
3) үкімнің әділетсіздігі негіз болып табылады.
Ескерту. 446-8-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

446-10-бап. Қылмыстық заңның дұрыс қолданылмауы

Қылмыстық заңның дұрыс қолданылмауы:
1) Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің Жалпы бөлімінің талаптарын бұзу;
2) Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексі Ерекше бөлімінің қолданылуға жататын бабынан немесе бабының бөлігінен (тармағынан) басқасын қолдану;
3) Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің осы бабының санкциясында көзделгеннен гөрі неғұрлым қатаң жаза тағайындау болып табылады.

446-11-бап. Қылмыстық іс жүргізу заңының елеулі түрде
бұзылуы

1. Істі сотта қарау кезінде осы Кодекстің принциптері мен өзге де жалпы ережелерін іске қатысушы тұлғаларды заңда кепілдік берілген құқықтарынан айыру немесе оларға қысым жасау, сот ісін жүргізу рәсімдерін сақтамау жолымен немесе өзгедей жолмен істің мән-жайын жан-жақты, толық және объективті зерттеуге кедергі келтіретін, сот төрелігі үкімін шығаруға ықпал ететін немесе ықпал етуі мүмкін бұзушылықтар қылмыстық іс жүргізу заңын елеулі түрде бұзу деп танылады.
2. Егер сот осы Кодекстің 415-бабының үшінші бөлігінде көрсетілген қылмыстық іс жүргізу заңын бұзуға жол берсе, онда үкімнің күші барлық жағдайда да жойылуға жатады.

446-12-бап. Үкімнің әділетсіздігі

1. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексі 52-бабының талаптарына сәйкес келмейтін жаза тағайындалған үкім әділетсіз деп танылады.
2. Кассациялық сатыдағы сот осы Кодекстің 446-17-бабының қағидалары бойынша үкімнің әділетсіздігіне байланысты оны өзгертуге құқылы.
3. Егер үкім негізсіз ақтау, онша ауыр емес қылмыс туралы қылмыстық заңды қолдану салдарынан немесе жазаның шамадан тыс жеңілдігіне байланысты әділетсіз деп танылса, кассациялық сатыдағы сот осы негіздер бойынша келтірілген прокурордың наразылығы немесе жәбірленушінің, оның өкілінің шағымы болған кезде жазаны күшейтуге не неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдануға құқылы.
Ескерту. 446-12-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

446-13-бап. Істі қысқарта отырып айыптау үкімінің күшін
жою

Сот істі кассациялық тәртіппен қарай отырып, осы Кодекстің 37-бабының бірінші бөлігінде және 38-бабының бірінші бөлігінде көзделген негіздер болған кезде айыптау үкімінің күшін жояды және істі қысқартады.

446-14-бап. Ақтау үкімінің күшін жою

1. Кассациялық сатыда ақтау үкімінің күші тек прокурордың наразылығы бойынша не жәбірленушінің немесе оның өкілінің шағымы бойынша, сондай-ақ сот арқылы ақталған адамның ақталу негіздерімен келіспеген шағымы бойынша ғана жойылуы мүмкін.
2. Егер ақталған адамның кінәсіздігі немесе сотталушының пайдасына шығарылған өзге де шешімнің мәні күмән туғызбаса, ақтау үкімінің, істі қысқарту туралы қаулының немесе сотталушының пайдасына шығарылған өзге де шешімнің күшін қылмыстық іс жүргізу заңы елеулі бұзылды деген себеппен жоюға болмайды.

446-15-бап. Істі жаңадан қарауға жібере отырып, үкімнің
күшін жою

Ескерту. 446-15-баптың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Егер іс апелляциялық тәртіппен қаралмаса, кассациялық саты үкімнің заңдылығына ықпал еткен немесе ықпал етуі мүмкін қылмыстық іс жүргізу заңының елеулі түрде бұзылғанын анықтаған жағдайда ғана, іс жаңадан апелляциялық қарауға немесе бірінші сатыдағы сотқа жаңадан қарауға жіберіліп, үкімнің күші жойылуға жатады.
2. Осы Кодекстің 446-12-бабының үшінші бөлігінде көзделген негіздер бойынша да істі жаңадан сот қарауына жібере отырып, үкімнің күші жойылуы мүмкін.
3. Бұл ретте кассациялық сатыдағы сот айыптаудың дәлелденгені немесе дәлелденбегені туралы, қандай да бір дәлелдемелердің дәйектілігі немесе дәйексіздігі туралы, бір дәлелдемелердің басқаларынан артықшылығы туралы, бірінші сатыдағы соттың қандай да бір қылмыстық заңды қолдануы және жазалау шарасы туралы мәселелерді алдын ала шешуге, сондай-ақ сот жасауы мүмкін тұжырымдарды алдын ала шешуге құқылы емес.
Ескерту. 446-15-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

446-16-бап. Істі қосымша тергеуге жібере отырып күшін жою

Кассациялық сатыдағы сот негіздер болған кезде тараптардың өтініштер жасауы бойынша үкімнің күшін жоюға және осы Кодекстің 303-бабының бірінші бөлігінде көрсетілген негіздер бойынша істі қосымша тергеуге жіберуге құқылы.

446-17-бап. Yкімді өзгерту

1. Бірінші немесе апелляциялық сатыдағы сот қылмыстық заңды дұрыс қолданбаған жағдайда, кассациялық сатыдағы сот сотталған адамға онша ауыр емес қылмыс туралы заңды қолдануға және жасалған әрекеттің өзгертілген саралануына сәйкес жазаны төмендетуге құқылы, сондай-ақ ол неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдануға және тағайындалған жазаны күшейтуге құқылы.
2. Кассациялық сатыдағы сот, егер шамадан тыс қатаңдығы салдарынан жаза әділетсіз деп танылса, сотталған адамға тағайындалған жазаны саралануын өзгертпестен төмендетуге құқылы.
3. Кассациялық сатыдағы сот, егер жаза мөлшерін ұлғайту арифметикалық қателерді немесе алдын ала күзетпен ұстау мерзімін есептеу кезіндегі қателерді жоюға байланысты болса, үкімдер мен қылмыстардың жиынтығы бойынша жаза тағайындауды реттейтін қылмыстық заңның дұрыс қолданылмауын жоя отырып, жаза мөлшерін ұлғайтуға құқылы. Кассациялық сатыдағы сот, сотталған адамға түзеу мекемесінің заңда көзделгеннен гөрі неғұрлым жеңіл түрінің үкімде дәлелденбей тағайындалуының күшін жоюға және Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне сәйкес түзеу мекемесінің түрін тағайындауға құқылы.
4. Кассациялық сатыдағы сот осы бапта көзделген сотталған адамның жағдайын нашарлататын өзгерістерді, егер осы негіздер бойынша прокурордың наразылығы енгізілсе немесе жәбірленушінің, жеке айыптаушының немесе олардың өкілдерінің шағымдары берілген жағдайда ғана енгізуге құқылы.
5. Сот үкімінің заңдылығын, негізділігін және әділдігін істі қарайтын сот толық көлемде тексереді. Сот актісіне кассациялық шағымда (наразылықта) көрсетілмеген негіздер бойынша, сондай-ақ кассациялық шағым (наразылық) берілмеген басқа сотталған адамдарға қатысты өзгерістер енгізуге өзіне қатысты кассациялық шағым берілген сотталған адаммен бірге қатысып жасалған қылмысты саралауды өзгерту кезінде ғана жол беріледі, бұл ретте олардың жағдайы нашарламайды. Сот прокурордың наразылығында немесе кассациялық шағымда көрсетілген сотталған адамдарға ғана қатысты жағдайларын нашарлату туралы шешім қабылдауға құқылы. Соттың сотталған адамның немесе оның қорғаушысының не өкілінің кассациялық шағымы бойынша оның жағдайын нашарлатуға құқығы жоқ.
Ескерту. 446-17-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

446-18-бап. Кассациялық қаулының мазмұны

1. Кассациялық қаулы кіріспе, сипаттамалық-дәлелдеу және қарар бөліктерінен тұрады.
2. Қаулының кіріспе бөлігінде:
1) қаулы шығарылған уақыт пен орын;
2) қаулыны шығарған соттың атауы және кассациялық алқаның құрамы;
3) кассациялық шағым берген немесе кассациялық наразылық келтірген тұлғалар;
4) істі кассациялық сатыда қарауға қатысқан тұлғалар көрсетілуге тиіс.
3. Қаулының сипаттамалық-дәлелдеу бөлігінде шағым берген немесе наразылық келтірген тұлғалардың дәйектері, кассациялық сатыдағы сотқа қатысқан басқа тұлғалардың қарсылықтары, сондай-ақ қабылданған шешімнің себептері қысқаша баяндалуға тиіс. Егер шағым немесе наразылық қанағаттандырылмай қалдырылса, шағымдардың немесе наразылықтың дәйектерін негізсіз немесе елеулі емес деп танудың негіздері көрсетіледі.
Yкімнің күші жойылған немесе ол өзгертілген жағдайда, қылмыстық немесе қылмыстық іс жүргізу заңының қандай баптарының талаптары бұзылғаны және бұл бұзушылықтың неден тұратыны; бірінші немесе апелляциялық сатыдағы сот тағайындаған жазаны әділетсіз деп танудың негіздері көрсетіледі. Іс жаңадан сот талқылауына жіберілген жағдайда қандай заң бұзушылықтар жойылуға тиіс екені көрсетіледі. Бұл ретте кассациялық сатыдағы сот айыптаудың дәлелденгені немесе дәлелденбегені туралы, қандай да бір дәлелдемелердің дәйектілігі немесе дәйексіздігі туралы және бір дәлелдемелердің басқаларынан артықшылығы туралы, бірінші, апелляциялық сатыдағы соттың қандай да бір қылмыстық заңды қолдануы және жазалау шарасы туралы мәселелерді алдын шешуге құқылы емес.
4. Жаңа уәждердің болмауына байланысты шағым, наразылық қанағаттандырусыз қалдырылған кезде кассациялық қаулының сипаттау-дәлелдеу бөлігінде сот актісіне өзгерістер енгізу не оның күшін жою үшін осы Кодексте көзделген негіздердің жоқ екендігі ғана көрсетіледі.
Кассациялық шағымда бірінші және апелляциялық сатылардағы соттарда қараудың нысанасы болып табылмайтын уәждер келтірілген жағдайда, сипаттау-дәлелдеу бөлікте жаңа уәждер негізсіз деп танылатын негіздер көрсетілуі тиіс.
5. Қаулының қарар бөлігінде кассациялық сатыдағы соттың шағым немесе наразылық бойынша шешімі көрсетіледі.
Ескерту. 446-18-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

446-19-бап. Кассациялық қаулы шығару

1. Кассациялық қаулы осы Кодекстің 423-бабында көзделген талаптар сақтала отырып, кеңесу бөлмесінде шығарылады.
2. Кассациялық қаулы жария етілген кезінен бастап заңды күшіне енеді.
Ескерту. 446-19-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

446-20-бап. Кассациялық сатыдағы соттың қаулысын орындауға
кірісу

1. Кассациялық сатының қаулысы ол шығарылғаннан кейін үш тәуліктен кешіктірілмей, іспен бірге үкім шығарған бірінші сатыдағы сотқа орындау үшін жіберіледі. Іс қосымша тергеуге жіберілген кезде кассациялық сатының қаулысы іспен бірге тиісті прокурорға жіберіледі. Бұл жағдайда үкім шығарған бірінші сатыдағы сотқа кассациялық саты қаулысының көшірмесі жіберіледі.
2. Сотталған адам күзетпен ұстаудан босатылуға жататын қаулы, егер сотталған адам кассациялық сатыдағы сот отырысына қатысып отырса, осы бөлігінде дереу орындалады. Өзге жағдайларда кассациялық қаулының көшірмесі немесе кассациялық қаулының қарар бөлігінің үзінді-көшірмесі сотталған адамды күзетпен ұстаудан босату туралы шешімді орындау үшін қамау орнының әкімшілігіне дереу жіберіледі.
Ескерту. 446-20-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

446-21-бап. Істі кассациялық сатыда қайтадан қарау

1. Егер қандай да бір себептер бойынша кейбір сотталған адамдарға қатысты белгіленген мерзімде берілген шағым немесе наразылық кассациялық сатыдағы сотқа басқа сотталған адамдарға қатысты іс қаралғаннан кейін келіп түссе, сондай-ақ егер сотталған адамның, оның қорғаушысының немесе заңды өкілінің кассациялық шағымы, осы сотталған адамға қатысты іс процеске басқа қатысушының кассациялық шағымы немесе прокурордың наразылығы бойынша қаралып кеткеннен кейін келіп түскен болса, кассациялық сатыдағы сот мұндай ағымды немесе наразылықты қарауға және ол бойынша қаулы шығаруға міндетті.
2. Егер қайта шығарылған қаулы бұрын шығарылған қаулыға қайшы келсе, кассациялық сатыдағы сот істі қадағалау тәртібімен тексеру үшін Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына жібереді.
Ескерту. 446-21-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

446-22-бап. Үкімнің күші жойылғаннан кейін істі бірінші,
апелляциялық сатыда қарау

1. Үкімнің күші жойылғаннан кейін іс жалпы тәртіппен қаралуға жатады.
2. Егер айыптау тарапының кассациялық шағымында, наразылығында мұндай өтініш болса және оны кассациялық сатыдағы сот үкімнің күшін жою негіздерінің бірі ретінде көрсетсе, бірінші, апелляциялық сатыдағы сот істі жаңадан қараған кезінде жазаны күшейтуге немесе неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдануға жол беріледі.
3. Істі жаңадан қараған кезде бірінші, апелляциялық сатыдағы сот:
1) егер айыптау тарапының шағымы, наразылығы бойынша үкімнің осы бөлігінде күші жойылмаса, сотталған адамды айыптаудың бастапқы үкіммен алып тасталған бөлігінде кінәлі деп тануға;
2) егер бастапқы үкімнің күші айыптау тарапының шағымы, наразылығы бойынша жойылғанымен, ол осы негіздерге байланысты болмаса, жазаны күшейтуге, бас бостандығынан айыру мерзімінің бір бөлігін түрмеде өтеуді немесе жазаны неғұрлым қатаң режимдегі колонияда өтеуді тағайындауға, қосымша жаза тағайындауға немесе неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдануға құқылы емес.
Ескерту. 446-22-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

446-23-бап. Істі жаңадан қарау кезіндегі жаза
тағайындаудың шектері

Істі жаңадан қараған кезде бірінші, апелляциялық сатыдағы сот шығарған үкімге жалпы тәртіппен шағымдануға болады. Бұл ретте, егер бірінші үкімнің күші сотталған адамды қорғаған шағым, наразылық бойынша жойылса, ал екінші үкімнің күші айыптау тарабының жазаның жеңілдігіне немесе неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдану қажеттілігіне байланысты берілген шағымы, наразылығы бойынша жойылса, істі үшінші рет қарап жатқан сот екінші үкімге қарағанда неғұрлым қатаң жаза тағайындауы немесе неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдануы мүмкін, бірақ ол бірінші үкімге қарағанда жазаны күшейтуге немесе неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдануға құқылы емес.
Ескерту. 446-23-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

9-бөлім. Сот шешімдерін орындау

49-тарау. Сот үкімдері мен қаулыларын орындау

447-бап. Үкімнің заңды күшіне енуі және оны орындауға
кірісу

1. Аудандық және оларға теңестірілген соттар, қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сот, қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери сот, кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сот, гарнизонның әскери соты шығарған бірінші сатыдағы сот үкімдері, егер оларға шағым жасалмаса немесе наразылық келтірілмесе, апелляциялық шағым жасау немесе наразылық келтіру мерзімі өткен соң заңды күшіне енеді және орындалуға жатады.
2. Іс апелляциялық сатыда қайта қаралған жағдайда, егер үкімнің күші жойылмаса, ол апелляциялық қаулы шығарылған күні күшіне енеді. Егер апелляциялық (жеке) шағымдар, наразылық апелляциялық сатыдағы сот отырысы басталғанға дейін кері қайтарып алынса, үкім апелляциялық сатының шағымның, наразылықтың кері қайтарып алынуына байланысты іс жүргізудің тоқтатылғаны туралы қаулысы шығарылған күні заңды күшіне енеді.
3. Бірінші сатыдағы сот үкім заңды күшіне енген немесе іс жоғары тұрған соттан қайтарылған күннен бастап үш тәуліктен кешіктірмей үкімді орындауға кіріседі.
4. Қылмыс жасағаны үшін сотталған адам, егер айыптау үкімі Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 75-бабында белгіленген мерзімде орындалмаса, жазаны өтеуден босатылады.
5. Егер сот ақтау үкімін шығарса не сотталушы адам жаза тағайындалмай сотталса немесе жазадан босатылса не бас бостандығынан айырумен байланысты емес жазаға кесілсе, ал үкім шығарылғанға дейін ол күзетпен ұсталған болса, мұндай шешім шығарған сот оны дереу күзетпен ұстаудан босатады.
Ескерту. 447-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

448-бап. Сот қаулысының заңды күшiне енуi және оны
орындауға кiрiсу

1. Бiрiншi сатыдағы соттың қаулысы шағымдану немесе наразылық бiлдiру мерзiмi өткен соң не жеке шағым жасалған немесе наразылық бiлдiрiлген жағдайда, iстi жоғары тұрған сот қарағаннан кейiн заңды күшiне енедi және орындалады.
2. Соттың шағымдануға немесе наразылық бiлдiруге жатпайтын қаулысы ол шыққаннан кейiн дереу күшiне енедi және орындалады.
3. Iстi қысқарту туралы сот қаулысы сот отырысын тағайындау туралы мәселенi шешу кезiнде немесе сот отырысында оның айыпталушыны немесе сотталушыны қамаудан босатуға қатысты бөлiгiнде дереу орындалуға жатады.
4. Апелляциялық сатыдағы соттың қаулысы, үкімі жария етілген кезінен бастап күшіне енеді.
5. Апелляциялық және кассациялық сатыдағы соттардың үкімдері мен қаулылары осы Кодекстің 423-1-бабында көзделген тәртіппен орындалады.
6. Соттың жеке қаулысы заңды күшіне енген кезден бастап үш тәуліктен аспайтын мерзім өткен соң басқару функцияларын орындайтын тиісті лауазымды адамға жіберіледі. Жеке қаулы бойынша бiр айлық мерзiмнен кешiктiрмей қажеттi шаралар қолданылуы және нәтижелерi туралы қаулы шығарған сотқа хабарлануы тиiс.
Ескерту. 448-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2004.12.09 N 10, 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

449-бап. Соттың үкiмiн, қаулысын орындауға кiрiсу
тәртiбi

1. Заңды күшiне енген соттың үкiмi мен қаулысы мемлекеттiк органдардың, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының, заңды тұлғалардың, лауазымды адамдардың, азаматтардың бәрiне бiрдей мiндеттi және Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында сөзсiз орындалуға жатады. Соттың үкiмiн, қаулысын орындамау қылмыстық жауапкершiлiк жүктейдi.
2. Үкiм мен қаулыны орындауға кiрiсу бiрiншi саты бойынша iстi қараған сотқа жүктеледi. Үкiмдi орындау туралы өкiмдi судья үкiмнiң көшiрмесiмен бiрге қылмыстық-атқару заңдарына сәйкес үкiмдi орындау мiндетi жүктелген органға жiбередi. Апелляциялық сатыдағы сотқа қамауда ұсталған адамдарға қатысты iстi апелляциялық тұрғыда қараудың нәтижелерiн хабарлау мiндетi жүктеледi. Iстi апелляциялық тәртiппен қарау кезiнде үкiм өзгерген жағдайда үкiмнiң көшiрмесiне апелляциялық саты қаулысының көшiрмесi қоса тiркелуге тиiс.
3. Егер үкiмде сотталушыны Қазақстан Республикасының мемлекеттiк наградасынан, Қазақстан Республикасының Президентi берген құрметтi, әскери, арнаулы немесе өзге атағынан, сыныптық шенiнен, дипломатиялық дәрежесiнен немесе бiлiктiлiк сыныбынан айыру туралы мәселенi қою қажеттiгi көрсетiлсе, үкiмдi шығарған сот Қазақстан Республикасының Президентiне сотталушыны мемлекеттiк наградасынан, көрсетiлген атағынан, сыныптық шенiнен, дипломатиялық дәрежесiнен немесе бiлiктiлiк сыныбынан айыру туралы ұсынысты, сондай-ақ үкiмнiң көшiрмесi мен оның заңды күшiне енуi туралы анықтаманы жолдайды.
4. Үкiмдi орындаушы органдар оның орындалғаны жайында үкiмдi шығарған сотқа дереу хабарлайды. Түзеу мекемесiнiң әкiмшiлiгi үкiм шығарған сотқа сотталушының жазасын өтеу орны туралы хабарлауы тиiс. Апелляциялық сатының үкімін орындау туралы хабарлама бірінші сатыдағы тиісті сотқа жіберіледі.
Ескерту. 449-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

450-бап. Үкiмдi орындауға кiрiсу жайында сотталушының
туған-туысқандары мен азаматтық талапкерге
хабарлау

1. Қамауда ұсталған сотталушы абақтыда ұстауға немесе бас бостандығынан айыруға кесiлген үкiм заңды күшiне енгеннен кейiн қамау орнының әкiмшiлiгi сотталушының отбасын жазаны өтеу үшiн оның қайда жiберiлетiнi туралы хабардар етуге мiндеттi.
2. Азаматтық талап қанағаттандырылған жағдайда сот атқарушысы азаматтық талапкердi үкiмнiң орындалғаны туралы хабардар етедi.
Ескерту. 450-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

451-бап. Туыстарына сотталушымен жүздесуге рұқсат ету

Үкiм орындалғанға дейiн iс бойынша төрағалық етушi немесе сот төрағасы қамауда ұсталып отырған сотталушының ерiне (зайыбына), жақын туыстарына олардың өтiнiшi бойынша сотталушымен жүздесу және телефон арқылы сөйлесу мүмкiндiгiн беруге мiндеттi.

452-бап. Үкiмнiң атқарылуын кейiнге қалдыру

1. Адамды қоғамдық жұмыстарға, түзеу жұмыстарына тартуға, бас бостандығын шектеуге немесе бас бостандығынан айыруға соттау туралы үкiмдi орындау мынадай негiздердiң бiрi болған кезде:
1) жазаны өтеуге кедергi келтiретiн, сотталушының ауыр сырқаты болса, - ол сауығып кеткенге дейiн;
2) сотталған әйелдiң жүктi болуы немесе сотталған әйелдiң жас балалары болса және жас балаларды жалғыз өзі тәрбиелейтін еркектерге қатысты - Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 72-бабында көзделген тәртiпте;
3) өрт немесе кездейсоқ апат, отбасының еңбекке жарамды жалғыз мүшесiнiң ауыр науқастануы немесе қайтыс болуы немесе басқа да төтенше жағдаяттардың салдарынан, сотталған адам немесе оның отбасы үшiн жазаны дереу өтеуi аса ауыр зардапқа әкелiп соқтыруы мүмкiн болса, сот белгiлеген алты айдан артық емес мерзiмге, ал Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 74-бабының екiншi бөлiгiнде көрсетiлген адамдарға қатысты - үш айдан артық емес мерзiмге кейiнге қалдырылуы мүмкiн.
2. Айыппұл төлеу, егер оны дереу төлеу сотталушы үшiн мүмкiн болмаса, алты айға дейiн мерзiмге кейiнге қалдырылуы немесе бөлiп өтелуi мүмкiн.
3. Үкiмдi орындауды кейiнге қалдыру туралы мәселенi сотталушының, оның заңды өкiлiнiң, жақын туыстарының, қорғаушысының өтiнiшi бойынша не прокурордың ұсынуы бойынша немесе өз бастамашылығымен сот шешедi.
Ескерту. 452-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

453-бап. Үкiмдi орындау кезiнде сот қарауға жататын
мәселелер

Соттың жүргiзуiне үкiмдi орындауға байланысты мынадай мәселелердi қарау жатады:
1) жазаны өтеуден қасақана жалтарған жағдайда айыппұл төлеу түрiндегi жазаны қоғамдық жұмысқа тартумен, түзеу жұмыстарына жiберумен (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 40-бабы), қоғамдық жұмыстарға тартуды бас бостандығын шектеумен (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 42-бабы), түзеу жұмыстарын бас бостандығын шектеумен немесе бас бостандығынан айырумен (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 43-бабы), бас бостандығын шектеудi бас бостандығынан айырумен (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 45-бабы) ауыстыру туралы;
1-1) қоғамнан оқшаулаумен байланысты емес жазаға сотталып, бақылаудан жасырынған және жазасын өтеуден жалтарған адамдарға қатысты iздестiру жариялау мен бұлтартпау шарасын таңдау туралы;
2) қылмыстық-атқару заңдарына сәйкес бас бостандығынан айыруға сотталған адамға шығарылған үкiм бойынша тағайындалған түзеу мекемесiнiң түрiн өзгерту туралы;
3) жазаны өтеуден шартты түрде мерзiмiнен бұрын босату (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 70-бабы) туралы, жазаның өтелмеген бөлiгiн неғұрлым жеңiл жаза түрiмен ауыстыру (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 71-бабы) туралы;
3-1) жазаны өтеуден шартты түрде мерзiмiнен бұрын босатуды жою (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 70-бабының жетiншi бөлiгi) туралы;
4) науқастануына байланысты медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданып немесе қолданбай жазадан босату (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 73-бабы) туралы;
5) шартты түрде соттауды жою немесе сынақ мерзiмiн ұзарту (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 64-бабы) туралы;
5-1) бас бостандығын шектеуге сотталған адам үшiн бұрын белгiленген мiндеттердiң толық немесе iшiнара күшiн жою туралы (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 45-бабы);
5-2) жазаны орындауды кейінге қалдыру мерзімі аяқталғаннан кейін немесе бала шетінеген жағдайда, не жүктілігі үзілген жағдайда жазаны орындауды кейінге қалдырудың күшін жою туралы (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 72-бабының үшінші бөлігі);
6) соттың айыптау үкiмiнiң ескiру мерзiмiнiң өтiп кетуiне байланысты жазаны өтеуден босату (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 75-бабы) туралы;
7) басқа да орындалмаған үкiмдер болған кезде, егер бұл уақыт бойынша соңғы үкiмде шешiлмесе, үкiмдi орындау (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 60-бабы) туралы;
8) қамауда ұсталған мерзiмiн, сондай-ақ емдеу мекемесiнде болған уақытын есепке алу (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 62, 94, 95-баптары) туралы;
9) медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдануды ұзарту, өзгерту немесе тоқтату (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 93, 95-баптары) туралы;
10) керi күшi бар қылмыстық заңның, сондай-ақ рақымшылық жасау актiсiнiң шығуы себептi жазадан босату немесе жазаны жеңiлдету туралы, сотталған жасаған әрекеттің дәрежеленуін өзгерту, жазалау мерзімін, қылмыстың қайталануын қысқарту туралы (Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 5-бабы);
11) қылмыстық-атқару заңдарына сәйкес түзеу жұмыстарына сотталушының жалақысынан ұстау мөлшерiн төмендету туралы;
12) үкiмдi орындау кезiнде туындаған қандай да болсын күмән мен түсiнiксiздiктi ұғындыру туралы;
13) сотталған адамның қайтыс болуына байланысты iс жүргiзудi қысқарту туралы.
Ескерту. 453-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47, 2002.12.21 N 363, 2004.12.09 N 10, 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

454-бап. Үкiмдi орындаумен байланысты мәселелердi
шешетiн соттар

1. Осы Кодекстiң 452-бабына сәйкес үкiмдi орындауды кейiнге қалдыру туралы, жазаның бiр түрiн екiншiсiне ауыстыру (осы Кодекстiң 453-бабының 1-тармағы) туралы, айыптау үкiмiнiң ескiру мерзiмiнiң өтiп кетуiне байланысты жазадан босату (осы Кодекстiң 453-бабының 6-тармағы) туралы, басқа да атқарылмаған үкiмдер болған кезде үкiмдi атқару (осы Кодекстiң 453-бабының 7-тармағы) туралы, оның материалдық жағдайы нашарлаған жағдайда түзеу жұмыстарына сотталушының жалақысынан ұстау мөлшерiн төмендету (осы Кодекстiң 453-бабының 11-тармағы) туралы мәселелердi, сондай-ақ үкiмнiң орындалу кезiнде туындаған күмән мен түсiнбеушiлiктi (осы Кодекстiң 453-бабының 12-тармағы) үкiмдi шығарған сот шешедi.
2. Егер үкiм үкiмдi шығарған соттың қызмет ету ауданынан тыс жерде орындалған болса, бұл мәселелердi сол деңгейдегі сот, үкiмнiң орындалу ауданында сол деңгейдегі сот болмаған жағдайда жоғары тұрған сот шешедi. Бұл жағдайда сот қаулысының көшiрмесi үкiм шығарған сотқа жiберiледi.
3. Бас бостандығынан айыруға сотталған адамға тағайындалған түзеу мекемесiнiң түрiн өзгерту (осы Кодекстiң 453-бабының 2-тармағы) туралы, жазадан мерзiмiнен бұрын шартты түрде босату немесе жазаның өтелмеген бөлiгiн неғұрлым жеңiл түрiмен ауыстыру (осы Кодекстiң 453-бабының 3-тармағы) туралы, науқасына байланысты жазадан босату туралы (осы Кодекстiң 453-бабының 4-тармағы), алдын ала қамауда немесе емдеу мекемесiнде болған уақытын есепке алу (осы Кодекстiң 453-бабының 8-тармағы) туралы, медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдануды ұзарту, өзгерту немесе қысқарту туралы (осы Кодекстiң 453-бабының 9-тармағы), сондай-ақ керi күшi бар заңның шығуы себептi жазадан босату немесе жазаны жеңiлдету, сотталған жасаған әрекеттің дәрежеленуін өзгерту, жазалау мерзімін, қылмыстың қайталануын қысқарту (осы Кодекстiң 453-бабының 10-тармағы) туралы мәселелердi сотталушының жазаны өтеу орны бойынша аудандық және оған теңестірілген сот шешедi.
4. Мерзімінен бұрын шартты түрде босату туралы (осы Кодекстің 453-бабының 3-1-тармағы), шартты түрде соттаудың күшін жою туралы мәселелерді және осы Кодекстің 453-бабының 1-1, 5 және 5-2-тармақтарында көзделген басқа да мәселелерді сотталған адамның тұрғылықты жері бойынша аудандық және оған теңестірілген сот шешеді.
Ескерту. 454-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.12.09 N 10, 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.01.18 N 547-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

455-бап. Үкiмдi орындаумен байланысты мәселелердi
шешудiң тәртiбi

1. Осы Кодекстiң 453-бабының 4-тармағында көзделген жағдайларда жазаны өтеуден босату кезiнде медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдануды үш судья құрамындағы сот шешедi. Жазаны орындаумен байланысты барлық басқа мәселелердi сот отырысында судья жеке дара шешедi.
2. Үкiмдi орындаумен байланысты мәселелердi жазаны орындайтын органның ұсынуы (өтініші) бойынша бiр айлық мерзiмде сот қарайды, не кәмелетке толмаған адамның түзелуiн қамтамасыз етушi мамандандырылған мемлекеттiк органның ұсынуы бойынша сот шешедi. Сот отырысына өздерінің ұсынуы (өтініші) бойынша iс қаралатын органдар мен ұйымдардың өкiлдерi шақырылады.
3. Осы Кодекстiң 452-бабында, 453-бабының 3, 4, 6, 7, 10, 11 және 12-тармақтарында көрсетiлген жағдайларда, соттың мәселенi қарауына сотталушының өтiнiшi негiз болуы мүмкiн.
4. Осы Кодекстiң 453-бабының 1), 2), 3), 3-1), 5), 6), 7), 10) және 11) тармақтарында көзделген жағдайларда сот отырысына өзiне қатысты iс қаралатын сотталғанның қатысуы мiндеттi. Осы Кодекстің 453-бабының 1) тармағында көзделген жағдайда сотталғанның Қазақстан Республикасынан тысқары жерде жасырынып жатқандығына жеткілікті негіздеме болған кезде сотталғанның сот отырысына қатысуы міндетті емес. Сотталған сотқа ұсынылған материалдармен танысуға, оларды қарауға қатысуға, өтiнiшiн және қарсылық білдіруін мәлiмдеуге, түсiнiктер беруге, дәлелдемелер ұсынуға құқылы.
5. Сотталушы өзiнiң құқықтарын қорғаушының көмегiмен жүзеге асыра алады. Сот кәмелетке толмағандарға қатысты, сондай-ақ өздерiнiң құқығын қорғауды өз бетiнше жүзеге асыру мүмкiндiгiнен айыратын дене және психикалық кемiстiктерден зардап шегушiлерге, сонымен бiрге iс бойынша iс жүргiзiлетiн тiлдi бiлмейтiн адамдарға да үкiмдi орындауға байланысты мәселелердi сот қараған кезде қорғаушының қатысуы мiндеттi. Сотталған адамдарға адвокаттар заң көмегін соттың қаулысы негізінде көрсеткен жағдайларда, олардың еңбегіне ақы төлеу осы Кодекстің 72-бабына сәйкес жүргізіледі.
6. Науқастануына байланысты сотталушыны босату туралы не оны емдеу мекемесiне орналастыру туралы мәселенi қараған кезде қорытынды берген дәрiгерлер комиссиясы өкiлiнiң қатысуы мiндеттi.
6-1. Жазаны өтеуден шартты түрде мерзiмiнен бұрын босату туралы мәселенi қарау кезiнде жәбiрленушiнiң не оның өкiлiнiң пiкiрi ескерiледi.
Сот алда тұрған сот отырысы туралы жәбiрленушiнi не оның өкiлiн почта арқылы тапсырыс хатпен хабардар етедi. Жәбiрленушiнiң не оның өкiлiнiң сотқа жеке өздерiнiң қатысуы мүмкiн болмаған жағдайда сотта жазбаша арыздар мен өтiнiшхаттар қаралуы мүмкiн. Жәбiрленушi не оның өкiлi тиiсiнше хабардар етiлген және оның тарапынан қандай да бiр жазбаша арыздар мен өтiнiшхаттар болмаған жағдайда, сондай-ақ мемлекет мүдделерiне залал келтiрiлген жағдайда жәбiрленушiнiң немесе мемлекеттiң құқықтарын сақтау туралы мәселе бойынша мiндеттi түрде прокурордың қорытындысы талап етiледi.
7. Егер мәселе үкiмдi орындаудың азаматтық талап бөлiгiне қатысты болса, сот отырысына сондай-ақ азаматтық талапкер немесе оның өкiлi шақырылады. Аталған адамдардың келмеуi iстi қарауға кедергi болмайды.
8. Сот мәжiлiсiне прокурор қатысып отырады.
9. Iстi қарау ұсынуы (өтініші) бойынша iс қаралып отырған органның өкiлiнiң баяндамасымен не өтiнiш иесiнiң түсiнiк беруiмен басталады. Бұдан соң ұсынылған материалдар зерттеледi, сот отырысына келген адамдардың түсiнiктерi, прокурордың пiкiрi тыңдалады, бұдан соң судья қаулы шығарады.
Ескерту. 455-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2007.03.26 N 240, 2009.12.10 N 228-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-б. қараңыз), 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

456-бап. Соттылықты алып тастау туралы өтiнiштi қарау

1. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 77-бабына сәйкес соттылығын алып тастау туралы мәселенi жазасын өтеген адамның өтiнiшi бойынша тұрғылықты жерiндегi сот шешедi.
2. Сот отырысына өзiне қатысты соттылықты алып тастау туралы өтiнiшi қаралатын адамның қатысуы мiндеттi.
3. Қарау өтiнiш бiлдiрген адамның түсiнiгiн тыңдаумен басталады, бұдан соң ұсынылған материалдар зерттеледi және шақырылған адамдардың сөзi тыңдалады.
4. Соттылықты алып тастаудан бас тартылған жағдайда бұл туралы сот алдында қайталап өтiнiш беру бас тарту туралы қаулы шығарылған күннен бастап бiр жылдан ерте қозғалмайды.

457-бап. Судьяның қаулысына шағым жасау және наразылық
келтіру

Үкiмдi орындауға байланысты мәселелердi шешу кезiнде шығарылған сот қаулыларына осы Кодекстiң 46, 47 және 48-1-тарауларында белгiленген қағидалар бойынша апелляциялық және кассациялық тәртіппен шағым жасалуы және наразылық келтiрiлуi мүмкiн.
Ескерту. 457-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

10-бөлім. Соттың заңды күшіне енген шешімдерін қайта қарау
жөнінде іс жүргізу

50-тарау. Сот актілерін Қазақстан Республикасы Жоғарғы
Сотының сот қадағалауы тәртібімен қайта қарауы

Ескерту. 50-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

458-бап. Заңды күшіне енгеннен кейін сот қадағалауы
тәртібімен қайта қаралуы мүмкін сот актілері

Ескерту. 458-баптың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Заңды күшіне енгеннен кейін:
1) бірінші, апелляциялық сатыдағы соттардың үкімдері, қаулылары олар кассациялық сатыда қаралғаннан кейін ғана;
2) кассациялық сатыдағы соттың қаулылары Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қылмыстық істер жөніндегі қадағалаушы сот алқасында қайта қаралуы мүмкін.
2. Мемлекеттік айыптаушының және жеке айыптаушының айыптаудан бас тартуына байланысты, қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасына және оның мерзімін ұзартуға санкция беру мәселелері бойынша, анықтауды немесе алдын ала тергеуді жүзеге асыратын тұлғалардың іс-әрекеттері мен шешімдеріне немесе прокурордың істі алдын ала тергеу сатысындағы іс-әрекеттері мен шешімдеріне берілген шағымдарды шешу жөнінде шығарылған, заңды күшіне енген сот қаулылары қадағалау тәртібімен қайта қаралуға жатпайды.
3. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты алқасының қаулылары түпкілікті болып табылады. Олар қабылданған қаулының адамдардың өмірі, денсаулығы не Қазақстан Республикасының экономикасы мен қауіпсіздігі үшін орны толмас ауыр салдарларға әкеп соқтыруы мүмкін екені туралы деректердің анықталуына байланысты ерекше жағдайларда қайта қаралуы мүмкін.
4. Осы баптың үшінші бөлігінде көзделген айрықша жағдайларда, Бас прокурор бірінші сатыдағы соттың апелляциялық және кассациялық тәртіппен қайта қаралмаған үкімдері мен қаулыларына, сондай-ақ апелляциялық сатыдағы соттың кассациялық тәртіппен қайта қаралмаған үкімдері мен қаулыларына наразылық келтіруі мүмкін.
Ескерту. 458-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі), өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

459-бап. Заңды күшіне енген сот үкімдері мен қаулыларын
сот қадағалауы тәртібімен қайта қарау негіздері

1. Істі тергеу немесе сотта қарау кезінде азаматтардың конституциялық құқықтары мен бостандықтарын бұзуға жол берілуі не қылмыстық және қылмыстық іс жүргізу заңдарының:
1) кінәсізді соттауға;
2) ақтау үкімін негізсіз шығаруға немесе істі негізсіз тоқтатуға;
3) жәбірленушіні сот арқылы қорғалу құқығынан айыруға;
4) сот тағайындаған жазаның қылмыстың ауырлығы мен сотталған адамның жеке басына сәйкес келмеуіне;
5) талап арызды қараусыз қалдыру жағдайларынан басқа, азаматтық талап арызды дұрыс шешпеуге;
6) жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша немесе медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану кезінде қаулыны заңсыз немесе негізсіз түрде шығаруға әкеп соққан дұрыс қолданылмауы заңды күшіне енген үкімдер мен қаулыларды сот қадағалауы тәртібімен қайта қарауға негіз болып табылады.
2. Заңды күшіне енген сот актілері де, егер:
1) сот актісі мемлекеттік немесе қоғамдық мүдделерді, мемлекет қауіпсіздігін қозғаса не адамдардың өмірі, денсаулығы үшін орны толмас ауыр зардаптарға әкеп соқтыруы мүмкін болса;
2) үкіммен адам өлім жазасына немесе өмір бойына бас бостандығынан айыруға сотталса;
3) осы Кодекстің 446-21-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайда туындаған қайшылықтарды жою туралы ұсыным бар болса, сот қадағалауы тәртібімен қайта қаралады.
3. Өлім жазасы туралы заңды күшіне енген үкімдер де өлім жазасын орындауға мораторийдің күші жойылғаннан кейін сот қадағалауы тәртібімен қайта қаралуы мүмкін.
Ескерту. 459-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

460-бап. Соттардың заңды күшіне енген үкімдері мен
қаулыларын сот қадағалауы тәртібімен қайта қарау
туралы өтініш жасауға, соттардың заңды күшіне
енген үкімдері мен қаулыларына наразылық
келтіруге құқығы бар тұлғалар

Ескерту. 460-баптың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Заңды күшiне енген үкiмдер мен қаулыларды сот қадағалауы тәртiбiмен қайта қарау туралы жүгінулер өтiнiшхаттар деп аталады және оларды апелляциялық және кассациялық шағым беруге құқығы бар процеске қатысушылар жазбаша нысанда не электрондық құжат нысанында бере алады.
2. Бас прокурор заңды күшіне енген үкімдер мен қаулыларды сот қадағалауы тәртібімен қайта қарау туралы наразылық келтіруге құқылы.
Қазақстан Республикасының Бас прокуроры не оның тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасы Бас прокурорының орынбасарлары, облыстардың прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар қылмыстық істі қадағалау тәртібімен тексеру үшін тиісті соттан талап етіп алуы мүмкін.
2-1. Прокурордың iстi талап етіп алдыру туралы сауалын сот ол сотқа келiп түскен күннен бастап күнтiзбелiк жетi күннен кешiктiрмей орындайды. Сауалдар жазбаша нысанда не электрондық құжат нысанында жiберiлуi мүмкiн.
Iс талап етіп алдырылған жағдайда, қадағалау наразылығын келтіру туралы өтiнiшхатты прокурор iс прокуратураға келiп түскен күннен бастап күнтiзбелiк отыз күн iшiнде қарауға тиiс.
3. Алынып тасталды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.
3-1. Алынып тасталды - ҚР 2005.12.30 N 111 Заңымен.
4. Өтінішті, наразылықты iс қадағалау сатысында қаралғанға дейiн оны берген адам керi қайтарып алуы мүмкiн.
5. Осы Кодекстiң 463-465-баптарында көзделген ережелер прокурордың наразылықтарына қолданылмайды және тiкелей қадағалау сатысында қаралады.
Бұл ретте қадағалау алқасы осы Кодекстiң 459-бабында көзделген қадағалау тәртiбiмен iстi қайта қарау негiздерiнiң бар-жоғы туралы мәселенi шешедi, содан кейiн прокурор наразылығын мәнi бойынша қарайды. Аталған негiздер болмаған кезде қадағалау алқасы iстi сот қадағалауы тәртiбiмен қайта қараудан бас тарту туралы қаулы шығарады.
Ескерту. 460-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі); 17.11.2014 № 254-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

461-бап. Заңды күшіне енген сот шешімдеріне сот қадағалауы
тәртібімен шағымдану мерзімдері

1. Заңды күшіне енген айыптау үкімін сотталған адамның кінәсіздігі себептері бойынша, сондай-ақ жазаның қатаңдығына қарай онша ауыр емес қылмыс туралы заңды қолдану қажеттігіне байланысты немесе сотталған адамның жағдайын жақсартуға әкелетін өзге де негіздер бойынша сот қадағалауы тәртібімен қайта қарау туралы өтініш жасау, наразылық беру мерзіммен шектелмейді.
2. Заңды күшіне енген ақтау үкімін, айыптау үкімін жазаның жеңілдігіне қарай неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдану қажеттігіне байланысты немесе сотталған адамның жағдайын нашарлатуға әкелетін өзге де негіздер бойынша не соттың істі тоқтату туралы қаулысын сот қадағалауы тәртібімен қайта қарау туралы өтініш, наразылық беруге олар заңды күшіне енгеннен кейін бір жыл ішінде жол беріледі.
3. Соттың істі қосымша тергеуге немесе жаңадан сот қарауына жіберу туралы заңды күшіне енген қаулысына өтінішті, наразылықты, егер іс бойынша қосымша тергеу жүргізілмесе немесе оны сот қабылдамаса, соттардың заңды күшiне енген үкiмдерi мен қаулыларын қайта қарау туралы өтiнiш жасауға, соттардың заңды күшiне енген үкiмдерi мен қаулыларына наразылық келтіруге құқығы бар тұлғалар сот қаулысын алған күннен бастап он бес тәулік ішінде беруі мүмкін.
Ескерту. 461-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

462-бап. Заңды күшіне енген соттың үкімін, қаулысын қайта
қарау туралы өтінішті, наразылықты беру тәртібі

1. Заңды күшіне енген сот актілерін қайта қарау туралы өтініш, наразылық Жоғарғы Сотқа жазбаша түрде беріледі. Өтініште, наразылықта осы Кодекстің 407-бабында тізбеленген мән-жайлардан басқа, іс бойынша іс жүргізу кезінде заңды қандай бұзушылықтарға жол берілгені және ол бұзушылықтардың шығарылған сот шешімдерінде қалай көрініс тапқаны және шағым жасалып отырған сот актісін қайта қарау үшін осы Кодекстің 459-бабында атап тізбеленген қандай негіздердің бар екені көрсетілуге тиіс.
2. Өтінішке, наразылыққа шағым жасалып отырған сот шешімдерінің көшірмелері және өтініш, наразылық дәйектерінің негізділігін растайтын өзге де материалдар қоса тіркелуге тиіс.
3. Соттардың заңды күшіне енген үкімдеріне, қаулыларына берілген, өзге де мемлекеттік органдарға немесе қоғамдық ұйымдарға жолданған өтініштер Жоғарғы Соттың іс жүргізуіне қабылданбайды.
4. Осы Кодекстің 466-бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, заңды күшіне енген сот актілерін қайта қарау туралы өтініштің, наразылықтың берілуі олардың орындалуын тоқтата тұрмайды.
Ескерту. 462-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

462-1-бап. Өтініштерді, наразылықты қарамай қайтару

Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Заңды күшіне енген сот актілерін қайта қарау туралы өтініш, наразылық мынадай негiздер бойынша:
1) өтініш, наразылық осы Кодекстiң 462-бабының талаптарына сай келмесе;
2) заңды күшiне енген осы сот актiсiне өтінішті, наразылықты осы Кодекстiң 460-бабына сәйкес шағым жасауға құқығы жоқ адамдар берсе;
3) өтініш, наразылық осы Кодекстiң 461-бабының екiншi бөлiгiнде көрсетiлген мерзiм өткеннен кейiн берiлсе;
4) өтініш, наразылық оларды мәнi бойынша қарағанға дейiн керi қайтарып алынса;
5) алынып тасталды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен;
6) өтініш, наразылық осы Кодекстің 458-бабының екінші бөлігіне сәйкес сот қадағалауы тәртiбiмен қайта қарауға жатпайтын сот актiлерiне берiлсе, олар берген адамдарға қайтарылуға тиiс.
2. Өтінішті, наразылықты қайтару үшін негіз болған осы баптың бірінші бөлігінің 1) – 2) тармақтарында көрсетілген кемшіліктер жойылған кезде, олар жалпы негіздерде жаңадан берілуі мүмкін.
Ескерту. Кодекс 462-1-баппен толықтырылды - ҚР 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

463-бап. Заңды күшіне енген сот актілерін қайта қарау
туралы өтінішті алдын ала қарау

1. Заңды күшіне енген сот актілерін қайта қарау туралы өтінішті Жоғарғы Сот Төрағасының немесе алқа төрағасының тапсырмасы бойынша құрамы үш судьядан тұратын сот алдын ала зерделейді және қарайды. Қажет болған жағдайда қылмыстық іс талап етіліп алынуы мүмкін.
Егер істі талап етіп алу кезінде сот істі қабылдап алған болса және ол бойынша сот талқылауы басталса немесе қосымша тергеу жүргізіліп жатқан болса, соттың істі қосымша тергеуге немесе жаңадан сот қарауына жіберу туралы қаулысына өтініштің, наразылықтың дәйектерін тексеру үшін істі талап етіп алуға болмайды.
2. Заңды күшіне енген сот актілерін қайта қарау туралы өтініш келіп түскен күннен бастап бір айдың ішінде, ал іс талап етіліп алынған жағдайда – іс келіп түскен күннен бастап бір айдың ішінде қаралады.
3. Өтініштің алдын ала қаралатын күні туралы прокурорға, сондай-ақ өтінішті берген тұлғаға хабарланады, алайда олардың келмеуі іс бойынша сот қадағалауы тәртібімен іс жүргізуді қозғаудың негізі бар немесе жоқ екендігі туралы мәселені шешуге кедергі болмайды.
Ескерту. 463-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

464-бап. Өтінішті алдын ала қараудың нәтижелерi
бойынша қабылданатын қаулылар

Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Сот өтінішті алдын ала қараудың нәтижелерi бойынша:
1) шағым берiлген сот актiсiн қайта қарау бойынша қадағалау iс жүргiзуiн қозғау және өтінішті қылмыстық iстi сұрата отырып қадағалау сатысында қарау туралы;
2) шағым берiлген сот актiсiн қайта қарау бойынша қадағалау iс
жүргiзуiн қозғаудан бас тарту туралы;
3) өтінішті қайтару туралы қаулы шығарады.
2. Соттың өтінішті алдын ала қарау нәтижелерi бойынша шығарған қаулысында:
1) қаулының шығарылған күнi мен орны;
2) өтінішті қараған және қаулы шығарған тиiстi сот судьяларының тегi мен аты-жөнi;
3) дау туғызған сот актiсiн көрсете отырып қаулы шығарылған iс;
4) өтінішті берген адам;
5) өтініште келтiрiлген дәлелдер;
6) шағым берiлген сот актiсiн қайта қарау бойынша қадағалау iс жүргiзуiн қозғаудың немесе одан бас тартудың не өтінішті оларды берген адамдарға қайтарудың негiздерi;
7) осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген шешiмдердiң бiрi көрсетiлуге тиiс.
3. Өтініштің алдын ала қаралу нәтижелері жөнінде оны берген тұлғаға хабарланады.
Ескерту. 464-бап жаңа редакцияда - ҚР 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

465-бап. Қадағалау сатысының сот отырысын тағайындау

1. Қадағалау сатысы шағым берiлген сот актiсiн қайта қарау бойынша қадағалау iс жүргiзуiн қозғау туралы соттың қаулысын алғаннан кейiн тараптарға заңды күшіне енген сот актілерін қайта қарау туралы өтініштің көшiрмесiн, сот отырысын өткiзу күнiн, уақытын, орнын көрсете отырып, iстiң қадағалау сатысында қаралуы туралы хабарлама жiбередi.
2. Қадағалау сатысындағы iс қадағалау iс жүргiзуiн қозғау туралы қаулымен бiрге iс қадағалау сатысына берiлген не прокурор наразылығы келiп түскен күннен бастап бiр айдың iшiнде қаралуға тиiс.
Ескерту. 465-бап жаңа редакцияда - ҚР 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

466-бап. Сот үкiмiнiң, қаулысының орындалуын тоқтата
тұру

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы, Бас Прокуроры iстi сұратып алумен бiр мезгiлде сот үкiмiнiң, қаулысының орындалуын қадағалау тәртiбiмен тексеру үшiн үш айдан аспайтын мерзiмге тоқтата тұруға құқылы.
Ескерту. 466-бап жаңа редакцияда - ҚР 2002.08.09 N 346 Заңымен, өзгеріс енгізілді - ҚР 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен.

467-бап. Істі қадағалау сатысында қараудың тәртібі,
қадағалау сатысы сотының шешімдері

1. Қадағалау сатысының сот отырысы төрағалық етушінің қандай сот шешімі және кімнің өтініші (наразылығы) бойынша қайта қаралатынын, сот құрамына кімдердің енетінін және сот отырысы залында процеске қатысушылардың қайсысы келіп отырғанын хабарлауымен ашылады. Істі қараудың уақыты мен орны туралы тиісінше хабардар етілген өтініш (наразылық) берген тұлғаның болмауы сот отырысын жалғастыру мүмкіндігін жоққа шығармайды. Прокурордың қадағалау сатысының сот отырысына қатысуы міндетті.
2. Мәлімделген бас тартулар мен өтініштер шешілгеннен кейін сот тыңдауды жалғастыру туралы не оны кейінге қалдыру туралы шешім қабылдайды. Сот істі тыңдауды жалғастыру туралы шешім қабылдаған жағдайда төрағалық етуші өтініш (наразылық) берген процеске қатысушыға сөз береді. Егер мұндай қатысушылар бірнешеу болса, онда олар өздері ұсынған сөз сөйлеу кезектілігін соттың назарына жеткізеді. Егер олар өзара келісімге келе алмаса, онда сөз сөйлеу кезегін сот белгілейді.
3. Өтінішті (наразылықты) берген тұлға, өз пікірі бойынша, шағым жасалып отырған шешімнің неге байланысты заңсыз, негізсіз, әділетсіз болып табылатыны туралы дәлелдері мен дәйектерін айтып береді. Содан соң төрағалық етуші процестің басқа қатысушыларына сөз береді.
4. Егер өтінішті қорғау тарабы берген болса, онда алғашқы сөзді оның өкілдері болып табылатын процеске қатысушылар алады. Олардың сөз сөйлеу тәртібі өздері қол жеткізген уағдаластыққа сәйкес не ондай уағдаластық болмаған жағдайда, соттың шешімімен белгіленеді.
5. Егер өтінішті (наразылықты) айыптау тарабы берген болса, онда оның өкілдері бірінші болып сөз алады, содан соң төрағалық етуші процестің басқа қатысушыларына сөз береді.
6. Істі қадағалау тәртібімен қараудың нәтижесінде сот осы Кодекстің 370-бабының талаптарын сақтай отырып, кеңесу бөлмесінде мынадай шешімдердің бірін қабылдайды:
1) соттың үкімін, қаулысын – өзгеріссіз, ал оларды қайта қарау туралы өтінішті, наразылықты қанағаттандырусыз қалдырады;
2) бірінші, апелляциялық сатылардағы соттың үкімін, бірінші, апелляциялық және кассациялық сатылардың қаулысын өзгертеді;
3) үкімнің және одан кейінгі барлық қаулылардың күшін жояды және істі қысқартады;
4) үкімнің және кейінгі барлық қаулылардың күшін жояды және егер іс апелляциялық тәртіппен қаралмаса, сондай-ақ егер іс бірінші сатыда алқабилердің қатысуымен қаралса, істі апелляциялық сатыдағы сотқа немесе бірінші сатыдағы сотқа жаңадан сот қарауына жібереді;
5) соттың үкімін өзгертіп немесе оны өзгеріссіз қалдыра отырып, апелляциялық және кассациялық тәртіппен шығарылған қаулылардың күшін жояды.
Егер сот істі қабылдап алған болса және ол бойынша сот талқылауы басталса немесе қосымша тергеу жүргізіліп жатқан болса, соттың істі қосымша тергеуге немесе жаңадан сот қарауына жіберу туралы қаулысының күшін жою туралы шешім қабылдана алмайды.
7. Үкімнің күшін жоюға немесе оны өзгертуге осы Кодекстің 412-бабында көрсетілген мән-жайлар негіз болып табылады.
8. Бірінші, апелляциялық және кассациялық сатылардағы соттардың қаулылары, егер осы қаулы арқылы бірінші сатыдағы сот заңсыз және негізсіз шешім қабылдаған не жоғары тұрған сот іс бойынша осының алдындағы қаулылардың немесе үкімнің күшін заңсыз және негізсіз жойған немесе оларды өзгерткен деп танылған болса, не егер істі жоғары тұрған сотта қарау кезінде қабылданатын шешімнің дұрыстығына ықпал еткен немесе ықпал етуі мүмкін заңды елеулі түрде бұзуға жол берілсе, күші жойылуға немесе өзгертілуге жатады.
9. Егер істі заңсыз тоқтатуға немесе сотталған адамның жазасын жеңілдетуге істі кассациялық тәртіппен қарау кезінде жол берілген болса, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты кассациялық қаулының күшін жоюға және бірінші және апелляциялық сатылардағы соттың үкімін, апелляциялық қаулыны өзгертіп немесе өзгертпей, күшінде қалдыруға құқылы.
10. Сот сотталған адамға тағайындалған жазаны жеңілдетуі немесе неғұрлым жеңіл қылмыс туралы заңды қолдануы мүмкін, бірақ ол жазаны күшейтуге не неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдануға құқылы емес, сондай-ақ сот талқылауының нысанасы болмаған фактілерді анықтауға немесе оларды дәлелденген деп есептеуге құқылы емес.
11. Іс жаңадан қарауға жіберілген жағдайда сот: айыптаудың дәлелденгені немесе дәлелденбегені туралы, қандай да бір дәлелдемелердің дәйектілігі немесе дәйексіздігі туралы, бір дәлелдемелердің басқаларынан артықшылығы туралы, бірінші сатыдағы соттың қандай да бір қылмыстық заңды қолдануы туралы және жазалау шарасы туралы мәселелерді алдын ала шешуге, сондай-ақ сот жасауы мүмкін тұжырымдарды алдын ала шешуге құқылы емес.
12. Сот үкімінің заңдылығын, негізділігін және әділдігін істі қарайтын сот толық көлемінде тексереді. Сот актісіне өтініште (наразылықта) көрсетілмеген негіздер бойынша, сондай-ақ өздері жөнінде өтініш (наразылық) берілмеген басқа сотталған адамдарға қатысты өзгерістер енгізуге, егер бұл ретте сотталған адамдардың жағдайы нашарламайтын болса, өзі жөнінде өтініш берілген сотталған адаммен бірге қатысып жасалған қылмыстың саралануын өзгерткен кезде жол беріледі. Сот жағдайды нашарлататын шешімді тек прокурордың наразылығында немесе өтініште көрсетілген сотталған адамдарға қатысты ғана қабылдауға құқылы. Сот сотталған адамның жағдайын оның өтініші немесе оның қорғаушысының немесе өкілінің өтініші бойынша нашарлатуға құқылы емес.
Ескерту. 467-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

467-1-бап. Адвокаттың қадағалау сатысындағы сотқа
міндетті түрде қатысуының негіздері

Егер сотталушының жағдайын нашарлату туралы мәселе қойылатын, жәбірленушінің (азаматтық талап қоюшының) өтініші, прокурордың наразылығы бойынша іс қаралып жатқан не іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу және істі бірінші сатыда қарау айыпталушының қатысуынсыз жүзеге асырылған жағдайларда, адвокаттың қадағалау сатысындағы сот отырысына қатысуы міндетті. Мұндай жағдайларда қорғаушыны шақыруға, тағайындауға, ауыстыруға, оның еңбегіне ақы төлеуге байланысты мәселелер осы Кодекстің 72-бабында белгіленген тәртіппен шешіледі.
Ескерту. Кодекс 467-1-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.11 N 230-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

468-бап. Қадағалау сатысындағы сот қаулысының мазмұны

Қадағалау сатысындағы соттың қаулысы осы Кодексте апелляциялық қаулы үшiн белгiленген талаптарға сәйкес келуi тиiс. Қадағалау сатысындағы соттың қаулысына iс бойынша шешiм қабылдаған барлық судьялар қол қояды.
Ескерту. 468-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.

469-бап. Iстi соттың үкiмi мен қаулысының күшiн жойған
соң қарау

1. Заңды күшіне енген сот үкімінің немесе қаулысының күші жойылғаннан кейін іс жалпы тәртіппен қаралуға жатады. Төмен тұрған сатыдағы сот істі қайтадан қараған кезде қадағалау сатысындағы соттың нұсқаулары міндетті.
2. Iстi бірінші, апелляциялық сатылардағы сот қараған кезде жазаны күшейтуге немесе неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдануға, егер бастапқы үкiмнiң немесе қаулының қадағалау тәртiбiмен жазаның жеңілдігіне қарай немесе неғұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдану қажеттiгiне байланысты күшi жойылған жағдайда ғана жол берiледi. Апелляциялық сатыдағы сот шығарған үкiмге iстi жаңадан талқылау кезiнде жалпы тәртiппен шағым жасалуы және наразылық келтірілуi мүмкiн.
Ескерту. 469-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238, 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

470-бап. Соттың істі жаңадан қараған кезде шығарған үкімін
және қаулысын қайта қарау туралы өтініш
(наразылық) келтіру

Бұрынғы үкімнің немесе қаулының күшінің жойылуына байланысты шығарылған жаңа үкімді немесе қаулыны қайта қарау туралы өтініш (наразылық) соттың бірінші үкімінің немесе қаулысының күшін жою себептеріне қарамастан жалпы негіздерде берілуі мүмкін.
Ескерту. 470-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

470-1-бап. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы
отырысын тағайындау

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Төрағасының ұсынуы немесе Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының наразылығы келіп түскеннен кейін Жоғарғы Соттың Төрағасы жалпы отырысты шақырады. Жалпы отырыстың хатшысы жалпы отырыстың мүшелеріне, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына жалпы отырыстың өткізілетін күні, уақыты мен орны туралы хабарлайды.
Ескерту. Кодекс 470-1-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

470-2-бап. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты жалпы
отырысының ұсынуды немесе наразылықты қарау
тәртібі

1. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы ұсынуды немесе наразылықты Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты судьяларының жалпы санының кемінде үштен екісі болған кезде қарайды.
2. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы немесе Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры ұсынуды не наразылықты енгізудің осы Кодекстің 458-бабының үшінші бөлігінде көзделген негіздері туралы баяндайды.
3. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы көрсетілген негіздер болмаған кезде істі қайта қараудан бас тарту туралы қаулы шығарады, ал негіздер болған кезде істі мәні бойынша қарау үшін сот отырысын тағайындайды.
4. Істі мәні бойынша қарау судьяның ұсынудың мән-жайлары және негіздері туралы баяндамасымен не прокурордың наразылықтың мән-жайлары мен негіздері туралы баяндамасымен басталады. Істі одан әрі қарау осы Кодекстің 467-бабында көзделген қағидалар бойынша жүзеге асырылады.
Ескерту. Кодекс 470-2-баппен толықтырылды - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

51-тарау. Жаңадан ашылған мән-жайларға байланысты іс бойынша
іс жүргізуді қайта бастау

471-бап. Iс бойынша iс жүргiзудi қайта бастаудың
негiздерi

1. Соттың заңды күшiне енген үкiмнiң, қаулысының күшi жойылуы және iс бойынша жаңадан ашылған мән-жайларға байланысты iс жүргiзу қайта басталуы мүмкiн.
2. Жаңадан ашылған мән-жайларға байланысты қылмыстық iс бойынша iс жүргiзудi қайта бастаудың негiздерi:
1) соттың заңды күшiне енген үкiмiнде анықталған жәбiрленушiнiң немесе куәгердiң айғақтарының, сарапшы қорытындысының көрiнеу жалғандығы, сондай-ақ заңсыз немесе негiзсiз үкiм не қаулы шығаруға әкеп соққан заңсыз немесе негiзсiз үкiм не қаулы шығаруға әкеп соққан заттай айғақтардың, тергеу және сот iс-әрекеттерi хаттамаларының және өзге де құжаттардың жалғандығы немесе аударманың көрiнеу бұрыс жасалуы;
2) соттың заңды күшiне енген үкiмiнде анықталған анықтаушының, тергеушiнiң немесе прокурордың заңсыз және негiзсiз үкiм, қаулы шығаруға әкеп соққан қылмыстық iс-әрекеттерi;
3) соттың заңды күшiне енген үкiмiнде анықталған судьялардың осы iстi қарау кезiнде жасаған, қылмыстық iс-әрекеттерi;
4) осы Кодекстiң 474-бабында көзделген тәртiппен тексеру немесе тергеу арқылы анықталған және прокурордың қорытындысында баяндалған, үкiм шығару кезiнде сотқа беймәлiм болған өзге де мән-жайлар сотталушының айыпсыздығы туралы немесе оның ауырлық дәрежесi жөнiнен өзi сотталғаннан гөрi өзге қылмыс жасағаны туралы не ақталған адамның немесе өзiне қатысты iс тоқтатылған адамның айыптылығын өз алдына немесе бұрын анықталған мән-жайлармен бiрге айғақтайтын ұйғарымдар;
5) өзіне қатысты осы Кодекстің 315-бабы екінші бөлігінің
2) тармағында белгіленген тәртіппен іс қаралған сотталушының, ол қылмыстық процесті жүргізуші органға келген жағдайда ерік білдіруі;
6) сот актісін шығару кезінде сот қолданған заңды немесе өзге де нормативтік құқықтық актіні Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің конституциялық емес деп тануы болып табылады.
3. Осы баптың екiншi бөлiгiнiң 1-3-тармақтарында аталған мән-жайлар үкiммен қатар соттың, прокурордың, тергеушiнiң немесе анықтаушының мерзiмнiң ескiруiне орай, рақымшылық немесе кешiрiм жасау актiсiнiң нәтижесiнде, айыпталушының қайтыс болуына немесе қылмыстық жауаптылыққа тарту жасына жетпегендiгiне байланысты қылмыстық iстi қысқарту туралы қаулысы арқылы анықталуы мүмкiн.
Ескерту. 471-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.03.16 N 163, 2005.12.30 N 111 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2012.07.10 N 32-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

472-бап. Жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қайта
қарауға жататын қылмыстық iстер бойынша сот
шешiмдерi

Жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша:
1) айыптау үкiмi;
2) ақтау үкiмi;
3) iстi тоқтату туралы қаулы қайта қаралуы мүмкiн.
Ескерту. 472-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.

473-бап. Iс жүргiзудi қайта бастаудың мерзiмдерi

1. Айыптау үкiмiн жаңадан ашылған мән-жайларға байланысты сотталушының пайдасына қайта қарау ешқандай мерзiммен шектелмейдi.
2. Сотталушының қайтыс болуы ақтау мақсатында жаңадан ашылған мән-жайларға байланысты iс жүргiзудi қайта бастауға кедергi болып табылмайды.
3. Ақтау үкiмiн, iстi тоқтату туралы қаулыны қайта қарау, сондай-ақ жазаның жұмсақтығы себебi бойынша немесе сотталушыға анағұрлым ауыр қылмыс туралы заңды қолдану қажеттiгi бойынша айыптау үкiмiн қайта қарауға қылмыстық жауаптылыққа тартудың Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 69-бабында белгiленген мерзiмнiң ескiруi iшiнде ғана және жаңа мән-жайлардың ашылған күнiнен бастап бiр жылдан кешiктiрiлмей жол берiледi.
4. Жаңа мән-жайлардың ашылған күнi болып:
1) осы Кодекстiң 471-бабының екiншi бөлiгiнiң 1-3-тармақтарында көзделген жағдайларда - жалған айғақтар беруге, жалған дәлелдер ұсынуға, терiс аударма жасауға немесе iстi тексеру немесе қарау барысында жасаған қылмыстық iстерi үшiн кiнәлi адамдарға қатысты үкiмнiң (қаулының) заңды күшiне енген күнi;
2) осы Кодекстiң 471-бабының екiншi бөлiгiнiң 4-тармағында көзделген жағдайда - жаңадан ашылған мән-жайларға байланысты iс жүргiзудi қайта бастау қажеттiгi туралы қорытындыға прокурордың қол қойған күнi есептеледi.

474-бап. Жаңадан ашылған мән-жайларға орай iс жүргiзуді
қозғау

1. Жаңадан ашылған мән-жайларға орай iс жүргiзудi қозғау құқығы сотталғанға, ақталғанға, жәбірленушіге немесе олардың заңды өкілдеріне, қорғаушыларына, сондай-ақ прокурорға тиесiлi. Өтініш үкім, қаулы шығарған сотқа беріледі.
2. Азаматтардың, оның iшiнде осы iс бойынша процеске қатысушылардың өтiнiштерi, ұйымдардың лауазымды адамдарының хабарламалары, сондай-ақ басқа қылмыстық iстердi тергеу және қарау барысында алынған деректер жаңадан ашылған мән-жайларға орай iс жүргiзудi қозғауға себеп болады.
3. Егер келiп түскен өтiнiште немесе хабарламада осы Кодекстiң 471-бабының екiншi бөлiгiнiң 1-3-тармақтарында көрсетiлген мән-жайларға байланысты шығарылған сот үкiмiнiң бар екендiгiне сiлтеме болса, сот өзiнiң қаулысымен жаңадан ашылған мән-жайларға орай iс жүргiзудi қозғайды, қылмыстық қудалау органдарынан және соттан тиісті іс жүргізу құжаттарын талап ете отырып, осы Кодексте белгіленген қағидалар бойынша сот талқылауын жүргізеді.
4. Егер өтiнiште немесе хабарламада осы Кодекстiң 471-бабының екiншi бөлiгiнiң 4-тармағында аталған өзге де мән-жайлар көрсетiлсе, сот тергеу жүргізу үшін прокурорға материалдарды жібереді. Жаңадан ашылған мән-жайларды мұндай тергеу кезiнде осы Кодекстiң қағидалары сақтала отырып жауап алу, қарап-тексеру, сараптама жасау, алу және өзге де тергеу iс-әрекеттерi жүргiзiлуi мүмкiн. Тергеу нәтижелері бойынша прокурор сотқа қорытынды беріп, онда тергеу нәтижелерін баяндайды және сотқа өтінішті қанағаттандыруды не оны қанағаттандырудан бас тартуды ұсынады.
5. Жаңадан ашылған мән-жайларға орай iс жүргiзудi қозғауға негіздер анықталмаса, прокурор дәлелді қаулысымен оны қозғаудан бас тартады. Прокурор қаулысының көшірмесі іс қозғау туралы өтініш жасаған адамға осы Кодекстің 109-бабындағы тәртіппен жоғары тұрған прокурорға және сотқа қаулыға шағымдану құқығын түсіндіре отырып, оған үш тәулік ішінде жіберіледі.
Ескерту. 474-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

475-бап. Сот отырысы аяқталғаннан кейiнгi соттың
iс-әрекетi

1. Жаңадан ашылған мән-жайлардың материалдарын тексеру туралы өтінішті қарау жөніндегі сот отырысы аяқталғаннан кейiн сот өтінішті қанағаттандырып, үкімнің, қаулының күшін жояды және істі жаңадан тергеуге немесе жаңадан сот талқылауын жүргізуге жібереді не жаңадан тергеу немесе сот талқылауы талап етілмесе, іс бойынша iс жүргiзудi тоқтатады не iс жүргiзудi тоқтату туралы қаулы шығару арқылы қайта қараудан бас тартады.
2. Қылмыстық іс бойынша іс тоқтатылатын, үкімнің күшін жою туралы қаулыны қоспағанда, жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша үкімді, қаулыны қайта қарау туралы өтінішті қанағаттандыру туралы қаулы наразылық білдіруге жатпайды.
Жаңадан ашылған мән-жайларға орай іс бойынша іс жүргiзудi тоқтату туралы қаулы оған жоғары тұрған сотқа шағымдану құқығын мүдделi адамдарға түсiндiре отырып, олардың назарына жеткiзiледi.
3. Жаңадан ашылған мән-жайларға орай іс жүргiзу бойынша сот қабылдаған қаулылар, оларға жоғары тұрған сотқа шағымдану құқығы бар екенін не ондай құқығы жоқ екенін мүдделi адамдарға түсiндiре отырып, олардың назарына жеткiзiледi.
Ескерту. 475-бап жаңа редакцияда - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

476-бап. Соттың іс бойынша іс жүргізуді қайта бастау
туралы мәселені шешуі

Жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс жөніндегі іс жүргізуді қайта бастау туралы мәселені үкім, қаулы шығарған бірінші сатыдағы сот, ал алқабилер қатысқан істер бойынша - судья жеке-дара шешеді. Егер іс бойынша апелляциялық немесе кассациялық саты қаулысы шығарылса – сот шешімдерін қайта қарауды тиісінше көрсетілген сатылар жүзеге асырады. Егер іс қадағалау тәртібімен қаралған болса, сот актілерін жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қайта қарау Жоғарғы Сотта қаралады. Іс кассациялық және қадағалау сатыларында істерді көрсетілген сатыларда қарау үшін белгіленген қағидалар бойынша алқалы түрде қаралады. Тиісінше көрсетілген сот сатылары жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша іс жөнінде іс жүргізуді қайта бастауға негіздердің болмауына байланысты қозғалған іс жүргізуді тоқтату туралы қаулыларына шағымдарды қарайды.
Ескерту. 476-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

477-бап. Прокурордың қорытындысын қараушы соттың
қаулысы

Ескерту. 477-бап алып тасталды - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

478-бап. Сот шешiмдерiнiң күшi жойылғаннан кейiн iс
жүргiзу

Жаңадан ашылған мән-жайларға орай iс бойынша ол жөнiндегi сот шешiмдерiнiң күшi жойылғаннан кейiн тергеу және сот талқылауы, сондай-ақ шығарылған жаңа сот шешiмдерiне шағым жасау және наразылық келтіру осы Кодексте белгiленген жалпы тәртiппен жүргiзiледi.
Алқабилердің қатысуымен қаралған істер бойынша жаңадан ашылған мән-жайларға орай сот шешімдерінің күші жойылғаннан кейін іс бойынша сот талқылауын бірінші сатыдағы сот алқабилердің қатысуымен жаңа құрамда жүзеге асырады.
Ескерту. 478-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

479-бап. Жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша iстi қайта
қозғау кезiндегi азаматтық талап

Жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша үкiмнiң күшi жойылған жағдайда iстi бастапқы қараған кезде қозғалған азаматтық талап жалпы негiздерде қайтадан қаралады. Азаматтық талап бөлiгiнде ғана iстi қайта бастауға тек азаматтық сот iсiн жүргiзу тәртiбiмен жол берiледi.

11-бөлім. Қылмыстық істердің жекелеген санаттары бойынша іс
жүргізудің ерекшеліктері

52-тарау. Кәмелетке толмағандардың қылмыстары туралы істер
бойынша іс жүргізу

480-бап. Кәмелетке толмағандардың қылмыстары туралы
iстер бойынша iс жүргiзудiң тәртiбi

1. Осы тараудың ережелерi қылмыс жасалған сәтте кәмелеттiк жасқа, яғни он сегiз жасқа толмаған адамдардың iстерi бойынша қолданылады.
2. Кәмелетке толмағандардың қылмыстары туралы iстер бойынша iс жүргiзу тәртiбi осы Кодексте белгiленген жалпы ережелермен, сондай-ақ осы тараудың баптарымен айқындалады.
3. Кәмелетке толмағандардың қылмыстары туралы iстер бойынша iс жүргiзу тәртiбi:
1) аталған адам жасаған бiрнеше қылмыс, олардың бiр бөлiгiн ол он сегiз жасқа толғаннан кейiн жасаған қылмыстар туралы iстер бiр iс жүргiзуге бiрiктiрiлген;
2) айыпталушы сот iсiн жүргiзу сәтiнде кәмелетке толған жағдайларда қолданылмайды.

481-бап. Кәмелетке толмағандардың қылмыстары туралы
iстер бойынша анықтауға жататын мән-жайлар

Кәмелетке толмағандардың iстерi бойынша, осы Кодекстiң 117-бабында көзделгендерден басқа, дәлелдеуге жататын мән-жайларды алдын ала тергеу және сот талқылауын жүргiзу кезiнде:
1) кәмелетке толмағанның жасы (туған күнi, айы, жылы);
2) кәмелетке толмағанның тұрмысы мен тәрбие жағдайы;
3) интеллектуалдық, ерiк-жiгерiнiң және психикалық даму дәрежесi, мiнезi мен тегеурiндiлiк ерекшелiктерi, мұқтаждары мен мүдделерi;
4) кәмелетке толмағандарға ересек адамдар мен басқа да кәмелетке толмағандардың ықпалы анықталуға тиiс.

482-бап. Кәмелетке толмағандардың iстерi бойынша
жариялылықты шектеу

Сезiктi, айыпталушы кәмелетке толмағанның құпиялылыққа құқығы қылмыстық сот iсiн жүргiзудiң барлық кезеңдерiнде сақталуы тиiс.

483-бап. Кәмелетке толмаған туралы iстi жеке iс
жүргiзуге бөлу

1. Ересектермен бiрге қылмыс жасауға қатысқан кәмелетке толмағанға қатысты iс осы Кодекстiң 49-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 3-тармағына сәйкес алдын ала тергеу сатысында жеке iс жүргiзуге бөлiнедi.
2. Кәмелетке толмағанға қатысты жеке iс жүргiзуге бөлу iстiң жағдайын жан-жақты және объективтi зерттеу үшiн айтарлықтай кедергi жасауы мүмкiн болатын жағдайларда ересектермен қоса бiр iс бойынша жауапқа тартылған кәмелетке толмаған айыпталушыға осы тараудың ережелерi қолданылады.

484-бап. Кәмелетке толмаған сезiктiнi, айыпталушыны
шақырудың тәртiбi

1. Кәмелетке толмаған сезiктi, айыпталушы тергеушiге немесе сотқа оның ата-аналары немесе басқа заңды өкiлдерi арқылы, олар болмаған жағдайда қорғаншы және қамқоршы органдар арқылы шақырылады.
2. Арнаулы мекемеде немесе қамауда ұсталатын кәмелетке толмаған - ол ұсталатын орынның әкiмшiлiгi арқылы шақырылады.
Ескерту. 484-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.12.29 N 372-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

485-бап. Кәмелетке толмаған сезiктiден, айыпталушыдан
жауап алу

1. Кәмелетке толмаған айыпталушыдан, сезiктiден жауап алу осы Кодекстiң 216, 217-баптарында көзделген тәртiппен қорғаушысының, заңды өкiлiнiң, ал қажет болған жағдайда психологтың, педагогтiң қатысуымен жүргiзiледi. Қорғаушы жауап алушыға сұрақтар қоюға, ал жауап алу аяқталғаннан кейiн - хаттамамен танысуға және айғақтар жазбасының дұрыстығы мен толықтығы туралы ескертулер жасауға құқылы.
2. Кәмелетке толмаған сезiктiден, айыпталушыдан жауап алу тәулiктiң күндiзгi уақытында жүргiзiледi және үзiлiссiз екi сағаттан артық, ал жалпы алғанда - күнiне төрт сағаттан артық жалғастырылуға тиiс емес. Кәмелетке толмаған анық шаршаған жағдайда жауап алу осы уақыт аяқталмай-ақ тоқтатылуы тиiс.

486-бап. Қорғаушының қатысуы

1. Кәмелетке толмағандардың қылмыстары туралы iстер бойынша қорғаушының қатысуы осы Кодекстiң 71-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 2-тармағына сәйкес мiндеттi.
2. Кәмелетке толмағандардың қылмыстары туралы iстер бойынша қорғаушының қатысуына кәмелетке толмағаннан сезiктi немесе айыпталушы ретiнде алғашқы жауап алынған кезден бастап, ал айып тағылғанға дейiн ұсталған не қамауға алынған жағдайда - ұсталған не қамауға алынған кезден бастап рұқсат етiледi.
3. Егер кәмелетке толмаған сезiктi, айыпталушы не олардың заңды өкiлдерi адвокатпен келiсiм жасаспаса, тергеушi, прокурор, сот iс бойынша қорғаушының қатысуын қамтамасыз етуi тиiс.

487-бап. Кәмелетке толмаған сезiктiнiң, айыпталушының
заңды өкiлiнiң алдын ала тергеуге қатысуы

1. Кәмелетке толмаған сезiктiнiң, айыпталушының ата-анасы немесе басқа да заңды өкiлдерi болған кезде олардың iске қатысуы мiндеттi. Олар болмаған жағдайда қорғаншы және қамқоршы орган өкiлiнiң қатысуы мiндеттi.
2. Заңды өкiлге, ал ол болмаған жағдайда - қорғаншы және қамқоршы органның өкiлiне iске қатысуға тергеушiнiң қаулысымен кәмелетке толмағаннан сезiктi немесе айыпталушы ретiнде алғашқы жауап алынған кезден бастап рұқсат етiледi. Заңды өкiлге, ал ол болмаған жағдайда - қорғаншы және қамқоршы органның өкiлiне iске қатысуға рұқсат етiлген ретте, осы баптың үшiншi бөлiгiнде көрсетiлген құқықтар түсiндiрiледi.
3. Заңды өкiлдiң: кәмелетке толмағанға не жөнiнде күдiк келтiрiлiп немесе айып тағылып отырғанын бiлуге; айып тағу кезiнде қатысуға, кәмелетке толмағаннан жауап алуға, сондай-ақ тергеушiнiң рұқсатымен, - кәмелетке толмаған айыпталушының, сезiктiнiң және оның қорғаушысының қатысуымен жүргiзiлетiн өзге де тергеу iс-әрекеттерiне қатысуға; өзi қатысқан тергеу iс-әрекеттерiнiң хаттамаларымен танысуға және ондағы жазбалардың дұрыстығы мен толықтығы туралы жазбаша ескерту жасауға; өтініштер мен қарсылықтар мәлiмдеуге, тергеушi мен прокурордың iс-әрекеттерi мен шешiмдерiне шағым жасауға; дәлелдемелер ұсынуға; тергеу аяқталғаннан кейiн iстiң барлық материалдарымен танысуға, одан кез келген көлемде кез келген мәлiметтi көшiрiп алуға құқығы бар.
4. Тергеушi алдын ала тергеу аяқталғаннан кейiн кәмелетке толмағанға танысу үшiн оған керi әсер етуi мүмкiн материалдарды көрсетпеу, бұл материалдармен заңды өкiлдi таныстыру туралы қаулы шығаруға құқылы.
5. Егер оның iс-әрекетi кәмелетке толмағанның мүдделерiне залал келтiредi немесе iстi объективтi тергеуге кедергi келтiруге бағытталған деп санауға негiз болса, заңды өкiл iске қатысудан шеттетiлуi мүмкiн. Ол туралы тергеушi дәлелдi қаулы шығарады. Iске қатысуға кәмелетке толмағанның басқа заңды өкiлi жiберiлуi мүмкiн.

488-бап. Педагог пен психологтың қатысуы

1. Он алты жасқа толмаған, сондай-ақ осы жасқа толған, бiрақ психикалық дамуында мешеулiк белгiлерi бар кәмелетке толмаған сезiктiнiң, айыпталушының қатысуымен iс жүргiзу әрекетiн жүргiзу кезiнде педагогтiң немесе психологтың қатысуы мiндеттi.
2. Он алты жасқа толған кәмелетке толмағандар туралы iс бойынша педагог немесе психолог iске қатысуға тергеушiнiң, соттың ұйғаруы бойынша не қорғаушының, заңды өкiлдiң өтiнiшi бойынша жiберiледi.
3. Педагог, психолог тергеушiнiң, соттың рұқсатымен кәмелетке толмаған сезiктiге, айыпталушыға сұрақтар қоюға, ал iс жүргiзу әрекетi аяқталғаннан кейiн - тергеу қимылының хаттамасымен (соттың талқылануына олардың қатысуын көрсететiн бөлiгiнде сот отырысының хаттамасымен) танысуға және ондағы жазбалардың дұрыстығы мен толықтығы туралы жазбаша ескерту жасауға құқықты, тергеушiнiң, соттың ұйғаруы бойынша кәмелетке толмағанның жеке басын сипаттайтын iс материалдарымен танысуға құқығы бар. Бұл құқықтарды тергеушi педагогқа, психологқа iс жүргiзу әрекетi басталар алдында түсiндiредi, ол туралы тергеу қимылының хаттамасында, сот отырысының хаттамасында белгi жасалады.

489-бап. Кәмелетке толмағанға кешендi психологиялық-
психиатриялық және психологиялық сараптама
жасау

1. Кәмелетке толмаған сезiктiде, айыпталушыда жүйке ауруының немесе дамуында ауытқушылықтардың бар екендiгi және оның өз әрекеттерiне толық немесе iшiнара есеп беру және нақты жағдайда iс-әрекетiн игеру қабiлетi туралы мәселенi шешу үшiн кешендi психологиялық-психиатриялық сараптама тағайындау мiндеттi.
2. Кәмелетке толмаған сезiктiнiң, айыпталушының интеллектуалдық, ерiк-жiгер, психикалық дамуының деңгейiн, жеке басының өзге де әлеуметтiк-психологиялық қырларын анықтау үшiн психологиялық сараптама тағайындалуы мүмкiн.

490-бап. Кәмелетке толмағанды арнаулы мекемеге
орналастыру

Ескерту. Тақырыпқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.12.29 N 372-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

Кәмелетке толмаған айыпталушы өмiр сүру және тәрбие жағдайы бойынша бұрынғы тұратын жерiнде қалдырыла алмайтын жағдайларда ол соттың қаулысы бойынша арнаулы балалар мекемесiне орналастырылуы мүмкiн.
Ескерту. 490-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.12.29 N 372-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

491-бап. Кәмелетке толмағандарды ұстау және оларға
бұлтартпау шараларын қолдану

1. Сезiктi, айыпталушы кәмелетке толмағандарға осы Кодекстiң 140-бабында көзделген бұлтартпау шаралары қолданылуы мүмкiн.
2. Кәмелетке толған сезiктiге, айыпталушыға қатысты бұлтартпау шараларын қолдану туралы мәселенi шешу кезiнде әрбiр жағдайда кәмелетке толмаған сезiктiнi, айыпталушыны осы Кодекстiң 147-бабында көзделген тәртiппен кiсi қарауына беру тәрiздi таңдау мүмкiндiгi талқылануы тиiс.
3. Бұлтартпау шарасы ретiнде қамау, сондай-ақ ұстау кәмелетке толмағанға осы Кодекстiң 132, 150-баптарында көрсетiлген негiздер болса, ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасаған кезде ғана ерекше жағдайларда қолданылуы мүмкiн.
4. Кәмелетке толмағанды осы Кодекстiң 153-бабында белгiленген алдын ала тексеру сатысында қамауда ұстаудың мерзiмi алты айдан аспайтын мерзiмге ұзартылуы мүмкiн. Кәмелетке толмағандар бөлек ұсталады.
5. Тұтқындау, қамау немесе қамауда ұстау мерзiмiн ұзарту туралы кәмелетке толмағанның ата-аналары немесе оның басқа да заңды өкiлдерi, ал олар болмаған жағдайда - жақын туыстары дереу хабардар етiледi.

492-бап. Кәмелетке толмаған сотталушының заңды өкiлiнiң
сот талқылауына қатысуы

1. Сот отырысына кәмелетке толмаған сотталушының ата-аналары немесе өзге де заңды өкiлдерi шақырылуы тиiс. Олардың сот тергеуiнде дәлелдердi зерттеуге қатысуға, айғақтар беруге, дәлелдер келтiруге, өтініштер мен қарсылық бiлдiруге, соттың iс-әрекеттерi мен шешiмдерiне шағымдар жасауға, iстi апелляциялық тәртiппен қараушы соттың отырысына қатысуға және шағымдарға түсiндiрмелер беруге құқығы бар. Көрсетiлген құқықтар оларға сот талқылауының даярлық бөлiгiнде түсiндiрiлуi тиiс. Заңды өкiлдер сот отырысының залында бүкiл сот талқылауы бойында болады. Олардың келiсiмiмен олардан сот куәгерлер ретiнде жауап алынуы мүмкiн.
2. Заңды өкiл соттың дәлелдi қаулысымен, егер оның iс-әрекетi кәмелетке толмаған сотталушының мүдделерiне залал келтiредi немесе iстi объективтi қарауға кедергi келтiруге бағытталған деп санайтын негiздер болса, сот талқылауына қатысудан шеттетiлуi мүмкiн. Бұл жағдайда кәмелетке толмаған сотталушының басқа заңды өкiлi жiберiледi.
3. Кәмелетке толмаған сотталушының заңды өкiлiнiң келмеуi, егер сот оның қатысуы қажет деп таппаса, iстi қарауды тоқтатпайды.
4. Егер кәмелетке толмаған сотталушының заңды өкiлi қорғаушы немесе азаматтық жауапкер ретiнде iске қатысуға тартылған болса, ол процеске аталған қатысушылардың құқығына ие және мiндеттерiн орындайды.
Ескерту. 492-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2001.07.11 N 238 Заңымен.

493-бап. Кәмелетке толмаған сотталушыны сот отырысының
залынан шығару

1. Қорғаушының немесе заңды өкiлдiң өтiнiшi бойынша, сондай-ақ өзiнiң бастамашылығы бойынша сот тараптардың пiкiрiн ескере отырып өзiнiң қаулысымен кәмелетке толмаған сотталушыны оған терiс әсер етуi мүмкiн мән-жайларды зерттеу уақытында сот отырысының залынан шығаруға құқылы.
2. Кәмелетке толмаған сотталушы сот отырысының залына қайтып оралған соң төрағалық етушi оған оның болмаған кезiнде өткен талқылаудың мазмұнын қажеттi көлем мен нысанда хабарлайды және кәмелетке толмағанға өзiнiң жоқ кезiнде жауап алынған адамдарға сұрақ қою мүмкiндiгiн бередi.

494-бап. Кәмелетке толмағанның iсi бойынша үкiм шығару
кезiнде сот шешетiн мәселелер

1. Кәмелетке толмағанға үкiм шығару кезiнде сот осы Кодекстiң 371-бабында аталған мәселелермен бiрге бас бостандығынан айыруға байланысы жоқ шартты соттау, жаза тағайындау туралы, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнде көзделген жағдайларда жазадан босату туралы мәселенi талқылауға мiндеттi.
2. Бас бостандығынан айыруға байланысы жоқ шартты соттау, жаза шараларын қолдану, ерекше режимде ұстайтын білім беру ұйымына орналастыру не тәрбиелiк ықпал етудiң мәжбүрлеу шараларын қолдану жағдайларында сот бұл туралы мамандандырылған мемлекеттiк органға хабарлайды және оған сотталушының мiнез-құлқына бақылау жасауды жүзеге асыруды жүктейдi.
Ескерту. 494-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.11.23 N 354-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

495-бап. Кәмелетке толмағанды тәрбиелiк ықпал етудiң
мәжбүрлеу шараларын қолдана отырып жазадан
босату

Егер кiшiгiрiм, орташа ауырлықтағы немесе ауыр қылмыс туралы iс бойынша осы қылмысты жасаған кәмелетке толмаған қылмыстық жаза шарасын қолданусыз түзелуi мүмкiн деп танылса, сот айыптау үкiмiн шығара отырып, кәмелетке толмаған сотталушыны жазадан босатуға және оған Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 82-бабында көзделген тәрбиелiк ықпал етудiң мәжбүрлеу шараларын қолдануға құқылы. Үкiмнiң көшiрмесi мамандандырылған мемлекеттiк органға жiберiледi.
Ескерту. 495-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2010.11.23 N 354-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

53-тарау. Артықшылықтары мен қылмыстық ізге түсуден
иммунитеттері бар адамдардың істері бойынша іс жүргізудің
ерекшеліктері

496-бап. Қазақстан Республикасы Парламентiнiң
депутатына қатысты алдын ала тергеу iсiн
жүргiзу

1. Республика Парламентiнiң депутатына қатысты қылмыстық iстi Қазақстан Республикасының анықтау мен алдын ала тергеудi жүзеге асырушы мемлекеттiк органының басшысы ғана қозғауы мүмкiн. Қылмыстық iстiң қозғалуы туралы дереу Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры хабардар етiледi. Шұғыл тергеу қимылдарын жүргiзген соң iс қырық сегiз сағаттан кешiктiрiлмей Қазақстан Республикасының Бас прокуроры арқылы тергеушiге берiледi. Қазақстан Республикасы Парламентiнiң депутаттарына қатысты iстер бойынша алдын ала тергеу iсiн жүргiзу мiндеттi.
2. Қазақстан Республикасы Парламентiнiң депутатын өз өкiлеттiк мерзiмi iшiнде, қылмыс жасаған орнында қолға түсу немесе ауыр не аса ауыр қылмыстар жасау жағдайларын қоспағанда, Парламенттiң тиiстi Палатасының келiсiмiнсiз қамауға алуға, мәжбүрлеп келтiруге, қылмыстық жауапқа тартуға болмайды.
3. Депутатты қылмыстық жауапқа тартуға, қамауға алуға, мәжбүрлеп келтiруге келiсiм алу үшiн Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры Парламенттiң Сенатына немесе Мәжiлiсiне ұсыныс енгiзедi. Ұсыныс депутатқа айып тағу, қамауға алуға санкция беру, депутатты қылмыстық iзге түсу органынан мәжбүрлеп жеткiзу қажеттiгi туралы мәселенi шешу алдында енгiзiледi.
3-1. Қылмыс жасаған деп айыпталушы Қазақстан Республикасы Парламентінің депутатын қамауға алу немесе үйде қамауда ұстау түріндегі бұлтартпау шарасына санкция беру туралы мәселені алдын ала тергеуді жүзеге асыратын адамның Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры қолдаған қаулысының негізінде Астана қаласының аудандық соты шешеді.
4. Егер Қазақстан Республикасы Парламентiнiң тиiстi Палатасы депутатты қылмыстық жауапқа тартуға келiсiм берсе, бұдан кейiнгi тергеу осы Кодексте белгiленген тәртiппен осы бапта көзделген ерекшелiктер ескерiле отырып жүргiзiледi.
5. Егер Қазақстан Республикасы Парламентiнiң тиiстi Палатасы қамауға алуға, мәжбүрлеп келтiруге келiсiм берсе, депутатқа осы бұлтартпау шараларын, iс жүргiзушiлiк мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы мәселе осы Кодексте белгiленген тәртiппен шешiледi.
6. Егер Қазақстан Республикасы Парламентiнiң тиiстi Палатасы депутатты қылмыстық жауапқа тартуға келiсiм бермеген жағдайда қылмыстық iс қысқартылуға жатады.
7. Егер Қазақстан Республикасы Парламентiнiң тиiстi Палатасы қамауға алуға, мәжбүрлеп келтiруге келiсiм бермеген жағдайда, депутатқа осы Кодексте белгiленген тәртiппен өзге бұлтартпау, iс жүргiзушiлiк мәжбүрлеу шаралары қолданылуы мүмкiн.
8. Қазақстан Республикасы Парламентінің депутатына қатысты қылмыстық істі тергеудің заңдылығын қадағалауды Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры жүзеге асырады. Қазақстан Республикасы Парламентінің депутатына қатысты осы Кодекске сәйкес прокурор санкция беруге тиіс тергеу іс-әрекеттерін жүргізуге санкцияларды Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры береді. Қазақстан Республикасы Парламентінің депутатына қатысты қамауға алу немесе үйде қамауда ұстау мерзімін осы Кодекстің 153-бабында көзделген тәртіппен Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры қолдаған ұзартуды Астана қаласының аудандық соты жүргізеді. Қамауда ұстауды тоғыз айдан астам мерзімге ұзарту туралы өтінішті Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының қолдауы туралы мәселе Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының алқасында алдын ала қаралады.
9. Iс жүргiзiлу аяқталған iстi айыптау қорытындысымен бiрге тергеушi осы Кодексте белгiленген тәртiппен сотқа жiберу үшiн Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына бередi.
Ескерту. 496-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

497-бап. Қазақстан Республикасы Конституциялық
Кеңесiнiң Төрағасына немесе мүшесiне қатысты
алдын ала тергеу iсiн жүргiзу

1. Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң Төрағасына немесе мүшесiне қатысты қылмыстық iстi Қазақстан Республикасының анықтау мен алдын ала тергеудi жүзеге асырушы мемлекеттiк органының басшысы ғана қозғай алады. Қылмыстық iстiң қозғалуы туралы дереу Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры хабарландырылады. Шұғыл тергеу қимылдарын жүргiзген соң iс қырық сегiз сағаттан кешiктiрiлмей, Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры арқылы тергеушiге берiледi. Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң Төрағасына немесе мүшесiне қатысты iстер бойынша алдын ала тергеу iсiнiң жүргiзiлуi мiндеттi.
2. Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң Төрағасы мен мүшесi өз өкiлеттiктерiнiң мерзiмi iшiнде қылмыс үстiнде қолға түсу немесе ауыр не аса ауыр қылмыстар жасау жағдайларын қоспағанда, Қазақстан Республикасы Парламентiнiң келiсiмiнсiз қамауға алынбайды, мәжбүрлеп келтiрiлмейдi, қылмыстық жауапқа тартылмайды.
3. Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң Төрағасын немесе мүшесiн қылмыстық жауапқа тартуға, қамауға алуға, мәжбүрлеп келтiруге келiсiм алу үшiн Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры Қазақстан Республикасының Парламентiне ұсыныс енгiзедi. Ұсыныс Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң Төрағасына немесе мүшесiне айып тағу, қамауға алуға санкция беру, оны қылмыстық iзге түсу органына мәжбүрлеп жеткiзу қажеттiгi туралы мәселенi шешу алдында енгiзiледi.
3-1. Қылмыс жасаған деп айыпталушы Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің Төрағасын немесе мүшесін қамауға алу немесе үйде қамауда ұстау түріндегі бұлтартпау шарасына санкция беру туралы мәселені алдын ала тергеуді жүзеге асыратын адамның Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры қолдаған қаулысының негізінде Астана қаласының аудандық соты шешеді.
4. Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры Қазақстан Республикасы Парламентiнiң шешiмiн алған соң iс бойынша әрi қарай iс жүргiзу осы Кодекстiң 496-бабының төртiншi, бесiншi, алтыншы, жетiншi, сегiзiншi, тоғызыншы бөлiктерiнде белгiленген тәртiппен жүргiзiледi.
Ескерту. 497-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

498-бап. Судьяға қатысты алдын ала тергеу iсiн жүргiзу

1. Судьяға қатысты тергеу iсiн Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры ғана қозғауы мүмкiн, ол анықтау мен алдын ала тергеудi жүзеге асырушы органға тергеу жүргiзудi тапсырады. Судьяға қатысты iстер бойынша алдын ала тергеу iсiн жүргiзу мiндеттi.
2. Судья Қазақстан Республикасы Президентiнiң Қазақстан Республикасы Жоғары Сот Кеңесiнiң қорытындысына негiзделген келiсiмiнсiз не Конституцияның 55-бабының 3-тармақшасында көзделген жағдайда - қылмыс үстiнде қолға түсу немесе ауыр немесе аса ауыр қылмыстар жасау жағдайларын қоспағанда, Қазақстан Республикасы Парламентi Сенатының келiсiмiнсiз қамауға алынбайды, мәжбүрлеп келтiрiлмейдi, қылмыстық жауапқа тартылмайды.
3. Судьяны қылмыстық жауапқа тартуға, қамауға алуға, мәжбүрлеп келтiруге келiсiм алу үшiн Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры Қазақстан Республикасының Президентiне, ал Конституцияның 55-бабының 3) тармақшасында көзделген жағдайда - Қазақстан Республикасы Парламентi Сенатына ұсыныс енгiзедi. Ұсыныс судьяға айып тағу, қамауға алуға санкция беру, судьяны қылмыстық iзге түсу органына мәжбүрлеп жеткiзу қажеттiгi туралы мәселенi шешу алдында енгiзiледi.
3-1. Қылмыс жасаған деп айыпталушы судьяны қамауға алу немесе үйде қамауда ұстау түріндегі бұлтартпау шарасына санкция беру туралы мәселені алдын ала тергеуді жүзеге асыратын адамның Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры қолдаған қаулысының негізінде Астана қаласының аудандық соты шешеді.
4. Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры Қазақстан Республикасы Президентiнiң, Қазақстан Республикасы Парламентi Сенатының шешiмiн алған соң iс бойынша әрi қарай iс жүргiзу осы Кодекстiң 496-бабының төртiншi, бесiншi, алтыншы, жетiншi, сегiзiншi, тоғызыншы бөлiктерiнде белгiленген тәртiппен жүргiзiледi.
Ескерту. 498-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

499-бап. Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына
қатысты алдын ала тергеу iсiн жүргiзу

1. Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына қатысты қылмыстық iстi оның бiрiншi орынбасары ғана қозғауы мүмкiн. Қазақстан Республикасының Бас Прокурорын өзiне қатысты қылмыстық iс қозғалған кезден бастап Бас Прокурордың бiрiншi орынбасарының ұсынуы бойынша тергеу аяқталғанға дейiн өзiнiң қызметтерiн атқарудан Қазақстан Республикасының Президентi шеттетедi. Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры өзiнiң өкiлеттiктерiнiң мерзiмi iшiнде Қазақстан Республикасы Парламентi Сенатының келiсiмiнсiз, қылмыс үстiнде қолға түскен немесе ауыр немесе аса ауыр қылмыстар жасау жағдайларын қоспағанда, қамауға алынбайды, мәжбүрлеп келтiрiлмейдi, қылмыстық жауапқа тартылмайды.
2. Қазақстан Республикасы Бас Прокурорын қылмыстық жауапқа тартуға, қамауға алуға, мәжбүрлеп келтiруге келiсiм алу үшiн Бас Прокурордың бiрiншi орынбасары Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Сенатына ұсыныс енгiзедi. Ұсыныс Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына айып тағудың, қамауға алуға санкция берудiң, оны қылмыстық iзге түсу органына мәжбүрлеп жеткiзудiң қажет екенi туралы мәселенi шешудiң алдында енгiзiледi.
3. Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының бiрiншi орынбасары Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Сенатынан шешiм алған соң iс бойынша одан әрi iс жүргiзу осы Кодекстiң 496-бабының төртiншi, бесiншi, алтыншы, жетiншi бөлiктерiнде белгiленген тәртiппен жүргiзiледi.
3-1. Қылмыс жасаған деп айыпталушы Қазақстан Республикасының Бас Прокурорын қамауға алу немесе үйде қамауда ұстау түріндегі бұлтартпау шарасына санкция беру туралы мәселені алдын ала тергеуді жүзеге асыратын адамның Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының бірінші орынбасары қолдаған қаулысының негізінде Астана қаласының аудандық соты шешеді.
4. Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына қатысты қылмыстық iстi тексерудiң заңдылығын қадағалауды оның бiрiншi орынбасары жүзеге асырады. Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына қатысты тергеу қимылын жүргiзуге санкцияны оның бiрiншi орынбасары бередi. Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына қатысты тергеу мерзiмiн ұзартуды осы Кодексте көзделген тәртiппен Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының бiрiншi орынбасары жүргiзедi. Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына қатысты қамауға алу немесе үйде қамауда ұстау мерзімін ұзарту Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының бірінші орынбасары өтінішті қолдағаннан кейін осы Кодекстің 153-бабында және 496-бабының сегізінші бөлігінде көзделген тәртіппен жүргізіледі.
5. Айыптау қорытындысымен бiрге аяқталған iстi тергеушi осы Кодексте белгiленген тәртiппен сотқа жiберу үшiн Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының бiрiншi орынбасарына тапсырады.
Ескерту. 499-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен.

500-бап. Қазақстан Республикасы Парламентiнiң
депутатына, Конституциялық Кеңесiнiң
Төрағасына немесе мүшесiне, судьяға, Қазақстан
Республикасының Бас Прокурорына қатысты
қылмыстық iстi соттың талқылауы

1. Iстi қарау осы бапта жазылған ережелер ескерiле отырып сотта талқылаудың жалпы қағидалары бойынша жүргiзiледi.
2. Сот сотталатын Қазақстан Республикасы Парламентiнiң депутатына, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесiнiң Төрағасына немесе мүшесiне, судьяға, Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына тыйым салу шарасы ретiнде қамауға алуды, ал iс жүргiзушiлiк мәжбүрлеу шарасы ретiнде - егер Қазақстан Республикасы Конституциясының 52-бабының 4-тармағында, 71-бабының 5-тармағында, 79-бабының 2-тармағында, 83-бабының 3-тармағында көрсетiлген мемлекеттiк органдар қамауға алуға, мәжбүрлеп келтiруге келiсiм беруге алдын ала тергеуде бас тартса немесе мұндай келiсiм сұралмаса, осы Кодекстiң 496-бабының үшiншi бөлiгiне, 497-бабының үшiншi бөлiгiне, 498-бабының үшiншi бөлiгiне, 499-бабының екiншi бөлiгiне сәйкес көзделген тәртiппен бұған келiсiм беру туралы ұсыныспен өтiнiш жасап, мәжбүрлеп келтiрудi қолдануға құқылы.

501-бап. Қылмыстық iзiне түсуден дипломатиялық
иммунитетi бар адамдар

1. Қазақстан Республикасының заңдарына және Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттарға сәйкес қылмыстық iзiне түсуден иммунитеттi мынадай адамдар пайдаланады:
1) шет мемлекеттiң дипломатиялық өкiлдiктерiнiң басшылары, осы өкiлдiктердiң дипломатиялық қызметкерлерi және, егер олармен бiрге тұрса және Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылмаса, олардың отбасыларының мүшелерi;
2) өзара негiзде дипломатиялық өкiлдiктердiң қызмет көрсету қызметкерлерiмен, егер осы қызметкерлер мен олардың отбасыларының мүшелерi Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылмаса немесе Қазақстанда тұрақты тұрмаса, олармен бiрге тұратын олардың отбасыларының мүшелерi, консулдықтардың басшылары және олардың қызмет мiндеттерiн атқаруы кезiнде жасаған әрекеттерiне қатысты, егер Қазақстан Республикасының халықаралық шартында өзгеше көзделмесе, басқа да консулдық лауазымды адамдар;
3) өзара негiзде дипломатиялық өкiлдiктердiң әкiмшiлiк-техникалық қызметтерiнiң қызметкерлерi және, егер бұл қызметкерлер мен олардың отбасыларының мүшелерi Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылмаса немесе Қазақстанда тұрақты тұрмаса, олармен бiрге тұратын олардың отбасыларының мүшелерi;
4) дипломатиялық курьерлер;
5) шет мемлекеттердiң басшылары мен өкiлдерi, Парламент және Үкiмет делегацияларының мүшелерi және өзара негiзде - Қазақстанға халықаралық келiссөздерге, халықаралық конференциялар мен кеңестерге қатысу үшiн немесе басқа ресми тапсырмалармен келетiн, не сондай мақсаттармен Қазақстан Республикасының аумағы арқылы транзитпен жол шеккен шет мемлекеттер делегацияларының қызметкерлерi және егер бұл отбасылар мүшелерi Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылмаса, аталған адамдардың олардың қасына ерiп жүрген отбасыларының мүшелерi;
6) халықаралық ұйымдардағы шет мемлекеттер өкiлдiктерiнiң басшылары, мүшелерi мен қызметкерлерi, халықаралық шарттардың немесе жалпы жұрт таныған халықаралық салт-дәстүрлер негiзiнде Қазақстан Республикасының аумағында жұмыс iстейтiн осы ұйымдардың лауазымды адамдары;
7) Қазақстан Республикасының аумағы арқылы транзитпен өтушi шет мемлекеттердiң үшiншi бiр елдегi дипломатиялық өкiлдiктерiнiң басшылары, өкiлдiктерiнiң дипломатиялық қызметкерлерi және аталған адамдардың қасына ерiп жүретiн немесе оларға қосылу немесе өзiнiң елiне оралу үшiн жеке келе жатқан олардың отбасыларының мүшелерi;
8) Қазақстан Республикасының халықаралық шартына сәйкес өзге де адамдар.
2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң 1, 4-7-тармақтарында аталған адамдар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының халықаралық шартына сәйкес өзге де адамдар қылмыстық iзiне түсушiлiкке шет мемлекет қылмыстық iзiне түсушiлiк иммунитетiнен үзiлдi-кесiлдi бас тарту жасаған жағдайда қылмыстық iзiне түсушiлiкке ұшырауы мүмкiн. Мұндай бас тарту туралы мәселе Бас Прокурордың ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының Сыртқы iстер министрлiгi арқылы дипломатиялық жолмен шешiледi. Тиiстi шет мемлекеттiң аталған адамдар жөнiнде қылмыстық iзiне түсушiлiк иммунитетiнен бас тартуы болмаған жағдайда оларға қатысты қылмыстық iс қозғалмайды, ал қозғалған iс - тоқтатылуға тиiс.
3. Осы баптың екiншi бөлiгiнiң қағидалары бұл адамдардың жасаған қылмысы өздерiнiң қызмет мiндеттерiн атқаруға байланысты болған және Қазақстан Республикасының мүдделерiне қарсы бағытталмаған жағдайларды қоспағанда, егер Қазақстан Республикасының халықаралық шартында өзгеше көзделмесе, осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң 2 және 3-тармақтарында аталған адамдарға қолданылмайды.

502-бап. Дипломатиялық иммунитеттi пайдаланушы адамдарды
ұстау және қамауға алу

1. Осы Кодекстiң 501-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 1, 4-7-тармақтарында аталған адамдар, сондай-ақ өзге де адамдар Қазақстан Республикасының халықаралық шартына сәйкес жеке басына тиiспеушiлiк құқығын пайдаланады. Оларға қатысты заңды күшiне енген үкiмдi орындау үшiн қажет жағдайларды қоспағанда, оларды ұстауға немесе қамауға алуға болмайды.
2. Осы Кодекстiң 501-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 2 және 3-тармақтарында аталған адамдар, егер Қазақстан Республикасының халықаралық шартында өзгеше көзделмесе, олар ауыр, аса ауыр қылмыс жасағаны үшiн iзiне түскен жағдайда не соттың заңды күшiне енген үкiмiн орындау кезiнде ғана ұсталуы немесе қамауға алынуы мүмкiн.

503-бап. Айғақтар беруден дипломатиялық иммунитет

1. Осы Кодекстiң 501-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 1, 3-6-тармақтарында аталған адамдар, сондай-ақ өзге де адамдар Қазақстан Республикасының халықаралық шартына сәйкес куәгер, жәбiрленушi ретiнде айғақтар бермеуiне болады, ал мұндай айғақтарды беруге келiскен жағдайда бұл үшiн қылмыстық процестi жүргiзушi органға келуi мiндеттi емес. Аталған адамдарға тапсырылған жауап алуға шақыру қағазында олардың қылмыстық процестi жүргiзушi органға келмегенi үшiн мәжбүрлеу шараларымен қоқан-лоққы жасалмауы тиiс.
2. Егер осы адамдар алдын ала тергеуде жәбiрленушi, куәгер ретiнде айғақтар берген, ал сот отырысына келмеген жағдайда, сот олардың айғақтарын оқып бере алады.
3. Осы Кодекстiң 501-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 2-тармағында аталған адамдар, өздерiнiң қызмет мiндеттерiн атқаруына байланысты мәселелер бойынша берген айғақтарды қоспағанда, куәгерлер мен жәбiрленушiлер ретiнде айғақтар беруден бас тарта алмайды. Консулдық лауазымды адамдар куәгерлiк айғақтар беруден бас тартқан жағдайда оларға iс жүргiзушiлiк мәжбүрлеу шаралары қолданыла алмайды.
4. Дипломатиялық иммунитеттi пайдаланушы адамдар қылмыстық процестi жүргiзушi органға хат-хабар мен өздерiнiң қызметтiк мiндетiн атқаруға қатысты басқа да құжаттарды табыс етуге мiндеттi емес.

504-бап. Үй-жайлар мен құжаттардың дипломатиялық
иммунитетi

1. Дипломатиялық өкiлдiк басшысының резиденциясы, дипломатиялық өкiлдiк орналасқан үй-жайлар, дипломатиялық қызметкерлер мен олардың отбасылары мүшелерiнiң тұрғын үй-жайлары, олардағы мүлiк пен жүрiп-тұру құралдары қол сұғылмайтын болып табылады. Осы үй-жайларға кiру, сондай-ақ тiнту, сұрыптап алу, мүлiкке тыйым салу дипломатиялық өкiлдiк басшысының немесе оны алмастыратын адамның келiсiмiмен ғана жүргiзiледi.
2. Өзара негiзде осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көзделген иммунитет дипломатиялық өкiлдiктiң қызмет көрсетушi қызметкерлер және олармен, егер бұл қызметкерлер мен олардың отбасыларының мүшелерi Қазақстан Республикасының азаматтары болмаса, олармен бiрге тұратын олардың отбасыларының мүшелерi орналасқан тұрғын үй-жайларға қолданылады.
3. Консулдық орналасқан үй-жай мен консулдық басшысының резиденциясына өзара негiзде қол сұғылмаушылық құқығы қолданылады. Осы үйлерге кiру, тiнту, сұрыптап алу, тыйым салу тиiстi шет мемлекет консулдығының немесе дипломатиялық өкiлдiгi басшысының өтiнiшi бойынша немесе келiсiмiмен ғана орын алуы мүмкiн.
4. Дипломатиялық өкiлдiктер мен консулдықтардың архивтерi, ресми жазысқан хаттары және басқа да құжаттар қол сұғылмайтын болып табылады. Олар дипломатиялық өкiлдiк консулдық басшысының келiсiмiнсiз қаралмайды және алынбайды. Дипломатиялық почта ашылуға және ұсталуға тиiс емес.
5. Осы баптың бiрiншi, екiншi және үшiншi бөлiктерiнде көрсетiлген үй-жайларға кiруге, оларға тiнту жүргiзуге, сұрыптап алуға, сондай-ақ қарау мен осы баптың төртiншi бөлiгiнде аталған құжаттарды қарауға және сұрыптап алуға дипломатиялық өкiлдiктер мен консулдықтар басшыларының келiсiмiн Қазақстан Республикасының Сыртқы iстер министрлiгi арқылы прокурор сұратады.
6. Аталған жағдайларда тiнту, сұрыптап алу, қарау прокурордың және Қазақстан Республикасы Сыртқы iстер министрлiгi өкiлiнiң қатысуымен жүргiзiледi.

12-бөлім. Айрықша іс жүргізу

54-тарау. Ессіз күйдегі адамдарға медициналық сипаттағы
мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы істер бойынша сот ісін
жүргізу

505-бап. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын
қолдану жөнiнде iс жүргiзу негiздерi

1. Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 90-бабында аталған медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану жөнiнде iс жүргiзу есi кiресiлi-шығасылы күйде қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекет жасаған немесе қылмыс жасаған соң жаза тағайындау немесе оны орындау мүмкiн болмайтын дәрежеде психикасы бұзылып ауырған адамдарға қатысты iстер бойынша жүзеге асырылады.
2. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары дерттi психикалық ауытқушылық өзi немесе басқа адамдар үшiн қауiп-қатермен байланысты болған не оның өзге де елеулi зиян келтiру мүмкiн болған жағдайда ғана тағайындалады.
3. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы iстер бойынша iс жүргiзу осы Кодекстiң жалпы қағидаларымен және сонымен бiрге осы тараудың ережелерiмен айқындалады.

506-бап. Дәлелдеуге жататын мән-жайлар

1. Осы Кодекстiң 505-бабының бiрiншi бөлiгiнде аталған адамдарға қатысты iстер бойынша алдын ала тергеу жүргiзу мiндеттi.
2. Алдын ала тергеу жүргiзу кезiнде мынадай мән-жайлар анықталуы тиiс:
1) жасалған әрекеттiң уақыты, орны, тәсiлдерi мен басқа да мән-жайлары;
2) осы адамның қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекеттi жасауы;
3) әрекетпен келтiрiлген залалдың сипаты мен мөлшерi;
4) қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекеттi жасаған адамның оны жасағанға дейiнгi, сондай-ақ одан кейiнгi мiнез-құлқы;
5) осы адамда бұдан бұрын психикалық ауытқушылықтың бар-жоғы, қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекеттi жасау кезiнде немесе iстi қарау кезiнде психикалық сырқаттану дәрежесi мен сипаты.

507-бап. Қауiпсiздiк шаралары

1. Заңмен тыйым салынған әрекеттi жасаған және психикалық сырқатқа шалдыққан адамдарға бұлтартпау шаралары қолдануға болмайды.
2. Осы адамдарға қажет болған жағдайда мынадай қауiпсiздiк шаралары қолданылады:
1) денсаулық сақтау органдарын хабарландыра отырып, ауруды туыстарының, қамқоршыларының, қорғаншыларының қарауына беру;
2) психиатриялық көмек көрсететiн арнаулы медициналық ұйымға орналастыру.
Ескерту. 507-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47 Заңымен.

508-бап. Туған-туыстарының, қорғаншыларының,
қамқоршыларының қарауына беру

1. Психикалық сырқатқа шалдығу фактiсi анықталған кезден бастап заңмен тыйым салынған әрекеттi жасаған, бiрақ айналадағы адамдарға қауiп төндiрмейтiн адам, денсаулық сақтау органдарын хабарландыра отырып, туған-туыстарының, қорғаншыларының, қамқоршыларының қарауына берiлуi мүмкiн.
2. Осы шараны таңдап алу туралы тергеушi, сот дәлелдi қаулы шығарады.

509-бап. Мамандандырылған медициналық ұйымға
орналастыру

1. Бұлтартпау шарасы ретiнде бұдан бұрын қамауға алынған адамның психикалық сырқатқа шалдығу фактiсi анықталған кезде прокурордың қаулысы бойынша ол қатаң оқшаулау жағдайында ауруларды ұстауға лайықталған психиатриялық көмек көрсететiн арнаулы медициналық ұйымға ауыстырылады.
2. Қамауда ұсталған адамды психиатриялық көмек көрсететiн арнаулы медициналық ұйымға орналастыру осы Кодекстiң 247-бабының ережелерi бойынша жүргiзiледi.
Ескерту. 509-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47 Заңымен.

510-бап. Қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекеттi есi
кiресiлi-шығасылы күйде жасаған немесе қылмыс
жасағаннан кейiн психикасы бұзылумен ауырған
адамға қатысты iстi бөлiп алу

Егер қылмыстық iстi тексеру кезiнде қатысушылардың бiрi әрекеттi есi кiресiлi-шығасылы күйде жасағаны немесе қылмыс жасаған соң психикасы бұзылумен ауырғаны анықталатын болса, оған қатысты iс жеке iс жүргiзуге бөлiнуi мүмкiн.

511-бап. Өзiне қатысты медициналық сипаттағы мәжбүрлеу
шараларын қолдану туралы iс жүргiзiлетiн
адамның құқықтары

1. Өзiне қатысты медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы iс жүргiзiлетiн адам, сот-психиатриялық сараптама қорытындысы бойынша бұған оның сырқатының сипаты мен ауырлық дәрежесi кедергi келтiрмейтiн болса; өзiн қандай әрекеттi жасағаны үшiн айыптайтындығын бiлуге; түсiнiктемелер беруге; дәлелдер келтiруге; өтiнiштер мен бас тартуларды мәлiмдеуге; өзiнiң ана тiлiнде немесе бiлетiн тiлiнде түсiнiсуге аудармашының көмегiн тегiн пайдалануға; қорғаушысы болуына және онымен оңаша және құпия кездесуге; тергеушiнiң рұқсатымен оның өтiнiшi немесе қорғаушысының өтiнiшi бойынша жүргiзiлетiн тергеу қимылдарына қатысуға; осы қимылдардың хаттамаларымен танысуға және оларға ескертпелер жасауға; сараптама тағайындау туралы қаулымен және сарапшының қорытындысымен танысуға; алдын ала тергеу аяқталған соң iстiң барлық материалымен танысуға және одан кез келген көлемде кез келген мәлiметтi көшiрiп алуға; тергеушiнiң, прокурор мен соттың iс-әрекеттерi мен шешiмдерiне шағымдар жасауға, медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану үшiн iстi сотқа жiберу туралы қаулының көшiрмесiн алуға құқылы. Iстiң сотта талқылауында, бұдан басқа, аталған адамның дәлелдердi зерттеуге және сот жарыссөздерiне қатысуға; сот отырысының хаттамасымен танысуға және оған ескертпелер жасауға; соттың қаулысына шағымдануға және шағымдалатын шешiмдердiң көшiрмелерiн алуға; iсi бойынша келтiрiлген шағымдар мен наразылықтар туралы бiлуге және оларға қарсылықтар бiлдiруге; мәлiмделген шағымдар мен наразылықтарды соттың қарауына қатысуға құқығы бар.
2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде аталған адамға тергеушi оның құқықтарын түсiндiруге және олардың тiзбесiн жазбаша түрде табыс етуге мiндеттi. Соттың талқылауындағы құқықтары түсiндiрiлгенi туралы сот отырысының хаттамасында белгi жасалады.

512-бап. Заңды өкiлдiң қатысуы

1. Өзiне қатысты медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы iс жүргiзiлетiн адамның жақын туысқаны немесе өзге тұлға осы адамның заңды өкiлi болып танылады және тергеушiнiң немесе прокурордың қаулысы бойынша не соттың қаулысы бойынша iске қатысуға тартылады.
1-1. Өзiне қатысты медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы iс жүргiзiлетiн адамның заңды өкілінің сотқа қатысуы міндетті болып табылады.
2. Заңды өкiл өзi өкiлi болып отырған адамның заңмен тыйым салынған қандай әрекеттi жасағаны мойнына қойылуын бiлуге; өтiнiштер мен бас тартуларды мәлiмдеуге; дәлелдер келтiруге; тергеушiнiң рұқсатымен оның немесе қорғаушысының өтiнiшi бойынша жүргiзiлетiн тергеу қимылдарына қатысуға; өзi қатысқан тергеу қимылдарының хаттамаларымен танысуға және ондағы жасалған жазбалардың дұрыстығы мен толықтығы туралы жазбаша ескертпелер жасауға; алдын ала тергеу аяқталған соң iстiң барлық материалымен танысуға, одан кез келген мәлiметтi және кез келген көлемде көшiрiп алуға; iстi тоқтату туралы немесе iстi медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану үшiн сотқа жiберу туралы қаулының көшiрмесiн алуға; сот талқылауына қатысуға; тергеушiнiң, прокурор мен соттың iс-әрекеттерi мен шешiмдерiне шағымдар беруге; соттың қаулысына шағым жасауға және шағымдалатын шешiмдердiң көшiрмелерiн алуға; iс бойынша келтiрiлетiн шағымдар мен наразылықтар туралы бiлуге және оларға қарсылықтар бiлдiруге; мәлiмделген шағымдар мен наразылықтарды соттың қарауына қатысуға құқығы бар.
3. Заңды өкiлге құқықтарының түсiндiрiлгенi туралы хаттама жасалады.
Ескерту. 512-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

513-бап. Қорғаушының қатысуы

1. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы iс бойынша iс жүргiзуге қорғаушының қатысуы, егер қорғаушы бұдан бұрын iске өзге негiздер бойынша араласпаған болса, өзiне қатысты iс жүргiзiлiп отырған адамның есiнiң кiресiлi-шығасылылығы немесе психикасының бұзылу фактiсi анықталған кезден бастап мiндеттi болып табылады.
2. Iске араласу кезiнен бастап қорғаушы, егер бұған қорғалушының денсаулық жайы кедергi келтiрмейтiн болса, қорғауындағы адаммен оңаша жүздесуге құқығы бар, сондай-ақ осы Кодекстiң 74-бабында көзделген басқа да барлық құқықтарды пайдаланады.

514-бап. Алдын ала тергеудiң аяқталуы

1. Алдын ала тергеу аяқталғаннан кейiн тергеушi:
1) iс жүргiзу iсiн - 37-бапта және 269-баптың үшiншi бөлiгiнде көзделген, сондай-ақ сырқатты психикасының бұзылуы өзi немесе басқа адамдар үшiн қауiп-қатермен не өзге елеулi зиян келтiрiлуi мүмкiн жағдайларда қысқарту туралы;
2) iстi медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану үшiн сотқа жiберу туралы қаулы шығарады.
2. Iстi қысқарту туралы немесе iстi сотқа жiберу туралы тергеушi өзiне қатысты алдын ала тергеу жүргiзiлген адамға, егер өзiнiң психикалық жай-күйi бойынша бұл адам тергеу қимылдарына қатысуға қабiлеттi болса, оның заңды өкiлiне және қорғаушысына, сондай-ақ жәбiрленушiге хабарлайды. Тергеушi процестiң аталған қатысушыларына олардың iстiң материалдарымен танысу құқығын түсiндiредi және бұл құқығын олардың қайда және қашан пайдалана алатындығын хабарлайды. Iспен танысудың тәртiбi тексерудi толықтыру туралы өтiнiштер мен рұқсаттардың тәртiбi осы Кодекстiң 275, 276-баптарымен белгiленедi.
3. Iстi қысқарту туралы қаулы осы Кодекстiң 269-бабының ережелерi бойынша шығарылады. Iстi медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану үшiн сотқа жiберу туралы қаулыда осы Кодекстiң 506-бабында көрсетiлген және iс бойынша анықталған мән-жайлар; медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану үшiн негiздер, егер олар айтылған болса, қорғаушы мен басқа да адамдардың медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының негiздерiне дау айтатын уәждерi жазылуы тиiс.
4. Iстi сотқа жiберу туралы қаулыға қосымша осы Кодекстiң 279-бабының ережелерi бойынша жасалады.
5. Iстi сотқа жiберу туралы қаулымен тергеушi оны прокурорға бередi, ол iстi зерделеп, мына шешiмдердiң бiреуiн қабылдайды:
1) iстi сотқа жiбередi;
2) iстi қосымша тексеру жүргiзу үшiн тергеушiге қайтарады;
3) iстi осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң 1-шi тармағында көрсетiлген негiздер бойынша қысқартады.
6. Iстi медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану үшiн сотқа жiберу туралы қаулының көшiрмесi заңды өкiлге табыс етiледi.
Ескерту. 514-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2000.05.05 N 47 Заңымен.

515-бап. Сотта іс жүргізу

1. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы істерді бірінші сатыдағы соттар қарайды. Осы Кодексте көзделген жағдайларда, есі дұрыс емес адамдарға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы мәселені апелляциялық сатыдағы сот бірінші сатыдағы соттың үкіміне, қаулысына берілген апелляциялық шағымдар немесе наразылық бойынша қылмыстық істі қараған кезде қарауы мүмкін.
2. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы іс сотқа келіп түскеннен кейін судья оны осы Кодексте көзделген қағидалар бойынша сот отырысында қарауға тағайындайды.
3. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы істерді қарау кезінде соттың құрамы осы Кодекстің 58-бабына сәйкес айқындалады.
Ескерту. 515-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

516-бап. Iс бойынша шешiм қабылдау кезiнде сот шешетiн
мәселелер

1. Iстi сотта талқылау процесiнде мынадай мәселелер зерттелуi және шешiлуi тиiс:
1) қылмыстық заңмен көзделген әрекет орын алды ма;
2) iсi қаралып отырған адам әрекет жасады ма;
3) iсi қаралып отырған адам әрекеттi есi кiресiлi-шығасылы күйде жасады ма;
4) осы адам қылмысты жасағаннан кейiн жаза тағайындау және оны орындау мүмкiн болмайтын психикасы бұзылумен ауырды ма;
5) адамның дерттi психикасы бұзылуы оның өзi немесе басқа адамдар үшiн қауiптi ме не оның өзге де елеулi зиян келтiру мүмкiндiгiн тудыра ма;
6) медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасы қолданылуға тиiс пе және нақ қандайы.
2. Сот, сондай-ақ осы Кодекстiң 371-бабының бiрiншi бөлiгiнiң 10, 11, 12-тармақтарында көрсетiлген мәселелердi шешедi.

517-бап. Сот қаулысы

1. Қылмыстық заңмен тыйым салынған әрекеттi осы адамның есi кiресiлi-шығасылы күйде жасағаны немесе осы адамның қылмысты жасағаннан кейiн жазаны тағайындау немесе оны орындау мүмкiн болмайтын психикасы бұзылумен ауырғаны дәлелдендi деп танып, сот Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексiнiң 16, 73-баптарына сәйкес осы адамды тиiсiнше қылмыстық жауаптылықтан немесе жазадан босату туралы және оған медициналық сипаттағы және нақ қандай мәжбүрлеу шарасын қолдану туралы қаулы шығарады.
2. Егер осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген адам өзiнiң психикалық жай-күйi бойынша қауiп-қатер тудырмайтын болса не ол аса ауыр емес әрекет жасаған болса, сот iстi тоқтату туралы және медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданбау туралы қаулы шығарады.
3. Сот осы адамның әрекеттi жасауға қатысқаны дәлелденген жоқ деп таныған, сондай-ақ осы Кодекстiң 37-бабының бiрiншi бөлiгiндегi 1-12-тармақтарында, 38-бабының бiрiншi бөлiгiнде көзделген мән-жайлар анықталған кезде сот өзi анықтаған негiз бойынша адамда аурудың болуына және оның сипатына қарамастан iстi қысқарту туралы қаулы шығарады.
4. Осы баптың екiншi және үшiншi бөлiктерiнде көрсетiлген негiздер бойынша iс қысқартылған кезде сот қаулысының көшiрмесi бес күн мерзiмде психиатриялық көмекке мұқтаж адамдарды емдеу немесе психоневрологиялық мекемеге жiберу туралы мәселенi шешу үшiн денсаулық сақтау органына жiбередi.
5. Iсi қаралып отырған адамның психикасының бұзылуы анықталмады немесе қылмыс жасаған адамның ауруы оған жазалау шараларын қолдануды жоққа шығармайды деп танып, сот өзiнiң қаулысымен iстi қосымша тексеру жүргiзу және iстi бұдан әрi жалпы тәртiппен жолдау үшiн қайтарады.
6. Соттың қаулысында осы Кодекстiң 383-бабында көрсетiлген мәселелер шешiледi.

518-бап. Соттың қаулысына шағымдану және наразылық беру

1. Аудандық және оған теңестірілген соттың қаулысына – осы Кодекстің 47-тарауында көзделген қағидалар бойынша апелляциялық тәртіппен, ал апелляциялық сатыдағы соттың қаулысына қорғаушы, жәбірленуші мен оның өкілі, ісі қаралған адамның заңды өкілі немесе жақын туысы осы Кодекстің 48-1-тарауында көзделген кассациялық тәртіппен шағымдануы, сондай-ақ прокурор наразылық келтіруі мүмкін. Осы Кодекстің 511-бабына сәйкес медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасы қолданылған адам істі сотта талқылауға қатысқан жағдайда ол, егер сот-психиатриялық сараптаманың қорытындысы бойынша оның ауруының сипаты мен ауырлық дәрежесі бұған кедергі жасамаса, сот қаулысына шағымдануға құқылы.
2. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын қолдану туралы қаулы осы Кодекстің 49-тарауында көзделген тәртіппен орындауға беріледі.
Ескерту. 518-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

519-бап. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын
тоқтату, өзгерту және мерзiмiн ұзарту

1. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдануды тоқтату, өзгерту немесе мерзiмiн ұзарту туралы мәселелердi Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексiнiң 93-бабында көзделген тәртiппен медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын қолдану туралы қаулы шығарған сот қарайды, ал егер медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын қолдану осы соттың қызмет ету аумағынан тыс жерде жүзеге асырылса – осы шараны қолдану орны бойынша тиісті сот қарайды.
2. Iстi тыңдауды тағайындау туралы сот медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасы қолданылған адамның заңды өкiлiне, мәжбүрлеп емдеудi жүзеге асырушы мекеменiң әкiмшiлiгiне, қорғаушы мен прокурорға хабарлайды. Сот отырысына қорғаушы мен прокурордың қатысуы мiндеттi, басқа адамдардың келмеуi iстi қарауға кедергi келтiрмейдi.
3. Сот отырысында мәжбүрлеп емдеудi жүзеге асырушы мекеменiң ұсынысы (қорытындысы), психиатр дәрiгерлер комиссиясының қорытындысы зерттеледi, отырысқа қатысушы адамдардың пiкiрi тыңдалады. Егер психиатр дәрiгерлер комиссиясының қорытындысы күмән тудыратын болса, сот отырысқа қатысушы адамдардың өтiнiшi бойынша немесе өз бастамасы бойынша сот психиатриялық сараптамасын тағайындай алады, қосымша құжаттарды талап етедi, сондай-ақ медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын қолдануды тоқтату, өзгерту немесе мерзiмiн ұзарту туралы мәселесi шешiлiп отырған адамнан, егер бұл оның психикасының жай-күйi бойынша мүмкiн болса, жауап алады.
4. Сот бұдан бұрын тағайындалған шараны қолдану қажеттiгi жойылатын не медициналық сипаттағы өзге шараны тағайындау қажеттiгi туындайтын адамның осындай психикалық жай-күйi жағдайында медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын тоқтатады немесе өзгертедi. Сот медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын тоқтату немесе өзгерту үшiн негiздер болмаған ретте мәжбүрлеп емдеудi ұзартады.
5. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасын қолдануды тоқтату, өзгерту немесе мерзiмiн ұзарту туралы, сондай-ақ тоқтатудан, өзгертуден немесе ұзартудан бас тарту туралы сот кеңесу бөлмесiнде қаулы шығарады және оны сот отырысында жариялайды.
Ескерту. 519-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

520-бап. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасы
қолданылған адамға қатысты қылмыстық iстi
қайта жалғастыру

1. Егер қылмыс жасағаннан кейiн оның психикасы бұзылып ауруының салдарынан медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шарасы қолданылған адамды психиатр дәрiгерлер комиссиясы сауыққан деп таныса, онда сот мәжбүрлеп емдеудi жүзеге асырушы медициналық ұйым қорытындысының негiзiнде осы Кодекстiң 453-бабының 9-тармағына және 454-бабының үшiншi бөлiгiне сәйкес медициналық сипаттағы мәжбүрлеп емдеу шарасын қолдануды тоқтату туралы қаулы шығарады және iстi анықтау немесе алдын ала тергеу жүргiзу, осы адамды айыпталушы ретiнде тарту және iстi жалпы тәртiппен сотқа беру туралы мәселенi шешедi.
2. Медициналық ұйымда өткiзiлген уақыт жазаны өтеу мерзiмiне есептеледi.

55-тарау. Қылмыстық процесті жүргізуші органдардың шет
мемлекеттердің қылмыстық істер бойынша құзыретті
мекемелерімен және лауазымды адамдарымен өзара
іс-қимылының тәртібі туралы негізгі ережелер

521-бап. Құқықтық көмек көрсету тәртiбiмен жүргiзiлетiн
iс жүргiзушiлiк және өзге де iс-әрекеттер

1. Құқықтық көмек көрсету ретiмен Қазақстан Республикасы құқықтық көмек туралы халықаралық шарт жасасқан шетел мемлекеттерiнiң тергеу органдарына және соттарына не өзара негiзде осы Кодексте көзделген iс жүргiзушiлiк iс-әрекеттер, сондай-ақ Қазақстан Республикасының басқа да заңдары мен халықаралық шарттарында көзделген өзге де iс әрекеттер жүргiзiлуi мүмкiн.
2. Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттың ережелерi осы Кодекске қайшы келетiн жағдайда халықаралық шарттың ережелерi қолданылады.
3. Құқықтық көмек көрсетуге байланысты шығындарды, егер Қазақстан Республикасының халықаралық шартында өзгеше көзделмесе, оны сұраған мекеме өз мемлекетiнiң аумағында өтейдi.

522-бап. Iс жүргiзу құжаттарының күшi

Осы Кодекстiң 521-бабының бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген аумақтағы мемлекетте оның аумағында қолданылатын заңдарға сәйкес жасалған және елтаңбалы мөрмен бекiтiлген iс жүргiзушiлiк құжаттар, егер Қазақстан Республикасының халықаралық шартында өзгеше көзделмесе, ешқандай шектеусiз iс жүргiзу құжаттары ретiнде қолданылады.

523-бап. Құқықтық көмек көрсету мәселелерi бойынша
қарым-қатынас жасау тәртiбi

1. Тергеу қимылдарын жүргiзу туралы тапсырма Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры, ал сот iс-әрекетi - Қазақстан Республикасының Әдiлет министрi не тиiсiнше олардың орынбасарлары, не уәкiлеттi лауазымды адамдар арқылы жiберiледi, олар қажеттi жағдайларда Қазақстан Республикасының Сыртқы iстер министрлiгiнiң делдал болуын сұрайды.
2. Тапсырманы ресiмдеу кезiнде, егер Қазақстан Республикасының халықаралық шартында өзгеше көзделмесе, ол жiберiлетiн шет мемлекеттiң тiлi пайдаланылады.
3. Сот, прокурор, тергеушi, анықтаушы басқа мемлекеттiң аумағында iс жүргiзу және өзге де iс-әрекеттердi орындау жөнiнде құқықтық көмек көрсету туралы тиiстi бланкiде тапсырма жасайды, қол қойып, қылмыстық iс жүргiзушi органның елтаңбалы мөрiмен куәландырады.
4. Тиiстi прокурордың, соттың дәлелдi өтiнiшi бойынша құқықтық көмек көрсету туралы тапсырма тиiсiнше Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына, Әдiлет министрiне немесе уәкiлеттi прокурорға жiберiледi.
5. Басқа мемлекеттiң құзыреттi мекемесiне құқықтық көмек көрсету туралы тапсырма жiберу жөнiндегi мәселенi Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры, Әдiлет министрi шешедi.
6. Ұстап беру және қылмыстық қудалау мәселелерi жөнiнде құқықтық көмек көрсету тәртiбi осы Кодекстiң 527, 529-баптарымен белгiленедi.

524-бап. Iс жүргiзу әрекеттерiн жүргiзу туралы
тапсырманың мазмұны

1. Тергеу және сот iс-әрекеттерiн жүргiзу туралы тапсырма жазбаша нысанда жасалуы, тапсырманы жiберушi лауазымды адам қол қоюы, мекеменiң елтаңбалы мөрiмен куәландыруы және:
1) тапсырманы берiп отырған органның атауын;
2) тапсырма жiберiлiп отырған органның атауы мен мекен-жайын;
3) iстiң атауын және тапсырманың сипатын;
4) өздерiне қатысты тапсырма жасалып отырған адамдар, олардың азаматтығы, кәсiбiнiң түрi, тұратын жерi немесе жүрген жерi, заңды тұлғалар үшiн - олардың орналасқан жерi туралы деректердi;
5) анықталуға жататын мән-жайларды баяндауды, сондай-ақ сұралынатын құжаттардың, заттық және басқа да айғақтардың тiзбесiн;
6) жасалған қылмыстың iс жүзiндегi мән-жайларын және оның саралануы туралы мәлiметтердi, қажет болғанда - iс-әрекетпен келтiрiлген залалдың мөлшерi туралы деректердi;
7) тапсырманы атқару үшiн қажет басқа да мәлiметтердi қамтуға тиiс.
2. Ұстап беру және қылмыстық қудалауды қозғау туралы талаптардың мазмұны осы Кодекстiң 529, 530-баптарымен белгiленедi.

525-бап. Iс жүргiзушiлiк iс-әрекеттер жүргiзу туралы
тапсырманы атқарудың тәртiбi

1. Сот, прокурор, тергеушi, анықтау органы тергеу немесе сот iс-әрекеттерiн жүргiзу туралы шетел мемлекеттерiнiң тиiстi мекемелерi мен лауазымды адамдарының белгiленген тәртiппен өздерiне берген тапсырмаларын осы Кодекстiң жалпы ережелерi бойынша атқарады.
2. Тапсырманы атқару кезiнде, егер бұл Қазақстан Республикасының осы мемлекетпен халықаралық шартында көзделген болса, шетел мемлекетiнiң iс жүргiзу нормалары қолданылуы мүмкiн.
3. Тапсырманы орындау кезiнде Қазақстан Республикасының мемлекеттiк тiлi не орыс тiлi қолданылады.
4. Тапсырманы атқару кезiнде халықаралық шартта көзделген жағдайларда осы Кодекстiң 523-бабының бiрiншi бөлiгiнде аталған лауазымды адамдардың рұқсатымен басқа мемлекеттiң құзыреттi мекемесiнiң өкiлi қатыса алады.
5. Егер тапсырманы атқару мүмкiн болмаса, алынған құжаттар белгiленген тәртiппен тапсырма берiлген шетел мекемесiне оны атқаруға кедергi келтiрген себептер көрсетiле отырып қайтарылады. Тапсырма, егер оны атқару Қазақстан Республикасының егемендiгiне немесе қауiпсiздiгiне залал келтiретiн не оның заңдарына қайшы келетiн болса, барлық жағдайда да қайтарылады.
Ескерту. 525-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

526-бап. Куәнi, жәбiрленушiнi, азаматтық талапкердi,
азаматтық жауапкердi, олардың өкiлдерiн,
сарапшыны шақыру және олардан жауап алу

1. Куә, жәбiрленушi, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер, олардың өкiлдерi, сарапшы, егер олар шетел мемлекетiнiң азаматтары болса, қылмыстық iс жүргiзушi тиiстi лауазымды адам олардың келiсiмiмен Қазақстан Республикасының аумағында тергеу немесе сот iс-әрекеттерiн жүргiзу үшiн шақыруы мүмкiн.
2. Шақырылатын адамның келуi туралы өтiнiш осы Кодекстiң 523-бабының екiншi бөлiгiнде көзделген тәртiппен жiберiледi.
3. Тергеу және сот iс-әрекеттерiн куәнiң, жәбiрленушiнiң, осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген iс жүргiзуге басқа да қатысушылардың қатысуымен жүргiзу осы Кодекстiң ережелерi бойынша мыналардан басқа реттерде жүзеге асырылады: мәжбүрлеп келтiруге, ақшалай өндiрiп алуға, сондай-ақ айғақтар беруден бас тартқаны немесе жалтарғаны үшiн және көрiнеу жалған айғақтар бергенi немесе көрiнеу жалған қорытынды жасағаны үшiн қылмыстық жауаптылыққа тартуға жол берiлмейдi. Оларды мемлекеттiк шекарадан өткенге дейiн жасаған әрекетi үшiн Қазақстан Республикасының аумағында қылмыстық және әкiмшiлiк жауапқа тартуға, қамауға алуға және жазаға ұшыратуға болмайды. Мұндай адамдарды қаралып жатқан қылмыстық iске байланысты олардың куәлiк айғақтар немесе сарапшылар ретiндегi қорытындыларына орай жауапқа тартуға, қамауға алуға немесе жазаға ұшыратуға болмайды.
4. Егер осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген шақырылатын адам қылмыстық жауапқа тартылса немесе сұратушы мемлекеттiң аумағында басқа қылмысы үшiн сотталса ол өзiнiң азаматтығына қарамастан, белгiлi бiр уақытқа берiлуi мүмкiн.
5. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде аталған адамдар, егер олардың мүмкiндiгi бола тұрып, Қазақстан Республикасының аумағынан өздерiне қылмыстық процестi жүргiзушi орган олардың бұдан әрi болуы қажет еместiгiн хабарлаған күннен бастап он бес тәулiк өткенге дейiн кетпесе, осы баптың төртiншi бөлiгiнде көзделген кепiлдiктерден айырылады. Бұл мерзiмге сол адамдардың Қазақстан Республикасының аумағынан кете алмауына өздерi кiнәлi болмаған уақыт есептелмейдi.

527-бап. Iстiң материалдарын қылмыстық қудалауды
жалғастыру үшiн жiберу

Қазақстан Республикасынан тыс жерге кетiп қалған шетелдiк Қазақстан Республикасының аумағында қылмыс жасаған жағдайда қылмыстық iс жүргiзушi орган осы Кодекстiң 50, 265 және 304-баптарында көзделген тәртiппен iс бойынша iс жүргiзудi тоқтата тұру туралы дәлелдi қаулы, сондай-ақ осы Кодекстiң 192, 306-баптарында көзделген тәртiппен қылмыстық iстердiң тергелуi немесе сотта қаралуы бойынша берiлуi туралы қаулы шығарады. Iстi басқа мемлекетке халықаралық шартқа сәйкес жiберу туралы мәселенi шешу үшiн iстiң материалдары қылмыстық iзге түсудi жүзеге асыру жөнiнде өтiнiшпен бiрге Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына немесе уәкiлеттi прокурорға жiберiледi.

528-бап. Қылмыстық iзге түсудi жалғастыру туралы немесе
қылмыстық iс қозғау туралы өтiнiштердi орындау

1. Шетел мемлекетi тиiстi мекемесiнiң шетел мемлекетiнiң аумағында қылмыс жасаған және Қазақстан Республикасына қайтып оралған Қазақстан Республикасының азаматына қатысты қылмыстық iстi әрi қарай тексеру үшiн беру туралы өтiнiшiн Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры немесе уәкiлеттi прокурор қарайды. Алдын ала тергеу мен сот талқылауы мұндай жағдайларда осы Кодексте көзделген тәртiппен жүргiзiледi.
2. Шетел мемлекетiнiң аумағында iстi тексеру кезiнде осыған уәкiлеттi органның немесе лауазымды адамның өз құзыретi шегiнде және белгiленген нысан бойынша алған дәлелдерi тергеудi Қазақстан Республикасында жалғастыру кезiнде iс бойынша жиналған басқа дәлелдермен тең заң күшiне ие болады.
3. Қазақстан Республикасының азаматы шетел мемлекетiнiң аумағында қылмыс жасаған, содан соң Қазақстан Республикасына қайтып оралған жағдайда оған қатысты қылмыстық iзге түсу қозғалғанға дейiн қылмыстық iстi Қазақстан Республикасының алдын ала тергеу органдары шетел мемлекеті мекемесiнiң Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасына табыс етiлген осы қылмыс туралы материалдары бойынша қылмыстық iс қозғауы және тексеруi мүмкiн.
4. Қылмыстық iс жүргiзушi орган iс бойынша қабылданған түпкiлiктi шешiм туралы Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына немесе уәкiлеттi прокурорға хабарлауға және бұл шешiмнiң көшiрмесiн жiберуге мiндеттi.

529-бап. Адамды қылмыстық жауапқа тарту немесе үкiмдi
орындау үшiн ұстап беру туралы талапты жiберу

1. Қазақстан Республикасының заңдарында және халықаралық шарттарында көзделген жағдайда және тәртiпте Қазақстан Республикасының Бас прокуроры немесе уәкiлеттi прокурор шетел мемлекетінiң құзыреттi мекемесiне Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын қылмыс жасаған адамды, егер осы адамға қатысты айыптау үкiмi немесе оны айыпталушы ретiнде тарту туралы қаулы шығарылса, оны ұстап беру туралы талаппен шетел мемлекетiнiң тиiстi мекемесiне өтiнiш жасайды.
2. Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында және заңдарында көзделген жағдайда және тәртiпте қылмыстық iс жүргiзушi орган Қазақстан Республикасының аумағында қылмыс жасап, оның аумағынан кетiп қалған адамды ұстап беру туралы Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына немесе уәкiлеттi прокурорға өтiнiш жасап, оған қажеттi құжаттарды қоса тiркейдi.
3. Беру туралы талапта:
1) қылмыстық iстi жүргiзiп жатқан органның атауы;
2) сотталушының (айыпталушының) тегi, аты, туған жылы, азаматтығы туралы деректер, сыртқы бет-пiшiн сипаттамасы, фотосуретi;
3) осы қылмыс үшiн жауаптылықты көздейтiн заңның мәтiнiн келтiрiп, жазаны мiндеттi түрде көрсете отырып, жасалған қылмыстың iс жүзiндегi мән-жайларының баяндалуы;
4) заңды күшiне енген үкiмнiң, не тиiстi құжаттардың куәландырылған көшiрмелерiн қоса тiркей отырып, айыпталушы ретiнде тарту туралы қаулының шығарылған жерi мен уақыты туралы мәлiметтер қамтылуға тиiс.
4. Ұстап беру туралы өтiнiшке: айып тағу туралы қаулының көшiрмесi, қамауға алу туралы қаулының көшiрмесi, ұстап берiлуге тиiстi адамның азаматтығын растайтын құжаттар, тиiстi прокурордың ұстап беру туралы өтiнiшiнiң заңдылығы мен негiздiлiгi туралы қорытындысы қоса тiркелуге тиiс.

530-бап. Берiлген адамның қылмыстық жауаптылық шектерi

1. Шетел мемлекетi ұстап берген адам беруге қатысы жоқ өзге қылмысы үшiн қылмыстық жауапқа тартылмайды, жазаланбайды, сондай-ақ оны ұстап берген мемлекеттiң келiсiмiнсiз үшiншi бiр мемлекетке берiлмейдi.
2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнiң ережесi адамның ол ұстап берiлген соң қылмыс жасаған жағдайларға қолданылмайды.

531-бап. Шетел мемлекетiнiң азаматын ұстап беру туралы
талапты атқару

1. Қылмыс жасады деп айыпталушы немесе шетел мемлекетiнiң аумағында сотталған шетел мемлекетiнiң азаматын ұстап беру туралы талапты Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры немесе уәкiлеттi прокурор қарайды, оның нұсқаулары ұстап берудi орындау үшiн негiз болып табылады. Адамды ұстап беру туралы бiрнеше мемлекеттiң талаптары болған ретте адамның қандай мемлекетке ұстап берiлуге жататындығы туралы шешiмдi Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры қабылдайды.
2. Ұстап берудiң шарты мен тәртiбi осы Кодекспен және Қазақстан Республикасының шетел мемлекетiмен жасасқан халықаралық шартымен айқындалады. P09007S
3. Қазақстан Республикасының аумағында басқа қылмысы үшiн жазасын өтеп жүрген шетел мемлекетiнiң азаматына қатысты ұстап беру туралы өтiнiш келiп түскен жағдайда ұстап беру мерзiм жазасын өтегенге дейiн немесе кез келген заңды негiз бойынша жазасынан босатылғанға дейiн ұзартылуы мүмкiн. Шетел мемлекетiнiң азаматы қылмыстық жауапқа тартылған жағдайда, оны ұстап беру мерзiмi үкiм шығарылғанға дейiн, жазасын өткерген немесе кез келген негiз бойынша қылмыстық жауаптылықтан босатылғанға немесе жазадан босатылғанға дейiн ұзартылуы мүмкiн. Егер ұстап берудiң мерзiмiн ұзарту қылмыстық iзге түсу мерзiмi өтуiне алып баратын немесе қылмысты тексеруге залал келтiруi мүмкiн болса, ұстап беру өтiнiшi бойынша талап етiлетiн адам тараптардың келiсiмiмен айқындалатын белгiлi бiр уақытқа берiлуi мүмкiн.
4. Белгiлi бiр уақытқа берiлген адам өзi берiлген қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу әрекеттерi жүргiзiлген соң, бiрақ адамды берген уақытынан бастап үш айдан кешiктiрiлмей қайтарылуы тиiс. Өзара уағдаластық бойынша бұл мерзiм ұзартылуы мүмкiн, бiрақ сот кескен жазасының мерзiмiнен немесе Қазақстан Республикасының аумағында жасаған қылмысы үшiн заңға сәйкес кесiлуi мүмкiн мерзiмнен аспайды.
5. Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының немесе уәкiлеттi прокурордың ұстап беру туралы қаулысын алғаннан кейiн қамауда ұстау орнының әкiмшiлiгi ұстап берiлетiн адамның ол ұстап берiлген мемлекеттiң органына айдап жөнелтiлуi мен берiлуiн отыз тәулiк iшiнде ұйымдастыруға және орындалғаны туралы Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына немесе уәкiлеттi прокурорға хабарлауға мiндеттi.
6. Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының немесе уәкілетті прокурордың шет мемлекеттің азаматын ұстап беру туралы талапты қарау нәтижелері туралы оны ұстап беру туралы өтініш келіп түскен адамға хабарланады, сондай-ақ оған қабылданған шешімге сотқа шағымдану құқығы түсіндіріледі.
Ұстап беру туралы қаулы өзіне қатысты қаулы қабылданған адамға хабарланған кезден бастап он тәулік өткен соң заңды күшіне енеді. Қаулыға шағым берілген жағдайда ұстап беру сот шешімі заңды күшіне енгенге дейін жүргізілмейді.
Ескерту. 531-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

531-1-бап. Адамды ұстап беру туралы шешімге шағымдану

1. Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының немесе уәкілетті прокурордың ұстап беру туралы қаулысына өзіне қатысты осы шешім қабылданған адам немесе оның қорғаушысы хабарлама алған кезден бастап он тәуліктің ішінде адамның орналасқан жеріндегі аудандық және оған теңестірілген сотқа шағым бере алады.
2. Оған қатысты ұстап беру туралы шешім қабылданған адамды қамауда ұстау орнының әкiмшiлiгi сотқа жолданған шағымды алған соң жиырма төрт сағаттың ішінде оны тиісті сотқа жібереді және бұл туралы прокурорға хабарлайды.
3. Прокурор ұстап беру туралы қаулыға шағымдану туралы хабарлама келіп түскен кезден бастап он тәуліктің ішінде сотқа өзі қабылдаған шешімнің заңдылығы мен негізділігін растайтын материалдарды жібереді.
4. Адамды ұстап беру туралы шешімнің заңдылығы мен негізділігін тексеруді сот шағымды алған күннен бастап бір ай ішінде прокурордың, оған қатысты ұстап беру туралы шешім қабылданған адамның және, егер ол қылмыстық іске қатысса, оның қорғаушысының қатысуымен ашық сот отырысында жүргізеді.
5. Отырысты бастар алдында төрағалық етуші қандай шағым қарауға жататынын жариялайды, қатысушыларға олардың құқықтарын, міндеттері мен жауапкершіліктерін түсіндіреді. Содан кейін өтініш беруші және (немесе) егер қылмыстық іске қатысса, оның қорғаушысы шағымды негіздейді, содан кейін сөз прокурорға беріледі.
6. Сотта қарау барысында сот осы адамды ұстап беру туралы шешімнің Қазақстан Республикасының заңнамасы мен халықаралық шарттарына сәйкестігін тексерумен шектеліп, шағым жасаған адамның кінәлілік мәселелерін талқыламайды.
7. Тексеру нәтижесінде сот мынадай:
1) адамды ұстап беру туралы шешімді заңсыз немесе негізсіз деп тану және оның күшін жою туралы;
2) шағымды қанағаттандырусыз қалдыру туралы;
3) адамды қамауда ұстау мерзімін кемінде бір ай мерзімге ұзарта отырып, осы шешімді қабылдау үшін елеулі маңызы бар мәселелерді қарағанға дейін ұстап беру туралы шешімді тоқтата тұру туралы қаулылардың бірін шығарады.
8. Ұстап беру үшін қамауға алынған адамды босату осы Кодекстің 534-бабында көзделген тәртіппен ұстап беруді заңсыз немесе негізсіз деп тану және оның күшін жою туралы сот қаулысы күшіне енгеннен кейін жүргізіледі.
9. Ұстап беруді заңсыз немесе негізсіз деп тану және оның күшін жою туралы не шағымды қанағаттандырусыз қалдыру туралы сот қаулысына ол шығарылған күннен бастап он тәуліктің ішінде облыстық және оған теңестірілген сотқа шағым берілуі немесе наразылық білдірілуі мүмкін.
Ескерту. Кодекс 531-1-баппен толықтырылды - ҚР 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

532-бап. Ұстап беруден бас тарту

1. Егер:
1) Қазақстан Республикасы осы адамға саяси баспана берсе;
2) Ұстап беру туралы талапқа негiз болған әрекет Қазақстан Республикасында қылмыс деп танылмайтын болса;
3) ол адамға қатысты дәл сол қылмысы үшiн заңды күшiне енген үкiм шығарылып үлгерсе немесе iс бойынша iс жүргiзу тоқтатылса;
4) Қазақстан Республикасының заңдары бойынша қылмыстық iс қозғалмайтын болса немесе ескiру мерзiмiнiң өтуi нәтижесiнде немесе өзге заңды негiз бойынша үкiмнiң орындалуы мүмкiн болмаса;
5) сұраушы мемлекетте адам қинауды қолдану қаупіне ұшырауы мүмкін деп ұйғаруға негіз болса, ұстап беруге жол берiлмейдi.
2. Егер ұстап беру туралы талап мәлiмденген қылмыс Қазақстан Республикасының аумағында немесе оның шегiнен тыс жерде жасалған болса, бiрақ Қазақстан Республикасының мүдделерiне қарсы бағытталған болса, ұстап беруден бас тартылуы мүмкiн.
Ескерту. 532-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

533-бап. Азаматтығы жоқ адамдарға, үшiншi бiр елдiң
азаматтарына қатысты қылмыстық iзге түсудi
жалғастыру және оларды ұстап беру

1. Азаматтығы жоқ адамдарға, үшiншi бiр елдiң азаматтарына қатысты қылмыстық iзге түсу материалдарын жiберудiң және қылмыстық iзге түсудi жалғастыру туралы немесе қылмыстық iс қозғау туралы өтiнiштердi орындау тәртiбi осы Кодекстiң 527, 528-баптарының ережелерiмен айқындалады.
2. Азаматтығы жоқ адамдарды, үшiншi бiр елдiң азаматтарын ұстап беру тәртiбi осы Кодекстiң 529, 530, 531, 532-баптарының ережелерiмен айқындалады.

534-бап. Әдеттен тыс қамау (ұстап беру үшiн тұтқындау
және қамап қою)

1. Шетел мемлекетiнiң құзыреттi органынан тиiстi түрде ресiмделген талапты алу кезiнде және адамды ұстап беру үшiн заңды негiздер болған ретте ол ұсталуы мүмкiн және оған әдеттен тыс қамау түрiндегi бұлтартпау шарасы қолданылады. Сұраушы мемлекеттiң өтiнiшi бойынша адам ұстап беру туралы талап алынғанға дейiн де қамалуы мүмкiн. Өтiнiште қамауға алу туралы қаулыға немесе заңды күшiне енген үкiмге сiлтеме болуы және ұстап беру туралы талаптың қосымша табыс етiлетiндiгi айтылуға тиiс. Ұстап беру туралы талап мәлiмделгенге дейiн қамауға алу туралы өтiнiш почта, телеграф, телекс немесе факс бойынша берiлуi мүмкiн. Табыс етілген материалдар зерделеніп, ұсталған адамды іздеу жарияланған адам деп санауға жеткілікті негіздер болғанда және осы Кодекстің 532-бабында жазылған негіздер жоқ болған кезде прокурор аудандық және оған теңестірілген сотқа экстрадициялық қамауға алу туралы өтініш енгізеді. Аудандық және оған теңестірілген соттың судьясы осы Кодекстің 150-бабында көзделген ережелер мен мерзімдерді сақтай отырып, өтінішті қарайды және мынадай: экстрадициялық қамау туралы; экстрадициялық қамаудан бас тарту туралы қаулылардың бірін шығарады. Судьяның осы қаулысына шағымдану, наразылық білдіру және оны апелляциялық қарау осы Кодекстің 110-бабында көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.
2. Адам, егер оның басқа мемлекеттiң аумағында ұстап беруге әкеп соғатын қылмыс жасағандығына сезiк келтiретiн заңмен көзделген негiздер болса, осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көзделген өтiнiшсiз-ақ үш тәулiкке дейiнгi мерзiмге ұсталуы мүмкiн.
3. Прокурор адамның қамауға алынғаны туралы ұстап беру туралы өтiнiштi, қамау туралы өтiнiштi жiберген немесе жiберуi мүмкiн шетел мемлекетiнiң мекемесiне ұстап беру уақыты мен орнын ұсына отырып, дереу хабарлайды.
4. Егер қырық тәулiк iшiнде ұстап берiлмесе, қамауда отырған адам прокурордың қаулысы бойынша босатылуға тиiс. Осы баптың екiншi бөлiгiне сәйкес тұтқындалған адам оны ұстап беру туралы талап Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген тұтқындалу мерзiмiнiң iшiнде келiп түспесе, босатылуы тиiс. Қайта қамауға алуға осы баптың бiрiншi бөлiгiне сәйкес ұстап беру туралы жаңа талапты қараған соң ғана жол берiледi.
5. Осы Кодекстiң 531-бабына сәйкес ұсталған адамды әдеттен тыс қамауды сот қырық тәулікке дейiнгi мерзiмге жүзеге асырады.
6. Бұл мерзiмде iздеу жариялаған мемлекеттiң құзыреттi органынан ұстап беру туралы өтiнiш түспеген жағдайда, бiрақ қамауға алу туралы өтiнiш және ұстап беру туралы кейiннен өтiнiш жiберуге кепiлдiк болған ретте, прокурордың өтініші бойынша экстрадициялық қамау мерзімін сот екi айға дейiн ұзартуы мүмкiн, бұл туралы Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына немесе уәкiлеттi прокурорға хабарланады.
7. Осы баптың екiншi бөлiгiнде аталған жағдайлар болған ерекше реттерде облыс прокурорының немесе оған теңестiрiлген прокурордың өтiнiшi бойынша әдеттен тыс қамау мерзiмiн сот үш айға дейiн ұзартуы мүмкiн.
Ұстап беруі сұралған адамның немесе оның қорғаушысының ұстап беру туралы шешімге шағымдану, оған босқын немесе баспана іздеген адам мәртебесін беру мәселелері бойынша не ұстап беру туралы шешім қабылдау үшін елеулі маңызы бар өзге де мәселелер бойынша шағымы болған жағдайда, прокурордың өтініші бойынша экстрадициялық қамау мерзімін сот он екі айға дейін, бірақ үкімді орындау үшін ұстап беруді сұрап отырған шет мемлекетте адам сотталған мерзімнен артық емес мерзімге ұзартуы мүмкін.
8. Қамауда ұстау орнының әкiмшiлiгi қамалушының қамауда ұстау мерзiмi өткенге дейiн жетi тәулiктен кешiктiрмей бұл жөнiнде прокурорға хабарлауға мiндеттi.
9. Қамалған адамды оны ұстап беру үшiн босату прокурордың қаулысы негiзiнде, соның iшiнде осы бапта аталған мерзiм өткеннен кейiн де, егер бұл мерзiмде адам ұстап берiлмеген болса, жүзеге асырылып, бұл жөнiнде дереу Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына немесе уәкiлеттi прокурорға хабарланады.
Ескерту. 534-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2008.07.05 N 65-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

535-бап. Транзиттiк тасымалдау

1. Шетел мемлекетi мекемесiнiң осы мекемеге үшiншi бiр мемлекеттiң ұстап берген адамын Қазақстан Республикасының аумағы бойынша транзиттiк тасымалдау жөнiндегi өтiнiшi оны ұстап беру туралы талап қаралған тәртiппен қаралады.
2. Транзиттiк тасымалдаудың тәсiлiн тиiстi ведомстволардың келiсiмi бойынша Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры айқындайды.

536-бап. Заттарды беру

1. Адамды шет мемлекеттiң мекемесiне ұстап беру кезiнде қылмыс жасау құралдары болып табылатын заттар, сондай-ақ қылмыс iзi бар немесе қылмыстық жолмен алынған заттар берiледi. Бұл заттар өтiнiш бойынша және адамды ұстап беру оның қайтыс болуы салдарынан немесе басқа себептер бойынша iске аспаған жағдайда берiледi.
2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген заттар басқа қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу үшiн қажет болса, белгiлi бiр уақытқа кiдiртiлуi мүмкiн.
3. Үшiншi адамдардың заңды құқықтарын қамтамасыз ету үшiн осы баптың бiрiншi бөлiгiнде аталған заттарды беру шетел мемлекетi мекемесiнiң iс бойынша iс жүргiзудi аяқтаған соң заттарды қайтару туралы кепiлдiктерi болған ретте ғана жүргiзiледi.

56-тарау. Жазасын өзі азаматы болып табылатын мемлекетте
өтеу үшін бас бостандығынан айыруға сотталған адамды беру

537-бап. Жазасын өзi азаматы болып табылатын мемлекетте
өтеу үшiн бас бостандығынан айыруға сотталған
адамды беру негiздерi

Қазақстан Республикасының соты бас бостандығынан айыруға соттаған адамды жазасын өзi азаматы болып табылатын мемлекетте өтеу үшiн беруге, нақ сол сияқты шетел мемлекетiнiң соты бас бостандығынан айыруға соттаған Қазақстан Республикасының азаматын жазасын Қазақстан Республикасында өтеу үшiн беру Қазақстан Республикасының тиiстi шетел мемлекетiмен халықаралық шарты не Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының шетел мемлекетiнiң құзыреттi органдарымен және лауазымды адамдарымен өзара шарттағы жазбаша келiсiмi негiз болып табылады.

538-бап. Өзi азаматы болып табылатын мемлекетте жазасын
өтеу үшiн сотталушыны берудiң шарттары мен
тәртiбi

1. Өзi азаматы болып табылатын мемлекетте жазасын өтеу үшiн Қазақстан Республикасында сотталған адамды беруге сотталушының, оның заңды өкiлiнiң немесе жақын туған-туыстарының өтiнiшi бойынша, сондай-ақ сотталушының келiсiмiмен тиiстi мемлекеттiң құзыреттi органының өтiнуi бойынша оның бас бостандығын айыру туралы жазасын өтеуiне дейiн жол берiледi.
2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген адамды беру Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының немесе оның орынбасарының шешiмi бойынша үкiм заңды күшiне енген соң ғана жүзеге асырылуы мүмкiн, олар үкiм шығарған сотқа осы адамның берiлгенiн хабарлайды.

539-бап. Бас бостандығынан айыруға сотталушыны жазасын
өтеу үшiн беруден шет мемлекетке бас тарту

Қазақстан Республикасының соты бас бостандығынан айыруға соттаған адамды ол азаматы болып табылатын мемлекетте жазасын өтеу үшiн беруден, егер:
1) адам сол үшiн сотталған әрекеттерiнiң бiрде бiрi сотталушы азаматы болып табылатын мемлекеттiң заңдары бойынша қылмыс болып танылмаса;
2) жаза шет мемлекетте ескiру мерзiмiнiң өтуi салдарынан немесе осы мемлекеттiң заңдарында көзделген өзге негiз бойынша орындалмайтындай болса;
3) сотталушыдан немесе шет мемлекеттен азаматтық талап бөлiгiнде үкiмнiң орындалуына кепiлдiк алынбаса;
4) сотталушыны халықаралық шартта көзделген жағдайларда беру туралы келiсiмге қол жеткiзiлмесе;
5) сотталушының Қазақстан Республикасында тұрақты тұрғылықты жерi болса, бас тартылуы мүмкiн.

540-бап. Қазақстан Республикасының азаматын жазасын өтеу
үшiн қабылдау туралы өтiнiштi қарау

1. Шет мемлекеттiң соты бас бостандығынан айыруға соттаған Қазақстан Республикасының азаматы, оның заңды өкiлi немесе жақын туған-туыстары, сондай-ақ шет мемлекеттiң құзыреттi органдары сотталушының келiсiмiмен Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына сотталушының жазасын Қазақстан Республикасында өтеуi туралы өтiнiш жасай алады.
2. Өтiнiш қанағаттандырылған жағдайда Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры шет мемлекет сотының үкiмiн атқару туралы облыстық немесе оған теңестiрiлген сотқа сотталушының Қазақстан Республикасынан кеткенге дейiнгi тұрақты тұрғылықты жерi бойынша ұсыныс енгiзедi. Сотталушының тұрақты тұрғылықты жерi болмаған кезде ұсыныс Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына енгiзiледi.

541-бап. Соттың шет мемлекет сотының үкiмiн атқаруға
байланысты мәселелердi шешу тәртiбi

1. Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының ұсынысын судья сот отырысында сотталушыны қатыстырмай үкiмдi атқаруға байланысты мәселелердi шешуге байланысты осы Кодекспен белгiленген тәртiп пен мерзiмдерде қарайды.
2. Шет мемлекет сотының үкiмiн атқару туралы судьяның қаулысында:
1) шет мемлекет сотының атауы, үкiмнiң шығарылған уақыты мен жерi;
2) сотталушының Қазақстан Республикасындағы соңғы тұрғылықты жерi, оның жұмыс орны және сотталғанға дейiнгi айналысқан кәсiбi туралы мәлiметтер;
3) азамат жасағанына кiнәлi деп таныған қылмыстың саралануы және оның қандай қылмыстық заңның негiзiнде сотталғандығы;
4) сотталушының жасаған қылмысы үшiн жауаптылық көздейтiн Қазақстан Республикасының қылмыстық заңы;
5) жазаның (негiзгi және қосымша) түрi мен мерзiмi, сотталушы Қазақстан Республикасында өтеуi тиiс жазаның басталу және аяқталу мерзiмi; қылмыстық түзеу мекемесiнiң түрi, қуыным бойынша залалды өтеудiң тәртiбi көрсетiлуi тиiс.
3. Егер Қазақстан Республикасының заңы бойынша осы қылмыс үшiн бас бостандығынан айырудың шектi мерзiмi шет мемлекет судьясы тағайындаған үкiм бойынша тағайындалғаннан аз болса, судья осы қылмысты жасағаны үшiн бас бостандығынан айырудың Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнде көзделген ең жоғары мерзiмiн белгiлейдi. Егер бас бостандығынан айыру жаза ретiнде көзделмеген болса, судья Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексiнде белгiленген шекте осы қылмыс үшiн және шет мемлекет сотының үкiмi бойынша тағайындалғанға мейлiнше сәйкес келетiн жазаны айқындайды.
4. Егер үкiм екi немесе бiрнеше әрекетке қатысты болса, Қазақстан Республикасында бәрi бiрдей қылмыс деп танылмаса, судья шетел мемлекетi сотының үкiмi бойынша қылмыс болып табылатын әрекетке жазаның қай бөлiгi қолданылатындығын айқындайды.
5. Судьяның қаулысы ол шығарылған күннен бастап күшiне енедi және орындалуын қамтамасыз ету үшiн Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасына жiберiледi.
6. Шет мемлекеттiң соты үкiмнiң күшiн жойған немесе өзгерткен жағдайда шет мемлекетте не Қазақстан Республикасында шығарылған рақымшылық ету немесе кешiрiм жасау актiсiн жазасын Қазақстан Республикасында өтеп жүрген адамға қолданылған ретте қайта қаралған үкiмдi орындау, сондай-ақ рақымшылық етудi немесе кешiрiм жасауды қолдану мәселелерi осы баптың ережелерi бойынша шешiледi.
Ескерту. 541-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.01.18 № 393-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

13-бөлiм. Алқабилердiң қатысуымен iстер бойынша iс жүргiзу

Ескерту. 13-бөліммен толықтырылды - ҚР 2006.01.16 N 122 (2007.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

57-тарау. Жалпы ережелер

542-бап. Алқабилердiң қатысуымен iстер бойынша iс
жүргiзу тәртiбi

Сот алқабилердiң қатысуымен қарайтын қылмыстық iстер бойынша iс жүргiзу осы бөлiмде белгiленген ерекшелiктер ескерiле отырып, осы Кодекстің ережелерiне сәйкес жүргiзiледi.

543-бап. Алқабилердің қатысуымен соттың қарауына
жататын iстер

1. Сот Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 96 (екінші бөлігінің п) тармағында), 162 (төртінші бөлігінде), 165, 166-1, 167, 171, 233 (төртінші бөлігінде), 235-1 (бесінші бөлігінде), 250 (төртінші бөлігінде), 259 (төртінші бөлігінде), 260 (төртінші бөлігінде), 261 (төртінші бөлігінде)-баптарында көзделген қылмыстар туралы істерді, сондай-ақ көрсетілген әрекеттерді есі дұрыс емес күйінде жасаған не оларды жасағаннан кейін жүйке ауруына ұшыраған адамдарға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы істерді қоспағанда, жасалғаны үшін қылмыстық заңда өлiм жазасы немесе өмір бойына бас бостандығынан айыру көзделген қылмыстар туралы істерді алқабилердің қатысуымен қарайды.
2. Егер адам Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің бірнеше бабында көзделген қылмыстарды жасады деп айыпталған болса, егер қылмыстардың осындай жиынтығына, Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 96 (екінші бөлігінің п) тармағында), 162 (төртінші бөлігінде), 165, 166-1, 167, 171, 233 (төртінші бөлігінде), 235-1 (бесінші бөлігінде), 250 (төртінші бөлігінде), 259(төртінші бөлігінде), 260 (төртінші бөлігінде), 261 (төртінші бөлігінде)-баптарында көзделген қылмыстар туралы істерді қоспағанда, жасалғаны үшін қылмыстық заңда өлiм жазасы немесе өмір бойына бас бостандығынан айыру көзделген қылмыстың ең болмағанда біреуі кірсе, айыпталушының өз ісінің сотта алқабилердің қатысуымен қаралуына құқығы бар.
3. Егер iс бойынша бiрнеше адам айыпталса, оны соттың алқабилердiң қатысуымен қарауы, егер сотталушылардың ең болмағанда бiреуi қылмыстық iстi алқабилердiң қатысуымен қарау туралы өтiнiшхатпен жүгінсе, олардың барлығына қатысты қарау осы бөлiмде көзделген қағидалар бойынша жүргiзiледi.
Ескерту. 543-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2013 № 121-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

544-бап. Алқабилер қатысатын сот құрамы

Қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық сотта және қылмыстық істер жөніндегі мамандандырылған ауданаралық әскери сотта алқабилердің қатысуымен сот бір судьяның және он алқабидің құрамында әрекет етеді.
Ескерту. 544-бап жаңа редакцияда - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

545-бап. Алқабиге ықпал етуге жол бермеу

Алқабилердiң қатысуымен бүкiл сот талқылауы барысында мемлекеттiк айыптаушыға, жәбiрленушiге, сотталушыға және оның қорғаушысына, сондай-ақ процестің басқа да қатысушыларына осы iстi қарауға қатысушы алқабилермен белгiлеген тәртіптен тыс араласуға тыйым салынады.

546-бап. Соттың iстi алқабилердiң қатысуымен қарауы
туралы өтiнiш

1. Осы бөлiмде көзделген ережелерге сәйкес, қылмыстық сот iсiн жүргiзудi жүзеге асыру айыпталушының өз iсiн соттың алқабилердiң қатысуымен қарауы туралы өтiнiшi бойынша жүргiзiледi.
2. Тергеушi алдын ала тергеу аяқталғаннан кейiн айыпталушыға iстiң барлық материалдарын таныстыру кезiнде оған соттың оның iсiн алқабилердiң қатысуымен қарауы туралы өтiнiш беру құқығын, сондай-ақ соттың алқабилердің қатысуымен шығарған үкiмiне шағым жасау және шағымды қарау ерекшелiктерiн қоса, осындай өтiнiштi қанағаттандырудың құқықтық салдарын түсiндiруге мiндеттi.
3. Айыпталушыға алдын ала тергеудің аяқталғаны туралы хабарлаған және істің барлық материалдарын танысу үшін ұсынған кезде, сондай-ақ келесі кезеңде, оның ішінде сотта істі алдын ала тыңдауда, бірақ соттың басты сот талқылауын тағайындауына дейін оның істі соттың алқабилердің қатысуымен қарауы туралы өтініш мәлімдеуге құқығы бар.
4. Тергеушi айыпталушының өз iсiн соттың алқабилердің қатысуымен қарауы туралы не өз iсiн соттың алқабилердiң қатысуымен қарауына құқығын пайдаланудан бас тартуы туралы өтiнішін айыпталушыға тергеу әрекеттерi мен оның құқығын түсiндiрудiң аяқталғандығын хабарлау жөнiндегi хаттамада көрсетуге мiндеттi. Кейіннен мәлімделген өтінішті айыпталушы жазбаша түрде береді және ол соттауына осы іс жататын сотқа дереу жіберіледі.
5. Сот басты сот талқылауын тағайындағаннан кейін айыпталушының өз iсiн соттың алқабилердің қатысуымен қарауы туралы өтiнiшi қабылданбайды.
6. Айыпталушы алдын ала тыңдау жүргiзiлгенге дейiн және алдын ала тыңдау барысында өз iсiн алқабилердің қатысуымен қарау туралы мәлiмдеген өтінішінен бас тартуға құқылы. Айыпталушының өз iсiн соттың алқабилердің қатысуымен қарауы туралы өтiнiшiнен бас тартуы алдын ала тыңдау барысында өтініш расталғаннан кейін қабылданбайды.
Ескерту. 546-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

58-тарау. Сот отырысын тағайындаудың ерекшелiктерi

547-бап. Сот отырысын соттың iстi алқабилердiң
қатысуымен қарауы туралы өтiнiш болған кезде
тағайындау

Айыпталушының iстi соттың алқабилердiң қатысуымен қарауы туралы өтiнiшi болған кезде судья алдын ала тыңдау жүргiзедi.

548-бап. Алдын ала тыңдау жүргiзудiң ерекшелiктерi

1. Судья алдын ала тыңдауды мiндеттi түрде прокурордың, соттың iстi алқабилердiң қатысуымен қарауы туралы өтiнiш бiлдiрген сотталушының және оның қорғаушысының қатысуымен жабық сот отырысында жеке дара жүргiзедi.
2. Егер iс бойынша сотталушылардың ең болмағанда бiреуiнiң iстi соттың алқабилердiң қатысуымен қарауы туралы өтiнiшi болса, алдын ала тыңдау iс бойынша барлық сотталушылардың және олардың қорғаушыларының қатысуымен жүргiзiледi.
3. Судья сот отырысы басталарда қай iстiң қарауға жататынын жариялайды, отырысқа қатысушы адамдарға өзiн таныстырады, кiмнiң мемлекеттiк айыптаушы, қорғаушы, хатшы екенiн хабарлайды, сотталушының жеке басын анықтайды, мәлiмделген қарсылықтарды шешедi. Мемлекеттiк айыптаушы айыптау қорытындысының қарар бөлiгiн жария етедi. Судья сотталушыға айыптаудың түсiнiктi болғанын-болмағанын анықтайды, қажет жағдайларда оған айыптаудың мәнiн түсiндiредi және ол iсiн соттың алқабилердiң қатысуымен қарауы туралы берген өз өтiнiшiн растайтынын-растамайтынын сұрайды.
4. Егер сотталушы iсiн соттың алқабилердiң қатысуымен қарауы туралы өз өтiнiшiн растаса, онда судья осы өтiнiштiң қанағаттандырылғаны туралы шешiм қабылдайды және мемлекеттiк айыптаушы, жәбiрленушi, сотталушы және оның қорғаушысы мәлiмдеген басқа өтiнiштердi қарауға көшедi.
5. Қажет жағдайда дәлелдемелер ретiнде пайдалануға болатындығын тексеру үшiн iс материалдары алдын ала тыңдауда жария етілуі мүмкiн.
6. Егер сотталушы iсiн соттың алқабилердiң қатысуымен қарауы туралы өз өтiнiшiн растамаса, осы Кодекстiң 301-бабының бiрiншi бөлiгiнде көзделген басқа да негiздер болмаған кезде, судья алдын ала тыңдау аяқталды деп жариялайды. Iстi бұдан әрi жүргiзу осы Кодекстiң 40-тарауында көзделген ережелер бойынша жүзеге асырылады.
7. Судьяның iстi соттың алқабилердiң қатысуымен қарауы туралы қаулысы түпкiлiктi болып табылады. Қаулы бұдан әрi iстi соттың алқабилердiң қатысуымен қарауынан сотталушының бас тарту себептерi бойынша қайта қаралмауға тиiс.

549-бап. Алқабилердiң қатысуымен сот отырысын
тағайындау кезiнде алдын ала тыңдау тәртiбiмен
шығарылатын шешiмдердiң ерекшеліктерi

1. Алдын ала тыңдау қорытындылары бойынша судья осы Кодекстiң 302-307-баптарында көзделген шешiмдердiң бiрiн қабылдайды.
2. Судья сот отырысын тағайындау туралы қаулыда сот iстi алқабилердiң қатысуымен қарайтындығын көрсетедi және осы сот отырысына шақырылуға тиiс алқабиге кандидаттардың санын анықтайды, олардың саны жиырма бестен кем болмауға тиiс.
3. Судья алдын ала тыңдау нәтижелерi бойынша, осы Кодекстiң 116-бабына сәйкес, iс материалдарынан дәлелдемелер ретінде жол беруге болмайды деп танылған нақты деректердi алып тастайды.

550-бап. Сот талқылауына қатысу үшiн алқабиге
кандидаттарды алдын ала кездейсоқ таңдаудың
тәртiбi

1. Iстi соттың алқабилердiң қатысуымен қарауын тағайындау туралы қаулы шығарылғаннан кейiн судья сот отырысының хатшысына, алқабилерге iрiктеу үшiн, осы сот отырысына саны қаулыда көрсетiлген алқабиге кандидаттардың келуiн қамтамасыз ету туралы өкiм бередi.
2. Басты сот талқылауы тағайындалғаннан кейiн төрағалық етушiнiң өкiмi бойынша сот отырысының хатшысы соттағы бiрыңғай және қосалқы (жылдық) тiзiмдерден алқабиге кандидаттарды алдын ала кездейсоқ таңдауды жүргiзедi.
3. Бiр адам алқаби ретiнде сот отырыстарына жылына бiр реттен артық қатыса алмайды.
4. Қылмыстық iстi қарауға қатысу үшiн алқабиге кандидаттарды алдын ала кездейсоқ таңдау аяқталғаннан кейiн, олардың тегi, аты, әкесiнiң аты және мекенжайы көрсетiле отырып, алдын ала тiзiм жасалады, оған сот отырысының хатшысы қол қояды.
5. Алдын ала тiзiмге енгiзiлген алқабиге кандидаттарға, сот талқылауы басталғанға дейiн жетi тәулiктен кешiктiрiлмей сотқа келетiн күнi мен уақыты көрсетілген хабарлама тапсырылады.
6. Хабарлама алған азаматтар алқабилердi iрiктеу рәсiмiне қатысу үшiн сотқа келуге мiндеттi.

59-тарау. Сот талқылауына қатысу үшiн алқабиге кандидаттарды
iрiктеу

551-бап. Жалпы ережелер

1. Кандидаттар арасынан алқабилерді iрiктеу осы Кодекстiң 331-344-баптарының талаптары орындалғаннан кейiн:
1) төрағалық етушiнің алқабиге кандидаттарды iстi қарауға қатысудан босатуы;
2) өздiгiнен бас тарту туралы мәселелердi шешу;
3) қарсылық бiлдiру туралы мәселелердi шешу;
4) алқабиге кандидаттарға дәлелсiз қарсылық білдiру арқылы жүзеге асырылады.
2. Сот отырысының хатшысы төрағалық етушiге алқабиге кандидаттардың сот отырысына келуi туралы баяндайды және алқабиге кандидаттың әрқайсысына оның тегiн көрсете отырып билет жазып бередi.
3. Төрағалық етушi алқабиге кандидаттардың алдында:
1) өзiн таныстырып;
2) тараптарды таныстырып;
3) қандай iс қаралуға жататынын хабарлап;
4) алқабилердiң мiндеттерi мен олардың осы қылмыстық iстi қарауға заңға сәйкес қатысу тәртiбi туралы хабарлап, қысқаша сөз сөйлейдi.
4. Алқабилерге кандидатты істі қарауға қатысудан босату туралы мәселені объективті шешу мақсатында төрағалық етуші алқабилерді іріктеу кезінде кандидаттарға жәбірленуші, айыпталушы және оның қорғаушысы жазбаша нысанда ұсынған сұрақтарды, сондай-ақ өзінің қалауы бойынша, алқабилер алқасын құру үшін маңызы бар басқа да сұрақтарды қоюы мүмкін. Прокурор кандидаттарға сұрақтарды өз бетінше және ауызша нысанда қояды.
5. Алқабиге кандидат iстi қарауға қатысу үшiн iрiктеу кезiнде төрағалық етушi қойған сұрақтарға шын жауап беруi, сондай-ақ оның талабы бойынша өзi туралы және iске қатысушы басқа адамдармен қатынастары туралы қажеттi өзге де ақпараттар беруге тиiс.
6. Төрағалық етушi алқабиге кандидаттардың ар-намысы мен қадiр-қасиетiн кемсiтетiн сұрақтар қоймайды.
7. Алқабиге кандидатты iстi қарауға қатысудан босатуға байланысты барлық мәселелердi, сондай-ақ өздiгiнен бас тартуларды және алқабиге кандидаттарға мәлiмделген қарсылық білдiрулердi төрағалық етушi кеңесу бөлмесiне кетпей жеке-дара шешедi.
8. Егер сотқа шақырылған алқабиге кандидаттардың жиырма бесiнен азы келсе не сот талқылауына қатысудан олардың кейбiреулерiн босатқаннан кейiн немесе төрағалық етушi судья өздiгiнен бас тартулар мен қарсылық білдiрулердi қанағаттандырғаннан кейiн олар он жетіден азайып қалса, төрағалық етушi сот отырысының хатшысына алқабиге кандидаттар құрамының жетiспейтiн санын қосалқы тiзiмнен толықтыру туралы өкiм етедi. Бұл жағдайда алқабиге қосалқы кандидаттарды шақыру үшiн сот отырысында үзiлiс жарияланады.
Ескерту. 551-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

552-бап. Төрағалық етушiнiң алқабиге кандидаттарды iстi
қарауға қатысудан босатуы

1. Төрағалық етушi алқабиге кандидаттарға олардың осы Кодексте белгiленген мiндеттерiн түсiндiредi, содан кейiн алқабиге кандидаттардан алқаби ретiнде iстi қарауға қатысуда оларға кедергi келтiретiн мән-жайлардың бар-жоғы туралы сұрайды.
2. Төрағалық етушi:
1) қылмыс жасады деген күдiктiлердi немесе айыпталушыларды;
2) сот iсi жүргiзiлетiн тiлдi бiлмейтiн адамды, мылқау, саңырау, зағип адамдарды;
3) сот отырысына толыққанды қатысуын қамтамасыз етуге ұйымдастырушылық не техникалық мүмкiндiктер болмаған кезде мүгедек болып табылатын басқа да адамдарды алқаби мiндеттерiн атқарудан босатады.
3. Төрағалық етушi судья алқабилердің ауызша немесе жазбаша өтiнiшi бойынша:
1) алпыс бес жастан асқан адамдарды;
2) үш жасқа толмаған балалары бар әйелдердi;
3) өзiнiң дiни нанымына байланысты сот төрелiгiн жүзеге асыруға қатысу өзi үшiн мүмкiн емес деп есептеген адамдарды;
4) қызметтiк мiндеттерiн атқарудан алаңдатылуы қоғамдық және мемлекеттiк мүдделерге едәуiр зиян келтiруi мүмкiн адамдарды (дәрiгерлер, мұғалімдер, әуежолдарының пилоттары және басқалар);
5) сот отырысына қатыспау үшін дәлелді себептері бар өзге де адамдарды алқаби міндеттерін атқарудан босата алады.
4. Төрағалық етушi алқабиге кандидаттардан сотта қаралатын iстiң мән-жайлары туралы олардың хабардарлығын анықтайды.
5. Төрағалық етушi кез келген алқабиге кандидатты осы адамға заңсыз көрсетілген ықпал ету, онда ағат пiкiр болуы, ол iстің мән-жайын iс жүргiзу көздерiнен емес, басқа көздерден бiлуi салдарынан оның объективтiлігiне негiздi күмән келтiрiлсе, сондай-ақ алқабиге кандидаттың алқаби ретiнде iстi қарауға қатысуы кезiнде объективтi болмау мүмкiндiгiн көрсететiн басқа да себептермен iс бойынша алқабидiң мiндеттерiн атқарудан босатады.
Ескерту. 552-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

553-бап. Алқабиге кандидаттардың өздiгiнен бас тартуы
туралы мәселелердi шешу

Төрағалық етушi алқабиге кандидаттардың қайсы бiрiн iстi қарауға қатысудан босату үшiн заңда көзделген себептердiң бар-жоғы туралы сұрайды. Келген алқабиге кандидаттардың әрқайсысы оның алқаби мiндеттерiн орындауына кедергi келтiретiн дәлелдi себептердi көрсетуге, сондай-ақ өздiгiнен бас тартуын мәлiмдеуге құқылы.

554-бап. Алқабиге кандидаттарға қарсылық бiлдiру туралы
мәселелердi шешу

Алқабиге кандидаттардың әрқайсысына, егер:
1) алқабиге кандидат осы iс бойынша жәбiрленушi, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер болып табылса, куә ретiнде шақырылса не шақырылуы мүмкiн болса;
2) алқабиге кандидат осы қылмыстық iс бойынша сарапшы, маман, аудармашы, куәгер, сот отырысының хатшысы, анықтаушы, тергеушi, прокурор, қорғаушы, айыпталушының заңды өкiлi, жәбiрленушiнiң өкілі, азаматтық талапкер немесе азаматтық жауапкер ретiнде iс жүргiзуге қатысса;
3) алқабиге кандидат жәбiрленушiнiң, азаматтық талапкердiң, азаматтық жауапкердiң немесе олардың өкiлдерiнiң, айыпталушының немесе оның заңды өкілінiң, прокурордың, қорғаушының, тергеушiнiң немесе анықтаушының туысы немесе жекжаты (аға-iнiсi, апа-қарындасы, ата-анасы және ерлi-зайыптылардың баласы) болып табылса;
4) алқабиге кандидат осы iске жеке, тiкелей немесе жанама мүдделi деп санауға негiз беретiн өзге де мән-жайлар болса, прокурордың, жәбiрленушiнiң, азаматтық талапкердiң, азаматтық жауапкердiң және олардың өкілдерiнiң, сотталушының және оның қорғаушысының қарсылығы мәлiмделуге тиiс.

555-бап. Алқабиге кандидаттарға дәлелсiз қарсылық
бiлдiру

1. Егер осы Кодекстiң 554-бабының талаптарын орындау нәтижесiнде сот отырысына қатысу үшiн алқабиге кандидаттардың он жетіден астамы қалса, төрағалық етушi қалған алқабиге кандидаттардың санын жариялайды, бұдан кейiн олардың тегi көрсетiлген билеттердi жәшiкке салады, билеттердi араластырады және жәшiкте он жеті билет қалу үшiн одан қанша қажет болса сонша билеттi алады.
2. Осы баптың бiрiншi бөлiгiндегi талаптарды орындағаннан кейiн төрағалық етушi мемлекеттiк айыптаушы, сондай-ақ сотталушы және (немесе) оның қорғаушысы дәлелсiз қарсылықты жүргiзу үшiн қалған, алқабиге кандидаттардың тегi көрсетiлген он жеті билеттi бередi, нәтижесiнде алқабиге он екі кандидат қалуға тиiс.
3. Мемлекеттiк айыптаушы, сотталушы және оның қорғаушысы төрағалық етушi арқылы алқабиге кандидаттардың кейбiреуiнiң өзiн таныстыруын сұрауға құқылы.
4. Егер iске бiр сотталушы қатысса, дәлелсiз қарсылық бiлдiрудi алқабиге екi кандидатқа - мемлекеттiк айыптаушы, содан кейiн алқабиге үш кандидатқа сотталушы және (немесе) оның қорғаушысы көрсетiлген кезектiлікпен жүргiзедi.
5. Егер iске бiрнеше сотталушы қатысса, мемлекеттiк айыптаушы әрi кеткенде алқабиге екi кандидатқа қарсылық бiлдiруге құқылы. Бұл ретте, алқабиге кандидаттарға қарсылық бiлдiру - сотталушылардың өзара келiсiмi бойынша, ал, осындай келiсiм болмаған жағдайда, егер мүмкiн болса, қарсылық білдiрiлетiн алқабиге кандидаттардың санын олардың арасында тең бөлу арқылы жүргiзiледi.
6. Осы баптың бесiншi бөлiгiндегi талаптарды орындау мүмкiн болмаған жағдайда бiрнеше сотталушының алқабиге кандидаттарға қарсылық бiлдiруi барлық сотталушының тегi көрсетiлген билеттердi жәшiкке салып, жеребе тастау арқылы жүргiзiлуге тиiс. Жеребе тастау қарсылық бiлдiрiлмеген алқабиге кандидаттардың санына тең санда жүргiзiледi. Төрағалық етушi сотталушының тегi көрсетiлген билеттi жәшiктен неше рет алса, сотталушы алқабиге кандидаттарға сонша рет қарсылық бiлдiруге құқылы.
7. Сотталушылардың кейбiрiнiң алқабиге кандидаттарға қарсылық бiлдiру құқығынан бас тартуы басқа сотталушылардың алқабиге кандидаттардың кемiнде он екісі қалғанға дейiн оларға қарсылық бiлдiру құқықтарына қандай да бiр шек қоюға әкеп соқпайды.
8. Мемлекеттiк айыптаушы, сотталушы немесе оның қорғаушысы алқабиге кандидаттардың тегi көрсетiлген билеттерге дәлелдерiн көрсетпей-ақ, қолдары қойылған "қарсылық бiлдiру" деген жазу арқылы алқабиге кандидаттарға қарсылық бiлдiруi мүмкiн.
9. Сотталушы өзiнің қорғаушысына алқабиге кандидаттарға қарсылық бiлдiру құқығын жүзеге асыруды тапсыруға құқылы. Егер сотталушы өзiнiң алқабиге кандидаттарға қарсылық бiлдiру құқығынан бас тартса, онда қорғаушы оның келiсiмiнсiз алқабиге кандидаттарға қарсылық бiлдiруге өз бетiнше қатысуға құқылы емес.
10. Сотталушы немесе, егер iске бiрнеше сотталушы қатысса, барлық сотталушы өзiнiң қарсылық бiлдiру құқығынан бас тартқан жағдайда алқабиге кандидаттарға қарсылық бiлдiру жеребе тастау арқылы жүргiзiледi, оның барысында төрағалық етушi не сот отырысының хатшысы қанша алқабиге кандидатқа қарсылық бiлдiрілуі мүмкiн болса, сонша қарсылық бiлдiрiлмеген алқабиге кандидаттардың тегi көрсетiлген билеттердi жәшiктен алып тастайды.
11. Тараптар дәлелсiз қарсылық бiлдiрген алқабиге кандидаттардың тегi көрсетiле отырып, билеттер iстiң материалдарына тігіледі.
Ескерту. 555-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

556-бап. Жеребе тастау арқылы алқабилер алқасын құру

1. Сотта iстi қарайтын алқабилер алқасы негізгі құрамның (алқабилер алқасының құрамын құрайтын) он және екi қосалқы алқаби құрамында жеребе тастау арқылы құрылады.
2. Алқабилер алқасын құру үшiн төрағалық етушi қарсылық білдiрілмеген алқабиге кандидаттардың тегiн көрсете отырып, билеттердi жәшiкке салады, оларды араластырады және бiр-бiрлеп он екі билеттi алады, әр алған сайын билетте көрсетілген алқабиге кандидаттың тегiн жариялайды. Егер жәшiктен алынған және қалған билеттер қарсылық бiлдiрiлмеген алқабиге кандидаттардың жалпы санын құраса, сондай-ақ, егер алқабилер алқасын құрудың дұрыстығына әсер ететiн қандай да бiр бұзушылыққа жол берiлмесе, онда алқабилер алқасы құрылды деп танылады. Бұл ретте, жеребе тастау арқылы iрiктелген алғашқы он алқаби - негiзгi құрамның алқабиi, ал соңғы екеуi қосалқы алқаби деп есептеледi.
3. Қарсылық білдiру туралы мәселенi шешу кезiнде немесе алқабилер алқасын құру кезiнде оның құрылуының дұрыстығына әсер еткен қандай да бiр бұзушылыққа жол берiлсе, сондай-ақ бiр немесе одан да көп алқабиге мемлекеттiк құпияға рұқсат етуден бас тартылған жағдайда, төрағалық етушi алқабилер алқасының құрылуын жарамсыз немесе ол құрылған жоқ деп жариялайды және алқабиге кандидаттарға толық көлемiнде қайта iрiктеy жүргiзедi.
4. Сот отырысының хатшысы жеребе тастау арқылы iрiктелген он екі алқабидiң тегiн жәшiктен билеттер қалай алынса, сол тәртiппен сот отырысының хаттамасына енгiзедi. Жеребе тастау арқылы iрiктелген алқабилердiң тегi көрсетiле отырып, билеттер iс материалдарына тiгiледi.
Ескерту. 556-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

557-бап. Алқабилердiң сот талқылауына қатысуының жалпы
шарттары

1. Алқабилер алқасын құру аяқталғаннан кейiн төрағалық етушi алқабилердiң негiзгi құрамына, жеребе тастау арқылы анықталған тәртiпке сәйкес, оларға бөлiнген алқабилер орындығынан орын алуды ұсынады. Алқабилердiң орындығы сот отырысы залында қатысып отырғандардан бөлек болуы және әдетте сотталушылар орындығына қарама-қарсы орналасуға тиiс. Қосалқы екi алқаби олар үшiн арнайы бөлiнген алқаби орындығына орналасады.
2. Алқабилер және қосалқы алқабилер, осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, сот отырысының залында сот талқылауы кезiнде тұрақты қатысады.
3. Егер сот талқылауы барысында, бiрақ алқабилер мен судья шешiм шығару үшiн кеңесу бөлмесіне кеткенге дейін, алқабилердің біреуінің сот отырысына одан әрi қатыса алмайтындығы немесе төрағалық етушi оны сот отырысына қатысудан шеттеткенi анықталса, онда ол қосалқы алқабилердің тегі көрсетілген билет жәшiктен қандай тәртiппен алынса, сол тәртіппен қосалқы алқабимен ауыстырылады. Егер шығып қалған алқабилердi қосалқы алқабилермен ауыстыру мүмкiндiгi таусылған болса, төрағалық етушi өткен сот талқылауын жарамсыз деп жариялайды және сот талқылауын, осы Кодекстiң 550-бабына сәйкес, алқабиге кандидаттарды алдын ала таңдау кезеңiне қайтарады.
4. Егер алқабилердiң бiреуiнiң сот отырысына қатысу мүмкiндiгiнiң жоқтығы кеңесу бөлмесiне кеткеннен кейiн анықталса, онда судья мен алқабилер сот отырысы залына кiрiп, алқабидi ауыстыруға және қайтадан кеңесу бөлмесiне кетуге тиiс.
5. Кез келген алқаби, осы Кодекстiң 559-бабының төртiншi бөлiгiмен белгiленген шектеулердi сақтамаған жағдайда, iстi қараудың кез келген кезеңiнде iске одан әрi қатысудан шеттетiлуi мүмкiн.
6. Алқабидi шеттетудi тараптардың қатысуымен төрағалық етушi жүзеге асырады, бұл туралы сот отырысының хаттамасында жазба жасалады.
Ескерту. 557-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

558-бап. Алқабилердiң ант қабылдауы

1. Алқабилер алқасы құрылып болғаннан кейiн төрағалық етушi немесе сот отырысының хатшысы сот отырысының залында қатысып отырғандардың барлығына орындарынан тұруды ұсынады. Төрағалық етушi алқабилерге ант қабылдау ұсынысымен өтiнiш жасайды.
2. Алқаби ретінде қылмыстық сот iсiн жүргiзуге қатысу үшiн осы Кодексте белгiленген тәртіппен iрiктелiп алынған адам мынадай мазмұнда ант қабылдайды: "Алқабидiң мiндеттерiн атқаруға кiрiсе отырып, өз мiндеттерiмдi адал және бейтарап атқаруға, сотта қаралған барлық дәлелдемелердi, дәлелдердi, iстiң мән-жайын назарыма алуға, ерiктi азамат және әдiл адам ретiнде iстi өзiмнiң ішкi нанымым мен ар-ожданым бойынша шешуге салтанатты түрде ант етемiн".
3. Алқаби "Ант етемiн" деген сөздерді айтумен антты қабылдауын растайды.
4. Алқабилердiң ант қабылдағаны туралы сот отырысының хаттамасына жазба жасалады.

60-тарау. Алқабилердiң қатысуымен соттың iстi талқылау
ерекшелiктерi

559-бап. Алқабилердiң құқықтары, мiндеттерi және iстi
қарауға байланысты iс-әрекеттерiндегi
шектеулер

1. Төрағалық етушi алқабилерге олардың құқықтарын, мiндеттерiн және iсті қарауға байланысты iс-әрекеттерiне шектеулердi түсiндiредi, сондай-ақ мiндеттердi бұзу және шектеулердi сақтамаудың салдарлары туралы ескертедi.
2. Алқаби:
1) өзiнiң iшкi нанымы бойынша iстiң мән-жайын өз бетiнше бағалауға және алқабилер алқасының алдына қойылатын сұрақтарға жауап беруге мүмкiндiк алу үшiн сотта қаралатын дәлелдемелердi зерттеуге қатысуға;
2) процеске қатысушыларға төрағалық етушi арқылы сұрақтар қоюға;
3) заттай дәлелдемелердi, құжаттарды тексерiп қарауға, жердi және үй-жайларды тексерiп қарау iсiне, сот тергеуiндегi барлық басқа да iс-әрекеттерге қатысуға;
4) төрағалық етушiге заңнама нормаларын, сондай-ақ сот отырысында жария етілген құжаттардың мазмұнын және iске қатысты, өзiне түсiнiксiз басқа да мәселелердi түсiндiрудi сұрап өтiнiш жасауға;
5) сот отырысы кезiнде жазбалар жасауға құқылы.
3. Алқаби:
1) сот отырысында тәртiп сақтауға және төрағалық етушiнiң заңды өкiмдерiне бағынуға;
2) алқабидiң мiндеттерiн атқару үшiн, сондай-ақ, егер сот отырысында үзілiс жарияланған немесе iстi тыңдау кейiнге қалдырылған жағдайда, сот талқылауын жалғастыру үшiн сот көрсеткен уақытта келуге;
3) сотқа келуге мүмкiндiгі болмаған жағдайда, төрағалық етушiге келмеудiң себептерi туралы алдын ала хабарлауға мiндеттi.
4. Алқаби:
1) iстi тыңдау кезiнде сот отырысының залынан кетуге;
2) iстi тыңдау кезiнде сот құрамына кiрмейтiн адамдармен төрағалық етушiнiң рұқсатынсыз iс бойынша сөйлесуге;
3) iстi қарау барысында мәлiметтердi сот отырысынан тыс жинауға;
4) жабық сот отырысына қатысуына байланысты өзiне белгiлi болған мән-жайлар туралы мәлiметтердi жария етуге, сондай-ақ кеңесу бөлмесiнiң құпиясын бұзуға құқылы емес.
5. Алқабидiң өз мiндеттерiн атқармауы, сондай-ақ осы бапта көзделген шектеулердi сақтамауы Қазақстан Республикасының заңында белгiленген жауаптылыққа, сондай-ақ төрағалық етушiнің алқабидi iстi қарауға одан әрi қатысудан шеттету мүмкiндiгiне әкеп соғады.

560-бап. Алқабилер қатысатын соттың құзыретi

1. Алқабилердiң қатысуымен соттың iстi талқылауы кезiнде осы Кодекстің 371-бабы бiрiншi бөлiгiнiң 1)-8), 14) тармақтарында көзделген мәселелер шешiледi.
2. Егер сот талқылауы барысында осы Кодекстiң 116-бабына сәйкес дәлелдемелер ретiнде пайдалануға жол берiлмейтiн iс жүзiндегі деректер анықталатын болса, төрағалық етушi оларды дәлелдемелер қатарынан алып тастау туралы мәселенi шешуге, ал мұндай дәлелдемелер зерттелген жағдайда олардың заңды күшi жоқ деп тануға, ал оларға жасалған зерттеулердi жарамсыз деп тануға мiндеттi.
3. Тараптар төрағалық етушiнiң рұқсатынсыз алқабилер қатысатын сотта iстiң талқылануынан алып тасталған дәлелдемелердiң бар екенi туралы еске салуға, өздерiнiң ұстанымдарына негiздеме үшiн оларға сiлтеме жасауға құқылы емес. Судья алқабилердi дәлелдемелер ретiнде пайдалануға жол берiлмейтiн iс жүзiндегi деректермен таныстыруға тиiс емес.
Ескерту. 560-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

561-бап. Алқабилер қатысатын сотта iстiң қысқартылуы

Төрағалық етушi iстi соттың алқабилердiң қатысуымен талқылауының кез келген кезеңiнде, егер сот талқылауы кезiнде осы Кодекстiң 37-бабының бiрiншi бөлiгінде көзделген мән-жайлар анықталса, сондай-ақ мемлекеттiк айыптаушы осы Кодекстiң 317-бабының жетiншi бөлiгiне сәйкес айыптаудан бас тартқан кезде қысқартады.

562-бап. Алқабилер қатысатын сотта сот тергеуiнің
ерекшелiктерi

1. Алқабилер қатысатын соттың сот тергеуi осы Кодекстiң 345-359, 362-баптарында белгiленген тәртiппен жүргiзiледi.
2. Мемлекеттiк айыптаушы айыптау қорытындысының қарар бөлiгiн жариялаған кезде сотталушының сотталғандығы туралы фактiлердi еске салуға құқылы емес.
3. Тараптар сотталушыдан, жәбiрленушiден, куәлардан және сарапшылардан жауап алғаннан кейiн алқабилер төрағалық етушi арқылы осы адамдарға сұрақтар қоя алады. Алқабилер сұрақтарды жазбаша түрде жасап, төрағалық етушiге бередi.
4. Төрағалық етушi сұрақ қойған алқабиге өзінің бас тарту себебін жариялай отырып, iске қатысы жоқ, сондай-ақ мегзеу немесе тiл тигiзу сипатында деп есептеген сұрақтарды қабылдамай тастауға құқылы.
5. Тараптар алқабилер алқасының қатысуынсыз, судья бұрын iс талқылауынан алып тастаған дәлелдемелердi, бұл ретте олардың мәнiн баяндамай-ақ, зерттеу туралы өтінiш беруi мүмкiн. Осындай өтiнiшке байланысты iс бойынша сот талқылауына қатысушылардың пiкiрiн тыңдауды судья жүргiзедi.
6. Сотталушының бұрынғы сотталғандығына байланысты, оны құнықпа маскүнем немесе нашақор деп тану туралы мән-жайлар, сондай-ақ алқабилердiң сотталушыға қатысты терiс түсiнiгiн туғызатын мән-жайлар зерттелуге жатпайды.
Ескерту. 562-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңдарымен.

563-бап. Алқабилер қатысатын соттағы тараптардың
жарыссөздерi

1. Сот тергеуi аяқталғаннан кейiн алқабилердің қатысуымен сот тараптардың жарыссөздерiн тыңдауға көшедi. Алқабилер қатысатын сотта тараптардың жарыссөздерi екi бөлiктен тұрады.
2. Жарыссөздердiң бiрiншi бөлiгi мемлекеттiк айыптаушының, жәбiрленушiнiң, қорғаушының және сотталушының сөздерiнен тұрады, олар сотталушының бұрынғы сотталғандығын еске салмай оның кiнәсiнiң дәлелденуi немесе дәлелденбеуi жөнiндегi өз ұстанымдарын баяндайды.
3. Тараптар алқабилер қатысқан соттың қарауына жатпайтын мән-жайларды еске салмауға және сот отырысында зерттелмеген дәлелдемелерге сілтеме жасамауға тиiс. Төрағалық етушi мұндай сөздердi үзiп тастайды және алқабилердiң үкiм шығару кезiнде осы мән-жайларды есепке алмауға тиiс екендiгiн оларға түсiндiредi.
4. Жарыссөздердiң екiншi бөлiгі мемлекеттiк айыптаушының, сондай-ақ жәбiрленушiнiң, азаматтық талапкердің және жауапкердің немесе олардың өкілдерінің, қорғаушының және сотталушының сөздерiнен тұрады, оларда сотталушының iс-әрекетiн дәрежелеу, жаза тағайындау, азаматтық талап мәселелерi бойынша ұстанымдары баяндалады. Жарыссөздердiң екiншi бөлiгi алқабилердiң қатысуынсыз өткiзiледi.

564-бап. Алқабилер қатысатын соттағы репликалар және
сотталушының соңғы сөзi

1. Алқабилер қатысатын сотта жарыссөздің әрбір бөлігінде сөздер сөйленiп болған соң тараптар жарыссөзiне қатысушылардың бәрiнiң реплика айтуға құқығы бар. Соңғы реплика айту құқығы қорғаушыға тиесілі.
2. Сотталушыға осы Кодекстiң 365-бабына сәйкес соңғы сөз берiледi.
Ескерту. 564-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

565-бап. Алқабилер қатысатын соттың шешуіне жататын
сұрақтардың қойылуы

1. Төрағалық етушi сот тергеуiнің нәтижелерiн, тараптардың жарыссөздерiн ескере отырып, алқабилер қатысатын соттың шешуiне жататын сұрақтарды жазбаша түрде тұжырымдайды, оларды оқиды және тараптарға бередi.
2. Тараптар сұрақтардың мазмұны мен тұжырымдалуы бойынша өздерiнiң ескертпелерiн айтуға және жаңа сұрақтар қою туралы ұсыныстар енгiзуге құқылы.
3. Сұрақтарды талқылау және тұжырымдау уақытында алқабилер сот отырысы залынан шығып кетедi.
4. Тараптардың ескертпелерi мен ұсыныстарын ескере отырып, төрағалық етушi кеңесу бөлмесiнде алқабилер қатысатын соттың шешуiне жататын сұрақтарды түпкiлiктi тұжырымдайды, оларды сұрақ парағына енгiзедi және оған қол қояды.
5. Сұрақ парағы алқабилер мен тараптар қатысып отырған кезде дауыстап оқылады.
Ескерту. 565-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

566-бап. Алқабилер қатысатын соттың шешуiне жататын
сұрақтардың мазмұны

1. Сотталушы жасаған деп айыпталатын әрекеттердiң әрқайсысы бойынша:
1) әрекеттiң орын алғаны дәлелдендi ме;
2) бұл әрекеттi сотталушының жасағаны дәлелдендi ме;
3) бұл әрекеттiң жасалуына сотталушы кiнәлi ме деген үш негiзгi сұрақ қойылады.
2. Сотталушының кiнәлiлiгi туралы негiзгi сұрақтан кейiн кiнәлiлiк дәрежесiн арттыратын немесе төмендететiн не оның сипатын өзгертетiн, сотталушыны жауаптылықтан босатуға әкеп соқтыратын мән-жайлар туралы жеке сұрақтар қойылуы мүмкiн. Қажет болған жағдайларда қылмыстық ниеттiң жүзеге асырылу дәрежесi, әрекеттiң соңына дейiн жеткiзiлмеуiне әсер еткен себептер, сотталушылардың әрқайсысының қылмыстың жасалуына қатысу дәрежесi мен сипаты туралы сұрақтар да жеке қойылады. Егер қойылатын сұрақтар сотталушының қорғану құқығын бұзбаса, сотталушының онша ауыр емес қылмыс жасаудағы кiнәсiн анықтауға мүмкiндiк беретiн сұрақтар қоюға жол берiледi.
3. Шешуге жататын сұрақтар әрбiр сотталушыға қатысты жеке қойылады.

567-бап. Төрағалық етушiнiң алқабилерге жүгiнуі

1. Судья мен алқабилер кеңесу бөлмесiне кетер алдында төрағалық етушi алқабилерге жүгiнедi.
2. Алқабилерге жүгiнген кезде төрағалық етушiге алқабилер алқасы мен судья алдына қойылған сұрақтар бойынша қандай да бiр нысанда өз пiкiрiн айтуға тыйым салынады.
3. Төрағалық етушi жүгiнуiнде:
1) айыптаудың мазмұнын баяндайды;
2) сотталушы айыпталып отырған әрекеттi жасағаны үшiн жауаптылық көзделген қылмыстық заңның мазмұнын хабарлайды;
3) сотталушының айыбын ашатын да, сол сияқты оны ақтайтын да, сотта зерттелген дәлелдемелер туралы еске салады, бұл ретте осы дәлелдемелерге өзiнiң көзқарасын бiлдiрмейдi және одан қорытындылар жасамайды;
4) мемлекеттiк айыптаушының және қорғаушының ұстанымдарын баяндайды;
5) алқабилерге дәлелдемелердi олардың жиынтығында бағалаудың негiзгi ережелерiн; кiнәсiздiк презумпциясы принципiнiң мәнiн; сотталушының пайдасына жойылмаған күмәндi түсіндіру туралы ережені; олардың қорытындылары тiкелей сот отырысында зерттелген дәлелдемелерге ғана негiзделуi мүмкiн екендiгi, олар үшiн ешқандай дәлелдеменiң алдын ала белгiленген күшi жоқ, олардың қорытындылары болжамдарға, сондай-ақ сот пайдалануға жол берiлмейдi деп таныған дәлелдемелерге негiзделмеуге тиiс екендiгi туралы ереженi түсiндiредi;
6) алқабилер назарын сотталушының айғақ беруден бас тартуы немесе оның сотта жауап бермеуi заң тұрғысынан маңызға ие болмайтынына және сотталушының кiнәлілiгiнің дәлелi ретiнде түсiндiрiлмейтiнiне аударады;
7) кеңесу, бюллетеньдердi негiзгi мәселелер бойынша толтыру тәртiбiн, үкiм шығару мәселелерi бойынша жалпы дауыс беру тәртiбiн түсiндiредi.
4. Тараптар сот отырысында төрағалық етушiнің объективтiлiк принципiн бұзу себептерi бойынша жүгiнуiнiң мазмұнына байланысты қарсылық білдiруге құқылы, ол сот отырысының хаттамасына енгiзiлуге жатады.
Ескерту. 567-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

568-бап. Алқабилер кеңесiнің құпиясы

1. Жарыссөздер аяқталғаннан кейiн судья және негiзгi алқабилер үкiм шығару үшiн кеңесу бөлмесiне кетедi.
2. Судья мен алқабилерден басқа, кеңесу бөлмесiнде өзге адамдардың болуына жол берілмейдi. Жұмыс уақыты аяқталған соң, сондай-ақ жұмыс күнi iшiнде төрағалық етушi кеңесу бөлмесiнен шығып, демалу үшiн үзiлiс жасауға құқылы.
Ескерту. 568-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

569-бап. Кеңесу бөлмесiнде кеңесу мен дауыс берудi
жүргiзу тәртiбi

1. Төрағалық етушi алқабилер кеңесiне басшылық етедi, шешiлуге жататын мәселелердi рет-ретiмен талқылауға қояды, жауаптар бойынша дауыс берудi және дауыстардың есебiн жүргiзедi.
2. Кеңесу бөлмесiнде алқабилер қойылған мәселелерге байланысты өздерiнде туындаған түсiнбеушiлiктер бойынша төрағалық етушiден түсiнiктер алуға құқылы.
3. Негiзгi мәселелер бойынша дауыс беру жазбаша жүргiзiледi. Судья мен алқабилердің дауыс беру кезiнде қалыс қалуға құқықтары жоқ. Судья мен алқабилердің дауыстары тең.
4. Судья мен алқабилер сотталушылардың саны бойынша соттың мөртабаны басылып, дауыс беруге арналған: "Өзiмнiң ар-намысым, ар-ожданым бойынша және iшкi нанымым бойынша менiң қорытындым..." деген сөздер жазылған, таза бюллетеньдi алады. Олардың әрқайсысы құпияны қамтамасыз ете отырып, бюллетеньге сұрақ парағында қойылған және шешiлуге жататын сұрақтардың әрқайсысына жауап жазады. Сұрақ парағында қойылған сұрақтардың ретi бойынша жауап мақұлдаған "иә" немесе құптамаған "жоқ" деген немесе жауаптың мәнiн ашатын ("иә, дәлелдендi", "жоқ, дәлелденген жоқ", "иә, кiнәлi", "жоқ, кiнәсiз") мiндеттi түсiндiрме сөзден немесе сөз тiркестерiнен тұруға тиiс. Судья мен алқабилер өздерiнiң бюллетеньдерiн дауыс беруге арналған жәшiкке салады.
5. Дауыс беру аяқталғаннан кейiн төрағалық етушi алқабилердiң қатысуымен жәшiктi ашады және әрбiр бюллетеньдегi дауыстарды санайды, дауыстарды санау нәтижесiн сұрақ парағында көрсетiлген негiзгi үш сұрақтың әрқайсысының тұсына дереу жазады.
6. Алқабилер мен судьяның жауаптары бар бюллетеньдер қылмыстық iсте сақталатын конвертке салынып, желiмделедi.
7. Егер алдыңғы сұраққа берiлген жауап кейiнгi сұраққа жауап берудің қажеттiлiгiн жойса, төрағалық етушi алқабилердiң көпшілігінің келiсiмiмен сол кейiнгi сұрақтың тұсына "жауап берiлмейдi" деген сөздердi жазады.
8. Егер осы Кодекстiң 566-бабының бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген үш сұрақтың әрқайсысына мақұлдаған жауаптарға дауыс берушілердiң көпшiлiгi дауыс берсе, айыптау шешiмi қабылданған болып есептеледi.
9. Егер қойылған негiзгi сұрақтардың кез келгенiне берiлген құпталмаған жауапқа дауыс берушiлердiң алтауы және одан да көбi дауыс берсе, ақтау шешiмi қабылданған болып есептеледi.
10. Егер сотталушының кiнәлiлiгi туралы мәселе оң шешiлсе, онда судья бұл әрекет қылмыс болып табыла ма деген және оның нақ қандай қылмыстық заңда көзделгенi (бабы, бөлігі, тармағы) туралы мәселенi шешедi, сондай-ақ осы әрекеттер үшiн қандай жазалау шарасы көзделгенiн алқабилерге түсiндiредi.
11. Судья алқабилердің қатысуымен соттың әрекеттi дәрежелеу мәселесiн шешкеннен кейiн осы Кодекстiң 371-бабы бiрiншi бөлiгiнiң 5)-8) және 14) тармақтарында көзделген, шешiмi ашық дауыс беру арқылы қабылданатын мәселелер үзіліс жасалмай шешiледi. Егер оған дауыс берушiлердің көпшiлiгi жақтап дауыс берсе, шешім қабылданған деп есептеледі.
Осы Кодекстің 371-бабы бірінші бөлігінің 9) – 13), 15) – 18) тармақтарында және бесінші бөлігінде көзделген мәселелерді судья дербес қарайды.
12. Он бес жылдан астам мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза, егер осындай шешiмге дауыс берушілердiң сегiзi және одан да көбi дауыс берсе, тағайындалуы мүмкiн.
13. Айрықша жазалау шарасы - өлiм жазасы судья мен алқабилер бiрауыздан шешiм шығарған кезде ғана тағайындалуы мүмкiн.
14. Судья мен алқабилердiң жауаптары бар сұрақ парағына судья мен алқабилер қол қояды және ол іс материалдарына қоса тігіледі.
Ескерту. 569-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

570-бап. Алқабилер қатысатын сот қабылдайтын
шешiмдердiң түрлерi

Алқабилердiң қатысуымен сотта қылмыстық iстi талқылау мына шешiмдердiң бiрiн:
1) осы Кодекстiң 324-бабында көзделген жағдайларда, iстi қысқарту туралы қаулыны;
2) алқабилердiң қатысуымен сот осы Кодекстiң 566-бабының бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген негiзгi үш сұрақтың кем дегенде бiреуiне терiс жауап берген жағдайларда, ақтау үкiмiн;
3) осы Кодекстiң 375-бабының екiншi бөлiгiне сәйкес айыптау үкiмiн қабылдаумен аяқталады.

571-бап. Үкiмнің қаулысы

1. Үкiмге осы Кодекстiң 44-тарауында белгiленген тәртiппен төрағалық етушiнiң мынадай ерекшелiктермен қаулысы шығарылады:
1) үкiмнiң кiрiспе бөлiмiнде алқабилердің тегi көрсетiлмейдi;
2) ақтау үкiмiнiң сипаттамалы-дәлелдi бөлiгiнде алқабилердiң қатысуымен сот ақтау шешiмiн шығарған айыптаудың мәнi баяндалады және шешiмге не мемлекеттiк айыптаушының айыптаудан бас тартуына сiлтеме қамтылады;
3) айыптау үкiмiнiң сипаттамалы-дәлелдi бөлiгiнде сотталушы жасағаны үшiн кiнәлi деп танылған қылмыстық әрекеттiң сипаттамасы, жасалған әрекеттiң дәрежеленуi, жаза тағайындау себептерi және азаматтық талапқа қатысты сот шешiмiнiң негiздемесi қамтылуға тиiс;
4) үкiмнiң қарар бөлiгiнде апелляциялық сатыға үкiмге шағым жасау және наразылық бiлдiру тәртiбi туралы түсiнiк қамтылуға тиiс.
2. Yкiмге iс бойынша төрағалық етушi қол қояды.
Ескерту. 571-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен.

572-бап. Сотталушының есi дұрыс емес екендігінің
анықталуына байланысты қылмыстық iстi қарауды
тоқтату

1. Егер алқабилердiң қатысуымен соттың iстi талқылау барысында сотталушы өзiнiң психикалық жағдайы бойынша қылмыстық жауаптылыққа тартылуы мүмкiн емес не оны өз iс-әрекеттерiне есеп беру немесе оларды басшылыққа алып жүру мүмкiндiгiнен айыратын, сот-психиатриялық сараптаманың тиiстi қорытындысымен расталған, жан күйзелiсi ауруына шалдықты деп есептеуге негiз болатын мән-жайлар анықталса, төрағалық етушi алқабилер қатысқан соттың қылмыстық iстi қарауды тоқтатуы туралы қаулы шығарады және оны осы Кодекстiң 12-бөлiмiнде көзделген тәртiппен соттың қарауына жiбередi.
2. Төрағалық етушiнiң алқабилер қатысқан соттың iстi қарауды тоқтатуы және оны осы Кодексте көзделген жалпы тәртiппен соттың қарауына жiберуi туралы қаулысы түпкiлiктi болып табылады және апелляциялық тәртiппен шағым жасауға, наразылық білдiруге жатпайды.

573-бап. Сот отырысының хаттамасын жүргізу ерекшелiктерi

1. Сот отырысының хаттамасы, осы Кодекстiң 328-бабының талаптарына сәйкес, осы бапта көзделген ерекшелiктермен жүргiзіледi.
2. Хаттамада сот отырысына шақырылған алқабиге кандидаттар құрамы және алқабилер алқасын құру барысы мiндеттi түрде көрсетіледi.
3. Төрағалық етушiнiң жүгiнуi сот отырысының хаттамасына жазылады немесе оның мәтiнi қылмыстық iс материалдарына тiркелiп, бұл туралы хаттамада көрсетiледi.
4. Сот отырысының хаттамасында соттың iс қарауының бүкiл барысы оның өтуiнiң дұрыстығын куәландыратындай етiп көрсетуге тиiс.

61-тарау. Алқабилердің қатысуымен қаралған істер бойынша
заңды күшіне енбеген үкімдерді, қаулыларды қайта
қарау жөніндегі iс жүргізу ерекшелiктерi

Ескерту. 61-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

574-бап. Алқабилердің қатысуымен сот шығарған, заңды
күшіне енбеген үкімдер мен қаулыларға шағымдану
және наразылық келтіру

Алқабилер қатысуымен соттың заңды күшіне енбеген үкімдері мен қаулыларына шағымдану, наразылық келтіру тәртібі, осы тарауда белгіленген ерекшеліктер ескеріле отырып, осы Кодекстің 46 және 47-тарауларында көзделген қағидалармен айқындалады.
Ескерту. 574-бап жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

575-бап. Алқабилердiң қатысуымен сот қараған iстердi
апелляциялық сатыда жүргiзу ерекшелiктерi

Ескерту. 575-баптың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

1. Апелляциялық сатыда сот шешiмдерiнiң күшiн жоюға немесе оларды өзгертуге:
1) iстi аяқтау үшiн айтарлықтай маңызы болуы мүмкiн жол берiлетiн дәлелдемелердi талқылаудан негiзсiз алып тастау;
2) iстi аяқтау үшін айтарлықтай маңызы болуы мүмкiн дәлелдемелердi тараптың зерттеуiнен негiзсiз бас тарту;
3) iстің аяқталуына әсер еткен дәлелдемелер ретiнде пайдалануға жол беруге болмайтын iс жүзiндегi деректердi сот отырысында зерттеу;
4) осы Кодексте көзделген қылмыстық іс жүргізу заңын елеулі түрде бұзу;
5) төрағалық етуші:
алқабилер алқасын қалыптастырған кезде;
алқабилердің қатысуымен талқылануға жатпайтын мәселелерді талқылаған кезде;
алқабилердің шешуіне жататын мәселелерді тұжырымдаған кезде;
сот жарыссөздерін жүргізген кезде;
төрағалық етушінің алқабилерге арнаған сөзінде жіберген, сот төрелігі үкімінің шығарылуына ықпал еткен немесе ықпал етуі мүмкін бұзушылықтар негіз болып табылады.
2. Апелляциялық саты сотталған адамға онша ауыр емес қылмыс туралы қылмыстық заңды қолдануға және жасалған әрекеттің өзгертілген саралануына сәйкес жазаны төмендетуге құқылы. Бұл ретте, кассациялық сатының неғұрлым ауыр қылмыс туралы қылмыстық заңды қолдануға немесе тағайындалған жазаны күшейтуге құқығы жоқ.
3. Қылмыстық iс жүргiзу заңын прокурордың, жәбiрленушiнің немесе оның өкiлінің дәлелдемелердi ұсыну құқығын шектеген бұзушылықтар, сондай-ақ осы баптың бірінші бөлігінің 5) тармағында көзделген, оның ішінде жол берілетін дәлелдемелер негізсіз алып тасталған жағдайларды қоспағанда, алқабилер қатысқан соттың ақтау үкiмi апелляциялық сатыда күшін жоймауға тиiс.
Ескерту. 575-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2009.12.10 № 227-IV (2010.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.11.09 N 490-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

62-тарау. Алқабилердің қатысуымен қаралған істер бойынша заңды күшіне енген үкімдерді, қаулыларды қайта қарау жөніндегі iс жүргізу ерекшелiктерi

Ескерту. 62-тарау жаңа редакцияда - ҚР 2012.02.17 N 565-IV (2012.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

575-1-бап. Алқабилер қатысқан соттың заңды күшіне енген
үкімдері мен қаулыларын кассациялық сатыдағы
сотта қайта қарау

1. Егер сот талқылауы барысында қылмыстық іс жүргізу заңын:
1) үкімді алқабилер алқасының заңсыз құрамымен шығаруына әкеп соққан;
2) жәбірленушіні сотта қорғалу құқығынан айырған елеулі түрде бұзушылықтарға жол берілсе, алқабилер қатысқан соттың ақтау үкімін және апелляциялық алқаның қаулысын кассациялық тәртіппен қайта қарауға жол беріледі.
2. Мыналар:
1) қылмыстың қайталану түрі мен түзеу колониясы режимінің түрін дұрыс айқындамау;
2) талап арызды қараусыз қалдыру жағдайларынан басқа, азаматтық талап арызды дұрыс шешпеу;
3) үкімді орындау тәртібімен заңсыз қаулы да қайта қаралуға жатады.
3. Кассациялық саты сотталған адамға онша ауыр емес қылмыс туралы қылмыстық заңды қолдануға және жасалған әрекеттің өзгертілген саралануына сәйкес жазаны төмендетуге құқылы.
4. Осы баптың бірінші бөлігінде көзделген жағдайларда, іс бірінші сатыдағы сотқа жаңадан қарауға жіберіледі.

576-бап. Алқабилер қатысқан соттың заңды күшiне енген
үкiмдерi мен қаулыларын қайта қарау

Алқабилердің қатысуымен қаралған істер бойынша заңды күшіне енген үкімдерді, қаулыларды қайта қарау туралы iс жүргізу осы Кодекстің 48-1-тарауында көзделген негiздер бойынша және тәртіппен облыстық және оған теңестірілген соттардың кассациялық сатысында жүзеге асырылады. Жоғарғы Соттың алқасында қайта қарау кассациялық сатыда қаралғаннан кейін ғана осы Кодекстің 459-бабы бірінші бөлігінің 1) тармағында және екінші бөлігінің 1), 2) тармақтарында көзделген негіздер бойынша мүмкiн болады.

577-бап. Алқабилер қатысқан соттың заңды күшіне енген
үкімін, қаулысын қайта қараған кезде сотталған
адамның жағдайын нашарлатуға жол бермеу

Соттың айыптау үкiмiн, сондай-ақ қаулысын жазаның жеңiлдiгiне орай неғұрлым ауыр қылмыс туралы қылмыстық заңды қолдану қажеттiгiне байланысты немесе сотталған адамның жағдайын нашарлатуға әкеп соғатын өзге де негiздер бойынша қайта қарауға, сондай-ақ соттың ақтау үкiмiн не қылмыстық iстi тоқтату туралы қаулысын қайта қарауға жол берiлмейдi.

Қазақстан Республикасының
Президентi

Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан

Кодекс Республики Казахстан от 13 декабря 1997 года № 206. Утратил силу Кодексом Республики Казахстан от 4 июля 2014 года № 231.

Сноска. Утратил силу Кодексом РК от 04.07.2014 № 231 (вводится в действие с 01.01.2015).

ОГЛАВЛЕНИЕ

Примечание РЦПИ. Порядок введения в действие УПК РК - см. Закон РК от 13.12.1997 N 207.
Сноска. По тексту слова "образцов для исследования", "образцов для экспертного исследования", "образцы для экспертного исследования" заменены словами "образцов", "образцы" Законом РК от 04.07.2006 N 151;
слова "военную службу" заменены словами "воинскую службу" Законом РК от 22.05.2007 № 255 (вводится в действие со дня его официального опубликования);
слова "медицинское учреждение", "специальное медицинское учреждение", "медицинского учреждения", "медицинском учреждении", "специализированное медицинское учреждение" заменены соответственно словами "медицинскую организацию", "специальную медицинскую организацию", "медицинской организации", "медицинской организации", "специализированную медицинскую организацию" Законом РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Общая часть
Раздел 1. Основные положения
Глава 1. Уголовно-процессуальное законодательство
Республики Казахстан

Статья 1. Законодательство, определяющее порядок уголовного судопроизводства

1. Порядок уголовного судопроизводства на территории Республики Казахстан определяется Конституцией Республики Казахстан, конституционными законами, Уголовно-процессуальным кодексом Республики Казахстан, основанном на Конституции Республики Казахстан и общепризнанных принципах и нормах международного права. Положения иных законов, регулирующих порядок уголовного судопроизводства, подлежат включению в настоящий Кодекс.

2. Международные договорные и иные обязательства Республики Казахстан, а также нормативные постановления Конституционного Совета и Верховного Суда Республики Казахстан, регулирующие порядок уголовного судопроизводства, являются составной частью уголовно-процессуального права.

3. Если в ходе производства по уголовному делу возникает необходимость рассмотрения вопроса, который должен быть решен в соответствии с гражданским или административным правом, он решается в порядке гражданского или административного производства.

Статья 2. Применение в уголовном судопроизводстве правовых норм, имеющих преимущественную силу

1. Конституция Республики Казахстан имеет высшую юридическую силу и прямое действие на всей территории Республики Казахстан. В случае противоречия между правилами настоящего Кодекса и Конституцией Республики Казахстан действуют положения Конституции.

2. В случае противоречия между правилами настоящего Кодекса и конституционным законом Республики Казахстан действуют положения конституционного закона. В случае противоречия между правилами настоящего Кодекса и иными законами действуют положения настоящего Кодекса.

3. Международные договоры, ратифицированные Республикой Казахстан, имеют приоритет перед настоящим Кодексом и применяются непосредственно, кроме случаев, когда из международного договора следует, что для его применения требуется издание закона.

Статья 3. Действие уголовно-процессуального закона в пространстве

1. Уголовное судопроизводство на территории Республики Казахстан, независимо от места совершения преступления, ведется в соответствии с настоящим Кодексом.

2. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила действия настоящего Кодекса в пространстве, то применяются правила международного договора.

Статья 4. Применение на территории Республики Казахстан уголовно-процессуального права иностранного государства

Применение на территории Республики Казахстан уголовно-процессуального права иностранного государства органами расследования и судом иностранного государства или по их поручению органом, ведущим уголовный процесс, допускается, если это предусмотрено международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан.

Статья 5. Действие уголовно-процессуального закона во времени

1. Уголовное судопроизводство осуществляется в соответствии с уголовно-процессуальным законом, вступившим в силу к моменту выполнения процессуального действия, принятия процессуального решения.

2. Уголовно-процессуальный закон, возлагающий новые обязанности, отменяющий или умаляющий принадлежащие участникам процесса права, ограничивающий их использование дополнительными условиями, обратной силы не имеет.

3. Допустимость доказательств определяется в соответствии с законом, действовавшим в момент их получения.

Статья 6. Действие уголовно-процессуального закона в отношении иностранцев и лиц без гражданства

1. Уголовное судопроизводство в отношении иностранцев и лиц без гражданства осуществляется в соответствии с настоящим Кодексом.

2. Особенности уголовного судопроизводства, осуществляемого в отношении или при участии лиц, обладающих дипломатическими или иными привилегиями и иммунитетами, установленными международными договорами Республики Казахстан, определяются в соответствии с главой 53 настоящего Кодекса.

Статья 7. Разъяснение некоторых понятий, содержащихся в настоящем Кодексе

Содержащиеся в настоящем Кодексе понятия имеют, если нет особых указаний в законе, следующее значение:

1) "суд" - орган судебной власти, любой законно учрежденный суд, входящий в судебную систему Республики Казахстан, рассматривающий дела коллегиально или единолично;

2) "суд первой инстанции" - суд, рассматривающий уголовное дело по существу;

3) "апелляционная инстанция" – суд, рассматривающий дело по существу по апелляционным жалобам (протестам) на не вступившие в законную силу приговоры, постановления суда первой инстанции;

4) исключен Законом РК N 238 от 11.07.2001;

4-1) "кассационная инстанция" – суд, рассматривающий дело по кассационным жалобам (протестам) на вступившие в законную силу приговоры, постановления суда первой и апелляционной инстанции;

5) "надзорная инстанция" – коллегия Верховного Суда Республики Казахстан, рассматривающая в порядке надзора дело по ходатайству, протесту на вступившие в законную силу судебные решения, а также пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан, рассматривающее представление Председателя Верховного Суда или протест Генерального Прокурора;

6) "судья" – носитель судебной власти; профессиональный судья, назначенный или избранный на эту должность в установленном законом порядке (председатель суда, председатель судебной коллегии, судья соответствующего суда);

7) "председательствующий" - судья, председательствующий при коллегиальном рассмотрении уголовного дела либо рассматривающий дело единолично;

7-1) присяжный заседатель - гражданин Республики Казахстан, призванный к участию в рассмотрении судом уголовного дела в порядке, установленном настоящим Кодексом, и принявший присягу;

8) "главное судебное разбирательство" - рассмотрение уголовного дела по существу судом первой инстанции;

9) "участники процесса" - органы и лица, осуществляющие уголовное преследование и поддержание обвинения в суде, а также лица, защищающие при производстве по уголовному делу свои или представляемые ими права и интересы: прокурор (государственный обвинитель), следователь, орган дознания, дознаватель, подозреваемый, обвиняемый, их законные представители, защитник, гражданский ответчик, его законный представитель и представитель, потерпевший, частный обвинитель, гражданский истец, их законные представители и представители;

10) "орган, ведущий уголовный процесс" - суд, а также при досудебном производстве по уголовному делу прокурор, следователь, орган дознания, дознаватель;

11) "стороны" - органы и лица, осуществляющие в судебном разбирательстве на основе состязательности и равноправия обвинение (уголовное преследование) и защиту от обвинения;

12) "сторона обвинения" - органы уголовного преследования, а также потерпевший (частный обвинитель), гражданский истец, их законные представители и представители;

13) "уголовное преследование (обвинение)" - процессуальная деятельность, осуществляемая стороной обвинения в целях установления деяния, запрещенного уголовным законом, и совершившего его лица, виновности последнего в совершении преступления, а также для обеспечения применения к такому лицу наказания или иных мер уголовно-правового воздействия;

14) "органы уголовного преследования" - прокурор (государственный обвинитель), следователь, орган дознания, дознаватель;

14-1) "упрощенное досудебное производство" - процессуальная форма досудебной деятельности органа дознания, дознавателя, следователя в пределах полномочий, установленных настоящим Кодексом;

15) "дознание" - процессуальная форма досудебной деятельности органов дознания в пределах установленных настоящим Кодексом полномочий по выявлению, установлению и закреплению совокупности обстоятельств дела и привлечению лиц, совершивших преступление, к уголовной ответственности;

16) "предварительное следствие" ("предварительное расследование") - процессуальная форма досудебной деятельности уполномоченных органов в пределах установленных настоящим Кодексом полномочий по выявлению, установлению и закреплению совокупности обстоятельств дела и привлечению лиц, совершивших преступление, к уголовной ответственности;

17) "подследственность" - совокупность установленных настоящим Кодексом признаков, по которым расследование данного преступления относится к компетенции того или иного органа предварительного следствия или дознания;

18) "сторона защиты" - подозреваемый, обвиняемый, их законные представители, защитник, гражданский ответчик и его представитель;

19) "защита" - процессуальная деятельность, осуществляемая стороной защиты в целях обеспечения прав и интересов лиц, которые подозреваются в совершении преступления, опровержения или смягчения обвинения, а также реабилитации лиц, неправомерно подвергшихся уголовному преследованию;

20) "заявитель" - лицо, обратившееся к суду или органам уголовного преследования за защитой в порядке уголовного судопроизводства своего (чужого) действительного или предполагаемого права;

21) "представители" - лица, уполномоченные представлять законные интересы потерпевшего, гражданского истца, гражданского ответчика в силу закона или соглашения;

22) "законные представители" - родители, усыновители, опекуны, попечители подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего, гражданского истца, а также представители организаций и лиц, на попечении или иждивении которых находятся подозреваемый, обвиняемый или потерпевший;

23) "родственники" - лица, находящиеся в родственной связи, имеющие общих предков до прадедушки и прабабушки;

24) "близкие родственники" - родители, дети, усыновители, усыновленные, полнородные и неполнородные братья и сестры, дедушка, бабушка, внуки;

25) "иные лица, участвующие в уголовном процессе" - секретарь судебного заседания, переводчик, очевидец, свидетель, понятой, эксперт, специалист, судебный пристав;

25-1) "безвестно исчезнувшее лицо" - лицо, местонахождение которого в течение двух месяцев с момента подачи заявления оперативно-розыскными мероприятиями, проведенными в этот срок, установить не представилось возможным;

26) "уголовное дело" - обособленное производство, ведущееся органом уголовного преследования и судом по поводу одного или нескольких предположительно совершенных преступлений;

27) "производство по делу" - совокупность процессуальных действий и решений, осуществляемых по конкретному уголовному делу в ходе его возбуждения, досудебной подготовки, судебного разбирательства и исполнения приговора (постановления) суда;

28) "досудебное производство по уголовному делу" - производство по уголовному делу с момента возбуждения уголовного дела до направления его в суд для рассмотрения по существу (дознание и предварительное следствие), а также подготовка материалов по уголовному делу частным обвинителем и стороной защиты;

29) "материалы дела" - документы и предметы, являющиеся составной частью дела или представленные для приобщения к нему; сообщения, а также документы и предметы, которые могут иметь значение для установления обстоятельств по делу;

30) "процессуальные действия" - действия, производимые в ходе уголовного судопроизводства в соответствии с настоящим Кодексом;

31) "протокол" - процессуальный документ, в котором фиксируется процессуальное действие, совершаемое органом, ведущим уголовный процесс;

32) "процессуальные решения" - акты применения уголовно-процессуального права, выносимые органами, ведущими уголовный процесс, в пределах их компетенции, и выраженные в определенной настоящим Кодексом форме - приговоры, постановления, заключения, представления, санкции;

33) "постановление" - всякое, помимо приговора, решение суда; решение дознавателя, следователя, прокурора, принятое в ходе досудебного производства по уголовному делу, а также в рамках упрощенного досудебного производства;

34) "приговор" – решение суда, вынесенное судом первой, апелляционной инстанции по вопросу о виновности или невиновности обвиняемого и применении или неприменении к нему наказания;

35) "итоговое решение" - всякое решение органа, ведущего уголовный процесс, исключающее начало или продолжение производства по делу, а также разрешающее, хотя бы и не окончательно, дело по существу;

36) "санкция" - акт утверждения прокурором, судом процессуального решения, принятого органом уголовного преследования в ходе досудебного производства;

37) "объяснение" - устная или письменная аргументация, приводимая участниками процесса и заявителями в обоснование своего притязания или притязания представляемого лица;

38) "жалоба, протест" - акт реагирования участников процесса на действия органов дознания, предварительного следствия, прокурора или суда, вносимый в пределах их компетенции и в порядке, установленном настоящим Кодексом;

39) "ходатайство" - просьба стороны или заявителя, обращенная к органу, ведущему уголовный процесс, о производстве процессуального действия или принятии процессуального решения, а в надзорной инстанции - обращение о возбуждении надзорного производства и пересмотре судебного акта, вступившего в законную силу;

40) "научно-технические средства" - приборы, специальные приспособления, материалы, правомерно применяемые для обнаружения, фиксации, изъятия и исследования доказательства;

41) "специальные знания" - не общеизвестные в уголовном процессе знания, приобретенные лицом в ходе профессионального обучения либо практической деятельности, используемые для решения задач уголовного судопроизводства;

41-1) "специальные научные знания" - область специальных знаний, содержание которой составляют научные знания, реализованные в методиках судебно-экспертных исследований;

42) "жилище" - помещение или строение для временного или постоянного проживания одного или нескольких лиц, в том числе: собственные или арендуемые квартиры, дом, садовый дом, гостиничный номер, каюта; непосредственно примыкающие к ним веранды, террасы, галереи, балконы, подвал и чердак жилого строения, кроме многоквартирного дома, а также речное или морское судно;

43) "ночное время" - промежуток времени с двадцати двух до шести часов по местному времени.

Сноска. Статья 7 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238; от 16.01.2006 N 122 (вводятся в действие с 01.01.2007); от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 20.01.2010 № 241-IV; от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Глава 2. Задачи и принципы уголовного процесса

Статья 8. Задачи уголовного процесса

1. Задачами уголовного процесса являются быстрое и полное раскрытие преступлений, изобличение и привлечение к уголовной ответственности лиц, их совершивших, справедливое судебное разбирательство и правильное применение уголовного закона.

2. Установленный законом порядок производства по уголовным делам должен обеспечивать защиту от необоснованного обвинения и осуждения, от незаконного ограничения прав и свобод человека и гражданина, в случае незаконного обвинения или осуждения невиновного - незамедлительную и полную его реабилитацию, а также способствовать укреплению законности и правопорядка, предупреждению преступлений, формированию уважительного отношения к праву.

Статья 9. Значение принципов уголовного процесса

Значение принципов уголовного процесса состоит в том, что их нарушение, в зависимости от его характера и существенности, влечет признание состоявшегося производства по делу недействительным, отмену вынесенных в ходе такого производства решений либо признание собранных при этом материалов не имеющими силы доказательств.

Статья 10. Законность

1. Суд, прокурор, следователь, орган дознания и дознаватель при производстве по уголовным делам обязаны точно соблюдать требования Конституции Республики Казахстан, настоящего Кодекса, иных нормативных правовых актов, указанных в статье 1 настоящего Кодекса.

2. Суды не вправе применять законы и иные нормативные правовые акты, ущемляющие закрепленные Конституцией права и свободы человека и гражданина. Если суд усмотрит, что закон или иной нормативный правовой акт, подлежащий применению, ущемляет закрепленные Конституцией права и свободы человека и гражданина, он обязан приостановить производство по делу и обратиться в Конституционный Совет Республики Казахстан с представлением о признании этого акта неконституционным.

Решения судов и органов уголовного преследования, основанные на законе или ином нормативном правовом акте, признанном неконституционным, исполнению не подлежат.

3. Нарушение закона судом, органами уголовного преследования при производстве по уголовным делам недопустимо и влечет за собой установленную законом ответственность, признание актов незаконными и их отмену.

Сноска. Статья 10 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.07.2012 № 32-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 11. Осуществление правосудия только судом

1. Правосудие по уголовным делам в Республике Казахстан осуществляется только судом. Присвоение полномочий суда кем бы то ни было влечет ответственность, предусмотренную законом.

2. Никто не может быть признан виновным в совершении преступления, а также подвергнут уголовному наказанию иначе, как по приговору суда и в соответствии с законом.

3. Компетенция суда, пределы его юрисдикции, порядок осуществления им уголовного судопроизводства определяются законом и не могут быть произвольно изменены. Учреждение чрезвычайных или специальных судов под каким бы то ни было названием для рассмотрения уголовных дел не допускается. Приговоры и другие решения чрезвычайных судов, а также иных незаконно учрежденных судов юридической силы не имеют и исполнению не подлежат.

4. Приговор и другие решения суда, осуществлявшего уголовное судопроизводство по неподсудному ему делу, превысившего свои полномочия или иным образом нарушившего предусмотренные настоящим Кодексом принципы уголовного судопроизводства, незаконны и подлежат отмене.

5. Приговор и другие решения суда по уголовному делу могут быть проверены и пересмотрены только соответствующими судами в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.

Статья 12. Судебная защита прав и свобод человека и гражданина

1. Каждый имеет право на судебную защиту своих прав и свобод.

2. Никому не может быть без его согласия изменена подсудность, предусмотренная для него законом.

3. Государство обеспечивает потерпевшему доступ к правосудию и компенсацию причиненного ущерба в случаях и порядке, установленных законом.

Статья 13. Уважение чести и достоинства личности

1. При производстве по уголовному делу запрещаются решения и действия, унижающие честь или умаляющие достоинство лица, участвующего в уголовном процессе, не допускаются сбор, использование и распространение сведений о частной жизни, а равно сведений личного характера, которые лицо считает необходимым сохранить в тайне, для целей, не предусмотренных настоящим Кодексом.

2. Моральный вред, причиненный лицу незаконными действиями органов, ведущих уголовный процесс, подлежит возмещению в установленном законом порядке.

Статья 14. Неприкосновенность личности

1. Никто не может быть задержан по подозрению в совершении преступления, арестован или иным образом лишен свободы иначе, как на основаниях и в порядке, установленных настоящим Кодексом.

2. Арест и содержание под стражей допускаются только в предусмотренных настоящим Кодексом случаях и лишь с санкции суда с предоставлением арестованному права судебного обжалования. Без санкции суда лицо может быть подвергнуто задержанию на срок не более семидесяти двух часов. Принудительное помещение не содержащегося под стражей лица в медицинскую организацию для производства судебно-психиатрической экспертизы допускается только по решению суда. Принудительное помещение не содержащегося под стражей лица в медицинскую организацию для производства судебно-медицинской экспертизы допускается по решению суда или с санкции прокурора.

3. Каждому задержанному немедленно сообщаются основания задержания, а также юридическая квалификация преступления, в совершении которого он подозревается или обвиняется.

4. Суд, органы уголовного преследования обязаны немедленно освободить незаконно задержанного, или арестованного, или незаконно помещенного в медицинскую организацию, либо содержащегося под стражей свыше срока, предусмотренного законом или приговором.

5. Никто из участвующих в уголовном процессе лиц не может подвергаться насилию, жестокому или унижающему человеческое достоинство обращению.

6. Никто не может быть привлечен к участию в создающих опасность для жизни или здоровья лица процессуальных действиях. Процессуальные действия, нарушающие неприкосновенность личности, могут быть произведены против воли лица либо его законного представителя только в случаях и порядке, прямо предусмотренных настоящим Кодексом.

7. Содержание лица, в отношении которого в качестве меры пресечения избран арест, а также лица, задержанного по подозрению в преступлении, должно осуществляться в условиях, исключающих угрозу его жизни и здоровью.

8. Вред, причиненный гражданину в результате незаконного лишения свободы, содержания в условиях, опасных для жизни и здоровья, жестокого обращения с ним, подлежит возмещению в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.

Сноска. Статья 14 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 15. Охрана прав и свобод граждан при производстве по уголовным делам

1. Орган, ведущий уголовный процесс, обязан охранять права и свободы граждан, участвующих в уголовном процессе, создавать условия для их осуществления, принимать своевременные меры к удовлетворению законных требований участников процесса.

2. Вред, причиненный гражданину в результате нарушения его прав и свобод при производстве по уголовному делу, подлежит возмещению по основаниям и в порядке, предусмотренным настоящим Кодексом.

3. При наличии достаточных оснований на то, что, потерпевшему, свидетелю или иным лицам, участвующим в уголовном процессе, а также членам их семей или иным близким родственникам угрожают убийством, применением насилия, уничтожением или повреждением имущества либо иными опасными противоправными действиями, орган, ведущий уголовный процесс, обязан в пределах своей компетенции принять предусмотренные законом меры к охране жизни, здоровья, чести, достоинства и имущества этих лиц.

Статья 16. Неприкосновенность частной жизни. Тайна переписки, телефонных переговоров, почтовых, телеграфных и иных сообщений

Частная жизнь граждан, личная и семейная тайна находятся под охраной закона. Каждый имеет право на тайну личных вкладов и сбережений, переписки, телефонных переговоров, почтовых, телеграфных и иных сообщений. Ограничения этих прав в ходе уголовного процесса допускаются только в случаях и в порядке, прямо установленных законом.

Статья 17. Неприкосновенность жилища

Жилище неприкосновенно. Проникновение в жилище против воли занимающих его лиц, производство его осмотра и обыска допускается лишь в случаях и в порядке, установленных законом.

Статья 18. Неприкосновенность собственности

1. Собственность гарантируется законом. Никто не может быть лишен своего имущества иначе, как по решению суда.

2. Наложение ареста на вклады лиц в банки и другое имущество, а также его изъятие в ходе процессуальных действий могут производиться в случаях и в порядке, предусмотренных настоящим Кодексом.

Статья 19. Презумпция невиновности

1. Каждый считается невиновным пока его виновность в совершении преступления не будет доказана в предусмотренном настоящим Кодексом порядке и установлена вступившим в законную силу приговором суда.

2. Никто не обязан доказывать свою невиновность.

3. Неустранимые сомнения в виновности обвиняемого толкуются в его пользу. В пользу обвиняемого должны разрешаться и сомнения, возникающие при применении уголовного и уголовно-процессуального законов.

4. Обвинительный приговор не может быть основан на предположениях и должен быть подтвержден достаточной совокупностью достоверных доказательств.

Статья 20. Недопустимость повторного осуждения и уголовного преследования

Никто не может быть подвергнут повторно уголовной ответственности за одно и то же преступление.

Статья 21. Осуществление правосудия на началах равенства перед законом и судом

1. Правосудие осуществляется на началах равенства всех перед законом и судом.

2. В ходе уголовного судопроизводства никто не может подвергаться какой-либо дискриминации по мотивам происхождения, социального, должностного и имущественного положения, пола, расы, национальности, языка, отношения к религии, убеждений, места жительства или по любым иным обстоятельствам.

3. Условия уголовного судопроизводства в отношении лиц, обладающих иммунитетом от уголовного преследования, определяются Конституцией Республики Казахстан, настоящим Кодексом, законами и международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.

Статья 22. Независимость судьи

1. Судья при отправлении правосудия независим и подчиняется только Конституции Республики Казахстан и закону.

2. Какое-либо вмешательство в деятельность суда по отправлению правосудия недопустимо и влечет ответственность по закону. По конкретным делам судьи не подотчетны.

3. Гарантии независимости судьи установлены Конституцией Республики Казахстан и законом.

Статья 23. Осуществление судопроизводства на основе состязательности и равноправия сторон

1. Уголовное судопроизводство осуществляется на основе принципа состязательности и равноправия сторон обвинения и защиты.

2. Уголовное преследование, защита и разрешение дела судом отделены друг от друга и осуществляются различными органами и должностными лицами.

3. Обязанность доказывания предъявленного подсудимому обвинения возлагается на обвинителя.

4. Защитник обязан использовать все предусмотренные законом средства и способы защиты подсудимого.

5. Суд не является органом уголовного преследования, не выступает на стороне обвинения или защиты и не выражает каких бы то ни было интересов, помимо интересов права.

6. Суд, сохраняя объективность и беспристрастность, создает необходимые условия для выполнения сторонами их процессуальных обязанностей и осуществления предоставленных им прав.

7. Стороны, участвующие в уголовном судопроизводстве, равноправны, то есть наделены Конституцией и настоящим Кодексом равными возможностями отстаивать свою позицию. Суд основывает процессуальное решение лишь на тех доказательствах, участие в исследовании которых на равных основаниях было обеспечено каждой из сторон.

8. Стороны избирают в ходе уголовного судопроизводства свою позицию, способы и средства ее отстаивания самостоятельно и независимо от суда, других органов и лиц. Суд по ходатайству стороны оказывает ей содействие в получении необходимых материалов в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.

9. Государственный обвинитель и частный обвинитель могут осуществлять уголовное преследование определенного лица или, в случаях, предусмотренных законом, отказаться от уголовного преследования. Подозреваемый и обвиняемый могут свободно отрицать свою виновность или признавать себя виновным. Гражданский истец вправе отказаться от иска или заключить мировое соглашение с гражданским ответчиком. Гражданский ответчик вправе признать иск или заключить мировое соглашение с гражданским истцом.

10. Суд обеспечивает сторонам право в рассмотрении дела по первой и апелляционной инстанции; обвиняемый и его защитник допускаются при рассмотрении дела в кассационном и надзорном порядке по вновь открывшимся обстоятельствам. Сторона обвинения должна быть представлена государственным либо частным обвинителем при рассмотрении судом каждого уголовного дела. Другие случаи, когда стороны обязаны участвовать в рассмотрении дела судом, определяются настоящим Кодексом.

Сноска. Статья 23 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 № 238; от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 24. Всестороннее, полное и объективное исследование обстоятельств дела

1. Суд, прокурор, следователь, дознаватель обязаны принять все предусмотренные законом меры для всестороннего, полного и объективного исследования обстоятельств, необходимых и достаточных для правильного разрешения дела.

2. Органы уголовного преследования выявляют фактические данные, на основе которых устанавливаются обстоятельства, имеющие значение для дела.

3. Рассматривающий уголовное дело суд, сохраняя объективность и беспристрастность, создает сторонам обвинения и защиты необходимые условия для реализации их прав на всестороннее и полное исследование обстоятельств дела.

3-1. Суд не связан мнением сторон по вопросам необходимости и достаточности исследования имеющихся в деле и представленных в судебном заседании сторонами доказательств, за исключением случаев, предусмотренных частью второй статьи 361 настоящего Кодекса.

4. Выяснению по делу подлежат обстоятельства как уличающие, так и оправдывающие обвиняемого, а также смягчающие и отягчающие его ответственность и наказание. Органом, ведущим уголовный процесс, должны быть проверены все заявления о невиновности или меньшей степени виновности, а также о наличии доказательств, оправдывающих подозреваемого, обвиняемого либо смягчающих их ответственность, а также заявления о применении недозволенных методов следствия при собирании и закреплении материалов дела в качестве доказательств.

Сноска. Статья 24 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 25. Оценка доказательств по внутреннему убеждению

1. Судья, прокурор, следователь, дознаватель оценивают доказательства по своему внутреннему убеждению, основанному на совокупности рассмотренных доказательств, руководствуясь при этом законом и совестью.

Присяжный заседатель оценивает доказательства по своему внутреннему убеждению, основанному на совокупности рассмотренных доказательств, руководствуясь при этом совестью.

2. Никакие доказательства не имеют заранее установленной силы.

Сноска. В статью 25 внесены изменения - Законом РК от 16 января 2006 года N 122 (вводится в действие с 1 января 2007 года).

Статья 26. Обеспечение подозреваемому, обвиняемому права на защиту

1. Подозреваемый, обвиняемый имеют право на защиту. Это право они могут осуществлять как лично, так и с помощью защитника, законного представителя в порядке, установленном настоящим Кодексом.

2. Орган, ведущий уголовный процесс, обязан разъяснить подозреваемому, обвиняемому их права и обеспечить им возможность защищаться от обвинения всеми не запрещенными законом средствами, а также принять меры к охране их личных и имущественных прав.

3. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, орган, ведущий уголовный процесс, обязан обеспечить участие в деле защитника подозреваемого, обвиняемого.

4. Участие в уголовном судопроизводстве защитника и законного представителя подозреваемого, обвиняемого не умаляет принадлежащих последним прав.

5. Подозреваемый, обвиняемый не должны принуждаться к даче показаний, представлению органам уголовного преследования каких-либо материалов, оказанию им какого бы то ни было содействия.

6. За подозреваемым, обвиняемым сохраняются все гарантии принадлежащего им права на защиту также при рассмотрении уголовного дела в отношении лица, обвиняемого в совместном с ними совершении преступления.

Статья 27. Освобождение от обязанности давать свидетельские показания

1. Никто не обязан давать показания против себя самого, супруга (супруги) и своих близких родственников, круг которых определен законом.

2. Священнослужители не обязаны свидетельствовать против доверившихся им на исповеди.

3. В случаях, предусмотренных частями первой и второй настоящей статьи, указанные лица вправе отказаться от дачи показаний и не могут быть подвергнуты за это какой бы то ни было ответственности.

Статья 28. Обеспечение права на квалифицированную юридическую помощь

1. Каждый имеет право на получение в ходе уголовного процесса квалифицированной юридической помощи в соответствии с положениями настоящего Кодекса.

2. В случаях, предусмотренных законом, юридическая помощь оказывается бесплатно.

Статья 29. Гласность

1. Разбирательство уголовных дел во всех судах и во всех судебных инстанциях происходит открыто. Ограничение гласности судебного разбирательства допускается, лишь когда это противоречит интересам охраны государственных секретов. Закрытое судебное разбирательство, кроме того, допускается по мотивированному постановлению суда по делам о преступлениях несовершеннолетних, по делам о половых преступлениях и другим делам в целях предотвращения разглашения сведений об интимных сторонах жизни участвующих в деле лиц, а также в случаях, когда этого требуют интересы безопасности потерпевшего, свидетеля или других участвующих в деле лиц, а также членов их семей или близких родственников. В закрытом судебном заседании рассматриваются также разрешаемые судом на досудебной стадии судебного процесса жалобы на действия и решения органа, осуществляющего уголовное преследование.

2. Разбирательство дел и жалоб в закрытом заседании осуществляется с соблюдением всех правил, установленных настоящим Кодексом.

3. Приговор суда и постановления, принятые по делу, во всех случаях провозглашаются публично.

Статья 30. Язык уголовного судопроизводства

1. Уголовное судопроизводство в Республике Казахстан ведется на государственном языке, а при необходимости в судопроизводстве наравне с государственным употребляется русский язык или другие языки.

2. Орган, ведущий уголовный процесс, при необходимости ведения дела на русском или других языках выносит мотивированное постановление об изменении языка судопроизводства.

3. Участвующим в деле лицам, не владеющим или недостаточно владеющим языком, на котором ведется производство по делу, разъясняется и обеспечивается право делать заявления, давать объяснения и показания, заявлять ходатайства, приносить жалобы, знакомиться с материалами дела, выступать в суде на родном языке или другом языке, которым они владеют; бесплатно пользоваться услугами переводчика в порядке, установленном настоящим Кодексом.

4. Участвующим в уголовном судопроизводстве лицам бесплатно обеспечивается перевод на язык уголовного судопроизводства необходимых им в силу закона материалов дела, изложенных на другом языке. Участвующим в судебном процессе лицам безвозмездно обеспечивается перевод на язык судопроизводства той части судоговорения, которая происходит на другом языке.

5. Органы, ведущие уголовный процесс, вручают участникам процесса документы, которые в соответствии с настоящим Кодексом должны быть им вручены, на языке судопроизводства. При этом для лиц, не владеющих языком уголовного судопроизводства, прилагается заверенная копия документа, изложенная на выбранном этими лицами языке судопроизводства.

Сноска. Статья 30 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 31. Свобода обжалования процессуальных действий и решений

1. Действия и решения суда и органа уголовного преследования могут быть обжалованы в порядке, установленном настоящим Кодексом.

2. Каждый осужденный имеет право на пересмотр приговора вышестоящим судом в порядке, установленном настоящим Кодексом, а также просить о помиловании или смягчении наказания. С просьбой о помиловании или смягчении наказания имеет право обратиться также лицо, осужденное судом иностранного государства и переданное для отбывания наказания в Республику Казахстан без условия о неприменении помилования.

3. Не допускается обращение жалобы во вред лицу, подавшему жалобу, или во вред лицу, в интересах которого она была подана.

Сноска. Статья 31 с изменением, внесенным Законом РК от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 3. Уголовное преследование

Статья 32. Дела частного, частно-публичного и публичного преследования и обвинения

1. В зависимости от характера и тяжести совершенного преступления уголовное преследование и обвинение в суде осуществляются в частном, частно-публичном и публичном порядке.

2. Дела о преступлениях, указанных в статье 33 настоящего Кодекса, считаются делами частного обвинения, возбуждаются не иначе как по заявлению потерпевшего и подлежат прекращению за примирением его с обвиняемым, подсудимым.

3. Дела о преступлениях, указанных в статье 34 настоящего Кодекса, считаются делами частно-публичного обвинения, возбуждаются не иначе, как по жалобе потерпевшего, и подлежат прекращению за примирением потерпевшего с обвиняемым, подсудимым лишь в случаях, предусмотренных статьей 67 Уголовного кодекса Республики Казахстан.

4. Дела о преступлениях, за исключением указанных в частях второй и третьей настоящей статьи, считаются делами публичного обвинения. Уголовное преследование по этим делам осуществляется независимо от подачи жалобы потерпевшим.

Сноска. Статья 32 с изменениями, внесенными Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 33. Преступления, по которым уголовное преследование может осуществляться в частном порядке

1. Уголовное преследование может осуществляться в частном порядке по делам о преступлениях, предусмотренных статьями 111, 123, 129, 130, 136, 140, 142 (частью первой), 144 (частью первой), 145 (частью первой), 300 (частью первой) Уголовного кодекса Республики Казахстан.

2. Прокурор вправе возбудить производство по делу частного обвинения и при отсутствии жалобы потерпевшего, если деяние затрагивает интересы лица, находящегося в беспомощном или зависимом состоянии либо по другим причинам не способного самостоятельно воспользоваться принадлежащими ему правами.

Сноска. Статья 33 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 09.12.2004 N 10; от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 21.05.2013 № 95-V (вводится в действие по истечении шести месяцев после его первого официального опубликования).

Статья 34. Осуществление уголовного преследования в частно-публичном порядке

1. Осуществляемое в частно-публичном порядке уголовное преследование не может быть начато и производство по уголовному делу возбуждено при отсутствии жалобы потерпевшего по делам о преступлениях, предусмотренных статьями 103 (частью первой), 104 (частью первой), 117 (частями первой и второй), 120 (частью первой), 121 (частью первой), 135, 139, 144 (частью второй), 176 (частями первой и второй), 184 (частью первой), 184-1 (частью первой), 187(частью первой), 188, 200, 226 (частью первой), 227 (частью первой), 228, 229 (частью первой), 296 (частью первой), 327 (частью первой) Уголовного кодекса Республики Казахстан.

2. Прокурор вправе возбудить производство по делу частно-публичного обвинения и при отсутствии жалобы потерпевшего, если деяние затрагивает интересы лица, находящегося в беспомощном или зависимом состоянии либо по другим причинам не способного самостоятельно воспользоваться принадлежащими ему правами, либо затрагивает существенные интересы других лиц, общества или государства.

Сноска. Статья 34 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 22.11.2005 N 90 (порядок введения в действие см. ст.2); от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 35. Привлечение к уголовной ответственности по заявлению коммерческой или иной организации

Если деяние, предусмотренное главой 8 Уголовного кодекса Республики Казахстан, причинило вред интересам исключительно коммерческой или иной организаций, не являющейся государственным предприятием, и не причинило вреда интересам других организаций, а также интересам граждан, общества или государства, привлечение к уголовной ответственности осуществляется по заявлению руководителя этой организации или уполномоченного органа или с их согласия.

Статья 36. Общие условия осуществления уголовного преследования

1. В целях выполнения задач уголовного судопроизводства орган уголовного преследования обязан в пределах своей компетенции в каждом случае обнаружения признаков преступления принять все предусмотренные законом меры к установлению события преступления, изобличению лиц, виновных в совершении преступления, их наказанию, равно как принять меры к реабилитации невиновного.

2. Орган уголовного преследования обязан обеспечить потерпевшему доступ к правосудию и принять меры к возмещению вреда, причиненного преступлением.

3. Свои полномочия в уголовном процессе орган уголовного преследования осуществляет независимо от каких бы то ни было органов и должностных лиц и в строгом соответствии с требованиями настоящего Кодекса.

4. Воздействие в какой бы то ни было форме на орган уголовного преследования с целью воспрепятствования объективному расследованию по уголовному делу влечет установленную законом ответственность.

5. Требования органа уголовного преследования, предъявленные в соответствии с законом, обязательны для исполнения всеми государственными органами, организациями, должностными лицами и гражданами и должны быть исполнены не позднее трех суток. В случае необходимости принятия решения о возбуждении уголовного дела или задержания, ареста подозреваемого требование органа уголовного преследования должно быть исполнено в течение двадцати четырех часов. Невыполнение указанных требований без уважительных причин влечет установленную законом ответственность.

Сноска. Статья 36 с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 37. Обстоятельства, исключающие производство по делу

Сноска. Заголовок с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

1. Уголовное дело не может быть возбуждено, а возбужденное уголовное дело подлежит прекращению:

1) за отсутствием события преступления;

2) за отсутствием в деянии состава преступления;

3) вследствие акта амнистии, если он устраняет применение наказания за совершенные деяния;

4) за истечением срока давности;

5) за отсутствием жалобы потерпевшего - по делам о преступлениях, предусмотренных частью первой статьи 33 и частью первой статьи 34 настоящего Кодекса, за исключением случаев, предусмотренных частью второй статьи 33 и частью второй статьи 34 настоящего Кодекса;

6) при отказе частного обвинителя от обвинения - по делам о преступлениях, предусмотренных частью первой статьи 33 настоящего Кодекса, за исключением случаев, предусмотренных частью второй этой же статьи;

7) в отношении лица, о котором имеется вступивший в законную силу приговор суда по тому же обвинению либо иное неотмененное судебное постановление, установившее невозможность уголовного преследования;

8) в отношении лица, об отказе от уголовного преследования которого по тому же обвинению имеется неотмененное постановление органа уголовного преследования;

9) в отношении лица, совершившего запрещенное уголовным законом деяние в состоянии невменяемости, кроме случаев, когда возбуждение уголовного дела необходимо для применения к нему принудительной меры медицинского характера;

10) в связи с отказом в даче согласия уполномоченным органом или должностным лицом на привлечение к уголовной ответственности лица, обладающего привилегиями или иммунитетом от уголовного преследования;

11) в отношении умершего, за исключением случаев, когда производство по делу необходимо для реабилитации умершего или расследования дела в отношении других лиц;

12) в отношении лица, подлежащего освобождению от уголовной ответственности в силу положений Уголовного кодекса Республики Казахстан;

13) в случае признания Конституционным Советом Республики Казахстан неконституционным закона или иного нормативного правового акта, подлежащего применению по данному уголовному делу, от которого зависит квалификация деяния как преступления.

2. Уголовное дело прекращается по основаниям, предусмотренным пунктами 1 и 2 части первой настоящей статьи, как при доказанности отсутствия события преступления или отсутствия состава преступления, так и при недоказанности их наличия, если исчерпаны все возможности для собирания дополнительных доказательств.

3. Уголовное дело подлежит прекращению по основанию, предусмотренному пунктом 2 части первой настоящей статьи, и в случаях, когда причинение обвиняемым (подозреваемым) вреда является правомерным либо деяние совершено обвиняемым (подозреваемым) при обстоятельствах, которые в соответствии с Уголовным кодексом Республики Казахстан исключают его преступность и уголовную ответственность.

4. Отказ в возбуждении уголовного дела либо прекращение уголовного дела по основаниям, указанным в пунктах 3, 4 и 11 части первой настоящей статьи, не допускается, если лицо, на которого заявитель прямо указывает как на лицо, совершившее преступление, подозреваемый, обвиняемый, а также подсудимый или его законные представители против этого возражают. В этом случае производство по делу продолжается и завершается при наличии к тому оснований постановлением обвинительного приговора с освобождением осужденного от наказания.

Для принятия решения об отказе в возбуждении уголовного дела либо о прекращении уголовного дела по основаниям, указанным в пунктах 3, 4, 9, 10 и 11 части первой настоящей статьи, согласия лица, пострадавшего от совершения преступления или потерпевшего, не требуется.

Прекращение уголовного дела влечет за собой одновременно прекращение уголовного преследования.

4-1. Решение об отказе в возбуждении уголовного дела либо о прекращении уголовного дела в отношении лица, не достигшего к моменту совершения деяния возраста, по достижении которого согласно закону возможно возложение уголовной ответственности, подлежит принятию по основанию, указанному в пункте 2 части первой настоящей статьи. По этому же основанию подлежит принятие решения об отказе в возбуждении уголовного дела либо о прекращении уголовного дела в отношении несовершеннолетнего лица, который к моменту совершения деяния хотя и достиг возраста, с которого согласно закону наступает уголовная ответственность, но вследствие отставания в психическом развитии, не связанного с психическим расстройством, не мог в полной мере осознавать фактический характер и общественную опасность своих действий (бездействия) и руководить ими.

5. Орган уголовного преследования, обнаружив обстоятельства, исключающие уголовное преследование, выносит на любой стадии досудебного производства постановление об отказе в возбуждении уголовного дела или о прекращении уголовного дела. Прокурор вправе также до начала рассмотрения дела в главном судебном разбирательстве отозвать его из суда и прекратить по основаниям, предусмотренным настоящей статьей.

6. Государственный обвинитель, обнаружив в суде обстоятельства, исключающие уголовное преследование, обязан заявить об отказе от обвинения. Заявление государственного обвинителя об отказе от обвинения не препятствует продолжению рассмотрения уголовного дела, если частный обвинитель продолжает поддерживать обвинение.

7. Суд, обнаружив обстоятельства, исключающие уголовное преследование, обязан разрешить вопрос о прекращении уголовного дела.

8. Органы уголовного преследования и суды при прекращении либо отказе в возбуждении уголовного дела обязаны при наличии в действиях лица признаков административного или коррупционного правонарушения в течение десяти дней направить в компетентные органы материалы для решения вопроса о привлечении к административной или дисциплинарной ответственности.

Сноска. Статья 37 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 21.12.2002 N 363; от 09.12.2004 N 10; от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); Конституционным Законом РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 38. Обстоятельства, позволяющие не осуществлять уголовное преследование

1. Суд, прокурор, а также с согласия прокурора следователь или орган дознания при наличии соответствующих обстоятельств в пределах своей компетенции вправе отказать в возбуждении уголовного дела либо прекратить уголовное дело с освобождением лица от уголовной ответственности в случаях, предусмотренных статьями 65, 66, частью второй статьи 67 и статьей 68, а также примечаниями статей 373, 375 - 378, 381 Уголовного кодекса Республики Казахстан. Суд в таких случаях вправе также постановить обвинительный приговор с освобождением от уголовной ответственности.

2. Государственный обвинитель, обнаружив в суде обстоятельства, позволяющие не осуществлять уголовное преследование, вправе заявить отказ от уголовного преследования обвиняемого. Заявленный государственным обвинителем отказ от уголовного преследования не препятствует частному обвинителю продолжать уголовное преследование обвиняемого с использованием материалов уголовного дела.

3. До прекращения уголовного дела обвиняемому (подозреваемому) должны быть разъяснены основание прекращения дела и право возражать против его прекращения по этому основанию.

4. О прекращении уголовного дела уведомляются потерпевший и его представитель, которые вправе обжаловать постановление органа, ведущего уголовный процесс, в вышестоящий суд или вышестоящему прокурору.

5. Прекращение уголовного дела по основаниям, указанным в части первой настоящей статьи, не допускается, если подозреваемый, обвиняемый или потерпевший против этого возражают. В таком случае производство по делу продолжается в обычном порядке.

Сноска. Статья 38 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 23.11.2010 № 354-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 4. Реабилитация. Возмещение вреда, причиненного
незаконными действиями органа, ведущего уголовный процесс

Статья 39. Реабилитация путем признания невиновности лица, привлеченного в качестве обвиняемого (подозреваемого)

1. Лицо, оправданное по суду, а равно обвиняемый (подозреваемый), в отношении которого вынесено постановление органа уголовного преследования о прекращении уголовного дела по основаниям, предусмотренным пунктами 1), 2), 5), 7), 8) и 13) части первой статьи 37 настоящего Кодекса, считаются невиновными и не могут быть подвергнуты каким-либо ограничениям в правах и свободах, гарантированных Конституцией Республики Казахстан.

2. Суд, орган уголовного преследования должны принять все предусмотренные законом меры по реабилитации лица, указанного в части первой настоящей статьи, и возмещению вреда , причиненного ему в результате незаконных действий органа, ведущего уголовный процесс.

Сноска. Статья 39 с изменениями, внесенными Конституционным Законом РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 40. Лица, имеющие право на возмещение вреда, причиненного в результате незаконных действий органа, ведущего уголовный процесс

1. Вред, причиненный лицу в результате незаконного задержания, ареста, домашнего ареста, временного отстранения от должности, помещения в специальную медицинскую организацию, осуждения, применения принудительных мер медицинского характера, возмещается из республиканского бюджета в полном объеме, независимо от вины органа, ведущего уголовный процесс.

2. Право на возмещение вреда, причиненного в результате незаконных действий органа, ведущего уголовный процесс, имеют:

1) лица, указанные в части первой статьи 39 настоящего Кодекса;

2) лица, уголовное дело в отношении которых не должно было быть возбуждено, а возбужденное подлежало прекращению по основаниям, предусмотренным пунктом 6 части первой статьи 37 настоящего Кодекса, если, несмотря на отсутствие обстоятельств, предусмотренных частью второй статьи 33 и частью второй статьи 34 настоящего Кодекса, уголовное дело было все же возбуждено или не было прекращено с момента выявления обстоятельств, исключающих уголовное преследование;

3) лица, уголовное дело в отношении которых должно было быть прекращено по основаниям, предусмотренным пунктами 3 и 4 части первой статьи 37 настоящего Кодекса, но не было прекращено с момента выявления обстоятельств, исключающих уголовное преследование, и уголовное преследование незаконно продолжалось, несмотря на согласие таких лиц на прекращение уголовного дела;

4) осужденный к аресту, лишению свободы, задерживавшийся или содержавшийся под стражей в случае изменения квалификации содеянного на статью Уголовного кодекса Республики Казахстан, предусматривающую ответственность за менее тяжкое преступление, при подозрении или обвинении в совершении которого настоящим Кодексом не допускается задержание или заключение под стражу, либо с назначением по этой статье нового, более мягкого наказания, или исключения из приговора части обвинения и снижения в связи с этим наказания, а равно в случае отмены незаконного судебного решения о применении принудительных мер медицинского характера или принудительных мер воспитательного воздействия. Фактически отбытый срок ареста или лишения свободы считается отбытым незаконно в той части, в какой превышает максимальный размер наказания в виде ареста или лишения свободы, предусмотренный статьей Уголовного кодекса Республики Казахстан, по которой вновь квалифицировано совершенное виновным деяние;

5) лицо, содержавшееся под стражей сверх положенного срока без законного основания, а равно незаконно подвергнутое любым иным мерам процессуального принуждения в ходе производства по уголовному делу.

3. В случае смерти гражданина право на возмещение вреда в установленном порядке переходит к его наследникам, а в части получения пенсий и пособий, выплата которых была приостановлена, - к тем членам семьи, которые относятся к кругу лиц, обеспечиваемых пособием по случаю потери кормильца.

4. Вред не подлежит возмещению лицу, если доказано, что оно в процессе дознания, предварительного следствия и судебного разбирательства путем добровольного самооговора препятствовало установлению истины и тем самым способствовало наступлению последствий, указанных в части первой настоящей статьи.

5. Правила настоящей статьи при отсутствии обстоятельств, указанных в пункте 3 ее части второй, не распространяются на случаи, когда примененные в отношении лица меры процессуального принуждения или постановленный обвинительный приговор отменены или изменены ввиду издания актов амнистии или помилования, истечения сроков давности, принятия закона, устраняющего уголовную ответственность или смягчающего наказание.

Статья 41. Подлежащий возмещению вред

Лица, указанные в частях второй и третьей статьи 40 настоящего Кодекса, имеют право на возмещение в полном объеме имущественного вреда, устранение последствий морального вреда и восстановление в трудовых, пенсионных, жилищных и иных правах. Лицам, лишенным по приговору суда почетного, воинского, специального или иного звания, классного чина, дипломатического ранга, квалификационного класса, а также государственных наград, восстанавливаются звание, классный чин, дипломатический ранг, квалификационный класс, возвращаются государственные награды.

Статья 42. Признание права на возмещение вреда

Приняв решение о полной или частичной реабилитации лица, орган, ведущий уголовный процесс, должен признать за ним право на возмещение вреда. Копия оправдательного приговора или постановления о прекращении уголовного дела, об отмене или изменении иных незаконных решений вручается либо пересылается заинтересованному лицу по почте. Одновременно ему направляется извещение с разъяснением порядка возмещения вреда. При отсутствии сведений о месте жительства наследников, родственников или иждивенцев умершего лица, имеющего право на возмещение ущерба, извещение направляется им не позднее пяти суток со дня их обращения в орган, ведущий уголовный процесс.

Сноска. Статья 42 с изменением, внесенным Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 43. Возмещение имущественного вреда

1. Имущественный вред, причиненный лицам, указанным в части второй статьи 40 настоящего Кодекса, включает в себя возмещение:

1) заработной платы, пенсии, пособий, иных средств и доходов, которых они лишились;

2) имущества, незаконно конфискованного или обращенного в доход государства на основании приговора или иного решения суда;

3) штрафов, взысканных во исполнение незаконного приговора суда; судебных издержек и иных сумм, выплаченных лицом в связи с незаконными действиями;

4) сумм, выплаченных лицом за оказание юридической помощи;

5) иных расходов, понесенных в результате уголовного преследования.

2. Суммы, затраченные на содержание лиц, указанных в части второй статьи 40 настоящего Кодекса, под стражей, в местах отбывания ареста или лишения свободы, судебные издержки, связанные с уголовным преследованием этих лиц, а равно заработок за выполнение ими во время содержания под стражей, отбывания ареста или лишения свободы каких-либо работ, не могут вычитаться из сумм, подлежащих выплате в возмещение вреда, причиненного в результате незаконных действий органа, ведущего уголовный процесс.

3. При получении копии документов, указанных в статье 42 настоящего Кодекса, с извещением о порядке возмещения вреда лица, указанные в частях второй и третьей статьи 40 настоящего Кодекса, вправе обратиться с требованием о возмещении имущественного вреда в орган, постановивший приговор, постановление о прекращении дела, отмене или изменении иных незаконных решений. Если дело прекращено или приговор изменен вышестоящим судом, требование о возмещении вреда направляется в суд, постановивший приговор. В случае реабилитации несовершеннолетнего требование о возмещении вреда может быть заявлено его законным представителем.

4. Не позднее одного месяца со дня поступления заявления орган, указанный в части третьей настоящей статьи, определяет размер вреда, запросив в необходимых случаях расчет от финансовых органов и органов социальной защиты, после чего выносит постановление о производстве выплат в возмещение этого вреда с учетом инфляции. Если дело прекращено судом при рассмотрении его в апелляционном, кассационном или надзорном порядке, указанные действия производит суд, рассмотревший дело по первой инстанции.

5. Требования о возмещении имущественного вреда разрешаются судьей в порядке, установленном частью второй статьи 371 настоящего Кодекса для разрешения вопросов, связанных с постановлением приговора.

6. Копия постановления, заверенная гербовой печатью, вручается или направляется лицу для предъявления в органы, обязанные произвести выплату. Порядок выплаты определяется законодательством.

Сноска. Статья 43 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 № 238; от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 44. Устранение последствий морального вреда

1. Орган, ведущий уголовный процесс, принявший решение о реабилитации лица, обязан принести ему официальные извинения за причиненный вред.

2. Иски о компенсации в денежном выражении за причиненный моральный вред предъявляются в порядке гражданского судопроизводства.

3. Если лицо было подвергнуто незаконному уголовному преследованию, а сведения о возбуждении уголовного дела, задержании, заключении под стражу, временном отстранении от должности, принудительном помещении в медицинскую организацию, осуждении и других предпринятых в отношении него действиях, впоследствии признанных незаконными, были опубликованы в печати, распространены по радио, телевидению или иными средствами массовой информации, то по требованию этого лица, а в случае его смерти - по требованию его родственников или органа, ведущего уголовный процесс, соответствующие средства массовой информации обязаны в течение одного месяца сделать об этом необходимое сообщение.

4. По требованию лиц, указанных в частях второй и третьей статьи 40 настоящего Кодекса, орган, ведущий уголовный процесс, обязан в двухнедельный срок направить письменное сообщение об отмене своих незаконных решений по месту их работы, учебы, жительства.

Статья 45. Сроки предъявления требований

1. Требования о производстве денежных выплат в возмещение имущественного вреда могут быть предъявлены в течение трех лет с момента получения лицами, указанными в частях второй и третьей статьи 40 настоящего Кодекса, постановления о производстве таких выплат.

2. Требования о восстановлении иных прав могут быть предъявлены в течение шести месяцев со дня получения извещения, разъясняющего порядок восстановления прав.

3. В случае пропуска этих сроков по уважительной причине, они могут быть по заявлению заинтересованных лиц восстановлены органом, ведущим уголовный процесс.

Статья 46. Возмещение вреда юридическим лицам

Вред, причиненный юридическим лицам незаконными действиями органа, ведущего уголовный процесс, возмещается государством в полном объеме и в сроки, установленные настоящей главой.

Статья 47. Восстановление прав в исковом порядке

Если требование о реабилитации или возмещении вреда не удовлетворено либо лицо не согласно с принятым решением, оно вправе обратиться в суд в порядке гражданского судопроизводства.

Глава 5. Ведение производства по уголовному делу

Статья 48. Соединение уголовных дел

1. В одном производстве могут быть соединены дела по обвинению или подозрению нескольких лиц в совершении в соучастии одного или нескольких преступлений, дела по обвинению или подозрению лица в совершении нескольких преступлений, а также дела по обвинению или подозрению в совершении заранее не обещанного укрывательства этих же преступлений или недонесения о них.

2. Не должны соединяться в одном производстве:

1) одинаковые обвинения в отношении разных лиц;

2) обвинения в отношении лиц, которым приписывается совершение преступлений относительно друг друга, кроме случаев, когда рассматривается дело частного обвинения;

3) дела, по одному из которых уголовное преследование осуществляется в частном порядке, а по другому - в публичном порядке;

4) все другие обвинения, совместное рассмотрение которых может помешать объективному рассмотрению дела.

3. Соединение дел осуществляется на основании постановления органа, ведущего уголовный процесс. Копия постановления, вынесенного органом уголовного преследования, в течение двадцати четырех часов направляется прокурору.

4. Срок производства по делу, в котором соединены несколько дел, исчисляется со дня возбуждения первого по времени дела. Если по одному из соединенных дел в качестве меры пресечения применен арест либо домашний арест, срок следствия исчисляется со дня возбуждения дела, по которому применены указанные меры пресечения.

При соединении в одно производство нескольких уголовных дел срок проведения предварительного слушания по ним исчисляется со дня поступления в суд последнего дела.

5. Лицам принадлежат права участников процесса только по тем соединенным делам, которые к ним относятся.

Сноска. Статья 48 с изменениями, внесенными Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 49. Выделение уголовного дела

1. Суд, орган уголовного преследования вправе выделить из уголовного дела в отдельное производство другое уголовное дело в отношении:

1) отдельных обвиняемых, когда уголовное дело подлежит приостановлению по основаниям, предусмотренным статьей 50 настоящего Кодекса;

2) отдельных обвиняемых, когда основания для закрытого судебного разбирательства, связанные с охраной государственных секретов, относятся к ним, но не относятся к остальным обвиняемым;

3) несовершеннолетнего обвиняемого, привлеченного к уголовной ответственности вместе со взрослыми;

4) отдельных неустановленных лиц, подлежащих привлечению к уголовной ответственности.

2. В случае расследования многоэпизодного уголовного дела, по которому истекают сроки следствия или ареста, следователь, признав, что по части обвинения расследование проведено полно, всесторонне, вправе выделить часть дела в отдельное производство для направления его в суд, если это не будет препятствовать расследованию и рассмотрению дела в остальной части.

3. Если по уголовному делу получены сведения о действиях, содержащих признаки преступлений, не связанных с данным делом, все материалы о них должны быть незамедлительно выделены для решения вопроса о возбуждении нового уголовного дела в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.

4. Выделение уголовных дел допускается, если это не отразится на всесторонности, полноте исследования и разрешения дела.

5. Выделение дела осуществляется на основании постановления органа, ведущего уголовный процесс. Копия постановления, вынесенного органом уголовного преследования, в течение двадцати четырех часов направляется прокурору. К постановлению должен быть приложен перечень материалов, выделяемых в подлинниках или копиях.

6. Срок производства по выделенному делу исчисляется со дня вынесения постановления о выделении дела по новому преступлению или в отношении нового лица. В остальных случаях срок исчисляется с момента возбуждения основного уголовного дела.

Статья 50. Приостановление производства по уголовному делу

1. Производство по уголовному делу может быть полностью или в соответствующей части приостановлено постановлением дознавателя, следователя или суда в случае:

1) неустановления лица, подлежащего привлечению в качестве обвиняемого;

2) когда обвиняемый скрылся от следствия или суда либо место его пребывания не установлено по другим причинам;

3) отсутствия реальной возможности участия обвиняемого в деле в связи с решением вопроса о лишении обвиняемого иммунитета от уголовного преследования либо о его выдаче иностранным государством;

4) временного психического расстройства или иного тяжелого заболевания обвиняемого, удостоверенного в предусмотренном законом порядке;

5) нахождения обвиняемого вне пределов Республики Казахстан;

6) исключен Законом РК от 10.07.2012 № 32-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);

7) действия непреодолимой силы, временно препятствующей дальнейшему производству по уголовному делу;

8) проведения соответствующей экспертизы;

9) выполнения процессуальных действий, связанных с получением правовой помощи в порядке, предусмотренном главой 55 настоящего Кодекса;

10) необнаружения безвестно исчезнувшего лица.

1-1. Суд обязан приостановить полностью или в соответствующей части производство по делу в случае обращения суда в Конституционный Совет Республики Казахстан с представлением о признании неконституционным подлежащего применению в данном уголовном деле закона или иного нормативного правового акта, ущемляющего закрепленные Конституцией права и свободы человека и гражданина.

Суд при наличии ходатайства стороны защиты обязан приостановить полностью или в соответствующей части производство по делу, если Конституционным Советом по инициативе другого суда принято к производству представление о признании закона или иного нормативного правового акта, подлежащего применению по данному уголовному делу, неконституционным.

2. Производство по уголовному делу в суде может быть полностью или в соответствующей части приостановлено постановлением суда также в случае, если частный обвинитель по делу частного обвинения не может осуществлять уголовное преследование в суде ввиду его тяжелой болезни, пребывания в командировке вне пределов Республики Казахстан или выполнения гражданского долга.

3. Производство по уголовному делу приостанавливается до отпадения обстоятельств, послуживших основанием для его приостановления. По их отпадении оно возобновляется постановлением дознавателя, следователя или суда.

4. О приостановлении или возобновлении производства по делу сообщается участникам процесса. Копия постановления о приостановлении уголовного дела, вынесенного органом уголовного преследования, в течение двадцати четырех часов направляется прокурору.

5. Приостановленное дело подлежит прекращению по истечении сроков давности, установленных уголовным законом, если по делу нет сведений о прерывании течения срока давности.

Примечание. Под действием непреодолимой силы, препятствующей дальнейшему производству по уголовному делу, следует понимать чрезвычайные ситуации природного и техногенного характера, чрезвычайное или военное положение.

Сноска. Статья 50 с изменениями, внесенными законами РК от 30.12.2005 N 111 (порядок введения в действие см. ст. 2 Закона N 111); от 08.01.2007 N 210; от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 10.07.2012 № 32-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); Конституционным Законом РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 51. Прекращение уголовного дела

1. Уголовное дело прекращается органом, ведущим уголовный процесс, по основаниям, предусмотренным статьями 37, 38 настоящего Кодекса.

2. До прекращения уголовного дела подозреваемому, обвиняемому разъясняются основания прекращения и его право заявлять возражения против прекращения по этим основаниям.

3. В случае отмены постановления о прекращении уголовного дела производство по делу возобновляется в пределах сроков давности привлечения к уголовной ответственности.

4. О прекращении уголовного дела и о возобновлении производства по делу письменно уведомляются подозреваемый, обвиняемый, защитник, а также потерпевший, его представитель, гражданский истец, гражданский ответчик или их представитель, физическое или юридическое лицо, по заявлению которых дело было возбуждено. Копия постановления о прекращении уголовного дела и о возобновлении производства по делу, вынесенного органом уголовного преследования, в течение двадцати четырех часов направляется прокурору.

Сноска. Статья 51 с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 51-1. Порядок прекращения уголовного преследования в отношении подозреваемого или обвиняемого

1. Уголовное преследование в отношении подозреваемого или обвиняемого прекращается по основаниям, указанным в части первой статьи 37, части первой статьи 38 настоящего Кодекса.

2. Прекращение уголовного преследования осуществляется органом, ведущим уголовный процесс, после оценки доказательств с соблюдением правил, установленных статьей 128 настоящего Кодекса.

3. В случае прекращения в отношении подозреваемого или обвиняемого уголовного преследования производство по делу может быть продолжено или приостановлено по основаниям, предусмотренным статьей 50 настоящего Кодекса.

4. Решение о прекращении уголовного преследования может быть принято только в отношении подозреваемого или обвиняемого. По тому же уголовному делу в отношении лиц, не признанных подозреваемыми или обвиняемыми, может быть принято решение об отказе в возбуждении уголовного дела.

Сноска. Кодекс дополнен статьей 51-1 в соответствии с Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 52. Завершение производства по уголовному делу

Производство по уголовному делу завершается:

1) по вступлении в силу постановления о полном прекращении производства по уголовному делу;

2) по вступлении в силу приговора или другого итогового решения по делу - если оно не требует принятия специальных мер по его исполнению;

3) по получении подтверждения о приведении в исполнение приговора или другого итогового решения по делу - если оно требует принятия специальных мер по его исполнению.

Статья 53. Сохранение конфиденциальности

1. В ходе уголовного судопроизводства принимаются предусмотренные настоящим Кодексом и другим законодательством меры по охране получаемых сведений, составляющих государственные секреты и иную охраняемую законом тайну.

2. Лица, которым орган, ведущий уголовный процесс, предлагает сообщить или предоставить сведения, составляющие государственные и иные секреты, не могут отказаться от выполнения указанного требования со ссылкой на необходимость сохранения соответствующих секретов, но вправе предварительно получить от него подлежащее внесение в протокол соответствующего процессуального действия разъяснение, подтверждающее необходимость получения указанных сведений для производства по уголовному делу.

3. Порядок допуска участников процесса к сведениям, составляющим государственные секреты, определяется законодательством.

3-1. В случае, если материалы уголовного дела, рассматриваемого судом с участием присяжных заседателей, содержат сведения, составляющие государственные секреты, уполномоченный государственный орган, осуществляющий материально-техническое и иное обеспечение деятельности областного и приравненного к нему суда, по письменному распоряжению председательствующего оформляет допуск присяжных заседателей к государственным секретам в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

4. Доказательства, содержащие сведения, составляющие государственные секреты, исследуются в закрытом заседании суда.

5. Доказательства, содержащие сведения, составляющие иные секреты, а также раскрывающие интимные стороны частной жизни, по просьбе лиц, которым угрожает разглашение указанных сведений, могут исследоваться в закрытом заседании суда.

6. Вред, причиненный лицу в результате нарушения неприкосновенности частной жизни, разглашения личной или семейной тайны, подлежит возмещению в порядке, предусмотренном законом.

7. Порядок сохранения конфиденциальности данных дознания и предварительного следствия определяется статьей 205 настоящего Кодекса.

8. Иключен Законом РК от 05.05.2000 № 47.

9. Подлежащие вручению участникам процесса копии процессуальных документов из дела, в которых содержатся сведения, составляющие государственные секреты или иную охраняемую законом тайну, после ознакомления с ними хранятся при деле и вручаются участникам процесса на время судебного заседания.

Сноска. Статья 53 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 16.03.2001 N 163; от 16.01.2006 N 122 (вводится в действие с 01.01.2007); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 6. Процессуальные сроки

Статья 54. Исчисление сроков

1. Сроки, установленные настоящим Кодексом, исчисляются часами, сутками, месяцами, годами.

2. При исчислении сроков не принимаются в расчет тот час и те сутки, которыми начинается течение срока. Это правило не относится к исчислению сроков при задержании.

3. При исчислении срока в него включается и нерабочее время.

4. При исчислении срока сутками срок истекает в двадцать четыре часа последних суток срока. При исчислении срока месяцами или годами срок истекает в соответствующее число последнего месяца, а если этот месяц не имеет соответствующего числа, срок оканчивается в последний день этого месяца. Если окончание срока приходится на нерабочий (выходной, праздничный) день, то последним днем срока считается первый, следующий за ним, рабочий день, кроме случаев исчисления срока при задержании, аресте, домашнем аресте и нахождении в медицинском или специальном учебно-воспитательном учреждении.

5. При задержании лица по подозрению в совершении преступления срок исчисляется с момента (часа) фактического применения этой меры.

Статья 55. Соблюдение срока

1. Срок не считается пропущенным, если жалоба, ходатайство или иной документ сданы до истечения срока на почту, переданы или заявлены лицу, уполномоченному их принять, а для лиц, содержащихся под стражей либо помещенных в медицинскую организацию, - если жалоба или иной документ сданы до истечения срока администрации места содержания под стражей или медицинской организации. Время сдачи жалобы или иного документа на почту определяется по почтовому штемпелю, а время сдачи лицу, уполномоченному принять их, или администрации места содержания под стражей или медицинской организации - по отметке канцелярии или должностных лиц этих организаций.

2. Соблюдение установленного срока должностными лицами подтверждается соответствующим указанием в процессуальных документах. Получение документов, подлежащих вручению лицам, участвующим в уголовном судопроизводстве, подтверждается приобщенной к делу их распиской.

3. Процессуальные сроки могут быть продлены лишь в случаях и порядке, установленных настоящим Кодексом.

Статья 56. Последствия пропуска срока и порядок его восстановления

1. Процессуальные действия, совершенные участниками процесса по истечении срока, считаются недействительными.

2. По ходатайству заинтересованного лица срок, пропущенный по уважительной причине, может быть восстановлен постановлением дознавателя, следователя, прокурора или судьи, в производстве которого находится дело. При этом срок восстанавливается для лица, его пропустившего, но не других лиц, если иное не предусмотрено соответствующим решением органа, ведущего уголовный процесс.

3. По ходатайству заинтересованного лица исполнение решения, обжалованного с пропуском установленного срока, может быть приостановлено до разрешения вопроса о восстановлении пропущенного срока.

4. Отказ в восстановлении срока может быть обжалован (опротестован) в установленном настоящим Кодексом порядке.

Сноска. В статью 56 внесены изменения - Законом РК от 5 мая 2000 г. N 47.

Раздел 2. Государственные органы и лица,
участвующие в уголовном процессе
Глава 7. Суд

Статья 57. Суд

1. Суд, являясь органом судебной власти, осуществляет правосудие по уголовным делам.

2. Всякое уголовное дело может быть рассмотрено только законным, независимым, компетентным и беспристрастным составом суда, что обеспечивается соблюдением установленных настоящим Кодексом правил:

- определения подсудности конкретных дел;

- формирования состава суда для рассмотрения конкретных уголовных дел;

- отвода судей;

- отделения функции разрешения дела от функций обвинения и защиты.

3. Правосудие по уголовным делам в Республике Казахстан осуществляют:

Верховный Суд;

областные и приравненные к ним суды;

районные и приравненные к ним суды;

специализированные межрайонные суды по уголовным делам, специализированные межрайонные военные суды по уголовным делам, специализированные межрайонные суды по делам несовершеннолетних, военные суды гарнизонов.

Сноска. Статья 57 с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 58. Состав суда

1. Рассмотрение уголовных дел в судах первой инстанции осуществляется единолично судьей, а по делам о преступлениях, за совершение которых уголовным законом предусмотрены смертная казнь или пожизненное лишение свободы по ходатайству обвиняемого, – в составе одного судьи и десяти присяжных заседателей, за исключением дел о преступлениях, предусмотренных статьями 96 (пунктом п) части второй), 162 (частью четвертой), 165, 166-1, 167, 171, 233 (частью четвертой), 235-1 (частью пятой), 250 (частью четвертой), 259 (частью четвертой), 260 (частью четвертой), 261 (частью четвертой) Уголовного кодекса Республики Казахстан.

2. Рассмотрение уголовных дел в апелляционном порядке осуществляется судьей единолично, а при рассмотрении жалоб, протестов на приговоры, постановления суда с участием присяжных заседателей – коллегиально в составе не менее трех судей.

3. Рассмотрение дел в кассационной инстанции осуществляется

коллегиально в составе не менее трех судей под председательством

председателя областного и приравненного к нему суда.

4. Рассмотрение дел в Верховном Суде Республики Казахстан осуществляется коллегиально в составе не менее трех судей.

5. Состав суда при рассмотрении дел по вновь открывшимся обстоятельствам определяется в соответствии с правилами, предусмотренными статьей 476 настоящего Кодекса.

6. Рассмотрение вопросов, возникающих при исполнении приговора и дел о применении принудительных мер медицинского характера к невменяемым, осуществляется единолично судьей соответствующего суда.

Сноска. Статья 58 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012); с изменениями, внесенными Конституционным Законом РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 59. Полномочия суда

1. Полномочия суда как органа судебной власти определяются законом.

2. Только суд правомочен:

1) признать лицо виновным в совершении преступления и назначить ему наказание;

2) применить к лицу принудительные меры медицинского характера либо принудительные меры воспитательного воздействия;

3) отменить или изменить решение, принятое нижестоящим судом;

4) санкционировать избранную следователем, органом дознания, прокурором в отношении обвиняемого, подозреваемого меру пресечения в виде домашнего ареста, ареста и продлевать их сроки;

5) пересмотреть судебные акты по вновь открывшимся обстоятельствам;

6) принимать решение о принудительном помещении не содержащегося под стражей лица в медицинскую организацию для производства судебной психиатрической экспертизы.

3. В случаях и в порядке, предусмотренных настоящим Кодексом, суд:

1) рассматривает жалобы на решения и действия (бездействие) органа уголовного преследования;

2) накладывает административное взыскание;

3) рассматривает жалобы на постановление прокурора о прекращении возбужденного производства в связи с отсутствием оснований к возобновлению производства по делу по вновь открывшимся обстоятельствам;

4) рассматривает вопросы, связанные с исполнением приговора.

4. Если при судебном рассмотрении дела будут выявлены обстоятельства, способствовавшие совершению преступления, нарушению прав и свобод граждан, а также другие нарушения закона, допущенные в ходе дознания, предварительного следствия, суд выносит частное постановление, которым обращает внимание соответствующих организаций или лиц на данные обстоятельства и факты нарушений закона, требующие принятия необходимых мер. Суд вправе вынести частное постановление и в других случаях, если признает это необходимым.

5. При установлении фактов совершения деяний, образующих составы преступлений, суд выносит в адрес соответствующего прокурора частное постановление для принятия мер, предусмотренных законом.

Сноска. Статья 59 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010); с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 60. Судья

1. Судье, в пределах своей компетенции рассматривающему дело единолично, осуществляющему распорядительные действия по подготовке заседания суда или обеспечению исполнения его приговора или другого решения, разрешающему ходатайства и жалобы, указанные в части третьей статьи 59 настоящего Кодекса, принадлежат полномочия суда.

2. Судья, рассматривающий дело в составе коллегии судей, пользуется равными правами с председательствующим и другими судьями при решении всех вопросов, возникающих в связи с рассматриваемым делом.

Статья 61. Председательствующий по делу

1. При рассмотрении уголовного дела в составе коллегии судей председательствует председатель суда, председатель коллегии суда либо один из судей, уполномоченный на это в предусмотренном законом порядке. Судья, рассматривающий дело единолично, считается председательствующим.

2. Председательствующий руководит ходом заседания суда, принимает все меры к обеспечению справедливого рассмотрения уголовного дела и соблюдению других требований настоящего Кодекса, а также надлежащего поведения всех лиц, присутствующих на заседании суда.

3. Распоряжения председательствующего в судебном заседании обязательны для всех участников процесса и иных лиц, присутствующих в зале суда.

Глава 8. Государственные органы и должностные лица,
осуществляющие функции уголовного преследования

Статья 62. Прокурор

1. Прокурор - должностное лицо, осуществляющее в пределах своей компетенции надзор за законностью оперативно-розыскной деятельности, упрощенного досудебного производства, дознания, следствия и судебных решений, а также уголовное преследование на всех стадиях уголовного процесса: Генеральный Прокурор Республики Казахстан, Главный военный прокурор, прокуроры областей и приравненные к ним прокуроры, районные, городские прокуроры, военные прокуроры, транспортные прокуроры и приравненные к ним прокуроры, их заместители и помощники, прокуроры по отрасли надзора, старшие прокуроры и прокуроры управлений и отделов прокуратур. Прокурор, участвующий в рассмотрении уголовного дела судом, представляет интересы государства путем поддержания обвинения и является государственным обвинителем.

2. Прокурор вправе предъявить обвиняемому или лицу, которое несет имущественную ответственность за его действия, иск в защиту интересов:

1) потерпевшего, не способного самостоятельно воспользоваться правом предъявлять и отстаивать иск в силу своего беспомощного состояния, зависимости от обвиняемого или по иным причинам;

2) государства.

3. Полномочия прокурора при досудебном производстве и рассмотрении дела судом определяются соответственно статьями 190, 190-4, 192 (частями шестой и седьмой), 197, 289, 317, 396 (частью третьей), 458, 460 настоящего Кодекса.

4. При осуществлении своих процессуальных полномочий прокурор независим и подчиняется только закону.

5. Генеральный Прокурор в пределах своей компетенции принимает нормативные правовые акты по вопросам применения норм настоящего Кодекса, обязательные для исполнения органами дознания и следствия.

Нормативные правовые акты органов, осуществляющих дознание и следствие, принимаются в пределах их компетенции по согласованию с Генеральным Прокурором.

Сноска. Статья 62 с изменениями, внесенными законами РК от 09.08.2002 N 346; от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 63. Начальник следственного отдела

1. Начальник следственного отдела - начальник следственного подразделения органа, осуществляющего предварительное следствие или упрощенное досудебное производство, и его заместители, действующие в пределах своей компетенции.

2. Начальник следственного отдела поручает производство следствия или упрощенного досудебного производства следователю, осуществляет контроль за своевременностью действий следователей по находящимся в их производстве уголовным делам, за соблюдением следователями сроков предварительного следствия и содержания под стражей, за исполнением указаний прокурора, поручений других следователей в случаях, установленных настоящим Кодексом; дает указания по делам; поручает производство предварительного следствия нескольким следователям; в предусмотренных законом случаях отстраняет следователя от производства по делу; в пределах своей компетенции изымает уголовное дело из одного следственного подразделения подчиненного ему органа, осуществляющего предварительное следствие, и передает в другое следственное подразделение этого или иного подчиненного ему органа, осуществляющего предварительное следствие; направляет оконченные уголовные дела прокурору. Начальник следственного отдела вправе возбуждать уголовные дела, принимать уголовные дела к своему производству и лично производить предварительное следствие или упрощенное досудебное производство, пользуясь при этом полномочиями следователя.

3. Указания начальника следственного отдела по уголовному делу не могут ограничивать самостоятельность следователя, его права, установленные статьей 64 настоящего Кодекса. Указания даются в письменной форме и обязательны для исполнения, но могут быть обжалованы прокурору. Обжалование следователем действий начальника следственного отдела прокурору не приостанавливает их исполнения, за исключением указаний о квалификации преступления и объеме обвинения, направлении дела прокурору для предания обвиняемого суду или о прекращении уголовного дела.

Сноска. Статья 63 с изменениями, внесенными Законом РК от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 64. Следователь

1. Следователь – должностное лицо, уполномоченное осуществлять предварительное следствие или упрощенное досудебное производство по уголовному делу в пределах своей компетенции: специальный прокурор, следователь органов внутренних дел, следователь органов национальной безопасности, следователь антикоррупционной службы и следователь службы экономических расследований.

2. Следователь вправе возбуждать уголовное дело, производить по нему предварительное следствие и выполнять все следственные действия, предусмотренные настоящим Кодексом.

3. Следователь обязан принимать все меры к всестороннему, полному и объективному исследованию обстоятельств дела, осуществлять уголовное преследование лица, в отношении которого собраны достаточные доказательства, указывающие на совершение им преступления, путем привлечения его в качестве обвиняемого, предъявления обвинения, избрания ему в соответствии с настоящим Кодексом меры пресечения, составления обвинительного заключения.

В целях обеспечения исполнения приговора в части гражданского иска, других имущественных взысканий или возможной конфискации имущества следователь обязан принять меры к установлению имущества подозреваемого, обвиняемого или лиц, несущих по закону материальную ответственность за их действия. При производстве предварительного следствия по уголовным делам о коррупционных преступлениях, преступлениях, совершенных в составе организованной группы, преступного сообщества (преступной организации), а также транснациональной организованной группы, транснационального преступного сообщества (транснациональной преступной организации) или устойчивой вооруженной группы (банды), следователь обязан принять меры также к установлению имущества, добытого преступным путем либо приобретенного на средства, добытые преступным путем, переданного в собственность других лиц.

4. По делам, по которым предварительное следствие обязательно, следователь вправе в любой момент принять дело к производству и приступить к его расследованию, не дожидаясь выполнения органами дознания неотложных следственных действий, предусмотренных статьей 200 настоящего Кодекса.

5. Все решения о направлении следствия и производстве следственных действий следователь принимает самостоятельно, за исключением случаев, когда законом предусмотрено получение санкции прокурора, суда или решения суда и несет полную ответственность за их законное и своевременное исполнение. Незаконное вмешательство в деятельность следователя влечет уголовную ответственность.

6. В случае несогласия следователя с указаниями прокурора по расследуемому делу, он вправе обжаловать их вышестоящему прокурору.

7. По расследуемым им делам следователь имеет право знакомиться с оперативно-розыскными материалами органов дознания, относящимися к расследуемому делу, истребовать их для приобщения в установленном настоящим Кодексом порядке к данному делу, давать органам дознания письменные, обязательные для исполнения поручения и указания о производстве розыскных и следственных действий и требовать от них содействия в производстве следственных действий.

Сноска. Статья 64 с изменениями, внесенными законами РК от 16.03.2001 N 163; от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 07.12.2009 № 222-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 29.11.2011 № 502-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 07.11.2014 № 248-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 65. Орган дознания

1. На органы дознания в зависимости от характера преступления возлагается:

1) принятие в соответствии с установленной законом компетенцией необходимых уголовно-процессуальных и оперативно-розыскных мер в целях обнаружения признаков преступлений и лиц, их совершивших, предупреждения и пресечения преступлений;

2) выполнение уголовно-процессуальных и оперативно-розыскных действий в порядке, предусмотренном статьей 200 настоящего Кодекса, по делам, по которым производство предварительного следствия обязательно;

3) дознание по делам, по которым производство предварительного следствия не обязательно, в порядке, предусмотренном главой 37 настоящего Кодекса;

4) производство предварительного следствия в случаях, предусмотренных частью третьей статьи 288 настоящего Кодекса;

5) осуществление упрощенного досудебного производства, установленного главой 23-1 настоящего Кодекса.

2. Органами дознания являются:

1) органы внутренних дел;

2) органы национальной безопасности;

3) исключен Законом РК от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования);

4) антикоррупционная служба;

5) служба экономических расследований;

6) органы военной полиции – по делам о всех преступлениях, совершенных военнослужащими, проходящими воинскую службу по призыву или контракту в Вооруженных Силах Республики Казахстан, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан; гражданами, пребывающими в запасе, во время прохождения ими воинских сборов; лицами гражданского персонала воинских частей, соединений, учреждений в связи с исполнением ими служебных обязанностей или в расположении этих частей, соединений и учреждений.

Органы военной полиции Комитета национальной безопасности – также по делам о всех преступлениях, совершенных сотрудниками специальных государственных органов;

7) командиры пограничных частей - по делам о нарушении законодательства о Государственной границе Республики Казахстан, а также по делам о преступлениях, совершенных на континентальном шельфе Республики Казахстан;

8) командиры воинских частей, соединений, начальники военных учреждений и гарнизонов, в случае отсутствия органа военной полиции, - по делам о всех преступлениях, совершенных подчиненными им военнослужащими, проходящими воинскую службу по призыву или контракту в Вооруженных Силах Республики Казахстан, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан, а также гражданами, пребывающими в запасе, во время прохождения ими воинских сборов; по делам о преступлениях, совершенных лицами гражданского персонала воинских частей, соединений, учреждений в связи с исполнением ими своих служебных обязанностей или в расположении этих частей, соединений и учреждений;

9) руководители дипломатических представительств, консульских учреждений и полномочных представительств Республики Казахстан - по делам о преступлениях, совершенных их работниками в стране пребывания;

9-1) Служба государственной охраны Республики Казахстан – по делам о преступлениях, совершенных в зоне проведения охранных мероприятий и непосредственно направленных против охраняемых лиц, перечень которых установлен Законом;

10) органы противопожарной службы - по делам о всех преступлениях, связанных с пожарами.

3. Права и обязанности органа дознания по досудебному производству и выполнению неотложных следственных действий по делам о всех преступлениях возлагаются также на капитанов морских судов, находящихся в дальнем плавании, руководителей геологоразведочных партий, других государственных организаций и их подразделений, удаленных от органов дознания, перечисленных в части второй настоящей статьи, - в период отсутствия транспортного сообщения.

Сноска. Статья 65 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 16.03.2001 N 163; от 16.07.2001 N 244 (вводятся в действие с 01.01.2001); от 29.12.2004 N 25; от 08.01.2007 N 210; от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 04.07.2014 № 233-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 07.11.2014 № 248-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 66. Начальник органа дознания

1. Полномочиями начальника органа дознания в ходе досудебного производства по делам о преступлениях, предусмотренных статьями 190-1 и 285 настоящего Кодекса, в пределах своей компетенции обладают начальник Главного управления (Департамента), управления, отдела органа дознания и их заместители.

2. Начальник органа дознания организует принятие необходимых уголовно-процессуальных и оперативно-розыскных мер в целях обнаружения признаков преступлений и лиц, их совершивших, предупреждения и пресечения преступлений. В порядке, установленном статьей 130 настоящего Кодекса, по требованию органа, ведущего уголовный процесс, либо по собственной инициативе направляет для приобщения к уголовному делу результаты оперативно-розыскной деятельности, содержащие фактические данные, имеющие значение для правильного разрешения уголовного дела.

3. По делам о преступлениях, подследственных органам предварительного следствия, начальник органа дознания:

1) обеспечивает проведение неотложных следственных действий;

2) организует выполнение поручений прокурора, следователя, в том числе о производстве отдельных следственных и иных действий и о применении мер защиты потерпевших, свидетелей, других лиц, участвующих в уголовном судопроизводстве;

3) организует выполнение поручений суда.

4. По делам о преступлениях, досудебное производство по которым осуществляется органами дознания, начальник органа дознания контролирует своевременность и законность действий дознавателей и вправе:

1) проверять находящиеся в их производстве дела;

2) давать указания о производстве отдельных следственных и иных процессуальных действий, о привлечении в качестве обвиняемого, о квалификации преступления и объеме обвинения, о передаче дела (материалов) от одного дознавателя к другому;

3) поручать дознание нескольким дознавателям;

4) возбуждать уголовное дело и лично проводить дознание, приняв при этом дело к своему производству либо выполняя отдельные процессуальные действия.

5. Начальник органа дознания утверждает постановления о возбуждении или отказе в возбуждении уголовного дела, о производстве обыска и наложении ареста на имущество, об отстранении обвиняемого от должности, об избрании, изменении или отмене в отношении обвиняемого (подозреваемого) меры пресечения в виде заключения под стражу, о прекращении, приостановлении, возобновлении производства по делу, о направлении обвиняемого (подозреваемого), не содержащегося под стражей, в медицинскую организацию для производства стационарной судебно-медицинской или судебно-психиатрической экспертизы, о продлении срока содержания обвиняемого (подозреваемого) под стражей, об этапировании, объявлении розыска обвиняемого; утверждает протоколы о задержании лиц, подозреваемых в совершении преступлений, протокол упрощенного досудебного производства, протокол обвинения; обеспечивает принятие мер по устранению обстоятельств, способствовавших совершению преступлений; направляет прокурору уголовное дело с протоколом упрощенного досудебного производства, протоколом обвинения.

6. Указания начальника органа дознания по уголовному делу не могут ограничивать самостоятельность дознавателя, его права, установленные статьей 67 настоящего Кодекса. Указания даются в письменной форме и обязательны для исполнения, но могут быть обжалованы прокурору. Обжалование дознавателем действий начальника органа дознания прокурору не приостанавливает их исполнения.

Сноска. Статья 66 с изменениями, внесенными законами РК от 16.03.2001 N 163; от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 67. Дознаватель

1. Дознаватель - должностное лицо, уполномоченное осуществлять досудебное производство по уголовному делу в пределах своей компетенции.

2. Дознаватель вправе принимать решение о начале и осуществлении досудебного производства в формах, определенных настоящим Кодексом, самостоятельно принимать решения и проводить следственные и другие процессуальные действия, за исключением случаев, когда законом предусмотрено утверждение их начальником органа дознания, предусмотрены санкции прокурора, суда или решение суда.

3. При досудебном производстве по уголовным делам, по которым производство предварительного следствия не обязательно, дознаватель руководствуется правилами, предусмотренными настоящим Кодексом для предварительного следствия, за изъятиями, предусмотренными главами 23-1 и 37 настоящего Кодекса.

4. По уголовным делам, по которым производство предварительного следствия обязательно, дознаватель уполномочен по поручению начальника органа дознания возбуждать уголовное дело в случаях, не терпящих отлагательства, а также проводить неотложные следственные действия и оперативно-розыскные мероприятия, о чем не позднее двадцати четырех часов обязан уведомить прокурора и орган предварительного следствия.

5. Дознаватель обязан выполнять поручения суда, прокурора, органа предварительного следствия и органа дознания о производстве отдельных следственных действий, о применении мер обеспечения безопасности лиц, участвующих в уголовном процессе.

В целях обеспечения исполнения приговора в части гражданского иска, других имущественных взысканий или возможной конфискации имущества дознаватель обязан принять меры к установлению имущества подозреваемого, обвиняемого или лиц, несущих по закону материальную ответственность за их действия.

6. Указания начальника органа дознания обязательны для дознавателя. Указания начальника органа дознания по уголовным делам могут быть обжалованы прокурору. Обжалование указаний не приостанавливает их исполнение, за исключением указаний о квалификации преступления и объеме обвинения, о направлении дела прокурору для предания обвиняемого суду или о прекращении уголовного дела.

Сноска. Статья 67 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 07.12.2009 № 222-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 29.11.2011 № 502-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 9. Участники процесса, защищающие свои
или представляемые права и интересы

Статья 68. Подозреваемый

1. Подозреваемым признается лицо, в отношении которого на основаниях и в порядке, установленных настоящим Кодексом, возбуждено уголовное дело в связи с подозрением его в совершении преступления либо вынесено постановление о признании его подозреваемым, о чем ему объявлено следователем, дознавателем, либо осуществлено задержание, либо применена мера пресечения до предъявления обвинения.

2. В случае задержания подозреваемого или применения к нему меры пресечения до предъявления обвинения он должен быть допрошен не позднее двадцати четырех часов с момента задержания или применения меры пресечения при обеспечении права на свидание наедине и конфиденциально до первого допроса с избранным им или назначенным защитником. Задержанный подозреваемый вправе немедленно сообщить по телефону или иным способом по месту своего жительства или работы о своем задержании и месте содержания.

2-1. В постановлении о признании подозреваемым должны быть указаны:

1) время и место его составления; кем составлено постановление; фамилия, имя и отчество лица, признаваемого подозреваемым, число, месяц, год и место его рождения;

2) описание преступления, в совершении которого подозревается лицо, с указанием времени, места его совершения, а также иных обстоятельств, подлежащих доказыванию в соответствии со статьей 117 настоящего Кодекса;

3) уголовный закон (статья, часть, пункт), предусматривающий ответственность за данное преступление.

Постановление должно содержать решение о признании лица подозреваемым по расследуемому делу. Постановление о признании лица подозреваемым предъявляется этому лицу. Следователь обязан разъяснить лицу, в отношении которого вынесено постановление о признании подозреваемым, права подозреваемого и вручить ему копию этого постановления.

Копия постановления о признании лица подозреваемым в течение двадцати четырех часов после его вынесения направляется прокурору.

3. Орган уголовного преследования не вправе удерживать в положении подозреваемого:

1) задержанного - свыше семидесяти двух часов;

2) лицо, к которому применена мера пресечения, - свыше десяти суток с момента объявления подозреваемому постановления об избрании меры пресечения.

4. К моменту истечения сроков, установленных частью третьей настоящей статьи, орган уголовного преследования обязан освободить подозреваемого из-под стражи, отменить избранную в отношении него меру пресечения либо вынести постановление о привлечении его в качестве обвиняемого.

5. Найдя подозрение недостаточно обоснованным, орган уголовного преследования обязан освободить подозреваемого из-под стражи, отменить избранную в отношении него меру пресечения до истечения сроков, установленных частью третьей настоящей статьи.

6. Лицо перестает пребывать в положении подозреваемого с момента прекращения в отношении него уголовного преследования, либо с момента вынесения органом уголовного преследования постановления о привлечении его в качестве обвиняемого.

7. Подозреваемый вправе:

1) получить от лица, осуществившего задержание, немедленное разъяснение принадлежащих ему прав;

2) знать, в чем он подозревается;

3) самостоятельно или через своих родственников или доверенных лиц пригласить защитника, в случае, если защитник не приглашен подозреваемым, его родственниками или доверенными лицами, следователь, дознаватель обязаны обеспечить его участие в порядке, предусмотренном частью третьей статьи 71 настоящего Кодекса;

4) иметь свидание с избранным или назначенным защитником наедине и конфиденциально до начала допроса;

5) давать объяснения и показания только в присутствии защитника, за исключением случаев отказа подозреваемого от него;

6) получить копии постановления о возбуждении против него уголовного дела, постановления о признании его подозреваемым протокола задержания и постановления о применении меры пресечения;

7) отказаться от дачи объяснений и показаний;

8) представлять доказательства;

9) заявлять ходатайства, в том числе о принятии мер безопасности, и отводы;

10) давать показания и объяснения на родном языке или языке, которым владеет;

11) пользоваться бесплатной помощью переводчика;

12) участвовать с разрешения следователя или дознавателя в следственных действиях, проводимых по его ходатайству или ходатайству защитника либо законного представителя;

12-1) примириться с потерпевшим в случаях, предусмотренных законом, в том числе в порядке медиации;

13) знакомиться с протоколами следственных действий, произведенных с его участием, и подавать замечания на протоколы;

14) приносить жалобы на действия (бездействие) и решения следователя, дознавателя, прокурора и суда;

15) защищать свои права и законные интересы иными способами, не

противоречащими закону.

8. Наличие у подозреваемого защитника или законного представителя не может служить основанием для устранения или ограничения какого-либо права подозреваемого.

Сноска. Статья 68 с изменениями, внесенными законами РК от 21.12.2002 N 363; от 07.04.2009 N 149-IV; от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 28.01.2011 № 402-IV (вводится в действие с 05.08.2011); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 69. Обвиняемый

1. Обвиняемым признается лицо, в отношении которого вынесено постановление о привлечении в качестве обвиняемого, а также лицо, в отношении которого составлен и утвержден начальником органа дознания протокол обвинения или протокол упрощенного досудебного производства либо следователем составлен протокол упрощенного досудебного производства. Обвиняемый, который предан суду, а по делам частного обвинения - в отношении которого жалоба принята судом к своему производству, именуется подсудимым; обвиняемый, в отношении которого вынесен обвинительный приговор, - осужденным; обвиняемый, в отношении которого вынесен оправдательный приговор, - оправданным.

2. Обвиняемый вправе:

1) защищать свои права и законные интересы средствами и способами, не противоречащими закону, и иметь достаточное время и возможность для подготовки к защите;

2) знать, в чем он обвиняется, и получить копии постановлений о возбуждении уголовного дела, о привлечении его в качестве обвиняемого;

3) получить от органа уголовного преследования немедленное разъяснение принадлежащих ему прав;

4) уведомляться органом, ведущим уголовный процесс, о принятии процессуальных решений, затрагивающих его права и законные интересы;

5) получить копию постановления о применении меры пресечения;

6) давать объяснения и показания по предъявленному ему обвинению;

7) отказаться от дачи показаний;

8) представлять доказательства;

9) заявлять ходатайства, в том числе о принятии мер безопасности, и отводы;

10) давать показания и объясняться на родном языке или языке, которым владеет;

11) пользоваться бесплатной помощью переводчика;

12) иметь защитника;

13) в случаях и порядке, предусмотренных настоящим Кодексом, иметь свидания с защитником наедине и конфиденциально с момента, предшествующего его первому допросу;

14) участвовать с разрешения следователя или дознавателя в следственных действиях, проводимых по его ходатайству или ходатайству его защитника либо законного представителя;

14-1) примириться с потерпевшим в случаях, предусмотренных законом, в том числе в порядке медиации;

15) знакомиться с протоколами следственных действий, проводимых по его ходатайству или ходатайству его защитника либо законного представителя, и подавать на них замечания;

16) при назначении, производстве экспертизы, а также при предъявлении ему заключения эксперта осуществлять действия, предусмотренные статьями 244, 254, 354 и 355 настоящего Кодекса;

17) знакомиться по окончании расследования со всеми материалами дела и выписывать из него любые сведения и в любом объеме;

18) получить копии обвинительного заключения или протокола упрощенного досудебного производства и приложений к нему, за исключением списка обвинения;

19) приносить жалобы на действия (бездействие) и решения следователя, дознавателя, прокурора и суда;

20) возражать против прекращения дела по нереабилитирующим основаниям;

21) требовать гласного судебного разбирательства.

2-1. Подсудимый имеет право:

1) участвовать в судебном разбирательстве дела в суде первой и апелляционной инстанции;

2) пользоваться всеми правами стороны защиты, а также правом на последнее слово.

2-2. Осужденный или оправданный имеют право:

1) знакомиться с протоколом судебного заседания и подавать на него замечания;

2) обжаловать приговор, постановления суда, постановления судьи и получать копии обжалуемых решений;

3) знать о принесенных по делу жалобах и протестах и подавать на них возражения;

4) участвовать в судебном рассмотрении принесенных жалоб и протестов.

3. Участие в деле защитника или законного представителя обвиняемого не может служить основанием для устранения или ограничения какого-либо права обвиняемого.

Сноска. Статья 69 с изменениями, внесенными законами РК от 21.12.2002 N 363; от 07.04.2009 N 149-IV; от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 28.01.2011 № 402-IV (вводится в действие с 05.08.2011).

Статья 70. Защитник

1. Защитник - лицо, осуществляющее в установленном законом порядке защиту прав и интересов подозреваемых и обвиняемых и оказывающее им юридическую помощь.

2. В качестве защитника участвует адвокат. При участии адвоката в уголовном процессе в качестве защитника, помимо него, защиту подозреваемого, обвиняемого, подсудимого, осужденного, оправданного может осуществлять его супруг (супруга) или близкий родственник либо опекун, попечитель либо представитель организации, на попечении или иждивении которой находятся подозреваемый, обвиняемый, подсудимый, осужденный, оправданный. Иностранные адвокаты допускаются к участию в деле в качестве защитников, если это предусмотрено международным договором Республики Казахстан с соответствующим государством на взаимной основе, в порядке, определяемом законодательством.

3. Защитник допускается к участию в деле с момента предъявления обвинения либо признания лица в соответствии с частью первой статьи 68 настоящего Кодекса подозреваемым, а также в любой последующий момент производства по уголовному делу.

4. Одно и то же лицо не может быть защитником двух подозреваемых, обвиняемых, если интересы одного из них противоречат интересам другого.

5. Адвокат не вправе отказаться от принятой на себя защиты подозреваемого или обвиняемого.

Сноска. Статья 70 с изменениями, внесенными законами РК от 30.12.2005 N 111 (порядок введения в действие см. ст. 2); от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 71. Обязательное участие защитника

1. Участие защитника в производстве по уголовному делу обязательно в случаях, если:

1) об этом ходатайствует подозреваемый, обвиняемый, подсудимый, осужденный, оправданный;

2) подозреваемый, обвиняемый, подсудимый, осужденный, оправданный не достиг совершеннолетия;

3) подозреваемый, обвиняемый, подсудимый, осужденный, оправданный в силу физических или психических недостатков не может самостоятельно осуществлять свое право на защиту;

4) подозреваемый, обвиняемый, подсудимый, осужденный, оправданный не владеет языком, на котором ведется судопроизводство;

5) лицо обвиняется в совершении преступления, за которое в качестве меры наказания может быть назначено лишение свободы на срок свыше десяти лет, пожизненное лишение свободы либо смертная казнь;

6) к обвиняемому, подсудимому, осужденному, оправданному применен арест в качестве меры пресечения или он принудительно направлен на стационарную судебно-психиатрическую экспертизу;

7) между интересами подозреваемых, обвиняемых, подсудимых, осужденных, оправданных, один из которых имеет защитника, имеются противоречия;

8) в производстве по уголовному делу участвует представитель потерпевшего (частного обвинителя) или гражданского истца;

9) при рассмотрении дела в суде участвует прокурор (государственный обвинитель);

10) обвиняемый, подсудимый, осужденный, оправданный находится вне пределов Республики Казахстан и уклоняется от явки в органы предварительного следствия.

2. В случаях, предусмотренных пунктами 1-6, 10 части первой настоящей статьи, участие защитника обеспечивается с момента признания лица подозреваемым, обвиняемым, подсудимым, осужденным, оправданным, пунктом 7 - с момента выявления противоречия между интересами подозреваемых, обвиняемых, подсудимых, осужденных, оправданных, пунктами 8, 9 - с момента предания обвиняемого суду.

3. Если при наличии обстоятельств, предусмотренных частью первой настоящей статьи, защитник не приглашен самим подозреваемым, обвиняемым, подсудимым, осужденным, оправданным, их законными представителями, а также другими лицами по их поручению, орган, ведущий уголовный процесс, обязан обеспечить участие защитника на соответствующей стадии процесса, о чем им выносится постановление. Постановление для исполнения направляется в коллегию адвокатов области, города республиканского значения, столицы или ее структурные подразделения и подлежит исполнению в течение двадцати четырех часов с момента его получения.

Сноска. Статья 71 с изменениями, внесенными законами РК от 16.03.2001 N 163; от 30.12.2005 N 111 (порядок введения в действие см. ст. 2); от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 03.07.2013 № 123-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 72. Приглашение, назначение, замена защитника, оплата его труда

1. Защитник приглашается подозреваемым, обвиняемым, подсудимым, осужденным, оправданным, их законными представителями, а также другими лицами по поручению или с согласия подозреваемого, обвиняемого, подсудимого, осужденного, оправданного. Подозреваемый, обвиняемый, подсудимый, осужденный, оправданный вправе пригласить для защиты нескольких защитников.

2. По просьбе подозреваемого, обвиняемого, подсудимого, осужденного, оправданного участие защитника обеспечивается органом, ведущим уголовный процесс.

3. В тех случаях, когда участие избранного или назначенного защитника невозможно в течение длительного (не менее пяти суток) срока, орган, ведущий уголовный процесс, обязан предложить подозреваемому, обвиняемому, подсудимому, осужденному, оправданному пригласить другого защитника или принять меры к назначению защитника через коллегию адвокатов области, города республиканского значения, столицы или ее структурные подразделения. Орган, ведущий уголовный процесс, не вправе рекомендовать пригласить в качестве защитника определенное лицо.

4. В случае задержания или заключения под стражу, если явка защитника, избранного подозреваемым, обвиняемым, подсудимым, осужденным, оправданным, невозможна в течение двадцати четырех часов, орган, осуществляющий уголовное преследование, предлагает подозреваемому, обвиняемому, подсудимому, осужденному, оправданному пригласить другого защитника, а в случае отказа принимает меры к назначению защитника через коллегию адвокатов области, города республиканского значения, столицы или ее структурные подразделения.

5. Оплата труда адвоката производится в соответствии с законодательством Республики Казахстан. Орган, ведущий уголовный процесс, при наличии к тому оснований обязан освободить подозреваемого, обвиняемого, подсудимого, осужденного, оправданного от оплаты юридической помощи. В этом случае оплата труда производится за счет бюджетных средств.

6. Расходы по оплате труда адвокатов производятся за счет бюджетных средств и в случае, предусмотренном частью третьей статьи 71 настоящего Кодекса, когда адвокат участвовал в производстве дознания, предварительного следствия или в суде по назначению.

7. В случае, если в производстве по уголовному делу участвует несколько защитников, процессуальное действие, при котором необходимо участие защитника, не может признаваться незаконным из-за участия в нем не всех защитников соответствующего подозреваемого, обвиняемого, подсудимого, осужденного, оправданного.

8. Адвокат допускается к участию в уголовном деле в качестве защитника по предъявлении удостоверения адвоката и ордера, удостоверяющего его полномочия на ведение конкретного дела. Другие лица, указанные в части второй статьи 70 настоящего Кодекса, представляют документы, подтверждающие их право на участие в уголовном деле в качестве защитника (свидетельство о браке, документ, подтверждающий родственные отношения с подозреваемым, обвиняемым, подсудимым, осужденным, оправданным, решения органов, осуществляющих функции по опеке и попечительству).

Сноска. Статья 72 в редакции Закона РК от 03.07.2013 № 123-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 73. Отказ от защитника

1. Подозреваемый, обвиняемый вправе в любой момент производства по делу отказаться от защитника. Такой отказ допускается только по инициативе подозреваемого, обвиняемого в присутствии участвующего в деле защитника либо защитника, назначенного в порядке, установленном частью третьей статьи 71 настоящего Кодекса. Не принимается отказ от защитника по мотивам отсутствия средств для оплаты юридической помощи. Отказ оформляется в письменной форме или отражается в протоколе соответствующего следственного или судебного действия.

2. В случаях, предусмотренных пунктами 2)-4), 5) (при обвинении лица в совершении преступления, за которое в качестве меры наказания могут быть назначены смертная казнь или пожизненное лишение свободы), 6) (при принудительном направлении обвиняемого на стационарную судебно-психиатрическую экспертизу) части первой статьи 71 настоящего Кодекса, отказ обвиняемого от защитника не может быть принят органом, ведущим уголовный процесс.

3. Отказ от защитника не лишает обвиняемого или подозреваемого права в дальнейшем ходатайствовать о допуске защитника к участию в деле. Вступление защитника в дело не влечет повторения действий, которые были к этому времени совершены в ходе расследования или судебного разбирательства.

Сноска. Статья 73 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 16.01.2006 N 122 (вводятся в действие с 01.01.2007); от 10.07.2009 N 175-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 74. Полномочия защитника

1. Защитник обязан использовать все законные средства и способы защиты в целях выявления обстоятельств, опровергающих обвинение или смягчающих ответственность подозреваемого, обвиняемого, и оказать им необходимую юридическую помощь.

2. С момента допуска к участию в деле защитник вправе:

1) иметь с подозреваемым или обвиняемым свидания наедине и конфиденциально без ограничений их количества и продолжительности;

2) собирать и представлять предметы, документы и сведения, необходимые для оказания юридической помощи;

3) присутствовать при предъявлении обвинения, участвовать в допросе подозреваемого и (или) обвиняемого, а также в иных следственных и процессуальных действиях, производимых с их участием или по их ходатайству либо ходатайству самого защитника;

4) заявлять отводы;

5) знакомиться с протоколом задержания, постановлением о применении меры пресечения, с протоколами следственных действий, произведенных с участием подозреваемого, обвиняемого или самого защитника, с документами, которые предъявлялись либо должны были предъявляться подозреваемому и (или) обвиняемому, а по окончании дознания, упрощенного досудебного производства или предварительного следствия - со всеми материалами дела, выписывать из него любые сведения в любом объеме, за исключением списка обвинения;

6) заявлять ходатайства, в том числе о принятии мер безопасности;

7) участвовать в предварительном слушании дела, судебном разбирательстве в суде любой инстанции, выступать в судебных прениях, участвовать в заседании суда при возобновлении дела по вновь открывшимся обстоятельствам;

8) знакомиться с протоколом судебного заседания, проставляя свои подписи под последней строкой текста на каждой странице и в конце протокола, а при ознакомлении с частью протокола судебного заседания проставляя подписи в конце каждой страницы и в конце этой части, и приносить на него замечания;

9) получать копии процессуальных документов;

10) возражать против незаконных действий лица, ведущего уголовный процесс, и иных лиц, участвующих в уголовном процессе, требовать внесения этих возражений в процессуальные документы;

11) приносить жалобы на действия и решения дознавателя, следователя, прокурора и суда и участвовать в их рассмотрении;

12) использовать любые другие средства и способы защиты, не противоречащие закону.

3. Защитник, участвующий в производстве следственного действия, вправе задавать вопросы допрашиваемым лицам после окончания допроса следователем или дознавателем. Следователь, дознаватель может отвести вопросы защитника, но обязан занести все заданные вопросы в протокол. В протоколе следственного действия защитник вправе делать письменные замечания по поводу правильности и полноты его записи.

4. Защитник не вправе: совершать каких-либо действий против интересов подзащитного и препятствовать осуществлению принадлежащих ему прав; вопреки позиции подзащитного признавать его причастность к преступлению и виновность в его совершении, заявлять о примирении подзащитного с потерпевшим; признавать гражданский иск; отзывать поданные подзащитным жалобы и ходатайства; разглашать сведения, которые стали ему известны в связи с обращением за юридической помощью и ее осуществлением.

5. Защитник имеет также другие права и несет другие обязанности, предусмотренные настоящим Кодексом.

Сноска. Статья 74 с изменениями, внесенными законами РК от 07.04.2009 N 149-IV; от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 75. Потерпевший

1. Потерпевшим в уголовном процессе признается лицо, в отношении которого есть основание полагать, что ему непосредственно преступлением причинен моральный, физический или имущественный вред.

2. Лицо может признаваться потерпевшим и в случаях, когда вред ему нанесен запрещенным Уголовным кодексом Республики Казахстан деянием, совершенным невменяемым.

3. Лицо признается в уголовном процессе потерпевшим с вынесением соответствующего постановления с момента возбуждения уголовного дела. Если после признания лица потерпевшим будет установлено отсутствие оснований для его пребывания в этом положении, орган, ведущий уголовный процесс, своим постановлением прекращает участие лица в деле в качестве потерпевшего.

4. Потерпевшему обеспечивается возмещение имущественного вреда, причиненного преступлением, а также расходов, понесенных в связи с его участием на предварительном следствии и в суде, включая расходы на представителя, по правилам, установленным настоящим Кодексом.

5. Иск потерпевшего о возмещении ему морального вреда рассматривается в уголовном процессе. Если такой иск не предъявлялся в уголовном деле либо оставлен без рассмотрения, то потерпевший вправе предъявить его в порядке гражданского судопроизводства.

6. Потерпевший имеет право:

1) знать о предъявленном обвиняемому обвинении;

2) давать показания на родном языке или языке, которым владеет;

3) представлять доказательства;

4) заявлять ходатайства, в том числе о принятии мер безопасности, и отводы;

5) пользоваться бесплатной помощью переводчика;

6) иметь представителя;

7) получать имущество, изъятое у него органом уголовного преследования в качестве средства доказывания или представленное им самим, а также принадлежащее ему имущество, изъятое у лица, совершившего запрещенное уголовным законом деяние, получать принадлежащие ему подлинники документов;

8) примириться с подозреваемым, обвиняемым в случаях, предусмотренных законом, в том числе в порядке медиации;

9) знакомиться с протоколами следственных действий, производимых с его участием, и подавать на них замечания;

10) участвовать с разрешения следователя или дознавателя в следственных действиях, проводимых по его ходатайству либо ходатайству его представителя;

11) знакомиться по окончании расследования со всеми материалами дела, выписывать из него любые сведения и в любом объеме;

12) заявлять ходатайство о предоставлении мер безопасности ему и членам его семьи;

13) получить копии постановлений о возбуждении уголовного дела, о признании его потерпевшим или об отказе в этом, о приостановлении уголовного дела, о прекращении дела, копию обвинительного заключения, а также копии приговора и постановления суда первой и апелляционной инстанций;

14) участвовать в судебном разбирательстве дела в суде первой и апелляционной инстанции;

15) выступать в судебных прениях;

16) поддерживать обвинение, в том числе и в случае отказа государственного обвинителя от обвинения;

17) знакомиться с протоколом судебного заседания, проставляя свои подписи под последней строкой текста на каждой странице и в конце протокола, а при ознакомлении с частью протокола судебного заседания проставляя подписи в конце каждой страницы и в конце этой части, и подавать на него замечания;

18) приносить жалобы на действия (бездействие) органа, ведущего уголовный процесс;

19) обжаловать приговор и постановления суда;

20) знать о принесенных по делу жалобах и протестах и подавать на них возражения;

21) участвовать в судебном рассмотрении заявленных жалоб, ходатайств и протестов в кассационной и надзорной инстанциях;

22) защищать свои права и законные интересы иными способами, не противоречащими закону.

В случаях, предусмотренных частью второй статьи 80 настоящего Кодекса, юридическая помощь потерпевшему предоставляется бесплатно.

7. Потерпевший, а в случае его смерти - его правопреемники имеют право на получение за счет бюджетных средств денежной компенсации за имущественный вред, причиненный особо тяжким преступлением, если у осужденного за такое преступление отсутствует имущество, достаточное для возмещения причиненного этим преступлением ущерба. В этом случае вопрос о выплате за счет бюджетных средств денежной компенсации разрешается судом, постановившим приговор, по заявлению потерпевшего либо его правопреемника. Потерпевший имеет право в указанных случаях на компенсацию ущерба в полном объеме, если ущерб не превышает ста пятидесяти месячных расчетных показателей.

8. Потерпевший обязан: явиться по вызову органа, ведущего уголовный процесс, правдиво сообщить все известные по делу обстоятельства и ответить на поставленные вопросы; не разглашать сведения об обстоятельствах, известных ему по делу; соблюдать установленный порядок при производстве следственных действий и во время судебного заседания.

9. При неявке потерпевшего по вызову без уважительных причин он может быть подвергнут принудительному приводу в порядке, предусмотренном статьей 158 настоящего Кодекса, и привлечен к административной ответственности в соответствии с законодательством.

10. За отказ от дачи показаний и за дачу заведомо ложных показаний потерпевший несет в соответствии с законом уголовную ответственность.

11. По делам о преступлениях, последствием которых явилась смерть лица, права потерпевшего, предусмотренные настоящей статьей, осуществляют близкие родственники умершего. Если на предоставление прав потерпевшего претендуют несколько лиц, которым преступлением причинен моральный вред в связи с гибелью их родственников, все они могут быть признаны потерпевшими либо по соглашению между ними один из них.

12. Потерпевшим может быть признано юридическое лицо, которому преступлением причинен моральный или имущественный вред. В этом случае права и обязанности потерпевшего осуществляет представитель юридического лица.

Сноска. Статья 75 с изменениями, внесенными законами РК от 09.12.2004 N 10; от 07.04.2009 N 149-IV; от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 28.01.2011 № 402-IV (вводится в действие с 05.08.2011); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 76. Частный обвинитель

1. Частным обвинителем является лицо, подавшее жалобу в суд по делу частного обвинения и поддерживающее обвинение в суде, а также потерпевший по делам публичного и частно-публичного обвинения, самостоятельно поддерживающий обвинение в суде в случае отказа государственного обвинителя от обвинения.

2. В случае несовершеннолетия или недееспособности потерпевшего частным обвинителем считается его законный представитель, заявивший ходатайство, просьбу или подавший жалобу.

3. Частный обвинитель пользуется всеми правами и несет все обязанности потерпевшего, а также наделяется правами, предусмотренными частями третьей, четвертой и шестой статьи 393 настоящего Кодекса.

4. Частный обвинитель пользуется принадлежащими ему правами и исполняет возложенные на него обязанности лично или, если это соответствует характеру прав и обязанностей, через представителя.

Статья 77. Гражданский истец

1. Гражданским истцом признается физическое или юридическое лицо, в отношении которого имеются достаточные основания полагать, что непосредственно преступлением ему причинен имущественный ущерб, предъявившее требования о его возмещении. Гражданский истец может предъявить иск и для имущественной компенсации морального вреда. Прокурор в предусмотренных законом случаях вправе признать по собственной инициативе гражданским истцом физическое или юридическое лицо.

2. Решение о признании гражданским истцом или прекращении участия лица в процессе в качестве гражданского истца в случае отсутствия оснований для пребывания в указанном процессуальном положении принимает орган, ведущий уголовный процесс, о чем выносит соответствующее постановление.

3. В защиту интересов несовершеннолетних, а также лиц, признанных в установленном законом порядке недееспособными, гражданский иск может быть предъявлен их законными представителями.

4. Гражданский истец в целях поддержания предъявленного им иска имеет право: знать сущность обвинения; представлять доказательства; давать объяснения по предъявленному иску; представлять материалы для приобщения к уголовному делу; заявлять ходатайства и отводы; давать показания и объяснения на родном языке или языке, которым владеет; пользоваться бесплатной помощью переводчика; иметь представителя; знакомиться с протоколами следственных действий, произведенных с его участием; участвовать с разрешения следователя или дознавателя в следственных действиях, проводимых по его ходатайству или по ходатайству его представителя; знакомиться по окончании расследования с материалами дела, относящимися к гражданскому иску, и выписывать из него любые сведения и в любом объеме; знать о принятых решениях, затрагивающих его интересы, и получать копии процессуальных решений, относящихся к заявленному гражданскому иску; участвовать в судебном разбирательстве дела в суде любой инстанции; выступать в судебных прениях; знакомиться с протоколом судебного заседания и подавать на него замечания; приносить жалобы на действия и решения органа, ведущего уголовный процесс; обжаловать приговор и постановления суда в части, касающейся гражданского иска; знать о принесенных по делу жалобах и протестах в части гражданского иска и подавать на них возражения; участвовать в судебном рассмотрении заявленных жалоб и протестов; в случаях, предусмотренных частью седьмой статьи 75 настоящего Кодекса, получать компенсацию ущерба, причиненного преступлением, за счет государства ; заявлять о принятии мер безопасности .

5. Гражданский истец несет обязанности, предусмотренные частью восьмой статьи 75 настоящего Кодекса.

6. Гражданский истец имеет также другие права и несет другие обязанности, предусмотренные законом.

Сноска. Статья 77 с изменениями, внесенными Законом РК от 07.04.2009 N 149-IV.

Статья 78. Гражданский ответчик

1. Гражданским ответчиком признается физическое или юридическое лицо, которое в силу закона в связи с предъявленным в ходе производства по уголовному делу иском несет имущественную ответственность за вред, причиненный преступлением либо запрещенным Уголовным кодексом Республики Казахстан деянием невменяемого.

2. Решение о признании гражданским ответчиком или прекращении участия лица в процессе в качестве гражданского ответчика в случае отсутствия оснований для пребывания в указанном процессуальном положении принимает орган, ведущий уголовный процесс, о чем выносит соответствующее постановление.

3. Гражданский ответчик в целях защиты своих интересов в связи с предъявленным к нему иском имеет право: знать сущность обвинения и гражданского иска; возражать против иска; давать объяснения и показания по существу предъявленного иска; иметь представителя; представлять материалы для приобщения к уголовному делу; заявлять ходатайства и отводы; знакомиться по окончании расследования с материалами дела, относящимся к гражданскому иску, и выписывать любые сведения и в любом объеме; знать о принятых решениях, затрагивающих его интересы, и получать копии процессуальных решений, относящихся к заявленному гражданскому иску; участвовать в судебном разбирательстве дела в суде любой инстанции; выступать в судебных прениях, приносить жалобы на действия и решения органа, ведущего уголовный процесс; знакомиться с протоколом судебного заседания и подавать на него замечания; обжаловать приговор и постановления суда в части, касающейся гражданского иска; знать о принесенных по делу протестах и жалобах в части гражданского иска и подавать на них возражения; участвовать в судебном рассмотрении заявленных жалоб и протестов ; заявлять о принятии мер безопасности .

4. Гражданский ответчик несет обязанности, предусмотренные частью восьмой статьи 75 настоящего Кодекса.

5. Гражданский ответчик имеет также другие права и несет другие обязанности, предусмотренные законом.

Сноска. Статья 78 с изменениями, внесенными Законом РК от 07.04.2009 N 149-IV.

Статья 79. Законные представители несовершеннолетнего обвиняемого, подозреваемого

По делам о преступлениях, совершенных несовершеннолетними, к участию в деле привлекаются их законные представители в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.

Статья 80. Представители потерпевшего, гражданского истца и частного обвинителя

1. Представителями потерпевшего, гражданского истца и частного обвинителя могут быть адвокаты и иные лица, правомочные в силу закона представлять при производстве по уголовному делу законные интересы потерпевшего, гражданского истца и частного обвинителя, и допущенные к участию в деле постановлением органа, ведущего уголовный процесс.

2. Для защиты прав и законных интересов потерпевших, являющихся несовершеннолетними или по своему физическому или психическому состоянию лишенных возможности самостоятельно защищать свои права и законные интересы, к обязательному участию в деле привлекаются их законные представители и представители.

В таких случаях в качестве представителя потерпевшего допускается адвокат, избранный потерпевшим либо его законным представителем. В случае, если адвокат не приглашен самим потерпевшим или его законным представителем, участие адвоката обеспечивается органом, ведущим уголовный процесс, путем вынесения постановления. Постановление для исполнения направляется в коллегию адвокатов области, города республиканского значения, столицы или ее структурные подразделения и подлежит исполнению в течение двадцати четырех часов с момента его получения. Орган, ведущий уголовный процесс, не вправе рекомендовать пригласить в качестве защитника конкретного адвоката.

Оплата труда адвоката в случае отсутствия у потерпевшего или у его законного представителя средств производится за счет бюджетных средств. Размер, порядок оплаты труда адвокатов, оказывающих гражданам юридическую помощь в рамках гарантированной государством юридической помощи, и возмещения их расходов, связанных с защитой, представительством и оказанием иной юридической помощи, устанавливаются Правительством Республики Казахстан.

3. Законные представители и представители потерпевшего, гражданского истца и частного обвинителя имеют те же процессуальные права, что и представляемые ими физические и юридические лица в пределах, предусмотренных настоящим Кодексом.

4. Представитель потерпевшего, гражданского истца, частного обвинителя не вправе совершать каких-либо действий вопреки интересам представляемого участника процесса.

5. Личное участие в деле потерпевшего, гражданского истца и частного обвинителя не лишает их права иметь по этому делу представителя.

Сноска. Статья 80 с изменениями, внесенными законами РК от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 03.07.2013 № 123-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 81. Представители гражданского ответчика

1. Представителями гражданского ответчика признаются адвокаты и иные лица, правомочные в силу закона представлять в производстве по уголовному делу законные интересы гражданского ответчика и допущенные к участию в деле постановлением органа, ведущего уголовный процесс.

2. Представители гражданского ответчика имеют те же процессуальные права, что и представляемые ими физические и юридические лица.

3. Представитель гражданского ответчика не вправе совершать каких-либо действий вопреки интересам представляемого участника процесса.

4. Личное участие в деле гражданского ответчика не лишает его права иметь по этому делу представителя.

Глава 10. Иные лица, участвующие в уголовном процессе

Статья 82. Свидетель

1. В качестве свидетеля для дачи показаний может быть вызвано и допрошено любое лицо, которому могут быть известны какие-либо обстоятельства, имеющие значение для дела.

2. Не подлежат допросу в качестве свидетеля:

1) судья, присяжный заседатель - об обстоятельствах уголовного дела, которые им стали известны в связи с участием в производстве по уголовному делу, а также в ходе обсуждения в совещательной комнате вопросов, возникших при вынесении судебного решения;

1-1) арбитр или третейский судья – об обстоятельствах, ставших известными ему в связи с исполнением им своих обязанностей;

2) защитник подозреваемого, обвиняемого, а равно представитель потерпевшего, гражданского истца и гражданского ответчика, а также адвокат свидетеля - об обстоятельствах, которые стали ему известны в связи с выполнением своих обязанностей по уголовному делу;

3) священнослужитель - об обстоятельствах, известных ему из исповеди;

4) лицо, которое в силу своего малолетнего возраста либо психических или физических недостатков неспособно правильно воспринимать обстоятельства, имеющие значение для дела, и давать о них показания;

5) медиатор - об обстоятельствах, ставших известными ему в связи с проведением медиации, за исключением случаев, предусмотренных законом;

6) участник национального превентивного механизма – об обстоятельствах, ставших известными ему в связи с осуществлением своей деятельности, за исключением случаев, представляющих угрозу национальной безопасности.

3. Свидетель имеет право, отказаться от дачи показаний, которые могут повлечь для него самого, его супруга (супруги) или близких родственников преследование за совершение уголовно наказуемого деяния или административного правонарушения; давать показания на своем родном языке или языке, которым владеет; пользоваться бесплатной помощью переводчика; заявлять отвод переводчику, участвующему в его допросе; собственноручной записи показаний в протоколе допроса; до допроса заявлять ходатайства о признании его подозреваемым; приносить жалобы на действия дознавателя, следователя, прокурора и суда, заявлять ходатайства, касающиеся его прав и законных интересов , в том числе о принятии мер безопасности. Свидетель имеет право давать показания в присутствии своего адвоката, если последний не участвует в деле в каком-либо ином качестве. Неявка адвоката не препятствует проведению допроса в установленное следователем время. Свидетелю обеспечивается возмещение расходов, понесенных в связи с его участием на предварительном следствии и в суде.

4. Свидетель обязан: явиться по вызову дознавателя, следователя, прокурора и суда; правдиво сообщить все известное по делу и ответить на поставленные вопросы; не разглашать сведения об обстоятельствах, известных ему по делу, если он был предупрежден об этом дознавателем, следователем или прокурором; соблюдать установленный порядок при производстве следственных действий и во время судебного заседания.

5. Свидетель не может быть принудительно подвергнут экспертизе или освидетельствован, за исключением случаев, указанных в статье 241 настоящего Кодекса.

6. За дачу заведомо ложных показаний и за отказ от дачи показаний свидетель несет уголовную ответственность, предусмотренную Уголовным кодексом Республики Казахстан. Уклонение от дачи показаний или неявка без уважительных причин по вызову органа, ведущего уголовный процесс, влечет административную ответственность.

Сноска. Статья 82 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238; от 28.12.2004 N 24; от 16.01.2006 N 122 (вводятся в действие с 01.01.2007); от 07.04.2009 N 149-IV; от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 28.01.2011 № 402-IV(вводится в действие с 05.08.2011); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 02.07.2013 № 111-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 03.07.2013 № 125-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 83. Эксперт

1. В качестве эксперта может быть вызвано не заинтересованное в деле лицо, обладающее специальными научными знаниями. Иные требования, предъявляемые к лицу, которому может быть поручено производство экспертизы, устанавливаются частью первой статьи 243 настоящего Кодекса.

2. Вызов эксперта, назначение и производство экспертизы осуществляются в порядке, предусмотренном главой 32, а также статьей 354 настоящего Кодекса.

3. Эксперт имеет право:

1) знакомиться с материалами дела, относящимися к предмету экспертизы;

2) заявлять ходатайства о представлении ему дополнительных материалов, необходимых для дачи заключения, а также о принятии мер безопасности;

3) участвовать в производстве процессуальных действий и судебном заседании с разрешения органа, ведущего уголовный процесс, и задавать участвующим в них лицам вопросы, относящиеся к предмету экспертизы;

4) знакомиться с протоколом процессуального действия, в котором он участвовал, а также в соответствующей части с протоколом судебного заседания и делать подлежащие внесению в протоколы замечания относительно полноты и правильности фиксации его действий и показаний;

5) по согласованию с органом, назначившим экспертизу, давать в пределах своей компетенции заключение по выявленным в ходе судебно-экспертного исследования обстоятельствам, имеющим значение для дела, выходящим за пределы вопросов, содержащихся в постановлении о назначении судебной экспертизы;

6) представлять заключение и давать показания на родном языке или языке, которым владеет; пользоваться бесплатной помощью переводчика; заявлять отвод переводчику;

7) обжаловать решения и действия органа, ведущего уголовный процесс, и иных лиц, участвующих в производстве по делу, ущемляющие его права при производстве экспертизы;

8) получать возмещение расходов, понесенных при производстве экспертизы, и вознаграждение за выполненную работу, если производство судебной экспертизы не входит в круг его должностных обязанностей.

4. Эксперт не вправе:

1) вести переговоры с участниками процесса по вопросам, связанным с производством экспертизы, без ведома органа, ведущего уголовный процесс;

2) самостоятельно собирать материалы для исследования;

3) проводить исследования, могущие повлечь полное или частичное уничтожение объектов либо изменение их внешнего вида или основных свойств, если на это не было специального разрешения органа, назначившего экспертизу.

5. Эксперт обязан:

1) являться по вызову органа, ведущего уголовный процесс;

2) провести всестороннее, полное и объективное исследование представленных ему объектов, дать обоснованное и объективное письменное заключение по поставленным вопросам;

3) отказаться от дачи заключения и составить мотивированное письменное сообщение о невозможности дать заключение и направить его в орган, ведущий уголовный процесс, в случаях, предусмотренных статьей 252 настоящего Кодекса;

4) давать показания по вопросам, связанным с проведенным исследованием и данным заключением;

5) обеспечивать сохранность представленных на исследование объектов;

6) не разглашать сведения об обстоятельствах дела и иные сведения, ставшие ему известными в связи с производством экспертизы;

7) представлять органу, назначившему экспертизу, смету расходов и отчет о расходах, понесенных в связи с производством экспертизы.

6. За дачу заведомо ложного заключения эксперт несет уголовную ответственность, установленную законом.

7. Эксперт, являющийся сотрудником органов судебной экспертизы, считается по роду своей деятельности ознакомленным с его правами и обязанностями и предупрежденным об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения.

Сноска. Статья 83 в редакции Закона РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 84. Специалист

1. В качестве специалиста для участия в производстве по уголовному делу может быть привлечено не заинтересованное в деле лицо, обладающее специальными знаниями, необходимыми для оказания содействия в собирании, исследовании и оценке доказательств путем разъяснения участникам уголовного процесса вопросов, входящих в его специальную компетенцию, а также применения научно-технических средств. Специалистами являются также педагог, участвующий в следственных и иных процессуальных действиях с участием несовершеннолетнего, а равно врач, участвующий в следственных и иных процессуальных действиях, за исключением случаев назначения его экспертом.

1-1. При необходимости проведения исследования и получения заключения в досудебном производстве может быть привлечен сотрудник уполномоченного подразделения органов внутренних дел Республики Казахстан в качестве специалиста.

При несогласии сторон с заключением специалиста орган, ведущий уголовный процесс, назначает экспертизу.

2. Специалист имеет право: знать цель своего вызова; отказаться от участия в производстве по делу, если не обладает соответствующими специальными знаниями и навыками; с разрешения органа, ведущего уголовный процесс, задавать вопросы участникам следственного или судебного действия; обращать их внимание на обстоятельства, связанные с его действиями при оказании содействия в собирании, исследовании и оценке доказательств и применении научно-технических средств, исследовании материалов дела, подготовке материалов для назначения экспертизы; в рамках следственного или судебного действия проводить не приводящее к полному или частичному уничтожению объектов либо изменению их внешнего вида или основных свойств исследование, за исключением сравнительных, материалов дела, кроме случаев, предусмотренных частью 1-1 настоящей статьи, с отражением его хода и результатов в протоколе либо в официальном документе, приобщаемом к уголовному делу в порядке, предусмотренном частью восьмой статьи 203 настоящего Кодекса; знакомиться с протоколом следственного действия, в котором он принимал участие, а также в соответствующей части с протоколом заседания суда и делать подлежащие занесению в протокол заявления и замечания относительно полноты и правильности фиксации хода и результатов производившихся при его участии действий; приносить жалобы на действия органа, ведущего уголовный процесс; заявлять отвод переводчику, заявлять ходатайство о принятии мер безопасности; получать возмещение расходов, понесенных им в связи с участием в производстве следственных или судебных действий, и вознаграждение за выполненную работу, если участие в производстве по делу не входит в круг его должностных обязанностей.

3. Специалист обязан: явиться по вызову органа, ведущего уголовный процесс; участвовать в производстве следственных действий и в судебном разбирательстве, используя специальные знания, навыки и научно-технические средства для оказания содействия в собирании, исследовании и оценке доказательств; давать пояснения по поводу выполняемых им действий, а в случае, предусмотренном частью 1-1 настоящей статьи, провести исследование и дать заключение; не разглашать сведения об обстоятельствах дела и иные сведения, ставшие ему известными в связи с участием в деле; соблюдать порядок при производстве следственных действий и во время судебного заседания.

4. За отказ или уклонение от выполнения своих обязанностей без уважительных причин специалист несет административную ответственность. В случае заведомо ложного заключения специалист несет уголовную ответственность, установленную законом.

Сноска. Статья 84 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 21.12.2002 N 363; от 04.07.2006 N 151; от 07.04.2009 N 149-IV; от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 85. Переводчик

1. В качестве переводчика вызывается не заинтересованное в деле лицо, владеющее языком, знание которого необходимо для перевода, и привлеченное для участия в следственных и судебных действиях в случаях, когда подозреваемый, обвиняемый, подсудимый, их защитники либо потерпевший, гражданский истец, гражданский ответчик или их представители, а также свидетели и иные участники процесса не владеют языком, на котором ведется производство по делу, а равно для перевода письменных документов.

2. О назначении лица переводчиком орган, ведущий уголовный процесс, выносит постановление.

3. Переводчик имеет право: задавать присутствующим при осуществлении перевода лицам вопросы для уточнения перевода; знакомиться с протоколом следственного или иного процессуального действия, в производстве которого он участвовал, а также в соответствующей части с протоколом судебного заседания и делать подлежащие занесению в протокол замечания относительно полноты и правильности перевода; отказаться от участия в производстве по делу, если он не обладает знаниями, необходимыми для перевода; приносить жалобы на действия органа, ведущего уголовный процесс; получать возмещение расходов, понесенных им в связи с участием в производстве следственных и иных процессуальных действий, и вознаграждение за выполненную работу, если участие в производстве по делу не входит в круг его должностных обязанностей; заявлять ходатайство о принятии мер безопасности.

4. Переводчик обязан: явиться по вызову органа, ведущего уголовный процесс; выполнить точно и полно порученный ему перевод; удостоверить правильность перевода своей подписью в протоколе следственного действия, произведенного с его участием, а также в процессуальных документах, вручаемых участникам процесса в переводе на их родной язык или язык, которым они владеют; не разглашать сведения об обстоятельствах дела или иные данные, ставшие ему известными в связи с привлечением в качестве переводчика; соблюдать порядок при производстве следственных действий и во время судебного заседания.

5. За отказ или уклонение от явки или от выполнения своих обязанностей без уважительных причин переводчик несет административную ответственность. В случае заведомо неправильного перевода переводчик несет уголовную ответственность.

6. Правила настоящей статьи распространяются на лицо, понимающее знаки немого или глухого и приглашенное для участия в производстве по делу.

Сноска. Статья 85 с изменениями, внесенными Законом РК от 07.04.2009 N 149-IV.

Статья 86. Понятой

1. Понятым является лицо, привлеченное органом уголовного преследования для удостоверения факта производства следственного действия, его хода и результатов в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом.

2. Понятыми могут быть только не заинтересованные в деле и не зависимые от органов уголовного преследования совершеннолетние граждане, способные полно и правильно воспринимать происходящие в их присутствии действия.

3. В производстве следственных действий участвуют не менее двух понятых.

4. Понятой имеет право: участвовать в производстве следственного действия; делать по поводу следственного действия заявления и замечания, подлежащие занесению в протокол; знакомиться с протоколом следственного действия, в котором он участвовал; приносить жалобы на действия органа уголовного преследования; получать возмещение расходов, понесенных им при производстве по уголовному делу; заявлять ходатайство о принятии мер безопасности.

5. Понятой обязан: явиться по вызову органа уголовного преследования; принять участие в производстве следственного действия; удостоверить своей подписью в протоколе следственного действия факт производства этого действия, его ход и результаты; не разглашать без разрешения дознавателя, следователя, прокурора материалы предварительного расследования; соблюдать порядок при производстве следственных действий.

6. За отказ или уклонение от явки или от выполнения своих обязанностей без уважительных причин понятой несет административную ответственность.

Сноска. Статья 86 с изменениями, внесенными Законом РК от 07.04.2009 N 149-IV.

Статья 87. Секретарь судебного заседания

1. Секретарем судебного заседания является не заинтересованный в уголовном деле государственный служащий, который ведет протокол заседания суда.

2. Секретарь судебного заседания обязан: находиться в зале судебного заседания все время, пока ему необходимо обеспечивать протоколирование, и не покидать заседания суда без разрешения председательствующего; полно и правильно излагать в протоколе действия и решения суда, ходатайства, возражения, показания, объяснения всех лиц, участвующих в заседании суда, а также другие обстоятельства, подлежащие отражению в протоколе заседания суда; изготавливать протокол заседания суда в срок, установленный настоящим Кодексом; подчиняться законным распоряжениям председательствующего; не разглашать сведения об обстоятельствах, ставших известными в связи с его участием в закрытом судебном заседании.

3. Секретарь судебного заседания несет личную ответственность за полноту и правильность протокола заседания суда.

4. В случае внесения заведомо недостоверных либо не соответствующих действительности сведений в протокол судебного заседания, секретарь несет ответственность, предусмотренную законом.

Статья 88. Судебный пристав

1. Судебным приставом является должностное лицо, выполняющее возложенные на него законом задачи по обеспечению установленного порядка деятельности судов и исполнения судебных решений.

2. Судебный пристав обеспечивает контроль за исполнением наказаний, не связанных с лишением свободы, оказывает содействие судебным исполнителям в принудительном исполнении исполнительных документов, поддерживает порядок в зале во время судебного разбирательства, выполняет распоряжения председательствующего и осуществляет в судах охрану судей, свидетелей и других участников процесса, ограждает их от постороннего воздействия, содействует проведению судом процессуальных действий, осуществляет привод лиц, уклоняющихся от явки в суд, осуществляет другие полномочия, возложенные на него законом.

Статья 88-1. Медиатор

1. Медиатором является независимое физическое лицо, привлекаемое сторонами для проведения медиации в соответствии с требованиями закона.

2. Медиатор вправе:

1) знакомиться с информацией, предоставляемой сторонам медиации органом, ведущим уголовный процесс;

2) знакомиться с данными об участниках уголовного процесса, являющихся сторонами медиации;

3) встречаться с участниками уголовного процесса, являющимися сторонами медиации, наедине и конфиденциально без ограничения количества и продолжительности встреч в соответствии с уголовно-процессуальным законом.

Сноска. Кодекс дополнен статьей 88-1 в соответствии с Законом РК от 28.01.2011 № 402-IV (вводится в действие по истечении шести месяцев после его первого официального опубликования).

Глава 11. Обстоятельства, исключающие возможность
участия в производстве по уголовному делу. Отводы

Статья 89. Отводы и ходатайства об устранении от участия в производстве по уголовному делу. Освобождение от участия в уголовном процессе

1. При наличии обстоятельств, исключающих их участие в производстве по уголовному делу, судья, прокурор, следователь, дознаватель, защитник, представитель потерпевшего (частного обвинителя), гражданского истца, гражданского ответчика, понятой, секретарь судебного заседания, судебный пристав, переводчик, эксперт, специалист обязаны устраниться от участия в производстве по уголовному делу либо им должен быть заявлен отвод участниками уголовного процесса.

2. Орган, ведущий уголовный процесс, вправе в пределах своей компетенции разрешать заявленные отводы и ходатайства об устранении из производства по делу или при обнаружении обстоятельств, исключающих участие лица в уголовном процессе, устранять его от участия в производстве по делу по собственной инициативе с вынесением соответствующего постановления. Если одновременно с отводом лица, уполномоченного разрешать отводы в отношении иных участников процесса, заявлен отвод другим участникам процесса, то в первую очередь разрешается вопрос об отводе этого лица.

3. В случае, если одновременное участие в уголовном судопроизводстве нескольких лиц исключается из-за их родственных отношений или других отношений личной зависимости, из производства по уголовному делу должны устраняться лица, которые позднее других обрели положение участника процесса. Если лица, связанные родственными или другими отношениями личной зависимости, оказались в составе суда, устранению от участия в производстве по уголовному делу подлежит лицо по выбору председательствующего.

4. Секретарь судебного заседания, судебный пристав, переводчик, специалист, эксперт, участие которых в производстве по уголовному делу не исключается какими-либо обстоятельствами, предусмотренными настоящим Кодексом, могут быть по их просьбе освобождены от такого участия органом, ведущим уголовный процесс, ввиду наличия уважительных причин, препятствующих им выполнить свои процессуальные функции.

Статья 90. Отвод судьи

1. Судья не может участвовать в рассмотрении дела, если он:

1) не является судьей, к подсудности которого уголовное дело отнесено в соответствии с настоящим Кодексом;

2) рассматривал жалобу на решения и действия (бездействие) прокурора, органов следствия и дознания либо принимал участие в санкционировании процессуального решения по данному уголовному делу;

3) является по данному делу потерпевшим, гражданским истцом, гражданским ответчиком, вызывался либо может быть вызван в качестве свидетеля;

4) участвовал в производстве по данному уголовному делу в качестве эксперта, специалиста, переводчика, понятого, секретаря судебного заседания, дознавателя, следователя, прокурора, защитника, законного представителя обвиняемого, представителя потерпевшего, гражданского истца или гражданского ответчика;

5) является родственником потерпевшего, гражданского истца, гражданского ответчика или их представителей, родственником обвиняемого или его законного представителя, родственником прокурора, защитника, следователя или дознавателя;

6) если имеются иные обстоятельства, дающие основание считать, что судья лично, прямо или косвенно заинтересован в данном деле.

2. В состав суда, рассматривающего уголовное дело, не могут входить лица, связанные родственными или другими отношениями личной зависимости.

3. Судья, принимавший участие в рассмотрении уголовного дела в суде первой инстанции, не может участвовать в рассмотрении этого дела в суде апелляционной, кассационной инстанции или в порядке надзора, а равно участвовать в новом рассмотрении дела в суде первой инстанции, в том числе с участием присяжных заседателей, в случае отмены приговора или постановления о прекращении дела, постановленных с его участием.

4. Судья, принимавший участие в рассмотрении дела в суде апелляционной инстанции, не может участвовать в рассмотрении этого дела при новом его рассмотрении в этой же инстанции после отмены апелляционного приговора, постановления, принятого с его участием, а также при рассмотрении дела в кассационной инстанции.

4-1. Судья, принимавший участие в рассмотрении дела в суде кассационной инстанции, не может участвовать в рассмотрении этого дела при повторном его рассмотрении в первой, апелляционной и кассационной инстанциях после отмены постановления, принятого с его участием.

5. Судья, принимавший участие в рассмотрении дела в предшествующих судебных инстанциях, не может участвовать в рассмотрении того же дела в надзорной инстанции.

6. Отвод должен быть заявлен до начала судебного следствия, а в случае рассмотрения дела с участием присяжных заседателей - до формирования коллегии присяжных заседателей. Позднейшее заявление отвода допускается лишь в случае, когда основание для него стало известным стороне, заявившей отвод, после начала судебного следствия.

7. Вопрос об отводе судьи, а также подлежащих отводу участников судебного разбирательства разрешается судом в совещательной комнате с вынесением постановления.

8. Отвод, заявленный судье, разрешается остальными судьями в отсутствие отводимого, который, однако, вправе до удаления судей в совещательную комнату публично изложить свое объяснение по поводу заявленного ему отвода. Отвод, заявленный нескольким судьям или всему составу суда, разрешается судом в полном составе большинством голосов. При равенстве голосов судья считается отведенным.

9. Отвод, заявленный судье, разрешающему ходатайства о применении меры пресечения или производстве следственных действий, разрешается этим же судьей единолично с вынесением постановления. Отвод, заявленный судье, рассматривающему дело в соответствии с частью первой статьи 58 настоящего Кодекса единолично, разрешается председателем данного суда или другим судьей этого суда, а в случае их отсутствия - судьей вышестоящего суда. В случае удовлетворения заявления об отводе уголовное дело, жалоба либо ходатайство передаются в установленном порядке в производство другого судьи.

10. Постановление об отклонении или удовлетворении отвода обжалованию (опротестованию) не подлежит. Доводы о несогласии с постановлением могут быть включены в апелляционную, кассационную или надзорную жалобу.

Сноска. Статья 90 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238; от 16.01.2006 N 122 (вводятся в действие с 01.01.2007); от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 91. Отвод прокурора

1. Прокурор не может участвовать в производстве по уголовному делу при наличии любого из обстоятельств, предусмотренных статьей 90 настоящего Кодекса.

2. Участие прокурора в производстве предварительного следствия или дознания, а равно поддержание им обвинения в суде не являются препятствием для дальнейшего участия его в деле.

3. Вопрос об отводе прокурора во время досудебного производства разрешает вышестоящий прокурор, а при производстве в суде - суд, рассматривающий дело.

Статья 92. Отвод следователя и дознавателя

1. Следователь и дознаватель не могут принимать участие в расследовании дела при наличии оснований, предусмотренных статьей 90 настоящего Кодекса.

2. Участие следователя и дознавателя в соответствующем качестве в расследовании, которое ранее производилось по данному уголовному делу, не является обстоятельством, исключающим их дальнейшее участие в производстве по этому уголовному делу.

3. Вопрос об отводе следователя или дознавателя разрешается прокурором либо соответственно начальником следственного отдела или начальником органа дознания.

Сноска. Статья 92 с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 93. Отвод понятого

1. Понятой не может участвовать в производстве по уголовному делу при наличии любого из обстоятельств, предусмотренных статьей 90 настоящего Кодекса.

2. Понятой не может участвовать в производстве по уголовному делу, будучи лично или по службе зависим от органа, ведущего уголовный процесс.

3. Предыдущее участие понятого в производстве следственного действия не является обстоятельством, исключающим его участие в производстве по этому уголовному делу другого следственного действия, кроме случаев, когда участие кого-либо из понятых приобрело систематический характер.

4. Отвод понятому разрешает лицо, производящее следственное действие.

Статья 94. Отвод секретаря судебного заседания и судебного пристава

1. Секретарь судебного заседания и судебный пристав не могут участвовать в производстве по уголовному делу:

1) при наличии любого из обстоятельств, предусмотренных статьей 90 настоящего Кодекса;

2) если обнаружилась их некомпетентность.

2. Предыдущее участие лица в заседании суда в качестве секретаря судебного заседания или судебного пристава не является обстоятельством, исключающим его дальнейшее участие в соответствующем качестве в заседаниях суда.

3. Вопрос об отводе секретаря судебного заседания и судебного пристава разрешает суд, рассматривающий дело.

Статья 95. Отвод переводчика и специалиста

1. Переводчик и специалист не могут участвовать в производстве по уголовному делу:

1) при наличии любого из обстоятельств, предусмотренных статьей 90 настоящего Кодекса;

2) если обнаружилась их некомпетентность.

2. Предыдущее участие лица в качестве переводчика или специалиста не является обстоятельством, исключающим их дальнейшее участие в соответствующем качестве в производстве по данному уголовному делу.

3. Вопрос об отводе переводчика и специалиста разрешает орган, ведущий уголовный процесс.

Статья 96. Отвод эксперта

1. Эксперт не может участвовать в производстве по уголовному делу:

1) при наличии любого из обстоятельств, предусмотренных статьей 90 настоящего Кодекса;

2) если он находился или находится в служебной или иной зависимости от дознавателя, следователя, прокурора, судьи, подозреваемого, обвиняемого, их защитников, законных представителей, потерпевшего, гражданского истца, гражданского ответчика или представителей;

3) если он проводил ревизию или другие проверочные действия, результаты которых послужили основаниями для возбуждения производства по уголовному делу или начала уголовного преследования;

4) если обнаружилась его некомпетентность;

5) если он участвовал в деле в качестве специалиста, за исключением случаев участия в соответствии со статьей 224 настоящего Кодекса врача-специалиста в области судебной медицины в осмотре трупа человека.

1-1. В производстве экспертизы живого лица, а также трупа в качестве эксперта не может участвовать врач, который до назначения экспертизы оказывал соответствующему лицу медицинскую помощь.

2. Предыдущее участие лица в данном деле в качестве эксперта не является обстоятельством, исключающим поручение ему производства экспертизы по делу, кроме случаев, когда она назначается повторно после экспертизы, проведенной с его участием.

3. Вопрос об отводе эксперта разрешается органом, ведущим уголовный процесс.

Сноска. Статья 96 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 97. Отстранение от участия в производстве по уголовному делу защитника, представителя потерпевшего (частного обвинителя), гражданского истца или гражданского ответчика

Сноска. Заголовок с изменениями, внесенными Законом РК от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

1. Защитник, а также представитель потерпевшего (частного обвинителя), гражданского истца, гражданского ответчика не могут участвовать в производстве по уголовному делу при наличии любого из следующих обстоятельств:

1) если ранее он участвовал в деле в качестве судьи, прокурора, следователя, дознавателя, секретаря судебного заседания, судебного пристава, свидетеля, эксперта, специалиста, переводчика или понятого;

2) если он состоит в родственных отношениях с должностным лицом, которое принимало или принимает участие в расследовании или судебном рассмотрении данного дела;

3) если он оказывает или ранее оказывал юридическую помощь лицу, имеющему противоположные с подзащитным либо доверителем интересы, а равно находится с такими лицами в родственных отношениях;

4) если он не вправе быть защитником или представителем в силу закона или решения суда.

2. Вопрос об отстранении от участия в производстве по делу защитника, представителя потерпевшего (частного обвинителя), гражданского истца или гражданского ответчика во время досудебного производства разрешает прокурор, а при производстве в суде - суд, рассматривающий дело.

Сноска. Статья 97 с изменениями, внесенными Законом РК от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Глава 12. Обеспечение безопасности лиц, участвующих в
уголовном процессе

Статья 98. Обеспечение безопасности судей, присяжных заседателей, прокуроров, следователей, дознавателей, защитников, экспертов, специалистов, секретарей судебного заседания, судебных приставов

1. Судья, присяжный заседатель, прокурор, следователь, дознаватель, защитник, эксперт, специалист, секретарь судебного заседания, судебный пристав, а равно члены их семей и близкие родственники находятся под защитой государства.

2. Лицам, перечисленным в части первой настоящей статьи, государство обеспечивает в порядке, предусмотренном законом, принятие мер безопасности от посягательства на их жизнь или иного насилия в связи с рассмотрением уголовных дел или материалов в суде, производством дознания или предварительного следствия.

Сноска. Статья 98 с изменениями, внесенными Законами РК от 16.01.2006 N 122 (вводится в действие с 01.01.2007); от 07.04.2009 N 149-IV.

Статья 99. Обязанность принятия мер безопасности подозреваемых, потерпевших, свидетелей, обвиняемых и других лиц, участвующих в уголовном процессе

Сноска. Заголовок с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

1. Орган, ведущий уголовный процесс, обязан принять меры безопасности подозреваемого, потерпевшего, свидетеля, обвиняемого, других лиц, участвующих в уголовном процессе, а также членов их семей и близких родственников, если в связи с производством по уголовному делу имеется реальная угроза совершения в отношении их насилия или иного запрещенного уголовным законом деяния.

2. Орган, ведущий уголовный процесс, принимает меры безопасности лиц, указанных в части первой настоящей статьи, на основании их устного (письменного) заявления или по собственной инициативе, о чем выносит соответствующее постановление.

3. Заявления лиц, участвующих в уголовном судопроизводстве, членов их семей и их близких родственников о принятии мер их безопасности должны рассматриваться органом, ведущим уголовный процесс, не позднее двадцати четырех часов с момента их получения. О принятом решении немедленно уведомляется заявитель с направлением ему копии соответствующего постановления.

4. Заявитель вправе обжаловать прокурору или в суд отказ в удовлетворении ходатайства о принятии мер его безопасности.

5. Отказ в принятии мер безопасности не препятствует повторному обращению с ходатайством о принятии указанных мер, если возникли обстоятельства, не нашедшие отражения в ранее поданном заявлении.

Сноска. Статья 99 с изменениями, внесенными Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 100. Меры безопасности потерпевших, свидетелей, подозреваемых, обвиняемых и других лиц, участвующих в уголовном процессе

1. В качестве процессуальных мер безопасности свидетелей, подозреваемых, обвиняемых и других лиц, участвующих в уголовном судопроизводстве, членов их семей и близких родственников применяются:

1) вынесение органом, ведущим уголовный процесс, официального предостережения лицу, от которого исходит угроза насилия или других запрещенных уголовным законом деяний, о возможном привлечении его к уголовной ответственности;

2) ограничение доступа к сведениям о защищаемом лице;

3) обеспечение его личной безопасности;

4) избрание в отношении обвиняемого (подозреваемого) меры пресечения, исключающей возможность применения (организации применения) в отношении участников уголовного процесса насилия или совершения (организации совершения) иных преступных деяний.

2. Предостережение, вынесенное органом, ведущим уголовный процесс, объявляется лицу под расписку.

3. Ограничение доступа к сведениям о защищаемом лице состоит в изъятии из материалов уголовного дела сведений об анкетных данных лица и хранении их отдельно от основного производства, использовании этим лицом псевдонима. Отделенные от основного производства материалы могут быть доступны для ознакомления только органу, ведущему уголовный процесс. Другие участники процесса могут знакомиться с ними лишь с разрешения органа, ведущего уголовный процесс, при даче подписки о неразглашении указанных сведений. Процессуальные действия с участием защищаемого лица в необходимых случаях могут производиться в условиях, исключающих его узнавание.

4. Порядок обеспечения личной безопасности свидетелей, подозреваемых, обвиняемых и других лиц, участвующих в уголовном судопроизводстве, и их близких определяется законом.

5. Независимо от принятия мер безопасности, орган уголовного преследования обязан при наличии к тому оснований возбудить уголовное дело в связи с обнаружившейся угрозой совершения запрещенного уголовным законом деяния в отношении потерпевшего, свидетеля, обвиняемого, другого лица, участвующего в уголовном судопроизводстве.

6. Меры безопасности отменяются мотивированным постановлением органа, ведущего уголовный процесс, когда отпадает необходимость в их применении. Защищаемое лицо должно быть незамедлительно уведомлено об отмене мер его безопасности или раскрытии данных о нем лицам, участвующим в производстве по делу. Подача жалобы в суд или прокурору защищаемым лицом на решение органа, ведущего уголовный процесс, об отмене мер безопасности приостанавливает исполнение обжалуемого решения.

Сноска. Статья 100 с изменениями, внесенными Законом РК от 07.04.2009 N 149-IV.

Статья 101. Обеспечение безопасности лиц, участвующих в судебном разбирательстве

1. Для обеспечения безопасности участников судебного разбирательства председательствующий проводит закрытое заседание суда, а также принимает меры, предусмотренные частями первой, второй, третьей и четвертой статьи 100 настоящего Кодекса.

2. По ходатайству свидетеля, стороны обвинения, а также по собственной инициативе в целях обеспечения безопасности свидетеля и его близких суд вправе вынести постановление о допросе свидетеля:

1) без оглашения данных о его личности с использованием псевдонима;

2) в условиях, исключающих его узнавание для остальных присутствующих по голосу и внешним данным: акценту, полу, национальности, возрасту, росту, телосложению, осанке, походке;

3) без визуального наблюдения его другими участниками судебного разбирательства.

3. Председательствующий вправе:

1) запретить производство видео-, звукозаписи и иных способов запечатления допроса;

2) удалить из зала судебного заседания подсудимого, представителей стороны защиты, за исключением адвоката.

4. Показания свидетеля, допрошенного судом в отсутствие кого-либо из участников процесса или вне их визуального наблюдения, оглашаются председательствующим в суде в присутствии всех его участников, без указаний сведений об этом свидетеле.

5. В необходимых случаях суд принимает и другие меры по обеспечению безопасности участников процесса и иных лиц, предусмотренные законом.

6. Исполнение постановления суда об обеспечении безопасности участников судебного разбирательства возлагается на органы уголовного преследования, а также судебного пристава.

Сноска. Статья 101 с изменениями, внесенными законами РК от 17.07.2009 N 187-IV; от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Глава 13. Ходатайства, обжалование действий и решений
государственных органов и должностных лиц,
осуществляющих производство по уголовному делу

Статья 102. Обязательность рассмотрения ходатайств участников уголовного процесса

1. Участники уголовного процесса вправе обращаться к дознавателю, следователю, прокурору, суду с ходатайствами о производстве процессуальных действий или принятии процессуальных решений для установления обстоятельств, имеющих значение по делу, обеспечения прав и законных интересов лица, обратившегося с ходатайством, или представляемого ими лица.

2. Заявление ходатайств возможно в любой стадии процесса. Лицо, заявившее ходатайство, должно указать, для установления каких обстоятельств оно просит провести действие или принять решение. Письменные ходатайства приобщаются к делу, устные заносятся в протокол следственного действия или судебного заседания.

3. Отклонение ходатайства не препятствует повторному его заявлению на последующих этапах уголовного судопроизводства или перед другим органом, ведущим уголовный процесс.

4. Ходатайство подлежит рассмотрению и разрешению непосредственно после его заявления. В случаях, когда немедленное принятие решения по ходатайству невозможно, оно должно быть разрешено не позднее трех суток со дня заявления.

5. Ходатайство должно быть удовлетворено, если оно способствует всестороннему, полному и объективному исследованию обстоятельств дела, обеспечению прав и законных интересов участников процесса или других лиц. В иных случаях в удовлетворении ходатайства может быть отказано.

6. Об удовлетворении ходатайства либо о полном или частичном отказе в его удовлетворении орган, ведущий уголовный процесс, выносит мотивированное постановление, которое доводится до лица, заявившего ходатайство. Решение по ходатайству может быть обжаловано по общим правилам подачи и рассмотрения жалоб, установленным настоящим Кодексом.

Статья 103. Обжалование решений и действий органов и должностных лиц, осуществляющих производство по уголовному делу

1. Решения и действия дознавателя, органа дознания, следователя, прокурора, суда или судьи могут быть обжалованы в установленном настоящим Кодексом порядке участниками процесса, а также гражданами и организациями, если проводимые процессуальные действия затрагивают их интересы.

2. Жалобы подаются в тот государственный орган или тому должностному лицу, ответственному за производство по уголовному делу, которые уполномочены законом рассматривать жалобы и принимать по ним решения.

3. Жалобы могут быть устные и письменные. Устные жалобы заносятся в протокол, который подписывают заявитель и должностное лицо, принявшее жалобу. Устные жалобы, излагаемые гражданами на приеме у соответствующих должностных лиц, разрешаются на общих основаниях с жалобами, представленными в письменном виде. К жалобе могут быть приложены дополнительные материалы.

4. Лицу, не владеющему языком, на котором ведется производство по уголовному делу, обеспечивается право подачи жалобы на родном языке или языке, которым оно владеет.

5. Лицо, подавшее жалобу, вправе ее отозвать. Подозреваемый и обвиняемый вправе отозвать жалобу защитника; гражданский истец, потерпевший (частный обвинитель), гражданский ответчик вправе отозвать жалобу своего представителя, кроме законного представителя. Жалоба, поданная в интересах подозреваемого или обвиняемого, может быть отозвана лишь с их согласия. Отзыв жалобы не препятствует ее повторной подаче до истечения указанных в статье 105 настоящего Кодекса сроков, кроме случаев, прямо предусмотренных настоящим Кодексом.

Статья 104. Порядок направления жалоб лиц, задержанных или содержащихся под стражей

1. Администрация мест предварительного заключения обязана немедленно передавать органу, ведущему уголовный процесс, адресованные ему жалобы лиц, задержанных по подозрению в совершении преступления или содержащихся под стражей в качестве меры пресечения.

2. Жалобы лиц, задержанных или содержащихся под стражей, на действия или решения дознавателя, начальника органа дознания, следователя администрация мест заключения обязана немедленно передавать прокурору, надзирающему за расследованием дела, а жалобы на действия и решения прокурора - вышестоящему прокурору. Иные жалобы не позднее суток с момента их поступления администрация мест заключения передает лицу или органу, в производстве которого находится дело.

Статья 105. Сроки подачи жалоб

Жалобы на действия и решения дознавателя, органа дознания, следователя, прокурора, судьи или суда могут быть поданы в течение всего производства дознания, предварительного следствия и судебного разбирательства. Жалобы на решения об отказе в возбуждении уголовного дела и прекращении уголовного дела, на приговоры, постановленные судами первой или апелляционной инстанции, подаются в сроки, установленные настоящим Кодексом.

Статья 106. Приостановление исполнения решения в связи с подачей жалобы

В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, подача жалобы приостанавливает исполнение обжалуемого решения. В иных случаях принесение жалобы может повлечь за собой приостановление исполнения обжалуемого решения при условии, если это сочтет необходимым лицо, рассматривающее жалобу.

Статья 107. Общий порядок рассмотрения жалоб

1. Запрещается поручать рассмотрение жалобы тому дознавателю, следователю, прокурору или судье, действие которого обжалуется, а равно должностному лицу, утвердившему обжалуемое решение.

2. Рассматривая жалобу, прокурор или судья обязаны всесторонне проверить изложенные в ней доводы, при необходимости истребовать дополнительные материалы, получить от соответствующих должностных лиц, организаций и граждан пояснения относительно обжалуемых действий и решений.

3. Прокурор или судья, рассматривающие жалобу, обязаны в пределах своих полномочий немедленно принять меры к восстановлению нарушенных прав и законных интересов участников уголовного процесса, а также иных граждан или организаций.

4. Если обжалуемыми неправомерными действиями или решениями гражданину причинен моральный, физический или имущественный вред, ему должны быть разъяснены право на возмещение или устранение вреда и порядок осуществления этого права, предусмотренные главой 4 настоящего Кодекса.

Статья 108. Порядок рассмотрения жалоб на действия и решения дознавателя, органа дознания, следователя, прокурора

1. Жалобы на действия и решения дознавателя, органа дознания и следователя подаются прокурору, надзирающему за исполнением законов при производстве предварительного следствия и дознания. Жалобы на действия и решения прокурора подаются вышестоящему прокурору. Должностное лицо, к которому поступила жалоба на его собственные действия или решения, обязано немедленно направить жалобу со своими объяснениями надлежащему прокурору. Если должностное лицо считает жалобу обоснованной, то оно прекращает обжалуемое действие или отменяет обжалуемое решение, о чем сообщает прокурору.

2. Прокурор обязан рассмотреть жалобу в течение семи суток с момента ее получения. Жалобы о нарушении закона при задержании, обыске, выемке, наложении ареста на имущество, привлечении в качестве обвиняемого, отстранении от должности, а также применении пытки, насилия, угроз либо нарушении права на защиту подлежат рассмотрению в течение пяти суток с момента их получения. В исключительных случаях, когда для проверки жалобы необходимо истребовать дополнительные материалы либо принять иные меры, допускается рассмотрение жалобы в срок до пятнадцати суток с извещением об этом лица, подавшего жалобу.

3. В результате рассмотрения жалобы может быть принято решение о полном или частичном удовлетворении жалобы с отменой или изменением обжалуемого решения либо об отказе в удовлетворении жалобы. При этом не может быть изменено ранее вынесенное решение, если это повлечет ухудшение положения лица, подавшего жалобу, или лица, в интересах которого она была подана.

4. Лицо, подавшее жалобу, должно быть уведомлено о решении, принятом по жалобе, и дальнейшем порядке обжалования. Отказ в удовлетворении жалобы должен быть мотивирован.

Сноска. Статья 108 с изменениями, внесенными законами РК от 21.12.2002 N 363; от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 109. Судебный порядок рассмотрения жалоб на действия (бездействие) и решения прокурора, органов следствия и дознания

1. Лицо, чьи личные права и свободы непосредственно затрагиваются действием (бездействием) и решением прокурора, органов следствия и дознания, вправе обратиться с жалобой в суд на отказ в приеме заявления о преступлении, a также на нарушения закона при отказе в возбуждении уголовного дела, возбуждении, приостановлении и прекращении уголовного дела, принудительном помещении в медицинскую организацию для производства судебно-медицинской экспертизы, производстве обыска и (или) выемки, наложении ареста на имущество, применении залога, совершении иных действий (бездействия) и принятии решений, если отложение проверки законности таких действий (бездействия) и решений до стадии судебного разбирательства делает восстановление ущемленных прав и свобод человека и гражданина затруднительным или невозможным. Жалоба подается в суд непосредственно после ознакомления с соответствующим решением либо в случае оставления без удовлетворения аналогичной жалобы прокурором.

2. При проверке жалобы на постановление органа уголовного преследования суд не должен предрешать вопросы, которые в соответствии с настоящим Кодексом могут являться предметом судебного рассмотрения при разрешении уголовного дела по существу.

3. Пределы судебной проверки ограничены выяснением соблюдения норм закона при совершении действий (бездействия) и принятии решений, указанных в части первой настоящей статьи.

4. Принесение жалобы не приостанавливает производство обжалуемого действия и исполнение обжалуемого решения.

5. Жалоба может быть подана в районный суд по месту нахождения органа, ведущего уголовный процесс, в течение пятнадцати суток со дня ознакомления с решением, с которым лицо не согласно, либо в этот же срок после получения уведомления прокурора об отказе в удовлетворении жалобы, поданной на его имя, или со дня истечения пятнадцати суток после подачи жалобы прокурору, если не был получен на нее ответ.

6. Жалоба рассматривается судьей единолично в закрытом заседании в течение десяти суток с момента ее поступления с участием прокурора, заявителя и его защитника, законного представителя или представителя, если они участвуют в уголовном деле, иных лиц, чьи интересы непосредственно затрагиваются обжалуемым действием (бездействием) и решением. Неявка указанных лиц в судебное заседание не служит препятствием к рассмотрению жалобы, если судья не признает их явку обязательной. Должностные лица, чьи действия (бездействие) и решения обжалуются, обязаны в течение трех суток представить в суд материалы, послужившие основанием для совершения таких действий (бездействия) и решений.

7. В начале судебного заседания судья объявляет, какая жалоба подлежит рассмотрению, разъясняет явившимся лицам их права и обязанности. Затем заявитель, если участвует в судебном заседании, обосновывает жалобу, после чего заслушиваются другие явившиеся лица.

8. По результатам рассмотрения жалобы судья выносит одно из следующих постановлений:

1) об отмене признанного незаконным процессуального решения;

2) о признании действия (бездействия) соответствующего должностного лица незаконным или необоснованным и о его обязанности устранить допущенное нарушение;

3) о возложении на прокурора обязанности устранить допущенное нарушение прав и законных интересов гражданина или организации;

4) об оставлении жалобы без удовлетворения.

9. Постановление судьи, вынесенное в соответствии с правилами настоящей статьи, в течение трех суток с момента его оглашения может быть обжаловано лицами, указанными в части первой настоящей статьи, а также опротестовано прокурором в областной и приравненный к нему суд через суд, судья которого вынес постановление. По истечении срока для обжалования дело с жалобой, протестом направляется в областной или приравненный к нему суд с извещением об этом лиц, указанных в части первой настоящей статьи, и прокурора. Судья областного или приравненного к нему суда с соблюдением правил и сроков, предусмотренных частями третьей, четвертой и пятой настоящей статьи, рассматривает жалобу, протест и выносит одно из следующих решений: об оставлении жалобы, протеста без удовлетворения и оставлении постановления судьи районного или приравненного к нему суда без изменения; об удовлетворении жалобы, протеста и отмене постановления районного или приравненного к нему суда.

10. Проверка законности жалоб на действия (бездействие) и решения прокурора, органов следствия и дознания по уголовному делу, не указанные в части первой настоящей статьи, осуществляется судом при последующем рассмотрении дела по существу.

11. Обжалование решения о выдаче лица, обвиняемого в совершении преступления или осужденного на территории иностранного государства, и судебная проверка его законности и обоснованности осуществляются в порядке, предусмотренном статьей 531-1 настоящего Кодекса.

Сноска. Cтатья 109 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010); с изменением, внесенным Законом РК от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 110. Обжалование, опротестование постановления суда о санкционировании меры пресечения в виде ареста или продлении срока ареста, об отказе в даче санкции на арест или отказе в продлении срока ареста обвиняемого, подозреваемого

1. Обвиняемый, подозреваемый, их защитник, законный представитель, потерпевший, его законный представитель, представитель вправе обжаловать, а прокурор опротестовать постановление суда о санкционировании меры пресечения в виде ареста или продлении срока ареста, об отказе в даче санкции на арест или отказе в продлении срока ареста в течение трех суток с момента его оглашения в областной или приравненный к нему суд через суд, судья которого вынес постановление. Подача жалобы или принесение протеста не приостанавливает исполнение постановления суда о санкционировании меры пресечения в виде ареста и не влечет освобождение лица из-под стражи, кроме случаев, предусмотренных частью шестой статьи 154 настоящего Кодекса. По истечении срока, установленного для обжалования, опротестования постановления суда, дело с жалобой, протестом незамедлительно направляется в областной или приравненный к нему суд с извещением об этом обвиняемого, подозреваемого, их защитника, законного представителя, потерпевшего, его законного представителя, представителя и прокурора.

2. Судья областного или приравненного к нему суда не позднее трех суток с момента поступления уголовного дела в суд осуществляет проверку законности и обоснованности постановления суда о санкционировании применения к обвиняемому, подозреваемому в качестве меры пресечения ареста или продлении срока ареста, об отказе в даче санкции на арест или отказе в продлении срока ареста обвиняемого, подозреваемого.

3. В судебном заседании участвуют прокурор и защитник обвиняемого, подозреваемого. В заседании также могут участвовать обвиняемый, подозреваемый, законный представитель обвиняемого, подозреваемого, потерпевший, его законный представитель и представитель, неявка которых при своевременном извещении о времени рассмотрения жалобы, протеста не препятствует их судебному рассмотрению.

4. Заслушав доводы сторон, рассмотрев материалы уголовного дела, суд выносит одно из следующих мотивированных постановлений:

1) об оставлении постановления районного или приравненного к нему суда без изменения;

2) об отмене постановления районного или приравненного к нему суда с отменой санкционированной им меры пресечения в виде ареста;

3) об отмене постановления районного или приравненного к нему суда и о санкционировании меры пресечения в виде ареста в отношении обвиняемого, подозреваемого;

4) об отмене постановления районного или приравненного к нему суда и отказе в продлении либо продлении срока ареста обвиняемого.

Копия постановления суда направляется в орган уголовного преследования, возбудивший ходатайство о санкционировании меры пресечения в виде ареста, а также прокурору, обвиняемому, подозреваемому, защитнику, законному представителю и представителю обвиняемого, подозреваемого, потерпевшему, его законному представителю и представителю, администрации места содержания лица под стражей и подлежит немедленному исполнению.

5. В случае оставления жалобы лиц, указанных в части первой настоящей статьи, или протеста прокурора без удовлетворения при каждом новом продлении срока ареста то же лицо или прокурор по тому же делу, по тем же основаниям имеет право на повторное рассмотрение его жалобы, протеста. Повторная жалоба, протест рассматриваются в порядке, предусмотренном настоящей статьей.

6. При рассмотрении судьей жалобы, протеста в порядке, предусмотренном настоящей статьей, ведется протокол.

Сноска. Статья 110 в редакции Закона РК от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 111. Судебное обжалование санкции прокурора на принудительное помещение подозреваемого, обвиняемого в медицинскую организацию

1. Обжалование санкционирования прокурором принудительного помещения подозреваемого, обвиняемого в медицинскую организацию для производства судебно-медицинской экспертизы осуществляется по правилам, предусмотренным статьей 109 настоящего Кодекса, с дополнениями, предусмотренными частью второй настоящей статьи.

2. В ходе судебного заседания, заслушав доводы сторон, рассмотрев материалы уголовного дела, истребованного от органов уголовного преследования, а в случае необходимости - заключение врачебной комиссии, судья выносит одно из следующих мотивированных решений:

1) об оставлении жалобы без удовлетворения;

2) об отмене решения о помещении подозреваемого, обвиняемого в медицинскую организацию или изменении принудительной меры медицинского характера и освобождении подозреваемого, обвиняемого из медицинской организации.

Сноска. Статья 111 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 112. Жалобы, протесты на приговор, постановления суда

Жалобы, протесты на приговор, постановления судов первой инстанции подаются в соответствии с правилами главы 46 настоящего Кодекса. Жалобы, протесты, ходатайства о пересмотре судебных решений, вступивших в законную силу, подаются в соответствии с правилами глав 48-1 и 50 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 112 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Глава 14. Заключительные положения о лицах,
участвующих в уголовном процессе

Статья 113. Право требовать признания участником процесса

1. Лица, не являющиеся участниками уголовного процесса, при наличии к тому оснований, предусмотренных настоящим Кодексом, имеют право требовать признания их потерпевшими, частными обвинителями, гражданскими истцами, гражданскими ответчиками, их законными представителями и представителями. Заявления (ходатайства) указанных лиц должны рассматриваться органом, ведущим уголовный процесс, не позднее трех суток с момента их получения. О принятом решении немедленно уведомляется заявитель, которому направляется копия соответствующего постановления.

2. Заявитель вправе обжаловать прокурору, в суд отказ в удовлетворении его ходатайства или отложении его разрешения в течение пяти суток по получении копии соответствующего постановления. Если копия постановления не получена в течение десяти суток с момента подачи жалобы, заявитель вправе обратиться к прокурору, в суд с заявлением о признании его участником процесса.

Близкий родственник, супруг (супруга) умершего или утратившего способность осознанно выражать свою волю в результате преступления лица может требовать признания себя потерпевшим, если желает стать его правопреемником. Указанное ходатайство рассматривается органом, ведущим уголовный процесс, в порядке, предусмотренном частью первой настоящей статьи.

Статья 114. Обязанность разъяснения прав и обязанностей и обеспечения возможности их осуществления лицам, участвующим в производстве по уголовному делу

1. Каждое лицо, участвующее в уголовном судопроизводстве, имеет право знать свои права и обязанности, правовые последствия избранной им позиции, а также понимать значение происходящих с его участием процессуальных действий и содержание представляемых ему для ознакомления материалов дела.

2. Орган, ведущий уголовный процесс, должен разъяснять каждому лицу, участвующему в производстве по уголовному делу, принадлежащие ему права и возложенные на него обязанности, обеспечивать в предусмотренном настоящим Кодексом порядке возможность их осуществления. По просьбе лица орган, ведущий уголовный процесс, обязан разъяснить его права и обязанности повторно.

3. Орган, ведущий уголовный процесс, обязан сообщить участникам процесса фамилии лиц, которым может быть заявлен отвод, и другие необходимые данные о них.

4. Права и обязанности обязательно разъясняются лицу, которое обрело положение участника уголовного процесса, до начала производства процессуального действия с его участием и до выражения им какой-либо позиции в качестве участника процесса. Суд обязан разъяснить явившемуся в заседание суда участнику процесса принадлежащие ему права и возложенные на него обязанности, независимо от того, были ли они разъяснены в ходе досудебного производства по уголовному делу.

5. Орган, ведущий уголовный процесс, обязан разъяснять обязанности и права понятому, переводчику, специалисту, эксперту перед началом каждого происходящего с их участием процессуального действия. Обязанности и права свидетеля должны быть разъяснены ему перед первым его допросом органом предварительного расследования и повторно в заседании суда.

Раздел 3. Доказательства и доказывание
Глава 15. Доказательства

Статья 115. Понятие доказательств

1. Доказательствами по уголовному делу являются законно полученные фактические данные, на основе которых в определенном настоящим Кодексом порядке дознаватель, следователь, прокурор, суд устанавливают наличие или отсутствие деяния, предусмотренного Уголовным кодексом Республики Казахстан, совершение или несовершение этого деяния обвиняемым и виновность либо невиновность обвиняемого, а также иные обстоятельства, имеющие значение для правильного разрешения дела.

2. Фактические данные, имеющие значение для правильного разрешения уголовного дела, устанавливаются: показаниями подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего, свидетеля; заключениями эксперта, специалиста; вещественными доказательствами; протоколами процессуальных действий и иными документами.

Сноска. Статья 115 с изменением, внесенным Законом РК от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 116. Фактические данные, недопустимые в качестве доказательств

1. Фактические данные должны быть признаны недопустимыми в качестве доказательств, если они получены с нарушениями требований настоящего Кодекса, которые путем лишения или стеснения гарантированных законом прав участников процесса или нарушением иных правил уголовного процесса при расследовании или судебном разбирательстве дела повлияли или могли повлиять на достоверность полученных фактических данных, в том числе:

1) с применением пытки, насилия, угроз, обмана, а равно иных незаконных действий;

2) с использованием заблуждения лица, участвующего в уголовном процессе, относительно своих прав и обязанностей, возникшего вследствие неразъяснения, неполного или неправильного ему их разъяснения;

3) в связи с проведением процессуального действия лицом, не имеющим права осуществлять производство по данному уголовному делу;

4) в связи с участием в процессуальном действии лица, подлежащего отводу;

5) с существенным нарушением порядка производства процессуального действия;

6) от неизвестного источника либо от источника, который не может быть установлен в судебном заседании;

7) с применением в ходе доказывания методов, противоречащих современным научным знаниям.

2. Недопустимость использования фактических данных в качестве доказательств, а также возможность их ограниченного использования при производстве по уголовному делу устанавливаются органом, ведущим процесс, по собственной инициативе или по ходатайству стороны.

3. Не могут быть положены в основу обвинения показания подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего и свидетеля, заключения эксперта, специалиста; вещественные доказательства, протоколы следственных и судебных действий и иные документы, если они не включены в опись материалов уголовного дела. Показания, данные подозреваемым, обвиняемым в ходе его предварительного допроса в качестве свидетеля, не могут быть признаны в качестве доказательств и положены в основу обвинения.

4. Доказательства, полученные с нарушением закона, признаются не имеющими юридической силы и не могут быть положены в основу обвинения, а также использоваться при доказывании любого обстоятельства, указанного в статье 117 настоящего Кодекса.

5. Фактические данные, полученные с нарушениями, указанными в части первой настоящей статьи, могут быть использованы в качестве доказательств факта соответствующих нарушений и виновности лиц, их допустивших.

Сноска. Статья 116 с изменениями, внесенными законами РК от 21.12.2002 N 363; от 9 декабря 2004 г. N 10; от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 117. Обстоятельства, подлежащие доказыванию по уголовному делу

1. По уголовному делу подлежат доказыванию:

1) событие и предусмотренные уголовным законом признаки состава преступления (время, место, способ и другие обстоятельства совершения преступления);

2) кто совершил запрещенное уголовным законом деяние;

3) виновность лица в совершении запрещенного уголовным законом деяния, форма его вины, мотивы совершенного деяния, юридическая и фактическая ошибки;

4) обстоятельства, влияющие на степень и характер ответственности обвиняемого;

5) обстоятельства, характеризующие личность обвиняемого;

6) последствия совершенного преступления;

7) характер и размер вреда, причиненного преступлением;

8) обстоятельства, исключающие преступность деяния;

9) обстоятельства, влекущие освобождение от уголовной ответственности и наказания.

2. Дополнительные обстоятельства, подлежащие доказыванию по делам о преступлениях, совершенных несовершеннолетними, указаны в статье 481 настоящего Кодекса.

3. По уголовному делу подлежат выявлению также обстоятельства, способствовавшие совершению преступления.

Статья 118. Обстоятельства, устанавливаемые без доказательств

Следующие обстоятельства считаются установленными без доказательств, если в рамках надлежащей правовой процедуры не будет доказано обратного:

1) общеизвестные факты;

2) правильность общепринятых в современных науке, технике, искусстве, ремесле методов исследования;

3) обстоятельства, установленные вступившим в законную силу решением суда;

4) знание лицом закона;

5) знание лицом своих служебных и профессиональных обязанностей;

6) отсутствие специальных подготовки или образования у лица, не представившего в подтверждение их наличия документа и не указавшего учебного заведения или другого учреждения, где оно получило специальную подготовку или образование.

Статья 119. Показания подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего, свидетеля

1. Показания подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего, свидетеля - это сведения, сообщенные ими в письменной или устной форме на допросе, проведенном в процессе дознания или предварительного следствия в порядке, установленном главой 26 настоящего Кодекса.

2. Подозреваемый вправе дать показания по поводу имеющегося против него подозрения, а равно об иных известных ему обстоятельствах, имеющих значение по делу, и доказательствах.

3. Обвиняемый вправе дать показания по предъявленному ему обвинению, а равно по поводу иных известных ему обстоятельств, имеющих значение по делу, и доказательствах.

4. Признание обвиняемым своей вины в совершении преступления может быть положено в основу обвинения лишь при подтверждении его виновности совокупностью имеющихся по делу доказательств.

5. Потерпевший может быть допрошен о любых обстоятельствах, подлежащих доказыванию по делу, а также о своих взаимоотношениях с подозреваемым, обвиняемым, другими потерпевшими, свидетелями. Не могут служить доказательством сведения, сообщаемые потерпевшим, если он не может указать источник своей осведомленности.

6. Свидетель может быть допрошен о любых относящихся к делу обстоятельствах, в том числе о личности обвиняемого, потерпевшего и о своих взаимоотношениях с ними и с другими свидетелями. Не могут служить доказательствами сведения, сообщаемые свидетелем, если он не может указать источник своей осведомленности. Не являются доказательствами сообщения лиц, не подлежащих допросу в качестве свидетелей.

7. Показания о данных, характеризующих личность обвиняемого, не могут быть положены в основу обвинения и используются в качестве доказательств только для решения вопросов, связанных с назначением наказания или освобождения от наказания.

8. Не являются доказательствами показания лица, которое в установленном настоящим Кодексом порядке было признано неспособным на момент допроса правильно воспринимать или воспроизводить обстоятельства, имеющие значение для уголовного дела.

Статья 120. Заключение эксперта

1. Заключение эксперта - оформленный в соответствии с требованиями настоящего Кодекса документ, отражающий ход и результаты судебно-экспертного исследования.

2. Устные пояснения эксперта являются доказательствами лишь в части разъяснения данного им ранее заключения.

3. Заключение эксперта не является обязательным для органа, ведущего уголовный процесс, однако его несогласие с заключением должно быть мотивировано.

Сноска. Статья 120 с изменениями, внесенными Законом РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 121. Вещественные доказательства

1. Вещественными доказательствами признаются предметы, если есть основания полагать, что они служили орудиями преступления, или сохранили на себе следы преступления, или были объектами преступных действий, а также деньги и иные ценности, предметы и документы, которые могут служить средствами к обнаружению преступления, установлению фактических обстоятельств дела, выявлению виновных либо опровержению обвинения или смягчению ответственности.

2. Вещественные доказательства приобщаются к делу постановлением органа, ведущего уголовный процесс, и находятся при нем до вступления в законную силу приговора или постановления о прекращении дела, за исключением случаев, предусмотренных частью четвертой статьи 223 настоящего Кодекса. Порядок осмотра вещественных доказательств и их хранения определяется статьей 223 настоящего Кодекса.

3. При вынесении решения об отказе в возбуждении уголовного дела, о прекращении производством уголовного дела или вынесении приговора должен быть решен вопрос о вещественных доказательствах. При этом:

1) орудия преступления подлежат конфискации или передаются в соответствующие учреждения определенным лицам или уничтожаются;

2) вещи, запрещенные к обращению, подлежат передаче в соответствующие учреждения или уничтожаются;

3) вещи, не представляющие ценности и не могущие быть использованными, подлежат уничтожению, а в случае ходатайства заинтересованных лиц или учреждений могут быть выданы им;

4) деньги и иные ценности, нажитые преступным путем, а также предметы незаконного предпринимательства и контрабанды, по решению суда подлежат обращению в доход государства; остальные вещи выдаются законным владельцам, а при не установлении последних переходят в собственность государства. В случае спора о принадлежности этих вещей спор этот подлежит разрешению в порядке гражданского судопроизводства;

5) документы, являющиеся вещественными доказательствами, остаются при деле в течение всего срока хранения последнего либо передаются заинтересованным организациям или гражданам в порядке, предусмотренном частью третьей статьи 123 настоящего Кодекса.

4. Порядок изъятия, учета, хранения, передачи и уничтожения вещественных доказательств, документов по уголовным делам судом, органами прокуратуры, предварительного следствия, дознания и судебной экспертизы устанавливается Правительством Республики Казахстан.

Сноска. Статья 121 с изменениями, внесенными законами РК от 21.12.2002 N 363; от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 122. Протоколы процессуальных действий

1. Доказательствами по уголовному делу являются фактические данные, содержащиеся в составленных в соответствии с правилами настоящего Кодекса протоколах следственных действий, удостоверяющих обстоятельства, непосредственно воспринятые лицом, ведущим уголовный процесс, установленные при осмотре, освидетельствовании, выемке, обыске, задержании, наложении ареста на имущество, аресте корреспонденции, перехвате сообщений, прослушивании и записи телефонных и других переговоров, предъявлении для опознания, получении образцов, эксгумации трупа, проверке показаний на месте, следственном эксперименте, исследовании вещественных доказательств, проведенном специалистом в ходе следственного действия, а также содержащиеся в протоколе судебного заседания, отражающем ход судебных действий и их результаты.

2. В качестве доказательств могут быть использованы фактические данные, содержащиеся в протоколах, составленных при принятии устного заявления о преступлении, о представленных предметах и документах, о явке с повинной, разъяснении лицам принадлежащих им прав и возложенных на них обязанностей.

Статья 123. Документы

1. Документы признаются доказательствами, если сведения, изложенные или удостоверенные в них организациями, должностными лицами и гражданами, имеют значение для уголовного дела.

2. Документы могут содержать сведения, зафиксированные как в письменной, так и в иной форме. К документам относятся в том числе материалы доследственной проверки (объяснения и другие показания, акты инвентаризаций, ревизий, справки, акты налоговых проверок, заключения органов государственных доходов), а также материалы, содержащие компьютерную информацию, фото– и киносъемки, звуко– и видеозаписи, полученные, истребованные или представленные в порядке, предусмотренном статьей 125 настоящего Кодекса.

3. Документы приобщаются к делу и хранятся в нем в течение всего срока его хранения. В случае, когда изъятые и приобщенные к делу документы требуются для текущего учета, отчетности и в иных правомерных целях, они могут быть возвращены законному владельцу или предоставлены во временное пользование, если это возможно без ущерба для дела, либо переданы их копии.

4. В случаях, когда документы обладают признаками, указанными в статье 121 настоящего Кодекса, они признаются вещественными доказательствами.

Сноска. Статья 123 с изменениями, внесенными законами РК от 08.12.2009 № 225-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 07.11.2014 № 248-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 16. Доказывание

Статья 124. Доказывание

1. Доказывание состоит в собирании, исследовании, оценке и использовании доказательств с целью установления обстоятельств, имеющих значение для законного обоснованного и справедливого разрешения дела.

2. Обязанность доказывания наличия оснований уголовной ответственности и вины обвиняемого лежит на обвинителе.

Статья 125. Собирание доказательств

1. Собирание доказательств производится в процессе досудебного производства и судебного разбирательства путем производства процессуальных действий, предусмотренных настоящим Кодексом. Собирание доказательств включает их обнаружение, закрепление и изъятие.

2. Орган, ведущий уголовный процесс, по ходатайствам участников процесса или собственной инициативе вправе по находящемуся в его производстве уголовному делу вызывать в порядке, установленном настоящим Кодексом, любое лицо для допроса или дачи заключения в качестве эксперта; производить предусмотренные настоящим Кодексом процессуальные действия; требовать с соблюдением установленного законодательными актами Республики Казахстан порядка к разглашению сведений, составляющих коммерческую, банковскую и иную охраняемую законом тайну, от организаций, их руководителей, должностных лиц, граждан, а также органов, осуществляющих оперативно-розыскную деятельность, представления документов и предметов, имеющих значение для дела; требовать производства ревизий и проверок от уполномоченных органов и должностных лиц.

3. Защитник, представитель потерпевшего, допущенные в установленном настоящим Кодексом порядке к участию в уголовном деле, вправе получать сведения, необходимые для осуществления защиты, путем:

1) истребования справок, характеристик, иных документов от организаций.

Справки, характеристики и иные документы могут быть истребованы защитником, представителем потерпевшего от государственных органов, общественных объединений, а также иных организаций. Указанные юридические лица обязаны представить защитнику, представителю потерпевшего запрошенные ими документы или их заверенные копии в течение десяти суток;

2) инициирования на договорной основе производства судебной экспертизы в соответствии с частями четвертой - шестой статьи 242 настоящего Кодекса;

3) привлечения на договорной основе специалиста;

4) опроса с их согласия лиц, предположительно владеющих информацией, относящейся к уголовному делу.

Сведения, полученные в ходе опроса, могут быть использованы в качестве доказательств после допроса лица органом, ведущим уголовный процесс, проведенного в порядке, установленном настоящим Кодексом.

При невозможности допроса ранее опрошенного лица указанные сведения могут быть использованы в качестве доказательств непосредственно, при этом подлинность подписи ранее опрошенного лица должна быть удостоверена в установленном законом порядке.

4. Сведения как в устной, так и в письменной форме, а также предметы и документы для приобщения их в качестве доказательств по уголовному делу вправе представить подозреваемый, обвиняемый, защитник, частный обвинитель, потерпевший, гражданский истец, гражданский ответчик и их представители, а также любые граждане и организации.

Предметы и документы после их оценки по правилам статьи 128 настоящего Кодекса приобщаются к уголовному делу, о чем составляется протокол в соответствии с требованиями части второй статьи 122 настоящего Кодекса.

Принятие предметов и документов от лиц, являющихся участниками уголовного процесса, осуществляется на основании ходатайства в порядке, установленном статьей 102 настоящего Кодекса.

5. Неисполнение требования пункта 1) части третьей настоящей статьи влечет ответственность, предусмотренную законом.

Сноска. Статья 125 в редакции Закона РК от 11.12.2009 № 230-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 126. Закрепление доказательств

1. Фактические данные могут быть использованы в качестве доказательств только после их фиксации в протоколах процессуальных действий.

2. Ответственность за ведение протоколов в ходе дознания и предварительного следствия возлагается соответственно на дознавателя и следователя, а в суде - на председательствующего и секретаря судебного заседания.

3. Участникам следственных и судебных действий, а также сторонам в судебном разбирательстве должно быть обеспечено право знакомиться с протоколами, в которых зафиксированы ход и результаты этих действий, вносить в протоколы дополнения и исправления, высказывать замечания и возражения по поводу порядка и условий проведения данного действия, предлагать свою редакцию записи в протоколе, обращать внимание дознавателя, следователя или суда на обстоятельства, которые могут иметь значение для дела. О разъяснении участникам следственных и судебных действий их прав делается отметка в протоколе.

4. Дополнения, исправления, замечания, возражения, ходатайства и жалобы, высказанные устно, вносятся в протокол, а изложенные в письменной форме прилагаются к протоколу. О зачеркнутых или вписанных словах или других исправлениях делается оговорка перед подписями в конце протокола.

5. Лица, ознакомленные с протоколом следственного действия, ставят свои подписи под последней строкой текста на каждой странице и в конце протокола. При ознакомлении с частью протокола судебного заседания подписи ставятся в конце каждой страницы и в конце этой части.

6. В случае несогласия с замечаниями или возражениями дознаватель, следователь или суд выносят об этом постановление.

7. При отказе кого-либо из участников процесса или других лиц подписать в предусмотренных законом случаях протокол следственного действия, дознаватель или следователь делает об этом отметку в протоколе, которую удостоверяет своей подписью.

8. При отказе подписать в предусмотренных законом случаях записи о судебном действии, сделанные в протоколе судебного заседания, в этом протоколе делается отметка, которую удостоверяют своими подписями председательствующий и секретарь судебного заседания.

9. Отказавшийся подписать протокол вправе объяснить причину отказа, и это объяснение должно быть внесено в протокол.

10. Если участник процессуального действия из-за своих физических недостатков не может сам прочитать или подписать протокол, то с его согласия протокол прочитывает вслух и подписывает его защитник, представитель или другой гражданин, которому это лицо доверяет, о чем делается отметка в протоколе.

11. Для закрепления доказательств, наряду с составлением протоколов, могут применяться звукозапись, видеозапись, киносъемка, фотосъемка, изготовление слепков, оттисков, планов, схем и другие способы запечатления информации. О применении участником следственного действия или судебного разбирательства указанных способов закрепления доказательств делается отметка соответственно в протоколе следственного действия или в протоколе судебного заседания с приведением технических характеристик использованных научно-технических средств.

12. Фонограммы, видеозаписи, кинофильмы, фотоснимки, слепки, оттиски, планы, схемы, другие отображения хода и результатов следственного или судебного действия прилагаются к протоколу. На каждом приложении должна быть пояснительная надпись с обозначением наименования, места, даты следственного или судебного действия, к которому относится приложение. Эту надпись удостоверяют своими подписями в ходе досудебного производства по делу дознаватель или следователь и, в необходимых случаях, понятые, а в суде - председательствующий и секретарь судебного заседания.

Статья 127. Исследование доказательств

Собранные по делу доказательства подлежат всестороннему и объективному исследованию. Исследование включает анализ полученного доказательства, его сопоставление с другими доказательствами, собирание дополнительных доказательств, проверку источников получения доказательств.

Статья 128. Оценка доказательств

1. Каждое доказательство подлежит оценке с точки зрения относимости, допустимости, достоверности, а все собранные доказательства в совокупности - достаточности для разрешения уголовного дела.

2. В соответствии со статьей 25 настоящего Кодекса судья, прокурор, следователь, дознаватель оценивают доказательства по своему внутреннему убеждению, основанному на всестороннем, полном и объективном рассмотрении доказательств в их совокупности, руководствуясь законом и совестью.

3. Доказательство признается относящимся к делу, если оно представляет собой фактические данные, которые подтверждают, опровергают или ставят под сомнение выводы о существовании обстоятельств, имеющих значение для дела.

4. Доказательство признается допустимым, если оно получено в порядке, установленном настоящим Кодексом.

5. Доказательство признается достоверным, если в результате проверки выясняется, что оно соответствует действительности.

6. Совокупность доказательств признается достаточной для разрешения уголовного дела, если собраны относящиеся к делу допустимые и достоверные доказательства, неоспоримо устанавливающие истину о всех и каждом из обстоятельств, подлежащих доказыванию.

Статья 129. Научно-технические средства в процессе доказывания

1. Научно-технические средства в процессе доказывания по уголовному делу могут быть использованы органом, ведущим уголовный процесс, а также экспертом и специалистом при исполнении ими процессуальных обязанностей, предусмотренных настоящим Кодексом.

2. Для оказания содействия при использовании научно-технических средств органом, ведущим уголовный процесс, может быть привлечен специалист.

3. Применение научно-технических средств признается допустимым, если они:

1) прямо предусмотрены законом или не противоречат его нормам и принципам;

2) научно состоятельны;

3) обеспечивают эффективность производства по уголовному делу;

4) безопасны.

4. Использование научно-технических средств органом, ведущим уголовный процесс, фиксируется в протоколах соответствующих процессуальных действий и протоколе судебного заседания с указанием данных научно-технических средств, условий и порядка их применения, объектов, к которым эти средства были применены, и результатов их использования.

Сноска. Статья 129 с изменениями, внесенными Законом РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 130. Использование результатов оперативно-розыскной деятельности в доказывании по уголовным делам

1. Результаты оперативно-розыскной деятельности, полученные при соблюдении требований закона, могут использоваться в доказывании по уголовным делам в соответствии с положениями настоящего Кодекса, регламентирующими собирание, исследование и оценку доказательств с соблюдением требований, предусмотренных статьей 53 и главой 21 настоящего Кодекса, а также законами Республики Казахстан "О государственной защите лиц, участвующих в уголовном процессе", "Об оперативно-розыскной деятельности".

2. Фактические данные, непосредственно воспринятые при проведении оперативно-розыскных мероприятий сотрудником органа, осуществляющего оперативно-розыскную деятельность, могут быть использованы в качестве доказательств после допроса указанного сотрудника в качестве свидетеля.

Фактические данные, непосредственно воспринятые лицом, оказывающим на конфиденциальной основе содействие органам, осуществляющим оперативно-розыскную деятельность, могут быть использованы в качестве доказательств после допроса указанного лица с его согласия в качестве свидетеля, потерпевшего, подозреваемого (обвиняемого).

Фактические данные, непосредственно воспринятые лицами, внедренными в организованную группу, преступное сообщество (преступную организацию), транснациональную организованную группу, транснациональное преступное сообщество (транснациональную преступную организацию) или устойчивую вооруженную группу (банду), в целях обеспечения безопасности этих лиц могут быть использованы в качестве доказательств после допроса должностного лица органа, осуществляющего оперативно-розыскную деятельность, в качестве свидетеля.

3. При необходимости и возможности непосредственного восприятия лицом, ведущим уголовный процесс, обстоятельств дела, выявленных в результате оперативно-розыскных мероприятий, эти обстоятельства дела фиксируются в протоколах следственного либо судебного действия, проводимого по правилам, предусмотренным настоящим Кодексом.

4. Использование предметов и документов, полученных в ходе оперативно-розыскной деятельности, в качестве вещественных доказательств и документов осуществляется в соответствии с правилами, предусмотренными соответственно статьями 121 и 123 настоящего Кодекса. Приобщение материалов оперативно-розыскной деятельности в качестве вещественных доказательств и документов производится только при наличии достоверных данных об их происхождении с соблюдением требований статей 53 и 100 настоящего Кодекса.

5. Начальник органа дознания, принимая решение о представлении материалов оперативно-розыскной деятельности по требованию органа, ведущего уголовный процесс, либо по собственной инициативе в соответствии с правилами статьи 202 настоящего Кодекса выносит соответствующее постановление. В постановлении указываются: орган, ведущий уголовный процесс, по требованию которого представляются результаты оперативно-розыскной деятельности; какие результаты, в каком объеме и какого оперативно-розыскного мероприятия представляются; технические средства, использованные для получения указанных результатов; предметы и документы, направляемые для приобщения к материалам уголовного дела; рекомендуемые меры по обеспечению безопасности лиц, участвующих в уголовном процессе, а также охране государственных секретов. В случае представления начальником органа дознания органу, ведущему уголовный процесс, материалов оперативно-розыскной деятельности по собственной инициативе в постановлении также приводится обоснование необходимости использования результатов оперативно-розыскной деятельности в доказывании по уголовному делу. Материалы оперативно-розыскной деятельности должны быть представлены в объеме и форме, позволяющими оценить содержащиеся в них фактические данные с точки зрения их относимости к расследуемому (рассматриваемому) уголовному делу, допустимости и достоверности.

6. Результаты оперативно-розыскной деятельности, не отвечающие требованиям, изложенным в настоящей статье, возвращаются в орган, представивший данные материалы, о чем составляется мотивированное постановление. В постановлении должны быть указаны причины отказа в приобщении результатов оперативно-розыскной деятельности к уголовному делу.

Сноска. Статья 130 с изменениями, внесенными законами РК от 16.03.2001 N 163; от 29.11.2011 № 502-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 131. Преюдиция

1. Вступивший в законную силу приговор, а также вступившее в законную силу другое решение суда по уголовному делу обязательны для всех государственных органов, организаций и граждан в отношении как установленных обстоятельств, так и их правовой оценки. Данное положение не препятствует проверке, отмене и изменению приговора и других решений суда в кассационном и надзорном порядке по вновь открывшимся обстоятельствам.

2. Вступившее в законную силу решение суда по гражданскому делу обязательно для органа, ведущего уголовный процесс, при производстве по уголовному делу только по вопросу о том, имело ли место само событие или действие, и не должно предрешать выводы о виновности или невиновности подсудимого.

3. Вступивший в законную силу приговор суда, которым признается право на удовлетворение иска, обязателен в этой части для суда при рассмотрении им гражданского дела.

4. Постановление органа уголовного преследования не имеет для суда обязательной силы.

Сноска. Статья 131 с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Раздел 4. Меры процессуального принуждения
Глава 17. Задержание подозреваемого

Статья 132. Основания задержания

1. Задержание подозреваемого в совершении преступления - мера процессуального принуждения, применяемая с целью выяснения его причастности к преступлению и разрешения вопроса о применении к нему меры пресечения в виде ареста.

2. Орган, осуществляющий уголовное преследование, вправе задержать лицо, подозреваемое в совершении преступления, за которое может быть назначено наказание в виде лишения свободы, при наличии одного из следующих оснований:

1) когда это лицо застигнуто при совершении преступления или непосредственно после его совершения;

2) когда очевидцы, в том числе потерпевшие, прямо укажут на данное лицо как на совершившее преступление либо задержат это лицо в порядке, предусмотренном статьей 133 настоящего Кодекса;

3) когда на этом лице или на его одежде, при нем или в его жилище будут обнаружены явные следы преступления;

4) когда в полученных в соответствии с законом материалах оперативно-розыскной деятельности в отношении лица имеются достоверные данные о совершенном или готовящемся им тяжком или особо тяжком преступлении.

3. При наличии иных данных, дающих основание подозревать лицо в совершении преступления, оно может быть задержано лишь в том случае, если это лицо пыталось скрыться либо когда оно не имеет постоянного места жительства, или не установлена личность подозреваемого.

Статья 133. Право граждан на задержание лиц, совершивших преступление

1. Потерпевший, а также любой иной гражданин имеет право задержать лицо, совершившее преступление, с целью пресечения возможности совершения им иных посягательств.

2. В случаях, предусмотренных частью первой настоящей статьи, к задержанному лицу при оказании им сопротивления могут быть в пределах, предусмотренных статьей 33 Уголовного кодекса Республики Казахстан, применены физическая сила и другие средства. Если есть основания полагать, что при задержанном лице находится оружие или иные опасные предметы либо предметы, имеющие значение для уголовного дела, задержавший его гражданин вправе осмотреть одежду задержанного и изъять для передачи в правоохранительные органы или иной орган государственной власти находящиеся при нем предметы.

Статья 134. Порядок задержания лица, подозреваемого в совершении преступления

1. В срок не более трех часов с момента фактического задержания следователь или дознаватель составляет протокол, в котором указываются основания и мотивы, место и время задержания (с указанием часа и минут), результаты личного обыска, а также время составления протокола. Протокол объявляется задержанному, и при этом ему разъясняются предусмотренные статьей 68 настоящего Кодекса права подозреваемого, в том числе право пригласить защитника и давать показания в его присутствии, что отмечается в протоколе. Протокол задержания подписывается лицом, его составившим, и задержанным. О произведенном задержании дознаватель или следователь обязаны письменно сообщить прокурору в течение двенадцати часов с момента составления протокола задержания.

2. Задержанный должен быть допрошен в соответствии с нормами настоящего Кодекса. До начала допроса задержанному обеспечивается свидание с защитником наедине и конфиденциально.

Сноска. Статья 134 с изменениями, внесенными законами РК от 09.12.2004 N 10; от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 135. Личный обыск задержанного

Лицо, осуществляющее задержание, вправе с соблюдением правил, предусмотренных статьей 233 настоящего Кодекса, незамедлительно произвести личный обыск задержанного в случаях, когда есть основание полагать, что он имеет при себе оружие либо попытается освободиться от доказательств, изобличающих его в совершении преступления, или в иных необходимых случаях.

Статья 136. Основания освобождения лица, задержанного по подозрению в совершении преступления

1. Лицо, задержанное по подозрению в совершении преступления, подлежит освобождению по постановлению дознавателя, следователя, прокурора, если:

1) не подтвердилось подозрение в совершении преступления;

2) отсутствуют основания применить к задержанному меру пресечения в виде ареста;

3) задержание было произведено с нарушением требований статьи 134 настоящего Кодекса.

2. В течение семидесяти двух часов с момента задержания в отношении подозреваемого в порядке, установленном настоящим Кодексом, должна быть избрана мера пресечения в виде ареста, или он подлежит освобождению.

3. Если в течение семидесяти двух часов с момента задержания к начальнику места содержания задержанного не поступило постановление суда о санкционировании ареста обвиняемого, подозреваемого, начальник места содержания задержанного немедленно освобождает его своим постановлением и уведомляет об этом лицо, в производстве которого находится дело, и прокурора.

4. При невыполнении требований части третьей настоящей статьи руководитель администрации места содержания задержанного несет ответственность, установленную законом.

5. При освобождении задержанного последнему выдается справка, в которой указывается, кем он был задержан, основания, место и время задержания, основания и время освобождения.

Сноска. Статья 136 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 137. Порядок содержания под стражей задержанных по подозрению в совершении преступления

Задержанные по подозрению в совершении преступления содержатся в изоляторах временного содержания. Задержанные по подозрению в совершении преступления военнослужащие и лица, отбывающие наказание в виде лишения свободы, могут также содержаться соответственно на гауптвахтах и в учреждениях уголовно-исполнительной системы, исполняющих наказание в виде лишения свободы. В случаях, предусмотренных частью третьей статьи 65 настоящего Кодекса, задержанные по подозрению в совершении преступления содержатся в специально приспособленных помещениях, определяемых начальником органа дознания. В условиях режима чрезвычайного положения задержанные по подозрению в совершении преступления могут содержаться в помещениях, приспособленных для этих целей, определяемых комендантом местности. Порядок и условия содержания под стражей лиц, задержанных по подозрению в совершении преступления, определяются законодательством Республики Казахстан.

Сноска. Статья 137 в редакции Конституционного Закона РК от 03.07.2013 № 121-V(вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 138. Уведомление родственников подозреваемого о задержании

1. О задержании подозреваемого и месте его нахождения дознаватель, следователь обязаны в течение двенадцати часов уведомить кого-либо из совершеннолетних членов его семьи, а при отсутствии их - других родственников или близких лиц или предоставить возможность такого уведомления самому подозреваемому или обвиняемому.

2. Если задержанный является гражданином другого государства, то в указанный срок должно быть уведомлено посольство, консульство или иное представительство этого государства.

3. Исключена Законом РК от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).
Сноска. Статья 138 с изменением, внесенным Законом РК от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 18. Меры пресечения

Статья 139. Основания для применения мер пресечения

При наличии достаточных оснований полагать, что обвиняемый скроется от дознания, предварительного следствия или суда, либо воспрепятствует объективному расследованию и разбирательству дела в суде, или будет продолжать заниматься преступной деятельностью, а

также для обеспечения исполнения приговора орган, ведущий уголовный процесс, в пределах своих полномочий вправе применить к этому лицу одну из мер пресечения, предусмотренных статьей 140 настоящего Кодекса.

Статья 140. Меры пресечения и дополнительные ограничения

1. Мерами пресечения являются:

1) подписка о невыезде и надлежащем поведении;

2) личное поручительство;

3) передача военнослужащего под наблюдение командования воинской части;

4) отдача несовершеннолетнего под присмотр;

5) залог;

6) домашний арест;

7) арест.

2. При необходимости в отношении лица, к которому применена мера пресечения, за исключением передачи военнослужащего под наблюдение командования воинской части и ареста, могут быть применены электронные средства слежения.

О применении электронных средств слежения и разъяснении обвиняемому их назначения делается отметка в постановлении о применении меры пресечения.

Применение электронных средств слежения допускается при условии принятия мер к сокрытию их от наблюдения окружающими, должно осуществляться с учетом мест, посещаемых обвиняемым, и путей его перемещения, а также возраста, состояния здоровья, семейного положения и образа жизни.

Сноска. Статья 140 в редакции Закона РК от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 141. Обстоятельства, учитываемые при избрании меры пресечения и установлении дополнительных ограничений

Сноска. Заголовок с изменением, внесенным Законом РК от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

При решении вопроса о необходимости применения меры пресечения и какой именно, помимо обстоятельств, указанных в статье 139 настоящего Кодекса, а также об установлении дополнительных ограничений, указанных в части второй статьи 140 настоящего Кодекса, должны учитываться также тяжесть предъявленного обвинения, личность обвиняемого, его возраст, состояние здоровья, семейное положение, род занятий, имущественное положение, наличие постоянного места жительства и другие обстоятельства.

Сноска. Статья 141 с изменениями, внесенными Законом РК от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 142. Применение меры пресечения в отношении подозреваемого

1. В исключительных случаях при наличии оснований, предусмотренных статьей 139, и с учетом обстоятельств, указанных в статье 141 настоящего Кодекса, мера пресечения может быть применена в отношении подозреваемого. При этом обвинение должно быть предъявлено подозреваемому не позднее десяти суток, а в случаях совершения хотя бы одного из преступлений, предусмотренных статьями 163, 168, 169, 171, 233-237 и 241 Уголовного кодекса Республики Казахстан, - не позднее тридцати суток с момента применения меры пресечения, а если подозреваемый был задержан, а затем заключен под стражу - в тот же срок с момента задержания. Если в этот срок обвинение не будет предъявлено, мера пресечения немедленно отменяется.

2. При предъявлении к подозреваемому обвинения вопрос о применении к нему ареста в качестве меры пресечения рассматривается судом повторно в порядке, предусмотренном статьей 150 настоящего Кодекса. Если за двадцать четыре часа до истечения срока, указанного в части первой настоящей статьи, к начальнику места содержания под стражей не поступило постановление суда о санкционировании ареста обвиняемого, начальник места содержания под стражей обязан уведомить об этом орган или лицо, в производстве которого находится уголовное дело, а также прокурора. Если по истечении указанного в части первой настоящей статьи срока соответствующие решения об отмене меры пресечения или о санкционировании судом ареста обвиняемого не поступили, начальник места содержания под стражей освобождает его своим постановлением, копию которого в течение двадцати четырех часов направляет органу или лицу, в производстве которого находится уголовное дело, и прокурору.

3. При невыполнении требований части второй настоящей статьи руководитель администрации места содержания под стражей несет ответственность, установленную законом.

Сноска. Статья 142 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010); от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 143. Порядок применения мер пресечения

1. К обвиняемому (подозреваемому) не могут применяться одновременно две и более меры пресечения.

2. О применении меры пресечения орган, ведущий уголовный процесс, выносит постановление, содержащее указание на преступление, в котором подозревается или обвиняется лицо, и основания для применения этой меры пресечения. Копия постановления вручается лицу, в отношении которого оно вынесено, и одновременно ему разъясняется порядок обжалования решения о применении меры пресечения, предусмотренный настоящим Кодексом.

3. В случае совершения подозреваемым, обвиняемым действий, для предупреждения которых были применены меры, предусмотренные статьями 144, 145, 146, 147, 148, 149 настоящего Кодекса, к нему применяется более строгая мера пресечения, о чем обвиняемому, подозреваемому должно быть объявлено при вручении копии соответствующего постановления.

Статья 144. Подписка о невыезде и надлежащем поведении

1. Подписка о невыезде и надлежащем поведении состоит в отобрании от подозреваемого, обвиняемого органом, ведущим уголовный процесс, письменного обязательства не покидать постоянное или временное место жительства (населенный пункт) без разрешения дознавателя, следователя или суда, не препятствовать расследованию и разбирательству дела в суде, в назначенный срок являться по вызовам органа, ведущего уголовный процесс.

2. При совершении преступления, связанного с применением насилия или с угрозой его применения, по письменному заявлению потерпевшего органом, ведущим уголовный процесс, подозреваемый, обвиняемый письменно предупреждаются о запрете разыскивать, преследовать, посещать потерпевшего, вести устные, телефонные переговоры и вступать с ним в контакты иными способами.

Сноска. Статья 144 в редакции Закона РК от 04.12.2009 № 215-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); с изменением, внесенным Законом РК от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 145. Личное поручительство

1. Личное поручительство состоит в принятии на себя заслуживающими доверия лицами письменного обязательства о том, что они ручаются за надлежащее поведение подозреваемого или обвиняемого и явку их по вызову органа, ведущего уголовный процесс. Число поручителей не может быть менее двух.

2. Избрание в качестве меры пресечения личного поручительства допустимо лишь по письменному ходатайству поручителей и с согласия лица, в отношении которого дается поручительство.

3. Поручитель дает подписку о личном поручительстве, в которой он подтверждает, что ему разъяснены сущность обвинения лица, в отношении которого он дает поручительство, ответственность поручителя, состоящая в наложении на него денежного взыскания в случае совершения подозреваемым, обвиняемым действий, для предупреждения которых применяется эта мера пресечения.

4. Поручитель в любой момент производства по уголовному делу вправе отказаться от поручительства.

5. В случае совершения подозреваемым, обвиняемым действий, для предупреждения которых было применено личное поручительство, на каждого поручителя может быть наложено судом денежное взыскание в размере до ста месячных расчетных показателей в порядке, предусмотренном статьей 160 настоящего Кодекса.

Статья 146. Наблюдение командования воинской части за военнослужащим

1. Наблюдение командования воинской части за подозреваемым, обвиняемым, являющимся военнослужащим или военнообязанным, призванным на учебные сборы, состоит в принятии мер, предусмотренных уставами Вооруженных Сил и Внутренних войск Республики Казахстан и способных обеспечить надлежащее поведение этого лица и его явку по вызову органа, ведущего уголовный процесс.

2. Командованию воинской части сообщается о существе дела, по которому избрана данная мера пресечения. Об установлении наблюдения командование воинской части письменно уведомляет орган, избравший эту меру пресечения.

3. В случае совершения подозреваемым, обвиняемым действий, для предупреждения которых была избрана данная мера пресечения, командование воинской части обязано немедленно сообщить об этом органу, избравшему эту меру пресечения.

4. Лица, виновные в невыполнении возложенных на них обязанностей по наблюдению, несут предусмотренную законодательством дисциплинарную ответственность.

Статья 147. Отдача несовершеннолетнего под присмотр

1. Отдача несовершеннолетнего под присмотр родителей, опекунов, попечителей или других заслуживающих доверие лиц, а также администрации специального учреждения, в котором он находится, состоит в принятии на себя кем-либо из указанных лиц письменного обязательства обеспечить надлежащее поведение несовершеннолетнего и его явку по вызову органа, ведущего уголовный процесс, в том числе ограничить его пребывание вне дома, не допускать выезд в другие местности без разрешения органа, ведущего уголовный процесс.

2. Отдача несовершеннолетнего под присмотр родителей и других лиц возможна лишь по их письменному ходатайству.

3. При отобрании подписки о принятии под присмотр родители, опекуны, попечители, представители администрации специальных учреждений ставятся в известность о характере преступления, в котором подозревается или обвиняется несовершеннолетний, и об их ответственности в случае нарушения принятых на себя обязанностей по присмотру.

4. К лицам, которым был отдан под присмотр несовершеннолетний, в случае невыполнения ими принятого обязательства могут быть применены меры взыскания, предусмотренные частью пятой статьи 145 и статьей 160 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 147 с изменениями, внесенными законами РК от 29.12.2010 № 372-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 148. Залог

1. Залог состоит в деньгах, вносимых самим подозреваемым, обвиняемым либо другим физическим или юридическим лицом в депозит суда в обеспечение выполнения подозреваемым, обвиняемым обязанностей по явке в органы дознания, следствия или в суд по их вызову. В качестве залога могут быть приняты с разрешения прокурора или суда другие ценности и недвижимое имущество. Доказывание ценности залога возлагается на залогодателя. Сумма залога определяется лицом, избирающим эту меру пресечения, с учетом тяжести обвинения, личности подозреваемого, обвиняемого, имущественного положения залогодателя. Залог не применяется в отношении лиц, обвиняемых в совершении особо тяжких преступлений.

2. Залог применяется только с санкции прокурора либо по решению суда.

3. Размер залога не может быть меньше: стократного размера месячного расчетного показателя - при обвинении в совершении преступления небольшой тяжести; трехсоткратного размера месячного расчетного показателя - при обвинении в совершении неосторожного преступления средней тяжести; пятисоткратного размера месячного расчетного показателя - при обвинении в совершении умышленного преступления средней тяжести; тысячекратного размера месячного расчетного показателя - при обвинении в совершении тяжкого преступления.

4. Залогодателю, если им не является сам подозреваемый или обвиняемый, разъясняется сущность обвинения лица, в отношении которого применяется эта мера пресечения. О принятии залога составляется протокол, в котором отмечается, что подозреваемому, обвиняемому разъяснены обязанности, предусмотренные частью первой настоящей статьи, а залогодатель предупрежден, что в случае уклонения подозреваемого, обвиняемого от явки по вызову залог обращается в доход государства. Протокол подписывается должностным лицом, избравшим эту меру пресечения, подозреваемым, обвиняемым, а также залогодателем, когда им является другое лицо. Протокол и документ о внесении залога в депозит суда приобщается к материалам дела, а залогодателю вручается копия протокола.

5. При уклонении подозреваемого, обвиняемого от явки по вызовам органа, ведущего уголовный процесс, мера пресечения изменяется на более строгую.

6. В случае, указанном в части пятой настоящей статьи, прокурор направляет в суд представление об обращении залога в доход государства. Суд принимает соответствующее решение, которое может быть обжаловано залогодателем в вышестоящий суд.

7. В остальных случаях суд при вынесении приговора или постановления о прекращении дела решает вопрос о возвращении залога залогодателю.

8. При прекращении уголовного дела на предварительном следствии залог возвращается залогодателю по постановлению органа дознания или предварительного следствия.

Статья 149. Домашний арест

1. Домашний арест применяется к подозреваемому, обвиняемому с санкции суда в порядке, предусмотренном статьей 150 настоящего Кодекса, при наличии условий, позволяющих избрать меру пресечения в виде ареста, но когда полная изоляция лица не вызывается необходимостью или нецелесообразна с учетом возраста, состояния здоровья, семейного положения и других обстоятельств.

2. В постановлении об избрании данной меры пресечения указываются конкретные ограничения в свободе, которым подвергается арестованный, и орган или должностное лицо, на которые возлагается осуществление надзора за соблюдением установленных ограничений. Арестованному могут быть запрещены общение с определенными лицами, получение и отправление корреспонденции, ведение переговоров с использованием любых средств связи, а также установлены ограничения выхода из жилища. Место жительства арестованного может охраняться. За его поведением при необходимости устанавливается надзор.

При осуществлении надзора за соблюдением арестованным установленных ограничений выхода из жилища орган, ведущий уголовный процесс, вправе в любое время суток проверять его нахождение по месту жительства.

Проверка производится не более двух раз в дневное время и не более одного раза в ночное время. Нахождение должностного лица в жилище арестованного допускается с согласия этого лица и лиц, проживающих с ним совместно, и не должно превышать тридцать минут.

3. Срок домашнего ареста, порядок его продления и обжалования определяются правилами, установленными статьями 110, 153 и 496 - 499 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 149 с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 150. Арест

1. Арест в качестве меры пресечения применяется только с санкции суда и лишь в отношении обвиняемого, подозреваемого в совершении преступления, за которое законом предусмотрено наказание в виде лишения свободы на срок не менее пяти лет. В исключительных случаях эта мера пресечения может быть применена в отношении обвиняемого, подозреваемого в совершении преступления, за которое законом предусмотрено наказание в виде лишения свободы на срок менее пяти лет, если:

1) он не имеет постоянного места жительства на территории Республики Казахстан;

2) не установлена его личность;

3) им нарушена ранее избранная мера пресечения;

4) он пытался скрыться или скрылся от органов уголовного преследования или суда;

5) он обвиняется либо подозревается в совершении преступления в составе организованной группы или преступного сообщества (преступной организации);

6) он имеет судимость за ранее совершенное тяжкое или особо тяжкое преступление.

2. При необходимости избрания в качестве меры пресечения ареста прокурор, следователь, орган дознания выносят постановление о возбуждении перед судом ходатайства о санкционировании ареста. К постановлению прилагаются материалы уголовного дела, подтверждающие обоснованность ходатайства.

Если ходатайство возбуждается в отношении подозреваемого, задержанного на основаниях и в порядке, установленных статьями 132 и 134 настоящего Кодекса, указанное постановление и материалы должны быть представлены прокурору не позднее чем за восемнадцать часов до истечения срока задержания.

3. При решении вопроса о поддержании ходатайства органа уголовного преследования о санкционировании ареста обвиняемого, подозреваемого прокурор обязан ознакомиться со всеми материалами, содержащими основания для заключения под стражу, и вправе допросить обвиняемого, подозреваемого. Прокурор, изучив все представленные материалы, выносит постановление о поддержании ходатайства органа уголовного преследования о санкционировании ареста обвиняемого, подозреваемого при наличии оснований, предусмотренных законом, в случае, если нет возможности предотвратить последствия, предусмотренные статьей 139 настоящего Кодекса, путем избрания более мягкой меры пресечения. В случае отказа в поддержании ходатайства прокурор выносит постановление об отказе в поддержании ходатайства органа уголовного преследования о санкционировании ареста обвиняемого, подозреваемого. При отказе прокурора в поддержании ходатайства обвиняемый, подозреваемый подлежит немедленному освобождению из-под стражи.

Постановление прокурора об отказе в поддержании ходатайства о санкционировании ареста и освобождении из-под стражи обвиняемого, подозреваемого может быть обжаловано органом уголовного преследования, возбудившим ходатайство о санкционировании меры пресечения в виде ареста, вышестоящему прокурору либо участниками процесса, защищающими свои или представляемые права и интересы в порядке статьи 109 настоящего Кодекса.

4. Постановление прокурора о поддержании ходатайства органа уголовного преследования о санкционировании ареста, а также подтверждающие его обоснованность материалы должны быть представлены прокурором в суд не позднее чем за двенадцать часов до истечения срока задержания.

В случае необходимости судья вправе истребовать уголовное дело.

5. Право санкционирования ареста принадлежит судьям районного и приравненного к нему суда, а в случаях, предусмотренных пунктом 3) части четвертой статьи 110 настоящего Кодекса, - судьям областного и приравненного к нему суда.

6. Постановление органа уголовного преследования о возбуждении ходатайства о санкционировании меры пресечения в виде ареста обвиняемого, подозреваемого, поддержанное прокурором, подлежит рассмотрению единолично судьей районного или приравненного к нему суда в судебном заседании с участием обвиняемого, подозреваемого, прокурора и защитника по месту производства предварительного расследования либо по месту задержания подозреваемого в течение восьми часов с момента поступления материалов в суд. В судебном заседании вправе также участвовать законный представитель обвиняемого, подозреваемого, потерпевший, его законный представитель и представитель. Неявка участников процесса в случае своевременного их извещения судом о месте и времени судебного заседания не препятствует проведению судебного заседания.

В ходе судебного заседания ведется протокол.

7. При решении вопросов, связанных с санкционированием ареста, суд ограничивается исследованием материалов дела, относящихся к обстоятельствам, учитываемым при избрании указанной меры пресечения.

8. Рассмотрение судом ходатайства о санкционировании меры пресечения в виде ареста в отсутствие обвиняемого допускается только в случаях объявления его в розыск или нахождения вне пределов Республики Казахстан и уклонения от явки в органы предварительного следствия при надлежащем уведомлении о времени и месте судебного заседания.

9. В начале заседания судья объявляет, какое ходатайство подлежит рассмотрению, разъясняет явившимся в судебное заседание лицам их права и обязанности. Затем прокурор обосновывает необходимость избрания в качестве меры пресечения ареста обвиняемого, подозреваемого, после чего заслушиваются другие явившиеся в судебное заседание лица.

10. Рассмотрев ходатайство о санкционировании меры пресечения в виде ареста обвиняемого, подозреваемого, судья выносит постановление о санкционировании ареста обвиняемого, подозреваемого либо об отказе в санкционировании ареста. При отказе в санкционировании ареста подозреваемого или обвиняемого судья вправе в ходе судебного заседания по ходатайству прокурора избрать в отношении подозреваемого, обвиняемого меру пресечения в вида домашнего ареста.

Ходатайство об избрании в отношении подозреваемого, обвиняемого меры пресечения в виде домашнего ареста может быть заявлено прокурором при необходимости непосредственно после оглашения судьей постановления об отказе в санкционировании ареста подозреваемого, обвиняемого в случае, когда он считает нецелесообразным его опротестование в порядке, предусмотренном статьей 150 настоящего Кодекса. В случае вынесения судьей постановления об отказе в санкционировании домашнего ареста прокурор вправе его опротестовать по правилам, установленным статьей 110 настоящего Кодекса.

11. Постановление суда незамедлительно направляется в орган уголовного преследования, возбудивший ходатайство о санкционировании меры пресечения в виде ареста, а также прокурору, обвиняемому, подозреваемому, потерпевшему и подлежит немедленному исполнению.

12. Повторное обращение органа уголовного преследования в суд с ходатайством о санкционировании меры пресечения в виде ареста в отношении одного и того же лица по тому же уголовному делу после вынесения судьей постановления об отказе в санкционировании указанной меры пресечения возможно лишь при возникновении новых обстоятельств, обосновывающих необходимость ареста.

13. Если вопрос об избрании меры пресечения в виде ареста в отношении подсудимого возникает в суде, то решение об этом принимает суд по ходатайству стороны или по собственной инициативе, о чем выносит постановление.

14. О применении ареста в качестве меры пресечения орган, ведущий уголовный процесс, обязан уведомить родственников обвиняемого, подозреваемого в порядке, установленном статьей 138 настоящего Кодекса.

15. Постановление суда о санкционировании ареста обвиняемого, подозреваемого или об отказе в этом может быть обжаловано в порядке, предусмотренном статьей 110 настоящего Кодекса.

16. Рассмотрение областным или приравненным к нему судом вопроса о санкционировании ареста обвиняемого, подозреваемого в случаях отмены постановления судьи районного или приравненного к нему суда об отказе в санкционировании ареста осуществляется в порядке, предусмотренном статьей 110 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 150 в редакции Закона РК от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 151. Содержание подозреваемых и обвиняемых, к которым в порядке меры пресечения применен арест

Подозреваемые и обвиняемые, к которым в качестве меры пресечения применен арест, содержатся в следственных изоляторах. Порядок и условия их содержания определяются законодательством.

Статья 152. Содержание подозреваемых, обвиняемых и

подсудимых, к которым в качестве меры
пресечения применен арест, в местах
содержания задержанных

В случаях, когда доставка в следственный изолятор подозреваемого, обвиняемого, подсудимого, в отношении которого в качестве меры пресечения применен арест, невозможна из-за отдаленности или отсутствия надлежащих путей сообщения, такие лица по постановлению прокурора, судьи, а также по постановлению дознавателя или следователя, утвержденному прокурором, его заместителем, могут до тридцати суток содержаться в изоляторах временного содержания. В таком же порядке эти лица могут переводиться на указанный срок из следственных изоляторов в изоляторы временного содержания для проведения следственных действий или рассмотрения дела судом. Порядок и условия содержания под стражей таких лиц определяются законодательством.

Перемещение (этапирование) подозреваемого, обвиняемого, подсудимого, в отношении которого в качестве меры пресечения применен арест, из одного следственного изолятора в другой следственный изолятор для проведения следственных действий осуществляется по постановлению прокурора, судьи либо по постановлению дознавателя, следователя, утвержденному прокурором.

Сноска. Статья 152 с изменениями, внесенными Законами РК от 09.12.2004 N 10; от 26.03.2007 N 240 (порядок введения в действие см. статью 2); от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 153. Сроки ареста, порядок их продления

1. Срок ареста при досудебном производстве по делу не может превышать два месяца, кроме исключительных случаев, предусмотренных настоящим Кодексом.

Срок ареста подозреваемого не может превышать десять суток с момента применения к нему меры пресечения, а если подозреваемый был задержан, затем заключен под стражу - с момента задержания.

2. В случае невозможности закончить расследование в срок до двух месяцев и при отсутствии оснований для изменения или отмены меры пресечения этот срок может быть продлен по мотивированному ходатайству органа уголовного преследования, согласованному с районным (городским) прокурором и приравненными к нему иными прокурорами, судьей районного и приравненного к нему суда - до трех месяцев, а по мотивированному ходатайству органа уголовного преследования, согласованному с прокурором области и приравненными к нему прокурорами и их заместителями, судьей районного и приравненного к нему суда - до шести месяцев.

3. Продление срока ареста свыше шести месяцев может быть осуществлено судьей районного суда и приравненного к нему суда лишь ввиду особой сложности дела по мотивированному ходатайству начальника следственного отдела, либо прокурора, принявшего уголовное дело к своему производству, либо руководителя следственной группы, согласованному с прокурором области и приравненными к нему прокурорами, - до девяти месяцев.

4. Продление срока ареста свыше девяти месяцев допускается в исключительных случаях в отношении лиц, обвиняемых в совершении тяжких или особо тяжких преступлений, судьей районного и приравненного к нему суда по мотивированному ходатайству начальника следственного отдела, либо прокурора, принявшего уголовное дело к своему производству, либо руководителя следственной группы, согласованному с прокурором области и приравненными к нему прокурорами, - до двенадцати месяцев. Вопрос о продлении срока ареста свыше девяти месяцев предварительно рассматривается на коллегии прокуратуры области и приравненной к ней прокуратуры.

5. Дальнейшее продление срока ареста не допускается, арестованный обвиняемый подлежит немедленному освобождению.

6. Ходатайство о продлении срока ареста до трех месяцев представляется для согласования районному (городскому) прокурору и приравненным к нему иным прокурорам не позднее десяти суток до истечения срока ареста и рассматривается прокурором в срок не более трех суток с момента поступления ходатайства.

7. Ходатайство о продлении срока ареста свыше трех месяцев должно быть представлено прокурору для согласования не позднее пятнадцати суток до истечения срока ареста и рассматривается прокурором в срок не более пяти суток с момента его поступления.

8. Рассмотрев ходатайство о продлении срока ареста, прокурор выражает согласие и незамедлительно направляет его с материалами уголовного дела, подтверждающими обоснованность продления срока ареста, в соответствующий суд либо письменной резолюцией на ходатайстве мотивированно отказывает в согласии. В случае не поддержания прокурором ходатайства о продлении срока ареста обвиняемый подлежит немедленному освобождению по истечении срока ареста.

9. Ходатайство о продлении срока ареста до трех месяцев представляется в суд не позднее семи суток до истечения срока ареста, о продлении срока ареста свыше трех месяцев - не позднее десяти суток.

10. Ходатайство о продлении срока ареста подлежит рассмотрению судьей единолично. В судебном заседании обязательно участвует прокурор. В заседании также могут участвовать защитник, законный представитель обвиняемого, потерпевший, его законный представитель и представитель, неявка которых при своевременном извещении о времени рассмотрения ходатайства не препятствует их судебному рассмотрению.

11. В начале заседания судья объявляет, какое ходатайство подлежит рассмотрению, разъясняет явившимся лицам их права и обязанности, затем, заслушав доводы сторон по внесенному ходатайству на предмет необходимости оставления меры пресечения в виде ареста, выносит одно из следующих постановлений:

1) об удовлетворении ходатайства о продлении срока ареста обвиняемого;

2) об отказе в удовлетворении ходатайства о продлении срока ареста обвиняемого и отмене или изменении меры пресечения на менее строгую и освобождении обвиняемого из-под стражи.

12. Ходатайство о продлении срока ареста подлежит рассмотрению судьей районного и приравненного к нему суда в срок не более трех суток со дня поступления ходатайства.

13. Руководитель администрации места содержания под стражей обязан не позднее чем за двадцать четыре часа до истечения срока ареста обвиняемого уведомить об этом орган или лицо, в производстве которого находится уголовное дело, а также прокурора. Если по истечении установленного законом срока ареста в качестве меры пресечения соответствующее решение об освобождении обвиняемого либо о продлении срока его ареста в качестве меры пресечения не поступило, руководитель администрации места содержания под стражей освобождает его своим постановлением, копию которого в течение двадцати четырех часов направляет органу или лицу, в производстве которого находится уголовное дело, и прокурору.

14. При невыполнении требований части тринадцатой настоящей статьи руководитель администрации места содержания под стражей несет ответственность, установленную законом.

15. Срок ареста исчисляется с момента заключения обвиняемого, подозреваемого под стражу до направления прокурором дела в суд. В срок ареста засчитывается время задержания лица в качестве подозреваемого, время домашнего ареста и принудительного нахождения в психиатрической или иной медицинской организации по решению суда. Время ознакомления с материалами уголовного дела обвиняемым, его защитником, а также прокурором в порядке статьи 282 настоящего Кодекса при исчислении срока ареста не учитывается.

16. В случае повторного ареста обвиняемого, подозреваемого по одному и тому же делу, а также по соединенному с этим или выделенному из него уголовному делу срок ареста исчисляется с учетом времени, проведенного под стражей.

17. В случае выдачи Республике Казахстан иностранным государством разыскиваемого лица срок ареста исчисляется со дня его прибытия на территорию Республики Казахстан. При этом время содержания под стражей лица в порядке экстрадиционного ареста на территории иностранного государства в случае его выдачи засчитывается при назначении наказания в общий срок содержания под стражей.

18. Порядок исчисления и продления срока ареста обвиняемого, установленный настоящей статьей, применяется также при отмене приговора в результате производства в кассационной или надзорной инстанции или по вновь открывшимся обстоятельствам в отношении лица, отбывающего наказание в виде лишения свободы, и направлении дела на новое расследование с применением судом меры пресечения в виде ареста.

19. При возвращении судом дела для дополнительного расследования, по которому предельный срок ареста обвиняемого не истек, а оснований для изменения меры пресечения не имеется, этот же суд продлевает срок ареста в пределах одного месяца со дня вступления решения суда в законную силу.

Сноска. Статья 153 в редакции Закона РК от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 20.01.2010 № 241-IV; от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 154. Отмена или изменение меры пресечения

1. Мера пресечения отменяется, когда в ней отпадает необходимость, или изменяется на более строгую или мягкую, когда изменяются основания для избрания меры пресечения, предусмотренные статьями 139 и 141 настоящего Кодекса.

2. Отмена или изменение меры пресечения производится по мотивированному постановлению органа, ведущего уголовный процесс.

3. Мера пресечения, санкционированная, примененная прокурором, избранная по его указанию в ходе досудебного производства по уголовному делу, может быть отменена или изменена только с согласия прокурора.

4. Обжалование, опротестование постановления органа уголовного преследования об изменении либо отмене меры пресечения производятся в порядке, предусмотренном статьями 103 - 109 настоящего Кодекса.

5. Отмена или изменение меры пресечения в виде ареста, домашнего ареста обвиняемого, подозреваемого, примененной по санкции суда, производится с санкции суда на основании мотивированного постановления органа уголовного преследования, поддержанного прокурором, кроме случаев, предусмотренных частью шестой настоящей статьи. Постановление об отмене или изменении меры пресечения подлежит рассмотрению в течение шести часов с момента поступления материалов уголовного дела в суд судьей единолично в судебном заседании с участием прокурора. В случае необходимости судьей обеспечивается участие в судебном заседании обвиняемого, подозреваемого, их защитника, законного представителя, потерпевшего, его законного представителя, представителя.

6. При прекращении уголовного преследования на стадии досудебного производства в отношении обвиняемого, подозреваемого по реабилитирующим основаниям отмена меры пресечения в виде ареста или домашнего ареста производится органом уголовного преследования с согласия прокурора немедленно.

7. Обжалование, опротестование постановления суда об отмене или об отказе в отмене санкции на применение меры пресечения в виде ареста или домашнего ареста производятся в порядке, предусмотренном статьей 110 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 154 в редакции Закона РК от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 155. Право на попечение и присмотр за имуществом

1. Несовершеннолетние, а также нетрудоспособные лица, оставшиеся в результате ареста родителя или кормильца, а равно других действий органа, ведущего уголовный процесс, без присмотра, ухода и средств к существованию, имеют право на попечение, которое указанный орган обязан им обеспечить за счет средств республиканского бюджета. Поручения органа, ведущего уголовный процесс, организовать присмотр, уход и временное помещение нетрудоспособных лиц в государственные органы социальной помощи или медицинскую организацию обязательны для органа опеки и попечительства, а также для руководителей названных организаций. Орган, ведущий уголовный процесс, вправе также доверить попечение несовершеннолетних и нетрудоспособных лиц их родственникам, с согласия последних.

2. Лицо, имущество которого осталось без присмотра в результате его ареста, а равно других действий органа, ведущего уголовный процесс, имеет право на присмотр за его имуществом и принадлежащими ему животными, который указанный орган обязан этому лицу обеспечить по его просьбе и за его счет. Поручения органа, ведущего уголовный процесс, организовать присмотр за имуществом лица и принадлежащими ему животными обязательны для соответствующих государственных органов и организаций.

3. Орган, ведущий уголовный процесс, незамедлительно уведомляет лицо, к которому в качестве меры пресечения применен арест, или другое заинтересованное лицо о принятых в соответствии с настоящей статьей мерах.

Глава 19. Иные меры процессуального принуждения

Статья 156. Основания для применения иных мер процессуального принуждения

1. В целях обеспечения предусмотренного настоящим Кодексом порядка расследования и судебного разбирательства по уголовным делам, надлежащего исполнения приговора орган, ведущий уголовный процесс, вправе применить к подозреваемому, обвиняемому вместо предусмотренных главой 18 настоящего Кодекса мер пресечения или, наряду с ними, иные меры процессуального принуждения: обязательство о явке, привод, временное отстранение от должности, наложение ареста на имущество.

2. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, орган, ведущий уголовный процесс, вправе применить к потерпевшему, свидетелю и другим участвующим в деле лицам меры процессуального принуждения: обязательство о явке, привод, денежное взыскание.

Статья 157. Обязательство о явке к дознавателю, следователю, в суд

При наличии достаточных оснований полагать, что подозреваемый, обвиняемый, к которым не применена мера пресечения, а также свидетель или потерпевший могут уклониться от участия в следственных действиях или в судебном разбирательстве, либо при фактической их неявке по вызову без уважительных причин у названных лиц может быть отобрано письменное обязательство своевременно являться по вызовам дознавателя, следователя или суда, а в случае перемены места жительства незамедлительно сообщать об этом.

Статья 158. Привод

1. В случае неявки по вызову без уважительных причин подозреваемый, обвиняемый, а также свидетель и потерпевший могут быть по мотивированному постановлению дознавателя, следователя суда подвергнуты приводу (принудительному доставлению).

2. Уважительными причинами неявки лица, надлежаще извещенного о вызове признаются: болезнь, лишающая возможности лицо явиться, смерть близких родственников, стихийные бедствия, иные причины, лишающие лицо возможности явиться в назначенный срок. О наличии уважительных причин, препятствующих явке по вызову в назначенный срок, подозреваемый, обвиняемый, а также свидетель и потерпевший обязаны уведомить орган, которым они вызывались.

3. Постановление о приводе объявляется подозреваемому, обвиняемому, а также свидетелю и потерпевшему перед его исполнением, что удостоверяется их подписью на постановлении.

4. Привод не может производиться в ночное время.

5. Не подлежат приводу несовершеннолетние в возрасте до четырнадцати лет, лица, не достигшие восемнадцати лет, без уведомления их законного представителя, беременные женщины, а также больные, которые по состоянию здоровья не могут или не должны оставлять место своего пребывания, что подлежит удостоверению врачом.

6. Постановление суда о приводе исполняется судебным приставом или органом внутренних дел; постановление дознавателя, следователя органом, ведущим дознание, предварительное следствие, или органом внутренних дел.

Сноска. В статью 158 внесены изменения - Законом РК от 5 мая 2000 г. N 47.

Статья 159. Временное отстранение от должности

1. Орган, ведущий уголовный процесс, с санкции прокурора вправе отстранить от должности обвиняемого, при наличии достаточных оснований полагать, что, оставаясь на этой должности, он будет препятствовать расследованию и разбирательству дела в суде, возмещению причиненного преступлением ущерба или продолжать заниматься преступной деятельностью, связанной с пребыванием на этой должности.

2. Постановление о временном отстранении обвиняемого от должности направляется по месту его работы руководителю организации, который в течение трех суток после его получения обязан исполнить постановление и уведомить об этом лицо или орган, принявшие решение об отстранении от должности.

3. Отстраненный от должности обвиняемый имеет право на ежемесячное государственное пособие в сумме не менее одного минимального размера оплаты труда, если он не мог работать на другой должности или поступить на другую работу по не зависящим от него обстоятельствам.

4. Временное отстранение от должности отменяется постановлением судьи или прокурора, а также постановлением следователя или дознавателя, когда отпадает необходимость в этой мере.

Сноска. Статья 159 с изменениями, внесенными Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 160. Денежное взыскание

За неисполнение процессуальных обязанностей, предусмотренных статьями 75, 82, 84, 85, 86, 145, 147 настоящего Кодекса, и нарушение порядка в судебном заседании на потерпевшего, свидетеля, специалиста, переводчика и иных лиц может быть наложено денежное взыскание. Вопрос о наложении денежного взыскания решается в соответствии с законодательством об административных правонарушениях.

Сноска. В статью 160 внесены изменения - Законом РК от 21 декабря 2002 г. N 363.

Статья 161. Наложение ареста на имущество

1. В целях обеспечения исполнения приговора в части гражданского иска, других имущественных взысканий или возможной конфискации имущества дознаватель, следователь с санкции прокурора или суд вправе наложить арест на имущество подозреваемого, обвиняемого или лиц, несущих по закону материальную ответственность за их действия. В случаях, предусмотренных частью третьей статьи 232 настоящего Кодекса, наложение ареста на имущество может быть произведено без санкции прокурора, но с последующим направлением ему в течение двадцати четырех часов сообщения о произведенном аресте на имущество.

Не допускается принятие мер к обеспечению исполнения приговора в части гражданского иска о наложении ареста на имущество подозреваемого, обвиняемого или лиц, несущих по закону материальную ответственность за их действия, являющихся кредиторами финансовых организаций, обязательства которых подлежат реструктуризации в случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан, регулирующими деятельность финансовых организаций.

2. Наложение ареста на имущество состоит в объявлении его собственнику или владельцу запрета распоряжаться, а в необходимых случаях и пользоваться этим имуществом либо в изъятии имущества и передаче его на хранение.

3. Стоимость имущества, на которое налагается арест в обеспечение гражданского иска, предъявленного гражданским истцом или прокурором, не может превышать цены иска.

4. При определении доли имущества, подлежащего аресту у каждого из нескольких обвиняемых или отвечающих за их действия лиц, учитывается приписываемая обвиняемому степень участия в совершении преступления, однако арест в обеспечение гражданского иска может быть наложен и на имущество одного из соответствующих лиц в полном размере.

5. Арест не может быть наложен на имущество, являющееся предметами первой необходимости, перечень которых определяется законодательством.

6. О наложении ареста на имущество выносится мотивированное постановление. В постановлении о наложении ареста на имущество должно быть указано имущество, подлежащее аресту, насколько оно установлено в ходе производства по уголовному делу, а также стоимость имущества, на которое достаточно наложить арест в обеспечение гражданского иска.

7. Дознаватель, следователь вручает собственнику или владельцу имущества под расписку постановление о наложении ареста на имущество и требует его выдачи. При отказе выполнить это требование добровольно, арест на имущество налагается принудительно. В случае необходимости, когда есть основания полагать, что имущество утаивается его собственником или владельцем, орган уголовного преследования может провести обыск либо выемку в порядке, предусмотренном статьей 232 настоящего Кодекса.

8. Наложение ареста на имущество по решению суда, принявшего дело к своему производству, производится судебным исполнителем.

9. При наложении ареста на имущество может участвовать специалист, определяющий стоимость имущества.

10. Собственник или владелец имущества вправе предложить, на какие предметы арест следует налагать в первую очередь.

11. О произведенном аресте имущества дознаватель, следователь составляет протокол, а судебный исполнитель выносит постановление о наложении ареста.

12. Имущество, на которое наложен арест, может быть изъято либо передано по усмотрению лица, производившего арест, на хранение представителю местной администрации, жилищно-эксплуатационной организации, владельцу этого имущества или иному лицу, которые должны быть предупреждены об ответственности за сохранность имущества, о чем отбирается подписка.

13. При наложении ареста на денежные средства и иные ценности, находящиеся на счетах и вкладах в банках и кредитных учреждениях, расходные операции по данному счету прекращаются в пределах средств, на которые наложен арест.

14. Наложение ареста на имущество отменяется постановлением лица или органа, в производстве которого находится дело, когда в этой мере отпадает необходимость. Постановление следователя, дознавателя об отмене ареста на имущество выносится с согласия прокурора.

Сноска. Статья 161 с изменениями, внесенными законами РК от 09.12.2004 N 10; от 11.07.2009 N 185 (вводится в действие с 30.08.2009); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.01.2014 № 164-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Раздел 5. Имущественные вопросы в уголовном процессе
Глава 20. Гражданский иск в уголовном процессе

Статья 162. Гражданские иски, рассматриваемые в уголовном процессе

1. В уголовном процессе рассматриваются гражданские иски физических и юридических лиц о возмещении имущественного и морального вреда, причиненного непосредственно преступлением или общественно опасным деянием невменяемого, а также о возмещении расходов на погребение, лечение потерпевшего, сумм, выплаченных ему в качестве страхового возмещения, пособия или пенсии, а также расходов, понесенных в связи с участием в производстве дознания, предварительного следствия и в суде, включая расходы на представительство.

2. Гражданский иск предъявляется к обвиняемому или к лицам, несущим материальную ответственность за действия обвиняемого, и рассматривается совместно с уголовным делом.

3. Истец при предъявлении гражданского иска в уголовном деле освобождается от уплаты государственной пошлины.

4. Подсудность гражданского иска, вытекающего из уголовного дела, определяется подсудностью уголовного дела, в котором он предъявлен.

5. Доказывание гражданского иска, предъявленного по уголовному делу, производится по правилам, установленным настоящим Кодексом.

6. Если процессуальные отношения, возникающие в связи с гражданским иском, не урегулированы настоящим Кодексом, то применяются нормы гражданского процессуального законодательства в той части, в которой они не противоречат настоящему Кодексу.

Сноска. В статью 162 внесены изменения - Законом РК от 9 декабря 2004 г. N 10.

Статья 163. Предъявление гражданского иска

1. Лицо, понесшее вред в результате преступления или предусмотренного Уголовным кодексом Республики Казахстан деяния невменяемого, либо его представитель вправе предъявить гражданский иск в любое время с момента возбуждения уголовного дела, но до окончания судебного следствия.

2. Гражданский иск предъявляется в письменной форме. В исковом заявлении указывается, по какому уголовному делу, кто, к кому, на каком основании и в каком размере предъявляет гражданский иск, а также излагается просьба о взыскании конкретной денежной суммы или имущества для возмещения ущерба.

3. При необходимости уточнить основание гражданского иска и размер искового требования лицо вправе предъявить дополнительный гражданский иск.

4. Не установление лица, подлежащего привлечению в качестве обвиняемого, не препятствует предъявлению гражданского иска в уголовном деле.

5. Лицо, не предъявившее гражданский иск в уголовном процессе, а равно лицо, чей иск судом оставлен без рассмотрения, вправе предъявить его в порядке гражданского судопроизводства.

6. К лицу, не подлежащему привлечению в качестве обвиняемого в связи с наличием у него иммунитета от уголовного преследования, гражданский иск может быть предъявлен в порядке гражданского судопроизводства.

7. В случаях, предусмотренных частью второй статьи 62 настоящего Кодекса, гражданский иск в уголовном деле вправе предъявить прокурор.

Сноска. Статья 163 с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 164. Признание гражданским истцом

1. Если из материалов уголовного дела усматривается, что преступлением или запрещенным Уголовным кодексом Республики Казахстан деянием невменяемого причинен вред гражданину или юридическому лицу, дознаватель, следователь, прокурор или суд разъясняют им или их представителям право предъявить гражданский иск.

2. Физическое или юридическое лицо, предъявившее иск, признается гражданским истцом в порядке, установленном частью первой статьи 77 настоящего Кодекса. Лицу, предъявившему иск, его представителю объявляется постановление о признании гражданским истцом и разъясняются права, предусмотренные частью четвертой статьи 77 настоящего Кодекса.

Статья 165. Отказ в признании гражданским истцом

При отсутствии предусмотренных статьей 164 настоящего Кодекса оснований для предъявления гражданского иска, гражданину или юридическому лицу, предъявившим иск, может быть отказано в признании гражданским истцом, о чем выносится мотивированное постановление и разъясняется право его обжалования. Отказ на стадии досудебного производства по уголовному делу в признании лица гражданским истцом не лишает его права предъявить гражданский иск в суде до начала судебного следствия и ходатайствовать о признании гражданским истцом.

Сноска. В статью 165 внесены изменения - Законом РК от 5 мая 2000 г. N 47.

Статья 166. Привлечение к участию в деле в качестве гражданского ответчика

Установив лицо, несущее ответственность за вред, причиненный преступлением или запрещенным Уголовным кодексом Республики Казахстан деянием невменяемого, в случае предъявления гражданского иска в уголовном деле орган, ведущий уголовный процесс, привлекает это лицо в качестве гражданского ответчика в порядке, установленном частью первой статьи 78 настоящего Кодекса. Гражданскому ответчику или его представителю объявляется постановление о привлечении в качестве гражданского ответчика и разъясняются права, предусмотренные частью четвертой статьи 78 настоящего Кодекса.

Статья 167. Применение правил об основаниях, условиях, объеме и способе возмещения ущерба

При рассмотрении гражданского иска, предъявленного в уголовном деле, основания, условия, объем и способ возмещения ущерба определяются в соответствии с нормами гражданского, трудового и другого законодательства. В случаях, предусмотренных международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан, применяются международно-правовые нормы и законодательство иностранных государств.

Статья 168. Отказ от гражданского иска

1. Гражданский истец вправе отказаться от предъявленного им гражданского иска.

2. Заявление гражданского истца об отказе от иска на стадии досудебного производства по уголовному делу подается в письменном виде и приобщается к уголовному делу. Если отказ гражданского истца от иска выражен в судебном заседании, то он заносится в протокол судебного заседания.

3. Отказ от иска принимается дознавателем, следователем или прокурором в любой момент производства расследования по уголовному делу, о чем выносится постановление. Отказ от иска может быть принят судом с вынесением постановления в любой момент судебного разбирательства, но до удаления суда в совещательную комнату для постановления приговора.

4. Принятие отказа от иска влечет прекращение производства по нему.

5. До принятия отказа от иска орган, ведущий уголовный процесс, обязан разъяснить гражданскому истцу последствия отказа, установленные частью четвертой настоящей статьи.

6. Орган, ведущий уголовный процесс, не принимает отказа гражданского истца от иска, если эти действия противоречат закону или нарушают чьи-либо права и охраняемые законом интересы, о чем выносит мотивированное постановление.

Статья 169. Решение по гражданскому иску

1. При постановлении обвинительного приговора или вынесении постановления о применении принудительной меры медицинского характера суд удовлетворяет гражданский иск полностью или частично либо отказывает в его удовлетворении.

2. В случаях удовлетворения гражданского иска полностью или частично суд устанавливает и указывает в приговоре срок для добровольного исполнения приговора в части гражданского иска. В случае неисполнения приговора суда в части гражданского иска в срок, предоставленный для добровольного исполнения, суд направляет приговор для принудительного исполнения в части гражданского иска в порядке, установленном гражданским процессуальным законодательством. Принудительное исполнение производится в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан об исполнительном производстве и статусе судебных исполнителей.

3. При невозможности произвести подробный расчет по гражданскому иску без отложения разбирательства уголовного дела, суд может признать за гражданским истцом право на удовлетворение иска и передать вопрос о его размерах на рассмотрение судом в порядке гражданского судопроизводства.

4. При постановлении оправдательного приговора, а равно вынесении постановления о прекращении дела по применению принудительной меры медицинского характера суд:

1) отказывает в удовлетворении гражданского иска, если не установлено событие преступления или запрещенного Уголовным кодексом Республики Казахстан деяния либо не доказано участие подсудимого или лица, в отношении которого решался вопрос о применении принудительных мер медицинского характера, в совершении преступления или запрещенного Уголовным кодексом Республики Казахстан деяния;

2) оставляет иск без рассмотрения в случае оправдания подсудимого за отсутствием состава преступления либо прекращения дела за отсутствием оснований для применения принудительной меры медицинского характера к лицу, которое по характеру совершенного им деяния и своему состоянию не представляет опасности для общества и не нуждается в принудительном лечении.

5. При прекращении дела по основаниям, указанным в пунктах 3-5, 7, 8 части первой статьи 37 и статье 38 настоящего Кодекса, суд оставляет гражданский иск без рассмотрения.

6. Если по основаниям, предусмотренным в пункте 2 части четвертой и части пятой настоящей статьи, уголовное дело прекращено в стадии досудебного производства, гражданин или юридическое лицо либо их представители вправе предъявить иск в порядке гражданского судопроизводства.

7. Допускается возможность заключения мирового соглашения в части гражданского иска между подсудимым и потерпевшим в установленном законом порядке.

Сноска. Статья 169 с изменениями, внесенными законами РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.01.2014 № 164-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 170. Обеспечение гражданского иска

При наличии данных о причинении преступлением морального или имущественного вреда орган уголовного преследования обязан принять меры обеспечения гражданского иска. Если такие меры не были приняты, суд вправе до вступления приговора в законную силу принять меры его обеспечения.

Статья 171. Исполнение приговора и постановления суда в части гражданского иска

При удовлетворении судом гражданского иска приговор, а также постановление о применении принудительной меры медицинского характера в части гражданского иска исполняются в порядке, предусмотренном законодательством Республики Казахстан об исполнительном производстве и статусе судебных исполнителей.

Сноска. Статья 171 с изменением, внесенным Законом РК от 15.01.2014 № 164-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 21. Оплата труда и возмещение расходов,
понесенных в ходе производства по уголовному делу

Статья 172. Оплата юридической помощи

Сноска. Заголовок в редакции Закона РК от 11.12.2009 № 230-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

1. Оплата юридической помощи защитника и представителя потерпевшего производится в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

2. Орган, ведущий уголовный процесс, при наличии к тому оснований обязан направить постановление о назначении защитника и об освобождении подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего от оплаты юридической помощи в коллегию адвокатов области, города республиканского значения, столицы или ее структурные подразделения. В этом случае оплата труда адвоката производится за счет бюджетных средств.

3. В случаях, предусмотренных частью третьей статьи 71 и частью второй статьи 80 настоящего Кодекса, когда адвокат участвовал в производстве дознания, предварительного следствия или в суде по назначению, расходы по оплате труда адвоката должны быть отнесены за счет бюджетных средств.

Сноска. Статья 172 с изменениями, внесенными законами РК от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 03.07.2013 № 123-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 173. Получение переводчиком, специалистом, экспертом вознаграждения за выполненную ими работу

1. Переводчик, специалист, эксперт, выполняющие соответствующую работу при производстве по уголовному делу, получают:

1) заработную плату по месту работы - если выполняли работу в порядке служебного задания;

2) вознаграждение за счет средств республиканского бюджета в пределах ставок, установленных Правительством Республики Казахстан, если выполненная работа не входит в круг их должностных обязанностей и выполнялась во внерабочее время;

3) вознаграждение в размере, определенном договором со стороной, если выполняли работу по договоренности с этой стороной.

2. В случае, предусмотренном пунктом 2 части первой настоящей статьи, вознаграждение выплачивается на основании постановления органа, ведущего уголовный процесс, вынесенного после представления переводчиком, специалистом, экспертом счета.

Статья 174. Возмещение расходов, понесенных лицами, участвующими в уголовном судопроизводстве

1. В порядке уголовного судопроизводства подлежат возмещению за счет бюджетных средств следующие расходы потерпевшего, гражданского истца, гражданского ответчика, их законных представителей, адвокатов, оказывающих юридическую помощь в качестве защитника или представителя потерпевшего (частного обвинителя) по назначению органа, ведущего уголовный процесс, в случаях, предусмотренных частью третьей статьи 71 и частью второй статьи 80 настоящего Кодекса, понятого, переводчика, специалиста, эксперта, свидетеля:

1) расходы по явке по вызову органа, ведущего уголовный процесс:

- стоимость проезда на железнодорожном, водном, автомобильном (за исключением такси) транспорте и на других видах транспорта, существующего в данной местности, а с согласия органа, ведущего уголовный процесс, - стоимость проезда на воздушном транспорте;

- стоимость найма жилого помещения по нормам, принятым для оплаты служебных командировок, при условии, что эти расходы не возмещаются организацией, работодателем;

2) суточные, при необходимости для этих лиц проживать по требованию органа, ведущего уголовный процесс, вне места постоянного жительства и при условии, что суточные не возмещаются организацией, работодателем;

3) средний заработок за все время, затраченное по требованию органа, ведущего уголовный процесс, на участие в уголовном судопроизводстве, кроме случаев, когда средний заработок сохраняется за ними организацией, работодателем;

4) расходы на восстановление или приобретение имущества, потерявшего качество или утраченного в результате участия лица в производстве следственного или другого процессуального действия по требованию органа, ведущего уголовный процесс.

2. Государственные органы и организации обязаны сохранять за потерпевшим, его законным представителем, понятым, переводчиком, специалистом, экспертом, свидетелем, кандидатом в присяжные заседатели, вызванным в суд, но не отобранным в состав коллегии присяжных заседателей, средний заработок за все время, затраченное ими по требованию органа, ведущего уголовный процесс, на участие в уголовном судопроизводстве.

3. Специалисту и эксперту возмещается также стоимость принадлежащих им химических реактивов и других расходных материалов, истраченных ими при выполнении порученной работы, а также внесенная ими для выполнения работы плата за использование оборудования, коммунальные услуги и потребление машинного времени.

4. Расходы, понесенные при производстве по уголовному делу, подлежат возмещению по заявлению лиц, перечисленных в части первой настоящей статьи, на основании постановления органа, ведущего уголовный процесс, в размере, установленном законодательством. Порядок выплаты указанных расходов определяется Правительством Республики Казахстан. Указанные расходы могут также возмещаться за счет стороны, привлекшей перечисленных в части первой настоящей статьи лиц к участию в следственном действии, либо в других предусмотренных настоящим Кодексом случаях. Расходы, предусмотренные пунктами 1, 2 и 4 части первой настоящей статьи, могут возмещаться в соответствии с законодательством органом, ведущим уголовный процесс, по собственной инициативе.

Сноска. Статья 174 с изменениями, внесенными законами РК от 08.01.2007 N 210; от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Глава 22. Процессуальные издержки

Статья 175. Процессуальные издержки

Процессуальные издержки складываются из:

1) сумм, выплачиваемых свидетелям, потерпевшим и их представителям, экспертам, специалистам, переводчикам, понятым в порядке статей 173, 174 настоящего Кодекса;

2) сумм, выплачиваемых свидетелям, потерпевшим и их представителям, понятым, не имеющим постоянного заработка, на отвлечение их от обычных занятий;

3) сумм, выплачиваемых свидетелям, потерпевшим и их законным представителям, понятым, работающим и имеющим постоянный заработок, в возмещение недополученной ими заработной платы за все время, затраченное ими в связи с вызовом в орган, ведущий уголовный процесс;

4) вознаграждения, выплачиваемого экспертам, переводчикам, специалистам за выполнение ими своих обязанностей в процессе дознания и предварительного следствия или в суде, кроме случаев, когда эти обязанности выполнялись в порядке служебного задания;

5) сумм, выплачиваемых за оказание защитником юридической помощи в случае освобождения подозреваемого, обвиняемого или подсудимого от ее оплаты либо участия адвоката в дознании, предварительном следствии или в суде по назначению, без заключения с клиентом соглашения;

5-1) сумм, выплачиваемых за оказание юридической помощи представителем потерпевшего (частным обвинителем) в случае его освобождения от ее оплаты;

6) сумм, израсходованных на хранение и пересылку вещественных доказательств;

7) сумм, израсходованных на проведение экспертизы в органах судебной экспертизы;

8) сумм, израсходованных в связи с розыском обвиняемого, скрывшегося от следствия или суда;

9) сумм, израсходованных в связи с приводом обвиняемого к следователю или в суд в случае неявки его без уважительной причины, а также в связи с отложением судебного разбирательства из-за неявки подсудимого без уважительной причины либо явки его в суд в состоянии опьянения;

10) иных расходов, понесенных при производстве по уголовному делу.

Сноска. Статья 175 с изменениями, внесенными Законом РК от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 176. Взыскание процессуальных издержек

1. Процессуальные издержки могут быть возложены судом на осужденного или принимаются на счет государства.

2. Суд вправе взыскать с осужденного процессуальные издержки, за исключением сумм, выплаченных переводчику. Процессуальные издержки могут быть возложены и на осужденного, освобожденного от наказания.

3. Процессуальные издержки, связанные с участием в деле переводчика, принимаются за счет государства. Если переводчик выполнял свои функции в порядке служебного задания, оплата его труда возмещается государством организации, в которой работал переводчик.

4. Процессуальные издержки, связанные с участием в деле адвоката, оказывавшего юридическую помощь бесплатно в качестве защитника подозреваемого, обвиняемого, подсудимого или представителя потерпевшего (частного обвинителя), в случаях, предусмотренных частью третьей статьи 71 и частью второй статьи 80 настоящего Кодекса, относятся за счет бюджетных средств.

5. В случае оправдания подсудимого или прекращения дела в соответствии с пунктами 1,2 части первой статьи 37 и частью второй статьи 269 настоящего Кодекса процессуальные издержки принимаются на счет государства. Если подсудимый оправдан лишь частично, суд обязывает его оплатить процессуальные издержки, связанные с обвинением, по которому он признан виновным.

6. Процессуальные издержки принимаются на счет государства в случае имущественной несостоятельности лица, с которого они должны быть взысканы. Суд вправе освободить осужденного полностью или частично от уплаты процессуальных издержек, если их выплата может существенно отразиться на материальном положении лиц, которые находятся на иждивении осужденного.

7. Признавая виновными по делу нескольких подсудимых, суд определяет, в каком размере процессуальные издержки должны быть взысканы с каждого из них. Суд учитывает при этом характер вины, степень ответственности за преступление и имущественное положение осужденного.

8. По делам о преступлениях несовершеннолетних суд может возложить выплату процессуальных издержек на родителей несовершеннолетнего или лиц, их заменяющих.

9. При оправдании подсудимого по делу частного обвинения суд вправе взыскать процессуальные издержки полностью или частично с лица, по жалобе которого было начато производство. При прекращении дела за примирением сторон процессуальные издержки взыскиваются с одной или обеих сторон.

10. В случае смерти обвиняемого его наследники не несут ответственности по обязательствам, связанным с процессуальными издержками.

11. Право взыскания процессуальных издержек прекращается в силу давности по истечении трех лет со дня вступления соответствующего решения суда в законную силу.

12. В случае наличия данных о процессуальных издержках, за исключением случая, указанного в части 6 настоящей статьи, орган уголовного преследования обязан принять меры обеспечения взыскания процессуальных издержек.

Сноска. Статья 176 с изменениями, внесенными законами РК от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Особенная часть
Раздел 6. Досудебное производство по уголовному делу
Глава 23. Возбуждение уголовного дела

Статья 177. Поводы и основания к возбуждению уголовного дела

1. Поводами к возбуждению уголовного дела служат:

1) заявления граждан;

2) явка с повинной;

3) сообщение должностного лица государственного органа или лица, выполняющего управленческие функции в организации;

4) сообщение в средствах массовой информации;

5) непосредственное обнаружение сведений о преступлении должностными лицами и органами, правомочными возбудить уголовное дело.

2. Основаниями к возбуждению уголовного дела являются:

1) наличие достаточных данных, указывающих на признаки преступления, при отсутствии обстоятельств, исключающих производство по уголовному делу;

2) исчезновение лица, если в течение двух месяцев с момента подачи заявления оперативно-розыскными мероприятиями, проведенными в этот срок, установить местонахождение лица не представляется возможным.

3. В случае, когда по уголовному делу, возбужденному в порядке, предусмотренном пунктом 2) части второй настоящей статьи, установлены данные, указывающие на признаки совершения в отношении безвестно исчезнувшего лица преступления, деяние квалифицируется по соответствующей статье Уголовного кодекса Республики Казахстан.

Сноска. Статья 177 с изменениями, внесенными Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 178. Заявления граждан

1. Заявления граждан о преступлении могут быть устными или письменными. Письменное заявление должно быть подписано лицом, от которого оно исходит.

2. Устное заявление о преступлении, сделанное при производстве следственного действия или в ходе судебного разбирательства, вносится соответственно в протокол следственного действия или судебного заседания. В иных случаях составляется отдельный протокол. Протокол должен содержать сведения о заявителе, месте его жительства или работы, а также документах, удостоверяющих его личность. Протокол подписывают заявитель и должностное лицо, которое приняло заявление.

3. Заявитель предупреждается об уголовной ответственности за заведомо ложный донос по статье 351 Уголовного кодекса Республики Казахстан, о чем в протоколе делается отметка, которая удостоверяется подписью заявителя.

4. Анонимное заявление о преступлении не может служить поводом для возбуждения уголовного дела.

Сноска. Статья 178 с изменением, внесенным Законом РК от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 179. Явка с повинной

1. Явка с повинной - добровольное заявление лица о совершенном им преступлении, когда в отношении этого лица еще не выдвинуто подозрение или не предъявлено обвинение в совершении данного преступления.

2. Указанное заявление может быть сделано как в письменной, так и в устной форме и должно быть передано заявителем органу, ведущему уголовный процесс. Устное заявление заносится в протокол, в котором подробно излагается сделанное заявление. Протокол подписывается явившимся с повинной и должностным лицом, принявшим заявление.

3. В случае, если при явке с повинной в заявлении указываются соучастники преступления, заявитель предупреждается об уголовной ответственности за заведомо ложный донос.

Статья 180. Сообщения должностного лица государственного органа или лица, выполняющего управленческие функции в организации

Сообщения должностного лица государственного органа или лица, выполняющего управленческие функции в организации, о преступлении должно быть сделано в письменной форме. К нему прилагаются документы и иные материалы, которыми подтверждается сделанное сообщение о преступлении.

Статья 181. Сообщение в средствах массовой информации

1. Сообщение в средствах массовой информации может служить поводом к возбуждению уголовного дела, когда оно опубликовано в газете или журнале либо распространено по радио, телевидению или телекоммуникационным сетям.

2. Лица, выполняющие управленческие функции в средстве массовой информации, которое опубликовало или распространило сообщение о преступлении, по требованию лица, правомочного возбудить уголовное дело, обязаны передать находящиеся в их распоряжении документы и иные материалы, подтверждающие сделанное сообщение, а также назвать лицо, представившее эти сведения, за исключением случаев, когда это лицо представило их с условием сохранения в тайне источника информации.

Сноска. Статья 181 с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 182. Непосредственное обнаружение сведений о преступлении должностными лицами и органами, управомоченными возбудить уголовное дело

Обнаружение сведений о преступлении служит поводом к возбуждению уголовного дела в случаях, когда:

1) при исполнении своих должностных обязанностей сотрудник органа дознания, следователь, прокурор становятся очевидцами преступления либо обнаруживают следы или последствия преступления непосредственно после его совершения;

2) орган дознания и дознаватель получают сведения о преступлении при осуществлении своих функций или при производстве дознания по делу о другом преступлении;

3) следователь получает сведения о преступлении при расследовании по уголовному делу о другом преступлении;

4) прокурор получает сведения о преступлении при осуществлении надзора за исполнением законов.

Статья 183. Обязательность принятия и рассмотрения заявлений и сообщений о преступлении

1. Орган уголовного преследования обязан принять, зарегистрировать и рассмотреть заявление или сообщение о любом совершенном или готовящемся преступлении. Заявителю выдается документ о регистрации принятого заявления или сообщения о преступлении с указанием лица, принявшего заявление или сообщение, времени его регистрации и времени, когда должно быть принято решение по заявлению или сообщению.

2. Необоснованный отказ в приеме заявления или сообщения о преступлении может быть обжалован прокурору или в суде в порядке, установленном настоящим Кодексом.

3. Заявление или сообщение о преступлении, поступившее в суд, за исключением случаев возбуждения дел частного обвинения, направляется прокурору, о чем уведомляется заявитель.

4. Суд, обнаружив признаки преступления при разбирательстве уголовного, гражданского или административного дела, обязан частным постановлением довести это до сведения прокурора.

Статья 184. Сроки рассмотрения заявлений и сообщений о преступлениях

Решение по заявлению или сообщению о преступлении должно быть принято не позднее трех суток со дня его поступления. В необходимых случаях для получения дополнительных сведений, истребования документов или иных материалов, проведения осмотра, выемки предметов или документов, имеющих значение для дела, экспертизы этот срок может быть продлен начальником органа дознания, начальником следственного отдела до десяти суток, а в исключительных случаях - до двух месяцев, о чем в течение трех суток должен быть уведомлен прокурор.

Сноска. Статья 184 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 08.01.2007 N 210; от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 185. Решения, принимаемые в результате рассмотрения заявления или сообщения о преступлении

1. В каждом случае получения заявления или сообщения о преступлении или непосредственном обнаружении преступления дознаватель, орган дознания, начальник следственного отдела, следователь или прокурор принимают одно из следующих решений:

1) о возбуждении уголовного дела;

2) об отказе в возбуждении уголовного дела;

3) о передаче заявления, сообщения по подследственности, а по делам частного обвинения - по подсудности;

4) об осуществлении упрощенного досудебного производства в порядке, предусмотренном главой 23-1 настоящего Кодекса.

2. О принятом решении сообщается заявителю и одновременно ему разъясняется право на обжалование решения.

3. В случае направления заявления или сообщения по подследственности или подсудности орган дознания, начальник следственного отдела, следователь, прокурор обязаны принять меры к предотвращению или пресечению преступления, а равно закреплению следов преступления.

Сноска. Статья 185 с изменениями, внесенными Законом РК от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 186. Порядок возбуждения уголовного дела

1. При наличии повода и основания, указанных в статье 177 настоящего Кодекса, дознаватель, орган дознания, начальник следственного отдела, следователь, прокурор выносят постановление о возбуждении уголовного дела, за исключением случаев, установленных главой 23-1 настоящего Кодекса.

2. В постановлении указываются: время и место его вынесения, кем оно составлено, повод и основания к возбуждению дела, в отношении кого или по какому факту оно возбуждается, статья уголовного закона, по признакам которой оно возбуждается, а также дальнейшее направление дела. Копия постановления о возбуждении уголовного дела в течение двадцати четырех часов направляется прокурору. О принятом решении сообщается заявителю и лицу, в отношении которого возбуждено дело, с разъяснением ему прав и обязанностей в связи с началом уголовного преследования.

В постановлении о возбуждении уголовного дела, возбужденного в порядке, предусмотренном пунктом 2) части второй статьи 177 настоящего Кодекса, статья Уголовного кодекса Республики Казахстан не указывается.

3. Если известно лицо, пострадавшее от совершения преступления, одновременно с возбуждением уголовного дела оно признается потерпевшим, а если вместе с сообщением о преступлении заявлен гражданский иск, лицо признается также гражданским истцом.

Сноска. Статья 186 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238; от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 187. Отказ в возбуждении уголовного дела

1. При отсутствии оснований к возбуждению уголовного дела орган уголовного преследования выносит постановление об отказе в возбуждении уголовного дела.

2. Копия постановления об отказе в возбуждении уголовного дела в течение двадцати четырех часов направляется прокурору и заявителю. При этом заявителю должны быть разъяснены права и порядок обжалования постановления.

3. Постановление следователя, дознавателя об отказе в возбуждении уголовного дела может быть обжаловано соответственно начальнику следственного отдела, начальнику органа дознания, а также прокурору или в суд в порядке, установленном настоящим Кодексом. Постановление суда об отказе в принятии заявления о частном обвинении может быть обжаловано в вышестоящий суд.

4. Если из поступившего заявления (сообщения) усматриваются нарушения политических, трудовых, жилищных, семейных и иных прав граждан, а также нарушение законных интересов организаций, защищаемых в порядке гражданского судопроизводства, то одновременно с отказом в возбуждении уголовного дела заинтересованным лицам должны быть разъяснены права и порядок обращения в суд для восстановления нарушенных прав и интересов в порядке гражданского судопроизводства.

Статья 188. Передача сообщения или заявления о преступлении по подследственности и подсудности

1. Должностное лицо или орган, управомоченные возбудить уголовное дело, вправе передать заявление или сообщение о преступлении по подследственности без возбуждения уголовного дела только в случаях, когда:

1) преступление совершено за пределами данного района и для решения вопроса о возбуждении уголовного дела необходимы проверочные действия по месту совершения преступления;

2) для решения вопроса о возбуждении уголовного дела необходимы проверочные действия, которые могут быть проведены только органом, к подследственности которого оно отнесено.

2. О передаче заявлений и сообщений по подследственности без возбуждения уголовного дела в течение двадцати четырех часов должен быть уведомлен прокурор.

3. Передаче по подсудности без возбуждения уголовного дела подлежат только жалобы потерпевших о преступлениях, преследуемых в порядке частного обвинения.

4. При передаче сообщения или заявления о преступлении по подследственности или подсудности предметы и документы, обнаруженные при осмотре места происшествия, местности или помещения либо представленные организациями, должностными лицами или гражданами, передаются в порядке, предусмотренном частью пятой статьи 223 настоящего Кодекса.

Сноска. В статью 188 внесены изменения - Законом РК от 9 декабря 2004 г. N 10.

Статья 189. Действия органа уголовного преследования после возбуждения уголовного дела

1. После возбуждения уголовного дела:

1) прокурор направляет дело следователю или органу дознания для производства предварительного следствия или дознания;

2) следователь приступает к производству предварительного следствия;

3) орган дознания по делам, по которым производство предварительного следствия обязательно, после выполнения неотложных следственных действий направляет дело для производства предварительного следствия; по делам о преступлениях, указанных в статье 285 настоящего Кодекса, производит дознание.

2. При упрощенном досудебном производстве действия органа уголовного преследования регулируются главой 23-1 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 189 с изменениями, внесенными Законом РК от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 190. Надзор прокурора за законностью возбуждения уголовного дела

Осуществляя надзор за законностью возбуждения уголовного дела, прокурор вправе:

1) отменить постановление дознавателя, органа дознания или следователя о возбуждении уголовного дела и отказать в возбуждении уголовного дела или направить материалы для производства дополнительной проверки;

2) отменить постановление дознавателя, органа дознания или следователя об отказе в возбуждении уголовного дела и возбудить уголовное дело;

3) отменить постановление дознавателя, органа дознания или следователя о возбуждении уголовного дела и прекратить уголовное дело, если по нему уже произведены следственные действия.

Сноска. В статью 190 внесены изменения - Законом РК от 9 августа 2002 г. N 346.

Глава 23-1. Упрощенное досудебное производство

Сноска. Кодекс дополнен главой 23-1 в соответствии с Законом РК от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 190-1. Основания упрощенного досудебного производства

1. Упрощенное досудебное производство по делам о преступлениях небольшой и средней тяжести, а также тяжких преступлениях осуществляется в случаях, если собранными доказательствами установлены факт преступления и совершившее его лицо, которое признает свою вину, не оспаривает доказательства, характер и размер причиненного вреда, по общим правилам настоящего Кодекса за изъятиями, установленными статьями настоящей главы.

2. Упрощенный порядок досудебного производства не применяется:

в отношении совокупности преступлений, когда хотя бы одно из них является особо тяжким; в отношении несовершеннолетних и лиц, которые в силу физических или психических недостатков не могут сами осуществлять свое право на защиту; в отношении лиц, не владеющих языком, на котором ведется судопроизводство; в отношении лиц, обладающих привилегиями и иммунитетом от уголовного преследования; в случае непризнания своей вины хотя бы одним из соучастников; при невозможности в установленные частью первой статьи 190-2 настоящего Кодекса сроки обеспечить всесторонность и полноту исследования всех обстоятельств дела; при необходимости задержания подозреваемого на основании статьи 132 настоящего Кодекса или применения меры пресечения.

3. При наличии обстоятельств, указанных в части второй настоящей статьи, производится предварительное следствие или дознание.

Сноска. Статья 190-1 с изменениями, внесенными законами РК от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 190-2. Порядок упрощенного досудебного производства

1. Упрощенное досудебное производство должно быть закончено в срок до десяти суток с момента регистрации заявления или сообщения о преступлении до передачи дела прокурору.

В одном производстве могут быть соединены материалы по совокупности преступлений.

2. По делам о преступлениях, по которым предусмотрен упрощенный порядок досудебного производства, дознаватель или следователь устанавливают обстоятельства совершенного преступления и обстоятельства, подтверждающие его вину.

3. Для установления обстоятельств, указанных в части второй настоящей статьи, могут быть произведены осмотр, выемка, экспертиза, опросы заявителя, очевидцев и лица, совершившего преступление, истребованы документы или иные материалы, приобщены акты проверок, ревизий, экспертиз, аудиторские заключения, справка о судимости, характеристика, стенограмма, материалы аудио-, видеозаписи.

4. Заявитель - с момента обращения в органы уголовного преследования, а очевидцы и лицо, совершившее преступление, - с момента вызова к следователю, дознавателю или в орган дознания, имеют право на приглашение защитника для оказания юридической помощи.

Заявитель, очевидцы и лицо, совершившее преступление, опрашиваются об известных обстоятельствах совершенного преступления. Опрашиваемым разъясняется право не давать объяснения против самого себя, супруга (супруги) и близких родственников. При опросе могут применяться звуко-, видеозапись.

При опросе лицу, совершившему преступление, разъясняются: возможность осуществления производства по делу в упрощенном досудебном порядке и его правовые последствия.

В ходе опроса лицу, совершившему преступление, заявителю и очевидцам разъясняется их обязанность являться по вызову к дознавателю, следователю и в суд. При необходимости от указанных лиц в порядке статьи 157 настоящего Кодекса отбирается обязательство о явке к дознавателю, следователю и в суд.

Статья 190-3. Составление протокола упрощенного досудебного производства и передача уголовного дела прокурору

1. Упрощенное досудебное производство завершается составлением протокола. В протоколе указываются: время и место его составления; кем составлен протокол; данные о лице, совершившем преступление; обстоятельства совершения преступления; доказательства, подтверждающие виновность лица; квалификация преступления по Уголовному кодексу Республики Казахстан (статья, часть, пункт); признание лицом своей вины и согласие с характером и размером причиненного преступлением вреда.

К протоколу приобщаются все материалы, а также список лиц, подлежащих вызову в суд.

2. Составление следователем либо утверждение начальником органа дознания протокола упрощенного досудебного производства означает возбуждение уголовного дела и признание лица, совершившего преступление, обвиняемым.

3. С материалами дела упрощенного досудебного производства ознакамливается обвиняемый, а в случае приглашения - и его защитник. В протокол вносятся их заявления и ходатайства. Копия протокола вручается обвиняемому и направляется заявителю.

Статья 190-4. Действия прокурора по уголовному делу, поступившему в порядке упрощенного досудебного производства

Прокурор, получив уголовное дело упрощенного досудебного производства, не позднее трех суток производит по нему одно из следующих действий:

1) выражает согласие с протоколом упрощенного досудебного производства и предает обвиняемого суду;

2) направляет для производства предварительного следствия или дознания;

3) выносит постановление о прекращении уголовного дела или уголовного преследования в отношении отдельных обвиняемых либо переквалифицирует действия обвиняемого или исключает отдельные пункты обвинения по основаниям, предусмотренным настоящим Кодексом.

Глава 24. Общие условия производства предварительного следствия

Статья 191. Обязательность предварительного следствия

1. Предварительное следствие обязательно по всем уголовным делам, за исключением дел о преступлениях, указанных в части первой статьи 33, статьях 190-1, 285 настоящего Кодекса.

2. Производство предварительного следствия обязательно по всем уголовным делам о преступлениях, совершенных несовершеннолетними или лицами, которые в силу своих физических или психических недостатков не могут сами осуществлять свое право на защиту, а также по уголовным делам, возбужденным в порядке, предусмотренном пунктом 2) части второй статьи 177 настоящего Кодекса.

3. Предварительное следствие по уголовным делам производится следователями Комитета национальной безопасности, органов внутренних дел, антикоррупционной службы, службы экономических расследований, а в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, также прокурорами.

4. Передача уголовных дел по подследственности от одного органа другому производится в соответствии с настоящим Кодексом.

Сноска. Статья 191 с изменениями, внесенными законами РК от 21.12.2002 N 363; от 17.07.2009 N 187-I; от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 07.11.2014 № 248-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 192. Подследственность

1. По уголовным делам о преступлениях, предусмотренных статьями 156-163, 165-173, 233, 233-1, 233-2, 233-4, 233-5, 236, 238-240, 243, 244, 247-249, 255 (частями второй, третьей и четвертой в отношении хищения либо вымогательства оружия массового поражения, а равно материалов или оборудования, которые могут быть использованы при создании оружия массового поражения), 306, 317-1, 317-2, 318, 330(частью второй), 331 (частью второй), 367 (частями третьей, 3-1 и пятой), 368 (частями третьей и четвертой), 369 (частями третьей и четвертой), 372 (частями второй и третьей), 373 (частями третьей и четвертой), 374 (частями третьей и четвертой), 375, 376, 381 (частью третьей), 382 (частью второй), 383-386 Уголовного кодекса Республики Казахстан, предварительное следствие производится следователями Комитета национальной безопасности. По делам о преступлениях, предусмотренных иными статьями Уголовного кодекса Республики Казахстан, предварительное следствие может производиться органом национальной безопасности, если их расследование непосредственно связано с производством предварительного следствия по делам о преступлениях, отнесенных к подследственности органов национальной безопасности, и уголовное дело не может быть выделено в отдельное производство. По делам о преступлениях, предусмотренных статьями 227-2 (частями второй и третьей), 227-3 (частями второй и третьей), 227-4 (частями второй и третьей), 227-5 (частями второй и третьей), 227-6 (частями второй и третьей), 227-7 (частями второй и третьей) Уголовного кодекса Республики Казахстан, если они совершены в отношении национальных электронных информационных ресурсов, национальных информационных систем, предварительное следствие может осуществляться органом национальной безопасности.

2. По уголовным делам о преступлениях, предусмотренных статьями 96 – 103, 107 (частью второй), 112, 113, 114, 116 (частями третьей и четвертой), 117 (частями третьей и четвертой), 120 – 122, 124, 125, 126 (частями второй и третьей), 127, 128 (частями второй, третьей и четвертой), 131, 132 (частями второй и третьей), 132-1 (частями второй, третьей и четвертой), 133, 138, 138-1, 141 (частью второй), 142 (частью второй), 143, 145 (частью третьей), 146 – 153, 155, 174, 175 (частями второй, третьей и четвертой), 178 (частями второй, третьей и четвертой), 179, 180, 181 (частями второй, третьей и четвертой), 183-1, 185 (частями второй, третьей и четвертой), 186 (частью второй), 187 (частями второй и третьей), 224, 227-2 – 227-10, 229, 230 (частью второй), 232, 234, 237, 241, 242, 242-1, 245, 245-1, 246, 246-1, 251 (частями второй и третьей), 252 (частями второй и третьей), 254 (частью второй), 255 (частями первой, третьей и четвертой), 257 (частями второй и третьей), 259 (частями 1-1, второй, 2-1, третьей и четвертой), 260, 261 (частями второй, третьей и четвертой), 263 (частями третьей и четвертой), 264, 267 – 269, 270 (частями второй и третьей), 271 (частями второй и третьей), 273-1, 275 (частью второй), 275-1 (частью второй), 277 – 286, 287 (частями второй и третьей), 288 (частями второй и третьей), 289, 292 (частью второй), 294, 295, 298 (частями третьей и четвертой), 299 (частями второй и третьей), 300 (частями второй и третьей), 301, 302 (частью второй), 303 – 305, 319, 319-1, 320 (частью второй), 321 – 322, 327 (частью третьей), 330-2 (частью второй), 335 – 338-1, 339 (частями второй и третьей), 340, 341, 343, 358 (частью второй), 360 (частями второй и третьей), 361, 362 (частями первой, второй и третьей), 367 (частью четвертой), 368 (частью второй), 369 (частью второй), 370 (частью третьей), 373 (частью второй), 374 (частью второй), 377 (частью второй), 381 (частью второй), 382 (частью первой), 390 (частями второй и третьей), 391 (частями второй и третьей), 392, 393 Уголовного кодекса Республики Казахстан, а также по уголовным делам, возбужденным в порядке, предусмотренном пунктом 2) части второй статьи 177 настоящего Кодекса, предварительное следствие производится следователями органов внутренних дел.

3. По уголовным делам о преступлениях, предусмотренных статьями 176 (пунктом г) части третьей), 177 (пунктом г) части третьей), 177-1 (пунктом б) части третьей), 192 (пунктом в) части второй), 193 (пунктом а) части третьей), 209 (пунктом а) части третьей), 226-1 (пунктом б) части третьей), 269-1 (пунктом в) части третьей), 307, 308, 310 – 315 Уголовного кодекса Республики Казахстан, предварительное следствие производится следователями антикоррупционной службы.

3-1. По уголовным делам о преступлениях, предусмотренных статьями 190 (частью второй), 191, 192 (частью первой, пунктами а), б) части второй, частью третьей), 192-1, 194 – 196, 199 – 205-3, 206, 209 (частями второй, пунктом б) части третьей), 213, 214 (частью второй), 215 – 220, 221 (частью второй), 222 (частями второй и третьей), 222-1, 226 (частью второй), 226-1 (частями первой и второй, пунктом а) части третьей), 231, 269-1 (частями первой, второй, пунктами а) и б) части третьей) Уголовного кодекса Республики Казахстан, предварительное следствие производится следователями службы экономических расследований.

4. По уголовным делам о преступлениях, предусмотренных статьями 309, 316, 345, 346, 347, 348 (частями 1-1, 1-2, второй), 350 Уголовного кодекса Республики Казахстан, предварительное следствие производится органом внутренних дел или антикоррупционной службой, возбудившими уголовное дело. По уголовным делам о преступлениях, предусмотренных статьями 141-1, 344, 363-1 Уголовного кодекса Республики Казахстан, предварительное следствие производится органами внутренних дел или антикоррупционной службой, возбудившими уголовное дело в отношении лица, не являющегося сотрудником этого органа.

4-1. По уголовным делам о преступлениях, предусмотренных статьями 164, 250 (частями второй, третьей и четвертой), 337-1 Уголовного кодекса Республики Казахстан, предварительное следствие производится органом внутренних дел или национальной безопасности, возбудившим уголовное дело.

4-2. Исключена Законом РК от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

4-3. По уголовным делам о преступлениях, предусмотренных статьями 193 (частями первой, второй, пунктами б) и в) части третьей), 235, 235-1, 235-2, 235-3, 235-4 Уголовного кодекса Республики Казахстан, предварительное следствие производится органами внутренних дел, национальной безопасности, антикоррупционной службой или службой экономических расследований, возбудившими уголовное дело.

4-4. По уголовным делам о преступлениях, предусмотренных статьей 233-3 Уголовного кодекса Республики Казахстан, предварительное следствие производится органами национальной безопасности или службой экономических расследований, возбудившими уголовное дело.

4-5. По уголовным делам о преступлениях, предусмотренных статьями 142 (частью третьей), 176 (частью второй, пунктом б) части третьей, частью четвертой), 177 (частью второй, пунктом б) части третьей, частью четвертой), 177-1 (частью второй, пунктами а) и в) части третьей), 182 (частью второй), 183 (частями второй и третьей), 184, 184-1, 207, 228 Уголовного кодекса Республики Казахстан, предварительное следствие производится органами внутренних дел или службой экономических расследований, возбудившими уголовное дело. По уголовным делам о преступлениях, предусмотренных статьями 176 (частью четвертой) либо 177 (частью четвертой) Уголовного кодекса Республики Казахстан, предварительное следствие может производиться антикоррупционной службой, если они непосредственно связаны с производством предварительного следствия по статьям 176 (пункт г) части третьей) либо 177 (пункт г) части третьей) Уголовного кодекса Республики Казахстан.

4-6. По уголовным делам о преступлениях, предусмотренных статьями 348 (частями первой и третьей), 349, 351, 352, 353, 354, 355, 356, 357, 363, 364, 365 Уголовного кодекса Республики Казахстан, предварительное следствие производится органами внутренних дел, антикоррупционной службой или службой экономических расследований, возбудившими уголовное дело.

4-7. По уголовным делам о преступлениях, предусмотренных статьями 380, 380-1, 380-2 Уголовного кодекса Республики Казахстан, предварительное следствие производится органами внутренних дел, национальной безопасности или антикоррупционной службой, возбудившими уголовное дело.

5. (исключена - N 27 от 31.12.2004 г.)

6. Установив, что данное дело ему не подследственно, следователь обязан в течение пяти суток с момента возбуждения уголовного дела произвести неотложные следственные действия, после чего передать дело прокурору для направления по подследственности.

7. При соединении в одном производстве дел по обвинению одного или нескольких лиц в совершении преступлений, подследственных разным органам предварительного следствия, подследственность определяется прокурором.

Сноска. Статья 192 с изменениями, внесенными законами РК от 9.12.98 г. N 307; от 5 мая 2000 г. N 47; от 16 марта 2001 г. N 163; от 19 февраля 2002 г. N 295; от 21 декабря 2002 г. N 363; от 25 сентября 2003 г. N 484; от 9 декабря 2004 г. N 10; от 31 декабря 2004 г. N 27; от 8 июля 2005 г. N 67 (порядок введения в действие см. ст.2); от 22 ноября 2005 года N 90 (порядок введения в действие см. ст.2 Закона); от 2 марта 2006 года N 131; от 8 января 2007 года N 210; от 27.06.2008 N 50-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 10.12.2008 N 101-IV (вводится в действие с 01.01.2009); от 10.07.2009 N 175-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 10.07.2009 N 177-IV (порядок введения в действие см. ст.2); от 07.12.2009 № 222-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 08.12.2009 № 225-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 10.12.2009 № 228-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 14.06.2010 № 290-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 06.10.2010 № 343-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 23.11.2010 № 354-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 11.01.2011 № 385-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 29.11.2011 № 502-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 28.12.2011 № 524-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 06.01.2012 № 529-IV (вводится в действие по истечении 21 календарного дня после его первого официального опубликования); от 21.05.2013 № 95-V (вводится в действие по истечении шести месяцев после его первого официального опубликования); Конституционным Законом РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 04.07.2013 № 127-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.01.2014 № 164-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 17.01.2014 № 166-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 23.04.2014 № 200-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 10.06.2014 № 206-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 07.11.2014 № 248-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 193. Место производства предварительного следствия

1. Предварительное следствие производится в том районе (области), где совершено преступление.

2. В целях быстроты и полноты предварительное следствие может производиться по месту обнаружения преступления, а также по месту нахождения подозреваемого, обвиняемого или большинства свидетелей.

3. В случае необходимости производства следственных действий в другом районе (области) следователь вправе произвести их лично либо поручить производство этих действий следователю или органу дознания этого района (области). Следователь может поручить производство розыскных действий или оперативно-розыскных мероприятий органу дознания по месту предварительного следствия или по месту их производства. Поручение следователя подлежит выполнению в срок не позднее десяти суток.

Статья 194. Начало производства предварительного следствия

1. Предварительное следствие производится только после вынесения постановления о возбуждении уголовного дела.

2. Следователь обязан незамедлительно приступить к следствию по возбужденному им или переданному ему делу. О принятии дела к своему производству следователь выносит постановление. Если уголовное дело возбуждено следователем и принято им к своему производству, то составляется единое постановление о возбуждении уголовного дела и принятии его к своему производству. Копии указанных выше постановлений следователь не позднее двадцати четырех часов направляет прокурору.

Статья 195. Окончание предварительного следствия

Предварительное следствие заканчивается составлением обвинительного заключения либо постановления о направлении уголовного дела в суд для применения принудительных мер медицинского характера либо постановления о прекращении уголовного дела.

Статья 196. Срок предварительного следствия

1. Предварительное следствие по уголовным делам должно быть закончено не позднее чем в двухмесячный срок со дня возбуждения уголовного дела, а в случаях, предусмотренных пунктом 2) статьи 190-4, статьей 303-1 настоящего Кодекса, - со дня составления протокола упрощенного досудебного производства.

2. В срок предварительного следствия включается время со дня возбуждения дела и до дня направления прокурору дела с обвинительным заключением или постановлением о передаче дела в суд для рассмотрения вопроса о применении принудительных мер медицинского характера либо до дня вынесения постановления о прекращении производства по делу.

3. В срок предварительного следствия не включается время, в течение которого предварительное следствие было приостановлено по основаниям, предусмотренным настоящим Кодексом, время ознакомления обвиняемого и его защитника с материалами уголовного дела, а также время нахождения уголовного дела, истребованного по жалобе обвиняемого, в суде и прокуратуре.

4. Срок предварительного следствия, установленный частью первой настоящей статьи, может быть продлен по мотивированному постановлению следователя ввиду:

сложности дела районным и приравненным к нему прокурором - до трех месяцев;

особой сложности дела - прокурором области и приравненным к нему прокурором и их заместителями - до шести месяцев.

5. Дальнейшее продление срока предварительного следствия допускается лишь в исключительных случаях с учетом сложности дела и может быть осуществлено Генеральным Прокурором Республики Казахстан, его заместителями, Главным военным прокурором.

6. Постановление о продлении срока предварительного следствия следователь обязан представить прокурору района, области и приравненным к ним прокурорам не позднее пяти суток, Генеральному Прокурору, его заместителям, Главному военному прокурору - не позднее десяти суток до истечения срока следствия.

7. При возвращении дела для производства дополнительного следствия, а также при возобновлении приостановленного или прекращенного дела дополнительное следствие может производиться в срок не более одного месяца с момента поступления дела к следователю. Дальнейшее продление срока производится на общих основаниях в порядке, предусмотренном настоящей статьей.

8. Сроки производства по делу, по которому не установлено лицо, совершившее запрещенное уголовным законом деяние, ограничены сроками давности привлечения к уголовной ответственности.

Сноска. Статья 196 с изменениями, внесенными Законом РК от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 197. Полномочия прокурора в ходе предварительного следствия

1. Осуществляя уголовное преследование и надзор за законностью при расследовании уголовных дел, прокурор:

1) вправе участвовать в осмотре места происшествия, назначать экспертизы, а также осуществлять другие действия, необходимые для решения вопроса о возбуждении уголовного дела;

2) возбуждает уголовное дело или отказывает в его возбуждении, дает письменные указания о производстве следственных действий, а также о приобщении к уголовному делу материалов оперативно-розыскной деятельности;

3) передает возбужденные им уголовные дела для производства предварительного следствия;

4) в предусмотренных законом случаях санкционирует действия должностных лиц, осуществляющих предварительное следствие;

5) участвует при производстве отдельных следственных действий;

6) вносит представление для получения согласия на привлечение к уголовной ответственности лица, обладающего иммунитетом от уголовного преследования;

7) предает обвиняемого суду, направляя в суд уголовное дело, поступившее из органов предварительного следствия, для рассмотрения по существу;

8) получает для проверки от органов уголовного преследования уголовные дела, документы, материалы и иные сведения о совершенных преступлениях, ходе оперативно-розыскной деятельности, дознания и следствия;

9) проверяет соблюдение законности при приеме, регистрации, разрешении заявлений и сообщений о совершенных или готовящихся преступлениях;

10) отменяет незаконные постановления дознавателя и следователя, а также начальников органа дознания и следственного отдела;

11) в случаях неполноты следствия и дознания, а также установления допущенных нарушений законности в ходе следствия и дознания возвращает уголовное дело на дополнительное расследование либо прекращает его в полном объеме или в отношении конкретных лиц;

12) изымает уголовное дело от органа дознания и передает органу предварительного следствия; в исключительных случаях в целях обеспечения полноты и объективности расследования по письменному ходатайству органа предварительного следствия либо по собственной инициативе передает дело от одного органа предварительного следствия другому либо принимает в свое производство и расследует его независимо от установленной настоящим Кодексом подследственности;

13) рассматривает жалобы на действия и решения дознавателя и следователя, руководителей органов дознания и следствия;

14) при обнаружении нарушения законности при производстве предварительного следствия, дознания отстраняет следователя, дознавателя от дальнейшего расследования уголовного дела;

15) в случаях и порядке, установленных настоящим Кодексом, продлевает сроки предварительного следствия;

16) проверяет соблюдение установленного законодательством порядка и условий содержания под стражей лиц, в отношении которых мерой пресечения избран арест;

17) осуществляет иные полномочия, предусмотренные законом.

2. Указания прокурора следователю, начальнику следственного отдела, органу дознания, начальнику органа дознания и дознавателю, данные в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом, являются обязательными, но могут быть обжалованы вышестоящему прокурору. Обжалование полученных указаний вышестоящему прокурору не приостанавливает их исполнение.

Сноска. Статья 197 с изменениями, внесенными законами РК от 16.03.2001 N 163; от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 17.07.2009 N 187-IV.

Статья 198. Производство предварительного следствия группой следователей

1. Предварительное следствие по уголовному делу, в случае его сложности или большого объема, может быть поручено группе следователей (следственной группе), о чем указывается в постановлении о возбуждении уголовного дела или выносится отдельное постановление. Решение об этом вправе принять начальник следственного отдела. В постановлении должны быть указаны все следователи, которым поручено производство расследования, в их числе следователь - руководитель группы. Подозреваемый, обвиняемый, потерпевший, гражданский истец, гражданский ответчик и их представители должны быть ознакомлены с постановлением о расследовании дела группой следователей, и им разъясняется право на отвод руководителя следственной группы, а также любого следователя из состава группы.

2. В следственную группу могут входить следователи нескольких органов, осуществляющих предварительное следствие. Решение о создании такой группы может быть принято как по указанию прокурора, так и по инициативе начальников следственных отделов этих органов. Решение оформляется совместным постановлением начальников следственных отделов, выносимым с соблюдением требований, указанных в части первой настоящей статьи.

3. Генеральный прокурор Республики Казахстан в исключительных случаях при установлении фактов неполноты и необъективности расследования, сложности и значимости дела может образовать следственную группу из числа следователей одного или нескольких органов, осуществляющих предварительное следствие, назначив при этом прокурора руководителем этой группы, оформив данное решение своим постановлением.

Сноска. Статья 198 с изменениями, внесенными законами РК от 16.03.2001 N 163; от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 199. Полномочия руководителя следственной группы

1. Руководитель следственной группы принимает уголовное дело к своему производству, организует работу следственной группы, руководит действиями других следователей.

2. Решения о соединении и выделении дел, прекращении уголовного дела в целом или его части, приостановлении или возобновлении производства по делу, а также о возбуждении ходатайств о продлении срока следствия, применении в качестве мер пресечения ареста, домашнего ареста и их продлении принимаются только руководителем следственной группы.

3. Обвинительное заключение или постановление о направлении дела в суд для рассмотрения вопроса о применении принудительных мер медицинского характера составляются и подписываются руководителем следственной группы.

4. Руководитель следственной группы вправе участвовать в следственных действиях, проводимых другими следователями, лично проводить следственные действия.

5. Прокурор, назначенный руководителем следственной группы, пользуется всеми полномочиями следователя, предусмотренными настоящим Кодексом.

Сноска. Статья 199 с изменениями, внесенными Законом РК от 16.03.2001 N 163; от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 200. Деятельность органов дознания по делам, по которым производство предварительного следствия обязательно

1. При наличии признаков преступления, по которому производство предварительного следствия обязательно, орган дознания вправе возбудить уголовное дело и произвести неотложные следственные действия по установлению и закреплению следов преступления: осмотр, обыск, выемку, освидетельствование, задержание и допрос подозреваемых, допрос потерпевших и свидетелей. Об обнаруженном преступлении и возбуждении уголовного дела орган дознания немедленно уведомляет прокурора.

2. По выполнении неотложных следственных действий, но не позднее пяти суток со дня возбуждения дела, орган дознания обязан передать дело следователю, письменно уведомив об этом прокурора в течение двадцати четырех часов.

3. После передачи дела следователю орган дознания может производить по нему следственные действия и оперативно-розыскные мероприятия только по поручению следователя. В случае передачи следователю дела, по которому не представилось возможным обнаружить лицо, совершившее преступление, орган дознания обязан принимать розыскные меры для установления лица, совершившего преступление, с уведомлением следователя о результатах.

Статья 201. Общие правила производства следственных действий

1. Следователь, привлекая к участию в следственных действиях предусмотренных законом лиц, удостоверяется в их личности, разъясняет им права и обязанности, а также порядок производства следственного действия.

2. Производство следственного действия в ночное время не допускается, за исключением случаев, не терпящих отлагательства.

3. При производстве следственных действий могут применяться технические средства и использоваться научно обоснованные способы обнаружения, фиксации и изъятия следов преступления и вещественных доказательств.

4. При производстве следственных действий недопустимо применение насилия, угроз и иных незаконных мер, а равно создание опасности для жизни и здоровья участвующих в них лиц.

5. Следователь вправе привлечь к участию в следственных действиях работника органа дознания.

6. При проведении следственных действий, предусмотренных частями двенадцатой и тринадцатой статьи 222, статьями 230, 233, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 2) части третьей статьи 233 настоящего Кодекса, привлечение понятых обязательно.

Остальные следственные действия проводятся без участия понятых, но с обязательным применением технических средств фиксации хода и результатов.

Порядок применения технических средств фиксации хода и результатов определяется Генеральным прокурором Республики Казахстан по согласованию с соответствующими государственными органами.

Сноска. Статья 201 с изменением, внесенным Законом РК от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 202. Постановления, выносимые в ходе предварительного следствия

В процессе предварительного следствия при принятии в соответствии с настоящим Кодексом какого-либо процессуального решения следователем выносится постановление, в котором указываются место и время его составления, фамилия и должность следователя, существо и основания принимаемого решения, статьи настоящего Кодекса, на основании которых вынесено постановление. Постановление подписывается следователем.

Статья 203. Протокол следственного действия

1. Протокол следственного действия составляется в ходе производства следственного действия или непосредственно после его окончания.

2. Протокол может быть написан от руки, изготовлен машинописным либо компьютерным способом. Для обеспечения полноты протокола могут быть применены стенографирование, киносъемка, звуко- и видеозапись. Стенографическая запись, материалы звуко- и видеозаписи хранятся при деле.

3. В протоколе указываются: место и дата производства следственного действия; время его начала и окончания с точностью до минуты; должность и фамилия следователя; фамилия, имя, отчество каждого лица, участвовавшего в следственном действии, а в необходимых случаях и его адрес. В протоколе излагаются процессуальные действия в том порядке, в каком они имели место, выявленные при их производстве существенные для дела обстоятельства, а также заявления лиц, участвовавших в производстве следственного действия.

4. Если при производстве следственного действия применялись фотографирование, киносъемка, звуко- и видеозапись либо были изготовлены слепки и оттиски следов, составлялись чертежи, схемы, планы, то в протоколе должны быть указаны также научно-технические средства, примененные при его производстве, условия и порядок их использования, объекты, к которым эти средства были применены, и полученные результаты. В протоколе должно быть, кроме того, отмечено, что перед применением научно-технических средств об этом были уведомлены лица, участвовавшие в производстве следственного действия.

5. Протокол предъявляется для ознакомления всем лицам, участвовавшим в производстве следственного действия. Им разъясняется право делать замечания, подлежащие внесению в протокол. Все внесенные в протокол замечания, дополнения, исправления должны быть оговорены и удостоверены подписями этих лиц.

6. Протокол подписывается следователем, допрошенным лицом, переводчиком, специалистом, понятыми и всеми иными лицами, участвовавшими в производстве следственного действия. В случае отказа от подписания или невозможности подписания протокола следственного действия, удостоверение данного факта производится в соответствии с частями восьмой и десятой статьи 126 настоящего Кодекса.

7. К протоколу прилагаются фотографические негативы и снимки, киноленты, диапозитивы, фонограммы, кассеты видеозаписи, чертежи, планы, схемы, слепки и оттиски следов, выполненные при производстве следственного действия.

8. Если в ходе производства следственного действия по результатам исследования специалиста им был составлен официальный документ, этот документ прилагается к протоколу, о чем в протоколе делается соответствующая запись.

9. При наличии оснований полагать, что необходимо обеспечить безопасность потерпевшего, его представителя, свидетеля и их близких, следователь вправе в протоколе следственного действия, в котором участвуют указанные лица, не приводить данные об их личности. В этом случае следователь обязан вынести постановление, в котором излагаются причины принятого решения о сохранении в тайне данных о личности, указывается псевдоним и приводится образец подписи, которые он будет использовать в протоколах следственных действий с его участием. Постановление помещается в опечатанный конверт, который в дальнейшем хранится в органе, расследовавшем уголовное дело, и с содержимым которого, кроме следователя, могут ознакомиться прокурор и суд.

Сноска. В статью 203 внесены изменения - Законом РК от 16 марта 2001 г. N 163.

Статья 204. Представление по устранению обстоятельств, способствовавших совершению преступления, и других нарушений закона

1. Установив в ходе доследственной проверки или при производстве по уголовному делу обстоятельства, способствовавшие совершению преступления, орган уголовного преследования вправе внести в соответствующие государственные органы, организации или лицам, исполняющим в них управленческие функции, представление о принятии мер по устранению этих обстоятельств или других нарушений закона.

2. Представления подлежат рассмотрению с обязательным уведомлением о принятых мерах в месячный срок.

Сноска. Статья 204 с изменениями, внесенными Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 205. Недопустимость разглашения данных предварительного следствия и дознания

1. Данные предварительного следствия не подлежат разглашению. Они могут быть преданы гласности только с разрешения следователя, дознавателя, прокурора в том объеме, в каком ими будет признано это возможным, если это не противоречит интересам расследования и не связано с нарушением прав и законных интересов других лиц.

2. Следователь предупреждает защитника, свидетелей, потерпевшего, гражданского истца, гражданского ответчика или их представителей, эксперта, специалиста, переводчика, понятых и других лиц, присутствующих при производстве следственных действий, о недопустимости разглашения без его разрешения имеющихся в деле сведений, о чем от указанных лиц отбирается подписка с предупреждением об ответственности.

Глава 25. Привлечение в качестве обвиняемого

Статья 206. Привлечение в качестве обвиняемого

1. При наличии достаточных доказательств, дающих основания для предъявления обвинения в совершении преступления, следователь выносит мотивированное постановление о привлечении лица в качестве обвиняемого.

2. Следователь извещает обвиняемого о дне предъявления обвинения и одновременно разъясняет ему право пригласить защитника либо просить следователя об обеспечении участия защитника.

3. По делам, по которым в соответствии с правилами настоящего Кодекса участие защитника при предъявлении обвинения обязательно, следователь принимает меры по обеспечению его явки, если защитник не приглашен самим обвиняемым, его законным представителем либо другими лицами по его поручению или с его согласия.

Статья 207. Постановление о привлечении в качестве обвиняемого

1. В постановлении о привлечении в качестве обвиняемого должны быть указаны:

1) время и место его составления; кем составлено постановление; фамилия, имя и отчество лица, привлекаемого в качестве обвиняемого, число, месяц, год и место его рождения;

2) описание инкриминируемого обвиняемому преступления с указанием времени, места его совершения, а также иных обстоятельств, подлежащих доказыванию в соответствии со статьей 117 настоящего Кодекса;

3) уголовный закон (статья, часть, пункт), предусматривающий ответственность за данное преступление.

2. При обвинении в нескольких преступлениях в постановлении о привлечении в качестве обвиняемого должно быть указано, какие конкретные действия вменяются обвиняемому, по каждой из статей (части, пункту) уголовного закона.

3. Постановление должно содержать решение о привлечении лица в качестве обвиняемого по расследуемому делу.

4. Копия постановления о привлечении в качестве обвиняемого в течение двадцати четырех часов после его вынесения направляется прокурору.

Статья 208. Обязательность явки обвиняемого

1. Обвиняемый, находящийся на свободе, вызывается на допрос письменным уведомлением-повесткой. Уведомление может быть передано также телефонограммой или телеграммой.

2. В повестке должно быть указано, кто вызывается в качестве обвиняемого, куда и к кому, день и час явки, а также последствия неявки.

3. Повестка вручается обвиняемому под расписку, а в случае его временного отсутствия для передачи обвиняемому вручается совершеннолетнему члену семьи или передается в жилищно-эксплуатационную организацию или администрацию по месту жительства либо в администрацию по месту работы, которые обязаны передать повестку вызываемому на допрос обвиняемому. Обвиняемый может быть вызван с использованием и других средств связи. В случаях нахождения обвиняемого вне пределов Республики Казахстан и уклонения его от явки в органы следствия орган предварительного следствия вправе опубликовать уведомление в республиканских средствах массовой информации, а также в общедоступных телекоммуникационных сетях, а в случае, когда его местонахождение известно, в средствах массовой информации по местонахождению обвиняемого.

4. Обвиняемый, находящийся на свободе, обязан явиться по вызову следователя в назначенный срок.

5. Уважительными причинами неявки обвиняемого по вызову следователя признаются:

1) болезнь, лишающая обвиняемого возможности явиться;

2) смерть близких родственников;

3) стихийные бедствия;

4) неполучение повестки (уведомления);

5) иные обстоятельства, лишающие обвиняемого возможности явиться в назначенный срок.

6. О причинах неявки в назначенный срок обвиняемый обязан уведомить следователя.

7. В случаях неявки без уважительных причин обвиняемый может быть доставлен приводом.

8. Обвиняемый, находящийся под стражей, вызывается через администрацию места заключения.

Сноска. В статью 208 внесены изменения - Законом РК от 16 марта 2001 г. N 163.

Статья 209. Предъявление обвинения

1. Обвинение предъявляется в присутствии защитника, если участие защитника обязательно по закону или об этом ходатайствовал обвиняемый, и не позднее трех суток с момента вынесения постановления о привлечении лица в качестве обвиняемого. В случае неявки обвиняемого или его защитника обвинение может быть предъявлено и по истечении трех суток.

2. Обвиняемому, доставленному приводом, обвинение предъявляется в день привода. При этом следователь должен принять меры к обеспечению участия защитника при предъявлении обвинения в тех случаях, когда участие защитника обязательно по закону.

3. Следователь, удостоверившись в личности обвиняемого и в поручении защитника вести защиту, объявляет обвиняемому и его защитнику постановление о привлечении в качестве обвиняемого.

4. Следователь обязан разъяснить обвиняемому сущность предъявленного обвинения.

5. Выполнение действий, указанных в частях третьей и четвертой настоящей статьи, удостоверяется подписями обвиняемого, защитника и следователя на постановлении о привлечении в качестве обвиняемого с указанием даты и часа предъявления обвинения.

6. В случае отказа обвиняемого от подписи следователь и защитник, если он участвовал при предъявлении обвинения, удостоверяют на постановлении о привлечении в качестве обвиняемого, что текст постановления обвиняемому объявлен.

7. Обвиняемому вручается копия постановления о привлечении его в качестве обвиняемого.

8. В случае нахождения обвиняемого вне пределов Республики Казахстан и уклонения его от явки в органы предварительного следствия следователь, а в случае явки защитника - и защитник удостоверяют на постановлении о привлечении в качестве обвиняемого, что обвинение не может быть объявлено обвиняемому в связи с его нахождением вне пределов Республики Казахстан и уклонением от явки в органы предварительного следствия.

Если местонахождение обвиняемого органу предварительного следствия известно, копия постановления о привлечении в качестве обвиняемого направляется ему с использованием средств связи, в том числе по почте. В случае необходимости орган предварительного следствия вправе организовать публикацию сообщения о привлечении в качестве обвиняемого в республиканских средствах массовой информации, в средствах массовой информации по местонахождению обвиняемого, а также в общедоступных телекоммуникационных сетях.

Сноска. В статью 209 внесены изменения - Законом РК от 16 марта 2001 г. N 163.

Статья 210. Изменение и дополнение обвинения. Прекращение уголовного преследования в части обвинения

1. Если при производстве предварительного следствия возникнут основания для изменения предъявленного обвинения или для его дополнения, следователь обязан с соблюдением требований статьи 207 настоящего Кодекса составить новое постановление о привлечении в качестве обвиняемого и предъявить его обвиняемому в порядке, установленном статьями 208-209 настоящего Кодекса.

2. Если в ходе предварительного следствия предъявленное обвинение в какой-либо части не нашло подтверждения, следователь своим постановлением прекращает уголовное преследование в этой части, о чем уведомляет обвиняемого и других участников процесса с вручением копии принятого решения.

Глава 26. Допрос и очная ставка

Статья 211. Порядок вызова на допрос

1. Свидетель, потерпевший, а также находящийся на свободе подозреваемый, обвиняемый вызываются на допрос повесткой, которая вручается под расписку им, а в случае их отсутствия - кому-нибудь из совершеннолетних членов семьи, соседей, представителей местного исполнительного органа или через администрацию их места работы или учебы. Допрашиваемый может быть вызван и с использованием иных средств связи.

2. В повестке указывается, кто и в каком качестве вызывается, к кому и по какому адресу, время явки на допрос (день, час), а также последствия неявки без уважительных причин.

3. Вызов лица, не достигшего совершеннолетия, производится через его родителей или иных законных представителей.

4. Подозреваемый и обвиняемый, содержащиеся под стражей, вызываются на допрос через администрацию места содержания под стражей.

Статья 212. Место и время допроса

1. Допрос производится по месту проведения предварительного расследования. Следователь вправе, если признает это необходимым, произвести допрос в месте нахождения допрашиваемого.

2. Допрос производится в дневное время, кроме случаев, не терпящих отлагательства.

3. Допрос не может продолжаться непрерывно более четырех часов. Продолжение допроса допускается после перерыва не менее чем на один час для отдыха и принятия пищи, причем общая длительность допроса в течение дня не должна превышать восьми часов. В случае медицинских показаний, продолжительность допроса устанавливается на основании письменного заключения врача.

Статья 213. Общие правила производства допроса

1. Перед допросом следователь должен удостовериться о личности допрашиваемого. Если возникают сомнения, владеет ли допрашиваемый языком, на котором ведется производство по делу, выясняется, на каком языке он желает давать показания.

2. Лицу, вызванному на допрос, сообщается в качестве кого, по какому уголовному делу он будет допрошен, разъясняются права и обязанности, предусмотренные настоящим Кодексом, о чем делается отметка в протоколе.

3. Допрос начинается с предложения рассказать об известных допрашиваемому лицу обстоятельствах дела. Если допрашиваемый говорит об обстоятельствах, явно не относящихся к делу, ему должно быть указано на это.

4. По окончании свободного рассказа допрашиваемому могут быть заданы вопросы, направленные на уточнение и дополнение показаний. Задавать наводящие вопросы запрещается.

5. Если показания связаны с цифровыми данными или иными сведениями, которые трудно удержать в памяти, допрашиваемый вправе пользоваться документами и записями, которые по ходатайству или с согласия допрашиваемого лица могут быть приобщены к протоколу.

6. В ходе допроса следователь может предъявить допрашиваемому вещественные доказательства и документы, а по окончании свободного рассказа огласить показания, имеющиеся в материалах уголовного дела, воспроизвести звуко- и видеозапись или материалы киносъемки.

7. Допрос немого или глухого свидетеля, потерпевшего, подозреваемого, обвиняемого осуществляется с участием лица, которое понимает его знаки и умеет изъясняться с ним знаками. Участие этого лица в допросе отражается в протоколе.

8. При наличии у допрашиваемого психического или иного тяжкого заболевания, его допрос осуществляется с разрешения врача и в его присутствии.

9. В случаях, когда возникает необходимость в уточнении или дополнении ранее данных показаний по обстоятельствам расследуемого дела, могут производиться повторные (дополнительные) допросы.

Статья 214. Допрос свидетеля и потерпевшего

1. Свидетели, потерпевшие, вызванные по одному делу, допрашиваются отдельно от других свидетелей и потерпевших. Следователь принимает меры к тому, чтобы свидетели, потерпевшие, вызванные по одному делу, не могли общаться между собой до начала допроса.

2. Перед допросом следователь выясняет отношение свидетеля, потерпевшего к обвиняемому или подозреваемому, разъясняет им процессуальные права и обязанности, предупреждает об уголовной ответственности за отказ от дачи показаний. При этом следователь обязан разъяснить, что свидетель, потерпевший вправе отказаться от дачи показаний, уличающих в совершении преступлений его самого, супруга (супруги), близких родственников, а священнослужитель также - против доверившихся ему (им) на исповеди. Свидетель, потерпевший, не воспользовавшиеся этим правом, предупреждаются об уголовной ответственности за дачу заведомо ложных показаний.

3. В остальном допрос свидетеля и потерпевшего производится по правилам статьи 213 настоящего Кодекса.

Статья 215. Особенности допроса несовершеннолетнего свидетеля или потерпевшего

1. Для участия в допросе свидетеля или потерпевшего в возрасте до четырнадцати лет, а по усмотрению следователя и для участия в допросе свидетеля или потерпевшего в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет вызывается педагог. При допросе несовершеннолетнего свидетеля или потерпевшего вправе присутствовать его законные представители.

2. Свидетели и потерпевшие в возрасте до шестнадцати лет не предупреждаются об ответственности за отказ от дачи показаний и за дачу заведомо ложных показаний. При разъяснении таким свидетелям и потерпевшим процессуальных прав и обязанностей им указывается на необходимость говорить только правду. Несовершеннолетним свидетелю и потерпевшему разъясняется право отказа от дачи показаний, уличающих в совершении преступления их самих или близких родственников.

3. Присутствующим при допросе лицам, указанным в части первой настоящей статьи, разъясняется право делать подлежащие занесению в протокол замечания о нарушении прав и законных интересов допрашиваемых, а также с разрешения следователя задавать вопросы допрашиваемому. Следователь вправе отвести вопрос, но должен занести его в протокол и указать причину отвода.

Статья 216. Допрос подозреваемого

1. Допрос подозреваемого производится в течение двадцати четырех часов с момента его задержания в порядке статьи 134 настоящего Кодекса или объявлении ему постановления о применении меры пресечения.

2. Если подозреваемый был задержан или взят под стражу, то свои показания он имеет право изложить при участии защитника. При невозможности незамедлительно обеспечить участие защитника следователь обязан обеспечить его участие не позднее двадцати четырех часов после задержания подозреваемого или взятия его под стражу.

3. Перед началом допроса следователь сообщает подозреваемому существо подозрения, а также разъясняет ему права, включая право отказаться от дачи показаний.

4. Допрос начинается с предложения подозреваемому дать показания по поводу подозрения и всех других обстоятельств, которые, по его мнению, могут иметь значение для дела.

4-1. Участие защитника обязательно в случаях, предусмотренных статьей 71 настоящего Кодекса, с учетом положений части второй статьи 73 настоящего Кодекса.

5. В остальном допрос подозреваемого производится по правилам, предусмотренным настоящим Кодексом для допроса обвиняемого.

Сноска. Статья 216 с изменениями, внесенными законами РК от 16.03.2001 N 163; от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 217. Допрос обвиняемого

1. Допрос обвиняемого следователь обязан провести не позднее двадцати четырех часов после предъявления обвинения, а в случае уклонения обвиняемого от явки или объявления его розыска незамедлительно после его привода или задержания.

2. Перед началом допроса следователь разъясняет обвиняемому его право отказаться от дачи показаний и сообщает, что сказанное обвиняемым может быть использовано против него самого. В случае отказа обвиняемого от дачи показаний, об этом делается отметка в протоколе его допроса.

3. Обвиняемые, вызванные по одному и тому же делу, допрашиваются порознь, причем следователь принимает меры, чтобы они не могли общаться между собой.

4. Участие защитника обязательно в случаях, предусмотренных статьей 71 настоящего Кодекса, с учетом положений части второй статьи 73 настоящего Кодекса.

5. В начале допроса следователь, разъяснив обвиняемому сущность предъявленного ему обвинения, выясняет, признает ли он себя виновным полностью или частично либо отрицает свою вину в предъявленном ему обвинении. В случае, если обвиняемый не дает ответа, считается, что он себя виновным не признал.

6. Выяснив отношение обвиняемого к предъявленному обвинению, следователь предлагает ему дать показания по поводу предъявленного обвинения и других обстоятельств, которые могут иметь значение для дела.

7. В остальном допрос обвиняемого проводится по правилам статьи 213 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 217 с изменениями, внесенными Законом РК от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 218. Протокол допроса

1. Ход и результаты допроса отражаются в протоколе, составляемом с соблюдением требований статьи 203 настоящего Кодекса. Показания записываются от первого лица и по возможности дословно. Вопросы и ответы на них записываются в той последовательности, которая имела место при допросе. В протоколе должны найти отражение и те вопросы участвующих в допросе лиц, которые были отведены следователем или на которые отказался отвечать допрашиваемый, с указанием мотивов отвода или отказа.

2. В протоколе первого допроса указываются данные о личности допрашиваемого, в том числе: фамилия, имя, отчество, время и место рождения, гражданство, национальность, образование; семейное положение, место работы, род занятий или должность, местожительство, а также и другие сведения, которые окажутся необходимыми по обстоятельствам дела. В протоколе подозреваемого, обвиняемого указывается наличие или отсутствие прежней судимости. В протоколах последующих допросов данные о личности допрашиваемого, если они не изменились, можно ограничить указанием его фамилии, имени и отчества.

3. Предъявление вещественных доказательств и документов, оглашение протоколов и воспроизведение звуко- и видеозаписи, киносъемки следственных действий, а также данные в связи с этим допрашиваемым показания подлежат обязательному отражению в протоколе.

4. Допрашиваемым в ходе следственного действия могут быть изготовлены схемы, чертежи, рисунки, диаграммы, которые приобщаются к протоколу, о чем в нем делается отметка.

5. После свободного рассказа допрашиваемый вправе изложить свои показания собственноручно. После собственноручного изложения показаний и их подписания допрашиваемым следователь может задать дополняющие и уточняющие вопросы.

6. По окончании допроса протокол предъявляется для прочтения допрашиваемому либо оглашается по его просьбе. Требования допрашиваемого внести в протокол дополнения и уточнения подлежат обязательному исполнению.

7. Факт ознакомления с показаниями и правильность их записи удостоверяются допрашиваемым своей подписью в конце протокола. Допрашиваемым подписывается также каждая страница протокола. В случае отказа допрашиваемого подписать протокол, следователь выясняет причины отказа, заносит их в протокол и заверяет протокол своей подписью.

8. Если допрашиваемый вследствие физического недостатка или иных причин лишен возможности лично подписать протокол, по его просьбе протокол подписывает защитник, представитель или иное лицо, которому допрашиваемый доверяет, о чем делается отметка в протоколе.

9. Если в допросе участвовал переводчик, то он также подписывает каждую страницу и протокол в целом. Им подписывается и перевод собственноручных показаний допрашиваемого.

10. В протоколе указываются все лица, принявшие участие в допросе. Каждый из них должен подписать протокол.

Статья 219. Применение звуко- и видеозаписи при допросе

1. По решению следователя, а также по просьбе обвиняемого, подозреваемого, свидетеля или потерпевшего при допросе может быть применена звуко- и видеозапись.

2. Следователь принимает решение о звуко- и видеозаписи и уведомляет об этом допрашиваемого до начала допроса.

3. Звуко- и видеозапись должны отражать весь ход допроса и содержать полностью показания допрашиваемых лиц. Звуко- и видеозапись части допроса, а также повторение специально для записи показаний, данных в ходе того же допроса, не допускаются.

4. По окончании допроса звуко- и видеозапись полностью воспроизводится допрашиваемому. Дополнения к звуко- и видеозаписи показаний, сделанные допрашиваемым, также заносятся на фонограмму и видеограмму. Звуко- и видеозапись заканчивается заявлением допрашиваемого, удостоверяющим ее правильность.

5. Показания, полученные в ходе допроса с применением звуко- и видеозаписи, заносятся в протокол допроса. Протокол допроса должен также содержать: отметку о применении звуко- и видеозаписи и уведомлении об этом допрашиваемого; сведения о технических средствах, условиях звуко- и видеозаписи и фактах ее приостановления, причине и длительности остановки; заявление допрашиваемого по поводу применения звуко- и видеозаписи; отметку о воспроизведении звуко- и видеозаписи допрашиваемому; удостоверение правильности протокола и звуко- и видеозаписи допрашиваемым и следователем. Фонограмма и видеограмма хранятся при деле и по окончании предварительного следствия опечатываются.

6. В случае воспроизведения звуко- и видеозаписи показаний при производстве другого следственного действия, следователь обязан указать об этом в протоколе соответствующего следственного действия.

Статья 220. Очная ставка

1. Следователь проводит очную ставку между двумя ранее допрошенными лицами, если в их показаниях имеются существенные противоречия, для выяснения причин этих противоречий.

2. На очной ставке в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, могут присутствовать защитник, педагог, врач, переводчик и законный представитель допрашиваемого.

3. В начале очной ставки уточняется, знают ли лица, между которыми проводится очная ставка, друг друга и в каких отношениях они состоят между собой. Свидетель и потерпевший предупреждаются об уголовной ответственности за отказ от дачи показаний, уклонение от дачи показаний и дачу заведомо ложных показаний, а также им разъясняется право не свидетельствовать против самого себя, супруга (супруги) и своих близких родственников, а священнослужители также - против доверившихся им на исповеди.

4. Вызванным на очную ставку лицам поочередно предлагается дать показания о тех обстоятельствах дела, для выяснения которых производится очная ставка. После этого следователь задает вопросы. Лица, вызванные на очную ставку, с разрешения следователя могут задавать вопросы друг другу.

5. При проведении очной ставки следователь вправе предъявить приобщенные к делу вещественные доказательства и документы.

6. Оглашение показаний, которые давались участниками очной ставки на предыдущих допросах, разрешается после дачи ими показаний на очной ставке и занесения их в протокол.

7. Ход и результаты очной ставки отражаются в протоколе, составляемом по правилам, предусмотренным статьей 203 настоящего Кодекса.

8. Следователь знакомит участников очной ставки с содержанием протокола. Допрошенные лица имеют право требовать внесения поправок и дополнений в протокол. Протокол очной ставки подписывается следователем и допрошенными лицами. Каждое допрошенное лицо подписывает свои показания и каждую страницу протокола.

Глава 27. Осмотр, эксгумация и освидетельствование

Статья 221. Осмотр

1. С целью выявления следов преступления, иных материальных объектов, а также установления обстоятельств, имеющих значение для дела, следователь, а при его отсутствии дознаватель или старший из сотрудников органа дознания, куда поступило заявление или сообщение о преступлении, производит осмотр местности, помещений, предметов, документов, живых лиц, трупов, животных. Указания лица, осуществляющего осмотр, обязательны для всех участников этого следственного действия.

2. В случаях, когда решение о возбуждении уголовного дела невозможно без проведения осмотра, он может быть произведен до возбуждения уголовного дела.

Статья 222. Общие правила производства осмотра

1. Осмотр, как правило, производится безотлагательно, когда в этом возникла необходимость.

2. Следователь, получив заявление или сообщение о совершенном преступлении, расследование которого требует осмотра, обязан немедленно прибыть к месту события и произвести осмотр.

3. В случае невозможности своевременного прибытия следователя, осмотр обязан произвести дознаватель или старший из сотрудников органа дознания, куда поступило заявление или сообщение.

4. Сотрудники органов дознания обязаны оказывать содействие при производстве осмотра и по поручению следователя проводить необходимые мероприятия по охране места происшествия, выявлению очевидцев, обнаружению и задержанию лиц, совершивших преступление, эвакуации пострадавших, транспортировке погибших, пресечению продолжающихся и предупреждению повторных преступлений и ликвидации иных последствий происшествия.

5. Осмотр производится с применением технических средств фиксации хода и результатов, а в случае, предусмотренном частями двенадцатой и тринадцатой настоящей статьи, с участием понятых.

6. При необходимости осмотр проводится с участием подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего, свидетеля, а также специалиста.

7. Осмотр обнаруженных следов и иных материальных объектов осуществляется на месте производства следственного действия. Если же для осмотра потребуется продолжительное время или осмотр на месте обнаружения значительно затруднен, объекты должны быть изъяты, упакованы, опечатаны и без повреждений доставлены в другое, удобное для осмотра, место.

8. Все обнаруженное и изъятое при осмотре должно быть предъявлено понятым, другим участникам осмотра, о чем делается отметка в протоколе.

9. Изъятию подлежат только те объекты, которые могут иметь отношение к делу. Изъятые объекты упаковываются, опечатываются и заверяются подписями следователя и понятых при их привлечении.

10. Лица, участвующие в осмотре, вправе обращать внимание следователя на все, что, по их мнению, может способствовать выяснению обстоятельств дела.

11. В необходимых случаях при осмотре производятся измерения, составляются планы и схемы осматриваемых объектов, а также фотографирование и запечатление иными средствами, о чем делается отметка в протоколе, к которому приобщаются указанные материалы.

12. Осмотр жилого помещения производится только с согласия проживающих в нем совершеннолетних лиц или с санкции прокурора. Если проживающие в нем лица являются несовершеннолетними или заведомо страдающими психическими или иными тяжкими заболеваниями или возражают против осмотра, следователь выносит постановление о принудительном осмотре, которое должно быть санкционировано прокурором. В случае отказа в даче санкции прокурором осмотр не производится.

13. Если жилое помещение является местом происшествия и его осмотр не терпит отлагательства, то осмотр жилого помещения может быть произведен по постановлению следователя, но с последующим уведомлением прокурора в суточный срок о произведенном осмотре для проверки его законности. Получив указанное уведомление, прокурор проверяет законность произведенного осмотра и выносит постановление о его законности или незаконности. В случае, если принято решение о незаконности произведенного осмотра, данное действие не может быть допущено в качестве доказательства по делу.

14. При осмотре жилого помещения должно быть обеспечено присутствие проживающего в нем совершеннолетнего лица. В случае невозможности его присутствия приглашаются представители местного исполнительного органа.

15. Осмотр в помещениях и на территории организаций производится в присутствии представителей их администрации.

16. Осмотр в помещениях, занимаемых дипломатическими представительствами, а равно в помещениях, в которых проживают члены дипломатических представительств и их семьи, может производиться лишь по просьбе или с согласия главы дипломатического представительства или лица, его заменяющего, и в его присутствии. Согласие дипломатического представителя испрашивается через Министерство иностранных дел Республики Казахстан. При производстве осмотра обязательно присутствие прокурора и представителя Министерства иностранных дел Республики Казахстан.

17. Если по каким-либо причинам при первом осмотре не были исследованы детали объекта, может быть произведен их дополнительный осмотр.

18. Повторный осмотр того же самого объекта может быть проведен:

1) когда условия первоначального осмотра были неблагоприятны для эффективного восприятия объекта;

2) когда после первоначального осмотра могут быть получены новые сведения;

3) в случае, если первоначальный осмотр проведен некачественно.

Сноска. Статья 222 с изменениями, внесенными законами РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 223. Осмотр и хранение вещественных доказательств

1. Предметы, обнаруженные при осмотре места происшествия, местности или помещения, изъятые при производстве обыска, выемки, следственного эксперимента или других следственных действиях либо представленные по требованию следователя организациями и гражданами, подлежат осмотру по правилам статьи 222 настоящего Кодекса. После осмотра указанные предметы могут быть признаны в соответствии с правилами статьи 121 настоящего Кодекса вещественными доказательствами.

2. О признании предмета вещественным доказательством и приобщении его к делу следователь выносит постановление. В этом же постановлении должен быть решен вопрос об оставлении вещественного доказательства при деле или сдаче его на хранение владельцу или иным лицам или организациям.

3. Если предметы в силу их громоздкости или иных причин не могут храниться при уголовном деле, они должны быть запечатлены средствами фотографической или видеосъемки, по возможности опечатаны и храниться в месте, указанном следователем. К делу может быть приобщен образец вещественного доказательства. О месте нахождения вещественного доказательства в деле должна иметься соответствующая справка.

Денежные средства в национальной и иностранной валюте, изъятые органами следствия и дознания, вносятся на депозитные счета органа, ведущего уголовный процесс.

4. Вещественные доказательства, подвергающиеся быстрой порче, если не могут быть возвращены владельцу, сдаются в соответствующие организации, определяемые местным исполнительным органом, для использования по назначению либо для реализации с внесением полученных сумм на депозит органа, ведущего уголовный процесс. Вещественные доказательства, хранение которых требует значительных материальных затрат, если не могут быть возвращены владельцу, с его согласия реализуются в порядке, установленном законодательством, с внесением полученных сумм на депозит органа, ведущего уголовный процесс. При наличии оснований использованные или реализованные вещественные доказательства возмещаются владельцу предметами того же рода и качества или последнему уплачивается их стоимость за счет государственного бюджета по решению суда.

Наркотические средства, психотропные вещества в количестве, превышающем установленный предел для их отнесения к особо крупному размеру по каждому наименованию (виду), после проведения судебной экспертизы на основании постановления органа уголовного преследования с согласия прокурора должны быть уничтожены в установленном Правительством порядке, за исключением приобщенных к делу образцов, признаваемых вещественными доказательствами.

Для приобщения их к уголовному делу органом дознания, следователем на основании соответствующего постановления, согласованного с прокурором, с обязательным участием специалиста и применением видеозаписи из общей массы изъятых наркотических средств, психотропных веществ должны быть отобраны образцы в количестве, равном величине особо крупного размера, установленного законом для соответствующего наркотического средства, психотропного вещества, по каждому наименованию (виду).

5. При передаче дела органом дознания следователю или от одного органа дознания другому органу дознания, либо от одного следователя другому, а равно при направлении дела прокурору и в суд вещественные доказательства препровождаются в соответствии с установленным порядком, за исключением случаев, предусмотренных частями третьей и четвертой настоящей статьи. Вещественные доказательства передаются в упакованном и опечатанном виде с приложением к ним описи, содержащей указание на индивидуализирующие их признаки.

6. При прекращении уголовного дела в стадии расследования вопрос о вещественных доказательствах решается по правилам части третьей статьи 121 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 223 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 11.07.2001 N 238; от 08.01.2007 N 210; от 27.06.2008 N 50-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 224. Осмотр трупа человека

1. Наружный осмотр трупа человека на месте его обнаружения производится с соблюдением общих правил осмотра и с обязательным участием врача-специалиста в области судебной медицины, а при невозможности его участия - иного врача. Для осмотра трупа могут привлекаться также другие специалисты.

2. В случае дополнительного или повторного осмотра трупа участие врача-специалиста в области судебной медицины обязательно.

3. Неопознанный труп подлежит обязательному фотографированию и дактилоскопированию.

4. Наружный осмотр трупа не заменяет и не исключает последующего проведения судебно-медицинской экспертизы.

5. Заявления граждан об опознании умершего, сделанные в процессе осмотра трупа, заносятся в протокол данного следственного действия с последующим допросом заявителя в качестве свидетеля, что не исключает дальнейшее предъявление трупа для опознания другим лицам.

Статья 225. Эксгумация

1. Извлечение трупа человека из места захоронения (эксгумация) производится, если требуется:

1) произвести осмотр трупа, в том числе дополнительный или повторный;

2) предъявить для опознания;

3) произвести экспертизу.

2. Эксгумация проводится по мотивированному постановлению следователя, санкционированному прокурором.

3. Постановление об эксгумации обязательно для администрации места захоронения и родственников умершего.

4. Эксгумация производится с обязательным участием специалиста в области судебной медицины.

5. Опознание и осмотр трупа, получение образцов могут быть произведены на месте эксгумации. В этом случае данные, полученные от проведения следственных действий, и их последовательность заносятся в общий протокол эксгумации трупа.

6. Если следственные действия, указанные в части пятой настоящей статьи, проводились в другом месте, об этом составляется отдельный протокол.

7. После эксгумации труп может быть доставлен в медицинскую организацию для проведения иных исследований.

8. Захоронение трупа после эксгумации и последующих процессуальных действий производится администрацией места захоронения в присутствии лица или органа, по постановлению которого труп был эксгумирован.

9. Органы дознания обязаны оказывать содействие следователю в проведении эксгумации.

Статья 226. Освидетельствование

1. Для обнаружения на теле человека особых примет, следов преступления, признаков причинения вреда здоровью, выявления состояния опьянения или иных свойств и признаков, имеющих значение для дела, если для этого не требуется производство экспертизы, может быть произведено освидетельствование подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего и свидетеля, а также до возбуждения уголовного дела - заявителя и лица, на которого заявитель прямо указывает как на лицо, совершившее преступление.

2. О проведении освидетельствования следователь выносит постановление, обязательное для подозреваемого, обвиняемого. Принудительное освидетельствование потерпевшего, свидетеля, заявителя, а также лица, на которого заявитель прямо указывает как на лицо, совершившее преступление, производится с санкции прокурора.

3. Освидетельствование производится следователем с участием врача или другого специалиста.

4. Следователь не присутствует при освидетельствовании лица другого пола, если освидетельствование сопровождается обнажением тела человека. В этом случае освидетельствование производится специалистом в области судебной медицины или врачом.

Сноска. Статья 226 с изменениями, внесенными законами РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 227. Протокол осмотра, освидетельствования, эксгумации

1. О производстве осмотра, освидетельствования, эксгумации следователь составляет протокол с соблюдением требований статьи 203 настоящего Кодекса.

2. В протоколе описываются все действия следователя, а равно все обнаруженное при осмотре, освидетельствовании, эксгумации в той последовательности, в какой производились указанные следственные действия, и в том виде, в каком обнаруженное наблюдалось в момент осмотра, освидетельствования, эксгумации. В протоколе перечисляются и описываются все объекты, изъятые при осмотре, освидетельствовании, эксгумации.

3. В протоколе, кроме того, должно быть указано: в какое время, при какой погоде и каком освещении производился осмотр, освидетельствование, эксгумация; какие технические средства были применены и какие получены результаты; кто был привлечен к производству указанных следственных действий и в чем это участие выразилось; какие объекты опечатаны и какой печатью; куда направлены после осмотра труп или предметы, имеющие значение для дела.

Глава 28. Опознание

Статья 228. Предъявление для опознания

1. С целью установления тождества или различия с ранее наблюдавшимся лицом или объектом следователь может предъявить для опознания лицо или предмет свидетелю, потерпевшему, подозреваемому или обвиняемому. Для опознания может быть предъявлен и труп.

2. Опознающие предварительно допрашиваются об обстоятельствах, при которых они наблюдали соответствующее лицо или предмет, о приметах и особенностях, по которым они могут произвести опознание.

Статья 229. Порядок предъявления для опознания

1. Лицо, подлежащее опознанию, предъявляется опознающему вместе с иными лицами того же пола, не имеющими резких отличий во внешности и одежде. Общее число лиц, предъявляемых для опознания, должно быть не менее трех. Это правило не распространяется на опознание трупа.

2. Участие в следственном действии иных лиц, среди которых располагается опознаваемый, возможно только при их добровольном согласии и условии, что опознающий с ними заведомо не знаком.

3. Как правило, труп предъявляется в единственном числе. По делам о катастрофах и другим делам со значительным числом жертв, предъявление для опознания трупа может производиться в общем числе погибших. В необходимых случаях, по указанию следователя, перед показом трупа опознающему специалист производит гримирование ("туалет") трупа. Указание следователя об обеспечении сохранности трупа в месте его нахождения обязательно для исполнения в период времени, необходимого для проведения предъявления для опознания.

4. Если опознающим является свидетель или потерпевший, он перед опознанием предупреждается об уголовной ответственности за отказ от дачи показаний, за дачу заведомо ложных показаний, ему разъясняется право не свидетельствовать против самого себя, супруга (супруги) и своих близких родственников, а священнослужителю также - против доверившихся ему на исповеди.

5. Перед началом проведения опознания следователь предлагает опознаваемому занять любое место между иными лицами, что отмечается в протоколе.

6. При невозможности предъявления лица опознание может быть произведено по его фотокарточке, предъявляемой одновременно с фотокарточками других лиц, по возможности сходных по внешности с опознаваемым, в количестве не менее трех, а также по звуко- и видеозаписи.

7. Предмет предъявляется в группе однородных предметов в количестве не менее трех. При опознании предмета, для которого невозможно или затруднительно подобрать аналогичные объекты, опознание производится по единственному предъявляемому экземпляру.

8. Опознающему предлагается указать лицо или предмет, о котором он дал показания. Наводящие вопросы не допускаются.

9. Если опознающий указал на одно из предъявленных ему лиц или один из предметов, ему предлагается объяснить, по каким приметам или особенностям он узнал данное лицо или предмет.

10. Предъявление для опознания производится с применением технических средств фиксации хода и результатов.

11. В целях обеспечения безопасности опознающего, а также при опознании по особенностям голоса, речи, походки, предъявление лица для опознания может быть произведено в условиях, исключающих визуальное наблюдение опознаваемым опознающего. Опознающему должна быть обеспечена возможность достаточного визуального наблюдения лиц, предъявленных для опознания.

12. Не может производиться повторное опознание лица тем же опознающим по тем же признакам.

13. О предъявлении для опознания составляется протокол с соблюдением требований статьи 203 настоящего Кодекса. В протоколе указываются условия, ход, результаты опознания и по возможности дословно излагаются объяснения опознающего. Если предъявление лица для опознания проводилось в условиях, исключающих визуальное наблюдение опознаваемым опознающего, это также отмечается в протоколе.

Сноска. Статья 229 с изменениями, внесенными Законом РК от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 29. Обыск и выемка

Статья 230. Обыск

1. Обыск производится с целью обнаружения и изъятия предметов или документов, имеющих значение для дела.

2. Основанием для производства обыска является наличие достаточных данных полагать, что указанные предметы или документы могут находиться в определенном помещении или ином месте, либо у конкретного лица.

3. Обыск может производиться и для обнаружения разыскиваемых лиц и трупов.

Статья 231. Выемка

1. Выемка производится с целью изъятия определенных предметов и документов, имеющих значение для дела, и если точно известно, где и у кого они находятся.

2. В случаях, когда принятие решения о возбуждении уголовного дела невозможно без проведения выемки, она может быть произведена до возбуждения уголовного дела с соблюдением требований статьи 232 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 231 с изменениями, внесенными Законом РК от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 232. Порядок производства обыска и выемки

1. Обыск и выемка производятся следователем по мотивированному постановлению. Постановление о производстве обыска, а также о выемке документов, содержащих государственную или иную охраняемую законом тайну, должно быть санкционировано прокурором или его заместителем.

2. Выемка в жилом помещении против воли проживающих в нем лиц производится по правилам частей двенадцатой и тринадцатой статьи 222 настоящего Кодекса.

3. В исключительных случаях, когда имеется реальное опасение, что разыскиваемый и подлежащий изъятию объект может быть из-за промедления с его обнаружением утрачен, поврежден или использован в преступных целях либо разыскиваемое лицо может скрыться, обыск может быть произведен без санкции прокурора, но с последующим направлением ему в течение двадцати четырех часов сообщения о произведенном обыске. Получив указанное уведомление, прокурор проверяет законность произведенного обыска и выносит постановление о его законности или незаконности. В случае, если принято решение о незаконности произведенного обыска, данное действие не может быть допущено в качестве доказательства по делу.

4. Обыск производится с участием понятых, а в необходимых случаях - с участием специалиста и переводчика.

Выемка производится с обязательным применением технических средств фиксации хода и результатов, при необходимости могут быть привлечены специалист и переводчик.

5. Обыск или выемка в жилых помещениях, помещениях организаций производится в присутствии лиц, указанных в частях четырнадцатой и пятнадцатой статьи 222 настоящего Кодекса.

6. Обыск и выемка в помещениях, занимаемых дипломатическими представительствами, а также в помещениях, в которых проживают члены дипломатических представительств и их семьи, производятся с соблюдением требований, установленных частью шестнадцатой статьи 222 настоящего Кодекса.

7. До начала производства обыска или выемки следователь обязан предъявить постановление об их производстве.

8. Приступая к обыску, следователь предлагает выдать добровольно подлежащие изъятию предметы и документы, могущие иметь значение для дела. Если они выданы добровольно и нет оснований опасаться сокрытия подлежащих изъятию предметов и документов, следователь вправе не производить дальнейших поисков.

9. При производстве обыска могут вскрываться запертые помещения и хранилища, если владелец отказывается добровольно их открыть. При этом не должны допускаться не вызываемые необходимостью повреждения запоров дверей и других предметов.

10. При производстве выемки следователь предлагает выдать предметы и документы, подлежащие изъятию, а в случае отказа в этом производит выемку принудительно.

11. Следователь обязан принимать меры к тому, чтобы не были оглашены выявленные при обыске и выемке обстоятельства частной жизни лица, занимающего данное помещение, или других лиц.

12. Следователь вправе запретить лицам, находящимся в помещении или месте, где производится обыск или выемка, и лицам, приходящим в это помещение или место, покидать его, а также общаться друг с другом или иными лицами до окончания обыска или выемки.

13. При производстве обыска и выемки следователь должен ограничиваться изъятием предметов и документов, могущих иметь отношение к делу. Предметы и документы, запрещенные к обращению, подлежат изъятию, независимо от их отношения к делу.

14. Изымаемые предметы и документы при обыске предъявляются понятым и другим присутствующим лицам, упаковываются, опечатываются на месте обыска и удостоверяются подписями понятых и присутствующих при этом лиц.

14-1. Изымаемые предметы и документы в ходе выемки предъявляются присутствующим лицам, упаковываются, опечатываются на месте выемки и удостоверяются подписями присутствующих при этом лиц.

15. В необходимых случаях при производстве обыска производятся фотографирование, киносъемка и видеозапись.

Сноска. Статья 232 с изменениями, внесенными Законом РК от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 233. Личный обыск

1. При наличии оснований, предусмотренных статьей 230, и с соблюдением требований статьи 232 настоящего Кодекса, следователь вправе произвести личный обыск в целях обнаружения и изъятия предметов и документов, находящихся на теле обыскиваемого, в его одежде и имеющихся при нем вещах.

2. Личный обыск производится только лицом одного пола с обыскиваемым и с участием понятых и специалистов того же пола.

3. Личный обыск может быть произведен без вынесения специального постановления и без санкции прокурора, если:

1) есть достаточно оснований полагать, что лицо, находящееся в помещении или ином месте, в котором производится обыск, скрывает при себе документы или предметы, могущие иметь значение для дела;

2) он производится при задержании лица или заключении его под стражу. В этом случае личный обыск может быть произведен в отсутствии понятых.

Статья 234. Протокол обыска или выемки

1. Лицом, производящим обыск или выемку, составляется протокол с соблюдением требований, предусмотренных статьей 203 настоящего Кодекса.

2. В протоколе должно быть указано, в каком месте и при каких обстоятельствах были обнаружены предметы или документы, выданы они добровольно или изъяты принудительно. Все изымаемые предметы должны быть перечислены в протоколе с точным указанием количества, меры, веса, индивидуальных признаков и, по возможности, стоимости.

3. Если при производстве обыска или выемки были предприняты попытки уничтожить или спрятать предметы или документы, подлежащие изъятию, это должно быть отражено в протоколе с указанием принятых мер.

4. Копия протокола обыска или выемки вручается под расписку лицу, у которого они были произведены, либо совершеннолетнему члену его семьи, а при их отсутствии - представителю жилищно-эксплуатационной организации или местного исполнительного органа. Если обыск или выемка производились в организации, то копия протокола вручается под расписку ее представителям.

Глава 30. Наложение ареста на почтово-телеграфные
отправления.
Перехват сообщений. Прослушивание и запись переговоров

Сноска. Заголовок главы 30 в редакции Закона РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 235. Наложение ареста на почтово-телеграфные отправления, их осмотр и выемка

1. При наличии достаточных оснований полагать, что письма, телеграммы, радиограммы, бандероли, посылки и другие почтово-телеграфные отправления могут содержать сведения, документы и предметы, имеющие значение для дела, на них может быть наложен арест.

2. Об аресте почтово-телеграфных отправлений следователь выносит постановление, которое санкционируется прокурором. В постановлении должно быть указано: название учреждения связи, на которое возлагается обязанность по задержанию почтово-телеграфных отправлений, фамилия, имя, отчество лиц, почтово-телеграфные отправления которых подлежат задержанию, их адрес, вид почтово-телеграфных отправлений, на которые налагается арест, срок, на который он налагается.

3. Постановление о наложении ареста на почтово-телеграфную корреспонденцию направляется руководителю соответствующего учреждения связи, который обязан задерживать почтово-телеграфные отправления и незамедлительно уведомлять об этом следователя.

4. Осмотр, выемка и снятие копий с задержанных почтово-телеграфных отправлений производятся следователем в учреждении связи с применением технических средств фиксации хода и результатов. В необходимых случаях для участия в производстве осмотра и выемки почтово-телеграфных отправлений следователь вправе вызвать соответствующего специалиста, а также переводчика. В каждом случае осмотра почтово-телеграфных отправлений составляется протокол, в котором указывается, кем и какие почтово-телеграфные отправления были подвергнуты осмотру, скопированы и отправлены адресату или задержаны на срок, определенный следователем.

5. Арест на почтово-телеграфные отправления отменяется следователем или прокурором, когда отпадает необходимость в этой мере, но в любом случае не позднее окончания расследования.

Сноска. Статья 235 с изменением, внесенным Законом РК от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 236. Перехват сообщений

1. Перехват сообщений, передаваемых по техническим, в том числе компьютерным, каналам связи, и снятие с компьютерных систем информации, относящейся к расследуемому делу, производятся на основании постановления следователя, санкционированного прокурором.

2. Постановление следователя, санкционированное прокурором, направляется для исполнения органу, осуществляющему оперативно-розыскную деятельность.

3. Сообщения и компьютерная информация, полученные в результате перехвата, фиксируются специалистом на соответствующем носителе и передаются следователю.

Статья 237. Прослушивание и запись переговоров и разговоров

Сноска. Заголовок с изменениями, внесенными Законом РК от 07.12.2009 № 221-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

1. По уголовным делам о преступлениях средней тяжести, указанных в статьях 120 (часть первая); 122; 128 (часть первая); 131 (часть первая); 132-1 (часть первая); 143 (часть третья); 157 (части первая и вторая); 164 (часть первая); 170 (часть первая); 175 (части первая и вторая); 177 (части первая и вторая); 178 (часть первая); 181 (часть первая); 185 (части первая и вторая); 192 (часть первая); 193 (части первая и вторая); 209 (части первая и вторая); 233-1 (часть первая); 233-3 (часть первая); 242; 251 (часть первая); 252 (часть первая); 270 (часть первая); 271 (часть первая); 307 (часть вторая); 308 (части первая и вторая); 311 (часть первая); 312 (части первая и вторая); 339 (часть третья); 346 (часть вторая); 347-1 (часть первая); 358 (часть первая); 361 (часть вторая) Уголовного кодекса Республики Казахстан, а также о тяжких и об особо тяжких преступлениях негласное прослушивание и запись переговоров, производящихся по телефону и другим переговорным устройствам, подозреваемого, обвиняемого либо третьего лица, если есть сведения, что подозреваемый, обвиняемый использует телефон или иное переговорное устройство третьего лица, или если есть сведения, что третье лицо получает информацию для подозреваемого, обвиняемого либо от подозреваемого, обвиняемого для передачи другим лицам, производятся на основании постановления следователя (дознавателя), санкционированного прокурором, при наличии достаточных оснований полагать, что в результате прослушивания будут получены сведения, имеющие значение для дела.

Негласное прослушивание и запись разговоров с использованием видео-, аудиотехники или иных специальных технических средств по вышеуказанному перечню преступлений может производиться только с санкции прокурора в отношении подозреваемого, обвиняемого.

2. При наличии угрозы совершения насилия, вымогательства и других преступных действий в отношении потерпевшего, свидетеля или членов их семей по постановлению следователя, санкционированному прокурором, с их ведома могут производиться негласное прослушивание и запись разговоров с использованием видео-, аудиотехники или иных специальных технических средств, а также прослушивание и запись переговоров, ведущихся с их телефонов или других переговорных устройств.

3. Признав необходимыми прослушивание переговоров, разговоров и их запись, следователь выносит мотивированное постановление, в котором указываются: уголовное дело и основания, по которым должно производиться данное следственное действие, фамилия, имя, отчество лиц, чьи переговоры подлежат прослушиванию и записи и в течение какого времени; орган, которому поручается техническое осуществление прослушивания и записи переговоров, разговоров. Указанное постановление представляется прокурору и, в случае дачи им санкции, направляется следователем в соответствующий орган для исполнения.

4. В случаях, не терпящих отлагательства, прослушивание и запись переговоров, разговоров производятся по постановлению следователя без санкции прокурора с последующим направлением ему в течение двадцати четырех часов сообщения о прослушивании, записи переговоров, разговоров. Получив указанное уведомление, прокурор проверяет законность данного следственного действия и выносит постановление о его законности или незаконности. В случае, если принято решение о незаконности произведенного прослушивания, записи переговоров, разговоров, данное действие не может быть допущено в качестве доказательства по делу.

5. Прослушивание и запись переговоров, разговоров могут быть установлены на срок не более шести месяцев. Они отменяются постановлением следователя, когда отпадает необходимость в этих мерах, но в любом случае не позднее окончания расследования.

6. Следователь в течение всего установленного им в постановлении срока вправе в любое время истребовать от органа, осуществляющего техническое прослушивание, фонограмму для ее осмотра и прослушивания. Фонограмма передается следователю в опечатанном виде с сопроводительным письмом, в котором должны быть указаны основание прослушивания, время начала и окончания записи переговоров, разговоров, необходимые технические характеристики использованных средств и качества записи.

7. Осмотр и прослушивание фонограммы производятся следователем с привлечением при необходимости - специалиста, о чем составляется протокол, в котором должна быть дословно воспроизведена часть фонограммы переговоров, разговоров, имеющая отношение к делу, и дана характеристика качеству звучания речи говорящих. Фонограмма прилагается к протоколу, при этом ее часть, не имеющая отношения к делу, после вступления приговора в законную силу или прекращения уголовного дела уничтожается.

Сноска. Статья 237 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238; от 17.07.2009 N 187-IV; от 07.12.2009 № 221-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); Конституционным Законом РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 04.07.2013 № 127-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 31. Проверка и уточнение показаний на месте.
Следственный эксперимент

Статья 238. Проверка и уточнение показаний на месте

1. Проверка и уточнение показаний потерпевшего, свидетеля, подозреваемого, обвиняемого на месте, связанном с расследуемым событием, производятся с целью:

- выявления достоверности показаний путем их сопоставления с обстановкой происшедшего события;

- уточнения маршрута и места, где совершались проверяемые действия;

- установления новых фактических данных.

2. Проверка и уточнение показаний на месте заключаются в том, что ранее допрошенное лицо воспроизводит на месте обстановку и обстоятельства исследуемого события; отыскивает и указывает предметы, документы, следы, имеющие значение для дела; демонстрирует определенные действия; показывает, какую роль в исследуемом событии играли те или иные предметы; обращает внимание на изменения в обстановке места события; конкретизирует и уточняет свои прежние показания. Какое-либо постороннее вмешательство в эти действия и наводящие вопросы недопустимы.

3. Проверка и уточнение показаний на месте производятся с применением технических средств фиксации хода и результатов, с участием в необходимых случаях специалиста.

4. Не допускаются одновременная проверка и уточнение показаний на месте нескольких лиц.

5. Проверка и уточнение показаний начинаются с предложения допрашиваемому добровольно указать маршрут и место, где его показания будут проверяться. После изложения показаний и демонстрации действий лицу, показания которого проверяются, могут быть заданы вопросы. Это лицо, а также иные участники процесса вправе требовать их дополнительного допроса в связи с проводимым следственным действием.

6. Обнаруженные в ходе проверки и уточнения показаний на месте предметы и документы, которые могут иметь доказательственное значение по делу, изымаются, упаковываются и опечатываются; факт их изъятия отражается в протоколе.

7. В необходимых случаях при проверке и уточнении показаний на месте производятся измерения, фотографирование, звуко- и видеозапись, киносъемка, составляются планы и схемы. Использование при проверке и уточнении показаний на месте средств звуко- и видеозаписи производится по правилам, изложенным в статье 219 настоящего Кодекса.

8. О производстве проверки и уточнении показаний на месте составляется протокол с соблюдением требований статьи 203 настоящего Кодекса. В протоколе подробно отражаются условия, ход и результаты проверки и уточнения показаний на месте.

Сноска. Статья 238 с изменением, внесенным Законом РК от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 239. Следственный эксперимент

1. Следственный эксперимент производится с целью проверки и уточнения сведений, имеющих значение для дела, путем воспроизведения определенных действий, обстановки, обстоятельств исследуемого события и проведения опытов. При производстве эксперимента может быть проверена, в частности, возможность восприятия каких-либо фактов, совершения определенных действий, наступления какого-либо события, а также выявлены последовательность происшедшего события и механизм образования следов.

2. Следственный эксперимент производится с обязательным применением технических средств фиксации хода и результатов. При необходимости к участию в следственном эксперименте могут привлекаться с их согласия подозреваемый, обвиняемый, потерпевший, свидетель, специалист, эксперт и лица, производящие опытные действия. Участникам эксперимента разъясняются его цели и порядок проведения.

3. Проведение следственного эксперимента допускается, если при этом исключается опасность для жизни и здоровья участвующих в нем лиц, не унижаются их честь и достоинство, не причиняется им материальный ущерб.

4. Следственный эксперимент производится в условиях, наиболее приближенных к тем, в которых происходили воспроизводимые события или действия.

5. В необходимых случаях при производстве следственного эксперимента производятся фотографирование, звуко- и видеозапись, киносъемка, применяются другие научно-технические средства, составляются планы, схемы, чертежи.

6. О проведении следственного эксперимента составляется протокол с соблюдением требований статьи 203 настоящего Кодекса. В протоколе подробно излагаются условия, ход и результаты следственного эксперимента и указывается: с какой целью, когда, где и в каких условиях производился эксперимент; в чем конкретно выразилось воспроизведение обстановки и обстоятельства события; какие действия, в какой последовательности, кем и сколько раз производились; какие получены результаты.

Сноска. Статья 239 с изменением, внесенным Законом РК от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 32. Судебная экспертиза

Статья 240. Назначение экспертизы

Экспертиза назначается в случаях, когда обстоятельства, имеющие значение для дела, могут быть получены в результате исследования материалов дела, проводимого экспертом на основе специальных научных знаний. Наличие таких знаний у иных лиц, участвующих в уголовном судопроизводстве, не освобождает лицо, ведущее уголовный процесс, от необходимости в соответствующих случаях назначить экспертизу.

Статья 241. Обязательное назначение экспертизы

1. Назначение и производство экспертизы обязательны, если по делу необходимо установить:

1) причины смерти, характер и степень тяжести причиненного вреда здоровью;

2) возраст подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего, когда это имеет значение для дела, а документы о возрасте отсутствуют или вызывают сомнение;

3) психическое или физическое состояние подозреваемого, обвиняемого, когда возникает сомнение по поводу их вменяемости или способности самостоятельно защищать свои права и законные интересы в уголовном процессе;

4) психическое или физическое состояние потерпевшего, свидетеля в случаях, когда возникает сомнение в их способности правильно воспринимать обстоятельства, имеющие значение для дела, и давать о них показания;

5) иные обстоятельства дела, которые не могут быть достоверно установлены иными доказательствами.

2. Назначение и производство судебно-психиатрической экспертизы обязательны, если возникают сомнения в психическом состоянии обвиняемого в совершении преступления, за которое Уголовным кодексом Республики Казахстан предусмотрено наказание в виде смертной казни или пожизненного лишения свободы.

Примечание. По перечисленным в пунктах 3 и 4 части первой настоящей статьи основаниям в отношении подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего, свидетеля назначается и проводится амбулаторная судебно-психиатрическая экспертиза. В случае, если эксперт заявит о невозможности дачи заключения без проведения стационарной судебно-психиатрической экспертизы и помещения испытуемого на стационарное обследование, по уголовному делу в порядке статьи 247 настоящего Кодекса назначается стационарная судебно-психиатрическая экспертиза.

Сноска. Статья 241 в редакции Закона РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 242. Порядок назначения экспертизы

1. Признав необходимым назначение экспертизы, орган, ведущий уголовный процесс, выносит об этом постановление, в котором указываются: наименование органа, назначившего экспертизу, время, место назначения экспертизы; вид экспертизы; основания для назначения экспертизы; объекты, направляемые на экспертизу, и информация об их происхождении, а также разрешение на возможное полное или частичное уничтожение указанных объектов, изменение их внешнего вида или основных свойств в ходе исследования; наименование органа судебной экспертизы и (или) фамилия, имя, отчество лица, которому поручено производство судебной экспертизы. Постановление органа, ведущего уголовный процесс, о назначении экспертизы обязательно для исполнения органами или лицами, которым оно адресовано, и входит в их компетенцию.

2. В случаях, когда принятие решения о возбуждении уголовного дела невозможно без производства экспертизы, она может быть назначена до возбуждения уголовного дела. При этом объектами судебно-экспертных исследований являются материалы:

1) прилагаемые к заявлениям или сообщениям о преступлениях, представленные в соответствии со статьями 178, 179, 180, 181 настоящего Кодекса;

2) непосредственно обнаруженные должностными лицами и органами, управомоченными возбудить уголовное дело в соответствии со статьей 182 настоящего Кодекса;

3) полученные в результате процессуальных действий, допускаемых настоящим Кодексом в ходе доследственной проверки;

4) истребованные или представленные в порядке, предусмотренном статьей 125 настоящего Кодекса.

3. Наличие в деле актов ревизий, проверок, заключений ведомственных инспекций, а также официальных документов, составленных по результатам исследований, проводимых специалистами в ходе процессуальных действий, не исключает возможности назначения судебной экспертизы по тем же вопросам.

4. Экспертиза может быть назначена по инициативе участников процесса, защищающих свои или представляемые права и интересы. Участник процесса, защищающий свои или представляемые права и интересы, в письменном виде представляет органу, ведущему уголовный процесс, вопросы, по которым, по его мнению, должно быть дано заключение эксперта, указывает объекты исследования, а также называет лицо (лица), которое может быть приглашено в качестве эксперта. При этом орган, ведущий уголовный процесс, не вправе отказать в назначении экспертизы, за исключением случаев, когда вопросы, представленные на ее разрешение, не относятся к уголовному делу или предмету судебной экспертизы.

5. Участник процесса, по инициативе которого назначается экспертиза, может представить в качестве объектов экспертного исследования предметы, документы. Орган, ведущий уголовный процесс, вправе мотивированным постановлением исключить их из числа таковых.

6. Рассмотрев представленные вопросы, орган, ведущий уголовный процесс, отклоняет те из них, которые не относятся к уголовному делу или предмету судебной экспертизы, выясняет, нет ли оснований для отвода эксперта, после чего выносит постановление о назначении экспертизы с соблюдением требований, указанных в части первой настоящей статьи.

7. Возмещение расходов, связанных с производством экспертизы, а также оплата труда эксперта производятся по правилам главы 21 настоящего Кодекса.

8. Орган, ведущий уголовный процесс, обеспечивает доставление к эксперту подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего, свидетеля, если признано необходимым их присутствие при проведении экспертизы.

Сноска. Статья 242 в редакции Закона РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 243. Лица, которым может быть поручено производство судебной экспертизы

1. Производство судебной экспертизы может быть поручено:

1) сотрудникам органов судебной экспертизы;

2) физическим лицам, осуществляющим судебно-экспертную деятельность на основании лицензии;

3) в разовом порядке иным лицам в соответствии с требованиями закона.

2. Производство экспертизы может быть поручено лицу из числа предложенных участниками процесса.

3. Требование следователя о вызове лица, которому поручено производство экспертизы, обязательно для руководителя организации, где работает указанное лицо.

Сноска. Статья 243 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 06.11.2001 N 251; от 02.07.2013 № 113-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 244. Права подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего, защитника и представителя потерпевшего при назначении и производстве экспертизы

Сноска. Заголовок с изменениями, внесенными Законом РК от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

1. При назначении экспертизы и ее производстве потерпевший, подозреваемый, обвиняемый, защитник и представитель потерпевшего имеют право:

1) до проведения экспертизы знакомиться с постановлением о ее назначении и получать разъяснение принадлежащих им прав, о чем составляется протокол;

2) заявлять отвод эксперту или ходатайство об отстранении от производства экспертизы органа судебной экспертизы;

3) ходатайствовать о назначении в качестве экспертов указанных ими лиц или сотрудников конкретных органов судебной экспертизы, а также о проведении экспертизы комиссией экспертов;

4) ходатайствовать о постановке перед экспертом дополнительных вопросов или уточнении поставленных;

5) присутствовать при производстве экспертизы в порядке, предусмотренном статьей 246-1 настоящего Кодекса, с разрешения органа, ведущего уголовный процесс;

6) знакомиться с заключением эксперта либо сообщением о невозможности дать заключение в порядке, предусмотренном статьей 254 настоящего Кодекса.

2. Перечисленными правами обладают также свидетель, подвергнутый экспертизе, и лицо, в отношении которого ведется производство по применению принудительных мер медицинского характера, если это позволяет его психическое состояние. В стадии возбуждения уголовного дела перечисленными правами обладают лицо, пострадавшее от совершения преступления, а также лицо, в отношении которого решается вопрос о возбуждении уголовного дела.

3. Если экспертиза была проведена до признания лица подозреваемым или привлечения в качестве обвиняемого, орган, ведущий уголовный процесс обязан ознакомить его с постановлением о назначении экспертизы, с заключением эксперта и разъяснить ему его право, предусмотренное статьей 254 настоящего Кодекса.

4. Экспертиза потерпевших и свидетелей, а также лица, пострадавшего от совершения преступления, и лица, в отношении которого решается вопрос о возбуждении уголовного дела, производится только с их письменного согласия. Если эти лица не достигли совершеннолетия или признаны судом недееспособными, письменное согласие на проведение экспертизы дается их законными представителями. Указанное правило не распространяется на проведение экспертизы в случаях, предусмотренных статьей 241 настоящего Кодекса.

5. В случае удовлетворения ходатайства, заявленного лицами, указанными в частях первой и второй настоящей статьи, орган, ведущий уголовный процесс, соответственно, изменяет или дополняет свое постановление о назначении экспертизы. В случае отказа от удовлетворения ходатайств, он выносит мотивированное постановление, которое объявляется под расписку лицу, заявившему ходатайство.

Сноска. Статья 244 с изменениями, внесенными законами РК от 04.07.2006 N 151; от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 244-1. Гарантии прав и законных интересов лиц, в отношении которых производится судебная экспертиза

1. При производстве судебной экспертизы живых лиц запрещаются:

1) лишение или стеснение их прав, гарантированных законом (в том числе путем обмана, применения насилия, угроз и иных незаконных мер), в целях получения от них сведений;

2) использование указанных лиц в качестве субъектов клинических исследований медицинских технологий, фармакологических и лекарственных средств;

3) применение методов исследования, предусматривающих хирургическое вмешательство.

2. Лицо, в отношении которого производится судебная экспертиза, должно быть информировано в доступной для него форме органом, назначившим судебную экспертизу, об используемых методах судебно-экспертных исследований, включая альтернативные, о возможных болевых ощущениях и побочных явлениях. Указанная информация предоставляется также законному представителю лица, в отношении которого производится судебная экспертиза, по его ходатайству.

3. Медицинская помощь лицу, в отношении которого производится судебная экспертиза, может оказываться только по основаниям и в порядке, предусмотренным законом.

4. Лицу, помещенному в медицинскую организацию, предоставляется возможность подачи жалоб и ходатайств. Жалобы и ходатайства, поданные в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом, направляются администрацией медицинской организации адресату в течение двадцати четырех часов и не подлежат цензуре.

5. Судебная экспертиза, производимая в отношении лица с его согласия, может быть прекращена на любой ее стадии по инициативе указанного лица.

Сноска. Закон дополнен статьей 244-1 в соответствии с Законом РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 245. Производство экспертизы органом судебной экспертизы. Права и обязанности руководителя органа судебной экспертизы

1. При поручении экспертизы органу судебной экспертизы орган, ведущий уголовный процесс, направляет постановление о назначении экспертизы и необходимые материалы его руководителю. Экспертиза производится тем сотрудником органа судебной экспертизы, который указан в постановлении. Если конкретный эксперт в постановлении не указан, выбор эксперта осуществляет руководитель органа судебной экспертизы, о чем сообщает лицу, назначившему экспертизу, в трехдневный срок.

2. Руководитель органа судебной экспертизы вправе:

1) указав мотивы, возвратить органу, назначившему экспертизу, без исполнения постановление о назначении судебной экспертизы и представленные на исследование объекты в случаях, если: в данном органе судебной экспертизы отсутствует эксперт, обладающий необходимыми специальными научными знаниями; материально-техническая база и условия данного органа судебной экспертизы не позволяют решить конкретные экспертные задачи; вопросы, поставленные перед судебным экспертом, выходят за пределы его компетенции; материалы для производства экспертизы представлены с нарушением требований настоящего Кодекса;

2) ходатайствовать перед органом, назначившим экспертизу, о включении в состав комиссии судебных экспертов лиц, не работающих в данном органе судебной экспертизы, если их специальные научные знания необходимы для дачи заключения.

Руководитель органа судебной экспертизы имеет также иные права, предусмотренные законом.

3. Руководитель органа судебной экспертизы не вправе:

1) самостоятельно истребовать объекты, необходимые для производства экспертизы;

2) без согласования с органом, назначившим экспертизу, привлекать к ее производству лиц, не являющихся сотрудниками данного органа судебной экспертизы;

3) давать эксперту указания, предрешающие содержание выводов по конкретной экспертизе.

4. Руководитель органа судебной экспертизы обязан:

1) по получении постановления о назначении судебной экспертизы и объектов исследования поручить производство конкретному эксперту или комиссии экспертов данного органа судебной экспертизы с учетом требований части первой статьи 242 настоящего Кодекса;

2) не нарушая принципа независимости судебного эксперта, обеспечить контроль за соблюдением срока производства судебной экспертизы, всесторонностью, полнотой и объективностью проводимых исследований, сохранностью объектов судебной экспертизы;

3) не разглашать сведения, которые стали ему известны в связи с организацией производства экспертизы;

4) обеспечить условия, необходимые для проведения исследований.

Сноска. Статья 245 в редакции Закона РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 246. Производство экспертизы вне органа судебной экспертизы

1. Если производство экспертизы предполагается поручить лицу, не являющемуся сотрудником органа судебной экспертизы, орган, ведущий уголовный процесс, до вынесения постановления о ее назначении должен удостовериться в личности лица, которому он намерен поручить экспертизу, и проверить, нет ли оснований к отводу эксперта, предусмотренных статьей 96 настоящего Кодекса.

2. Орган, ведущий уголовный процесс, выносит постановление о назначении экспертизы, вручает его эксперту, разъясняет ему права и обязанности, предусмотренные статьей 83 настоящего Кодекса, и предупреждает об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения. О выполнении этих действий орган, ведущий уголовный процесс, делает отметку в постановлении о назначении экспертизы, которая удостоверяется подписью эксперта. Таким же образом фиксируются заявления, сделанные экспертом, и его ходатайства. Об отклонении ходатайства эксперта лицо, назначившее экспертизу, выносит мотивированное постановление.

Сноска. Статья 246 с изменениями, внесенными Законом РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 246-1. Присутствие участников процесса при производстве судебной экспертизы

1. Орган, ведущий уголовный процесс, вправе присутствовать при производстве экспертизы, получать разъяснения эксперта по поводу проводимых им действий. Факт присутствия органа, ведущего уголовный процесс, при производстве экспертизы отражается в заключении эксперта.

2. При производстве экспертизы с разрешения органа, ведущего уголовный процесс, могут присутствовать участники процесса, защищающие свои или представляемые права и интересы. В этом случае участие органа, ведущего уголовный процесс, обязательно.

3. При удовлетворении органом, ведущим уголовный процесс, соответствующего ходатайства лицо, его заявившее, извещается о месте и времени производства экспертизы. Неявка извещенного лица не препятствует производству экспертизы.

4. Участники процесса, присутствующие при производстве судебной экспертизы, не вправе вмешиваться в ход исследований, но могут давать объяснения, относящиеся к предмету судебной экспертизы.

5. В случае, если участник процесса, присутствующий при производстве судебной экспертизы, воспрепятствует деятельности судебного эксперта, последний вправе приостановить исследование и ходатайствовать перед органом, ведущим уголовный процесс, об отмене разрешения указанному участнику процесса присутствовать при производстве судебной экспертизы.

6. При составлении судебным экспертом заключения, а также на стадии совещания судебных экспертов и формулирования выводов, если судебная экспертиза производится комиссией судебных экспертов, присутствие участников процесса не допускается.

7. Производство судебной психиатрической и судебной психолого-психиатрической экспертизы осуществляется в условиях конфиденциальности.

8. При проведении судебно-экспертных исследований в отношении лица, сопровождающихся его обнажением, могут присутствовать только лица того же пола. Данное ограничение не распространяется на врачей и других медицинских работников, участвующих в проведении указанных исследований.

Сноска. Закон дополнен статьей 246-1 в соответствии с Законом РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 247. Помещение в медицинскую организацию для производства экспертизы

1. Если производство судебной экспертизы в отношении лица предполагает проведение судебно-экспертных исследований в условиях стационара, то подозреваемый, обвиняемый, потерпевший, свидетель могут быть помещены в медицинскую организацию на основании постановления о назначении экспертизы.

Помещение в медицинскую организацию потерпевшего, свидетеля допускается только с его письменного согласия, за исключением случаев, предусмотренных статьей 241 настоящего Кодекса.

Если указанное лицо не достигло совершеннолетия или признано судом недееспособным, указанное письменное согласие дается законным представителем. В случае возражения или отсутствия законного представителя письменное согласие дается органом опеки и попечительства.

2. Направление в медицинскую организацию для производства судебно-медицинской или судебно-психиатрической экспертизы подозреваемого, обвиняемого, не содержащихся под стражей, а также потерпевшего, свидетеля производится в порядке, предусмотренном частью второй статьи 14 настоящего Кодекса.

3. Правила содержания лиц, в отношении которых проводится экспертиза, в медицинской организации определяются законодательством Республики Казахстан о здравоохранении.

4. При помещении подозреваемого в медицинскую организацию для проведения стационарной судебно-психиатрической экспертизы срок, в течение которого ему должно быть предъявлено обвинение, прерывается до получения заключения комиссии экспертов о психическом состоянии подозреваемого.

5. Общий срок пребывания лица, в отношении которого проводится судебно-медицинская или судебно-психиатрическая экспертиза, в медицинской организации равен тридцати суткам. В случае невозможности завершения судебно-экспертных исследований указанный срок может быть продлен на тридцать суток по мотивированному ходатайству эксперта (комиссии экспертов) в соответствии с требованиями части второй статьи 14 настоящего Кодекса.

Ходатайство должно быть представлено прокурору или в суд не позднее чем за трое суток до истечения срока производства экспертизы и разрешено в течение трех суток со дня получения. В случае отказа прокурора, суда в продлении срока лицо должно быть выписано из медицинской организации. О заявленном ходатайстве и результатах его рассмотрения прокурором, судом руководитель медицинской организации извещает лицо, в отношении которого производится экспертиза, его защитника, законного представителя, представителя, а также орган, ведущий уголовный процесс.

6. Лицо, в отношении которого проводится судебная экспертиза в медицинской организации, его защитник, законный представитель, представитель вправе обжаловать постановление о продления срока ее производства в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.

Сноска. Статья 247 в редакции Закона РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 248. Объекты экспертизы

1. Объектами экспертизы могут являться вещественные доказательства, документы, тело и состояние психики человека, трупы, животные, образцы, а также относящиеся к предмету экспертизы сведения, содержащиеся в материалах уголовного дела.

2. Достоверность и допустимость объектов экспертного исследования гарантирует орган, назначивший экспертизу.

3. Объекты экспертного исследования, если их габариты и свойства это позволяют, передаются эксперту в упакованном и опечатанном виде. В остальных случаях лицо, назначившее экспертизу, должно обеспечить доставку эксперта к месту нахождения объектов исследования, беспрепятственный доступ к ним и условия, необходимые для проведения исследования.

4. Порядок обращения с объектами судебной экспертизы устанавливается законодательством Республики Казахстан.

5. При производстве экспертизы ее объекты с разрешения органа, назначившего экспертизу, могут быть повреждены или использованы только в той мере, в какой это необходимо для проведения исследований и дачи заключения.

Указанное разрешение должно содержаться в постановлении о назначении судебной экспертизы или в мотивированном постановлении об удовлетворении ходатайства судебного эксперта либо о частичном отказе в его удовлетворении.

Сноска. Статья 248 с изменениями, внесенными Законом РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 249. Единоличная и комиссионная экспертиза

1. Производство экспертизы осуществляется экспертом единолично либо комиссией экспертов.

2. Комиссионная экспертиза назначается в случаях необходимости производства сложных экспертных исследований и проводится не менее чем двумя экспертами одной специальности.

3. Для производства судебно-психиатрической экспертизы по вопросу о вменяемости назначается не менее трех экспертов.

4. При производстве комиссионной судебной экспертизы каждый из судебных экспертов независимо и самостоятельно проводит судебно-экспертное исследование в полном объеме. Члены экспертной комиссии совместно анализируют полученные результаты и, придя к общему мнению, подписывают заключение либо сообщение о невозможности дать заключение. В случае разногласия между экспертами каждый из них или часть экспертов дает отдельное заключение либо эксперт, мнение которого расходится с выводами остальных членов комиссии, формулирует его в заключении отдельно.

5. Постановление органа, ведущего уголовный процесс, о производстве комиссионной экспертизы обязательно для руководителя органа судебной экспертизы. Руководитель органа судебной экспертизы вправе самостоятельно принять решение о проведении по представленным материалам комиссионной экспертизы и организовать ее производство.

Сноска. Статья 249 с изменениями, внесенными Законом РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 250. Комплексная экспертиза

1. Комплексная экспертиза назначается, когда для установления обстоятельства, имеющего значение для дела, необходимы исследования на основе разных отраслей знаний, и проводится экспертами различных специальностей в пределах своей компетенции.

2. В заключении комплексной экспертизы должно быть указано, какие исследования, в каком объеме провел каждый эксперт и к каким выводам он пришел. Каждый эксперт подписывает ту часть заключения, в которой содержатся эти исследования.

3. На основе результатов исследований, проведенных каждым из экспертов, ими формулируется общий вывод (выводы) об обстоятельстве, для установления которого экспертиза была назначена. Общий вывод (выводы) формулируют и подписывают только эксперты, компетентные в оценке полученных результатов. Если основанием окончательного вывода комиссии или части ее являются факты, установленные одним из экспертов (отдельными экспертами), то об этом должно быть указано в заключении.

4. В случае разногласий между экспертами результаты исследований оформляются в соответствии с частью четвертой статьи 249 настоящего Кодекса.

5. Организация производства комплексной экспертизы, порученной органу судебной экспертизы, возлагается на его руководителя. Руководитель органа судебной экспертизы вправе также самостоятельно принять решение о проведении по представленным в соответствии с постановлением следователя материалам комплексной экспертизы и организовать ее производство.

Статья 251. Содержание заключения эксперта

1. После производства необходимых исследований, с учетом его результатов эксперт (эксперты) от своего имени составляет письменное заключение, удостоверяет его своей подписью и личной печатью, направляет в орган, назначивший экспертизу. В случае проведения экспертизы органом судебной экспертизы подпись эксперта (экспертов) заверяется печатью указанного органа.

2. В заключении эксперта должны быть указаны: дата его оформления, сроки и место производства экспертизы; основания производства судебной экспертизы; сведения об органе, назначившем экспертизу; сведения об органе судебной экспертизы и (или) эксперте (экспертах), которым поручено производство экспертизы (фамилия, имя, отчество, образование, экспертная специальность, стаж работы по специальности, ученая степень и ученое звание, занимаемая должность); отметка, удостоверенная подписью эксперта (экспертов) о том, что он предупрежден об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения; вопросы, поставленные перед судебным экспертом (экспертами); сведения об участниках процесса, присутствовавших при производстве экспертизы, и о данных ими пояснениях; объекты исследования; содержание и результаты исследований с указанием использованных методик; оценка результатов проведенных исследований, обоснование и формулировка выводов по поставленным перед экспертом (экспертами) вопросам.

3. Заключение должно содержать обоснование невозможности ответить на все или некоторые из поставленных вопросов, если обстоятельства, указанные в статье 252 настоящего Кодекса, выявлены в ходе исследования.

4. Материалы, иллюстрирующие заключение эксперта (фототаблицы, схемы, графики, таблицы и другие материалы), удостоверенные в порядке, предусмотренном частью первой настоящей статьи, прилагаются к заключению и являются его составной частью. К заключению также должны быть приложены оставшиеся после исследования объекты, в том числе образцы.

Сноска. Статья 251 с изменениями, внесенными Законом РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 252. Сообщение о невозможности дать заключение

Если эксперт до проведения исследования убеждается, что поставленные перед ним вопросы выходят за пределы его специальных знаний, либо представленные ему материалы непригодны или недостаточны для дачи заключения и не могут быть восполнены, либо состояние науки и экспертной практики не позволяет ответить на поставленные вопросы, он составляет мотивированное сообщение о невозможности дать заключение и направляет его органу, назначившему экспертизу.

Сноска. Статья 252 с изменениями, внесенными Законом РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 253. Допрос эксперта

1. Если заключение эксперта недостаточно ясно, имеет пробелы, для восполнения которых не требуется проведения дополнительных исследований, или необходимо уточнить примененные экспертом методы и термины, орган, ведущий уголовный процесс, вправе допросить эксперта по указанным обстоятельствам. Эксперт может изложить свои ответы собственноручно. Протокол допроса эксперта составляется с соблюдением правил, изложенных в статье 203 настоящего Кодекса.

2. Допрос эксперта до представления им заключения не допускается.

3. Эксперт не может быть допрошен по поводу обстоятельств, не относящихся к его заключению, ставших ему известными в связи с производством судебно-психиатрической, а также судебно-медицинской экспертизы в отношении живых лиц.

Сноска. Статья 253 с изменениями, внесенными Законом РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 254. Предъявление подозреваемому, обвиняемому, потерпевшему заключения эксперта

Сноска. Заголовок в редакции Закона РК от 20.01.2010 № 241-IV.

1. Заключение эксперта или его сообщение о невозможности дать заключение, а также протокол допроса эксперта до окончания предварительного следствия предъявляются подозреваемому, обвиняемому, потерпевшему либо иным лицам, указанным в частях первой и второй статьи 244 настоящего Кодекса, которые вправе представлять свои замечания, заявлять возражения по выводам эксперта, заявлять ходатайства о допросе эксперта, назначении дополнительной или повторной экспертизы, а также новых экспертиз. В случае удовлетворения или отклонения такого ходатайства орган, ведущий уголовный процесс, выносит соответствующее постановление, которое под расписку объявляется лицу, заявившему ходатайство.

2. Об ознакомлении лиц, указанных в части первой настоящей статьи, с заключением эксперта и протоколом его допроса составляется протокол, в котором отражаются сделанные ими заявления или возражения.

3. Правила настоящей статьи применяются и в случаях, когда экспертиза была произведена до привлечения лица в качестве обвиняемого либо признания его подозреваемым или потерпевшим.

Сноска. Статья 254 с изменениями, внесенными Законом РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 255. Дополнительная и повторная экспертизы

1. Дополнительная экспертиза назначается при недостаточной ясности или полноте заключения, а также возникновении необходимости решения дополнительных вопросов, связанных с предыдущим исследованием.

2. Производство дополнительной экспертизы может быть поручено тому же или иному эксперту.

3. Повторная экспертиза назначается для исследования тех же объектов и решения тех же вопросов в случаях, когда предыдущее заключение эксперта недостаточно обоснованно либо его выводы вызывают сомнение, либо были существенно нарушены процессуальные нормы о назначении и производстве экспертизы.

4. В постановлении о назначении повторной экспертизы должны быть приведены мотивы несогласия с результатами предыдущей экспертизы.

5. Производство повторной экспертизы поручается комиссии экспертов. Эксперты, проводившие предыдущую экспертизу, могут присутствовать при производстве повторной экспертизы и давать комиссии пояснения, однако в экспертном исследовании и составлении заключения они не участвуют.

6. При поручении производства дополнительной и повторной экспертиз эксперту (экспертам) должны быть представлены заключения предыдущих экспертиз.

7. Дополнительная и повторная экспертизы назначаются и проводятся с соблюдением требований статей 240, 242-252 настоящего Кодекса.

8. В случае, если вторая или последующая по счету экспертиза назначается по нескольким основаниям, одни из которых относятся к дополнительной экспертизе, а другие - к повторной, такая экспертиза производится по правилам производства повторной.

Сноска. Статья 255 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 20.01.2010 № 241-IV.

Глава 33. Получение образцов

Статья 256. Основания получения образцов

1. Следователь вправе получить образцы, отображающие свойства живого человека, трупа, животного, вещества, предмета, если их исследование имеет значение для дела.

2. В качестве образцов могут быть, в частности, получены:

1) кровь, сперма, волосы, обрезки ногтей, микроскопические соскобы внешних покровов тела;

2) слюна, пот и другие выделения;

3) отпечатки кожного узора, слепки зубов;

4) рукописный текст, изделия, другие материалы, отражающие навыки человека;

5) фонограммы голоса;

6) пробы материалов, веществ, сырья, готовой продукции;

7) образцы гильз, пуль, следов орудий и механизмов.

3. О получении образцов выносится мотивированное постановление, в котором должны быть указаны: лицо, которое будет получать образцы; лицо (организация), у которого следует получить образцы; какие именно образцы и в каком количестве должны быть получены; когда и к кому должно явиться лицо для получения у него образцов; когда и кому должны быть представлены образцы после их получения.

4. В случаях, когда принятие решения о возбуждении уголовного дела невозможно без исследования образцов, они могут быть получены до возбуждения уголовного дела.

Сноска. Статья 256 с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 257. Лица и органы, имеющие право получать образцы

1. Следователь лично, а при необходимости с участием врача, иного специалиста, вправе получить образцы, если это не сопряжено с обнажением лица противоположного пола, у которого берутся образцы, и не требует особых профессиональных навыков. В иных случаях образцы могут быть получены по поручению следователя врачом или специалистом.

2. В случаях, когда получение образцов является частью экспертного исследования, оно может быть произведено экспертом.

Статья 258. Лица, у которых допускается получение образцов

1. Образцы могут быть получены у подозреваемого, обвиняемого, потерпевшего, а также у лица, в отношении которого ведется производство по применению принудительных мер медицинского характера.

2. При наличии достаточных данных о том, что следы на месте происшествия или на вещественных доказательствах могли быть оставлены иным лицом, образцы могут быть получены у этого лица, но не иначе, как после его допроса в качестве свидетеля (потерпевшего) об обстоятельствах, при которых могли образоваться указанные следы.

Статья 259. Порядок получения образцов следователем

1. Следователь вызывает к себе лицо или прибывает к месту, где оно находится, знакомит его под расписку с постановлением о получении образцов, разъясняет ему и иным лицам, участвующим в указанном следственном действии, их права и обязанности.

2. Следователь лично или с участием специалиста производит необходимые действия, получает образцы, упаковывает их и опечатывает.

3. В соответствующих случаях изъятие образцов осуществляется путем производства выемки, обыска, эксгумации или одновременно с их производством.

Статья 260. Получение образцов врачом или другим специалистом

1. Следователь направляет к врачу или другому специалисту лицо, у которого должны быть получены образцы, а также постановление с соответствующим поручением. В постановлении должны быть указаны права и обязанности всех участников данного следственного действия. Вопрос об отводах врачу, другому специалисту решает следователь, вынесший постановление.

2. Врач или другой специалист по поручению следователя производит необходимые действия и получает образцы. Образцы упаковываются и опечатываются, после чего вместе с официальным документом, составленным врачом или другим специалистом, направляются следователю.

Статья 261. Получение образцов экспертом

1. В процессе исследования экспертом могут быть изготовлены экспериментальные образцы, о чем им сообщается в заключении.

2. Следователь вправе присутствовать при изготовлении таких образцов, что отражается в составляемом им протоколе.

3. После проведения исследования эксперт прилагает образцы к своему заключению в упакованном и опечатанном виде.

Статья 262. Охрана прав личности при получении образцов

Методы и научно-технические средства получения образцов должны быть безопасны для жизни и здоровья человека. Применение сложных медицинских процедур или методов, вызывающих сильные болевые ощущения, допускается лишь с письменного согласия на это лица, у которого должны быть получены образцы, а если оно не достигло совершеннолетия или страдает психическим заболеванием то и с согласия его законных представителей.

Статья 263. Обязательность исполнения постановления о получении образцов

1. У подозреваемого, обвиняемого образцы могут быть получены принудительно.

2. У потерпевшего и свидетеля образцы могут быть получены только с их согласия, за исключением случаев, когда на данном действии настаивает подозреваемый, обвиняемый для проверки показаний, изобличающих его в преступлении, а также при необходимости получить образцы для диагностики венерических и иных инфекционных заболеваний, если такая диагностика имеет значение для дела.

3. Принудительное получение образцов у потерпевшего, свидетеля в случаях, указанных в части второй настоящей статьи, а также у заявителя и лица, на которого заявитель прямо указывает как на лицо, совершившее преступление, допускается только с санкции прокурора или по решению суда.

Сноска. Статья 263 с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 264. Протокол получения образцов

1. Следователь, получив образцы, составляет протокол, в котором описываются все действия, предпринятые для получения образцов, в той последовательности, в которой они производились, примененные при этом научно-исследовательские и другие методы и процедуры, а также сами образцы.

2. Если образцы получены по поручению следователя врачом или другим специалистом, то он составляет об этом официальный документ, который подписывается всеми участниками указанного действия и передается следователю для приобщения к уголовному делу в порядке, установленном частью восьмой статьи 203 настоящего Кодекса.

3. К протоколу прилагаются полученные образцы в упакованном и опечатанном виде.

Глава 34. Приостановление и возобновление
предварительного следствия

Статья 265. Порядок приостановления предварительного следствия

1. Следователь вправе приостановить предварительное следствие по основаниям, указанным в части первой статьи 50 настоящего Кодекса.

2. О приостановлении предварительного следствия следователь выносит мотивированное постановление, копия которого в течение двадцати четырех часов направляется прокурору.

3. До приостановления предварительного следствия следователь обязан выполнить все следственные действия, производство которых возможно в отсутствие обвиняемого, принять все меры к его обнаружению, а равно к установлению лица, совершившего преступление.

Статья 266. Действия следователя после приостановления предварительного следствия

1. Приостановив предварительное следствие, следователь обязан письменно уведомить об этом потерпевшего, его представителя, гражданского истца, гражданского ответчика или их представителей и одновременно разъяснить им, что постановление о приостановлении предварительного следствия может быть обжаловано прокурору. В случае приостановления предварительного следствия по основаниям, предусмотренным пунктами 4) и 7) части первой статьи 50 настоящего Кодекса, об этом уведомляются также обвиняемый и его защитник.

2. После приостановления предварительного следствия следователь:

1) в случае, предусмотренном пунктом 1 части первой статьи 50 настоящего Кодекса, принимает как непосредственно, так и через органы дознания меры к установлению лица, подлежащего привлечению в качестве обвиняемого;

2) в случае, предусмотренном пунктом 2 части первой статьи 50 настоящего Кодекса, устанавливает местонахождение обвиняемого, а если он скрылся, принимает меры к его розыску.

3. Проведение следственных действий по делу, приостановленному производством, не допускается.

Сноска. Статья 266 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.07.2012 № 32-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 267. Розыск обвиняемого

1. При неизвестности места нахождения обвиняемого следователь вправе поручить производство розыска органам дознания. Об этом поручении указывается в постановлении о приостановлении предварительного следствия или выносится отдельное постановление.

2. Розыск обвиняемого может быть объявлен как во время производства предварительного следствия, так и одновременно с его приостановлением.

3. При наличии оснований, указанных в статье 139 настоящего Кодекса, в отношении разыскиваемого обвиняемого, на случай его обнаружения, может быть избрана мера пресечения. В случаях, предусмотренных статьей 150 настоящего Кодекса, с санкции суда может быть применена мера пресечения в виде ареста.

Сноска. Статья 267 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 267-1. Объявление международного розыска

1. При наличии оснований для объявления международного розыска орган уголовного преследования выносит отдельное постановление об объявлении международного розыска обвиняемого, санкционированное прокурором.

2. Право давать санкцию на объявление международного розыска лица, совершившего преступление на территории Республики Казахстан и скрывающегося от следствия, принадлежит Генеральному прокурору и его заместителям, прокурорам областей и приравненным к ним прокурорам.

Сноска. Дополнен статьей 267-1 - Законом РК от 25 сентября 2003 г. N 484. Внесены изменения - Законом РК от 8 января 2007 года N 210.

Статья 268. Возобновление приостановленного предварительного следствия

1. Приостановленное предварительное следствие возобновляется мотивированным постановлением органа уголовного преследования после того, как:

1) отпали основания для приостановления;

2) возникла необходимость производства следственных действий, которые могут быть осуществлены без участия обвиняемого.

2. Предварительное следствие возобновляется также мотивированным постановлением органа уголовного преследования в связи с отменой прокурором или судьей постановления о приостановлении дела.

3. О возобновлении предварительного следствия сообщается обвиняемому и защитнику, а также потерпевшему, его представителю, гражданскому истцу, гражданскому ответчику, их представителям.

Сноска. В статью 268 внесены изменения - Законом РК от 5 мая 2000 г. N 47.

Глава 35. Прекращение дела в ходе
предварительного следствия

Статья 269. Основания и порядок прекращения дела в ходе предварительного следствия

1. Следователь, прокурор вправе прекратить уголовное дело по основаниям и в порядке, предусмотренным статьей 38 настоящего Кодекса, а по основаниям и в порядке, установленным частями первой, второй и третьей статьи 37 настоящего Кодекса, прекращают уголовное дело.

2. При недоказанности участия подозреваемого или обвиняемого в совершении преступления, если исчерпаны все возможности для собирания дополнительных доказательств, уголовное дело прекращается на основании пунктов 1 или 2 части первой статьи 37 настоящего Кодекса. В этом случае следователь, прокурор должен принять все предусмотренные законом меры по реабилитации лица и возмещению материального вреда, причиненного ему в результате незаконного задержания или ареста.

3. Если по делу привлечено несколько подозреваемых, обвиняемых, а основание к прекращению относится не ко всем подозреваемым, обвиняемым, то уголовное преследование прекращается в отношении отдельных подозреваемых, обвиняемых в порядке, предусмотренном статьей 51-1 настоящего Кодекса.

4. О прекращении уголовного дела выносится мотивированное постановление.

5. В вводной части постановления указываются время и место его составления, фамилия и должность следователя.

6. В описательно-мотивировочной части постановления излагаются обстоятельства, послужившие поводом и основанием к возбуждению дела, и результаты его расследования с указанием данных о лицах, подозревавшихся или обвинявшихся по делу в совершении преступления, его сущности, уголовно-правовой квалификации и применявшихся мерах пресечения.

7. В резолютивной части постановления излагается решение о прекращении дела со ссылкой на статью (часть, пункт) настоящего Кодекса, послужившую основанием для прекращения дела, а также указание об отмене меры пресечения, об отмене ареста на имущество, об отмене временного отстранения от должности, ареста на корреспонденцию, прослушивания и записи переговоров, о судьбе вещественных доказательств.

8. В случаях, когда по закону прекращение дела допускается только по согласию обвиняемого или потерпевшего, о наличии такого согласия должно быть указано в постановлении.

9. При прекращении дела по основаниям, предусмотренным пунктами 1, 2, части первой и частью третьей статьи 37 настоящего Кодекса, не допускается включение в постановление формулировок, ставящих под сомнение невиновность лица, в отношении которого прекращено дело.

10. Копия постановления о прекращении уголовного дела направляется прокурору.

Сноска. Статья 269 с изменением, внесенным Законом РК от 28.01.2011 № 402-IV (вводится в действие с 05.08.2011).

Статья 270. Действия следователя после прекращения уголовного дела

1. О прекращении и основаниях прекращения дела следователь письменно уведомляет подозреваемого, обвиняемого, их защитников, потерпевшего и его представителя, гражданского истца, гражданского ответчика и их представителей, а также лицо или организацию, по заявлениям которых дело было возбуждено.

2. Лицам, указанным в части первой настоящей статьи, разъясняются право ознакомления с материалами дела и порядок обжалования постановления о его прекращении. По просьбе, поступившей от этих лиц, им вручается копия постановления о прекращении дела.

3. Ознакомление с материалами дела производится с соблюдением требований статьи 275 настоящего Кодекса.

Статья 271. Обжалование постановления о прекращении уголовного дела

1. Постановление следователя о прекращении уголовного дела может быть обжаловано подозреваемым, обвиняемым, их защитниками, потерпевшим и его представителем, гражданским истцом, гражданским ответчиком или их представителями, а также лицом или представителем государственного органа или организации, по заявлениям которых было возбуждено дело, прокурору, осуществляющему надзор за следствием.

2. В случаях, когда прекращение дела произведено с согласия прокурора, постановление обжалуется вышестоящему прокурору.

3. Отказ прокурора в удовлетворении жалобы, поданной в связи с прекращением уголовного дела, может быть обжалован в суд по правилам статьи 109 настоящего Кодекса.

Статья 272. Возобновление прекращенного уголовного дела

1. Производство по прекращенному делу возобновляется в случаях:

1) отмены постановления следователя о прекращении уголовного дела;

2) удовлетворения судом в порядке статьи 109 настоящего Кодекса жалобы на необоснованное прекращение уголовного дела.

2. Возобновление производства по прекращенному делу может иметь место лишь в том случае, если не истекли сроки давности привлечения лица к уголовной ответственности.

3. О возобновлении производства по делу письменно уведомляются подозреваемый, обвиняемый, их защитники, потерпевший и его представитель, гражданский ответчик или их представители, а также лицо или организация, по заявлению которых дело было возбуждено.

Статья 272-1. Восстановление утраченного уголовного дела либо его материалов

1. Восстановление утраченного уголовного дела либо его материалов производится по постановлению прокурора, следователя, органа дознания, а в случае утраты уголовного дела или материалов в ходе судебного производства - по решению суда, направляемому прокурору для исполнения.

2. Восстановление уголовного дела производится по сохранившимся копиям материалов уголовного дела, которые могут быть признаны доказательствами в порядке, установленном настоящим Кодексом, либо путем проведения процессуальных действий органом, ведущим уголовный процесс.

3. Сроки дознания, предварительного следствия и ареста при восстановлении уголовного дела исчисляются в порядке, установленном статьями 153, 196 и 285 настоящего Кодекса.

4. Если по утраченному уголовному делу истек предельный срок содержания под стражей, обвиняемый подлежит немедленному освобождению.

Сноска. Кодекс дополнен статьей 272-1 в соответствии с Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 36. Составление обвинительного заключения и
направление уголовного дела в суд

Статья 273. Объявление об окончании следственных действий по делу, направляемому прокурору с обвинительным заключением

1. Признав, что все следственные действия по делу выполнены, а собранные доказательства достаточны для составления обвинительного заключения, следователь обязан уведомить об этом обвиняемого, разъяснить ему право на ознакомление со всеми материалами дела как лично, так и с помощью защитника, а равно заявлять ходатайства о дополнении предварительного следствия или принятии по делу других решений. Об объявлении обвиняемому об окончании следственных действий и разъяснении прав составляется протокол с соблюдением требований статьи 203 настоящего Кодекса. В случае отказа обвиняемого от ознакомления с материалами уголовного дела об этом делается отметка в протоколе с указанием мотивов. Если обвиняемый находится вне пределов Республики Казахстан и уклоняется от явки в органы предварительного следствия, но местонахождение обвиняемого известно органу предварительного следствия, обвиняемому по почте направляется письменное уведомление об окончании следствия с разъяснением его прав, о чем следователем делается отметка в протоколе об объявлении обвиняемому об окончании следственных действий и разъяснении прав.

2. Об окончании следствия и о праве знакомиться с материалами дела и заявлять ходатайства следователь обязан уведомить защитника обвиняемого, если он участвует в деле, а также потерпевшего и его представителя, гражданского истца, гражданского ответчика и их представителей.

2-1. Следователь обязан разъяснить законным представителям несовершеннолетнего обвиняемого, законным представителям и представителям несовершеннолетнего потерпевшего по преступлениям, указанным в части второй статьи 290-1 настоящего Кодекса, право на рассмотрение дела, отнесенного к подсудности специализированного межрайонного суда по делам несовершеннолетних, в районном и приравненном к нему суде.

3. Если защитник обвиняемого или представитель потерпевшего, гражданского истца, гражданского ответчика по уважительным причинам не может явиться для ознакомления с делом в назначенное время, следователь откладывает ознакомление на срок не более пяти суток. В случае неявки защитника или представителя в течение этого срока, следователь принимает меры для явки другого защитника или представителя.

Сноска. Cтатья 273 с изменениями, внесенными законами РК от 16.03.2001 N 163; от 17.11.2014 № 254-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 274. Ознакомление потерпевшего, гражданского истца, гражданского ответчика и их представителей с материалами дела

1. В случае устного или письменного ходатайства потерпевшего или его представителя следователь знакомит этих лиц с материалами дела или с их частью, ознакомиться с которой они изъявили желание. Гражданский истец, гражданский ответчик или их представители, если ими заявлено ходатайство, знакомятся с материалами дела в той части, которая относится к гражданскому иску.

2. Ознакомление проводится в порядке, предусмотренном статьей 275 настоящего Кодекса.

Статья 275. Ознакомление обвиняемого и его защитника со всеми материалами дела

1. Выполнив требования статьи 274 настоящего Кодекса, следователь предъявляет обвиняемому и его защитнику все материалы дела, за исключением списка обвинения, которые должны быть подшиты, пронумерованы, внесены в опись листов дела, прошнурованы и скреплены печатью следственного органа. Для ознакомления предъявляются также вещественные доказательства и воспроизводятся по просьбе обвиняемого или его защитника фонограммы, видеозаписи, кинофильмы, слайды, если таковые приложены к протоколам следственных действий. По просьбе обвиняемого или его защитника они могут знакомиться с материалами дела вместе или раздельно.

2. Обвиняемый и защитник в процессе ознакомления с материалами дела, если оно состоит из нескольких томов, вправе повторно обращаться к любому из них, а также выписывать любые сведения и в любом объеме, снимать копии с документов, в том числе с помощью технических средств. Выписки и копии документов из дела, в которых содержатся сведения, составляющие государственные секреты или иную охраняемую законом тайну, хранятся при деле и вручаются обвиняемому и его защитнику на время судебного заседания.

3. Обвиняемый и защитник не могут ограничиваться во времени, необходимом им для ознакомления со всеми материалами дела. Однако если обвиняемый и защитник явно затягивают ознакомление с материалами дела, то следователь вправе своим мотивированным постановлением, утверждаемым прокурором, установить определенный срок, достаточный для ознакомления с материалами дела.

4. По окончании ознакомления обвиняемого и защитника с материалами дела следователь обязан выяснить у них, заявляют ли они ходатайства и о чем именно, какие иные заявления они желают сделать. При этом у обвиняемого и его защитника должно быть выяснено также, кого конкретно из числа допрошенных свидетелей, а также из участвующих в деле экспертов, специалистов и понятых они желают вызвать в судебное заседание для допроса и подтверждения позиции защиты.

Сноска. Статья 275 с изменениями, внесенными законами РК от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 276. Заявление и разрешение ходатайств

1. Ходатайства обвиняемого и его защитника, а также потерпевшего, гражданского истца, гражданского ответчика и их представителей, заявленные устно после ознакомления с материалами дела, заносятся в протокол об ознакомлении с материалами уголовного дела.

2. В случаях, когда участник процесса заявит о намерении изложить ходатайство в письменном виде, для его подготовки может быть предоставлено необходимое время, о чем делается отметка в протоколе, а письменное ходатайство затем приобщается к делу.

3. В соответствии со статьей 102 настоящего Кодекса следователь не вправе отказать в удовлетворении ходатайства об установлении обстоятельств, имеющих значение для дела. В таких случаях следователь обязан дополнить предварительное следствие, при этом продолжение ознакомления с материалами уголовного дела другими участниками процесса не препятствует разрешению ходатайств и, в случае их удовлетворения, проведению следственных действий.

4. После производства дополнительных следственных действий следователь вновь обязан уведомить участников процесса об окончании предварительного следствия, предоставить им возможность ознакомиться с дополнительными материалами дела, а по их просьбе и со всеми материалами дела.

5. В случае полного или частичного отказа в удовлетворении заявленных ходатайств, следователь об этом выносит постановление, копию которого вручает или направляет заявителю.

6. Отказ следователя удовлетворить ходатайство по уголовному делу может быть обжалован прокурору в течение трех суток с момента получения заявителем копии постановления об отказе в удовлетворении ходатайства.

7. До разрешения жалобы прокурором уголовное дело не подлежит направлению в суд. Отклонение прокурором жалобы на отказ в удовлетворении ходатайства по уголовному делу, направленному в суд, не препятствует возобновлению этого же ходатайства перед судом.

Статья 277. Протокол об ознакомлении с материалами уголовного дела

1. Об ознакомлении с материалами уголовного дела обвиняемого и его защитника, а также потерпевшего и его представителя, гражданского истца и гражданского ответчика или их представителей составляются протоколы с соблюдением требований статьи 203 настоящего Кодекса. В протоколах указывается, какие материалы были предъявлены для ознакомления, какие ходатайства были заявлены и какие иные заявления были сделаны, а также лица из числа допрошенных по делу свидетелей, участвовавших в деле экспертов, специалистов и понятых, о необходимости вызова которых в судебное заседание заявили обвиняемый и защитник, или приложен их список.

2. Если ознакомление с материалами дела обвиняемого и его защитника или потерпевшего и его представителя происходило совместно, составляются соответствующие единые протоколы.

Статья 278. Обвинительное заключение

1. Обвинительное заключение следователя состоит из вводной, описательно-мотивировочной и резолютивной частей.

2. Во вводной части следователь указывает фамилию, имя, отчество обвиняемого (обвиняемых), в отношении которого составляется обвинительное заключение, уголовный закон (статья, часть, пункт), по которому квалифицируются его действия.

3. В описательно-мотивировочной части излагаются: сущность обвинения, место и время совершения преступления, его способы, мотивы, последствия и другие существенные обстоятельства, сведения о потерпевшем, доказательства, подтверждающие виновность обвиняемого; обстоятельства, смягчающие и отягчающие его ответственность; доводы, приводимые обвиняемым в свою защиту, и результаты проверки этих доводов. Обвинительное заключение должно содержать ссылки на тома и листы дела.

4. В резолютивной части приводятся сведения о личности обвиняемого и излагается формулировка предъявленного обвинения с указанием уголовного закона (статьи, части, пункта), предусматривающего ответственность за данное преступление.

5. Обвинительное заключение подписывается следователем с указанием места и даты его составления.

Статья 279. Приложения к обвинительному заключению

1. К обвинительному заключению прилагается список потерпевших, свидетелей, экспертов, подлежащих вызову в судебное заседание. Список должен состоять из двух частей - списка лиц, названных обвиняемым и защитником (списка защиты), и списка, составленного следователем (список обвинения).

2. В списке лиц, подлежащих вызову в судебное заседание, указываются их место жительства или место нахождения и листы дела, на которых изложены их показания или заключения. В случаях, предусмотренных статьей 100 настоящего Кодекса, в этом списке содержатся только псевдонимы лиц, подлежащих вызову в судебное заседание, без указания их места жительства.

3. К обвинительному заключению прилагаются также справки с указанием соответствующих листов дела о сроках следствия, об избранных мерах пресечения с указанием времени ареста и домашнего ареста, о вещественных доказательствах, о гражданском иске, о принятых мерах обеспечения гражданского иска и возможной конфискации имущества, о процессуальных издержках.

Статья 280. Направление уголовного дела прокурору

1. После подписания следователем обвинительного заключения дело немедленно направляется прокурору, осуществляющему надзор по данному делу.

2. К уголовному делу должны быть приложены документы, удостоверяющие личность обвиняемого, за исключением случаев, когда обвиняемый находится вне пределов Республики Казахстан и уклоняется от явки в органы предварительного следствия.

В случае отсутствия у обвиняемого - гражданина Республики Казахстан документа, удостоверяющего личность, он должен быть документирован уполномоченным органом по обращению органа, ведущего уголовный процесс, до окончания расследования по делу.

В случае отсутствия у обвиняемого - иностранца документа, удостоверяющего личность, к уголовному делу в исключительных случаях может быть приложен иной документ.

Примечание. Документами, удостоверяющими личность, в настоящей статье признаются:

1) паспорт гражданина Республики Казахстан;

2) удостоверение личности гражданина Республики Казахстан;

3) вид на жительство иностранца в Республике Казахстан;

4) удостоверение лица без гражданства;

5) дипломатический паспорт Республики Казахстан;

6) служебный паспорт Республики Казахстан;

7) удостоверение беженца;

8) удостоверение личности моряка Республики Казахстан;

9) заграничный паспорт;

10) свидетельство на возвращение;

11) свидетельство о рождении (для лица, не достигшего шестнадцатилетнего возраста);

12) водительское удостоверение;

13) военный билет.

Сноска. Статья 280 в редакции Закона РК от 08.01.2007 № 210; с изменением, внесенным Законом РК от 29.01.2013 № 74-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 281. Вопросы, разрешаемые прокурором по делу, поступившему с обвинительным заключением

Прокурор обязан изучить поступившее с обвинительным заключением уголовное дело и проверить:

1) имело ли место деяние, вмененное обвиняемому, и содержит ли это деяние состав преступления;

2) нет ли в деле обстоятельств, влекущих его прекращение;

3) обосновано ли предъявленное обвинение, подтверждается ли оно имеющимися в деле доказательствами;

4) предъявлено ли обвинение по всем установленным и доказанным по делу преступным деяниям обвиняемого;

5) привлечены ли в качестве обвиняемых все лица, в отношении которых по делу добыты доказательства о совершении ими преступлений;

6) правильно ли квалифицированы деяния обвиняемого;

7) правильно ли избрана мера пресечения и нет ли в деле оснований для ее изменения либо отмены;

8) приняты ли меры обеспечения гражданского иска и возможной конфискации имущества;

9) составлено ли обвинительное заключение в соответствии с требованиями настоящего Кодекса;

10) не допущены ли в производстве предварительного следствия существенные нарушения уголовно-процессуального закона.

11) приняты ли органом уголовного преследования меры по установлению сумм процессуальных издержек для обеспечения их взыскания судом.

Сноска. Статья 281 с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 282. Действия прокурора по делу, поступившему с обвинительным заключением

Прокурор рассматривает поступившее от следователя дело с обвинительным заключением и в срок не более десяти суток производит по нему одно из следующих действий:

1) своей резолюцией выражает согласие с обвинительным заключением и предает обвиняемого суду;

2) исключает своим постановлением отдельные пункты обвинения либо переквалифицирует действия обвиняемого с применением закона о менее тяжком преступлении;

3) прекращает уголовное дело в полном объеме или в отношении отдельных обвиняемых;

4) возвращает дело следователю со своими письменными указаниями для производства дополнительного следствия или пересоставления обвинительного заключения, о чем выносит мотивированное постановление;

5) составляет новое обвинительное заключение;

6) дополняет или сокращает список лиц, подлежащих вызову в суд, за исключением списка свидетелей защиты.

Сноска. Статья 282 с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 283. Решение прокурора о мере пресечения по делу

1. По делу, поступившему с обвинительным заключением, прокурор вправе мотивированным постановлением отменить или изменить ранее избранную обвиняемому меру пресечения либо избрать меру пресечения, если таковая не была применена, за исключением ареста или домашнего ареста. В случаях, если прокурор усматривает необходимость отмены, изменения либо избрания меры пресечения в виде ареста или домашнего ареста, он руководствуется соответственно статьями 149, 150, 154 настоящего Кодекса.

2. В случаях, если прокурор усматривает необходимость отмены, изменения либо избрания меры пресечения в виде ареста или домашнего ареста, он выносит об этом мотивированное постановление, которое направляет в суд для санкционирования.

К постановлению прилагаются материалы уголовного дела, подтверждающие обоснованность ареста.

Сноска. Статья 283 в редакции Закона РК от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); с изменениями, внесенными Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 284. Предание обвиняемого суду

1. О предании обвиняемого суду прокурор выносит постановление, после чего уголовное дело с обвинительным заключением и документом, удостоверяющим личность, указанным в примечании статьи 280 настоящего Кодекса, немедленно направляется им в суд, которому оно подсудно.

2. О направлении дела в суд уведомляются обвиняемый, защитник, потерпевший и его представители, гражданский истец, гражданский ответчик или их представители. Прокурор обеспечивает вручение обвиняемому копии обвинительного заключения и приложений к нему, при этом в списке лиц, подлежащих вызову в суд, за исключением списка свидетелей защиты, место жительства этих лиц не указывается. В случаях, когда обвиняемый находится вне пределов Республики Казахстан и уклоняется от явки в органы прокуратуры, прокурор направляет уголовное дело в суд без вручения обвиняемому копии обвинительного заключения. Если местонахождение обвиняемого известно, копия обвинительного заключения направляется ему по почте. В случае необходимости прокурор вправе организовать публикацию сообщения о предании обвиняемого суду и направлении уголовного дела в суд в республиканских средствах массовой информации, в средствах массовой информации по местонахождению обвиняемого, а также в общедоступных телекоммуникационных сетях. Копия обвинительного заключения вручается также защитнику, потерпевшему и его представителю. Обвиняемому и потерпевшему, не владеющим языком, на котором составлено обвинительное заключение, копия должна быть вручена в переводе на язык, которым они владеют.

3. После направления дела в суд ходатайства и жалобы по делу направляются непосредственно в суд.

Сноска. Статья 284 с изменениями, внесенными законами РК от 16.03.2001 N 163; от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 37. Дознание по делам, по которым
производство предварительного следствия не обязательно

Статья 285. Порядок и сроки дознания по делам, по которым производство предварительного следствия не обязательно

1. По делам о преступлениях, указанных в частях второй, третьей, пятой, 5-1, седьмой, 7-1, восьмой, 8-1, 8-2, 8-3, 8-4, и девятой настоящей статьи, производство предварительного следствия не обязательно и материалы дознания являются основанием для рассмотрения дела в суде.

2. Органами внутренних дел дознание производится по делам о преступлениях, предусмотренных статьями 104, 107 (частью первой), 108, 109, 110, 115, 116 (частями первой и второй), 117 (частями первой и второй), 118, 119, 123, 126 (частью первой), 128 (частью первой), 132 (частью первой), 132-1 (частью первой), 134-137, 139, 140, 141 (частью первой), 142 (частью первой), 144, 145 (частями первой и второй), 175 (частью первой), 178 (частью первой), 181 (частью первой), 183 (частью первой), 185 (частью первой), 186 (частью первой), 187 (частью первой), 230 (частью первой), 251 (частями первой и четвертой), 252 (частями первой и четвертой), 253, 254 (частью первой), 257 (частью первой), 258, 261 (частью первой), 262, 263 (частями первой и второй), 265, 266, 270 (частью первой), 271 (частью первой), 272-274, 275 (частью первой), 275-1 (частью первой), 276, 287 (частью первой), 288 (частью первой), 290, 291, 292 (частью первой), 293, 296, 297, 298 (частями первой и второй), 299 (частью первой), 300 (частью первой), 302 (частью первой), 317, 320 (частью первой), 323, 324, 326, 327 (частями первой и второй), 328, 329, 330-1, 330-2, 330-3, 332-334, 339 (частью первой), 342, 358 (частью первой), 359, 360 (частью первой), 362 (частью четвертой) Уголовного кодекса Республики Казахстан.

По делам о преступлениях, предусмотренных статьями 142 (частью первой), 145 (частями первой и второй), 175 (частью первой), 187 (частью первой), 230 (частью первой), 251 (частями первой и четвертой), 257 (частью первой), 288 (частью первой), 296, 298 (частями первой и второй), 299 (частью первой), 300 (частью первой), 302 (частью первой), 333 (частью второй) Уголовного кодекса Республики Казахстан, Служба государственной охраны Республики Казахстан может производить дознание, если они совершены в зоне проведения охранных мероприятий и непосредственно направлены против охраняемых лиц, перечень которых установлен Законом.

3. Службой экономических расследований дознание производится по делам о преступлениях, предусмотренных статьями 190 (частью первой), 198, 208, 209 (частью первой), 214 (частью первой), 221 (частью первой), 222 (частью первой), 226 (частью первой) Уголовного кодекса Республики Казахстан.

3-1. Антикоррупционной службой дознание производится по делам о преступлениях, предусмотренных статьей 307-1 Уголовного кодекса Республики Казахстан.

4. Исключен Законом РК от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

5. Органами военной полиции дознание производится по делам о преступлениях, предусмотренных статьями 367 (частями первой и второй), 368 (частью первой), 369 (частью первой), 370 (частями первой и второй), 371, 372 (частью первой), 373 (частью первой), 374 (частью первой), 377 (частью первой), 378 (частями первой и второй), 379, 381 (частью первой), 387 (частями первой и второй), 388, 389, 390 (частью первой), 391 (частью первой) Уголовного кодекса Республики Казахстан, а также по делам об указанных в настоящей статье преступлениях, совершенных военнослужащими, проходящими воинскую службу по призыву или контракту в Вооруженных Силах Республики Казахстан, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан; гражданами, пребывающими в запасе, во время прохождения ими воинских сборов; лицами гражданского персонала воинских частей, соединений, учреждений в связи с исполнением ими служебных обязанностей или в расположении этих частей, соединений и учреждений.

5-1. Органами военной полиции Комитета национальной безопасности дознание производится по делам о преступлениях, предусмотренных частью пятой настоящей статьи, а также по всем иным преступлениям, совершенным сотрудниками специальных государственных органов, по которым производство предварительного следствия не обязательно.

6. Исключен Законом РК от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

7. Пограничной службой Комитета национальной безопасности дознание производится по делам о преступлениях, предусмотренных статьей 331 (частью первой) Уголовного кодекса Республики Казахстан.

7-1. Дознание по делам о преступлениях, предусмотренных частью первой статьи 330 Уголовного кодекса Республики Казахстан, производится возбудившим дело Пограничной службой Комитета национальной безопасности или органом внутренних дел.

8. Органами государственной противопожарной службы дознание производится по делам о преступлениях, предусмотренных статьей 256 Уголовного кодекса Республики Казахстан.

8-1. Дознание по делам о преступлениях, предусмотренных статьями 176 (частью первой), 177 (частью первой), 177-1 (частью первой), 182 (частью первой), 183 (частью первой), 250 (частью первой) Уголовного кодекса Республики Казахстан, производится органом внутренних дел или службой экономических расследований, возбудившими уголовное дело.

8-2. Исключен Законом РК от 07.11.2014 № 248-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

8-3. Дознание по делам о преступлениях, предусмотренных статьей 188 Уголовного кодекса Республики Казахстан, производится возбудившими уголовное дело органом внутренних дел или органами государственной противопожарной службы.

8-4. Дознание по делам о преступлениях, предусмотренных статьей 325 Уголовного кодекса Республики Казахстан, производится возбудившим уголовное дело органом внутренних дел, антикоррупционной службой, службой экономических расследований или Службой государственной охраны Республики Казахстан, если они совершены в зоне проведения охранных мероприятий и непосредственно направлены против охраняемых лиц, перечень которых установлен законом.

9. Исключен Законом РК от 07.11.2014 № 248-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

10. Дознание по делам о преступлениях, указанных в настоящей статье, производится, когда известно лицо, подозреваемое в совершении преступления.

11. Дознание производится по правилам, установленным настоящим Кодексом для предварительного следствия, за изъятиями, предусмотренными статьями настоящей главы.

12. Лицо, подозреваемое в совершении преступления, в отношении которого осуществляется досудебное производство в форме дознания, может быть задержано органом дознания по правилам, установленным статьями 132-138 настоящего Кодекса. К указанному лицу может быть применена мера пресечения в соответствии со статьей 139 настоящего Кодекса.

13. Дознание производится в срок до тридцати суток со дня возбуждения уголовного дела до его передачи прокурору для направления в суд.

В случаях, предусмотренных пунктом 2) статьи 190-4, статьей 303-1 настоящего Кодекса, этот срок исчисляется со дня утверждения протокола упрощенного досудебного производства начальником органа дознания.

Сноска. Статья 285 с изменениями, внесенными законами РК от 09.12.98 N 307; от 05.05.2000 N 47; от 16.03.2001 N 163; от 16.07.2001 N 244 (вводятся в действие с 01.01.2001); от 22.02.2002 N 296; от 21.12.2002 N 363; от 09.12.2004 N 10; от 31.12.2004 N 27; от 02.03.2006 N 131; от 10.07.2009 N 177-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 10.12.2009 № 228-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 23.11.2010 № 354-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 21.06.2012 № 19-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 16.01.2013 № 71-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 04.07.2013 № 127-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 15.01.2014 № 164-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 17.01.2014 № 166-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 04.07.2014 № 233-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования); от 07.11.2014 № 248-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 286. Обстоятельства, подлежащие доказыванию в ходе дознания

1. В ходе дознания в соответствии со статьей 117 настоящего Кодекса подлежат доказыванию: событие преступления, лицо, совершившее запрещенное уголовным законом деяние, виновность лица, характер и размер ущерба и иные обстоятельства, имеющие значение по делу.

2. Для установления указанных в части первой настоящей статьи обстоятельств могут быть произведены следственные действия, за исключениями, предусмотренными частью шестой настоящей статьи; истребованы справки о наличии или отсутствии у лица, подозреваемого в совершении преступления, судимости, характеристики с места его работы или учебы, иные материалы, имеющие значение для дела; произведен опрос потерпевшего, свидетеля.

3. Потерпевший (свидетель) может быть опрошен в устной форме. Результаты опроса оформляются справкой, в которой указываются: фамилия, имя, отчество, место жительства или работы потерпевшего (свидетеля), степень и характер его информированности. В ходе опроса в порядке, предусмотренном статьей 219 настоящего Кодекса, могут применяться звуко-, видеозапись и киносъемка. При опросе выясняется мнение потерпевшего (свидетеля) о целесообразности применения в его отношении в ходе уголовного процесса мер безопасности, предусмотренных статьей 100 настоящего Кодекса.

4. Дознаватель разъясняет потерпевшему (свидетелю) его права, предусмотренные статьями 75 и 82 настоящего Кодекса, и обязанность являться по вызову дознавателя, следователя или суда для допроса и предупреждает под расписку об ответственности за отказ или уклонение от дачи показаний.

5. Справка об опросе потерпевшего (свидетеля) прилагается к материалам дела и является основанием для его допроса при производстве дознания, предварительного следствия либо в ходе судебного разбирательства.

6. Допрос лица в качестве потерпевшего (свидетеля) производится, как правило, в случаях, когда есть основания полагать, что в связи с предстоящим выездом из данной местности, переменой места жительства, по состоянию здоровья либо по иным причинам он не сможет принять участия в судебном разбирательстве уголовного дела. Потерпевший, являющийся частным обвинителем, подлежит допросу во всех случаях.

7. Лицо, в отношении которого возбуждено уголовное дело, допрашивается в качестве подозреваемого.

Сноска. В статью 286 внесены изменения - Законом РК от 21 декабря 2002 г. N 363.

Статья 287. Составление протокола обвинения и передача дела прокурору для направления в суд

1. Дознаватель по окончании дознания составляет протокол обвинения, в котором указываются: время и место его составления; кем составлен протокол; обстоятельства совершения преступления; данные о лице, обвиняемом в его совершении; другие обстоятельства, имеющие значение для дела, а также квалификация преступления по Уголовному кодексу Республики Казахстан (статья, часть, пункт). К протоколу приобщаются все материалы, полученные в ходе дознания, а также список лиц, подлежащих вызову в суд.

2. Лицо, в отношении которого в установленном настоящей статьей порядке составлен протокол обвинения, признается обвиняемым.

3. Начальник органа дознания, изучив протокол обвинения и приложенные к нему материалы, принимает одно из следующих решений:

1) об утверждении протокола и передаче материалов прокурору для направления в суд;

2) об отказе в утверждении протокола.

4. После утверждения протокола обвинения все материалы дела в порядке, предусмотренном статьей 275 настоящего Кодекса, представляются для ознакомления обвиняемому и его защитнику, а при наличии соответствующего ходатайства - и потерпевшему и его представителю. Об ознакомлении указанных лиц с материалами дела, а также о заявленных ими ходатайствах и результатах их рассмотрения делаются соответствующие записи в протоколе обвинения.

4-1. Дознаватель обязан разъяснить законным представителям несовершеннолетнего обвиняемого, законным представителям и представителям несовершеннолетнего потерпевшего по преступлениям, указанным в части второй статьи 290-1 настоящего Кодекса, право на рассмотрение дела, отнесенного к подсудности специализированного межрайонного суда по делам несовершеннолетних, в районном и приравненном к нему суде.

5. Протокол обвинения, утвержденный начальником органа дознания, вместе с материалами дела передается прокурору для направления в суд. Копия протокола обвинения органом дознания вручается обвиняемому.

6. Если дело было возбуждено по заявлению или сообщению граждан, должностных лиц или организаций, они уведомляются об окончании дознания и передаче дела прокурору для направления его в суд.

7. В отношении обвиняемого при направлении дела в суд может быть избрана мера пресечения или иная мера процессуального принуждения по правилам глав 18 и 19 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 287 с изменением, внесенным Законом РК от 17.11.2014 № 254-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 288. Производство предварительного следствия

1. По делам о преступлениях, предусмотренных частями второй, третьей, пятой, седьмой, 7-1, восьмой, 8-3, 8-4 и девятой статьи 285 настоящего Кодекса, если не известно лицо, подозреваемое в их совершении, или если они совершены несовершеннолетними или лицами, которые в силу своих физических или психических недостатков не могут сами осуществить свое право на защиту, производство предварительного следствия обязательно.

2. Начальник органа дознания вправе назначить производство предварительного следствия также в случаях, когда в установленный частью тринадцатой статьи 285 настоящего Кодекса срок невозможно обеспечить всесторонность и полноту исследования обстоятельств дела.

3. Предварительное следствие в случаях, предусмотренных частями первой и второй настоящей статьи, производится органами дознания в соответствии с их компетенцией, установленной пунктом 4 части первой статьи 65 настоящего Кодекса.

4. Установленный статьей 196 настоящего Кодекса срок предварительного следствия в случаях, предусмотренных частями первой и второй настоящей статьи, исчисляется с момента возбуждения уголовного дела.

Сноска. Статья 288 с изменениями, внесенными законами РК от 22.02.2002 N 296; от 13.02.2012 № 553-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 289. Полномочия прокурора по надзору за дознанием

Осуществляя надзор за исполнением законов при производстве дознания по делам, по которым производство предварительного следствия не обязательно, прокурор обладает полномочиями, установленными настоящим Кодексом, кроме того, он вправе:

1) предать обвиняемого суду и направить уголовное дело в суд;

1-1) возвратить дело дознавателю для производства дополнительного дознания или следствия либо для пересоставления протокола обвинения или обвинительного заключения, о чем выносит мотивированное постановление;

2) направить уголовное дело, по которому производится дознание, для производства предварительного следствия;

3) отменить утвержденный начальником органа дознания протокол обвинения и прекратить дознание по основаниям, предусмотренным настоящим Кодексом.

Сноска. Статья 289 с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Раздел 7. Производство в суде первой инстанции
Глава 38. Подсудность уголовных дел

Статья 290. Уголовные дела, подсудные районному и приравненному к нему суду

1. Районные и приравненные к ним суды действуют в качестве суда первой инстанции.

2. Районному и приравненному к нему суду подсудны все уголовные дела, за исключением уголовных дел, отнесенных к подсудности специализированных судов.

3. На досудебной стадии уголовного процесса районные и приравненные к ним суды рассматривают жалобы на решения и действия (бездействие) дознавателя, органа дознания, следователя, осуществляющих производство по уголовному делу, прокурора, осуществляющего надзор за законностью оперативно-розыскной деятельности, дознания и следствия, санкционируют избранную следователем, органом дознания в отношении подозреваемого, обвиняемого меру пресечения в виде домашнего ареста и ареста, продление их сроков.

4. В стадии исполнения приговора районные и приравненные к ним суды рассматривают по отнесенным к их подсудности делам вопросы, указанные в статьях 452 и 453 настоящего Кодекса.

5. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, районные и приравненные к ним суды рассматривают по отнесенным к их подсудности делам жалобы на постановление прокурора о прекращении возбужденного производства в связи с отсутствием оснований к возобновлению производства по делу вновь открывшимся обстоятельствам и рассматривают дела по вновь открывшимся обстоятельствами.

Сноска. Статью 290 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 290-1. Уголовные дела, подсудные специализированному межрайонному суду по делам несовершеннолетних

Специализированному межрайонному суду по делам несовершеннолетних подсудны уголовные дела:

1) о преступлениях, совершенных несовершеннолетними, за исключением дел, отнесенных к подсудности специализированного межрайонного суда по уголовным делам, специализированного межрайонного военного суда по уголовным делам и военного суда гарнизона;

2) о преступлениях, предусмотренных статьями 103 (пункт л) части второй), 104 (пункт з) части второй), 122, 124, 131, 132, 132-1, 133(частями первой - третьей), 134, 135, 136 (частью первой), 137, 138, 138-1, 139 Уголовного кодекса Республики Казахстан.

Примечание. По ходатайству законного представителя несовершеннолетнего обвиняемого, законного представителя и представителя несовершеннолетнего потерпевшего дела, отнесенные к подсудности специализированного межрайонного суда по делам несовершеннолетних, могут рассматриваться районным и приравненным к нему судом.

Сноска. Глава 38 дополнена статьей 290-1 в соответствии с Законом РК от 05.07.2008 N 64-IV (порядок введения в действие см. ст. 3); с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010); от 23.11.2010 № 354-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 04.07.2013 № 127-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 17.11.2014 № 254-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 290-2. Уголовные дела, подсудные специализированному межрайонному суду по уголовным делам

1. Специализированные межрайонные суды по уголовным делам действуют в качестве суда первой инстанции.

2. Специализированным межрайонным судам по уголовным делам подсудны уголовные дела об особо тяжких преступлениях, за исключением дел, отнесенных к подсудности специализированных межрайонных военных судов по уголовным делам.

3. В стадии исполнения приговора специализированные межрайонные суды по уголовным делам рассматривают по отнесенным к их подсудности делам вопросы, указанные в статьях 452 и 453 настоящего Кодекса.

4. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, специализированные межрайонные суды по уголовным делам рассматривают по отнесенным к их подсудности делам жалобы на постановление прокурора о прекращении возбужденного производства в связи с отсутствием оснований к возобновлению производства по делу по вновь открывшимся обстоятельствам и рассматривают дела по вновь открывшимся обстоятельствам.

Сноска. Кодекс дополнен статьей 290-2 в соответствии с Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 290-3. Подсудность уголовных дел специализированным межрайонным военным судам по уголовным делам и военным судам гарнизонов

1. Специализированные межрайонные военные суды по уголовным делам и военные суды гарнизонов действуют в качестве суда первой инстанции.

2. Специализированным межрайонным военным судам по уголовным делам подсудны уголовные дела:

1) об особо тяжких воинских преступлениях, предусмотренных главой 16 Уголовного кодекса Республики Казахстан;

2) о других особо тяжких преступлениях, совершенных военнослужащими, проходящими воинскую службу по призыву или контракту в Вооруженных Силах, других войсках и воинских формированиях; гражданами, пребывающими в запасе, во время прохождения ими воинских cборов; лицами гражданского персонала воинских частей, соединений, учреждений в связи с исполнением ими служебных обязанностей или в расположении этих частей, соединений и учреждений.

3. Военным судам гарнизонов, за исключением дел, подсудных специализированному межрайонному военному суду по уголовным делам, подсудны уголовные дела:

1) о воинских преступлениях, предусмотренных главой 16 Уголовного кодекса Республики Казахстан;

2) о других преступлениях, совершенных военнослужащими, проходящими воинскую службу по призыву или контракту в Вооруженных Силах, других войсках и воинам формированиях; гражданами, пребывающими в запасе, во время прохождения ими воинских сборов; лицами гражданского персонала воинских частей, соединений, учреждений в связи с исполнением ими служебных обязанностей или в расположении этих частей, соединений и учреждений.

4. В стадии исполнения приговора специализированные межрайонные военные суды по уголовным и военные суды гарнизонов рассматривают по отнесенным к их подсудности делам вопросы, указанные в статьях 452 и 453 настоящего Кодекса.

5. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, специализированные межрайонные военные суды по уголовным делам и военные суды гарнизонов рассматривают по отнесенным к их подсудности делам жалобы на постановления прокурора о прекращении возбужденного производства в связи с отсутствием оснований к возобновлению производства по делу по вновь открывшимся обстоятельствам и рассматривают дела по вновь открывшимся обстоятельствам.

Сноска. Кодекс дополнен статьей 290-3 в соответствии с Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 291. Уголовные дела, подсудные областному и приравненным к нему судам

1. Областной и приравненный к нему суд действует в качестве суда апелляционной и кассационной инстанций.

2. В апелляционном порядке областной и приравненный к нему суд рассматривает дела по апелляционным (частным) жалобам, протестам на не вступившие в законную силу приговоры и постановления районных и приравненных к ним судов, специализированных межрайонных судов по делам несовершеннолетних, а также специализированных межрайонных судов по уголовным делам.

3. В кассационном порядке областной и приравненный к нему суд рассматривает дела по кассационным (частным) жалобам, протестам на вступившие в законную силу приговоры и постановления, вынесенные судами первой и апелляционной инстанций.

4. На досудебной стадии уголовного процесса областные и приравненные к ним суды в апелляционном порядке рассматривают частные жалобы, протесты на постановления районных и приравненных к ним судов, вынесенные при рассмотрении жалоб на действия и решения органа уголовного преследования, при рассмотрении вопросов о санкционировании избранной органом дознания, следователем, прокурором в отношении подозреваемого, обвиняемого меры пресечения в виде домашнего ареста и ареста, продлении их сроков.

5. В стадии исполнения приговора областные и приравненные к ним суды в апелляционном порядке рассматривают частные жалобы, протесты на постановления судов первой инстанции, вынесенные при рассмотрении вопросов, указанных в статьях 452 и 453 настоящего Кодекса.

6. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, областные и приравненные к ним суды рассматривают жалобы на постановления прокурора о прекращении возбужденного производства в связи с отсутствием оснований к возобновлению производства по делу по вновь открывшимся обстоятельствам и рассматривают дела по вновь открывшимся обстоятельствам.

Сноска. Статья 291 в редакции Закона от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010); с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 291-1. Рассмотрение дел о применении принудительных мер медицинского характера

Дела о применении принудительных мер медицинского характера к лицам, совершившим в состоянии невменяемости запрещенное уголовным законом деяние либо заболевшим душевной болезнью после его совершения, рассматриваются судом первой инстанции в соответствии с подсудностью, установленной статьями 290, 290-1, 290-2, 290-3 настоящего Кодекса.

Сноска. Кодекс дополнен статьей 291-1 в соответствии с Законом от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 292. Уголовные дела, подсудные Верховному Суду

1. Верховный Суд действует в качестве высшей судебной инстанции, коллегиально рассматривающей дела по ходатайствам сторон и протестам прокурора на:

1) приговоры, постановления судов первой и апелляционной инстанций только после их рассмотрения в кассационной инстанции;

2) постановления суда кассационной инстанции.

2. Пленарное заседание Верховного Суда по основаниям, указанным в части третьей статьи 458 настоящего Кодекса, рассматривает дела по представлению Председателя Верховного Суда или протесту Генерального Прокурора на постановления коллегии Верховного Суда.

3. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, Верховный Суд рассматривает жалобы на постановления прокурора о прекращении возбужденного производства в связи с отсутствием оснований к возобновлению производства по делу по вновь открывшимся обстоятельствам и рассматривает дела по вновь открывшимся обстоятельствам.

Сноска. Статья 292 в редакции Закона от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010); с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 293. Подсудность дел Военному суду

1. Военный суд действует в качестве суда апелляционной и кассационной инстанций.

2. В апелляционном порядке Военный суд рассматривает дела по апелляционным (частным) жалобам, протестам на не вступившие в законную силу приговоры и постановления военных судов гарнизонов, специализированных межрайонных военных судов по уголовным делам.

3. В кассационном порядке Военный суд рассматривает дела по кассационным (частным) жалобам, протестам на вступившие в законную силу приговоры и постановления, вынесенные судами гарнизонов, специализированных межрайонных военных судов по уголовным делам и апелляционной инстанции Военного суда.

4. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, Военный суд рассматривает по отнесенным к его подсудности делам жалобы на постановления прокурора о прекращении возбужденного производства в связи с отсутствием оснований к возобновлению производства по делу по вновь открывшимся обстоятельствам и рассматривает дела по вновь открывшимся обстоятельствам.

Сноска. Статья 293 в редакции Закона от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010); с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 294. Территориальная подсудность уголовных дел

1. Уголовное дело подлежит рассмотрению в суде по месту совершения преступления.

2. Если преступление было начато в месте деятельности одного суда, а окончено в месте деятельности другого суда, дело подсудно суду по месту окончания расследования.

3. Если преступление совершено за пределами Республики Казахстан, или место совершения преступления определить невозможно, или если преступления совершены в разных местах, дело рассматривается судом по месту окончания расследования.

Статья 295. Определение подсудности при соединении уголовных дел

При обвинении одного лица или группы лиц в совершении нескольких преступлений, хотя бы одно из которых относится к категории особо тяжких, дело рассматривается специализированным межрайонным судом по уголовным делам, а дела о преступлениях, указанных в статье 290-3 настоящего Кодекса, рассматриваются специализированным межрайонным военным судом по уголовным делам.

В случае совершения в соучастии преступления, не относящегося к категории особо тяжких, и при невозможности выделения дела в отдельное производство дела рассматриваются:

специализированным межрайонным судом по делам несовершеннолетних - дела, в которых хотя бы одним из соучастников является несовершеннолетний, если среди соучастников не имеется военнослужащих;

военным судом гарнизона - дела, в которых хотя бы одним из соучастников является военнослужащий, или другое лицо, указанное в пункте 2) части третьей статьи 290-3 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 295 в редакции Закона от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 296. Передача уголовного дела по подсудности судом, принявшим дело к производству

1. Суд направляет дело по подсудности, если будет установлено, что поступившее к нему дело ему не подсудно.

2. Если нарушение правил территориальной подсудности дела, предусмотренных статьей 294 настоящего Кодекса, будет установлено в главном судебном заседании, то с согласия всех участников процесса суд вправе оставить дело в своем производстве.

3. Во всех случаях дело подлежит направлению по подсудности, если будет установлено, что оно подсудно специализированному межрайонному суду по уголовным делам, специализированному межрайонному военному суду по уголовным делам или военному суду гарнизона.

Сноска. Статья 296 с изменениями, внесенными законами от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 17.11.2014 № 254-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 297. Передача уголовного дела из суда, которому оно подсудно, в другой суд

1. В отдельных случаях, в целях наиболее быстрого, всестороннего и объективного рассмотрения дела, оно по просьбе или с согласия сторон может быть передано для рассмотрения из одного суда в другой того же уровня. При этом передача дела допускается лишь до начала его рассмотрения в судебном заседании.

2. По ходатайству стороны, представлению судьи или председателя суда дело может быть также передано для рассмотрения из одного суда в другой того же уровня, если суд не в состоянии рассмотреть дело в связи с обстоятельствами, препятствующими всем судьям данного суда участвовать в рассмотрении дела, а также в целях обеспечения всестороннего и объективного рассмотрения дела либо, когда передача в другой суд связана с реальной угрозой личной безопасности участников судебного процесса.

3. Вопрос о передаче дела по указанным в частях первой и второй настоящей статьи основаниям из одного суда в другой разрешается вышестоящим судом, о чем выносится постановление.

Сноска. Статья 267 с изменением, внесенным Законом РК от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 298. Разрешение споров о подсудности

1. Споры о подсудности между судами разрешаются вышестоящим судом, решение которого является окончательным и обжалованию не подлежит.

2. Заявления сторон о неподсудности дела данному суду разрешаются этим судом. Постановление суда об оставлении без удовлетворения заявлений стороны (сторон) о неподсудности дела может быть обжаловано в вышестоящий суд, решение которого является окончательным и обжалованию, опротестованию не подлежит.

Глава 39. Решение вопроса о назначении главного
судебного разбирательства и подготовительные действия
к судебному заседанию

Статья 299. Действия суда по поступившему уголовному делу

1. При поступлении уголовного дела в суд председатель суда или другой судья по его поручению разрешает вопрос о принятии дела к производству в суде.

2. Судья по поступившему делу принимает одно из следующих решений о:

1) назначении главного судебного разбирательства;

2) проведении предварительного слушания дела.

3. Решение по делу судья принимает в форме постановления, в котором должны указываться:

1) время и место вынесения постановления;

2) должность и фамилия судьи, вынесшего постановление;

3) основания и существо принятых решений.

4. Решение должно быть принято не позднее пяти суток с момента поступления дела в суд.

5. Одновременно с вынесением постановления судья обязан рассмотреть вопрос об обоснованности применения или неприменении к обвиняемому меры пресечения и об обоснованности или необоснованности ее вида, если мера пресечения избрана.

Сноска. В статью 299 внесены изменения - Законом РК от 5 мая 2000 г. N 47; от 30 декабря 2005 года N 111 (порядок введения в действие см. ст.2 Закона N 111).

Статья 300. Вопросы, подлежащие выяснению по поступившему в суд делу

При решении вопроса о возможности назначения судебного заседания, судья должен выяснить в отношении каждого из подсудимых следующее:

1) подсудно ли дело данному суду;

2) не имеется ли обстоятельств, влекущих прекращение либо приостановление производства по делу;

3) не допущены ли при производстве упрощенного досудебного производства, дознания и предварительного следствия нарушения уголовно-процессуального закона, препятствующие назначению судебного заседания;

4) (исключен - N 238 от 11 июля 2001 г.);

5) вручены ли копии обвинительного заключения, протокола обвинения или упрощенного досудебного производства;

6) подлежит ли изменению или отмене избранная обвиняемому мера пресечения;

7) приняты ли меры, обеспечивающие возмещение ущерба, причиненного преступлением, и возможную конфискацию имущества;

8) подлежат ли удовлетворению заявления и ходатайства.

Сноска. Статья 300 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238; от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 301. Проведение предварительного слушания

1. Судья проводит предварительное слушание дела с участием сторон по делам об особо тяжких преступлениях, а также по другим делам для принятия решений о возвращении дела для дополнительного расследования, приостановлении производства по делу, направлении по подсудности, прекращении дела, соединении уголовных дел, а также для рассмотрения ходатайств сторон и решения вопроса о проведении судебного разбирательства в сокращенном порядке.

2. Предварительное слушание дела производится судьей единолично в закрытом судебном заседании. О времени и месте проведения предварительного слушания дела извещаются стороны. В ходе предварительного слушания дела ведется протокол.

3. Участие в судебном заседании подсудимого, его защитника и государственного обвинителя обязательно. В отсутствие подсудимого предварительное слушание производится, когда он ходатайствует об этом. В случае неявки защитника по неуважительным причинам, а также когда его участие в предварительном слушании невозможно, судья принимает меры к обеспечению участия в судебном заседании вновь назначенного защитника. Неявка в заседание суда потерпевшего и его представителя, гражданского истца, гражданского ответчика или их представителей не препятствует предварительному слушанию дела.

3-1. В ходе предварительного слушания судья выясняет у подсудимого, обвиняемого в совершении преступления, за совершение которого уголовным законом предусмотрены смертная казнь или пожизненное лишение свободы, за исключением преступлений, предусмотренных статьями 96 (пунктом п) части второй), 162 (частью четвертой), 165, 166-1, 167, 171, 233 (частью четвертой), 235-1 (частью пятой), 250 (частью четвертой), 259 (частью четвертой), 260 (частью четвертой), 261 (частью четвертой) Уголовного кодекса Республики Казахстан, о наличии у него ходатайства о рассмотрении его дела с участием присяжных заседателей.

3-2. В ходе предварительного слушания судья разъясняет законному представителю несовершеннолетнего подсудимого, законному представителю и представителю несовершеннолетнего потерпевшего их право обратиться с ходатайством о передаче дела по подсудности в районный и приравненный к нему суд.

4. О результатах предварительного слушания дела судья выносит постановление, в котором излагает решение по рассмотренным вопросам. При отсутствии оснований для приостановления производства по делу, для прекращения дела или возвращения дела для дополнительного расследования суд выносит постановление о назначении главного судебного разбирательства.

5. Если в ходе предварительного слушания прокурор изменяет обвинение, судья отражает это в постановлении. Если изменение прокурором обвинения влечет изменение подсудности, судья возвращает дело прокурору для пересоставления обвинительного заключения, протокола обвинения и направления дела по подсудности.

Сноска. Статья 301 в редакции Закона РК от 11.07.2001 N 238; с изменениями, внесенными законами РК от 30.12.2005 N 111 (порядок введения в действие см. ст. 2); от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 14.06.2010 № 290-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 29.11.2011 № 502-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); Конституционным Законом РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); Законом РК от 17.11.2014 № 254-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 302. Назначение главного судебного разбирательства

1. Судья, придя к выводу, что в процессе дознания или предварительного расследования соблюдены все требования настоящего Кодекса по обеспечению прав участников процесса и отсутствуют иные основания, препятствующие рассмотрению дела в суде, принимает решение о назначении главного судебного разбирательства.

2. Постановление о назначении главного судебного разбирательства должно содержать:

1) указание лица, являющегося подсудимым;

2) точное указание уголовного закона, нарушение которого вменяется подсудимому;

3) решение о сохранении, отмене, изменении или избрании меры пресечения и мер обеспечения причиненного ущерба;

4) решения по отводам, ходатайствам и иным заявлениям участников процесса;

5) решение о допуске в качестве защитника лица, избранного обвиняемым, или назначении последнему защитника;

6) перечень лиц, подлежащих вызову в главное судебное заседание;

7) решение о слушании дела в отсутствие подсудимого в случае, когда закон допускает заочное рассмотрение его дела;

8) сведения о месте и времени главного судебного разбирательства;

9) решение о рассмотрении дела в закрытом судебном заседании в случаях, предусмотренных настоящим Кодексом;

10) решение о языке судопроизводства;

11) решение о запасном судье.

3. Если по делу проводилось предварительное слушание, в постановлении о назначении главного судебного заседания должны быть отражены решения по вопросам, которые ставились на обсуждение.

4. Главное судебное разбирательство должно быть начато не ранее истечения трех суток с момента извещения сторон о месте и времени начала судебного заседания и не позже пятнадцати суток с момента вынесения постановления о его назначении. В исключительных случаях этот срок может быть продлен постановлением судьи, но не более чем до тридцати суток.

5. Главное судебное разбирательство должно быть окончено в месячный срок, в исключительных случаях этот срок может быть продлен мотивированным постановлением судьи.

Сноска. Статья 302 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 16.03.2001 N 163; от 30.12.2005 N 111 (порядок введения в действие см. ст. 2 Закона N 111); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 303. Возвращение уголовного дела для дополнительного расследования

1. Судья вправе направить дело для дополнительного расследования по ходатайству стороны в случаях:

1) наличия в деле оснований для предъявления обвиняемому другого обвинения, если оно связано с рассматриваемым делом или имеются основания для привлечения к уголовной ответственности других лиц, если их действия связаны с рассматриваемым делом и отдельное рассмотрение дела в отношении новых лиц невозможно;

2) когда есть необходимость изменить указанное в обвинительном акте обвинение на более тяжкое или существенно отличающееся от первоначально предъявленного обвинения.

2. Судья по результатам проведения предварительного слушания дела, не назначая главного судебного разбирательства, вправе как по ходатайству стороны, так и по собственной инициативе направить дело для дополнительного расследования в случаях неправильного соединения или разъединения дела либо обнаружения других существенных нарушений уголовно-процессуального закона, препятствующих назначению главного судебного разбирательства.

3. Дело направляется для дополнительного расследования через прокурора. При этом судья обязан указать в постановлении по какому основанию возвращается дело, а также решить вопрос о мере пресечения в отношении обвиняемого.

Сноска. Статья 303 - в редакции Закона РК от 5 мая 2000 г. N 47.

Статья 303-1. Направление уголовного дела упрощенного досудебного производства прокурору

При установлении судом обстоятельств, указанных в частях первой и второй статьи 303 настоящего Кодекса, дело упрощенного досудебного производства направляется прокурору для назначения предварительного следствия или дознания.

Сноска. Кодекс дополнен статьей 303-1 в соответствии с Законом РК от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 304. Приостановление производства по уголовному делу

1. Постановление о приостановлении производства по делу может быть вынесено судьей по основаниям, предусмотренным частями первой, 1-1 и второй статьи 50 настоящего Кодекса.

2. Производство по делу может быть приостановлено в отношении одного из нескольких подсудимых при условии, что это не ущемляет его права или прав других подсудимых на защиту. В случае, когда подсудимые, в отношении которых производство не приостанавливается, находятся под стражей и судья не сочтет возможным изменить им меру пресечения, приостановление производства возможно на срок, не превышающий тридцати суток. Если за это время основания для приостановления производства в отношении кого-либо из подсудимых не отпадут, то производство в отношении других подсудимых должно быть возобновлено и назначена дата главного судебного разбирательства.

3. При приостановлении производства по делу по основанию, предусмотренному пунктом 2 части первой статьи 50 настоящего Кодекса, дело возвращается прокурору, за исключением случаев, указанных в части второй статьи 315 и в части второй статьи 321 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 304 с изменениями, внесенными законами РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 10.07.2012 № 32-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 305. Меры обеспечения гражданского иска и конфискации имущества

В случае непринятия дознавателем, следователем или прокурором мер, обеспечивающих возмещение ущерба, причиненного преступлением, и возможную конфискацию имущества, судья обязывает органы уголовного преследования принять необходимые меры их обеспечения.

Статья 306. Направление уголовного дела по подсудности

Если судья установит, что дело ему не подсудно, то он выносит постановление о направлении дела по подсудности с приведением юридических оснований такого решения и указанием суда, в который направляется дело, о чем извещает участников процесса.

Статья 307. Прекращение уголовного дела

Судья выносит постановление о прекращении дела по основаниям, указанным в пунктах 1-12 части первой статьи 37 и части первой статьи 38 настоящего Кодекса, а также в случае отказа государственного обвинителя от обвинения. Приняв решение о прекращении дела, судья отменяет меру пресечения, меры обеспечения гражданского иска и конфискации имущества и разрешает вопрос о вещественных доказательствах. Копия постановления судьи о прекращении дела направляется прокурору, а также вручается лицу, привлекавшемуся к уголовной ответственности, и потерпевшему.

Статья 308. Обеспечение сторонам возможности ознакомления с материалами дела

После назначения главного судебного разбирательства судья обязан обеспечить сторонам возможность ознакомиться со всеми материалами дела, с которыми они не были ознакомлены на стадии досудебного производства, и выписывать из них необходимые сведения.

Статья 309. Вручение копий документов

Если при решении вопроса о назначении судебного заседания изменена мера пресечения или изменен список лиц, подлежащих вызову в суд, либо прокурором изменено обвинение, то подсудимому, его защитнику, потерпевшему и его представителю вручается копия постановления судьи.

Сноска. Статья 309 с изменениями, внесенными Законом РК от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 310. Вызовы в судебное заседание

Судья дает распоряжение о вызове в судебное заседание лиц, указанных в его постановлении, а также принимает меры для подготовки судебного заседания.

Глава 40. Общие условия главного судебного разбирательства

Статья 311. Непосредственность и устность судебного разбирательства

1. В судебном разбирательстве все доказательства по делу подлежат непосредственному исследованию. Суд должен заслушать показания подсудимого, потерпевшего, свидетелей, огласить и исследовать заключения экспертов, осмотреть вещественные доказательства, огласить протоколы и иные документы, произвести другие судебные действия по исследованию доказательств, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом.

2. Оглашение показаний, данных при производстве предварительного расследования, возможно лишь в исключительных случаях, предусмотренных настоящим Кодексом.

3. Приговор суда может быть основан лишь на тех доказательствах, которые были исследованы в судебном заседании, а при сокращенном порядке судебного следствия - и на доказательствах, полученных при производстве дознания и не оспоренных в суде сторонами.

Статья 312. Неизменность состава суда при разбирательстве дела

1. Дело должно быть рассмотрено одним и тем же судьей.

2. При невозможности судьи продолжать участвовать в судебном разбирательстве он заменяется другим судьей, а разбирательство дела начинается сначала, за исключением случаев, предусмотренных статьей 313 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 312 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 313. Запасной судья

1. При рассмотрении дела, требующего продолжительного времени для его разбирательства, может быть назначен запасной судья.

2. Запасной судья присутствует в главном судебном разбирательстве с начала открытия судебного заседания или с момента принятия судом решения о его участии и, в случае выбытия судьи, заменяет его. При этом разбирательство дела продолжается. Запасной судья пользуется правами судьи с момента выбытия предыдущего судьи. Запасной судья, вступивший на место выбывшего судьи, вправе требовать возобновления любых судебных действий.

Сноска. Статья 313 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 314. Полномочия председательствующего в главном судебном разбирательстве

1. В главном судебном разбирательстве председательствует судья, которому поручено рассмотрение дела.

2. Исключен Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

3. Председательствующий руководит судебным заседанием, в интересах правосудия принимает все предусмотренные настоящим Кодексом меры для обеспечения равенства прав сторон, сохраняя объективность и беспристрастность, создает необходимые условия для всестороннего и полного исследования обстоятельств дела. Председательствующий также обеспечивает соблюдение распорядка судебного заседания, разъясняет всем участникам судебного разбирательства их права и обязанности и порядок их осуществления. В случае возражения кого-либо из лиц, участвующих в судебном разбирательстве, против действий председательствующего эти возражения заносятся в протокол судебного заседания.

4. В случае проведения Конституционным Советом Республики Казахстан по инициативе другого суда проверки конституционности закона или иного нормативного правового акта, подлежащего применению по уголовному делу, председательствующий уведомляет об этом сторону защиты.

Сноска. Статья 314 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); Конституционным Законом РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 315. Участие подсудимого в главном судебном разбирательстве

1. Главное судебное разбирательство происходит при обязательном участии подсудимого, за исключением случаев, предусмотренных частью второй настоящей статьи. При неявке подсудимого дело должно быть отложено. Суд вправе подвергнуть не явившегося без уважительных причин подсудимого приводу, а равно применить или изменить в отношении него меру пресечения. При отказе подсудимого, содержащегося под стражей, явиться в судебное заседание суд вправе рассмотреть дело в его отсутствие с обязательным участием защитника.

2. Разбирательство дела в отсутствие подсудимого может быть допущено лишь в случаях:

1) когда подсудимый, обвиняемый в совершении преступления небольшой тяжести, ходатайствует о рассмотрении дела в его отсутствие;

2) когда подсудимый находится вне пределов Республики Казахстан и уклоняется от явки в суд.

Статья 316. Участие защитника в главном судебном разбирательстве

1. Защитник подсудимого представляет предметы, документы и сведения, необходимые для оказания юридической помощи, собранные в порядке, предусмотренном частью третьей статьи 125 настоящего Кодекса, участвует в исследовании других доказательств, излагает суду свое мнение по существу обвинения и его доказанности об обстоятельствах, смягчающих ответственность подсудимого или оправдывающих его, о мере наказания, а также по другим вопросам, возникающим в судебном разбирательстве.

2. При неявке защитника и невозможности заменить его в данном судебном заседании разбирательство дела откладывается. Замена защитника, не явившегося в судебное заседание, допускается лишь с согласия подсудимого. Если участие приглашенного подсудимым защитника невозможно в течение длительного времени, суд, откладывая главное судебное разбирательство, предлагает обвиняемому избрать другого защитника, а при его отказе назначает нового защитника.

3. Защитнику, вновь вступившему в дело, предоставляется время, необходимое для подготовки к участию в судебном разбирательстве. Он вправе ходатайствовать о повторении любого действия, совершенного в судебном разбирательстве до его вступления в дело.

Сноска. Статья 316 с изменениями, внесенными Законом РК от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 317. Участие государственного обвинителя в главном судебном разбирательстве

1. Участие в главном судебном разбирательстве прокурора в качестве государственного обвинителя обязательно, за исключением дел частного обвинения.

2. По сложным и многоэпизодным делам государственное обвинение могут поддерживать несколько прокуроров.

3. Если при судебном разбирательстве обнаружится невозможность дальнейшего участия прокурора, он может быть заменен. Вступление в дело нового прокурора не влечет повторения действий, которые к тому времени были совершены в суде, но по ходатайству прокурора суд может предоставить ему время для ознакомления с материалами дела.

4. Прокурор представляет доказательства и участвует в их исследовании, излагает суду свое мнение по существу обвинения, а также по другим вопросам, возникающим во время судебного разбирательства, высказывает суду предложения о применении уголовного закона и назначении подсудимому наказания.

5. Прокурор предъявляет или поддерживает предъявленный по делу гражданский иск, если этого требует охрана прав граждан, государственных или общественных интересов.

6. Поддерживая обвинение, прокурор руководствуется требованиями закона и своим внутренним убеждением, основанным на результатах рассмотрения всех обстоятельств дела. Прокурор может изменить обвинение, если этим не ухудшается положение подсудимого и не нарушается его право на защиту. Прокурор обязан отказаться от обвинения (полностью или частично), если придет к выводу, что оно не нашло подтверждения в судебном разбирательстве. Отказ государственного обвинителя от обвинения допускается в ходе судебного следствия или судебных прений.

7. В случае полного отказа прокурора от обвинения, если от обвинения отказался и потерпевший, суд своим постановлением прекращает дело. Если же потерпевший настаивает на обвинении, суд продолжает разбирательство и разрешает дело в общем порядке. Прокурор в этом случае освобождается от дальнейшего участия в процессе, а обвинение поддерживает потерпевший лично или через представителя. По ходатайству потерпевшего ему должно быть представлено судом время для приглашения представителя. При частичном отказе прокурора и частного обвинителя от обвинения суд прекращает дело в той части обвинения, от которого отказалась сторона обвинения, дело в остальной части обвинения рассматривается в общем порядке. Если прокурор изменил обвинение и на прежнем обвинении не настаивает потерпевший, суд рассматривает дело по новому обвинению.

8. При наличии обстоятельств, указанных в части четвертой статьи 67 Уголовного кодекса Республики Казахстан, прокурор вправе заявить суду о согласии с примирением с подсудимым в части вреда, причиненного охраняемым законом интересам общества и государства. Заявление прокурора о согласии с примирением с подсудимым не означает отказа от уголовного преследования.

Сноска. Статья 317 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238; от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 318. Участие потерпевшего в главном судебном разбирательстве

1. Главное судебное разбирательство происходит при участии потерпевшего или его представителя.

2. При неявке потерпевшего суд решает вопрос о разбирательстве дела или отложении его в зависимости от того, возможны ли в отсутствие потерпевшего полное выяснение всех обстоятельств дела и защита его прав и законных интересов. Если в судебное заседание явился представитель потерпевшего, суд решает этот вопрос с учетом мнения представителя.

3. По ходатайству потерпевшего суд может освободить его от присутствия в судебном заседании, обязав явиться в определенное время для дачи показаний.

4. По делам частного обвинения неявка без уважительных причин потерпевшего в судебное заседание влечет прекращение дела, однако по ходатайству подсудимого дело может быть рассмотрено по существу в отсутствие потерпевшего.

Статья 319. Участие гражданского истца или гражданского ответчика в главном судебном разбирательстве

1. В судебном разбирательстве участвуют гражданский истец, гражданский ответчик или их представители.

2. При неявке гражданского истца или его представителя в суд гражданский иск может быть оставлен без рассмотрения. За гражданским истцом сохраняется право предъявить иск в порядке гражданского судопроизводства.

3. Суд вправе по ходатайству гражданского истца или его представителя рассмотреть гражданский иск в отсутствие гражданского истца.

4. Суд рассматривает гражданский иск независимо от явки гражданского истца или его представителя, если суд признает это необходимым или если иск поддерживает прокурор.

5. Неявка гражданского ответчика или его представителя не останавливает рассмотрения гражданского иска.

Статья 320. Пределы главного судебного разбирательства

1. Главное судебное разбирательство производится только в отношении подсудимого и в пределах того обвинения, по которому он предан суду.

2. Изменение обвинения допускается при условии, если этим не ухудшается положение подсудимого и не нарушается его право на защиту.

3. Если в ходе главного судебного разбирательства в связи с необоснованным изменением первоначального обвинения в стадии предварительного слушания возникла необходимость изменения обвинения на более тяжкое, то для рассмотрения дела в пределах предъявленного обвинения суд по ходатайству об этом стороны обвинения, с учетом мнения других участников процесса, может отложить судебное разбирательство на срок до семи суток и провести новое предварительное слушание дела.

Статья 321. Отложение главного судебного разбирательства и приостановление уголовного дела

1. При невозможности разбирательства дела вследствие неявки в судебное заседание кого-либо из вызванных лиц или в связи с необходимостью истребования новых доказательств суд выносит постановление об отложении разбирательства дела. Одновременно суд принимает меры к вызову не явившихся лиц или истребованию новых доказательств. Суд устанавливает срок, на который откладывается разбирательство дела.

2. При наличии оснований, предусмотренных частями первой, 1-1 и второй статьи 50 настоящего Кодекса, суд приостанавливает производство по делу в отношении одного или нескольких подсудимых до отпадения этих обстоятельств и продолжает судебное разбирательство в отношении остальных подсудимых.

3. Розыск скрывающегося подсудимого объявляется постановлением суда.

Сноска. Статья 321 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.07.2012 № 32-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 322. Решение вопроса о мере пресечения

1. Во время главного судебного разбирательства суд вправе избрать, изменить или отменить меру пресечения в отношении подсудимого.

2. Срок ареста подсудимого в качестве меры пресечения со дня поступления дела в суд и до вынесения приговора не может превышать шести месяцев.

3. По делам о тяжких преступлениях по истечении срока, указанного в части второй настоящей статьи, суд своим постановлением вправе продлить срок ареста до двенадцати месяцев.

4. После истечения указанных в частях второй и третьей настоящей статьи сроков ареста суд должен изменить подсудимому меру пресечения на домашний арест или подписку о невыезде.

5. Ограничения, установленные частями второй и четвертой настоящей статьи, не распространяются на дела об особо тяжких преступлениях.

Статья 323. Направление дела для дополнительного расследования

1. Суд направляет дело на дополнительное расследование с учетом требований, предусмотренных статьей 303 настоящего Кодекса.

2. При поступлении дела в суд после окончания дополнительного расследования вопрос о назначении судебного заседания разрешается в общем порядке.

Статья 324. Прекращение дела в главном судебном разбирательстве

Дело подлежит прекращению в главном судебном разбирательстве, если в ходе его будут установлены обстоятельства, указанные в пунктах 3-12 части первой статьи 37 настоящего Кодекса, а также при отказе обвинителя от обвинения в соответствии с правилами части шестой статьи 317 настоящего Кодекса. Дело может быть прекращено в главном судебном разбирательстве также по основаниям, указанным в части первой статьи 38 настоящего Кодекса.

Сноска. В статью 324 внесены изменения - Законом РК от 5 мая 2000 г. N 47.

Статья 325. Порядок вынесения постановлений в главном судебном разбирательстве

1. По всем вопросам, разрешаемым судом во время главного судебного разбирательства, суд выносит постановления, которые подлежат оглашению в судебном заседании.

2. Постановления о направлении дела для дополнительного расследования, о прекращении дела, о приостановлении производства по делу, об избрании, изменении или отмене меры пресечения, об отводах, о назначении экспертизы и частные постановления выносятся в совещательной комнате и излагаются в виде отдельных документов.

3. Иные постановления по усмотрению суда выносятся либо в указанном в части второй настоящей статьи порядке, либо на месте - в зале судебного заседания с занесением постановления в протокол судебного заседания.

Статья 326. Распорядок главного судебного разбирательства

1. Главное судебное разбирательство происходит в условиях, обеспечивающих нормальную работу суда и безопасность участников процесса.

2. Перед входом суда в зал судебного заседания судебный пристав, а в отсутствие его - секретарь судебного заседания объявляет: "Суд идет", все присутствующие в судебном заседании встают, после чего по предложению председательствующего занимают свои места.

3. Все участники судебного разбирательства обращаются к суду, дают показания и делают заявления стоя. Отступление от этих правил допускается с разрешения председательствующего.

4. Все участники главного судебного разбирательства, а равно все присутствующие в зале судебного заседания граждане должны подчиняться распоряжениям председательствующего о соблюдении порядка судебного заседания.

5. Лица моложе шестнадцати лет, если они не являются стороной или свидетелем, в зал судебного заседания не допускаются. При необходимости судебный пристав вправе потребовать у гражданина документ, подтверждающий его возраст. В зал не допускаются также лица, находящиеся в состоянии опьянения.

6. Фотографирование, применение аудио-, видеозаписи и киносъемки в зале судебного заседания допускается только с разрешения председательствующего.

7. Суд в целях обеспечения безопасности участников судебного разбирательства принимает меры и проводит судебное разбирательство в соответствии с положениями, предусмотренными статьей 101 настоящего Кодекса.

8. Перед началом главного судебного разбирательства председательствующий разъясняет всем участникам судебного разбирательства о праве обращения в суд по обеспечению мер безопасности.

9. По ходатайству одной из сторон или участника судебного разбирательства о принятии мер безопасности суд вправе вынести постановление по данному вопросу.

Сноска. Статья 326 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.07.2009 N 187-IV.

Статья 327. Меры, принимаемые в целях обеспечения порядка в главном судебном разбирательстве

1. При нарушении порядка в судебном заседании, неподчинении распоряжениям председательствующего, а равно совершении иных действий (бездействия), явно свидетельствующих о неуважении к суду, председательствующий вправе удалить лицо из зала судебного заседания или объявить об установлении факта неуважения к суду и наложить на виновное лицо административное взыскание в порядке, установленном законодательством об административных правонарушениях. Удаление может быть произведено в отношении любого участника процесса или иного лица, кроме обвинителя и защитника. Административное взыскание не может быть наложено на подсудимого.

2. Если из зала судебного заседания был удален подсудимый, то приговор должен быть провозглашен в его присутствии или объявлен ему под расписку немедленно после провозглашения.

3. Об удалении из зала судебного заседания участника процесса и наложении административного взыскания суд выносит постановление.

4. Лица, присутствующие в зале судебного заседания, но не являющиеся участниками процесса, в случае нарушения ими порядка по распоряжению председательствующего удаляются из зала судебного заседания. Кроме того, на них судом может быть наложено административное взыскание.

5. Если в действиях нарушителя порядка в судебном заседании имеются признаки иного административного правонарушения либо преступления, суд направляет материалы прокурору для возбуждения в соответствующем порядке уголовного или административного дела.

6. (исключен - Законом РК от 29 июня 2007 года N 270 (вводится в действие по истечении 10 дней со дня его официального опубликования).
Сноска. Статья 327 с изменениями, внесенными Законом РК от 29 июня 2007 года N 270 (вводится в действие по истечении 10 дней со дня его официального опубликования).

Статья 328. Протокол главного судебного разбирательства

1. Во время главного судебного разбирательства секретарем судебного заседания ведется протокол.

2. Протокол изготавливается компьютерным, электронным (включая цифровую аудио-, видеозапись), машинописным либо рукописным способом.

Дополнительные материалы фиксации судебного заседания также приобщаются к протоколу судебного заседания и хранятся вместе с материалами дела.

3. В протоколе указываются: число и дата главного судебного разбирательства, время его начала и окончания; какое дело рассматривается; наименование и состав суда, секретарь, переводчик, обвинитель, защитник, подсудимый, а также потерпевший, гражданский истец, гражданский ответчик и их представители, другие вызванные судом лица; данные о личности подсудимого и мера пресечения; действия суда в том порядке, в каком они имели место; заявления, возражения и ходатайства участвующих в деле лиц; постановления суда, вынесенные без удаления в совещательную комнату; указания на вынесение постановлений в совещательной комнате; разъяснение участвующим в деле лицам их прав и обязанностей; подробное содержание показаний; вопросы участвующих в допросе лиц, которые были отведены судом или на которые отказался отвечать допрашиваемый; вопросы, заданные эксперту, и его ответы; результаты произведенных в судебном заседании осмотров и других действий по исследованию доказательств; указания на факты, которые участвующие в деле лица просили удостоверить в протоколе; основное содержание выступлений сторон в судебных прениях и последнего слова подсудимого; указание об оглашении приговора и разъяснении порядка и срока его обжалования. Показания записываются от первого лица и по возможности дословно, вопросы и ответы на них записываются в той последовательности, которая имела место при допросе. Кроме того, в протоколе также указывается на факты, свидетельствующие о неуважении к суду, если они имели место, и на личность нарушителя и о мерах воздействия, принятых судом в отношении нарушителя.

4. Протокол должен быть изготовлен и подписан председательствующим и секретарем не позднее пяти суток по окончании судебного заседания. Протокол в ходе судебного разбирательства может изготовляться по частям, которые, как и протокол в целом, подписываются председательствующим и секретарем судебного заседания.

5. При наличии разногласий о правильности записи в протоколе судебного разбирательства между председательствующим и секретарем судебного заседания последний вправе приложить к протоколу свои возражения в письменном виде вместе с записями, сделанными в ходе судебного заседания.

6. Во время главного судебного разбирательства могут применяться киносъемка, видео-, аудиозапись, материалы которых прилагаются к протоколу судебного заседания, опечатываются и хранятся вместе с делом. В протоколе делается отметка о применении указанных технических средств.

7. Председательствующий обязан известить стороны об изготовлении протокола главного судебного разбирательства и обеспечить им возможность ознакомиться с ним и материалами аудио-, видеозаписи.

8. Лицо, допрошенное в главном судебном разбирательстве, вправе ходатайствовать об ознакомлении с записью в протоколе и материалах аудио-, видеозаписи его показаний. Такая возможность должна быть предоставлена не позднее следующего дня после заявления ходатайства.

9. По ходатайству сторон или лиц, указанных в части восьмой настоящей статьи, суд обязан представить протокол в форме электронного документа, удостоверенного электронной цифровой подписью председательствующего и секретаря судебного заседания.

Сноска. Статья 328 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 15.07.2010 № 337-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 329. Замечания на протокол главного судебного разбирательства

В течение пяти суток после подписания протокола главного судебного разбирательства стороны, а также иные лица, указанные в части восьмой статьи 328 настоящего Кодекса, вправе подать замечания на протокол в письменной форме или в форме электронного документа, удостоверенного электронной цифровой подписью. Указанный срок по ходатайству сторон может быть продлен до десяти суток председательствующим по делу.

Сноска. Статья 329 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 15.07.2010 № 337-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 330. Рассмотрение замечаний на протокол главного судебного разбирательства

1. Замечания на протокол главного судебного разбирательства рассматриваются председательствующим, а при его длительном отсутствии другим судьей этого же суда, который для уточнения вправе вызвать лиц, их подавших.

2. По результатам рассмотрения замечаний судья выносит мотивированное постановление об удостоверении их правильности либо об их отклонении. Замечания на протокол и постановление судьи приобщаются к протоколу главного судебного разбирательства.

Сноска. В статью 330 внесены изменения - Законом РК от 5 мая 2000 г. N 47.

Глава 41. Подготовительная часть главного судебного разбирательства

Статья 331. Открытие главного судебного разбирательства

В назначенное для главного судебного разбирательства время председательствующий открывает судебное заседание и объявляет, какое уголовное дело будет рассматриваться, а также о разбирательстве дела в открытом или закрытом судебном заседании.

При использовании в судебном заседании средств аудио-, видеозаписи, киносъемки председательствующий объявляет об этом.

Сноска. Статья 331 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 332. Проверка явки лиц, вызывавшихся в главное судебное разбирательство

Секретарь судебного заседания докладывает суду о явке лиц, которые должны участвовать в судебном заседании, и сообщает о причинах неявки отсутствующих.

Статья 333. Разъяснение переводчику его прав и обязанностей

1. Председательствующий сообщает, кто участвует в качестве переводчика и разъясняет ему его права, обязанности, предусмотренные статьей 85 настоящего Кодекса.

2. Переводчик предупреждается председательствующим об уголовной ответственности за заведомо неправильный перевод, о чем у него отбирается подписка, которая приобщается к протоколу судебного заседания. Переводчик также предупреждается о том, что в случае уклонения от исполнения своих обязанностей на него может быть наложено административное взыскание в порядке, установленном законодательством.

Статья 334. Решение вопроса об отводе переводчика

Председательствующий разъясняет явившимся сторонам, свидетелям, эксперту, специалисту их право заявить отвод переводчику и разъясняет предусмотренные законом основания, влекущие отвод переводчика. Заявленный отвод суд разрешает по правилам, установленным статьей 89 настоящего Кодекса. Если отвод переводчику удовлетворен, суд приглашает другого переводчика.

Статья 335. Удаление свидетелей из зала судебного заседания

Явившиеся свидетели до начала их допроса удаляются из зала судебного заседания. Председательствующий принимает меры к тому, чтобы не допрошенные судом свидетели не общались с допрошенными свидетелями, а также с иными лицами, находящимися в зале судебного заседания.

Статья 336. Установление личности подсудимого и своевременности вручения ему копии обвинительного заключения

Председательствующий устанавливает личность подсудимого, выясняя его фамилию, имя, отчество, год, месяц, день и место рождения, владение языком, на котором ведется судопроизводство, место жительства, занятие, образование, семейное положение и другие данные, касающиеся его личности. Затем председательствующий выясняет, вручены ли подсудимому и когда именно копии протокола упрощенного досудебного производства, обвинительного заключения, постановления об изменении обвинения или протокола обвинения. При этом судебное разбирательство дела не может быть начато ранее трех суток со дня вручения копии протокола упрощенного досудебного производства, обвинительного заключения, постановления об изменении обвинения или протокола обвинения, если об этом не ходатайствует подсудимый, а также за исключением случая, предусмотренного частью второй статьи 393 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 336 с изменениями, внесенными Законом РК от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 337. Объявление состава суда, других участников процесса

Председательствующий объявляет состав суда, сообщает, кто является обвинителем, защитником, потерпевшим, гражданским истцом, гражданским ответчиком или их представителями, а также секретарем судебного заседания, судебным приставом, экспертом, специалистом.

Статья 338. Порядок разрешения отводов

1. Председательствующий разъясняет сторонам их право заявить отвод составу суда, а также лицам, указанным в статье 337 настоящего Кодекса, по основаниям, предусмотренным статьями 90, 91, 94, 95, 96, 97 настоящего Кодекса. Эти правила применяются и в отношении запасного судьи.

2. Заявленные отводы суд разрешает по правилам, установленным статьями 89, 90 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 338 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 339. Разъяснение подсудимому его прав

Председательствующий разъясняет подсудимому его права в главном судебном разбирательстве, предусмотренные статьей 69 настоящего Кодекса.

Статья 340. Разъяснение потерпевшему, частному обвинителю, гражданскому истцу и гражданскому ответчику их прав

Председательствующий разъясняет потерпевшему, частному обвинителю, гражданскому истцу, гражданскому ответчику и их представителям их права в главном судебном разбирательстве, предусмотренные статьями 75, 76, 77, 78, 80, 81 настоящего Кодекса. Потерпевшему по делам частного обвинения, а также по делам о преступлениях небольшой и средней тяжести, совершенных впервые, разъясняется, кроме того, его право на примирение с подсудимым.

Статья 341. Разъяснение эксперту его прав и обязанностей

Председательствующий разъясняет эксперту его права и обязанности, предусмотренные статьей 83 настоящего Кодекса, и предупреждает его об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения, о чем у эксперта отбирается подписка, которая приобщается к протоколу главного судебного разбирательства.

Статья 342. Разъяснение специалисту его прав и обязанностей

Председательствующий разъясняет специалисту его права и обязанности, предусмотренные статьей 84 настоящего Кодекса, и предупреждает его об установленной этой статьей ответственности за отказ или уклонение от выполнения своих обязанностей.

Статья 343. Заявление и разрешение ходатайств

1. Председательствующий опрашивает стороны, имеются ли у них ходатайства о вызове новых свидетелей, экспертов и специалистов и об истребовании вещественных доказательств и документов, в том числе о проведении процедуры медиации. Лицо, заявившее ходатайство, обязано указать, для установления каких обстоятельств необходимы дополнительные доказательства.

2. Председательствующий обязан также выяснить у сторон, имеются ли у них ходатайства об исключении из разбирательства материалов, недопустимых в качестве доказательств.

3. Суд, выслушав мнение остальных участников судебного разбирательства, должен рассмотреть каждое заявленное ходатайство, в том числе о проведении процедуры медиации, удовлетворить его или вынести мотивированное постановление об отказе в удовлетворении ходатайства.

4. Суд не вправе отказать в удовлетворении ходатайств о допросе в судебном заседании лиц в качестве специалистов или свидетелей, явившихся в суд по инициативе сторон.

5. Лицо, которому судом отказано в удовлетворении ходатайства, вправе заявить его в дальнейшем.

Сноска. Статья 343 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 344. Решение вопроса о возможности слушания дела в отсутствие кого-либо из участвующих в деле лиц

При неявке кого-либо из участников судебного разбирательства, а равно свидетеля, эксперта или специалиста суд выслушивает мнение сторон о возможности разбирательства дела и выносит постановление об отложении разбирательства или его продолжении и о вызове в следующее судебное заседание не явившихся лиц или об их приводе.

Глава 42. Судебное следствие

Статья 345. Начало судебного следствия

1. Судебное следствие начинается с изложения обвинителем сущности предъявленного подсудимому обвинения, а по делам частного обвинения - с изложения жалобы лицом, ее подавшим, или его представителем, а в их отсутствие - секретарем судебного заседания.

2. В случае изменения обвинения на менее тяжкое или при отказе от части обвинения обвинитель обязан изложить суду новую мотивированную формулировку обвинения в письменном виде.

Сноска. В статью 345 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.

Статья 346. Выяснение позиции подсудимого

1. Председательствующий опрашивает подсудимого, понятно ли ему обвинение, разъясняет ему сущность обвинения и выясняет, желает ли он сообщить суду свое отношение к предъявленному обвинению.

2. Подсудимому должно быть разъяснено, что он не связан признанием или отрицанием вины, сделанным при упрощенном досудебном производстве, на предварительном следствии или дознании, не обязан отвечать на вопрос о том, признает он свою виновность или нет, и что отказ подсудимого отвечать не может быть истолкован во вред ему. Подсудимый вправе мотивировать свой ответ. Молчание подсудимого истолковывается как непризнание им своей виновности.

3. Председательствующий спрашивает у подсудимого, признает ли он (полностью, в части) предъявленный к нему гражданский иск. Если подсудимый дает ответ на этот вопрос, он вправе его мотивировать. Молчание подсудимого истолковывается как непризнание им гражданского иска.

4. Стороны вправе задавать подсудимому вопросы, направленные на уточнение его позиции.

Сноска. Статья 346 с изменениями, внесенными Законом РК от 03.12.2009 № 213-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 347. Порядок представления и исследования доказательств

1. В судебном следствии исследуются доказательства, представленные сторонами обвинения и защиты.

2. Первой представляет доказательства сторона обвинения. Порядок исследования доказательств определяется судом по согласованию со сторонами. По вопросам установления или изменения порядка исследования доказательств, суд выносит постановление.

3. Подсудимый с разрешения председательствующего вправе давать показания в любой момент судебного следствия.

Сноска. В статью 347 внесены изменения - Законом РК от 21 декабря 2002 г. N 363.

Статья 348. Допрос подсудимого

1. Перед допросом подсудимого председательствующий разъясняет ему право, давать или не давать показания по поводу предъявленного обвинения и других обстоятельств дела, а также что все сказанное подсудимым может быть использовано против него.

2. При согласии подсудимого дать показания первым его допрашивают защитник и участники процесса со стороны защиты, затем государственный обвинитель и участники процесса со стороны обвинения. Председательствующий снимает наводящие вопросы и вопросы, не имеющие отношения к делу.

3. Суд задает вопросы подсудимому после допроса его сторонами, однако уточняющие вопросы могут быть заданы в любой момент допроса.

4. Допрос подсудимого в отсутствие другого подсудимого допускается по ходатайству сторон или инициативе суда, о чем выносится постановление. В этом случае после возвращения подсудимого в зал судебного заседания ему зачитываются внесенные в протокол судебного заседания показания, данные в его отсутствие, и представляется возможность задавать вопросы подсудимому, допрошенному в его отсутствие.

Статья 349. Оглашение показаний подсудимого

1. Оглашение показаний подсудимого, данных в ходе досудебной подготовки по делу, а также воспроизведение приложенных к протоколу допроса звукозаписи, видеозаписи или киносъемки его показаний допускается:

1) при отказе подсудимого от дачи показаний в суде;

2) если дело рассматривается в отсутствие подсудимого;

3) при наличии существенных противоречий между показаниями, данными в судебном разбирательстве и в ходе предварительного расследования.

2. Не допускается воспроизведение звуко-, видеозаписи и киносъемки без предварительного оглашения показаний, содержащихся в соответствующем протоколе допроса или протоколе судебного заседания.

Статья 350. Допрос потерпевшего

1. Потерпевший допрашивается по правилам допроса свидетелей, предусмотренным в частях второй, третьей, четвертой, пятой, шестой и седьмой статьи 351 настоящего Кодекса.

2. Потерпевший с разрешения председательствующего вправе давать показания в любой момент судебного следствия.

Статья 351. Допрос свидетелей

1. Свидетели допрашиваются порознь и в отсутствие еще не допрошенных свидетелей.

2. Перед допросом председательствующий устанавливает личность свидетеля, выясняет его отношение к подсудимому и другим участвующим в деле лицам, разъясняет гражданский долг и обязанность дать правдивые показания по делу, а также ответственность за отказ от дачи показаний и дачу заведомо ложных показаний. Свидетелю разъясняется также, что он вправе отказаться от дачи показаний против самого себя, его супруги (супруга) и близких родственников, а священнослужители - от дачи показаний также против доверившихся им на исповеди. Лицам, освобожденным по закону от обязанности давать показания, но пожелавшим их дать, разъясняется ответственность за дачу заведомо ложных показаний. Свидетелю разъясняются также его другие права и обязанности, предусмотренные статьей 82 настоящего Кодекса. Свидетель приносит клятву следующего содержания: "Я клянусь суду рассказать все известное мне по делу, говорить только правду, всю правду и ничего, кроме правды.". У свидетеля отбирается подписка о том, что ему разъяснены его обязанности и ответственность. Подписка приобщается к протоколу судебного заседания.

3. Свидетеля допрашивают обвинитель, потерпевший, гражданский истец, гражданский ответчик и их представители, подсудимый и его защитник. Первой задает вопросы та сторона, по ходатайству которой этот свидетель вызван в судебное заседание. Председательствующий задает вопросы свидетелю после допроса его сторонами.

4. Свидетель вправе использовать письменные заметки, которые должны быть предъявлены суду по его требованию.

5. Свидетелю разрешается прочтение имеющихся у него документов, относящихся к его показаниям. Эти документы предъявляются суду и по его постановлению могут быть приобщены к делу.

6. Допрошенные свидетели остаются в зале судебного заседания и не могут его покинуть до окончания судебного следствия без разрешения суда и согласия сторон.

7. В случаях, предусмотренных статьей 101 настоящего Кодекса, в целях обеспечения безопасности свидетеля и его близких суд без оглашения действительных данных о личности свидетеля вправе провести его допрос в условиях, исключающих визуальное наблюдение другими участниками процесса, о чем выносится постановление.

Сноска. Статья 351 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 29.06.2007 N 270 (вводятся в действие по истечении 10 дней со дня его официального опубликования); от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 352. Особенности допроса несовершеннолетнего потерпевшего, свидетеля

1. Допрос несовершеннолетнего потерпевшего, свидетеля в возрасте до четырнадцати лет, а по усмотрению суда - и допрос этих лиц в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет производится в присутствии педагога. При необходимости вызываются также родители или иные законные представители несовершеннолетнего. Указанные лица могут, с разрешения председательствующего, задавать вопросы потерпевшему и свидетелю.

2. Перед допросом потерпевшего, свидетеля, не достигшего шестнадцатилетнего возраста, председательствующий разъясняет ему значение для дела правдивых и полных показаний. Об ответственности за отказ от дачи показаний и за дачу заведомо ложных показаний указанные лица не предупреждаются и подписка у них не отбирается.

3. По ходатайству сторон или по инициативе суда допрос несовершеннолетнего потерпевшего и свидетеля может быть проведен в отсутствие подсудимого, о чем суд выносит постановление. После возвращения подсудимого в зал судебного заседания ему оглашаются показания несовершеннолетнего потерпевшего, свидетеля, предоставляется возможность задать потерпевшему, свидетелю вопросы и дать свои показания в связи с их показаниями.

4. Потерпевший, свидетель, не достигшие восемнадцатилетнего возраста, удаляются из зала судебного заседания по окончании их допроса, кроме случаев, когда суд признает необходимым их дальнейшее присутствие.

Статья 353. Оглашение показаний потерпевшего и свидетеля

1. Оглашение в судебном разбирательстве показаний потерпевшего и свидетеля, данных ими при досудебном производстве по делу или в предшествующем судебном разбирательстве, а также видеозаписи и киносъемки их допроса допускается:

1) при наличии существенных противоречий между этими показаниями и показаниями, данными ими в суде;

2) при отсутствии в судебном заседании потерпевшего или свидетеля по причинам, исключающим возможность их явки в судебное разбирательство.

2. Воспроизведение звукозаписи показаний потерпевшего и свидетеля, видеозаписи и киносъемки их допроса может иметь место по правилам, установленным в части второй статьи 349 настоящего Кодекса.

Сноска. В статью 353 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.

Статья 354. Экспертиза в судебном разбирательстве

1. По ходатайству сторон или по собственной инициативе суд вправе назначить экспертизу.

2. Экспертизу проводит эксперт (эксперты), давший заключение в ходе предварительного расследования, либо другой эксперт (эксперты), назначенный судом.

В последнем случае председательствующий должен сообщить, кому предполагается поручить производство экспертизы, после чего при отсутствии ходатайств об отводе и самоотводе указанного лица суд выносит постановление о привлечении его в качестве эксперта по делу без удаления суда в совещательную комнату. Далее эксперту разъясняются его процессуальные полномочия, он предупреждается об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения, о чем дает подписку.

3. Производство экспертизы в суде осуществляется по правилам, изложенным в главе 32 настоящего Кодекса, с учетом требований настоящей статьи.

4. В судебном заседании эксперт, с разрешения председательствующего, вправе участвовать в исследовании обстоятельств, относящихся к предмету экспертизы: задавать вопросы допрашиваемым лицам, знакомиться с материалами уголовного дела, участвовать во всех судебных действиях, касающихся предмета экспертизы.

5. По выяснении всех обстоятельств, имеющих значение для дела, председательствующий предлагает сторонам представить в письменном виде вопросы эксперту. Поставленные вопросы должны быть оглашены и по ним заслушаны мнения участников судебного разбирательства.

6. Стороны вправе представить в качестве объектов экспертного исследования предметы, документы. Исключая их из числа таковых, суд обязан вынести мотивированное постановление.

7. Рассмотрев вопросы и заслушав мнения по ним сторон, суд своим постановлением устраняет те из них, которые не относятся к делу или компетенции эксперта, формулирует новые вопросы.

8. Лицу, назначенному экспертом, вручается копия постановления суда о назначении экспертизы и разъясняются его права и обязанности, предусмотренные статьей 83 настоящего Кодекса. Суд, выслушав мнения сторон, вправе отложить судебное заседание на время, необходимое для проведения исследования.

9. Эксперт дает заключение в письменном виде и оглашает его в судебном заседании, после чего может быть произведен его допрос по правилам, предусмотренным статьей 355 настоящего Кодекса. Заключение эксперта приобщается к делу.

10. После проведения экспертизы в судебном разбирательстве, в случаях, предусмотренных статьей 255 настоящего Кодекса, суд вправе назначить дополнительную либо повторную экспертизу.

11. В случае вызова в суд эксперта, давшего заключение в ходе досудебного производства по делу, суд после оглашения заключения, если оно не вызывает возражения сторон, вправе не назначать экспертизу и ограничиться допросом эксперта.

Сноска. Статья 354 с изменениями, внесенными Законом РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 355. Допрос эксперта

1. Допрос эксперта может быть произведен только после оглашения заключения для его разъяснения, уточнения или дополнения с учетом требований части третьей статьи 253 настоящего Кодекса.

2. Первым эксперта допрашивает сторона, по ходатайству которой назначена экспертиза.

3. Если экспертиза произведена по соглашению между сторонами или по инициативе органа, ведущего уголовный процесс, первой допрашивает эксперта сторона обвинения, затем сторона защиты.

4. Суд вправе задавать эксперту вопросы в любой момент допроса.

Сноска. Статья 355 с изменениями, внесенными Законом РК от 20.01.2010 № 241-IV.

Статья 356. Осмотр вещественных доказательств

1. Приобщенные к делу в ходе расследования и вновь представленные вещественные доказательства должны быть в ходе судебного следствия осмотрены судом и предъявлены сторонам. Осмотр вещественных доказательств производится в любой момент судебного следствия как по ходатайству сторон, так и по инициативе суда. Вещественные доказательства могут быть предъявлены для осмотра свидетелям, эксперту, специалисту. Лица, которым предъявлены вещественные доказательства, вправе обращать внимание суда на имеющие значение для дела обстоятельства, выявленные при осмотре вещественного доказательства.

2. Осмотр вещественных доказательств может производиться судом по месту их нахождения с соблюдением правил, установленных частью первой настоящей статьи.

Статья 357. Оглашение протоколов следственных действий и документов

Подлежат оглашению полностью или частично протоколы следственных действий, удостоверяющие обстоятельства и факты, установленные при осмотре, освидетельствовании, выемке, обыске, наложении ареста на имущество, задержании, предъявлении для опознания, следственном эксперименте, прослушивании телефонных переговоров, а также документы, приобщенные к делу или представленные в судебном заседании, если в них изложены или удостоверены обстоятельства, имеющие значение для дела. Представленные в судебное заседание документы могут быть по постановлению суда приобщены к делу.

Статья 358. Порядок оглашения показаний подсудимого, потерпевшего, свидетеля, а также протоколов и документов

В случаях, предусмотренных статьями 349, 353, 357 настоящего Кодекса, показания подсудимого, потерпевшего, свидетеля, а также протоколы следственных действий и документы оглашаются стороной, которая ходатайствовала об их оглашении, либо судом.

Статья 359. Осмотр местности и помещения

1. Осмотр местности и помещения проводится судом с участием сторон, а при необходимости и с участием свидетелей, эксперта, специалиста.

2. По прибытии на место осмотра председательствующий объявляет о продолжении судебного заседания, и суд приступает к осмотру. При этом подсудимому, потерпевшему, свидетелям, эксперту и специалисту могут быть заданы вопросы в связи с осмотром.

Статья 360. Предъявление для опознания, освидетельствование, проверка и уточнение показаний на месте, производство эксперимента, получение образцов

1. Предъявление для опознания, освидетельствование, проверка и уточнение показаний на месте, производство эксперимента, получение образцов производятся в судебном разбирательстве по постановлению суда с соблюдением правил, предусмотренных статьями 229, 226, 238, 239 и главой 33 настоящего Кодекса, при участии сторон.

2. Если по обстоятельствам дела это необходимо, предъявление для опознания, освидетельствование, эксперимент, получение образцов могут быть произведены в закрытом судебном заседании.

3. Освидетельствование, сопровождающееся обнажением освидетельствуемого, производится в отдельном помещении врачом или иным специалистом, которыми составляется и подписывается акт освидетельствования. После этого указанные лица возвращаются в зал судебного заседания, где они в присутствии сторон и освидетельствованного лица сообщают суду о следах и приметах на теле освидетельствованного, если они обнаружены, отвечают на вопросы сторон и судей. Акт освидетельствования приобщается к делу.

Статья 361. Ограничение исследования доказательств

1. Государственный обвинитель вправе ходатайствовать о том, чтобы исследование доказательств обвинения было ограничено доказательствами, рассмотренными к моменту возбуждения указанного ходатайства. Суд, выслушав мнения сторон, вправе удовлетворить это ходатайство.

2. Сторона защиты вправе отказаться от исследования доказательств, представленных и приобщенных к делу по ходатайству подсудимого, защитника, законного представителя подсудимого, гражданского ответчика или его представителя. Такой отказ для суда обязателен.

Статья 362. Окончание судебного следствия

1. По завершении исследования доказательств председательствующий:

1) разъясняет сторонам, что они в судебных прениях, а суд при постановлении приговора вправе ссылаться только на доказательства, рассмотренные в судебном следствии;

2) опрашивает стороны, желают ли они дополнить судебное следствие и чем именно.

2. В случае заявления ходатайств о дополнении судебного следствия, суд обсуждает эти ходатайства и разрешает их.

3. После разрешения ходатайств и выполнения необходимых судебных действий, а также в случаях, когда ходатайства о дополнении судебного следствия не возбуждены или мотивированно отклонены судом, председательствующий объявляет судебное следствие законченным.

Статья 363. Судебное разбирательство дела в сокращенном порядке

1. По делам о преступлениях небольшой, средней тяжести, а также тяжких преступлениях производится сокращенный порядок судебного разбирательства, если:

1) подсудимый признает свою вину в полном объеме, в том числе и предъявленные к нему исковые требования;

2) в ходе досудебного производства не допущено нарушение правил, установленных настоящим Кодексом, ущемляющих права участников процесса;

3) участники процесса не оспаривают относимость и допустимость доказательств, собранных по делу, и не настаивают на их исследовании в судебном заседании.

2. (исключена - N 363 от 21.12.2002 г.)

3. Сокращенный порядок судебного разбирательства дела состоит из допросов подсудимого и потерпевшего. Судебные прения и завершение рассмотрения дела осуществляются по правилам, установленным настоящим Кодексом. Сокращенное судебное разбирательство должно быть окончено в десятидневный срок, в исключительных случаях этот срок может быть продлен мотивированным постановлением судьи.

4. Если в ходе допроса обвиняемого или потерпевшего будут установлены обстоятельства, требующие исследования в судебном заседании, суд может постановить о проведении судебного следствия в полном объеме.

Сноска. Статья 363 с изменениями, внесенными законами РК от 16.03.2001 N 163; от 11.07.2001 N 238; от 21.12.2002 N 363; от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 43. Судебные прения и последнее слово подсудимого

Статья 364. Содержание и порядок судебных прений

1. После окончания судебного следствия председательствующий объявляет, что суд переходит к судебным прениям.

2. По ходатайству участника судебных прений ему предоставляется время для подготовки к судебным прениям, для чего председательствующий объявляет перерыв в судебном заседании с указанием его продолжительности.

3. Судебные прения состоят из речей обвинителя, потерпевшего или его представителя, гражданского истца и гражданского ответчика или их представителей, подсудимого и защитника. Последовательность выступлений участников процесса устанавливается судом по их предложениям, но во всех случаях первым выступает обвинитель.

4. Если государственное обвинение поддерживают несколько государственных обвинителей, в деле участвует несколько потерпевших, защитников, гражданских ответчиков и их представителей, гражданских истцов и их представителей, подсудимых, председательствующий предоставляет им время для согласования между собой очередности своих выступлений. При необходимости для этого может быть объявлен перерыв в судебном заседании. Если указанные лица не придут к согласию об очередности своих выступлений в прениях, суд, выслушав их мнения, принимает постановление об очередности выступлений.

5. Участники судебных прений не вправе ссылаться в своих речах на доказательства, которые не исследовались в судебном заседании. При необходимости предъявить суду новые доказательства они могут ходатайствовать о возобновлении судебного следствия.

6. Суд не может ограничивать продолжительность судебных прений определенным временем, но председательствующий вправе останавливать участвующих в прениях лиц, если они касаются обстоятельств, не имеющих отношения к рассматриваемому делу, либо основаны на не исследованных в судебном заседании доказательствах.

7. После произнесения речей всеми участниками судебных прений каждый из них вправе выступить еще по одному разу с краткими возражениями или замечаниями (репликами) по поводу сказанного в речах представителей сторон. Право последнего замечания во всех случаях принадлежит подсудимому и его защитнику.

8. Каждый участник судебных прений может представить суду в письменном виде предлагаемую им формулировку решения по вопросам, указанным в пунктах 1-6 части первой статьи 371 настоящего Кодекса. Предлагаемая формулировка не имеет для суда обязательной силы.

Статья 365. Последнее слово подсудимого

1. После окончания судебных прений председательствующий предоставляет подсудимому последнее слово. Никакие вопросы к подсудимому во время его последнего слова не допускаются.

2. Суд не вправе устанавливать продолжительность последнего слова подсудимого. Председательствующий вправе остановить подсудимого в случаях, если он касается обстоятельств, не имеющих отношения к рассматриваемому делу.

Статья 366. Возобновление судебного следствия

Если выступающие в судебных прениях или подсудимый в последнем слове сообщат о новых обстоятельствах, имеющих значение для дела, суд по ходатайству сторон или по собственной инициативе возобновляет судебное следствие. По окончании возобновленного судебного следствия суд вновь открывает судебные прения и предоставляет подсудимому последнее слово.

Статья 367. Удаление суда в совещательную комнату

1. Заслушав последнее слово подсудимого, суд удаляется в совещательную комнату для постановления приговора, о чем председательствующий объявляет присутствующим в зале судебного заседания.

2. Время провозглашения приговора может быть объявлено участникам процесса перед удалением судей в совещательную комнату.

3. В случае проведения Конституционным Советом Республики Казахстан по инициативе другого суда проверки конституционности закона или иного нормативного правового акта, подлежащего применению по уголовному делу, судья откладывает постановление приговора до вынесения решения Конституционным Советом Республики Казахстан.

Сноска. Статья 367 с изменениями, внесенными Конституционным Законом РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 44. Постановление приговора

Статья 368. Постановление приговора именем Республики Казахстан

Суды в Республике Казахстан постановляют приговоры именем Республики Казахстан.

Статья 369. Законность и обоснованность приговора

1. Приговор суда должен быть законным и обоснованным.

2. Приговор признается законным, если он постановлен с соблюдением всех требований закона и на основе закона.

3. Приговор признается обоснованным, если он постановлен на основании всестороннего и объективного исследования в судебном заседании представленных суду доказательств.

Статья 370. Тайна постановления приговора

1. Приговор постановляется судьей, рассматривающим дело, при условиях, исключающих возможность оказать на него любое воздействие. При постановлении приговора присутствие иных лиц, в том числе запасного судьи, не допускается.

2. По окончании рабочего времени, а также в течение рабочего дня судья вправе сделать перерыв для отдыха с выходом из совещательной комнаты.

3. До оглашения приговора судья не вправе разглашать свои мнения и суждения, определяющие решение по делу.

Сноска. Статья 370 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 371. Вопросы, разрешаемые судом при постановлении приговора

1. При постановлении приговора суд в совещательной комнате разрешает следующие вопросы:

1) доказано ли, что имело место деяние, в совершении которого обвиняется подсудимый;

2) является ли это деяние преступлением и каким именно уголовным законом оно предусмотрено (статья, часть, пункт);

3) доказано ли совершение этого деяния подсудимым;

4) виновен ли подсудимый в совершении этого преступления;

5) имеются ли обстоятельства, смягчающие или отягчающие его ответственность и наказание;

6) подлежит ли подсудимый наказанию за совершенное им преступление;

7) какое наказание должно быть назначено подсудимому;

8) имеются ли основания для постановления приговора без назначения наказания или освобождения от наказания либо об отсрочке отбывания уголовного наказания в случаях, предусмотренных статьей 72 и частью второй статьи 74 Уголовного кодекса Республики Казахстан;

9) в исправительном или воспитательном учреждении какого вида и режима должен отбывать наказание осужденный к лишению свободы;

10) подлежит ли удовлетворению гражданский иск, в чью пользу и в каком размере, а также подлежит ли возмещению имущественный вред, если гражданский иск не предъявлен;

11) как поступить с имуществом, на которое наложен арест для обеспечения гражданского иска или возможной конфискации;

12) как поступить с вещественными доказательствами;

13) на кого, в каком размере должны быть возложены процессуальные издержки;

14) должен ли суд лишить (внести представление Президенту Республики Казахстан о лишении) подсудимого почетного, воинского, специального или иного звания, классного чина, дипломатического ранга, квалификационного класса, государственных наград;

15) о применении принудительных мер медицинского характера в случаях, предусмотренных статьей 88 Уголовного кодекса Республики Казахстан;

16) о наличии обстоятельств, способствующих совершению преступления;

17) о мере пресечения в отношении подсудимого;

18) об отмене или сохранении условного осуждения по предыдущему приговору.

2. При постановлении оправдательного приговора суд принимает решение по вопросу о возмещении вреда, причиненного оправданному незаконными действиями органов расследования, прокуратуры, суда.

3. При обвинении подсудимого в совершении нескольких преступлений суд решает вопросы, указанные в пунктах 1-7 части первой настоящей статьи, по каждому преступлению в отдельности.

4. Если в совершении преступления обвиняется несколько подсудимых, суд разрешает все вопросы, указанные в части первой настоящей статьи, в отношении каждого подсудимого в отдельности, определяя роль и степень его участия в совершенном деянии.

5. Разрешив перечисленные в части первой настоящей статьи основные вопросы, суд переходит к разрешению следующих дополнительных вопросов:

1) об устройстве несовершеннолетних детей осужденного, оставшихся без родителей, а в случае необходимости - потерпевшего;

2) об охране имущества осужденного, в необходимых случаях - имущества потерпевшего;

3) о необходимости вынесения частного постановления.

Сноска. В статью 371 внесены изменения - Законом РК от 5 мая 2000 г. N 47; от 11 июля 2001 г. N 238.

Статья 372. Решение вопроса о вменяемости подсудимого

1. В тех случаях, когда во время предварительного следствия или судебного разбирательства возникал вопрос о вменяемости подсудимого, суд обязан при постановлении приговора еще раз обсудить этот вопрос.

2. Признав, что подсудимый во время совершения деяния находился в невменяемом состоянии или после совершения преступления заболел психическим расстройством, лишающим его возможности осознавать фактический характер и общественную опасность своих действий (бездействия) либо руководить ими, суд вправе прекратить уголовное дело и вынести постановление о применении к подсудимому принудительных мер медицинского характера, если защитник участвовал в деле с момента предъявления обвинения.

3. В случаях, указанных в части второй настоящей статьи, когда защитник не участвовал в деле с момента предъявления обвинения, суд выносит постановление о передаче уголовного дела для рассмотрения его в порядке, установленном статьей 515 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 372 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 373. Порядок совещания судей и принятия решений при коллегиальном рассмотрении дела

Сноска. Статья 373 исключена Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 374. Виды приговоров

Приговор суда может быть обвинительным или оправдательным.

Статья 375. Обвинительный приговор

1. Обвинительный приговор содержит решение суда о признании подсудимого виновным в совершении преступления.

2. Обвинительный приговор постановляется:

1) с назначением уголовного наказания, подлежащего отбыванию осужденным;

2) с освобождением лица от уголовной ответственности;

3) с назначением уголовного наказания и освобождением от его отбывания;

4) без назначения уголовного наказания;

5) с отсрочкой отбывания уголовного наказания.

3. Обвинительный приговор не может быть основан на предположениях и постановляется лишь при условии, что в ходе судебного разбирательства виновность подсудимого в совершении преступления подтверждена совокупностью исследованных судом доказательств.

4. Постановляя обвинительный приговор с назначением наказания, подлежащего отбыванию осужденным, суд должен точно определить его вид, размер, режим и начало исчисления срока отбывания.

5. Суд постановляет обвинительный приговор с освобождением лица от уголовной ответственности, если истек срок давности привлечения лица к уголовной ответственности за данное преступление, а также в случаях, предусмотренных частью первой статьи 38 настоящего Кодекса.

6. Суд постановляет обвинительный приговор с назначением наказания и освобождением от него в случаях, если к моменту вынесения приговора:

1) издан акт амнистии, освобождающий от применения наказания, назначенного осужденному данным приговором;

2) время нахождения подсудимого под стражей по данному делу, с учетом правил зачета предварительного заключения, установленных статьей 62 Уголовного кодекса Республики Казахстан, поглощает наказание, назначенное судом.

7. Суд прекращает дело или по ходатайству сторон постановляет обвинительный приговор без назначения наказания, если к моменту его вынесения наступила смерть подсудимого.

8. Суд постановляет обвинительный приговор с отсрочкой отбывания уголовного наказания в случаях, предусмотренных статьей 72 и частью второй статьи 74 Уголовного кодекса Республики Казахстан.

Сноска. В статью 375 внесены изменения - Законом РК от 5 мая 2000 г. N 47.

Статья 376. Оправдательный приговор

1. Оправдательным приговором суд признает и провозглашает невиновность подсудимого в совершении преступления по обвинению, по которому он был привлечен к уголовной ответственности и предан суду.

2. Оправдательный приговор постановляется, если:

1) отсутствует событие преступления;

2) в деянии подсудимого нет состава преступления;

3) не доказано участие подсудимого в совершении преступления.

3. Оправдание по любому из перечисленных оснований означает признание судом невиновности подсудимого и влечет за собой его полную реабилитацию.

4. Если при постановлении оправдательного приговора лицо, совершившее преступление, остается невыясненным, суд по вступлении приговора в законную силу направляет уголовное дело прокурору для решения им вопроса о необходимости уголовного преследования иного лица.

Статья 377. Составление приговора

1. После решения вопросов, указанных в статье 371 настоящего Кодекса, суд переходит к составлению приговора.

2. Приговор излагается на языке, на котором проводится судебное разбирательство.

3. Приговор состоит из вводной, описательно-мотивировочной и резолютивной частей.

4. Приговор может быть написан от руки, изготовлен машинописным либо компьютерным способом судьей и подписывается им.

5. Исправления в приговоре должны быть оговорены и удостоверены подписью судьи на соответствующей странице приговора до его провозглашения.

6. Внесение изменений в приговор после его провозглашения не допускается.

Сноска. Статья 377 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 378. Вводная часть приговора

Во вводной части приговора указывается:

1) что приговор постановлен именем Республики Казахстан;

2) время и место постановления приговора. В случае совещания судей в течение нескольких суток, время постановления приговора определяется днем его провозглашения;

3) наименование суда, постановившего приговор, состав суда, секретарь судебного заседания, участники процесса, их представители, переводчик;

4) фамилия, имя и отчество подсудимого, год, месяц, день и место его рождения, место жительства, место работы, занятие, образование, семейное положение и иные сведения о личности подсудимого, имеющие значение для дела;

5) уголовный закон, предусматривающий преступление, в совершении которого обвиняется подсудимый (статья, часть, пункт).

Сноска. Статья 378 с изменением, внесенным Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 379. Описательно-мотивировочная часть обвинительного приговора

1. Описательно-мотивировочная часть обвинительного приговора должна содержать описание преступного деяния, признанного судом доказанным, с указанием места, времени, способа его совершения, формы вины, мотивов и последствий преступления. В приговоре приводятся доказательства, на которых основаны выводы суда в отношении подсудимого, и мотивы, по которым суд отверг другие доказательства. Указываются обстоятельства, смягчающие или отягчающие ответственность, а в случае признания части обвинения необоснованной или установления неправильной квалификации преступления - основания и мотивы изменения обвинения.

2. Суд обязан также указать мотивы решения всех вопросов, относящихся к назначению уголовного наказания, освобождению от него или от его реального отбытия, применению иных мер воздействия.

3. В описательно-мотивировочной части должно содержаться обоснование принятых решений и по другим вопросам, указанным в статье 371 настоящего Кодекса.

Статья 380. Резолютивная часть обвинительного приговора

1. В резолютивной части обвинительного приговора должны быть указаны:

1) фамилия, имя и отчество подсудимого;

2) решение о признании подсудимого виновным в совершении преступления;

3) уголовный закон (статья, часть, пункт), по которому подсудимый признан виновным;

4) вид и размер наказания, назначенного подсудимому за каждое преступление, в совершении которого он признан виновным, а также решение об отмене или сохранении условного осуждения по предыдущему приговору и окончательная мера наказания, подлежащая отбытию на основании статей 58, 60 Уголовного кодекса Республики Казахстан.

Суд при назначении в качестве меры наказания лишения свободы указывает в приговоре вид и режим учреждения, в котором осужденный должен отбывать наказание, а при назначении наказаний, не связанных с изоляцией осужденного от общества, устанавливает обязанность его явки в десятидневный срок после вступления приговора в законную силу в уголовно-исполнительную инспекцию для постановки на учет;

5) длительность испытательного срока при условном осуждении и возложенные на осужденного обязанности, при этом суд разъясняет ответственность, предусмотренную статьей 64 Уголовного кодекса Республики Казахстан;

6) решение о лишении (внесении представления Президенту Республики Казахстан о лишении) осужденного почетного, воинского, специального или иного звания, классного чина, дипломатического ранга, квалификационного класса, государственных наград;

7) решение о зачете предварительного заключения под стражу, если до постановления приговора подсудимый был задержан или к нему применялись меры пресечения в виде ареста, домашнего ареста или он помещался в специальную медицинскую организацию;

8) решение о применении принудительного лечения и установления над осужденным попечительства;

9) решение о мере пресечения в отношении подсудимого до вступления приговора в законную силу.

2. Если подсудимому предъявлено обвинение по нескольким статьям (частям статей, пунктам) уголовного закона, то в резолютивной части приговора должно быть указано, по каким из них подсудимый оправдан и по каким осужден. Придя к выводу о необходимости переквалификации действий подсудимого или установив, что некоторые статьи (часть статьи, пункт части статьи) предъявлены излишне, суд в описательно-мотивировочной части приговора указывает статью (часть статьи, пункт части статьи) уголовного закона, по которой следует квалифицировать деяние, и указывает об исключении излишне предъявленной статьи (части статьи, пункта части статьи).

3. В случае освобождения подсудимого от отбывания наказания или вынесения приговора без назначения наказания или применения отсрочки отбывания наказания об этом указывается в резолютивной части приговора.

Сноска. Статья 380 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 11.07.2001 N 238; от 15.02.2012 № 556-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 381. Описательно-мотивировочная часть оправдательного приговора

1. В описательно-мотивировочной части оправдательного приговора излагаются: сущность предъявленного обвинения; обстоятельства дела, установленные судом; мотивы, по которым суд признает недостоверными или недостаточными доказательства, на которых было основано утверждение о виновности подсудимого в совершении преступления; доказательства, послужившие основанием для оправдания подсудимого; мотивы решения в отношении гражданского иска.

2. Не допускается использование в оправдательном приговоре формулировок, ставящих под сомнение невиновность оправданного.

Статья 382. Резолютивная часть оправдательного приговора

В резолютивной части оправдательного приговора должны содержаться:

1) фамилия, имя и отчество подсудимого;

2) решение о признании подсудимого невиновным и его оправдании; основания оправдания;

3) решение об отмене меры пресечения, если она была избрана;

4) решение об отмене мер обеспечения конфискации имущества, а также мер обеспечения возмещения ущерба, если такие меры были приняты.

Статья 383. Иные вопросы, подлежащие решению в резолютивной части приговора

В резолютивной части как обвинительного, так и оправдательного приговора, кроме вопросов, перечисленных в статьях 380, 382 настоящего Кодекса, должны содержаться:

1) решение по предъявленному гражданскому иску;

2) решение вопроса о вещественных доказательствах;

3) решение о распределении процессуальных издержек;

4) разъяснение порядка и срока апелляционного обжалования либо опротестования приговора.

Сноска. В статью 383 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.

Статья 384. Провозглашение приговора

1. После подписания полного текста приговора председательствующий возвращается в зал судебного заседания и стоя провозглашает вводную и резолютивную части приговора. Все присутствующие в зале судебного заседания выслушивают вводную и резолютивную части приговора стоя.

2. Если вводная и резолютивная части приговора изложены на языке, которым осужденный (оправданный) не владеет, то вслед за провозглашением вводной и резолютивной частей приговора или синхронно он должен быть переведен вслух переводчиком на родной язык подсудимого или на другой язык, которым он владеет.

3. Председательствующий разъясняет осужденному (оправданному), другим участникам процесса порядок и срок обжалования приговора, право на ознакомление с протоколом судебного заседания и принесение на него замечаний, а также право ходатайствовать об участии в апелляционном рассмотрении дела. Оправданному должно быть разъяснено его право на возмещение вреда, причиненного незаконным задержанием, привлечением в качестве обвиняемого, применением меры пресечения, незаконным преданием суду, а также порядок осуществления этого права.

4. Если подсудимый осужден к исключительной мере наказания - смертной казни, председательствующий разъясняет ему право ходатайствовать о помиловании.

Сноска. Статья 384 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238; от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 385. Освобождение подсудимого из-под стражи

При оправдании подсудимого либо при постановлении обвинительного приговора без назначения наказания, или с освобождением от отбывания наказания, а также с осуждением к наказанию, не связанному с лишением свободы, или к лишению свободы условно, подсудимый, находящийся под стражей, подлежит немедленному освобождению из-под стражи в зале судебного заседания.

Статья 386. Вручение копии приговора

Не позднее пяти суток после провозглашения приговора копия его должна быть вручена осужденному или оправданному, защитнику и обвинителю. В тот же срок копия приговора вручается потерпевшему, гражданскому истцу, гражданскому ответчику и их представителям, если в суд поступили ходатайства указанных лиц.

Статья 387. Частное постановление

1. Суд, при наличии к тому оснований, выносит в совещательной комнате частное постановление, которым обращает внимание государственных органов или должностных лиц, организаций или их руководителей на установленные по делу факты нарушения закона, причины и условия, способствовавшие совершению преступления и требующие принятия соответствующих мер. В случае установления в действиях лица административного проступка, способствующего совершению преступления, суд вправе наложить на него взыскание, предусмотренное законом.

2. Частное постановление может быть также вынесено при обнаружении судом нарушений прав граждан и других нарушений закона, допущенных при производстве дознания, предварительного следствия.

3. Суд вправе частным постановлением обратить внимание организаций и трудовых коллективов на неправильное поведение отдельных граждан на производстве или в быту или на нарушение ими служебного или гражданского долга.

4. Суд по материалам судебного разбирательства вправе вынести частное постановление и в других случаях, если признает это необходимым.

5. Суд может частным постановлением довести до сведения организаций и трудовых коллективов о проявленных гражданином высокой сознательности, мужестве при выполнении гражданского или служебного долга, содействовавших пресечению или раскрытию преступления.

6. Не позднее чем в месячный срок по частному постановлению должны быть приняты необходимые меры и о результатах сообщено суду, вынесшему частное постановление.

Сноска. Статья 387 с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 388. Вопросы, решаемые судом одновременно с постановлением приговора

1. При наличии у осужденного к лишению свободы несовершеннолетних детей, престарелых родителей, других иждивенцев, остающихся без присмотра, одновременно с постановлением обвинительного приговора суд выносит постановление о передаче указанных лиц на попечение или под опеку родственникам либо другим лицам или учреждениям, а при наличии у осужденного имущества или жилища, остающихся без присмотра, о принятии мер к их охране. При необходимости суд выносит постановление об устройстве оставшихся без присмотра несовершеннолетних детей, нетрудоспособных родителей, других иждивенцев потерпевшего, в связи с его тяжелым увечьем или гибелью в результате преступления, а также об охране имущества и жилища потерпевшего.

2. В случае участия в деле защитника либо представителя потерпевшего по назначению органа, ведущего уголовный процесс, суд одновременно с постановлением приговора выносит постановление об оплате юридической помощи, оказанной подсудимому или потерпевшему, и о возмещении расходов, связанных с защитой и представительством.

3. Процессуальные решения, названные в первой и второй частях настоящей статьи, могут быть приняты и после провозглашения приговора, по заявлениям заинтересованных лиц.

Сноска. Статья 388 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Глава 45. Особенности производства по делам частного обвинения

Статья 389. Порядок производства по делам частного обвинения

Производство по делам частного обвинения, к которым относятся дела о преступлениях, предусмотренных статьей 33 настоящего Кодекса, определяется общими правилами настоящего Кодекса, за изъятиями, установленными настоящей главой.

Статья 390. Возбуждение дел частного обвинения

1. Уголовное дело частного обвинения возбуждается лицом (несколькими лицами) путем подачи в суд жалобы о привлечении лица к уголовной ответственности. При подаче жалобы в орган дознания, следователю или прокурору она подлежит направлению в суд.

2. Жалоба должна содержать наименование суда, в который она подана, описание события преступления, место и время его совершения с указанием доказательств, просьбу к суду о принятии дела к производству, сведения о лице, привлекаемом к уголовной ответственности; список свидетелей, вызов которых в суд необходим. Жалоба подписывается лицом, ее подавшим. Анонимные жалобы к производству не принимаются.

3. Жалоба может содержать также просьбу о рассмотрении гражданского иска.

4. Жалоба подается в суд с копиями по числу лиц, в отношении которых возбуждается дело частного обвинения.

5. С момента принятия судом жалобы к своему производству лицо, ее подавшее, является частным обвинителем, и ему должны быть разъяснены права, предусмотренные статьей 76 и частями четвертой и шестой статьи 392 настоящего Кодекса, о чем составляется протокол, подписываемый судьей и лицом, подавшим жалобу.

6. Если обвинение возбуждается несколькими лицами в отношении одного и того же лица, они подают жалобу независимо друг от друга.

7. Если в отношении одного и того же уголовно наказуемого деяния правомочны возбудить частное обвинение несколько лиц и по заявлению одного из них оно уже возбуждено, остальные лица вправе вступить в уже начатое производство. В этом случае не требуется возбуждение самостоятельного производства по заявлению каждого из указанных лиц.

8. Обвиняемый вправе предъявить обвинителю встречное обвинение, если оно связано с предметом уголовно-наказуемого деяния, по которому возбуждено производство. Обвинение и встречное обвинение должны быть разрешены одновременно. Отзыв обвинения не влияет на производство по встречному обвинению.

9. Уголовное дело по отозванному частному обвинению не может быть вновь возбуждено.

Статья 391. Действия судьи по делу частного обвинения до начала судебного разбирательства

1. Если поданная жалоба не соответствует требованиям, указанным в части второй статьи 390 настоящего Кодекса, судья предлагает подавшему ее лицу привести ее в соответствие с этими требованиями и устанавливает для этого срок. В случае неисполнения указания судья своим постановлением отказывает в принятии жалобы к производству и уведомляет об этом лицо, ее подавшее.

2. Рассмотрев жалобу по делу частного обвинения, судья в течение трех суток выносит постановление:

1) о принятии жалобы к своему производству;

2) о передаче жалобы по подследственности или подсудности;

3) об отказе в принятии жалобы к производству.

3. Копия постановления о решении, принятом по жалобе, направляется заявителю, а в случае, предусмотренном пунктом 1 части второй настоящей статьи, - также обвиняемому.

4. При наличии оснований для назначения судебного заседания судья в срок до семи суток со дня поступления жалобы в суд обязан вызвать лицо, в отношении которого подана жалоба, ознакомить его с материалами дела, вручить копию поданной жалобы, разъяснить права подсудимого в судебном заседании, предусмотренные статьей 69 настоящего Кодекса, и выяснить, кого, по мнению данного лица, необходимо вызвать в суд в качестве свидетелей защиты, о чем отбирается подписка. В случае неявки лица, в отношении которого подана жалоба, в суд, копия жалобы с разъяснением прав подсудимого, а также возможности примирения направляется по почте.

4-1. Судья обязан разъяснить законным представителям и представителям несовершеннолетних их право обратиться с ходатайством о передаче дела по подсудности в районный и приравненный к нему суд.

5. Судья обязан разъяснить сторонам возможность примирения, в том числе в порядке медиации. В случае поступления от них заявления о примирении или соглашения об урегулировании спора (конфликта) в порядке медиации, производство по делу по постановлению судьи прекращается на основании пункта 6 части первой статьи 37 настоящего Кодекса.

6. Если примирение между сторонами не достигнуто, судья после выполнения требований частей четвертой и пятой настоящей статьи назначает рассмотрение дела в судебном заседании по правилам статьи 302 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 391 с изменениями, внесенными законами РК от 28.01.2011 № 402-IV (вводится в действие с 05.08.2011); Конституционным Законом РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 17.11.2014 № 254-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 392. Представление и собирание доказательств по инициативе сторон

1. Потерпевший, иное лицо, подавшее жалобу о совершенном преступлении, должны указать в ней, какими доказательствами могут быть подтверждены в суде обстоятельства преступления, указанного в жалобе, и виновность лица, подозреваемого в его совершении.

2. Гражданский истец, гражданский ответчик лично или через представителя сообщают судье до рассмотрения дела, свидетельскими показаниями каких лиц (фамилия, имя, отчество, место жительства), документами, иными доказательствами могут быть установлены обстоятельства, имеющие значение для защиты их интересов. Если жалоба подана органу дознания, дознавателю, прокурору, следователю, эти сведения сообщаются до направления дела в суд должностному лицу или органу, которым подана жалоба.

3. Подозреваемый, его законный представитель, защитник вправе сообщить судье до начала рассмотрения дела, кто может дать в пользу подозреваемого свидетельские показания (фамилия, имя, отчество, место жительства), какие документы и иные доказательства могут послужить этой цели.

4. Предметы и документы, поскольку это возможно, передаются судье или иному лицу (органу), которому подана жалоба.

5. Подозреваемый, его защитник, законный представитель, а также потерпевший, гражданский истец, гражданский ответчик и их представители во всех случаях вправе представить доказательства непосредственно в суд и сообщить судье сведения, которые могут послужить собиранию доказательств.

6. Судья должен оказать содействие сторонам в собирании доказательств по их ходатайству.

Статья 393. Рассмотрение дела частного обвинения в судебном заседании

1. Рассмотрение дела частного обвинения в судебном заседании проводится по общим правилам судебного разбирательства, за изъятиями, установленными настоящей статьей.

2. Судебное разбирательство должно быть начато не позднее пятнадцати суток с момента поступления жалобы в суд, но не ранее трех суток с момента получения обвиняемым копии жалобы с разъяснением его прав.

3. В судебном разбирательстве частный обвинитель и обвиняемый вправе присутствовать лично или быть представленными их представителями.

4. Рассмотрение жалобы по делу частного обвинения может быть соединено в одно производство с рассмотрением встречной жалобы. Соединение допускается по постановлению судьи до начала судебного следствия. При соединении жалоб в одно производство лица, подавшие их, участвуют в процессе одновременно в качестве частного обвинителя и подсудимого. Для подготовки к защите в связи с поступлением встречной жалобы и соединением производств, по ходатайству лица, в отношении которого подана встречная жалоба, дело может быть отложено на срок не более трех суток. Допрос этих лиц об обстоятельствах, изложенных ими в своих жалобах, производится по правилам допроса потерпевшего, а об обстоятельствах, изложенных во встречных жалобах, - по правилам допроса подсудимого. Обвинение в судебном заседании поддерживает частный обвинитель или его представитель.

5. Перед началом судебного следствия председательствующий обязан принять меры к примирению сторон. Примирение сторон возможно до удаления суда в совещательную комнату.

6. Судебное следствие начинается с изложения жалобы частным обвинителем, или его представителем. При одновременном рассмотрении по делу частного обвинения встречной жалобы, ее доводы излагаются в том же порядке, после изложения доводов основной жалобы. Обвинитель представляет доказательства, вправе участвовать в их исследовании, излагать суду свое мнение по существу обвинения, о применении уголовного закона к подсудимому и назначении ему наказания, а также по другим вопросам, возникающим во время судебного разбирательства. Обвинитель в судебном заседании может изменить обвинение, если этим не ухудшается положение подсудимого и не нарушается его право на защиту, а также вправе отказаться от обвинения.

7. Неявка в судебное заседание без уважительных причин, указанных в части пятой статьи 208 настоящего Кодекса, частного обвинителя или его представителя влечет прекращение дела, однако по ходатайству подсудимого дело может быть рассмотрено по существу в их отсутствие.

Сноска. В статью 393 внесены изменения - Законом РК от 5 мая 2000 г. N 47.

Статья 394. Решение суда по делу частного обвинения

1. Рассмотрев дело по частному обвинению, судья, руководствуясь правилами настоящего Кодекса, принимает одно из следующих решений:

1) выносит обвинительный или оправдательный приговор;

2) прекращает дело в случае отказа частного обвинителя от обвинения и примирения сторон;

3) направляет дело прокурору для решения вопроса о проведении по делу дознания или предварительного следствия. При этом суд вправе избрать в отношении обвиняемого меру пресечения.

2. Решение суда по делу частного обвинения может быть обжаловано сторонами в порядке и сроки, предусмотренные настоящим Кодексом на общих основаниях.

Статья 395. Прекращение дела частного обвинения

1. Уголовное дело частного обвинения подлежит прекращению при наличии обстоятельств, предусмотренных статьей 37 настоящего Кодекса, а также в связи со смертью частного обвинителя, кроме случаев, когда близкие родственники потерпевшего либо обвиняемого настаивают на рассмотрении дела. Дело может быть прекращено также по основаниям, указанным в части первой статьи 38 настоящего Кодекса.

2. Порядок прекращения производства по делу частного обвинения определяется общими правилами настоящего Кодекса, за изъятиями, установленными настоящей главой.

Сноска. В статью 395 внесены изменения - Законом РК от 5 мая 2000 г. N 47.

Раздел 8. Пересмотр приговоров и постановлений
суда в апелляционном и кассационном порядке

Сноска. Заголовок раздела 8 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Глава 46. Апелляционное обжалование,
опротестование судебных решений,
не вступивших в законную силу

Сноска. В заголовок главы 46 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.

Статья 396. Право апелляционного обжалования, опротестования приговора (постановления)

1. Право апелляционного обжалования приговора, постановления принадлежит осужденному, оправданному, их защитникам, представителям и законным представителям, потерпевшему (частному обвинителю), их представителям и законным представителям. Гражданский истец, гражданский ответчик, их представители и законные представители вправе обжаловать приговор в части, относящейся к гражданскому иску.

2. Протест о пересмотре судебного акта в апелляционном порядке может быть принесен прокурором, участвовавшим в рассмотрении дела в качестве государственного обвинителя. Генеральным Прокурором и его заместителями, прокурорами областей и приравненными к ним прокурорами и их заместителями, прокурорами районов и приравненными к ним прокурорами в пределах своей компетенции может быть внесен протест о пересмотре приговора независимо от участия в рассмотрении дела.

3. Обжаловать постановление суда вправе также лица, не являющиеся сторонами в данном деле, если постановление касается их прав и законных интересов.

4. Апелляционные жалобы, протесты о пересмотре приговора (постановления) могут быть поданы в письменной форме либо в форме электронного документа.

Сноска. Статья 396 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010); с изменением, внесенным Законом РК от 17.11.2014 № 254-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 396-1. Судебные акты, подлежащие рассмотрению в апелляционном порядке

1. В апелляционном порядке подлежат рассмотрению приговоры районных и приравненных к ним судов, специализированных межрайонных судов по уголовным делам, специализированных межрайонных военных судов по уголовным делам, специализированных межрайонных судов по делам несовершеннолетних, военных судов гарнизонов, не вступившие в законную силу.

2. На не вступившие в законную силу постановления судов первой инстанции, за исключением указанных в части третьей настоящей статьи, могут быть принесены частная жалоба, протест в порядке, предусмотренном главой 46 настоящего Кодекса.

3. Не подлежат пересмотру по правилам главы 46 настоящего Кодекса вынесенные в ходе судебного разбирательства постановления по вопросам, указанным в части второй статьи 10 настоящего Кодекса, а также касающиеся порядка и способа исследования доказательств, ходатайств участников процесса, соблюдения порядка в зале судебного заседания, кроме постановлений о наложении административного взыскания. Возражения против указанных выше постановлений могут быть изложены в апелляционных жалобах, протестах, принесенных на приговор.

Сноска. Кодекс дополнен статьей 396-1 в соответствии с Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010); с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 397. Суды, рассматривающие апелляционные (частные)жалобы, протесты на не вступившие в законную силу приговоры, постановления

1. Апелляционные (частные) жалобы, протесты на не вступившие в законную силу приговоры, постановления районных и приравненных к ним судов, специализированных межрайонных судов по уголовным делам, специализированных межрайонных судов по делам несовершеннолетних рассматриваются апелляционной инстанцией соответствующего областного и приравненного к нему суда.

2. Апелляционные (частные) жалобы, протесты на не вступившие в законную силу приговоры, постановления военных судов гарнизонов, специализированных межрайонных военных судов по уголовным делам рассматриваются Военным судом.

3. Если по делу вынесены приговор и постановление, то апелляционные жалобы, протесты на приговор и частные жалобы, протесты на постановление рассматриваются в одном заседании апелляционной инстанции областного или приравненного к нему суда.

Сноска. Статья 397 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010); с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 398. Порядок принесения апелляционных (частных)жалоб, протестов

Сноска. Заголовок в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

1. Апелляционные (частные) жалобы, протесты приносятся через суд, вынесший приговор, постановление. Апелляционные (частные) жалобы, протесты, поступившие непосредственно в апелляционную инстанцию, подлежат направлению в суд, вынесший приговор, постановление, для выполнения требований статьи 401 и части второй статьи 402 настоящего Кодекса.

2. Приговор, постановление, вынесенные при повторном рассмотрении дела, могут быть обжалованы, опротестованы в таком же порядке.

Сноска. Статья 398 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238; от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 399. Сроки апелляционного обжалования, опротестования приговоров (постановлений)

Сноска. Заголовок с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

1. Апелляционные (частные) жалобы, протесты могут быть принесены в течение пятнадцати суток со дня провозглашения приговора (постановления), а осужденным, содержащимся под стражей, - в тот же срок со дня вручения ему копии приговора (постановления).

2. В течение срока, установленного для обжалования судебного акта, дело не может быть истребовано из суда первой инстанции.

3. Апелляционная (частная) жалоба, протест, поданные с пропуском срока, оставляются без рассмотрения.

Сноска. Статья 399 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238; от 30.12.2005 N 111 (порядок введения в действие см. ст. 2); от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 400. Порядок восстановления срока на подачу апелляционной (частной) жалобы, протеста

Сноска. Заголовок с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

1. В случае пропуска срока на подачу апелляционной (частной) жалобы, протеста по уважительной причине лица, имеющие право подать жалобу, протест, могут ходатайствовать перед судом, постановившим приговор (постановление), о восстановлении пропущенного срока. Ходатайство о восстановлении срока рассматривается в судебном заседании судьей, председательствовавшим при главном судебном разбирательстве дела, а при его длительном отсутствии другим судьей этого же суда, который вправе вызвать лицо, возбудившее ходатайство, для дачи объяснений.

2. Постановление судьи об отказе в восстановлении пропущенного срока может быть обжаловано, опротестовано в соответствующий областной или приравненный к нему суд, который вправе восстановить пропущенный срок и рассмотреть дело по жалобе, протесту с соблюдением требований, изложенных в статье 401 и части второй статьи 402 настоящего Кодекса.

3. Суд, указанный в части первой настоящей статьи, обязан восстановить пропущенный срок на подачу апелляционной (частной) жалобы, принесения протеста при нарушении закона, ограничивающем возможность участника процесса по защите своих прав и законных интересов (несвоевременное изготовление протокола судебного заседания, вручение копии судебного акта участвующему в деле лицу, не владеющему языком судопроизводства, без перевода, неточности указания на срок обжалования в резолютивной части судебного акта), а также при наличии иных обстоятельств, которые объективно воспрепятствовали ему своевременно подать жалобу или принести протест.

4. Ходатайство о восстановлении срока на подачу апелляционной (частной) жалобы, протеста может быть подано в письменной форме либо в форме электронного документа.

Сноска. Статья 400 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012); от 17.11.2014 № 254-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 401. Извещение о подаче апелляционной (частной)жалобы и протеста

1. О подаче апелляционной (частной) жалобы или протеста суд, вынесший приговор, постановление извещает осужденного или оправданного, защитника, обвинителя, потерпевшего и его представителя, а также гражданского истца, гражданского ответчика или их представителей, если жалоба, протест затрагивает их интересы.

2. Копия жалобы, протеста направляется лицам, указанным в части первой настоящей статьи, с разъяснением им права подачи на них возражений в письменном виде с указанием срока представления. Возражения, поступившие на жалобу, протест, приобщаются к делу.

3. Стороны вправе вместе с возражением на апелляционную (частную) жалобу, протест или отдельно представлять в апелляционную инстанцию новые материалы или ходатайствовать об их истребовании и исследовании, а также ходатайствовать о вызове в суд и допросе указанных ими потерпевших, свидетелей, экспертов.

Сноска. Статья 401 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010); с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 402. Последствия подачи апелляционной (частной)жалобы и принесения протеста

1. Подача апелляционной (частной) жалобы и принесение протеста приостанавливают вступление приговора (постановления) в законную силу и приведение его в исполнение.

2. Суд первой инстанции не позднее суток после истечения срока, установленного для обжалования, опротестования приговора (постановления), выполняет требования статьи 401 настоящего Кодекса, после чего направляет дело с поступившими жалобами, протестом и возражениями на них в апелляционную инстанцию. О времени и месте рассмотрения дела в апелляционном порядке участников процесса извещает суд апелляционной инстанции. В случае подачи жалобы, протеста на постановление, вынесенное во время судебного разбирательства, закончившегося постановлением приговора, дело направляется в вышестоящую судебную инстанцию только по истечении срока, установленного для обжалования приговора.

Срок рассмотрения дела в апелляционном порядке исчисляется с момента поступления дела в суд апелляционной инстанции.

3. Лицо, обжаловавшее, опротестовавшее приговор (постановление), вправе отозвать свою жалобу, протест до начала заседания суда апелляционной инстанции. Протест прокурора может быть также отозван вышестоящим прокурором.

Сноска. Статья 402 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010); с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 403. Обжалование, опротестование постановления суда первой инстанции

1. Исключен Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).
2. Исключен Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

3. Частная жалоба, протест на постановления суда первой инстанции подается в вышестоящий суд в течение пятнадцати суток со дня вынесения обжалуемого решения и рассматривается по правилам апелляционного производства. По результатам рассмотрения выносится постановление об оставлении жалобы, протеста без удовлетворения либо об отмене или изменении обжалуемого решения.

4. В случае обжалования, опротестования постановления, вынесенного во время судебного разбирательства, закончившегося постановлением приговора, дело направляется в вышестоящую судебную инстанцию только по истечении срока, установленного для обжалования приговора. При этом, если на приговор поданы апелляционная жалоба, протест, проверка частной жалобы, протеста производится той судебной инстанцией, которая рассматривает дело в апелляционном порядке.

5. Обжаловать постановление суда вправе также лица, не являющиеся сторонами в данном деле, если постановление касается их интересов.

Сноска. Статья 403 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 11.07.2001 N 238; от 30.12.2005 N 111 (порядок введения в действие см. ст. 2); от 29.06.2007 N 270 (вводятся в действие по истечении 10 дней со дня его официального опубликования); от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 404. Пределы рассмотрения дела в апелляционной инстанции

1. Суд, рассматривающий дело в апелляционном порядке, проверяет законность, обоснованность, справедливость приговора (постановления) лишь в той части и только в отношении тех осужденных, которых касается жалоба или протест.

2. Если при рассмотрении дела будут установлены нарушения прав и законных интересов других осужденных, которые повлекли постановление незаконного приговора (постановления), суд с соблюдением правил, предусмотренных настоящим Кодексом, вправе отменить или изменить его также в необжалованной, неопротестованной части и в отношении лиц, о которых жалоба, протест не поданы.

3. Рассматривая дело по апелляционным жалобе, протесту на приговор суда первой инстанции, суд вправе также при отсутствии частных жалоб, протестов проверить законность вынесенных по делу частных и иных постановлений суда.

Сноска. Статья 404 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010).

Глава 47. Рассмотрение дел по апелляционным жалобам,
протестам

Сноска. Глава 47 - в редакции Закона РК от 11 июля 2001 г. N 238.

Статья 405. Предмет апелляционного рассмотрения

По апелляционным жалобам, протестам суд апелляционной инстанции по имеющимся в деле и дополнительно представленным материалам, исследованным в заседании апелляционной инстанции, в полном объеме проверяет правильность установления фактических обстоятельств дела и применения уголовного закона, соблюдение норм уголовно-процессуального закона при осуществлении производства по делу, законность и обоснованность приговора или постановления суда первой инстанции.

Сноска. Статья 405 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 406. Сроки рассмотрения дела в апелляционной инстанции

Дело в апелляционном порядке должно быть рассмотрено не позднее одного месяца со дня его поступления. В случаях, если суд усматривает основания необходимости исследования новых материалов и доказательств и вынесения нового приговора, дело в апелляционном порядке должно быть рассмотрено не позднее двух месяцев со дня его поступления. Указанные сроки при наличии уважительных причин могут быть продлены на один месяц по постановлению суда апелляционной инстанции, в производстве которой находится дело. При необходимости дальнейшее продление срока рассмотрения дела в апелляционной инстанции может осуществляться по постановлению председателя коллегии соответствующего областного и приравненного к нему суда. При этом каждое продление срока рассмотрения дела не может превышать одного месяца.

Сноска. Статья 406 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 407. Апелляционная (частная) жалоба, протест

1. Апелляционная жалоба, протест должны содержать:

1) наименование суда, которому адресуются жалоба, протест;

2) данные о лице, подавшем жалобу или принесшем протест, с указанием его процессуального положения, места жительства или место нахождения;

3) приговор или постановление, на которые поданы жалоба, протест, и наименование суда, постановившего это решение;

4) указание о том, в какой части приговора, постановления или в полном объеме на них подаются жалоба, протест;

5) доводы лица, подавшего жалобу, протест, в чем заключается, по его мнению, неправильность приговора, постановления суда и существо его просьбы;

6) доказательства, которыми автор жалобы, протеста обосновывает свои требования, в том числе и те, которые не были исследованы судом первой инстанции;

7) перечень прилагаемых к жалобе, протесту материалов;

8) дату подачи жалобы, протеста и подпись автора жалобы, протеста.

2. В случае, если принесенные жалоба, протест не соответствуют настоящим требованиям, они считаются поданными, но возвращаются с указанием срока для дооформления. Если в течение указанного срока апелляционная (частная) жалоба, протест после пересоставления суду не предоставлены, они считаются не поданными.

3. Стороны вправе в подтверждение оснований апелляционной (частной) жалобы, протеста вместе с жалобой или после ее подачи представлять в суд апелляционной инстанции новые материалы или ходатайствовать об их истребовании и исследовании, а также ходатайствовать о вызове в судебное заседание и допросе указанных ими свидетелей, потерпевших, экспертов, специалистов, о совершении иных действий, направленных на восполнение пробелов судебного следствия в первой инстанции.

4. Лицо, подавшее апелляционную (частную) жалобу, протест, до начала заседания суда вправе изменить либо дополнить новыми доводами свою жалобу, протест. При этом в дополнительном протесте прокурора или его заявлении об изменении протеста, равно как и в дополнительной жалобе потерпевшего, частного обвинителя или представителей, поданных по истечении срока обжалования приговора, не может быть поставлен вопрос об ухудшении положения осужденного, если такое требование не содержалось в первоначальном протесте или жалобе.

Сноска. Статья 407 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 408. Назначение заседания суда апелляционной инстанции

1. Суд первой инстанции по истечении срока для подачи апелляционных (частных) жалоб и протестов и после выполнения требований статьи 401 настоящего Кодекса направляет дело в соответствующую апелляционную инстанцию.

2. О времени и месте рассмотрения дела стороны извещает суд апелляционной инстанции. При поступлении от осужденного, содержащегося под стражей, ходатайства об участии в судебном заседании апелляционной инстанции при рассмотрении жалобы или протеста прокурора, направленных на ухудшение его положения, судья апелляционной инстанции выносит постановление о рассмотрении дела при непосредственном участии осужденного либо с использованием научно-технических средств, позволяющих обеспечить дистанционное участие названного лица, которое направляет в соответствующие органы для исполнения.

3. Вопрос о вызове в судебное заседание осужденного, содержащегося под стражей, в иных случаях решается судом апелляционной инстанции. Участие осужденного (оправданного) в заседании апелляционной инстанции обязательно при исследовании судом новых доказательств, которые не были предметом рассмотрения в суде первой инстанции. Рассмотрение дела в таких случаях в отсутствии осужденного (оправданного) допускается при наличии обстоятельств, указанных в статье 315 настоящего Кодекса.

4. Участие защитника в апелляционной инстанции осуществляется в случаях, предусмотренных статьей 71 настоящего Кодекса. В тех случаях, когда дело рассматривается в отношении несовершеннолетнего осужденного либо когда дело рассматривается по апелляционной жалобе потерпевшего (гражданского истца), их представителей, протесту прокурора, в которых ставится вопрос об ухудшении положения осужденного, либо когда досудебное производство по делу и рассмотрение дела в суде первой инстанции осуществлялись без участия обвиняемого, либо при исследовании апелляционной инстанцией новых доказательств участие защитника в апелляционной инстанции обязательно.

5. Участие прокурора в апелляционной инстанции обязательно, за исключением дел частного обвинения.

В апелляционной инстанции прокурор обладает полномочиями, предусмотренными статьей 317 настоящего Кодекса.

Неявка других участников процесса, за исключением защитника, своевременно извещенных о месте и времени апелляционного заседания, не препятствует рассмотрению дела.

6. Лица, которым в соответствии со статьей 396 настоящего Кодекса предоставлено право обжалования приговора, а также защитник осужденного (оправданного) или представитель потерпевшего, принявшие поручение после вынесения приговора, во всех случаях допускаются в апелляционное заседание суда. По их просьбе им предоставляется слово для выступлений в обоснование поданных жалоб или протеста либо возражений на них.

Сноска. Статья 408 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010); с изменениями, внесенными Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 408-1. Подготовка заседания суда апелляционной инстанции

1. Если для проверки доводов жалоб, протеста необходимо выполнение соответствующих процессуальных действий, судья в течение десяти суток со дня поступления дела принимает решение о назначении экспертиз, вызове и допросе осужденного (оправданного), потерпевшего, свидетелей, экспертов, специалистов, об истребовании материалов и о совершении иных необходимых для правильного разрешения дела действий. В связи с необходимостью выполнения указанных действий дата рассмотрения дела в апелляционной инстанции может быть перенесена судьей на другой срок в соответствии со статьей 406 настоящего Кодекса, о чем извещаются стороны.

2. Судья разрешает вопрос о сохранении, об избрании, отмене или изменении меры пресечения в отношении подсудимого или осужденного, о чем указывает в постановлении.

3. О подготовке дела к рассмотрению в апелляционной инстанции судья выносит постановление, в котором указывает принятые им решения по рассмотренным вопросам и о времени и месте рассмотрения дела в апелляционном порядке. Копия постановления в течение трех суток со дня вынесения направляется участникам процесса.

Сноска. Кодекс дополнен статьей 408-1 в соответствии с Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010); с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 409. Порядок рассмотрения дела в апелляционной инстанции

1. Апелляционная инстанция рассматривает дела в открытом судебном заседании, кроме случаев, указанных в статье 29 настоящего Кодекса. Председательствующий открывает судебное заседание, объявляет, какое дело рассматривается и по чьим апелляционным (частным) жалобам или протесту. После этого председательствующий объявляет состав суда, фамилии присутствующих лиц, являющихся сторонами по делу, а также фамилии переводчиков.

2. Председательствующий разъясняет участвующим в заседании лицам их процессуальные права при рассмотрении дела в апелляционной инстанции и опрашивает стороны о наличии у них отводов и ходатайств и, если они заявлены, выясняет по ним мнение участников процесса, после чего суд с соблюдением порядка, предусмотренного статьей 325 настоящего Кодекса, выносит постановление по результатам их рассмотрения.

3. Лицо, представляющее суду дополнительные материалы, обязано указать, каким путем они получены и в связи с чем возникла необходимость их представления, а также обосновать необходимость восполнения судебного следствия, проведенного судом первой инстанции. Дополнительные материалы не могут быть получены путем производства следственных действий.

4. В случае заявления сторонами ходатайств о приобщении к делу новых материалов или об их истребовании и исследовании, а также ходатайств о вызове в судебное заседание и допросе указанных ими свидетелей, потерпевших, экспертов, специалистов, о совершении иных действий, направленных на восполнение пробелов судебного следствия в первой инстанции, суд выслушивает мнение участников процесса, после чего выносит постановление об их удовлетворении или отклонении. Ходатайства разрешаются с соблюдением требований части пятой статьи 102 настоящего Кодекса. Ходатайства сторон о допросе явившихся по их инициативе свидетелей подлежат удовлетворению. Если в связи с удовлетворением ходатайств требуется время для проведения назначенных экспертиз или для выполнения других действий, суд объявляет перерыв и при необходимости продлевает срок рассмотрения дела в апелляционной инстанции.

5. Суд апелляционной инстанции по правилам, предусмотренным для суда первой инстанции, исследует имеющие значение для правильного разрешения дела представленные сторонами или истребованные по их ходатайствам дополнительные материалы, полученные экспертные заключения, допрашивает вызванных в заседание лиц.

6. После проведения судебного следствия суд по правилам проведения судебных прений заслушивает выступления участников процесса, которые излагают мотивы и доводы своих жалоб, протестов либо возражения на них. Стороны в своих выступлениях вправе ссылаться как на материалы, исследованные судом первой инстанции, так и на дополнительные материалы, исследованные апелляционной инстанцией. Первым выступает участник процесса, подавший жалобу, протест, если таких несколько, суд с учетом их мнения устанавливает очередность их выступлений. Если в жалобе, протесте стороны обвинения ставится вопрос об ухудшении положения осужденного (оправданного), сторона защиты выступает после заслушивания выступления стороны обвинения.

7. При исследовании судом апелляционной инстанции новых доказательств, допросе осужденного (оправданного), свидетеля, потерпевшего, эксперта, специалиста и других лиц ведется протокол судебного заседания, который оформляется в соответствии с требованиями статьи 328 настоящего Кодекса. Стороны и лица, допрошенные в заседании апелляционной инстанции, вправе знакомиться с протоколом судебного заседания и приносить на него свои замечания в порядке, предусмотренном статьей 329 настоящего Кодекса. Замечания на протокол рассматриваются в порядке, предусмотренном статьей 330 настоящего Кодекса.

8. Распорядок судебного заседания и меры, принимаемые в отношении нарушителей, определяются правилами статей 326, 327 настоящего Кодекса. Порядок принятия решений в совещательной комнате определяется правилами статьи 370 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 409 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 410. Полномочия апелляционной инстанции

1. При рассмотрении дела, поступившего с апелляционной жалобой или протестом, суд по ходатайству сторон или по собственной инициативе в целях проверки законности приговора и правильного разрешения дела вправе:

1) истребовать документы, связанные с состоянием здоровья, семейным положением и данными о прошлых судимостях осужденного, потерпевшего и других участвующих в деле лиц, по ходатайству сторон истребовать и другие документы;

2) назначить проведение судебно-психиатрической или иной экспертизы;

3) вызвать в судебное заседание и допросить дополнительных свидетелей, экспертов, специалистов, исследовать письменные, вещественные и иные доказательства, представленные сторонами или истребованные по их просьбе судом;

4) признать исследованные судом первой инстанции материалы недопустимыми доказательствами и исключить их из числа доказательств;

5) признать исключенные судом первой инстанции из числа доказательств материалы допустимыми и их исследовать;

6) исследовать обстоятельства, относящиеся к гражданскому иску, и принять решение по гражданскому иску;

7) выполнить другие действия, необходимые для обеспечения полноты, всесторонности и объективности исследования всех материалов дела и установления истины по делу.

2. При наличии неясностей в изложенных в протоколе судебного заседания показаниях осужденного (оправданного), потерпевших, свидетелей, других лиц, допрошенных судом первой инстанции, дающих возможность различного их толкования, суд по собственной инициативе или по ходатайству сторон вправе уточнить их показания путем допроса по этим обстоятельствам.

Сноска. Статья 410 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 411. Решения, принимаемые апелляционной инстанцией

1. В результате рассмотрения дела в апелляционном порядке суд принимает одно из следующих решений:

1) об оставлении приговора (постановления) суда первой инстанции без изменения, а апелляционной (частной) жалобы, протеста - без удовлетворения;

2) об изменении приговора;

3) об отмене приговора и о прекращении дела;

4) об отмене обвинительного приговора и о постановлении оправдательного приговора;

5) исключен Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012);

6) об отмене оправдательного приговора и о постановлении обвинительного приговора;

7) об отмене приговора постановленного с участием присяжных заседателей и направлении дела на новое судебное рассмотрение;

8) об отмене приговора и о направлении дела для дополнительного расследования по основаниям, указанным в части первой статьи 303 настоящего Кодекса;

9) об изменении постановления, отмене постановления с принятием нового постановления.

2. Суд апелляционной инстанции вправе принять решение, ухудшающее положение осужденного (оправданного) лишь в пределах и по основаниям, которые указаны в жалобах, протесте стороны обвинения.

3. При установлении обстоятельств, указанных в статье 387 настоящего Кодекса, суд апелляционной инстанции выносит частное постановление.

Сноска. Статья 411 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010); с изменениями, внесенными законами РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 411-1. Рассмотрение апелляционной инстанцией гражданского иска в уголовном процессе

1. Суд апелляционной инстанции при рассмотрении дела проверяет также законность, обоснованность и справедливость приговора в части гражданского иска и принимает решение с соблюдением требований статьи 169 настоящего Кодекса.

2. Суд апелляционной инстанции вправе изменить приговор в части гражданского иска.

3. Принятие решения по гражданскому иску, ухудшающего положение осужденного, допускается лишь при наличии соответствующих доводов в жалобах стороны обвинения или в протесте прокурора.";

Сноска. Кодекс дополнен статьей 411-1 в соответствии с Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010); в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 412. Основания к отмене или изменению приговора

Основаниями к отмене либо к изменению приговора суда первой инстанции являются:

1) односторонность и неполнота судебного следствия;

2) несоответствие выводов суда, изложенных в приговоре (постановлении), фактическим обстоятельствам дела;

3) существенное нарушение уголовно-процессуального закона;

4) неправильное применение уголовного закона;

5) несоответствие наказания тяжести преступления и личности осужденного.

Статья 413. Односторонность или неполнота судебного следствия

1. Односторонним или неполно проведенным признается судебное следствие, которое оставило невыясненными такие обстоятельства, установление которых могло иметь существенное значение для правильного разрешения дела.

2. Судебное следствие признается неполным во всяком случае, когда по делу:

1) не были допрошены лица, чьи показания имеют существенное значение для дела, или не была проведена экспертиза, когда ее проведение по закону является обязательным, а равно не были истребованы документы или вещественные доказательства, имеющие существенное значение;

2) не были исследованы доказательства, указанные в постановлении суда, передавшего дело на новое судебное рассмотрение;

3) не установлены с достаточной полнотой данные о личности осужденного.

3. После восполнения пробелов судебного следствия суд апелляционной инстанции принимает одно из решений, указанных в части первой статьи 411 настоящего Кодекса.

4. Судебное следствие, проведенное в сокращенном порядке с соблюдением требований настоящего Кодекса, не может рассматриваться как неполное или одностороннее и влечь отмену приговора (постановления) суда по этим основаниям.

Сноска. Статья 413 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 414. Несоответствие выводов суда, изложенных в приговоре (постановлении), фактическим обстоятельствам дела

1. Приговор (постановление) признается несоответствующим фактическим обстоятельствам дела, если:

1) выводы суда не подтверждаются доказательствами, рассмотренными в судебном заседании;

2) суд не учел обстоятельств, которые могли существенно повлиять на выводы суда;

3) при наличии противоречивых доказательств, имеющих существенное значение для выводов суда, в приговоре (постановлении) не указано, по каким основаниям суд принял одни из этих доказательств и отверг другие;

4) выводы суда, изложенные в приговоре (постановлении), содержат существенные противоречия, которые повлияли или могли повлиять на разрешение дела, в том числе на решение судом вопроса о виновности или невиновности осужденного, оправданного, на правильность применения уголовного закона или на определение меры наказания.

2. Рассмотрев материалы дела, доказательства, представленные сторонами и полученные в ходе апелляционного рассмотрения дела, суд вправе их заново оценить и принять новое решение, предусмотренное в части первой статьи 411 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 414 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 415. Существенное нарушение уголовно-процессуального закона

1. Существенными нарушениями уголовно-процессуального закона признаются нарушения принципов и иных общих положений настоящего Кодекса допущенные в ходе предварительного расследования или при судебном рассмотрении дела, а также иные нарушения закона, которые путем лишения или стеснения гарантированных законом прав участвующих в деле лиц, несоблюдения процедуры судопроизводства или иным путем помешали всесторонне, полно и объективно исследовать обстоятельства дела, повлияли или могли повлиять на постановление правосудного приговора или иного решения суда.

2. Приговор подлежит отмене или изменению, когда допущенные судом первой инстанции односторонность или неполнота судебного следствия в результате неисследования доказательств, подлежащих обязательному исследованию, явилась результатом ошибочного исключения из разбирательства допустимых доказательств или необоснованного отказа стороне в исследовании доказательств, которые могут иметь значение для дела, либо исследование недопустимых доказательств.

3. Приговор (постановление) подлежит отмене во всяком случае, если:

1) судом при наличии оснований, предусмотренных статьей 37 настоящего Кодекса, уголовное дело не было прекращено;

2) приговор постановлен незаконным составом суда;

3) дело рассмотрено в отсутствие подсудимого, кроме случаев, предусмотренных частью второй статьи 315 настоящего Кодекса;

4) дело в суде рассмотрено без участия защитника или представителя потерпевшего, когда их участие по закону является обязательным, или право подсудимого на защиту было нарушено иным образом;

5) в суде нарушено право подсудимого или потерпевшего пользоваться родным языком или языком, которым они владеют, либо услугами переводчика;

6) подсудимому не предоставлено право участия в судебных прениях;

7) подсудимому не предоставлено последнее слово;

8) нарушена тайна постановления приговора;

9) приговор не подписан судьей;

10) в деле отсутствует протокол судебного заседания.

Сноска. Статья 415 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 416. Неправильное применение уголовного закона

Неправильным применением уголовного закона является:

1) нарушение требований общей части Уголовного кодекса Республики Казахстан;

2) применение не той статьи, части статьи, пункта части статьи Особенной части Уголовного кодекса Республики Казахстан, которые подлежали применению;

3) назначение наказания более строгого, чем предусмотрено санкцией данной статьи Особенной части Уголовного кодекса Республики Казахстан.

Статья 417. Несоответствие назначенного судом наказания тяжести преступления и личности осужденного

1. Несоответствующим тяжести преступления и личности осужденного признается наказание, которое хотя и не выходит за пределы, предусмотренные санкцией соответствующей статьи Уголовного кодекса Республики Казахстан, но по своему виду и размеру является несправедливым вследствие чрезмерной мягкости или чрезмерной суровости.

2. Суд апелляционной инстанции вправе смягчить наказание или принять решение о назначении более строгого наказания как в связи с применением закона о более тяжком преступлении, так и без переквалификации действий осужденного. Принятие решения, ухудшающего положение осужденного, допускается лишь при наличии соответствующих доводов в жалобах стороны обвинения или в протесте прокурора и лишь в их пределах. Применение закона о более тяжком преступлении не может выходить за пределы обвинения, предъявленного подсудимому и поддержанного в суде первой инстанции стороной обвинения.

3. В случаях, когда суд первой инстанции принял решение о квалификации преступления на основании части седьмой статьи 317 настоящего Кодекса в связи с изменением государственным и частным обвинителями обвинения на менее тяжкое, апелляционная инстанция не вправе применить закон о более тяжком преступлении, однако в пределах доводов жалоб, протеста вправе увеличить срок или размер наказания либо назначить осужденному другой более строгий вид наказания, чем указан в приговоре.

Сноска. Статья 417 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 418. Отмена обвинительного приговора с прекращением дела

1. При рассмотрении апелляционных жалоб, протеста суд апелляционной инстанции отменяет приговор и прекращает дело при наличии оснований, предусмотренных пунктами 3) - 10) части первой статьи 37 и частью первой статьи 38 настоящего Кодекса.

2. При прекращении дела по основанию, предусмотренному пунктом 9) части первой статьи 37 настоящего Кодекса, суд апелляционной инстанции разрешает вопросы, указанные в статье 516 настоящего Кодекса, и в соответствии со статьей 517 настоящего Кодекса выносит постановление.

Сноска. Статья 418 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 419. Отмена оправдательного приговора

1. Оправдательный приговор, постановление о прекращении дела или иное решение, вынесенное в пользу подсудимого, могут быть отменены апелляционной инстанцией не иначе как по протесту прокурора либо по жалобе потерпевшего или его представителя, а также оправданного по суду, не согласного с основаниями оправдания.

2. Оправдательный приговор, постановление о прекращении дела или иное решение, вынесенные в пользу подсудимого, не могут быть отменены по мотивам существенного нарушения уголовно-процессуального закона, указанного в статье 415 настоящего Кодекса, если невиновность оправданного или сущность иного решения, вынесенного в пользу подсудимого, не оспаривается.

3. Постановление суда о прекращении дела ввиду отказа государственного обвинителя и потерпевших от обвинения при рассмотрении дела в апелляционном порядке отмене не подлежит.

Сноска. Статья 419 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 420. Отмена приговора с участием присяжных заседателей с направлением дела на новое судебное разбирательство

Сноска. Заголовок статьи 420 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

1. Приговор, постановленный с участием присяжных заседателей, подлежит отмене полностью или в части с направлением дела на новое судебное разбирательство в суд, постановивший приговор, но в ином составе суда, по основаниям, указанным в статье 575 настоящего Кодекса.

2. При этом суд апелляционной инстанции не вправе предрешать вопросы о доказанности или недоказанности обвинения, о достоверности или недостоверности того или иного доказательства, о преимуществе одних доказательств перед другими, о применении судом первой инстанции того или иного уголовного закона и мере наказания, а также предрешать выводы, которые могут быть сделаны судом.

Сноска. Статья 420 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 420-1. Отмена приговора с постановлением нового приговора

1. Суд апелляционной инстанции с соблюдением требований главы 44 настоящего Кодекса вправе:

1) отменить обвинительный приговор и вынести оправдательный

приговор при наличии оснований, предусмотренных пунктами 1) и 2) части первой статьи 37 настоящего Кодекса;

2) по жалобе или протесту стороны обвинения отменить оправдательный приговор и постановить обвинительный приговор.

2. При вынесении нового обвинительного приговора суд апелляционной инстанции не вправе выходить за пределы предъявленного обвинения, а также за пределы обвинения и размера наказания, которые при главном судебном разбирательстве поддержал государственный или частный обвинитель.

3. На приговоры апелляционной инстанции, вынесенные по правилам части первой настоящей статьи, могут быть поданы кассационный протест прокурора или кассационная жалоба лицами, указанными в статье 396 настоящего Кодекса, в течение шести месяцев со дня его оглашения, а подсудимым, содержащимся под стражей, – в тот же срок с момента вручения ему копии приговора.

4. Подача жалобы, протеста о пересмотре в кассационной инстанции вступившего в законную силу обвинительного приговора по мотивам невиновности осужденного, а также в связи с необходимостью применения закона о менее тяжком преступлении за суровостью наказания или по иным основаниям, влекущим улучшение положения осужденного, сроками не ограничена.

Сноска. Кодекс дополнен статьей 420-1 в соответствии с Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010); в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 420-2. Отмена приговора с направлением дела для дополнительного расследования

Суд апелляционной инстанции по ходатайствам сторон вправе отменить приговор и направить дело для дополнительного расследования по основаниям, указанным в части первой статьи 303 настоящего Кодекса.

Сноска. Кодекс дополнен статьей 420-2 в соответствии с Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 421. Изменение приговора

1. Суд апелляционной инстанции вправе изменить приговор:

1) смягчить назначенное судом наказание и вид исправительного учреждения;

2) применить закон о менее тяжком преступлении и назначить наказание в соответствии с измененной квалификацией, а также заменить вид исправительного учреждения на более мягкий;

3) исключен Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010);

4) увеличить размер наказания, если его увеличение связано с устранением арифметических ошибок или ошибок при зачете предварительного содержания под стражей, с устранением неправильного применения уголовного закона, регулирующего назначение наказания по совокупности преступлений или по совокупности приговоров, а также при рецидиве преступлений;

4-1) применить дополнительное наказание в случае правильно установленных обстоятельств, полного исследования и анализа доказательств, правильной правовой квалификации действий осужденного и правильно назначенного основного наказания;

5) исключен Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010);

6) отменить назначение осужденному более мягкого вида исправительного учреждения, чем предусмотрено законом, и назначить вид исправительного учреждения в соответствии с Уголовным кодексом Республики Казахстан;

7) признать наличие соответствующего рецидива преступлений, если это не было сделано или сделано неверно судом первой инстанции и назначить более строгий вид режима исправительной колонии;

8) отменить в соответствии с частью пятой статьи 64 Уголовного кодекса Республики Казахстан условное осуждение по предыдущему приговору и в связи с этим назначить наказание по правилам статьи 60 Уголовного кодекса Республики Казахстан, если это не было сделано судом первой инстанции;

9) в случаях, предусмотренных пунктами б) и в) части седьмой статьи 70 Уголовного кодекса Республики Казахстан, отменить условно-досрочное освобождение и назначить наказание по правилам статьи 60 Уголовного кодекса Республики Казахстан;

10) внести в приговор изменения в части гражданского иска, в том числе по вопросам взыскания процессуальных издержек, решения о вещественных доказательствах;

11) применить в соответствии со статьей 95 Уголовного кодекса Республики Казахстан принудительные меры медицинского характера;

12) применить закон о более тяжком преступлении, назначить более строгое наказание или применить дополнительное наказание при наличии оснований для удовлетворения жалобы, протеста стороны обвинения о необходимости применения закона о более тяжком преступлении или назначения более строгого наказания.

2. Суд апелляционной инстанции вправе принять решения, ухудшающие положение осужденного, только в том случае, если по этим основаниям был принесен протест прокурором или подана жалоба частным обвинителем, потерпевшим, их представителями.

Сноска. Статья 421 с изменениями, внесенными законами РК от 21.12.2002 N 363; от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 422. Содержание апелляционного приговора, постановления

1. В случаях, предусмотренных пунктами 1)-3) и 8) части первой статьи 411 настоящего Кодекса (об оставлении приговора суда первой инстанции без изменения, об изменении приговора, отмене приговора с прекращением дела с направлением дела для дополнительного расследования), выносится апелляционное постановление.

Апелляционное постановление состоит из вводной, описательно-мотивировочной и резолютивной частей.

2. Во вводной части постановления должны быть указаны:

1) время и место вынесения постановления;

2) наименование суда и состав суда, вынесшего постановление;

3) лица, подавшие апелляционный протест или апелляционную жалобу;

4) лица, участвовавшие в рассмотрении дела в апелляционной инстанции.

3. Описательно-мотивировочная часть постановления должна содержать краткое изложение существа судебного акта, доводов поданных жалоб, протеста, возражений на них, мнения лиц, участвовавших в суде апелляционной инстанции, а также мотивы принятого решения.

4. При оставлении жалобы, протеста без удовлетворения в связи с отсутствием новых доводов в описательно-мотивировочной части апелляционного постановления указывается только на отсутствие предусмотренных настоящим Кодексом оснований для внесения изменений в судебный акт либо его отмены.

В случае приведения в апелляционной жалобе новых доводов, не являвшихся предметом рассмотрения в суде первой инстанции, в описательно-мотивировочной части должны быть указаны основания, по которым новые доводы признаны необоснованными.

5. При отмене или изменении приговора в постановлении должно быть указано, требования каких норм уголовного или уголовно-процессуального закона нарушены, в чем состоят эти нарушения, основания, по которым в приговор суда первой инстанции внесены изменения.

6. В резолютивной части апелляционного постановления указывается решение суда апелляционной инстанции по жалобе или протесту.

7. В случаях, предусмотренных пунктами 4) и 6) части первой статьи 411 настоящего Кодекса (об отмене обвинительного приговора и о постановлении оправдательного приговора, об отмене оправдательного приговора и о постановлении обвинительного приговора), по правилам главы 44 настоящего Кодекса выносится апелляционный приговор.

8. В апелляционном приговоре должно быть указано, требования каких норм уголовного или уголовно-процессуального закона нарушены, в чем состоят эти нарушения, основания, по которым приговор суда первой инстанции признается незаконным.

9. Если суд апелляционной инстанции принимает решения, предусмотренные частью первой статьи 421 настоящего Кодекса, в описательно-мотивировочной части постановления должны быть приведены мотивы, по которым решение суда первой инстанции признано неправильным, а также основания ухудшения положения осужденного.

10. Суд апелляционной инстанции вправе, не изменяя сущности апелляционного приговора или постановления, вынести дополнительное постановление об исправлении допущенных явных описок и о разъяснении содержащихся в них неясностей.

Сноска. Статья 422 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 423. Вынесение апелляционного приговора, постановления и вступление их в законную силу

1. Апелляционные приговор, постановление выносятся в совещательной комнате, подписываются судьей (судьями) и оглашаются в зале заседания после возвращения судьи (судей) из совещательной комнаты.

2. Суд может с соблюдением требований части первой настоящей статьи вынести резолютивную часть апелляционного приговора, постановления. В этом случае полный текст апелляционного приговора, постановления составляется и подписывается судьей (судьями) в течение десяти суток со дня рассмотрения дела.

3. Апелляционные приговор, постановление вступают в законную силу с момента их оглашения.

Сноска. Статья 423 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 423-1. Обращение к исполнению приговора, постановления суда апелляционной инстанции

1. Приговор или постановление апелляционной инстанции не позднее трех суток со дня их вынесения, а в случае, предусмотренном частью второй статьи 423 настоящего Кодекса, со дня изготовления его полного текста направляются вместе с делом в суд первой инстанции.

2. При возвращении дела для дополнительного расследования в соответствии со статьей 303 настоящего Кодекса постановление апелляционной инстанции вместе с делом направляется соответствующему прокурору. В этом случае в суд первой инстанции направляется копия постановления апелляционной инстанции.

3. Приговор, постановление, в соответствии с которым осужденный подлежит освобождению из-под стражи, исполняются в этой части немедленно, если осужденный участвует в заседании суда апелляционной инстанции. В иных случаях копия апелляционного приговора, постановления или выписка из его резолютивной части немедленно направляется администрации места заключения для исполнения решения об освобождении осужденного из-под стражи.

4. При постановлении судом апелляционной инстанции нового приговора дело направляется в суд первой инстанции для обращения приговора к исполнению.

Сноска. Статья 423-1 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 423-2. Повторное рассмотрение дела в апелляционной инстанции

1. Повторное рассмотрение дела в апелляционной инстанции без отмены первого апелляционного приговора, постановления, вынесенного при проверке законности приговора суда первой инстанции, допускается, если:

1) апелляционные жалобы, протест в отношении некоторых осужденных, жалобы других участников процесса, наделенных правом апелляционного обжалования приговора (постановления), поданные в установленный срок, поступят в суд апелляционной инстанции после рассмотрения дела по жалобам других участников процесса;

2) пропущенный срок для обжалования, опротестования восстановлен судом в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом, после рассмотрения дела в апелляционной инстанции по жалобам других участников процесса.

2. Суд апелляционной инстанции обязан рассмотреть жалобы осужденного, его защитника или представителя и в тех случаях, когда дело в отношении данного лица было рассмотрено по апелляционным жалобам, протесту других участников процесса.

3. В случае, если вновь вынесенные приговор, постановление войдут в противоречие с ранее вынесенными приговором, постановлением апелляционной инстанции, председатель коллегии вносит представление об устранении возникших противоречий в кассационную инстанцию областного и приравненного к нему суда.

Сноска. Статья 423-2 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010); с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 423-3. Рассмотрение дела по первой инстанции после отмены первоначального приговора, постановленного с участием присяжных заседателей

1. После отмены первоначального приговора дело подлежит рассмотрению в порядке, предусмотренном главой 57 настоящего Кодекса.

2. Апелляционная инстанция вправе применить к осужденному уголовный закон о менее тяжком преступлении и снизить наказание в соответствии с измененной квалификацией содеянного. При этом апелляционная инстанция не вправе применить уголовный закон о более тяжком преступлении или усилить назначенное наказание.

3. Оправдательный приговор суда с участием присяжных заседателей не может быть отменен апелляционной инстанцией, кроме случаев нарушений уголовно-процессуального закона, которые ограничили право прокурора, потерпевшего или его представителя на представление доказательств, а также предусмотренных пунктом 5) части первой статьи 575 настоящего Кодекса.

4. Приговор, постановленный судом первой инстанции, при новом рассмотрении дела может быть обжалован в общем порядке.

Сноска. Статья 423-3 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).
Сноска. Глава 48 исключена - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.

Глава 48-1. Рассмотрение дел по кассационным жалобам, протестам

Сноска. Кодекс дополнен главой 48-1 в соответствии с Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 446-1. Общие условия обжалования приговоров, постановлений суда в кассационном порядке

1. По правилам настоящей главы подлежат пересмотру вступившие в законную силу приговоры, постановления районных и приравненных к ним судов (в том числе специализированных, межрайонных судов), а также приговоры и постановления апелляционной инстанции.

2. Пересмотру в кассационном порядке не подлежат приговоры, постановления судов, вынесенные в связи с отказом от обвинения государственного и частного обвинителя, по вопросам санкционирования меры пресечения в виде ареста и продления его срока, по разрешению жалоб на действия и решения лиц, осуществляющих дознание или предварительное следствие, или на действия и решения прокурора в стадии предварительного расследования дела.

3. Круг лиц, обладающих правом принесения кассационных жалоб, и порядок принесения жалоб определяются по правилам, указанным в статьях 396 и 398 настоящего Кодекса.

4. Протест о пересмотре судебного акта в кассационном порядке может быть принесен прокурором области и приравненным к нему прокурором, а также Генеральным Прокурором и его заместителями по правилам, указанным в статье 398 настоящего Кодекса.

Уголовное дело может быть истребовано из соответствующего суда для проверки в кассационном порядке Генеральным прокурором Республики Казахстан, его заместителями, прокурорами областей и приравненными к ним прокурорами в сроки, указанные в части 2-1 статьи 460 настоящего Кодекса.

5. На вступившие в законную силу приговоры, постановления районных и приравненных к ним судов (в том числе специализированных, межрайонных судов) могут быть поданы кассационный протест или кассационная жалоба в течение шести месяцев со дня их вступления в законную силу, а подсудимым, содержащимся под стражей, – в тот же срок с момента вручения ему копии приговора, постановления.

На приговоры, постановления апелляционной инстанции могут быть поданы кассационный протест или кассационная жалоба в течение шести месяцев со дня их оглашения, а подсудимым, содержащимся под стражей, – в тот же срок с момента вручения ему копии приговора, постановления.

6. Подача жалобы, протеста о пересмотре в кассационной инстанции вступившего в законную силу обвинительного приговора по мотивам невиновности осужденного, а также в связи с необходимостью применения закона о менее тяжком преступлении за суровостью наказания или по иным основаниям, влекущим улучшение положения осужденного, сроками не ограничена.

7. Жалоба, протест о пересмотре в кассационной инстанции вступившего в законную силу обвинительного приговора могут быть поданы в письменной форме либо в форме электронного документа.

Сноска. Статья 446-1 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012); с изменением, внесенным Законом РК от 17.11.2014 № 254-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 446-2. Предмет кассационного рассмотрения

Суд кассационной инстанции проверяет соблюдение судом, постановившим приговор (постановление), норм уголовного и уголовно-процессуального закона и на основе этого проверяет законность, обоснованность и справедливость приговора (постановления).

Статья 446-3. Кассационные жалоба или протест

1. Кассационные жалоба или протест должны содержать:

1) наименование суда, которому адресуется жалоба или протест;

2) данные о лице, подавшем жалобу или принесшем протест, с указанием его процессуального положения, места жительства или место нахождения;

3) приговор или иное решение, которое обжалуется или опротестовывается, и наименование суда, постановившего это решение;

4) доводы лица, подавшего жалобу или протест, с указанием, в чем заключается неправильность применения уголовного или уголовно-процессуального закона и как это отразилось на существе судебного решения, в чем состоит просьба;

5) перечень прилагаемых к жалобе или протесту материалов;

6) подпись автора жалобы или протеста.

2. В случае, если принесенные жалоба, протест не соответствуют требованиям, установленным частью первой настоящей статьи, они считаются поданными, но возвращаются с указанием срока для дооформления. Если в течение этого срока кассационная жалоба, протест после пересоставления суду не предоставлены, они считаются не поданными.

3. В случае обжалования приговора, постановления, вынесенных судом при рассмотрении дела в апелляционном порядке, в кассационной жалобе, протесте должны быть отражены основания о согласии или несогласии с приговором, постановлением апелляционной инстанции.

Сноска. Статья 446-3 с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 446-4. Сроки рассмотрения дела в кассационной инстанции

Дело должно быть рассмотрено не позднее одного месяца со дня его поступления в кассационную инстанцию. Этот срок ввиду сложности или большого объема дела, а также при наличии иных уважительных причин может продлеваться постановлением суда, рассматривающего дело, но каждый раз не более чем на один месяц.

Статья 446-5. Назначение заседания суда кассационной инстанции

1. При поступлении жалобы, протеста судья кассационной инстанции истребует дело, по поступлению которого устанавливает дату его рассмотрения.

2. О месте и времени рассмотрения дела в кассационной инстанции извещаются стороны. Вопрос о вызове осужденного, содержащегося под стражей, решается судом кассационной инстанции. При поступлении от осужденного, содержащегося под стражей, ходатайства об участии в судебном заседании кассационной инстанции при рассмотрении жалобы или протеста прокурора, направленных на ухудшение его положения, суд кассационной инстанции выносит постановление о рассмотрении дела при непосредственном участии осужденного либо с использованием научно-технических средств, позволяющих обеспечить дистанционное участие названного лица, которое направляет в соответствующие органы для исполнения.

3. Неявка лиц, своевременно извещенных о месте и времени кассационного заседания, не препятствует рассмотрению дела. Участие прокурора в заседании суда кассационной инстанции обязательно.

4. Лица, обладающие правом принесения кассационных жалоб, протестов, а также защитник осужденного (оправданного) или представитель потерпевшего, принявшие поручение после вынесения приговора, постановления, во всех случаях допускаются в заседание суда кассационной инстанции. По их просьбе им предоставляется слово для выступлений в обоснование поданных жалоб или протеста либо возражений на них.

Сноска. Статья 446-5 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 446-6. Полномочия суда кассационной инстанции

Судья при подготовке дела к слушанию или суд при рассмотрении дела, поступившего с кассационной жалобой или протестом, по собственной инициативе или ходатайству сторон вправе:

1) истребовать документы, связанные с состоянием здоровья, семейным положением и данными о прошлых судимостях осужденного;

2) истребовать сведения, необходимые для определения действия закона во времени, в пространстве и для определения правильности применения судом первой и апелляционной инстанций норм уголовного и уголовно-процессуального законов при разрешении дела.

Сноска. Статья 446-6 с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 446-7. Порядок рассмотрения дела кассационной инстанцией

1. Кассационная инстанция рассматривает дела в открытом судебном заседании, кроме случаев, указанных в статье 29 настоящего Кодекса.

2. Председательствующий открывает судебное заседание и объявляет, какое дело рассматривается и по чьим кассационным жалобам или протесту. После этого председательствующий объявляет состав суда, фамилии лиц, являющихся сторонами по делу и присутствующих в заседании суда, а также фамилии переводчиков и разъясняет участвующим в заседании лицам их права при рассмотрении дела в кассационной инстанции.

3. Председательствующий опрашивает явившихся по делу участников процесса об имеющихся у них отводах и ходатайствах и по результатам их рассмотрения суд в порядке, предусмотренном статьей 325 настоящего Кодекса, выносит постановление.

4. Рассмотрение дела начинается с выступления участника процесса, подавшего кассационную жалобу или протест. Если таких участников несколько, председательствующим с учетом мнения сторон устанавливается очередность их выступления. В выступлениях участники процесса указывают, какие относящиеся к предмету кассационного рассмотрения обстоятельства, связанные с нарушениями в применении закона, были допущены судом первой или апелляционной инстанций, в чем это выразилось и как отразилось на существе принятого решения по делу.

5. В подтверждение или опровержение доводов, приведенных в кассационной жалобе или протесте, выступающие вправе представить в кассационную инстанцию дополнительные материалы, при этом сообщить суду, каким путем они получены и в связи с чем возникла необходимость их представления. Дополнительные материалы не могут быть получены путем производства следственных действий. О принятии или отклонении дополнительных материалов суд, выслушав мнение сторон, выносит постановление. Дополнительные материалы, если они имеют значение для разрешения дела, могут послужить основанием для отмены или изменения приговора, если содержащиеся в таких материалах данные или сведения не требуют дополнительной проверки. В иных случаях дополнительные материалы могут служить основанием для отмены приговора, постановления суда и направления дела на новое рассмотрение в суд апелляционной инстанции или в суд первой инстанции, если дело в апелляционном порядке не рассматривалось.

6. Распорядок судебного заседания и меры, принимаемые в отношении нарушителей, определяются правилами статей 326 и 327 настоящего Кодекса. Порядок совещания судей и принятия решений определяется правилами статьи 370 настоящего Кодекса. Принятию постановления предшествует совещание судей.

Сноска. Статья 446-7 с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 446-8. Решения, принимаемые кассационной инстанцией

В результате рассмотрения дела в кассационном порядке суд своим постановлением принимает одно из следующих решений:

1) оставляет приговор первой инстанции и постановление апелляционной инстанции без изменения, а жалобу или протест без удовлетворения;

2) отменяет судебные акты и прекращает дело;

3) отменяет судебные акты апелляционной инстанции и оставляет приговор первой инстанции без изменения;

4) отменяет судебные акты апелляционной инстанции и направляет дело на новое рассмотрение в суд апелляционной инстанции;

5) отменяет судебные акты первой инстанции и направляет дело на новое рассмотрение в суд первой инстанции, если дело в апелляционном порядке не рассматривалось, а также если дело в суде первой инстанции рассматривалось с участием присяжных заседателей;

6) изменяет приговор первой инстанции и постановление апелляционной инстанции;

7) отменяет приговор и направляет дело для дополнительного расследования по основаниям, указанным в части первой статьи 303 настоящего Кодекса;

8) при установлении обстоятельств, указанных в статье 387 настоящего Кодекса, выносит частное постановление.

Сноска. Статья 446-8 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 446-9. Основания к отмене или изменению приговора, постановления кассационной инстанцией

Основаниями к отмене или изменению приговора, постановления в кассационном порядке являются:

1) неправильное применение уголовного закона;

2) существенное нарушение уголовно-процессуального закона;

3) несправедливость приговора.

Сноска. Статья 446-9 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 446-10. Неправильное применение уголовного закона

Неправильным применением уголовного закона является:

1) нарушение требований Общей части Уголовного кодекса Республики Казахстан;

2) применение не той статьи или части (пункта) статьи Особенной части Уголовного кодекса Республики Казахстан, которые подлежали применению;

3) назначение наказания более строгого, чем предусмотрено санкцией данной статьи Уголовного кодекса Республики Казахстан.

Статья 446-11. Существенное нарушение уголовно-процессуального закона

1. Существенными нарушениями уголовно-процессуального закона признаются нарушения принципов и иных общих положений настоящего Кодекса при судебном рассмотрении дела, которые путем лишения или стеснения гарантированных законом прав участвующих в деле лиц, несоблюдения процедуры судопроизводства или иным путем воспрепятствовали всесторонне, полно и объективно исследовать обстоятельства дела, повлияли или могли повлиять на постановление правосудного приговора.

2. Приговор подлежит отмене во всяком случае, если судом допущены нарушения уголовно-процессуального закона, указанные в части третьей статьи 415 настоящего Кодекса.

Статья 446-12. Несправедливость приговора

1. Несправедливым признается приговор, по которому назначено наказание, не соответствующее требованиям статьи 52 Уголовного кодекса Республики Казахстан.

2. Суд кассационной инстанции по правилам статьи 446-17 настоящего Кодекса вправе изменить приговор в связи с его несправедливостью.

3. Если приговор признан несправедливым вследствие необоснованного оправдания, применения уголовного закона о менее тяжком преступлении или в связи с чрезмерной мягкостью наказания, суд кассационной инстанции при наличии протеста прокурора или жалобы потерпевшего, его представителя, принесенных по этим основаниям, вправе усилить наказание либо применить закон о более тяжком преступлении.

Сноска. Статья 446-12 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 446-13. Отмена обвинительного приговора с прекращением дела

Рассматривая дело в кассационном порядке, суд отменяет обвинительный приговор и прекращает дело при наличии оснований, предусмотренных частью первой статьи 37 и частью первой статьи 38 настоящего Кодекса.

Статья 446-14. Отмена оправдательного приговора

1. Оправдательный приговор может быть отменен в кассационной инстанции не иначе, как по протесту прокурора либо по жалобе потерпевшего или его представителя, а также по жалобе оправданного по суду, не согласного с основаниями оправдания.

2. Оправдательный приговор, постановление о прекращении дела или иное решение, вынесенное в пользу подсудимого, не могут быть отменены по мотивам существенного нарушения уголовно-процессуального закона, если невиновность оправданного или сущность иного решения, вынесенного в пользу подсудимого, не подвергается сомнению.

Статья 446-15. Отмена приговора с направлением дела на новое рассмотрение

Сноска. Заголовок статьи 446-15 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

1. Приговор подлежит отмене с направлением дела на новое апелляционное рассмотрение или на новое рассмотрение в суд первой инстанции, если дело в апелляционном порядке не рассматривалось, только в случае установления кассационной инстанцией существенных нарушений уголовно-процессуального закона, которые повлияли или могли повлиять на законность приговора.

2. Приговор может быть также отменен с направлением дела на новое судебное рассмотрение по основанию, предусмотренному в части третьей статьи 446-12 настоящего Кодекса.

3. При этом суд кассационной инстанции не вправе предрешать вопросы о доказанности или недоказанности обвинения, о достоверности или недостоверности того или иного доказательства, о преимуществе одних доказательств перед другими, о применении судом первой инстанции того или иного уголовного закона и мере наказания, а также предрешать выводы, которые могут быть сделаны судом.

Сноска. Статья с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 446-16. Отмена приговора с направлением дела для дополнительного расследования

При наличии оснований суд кассационной инстанции по ходатайствам сторон вправе отменить приговор и направить дело для дополнительного расследования по основаниям, указанным в части первой статьи 303 настоящего Кодекса.

Статья 446-17. Изменение приговора

1. В случае неправильного применения судом первой или апелляционной инстанции уголовного закона суд кассационной инстанции вправе применить к осужденному закон о менее тяжком преступлении и снизить наказание в соответствии с измененной квалификацией содеянного, а также вправе применить закон о более тяжком преступлении или усилить назначенное наказание.

2. Суд кассационной инстанции вправе снизить назначенное осужденному наказание без изменения квалификации, если оно признано несправедливым вследствие чрезмерной его суровости.

3. Суд кассационной инстанции вправе увеличить размер наказания, если его увеличение связано с устранением арифметических ошибок или ошибок при зачете срока предварительного содержания под стражей, с устранением неправильного применения уголовного закона, регулирующего назначение наказания по совокупности приговоров и преступлений. Суд кассационной инстанции вправе отменить немотивированное в приговоре назначение осужденному более мягкого вида исправительного учреждения, чем предусмотрено законом, и назначить вид исправительного учреждения в соответствии с Уголовным кодексом Республики Казахстан.

4. Суд кассационной инстанции вправе внести предусмотренные настоящей статьей изменения, ухудшающие положение осужденного, только в том случае, если по этим основаниям внесен протест прокурора или подана жалоба потерпевшего, частного обвинителя или их представителей.

5. Суд, рассматривающий дело, проверяет законность, обоснованность и справедливость приговора суда в полном объеме. Внесение изменений в судебный акт по основаниям, не указанным в кассационной жалобе (протесте), а также в отношении других осужденных, в отношении которых кассационная жалоба (протест) не принесена, допускается лишь при изменении квалификации преступления, совершенного в соучастии с осужденным, в отношении которого подана кассационная жалоба, если при этом не ухудшается их положение. Решение об ухудшении положения суд вправе принять только в отношении тех осужденных, о которых указано в протесте прокурора или кассационной жалобе. Суд не вправе ухудшить положение осужденного по кассационной жалобе его или его защитника, или представителя.

Сноска. Статья 446-17 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 446-18. Содержание кассационного постановления

1. Кассационное постановление состоит из вводной, описательно-мотивировочной и резолютивной частей.

2. Во вводной части постановления должны быть указаны:

1) время и место вынесения постановления;

2) наименование суда и состав кассационной коллегии, вынесшей постановление;

3) лица, подавшие кассационную жалобу или принесшие кассационный протест;

4) лица, участвовавшие при рассмотрении дела в кассационной инстанции.

3. Описательно-мотивировочная часть постановления должна содержать краткое изложение доводов лица, подавшего жалобу или принесшего протест, возражений других лиц, участвовавших в суде в кассационной инстанции, а также мотивы принятого решения. Если жалоба или протест оставлены без удовлетворения, указываются основания, по которым доводы жалобы или протеста признаны необоснованными или несущественными.

При отмене или изменении приговора указывается, требования каких статей уголовного или уголовно-процессуального закона нарушены и в чем состоят эти нарушения; основания, по которым назначенное судом первой или апелляционной инстанции наказание признано несправедливым. В случае направления дела на новое судебное разбирательство указывается, какие нарушения закона должны быть устранены. При этом кассационная инстанция не вправе предрешать вопросы о доказанности или недоказанности обвинения, о достоверности или недостоверности того или иного доказательства и о преимуществах одних доказательств перед другими, о применении судом первой, апелляционной инстанции того или иного уголовного закона и мере наказания.

4. При оставлении жалобы, протеста без удовлетворения в связи с отсутствием новых доводов в описательно-мотивировочной части кассационного постановления указывается только на отсутствие предусмотренных настоящим Кодексом оснований для внесения изменений в судебный акт либо его отмены.

В случае приведения в кассационной жалобе новых доводов, не являвшихся предметом рассмотрения в судах первой и апелляционной инстанций, в описательно-мотивировочной части должны быть указаны основания, по которым новые доводы признаны необоснованными.

5. В резолютивной части постановления указывается решение суда кассационной инстанции по жалобе или протесту.

Сноска. Статья 446-18 с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 446-19. Вынесение кассационного постановления

1. Кассационное постановление выносится в совещательной комнате с соблюдением требований, предусмотренных статьей 423 настоящего Кодекса.

2. Кассационное постановление вступает в законную силу с момента его оглашения.

Сноска. Статья 446-19 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 446-20. Обращение к исполнению постановления кассационной инстанции

1. Постановление кассационной инстанции не позднее трех суток после его вынесения направляется вместе с делом для исполнения в суд первой инстанции, постановивший приговор. При направлении дела для дополнительного расследования постановление кассационной инстанции вместе с делом направляется соответствующему прокурору. В этом случае в суд первой инстанции, постановивший приговор, направляется копия постановления кассационной инстанции.

2. Постановление, в соответствии с которым осужденный подлежит освобождению из-под стражи, исполняется в этой части немедленно, если осужденный участвует в заседании кассационной инстанции. В иных случаях копия кассационного постановления или выписка из кассационного постановления его резолютивной части немедленно направляется администрации места заключения для исполнения решения об освобождении осужденного из-под стражи.

Сноска. Статья 446-20 с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 446-21. Повторное рассмотрение дела в кассационной инстанции

1. Если по каким-либо причинам кассационные жалоба или протест в отношении некоторых осужденных, поданные в установленный срок, поступят в суд кассационной инстанции после рассмотрения дела в отношении других осужденных, а также если кассационная жалоба осужденного, его защитника или законного представителя поступит, когда дело в отношении этого осужденного уже рассмотрено по кассационной жалобе другого участника процесса или протесту прокурора, суд кассационной инстанции обязан рассмотреть такую жалобу или протест и вынести по ним постановление.

2. В случае, если вновь вынесенное постановление войдет в противоречие с ранее вынесенным, суд кассационной инстанции направляет дело в Верховный Суд Республики Казахстан для проверки в порядке надзора.

Сноска. Статья 446-21 с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 446-22. Рассмотрение дела в первой, апелляционной инстанции после отмены приговора

1. После отмены приговора дело подлежит рассмотрению в общем порядке.

2. Усиление наказания или применение закона о более тяжком обвинении при новом рассмотрении дела судом первой, апелляционной инстанции допускаются, если такая просьба содержалась в кассационной жалобе, протесте стороны обвинения и судом кассационной инстанции указана в качестве одного из оснований отмены приговора.

3. При новом рассмотрении дела суд первой, апелляционной инстанции не вправе:

1) признать осужденного виновным в той части обвинения, которая была исключена первоначальным приговором, если приговор в этой части не был отменен по жалобе, протесту стороны обвинения;

2) усилить наказание, назначить отбывание части срока лишения свободы в тюрьме или отбывание наказания в колонии более строгого режима, назначить дополнительное наказание или применить закон о более тяжком преступлении, если первоначальный приговор отменен хотя и по жалобе, протесту стороны обвинения, но не по этим основаниям.

Сноска. Статья 446-22 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 446-23. Пределы назначения наказания при новом рассмотрении дела

Приговор, постановленный судом первой, апелляционной инстанции при новом рассмотрении дела, может быть обжалован в общем порядке. При этом, если первый приговор отменен по жалобе, протесту в защиту осужденного, а второй приговор отменен по жалобе, протесту стороны обвинения на мягкость наказания или в связи с необходимостью применить закон о более тяжком преступлении, суд, рассматривающий дело в третий раз, может назначить более суровое наказание или применить закон о более тяжком преступлении, чем по второму приговору, но не вправе усилить наказание или применить закон о более тяжком преступлении по сравнению с первым приговором.

Сноска. Статья с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Раздел 9. Исполнение судебных решений
Глава 49. Исполнение приговоров и постановлений суда

Статья 447. Вступление приговора в законную силу и обращение его к исполнению

1. Приговоры суда первой инстанции, постановленные районным и приравненными к ним судами, специализированным межрайонным судом по уголовным делам, специализированным межрайонным военным судом по уголовным делам, специализированным межрайонным судом по делам несовершеннолетних, военным судом гарнизона, вступают в законную силу и подлежат обращению к исполнению по истечении срока на апелляционное обжалование или опротестование, если они не были обжалованы или опротестованы.

2. В случае пересмотра дела в апелляционной инстанции, если он не отменен, приговор вступает в силу в день вынесения апелляционного постановления. Если апелляционные (частные) жалобы, протест были отозваны до начала заседания суда апелляционной инстанции, приговор вступает в законную силу в день вынесения апелляционной инстанцией постановления о прекращении производства в связи с отзывом жалобы, протеста.

3. Приговор обращается к исполнению судом первой инстанции не позднее трех суток со дня вступления приговора в законную силу или возвращения дела из вышестоящего суда.

4. Лицо, осужденное за преступление, освобождается от отбывания наказания, если обвинительный приговор не был приведен в исполнение в сроки, установленные статьей 75 Уголовного кодекса Республики Казахстан.

5. Если судом постановлен оправдательный приговор либо подсудимый осужден без назначения наказания или освобожден от наказания либо приговорен к наказанию, не связанному с лишением свободы, а до постановления приговора он находился под стражей, суд, вынесший такое решение, немедленно освобождает его из-под стражи.

Сноска. Статья 447 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010); с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 448. Вступление постановления суда в законную силу и обращение его к исполнению

1. Постановление суда первой инстанции вступает в законную силу и обращается к исполнению по истечении срока на обжалование или опротестование либо, в случае принесения частной жалобы или протеста, по рассмотрении дела вышестоящим судом.

2. Постановление суда, не подлежащее обжалованию или опротестованию, вступает в силу и обращается к исполнению немедленно по его вынесении.

3. Постановление суда о прекращении дела при разрешении вопроса о назначении судебного заседания или в судебном заседании подлежит немедленному исполнению в той его части, которая касается освобождения обвиняемого или подсудимого из-под стражи.

4. Постановление, приговор суда апелляционной инстанции вступают в силу с момента его оглашения.

5. Приговоры и постановления судов апелляционной и кассационной инстанций обращаются к исполнению в порядке, предусмотренном статьей 423-1 настоящего Кодекса.

6. Частное постановление суда по истечении не более трех суток с момента вступления в законную силу направляется соответствующему должностному лицу, выполняющему управленческие функции. Не позднее чем в месячный срок по частному постановлению должны быть приняты необходимые меры и о результатах сообщено суду, вынесшему постановление.

Сноска. Статья 448 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238; от 09.12.2004 N 10; от 30.12.2005 N 111 (порядок введения в действие см. ст. 2); от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 449. Порядок обращения к исполнению приговора, постановления суда

1. Вступившие в законную силу приговор и постановление суда обязательны для всех без исключения государственных органов, органов местного самоуправления, юридических лиц, должностных лиц, граждан и подлежат неукоснительному исполнению на всей территории Республики Казахстан. Неисполнение приговора, постановления суда влечет уголовную ответственность.

2. Обращение к исполнению приговора и постановления возлагается на суд, рассматривавший дело по первой инстанции. Распоряжение об исполнении приговора направляется судьей вместе с копией приговора тому органу, на который в соответствии с уголовно-исполнительным законодательством возложена обязанность приведения приговора в исполнение. На суд апелляционной инстанции возлагаются обязанности сообщить результаты апелляционного рассмотрения дела в отношении лиц, содержащихся под стражей. В случае изменения приговора при рассмотрении дела в апелляционном порядке к копии приговора должна быть приложена копия постановления апелляционной инстанции.

3. Если в приговоре указано на необходимость поставить вопрос о лишении осужденного государственной награды Республики Казахстан, почетного, воинского, специального или иного звания, классного чина, дипломатического ранга или квалификационного класса, присвоенных Президентом Республики Казахстан, суд, вынесший приговор, направляет представление о лишении осужденного государственной награды, указанных звания, классного чина, дипломатического ранга или квалификационного класса, а также копию приговора и справку о вступлении его в законную силу Президенту Республики Казахстан.

4. Органы, исполняющие приговор, немедленно извещают суд, постановивший приговор, о приведении его в исполнение. Администрация исправительного учреждения должна извещать суд, постановивший приговор, о месте отбывания наказания осужденным. Об исполнении приговора апелляционной инстанции извещение направляется в соответствующий суд первой инстанции.

Сноска. Статья 449 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238; от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 450. Извещение родственников осужденного и гражданского истца об обращении приговора к исполнению

1. После вступления в законную силу приговора, которым осужденный, содержащийся под стражей, приговорен к содержанию на гауптвахте или лишению свободы, администрация места заключения обязана поставить в известность семью осужденного о том, куда он направляется для отбывания наказания.

2. Об обращении приговора к исполнению в случае удовлетворения гражданского иска гражданский истец извещается судебным исполнителем.

Сноска. Статья 450 с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 451. Предоставление родственникам свидания с осужденным

До обращения приговора к исполнению председательствующий по делу или председатель суда обязаны предоставить супругу (супруге), близким родственникам осужденного, содержащегося под стражей, по их просьбе возможность свидания и телефонного разговора с осужденным.

Статья 452. Отсрочка исполнения приговора

1. Исполнение приговора об осуждении лица к привлечению к общественным работам, исправительным работам, ограничению свободы или лишению свободы может быть отсрочено при наличии одного из следующих оснований:

1) тяжелой болезни осужденного, препятствующей отбыванию наказания, - до его выздоровления;

2) беременности осужденной или наличия у осужденной женщины малолетних детей и в отношении мужчин, в одиночку воспитывающих малолетних детей, - в порядке, предусмотренном статьей 72 Уголовного кодекса Республики Казахстан;

3) когда немедленное отбывание наказания может повлечь за собой тяжкие последствия для осужденного или его семьи ввиду пожара или иного стихийного бедствия, тяжкой болезни или смерти единственного трудоспособного члена семьи или других чрезвычайных обстоятельств - на срок, установленный судом, но не более шести месяцев, а в отношении лиц, указанных в части второй статьи 74 Уголовного кодекса Республики Казахстан, - не более трех месяцев.

2. Уплата штрафа может быть отсрочена или рассрочена на срок до шести месяцев, если немедленная уплата его является для осужденного невозможной.

3. Вопрос об отсрочке исполнения приговора решается судом по ходатайству осужденного, его законного представителя, близких родственников, защитника либо по представлению прокурора или по собственной инициативе.

Сноска. Статья 452 с изменениями, внесенными Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 453. Вопросы, подлежащие рассмотрению судом при исполнении приговора

К ведению суда относится рассмотрение следующих вопросов, связанных с исполнением приговора:

1) о замене в случае злостного уклонения от наказания в виде штрафа привлечением к общественным работам, исправительными работами (статья 40 Уголовного кодекса Республики Казахстан), привлечения к общественным работам ограничением свободы (статья 42 Уголовного кодекса Республики Казахстан), исправительных работ ограничением свободы или лишением свободы (статья 43 Уголовного кодекса Республики Казахстан), ограничения свободы лишением свободы (статья 45 Уголовного кодекса Республики Казахстан);

1-1) об объявлении розыска и избрании меры пресечения в отношении лиц, осужденных к наказанию, не связанному с изоляцией от общества, скрывшихся от контроля и уклоняющихся от отбывания наказания;

2) об изменении вида исправительного учреждения, назначенного по приговору лицу, осужденному к лишению свободы в соответствии с уголовно-исполнительным законодательством;

3) об условно-досрочном освобождении от отбывания наказания (статья 70 Уголовного кодекса Республики Казахстан), о замене неотбытой части наказания более мягким (статья 71 Уголовного кодекса Республики Казахстан);

3-1) об отмене условно-досрочного освобождения от отбывания наказания (часть седьмая статьи 70 Уголовного кодекса Республики Казахстан);

4) об освобождении от наказания в связи с болезнью с применением или без применения принудительных мер медицинского характера (статья 73 Уголовного кодекса Республики Казахстан);

5) об отмене условного осуждения или продлении испытательного срока (статья 64 Уголовного кодекса Республики Казахстан;

5-1) об отмене полностью или частично ранее установленных для осужденного к ограничению свободы обязанностей (статья 45 Уголовного кодекса Республики Казахстан);

5-2) об отмене отсрочки исполнения наказания по истечении его срока или в случае смерти ребенка, либо в случае прерывания беременности (часть третья статьи 72 Уголовного кодекса Республики Казахстан);

6) об освобождении от отбывания наказания в связи с истечением сроков давности обвинительного приговора суда (статья 75 Уголовного кодекса Республики Казахстан);

7) об исполнении приговора при наличии других неисполненных приговоров, если это не решено в последнем по времени приговоре (статья 60 Уголовного кодекса Республики Казахстан);

8) о зачете времени содержания под стражей, а также времени пребывания в лечебном учреждении (статьи 62, 94, 95 Уголовного кодекса Республики Казахстан);

9) о продлении, изменении или прекращении применения принудительных мер медицинского характера (статьи 93, 95 Уголовного кодекса Республики Казахстан);

10) об освобождении от наказания или смягчении наказания, об изменении квалификации совершенного осужденным деяния, сокращении срока наказания, рецидива преступлений вследствие издания уголовного закона, имеющего обратную силу, а также акта об амнистии (статья 5 Уголовного кодекса Республики Казахстан);

11) о снижении размера удержаний из заработной платы осужденного к исправительным работам в соответствии с уголовно-исполнительным законодательством;

12) о разъяснении всякого рода сомнений и неясностей, возникающих при исполнении приговора;

13) о прекращении производства в связи со смертью осужденного.

Сноска. Статья 453 с изменениями, внесенными законами РК от 05.05.2000 N 47; от 21.12.2002 N 363; от 09.12.2004 г. N 10; от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 454. Суды, разрешающие вопросы, связанные с исполнением приговора

1. Вопросы об отсрочке исполнения приговора в соответствии со статьей 452 настоящего Кодекса, о замене одного вида наказания другим (пункт 1 статьи 453 настоящего Кодекса), об освобождении от наказания в связи с истечением срока давности обвинительного приговора (пункт 6 статьи 453 настоящего Кодекса), об исполнении приговора при наличии других неисполненных приговоров (пункт 7 статьи 453 настоящего Кодекса), о снижении размера удержания из заработной платы осужденного к исправительным работам в случае ухудшения его материального положения (пункт 11 статьи 453 настоящего Кодекса), а также сомнения и неясности, возникающие при исполнении приговора (пункт 12 статьи 453 настоящего Кодекса), разрешаются судом, постановившим приговор.

2. Если приговор приводится в исполнение вне района деятельности суда, постановившего приговор, эти вопросы разрешаются судом того же уровня, а при отсутствии в районе исполнения приговора суда того же уровня - вышестоящим судом. В этом случае копия постановления суда направляется суду, постановившему приговор.

3. Вопросы об изменении вида исправительного учреждения, назначенного лицу, осужденному к лишению свободы (пункт 2 статьи 453 настоящего Кодекса), об условно-досрочном освобождении от наказания или замене неотбытой части наказания более мягким (пункт 3 статьи 453 настоящего Кодекса), об освобождении от наказания в связи с болезнью (пункт 4 статьи 453 настоящего Кодекса), о зачете предварительного заключения или времени пребывания в лечебном учреждении (пункт 8 статьи 453 настоящего Кодекса), о продлении, изменении или прекращении применения принудительных мер медицинского характера (пункт 9 статьи 453 настоящего Кодекса), а также об освобождении от наказания или смягчении наказания, об изменении квалификации совершенного осужденным деяния, сокращении срока наказания, рецидива преступлений вследствие издания закона, имеющего обратную силу (пункт 10 статьи 453 настоящего Кодекса), разрешаются районным и приравненным к нему судом по месту отбывания наказания осужденным.

4. Вопросы об отмене условно-досрочного освобождения (пункт 3-1 статьи 453 настоящего Кодекса), об отмене условного осуждения и другие вопросы, предусмотренные пунктами 1-1, 5 и 5-2 статьи 453 настоящего Кодекса, разрешаются районным и приравненным к нему судом по месту жительства осужденного.

Сноска. Статья 454 с изменениями, внесенными законами РК от 09.12.2004 N 10; от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 18.01.2012 № 547-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 455. Порядок разрешения вопросов, связанных с исполнением приговора

1. Применение принудительных мер медицинского характера при освобождении от отбывания наказания в случаях, предусмотренных пунктом 4 статьи 453 настоящего Кодекса, производится судом в составе трех судей. Все другие вопросы, связанные с исполнением наказания, разрешаются судьей единолично в судебном заседании.

2. Вопросы, связанные с исполнением приговора, рассматриваются судом в месячный срок по представлению (ходатайству) органа, ведающего исполнением наказания, либо по представлению специализированного государственного органа, обеспечивающего исправление несовершеннолетнего. В судебное заседание вызываются представители органов и организаций, по представлению (ходатайству) которых рассматривается дело.

3. В случаях, указанных в статье 452, в пунктах 3, 4, 6, 7, 10, 11 и 12 статьи 453 настоящего Кодекса, основанием к рассмотрению вопроса судом может быть ходатайство осужденного.

4. В случаях, предусмотренных пунктами 1), 2), 3), 3-1), 5), 6), 7), 10) и 11) статьи 453 настоящего Кодекса, в судебном заседании обязательно участие осужденного, в отношении которого рассматривается дело. Участие осужденного в судебном заседании в случае, предусмотренном пунктом 1) статьи 453 настоящего Кодекса, не обязательно, когда есть достаточные основания полагать, что осужденный скрывается за пределами Республики Казахстан. Осужденный вправе знакомиться с представленными в суд материалами, участвовать в их рассмотрении, заявлять ходатайства и отводы, давать объяснения, представлять доказательства.

5. Осужденный может осуществлять свои права с помощью защитника. При рассмотрении судом вопросов, связанных с исполнением приговоров в отношении несовершеннолетних, а также страдающих физическими и психическими недостатками, лишающими их возможности самостоятельно осуществлять свое право на защиту, а равно не владеющих языком, на котором ведется производство по делу, участие защитника обязательно. В случаях оказания юридической помощи осужденным адвокатами на основании постановления суда оплата их труда производится в соответствии со статьей 72 настоящего Кодекса.

6. При рассмотрении вопроса об освобождении осужденного по болезни либо о помещении его в лечебное учреждение обязательно присутствие представителя врачебной комиссии, давшей заключение.

6-1. При рассмотрении вопроса об условно-досрочном освобождении от отбывания наказания учитывается мнение потерпевшего либо его представителя.

Суд уведомляет потерпевшего либо его представителя о предстоящем судебном заседании по почте заказным письмом. В случае невозможности личного участия потерпевшего либо его представителя в суде могут быть рассмотрены письменные заявления и ходатайства. При надлежащем уведомлении потерпевшего либо его представителя и отсутствии с его стороны каких-либо письменных заявлений и ходатайств, а также в случае, если ущерб нанесен интересам государства, по вопросу о соблюдении прав потерпевшего или государства в обязательном порядке требуется заключение прокурора.

7. Если вопрос касается исполнения приговора в части гражданского иска, в судебное заседание вызывается также гражданский истец или его представитель. Неявка указанных лиц не препятствует рассмотрению дела.

8. В судебном заседании принимает участие прокурор.

9. Рассмотрение дела начинается докладом представителя органа, по представлению (ходатайству) которого рассматривается дело, либо объяснением заявителя. Затем исследуются представленные материалы, выслушиваются объяснения лиц, явившихся в судебное заседание, мнение прокурора, после чего судья выносит постановление.

Сноска. Статья 455 с изменениями, внесенными законами РК от 26.03.2007 N 240 (порядок введения в действие см. ст. 2); от 10.12.2009 № 228-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 11.12.2009 № 230-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 456. Рассмотрение ходатайств о снятии судимости

1. Вопрос о снятии судимости в соответствии со статьей 77 Уголовного кодекса Республики Казахстан разрешается судом по месту жительства лица, отбывшего наказание, по его ходатайству.

2. Участие в судебном заседании лица, в отношении которого рассматривается ходатайство о снятии судимости, обязательно.

3. Рассмотрение начинается заслушиванием объяснений лица, обратившегося с ходатайством, после чего исследуются представленные материалы и выслушиваются вызванные лица.

4. В случае отказа в снятии судимости повторное ходатайство об этом может быть возбуждено перед судом не ранее чем по истечении одного года со дня вынесения постановления об отказе.

Статья 457. Обжалование и опротестование постановления судьи

Судебные постановления, вынесенные при разрешении вопросов, связанных с исполнением приговора, могут быть обжалованы и опротестованы в апелляционном и кассационном порядке по правилам, установленным главами 46, 47 и 48-1 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 457 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Раздел 10. Производство по пересмотру решений суда,
вступивших в законную силу
Глава 50. Пересмотр судебных актов в порядке судебного
надзора Верховным Судом Республики Казахстан

Сноска. Заголовок главы 50 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 458. Судебные акты, которые могут быть пересмотрены в порядке судебного надзора после вступления в законную силу

Сноска. Заголовок статьи 458 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

1. По вступлении в законную силу в надзорной судебной коллегии по уголовным делам Верховного Суда Республики Казахстан могут быть пересмотрены:

1) приговоры, постановления судов первой, апелляционной инстанций только после их рассмотрения в кассационной инстанции;

2) постановления суда кассационной инстанции.

2. Вступившие в законную силу постановления судов, вынесенные в связи с отказом от обвинения государственного и частного обвинителя, по вопросам санкционирования меры пресечения в виде ареста и продления его срока, по разрешению жалоб на действия и решения лиц, осуществляющих дознание или предварительное следствие, или на действия и решения прокурора в стадии предварительного расследования дела, пересмотру в порядке надзора не подлежат.

3. Постановления коллегии Верховного Суда Республики Казахстан являются окончательными. В исключительных случаях они могут быть пересмотрены в связи с установлением данных о том, что принятое постановление может привести к тяжким необратимым последствиям для жизни, здоровья людей либо для экономики и безопасности Республики Казахстан.

4. В исключительных случаях, предусмотренных частью третьей настоящей статьи, Генеральным Прокурором может быть принесен протест на приговоры и постановления суда первой инстанции, не пересматривавшиеся в апелляционном и кассационном порядке, а также приговоры и постановления суда апелляционной инстанции, не пересматривавшиеся в кассационном порядке.

Сноска. Статья 458 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010); с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 459. Основания к пересмотру в порядке судебного надзора судебных приговоров и постановлений, вступивших в законную силу

1. Основаниями к пересмотру в порядке судебного надзора приговоров и постановлений, вступивших в законную силу, являются допущенные при расследовании или судебном рассмотрении дела нарушения конституционных прав и свобод граждан либо неправильное применение уголовного и уголовно-процессуального законов, которые повлекли:

1) осуждение невиновного;

2) необоснованное вынесение оправдательного приговора или прекращение дела;

3) лишение потерпевшего права на судебную защиту;

4) несоответствие назначенного судом наказания тяжести преступления и личности осужденного;

5) неправильное разрешение гражданского иска, кроме случаев оставления иска без рассмотрения;

6) незаконное или необоснованное вынесение постановления по вновь открывшимся обстоятельствам или при применении принудительных мер медицинского характера.

2. Вступившие в законную силу судебные акты также пересматриваются в порядке судебного надзора, если:

1) судебный акт затрагивает государственные или общественные интересы, безопасность государства либо может привести к тяжким необратимым последствиям для жизни, здоровья людей;

2) приговором лицо осуждено к смертной казни или пожизненному лишению свободы;

3) имеется представление об устранении возникших противоречий в случае, предусмотренном частью второй статьи 446-21 настоящего Кодекса.

3. Вступившие в законную силу приговоры о смертной казни могут быть также пересмотрены в порядке судебного надзора после отмены моратория на исполнение смертной казни.

Сноска. Статья 459 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 460. Лица, имеющие право ходатайствовать о пересмотре в порядке судебного надзора вступивших в законную силу приговоров и постановлений судов, опротестовать вступившие в законную силу приговоры и постановления судов

Сноска. Заголовок в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

1. Обращения о пересмотре в порядке судебного надзора вступивших в законную силу приговоров и постановлений именуются ходатайствами и могут быть поданы участниками процесса, имеющими право на подачу апелляционной и кассационной жалоб в письменной форме либо в форме электронного документа.

2. Протест о пересмотре в порядке судебного надзора вступивших в законную силу приговоров и постановлений вправе приносить Генеральный прокурор.

Уголовное дело может быть истребовано из соответствующего суда для проверки в порядке надзора Генеральным прокурором Республики Казахстан либо по его поручению заместителями Генерального Прокурора Республики Казахстан, прокурорами областей и приравненными к ним прокурорами.

2-1. Запрос прокурора об истребовании дела исполняется судом не позднее семи календарных дней со дня поступления его в суд. Запросы могут направляться в письменной форме либо в форме электронного документа.

В случае истребования дела ходатайство о принесении надзорного протеста подлежит рассмотрению прокурором в течение тридцати календарных дней со дня поступления дела в прокуратуру.

3. Исключен Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).
3-1. Исключен Законом РК от 30.12.2005 N 111 (порядок введения в действие см. ст. 2).

4. Ходатайство, протест до рассмотрения дела в надзорной инстанции могут быть отозваны подавшим их лицом.

5. Правила, предусмотренные статьями 463-465 настоящего Кодекса, на протесты прокурора не распространяются и рассматриваются надзорной инстанцией непосредственно.

При этом надзорная коллегия решает вопрос о наличии оснований к пересмотру дела в порядке надзора, предусмотренных статьей 459 настоящего Кодекса, после чего рассматривает протест прокурора по существу. При отсутствии указанных оснований надзорная коллегия выносит постановление об отказе в пересмотре дела в порядке судебного надзора.

Сноска. Статья 460 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238; от 30.12.2005 N 111 (порядок введения в действие см. ст. 2); от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012); от 17.11.2014 № 254-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 461. Сроки обжалования в порядке судебного надзора судебных решений, вступивших в законную силу

1. Подача ходатайства, протеста о пересмотре в порядке судебного надзора вступившего в законную силу обвинительного приговора по мотивам невиновности осужденного, а также в связи с необходимостью применения закона о менее тяжком преступлении, за суровостью наказания или по иным основаниям, влекущим улучшение положения осужденного, сроками не ограничена.

2. Ходатайство, протест о пересмотре в порядке судебного надзора вступившего в законную силу оправдательного приговора, обвинительного приговора по мотивам необходимости применения закона о более тяжком преступлении, за мягкостью наказания или по иным основаниям, влекущим ухудшение положения осужденного, либо постановления суда о прекращении дела допускаются в течение одного года по вступлении их в законную силу.

3. Ходатайство, протест на вступившее в законную силу постановление суда о направлении дела для дополнительного расследования или на новое судебное рассмотрение могут быть поданы в течение пятнадцати суток со дня получения постановления суда лицами, имеющими право ходатайствовать о пересмотре вступивших в законную силу приговоров и постановлений судов, опротестовать вступившие в законную силу приговоры и постановления суда, если они не приняты судом или не проводится дополнительное расследование.

Сноска. Статья 461 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 462. Порядок подачи ходатайства, протеста о пересмотре приговора, постановления суда, вступившего в законную силу

1. Ходатайство, протест о пересмотре вступивших в законную силу судебных актов подаются в письменном виде в Верховный Суд. В ходатайстве, протесте, кроме обстоятельств, перечисленных в статье 407 настоящего Кодекса, должно быть указано, какие нарушения закона допущены при производстве по делу и как эти нарушения отразились на вынесенных судебных решениях, и какие из перечисленных в статье 459 настоящего Кодекса имеются основания для пересмотра обжалуемого судебного акта.

2. К ходатайству, протесту должны быть приложены копии обжалуемых судебных решений и иные материалы, подтверждающие обоснованность доводов ходатайства, протеста.

3. Ходатайства на вступившие в законную силу приговоры, постановления судов, адресованные в иные государственные органы или общественные организации, не могут быть приняты к производству Верховного Суда.

4. Подача ходатайства, протеста о пересмотре вступивших в законную силу судебных актов не приостанавливает их исполнения, за исключением случаев, предусмотренных статьей 466 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 462 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 462-1. Возвращение ходатайств, протеста без рассмотрения

Сноска. Заголовок в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010).

1. Ходатайства, протест о пересмотре вступивших в законную силу судебных актов подлежат возвращению лицам, их подавшим, по следующим основаниям:

1) ходатайства, протест не соответствуют требованиям статьи 462 настоящего Кодекса;

2) ходатайства, протест поданы лицами, которые в соответствии со статьей 460 настоящего Кодекса не имеют права на обжалование вступившего в законную силу данного судебного акта;

3) ходатайства, протест поданы после истечения срока, указанного в части второй статьи 461 настоящего Кодекса;

4) до рассмотрения ходатайств, протеста по существу они были отозваны;

5) исключен Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010);

6) ходатайства, протест поданы на судебные акты, которые в соответствии с частью второй статьи 458 настоящего Кодекса не подлежат пересмотру в порядке судебного надзора.

2. При устранении указанных в пунктах 1) и 2) части первой настоящей статьи недостатков, послуживших основанием для возврата ходатайств, протеста, они могут быть поданы вновь на общих основаниях.

Сноска. Глава дополнена статьей 462-1 в соответствии с Законом РК от 30.12.2005 N 111 (порядок введения в действие см. ст. 2); с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 463. Предварительное рассмотрение ходатайства о пересмотре вступивших в законную силу судебных актов

1. Ходатайство о пересмотре вступивших в законную силу судебных актов по поручению Председателя или председателя коллегии Верховного Суда предварительно изучается и рассматривается судом в составе трех судей. При необходимости может быть истребовано уголовное дело.

Дело не может быть истребовано для проверки доводов ходатайства, протеста на постановление суда о направлении дела для дополнительного расследования или на новое судебное рассмотрение, если на момент истребования оно принято судом и по нему начато судебное разбирательство или проводится дополнительное расследование.

2. Ходатайство о пересмотре вступивших в законную силу судебных актов рассматривается в течение одного месяца со дня поступления, а в случае истребования дела - в течение одного месяца со дня поступления дела.

3. О дате предварительного рассмотрения ходатайства извещаются прокурор, а также лицо, подавшее ходатайство, однако их неявка не препятствует решению вопроса о наличии или отсутствии оснований для возбуждения производства по делу в порядке судебного надзора.

Сноска. Статья 463 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 464. Постановления, принимаемые по результатам предварительного рассмотрения ходатайства

Сноска. Заголовок с изменением, внесенным Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

1. По результатам предварительного рассмотрения ходатайства суд выносит постановление:

1) о возбуждении надзорного производства по пересмотру обжалуемого судебного акта и рассмотрении ходатайства в надзорной инстанции с истребованием уголовного дела;

2) об отказе в возбуждении надзорного производства по пересмотру обжалуемого судебного акта;

3) о возвращении ходатайства.

2. В постановлении, выносимом судом по результатам предварительного рассмотрения ходатайства, должны быть указаны:

1) дата и место вынесения постановления;

2) фамилии и инициалы судей соответствующего суда, рассмотревших ходатайство и вынесших постановление;

3) дело, по которому вынесено постановление, с указанием оспариваемого судебного акта;

4) лицо, подавшее ходатайство;

5) доводы, приведенные в ходатайстве;

6) основания для возбуждения надзорного производства по пересмотру обжалуемого судебного акта или отказа в этом либо для возвращения ходатайства лицам, их подавшим;

7) одно из решений, указанных в части первой настоящей статьи.

3. О результатах предварительного рассмотрения ходатайства извещается лицо, его подавшее.

Сноска. Статья 464 в редакции Закона РК от 30.12.2005 N 111 (порядок введения в действие см. ст. 2); с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 465. Назначение судебного заседания надзорной инстанции

1. Надзорная инстанция после получения постановления суда о возбуждении надзорного производства по пересмотру обжалуемого судебного акта направляет сторонам копию ходатайства о пересмотре вступивших в законную силу судебных актов, извещение о рассмотрении дела в надзорной инстанции с указанием даты, времени, места проведения судебного заседания.

2. Дело в надзорной инстанции должно быть рассмотрено в течение одного месяца со дня передачи дела в надзорную инстанцию с постановлением о возбуждении надзорного производства либо поступления протеста прокурора.

Сноска. Статья 465 в редакции Закона РК от 30.12.2005 N 111 (порядок введения в действие см. ст. 2); с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 466. Приостановление исполнения приговора, постановления суда

Председатель Верховного Суда, Генеральный Прокурор Республики Казахстан одновременно с истребованием дела вправе приостановить исполнение приговора, постановления суда для проверки в порядке надзора на срок не свыше трех месяцев.

Сноска. Статья 466 - в редакции Закона РК от 9 августа 2002 г. N 346; внесены изменения - от 30 декабря 2005 года N 111 (порядок введения в действие см. ст.2 Закона N 111).

Статья 467. Порядок рассмотрения дела в надзорной инстанции, решения суда надзорной инстанции

1. Судебное заседание надзорной инстанции открывается объявлением председательствующего о том, какое судебное решение и по чьему ходатайству (протесту) пересматривается, кто входит в состав суда и кто из участников процесса присутствует в зале судебного заседания. Отсутствие лица, подавшего ходатайство (протест), надлежаще уведомленного о времени и месте рассмотрения дела, не исключает возможность продолжения судебного заседания. Участие прокурора в судебном заседании надзорной инстанции обязательно.

2. После разрешения заявленных отводов и ходатайств суд принимает решение о продолжении слушания либо о его отложении. При принятии судом решения о продолжении слушания дела председательствующий предоставляет слово участнику процесса, подавшему ходатайство (протест). Если таких участников несколько, то они доводят до сведения суда предлагаемую ими очередность выступлений. Если они не достигнут согласия, то очередность выступлений определяет суд.

3. Лицо, подавшее ходатайство (протест), излагает мотивы и доводы, в силу которых, по его мнению, обжалуемое решение является незаконным, необоснованным, несправедливым. Затем председательствующий предоставляет слово другим участникам процесса.

4. Если ходатайство подано стороной защиты, то первыми получают слово участники процесса, ее представляющие. Порядок, в котором они выступают, определяется либо в соответствии с достигнутой ими договоренностью, либо, в случае отсутствия таковой, решением суда.

5. Если ходатайство (протест) подано стороной обвинения, то ее представители выступают первыми, после чего председательствующий предоставляет слово другим участникам процесса.

6. В результате рассмотрения дела в надзорном порядке суд с соблюдением требований статьи 370 настоящего Кодекса в совещательной комнате принимает одно из следующих решений:

1) оставляет приговор, постановление суда без изменения, а ходатайство (протест) об их пересмотре без удовлетворения;

2) изменяет приговор суда первой, апелляционной инстанций, постановление первой, апелляционной и кассационной инстанций;

3) отменяет приговор и все последующие постановления и прекращает дело;

4) отменяет приговор и все последующие постановления и направляет дело на новое судебное рассмотрение в суд апелляционной инстанции или в суд первой инстанции, если дело в апелляционном порядке не рассматривалось, а также если дело в суде первой инстанции рассматривалось с участием присяжных заседателей;

5) отменяет постановления, вынесенные в апелляционном и кассационном порядке, изменив приговор суда или оставив его без изменения.

Решение об отмене постановления суда о направлении дела для дополнительного расследования или на новое судебное рассмотрение не может быть принято, если дело принято судом и по нему начато судебное разбирательство или проводится дополнительное расследование.

7. Основанием к отмене или изменению приговора являются обстоятельства, указанные в статье 412 настоящего Кодекса.

8. Постановления судов первой, апелляционной и кассационной инстанций подлежат отмене или изменению, если будет признано, что этим постановлением принято незаконное и необоснованное решение судом первой инстанции либо незаконно и необоснованно отменены или изменены вышестоящим судом предшествующие постановления или приговор по делу, либо если при рассмотрении дела в вышестоящем суде были допущены существенные нарушения закона, которые повлияли или могли повлиять на правильность принятого решения.

9. Если незаконное прекращение дела или смягчение наказания осужденному было допущено при рассмотрении дела в кассационном порядке, Верховный Суд Республики Казахстан вправе отменить кассационное постановление и оставить в силе с изменением или без изменения приговор суда первой и апелляционной инстанций, апелляционное постановление.

10. Суд может смягчить назначенное осужденному наказание или применить закон о менее тяжком преступлении, но не вправе усилить наказание либо применить закон о более тяжком преступлении, а также не вправе устанавливать или считать доказанными факты, которые не были предметом судебного разбирательства.

11. В случаях, когда дело направляется на новое рассмотрение, суд не вправе: предрешать вопросы о доказанности или недоказанности обвинения, о достоверности или недостоверности того или иного доказательства и о преимуществах одних доказательств перед другими, о применении судом первой инстанции того или иного уголовного закона и о мере наказания, а также предрешать выводы, которые могут быть сделаны судом.

12. Суд, рассматривающий дело, проверяет законность, обоснованность и справедливость приговора суда в полном объеме. Внесение изменений в судебный акт по основаниям, не указанным в ходатайстве (протесте), а также в отношении других осужденных, в отношении которых ходатайство (протест) не принесены, допускается лишь при изменении квалификации преступления, совершенного в соучастии с осужденным, в отношении которого подано ходатайство, если при этом не ухудшается их положение. Решение об ухудшении положения суд вправе принять только в отношении тех осужденных, о которых указано в протесте прокурора или ходатайстве. Суд не вправе ухудшить положение осужденного по его ходатайству или ходатайству его защитника или представителя.

Сноска. Статья 467 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV(вводится в действие с 01.01.2010); с изменениями, внесенными Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 467-1. Основания обязательного участия адвоката в суде надзорной инстанции

Участие адвоката в судебном заседании надзорной инстанции обязательно в случаях, если дело рассматривается по ходатайству потерпевшего (гражданского истца), протесту прокурора, в которых ставится вопрос об ухудшении положения осужденного, либо когда досудебное производство по делу и рассмотрение дела в первой инстанции осуществлялись без участия обвиняемого. В таких случаях вопросы, связанные с приглашением, назначением, заменой защитника, оплатой его труда, разрешаются в порядке, установленном статьей 72 настоящего Кодекса.

Сноска. Кодекс дополнен статьей 467-1 в соответствии с Законом РК от 11.12.2009 № 230-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 468. Содержание постановления суда надзорной инстанции

Постановление суда надзорной инстанции должно соответствовать требованиям, установленным настоящим Кодексом для апелляционного постановления. Постановление суда надзорной инстанции подписывается всеми судьями, принимавшими решение по делу.

Сноска. В статью 468 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.

Статья 469. Рассмотрение дела после отмены приговора и постановления суда

1. После отмены вступившего в законную силу приговора или постановления суда дело подлежит рассмотрению в общем порядке. Указания суда надзорной инстанции обязательны при повторном рассмотрении дела судом нижестоящей инстанции.

2. Усиление наказания или применение закона о более тяжком преступлении при рассмотрении дела судом первой, апелляционной инстанций допускаются лишь при условии, если первоначальные приговор или постановление были отменены в порядке надзора за мягкостью наказания или в связи с необходимостью применения закона о более тяжком преступлении. Приговор, постановленный судом апелляционной инстанции при новом разбирательстве дела, может быть обжалован и опротестован в общем порядке.

Сноска. Статья 469 с изменениями, внесенными законами РК от 11.07.2001 N 238; от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 470. Принесение ходатайства (протеста) о пересмотре приговора и постановления суда, вынесенных при новом рассмотрении дела

Ходатайство (протест) о пересмотре нового приговора или постановления, вынесенных в связи с отменой предыдущих, могут быть поданы на общих основаниях независимо от мотивов, по которым были отменены первый приговор или постановление суда.

Сноска. Статья 470 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 470-1. Назначение пленарного заседания Верховного Суда Республики Казахстан

По поступлению представления Председателя Верховного Суда Республики Казахстан или протеста Генерального Прокурора Республики Казахстан Председатель Верховного Суда созывает пленарное заседание. Секретарь пленарного заседания извещает членов пленарного заседания, а также Генерального Прокурора Республики Казахстан о дате, времени и месте проведения пленарного заседания.

Сноска. Кодекс дополнен статьей 470-1 в соответствии с Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 470-2. Порядок рассмотрения пленарным заседанием Верховного Суда Республики Казахстан представления или протеста

1. Пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан рассматривает представление или протест при наличии не менее двух третей от общего числа судей Верховного Суда Республики Казахстан.

2. Председатель Верховного Суда Республики Казахстан или Генеральный Прокурор Республики Казахстан докладывает об основаниях внесения представления либо протеста, предусмотренных частью третьей статьи 458 настоящего Кодекса.

3. Пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан при отсутствии указанных оснований выносит постановление об отказе в пересмотре дела, а при наличии оснований назначает судебное заседание для рассмотрения дела по существу.

4. Рассмотрение дела по существу начинается с доклада судьи об обстоятельствах и основаниях представления либо доклада прокурора об обстоятельствах и основаниях протеста. Дальнейшее рассмотрение дела осуществляется по правилам, предусмотренным статьей 467 настоящего Кодекса.

Сноска. Кодекс дополнен статьей 470-2 в соответствии с Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

Глава 51. Возобновление производства по делу ввиду
вновь открывшихся обстоятельств

Статья 471. Основания возобновления производства по делу

1. Вступившие в законную силу приговор, постановление суда могут быть отменены и производство по делу возобновлено ввиду вновь открывшихся обстоятельств.

2. Основаниями возобновления производства по уголовному делу ввиду вновь открывшихся обстоятельств являются:

1) установленная вступившим в законную силу приговором суда заведомая ложность показаний потерпевшего или свидетеля, заключения эксперта, а равно подложность вещественных доказательств, протоколов следственных и судебных действий и иных документов или заведомая неправильность перевода, повлекшие за собой постановление незаконного или необоснованного приговора или постановления;

2) установленные вступившим в законную силу приговором суда преступные действия дознавателя, следователя или прокурора, повлекшие постановление незаконного и необоснованного приговора, постановления;

3) установленные вступившим в законную силу приговором суда преступные действия судей, совершенные ими при рассмотрении данного дела;

4) установленные проверкой или расследованием в порядке, предусмотренном статьей 474 настоящего Кодекса, и изложенные в заключении прокурора иные обстоятельства, неизвестные суду при вынесении приговора, определения, которые сами по себе или вместе с ранее установленными обстоятельствами свидетельствуют о невиновности осужденного или о совершении им иного по степени тяжести преступления, чем то, за которое он осужден, либо о виновности оправданного лица или лица, в отношении которого дело было прекращено;

5) волеизъявление осужденного, в отношении которого было рассмотрено дело в порядке, установленном пунктом 2) части второй статьи 315 настоящего Кодекса, в случае его явки в орган, ведущий уголовный процесс;

6) признание Конституционным Советом Республики Казахстан неконституционным закона или иного нормативного правового акта, который был применен судом при вынесении судебного акта.

3. Обстоятельства, перечисленные в пунктах 1-3 части второй настоящей статьи, могут быть установлены помимо приговора постановлением суда, прокурора, следователя или дознавателя о прекращении уголовного дела за истечением срока давности, вследствие акта амнистии или помилования, в связи со смертью обвиняемого или недостижением возраста для привлечения к уголовной ответственности.

Сноска. Статья 471 с изменениями, внесенными законами РК от 16.03.2001 N 163; от 30.12.2005 N 111 (порядок введения в действие см. ст.2 Закона N 111); от 10.07.2012 № 32-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 472. Судебные решения по уголовным делам, подлежащие пересмотру по вновь открывшимся обстоятельствам

По вновь открывшимся обстоятельствам могут быть пересмотрены:

1) обвинительный приговор;

2) оправдательный приговор;

3) постановление о прекращении дела.

Сноска. В статью 472 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.

Статья 473. Сроки возобновления производства

1. Пересмотр обвинительного приговора ввиду вновь открывшихся обстоятельств в пользу осужденного никакими сроками не ограничен.

2. Смерть осужденного не является препятствием к возобновлению производства ввиду вновь открывшихся обстоятельств в целях реабилитации.

3. Пересмотр оправдательного приговора, постановления о прекращении дела, а также пересмотр обвинительного приговора по мотивам мягкости наказания или необходимости применения к осужденному закона о более тяжком преступлении допускается лишь в течение сроков давности привлечения к уголовной ответственности, установленных статьей 69 Уголовного кодекса Республики Казахстан, и не позднее одного года со дня открытия новых обстоятельств.

4. Днем открытия новых обстоятельств считается:

1) в случаях, предусмотренных пунктами 1-3 части второй статьи 471 настоящего Кодекса, - день вступления в законную силу приговора (постановления) в отношении лиц, виновных в даче ложных показаний, представлении ложных доказательств, неправильном переводе или преступных действиях, совершенных в ходе расследования или рассмотрения дела;

2) в случае, предусмотренном пунктом 4 части второй статьи 471 настоящего Кодекса, - день подписания прокурором заключения о необходимости возобновления производства ввиду вновь открывшихся обстоятельств.

Статья 474. Возбуждение производства ввиду вновь открывшихся обстоятельств

1. Право ходатайства о возбуждении производства ввиду вновь открывшихся обстоятельств принадлежит осужденному, оправданному, потерпевшему или их законным представителям, защитникам, а также прокурору. Ходатайство приносится в суд, вынесший приговор, постановление.

2. Поводами к возбуждению производства ввиду вновь открывшихся обстоятельств служат заявления граждан, в том числе и участников процесса по данному делу, сообщения должностных лиц организаций, а также данные, полученные в ходе расследования и рассмотрения других уголовных дел.

3. Если в поступившем заявлении или сообщении имеется ссылка на наличие приговора суда, вынесенного в связи с обстоятельствами, указанными в пунктах 1 - 3 части второй статьи 471 настоящего Кодекса, суд своим постановлением возбуждает производство ввиду вновь открывшихся обстоятельств, проводит судебное разбирательство по правилам, установленным настоящим Кодексом, с истребованием соответствующих процессуальных документов из органов уголовного преследования и суда.

4. Если в заявлении или сообщении указывается на иные обстоятельства, указанные в пункте 4 части второй статьи 471 настоящего Кодекса, суд направляет материалы прокурору для производства расследования. При таком расследовании вновь открывшихся обстоятельств могут производиться с соблюдением правил настоящего Кодекса допросы, осмотры, экспертизы, выемки и иные следственные действия. По результатам расследования прокурор представляет суду заключение, в котором излагает результаты расследования и предлагает суду удовлетворить ходатайство либо отказать в его удовлетворении.

5. Не усмотрев оснований к возбуждению производства ввиду вновь открывшихся обстоятельств, прокурор отказывает в этом своим мотивированным постановлением. Копия постановления прокурора направляется лицу, ходатайствовавшему о возбуждении дела, в течение трех суток с разъяснением ему права обжаловать постановление вышестоящему прокурору и в суд в порядке статьи 109 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 474 в редакции Закона РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 475. Действия суда по окончании судебного заседания

1. По окончании судебного заседания по рассмотрению ходатайства о проверке материалов вновь открывшихся обстоятельств суд удовлетворяет ходатайство и отменяет приговор, постановление и направляет дело на новое расследование или новое судебное разбирательство либо прекращает производство по делу, когда не требуется новое расследование или судебное разбирательство, либо отказывает в пересмотре путем вынесения постановления о прекращении производства.

2. Постановление об удовлетворении ходатайства о пересмотре приговора, постановления по вновь открывшимся обстоятельствам обжалованию, опротестованию не подлежит, за исключением постановления об отмене приговора с прекращением производства по уголовному делу.

Постановление о прекращении производства по делу ввиду вновь открывшихся обстоятельств доводится до сведения заинтересованных лиц с разъяснением им права обжаловать его в вышестоящий суд.

3. Постановления, принятые судом по делу ввиду вновь открывшихся обстоятельств, доводятся до сведения заинтересованных лиц с разъяснением им права обжаловать их в вышестоящий суд либо об отсутствии такового.

Сноска. Статья 475 в редакции Закона РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 476. Разрешение судом вопроса о возобновлении производства по делу

Вопрос о возобновлении производства по делу по вновь открывшимся обстоятельствам разрешается судом первой инстанции, вынесшим приговор, постановление, а по делам с участием присяжных заседателей – судьей единолично. Если по делу выносилось постановление апелляционной или кассационной инстанцией, пересмотр судебных решений осуществляется соответственно указанными инстанциями. Если дело рассматривалось в порядке надзора, пересмотр судебных актов по вновь открывшимся обстоятельствам рассматривается Верховным Судом. В кассационной и надзорной инстанциях дело рассматривается коллегиально по правилам, установленным для рассмотрения дел в указанных инстанциях. Соответственно указанными судебными инстанциями рассматриваются жалобы на постановления суда о прекращении возбужденного производства в связи с отсутствием оснований к возобновлению производства по делу по вновь открывшимся обстоятельствам.

Сноска. Статья 476 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 477. Постановление суда, рассматривающего заключение прокурора

Сноска. Статья 477 исключена Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 478. Производство после отмены судебных решений

Расследование и судебное разбирательство по делу после отмены судебных решений по нему ввиду вновь открывшихся обстоятельств, а также обжалование и опротестование вынесенных новых судебных решений производятся в общем порядке, установленном настоящим Кодексом.

По делам, рассмотренным с участием присяжных заседателей, судебное разбирательство по делу после отмены судебных решений по нему ввиду вновь открывшихся обстоятельств осуществляется судом первой инстанции с участием присяжных заседателей в новом составе.

Сноска. Статья 478 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 479. Гражданский иск при возобновлении дела по вновь открывшимся обстоятельствам

В случае отмены приговора по вновь открывшимся обстоятельствам гражданский иск, возбужденный при первоначальном рассмотрении дела, вновь рассматривается на общих основаниях. Возобновление дела только в части гражданского иска допускается лишь в порядке гражданского судопроизводства.

Раздел 11. Особенности производства по отдельным категориям уголовных дел
Глава 52. Производство по делам о преступлениях несовершеннолетних

Статья 480. Порядок производства по делам о преступлениях несовершеннолетних

1. Положения настоящей главы применяются по делам лиц, не достигших к моменту совершения преступления возраста совершеннолетия, то есть восемнадцати лет.

2. Порядок производства по делам о преступлениях несовершеннолетних определяется общими правилами, установленными настоящим Кодексом, а также статьями настоящей главы.

3. Порядок производства по делам о преступлениях несовершеннолетних не применяется в случаях, когда:

1) в одно производство объединены дела о нескольких преступлениях данного лица, часть из которых совершена после достижения им восемнадцати лет;

2) обвиняемый к моменту судопроизводства достиг совершеннолетия.

Статья 481. Обстоятельства, подлежащие установлению по делам о преступлениях несовершеннолетних

При производстве предварительного следствия и судебного разбирательства, кроме предусмотренных статьей 117 настоящего Кодекса обстоятельств, подлежащих доказыванию, по делам несовершеннолетних подлежат установлению:

1) возраст несовершеннолетнего (число, месяц, год рождения);

2) условия жизни и воспитания несовершеннолетнего;

3) степень интеллектуального, волевого и психического развития, особенности характера и темперамента, потребности и интересы;

4) влияние на несовершеннолетнего взрослых лиц и других несовершеннолетних.

Статья 482. Ограничение гласности по делам несовершеннолетних

Право несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого на конфиденциальность должно соблюдаться на всех этапах уголовного судопроизводства.

Статья 483. Выделение дела о несовершеннолетнем в отдельное производство

1. Дело в отношении несовершеннолетнего, участвовавшего в совершении преступления вместе со взрослыми, в соответствии с пунктом 3 части первой статьи 49 настоящего Кодекса выделяется в отдельное производство на стадии предварительного следствия.

2. В случаях, когда выделение отдельного производства в отношении несовершеннолетнего может создать существенные препятствия для всестороннего и объективного исследования обстоятельств дела, к несовершеннолетнему обвиняемому, привлеченному по одному делу со взрослыми, применяются правила настоящей главы.

Статья 484. Порядок вызова несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого

1. Несовершеннолетний подозреваемый, обвиняемый вызывается к следователю или в суд через его родителей или других законных представителей, при их отсутствии - через органы опеки и попечительства.

2. Несовершеннолетний, содержащийся в специальном учреждении либо под стражей, - через администрацию мест его содержания.

Сноска. Статья 484 с изменениями, внесенными Законом РК от 29.12.2010 № 372-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 485. Допрос несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого

1. Допрос несовершеннолетнего обвиняемого, подозреваемого проводится в порядке, предусмотренном статьями 216, 217 настоящего Кодекса, в присутствии защитника, законного представителя, а при необходимости - психолога, педагога. Защитник вправе задавать вопросы допрашиваемому, а по окончании допроса - ознакомиться с протоколом и сделать замечания о правильности и полноте записи показаний.

2. Допрос несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого производится в дневное время суток и не может продолжаться без перерыва более двух часов, а в общей сложности - более четырех часов в день. В случаях явного утомления несовершеннолетнего допрос должен быть прерван и до истечения этого времени.

Статья 486. Участие защитника

1. Участие защитника по делам о преступлениях несовершеннолетних в соответствии с пунктом 2 части первой статьи 71 настоящего Кодекса обязательно.

2. По делам о преступлениях несовершеннолетних защитник допускается с момента первого допроса несовершеннолетнего в качестве подозреваемого или обвиняемого, а в случае задержания либо ареста до предъявления обвинения - с момента задержания либо ареста.

3. Если несовершеннолетний подозреваемый, обвиняемый либо их законные представители не заключили соглашения с адвокатом, следователь, прокурор, суд должны обеспечить участие защитника по делу.

Статья 487. Участие законного представителя несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого на предварительном следствии

1. При наличии у несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого родителей или других законных представителей, их участие в деле обязательно. При их отсутствии обязательно участие представителя органа опеки и попечительства.

2. Законный представитель, а при его отсутствии - представитель органа опеки и попечительства допускается к участию в деле постановлением следователя с момента первого допроса несовершеннолетнего в качестве подозреваемого или обвиняемого. При допуске к участию в деле законному представителю, а при его отсутствии - представителю органа опеки и попечительства разъясняются права, указанные в части третьей настоящей статьи.

3. Законный представитель имеет право: знать, в чем подозревается или обвиняется несовершеннолетний; присутствовать при предъявлении обвинения, участвовать в допросе несовершеннолетнего, а также, с разрешения следователя, - в иных следственных действиях, производимых с участием несовершеннолетнего обвиняемого, подозреваемого и его защитника; знакомиться с протоколами следственных действий, в которых он принимал участие, и делать письменные замечания о правильности и полноте сделанных в них записей; заявлять ходатайства и отводы, приносить жалобы на действия и решения следователя и прокурора; представлять доказательства; по окончании расследования знакомиться со всеми материалами дела, выписывать из него любые сведения и в любом объеме.

4. Следователь вправе по окончании предварительного следствия вынести постановление о непредъявлении несовершеннолетнему для ознакомления тех материалов, которые могут оказать на него отрицательное влияние, а ознакомить с этими материалами законного представителя.

5. Законный представитель может быть отстранен от участия в деле, если имеются основания считать, что его действия наносят ущерб интересам несовершеннолетнего или направлены на воспрепятствование объективному расследованию дела. Об этом следователь выносит мотивированное постановление. К участию в деле может быть допущен другой законный представитель несовершеннолетнего.

Статья 488. Участие педагога и психолога

1. При производстве процессуальных действий с участием несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого, не достигшего шестнадцатилетнего возраста, а также достигшего этого возраста, но имеющего признаки отсталости в психическом развитии, участие педагога или психолога обязательно.

2. По делам о несовершеннолетних, достигших шестнадцатилетнего возраста, педагог или психолог допускаются к участию в деле по усмотрению следователя, суда либо по ходатайству защитника, законного представителя.

3. Педагог, психолог вправе с разрешения следователя, суда задавать вопросы несовершеннолетнему подозреваемому, обвиняемому, а по окончании процессуального действия - знакомиться с протоколом следственного действия (протоколом судебного заседания в части, отражающей их участие в судебном разбирательстве) и делать письменные замечания о правильности и полноте сделанных в нем записей, имеют право по усмотрению следователя, суда знакомиться с материалами дела, характеризующими личность несовершеннолетнего. Эти права следователь, суд разъясняет педагогу, психологу перед началом процессуального действия, о чем делается отметка в протоколе следственного действия, протоколе судебного заседания.

Статья 489. Комплексная психолого-психиатрическая и психологическая экспертиза несовершеннолетнего

1. Для решения вопроса о наличии у несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого психического заболевания или аномалии развития и его способности полностью или частично отдавать отчет в своих действиях и руководить ими в конкретной ситуации назначение комплексной психолого-психиатрической экспертизы обязательно.

2. Для выяснения уровня интеллектуального, волевого, психического развития, иных социально-психологических черт личности несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого может быть назначена психологическая экспертиза.

Статья 490. Помещение несовершеннолетнего в специальное учреждение

Сноска. Заголовок с изменением, внесенным Законом РК от 29.12.2010 № 372-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

В случаях, когда несовершеннолетний обвиняемый по условиям жизни и воспитания не может быть оставлен в прежнем месте жительства, он по постановлению суда может быть помещен в специальное учреждение.

Сноска. Статья 490 с изменениями, внесенными законами РК от 29.12.2010 № 372-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 491. Задержание и применение мер пресечения к несовершеннолетним

1. К несовершеннолетним подозреваемым, обвиняемым могут быть применены меры пресечения, предусмотренные статьей 140 настоящего Кодекса.

2. При решении вопроса о применении меры пресечения в отношении несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого в каждом случае должна обсуждаться возможность избрания такой меры как передача несовершеннолетнего подозреваемого, обвиняемого под присмотр в порядке, предусмотренном статьей 147 настоящего Кодекса.

3. Арест в качестве меры пресечения, а также задержание могут применяться к несовершеннолетнему при наличии оснований, указанных в статьях 132, 150 настоящего Кодекса, лишь в исключительных случаях при совершении тяжкого или особо тяжкого преступления.

4. Срок содержания несовершеннолетнего под стражей на стадии предварительного расследования, установленный статьей 153 настоящего Кодекса, может быть продлен на срок не более чем до шести месяцев. Содержатся несовершеннолетние отдельно.

5. О задержании, аресте или продлении срока содержания под стражей немедленно ставятся в известность родители несовершеннолетнего или другие его законные представители, а при их отсутствии - близкие родственники.

Статья 492. Участие законного представителя несовершеннолетнего подсудимого в судебном разбирательстве

1. В судебное заседание должны быть вызваны родители или иные законные представители несовершеннолетнего подсудимого. Они имеют право участвовать в исследовании доказательств на судебном следствии, давать показания, представлять доказательства, заявлять ходатайства и отводы, приносить жалобы на действия и решения суда, участвовать в заседании суда, рассматривающего дела в апелляционном порядке, и давать пояснения к жалобам. Указанные права должны быть им разъяснены в подготовительной части судебного разбирательства. Законные представители присутствуют в зале судебного заседания в течение всего судебного разбирательства. С их согласия они могут быть допрошены судом в качестве свидетелей.

2. Законный представитель мотивированным постановлением суда может быть отстранен от участия в судебном разбирательстве, если есть основания считать, что его действия наносят ущерб интересам несовершеннолетнего подсудимого или направлены на воспрепятствование объективному рассмотрению дела. В этом случае допускается другой законный представитель несовершеннолетнего подсудимого.

3. Неявка законного представителя несовершеннолетнего подсудимого не приостанавливает рассмотрения дела, если суд не найдет его участие необходимым.

4. Если законный представитель несовершеннолетнего подсудимого привлечен к участию в деле в качестве защитника или гражданского ответчика, он имеет права и несет обязанности указанных участников процесса.

Сноска. В статью 492 внесены изменения - Законом РК от 11 июля 2001 г. N 238.

Статья 493. Удаление несовершеннолетнего подсудимого из зала судебного заседания

1. По ходатайству защитника или законного представителя, а также по своей инициативе суд вправе, с учетом мнения сторон, своим постановлением удалить несовершеннолетнего подсудимого из зала судебного заседания на время исследования обстоятельств, которые могут оказать на него отрицательное влияние.

2. После возвращения в зал судебного заседания несовершеннолетнего подсудимого председательствующий сообщает ему в необходимых объеме и форме содержание разбирательства, происходившего в его отсутствие, и предоставляет несовершеннолетнему возможность задавать вопросы лицам, допрошенным без его участия.

Статья 494. Вопросы, разрешаемые судом при постановлении приговора по делу несовершеннолетнего

1. При постановлении приговора несовершеннолетнему суд наряду с вопросами, перечисленными в статье 371 настоящего Кодекса, обязан обсудить вопрос об условном осуждении, назначении наказания, не связанного с лишением свободы, а также об освобождении от наказания в случаях, предусмотренных Уголовным кодексом Республики Казахстан.

2. В случаях условного осуждения, назначения меры наказания, не связанной с лишением свободы, помещения в организацию образования с особым режимом содержания либо применения принудительных мер воспитательного воздействия суд уведомляет об этом специализированный государственный орган и возлагает на него осуществление контроля за поведением осужденного.

Сноска. Статья 494 с изменением, внесенным Законом РК от 23.11.2010 № 354-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 495. Освобождение несовершеннолетнего от наказания с применением принудительных мер воспитательного воздействия

Если по делу о преступлении небольшой, средней тяжести или тяжком преступлении будет признано, что несовершеннолетний, совершивший это преступление, может быть исправлен без применения мер уголовного наказания, суд вправе, постановив обвинительный приговор, освободить несовершеннолетнего подсудимого от наказания и применить к нему принудительные меры воспитательного воздействия, предусмотренные статьей 82 Уголовного кодекса Республики Казахстан. Копия приговора направляется в специализированный государственный орган.

Сноска. Статья 495 с изменением, внесенным Законом РК от 23.11.2010 № 354-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Глава 53. Особенности производства по делам лиц,
обладающих привилегиями и иммунитетом от
уголовного преследования

Статья 496. Производство предварительного следствия в отношении депутата Парламента Республики Казахстан

1. Уголовное дело в отношении депутата Парламента Республики может быть возбуждено только руководителем государственного органа Республики Казахстан, осуществляющего дознание и предварительное следствие. О возбуждении уголовного дела немедленно уведомляется Генеральный Прокурор Республики Казахстан. После производства неотложных следственных действий дело не позднее сорока восьми часов передается через Генерального Прокурора Республики Казахстан следователю. Производство предварительного следствия по делам в отношении депутатов Парламента Республики Казахстан обязательно.

2. Депутат Парламента Республики Казахстан в течение срока своих полномочий не может быть арестован, подвергнут приводу, привлечен к уголовной ответственности без согласия соответствующей Палаты Парламента Республики Казахстан, кроме случаев задержания на месте преступления или совершения тяжких или особо тяжких преступлений.

3. Для получения согласия на привлечение депутата к уголовной ответственности, арест, привод Генеральный Прокурор Республики Казахстан вносит представление в Сенат или Мажилис Парламента Республики Казахстан. Представление вносится перед предъявлением депутату обвинения, дачей санкции на арест, решением вопроса о необходимости принудительного доставления депутата в орган уголовного преследования.

3-1. Вопрос о санкционировании меры пресечения в виде ареста или домашнего ареста обвиняемого в совершении преступления депутата Парламента Республики Казахстан разрешается районным судом города Астаны на основании постановления лица, осуществляющего предварительное следствие, поддержанного Генеральным Прокурором Республики Казахстан.

4. Если соответствующая Палата Парламента Республики Казахстан дает согласие на привлечение депутата к уголовной ответственности, дальнейшее расследование производится в порядке, установленном настоящим Кодексом, с учетом особенностей, предусмотренных настоящей статьей.

5. Если соответствующая Палата Парламента Республики Казахстан дает согласие на арест, привод, вопрос о применении к депутату этих мер пресечения, процессуального принуждения решается в порядке, установленном настоящим Кодексом.

6. В случае, если соответствующая Палата Парламента Республики Казахстан не дала согласия на привлечение депутата к уголовной ответственности, уголовное дело подлежит прекращению по этому основанию.

7. В случае, если соответствующая Палата Парламента Республики Казахстан не дала согласия на арест, привод, к депутату в установленном настоящим Кодексом порядке могут быть применены иные меры пресечения, процессуального принуждения.

8. Надзор за законностью расследования уголовного дела в отношении депутата Парламента Республики Казахстан осуществляет Генеральный Прокурор Республики Казахстан. Санкции на производство следственных действий в отношении депутата Парламента Республики Казахстан, которые, согласно настоящему Кодексу, должны санкционироваться прокурором, даются Генеральным Прокурором Республики Казахстан. Продление срока ареста или домашнего ареста в отношении депутата Парламента Республики Казахстан в порядке, предусмотренном статьей 153 настоящего Кодекса, поддержанное Генеральным Прокурором Республики Казахстан, производится районным судом города Астаны. Вопрос о поддержании ходатайства Генеральным Прокурором Республики Казахстан на продление срока ареста свыше девяти месяцев предварительно рассматривается на коллегии Генеральной прокуратуры Республики Казахстан.

9. Оконченное производством дело с обвинительным заключением передается следователем в установленном настоящим Кодексом порядке Генеральному Прокурору Республики Казахстан для направления в суд.

Сноска. Статья 496 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 497. Производство предварительного следствия в отношении Председателя или члена Конституционного Совета Республики Казахстан

1. Уголовное дело в отношении Председателя или члена Конституционного Совета Республики Казахстан может быть возбуждено только руководителем государственного органа Республики Казахстан, осуществляющего дознание и предварительное следствие. О возбуждении уголовного дела немедленно уведомляется Генеральный Прокурор Республики Казахстан. После производства неотложных следственных действий дело не позднее сорока восьми часов передается через Генерального Прокурора Республики Казахстан следователю. Производство предварительного следствия по делам в отношении Председателя или члена Конституционного Совета Республики Казахстан обязательно.

2. Председатель и член Конституционного Совета Республики Казахстан в течение срока своих полномочий не могут быть арестованы, подвергнуты приводу, привлечены к уголовной ответственности без согласия Парламента Республики Казахстан, кроме случаев задержания на месте преступления или совершения тяжких или особо тяжких преступлений.

3. Для получения согласия на привлечение Председателя или члена Конституционного Совета Республики Казахстан к уголовной ответственности, арест, привод Генеральный Прокурор Республики Казахстан вносит представление в Парламент Республики Казахстан. Представление вносится перед предъявлением Председателю или члену Конституционного Совета Республики Казахстан обвинения, дачей санкции на арест, решением вопроса о необходимости принудительного доставления его в орган уголовного преследования.

3-1. Вопрос о санкционировании меры пресечения в виде ареста или домашнего ареста обвиняемого в совершении преступления Председателя или члена Конституционного Совета Республики Казахстан разрешается районным судом города Астаны на основании постановления лица, осуществляющего предварительное следствие, поддержанного Генеральным Прокурором Республики Казахстан.

4. После получения Генеральным Прокурором Республики Казахстан решения Парламента Республики Казахстан дальнейшее производство по делу производится в порядке, установленном частями четвертой, пятой, шестой, седьмой, восьмой, девятой статьи 496 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 497 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 498. Производство предварительного следствия в отношении судьи

1. Уголовное дело в отношении судьи может быть возбуждено только Генеральным Прокурором Республики Казахстан, который поручает расследование органу, осуществляющему дознание и предварительное следствие. Производство предварительного следствия по делам в отношении судьи обязательно.

2. Судья не может быть арестован, подвергнут приводу, привлечен к уголовной ответственности без согласия Президента Республики Казахстан, основанного на заключении Высшего Судебного Совета Республики Казахстан, либо в случае, предусмотренном подпунктом 3) статьи 55 Конституции, - без согласия Сената Парламента Республики Казахстан, кроме случаев задержания на месте преступления или совершения тяжких или особо тяжких преступлений.

3. Для получения согласия на привлечение судьи к уголовной ответственности, арест, привод Генеральный Прокурор Республики Казахстан вносит представление Президенту Республики Казахстан, а в случае, предусмотренном подпунктом 3) статьи 55 Конституции, - в Сенат Парламента Республики Казахстан. Представление вносится перед предъявлением судье обвинения, дачей санкции на арест, решением вопроса о необходимости принудительного доставления судьи в орган уголовного преследования.

3-1. Вопрос о санкционировании меры пресечения в виде ареста или домашнего ареста обвиняемого в совершении преступления судьи разрешается районным судом города Астаны на основании постановления лица, осуществляющего предварительное следствие, поддержанного Генеральным Прокурором Республики Казахстан.

4. После получения Генеральным Прокурором Республики Казахстан решения Президента Республики Казахстан, Сената Парламента Республики Казахстан дальнейшее производство по делу производится в порядке, установленном частями четвертой, пятой, шестой, седьмой, восьмой, девятой статьи 496 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 498 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 499. Производство предварительного следствия в отношении Генерального Прокурора Республики Казахстан

1. Уголовное дело в отношении Генерального Прокурора Республики Казахстан может быть возбуждено только его первым заместителем. Генеральный Прокурор Республики Казахстан с момента возбуждения в отношении него уголовного дела до окончания расследования по представлению первого заместителя Генерального Прокурора отстраняется Президентом Республики Казахстан от исполнения своих обязанностей. Генеральный Прокурор Республики Казахстан в течение срока своих полномочий не может быть арестован, подвергнут приводу, привлечен к уголовной ответственности без согласия Сената Парламента Республики Казахстан, кроме случаев задержания на месте преступления или совершения тяжких или особо тяжких преступлений.

2. Для получения согласия на привлечение Генерального Прокурора Республики Казахстан к уголовной ответственности, арест, привод первый заместитель Генерального Прокурора вносит представление в Сенат Парламента Республики Казахстан. Представление вносится перед предъявлением Генеральному Прокурору Республики Казахстан обвинения, дачей санкции на арест, решением вопроса о необходимости принудительного доставления его в орган уголовного преследования.

3. После получения первым заместителем Генерального Прокурора Республики Казахстан решения Сената Парламента Республики Казахстан дальнейшее производство по делу производится в порядке, установленном частями четвертой, пятой, шестой, седьмой статьи 496 настоящего Кодекса.

3-1. Вопрос о санкционировании меры пресечения в виде ареста или домашнего ареста обвиняемого в совершении преступления Генерального Прокурора Республики Казахстан разрешается районным судом города Астаны на основании постановления лица, осуществляющего предварительное следствие, поддержанного первым заместителем Генерального Прокурора Республики Казахстан.

4. Надзор за законностью расследования уголовного дела в отношении Генерального Прокурора Республики Казахстан осуществляет его первый заместитель. Санкции на производство следственных действий в отношении Генерального Прокурора Республики Казахстан даются его первым заместителем. Продление срока следствия в отношении Генерального Прокурора Республики Казахстан в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом, производится первым заместителем Генерального Прокурора Республики Казахстан. Продление срока ареста или домашнего ареста в отношении Генерального Прокурора Республики Казахстан производится после поддержания ходатайства первым заместителем Генерального Прокурора Республики Казахстан в порядке, предусмотренном статьей 153 и частью восьмой статьи 496 настоящего Кодекса.

5. Оконченное производством дело с обвинительным заключением передается следователем в установленном настоящим Кодексом порядке первому заместителю Генерального Прокурора Республики Казахстан для направления в суд.

Сноска. Статья 499 с изменениями, внесенными Законом РК от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2).

Статья 500. Судебное разбирательство уголовного дела в отношении депутата Парламента Республики Казахстан, Председателя или члена Конституционного Совета Республики Казахстан, судьи, Генерального Прокурора Республики Казахстан

1. Рассмотрение дела производится по общим правилам судебного разбирательства с учетом положений, изложенных в настоящей статье.

2. Суд вправе применить к подсудимым депутату Парламента Республики Казахстан, Председателю или члену Конституционного Совета Республики Казахстан, судье, Генеральному Прокурору Республики Казахстан в качестве меры пресечения арест, а в качестве меры процессуального принуждения - привод, обратившись с представлением о даче согласия на это в порядке, предусмотренном соответственно частью третьей статьи 496, частью третьей статьи 497, частью третьей статьи 498, частью второй статьи 499 настоящего Кодекса, если в даче согласия на арест, привод государственными органами, указанными в пункте 4 статьи 52, пункте 5 статьи 71, пункте 2 статьи 79, пункте 3 статьи 83 Конституции Республики Казахстан, на предварительном следствии было отказано или такое согласие не испрашивалось.

Статья 501. Лица, обладающие дипломатическим иммунитетом от уголовного преследования

1. В соответствии с законодательством Республики Казахстан и международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан, иммунитетом от уголовного преследования в Республике Казахстан пользуются следующие лица:

1) главы дипломатических представительств иностранных государств, члены дипломатического персонала этих представительств и члены их семей, если они проживают совместно с ними и не являются гражданами Республики Казахстан;

2) на основе взаимности сотрудники обслуживающего персонала дипломатических представительств и члены их семей, проживающие совместно с ними, если эти сотрудники и члены их семей не являются гражданами Республики Казахстан или не проживают постоянно в Казахстане, главы консульств и другие консульские должностные лица в отношении деяний, совершенных ими при исполнении служебных обязанностей, если иное не предусмотрено международным договором Республики Казахстан;

3) на основе взаимности сотрудники административно-технического персонала дипломатических представительств и члены их семей, проживающие совместно с ними, если эти сотрудники и члены их семей не являются гражданами Республики Казахстан или не проживают постоянно в Казахстане;

4) дипломатические курьеры;

5) главы и представители иностранных государств, члены парламентских и правительственных делегаций и, на основе взаимности, - сотрудники делегаций иностранных государств, прибывающие в Казахстан для участия в международных переговорах, международных конференциях и совещаниях или с другими официальными поручениями, либо следующие для тех же целей транзитом через территорию Республики Казахстан и члены семей указанных лиц, которые их сопровождают, если эти члены семей не являются гражданами Республики Казахстан;

6) главы, члены и персонал представительств иностранных государств в международных организациях, должностные лица этих организаций, находящиеся на территории Республики Казахстан, на основе международных договоров или общепризнанных международных обычаев;

7) главы дипломатических представительств, члены дипломатического персонала представительств иностранных государств в третьей стране, проезжающие транзитом через территорию Республики Казахстан, и члены их семей, которые сопровождают указанных лиц или следуют отдельно, для того чтобы присоединиться к ним или возвратиться в свою страну;

8) иные лица в соответствии с международным договором Республики Казахстан.

2. Лица, указанные в пунктах 1, 4-7 части первой настоящей статьи, а также иные лица в соответствии с международным договором Республики Казахстан могут подвергаться уголовному преследованию лишь в случае, если иностранное государство предоставит определенно выраженный отказ от иммунитета от уголовного преследования. Вопрос о таком отказе разрешается по представлению Генерального Прокурора Республики Казахстан через Министерство иностранных дел Республики Казахстан дипломатическим путем. При отсутствии отказа соответствующего иностранного государства от иммунитета от уголовного преследования указанных лиц уголовное дело в отношении их не может быть возбуждено, а возбужденное - подлежит прекращению.

3. Правила части второй настоящей статьи не распространяются на лиц, указанных в пунктах 2 и 3 части первой настоящей статьи, за исключением случаев, когда совершенное этими лицами преступление связано с исполнением ими своих служебных обязанностей и не направлено против интересов Республики Казахстан, если иное не предусмотрено международным договором Республики Казахстан.

Статья 502. Задержание и арест лиц, пользующихся дипломатическим иммунитетом

1. Лица, перечисленные в пунктах 1, 4-7 части первой статьи 501 настоящего Кодекса, а также иные лица в соответствии с международным договором Республики Казахстан пользуются личной неприкосновенностью. Они не могут быть задержаны или арестованы, кроме случаев, когда это необходимо для исполнения вынесенного в отношении их приговора, вступившего в законную силу.

2. Лица, указанные в пунктах 2 и 3 части первой статьи 501 настоящего Кодекса, могут быть задержаны или арестованы, если иное не предусмотрено международным договором Республики Казахстан, только в случае преследования их за совершение тяжкого, особо тяжкого преступления либо при исполнении приговора суда, вступившего в законную силу.

Статья 503. Дипломатический иммунитет от дачи показаний

1. Лица, перечисленные в пунктах 1, 3-6 части первой статьи 501 настоящего Кодекса, а также иные лица в соответствии с международным договором Республики Казахстан могут не давать показания в качестве свидетеля, потерпевшего, а при согласии давать такие показания не обязаны для этого являться в орган, ведущий уголовный процесс. Вызов на допрос, врученный указанным лицам, не должен содержать угрозы принудительных мер за их неявку в орган, ведущий уголовный процесс.

2. В случае, если эти лица на предварительном следствии давали показания как потерпевшие, свидетели, а в судебное заседание не явились, суд может огласить их показания.

3. Лица, указанные в пункте 2 части первой статьи 501 настоящего Кодекса, не могут отказаться давать показания как свидетели и потерпевшие, кроме показаний по вопросам, связанным с исполнением ими служебных обязанностей. В случае отказа консульских должностных лиц давать свидетельские показания к ним не могут быть применены меры процессуального принуждения.

4. Лица, пользующиеся дипломатическим иммунитетом, не обязаны представлять органу, ведущему уголовный процесс, корреспонденцию и другие документы, относящиеся к исполнению ими служебных обязанностей.

Статья 504. Дипломатический иммунитет помещений и документов

1. Резиденция главы дипломатического представительства, помещения, занимаемые дипломатическим представительством, жилые помещения членов дипломатического персонала и членов их семей, имущество, находящееся у них, и средства передвижения являются неприкосновенными. Доступ в эти помещения, а также обыск, выемка, наложение ареста на имущество могут производиться только с согласия главы дипломатического представительства или лица, его заменяющего.

2. На основе взаимности иммунитет, предусмотренный частью первой настоящей статьи, распространяется на жилые помещения, занимаемые сотрудниками обслуживающего персонала дипломатического представительства и членами их семей, которые проживают совместно с ними, если эти сотрудники и члены их семей не являются гражданами Республики Казахстан.

3. Помещение, занимаемое консульством, и резиденция главы консульства пользуются на основе взаимности неприкосновенностью. Доступ в эти помещения, обыск, выемка, арест могут иметь место только по просьбе или с согласия глав консульств, или дипломатического представительства соответствующего иностранного государства.

4. Архивы, официальная переписка и другие документы дипломатических представительств и консульств являются неприкосновенными. Они не могут быть подвергнуты осмотру и выемке без согласия главы дипломатического представительства, консульства. Дипломатическая почта не подлежит распечатыванию и задержанию.

5. Согласие глав дипломатических представительств и консульств на доступ в помещения, указанные в частях первой, второй и третьей настоящей статьи, производство в них обыска, выемки, а также на осмотр и выемку документов, указанных в части четвертой настоящей статьи, запрашивается прокурором через Министерство иностранных дел Республики Казахстан.

6. Обыск, выемка, осмотр в указанных случаях проводятся в присутствии прокурора и представителя Министерства иностранных дел Республики Казахстан.

Раздел 12. Особые производства
Глава 54. Судопроизводство по делам о применении
принудительных мер медицинского
характера к невменяемым

Статья 505. Основания для производства по применению принудительных мер медицинского характера

1. Производство по применению принудительных мер медицинского характера, указанных в статье 90 Уголовного кодекса Республики Казахстан, осуществляется по делам в отношении лиц, совершивших запрещенное уголовным законом деяние в состоянии невменяемости или заболевших после совершения преступления психическими расстройствами, делающими невозможным назначение или исполнение наказания.

2. Принудительные меры медицинского характера назначаются лишь в случае, когда болезненные психические расстройства связаны с опасностью для себя или других лиц, либо возможностью причинения иного существенного вреда.

3. Производство по делам о применении принудительных мер медицинского характера определяется общими правилами настоящего Кодекса и, кроме того, положениями настоящей главы.

Статья 506. Обстоятельства, подлежащие доказыванию

1. По делам в отношении лиц, указанных в части первой статьи 505 настоящего Кодекса, обязательно производство предварительного следствия.

2. При производстве предварительного следствия должны быть выяснены следующие обстоятельства:

1) время, место, способ и другие обстоятельства совершенного деяния;

2) совершение деяния, запрещенного уголовным законом, данным лицом;

3) характер и размер ущерба, причиненного деянием;

4) поведение лица, совершившего запрещенное уголовным законом деяние, как до его совершения, так и после;

5) наличие у данного лица психических расстройств в прошлом, степень и характер психического заболевания в момент совершения деяния, запрещенного уголовным законом, или во время рассмотрения дела.

Статья 507. Меры безопасности

1. К лицам, совершившим запрещенные уголовным законом деяния и страдающим психическими заболеваниями, не могут быть применены меры пресечения.

2. К этим лицам при необходимости применяются следующие меры безопасности:

1) передача больного под присмотр родственников, опекунов, попечителей с уведомлением органов здравоохранения;

2) помещение в специальную медицинскую организацию, оказывающее психиатрическую помощь.

Статья 508. Передача под присмотр родственников, опекунов, попечителей

1. С момента установления факта психического заболевания лицо, совершившее запрещенное уголовным законом деяние, но не представляющее опасности для окружающих, может быть передано под присмотр родственников, опекунов, попечителей с уведомлением органов здравоохранения.

2. Об избрании данной меры следователь, суд выносят мотивированное постановление.

Статья 509. Помещение в специализированную медицинскую организацию

1. При установлении факта психического заболевания лица, в отношении которого в качестве меры пресечения ранее был применен арест, по постановлению прокурора оно переводится в специальную медицинскую организацию, оказывающее психиатрическую помощь, приспособленное для содержания больных в условиях строгой изоляции.

2. Помещение лица, не содержащегося под стражей, в специальную медицинскую организацию, оказывающее психиатрическую помощь, производится по правилам статьи 247 настоящего Кодекса.

Статья 510. Выделение дела в отношении лица, совершившего запрещенное уголовным законом деяние в состоянии невменяемости или заболевшего после совершения преступления психическим расстройством

Если при расследовании уголовного дела будет установлено, что кто-либо из соучастников совершил деяние в состоянии невменяемости или заболел после совершения преступления психическим расстройством, дело в отношении его может быть выделено в отдельное производство.

Статья 511. Права лица, в отношении которого ведется дело о применении принудительных мер медицинского характера

1. Лицо, в отношении которого ведется дело о применении принудительных мер медицинского характера, вправе, если этому по заключению судебно-психиатрической экспертизы не препятствует характер и степень тяжести его заболевания: знать, в совершении какого деяния его уличают; давать объяснения; представлять доказательства; заявлять ходатайства и отводы; объясняться на своем родном языке или языке, которым владеет; пользоваться бесплатной помощью переводчика; иметь защитника и встречаться с ним наедине и конфиденциально; участвовать с разрешения следователя в следственных действиях, проводимых по его ходатайству или ходатайству его защитника; знакомиться с протоколами этих действий и подавать на них замечания; знакомиться с постановлением о назначении экспертизы и заключением эксперта; знакомиться по окончании предварительного следствия со всеми материалами дела и выписывать из него любые сведения в любом объеме; приносить жалобы на действия и решения следователя, прокурора и суда; получить копию постановления о направлении дела в суд для применения принудительных мер медицинского характера. В судебном разбирательстве дела, кроме того, указанное лицо имеет право участвовать в исследовании доказательств и судебных прениях; знакомиться с протоколом судебного заседания и подавать на него замечания; обжаловать постановления суда и получать копии обжалуемых решений; знать о принесенных по делу жалобах и протестах и подавать на них возражения; участвовать в судебном рассмотрении заявленных жалоб и протестов.

2. Лицу, указанному в части первой настоящей статьи, следователь обязан разъяснить права и вручить их перечень в письменном виде. О разъяснении прав в судебном разбирательстве делается отметка в протоколе судебного заседания.

Статья 512. Участие законного представителя

1. Близкий родственник лица, в отношении которого ведется производство о применении принудительных мер медицинского характера или иное лицо, признается законным представителем данного лица и привлекается к участию в деле по постановлению следователя или прокурора либо по постановлению суда.

1-1. Участие в суде законного представителя лица, в отношении которого ведется производство о применении принудительных мер медицинского характера, является обязательным.

2. Законный представитель имеет право знать, в совершении какого деяния, запрещенного уголовным законом, уличается представляемое им лицо; заявлять ходатайства и отводы; представлять доказательства; участвовать с разрешения следователя в следственных действиях, проводимых по его ходатайству или ходатайству защитника; знакомиться с протоколами следственных действий, в которых он принимал участие, и делать письменные замечания о правильности и полноте сделанных в них записей; по окончании предварительного следствия знакомиться со всеми материалами дела, выписывать из него любые сведения и в любом объеме; получать копию постановления о прекращении дела или о направлении дела в суд для применения принудительных мер медицинского характера; участвовать в судебном разбирательстве; приносить жалобы на действия и решения следователя, прокурора и суда; обжаловать постановления суда и получать копии обжалуемых решений; знать о принесенных по делу жалобах и протестах и подавать на них возражения; участвовать в судебном рассмотрении заявленных жалоб и протестов.

3. О разъяснении законному представителю прав составляется протокол.

Сноска. Статья 512 с изменениями, внесенными Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 513. Участие защитника

1. В производстве по делу о применении принудительных мер медицинского характера участие защитника является обязательным с момента установления факта невменяемости или психического расстройства лица, в отношении которого ведется производство, если защитник ранее не вступил в дело по иным основаниям.

2. С момента вступления в дело защитник имеет право на свидание с подзащитным наедине, если этому не препятствует состояние здоровья подзащитного, а также пользуется всеми другими правами, предусмотренными статьей 74 настоящего Кодекса.

Статья 514. Окончание предварительного следствия

1. По окончании предварительного следствия следователь выносит постановление :

1) о прекращении дела производством - в случаях, предусмотренных статьей 37 и частью третьей статьи 269, а также, когда болезненные психические расстройства не связаны с опасностью для себя или других лиц, либо возможного причинения иного серьезного вреда;

2) о направлении дела в суд для применения принудительных мер медицинского характера.

2. О прекращении дела или о направлении дела в суд следователь уведомляет лицо, в отношении которого производилось предварительное следствие, если по своему психическому состоянию это лицо способно участвовать в следственных действиях, его законного представителя и защитника, а также потерпевшего. Следователь разъясняет названным участникам процесса их право ознакомиться с материалами дела и сообщает, где и когда они смогут использовать это право. Порядок ознакомления с делом, заявления и разрешения ходатайств о дополнении расследования определяется статьями 275, 276 настоящего Кодекса.

3. Постановление о прекращении дела выносится по правилам статьи 269 настоящего Кодекса. В постановлении о направлении дела в суд для применения принудительных мер медицинского характера должны быть изложены обстоятельства, указанные в статье 506 настоящего Кодекса и установленные по делу; основания для применения принудительных мер медицинского характера; доводы защитника и других лиц, оспаривающих основания для применения принудительных мер медицинского характера, если они были высказаны.

4. Приложения к постановлению о направлении дела в суд составляются по правилам статьи 279 настоящего Кодекса.

5. Дело с постановлением о направлении его в суд следователь передает прокурору, который, изучив дело, принимает одно из следующих решений:

1) направляет дело в суд;

2) возвращает дело следователю для производства дополнительного расследования;

3) прекращает дело по основаниям, указанным в пункте 1 части первой настоящей статьи.

6. Копия постановления о направлении дела в суд для применения принудительной меры медицинского характера вручается законному представителю.

Статья 515. Производство в суде

1. Дела о применении принудительных мер медицинского характера рассматриваются судами первой инстанции. В случаях, предусмотренных настоящим Кодексом, вопрос о применении принудительных мер медицинского характера к невменяемым может рассматриваться судом апелляционной инстанции при рассмотрении уголовного дела по апелляционным жалобам или протесту, поданным на приговор, постановление суда первой инстанции.

2. По поступлении в суд дела о применении принудительных мер медицинского характера судья назначает его к рассмотрению в судебном заседании по правилам, предусмотренным настоящим Кодексом.

3. Состав суда при рассмотрении дел о применении принудительных мер медицинского характера определяется в соответствии со статьей 58 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 515 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 516. Вопросы, разрешаемые судом при принятии решения по делу

1. В процессе судебного разбирательства дела должны быть исследованы и разрешены следующие вопросы:

1) имело ли место деяние, предусмотренное уголовным законом;

2) совершило ли деяние лицо, о котором рассматривается дело;

3) совершило ли деяние лицо, о котором рассматривается дело, в состоянии невменяемости;

4) заболело ли данное лицо после совершения преступления психическим расстройством, делающим невозможным назначение или исполнение наказания;

5) представляют ли болезненные психические расстройства лица опасность для него или других лиц либо возможность причинения им иного существенного вреда;

6) подлежит ли применению принудительная мера медицинского характера и какая именно.

2. Суд разрешает также вопросы, указанные в пунктах 10, 11, 12 части первой статьи 371 настоящего Кодекса.

Статья 517. Постановление суда

1. Признав доказанным, что деяние, запрещенное уголовным законом, совершено данным лицом в состоянии невменяемости или что это лицо после совершения преступления заболело психическим расстройством, делающим невозможным назначение или исполнение наказания, суд выносит постановление в соответствии со статьями 16, 73 Уголовного кодекса Республики Казахстан об освобождении этого лица соответственно от уголовной ответственности или от наказания и о применении к нему принудительной меры медицинского характера и какой именно.

2. Если лицо, указанное в части первой настоящей статьи, не представляет опасности по своему психическому состоянию либо им совершено деяние небольшой тяжести, суд выносит постановление о прекращении дела и о неприменении принудительных мер медицинского характера.

3. В случае, когда суд признает, что участие данного лица в совершении деяния не доказано, равно как и при установлении обстоятельств, предусмотренных пунктами 1-12 части первой статьи 37, частью первой статьи 38 настоящего Кодекса, суд выносит постановление о прекращении дела по установленному им основанию вне зависимости от наличия и характера заболевания лица.

4. При прекращении дела по основаниям, указанным в частях второй и третьей настоящей статьи, копия постановления суда в пятидневный срок направляется в органы здравоохранения для решения вопроса о лечении или направлении в психоневрологическое учреждение лиц, нуждающихся в психиатрической помощи.

5. Признав, что психическое расстройство лица, о котором рассматривается дело, не установлено или что заболевание лица, совершившего преступление, не устраняет применения к нему мер наказания, суд своим постановлением возвращает дело для производства дополнительного расследования и дальнейшего направления дела в общем порядке.

6. В постановлении суда разрешаются вопросы, указанные в статье 383 настоящего Кодекса.

Статья 518. Обжалование и опротестование постановления суда

1. Постановление районного и приравненного к нему суда может быть обжаловано в апелляционном порядке по правилам, предусмотренным главой 47 настоящего Кодекса, а постановление суда апелляционной инстанции – в кассационном порядке, предусмотренным главой 48-1 настоящего Кодекса, защитником, потерпевшим и его представителем, законным представителем или близким родственником лица, о котором рассматривалось дело, а также опротестовано прокурором. В случае, когда в соответствии со статьей 511 настоящего Кодекса лицо, в отношении которого применена принудительная мера медицинского характера, участвовало в судебном разбирательстве дела, оно вправе обжаловать постановление суда, если по заключению судебно-психиатрической экспертизы характер и степень тяжести его заболевания не препятствуют этому.

2. Постановление о применении принудительной меры медицинского характера обращается к исполнению в порядке, предусмотренном главой 49 настоящего Кодекса.

Сноска. Статья 518 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010); с изменением, внесенным Законом РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 519. Прекращение, изменение и продление применения принудительных мер медицинского характера

1. Вопросы о прекращении, изменении или продлении применения принудительной меры медицинского характера в порядке, предусмотренном статьей 93 Уголовного кодекса Республики Казахстан, рассматриваются судом, вынесшим постановление о применении принудительной меры медицинского характера, а если применение принудительных мер осуществляется вне территории деятельности этого суда - соответствующим судом по месту применения этой меры.

2. О назначении дела к слушанию суд извещает законного представителя лица, к которому применена принудительная мера медицинского характера, администрацию учреждения, осуществляющего принудительное лечение, защитника и прокурора. Участие в судебном заседании защитника и прокурора обязательно, неявка других лиц не препятствует рассмотрению дела.

3. В судебном заседании исследуется представление (заключение) учреждения, осуществляющего принудительное лечение, заключение комиссии врачей-психиатров, выслушивается мнение участвующих в заседании лиц. Если заключение комиссии врачей-психиатров вызывает сомнение, суд по ходатайству участвующих в заседании лиц или по своей инициативе может назначить судебно-психиатрическую экспертизу, истребовать дополнительные документы, а также допросить лицо, в отношении которого решается вопрос о прекращении, изменении или продлении применения принудительной меры медицинского характера, если это возможно по его психическому состоянию.

4. Суд прекращает или изменяет принудительную меру медицинского характера в случае такого психического состояния лица, при котором отпадает необходимость в применении ранее назначенной меры либо возникает необходимость в назначении иной меры медицинского характера. Суд продляет принудительное лечение при отсутствии оснований для прекращения или изменения принудительной меры медицинского характера.

5. О прекращении, изменении или продлении, а равно об отказе в прекращении, изменении или продлении применения принудительной меры медицинского характера суд в совещательной комнате выносит постановление и оглашает его в судебном заседании.

Сноска. Статья 519 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 520. Возобновление уголовного дела в отношении лица, к которому применена принудительная мера медицинского характера

1. Если лицо, к которому вследствие его заболевания после совершения преступления психическим расстройством была применена принудительная мера медицинского характера, будет признано комиссией врачей-психиатров выздоровевшим, то суд на основании заключения медицинской организации, осуществляющего принудительное лечение, в соответствии с пунктом 9 статьи 453 и частью третьей статьи 454 настоящего Кодекса выносит постановление о прекращении применения принудительной меры медицинского характера и решает вопрос о направлении дела для производства дознания или предварительного следствия, привлечения данного лица в качестве обвиняемого и передачи дела в суд в общем порядке.

2. Время, проведенное в медицинской организации, засчитывается в срок отбывания наказания.

Глава 55. Основные положения о порядке взаимодействия органов,
ведущих уголовный процесс, с компетентными
учреждениями и должностными лицами иностранных
государств по уголовным делам

Статья 521. Процессуальные и иные действия, проводимые в порядке оказания правовой помощи

1. В порядке оказания правовой помощи органам расследования и судам иностранных государств, с которыми Республикой Казахстан заключен международный договор о правовой помощи, либо на основе взаимности могут быть проведены процессуальные действия, предусмотренные настоящим Кодексом, а также и иные действия, предусмотренные другими законами и международными договорами Республики Казахстан.

2. В случае, если положения международного договора, ратифицированного Республикой Казахстан, противоречат настоящему Кодексу, применяются положения международного договора.

3. Расходы, связанные с оказанием правовой помощи, несет запрашиваемое учреждение на территории своего государства, если иное не предусмотрено международным договором Республики Казахстан.

Статья 522. Действительность процессуальных документов

Процессуальные документы, составленные на территории указанного в части первой статьи 521 настоящего Кодекса государства в соответствии с действующим на его территории законодательством и скрепленные гербовой печатью, принимаются как процессуальные документы, без какого-либо ограничения, если иное не предусмотрено международным договором Республики Казахстан.

Статья 523. Порядок сношений по вопросам оказания правовой помощи

1. Поручение о производстве следственного действия направляется через Генерального Прокурора Республики Казахстан, а судебного действия - Министра юстиции Республики Казахстан, либо соответственно их заместителей, либо через уполномоченных должностных лиц, которые в необходимых случаях обращаются к посредничеству Министерства иностранных дел Республики Казахстан.

2. При оформлении поручения используется язык того иностранного государства, в которое оно направляется, если иное не предусмотрено международным договором Республики Казахстан.

3. Суд, прокурор, следователь, дознаватель составляет поручение об оказании правовой помощи по выполнению процессуальных и иных действий на территории другого государства в письменной форме на соответствующем бланке, подписывает и заверяет гербовой печатью органа, ведущего уголовный процесс.

4. Поручение об оказании правовой помощи по мотивированному ходатайству соответствующего прокурора, суда направляется, соответственно, Генеральному Прокурору, Министру юстиции Республики Казахстан или уполномоченному прокурору.

5. Генеральный Прокурор Республики Казахстан, Министр юстиции решает вопрос о направлении поручения об оказании правовой помощи компетентному учреждению другого государства.

6. Порядок оказания правовой помощи по вопросам выдачи и уголовного преследования определяется статьями 527, 529 настоящего Кодекса.

Статья 524. Содержание поручения о производстве процессуальных действий

1. Поручение о производстве следственных и судебных действий должно быть составлено в письменной форме, подписано должностным лицом, направляющим поручение, удостоверено гербовой печатью учреждения и содержать:

1) наименование органа, от которого исходит поручение;

2) наименование и адрес органа, которому направляется поручение;

3) наименование дела и характер поручения;

4) данные о лицах, в отношении которых делается поручение, их гражданстве, роде занятий, местожительстве или местопребывании, для юридических лиц - их наименование и место нахождения;

5) изложение подлежащих выяснению обстоятельств, а также перечень запрашиваемых документов, вещественных и других доказательств;

6) сведения о фактических обстоятельствах совершенного преступления и его квалификации, при необходимости - данные о размере ущерба, причиненного деянием;

7) другие сведения, необходимые для исполнения поручения.

2. Содержание требований о выдаче и возбуждении уголовного преследования определяется статьями 529, 530 настоящего Кодекса.

Статья 525. Порядок исполнения поручения о производстве процессуальных действий

1. Суд, прокурор, следователь, орган дознания исполняют переданные им в установленном порядке поручения соответствующих учреждений и должностных лиц иностранных государств о производстве следственных или судебных действий по общим правилам настоящего Кодекса.

2. При исполнении поручения могут быть применены процессуальные нормы иностранного государства, если это предусмотрено международным договором Республики Казахстан с этим государством.

3. При исполнении поручения используется государственный язык Республики Казахстан либо русский язык.

4. С разрешения должностного лица, указанного в части первой статьи 523 настоящего Кодекса, в случаях, предусмотренных международным договором, при исполнении поручения может присутствовать представитель компетентного учреждения другого государства.

5. Если поручение не может быть исполнено, полученные документы возвращаются в установленном порядке иностранному учреждению, от которого исходило поручение, с указанием причин, воспрепятствовавших его исполнению. Поручение во всяком случае возвращается, если его исполнение может нанести ущерб суверенитету или безопасности, либо противоречит законодательству Республики Казахстан.

Сноска. Статья 525 с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 526. Вызов и допрос свидетеля, потерпевшего, гражданского истца, гражданского ответчика, их представителей, эксперта

1. Свидетель, потерпевший, гражданский истец, гражданский ответчик, их представители, эксперт, если они являются гражданами иностранного государства, могут быть вызваны с их согласия для производства следственных или судебных действий на территории Республики Казахстан соответствующим должностным лицом, в производстве которого находится уголовное дело.

2. Просьба о прибытии вызываемого лица направляется в порядке, предусмотренном частью второй статьи 523 настоящего Кодекса.

3. Проведение следственных и судебных действий с участием свидетеля, потерпевшего, других участников процесса, указанных в части первой настоящей статьи, осуществляется по правилам настоящего Кодекса за следующими изъятиями: не допускается привод, денежное взыскание, а также привлечение к уголовной ответственности за отказ или уклонение от дачи показаний и за дачу заведомо ложных показаний или заведомо ложного заключения. Они не могут быть привлечены на территории Республики Казахстан к уголовной и административной ответственности, взяты под стражу и подвергнуты наказанию за деяния, совершенные до пересечения государственной границы. Такие лица не могут быть также привлечены к ответственности, взяты под стражу или подвергнуты наказанию в связи с их свидетельскими показаниями или заключениями в качестве экспертов в связи с уголовным делом, являющимся предметом разбирательства.

4. Если вызываемое лицо, указанное в части первой настоящей статьи, привлечено к уголовной ответственности или осуждено за другое преступление на территории запрашиваемого государства, оно, независимо от своего гражданства, может быть передано на время.

5. Лица, указанные в части первой настоящей статьи, утрачивают гарантии, предусмотренные в части четвертой настоящей статьи, если они не оставят территорию Республики Казахстан, хотя и имеют для этого возможность, до истечения пятнадцати суток с того дня, когда орган, ведущий уголовный процесс, сообщит им, что в дальнейшем в их присутствии нет необходимости. В этот срок не засчитывается время, в течение которого эти лица не по своей вине не могли покинуть территорию Республики Казахстан.

Статья 527. Направление материалов дела для продолжения уголовного преследования

В случае совершения преступления на территории Республики Казахстан иностранцем, выехавшим за пределы Республики Казахстан, орган, ведущий уголовный процесс, выносит мотивированное постановление о приостановлении производства по делу в порядке, предусмотренном статьями 50, 265 и 304 настоящего Кодекса, а также постановление о передаче по подследственности или подсудности уголовных дел в порядке, предусмотренном статьями 192, 306 настоящего Кодекса. Материалы дела направляются Генеральному Прокурору Республики Казахстан или уполномоченному прокурору с ходатайством об осуществлении уголовного преследования для решения вопроса о направлении дела в другое государство в соответствии с международным договором.

Статья 528. Исполнение просьб о продолжении уголовного преследования или о возбуждении уголовного дела

1. Обращение соответствующего учреждения иностранного государства о передаче для дальнейшего расследования уголовного дела в отношении гражданина Республики Казахстан, совершившего преступление на территории иностранного государства и вернувшегося в Республику Казахстан, рассматривается Генеральным Прокурором Республики Казахстан или уполномоченным прокурором. Предварительное расследование и судебное разбирательство в таких случаях проводится в порядке, предусмотренном настоящим Кодексом.

2. Доказательства, полученные при расследовании дела на территории иностранного государства уполномоченным на то органом или должностным лицом в пределах их компетенции и по установленной форме, при продолжении следствия в Республике Казахстан имеют юридическую силу наравне с другими собранными по делу доказательствами.

3. В случае совершения на территории иностранного государства преступления гражданином Республики Казахстан, возвратившимся затем в Республику Казахстан до возбуждения в отношении него уголовного преследования, уголовное дело может быть возбуждено и расследовано органами предварительного следствия Республики Казахстан по материалам об этом преступлении, представленным учреждением иностранного государства в Генеральную Прокуратуру Республики Казахстан.

4. Орган, ведущий уголовный процесс, обязан уведомить Генерального Прокурора Республики Казахстан или уполномоченного прокурора об окончательном решении, принятом по делу, и направить копию этого решения.

Статья 529. Направление требования о выдаче лица для привлечения к уголовной ответственности или исполнения приговора

1. В случае и порядке, предусмотренных законодательством Республики Казахстан и международными договорами, Генеральный Прокурор Республики Казахстан или уполномоченный прокурор обращается к компетентному учреждению иностранного государства с требованием о выдаче лица, являющегося гражданином Республики Казахстан, совершившего преступление, если в отношении этого лица вынесен обвинительный приговор или постановление о привлечении его в качестве обвиняемого.

2. В случае и порядке, предусмотренных международными договорами и законодательством Республики Казахстан, орган, ведущий уголовный процесс, обращается с ходатайством о выдаче лица, совершившего преступление на территории Республики Казахстан и покинувшего ее территорию, к Генеральному Прокурору Республики Казахстан или уполномоченному прокурору с приложением к нему необходимых документов.

3. Требование о выдаче должно содержать:

1) наименование органа, в производстве которого находится уголовное дело;

2) фамилию, имя, отчество осужденного (обвиняемого), год рождения, данные о гражданстве, описание внешности, фотографии;

3) изложение фактических обстоятельств совершенного преступления с приведением текста закона, предусматривающего ответственность за это преступление, с обязательным указанием санкции;

4) сведения о месте и времени вынесения приговора, вступившего в законную силу, либо постановления о привлечении в качестве обвиняемого с приложением заверенных копий соответствующих документов.

4. К ходатайству о выдаче должны быть приложены: копия постановления о предъявлении обвинения, копия постановления о заключении под стражу, документы, подтверждающие гражданство лица, подлежащего выдаче, заключение соответствующего прокурора о законности и обоснованности ходатайства о выдаче.

Статья 530. Пределы уголовной ответственности выданного лица

1. Лицо, выданное иностранным государством, не может быть привлечено к уголовной ответственности, подвергнуто наказанию, а также передано третьему государству за иное преступление, не связанное с выдачей, без согласия государства, его выдавшего.

2. Правило части первой настоящей статьи не распространяется на случаи совершения преступления лицом после его выдачи.

Статья 531. Исполнение требования о выдаче гражданина иностранного государства

1. Требование о выдаче гражданина иностранного государства, обвиняемого в совершении преступления или осужденного на территории иностранного государства, рассматривается Генеральным Прокурором Республики Казахстан или уполномоченным прокурором, указания которого являются основанием для исполнения выдачи. При наличии требований нескольких государств о выдаче лица, решение о том, какому государству лицо подлежит выдаче, принимает Генеральный Прокурор Республики Казахстан.

2. Условия и порядок выдачи определяются настоящим Кодексом и международным договором Республики Казахстан с иностранным государством.

3. В случае, когда гражданин иностранного государства, в отношении которого поступила просьба о выдаче, отбывает наказание за другое преступление на территории Республики Казахстан, выдача может быть отсрочена до отбытия наказания или освобождения от наказания по любому законному основанию. В случае, когда гражданин иностранного государства привлечен к уголовной ответственности, его выдача может быть отсрочена до постановления приговора, отбытия наказания или освобождения от уголовной ответственности или наказания по любому основанию. Если отсрочка выдачи может повлечь за собой истечение срока давности уголовного преследования или причинить ущерб расследованию преступления, лицо, выдача которого требуется по ходатайству, может быть выдано на время, определяемое соглашением сторон.

4. Выданное на время лицо должно быть возвращено после проведения процессуальных действий по уголовному делу, для которых оно было выдано, но не позднее чем через три месяца со дня передачи лица. По взаимной договоренности этот срок может быть продлен, но не более срока наказания, на который осуждено или на который, согласно закону, может быть осуждено лицо за совершенное на территории Республики Казахстан преступление.

5. Администрация места содержания под стражей после получения постановления Генерального Прокурора Республики Казахстан или уполномоченного прокурора о выдаче обязана в течение тридцати суток организовать этапирование и передачу выданного лица соответствующему органу того государства, которому оно выдано, и об исполнении сообщить Генеральному Прокурору Республики Казахстан или уполномоченному прокурору.

6. О результатах рассмотрения Генеральным Прокурором Республики Казахстан или уполномоченным прокурором требования о выдаче гражданина иностранного государства уведомляется лицо, в отношении которого поступила просьба о выдаче, ему также разъясняется право на обжалование принятого решения в суд.

Постановление о выдаче вступает в законную силу по истечении десяти суток с момента уведомления лица, в отношении которого оно принято. В случае обжалования постановления выдача не производится вплоть до вступления в законную силу судебного решения.

Сноска. Статья 531 с изменениями, внесенными Законом РК от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 531-1. Обжалование решения о выдаче лица

1. Постановление Генерального Прокурора Республики Казахстан или уполномоченного прокурора о выдаче может быть обжаловано лицом, в отношении которого принято это решение, или его защитником в районный и приравненный к нему суд по месту нахождения лица в течение десяти суток с момента получения уведомления.

2. Администрация места содержания под стражей лица, в отношении которого принято решение о выдаче, по получении адресованной суду жалобы в течение двадцати четырех часов направляет ее в соответствующий суд и уведомляет об этом прокурора.

3. Прокурор в течение десяти суток с момента поступления уведомления об обжаловании постановления о выдаче направляет в суд материалы, подтверждающие законность и обоснованность принятого им решения.

4. Проверка законности и обоснованности решения о выдаче лица производится в течение одного месяца со дня получения жалобы судом в открытом судебном заседании с участием прокурора, лица, в отношении которого принято решение о выдаче, и его защитника, если он участвует в уголовном деле.

5. В начале заседания председательствующий объявляет, какая жалоба подлежит рассмотрению, разъясняет присутствующим их права, обязанности и ответственность. Затем заявитель и (или) его защитник, если он участвует в уголовном деле, обосновывают жалобу, после чего слово предоставляется прокурору.

6. В ходе судебного рассмотрения суд не обсуждает вопросы виновности лица, принесшего жалобу, ограничиваясь проверкой соответствия решения о выдаче данного лица законодательству и международным договорам Республики Казахстан.

7. В результате проверки суд выносит одно из следующих постановлений:

1) о признании решения о выдаче лица незаконным или необоснованным и его отмене;

2) об оставлении жалобы без удовлетворения;

3) о приостановлении решения о выдаче до рассмотрения вопросов, имеющих существенное значение для принятия данного решения с одновременным продлением сроков содержания под арестом лица на срок не менее одного месяца.

8. Освобождение арестованного для выдачи лица производится после вступления в силу постановления суда о признании выдачи незаконной или необоснованной и его отмене в порядке, предусмотренном статьей 534 настоящего Кодекса.

9. Постановление суда о признании решения о выдаче лица незаконным или необоснованным и его отмене либо об оставлении жалобы без удовлетворения может быть обжаловано или опротестовано в областной и приравненный к нему суд в течение десяти суток со дня его вынесения.

Сноска. Кодекс дополнен статьей 531-1 в соответствии с Законом РК от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 532. Отказ в выдаче

1. Выдача не допускается, если:

1) лицу предоставлено Республикой Казахстан политическое убежище;

2) деяние, послужившее основанием требования о выдаче, не признается в Республике Казахстан преступлением;

3) в отношении лица уже вынесен за то же преступление вступивший в законную силу приговор или прекращено производство по делу;

4) по законодательству Республики Казахстан уголовное дело не может быть возбуждено или приговор не может быть приведен в исполнение вследствие истечения сроков давности или по иному законному основанию;

5) имеются основания полагать, что лицо может быть подвергнуто угрозе применения пыток в запрашивающем государстве.

2. В выдаче может быть отказано, если преступление, в связи с которым заявлено требование о выдаче, совершено на территории Республики Казахстан или за ее пределами, но направлено против интересов Республики Казахстан.

Сноска. Статья 532 с изменениями, внесенными Законом РК от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 533. Продолжение уголовного преследования в отношении лиц без гражданства, граждан третьей страны и их выдача

1. Порядок направления материалов для продолжения уголовного преследования и исполнения просьб о продолжении уголовного преследования или о возбуждении уголовного дела в отношении лиц без гражданства, граждан третьей страны определяется правилами статей 527, 528 настоящего Кодекса.

2. Порядок выдачи лиц без гражданства, граждан третьей страны определяется правилами статей 529, 530, 531, 532 настоящего Кодекса.

Статья 534. Экстрадиционный арест (задержание и заключение под стражу для выдачи)

1. При получении от компетентного учреждения иностранного государства соответствующе оформленного требования и при наличии законных оснований для выдачи лица, оно может быть задержано и к нему применяется мера пресечения в виде экстрадиционного ареста. По ходатайству запрашивающего государства лицо может быть арестовано и до получения требования о выдаче. В ходатайстве должны содержаться ссылка на постановление о взятии под стражу или на приговор, вступивший в законную силу, и указание на то, что требование о выдаче будет представлено дополнительно. Ходатайство о взятии под стражу до заявления требования о выдаче может быть передано по почте, телеграфу, телексу или факсу. После изучения представленных материалов и наличия достаточных оснований полагать, что задержанный является лицом, объявленным в розыск, и при отсутствии оснований, изложенных в статье 532 настоящего Кодекса, прокурор вносит в районный и приравненный к нему суд ходатайство об экстрадиционном аресте. Судья районного и приравненного к нему суда с соблюдением правил и сроков, предусмотренных статьей 150 настоящего Кодекса, рассматривает ходатайство и выносит одно из следующих постановлений: об экстрадиционном аресте; об отказе в экстрадиционном аресте. Обжалование, опротестование и апелляционное рассмотрение данного постановления судьи осуществляются в порядке, предусмотренном статьей 110 настоящего Кодекса.

2. Лицо может быть задержано до трех суток и без ходатайства, предусмотренного в части первой настоящей статьи, если имеются предусмотренные законом основания подозревать, что оно совершило на территории другого государства преступление, влекущее выдачу.

3. О заключении под стражу лица немедленно прокурор уведомляет учреждение иностранного государства, направившее или могущее направить просьбу о выдаче, ходатайство об аресте, с предложением о времени и месте выдачи.

4. Если в течение сорока суток выдача не состоялась, лицо, содержащееся под стражей, подлежит освобождению по постановлению прокурора. Лицо, задержанное согласно части второй настоящей статьи, должно быть освобождено, если требование о его выдаче не поступит в течение срока, предусмотренного законодательством Республики Казахстан для задержания. Повторное заключение под стражу допускается только после рассмотрения нового требования о выдаче в соответствии с частью первой настоящей статьи.

5. Экстрадиционный арест задержанного в соответствии со статьей 531 настоящего Кодекса производится судом на срок до сорока суток.

6. При непоступлении в этот срок из компетентного учреждения государства, объявившего розыск, ходатайства о выдаче, но при наличии ходатайства о заключении под стражу и гарантии последующего направления ходатайства о выдаче, срок экстрадиционного ареста по ходатайству прокурора может быть продлен судом до двух месяцев, о чем сообщается Генеральному Прокурору Республики Казахстан или уполномоченному прокурору.

7. В исключительных случаях, при наличии условий, указанных в части второй настоящей статьи, срок экстрадиционного ареста по ходатайству прокурора области или приравненного к нему прокурора может быть продлен судом до трех месяцев.

В случае наличия обращения запрашиваемого к выдаче лица или его защитника по вопросам обжалования решения о выдаче, предоставления ему статуса беженца или лица, ищущего убежище, либо по иным вопросам, имеющим существенное значение для принятия решения о выдаче, срок экстрадиционного ареста по ходатайству прокурора может быть продлен судом до двенадцати месяцев, но не более чем на срок, к которому осуждено лицо в иностранном государстве, запрашивающем выдачу для приведения приговора в исполнение.

8. Администрация места содержания под стражей не позднее семи суток до истечения срока содержания под стражей арестованного обязана уведомить об этом прокурора.

9. Освобождение арестованного для выдачи лица производится на основании постановления прокурора, в том числе и по истечении сроков, указанных в настоящей статье, если в этот срок выдача не состоялась, о чем немедленно сообщается Генеральному Прокурору Республики Казахстан или уполномоченному прокурору.

Сноска. Статья 534 с изменениями, внесенными законами РК от 05.07.2008 N 65-IV (порядок введения в действие см. ст. 2); от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 535. Транзитная перевозка

1. Ходатайство учреждения иностранного государства о транзитной перевозке по территории Республики Казахстан лица, выданного этому учреждению третьим государством, рассматривается в том же порядке, что и требование о выдаче.

2. Способ транзитной перевозки определяется Генеральным Прокурором Республики Казахстан по согласованию с соответствующими ведомствами.

Статья 536. Передача предметов

1. При выдаче лица учреждению иностранного государства передаются предметы, являющиеся орудиями преступления, а также предметы, имеющие следы преступления или добытые преступным путем. Эти предметы передаются по просьбе и в том случае, когда выдача лица вследствие его смерти или по другим причинам не может состояться.

2. Указанные в части первой настоящей статьи предметы могут быть задержаны на время, если они необходимы для производства по другому уголовному делу.

3. Для обеспечения законных прав третьих лиц передача указанных в части первой настоящей статьи предметов производится лишь при наличии гарантий учреждения иностранного государства о возврате предметов по окончании производства по делу.

Глава 56. Передача лица, осужденного к лишению свободы,
для отбывания наказания в государстве,
гражданином которого оно является

Статья 537. Основания передачи лица, осужденного к лишению свободы, для отбывания наказания в государстве, гражданином которого оно является

Основанием для передачи лица, осужденного судом Республики Казахстан к лишению свободы, для отбывания наказания в государстве, гражданином которого оно является, а равно для передачи гражданина Республики Казахстан, осужденного судом иностранного государства к лишению свободы, для отбывания наказания в Республике Казахстан является международный договор Республики Казахстан с соответствующим иностранным государством либо письменное соглашение на условиях взаимности Генерального Прокурора Республики Казахстан с компетентными органами и должностными лицами иностранного государства.

Статья 538. Условия и порядок передачи осужденного для отбывания наказания в государстве, гражданином которого он является

1. Передача лица, осужденного в Республике Казахстан, для отбывания наказания в государстве, гражданином которого оно является, допускается до отбытия им наказания в виде лишения свободы по ходатайству осужденного, законного представителя или близких родственников осужденного, а также по просьбе компетентного органа соответствующего государства с согласия осужденного.

2. Передача лица, указанного в части первой настоящей статьи, может быть осуществлена только после вступления приговора в законную силу по решению Генерального Прокурора Республики Казахстан или его заместителя, которые сообщают о состоявшейся передаче суду, вынесшему приговор.

Статья 539. Отказ иностранному государству в передаче осужденного к лишению свободы для отбывания наказания

В передаче лица, осужденного к лишению свободы судом Республики Казахстан, для отбывания наказания в государстве, гражданином которого оно является, может быть отказано в случаях, если:

1) ни одно из деяний, за которое лицо осуждено, не признается преступлением по законодательству государства, гражданином которого является осужденный;

2) наказание не может быть исполнено в иностранном государстве вследствие истечения сроков давности или по иному основанию, предусмотренному законодательством этого государства;

3) от осужденного или от иностранного государства не получены гарантии исполнения приговора в части гражданского иска;

4) не достигнуто согласие о передаче осужденного на условиях, предусмотренных международным договором;

5) осужденный имеет постоянное место жительства в Республике Казахстан.

Статья 540. Рассмотрение ходатайства о приеме гражданина Республики Казахстан для отбывания наказания

1. Гражданин Республики Казахстан, осужденный к лишению свободы судом иностранного государства, его законный представитель или близкие родственники, а также компетентные органы иностранного государства с согласия осужденного могут обратиться к Генеральному Прокурору Республики Казахстан с ходатайством об отбывании осужденным наказания в Республике Казахстан.

2. В случае удовлетворения ходатайства Генеральный Прокурор Республики Казахстан вносит представление об исполнении приговора суда иностранного государства в областной или приравненный к нему суд по месту постоянного жительства осужденного до выезда из Республики Казахстан. При отсутствии у осужденного постоянного места жительства представление вносится в Верховный Суд Республики Казахстан.

Статья 541. Порядок разрешения судом вопросов, связанных с исполнением приговора суда иностранного государства

1. Представление Генерального Прокурора Республики Казахстан рассматривается судьей в судебном заседании в отсутствие осужденного в порядке и в сроки, установленные настоящим Кодексом для разрешения вопросов, связанных с исполнением приговора.

2. В постановлении судьи об исполнении приговора суда иностранного государства должны быть указаны:

1) наименование суда иностранного государства, время и место постановления приговора;

2) сведения о последнем месте жительства осужденного в Республике Казахстан, месте его работы и роде занятия до осуждения;

3) квалификация преступления, в совершении которого гражданин признан виновным, и на основании какого уголовного закона он осужден;

4) уголовный закон Республики Казахстан, предусматривающий ответственность за преступление, совершенное осужденным;

5) вид и срок наказания (основного и дополнительного), срок начала и окончания наказания, которое осужденный должен отбыть в Республике Казахстан; вид уголовно-исполнительного учреждения, порядок возмещения ущерба по иску.

3. Если по закону Республики Казахстан за данное преступление предельный срок лишения свободы меньше, чем назначенный по приговору суда иностранного государства, судья определяет максимальный срок лишения свободы за совершение данного деяния, предусмотренный Уголовным кодексом Республики Казахстан. Если лишение свободы не предусмотрено в качестве наказания, судья определяет наказание в пределах установленного Уголовным кодексом Республики Казахстан за данное преступление и наиболее соответствующее назначенному по приговору суда иностранного государства.

4. Если приговор относится к двум или нескольким деяниям, не все из которых признаются преступлениями в Республике Казахстан, судья определяет, какая часть наказания, назначенного по приговору суда иностранного государства, применяется к деянию, являющемуся преступлением.

5. Постановление судьи вступает в силу с момента его вынесения и направляется в Генеральную прокуратуру Республики Казахстан для обеспечения исполнения.

6. В случае отмены или изменения приговора суда иностранного государства, либо применения акта амнистии или помилования, изданного в иностранном государстве либо в Республике Казахстан, к лицу, отбывающему наказание в Республике Казахстан, вопросы исполнения пересмотренного приговора, а также применения амнистии или помилования решаются по правилам настоящей статьи.

Сноска. Статья 541 с изменениями, внесенными Законом РК от 18.01.2011 № 393-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Раздел 13. Производство по делам с участием
присяжных заседателей

Сноска. Закон дополнен разделом 13 - Законом РК от 16 января 2006 года N 122 (вводится в действие с 1 января 2007 года).

Глава 57. Общие положения

Статья 542. Порядок производства по делам с участием присяжных заседателей

Производство по уголовным делам, рассматриваемым судом с участием присяжных заседателей, ведется в соответствии с правилами настоящего Кодекса с учетом особенностей, установленных настоящим разделом.

Статья 543. Подсудность дел суду с участием присяжных заседателей

1. Суд с участием присяжных заседателей рассматривает дела о преступлениях, за совершение которых уголовным законом предусмотрены смертная казнь или пожизненное лишение свободы, за исключением дел о преступлениях, предусмотренных статьями 96 (пунктом п) части второй), 162 (частью четвертой), 165, 166-1, 167, 171, 233 (частью четвертой), 235-1 (частью пятой), 250 (частью четвертой), 259 (частью четвертой), 260 (частью четвертой), 261 (частью четвертой) Уголовного кодекса Республики Казахстан, а также дел о применении принудительных мер медицинского характера к лицам, совершившим указанные деяния в состоянии невменяемости либо заболевшим душевной болезнью после их совершения.

2. Если лицо обвиняется в совершении преступлений, предусмотренных несколькими статьями Уголовного кодекса Республики Казахстан, обвиняемый имеет право на рассмотрение его дела судом с участием присяжных заседателей, если в такую совокупность преступлений входит хотя бы одно преступление, за совершение которого уголовным законом предусмотрены смертная казнь или пожизненное лишение свободы, за исключением дел о преступлениях, предусмотренных статьями 96 (пунктом п) части второй), 162 (частью четвертой), 165, 166-1, 167, 171, 233 (частью четвертой), 235-1 (частью пятой), 250 (частью четвертой), 259 (частью четвертой), 260 (частью четвертой), 261 (частью четвертой) Уголовного кодекса Республики Казахстан.

3. Если по делу обвиняется несколько лиц, рассмотрение его судом с участием присяжных заседателей производится по правилам, предусмотренным настоящим разделом в отношении всех подсудимых, если хотя бы один из них заявляет ходатайство о рассмотрении уголовного дела с участием присяжных заседателей.

Сноска. Статья 543 в редакции Конституционного Закона РК от 03.07.2013 № 121-V (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 544. Состав суда с участием присяжных заседателей

Суд с участием присяжных заседателей в межрайонном специализированном суде по уголовным делам и специализированном межрайонном военном суде по уголовным делам действует в составе одного судьи и десяти присяжных заседателей.

Сноска. Статья 544 в редакции Закона РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводится в действие с 01.01.2010).

Статья 545. Недопустимость воздействия на присяжного заседателя

Государственному обвинителю, потерпевшему, подсудимому и его защитнику, а также другим участникам процесса на протяжении всего судебного разбирательства с участием присяжных заседателей запрещается вступать в контакт, помимо установленного порядка, с присяжными заседателями, участвующими в рассмотрении этого дела.

Статья 546. Ходатайство о рассмотрении дела судом с участием присяжных заседателей

1. Осуществление уголовного судопроизводства в соответствии с правилами, предусмотренными настоящим разделом, производится по ходатайству обвиняемого о рассмотрении его дела судом с участием присяжных заседателей.

2. При ознакомлении обвиняемого со всеми материалами дела по окончании предварительного следствия следователь обязан разъяснить ему право ходатайствовать о рассмотрении его дела судом с участием присяжных заседателей, а также правовые последствия удовлетворения такого ходатайства, включая особенности обжалования и рассмотрения жалоб на приговоры суда с участием присяжных заседателей.

3. Обвиняемый имеет право заявлять ходатайство о рассмотрении дела судом с участием присяжных заседателей при объявлении ему об окончании предварительного следствия и о предъявлении для ознакомления всех материалов дела, а также и в последующий период, в том числе и на предварительном слушании дела в суде, но до назначения судом главного судебного разбирательства.

4. Ходатайство обвиняемого о рассмотрении его дела судом с участием присяжных заседателей либо его отказ от использования права на рассмотрение его дела судом с участием присяжных заседателей следователь обязан зафиксировать в протоколе об объявлении обвиняемому об окончании следственных действий и разъяснении прав. Ходатайство, заявленное позже, излагается обвиняемым в письменном виде и незамедлительно направляется в суд, которому подсудно дело.

5. После назначения судом главного судебного разбирательства ходатайство обвиняемого о рассмотрении его дела судом с участием присяжных заседателей не принимается.

6. Обвиняемый вправе отказаться от заявленного ходатайства о рассмотрении его дела с участием присяжных заседателей до проведения предварительного слушания и в ходе предварительного слушания. Отказ обвиняемого от ходатайства о рассмотрении его дела судом с участием присяжных заседателей после его подтверждения в ходе предварительного слушания не принимается.

Сноска. Статья 546 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Глава 58. Особенности назначения судебного заседания

Статья 547. Назначение судебного заседания при наличии ходатайства о рассмотрении дела судом с участием присяжных заседателей

При наличии ходатайства обвиняемого о рассмотрении дела судом с участием присяжных заседателей судья проводит предварительное слушание.

Статья 548. Особенности проведения предварительного слушания

1. Предварительное слушание дела производится судьей единолично в закрытом судебном заседании с обязательным участием прокурора, подсудимого, заявившего ходатайство о рассмотрении дела судом с участием присяжных заседателей, и его защитника.

2. Если по делу имеется ходатайство о рассмотрении дела судом с участием присяжных заседателей хотя бы одного из подсудимых, предварительное слушание производится с участием всех подсудимых по делу и их защитников.

3. В начале судебного заседания судья объявляет, какое дело подлежит рассмотрению, представляется присутствующим на заседании лицам, сообщает, кто является государственным обвинителем, защитником, секретарем, выясняет личность подсудимого, разрешает заявленные отводы. Государственный обвинитель оглашает резолютивную часть обвинительного заключения. Судья выясняет, понятно ли подсудимому обвинение, в необходимых случаях разъясняет ему сущность обвинения и спрашивает, подтверждает ли он свое ходатайство о рассмотрении его дела судом с участием присяжных заседателей.

4. Если подсудимый подтвердил свое ходатайство о рассмотрении его дела судом с участием присяжных заседателей, то судья принимает решение об удовлетворении данного ходатайства и переходит к рассмотрению других ходатайств, заявленных государственным обвинителем, потерпевшим, подсудимым и его защитником.

5. В случае необходимости на предварительном слушании могут быть оглашены материалы дела для проверки их допустимости в качестве доказательств.

6. Если подсудимый не подтвердил свое ходатайство о рассмотрении его дела судом с участием присяжных заседателей, при отсутствии других оснований, предусмотренных частью первой статьи 301 настоящего Кодекса, судья объявляет предварительное слушание оконченным. Дальнейшее производство по делу осуществляется по правилам, предусмотренным главой 40 настоящего Кодекса.

7. Постановление судьи о рассмотрении дела судом с участием присяжных заседателей является окончательным. В дальнейшем постановление не может быть пересмотрено по мотиву отказа подсудимого от рассмотрения дела судом с участием присяжных заседателей.

Статья 549. Особенности решений, выносимых в порядке предварительного слушания при назначении судебного заседания с участием присяжных заседателей

1. По итогам предварительного слушания судья принимает одно из решений, предусмотренных статьями 302 -307 настоящего Кодекса.

2. В постановлении о назначении судебного заседания судья указывает, что дело будет рассмотрено судом с участием присяжных заседателей, и определяет количество кандидатов в присяжные заседатели, подлежащих вызову в данное судебное заседание, число которых должно быть не менее двадцати пяти.

3. По результатам предварительного слушания судья в соответствии со статьей 116 настоящего Кодекса исключает из материалов дела фактические данные, признанные недопустимыми в качестве доказательств.

Статья 550. Порядок предварительной случайной выборки кандидатов в присяжные заседатели для участия в судебном разбирательстве

1. После вынесения постановления о назначении дела к рассмотрению судом с участием присяжных заседателей судья дает распоряжение секретарю судебного заседания об обеспечении явки в данное судебное заседание кандидатов в присяжные заседатели, число которых указано в постановлении, для отбора их в присяжные заседатели.

2. После назначения главного судебного разбирательства по распоряжению председательствующего секретарь судебного заседания производит предварительную случайную выборку кандидатов в присяжные заседатели из находящихся в суде единого и запасного (годовых) списков.

3. Одно и то же лицо не может участвовать в судебных заседаниях в качестве присяжного заседателя более одного раза в год.

4. По завершении предварительной случайной выборки кандидатов в присяжные заседатели для участия в рассмотрении уголовного дела составляется предварительный список с указанием их фамилий, имен, отчеств и домашних адресов, который подписывается секретарем судебного заседания.

5. Кандидатам в присяжные заседатели, включенным в предварительный список, не позднее чем за семь суток до начала судебного разбирательства вручаются извещения с указанием даты и времени прибытия в суд.

6. Граждане, получившие извещение, обязаны явиться в суд для участия в процедуре отбора присяжных заседателей.

Глава 59. Отбор кандидатов в присяжные заседатели
для участия в судебном разбирательстве

Статья 551. Общие положения

1. Отбор присяжных заседателей из числа кандидатов осуществляется после выполнения требований статей 331 -344 настоящего Кодекса путем:

1) освобождения председательствующим кандидатов в присяжные заседатели от участия в рассмотрении дела;

2) разрешения вопросов о самоотводе;

3) разрешения вопросов об отводе;

4) немотивированного отвода кандидатов в присяжные заседатели.

2. О явке в судебное заседание кандидатов в присяжные заседатели секретарь судебного заседания докладывает председательствующему и выписывает билеты на каждого кандидата в присяжные заседатели с указанием его фамилии.

3. Председательствующий произносит перед кандидатами в присяжные заседатели краткое вступительное слово, в котором он:

1) представляется им;

2) представляет стороны;

3) сообщает, какое дело подлежит рассмотрению;

4) сообщает о задачах присяжных заседателей и порядке их участия в рассмотрении данного уголовного дела в соответствии с законом.

4. В целях объективного решения вопроса об освобождении кандидата в присяжные заседатели от участия в рассмотрении дела председательствующий может при отборе присяжных заседателей задавать кандидатам вопросы, предложенные в письменной форме потерпевшим, обвиняемым и его защитником, а также другие вопросы по своему усмотрению, имеющие значение для формирования коллегии присяжных заседателей. Прокурор задает кандидатам вопросы самостоятельно и в устной форме.

5. Кандидат в присяжные заседатели должен правдиво отвечать на вопросы председательствующего, задаваемые при отборе для участия в рассмотрении дела, а также предоставлять по его требованию иную необходимую информацию о себе и об отношениях с другими лицами, участвующими в деле.

6. Вопросы, унижающие честь и достоинство кандидатов в присяжные заседатели, председательствующим не задаются.

7. Все вопросы, связанные с освобождением кандидата в присяжные заседатели от участия в рассмотрении дела, а также самоотводы и отводы, заявленные кандидатам в присяжные заседатели, разрешаются председательствующим единолично без удаления в совещательную комнату.

8. Если в суд явилось менее двадцати пяти вызванных кандидатов в присяжные заседатели либо их осталось менее семнадцати после освобождения некоторых из них от участия в судебном разбирательстве или после удовлетворения председательствующим судьей самоотводов и отводов, председательствующий дает распоряжение секретарю судебного заседания о пополнении состава кандидатов в присяжные заседатели недостающим числом из запасного списка. В этом случае в судебном заседании объявляется перерыв для вызова запасных кандидатов в присяжные заседатели.

Сноска. Статья 551 с изменениями, внесенными Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 552. Освобождение председательствующим кандидатов в присяжные заседатели от участия в рассмотрении дела

1. Председательствующий разъясняет кандидатам в присяжные заседатели их обязанности, установленные настоящим Кодексом, после чего опрашивает кандидатов в присяжные заседатели о наличии обстоятельств, препятствующих их участию в рассмотрении дела в качестве присяжных заседателей.

2. Председательствующим освобождаются от исполнения обязанностей присяжных заседателей:

1) подозреваемые или обвиняемые в совершении преступления;

2) лица, не владеющие языком, на котором ведется судопроизводство, немые, глухие, слепые;

3) другие лица, являющиеся инвалидами при отсутствии организационных либо технических возможностей по обеспечению их полноценного участия в судебном заседании.

3. Председательствующим судьей могут быть освобождены от исполнения обязанностей присяжных заседателей по их устному или письменному заявлению:

1) лица старше шестидесяти пяти лет;

2) женщины, имеющие детей в возрасте до трех лет;

3) лица, которые в силу своих религиозных убеждений считают для себя невозможным участие в осуществлении правосудия;

4) лица, отвлечение которых от исполнения служебных обязанностей может повлечь существенный вред общественным и государственным интересам (врачи, учителя, пилоты авиалиний и другие);

5) иные лица, имеющие уважительные причины для неучастия в судебном заседании.

4. Председательствующий выясняет у кандидатов в присяжные заседатели их информированность об обстоятельствах дела, рассмотрение которого предстоит в суде.

5. Председательствующий освобождает от исполнения обязанностей присяжного заседателя по делу всякого кандидата в присяжные заседатели, чья объективность вызывает обоснованные сомнения вследствие оказанного на это лицо незаконного воздействия, наличия у него предвзятого мнения, знания им обстоятельств дела из непроцессуальных источников, а также по другим причинам, указывающим на возможную необъективность кандидата в присяжные заседатели при его участии в рассмотрении дела в качестве присяжного заседателя.

Сноска. Статья 552 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 553. Разрешение вопросов о самоотводе кандидатов в присяжные заседатели

Председательствующий спрашивает о наличии предусмотренных законом причин для освобождения кого-либо из кандидатов в присяжные заседатели от участия в рассмотрении дела. Каждый из явившихся кандидатов в присяжные заседатели имеет право указать на уважительные причины, препятствующие ему исполнить обязанности присяжного заседателя, а также заявить самоотвод.

Статья 554. Разрешение вопросов об отводе кандидатов в присяжные заседатели

Каждому кандидату в присяжные заседатели прокурором, потерпевшим, гражданским истцом, гражданским ответчиком и их представителями, подсудимым и его защитником должен быть заявлен отвод в случаях, если:

1) кандидат в присяжные заседатели является по данному делу потерпевшим, гражданским истцом, гражданским ответчиком, вызывался либо может быть вызван в качестве свидетеля;

2) кандидат в присяжные заседатели участвовал в производстве по данному уголовному делу в качестве эксперта, специалиста, переводчика, понятого, секретаря судебного заседания, дознавателя, следователя, прокурора, защитника, законного представителя обвиняемого, представителя потерпевшего, гражданского истца или гражданского ответчика;

3) кандидат в присяжные заседатели является родственником или свойственником (братом, сестрой, родителем и ребенком супругов) потерпевшего, гражданского истца, гражданского ответчика или их представителей, обвиняемого или его законного представителя, прокурора, защитника, следователя или дознавателя;

4) имеются иные обстоятельства, дающие основание считать, что кандидат в присяжные заседатели лично, прямо или косвенно заинтересован в данном деле.

Статья 555. Немотивированный отвод кандидатов в присяжные заседатели

1. Если в результате выполнения требований статьи 554 настоящего Кодекса для участия в судебном заседании осталось более семнадцати кандидатов в присяжные заседатели, председательствующий объявляет число оставшихся кандидатов в присяжные заседатели, после чего опускает в урну билеты с указанием их фамилий, перемешивает билеты и извлекает из нее столько билетов, сколько необходимо, чтобы в урне осталось семнадцать.

2. После выполнения требований части первой настоящей статьи председательствующий передает оставшиеся семнадцать билетов с указанием фамилий кандидатов в присяжные заседатели для проведения государственным обвинителем, а также подсудимым и (или) его защитником немотивированного отвода, в результате которого должно остаться двенадцать кандидатов в присяжные заседатели.

3. Государственный обвинитель, подсудимый и его защитник вправе просить через председательствующего, чтобы кто-либо из кандидатов в присяжные заседатели представился.

4. Если в деле участвует один подсудимый, немотивированный отвод двух кандидатов в присяжные заседатели производится государственным обвинителем, а затем трех кандидатов в присяжные заседатели - подсудимым и (или) его защитником в указанной очередности.

5. Если в деле участвуют несколько подсудимых, государственный обвинитель имеет право отвести не более двух кандидатов в присяжные заседатели. При этом отвод кандидатов в присяжные заседатели производится по взаимному согласию подсудимых, а в случае отсутствия такого согласия - путем разделения между ними числа отводимых кандидатов в присяжные заседатели поровну, если это возможно.

6. В случае невозможности выполнения требований части пятой настоящей статьи отвод кандидатов в присяжные заседатели несколькими подсудимыми должен производиться путем жеребьевки с помещением в урну билетов с фамилиями всех подсудимых. Жеребьевка проводится в количестве, равном числу неотведенных кандидатов в присяжные заседатели. Подсудимый имеет право отвести столько кандидатов в присяжные заседатели, сколько раз билет с его фамилией был извлечен из урны председательствующим.

7. Отказ кого-либо из подсудимых от права на отвод кандидатов в присяжные заседатели не влечет ограничений прав других подсудимых отвести столько кандидатов в присяжные заседатели, чтобы их осталось не менее двенадцати.

8. Кандидатам в присяжные заседатели может быть заявлен отвод государственным обвинителем, подсудимым или его защитником без указания мотивов отвода путем написания на билетах с указанием фамилий кандидатов в присяжные заседатели слова "отвод", скрепленного подписью.

9. Подсудимый вправе поручить своему защитнику осуществление права на отвод кандидатов в присяжные заседатели. Если подсудимый отказывается от своего права на отвод кандидатов в присяжные заседатели, то защитник без его согласия не вправе самостоятельно участвовать в отводе кандидатов в присяжные заседатели.

10. В случае отказа подсудимого или всех подсудимых, если в деле участвуют несколько подсудимых, от своего права на отвод отвод кандидатов в присяжные заседатели производится путем жеребьевки, в ходе которой председательствующим либо секретарем судебного заседания из урны извлекаются столько билетов с указанием фамилий неотведенных кандидатов в присяжные заседатели, сколько их еще может быть отведено.

11. Билеты с указанием фамилий немотивированно отведенных сторонами кандидатов в присяжные заседатели приобщаются к материалам дела.

Сноска. Статья 555 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 556. Образование коллегии присяжных заседателей путем проведения жеребьевки

1. Коллегия присяжных заседателей, рассматривающая дело в суде, образуется путем жеребьевки в составе десяти присяжных заседателей основного состава (образующих состав коллегии присяжных заседателей) и двух запасных.

2. Для образования коллегии присяжных заседателей председательствующий опускает в урну билеты с указанием фамилий неотведенных кандидатов в присяжные заседатели, перемешивает их и по одному вынимает двенадцать билетов, оглашая каждый раз указанную в билете фамилию кандидата в присяжные заседатели. Если извлеченные и оставшиеся в урне билеты образуют общее число неотведенных кандидатов в присяжные заседатели, а также если не допущены какие-либо нарушения, повлиявшие на правильность образования коллегии присяжных заседателей, то образование коллегии присяжных заседателей признается состоявшимся. При этом первые десять отобранных путем жеребьевки присяжных заседателей считаются присяжными заседателями основного состава, а два последних - запасными.

3. В том случае, когда при решении вопроса об отводах или при образовании коллегии присяжных заседателей были допущены какие-либо нарушения, повлиявшие на правильность ее образования, а также в случае отказа одному или более присяжным заседателям в допуске к государственным секретам председательствующий объявляет образование коллегии присяжных заседателей недействительным или несостоявшимся и проводит отбор кандидатов в присяжные заседатели заново в полном объеме.

4. Фамилии отобранных путем жеребьевки двенадцати присяжных заседателей вносятся секретарем судебного заседания в протокол судебного заседания в том порядке, в каком билеты были вынуты из урны. Билеты с указанием фамилий присяжных заседателей, отобранных путем жеребьевки, приобщаются к материалам дела.

Сноска. Статья 556 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 557. Общие условия участия присяжных заседателей в судебном разбирательстве

1. По завершении образования коллегии присяжных заседателей председательствующий предлагает основному составу присяжных заседателей занять отведенное им место на скамье присяжных заседателей в соответствии с порядком, определенным жеребьевкой. Скамья присяжных заседателей должна быть отделена от присутствующих в зале судебного заседания и расположена, как правило, напротив скамьи подсудимых. Два запасных присяжных заседателя занимают на скамье присяжных заседателей специально отведенные для них места.

2. Присяжные заседатели и запасные присяжные заседатели постоянно присутствуют при судебном разбирательстве в зале судебного заседания, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Кодексом.

3. Если в ходе судебного разбирательства, но до удаления присяжных заседателей и судьи в совещательную комнату для вынесения вердикта выяснится, что кто-либо из присяжных заседателей не может продолжать участвовать в судебном заседании или отстраняется председательствующим от участия в судебном заседании, то он заменяется запасным присяжным заседателем в том порядке, в каком билеты с указанием фамилий запасных присяжных заседателей были извлечены из урны. В случае, если возможности замены выбывших присяжных заседателей запасными исчерпаны, председательствующий объявляет состоявшееся судебное разбирательство недействительным и возвращает судебное разбирательство к этапу предварительной выборки кандидатов в присяжные заседатели в соответствии со статьей 550 настоящего Кодекса.

4. Если невозможность участия в судебном заседании кого-либо из присяжных заседателей выявится после удаления в совещательную комнату, то судья и присяжные заседатели должны выйти в зал судебного заседания, произвести замену присяжного заседателя и вновь удалиться в совещательную комнату.

5. Любой присяжный заседатель на любом этапе рассмотрения дела может быть отстранен от дальнейшего участия в деле в случае несоблюдения ограничений, установленных частью четвертой статьи 559 настоящего Кодекса.

6. Отстранение присяжного заседателя осуществляется председательствующим в присутствии сторон, о чем делается запись в протоколе судебного заседания.

Сноска. Статья 557 с изменениями, внесенными Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 558. Принятие присяжными заседателями присяги

1. После того, как будет образована коллегия присяжных заседателей, председательствующий или секретарь судебного заседания предлагает всем присутствующим в зале судебного заседания встать. Председательствующий обращается к присяжным заседателям с предложением принять присягу.

2. Лицо, отобранное в порядке, установленном настоящим Кодексом, для участия в уголовном судопроизводстве в качестве присяжного заседателя, принимает присягу следующего содержания: "Приступая к исполнению обязанностей присяжного заседателя, торжественно клянусь исполнять свои обязанности честно и беспристрастно, принимать во внимание все рассмотренные в суде доказательства, доводы, обстоятельства дела, разрешать дело по своему внутреннему убеждению и совести, как подобает свободному гражданину и справедливому человеку".

3. Присяжный заседатель подтверждает принятие присяги произнесением фразы "Я клянусь".

4. О принятии присяжными заседателями присяги делается запись в протоколе судебного заседания.

Глава 60. Особенности разбирательства дела судом
с участием присяжных заседателей

Статья 559. Права, обязанности присяжного заседателя и ограничения в действиях, связанные с рассмотрением дела

1. Председательствующий разъясняет присяжным заседателям их права, обязанности и ограничения в действиях, связанные с рассмотрением дела, а также предупреждает о последствиях нарушения обязанностей и несоблюдения ограничений.

2. Присяжный заседатель имеет право:

1) участвовать в исследовании рассматриваемых в суде доказательств с тем, чтобы получить возможность самостоятельно по своему внутреннему убеждению оценить обстоятельства дела и дать ответы на вопросы, которые будут поставлены перед коллегией присяжных заседателей;

2) задавать через председательствующего вопросы участникам процесса;

3) участвовать в осмотре вещественных доказательств, документов, в производстве осмотров местности и помещения, во всех других действиях в судебном следствии;

4) обращаться к председательствующему за разъяснениями норм законодательства, а также содержания оглашенных в судебном заседании документов и по другим непонятным для него вопросам, относящимся к делу;

5) делать письменные заметки во время судебного заседания.

3. Присяжный заседатель обязан:

1) соблюдать порядок в судебном заседании и подчиняться законным распоряжениям председательствующего;

2) являться в указанное судом время для исполнения обязанностей присяжного заседателя, а также для продолжения судебного разбирательства в случае, если объявляется перерыв в судебном заседании или слушание дела откладывается;

3) в случае невозможности явиться в суд заранее оповестить председательствующего о причинах неявки.

4. Присяжный заседатель не вправе:

1) отлучаться из зала судебного заседания во время слушания дела;

2) вступать в контакт во время слушания дела по делу с лицами, не входящими в состав суда, без разрешения председательствующего;

3) собирать сведения в ходе разбирательства дела вне судебного заседания;

4) разглашать сведения об обстоятельствах, ставших ему известными в связи с его участием в закрытом судебном заседании, а также нарушать тайну совещательной комнаты.

5. Невыполнение присяжным заседателем обязанностей, а также несоблюдение ограничений, предусмотренных настоящей статьей, влечет ответственность, установленную законом Республики Казахстан, а также возможность отстранения присяжного заседателя председательствующим от дальнейшего участия в рассмотрении дела.

Статья 560. Компетенция суда с участием присяжных заседателей

1. При разбирательстве дела судом с участием присяжных заседателей разрешаются вопросы, предусмотренные пунктами 1) - 8), 14) части первой статьи 371 настоящего Кодекса.

2. Если в ходе судебного разбирательства будут обнаружены фактические данные, недопустимые в соответствии со статьей 116 настоящего Кодекса в качестве доказательств, председательствующий обязан решить вопрос об исключении их из числа таковых, а в случае исследования таких доказательств признать их не имеющими юридической силы, а состоявшееся их исследование недействительным.

3. Стороны не вправе без разрешения председательствующего упоминать в суде с участием присяжных заседателей о существовании исключенных из разбирательства дела доказательств, ссылаться на них для обоснования своей позиции. Судья не должен знакомить присяжных заседателей с фактическими данными, недопустимыми в качестве доказательств.

Сноска. Статья 560 с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 561. Прекращение дела в суде с участием присяжных заседателей

Председательствующий прекращает дело на любом этапе его разбирательства судом с участием присяжных заседателей, если во время судебного разбирательства будут выяснены обстоятельства, предусмотренные частью первой статьи 37 настоящего Кодекса, а также при отказе государственного обвинителя от обвинения в соответствии с частью седьмой статьи 317 настоящего Кодекса.

Статья 562. Особенности судебного следствия в суде с участием присяжных заседателей

1. Судебное следствие в суде с участием присяжных заседателей проводится в порядке, установленном статьями 345 -359, 362 настоящего Кодекса.

2. Государственный обвинитель при оглашении резолютивной части обвинительного заключения не вправе упоминать о фактах судимости подсудимого.

3. Присяжные заседатели через председательствующего могут задавать вопросы подсудимому, потерпевшему, свидетелям и экспертам после того, как эти лица будут допрошены сторонами. Вопросы излагаются присяжными заседателями в письменном виде и подаются председательствующему.

4. Председательствующий вправе отклонить вопросы, которые он сочтет не имеющими отношения к делу, а также носящими наводящий или оскорбительный характер, объявив мотивы своего отказа присяжному заседателю, задавшему вопрос.

5. Стороны без участия коллегии присяжных заседателей могут ходатайствовать об исследовании доказательств, исключенных ранее судьями из разбирательства дела, не излагая при этом их существа. Выслушивание мнений участников судебного разбирательства по делу в связи с таким ходатайством производится судьей.

6. Не подлежат исследованию с участием присяжных заседателей обстоятельства, связанные с прежней судимостью подсудимого, о признании его хроническим алкоголиком или наркоманом, а также иные обстоятельства, способные вызвать в отношении подсудимого предубеждения присяжных заседателей.

Сноска. Статья 562 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 563. Прения сторон в суде с участием присяжных заседателей

1. После окончания судебного следствия суд с участием присяжных заседателей переходит к выслушиванию прений сторон. Прения сторон в суде с участием присяжных заседателей состоят из двух частей.

2. Первая часть прений состоит из речей государственного обвинителя, потерпевшего, защитника и подсудимого, которые излагают свои позиции по поводу доказанности или недоказанности вины подсудимого без упоминания его прежней судимости.

3. Стороны не могут упоминать обстоятельства, не подлежащие рассмотрению судом с участием присяжных заседателей, и ссылаться на доказательства, не исследованные в судебном заседании. Председательствующий прерывает такие выступления и разъясняет присяжным заседателям, что они не должны учитывать данные обстоятельства при вынесении приговора.

4. Вторая часть прений состоит из речей государственного обвинителя, а также потерпевшего, гражданского истца и ответчика или их представителей, защитника и подсудимого, в которых излагаются позиции по вопросам квалификации действий подсудимого, назначения наказания, гражданского иска. Вторая часть прений проводится без участия присяжных заседателей.

Статья 564. Реплики и последнее слово подсудимого в суде с участием присяжных заседателей

1. После произнесения речей каждой части прений все участники прений сторон в суде с участием присяжных заседателей имеют право на реплику. Право последней реплики принадлежит защитнику.

2. Подсудимому в соответствии со статьей 365 настоящего Кодекса предоставляется последнее слово.

Сноска. Статья 564 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 565. Постановка вопросов, подлежащих разрешению судом с участием присяжных заседателей

1. Председательствующий с учетом результатов судебного следствия, прений сторон формулирует в письменном виде вопросы, подлежащие разрешению судом с участием присяжных заседателей, зачитывает их и передает сторонам.

2. Стороны вправе высказать свои замечания по содержанию и формулировке вопросов и внести предложения о постановке новых вопросов.

3. На время обсуждения и формулирования вопросов присяжные заседатели удаляются из зала судебного заседания.

4. С учетом замечаний и предложений сторон председательствующий в совещательной комнате окончательно формулирует вопросы, подлежащие разрешению судом с участием присяжных заседателей, вносит их в вопросный лист и подписывает его.

5. Вопросный лист оглашается в присутствии присяжных заседателей и сторон.

Сноска. Статья 565 с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 566. Содержание вопросов, подлежащих разрешению судом с участием присяжных заседателей

1. По каждому из деяний, в совершении которых обвиняется подсудимый, ставится три основных вопроса:

1) доказано ли, что деяние имело место;

2) доказано ли, что это деяние совершил подсудимый;

3) виновен ли подсудимый в совершении этого деяния.

2. После основного вопроса о виновности подсудимого могут ставиться частные вопросы о таких обстоятельствах, которые увеличивают или уменьшают степень виновности либо изменяют ее характер, влекут за собой освобождение подсудимого от ответственности. В необходимых случаях отдельно ставятся также вопросы о степени осуществления преступного намерения, причинах, в силу которых деяние не было доведено до конца, степени и характере соучастия каждого из подсудимых в совершении преступления. Допустимы вопросы, позволяющие установить виновность подсудимого в совершении менее тяжкого преступления, если этим не нарушается его право на защиту.

3. Вопросы, подлежащие разрешению, ставятся в отношении каждого подсудимого отдельно.

Статья 567. Обращение председательствующего к присяжным заседателям

1. Перед удалением судьи и присяжных заседателей в совещательную комнату председательствующий обращается к присяжным заседателям.

2. При обращении к присяжным заседателям председательствующему запрещается в какой-либо форме выражать свое мнение по вопросам, поставленным перед коллегией присяжных заседателей и судьей.

3. В обращении председательствующий:

1) приводит содержание обвинения;

2) сообщает содержание уголовного закона, предусматривающего ответственность за совершение деяния, в котором обвиняется подсудимый;

3) напоминает об исследованных в суде доказательствах как уличающих подсудимого, так и оправдывающих его, не выражая при этом своего отношения к этим доказательствам и не делая выводов из них;

4) излагает позиции государственного обвинителя и защиты;

5) разъясняет присяжным заседателям основные правила оценки доказательств в их совокупности; сущность принципа презумпции невиновности; положение о толковании неустраненных сомнений в пользу подсудимого; положение о том, что их выводы могут быть основаны лишь на тех доказательствах, которые непосредственно исследованы в судебном заседании, никакие доказательства для них не имеют заранее установленной силы, их выводы не могут основываться на предположениях, а также на доказательствах, признанных судом недопустимыми;

6) обращает внимание присяжных заседателей на то, что отказ подсудимого от дачи показаний или его молчание в суде не имеют юридического значения и не могут быть истолкованы как свидетельство виновности подсудимого;

7) разъясняет порядок совещания, заполнения бюллетеней по основным вопросам, порядок общего голосования по вопросам вынесения приговора.

4. Стороны вправе заявить в судебном заседании возражения в связи с содержанием обращения председательствующего по мотивам нарушения им принципа объективности, которые подлежат внесению в протокол судебного заседания.

Сноска. Статья 567 с изменениями, внесенными Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 568. Тайна совещания присяжных заседателей

1. После окончания прений судья и основные присяжные заседатели удаляются в совещательную комнату для вынесения приговора.

2. Кроме судьи и присяжных заседателей, присутствие иных лиц в совещательной комнате не допускается. По окончании рабочего времени, а также в течение рабочего дня председательствующий вправе сделать перерыв для отдыха с выходом из совещательной комнаты.

Сноска. Статья 568 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 569. Порядок проведения совещания и голосования в совещательной комнате

1. Председательствующий руководит совещанием присяжных заседателей, последовательно ставит на обсуждение подлежащие разрешению вопросы, проводит голосование по ответам и ведет подсчет голосов.

2. В совещательной комнате присяжные заседатели вправе получать от председательствующего разъяснения по возникшим у них неясностям в связи с поставленными вопросами.

3. Голосование по основным вопросам проводится письменно. Судья и присяжные заседатели не вправе воздержаться при голосовании. Голоса судьи и присяжных заседателей равны.

4. Судья и присяжные заседатели получают для голосования чистый бюллетень со штампом суда по числу подсудимых, в котором содержатся следующие слова: "По своей чести, совести и по внутреннему убеждению мой вывод...". Обеспечивая тайну, каждый из них пишет в бюллетене ответ на каждый вопрос, поставленный в вопросном листе и подлежащий разрешению. Ответ должен представлять собой утвердительное "да" или отрицательное "нет" с обязательным пояснительным словом или словосочетанием, раскрывающим сущность ответа ("да, доказано", "нет, не доказано", "да, виновен"; "нет, не виновен") по порядку поставленных вопросов в вопросном листе. Судья и присяжные заседатели опускают свои бюллетени в урну для голосования.

5. После окончания голосования председательствующий вскрывает урну и подсчитывает голоса каждого бюллетеня в присутствии присяжных заседателей, результат подсчета голосов немедленно записывает напротив каждого из трех основных вопросов, указанных в вопросном листе.

6. Бюллетени с ответами присяжных заседателей и судьи запечатываются в конверт, который хранится в уголовном деле.

7. В случае, если ответ на предыдущий вопрос исключает необходимость отвечать на последующий вопрос, председательствующий с согласия большинства присяжных заседателей вписывает после него слова "без ответа".

8. Обвинительный вердикт считается принятым, если за утвердительные ответы на каждый из трех вопросов, указанных в части первой статьи 566 настоящего Кодекса, проголосовало большинство голосующих.

9. Оправдательный вердикт считается принятым, если за отрицательный ответ на любой из поставленных основных вопросов проголосовало шесть и более голосующих.

10. В случае если вопрос о вине подсудимого решен положительно, то судья разрешает вопрос о том, является ли деяние преступлением и каким именно уголовным законом оно предусмотрено (статья, часть, пункт), а также разъясняет присяжным заседателям, какие меры наказания предусмотрены за эти деяния.

11. После разрешения судьей вопроса квалификации деяния судом с участием присяжных заседателей без перерыва решаются вопросы, предусмотренные пунктами 5) - 8) и 14) части первой статьи 371 настоящего Кодекса, решение по которым принимается путем открытого голосования. Решения считаются принятыми, если за них проголосовало большинство голосующих.

Вопросы, предусмотренные пунктами 9) - 13), 15) - 18) части первой и частью пятой статьи 371 настоящего Кодекса, рассматриваются судьей самостоятельно.

12. Наказание в виде лишения свободы на срок свыше пятнадцати лет может быть назначено, если за такое решение проголосовало восемь и более голосующих.

13. Исключительная мера наказания - смертная казнь может быть назначена только при наличии единогласного решения судьи и присяжных заседателей.

14. Вопросный лист с ответами судьи и присяжных заседателей подписывается судьей и присяжными заседателями и приобщается к материалам дела.

Сноска. Статья 569 с изменениями, внесенными Законом РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010).

Статья 570. Виды решений, принимаемых судом с участием присяжных заседателей

Разбирательство уголовного дела в суде с участием присяжных заседателей заканчивается принятием одного из следующих решений:

1) постановления о прекращении дела в случаях, предусмотренных статьей 324 настоящего Кодекса;

2) оправдательного приговора в случаях, когда суд с участием присяжных заседателей дал отрицательный ответ хотя бы на один из трех основных вопросов, указанных в части первой статьи 566 настоящего Кодекса;

3) обвинительного приговора в соответствии с частью второй статьи 375 настоящего Кодекса.

Статья 571. Постановление приговора

1. Приговор постановляется председательствующим в порядке, установленном главой 44 настоящего Кодекса, со следующими особенностями:

1) во вводной части приговора не указываются фамилии присяжных заседателей;

2) в описательно-мотивировочной части оправдательного приговора излагается существо обвинения, по поводу которого судом с участием присяжных заседателей был вынесен оправдательный вердикт, и содержится ссылка на вердикт либо отказ государственного обвинителя от обвинения;

3) в описательно-мотивировочной части обвинительного приговора должны содержаться описание преступного деяния, в совершении которого подсудимый признан виновным, квалификация содеянного, мотивы назначения наказания и обоснование решения суда в отношении гражданского иска;

4) в резолютивной части приговора должны содержаться разъяснения о порядке обжалования и опротестования приговора в апелляционную инстанцию.

2. Приговор подписывается председательствующим по делу.

Сноска. Статья 571 с изменением, внесенным Законом РК от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования).

Статья 572. Прекращение рассмотрения уголовного дела в связи с установлением невменяемости подсудимого

1. Если в ходе разбирательства дела судом с участием присяжных заседателей выявлены обстоятельства, дающие основания считать, что подсудимый по своему психическому состоянию не мог быть привлечен к уголовной ответственности либо заболел душевной болезнью, лишающей его возможности отдавать отчет своим действиям или руководить ими, что подтверждается соответствующим заключением судебно-психиатрической экспертизы, председательствующий выносит постановление о прекращении рассмотрения уголовного дела судом с участием присяжных заседателей и направляет его на рассмотрение суда в порядке, предусмотренном разделом 12 настоящего Кодекса.

2. Постановление председательствующего о прекращении рассмотрения дела судом с участием присяжных заседателей и направлении его для рассмотрения судом в общем порядке, предусмотренном настоящим Кодексом, является окончательным и обжалованию, опротестованию в апелляционном порядке не подлежит.

Статья 573. Особенности ведения протокола судебного заседания

1. Протокол судебного заседания ведется в соответствии с требованиями статьи 328 настоящего Кодекса с особенностями, предусмотренными настоящей статьей.

2. В протоколе обязательно указываются состав кандидатов в присяжные заседатели, вызванных в судебное заседание, и ход формирования коллегии присяжных заседателей.

3. Обращение председательствующего записывается в протокол судебного заседания или его текст приобщается к материалам уголовного дела, о чем указывается в протоколе.

4. Протокол судебного заседания должен фиксировать весь ход судебного разбирательства так, чтобы можно было удостовериться в правильности его проведения.

Глава 61. Особенности производства по пересмотру не
вступивших в законную силу приговоров, постановлений по
делам, рассмотренным с участием присяжных заседателей

Сноска. Заголовок главы 61 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 574. Обжалование и опротестование не вступивших в законную силу приговоров и постановлений, вынесенных судом с участием присяжных заседателей

Порядок обжалования, опротестования не вступивших в законную силу приговоров и постановлений суда с участием присяжных заседателей определяется правилами, предусмотренными главами 46 и 47 настоящего Кодекса, с особенностями, установленными настоящей главой.

Сноска. Статья 574 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 575. Особенности производства в апелляционной инстанции дел, рассмотренных судом с участием присяжных заседателей

Сноска. Заголовок статьи 575 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

1. Основаниями для отмены или изменения судебных решений апелляционной инстанцией являются:

1) необоснованное исключение из разбирательства допустимых доказательств, которые могут иметь существенное значение для исхода дела;

2) необоснованный отказ стороне в исследовании доказательств, которые могут иметь существенное значение для исхода дела;

3) исследование в судебном заседании фактических данных, недопустимых в качестве доказательств, которые повлияли на исход дела;

4) существенное нарушение уголовно-процессуального закона, предусмотренное настоящим Кодексом;

5) нарушения, которые повлияли или могли повлиять на постановление правосудного приговора, допущенные председательствующим при:

формировании коллегии присяжных заседателей;

обсуждении вопросов, которые не подлежат обсуждению в присутствии присяжных заседателей;

формулировании вопросов, подлежащих разрешению присяжными заседателями;

проведении судебных прений;

обращении председательствующего к присяжным заседателям.

2. Апелляционная инстанция вправе применить к осужденному уголовный закон о менее тяжком преступлении и снизить наказание в соответствии с измененной квалификацией содеянного. При этом апелляционная инстанция не вправе применить уголовный закон о более тяжком преступлении или усилить назначенное наказание.

3. Оправдательный приговор суда с участием присяжных заседателей не может быть отменен апелляционной инстанцией, кроме случаев нарушений уголовно-процессуального закона, которые ограничили право прокурора, потерпевшего или его представителя на представление доказательств, а также предусмотренных пунктом 5) части первой настоящей статьи, в том числе необоснованного исключения допустимых доказательств.

Сноска. Статья 575 с изменениями, внесенными законами РК от 10.12.2009 № 227-IV (вводятся в действие с 01.01.2010); от 09.11.2011 № 490-IV (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования); от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Глава 62. Особенности производства по пересмотру
вступивших в законную силу приговоров, постановлений по
делам, рассмотренным с участием присяжных заседателей

Сноска. Глава 62 в редакции Закона РК от 17.02.2012 № 565-IV (вводится в действие с 01.07.2012).

Статья 575-1. Пересмотр вступивших в законную силу приговоров и постановлений суда с участием присяжных заседателей в суде кассационной инстанции

1. Пересмотр в кассационном порядке оправдательного приговора судом с участием присяжных заседателей и постановления апелляционной коллегии допускается, если в ходе судебного разбирательства были допущены существенные нарушения уголовно-процессуального закона, которые:

1) повлекли за собой постановление приговора незаконным составом коллегии присяжных заседателей;

2) лишили потерпевшего права на судебную защиту.

2. Пересмотру также подлежит:

1) неправильное определение вида рецидива и вида режима исправительной колонии;

2) неправильное разрешение гражданского иска, кроме случаев оставления иска без рассмотрения;

3) незаконное постановление в порядке исполнения приговора.

3. Кассационная инстанция вправе применить к осужденному уголовный закон о менее тяжком преступлении и снизить наказание в соответствии с измененной квалификацией содеянного.

4. В случаях, предусмотренных частью первой настоящей статьи, дело направляется на новое рассмотрение в суд первой инстанции.

Статья 576. Пересмотр вступивших в законную силу приговоров и постановлений суда с участием присяжных заседателей

Производство о пересмотре вступивших в законную силу приговоров и постановлений суда по делам, рассмотренным с участием присяжных заседателей, осуществляется в кассационной инстанции областных и приравненных к ним судов по основаниям и в порядке, предусмотренным главой 48-1 настоящего Кодекса. Пересмотр в коллегии Верховного Суда возможен только после рассмотрения в кассационной инстанции по основаниям, предусмотренным пунктом 1) части первой и пунктами 1), 2) части второй статьи 459 настоящего Кодекса.

Статья 577. Недопустимость ухудшения положения осужденного при пересмотре вступившего в законную силу приговора, постановления суда с участием присяжных заседателей

Пересмотр обвинительного приговора, а также постановления суда в связи с необходимостью применения уголовного закона о более тяжком преступлении ввиду мягкости наказания или по иным основаниям, влекущим за собой ухудшение положения осужденного, а также пересмотр оправдательного приговора либо постановления суда о прекращении уголовного дела не допускаются.

Президент
Республики Казахстан